Sheki Belediyyesi, No 5 (128) May, 2015

МЯН ЙАНМАСАМ, СЯН ЙАНМАСАН, НЕЪЯ ЧЫХАР ГАРАНЛЫГЛАР АЙДЫНЛЫЬА?!

ØßÊÈ ØßÊÈ ÁßËßÄÈÉÉßÑÈ Н Нe ew ws sp pa ap pe er r № 5 (128) Май 2015

о оф ф

S SH HE EK KI I

M MU UN NI IC CI IP PA AL LI IT TY Y

Шяки Бялядиййясинин органы

Гязет 2005-ъи илдян няшр едилир

В Я Т Я Н И М И З И Н Г А Н Л Ы Т А Р И Х И И Ш Ь А Л Е Д И Л М И Ш Т О Р П А Г Л А Р Ы М Ы З ГЯРБИ АЗЯРБАЙЪАН ХАНКЯНДИ ХОЪАЛЫ ШУША ЛАЧЫН ХОЪАВЯНД КЯЛБЯЪЯР АЬДЯРЯ АЬДАМ ФЦЗУЛИ ЪЯБРАЙЫЛ ГУБАДЛЫ ЗЯНЭИЛАН

декабр, 1988 26.12.1991 26.02.1992 08.05.1992 18.05.1992 02.10.1992 02.04.1993 07.07.1993 23.07.1993 23.08.1993 23.08.1993 31.08.1993 29.10.1993

УНУТМАЙАГ!

ШУША ВЯ ЛАЧЫНЫН ИШЬАЛЫНДАН 23 ИЛ КЕЧДИ

Шяkinin fяal gяnci, teleaparыcы Sяdaqяt Mяmmяdzadя sarayыn hяyяtindя, Avropa Oyunlarыnыn rяmzi qapыsыnda mяшяli qяbul etdi... Ятрафлы: сящ. 13-дя

Шяki Bяlяdiyyяsindя Tцrkiyяli qonaqla gюrцш

БУ САЙЫМЫЗДА:

Щаъы Ъабир Хялифязадя - 80

ШЯКИДЯ ЭЦЛ БАЙРАМЫ Сящифя 2-дя

Бялядиййя верэиляри Сящифя 5-7-дя

ГЯЛЯБЯ - 70 Сящифя 8-9-да

Солтан Язизов - 95 Надир Ящмядов - 75 Мayыn 7-dя Tцrkiyяnin Konya шяhяrinin Mяram Bяlяdiyyяsinin nцmayяndяsi Muammer Yavuzla Шяki Bяlяdiyyяsindя gюrцш kечirilib.

Gюrцшdя Шяki Bяlяdiyйяsinin sяdri Elшad Иbadov, sяdrin birinci mцavini Ehtibar Nuriyev, mцavinlяri Gцlnaz xanыm Сalamova, Шirin Hяbibul-

layev vя bяlяdiyyя цzvlяri iшtirak edirdilяr.

Tяdbirdя Muammer Yavuz Mяram Bяlяdiyyяsinin baшkanы Fatma xanыm Torunun salamlarыnы чatdыrыb, Mяramdan gяtirdiyi hяdiyyяlяri toplantы iшtirakчыlarыna tяqdim etdi.

Dostluq vя mehribanчыlыq шяraitindя keчяn gюrцш bir saata qяdяr davam etdi.

Сящифя 10-да

БЯХТИЙАР ВАЩАБЗАДЯ - 90 Сящифя 11-дя

Шякидян Дянизлийя Сящифя 12-дя

1831-ъи илдя Шякидя илк гяза мяктяби ачылмышдыр XЫX яsrin яvvяlяrindя Azяrbaycanыn digяr bюlgяlяrindя olduьu kimi Шяkidя dя tяhsil ruhanilяrin tabeliyindя olan mяdrяsяlяrdя, camelяrdя, mяscidlяrdя, hяtta evlяrdя tяdris edilmяklя яsasяn ilahiyyяt

dяrslяri vя Иslamыn яsas шяrtlяri шяrh olunurdu. Шяki bu яnяняvi mяktяblяrin vя oxuyan шagirdlяrin sayыna gюrя Azяrbaycanda Шirvan qяzasыndan geri qalыrdы.

Ятрафлы: сящ. 20-дя

Банкларын хейриня гярар чыхарылды Сящифя 15-дя

Шякидя гядим дяфн адяти Сящифя 20-дя

Аprel ayыnыn 21-dя Azяrbaycan Yazычыlar Birliyinin Natяvan klubunda щямйерлимиз Hacы Cabir Xяlifяzadяnin 80 illik yubileyи keчirilмишдир. Ятрафлы: сящ. 3-дя

Tцrkiyяdя Bяxtiyar Vahabzadяnin hяyat vя yaradыcыlыьыndan bяhs edяn kitab чap edilяcяk Bu barяdя APA-nыn Tцrkiyя mцxbirinя kitabы чap edяcяk olan Иstanbul Metropol bяlяdiyyяsinin Baш mяdяniyyяt idarяsindяn mяlumat verilib.

1000 sяhifяlik kitab чapa azяrbaycanlы alim Esmira Fuad Шцkцrova tяrяfindяn hazыrlanыb.

Kitaba alimin Bяxtiyar Vahabzadяnin hяyat vя yaradыcыlыьы barяdя tяdqiqatdan яlavя "Gцlцstan", "Atыl-

mышlar", "Шяhidlяr" poemalarы vя шeirlяri daxil edilib.

Kitaba Bяxtiyar Vahabzadяnin yaxыn dostu, mцasir Tцrk poeziyasыnыn tanыnmыш nцmayяndяsi Yavuz Bцlяnt Bakilяr юn sюz yazыb. Kitabыn sentyabr ayыnda iшыq цzц gюrmяsi planlaшdыrыlыr. Kitabыn чapыndan sonra Bяxtiyar Vahabzadяnin 90 illik yubileyinin keчirilmяsi gюzlяnilir.

Qeyd edяk ki, Иstanbul metropol bяlяdiyyяsinin Baш mяdяniyyяt idarяsi 2014cц ilin aprelindя Esmira Fuad Шцkцrovanыn mяшhur Azяrbaycan шairi Mяhяmmяd Hцseyn Шяhriyar barяdя monoqrafiyasыnы чap edib.

Onu da яlavя edяk ki, Bяxtiyar Vahabzadя sovet dюvrцndя Tцrkiyяdя kitabы чap edilmiш ilk azяrbaycanlы шair olmaqla birlikdя Tцrk oxucularыnыn яn чox tanыdыьы azяrbaycanlы sюz sяnяtkarыdыr.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ. 2

№ 5 (128), Май 2015

ШЯКИДЯ ЭЦЛ БАЙРАМЫ Шяkidя цmummilli lider Heydяr Яliyevin anadan olmasыnыn 92-ci ildюnцmц mцnasibяtilя Gцl bayramы keчirilib. Шяhяr rяhbяrliyi vя ictimaiyyяtin nцmayяndяlяri mayыn 10-da Ulu Юndяrin шяhяr icra hakimiyyяtinin binasы qarшыsыndakы rяngbяrяng gцllяrlя bяzяdilmiш abidяsi юnцnя gцl-чiчяk dцzцb, xatirяsini ehtiramla yad ediblяr.

Sonra bayram tяdbiri шяhяrin mяrkяzindяki meydanda davam etdirilib. Шяhяrdя fяaliyyяt gюstяrяn ali mяktяb vя kollec tяlяbяlяrinin Ulu Юndяrя hяsr etdiklяri "flaшmob" tяdbir iшtirakчыlarы tяrяfindяn bюyцk maraqla qarшыlanыb.

Tяdbir iшtirakчыlarы daha sonra dahi шяxsiyyяt haqqыnda yazыlmыш kitablarыn sяrgilяndiyi "Mцstяqil Azяrbaycan dюvlяtinin memarы" mюvzusunda guшя ilя tanыш

olub, gцllяrdяn hazыrlanmыш mцxtяlif kompozisiyalara baxыblar. Шяhяrin mяrkяzindяki parkda keчirilяn bayram tяdbirindя чыxыш edяn шяhяr icra hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubov Цmummilli Liderin xalqыmыz vя dюvlяtчiliyimiz qarшыsыndakы яvяzsiz tarixi xidmяtlяrindяn bяhs edib. O bildirib ki, 1993-cц ilin iyununda xalqыmыzыn tяkidli tяlяbi ilя ikinci dяfя siyasi hakimiyyяtя qayыtdыqdan sonra dahi юndяrimiz Heydяr Яliyevin siyasi iradяsi, zяngin dюvlяtчilik tяcrцbяsi, яsl liderlik keyfiyyяtlяri sayяsindя xalqыmыz vя dюvlяtimiz bюyцk bяlalardan vя tяhlцkяlяrdяn xilas oldu. Qыsa mцddяt яrzindя юlkяdя ictimai-siyasi sabitlik vя sosial яdalяt

Елхан Усубов,

Шяки Шяhяr Иcra Щakimiyyяtinin baшчыsы prinsiplяri bяrpa edildi. Dahi rяhbяrin siyasi xяttinin hazыrda Prezident Иlham Яliyev tяrяfindяn uьurla davam etdirildiyini, юlkяmizin beynяlxalq nцfuzunun sцrяtlя artdыьыnы qeyd edяn E.Usubov юlkяmizdя keчirilяcяk Ы Avropa oyunlarыnыn Azяrbaycanыn iqtisadi, siyasi inkiшafыnы bцtцn dцnyaya nцmayiш etdirяcяyini vurьulayыb.

Bayram tяdbirindя Шяki Musiqi Kollecinin xor vя orkestri, hяmчinin uшaq musiqi mяktяblяrinin, uшaq baьчalarыnыn rяqs kollektivlяri rяhgarяng konsert proqramы ilя чыxыш ediblяr.

Azяrbaycan xalqыnыn цmummilli lideri Heydяr Яliyevin anadan olmasыnыn 92-ci ildюnцmц mцnasibяtilя Шяkidя mayыn яvvяlindя baшlanan xatirя gцnlяrinя Gцl bayramы ilя yekun vurulub.

Маъарыстанлы гонаг

Щаъы Ъабир Хялифязадя - 80

Macarыstan kulinariya jurnalыnыn baш redaktoru xanыm Aniko Levai Шяki шяhяrindя olmuшdur.

Mяlahяt QЯНБЯРОВА Hacы Cabir Xяlifяzadяnin 80 illik yubileyиня щяср олунмуш mяrasimi giriш sюzц ilя aчan "Azяrbaycan" jurnalы poeziya bюlmяsinin rяhbяri Qяшяm Nяcяfzadя yubilyarы tяbrik etdikdяn sonra onun yaradыcыlыьы haqqыnda danышыb: "Xalqыmыzыn lяyaqяtli oьlu Hacы Cabir Xяlifяzadя 50 ildяn чoxdur ki, Azяrbaycan milli kulinariyasыnы, mяtbяx mяdяniyyяtini tяdqiq edir, onu beynяlxalq ictimaiyyяtя tanыdыr. O, bu sahяyя aid olan 10-a yaxыn kitabыn mцяllifidir, "Azяrbaycan Milli Kulinariyasыnыn Araшdыrыlmasы, Tяbliьi vя Dцnyaya Иnteqrasiyasы" Иctimai Birliyinin sяdridir".

Hacы Cabiri "Tibb Universiteti" adlandыran Qяшяm Nяcяfzadя onun poeziyasы haqqыnda da iшtirakчыlara mяlumat verib.

Azяrbaycan Yazычыlar Birliyinin sяdri, xalq yazычыsы

Anar Hacы Cabiri 80 illik yubileyi mцnasibяtilя tяbrik edib, Yazычыlar Birliyinin tяbrikini vя hяdiyyяsini tяqdim edib: "Щacы Cabir яn qocaman цzvlяrimizdяn biridir. Bяzяn insanlarы yaшыna gюrя qыnayыrlar. Amma fяxr elяmяk lazыmdыr ki, 80 yaшda da yazыb yaradыb, xalqa gяrяkli olmaq olar. Щacы Cabir nadir шяxsdir ki, hяm шeir yazыr, hяm dя milli mяtbяximizin sirlяrini aчыr, onu dцnyaya tanыdыr".

Tяdbirdя чыxыш edяn шair Oqtay Rza yubilyarыn poeziyasыndan sюz aчыb, mцяllifin "Hяr aьacdan bir yarpaq", "Mяnim nяьmяkar цrяyim", "Sюzцn qцdrяtilя шeirin sehri" шeir kitablarы haqqыnda fikir vя dцшцncяlяrini tяdbir iшtirakчыlarы ilя bюlцшцb, шeirlяrindяn bяzi nцmunяlяri oxuyub.

Azяrbaycan Yazычыlar Birliyi "Иrs" komissiyasыnыn rяhbяri Sona Xяyal чыxышыnda Hacы Cabirin publisistik fяaliyyяtinя iшыq salыb.

Yubiley mяrasimindя "Xalq" qяzetinin шюbя mцdiri Qцdrяt Piriyev, Hacы Mehman Fяrzullayev, professor Telman Яliyev, Чingiz Xяlifяzadя vя baшqalarы чыxыш edяrяk Azяrbaycan Milli kulinariyasыnыn ilk tяdqiqatчыsы, шair, publisist, xeyirxah insan, lяyaqяtli vяtяndaш Hacы Cabir Xяlifяzadяni anadan olmasыnыn 80 illiyi mцnasibяtilя tяbrik ediblяr, ona cansaьlыьы, yaradыcыlыq uьurlarы arzulayыblar. Чыxыш edяnlяr vurьulayыblar ki, Hacы Cabir Xяlifяzadяnin milli mяtbяx mяdяniyyяtimizin qorunub saxlanmasы, inkiшaf vя tяbliь edilmяsindя, damaь zюvqцnцn formalaшmasыnda bюyцk rolu olub.

Tяdbirin sonunda чыxыш edяn Hacы Cabir Xяlifяzadя 80 illik yubileyinin keчirilmяsinя gюrя Azяrbaycan Yazычыlar Birliyinin rяhbяrliyinя, iшtirakчыlara tяшяkkцrцnц bildirib.

AYB.az

May ayыnыn 8-dя Macarыstan kulinariya jurnalыnыn baш redaktoru xanыm Aniko Levai Шяki шяhяrindя olmuшdur. Шяkiyя sяfяri шяrчivяsindя qonaq Шяki Xan sarayы, Karvansara kompleksi ilя tanыш olmuш, Kiш alban mяbяdini ziyarяt etmiш, Cцmя mяscidindя olmuш-

dur. Xanыm Aniko Levai, hяmчinin, Яliяhmяd шirniyyat evindя olmuш, Шяki halvasыnыn hazыrlanmasы prosesi ilя tanыш olmuшdur.

Qonaьa Шяki ilя baьlы xatirя hяdiyyяlяri tяqdim olunmuшdur. Шяkidяn xoш tяяssцratlarla ayrыlan xanыm Aniko Levai Bakы шяhяrinя yola dцшdцlяr.

1 Иyun – Uшaqlarыn Beynяlxalq Mцdafiяsi Gцnцдцр Bu mцnasibяtlя iyunun 1-dя Шякидя “Yay Teatrы”nda konsert proqramы tяшkil olunub.

Uшaqlarыn, onlarыn valideynlяrinin, ictimaiyyяt nцmayяndяlяrinin qatыldыьы tяdbirdя шяhяr 2 saylы uшaq musiqi mяktяbinin vя

шяhяrin bir sыra mяktяbяqяdяr tяhsil mцяssisяlяrinin hazыrladыqlarы maraqlы musiqi proqramы tamaшaчыlarыn цrяyincя olub.

Tяdbirdя uшaqlar юz istedad vя bacarыqlarыnы nцmayiш etdirib, шeirlяr sюylяyib, mahnыlar oxuyub, rяqs ediblяr.

№ 5 (128), Май 2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

Rяшidя Dati: “Юlkяnizя hяr sяfяrimdя yeni Azяrbaycan kяшf edirяm” Шяkinin tarixi mяkanlarы ilя tanышlыq Avropa Parlamentinin цzvц Rяшidя Datidя xoш tяяssцrat doьurub Rяшidя Dati: “Юlkяnizя hяr sяfяrimdя yeni Azяrbaycan kяшf edirяm”

Bakыda keчirilян ЫЫЫ Цmumdцnya Mяdяniyyяtlяrarasы Dialoq Forumunda iшtirak etmяk цчцn Azяrbaycana sяfяr edяn Fransanыn Paris шяhяrinin 7-ci rayonunun meri, Avropa Parlamentinin цzvц xanыm Rяшidя Dati mayыn 16-da Шяkiдя олуб.

Fransalы qonaq яvvяlcя XVЫЫЫ яsrin sonu - XЫX яsrin яvvяllяrindя inшa edilmiш "Yuxarы Karvansara" mehmanxana kompleksi ilя tanыш olub.

Burada xanыm Rяшidя Datini Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubov sяmimiyyяtlя qarшыlayыb.. Fransalы qonaьa Шяkinin tarixi, mяdяniyyяti, turizm potensialы barяdя mяlumat verilib. Diqqяtя чatdыrыlыb ki, Шяkidя mяdяni irsin qorunub saxlanmasыna, xalqыmыza xas olan zяngin mяdяniyyяtin tяbliьinя bюyцk diqqяt yetirilir. Qяdim ipяkчilik яnяnяlяrinя malik bu шяhяr, hяm dя dцnya яhяmiyyяtli nadir tarix-memarlыq abidяlяri ilя mяшhurdur. Шяkidя dюvlяt qeydiyyatыna gюtцrцlmцш 84 tarix vя mяdяniyyяt abidяsi var.

Qonaьыn diqqяtinя чatdыrыlыb ki, Шяrq memarlыьы цslubunda tikilmiш "Yuxarы Karvansara" kompleksi цч yцzяdяk otaq vя zirzяmidяn ibarяtdir. XVЫЫЫ-XЫX яsrlяrdя Yaxыn vя Orta Шяrq юlkяlяrindяn gяlяn tacirlяr яsasяn, bu karvansarayda qalыr, ticarяtlя mяшьul olurdular. Hazыrda bu tarixi abidя mehmanxana kimi fяaliyyяt gюstяrir.

Fransalы qonaq daha sonra Azяrbaycan memarlыьыnыn шah яsяrlяrindяn olan Шяki xanlarыnыn sarayыnы ziyarяt edib. Bildirilib ki, Шяrq memarlыьыnыn nadir incisi

hesab olunan, XVЫЫЫ яsrя aid dцnya яhяmiyyяtli tarix-memarlыq abidяsi - Шяki xanlarыnыn sarayы xalqыmыza xas olan yцksяk mяdяniyyяtin, bюyцk inkiшaf yolu keчmiш xalq tяtbiqi sяnяtinin canlы nцmunяsidir. Saray Azяrbaycanda ilk mцstяqil xanlыьыn яsasыnы qoymuш Hacы Чяlяbi xanыn nяvяsi Hцseyn xan Mцшtaьыn dюvrцndя, 1761-1762-ci illяrdя inшa edilib. Иnшaat texnologiyasыna gюrя dцn-

Rяшidя Dati yada bяnzяri olmayan bu sarayыn tikintisindя mismar vя yapышqandan istifadя olunmayыb.

Fransalы qonaq sarayыn eyvanыndan Шяkinin qяdim mяhяllяlяrini seyr edib, abidяnin юnцndя xatirя шяkillяri чяkdirib. Шяkiyя sяfяri чяrчivяsindя xanыm Rяшidя Dati Azяrbaycanыn vя Fransanыn milli qяhrяmanы Яhmяdiyyя Cяbrayыlovun ev muzeyi ilя dя tanыш olub.

Fransalы qonaq Шяkidяn xoш tяяssцratla ayrыlыb.

“Юlkяnizя hяr sяfяrimdя yeni Azяrbaycan kяшf edirяm, gюzяl яnяnяlяrlя tanыш oluram. Azяrbaycan doьrudan da zяngin mяdяniyyяtя, яnяnяlяrя malik bir юlkяdir. Mяn bir siyasяtчi kimi danышmыram, цrяyimdяn gяlяn sюzlяri deyirяm. Budяfяki sяfяrimdя Шяki шяhяrinin yerlяшdiyi regionla tanыш oldum.

Hяqiqяtяn dя zяngin tarixя malik gюzяl шяhяrdir. Шяki xanlarыnыn sarayы чox xoшuma gяldi. Шяki hяm dя "Иpяk Yolu"nin цzяrindя yerlяшяn шяhяrdir. Boynumdakы bu шяrf dя Шяki ipяyindяn hazыrlanыb.”

Bu fikirlяri Parisin 7-ci rayonunun meri, Avropa Parlamentinin deputatы xanыm Rяшidя Dati Шяkidя jurnalistlяrя mцsahibяsindя bildirib.

Azяrbaycanыn ev sahibliyi edяcяyi birinci Avropa Oyunlarы ilя baьlы jurnalistlяrin sualыnы cavablandыran xanыm mer deyib: "Avropa Parlamentinin deputatы kimi, deyя bilяrяm ki, шяxsяn mяn юzцm, elяcя dя bцtцn Avropa Azяrbaycanda birinci Avropa Oyunlarыnыn keчirilmяsini dяstяklяyirik. Bu uьur mцnasibяtilя Azяrbaycanы bir daha tяbrik edirяm. Azяrbaycan bu Oyunlarla yeni bir tarix yazыr.

Bu tяdbirя bцtцn Avropadan gяlirlяr. Bu, onu gюstяrir ki, Azяr-baycan yalnыz bu regionda deyil, цmumilikdя bцtцn Avropa sяviyyяsindя mцhцm, strateji bir юlkяdir. Иlk dяfя keчirilяcяk Avropa Oyunlarы yalnыz siyasi, iqtisadi baxыmdan deyil, idmanыn inkiшafы, bu sahяdя beynяlxalq яlaqяlяrin geniшlяnmяsi baxыmыndan da mцhцm bir tяdbirdir".

Azяrbaycanы hяr zaman шяrtsiz dяstяklяyяn bir siyasяtчi olduьunu vurьulayan xanыm Rяшidя Dati daha sonra deyib: "Azяrbaycana bir neчя dяfя sяfяr etmiшяm, юlkяnizi yaxшы tanыyыram.

Azяrbaycan istяr yerli, istяrsя dя beynяlxalq sяviyyяdя milli vя dini azlыqlarы mцdafiя edяn tolerant юlkяdir. Hяqiqяtяn dя bu, чox vacib mяsяlяdir. Dцnyada чox az юlkя belя keyfiyyяtlяrя malikdir.

Azяrbaycan bu dяyяrlяri hяmiшя qoruyub saxlayыr. Чox шadam ki, bu gцn Azяrbaycandayam".

сящ.3

Bolqarыstan Respublikasыnыn vitse-prezidenti Шяkidя Bakыda keчirilяn ЫЫЫ Цmumdцnya Mяdяniyyяtlяrarasы Dialoq Forumunda iшtirak edяn Bolqarыstan Respublikasыnыn vitse-prezidenti xanыm Marqarita Popova mayыn 19-da Шяki шяhяrinя sяfяr edib.

Bolqarыstanlы qonaq яvvяlcя Kiш kяndindя yerlяшяn qяdim alban mяbяdini ziyarяt edib. Qonaьыn diqqяtinя чatdыrыlыb ki, eramыzыn birinci яsrindя Qafqaz Albaniyasыnda geniш yayыlan Ay mяbяdinin юzцlц цzяrindя qurulan bu abidя erkяn orta яsrlяrdя yaranan ilk gцmbяzli, zal tipli mяbяddir.

Xanыm Marqarita Popova mяbяdin hяyяtindя чay sцfrяsinя qonaq olub, kamera ansamblыnыn konsert proqramыnы izlяyib.

Bolqarыstan Respublikasыnыn vitse-prezidenti sonra "Yuxarы baш" Dюvlяt Tarix-Memarlыq Qoruьunun яrazisindя yerlяшяn XVЫЫЫ яsrя aid nadir tarixi-memarlыq abidяsi - Шяki xanlarыnыn sarayы ilя tanыш olub. Qonaьыn diqqяtinя чatdыrыlыb ki, 1761-1762-ci illяrdя inшa edilяn bu sarayыn dцnyada bяnzяri yoxdur. Иkimяrtяbяli, 6 otaq, 4 dяhliz vя 2 gцzgцlц eyvandan ibarяt olan sarayыn tikintisindя mismar, yapышqan vя sementdяn istifadя edilmяyib. Sarayы bяzяyяn шяbяkяnin hяr kvadratmetri bir-birinя geydirilmiш 5 mindяn 14 minяdяk detal hissя vя rяngli шцшяdяn ibarяtdir.

Qonaq sarayыn eyvanыndan шяhяrin qяdim mяhяllяlяrini seyr edib.

Sonra xanыm Marqarita Popova sarayыn hяyяtindя tanыnmыш шяbяkя ustasы Tofik Rяsulovun hazыrladыьы sяnяt nцmunяlяrinя baxыb. Qonaьa шяbяkя sяnяtinin incяliklяri barяdя mяlumat verilib.

Sяnяtkarыn hazыrladыьы birinci Avropa Oyunlarыnыn rяmzi - narыn яks olunduьu шяbяkя kompozisiyasы bolqarыstanlы qonaьыn xцsusilя bюyцk maraьыna sяbяb olub.

Xanыm Marqarita Popova Шяki xanlarы sarayыnыn xatirя kitabыna цrяk sюzlяrini yazыb, abidяnin юnцndя xatirя шяkli чяkdirib.

Sяfяr proqramыna uyьun olaraq Bolqarыstan Respublikasыnыn vitseprezidenti daha sonra XVЫЫЫ яsrin sonu - XЫX яsrin яvvяllяrindя inшa edilmiш "Yuxarы Karvansara" mehmanxana kompleksinя gяlib.

Mяlumat verilib ki, Шяrq memarlыьы цslubunda tikilяn bu kompleks 300-dяk otaq vя zirzяmidяn ibarяtdir. Hazыrda bu tarixi abidя mehmanxana kompleksi kimi fяaliyyяt gюstяrir. Abidя xarici qonaqlarыn яn чox цz tutduqlarы tarixi mяkanlardan biridir. Hяr il bu abidяnin hяyяtindя beynяlxalq sяviyyяli tяdbirlяr, festivallar keчirilir.

Xanыm Marqarita Popova Шяkidяn xoш tяяssцratlarla ayrыlыb.

Хатиря лювщяси бярпа едилиб, амма... Хатырладаг ки, гязетимизин 2015-ъи ил март тарихли 3-ъц сайында миллят вякилляри - профессор Диларя Ялийева иля тцрколог-алим Айдын Мяммядовун Гах яразисиндя автомобил гязасында щялак олдуглары йердя гойулмуш хатиря лювщясинин дя “гязайа уьрадыьы” барядя “Гязайа уьрамыш хатиря лювщяси” башлыглы йазы дяръ етмишдик. Йазыда билдирилирди ки, АНС-ин бюлэя мцхбири Хатиря Якбярова иля гязетимизин ямякдашлары Вагиф Аслан вя Рясул Илмяддиноьлу сюзцэедян яразидя олмуш вя хатиря лювщясинин бярпа едилмяси барядя Гах Району Иъра Щакимиййятинин башчысы Муса Шякилийевля вя районун баш мемары Фяхряддин Нясибовла сющбят етмишдиляр. Онлар да сюз вермишдиляр ки, хатиря лювщяси ики бюйцк шяхсиййятин автомобил гязасында щялак олдуглары эцнцн (19 апрел) илдюнцмцнядяк бярпа олунаъагдыр. Бу йахынларда сюзцэедян яразидя олан ямякдашымызын дедикляриня вя чякдийи фотошякилляря эюря хатиря лювщясинин яввялки йериня гойулдуьцну эюрцрцк. Буна эюря гязетимиз адындан Гах Району Иъра Щакимиййятинин рящбярлийиня дярин миннятдарлыьымызы билдиририк. Сярлювщяйя “амма”ны ися она эюря ялавя етдик ки, Республикамызда чохдан латын ялифбасындан истифадя олунмасына бахмайараг, хатиря лювщясиндяки йазылар щяля дя кирилл ялифбасы илядир. Йягин ки, аидиййаты гурумлар бу мясялянин дя тезликля юз щяллини тапмасы цчцн тядбир эюряъякляр. Биз дя юз нювбямиздя бу иши йериня йетрияъяк инсанлара яввялъядян тяшяккцрцмцзц билдиририк.

Мурад НЯБИБЯЙОВ

сящ.4

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

Шяki turistlяri qarшыlamaьa hazыrdыr

Tяranя Abdullayeva, "Yuxarыbaш" Dюvlяt Tarix-Memarlыq Qoruьunun direktoru Birinci Avropa Oyunlarыna az bir mцddяt qalыr. Юlkяnin turizm mяrkяzlяrindяn biri - Шяkidя dя bu mюhtяшяm idman bayramыnы bюyцk sяbirsizliklя gюzlяyirlяr. Oyunlar яrяfяsindя vя yarышlarыn keчirildiyi gцnlяrdя Шяkiyя xeyli sayda yerli vя яcnяbi turistin gяlяcяyi gюzlяnilir.

"Yuxarыbaш" Dюvlяt Tarix-Memarlыq Qoruьunun direktoru Tяranя Abdullayeva AZЯRTAC-a mцsahibяsindя Avropa Oyunlarыna hazыrlыqla baьlы gюrцlяn iшlяr barяdя mяlumat verib.

Avropa Oyunlarыnыn ilk dяfя Azяrbaycanda keчirilmяsindяn bir azяrbaycanlы kimi, bюyцk fяxarяt vя qцrur hissi duyduьunu vurьulayan Tяranя Abdullayeva qoruьun яmяkdaшlarыnыn bu mюhtяшяm idman bayramыna чox ciddi hazыrlaшdыqlarыnы bildirib. Onun dediyinя gюrя, Oyunlar яrяfяsindя Шяkiyя

gяlяcяk turistlяrdя bu шяhяr haqqыnda xoш tяяssцrat yaratmaq цчцn qoruьun яrazisindя yerlяшяn bцtцn tarixi-memarlыq abidяlяrinin яtrafыnda, o cцmlяdяn turistlяrin daha чox цz tutduqlarы шяhяrin qяdim tarixi hissяsi - XVЫЫЫ яsrя aid memarlыq abidяsi "Qala divarlarы"nыn яrazisindя sяliqя-sahman yaradыlыb, tяmizlik iшlяri aparыlыb. Яrazidя yeni iшыqlandыrma sistemi quraшdыrыlыb.

Qoruьun direktoru bildirib ki, Avropa Oyunlarыnыn keчirildiyi gцnlяrdя Шяki xanlarыnыn sarayыnы ziyarяt edяcяk yerli vя xarici turistlяr Шяki шirniyyatlarы ilя bяzяdilmiш чay sцfrяsinя qonaq edilяcяklяr. Sarayla tanышlыqdan sonra turistlяrin istяyinя uyьun olaraq, digяr tarixi mяkanlara ekskursiyalarыn tяшkili nяzяrdя tutulur. Bu mяqsяdlя kiчiktutumlu avtobuslar ayrыlыb. Ekskursiya zamanы turistlяrlя цnsiyyяt qurmaqda heч bir problem olmayacaq. Чцnki bяlяdчilяrin hяr biri azы 3-4 xarici dil bilir, onlar цчцn xцsusi tяlimlяr keчirilib.

Oyunlar яrяfяsindя qoruьun iш rejimindя dя dяyiшiklik edilib. Yяni hazыrda abidяlяr sяhяr saat 8-dяn axшam 22-dяk turistlяr цчцn aчыqdыr. Oyunlarыn keчirildiyi gцnlяrdя isя, yяni iyunun 12-dяn 28-dяk qoruьun яmяkdaшlarы iki nюvbяli iш rejimindя gecя saat 24-dяk чalышacaqlar.

Tяranя Abdullayevanыn bildirdiyinя gюrя, turistlяrin tяhlцkяsizliyinin tяmin olunmasы da diqqяt mяrkяzindя saxlanыlыr. Bu mяqsяdlя polis iшчilяri qoruьun яrazisindя, hяmчinin шяhяrin digяr hissяlяrindя asayiшin qorunmasыna ciddi nяzarяt edirlяr. Bundan яlavя, qoruьun яmяkdaшlarы yanьыn tяhlцkяsizliyi vя evakuasiya qaydalarы barяdя dя maariflяndiriliblяr.

Birinci Avropa Oyunlarыna tam hazыr olduqlarыnы vя turistlяrin yolunu gюzlяdiklяrini vurьulayan Tяranя Abdullayeva deyib: "Biz hamыmыz Prezident Иlham Яliyevin Azяrbaycan naminя gюrdцyц bu nяhяng iшlяrя var qцvvяmizlя kюmяk etmяli, Oyunlarыn uьurla baшa чatmasыna bir vяtяndaш olaraq юz tюhfяmizi vermяliyik".

№ 5 (128), Май 2015

Эянъ алимляримиз бейнялхалг конфрансда Azяrbaycan Milli Elmlяr Akademiyasы Шяki Regional Elmi Mяrkяzinin Tarix-Mяdяni Иrs Etnoqrafiya шюbяsinin яmяkdaшlarы Rahim Hяsяnov, Elшяn Abdurahmanov, Nяrgiz Яsяdullayeva, Gцnel Musayeva, Ramil Teymurov, 6-10 may tarixlяrindя Tцrkiyя Cumhuriyyяtinin Corum шяhяrindя keчirilяn "ЫV Uluslararasы Tцrk dцnyasы Ekonomi Forumu"nun iшtirakчыsы olmuшlar.

Forumu"

simvol vя ornamentlяrin xцsusiyyяtlяri" mюvzusunda чыxыш edяrяk, яrazidяki qяbirцstц abidяlяrdя hяkk olunmuш simvol, epiqrafik xцsusiyyяtlяr vя baшdaшlarыnыn цzяrindяki hяndяsi, nяbati tяsvirlяr vя onlarыn elmi aчыlышlarы barяsindя яtraflы mяlimat vermiшdir.

Gцnel Musayeva xalq шairi Bяxtiyar Vahabzadяnin "Hяyat-юlцm" poemasыnda шяrяfli юlцm anlayышы barяsindя чыxыш edяrяk, шairin юlцmsцz-

Konfransda mяrkяzin яmяkdaшlarы mцxtяlif mюvzularda elmi mяruzяlяrlя чыxыш etmiшlяr. Tarix-Mяdяni irs vя етнографийа шюbяsinin rяhbяri Rahim Hяsяnov "XX яsrin яvvяllяrindя Azяrbaycanda siyasi hяrяkatыn istiqamяtlяri" mюvzusunda чыxыш edяrяk, dюvrцn siyasi partiyalarы, siyasi sistemlяrdяki ziddiyiyyяtli tяrяflяr, dюvrцn

lцyя verdiyi dяyяrin bяdii boyalarla hяkk olunduьunu, sяnяtkarыn yaratdыьы hяyat-olцm tяzadы, bir-birinя zidd bu iki kяlmяnin mahiyyяtini mяruzяdя obrazlы шяkildя konfrans iшtirakчыlarыnыn diqqяtinя чatdыrmышdыr.

Mяruzяlяrin hamыsы Tцrk dцnyasыnыn bцtцn bюlgяlяrindяn gяlmiш elm adamlarыnыn maraьыna sяbяb olmuшdur.

siyasi xadimlяrinin fikir istiqamяtlяri barяsindя яtraflы elmi mяlumatlar vermiшdir. Шюbяnin elmi iшчisi Elшяn Abdurahmanov "Azяrbaycan-Tцrk mifologiyasыnda mюvcud adяt vя inanclar" mюvzusunda mяruzя edяrяk, bu inanc sistemlяrinin oxшar vя fяrqli xцsusiyyяtlяri, arxeoloji, etnoqrafik istiqamяtlяri, o cцmlяdяn Шяki bюlgяsindяki mюvcud rituallarыn, inanclar sisteminin, Tцrk-Azяrbaycan mifologiyasыnda юzцnяmяxsus yeri barяsindя чыxыш etmiшdir. Шюbяnin kiчik elmi iшчisi Nяrgiz Яsяdullayeva "Шяki vя Яtraf kяndlяrdяki qяbir abidяlяri цzяrindяki

Toplantыda Юzbяkistandan, Qazaxыstandan, Qыrьыzыstandan olan bir sira elm adamlarы Шяki Regional Elmi Mяrkяzi ilя яmяkdaшlыq etmяk tяkliflяri irяli sцrmцшlяr.

Mayыn 9-da konfrans iшtirakчыlarыnыn Чorum шяhяrindяki tarixi memarlыq abidяlяrinя, qяdim Hett dюvlяtinin paytaxtы olmuш Hattuшi шяhяrinя sяfяri tяшkil edirlmiшdir. Konfransыn sonunda iшtirakчыlara beynяlxalq sertifikatlar verilmiшdir. Mayыn 10-da konfrans юz iшinя yekun vurmuшdur.

Fazыl kяndi яrazisindя yeni tapыntыlar aшkar olunub

dыrыlmыш mцxtяlif mяiшяt avadanlыqlarы, heyvan sцmцklяri цzя чыxыb.

Arxeoloqlarыn sюzlяrinя gюrя, mяiшяt avadanlыqlarы o dюvrdя insanlarda saьa meyilliliyin yцksяk olmasыnы gюstяrir. Belя ki, qablarda olan qulp hissяlяr yalnыz saь яllя gюtцrmяk цчцndцr. Digяr sakinin hяyяtyanы sahяsindяn isя qяdim mяbяd sцtunu aшkar edilib. Tapыlan sцtun bloku 7 gцшяli ulduzu xatыrladыr.

Tяqribяn 70 sm uzunluьunda olan bu tapыntы яhяngdaшыndan dцzяldilib. Sцtцnda hяr iki baшdan mцяyyяn mяsafяdя olan dяliklяr qurьuшun vя яhяng tюkцlmяklя digяr hissяlяrя birlяшdirilmяsi цчцn nяzяrdя tutulub. Mяbяd qalыqlarыnыn Alban dюvrцnя vя ya daha яvvяlki, hяtta atяшpяrяstlik dюvrцnя aid olduьu gцman edilir. Tяpяbaшы abidяsinin yerlяшdiyi яrazinin яhalinin inanc yeri olduьunu "Яbяdi sцkut dцnyasы" labirintindя tapыlan ana vя ata bцtlяri dя sцbut edir. Digяr tяrяfdяn Fazыl kяndinin adыnыn "mцqяddяslяr vя onlarыn olduьu yer" mяnasыnы daшыdыьы deyilir.

Шяkidя mцasir texnologiyalar яsasыnda aqropark yaradыlыr Шяki rayonunun Vяrяzяt kяndi yaxыnlыьыnda meyvячilik цzrя aqroparkыn yaradыlmasыna 2015-ci ilin яvvяllяrindя baшlanыlыb. Bu mяqsяdlя Orta Zяyzid bяlяdiyyяsinin mцlkiyyяtindя olan torpaqlardan "Gren Faktory" Mяhdud Mяsuliyyяtli Cяmiyyяtinя mцqavilя яsasыnda 50 illik mцddяtя 78 hektar torpaq sahяsi icarяyя verilib. Ayrыlmыш torpaq sahяsinin 68 hektarы meyvя baьыnыn salыnmasы цчцn nяzяrdя tutulub. Qalan 10 hektar sahяdя isя baьыn suvarыlmasыnы tяmin etmяk цчцn su anbarы, meyvя mяhsullarыnыn saxlanыlmasы цчцn soyuducu kameralar, hяmчinin qablaшdыrma sexi vя digяr obyektlяr inшa edilяcяk.

Hazыrda яrazidя meyvя baьыnыn salыnmasы iшi yekunlaшmaq цzrяdir. Baьda яsasяn Иtaliyadan gяtirilmiш vя 2-3 ilя mяhsul verяn яrik, шaftalы, nektarin, armud vя gavalы tinglяri яkilib. Meyvя baьыnыn gяlяn ildяn mяhsul verяcяyi gюzlяnilir.

Mцasir texnologiyalar яsasыnda salыnan meyvя baьыnda damcы цsulu ilя suvarma sistemi quraшdыrыlыr. Bu mяqsяdlя яrazidя яvvяllяr mюvcud olan 3 artezian quyusu bяrpa edilib, 2 yeni artezian quyusu qazыlыb. Baьыn яrazisindя tutumu 20 min kubmetr olan su anbarы da inшa edilir. Suvarma sisteminin quraшdыrыlmasы iшi artыq yekunlaшmaq цzrяdir.

Tezliklя aqroparkыn яrazisindя soyuducu kameralarыn, meyvяnin qablaшdыrыlmasы vя emal edilmяsi цчцn mцvafiq obyektlяrin tikintisinя baшlanыlacaq. Yeni yaradыlan aqroparkda 50-yя yaxыn daimi, hяmчinin 500-dяn artыq mюvsцmi iш yeri aчыlacaq.

Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяti aparatыnыn mяsul nцmayяndяsi Xяlil Xяlilov AZЯRTAC-a mцsahibяsindя aqroparkыn tяrkibinя, hяmчinin hind toyuьu яti istehsal edяcяk iri quшчuluq mцяssisяsinin vя istixana kompleksinin dя daxil olacaьыnы bildirib.

Quшчuluq kompleksinin yaradыlmasы цчцn tяlimata uyьun olaraq, rayonun 8 inzibati яrazisindя, yaшayыш mяntяqяlяrindяn kяnarda mцvafiq torpaq sahяlяri ayrыlыb. Bu яrazilяrdя inqubasiya tяsяrrцfatы, quшчuluq fermalarы, kяsim vя ilkin emal sexlяri, yem fabriki vя digяr yardыmчы istehsal sahяlяri yaradыlacaq.

Xяlil Xяlilov юlkя яrazisindя aqro-

parklarыn yaradыlmasы ilя baьlы konsepsiyanыn Prezident Иlham Яliyev tяrяfindяn irяli sцrцldцyцnц diqqяtя чatdыrыb. Bildirilib ki, Azяrbaycan Prezidentinin kяnd tяsяrrцfatы vя яrzaq mяhsullarы bazarыnыn fяaliyyяtinin, aqrar sahяdя idarяetmяnin tяkmillяшdirilmяsi ilя baьlы imzaladыьы fяrman vя sяrяncamlara, hяmчinin dюvlяtimizin baшчыsыnыn regionlarыn 2014-2018-ci illяrdя sosial-iqtisadi inkiшafы Dюvlяt Proqramыnыn birinci ilinin yekunlarыna hяsr olunmuш konfransda verdiyi tapшыrыqlara uyьun olaraq, hazыrda respublikamыzыn mцxtяlif bюlgяlяrindя aqroparklarыn yaradыlmasы istiqamяtindя iш aparыlыr. Яsas mяqsяd юlkя яhalisinin яrzaq mяhsullarыna olan tяlяbatыnыn tam шяkildя daxili istehsal hesabыna юdяnilmяsinя nail olmaq, яhalini ekoloji tяmiz, keyfiyyяtli kяnd tяsяrrцfatы mяhsullarы ilя tяmin etmяk, hяmчinin Azяrbaycanыn ixrac potensialыnы daha da artыrmaqdыr.

Шяkinin Fazыl kяndindя yerlяшяn "Яbяdi sцkut dцnyasы" labirintinin яtrafыnda yerlяшяn hяyяtyanы sahяlяrdяn tяsяrrцfat iшlяri zamanы vaxtaшыrы olaraq mцяyyяn tapыntыlar цzя чыxыr. Sonuncu aшkar olunan tapыntыlar isя tarixilik baxыmыndan xцsusi юnяm kяsb edir.

Onlar arasыnda mяbяd qalыqlarы da var.

Bu isя яrazinin яhalinin bюyцk bir hissяsinin inanc yeri olduьunu gюstяrir. Шяkinin Fazыl kяndi яrazisindя yeni qяbir abidя aшkarlanыb. Uшaьыn dяfn olunduьu kцp qяbir e.я ЫЫ- eramыzыn Ы яsrlяrя aiddir.

Hazыrda qяbirdя qazыntы iшlяri davam etdirilir. Lakin artыq kцpцn яtrafыnda bas-

Садыг ФЯТЯЛИЙЕВ

№ 5 (128), Май 2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.5

БЯЛЯДИЙЙЯ ВЕРЭИЛЯРИ Азярбайъанда йерли юзцнцидаряетмя гурумларынын - бялядиййялярин тяшкил едилмясиндян 15 илдян артыг бир вахт кечир. Лакин щеч кимдян эизли дейил ки, бу 15 ил ярзиндя бялядиййялярин фяалиййяти о гядяр дя цряк-ачан олмамышдыр. Йени йарадылмыш структур кими бялядиййяляря дювлят тяряфиндян гисмян дотасийалар верился дя, бялядиййя юз ющдясиня дцшян вязифяни там йериня йетирмяк цчцн гануна мцвафиг олараг юзцнцн малиййяляшдирилмя системини формалашдырмалы вя бцдъясинин эялирляр щиссясиндя эюстярилян вясаити ялдя етмялидир. Бялядиййянин эялирляри дедикдя, чохлары бялядиййянин балансында олан торпаг сащяляринин сатышындан ялдя олунан вясаити нязярдя тутса да, бу щеч дя беля дейил. Бу эцн бялядиййя ня вахтса тцкяняъяк торпаглара архайын олараг фяалиййят Vergi Mяcяllяsinя edilяn son dяyiшikliklяrя яsasяn, 2015-ci il yanvarыn 1-dяn fiziki шяxslяrin яmlak vя torpaq vergilяri yeni qaydada юdяnilmяyя baшlanmышdыr. Mяlum olduьu kimi, fiziki шяxslяrin яmlak vя torpaq vergilяri yerli vergilяrя aiddir vя bяlяdiyyяlяr tяrяfindяn yыьыlыr.

эюстярмямялидир. Бялядиййялярин ясас малиййя мянбяйи фяалиййят эюстярдийи яразидя йашайан вятяндашларын мяъбури юдямяли олдуглары торпаг вя ямлак, физики вя щцгуги шяхслярин мядян верэиси, еляъя дя щямин яразидя йерляшян мещманханалардан, истиращят мяркязляриндян, автомобил дайанаъагларындан, гурашдырылмыш рекламлара эюря юдянилян рцсумлар щесабына формалашдырылмалыдыр. Одур ки, щазырда дювлят вя щюкумятимиз тяряфиндян дя демократик юлкянин ясас атрибутларындан бири олан бялядиййя системинин инкишаф едиб нормал фяалиййят эюстярмяси, ящалинин мадди вя сосиал рифащынын йахшылашдырылмасында мцщцм рол ойнамасы цчцн бцтцн имканлардан истифадя едир, мювъуд ганунларын тякмилляшдирилмяси истигамятиндя мягсядйюнлц ишляр апарылыр. Бу эцн щяр бир вятяндаш билмялидир ки, онун юдядийи бялядиййя верэиляри азтяминатлы

Fiziki шяxslяr qaydada verginin hesablanmasыnda vя toplanmasыnda mюvcud чяtinliklяrin aradan qalxma-sыna яlveriшli шяrait yaranacaqdыr ki, bu da bяlяdiyyя bцdcяlяrinin forma-laшmasыna mцsbяt tяsir edяcяk.

nin hяr 100 m2-я gюrя illik vergi Bakы шяhяrindя 0,6 manat, 10 min m2-dяn yuxarы hissяsi цчцn isя hяr 100 m2 gюrя 1,2 manat mцяyyяn edilib.

Gяncя, Sumqayыt, Xыrdalan шяhяrlяri vя Abшeron rayonunun qяsяbя vя kяndlяrindя mцvafiq olaraq bu rяqяmlяr 0,5 vя 1 manat, digяr шяhяrlяr vя rayon mяrkяzlяrindя 0,3 vя 0,6 manat tяшkil edяcяk. Rayon tabeliyindя olan шяhяrlяr, qяsяbяlяr vя kяndlяr цzrя hяr 100 m2gюrя illik vergi 0,1 vя 0,2 manat olacaq.

Kommersiya xarakterli (sяnaye, tikinti, nяqliyyat, rabitя, ticarяt-mяiшяt xidmяti vя digяr) xцsusi tяyinatlы torpaqlar 10 min m2-dяk olduqda torpaq sahяsinin hяr 100 m2 gюrя illik vergi Bakы шяhяrindя 10 manat, 10 min m2-dяn yuxarы hissяsi цчцn isя hяr 100 m2 gюrя 20 manat mцяyyяn edilib. Gяncя, Sumqayыt, Xыrdalan шяhяrlяri vя Abшeron rayonunun qяsяbя vя kяndlяrindя mцvafiq olaraq bu rяqяmlяr 8 vя 16 manat, digяr шяhяrlяr vя rayon mяrkяzlяrindя 4 vя 8 manat tяшkil edяcяk. Rayon tabeliyindя olan шяhяr-

аилялярин сосиал рифащынын йахшылашдырылмасында, онун йашадыьы мящяллянин, районун, шящярин тямизлик вя абадлыг ишляриндя, еколожи вя диэяр проблемлярин арадан галдырылмасында мцщцм рол ойнайыр. Вя бялядиййяйя сосиал-мадди йардым алмаг мягсядиля цз тутан щяр бир вятяндаш яввялъя юзцндян сорушмалыдыр ки, о юзц, мябляьи о гядяр дя йцксяк ол-майан бялядиййя верэилярини юдяйибми?.. Америкада верэиляр щаггында бир дейим вар: “Верэидян вя юлцмдян йайынмаг олмаз.” Биз ися беля дейирик: “Верэини юдя, сонра тяляб ет.” Ону да диггятинизя чатдырмаг истяйирик ки, артыг бу ил йанвар айынын 1-дян етибарян бялядиййя тяряфиндян наьд шякилдя верэилярин йыьылмасы дайандырылмыш вя щямин верэиляр вятяндашлар тяряфиндян банкларда, ба1нк филиалларында, почт мцяссияляриндя вя диэяр мцвафиг юдямя мянтягяляриндя щяйата кечирилмялидир.

vergilяri yeni юdяyяcяk lяr, qяsяbяlяr vя kяndlяr цzrя hяr 100 m2 gюrя illik vergi 2 vя 4 manat olacaq. Vergi qanunvericiliyinя яsasяn, яmlak vergisi mцlkiyyяti tяsdiq edяn sяnяdlяr, torpaq vergisi isя mцlkiyyяt vя istifadя hцququnu tяsdiq edяn sяnяdlяr яsasыnda hesablanыr. Яmlak vergisi ilя baьlы dяyiшikliklяr bяlяdiyyя bцdcяlяrinin, torpaq vergisi ilя baьlы dяyiшikliklяr isя dюvlяt vя bяlяdiyyя bцdcяlяrinin formalaшmasыna mцsbяt tяsir gюstяrяcяk, bяlяdiyyяlяrin maliyyя potensialыnы яhяmiyyяtli dяrяcяdя artыracaq. Иndiyяdяk torpaq vergisinin dяrяcяlяri 1990-cы illяrin sonunda mцяyyяnlяшdirilmiш normativ яsasыnda vergiyя cяlb edilirdi. Keчяn mцddяt яrzindя bцtцn sahяlяrdя qiymяtlяrin artmasыna baxmayaraq, torpaq vergisinin dяrяcяsi чox aшaьы idi. Fiziki шяxslяrin яmlak vergisi fiziki шяxsin xцsusi mцlkiyyяtindя olan binalarыn inventarlaшdыrыlmыш dяyяrindяn tutulurdu. Bu isя, vergi yыьыmыnda problemlяr yaradыrdы. Araшdыrmalar gюstяrir ki, fiziki шяxslяrdяn яm-

lak vergisinin vergitutma obyekti olan yaшayыш evlяrinin bir чoxunun inventar dяyяri yoxdur. Bu problem юzцnц kяnd yerlяrindя qabarыq шяkildя bцruzя verir. Kяnd yerlяrindя evlяrin 90%-nin inventar dяyяri olmadыьыndan onlarыn vergiyя cяlb edilmяsi problem yaradыr. Юlkяdя fяaliyyяt gюstяrяn bяlяdiyyяlяrin 80%dяn чoxunun kяnd яrazilяrini яhatя etdiyini nяzяrя alsaq, vergi yыьыmыnda olan problemin яksяr bяlяdiyyяlяrя aid olduьunu mцшahidя edя bilяrik. Bяzi hallarda inventar dяyяri olmayan evlяr bяlяdiyyяlяrin юzlяri tяrяfindяn tяxmini qiymяtlяndirilir vя onlara tяxmini vergi mяblяьi tяtbiq edilirdi ki, bu da Vergi Mяcяllяsi ilя ziddiyyяt tяшkil edirdi.

Яmlak vergisi яmlakыn inventar dяyяrindяn hesablandыьыndan bu чяtinliklяr xцsusilя яmlak vergisinin yыьыmыnda юzцnц daha aydыn gюstяrirdi. Яmlak vergisi hesabTorpaq vergisi ilя baьlы lanarkяn fiziki шяxslяrin mцlkiyyяtindя olan binalarыn inventar dяyяri dяyiшikliklяrя gяlincя, dяyiшiklik Nazirlяr Kabinetinin 28 iyun 1999-cu kяnd tяsяrrцfatы tяyinatlы torpaqlara il tarixli 110 saylы qяrarы ilя tяsdiq deyil, Vergi Mяcяllяsinin 206.3-cц edilmiш "Fiziki шяxslяrin mцlkiyyяtin- maddяsindя nяzяrdя tutulan torpaq dя olan binalarыn inventar dяyяrinin sahяlяrinя шamil edilir. Sяnaye, tihesablanmasы Qaydasы" ilя mцяyyяn kinti, nяqliyyat, rabitя, ticarяt-mяiшяt xidmяti vя digяr xцsusi tяyinatlы yaedilirdi.

Vergilяr Nazirliyinin Vergi шayыш fondlarыnыn hяyяtyanы sahяlяri siyasяti vя strateji araшdыrmalar Baш vя vяtяndaшlarыn baь sahяlяrinin tutИdarяsinin Vergi siyasяti idarяsinin duьu torpaqlar цzrя yeni vergitutma rяisi Шamil Яrяbovun sюzlяrinя gю- mexanizmi mцяyyяn edilib. Burada rя, fiziki шяxslяrin яmlak vя torpaq vergi dяrяcяlяri torpaьыn sahяsinя Mцtяxяssislяr yeni dяyivergilяri ilя baьlы Vergi Mяcяllяsinя (100 m2) baьlыdыr vя tяkcя regionlar шikliyin tяtbiqi nяticяsindя bu edilяn son dяyiшikliklяr bяlяdiyyя- цzrя deyil, hяm dя 10 min m2 (1 ha) problemin aradan qalxacaьыnы, lяrin vergi yыьыmыnda цzlяшdiklяri sahяdяn asыlы olaraq diferensiallaшbяlяdiyyяlяrin vergi gяlirlяrinin dыrыlыb. problemlяri aradan qaldыracaq. яhяmiyyяtli dяrяcяdя artacaьыnы Yaшayыш fondlarы, hяyяtyaBяlяdiyyяlяrя яmlakыn qiyproqnozlaшdыrыr. mяtlяndirilmяsi vя yenidяn nы sahяlяr vя vяtяndaшlarыn baь saqiymяtlяndirilmяsi sяlahiy-yяti ver- hяlяrinin tutduьu torpaq sahяlяri 10 ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ ilmяsinя baxmaya-raq, onlarыn min m2-dяk olduqda torpaq sahяsiqiymяtlяndirmя xяrclяrini юdяmяk imkanlarы olmadыьыШяки Бялядиййясинин верэи юдяйиъиляриня тягдим етдийи ТЯДИЙЙЯ БИЛДИРИШИ (нцмуня) na gюrя bu iшin юh-dяsindяn gяlя bilmirdilяr.

Bяlяdiyyяlяrin iшinin asanAzяrbaycan Respublikasы Vergilяr Nazirliyinin 19 may laшdыrыlmasы, яmlak vergisinin 2005-ci il tarixli F-146 saylы яmri ilя tяsdiq edilmiшdir. ЯMLAK VERGИSИNЯ EDИLMИШ DЯYИШИKLИKLЯR BARЯDЯ tam vя dцzgцn hesablanmasы mяqsяdilя binalarыn, yaшaTЯDИYYЯ BИLDИRИШИ yыш vя qeyri-yaшayыш sahяlя1. __________________________________________________________________ Яmlak vergisi цzrя Vergi Mяcяllяsinin 198.1.1, 199.4.3, 200.1, (fiziki шяxsin soyadы, adы, atasыnыn adы) rinin яrazilяrinin sahяlяrinя 200.2-ci maddяlяrinя dяyiшiklik edilib.

2. __________________________________________________________________ gюrя verginin hesablanmasы (fiziki шяxsin цnvanы) цчцn bu dяyiшikliklяrя ehti3. __________________________________________________________________ yac yaranmышdы. DяyiшiklikBelя ki, fiziki шяxslяr 01.01.2015-ci il tarixdяn etibarяn binalarыn (fiziki шяxsin kodu vя шяxsi hesab nюmrяsi) dяn яvvяl яmlakыn 5000 inventar dяyяrinя gюrя deyil, binalarыn sahяsinin hяr kvadratmetrinя 4. Шяki Bяlяdiyyяsi (VЮEN: 3000086531) bildirir ki, Sizя Azяrbaycan Respublikasыnыn Vergi manatadяk olan hissяsi gюrя aшaьыdakы cяdvяldя gюstяrilяn dяrяcяlяr tяdbiq olunmaqla Mяcяllяsinin 200, 203-cц fяslinя яsasяn 2015-ъи il цчцn vergidяn azad idi, dяyiшikяmlak vergisi юdяmяlidir. likdяn sonra isя яmlakыn torpaq vergisi______ manat, яmlak vergisi ______ manat hesablanmышdыr.

30 m2-dяk olan hissяsi 5. Verginin юdяnilmя mцddяti: 2015-ci il 15 avqust tarixяdяk ______ manat vergidяn azad olacaq. Bu Yaшayыш sahяsi 30 kv metrdяn aшaьы olduqda vergi hesablanmыr. gцzяшt yalnыz yaшayыш sahя2015-ci il 15 noyabr tarixяdяk ______ manat lяrinя aid edilir, qeyri-yaшaШяki шяhяrindя 1 kv metr - 0,20 manat mцяyyяn edilmiшdir. yыш sahяlяrinя gцzяшt nяzяr6. Vergi Kapital Bankыn Шяki fililalыnda yerlяшяn AZ92AИИB33080019447001679170 №-li hesaba юdяnilmяlidir. dя tutulmayыb. Bundan baшqa, mяsяlяn, binanыn Bakы Misal: Шяki шяhяrindя fiziki шяxsin mцlkiyyяtindя 47 kv metr sahяsi 7. Юtяn dюvr цчцn vergi borcu: torpaq vergisi _____ manat, яmlak vergisi ______ manat шяhяrinin mяrkяzindя vя olan mяnzil vardыr. Bu halda яmlak vergisi aшaьыdakы qaydada mяrkяzdяn kяnar yerlяшmяФаиз мябляьи: torpaq vergisi_____ manat, яmlak vergisi _____ manat si ilя baьlы 0,7-1,5 arasыnda hesablanacaq: яmsallar tяtbiq olunacaq. Bu Йекун _____ manat M.Y. isя o demяkdir ki, шяhяrin (47 m2 - 30 m2) = 17 m2 x 0,20 manat = 3,40 manat (Цч manat mяrkяzindя olan binaya gюBяlяdiyyяnin vergi mцfяttiшi: ________________________ ___________ ________ 40 qяpik) rя mцяyyяn edilmiш dяrяcя ( Soyadы, adы, atasыnыn adы) (imza) (tarix) ilя hesablanmыш яmlak vergisinя яlavя яmsal tяtbiq _____________________________________________________________________ Sizя mяxsus yaшayыш sahяsinin Шяki bяlяdiyyяsindя qeydiyyolunaraq vergi artыrыlacaq. Кясилмя хятти atы olmamasы sяbяbli 2015-ci il цчцn яmlak vergisinin hesablanQeyd olunan яmsallar Azяr_____________________________________________________________________ masы mцmkцn olmamышdыr. baycan Respublikasы Prezidentinin 11 avqust 2014-cц Щесаб №_______, цнваны____________________________, телефон №___________, il tarixli Fяrmanыna яsasяn, Odur ki, texniki pasportun surяtini bяlяdiyyяnin vergi yыьыm Nazirlяr Kabineti tяrяfindяn Шяки бялядиййяси цчцн 2015-ъи ил цчцн torpaq vergisi _____manat, яmlak vergisi ______manat шюbяsinя vя ya vergi mцfяttiшinя tяqdim etmяyiniz mяcburidir! цч ay mцddяtindя Azяrbaytorpaq vergisi _____manat, яmlak vergisi ______manat Ютян дювр цчцн верэи боръу: can Respublikasыnыn Prezidenti ilя razыlaшdыrыlmaqla Bildiriшi aldыqdan sonra Шяki bяlяdiyyяsinin vergi yыьыmы torpaq vergisi _____manat, яmlak vergisi ______manat Фаиз мябляьи: mцяyyяn edilяcяkdir. шюbяsinin 244-78-99, 244-02-28 saylы telefonlarla yaшayыш Dяyiшikliklяrin Йекун _____ manat sahяsinin kvadrat metri haqqыnda, юzцnцzцn цnvanы, tяdiyyя mцsbяt tя-rяfi odur ki, fiziki _______________________________ ____________ __________ bildiriшinin kodu vя telefon nюmrяnizi bildirmяyinizi xahiш edirik. шяxslяrin яmlak vergisindяn (Сoyadы, adы, atasыnыn adы ) (imza) (tarix) yayыnma ehtimalы azalacaq.

Bяlяdiyyяlяr tяrяfindяn

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ. 6

№ 5 (128), Май 2015

Ямлак верэисиня едилмиш дяйишикликляр барядя Ямлак верэиси цзря Верэи Мяъяллясинин 198.1.1, 199.4.3. 200.1 вя 200.2-ъи маддяляриня дяйишиклик едилиб. Беля ки, физики шяхсляр 01.01.2015-ъи ил тарихиндян етибарян биналарын инвентар дяйяриня эюря дейил,

биналарын сащясинин щяр квадрат метриня эюря ашаьыдакы ъядвялдя эюстярилян дяряъяляр тятбиг олунмагла ямлак верэисини юдямялидир. Йашайыш сащяси 30 м2-дян ашаьы олдугда верэи щесабланмыр.

Бина Бакы шящяриндя йерляшдикдя, щямин дяряъяляря Назирляр Кабинетинин мцяййян етдийи 0,7дян ашаьы вя 1,5-дян йухары олмайан ямсаллар тятбиг едиляъякдир.

Физики шяхсин хцсуси мцлкиййятиндя олан йашайыш вя гейри-йашайыш сащяляри

Йашайыш мянтягяляри

Дяйишикликдя яввял Бакы

району

Дяйишикликдян сонра 1 м2 0,4 манат

Эянъя, Сумгайыт шящярляри вя Абшерон

1 м2 0,3 манат

Мисал 1. Бакы шящяриндя (Назирляр Кабинетинин мцяййян етдийи ямсалы шярти олараг 1,1 гябул Диэяр шящярляр (район табелийиндя олан едяк) физики шяхсин мцлкиййятиндя 60 м2 асщяси шящярляр истисна олмагла), район мяркязляри олан йашайыш еви мювъуддур. Евя эюря ямлак верэиси ашаьыдакы гайда иля щесабланыр: (60 м2 - 30 м2) х 0,4 манат х 1,1 - 13,2 манат 2. Шяки шящяриндя физики шяхсин мцлкиййятиндя 85 м2 сащяси олан мянзилш вя сащбкарлыг мягсяди цчцн истифадя етдийи 25 м2 сащясиолан обйекти вардыр. Бу щалда ямлак Район табелийиндя олан шящярлярдя, верэиси ашаьыдакы гайдада щесабланаъаг: гясябялярдя вя кяндлярдя (Бакы вя Сумгайыт шящярляринин, щабеля Абшерон районунун гясябя вя кяндляри истисна олмагла) (85 м2 - 30 м2 ) х 0,2 манат = 11 манат

хцсуси мцлкиййятдя олан биналарын инвентарлашмыш дяйяри 5000 манатадяк олдугда верэи тутулмур, 5000 манатдан чох олан мябляьдян 0,1 фаиз

1 м2 0,2 манат

1 м2 0,1 манат

25 м2 х 0,2 манат = 5,0 манат Ъями: 11,0 манат + 5,0 манат = 16,0 манат

Торпаг верэисиня едилмиш дяйишикликляр барядя Торпаг верэиси цзря Верэи мяъяллясинин 206.3ъц маддясиня дяйишиклик едилмишдир. Бу маддяйя

ясасян ашаьыдакы ъядвялдя тяйинатлары гейд олунан торпаг сащяляринин щяр 100 квадрат метриня эюря

Йашайыш мянтягяляри

торпаг верэисинин мябляьи эюстярилян дяряъяляр тятбиг олунмагла щесабланыр:

Сянайе, тикинти, няглиййат, рабитя, тиъарятмяишят хидмяти вя диэяр хцсуси тяйинатлы торпаглар (манатла) Дяйишикликдян яввял

Дяйишикликдян сонра

Йашвйыш фондларынын, щяйятйаны сащялярин торпаглары вя вятяндашларын баь сащяляринин тутдуьу торпаглар (манатла)

Дяйишикликдян яввял

Дяйишикликдян сонра

Мисал 1. Шяки шящяриндя йерляшян мцяссисянин 1,4 2 щектар (14000 м ) сянайе цчцн истифадя етдийи торпаьы вар. Бу щалда, мцяссисянин торпаг верэиси ашаьыдакы кими щесабланыр: 2

2

(10000 м2 / 100 м ) х 4 = 400 манат (10000 м -я гядяр олан щисся цчцн) 2

2

Бакы

10

10

20

0,6

0,6

1,2

Эянъя, Сумгайыт шящярляри вя Абшерон району

8

8

16

0,5

0,5

1,0

4

4

8

0,3

0,3

0,6

2

2

4

0,1

0,1

0,2

2

4000 м / 100 м х 8 = 320 манат (10000 м -дян Диэяр шящярляр йухары олан щяссяси цчцн) (район табелийиндя Ъями: 400 манат + 320 манат = 720 манат олан шящярляр истисна 2. Физики шяхсин Шяки шящяриндя 6 сот олмагла), щяйятйаны асщяси вар. Бу щалда торпаг верэиси район ашаьыдакы кими щесабланыр: мяркязляри (600 м / 100 м) х 0,3 = 1,8 манат Район 3. Мцщарибя ветераны олан шяхсин Шяки районунун табечилийиндя олан Бидейиз кяндиндя 12 щектар баь сащяси вар. Бу шящярлярдя, щалда торпаг верэиси сащясинин юлчцсцндян вя верэи эцзяшти нязяря алынмагла ашаьыдакы кими щесабланыр: гясябялярдя вя кяндлярдя 2 2 (Бакы вя (10000 м2/100 м ) х 0,3 = 30 манат Сумгайыт (10000 м -я гядяр олан щисся цчцн) шящярляринин, 2 2 щабеля (2000 м /100м ) х 0,6 манат = 12 манат 2 Абшерон (10000 м -дян йухары олан щисся цчцн) районунун гясябя вя (30 манат + 12 манат) = 42 манат - 30 манат верэи кяндляри эцзяшти = 12 манат

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 5 (128), Май 2015

сящ.7

Гardaш шяhяrlяrимизин sыrasыna daha biri Fransanыn Kolmar шяhяri dя яlavя olunду Шяki ilя Fransanыn Kolmar шяhяrlяri arasыnda dostluq vя яmяkdaшlыq xartiyasы imzalanыb.

Bu qardaшlaшmanы rяsmilяшdirmяk цчцn Kolmar шяhяrinin meri Jilber Meyerin rяhbяrlik etdiyi nцmayяndя heyяti mayыn 19-da Шяki шяhяrindя olub. Nцmayяndя heyяtinin tяrkibinя, hяmчinin meriyanыn nцmayяndяlяri, Fransanыn юlkяmizdяki sяfirliyinin mяsul яmяkdaшlarы vя bu юlkяdяn gяlmiш digяr qonaqlar daxil idilяr.

Sяfяr proqramыna uyьun olaraq, qonaqlar яvvяlcя "Yuxarы baш" Dюvlяt Tarix-Memarlыq Qoruьunun яrazisini gяzib, buradakы tarixi abidяlяrя baш чяkib, Шяrq memarlыьыnыn nadir incisi hesab olunan Шяki xanlarыnыn sarayы ilя tanыш olublar.

Fransalы qonaqlar, hяmчinin Kiш kяndindяki qяdim alban mяbяdini dя ziyarяt ediblяr.

Qonaqlar ikinci dцnya mцharibяsinin iшtirakчыsы, partizan, Fransa Mцqavimяt Hяrяkatыnыn gюrkяmli nцmayяndяlяrindяn biri Яhmяdiyyя Cяbrayыlovun Шяki шяhяrindяki ev muzeyinя dя baш чяkiblяr.

Sonra "Шяki Palas" otelindя Шяki ilя Kolmar arasыnda dostluq vя яmяkdaшlыq xartiyasыnыn imzalanmasы mяrasimi keчirilib.

Sяnяdi Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubov vя Kolmar шяhяrinin meri Jilber Meyer imzalayыblar.

Sonra tяrяflяr qardaшlaшmыш шяhяrlяrin tarixi, mяdяniyyяti,

Jilber Meyer Kolmar шяhяrinin meri iqtisadiyyatы, turizm potensialы barяdя qыsa tяqdimatla чыxыш ediblяr.

Diqqяtя чatdыrыlыb ki, Шяki ilя Kolmar arasыnda яlaqяlяrin tяmяli 2013-cц ilin iyununda qoyulub. Hяmin dюvrdя Kolmar шяhяr merinin baшчыlыq etdiyi nцmayяndя heyяti Шяkiyя sяfяr edib, шяhяrlя yaxыndan tanыш olub. Sяfяrin nяticяsi olaraq, bu шяhяrlяr arasыnda яlaqяlяrin daha da geniшlяndirilmяsi qяrara alыnыb.

Bildirilib ki, Шяki Azяrbaycanыn яn qяdim vя gюzяl tarixi шяhяrlяrindяn biridir. 181 min nяfяr яhalisi olan rayonun iqtisadiyyatыnda kяnd tяsяrrцfatы, hяmчinin ipяkчilik sяna-

yesi яsas yerlяrdяn birini tutur. Шяki, hяm dя юlkяnin turizm mяrkяzlяrindяn biridir. Hяr il bu шяhяrя 100 min nяfяrdяn чox turist gяlir. Diqqяtя чatdыrыlыb ki, Шяkidя dюvlяt qeydiyyatыna gюtцrцlmцш 84 tarix vя mяdяniyyяt abidяsi var. Шяki Azяrbaycanda festivallar шяhяri kimi dя tanыnыr. Tяkcя юtяn il bu шяhяrdя 4 beynяlxalq festival keчirilib.

Sяmimi qonaqpяrvяrliyя gюrя minnяtdarlыьыnы bildirяn mer Jilber Meyer Шяki ilя Kolmar arasыnda bir чox oxшar cяhяtlяrin olduьunu diqqяtя чatdыrыb. Шяkini Qafqazыn mirvarisinя bяnzяdяn qonaq шяhяrlяr arasыnda dostluq xartiyasыnыn imzalanmasыndan bюyцk qцrur hissi keчirdiyini vurьulayыb. Bildirilib ki, Kolmar da Шяki kimi, turist шяhяridir.

Hяr il bu шяhяrя 3,5 milyon nяfяrя yaxыn turist gяlir. Kolmar, hяm dя festivallar шяhяridir. Bu шяhяrdя hяr il 3-4 beynяlxalq festival keчirilir.

Mer qeyd edib ki, indiyяdяk Kolmar 7 шяhяrlя dostluq xartiyasы imzalayыb. Sevindirici haldыr ki, Шяki dя artыq qardaшlaшmыш шяhяrlяr sыrasыna daxil edilib. Иmzalanma mяrasimi baшa чatdыqdan sonra hяr iki шяhяrin rяhbяrliyi adыndan qarшыlыqlы шяkildя xatirя hяdiyyяlяri tяqdim olunub.

***

Kolmar шяhяrinin meri: “Sevinirяm ki, Azяrbaycanы Fransada olduьu kimi tanыda bilmiшяm”

“Шяki ilя Kolmar шяhяrlяri arasыnda bir чox oxшar cяhяtlяr var.

Mяn bunu 2013-cц ildя Шяkiyя ilk dяfя gяlяndя hiss etdim vя elя hяmin vaxtdan da bu шяhяri sevdim.

Mяn Шяki ilя daha yaxыndan tanыш olandan sonra gюrdцm ki, шяhяrlяrimizin tarixi vя mяdяniyyяtlяrindя dя bir чox oxшarlыqlar var.”

Bu fikirlяri ЫЫЫ Цmumdцnya Mяdяniyyяtlяrarasы Dialoq Forumunun iшtirakчыsы, Шяki шяhяrindя dostluq vя яmяkdaшlыq barяdя xartiyanы imzalayan Fransa Respublikasыnыn Kolmar шяhяrinin meri Jilber Meyer jurnalistlяrя mцsahibяsindя bildirib.

Xartiyanыn imzalanmasыna bir чox amillяrin tяsir etdiyini vurьulayan Kolmar шяhяrinin meri deyib: "Bildiyiniz kimi, general Шarl de Qoll vaxtilя Azяrbaycanda olub. Mяn isя Шarl de Qoll hяrяkatыnыn цzvц olmuшam vя indi dя цzvц olaraq qalыram.

Bundan яlavя, mяn 2013-cц ildя Шяkiyя gяlяrkяn fransыz dilini tяdris edяn mцяllimlяrin necя цrяklя чalышdыqlarыnы gюrdцm. Tяbii ki, bцtцn bu amillяr шяhяrlяrimiz arasыnda dost-

luq яlaqяlяrinin yaradыlmasыna tяkan verdi".

Mer bildirib ki, insanlarыn siyasi baxышlarы mцxtяlifdir vя onlara baшqa cцr dцшцnmяyi qadaьan etmяk olmaz. Onun rяhbяrlik etdiyi meriya шurasыnda da 4 nяfяrin mцxtяlif siyasi partiyalarыn цzvц olmasыna baxmayaraq, hamы Шяki ilя яmяkdaшlыьa yekdilliklя qяrar verib. Jilber Meyer deyib: "Sevinirяm ki, mяn Azяrbaycanы, elяcя dя Шяkini olduьu kimi tanыda bilmiшяm vя bunun sayяsindя dя onlar Azяrbaycan ilя яmяkdaшlыьы bюyцk mяmnuniyyяtlя qяbul etdilяr".

Bakыda ЫЫЫ Цmumdцnya Mяdяniyyяtlяrarasы Dialoq Forumunda iшtirak etmяyindяn mяmnun qaldыьыnы vurьulayan Kolmar шяhяrinin meri Azяrbaycanda keчirilяcяk birinci Avropa Oyunlarыna da baxmaьa gяlяcяyini bildirib.

Mer ону да vurьulayыb ki, шяhяrlяrimiz arasыnda яmяkdaшlыq ona gяtirib чыxardы ki, artыq Fransa шяhяrlяrinin nцmayяndяlяri dя Azяrbaycan haqqыnda яsl hяqiqяtlяri deyirlяr.

Yerli (bяlяdiyyя) vergilяr vя юdяniшlяr haqqыnda Azяrbaycan Respublikasыnыn Qanunu Maddя 1. Qanunun tяyinatы Bu qanun Azяrbaycan Respublikasыnda yerli (bяlяdiyyя) vergilяrin vя юdяniшlяrin юdяnilmяsi ilя baьlы yaranan iqtisadi vя hцquqi mцnasibяtlяri tяnzimlяyir.

Maddя 2. Yerli (bяlяdiyyя) vergilяr vя юdяniшlяr цzrя qanunvericilik 2.1. Yerli (bяlяdiyyя) vergi vя юdяniшlяrя (bundan sonra - yerli vergilяr vя юdяniшlяr) dair qanunvericilik Azяrbaycan Respublikasыnыn Konstitusiyasыndan, Azяrbaycan Respublikasыnыn Vergi Mяcяllяsindяn, "Bяlяdiyyяlяrin statusu haqqыnda" vя "Bяlяdiyyяlяrin maliyyяsinin яsaslarы haqqыnda" Azяrbaycan Respublikasыnыn Qanunlarыndan, bu Qanundan, habelя bu qanunlara mцvafiq qяbul edilmiш digяr qanunvericilik aktlarыndan ibarяtdir.

2.2. Bu Qanunda istifadя olunan anlayышlar Azяrbaycan Respublikasыnыn Vergi Mяcяllяsindя qяbul edilmiш mяnada tяtbiq edilir.

Maddя 3. Yerli vergilяr vя юdяniшlяr 3.1. Yerli vergilяr Azяrbaycan Respublikasыnыn vergi sisteminin tяrkib hissяsidir.

3.2. Yerli vergilяr bu Qanuna vя Azяrbaycan Respublikasыnыn Vergi Mяcяllяsinя uyьun olaraq bяlяdiyyяlяrя юdяnilяn vergilяrdir.

3.3. Bяlяdiyyяlяr tяrяfindяn tяtbiq edilяn юdяniшlяr bu Qanunla mцяyyяnlяшdirilяn юdяniшlяrdяn, habelя yerli rяy sorьularыnыn nяticяlяri яsasыnda hяyata keчirilяn mяqsяdli layihяlяrin maliyyяlяшdirilmяsi цчцn hцquqi vя fiziki шяxslяrin юdяdiklяri kюnцllц birdяfяlik юdяniшlяrdяn ibarяtdir.

3.4. Bu юdяniшlяr hцquqi vя fiziki шяxslяr tяrяfindяn qanunvericiliklя nяzяrdя tutulmuш vergi юhdяliklяri yerinя yetirildikdяn sonra onlarыn sяrяncamыnda qalan mяnfяяt vя gяlirlяr hesabыna юdяnilir.

3.5. Bu юdяniшlяrdяn yalnыz tяyinatы цzrя istifadя olunmalыdыr.

Maddя 4. Yerli vergilяrin mцяyyяn edilmяsinin яsaslarы 4.0. Yerli vergilяrin mцяyyяn edilmяsinin яsaslarы aшaьыdakыlardыr: 4.0.1. vergitutma obyekti; 4.0.2. vergitutma bazasы; 4.0.3. vergitutma dюvrц; 4.0.4. vergi dяrяcяsi; 4.0.5. verginin hesablanmasы qaydasы; 4.0.6. verginin юdяnilmяsi qaydasы vя mцddяti.

Maddя 5. Vergitutma obyekti vя vergi юdяyicisi 5.1. Bяlяdiyyя mцlkiyyяtindя olan mцяssisя vя tяшkilatыn mяnfяяti, yerli яhяmiyyяtli tikinti materiallarы, fiziki шяxslяrin яmlakы (tikililяr vя onlarыn hissяlяri, avtomobil vя юzцyeriyяn tяkяrli texnika, su vя hava nяqliyyatы vasitяlяri),

habelя fiziki шяxslяrin istifadяsindя vя (yaxud) mцlkiyyяtindя olan torpaq sahяlяri mцvafiq bяlяdiyyя vergilяrinin vergitutma obyektidir.

5.2. Vergi юdяyicisi - bu Qanuna uyьun olaraq mцяyyяn edilmiш vergitutma obyektlяrindяn vergi юdяyяn fiziki vя hцquqi шяxslяrdir.

5.3. Tikililяr vя onlarыn hissяlяrinя gюrя fiziki шяxslяrdяn яmlak vergisi hesablamaq mяqsяdilя bяlяdiyyяlяr 3-5 ildя bir dяfяdяn чox olmamaq шяrtilя, яrazilяrindя yerlяшяn mцvafiq яmlakыn vergiqoyma mяqsяdlяri цчцn qiymяtlяndirilmяsi barяdя qяrar qяbul edirlяr. Яmlakыn qiymяtlяndirilmяsi цzrя яmяliyyatlar bяlяdiyyяlяrin vяsaiti hesabыna maliyyяlяшdirilir. Bu dяyяr mцvafiq icra hakimiyyяti orqanы tяrяfindяn tяsdiq olunan qaydalar яsasыnda mцяyyяnlяшdirilir.

5.4. Яmlakыn dяyяri fiziki шяxsin tяшяbbцsц ilя vя onun hesabыna mцstяqil peшяkar qiymяtlяndiricilяr tяrяfindяn hesablana bilяr.

5.5. Vergi agenti - vergi qanunvericiliyinя uyьun olaraq vergini hesablamaьa, onu vergi юdяyicisindяn tutmaьa vя tяyinatы цzrя yerli bцdcяyя kючцrmяyя borclu olan шяxsdir.

5.6. Vergi юdяyicisinin vя vergi agentinin hцquq vя vяzifяlяri vergi qanunvericiliyi ilя tяnzimlяnir.

Maddя 6. Vergitutmanыn formalarы 6.0. Vergilяr aшaьыdakы formalarda tutulur: 6.0.1. bilavasitя mяnbяdяn (verginin gяlir vя ya mяnfяяt яldя edilmяsinяdяk tutulmasы); 6.0.2. bяyannamя цzrя (verginin gяlir vя ya mяnfяяt яldя edilmяsindяn sonra tutulmasы); 6.0.3. bildiriш цzrя (vergitutma obyektinin dяyяri vя sahяsi яsasыnda, bяlяdiyyяlяrin vergi xidmяti orqanlarыnыn hesabladыьы mяblяь цчцn tяqdim etdiyi tяdiyyя bildiriшi цzrя vergi юdяyicisi tяrяfindяn verginin юdяnilmяsi).

Maddя 7. Bяlяdiyyяlяrin vergi xidmяti orqanlarы, onlarыn hцquq vя vяzifяlяri 7.1. Qanunvericilikdя mцяyyяn edilmiш qaydada vergilяrin vя юdяniшlяrin dцzgцn hesablanmasыna, tam vя vaxtыnda юdяnilmяsinя nяzarяt bяlяdiyyяlяrin vergi xidmяti orqanlarы tяrяfindяn hяyata keчirilir.

7.2. Azяrbaycan Respublikasыnda yerli vergilяrin vя юdяniшlяrin юdяnilmяsi vя yыьыlmasы qaydalarы, vergi юdяyicilяrinin vя bяlяdiyyяlяrin vergi xidmяti orqanlarыnыn hцquq vя vяzifяlяri, vergi nяzarяtinin forma vя metodlarы, vergi qanunvericiliyinin pozulmasыna gюrя mяsuliyyяt, bяlяdiyyяlяrin vergi xidmяti orqanlarыnыn vя onlarыn vяzifяli шяxslяrinin hяrяkяtlяrindяn (hяrяkяtsizliyindяn) шikayяt edilmяsi qaydalarы Qanunla tяsdiq olunan mцvafiq Яsasnamя ilя mцяyyяn edilir.

Maddя 8. Yerli vergilяrin tяrkibi 8.0. Yerli vergilяrя aшaьыdakыlar aiddir: 8.0.1. fiziki шяxslяrdяn torpaq vergisi; 8.0.2. fiziki шяxslяrdяn яmlak vergisi; 8.0.3. yerli яhяmiyyяtli tikinti materiallarы (kяr-

pic-kirяmit gillяri, tikinti qumlarы, yцksяk mюhkяmliyя malik olan чыnqыl xammalы) цzrя mяdяn vergisi; 8.0.4. bяlяdiyyя mцlkiyyяtindя olan hцquqi шяxslяrin mяnfяяt vergisi.

Maddя 9. Yerli юdяniшlяrin tяrkibi 9.1. Yerli юdяniшlяrя aшaьыdakыlar aiddir: 9.1.1. bяlяdiyyя mцlkiyyяtindя olan torpaqlarda, binalarda vя digяr obyektlяrdя kцчя (divar) reklamыnыn yerlяшdirilmяsi vя yayыmы цчцn юdяniш; 9.1.2. Azяrbaycan Respublikasыnыn qanunvericiliyinя uyьun olaraq bяlяdiyyя mцlkiyyяtinin юzgяninkilяшdirilmяsindяn, icarяyя vя istifadяyя verilmяsindяn daxil olan юdяniш; 9.1.3. bяlяdiyyяlяr tяrяfindяn xцsusi ayrыlmыш torpaq sahяlяrindя stasionar vя ya sяyyar ticarяt, ictimai iaшя vя digяr xidmяtlяrя gюrя юdяniш; 9.1.4. bяlяdiyyя яrazisindя mehmanxana, sanatoriya-kurort vя turizm xidmяtlяri gюstяrяn шяxslяrdяn alыnan юdяniш. Bц юdяniш hяr bir шяxs цчцn sutkada 1,1 manatdan чox olmamaqla mцяyyяn edilir; 9.1.5. bяlяdiyyя яrazilяrindя hцquqi vя fiziki шяxslяrя mяxsus olan ixtisaslaшdыrыlmыш avtomobil dayanacaqlarы vя ya bяlяdiyyяlяrin qяrarыna яsasяn mцяyyяn edilmiш yerlяrdя bцtцn nюv nяqliyyat vasitяlяrinin daimi vя ya mцvяqqяti dayanacaqlarы цчцn юdяniш. Bu юdяniш hяr bir nяqliyyat vasitяsi цчцn sutkada 0,1 manatdan чox olmamaqla mцяyyяn edilir.

9.2. Qanunvericilikdя nяzяrdя tutulmuш qaydada bяlяdiyyяlяr yerli яhяmiyyяtli proqramlarыn maliyyяlяшdirilmяsi цчцn yerli rяy sorьusunun nяticяsinя яsasяn hцquqi vя fiziki шяxslяrin sяrяncamыnda qalan mяnfяяt vя gяlirlяr hesabыna юdяnilяn kюnцllц birdяfяlik юdяniшlяr tяtbiq edя bilяr. Bu юdяniшlяrdяn yalnыz tяyinatы цzrя istifadя olunmalыdыr.

Maddя 10. Yerli vergilяrin dяrяcяlяri vя vergi цzrя gцzяшtlяr 10.1. Yerli vergilяrin dяrяcяlяri Azяrbaycan Respublikasыnыn vergi qanunvericiliyindя tяsbit edilmiш hяdlяr daxilindя mцяyyяn edilir.

10.2. Bяlяdiyyяlяr vergi qanunvericiliyinя uyьun olaraq vergi юdяyicilяrinin ayrы-ayrы kateqoriyalarыnы vergidяn tam vя ya qismяn azad etmяk, vergi dяrяcяlяrinin aшaьы salыnmasы barяdя qяrar qяbul edя bilяrlяr.

Maddя 11. Yerli vergilяrin vя юdяniшlяrin hesablanmasы vя юdяnilmяsi 11.1. Bu Qanunda gюstяrilяn yerli vergilяrin vя юdяniшlяrin hesablanmasы vя юdяnilmяsi mцvafiq qanunvericiliklя mцяyyяn edilir.

11.2. Bu Qanunun 9.1.4. maddяsindя gюstяrilяn юdяniшlяr qeydiyyata dцшmцш шяxslяrdяn tutularaq, nюvbяti ayыn 5-dяk mцvafiq bяlяdiyyяlяrя юdяnilir.

11.3. Bu Qanunun 9.1.5.-ci maddяsindя gюs-

tяrilяn юdяniшlяr hяr bir юdяyicidяn tutularaq, bяlяdiyyяlяr tяrяfindяn mцяyyяn edilmiш mцddяtlяrdя vя qaydalarla bяlяdiyyяlяrя юdяnilir.

Maddя 12. Yerli vergi vя юdяniшlяrin yыьыlmasыna vя istifadяsinя nяzarяt 12.1. Yerli vergilяrin vя юdяniшlяrin yыьыlmasыna, yerli bцdcяlяrя kючцrцlmяsinя vя istifadя olunmasыna nяzarяt bяlяdiyyяlяrin mцvafiq komissiyalarы, habelя seчkili orqanlarda bяlяdiyyя qulluьunda iшlяyяn, yerli mяhяllя komitяlяrinin vя vяtяndaшlarыn yыьыncaqlarыnda tяklif olunan, bяlяdiyyя iclasыnda tяsdiq olunan nяzarяt komissiyalarы tяrяfindяn hяyata keчirilir.

12.2. Zяruri hallarda yerli vergi vя юdяniшlяrin yыьыlmasыna vя onlardan istifadя edilmяsinя nяzarяt mяqsяdilя bяlяdiyyяlяrin qяrarыna яsasяn mцvafiq yoxlamalarыn aparыlmasы цчцn mцstяqil auditorlar cяlb oluna bilяr.

12.3. Bяlяdiyyяlяrin vergi vя юdяniшlяrin yыьыlmasы vя istifadяsi sahяsindя fяaliyyяti tam aшkarlыq шяraitindя hяyata keчirilmяlidir.

Bu mяqsяdlя bяlяdiyyяlяr vя onlarыn mцvafiq nяzarяt komissiyalarы bяlяdiyyя яrazisindя yaшayan sakinlяr qarшыsыnda mцtяmadi olaraq hesabatlar verir, bцlletenlяr buraxыr, illik hesabatlarы bяlяdiyyя binasыnыn qarшыsыnda xцsusi lюvhяlяrdя yerlяшdirirlяr.

Maddя 13. Yerli vergi vя юdяniшlяrя dair qanunvericiliyin pozulmasыna gюrя mяsuliyyяt 13.1. Yerli vergi vя юdяniшlяrin юdяyicilяri, vergi agentlяri, habelя bяlяdiyyяlяrin vergi xidmяti orqanlarыnыn vяzifяli шяxslяri vergi qanunvericiliyinin pozulmasыna gюrя Azяrbaycan Respublikasыnыn mцvafiq qanunvericiliyi ilя mцяyyяn edilmiш qaydada mяsuliyyяt daшыyыrlar.

13.2. Bu Qanunla mцяyyяnlяшdirilяn yerli vergi vя юdяniшlяrin toplanmasы vя bцdcяyя kючцrцlmяsi sahяsindя bяlяdiyyяlяrin sяlahiyyяtlяrinin icra hakimiyyяti orqanlarы tяrяfindяn mяhdudlaшdыrыlmasыna yol verilmir.

Maddя 14. Qanunun qцvvяyя minmяsi Bu qanun dяrc olunduьu gцndяn qцvvяyя minir.

Azяrbaycan Respublikasыnыn Prezidenti Heydяr ЯLИYEV Bakы шяhяri, 27 dekabr 2001-ci il. №- 244-ЫЫQ "Azяrbaycan" qяzetindя dяrc edilmiшdir (7 aprel 2002-ci il, №- 78).

"Azяrbaycan Respublikasыnыn Qanunvericilik Toplusunda" dяrc edilmiшdir (30 aprel 2002-ci il №- 4, Ы kitab, maddя 155).

2 iyun 2008-ci il tarixli, 618-ЫЫЫQD nюmrяli Qanuna яsasяn dяyiшikliklяrlя.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.8

№ 5 (128), Май 2015

ГЯЛЯБЯ - 70 Шяkidя... ...мayыn 7-dя Sabit Rяhman adыna Шяki Dюvlяt Dram Teatrыnda Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin tяшkilatчыlыьы ilя 1941-1945-ci illяr mцharibяsindя qяlяbяnin 70 illik yubileyi mцnasibяtilя ilя bayram tяdbiri keчirilib Tяdbirdя чыxыш edяnlяr mцharibя veteranlarыnы яlamяtdar gцn mцnasibяtilя tяbrik edяrяk onlara xoш arzularыnы bildiriblяr.

Qeyd olunub ki, faшizm цzяrindя tarixi qяlяbяnin яldя olunmasыnda Azяrbaycan xalqы kimi, Шяkinin mяrd oьul vя qыzlarы da bюyцk rяшadяt gюstяrib, Qafqazdan Berlinяdяk шanlы dюyцш yolu keчiblяr. Юn cяbhяlяrя yola salыnan 15 minя yaxыn Шяkili dюyцшчцlяrin yarыdan чoxu mцharibяdяn geri qayыtmayыb. Hazыrda rayonda 27 nяfяr Bюyцk Vяtяn mцharibяsi veteranы yaшayыr.

Bildirilib ki, bяшяriyyяti шяr qцvvяlяrdяn, qorxulu fяlakяtlяrdяn xilas edяn insanlar hяr zaman ehtirama layiqdirlяr. Bюyцk Vяtяn mцharibяsi iшtirakчыlarыna dюvlяtimiz tяrяfindяn daim diqqяt vя qayьы gюstяrilir, onlara birdяfяlik yardыmlar, minik avtomobillяri verilir, saьlamlыqlarыnыn qeydinя qalыrlar.

Tяdbirdя юtяn 19411945-ci illяrin kadrlarы canlandыrыlыb, яdяbi-bяdii sяhnяlяr nцmayiш etdirilib, vяtяnpяrvяrlik mюvzusunda mahnы vя шerlяr sяslяndirilib.

***

Майын 9-да ветеранларла кечирилян эюрцшдя Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubovун чыхышы

...мayыn 9-da Иkinci Dцnya mцharibяsindя faшizm цzяrindя qяlяbяnin 70-ci ildюnцmц mцnasibяtilя mцharibя veteranlarы ilя gюrцш keчirilmiшdir Mяrasim iшtirakчыlarы яvvяlcя Иkinci Dцnya mцharibяsindя hяlak olan шяkililяrin xatirяsinя ucaldыlmыш abidя kompleksini ziyarяt etmiш, abidя юnцnя gцl dяstяlяri dцzmцшlяr. Шяhяr rяhbяrliyinin, mцharibя veteranlarыnыn vя ictimaiyyяtin nцmayяndяlяrinin iшtirak etdiyi tяdbir bayram sцfrяsi arxasыnda davam etmiшdir.

Tяdbirdя чыxыш edяn Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubov faшizm цzяrindя qяlяbяnin 70-ci ildюnцmц mцnasibяtilя veteranlarы vя tяdbir iшtirakчыlarыnы tяbrik etmiшdir. O qeyd etmiшdir ki, Bюyцk Vяtяn mцharibяsindя Azяrbaycanыn oьul vя qыzlarы igidlik vя rяшadяt nцmayiш etdirяrяk, Qяlяbяnin яldя olunmasыnda fяdakarlыq gюstяriblяr. Dюyцшlяrdя

gюstяrdiklяri igidliyя gюrя minlяrlя soydaшыmыz orden vя medallarla tяltif olunmuш, yцz nяfяrdяn artыq

azяrbaycanlы Sovet Иttifaqы Qяhrяmanы adыna layiq gюrцlmцшdцr.

E.Usubov mцharibя veteranlarыna dюvlяt sяviyyяsindя gюstяrilяn diqqяt vя qayьыdan da danышaraq, bu siyasяtin яsasыnыn xalqыmыzыn цmummilli lideri Heydяr Яliyev tяrяfindяn qoyulduьunu vurьulamышdыr. Diqqяtя чatdыrыlmышdыr ki, Ulu Юndяrin bu sahяdяki siyasяtini uьurla davam etdirяn Prezident Иlham Яliyev mцharibя veteranlarыnыn qayьыlarыna hяssaslыqla yanaшыr. Qяlяbя bayramы яrяfяsindя 1941-1945-ci illяr Bюyцk Vяtяn mцharibяsi iшtirakчыlarыna, hяlak olmuш vя ya sonralar vяfat etmiш dюyцшчцlяrin ailя цzvlяrinя, arxa cяbhяdя fяdakar яmяyinя gюrя orden vя medallarla tяltif edilmiш шяxslяrя birdяfяlik maddi yardыm verilmяsi bunun bariz nцmunяsidir.

Mяrasimdя digяr чыxыш edяnlяr Иkinci Dцnya mцharibяsin-

dя alman faшizmi цzяrindя tarixi Qяlяbяnin яldя edilmяsindя Шяkililяrin dя xidmяtlяri olduьunu vurьulamышlar. Qяlяbяnin ildюnцmlяri mцnasibяtilя hяr il юlkя miqyasыnda keчirilяn bayram tяdbirlяrinin dюvlяtimizin baшчыsы tяrяfindяn mцharibя veteranlarыna gюstяrilяn diqqяt vя qayьыnыn tяzahцrц olduьu diqqяtя чatdыrыlmыш, gюrцшцn tяшkilinя gюrя Шяki шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubova minnяtdarlыqlarыnы bildirmiшlяr.

Sonra mцharibя veteranlarыna Qяlяbяnin 70 illiyi mцnasibяtilя yubiley medallarы tяqdim edilmiшdir.

Tяdbir шяhяrin mяdяniyyяt vя incяsяnяt nцmayяndяlяrinin tяqdim etdiklяri konsert proqramы ilя davam etmiшdir.

Tяdbirin sonunda mцharibя iшtirakчыlarыna maddi yardыm edilmiшdir.

Мayыn 7-dя Sabit Rяhman adыna Шяki Dюvlяt Dram Teatrыnda кечирилян байрам тядбириндян эюрцнтц

Галиб шаэирдлярля эюрцш Майын 6-да Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtindя 2014-2015-ci tяdris ilindя fяnn olimpiadalarы, yarыш vя mцsabiqя qaliblяri olan шagirdlяrin ictimaiyyяtя tяqdim edilmя mяrasimi keчirilmiшdir.

Tяdbiri giriш sюzц ilя Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin baшчыsы cяnab Elxan Usubov aчmышdыr. Иъра башчысы bildirmiшdir ki, bir neчя gцndяn sonra xalqыmыzыn Umummilli lideri Heydяr Яli-

yevin anadan olmasыnыn 92-ci ildюnцmцnц tяntяnя ilя qeyd edяcяyik. Шяhяrimizin bцtцn idarя, mцяssisя vя tяшkilatlarыnda ulu юndяrimizin xatirяsinя hяsr olunmuш mцxtяlif tяdbirlяr keчirilir. O qeyd etmiшdir ki, bu il юlkяmizdя keчirilяcяk Ы Avropa oyunlarы olduqca

mцhцm яhяmiyyяtя malik olan hadisяdir. Aprelin 26-da qяdim Atяшgah mяbяdindяn baшlanan mяшяl estafeti artыq юlkяmizi dolaшыr. May ayыnыn 25-dя mяшяl шяhяrimizin яrazisindяn keчяcяk. Шяhяrimizin bцtцn sakinlяri bu mюhtяшяm bayramы bюyцk sevinclя

gюzlяyir. Mяhz bu gюzяl tяdbirlяr яrяfяsindя fяnn olimpiadalarыnыn vя sabahыn alimlяri mцsabiqяsinin qaliblяrinin ictimaiyyяtя tяqdim olunmasы olduqca яhяmiyyяtlidir.

Sonra E.Usubov юlkяdя tяhsilin inkiшafыndan, bu sahяyя dюvlяt qayьыsыndan danышaraq qa-

lib шagirdlяri tяbrik etmiшdir. Чыxыш edяn Шяki Шяhяr Tяhsil Шюbяsinin mцdiri Sцdabяr Иsmayыlova son illяr Шяki mяktяblilяrinin uьurlarыnы qeyd edяrяk bu ildя dя istisnalыq tяшkil etmяdiyini vя шagirdlяrin yцksяk mцvяffяqiyyяtя nail olduqlarыnы bildirmiшdir. Belя ki, "Sabahыn alimlяri" ЫV Respublika mцsabiqяsindя 16 nяfяr Шяki mяktяblisi 10 layihя ilя finala чыxmышlar. Hяmчinin fяnn olimpiadalarыnыn yarыmfinalыna vяsiqя qazanmыш 75 mяktяblidяn 43ц Ы, ЫЫ vя ЫЫЫ yerlяri tutmuшlar. 17 nяfяr isя finalda iшtirak etmяk hцququ qazanmышdыr. Nяticяlяrя gюrя 9 nяfяr gцmцш vя bцrцnc medallarla tяltif olunmuшdur. 58 nяfяr шagirdin hamыsы Иstedad bankыna daxil edilmiшdir. Bu шagirdlяr Шяkinin 37 mяktяbinin шagirdlяridir. Шagirdlяrdяn fяnn olimpiadasыnыn gцmцш medalчыsы шяhяr 8 №-li tam orta mяktяbin шagirdi чыxыш edяrяk onlara gюstяrdiyi qayьыya gюrя юlkя Prezidentinя, Tяhsil Nazirliyinя vя Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinя minnяtdarlыьыnы bildirmiшdir.

Sonda 58 nяfяr шagirdin hamыsы Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtin baшчыsы Elxan Usubov tяrяfindяn qiymяtli hяdiyyяlяrlя mцkafatlandыrыlmыш vя onlarla xatirя шяkli чяkilmiшdir.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 5 (128), Май 2015

сящ.9

ГЯЛЯБЯ - 70 AXШAM DЦШЦNCЯLЯRИ

Поема

Поема ЫЫ Дцнйа Mцharibяsi illяrindя arxa cяbhяdя yaшayan uшaqlarыn hяyatыna hяsr olunur. Шащид МЯММЯДКЯРИМОВ Axшam var gяlmяyinя tяlяsirsяn, яsirsяn, Axшam var gяlib deyя gileylяnib kцsцrsяn.

Axшam var gцndцzdяn dя sevimli, yaraшыqlы, Ulduzlarы bяrq vurur, юzц aylы, iшыqlы.

Axшam var qara gюzlц, axшam var шirin sюzlц, Axшam var min don geyib, dolaшыr min bir цzlц.

Axшam var ki, yaьышlы, tцnd dumanlы, чiskili.

Axшam var цrяyinя gяtirяcяk nisgili, Axшam var zцlmяtlidir, amma чox hikmяtlidir.

Axшam var min bir gecя Шяhrizad naьыl deyir, Axшam var vцsal adlы sяadяti geyinir.

Axшam var baxышыlя bir nazяndя mяlяkdi, Axшam var ki, tufandы, qasыrьadы, kцlяkdi.

Necя olursa olsun axшam bizя gяrяkdi.

Sevirяm axшamlarы, sevirяm canыm qяdяr.

Axы, axшam olmasa цzlяrя gцlmцr sяhяr. *** Yenя dя axшamdыr. Sяhяrя чox var.

Kюnlц istяyяn tяk яsir ruzigar.

Tяrslikdяn bu il dя gecikib bahar, Sяmada dolaшыr qara buludlar. Чюldя vыyыldayыr kцlяk aramsыz.

Tяnha bir otaqda kimsяsiz, yalqыz Gecяnin seyrinя dalыb qalmышam, Elя bil юzцm dя soyuq bir qышam.

Doьrusu bilmirяm, bilmirяm nяdяn, Sюzlяr ehtiyatla keчir sinяmdяn?

Bяzisi elя bil utanыr mяndяn, Mяn dя utanыram, dцzц, sюzlяrdяn.

Birdяn yerli-yersiz iшlяdяrяm mяn Qurtara bilmяrяm sюz tяnяsindяn.

Sюzцn dя юz yeri, юz sыrasы var Yoxsa nя sюylяsяn mяnasыz olar.

Atalar sюylяyib nя elяsяn sяn Чalыш ki, yцz юlчцb, bir dя biчяsяn.

Sяbirlя adlasыn hяr яr oьlu яr, Axы, tяlяsяnlяr tяndirя dцшяr. Яzizim, яsяri oxuyanda sяn, Yalvarыram sяnя, demя ki, nяdir?

Hяr kяlmя, hяr fikir xatirяlяrdяn, Damla-damla axыb sцzцlцb gяlяn, Bir юmrцn silinmяz lяpirlяridir.

***

Чяkilib ulduzlar, gюrцnmцr ay da.

Yaьыш da, kцlяk dя hayda, harayda.

Arabir dяhшяtlя чaxыr ildыrыm.

Nur sяpir hяr yana baxыr ildыrыm.

Sanki fыrtыnaya edir nяzarяt.

Gюylяrdяn yerlяrя enir fяlakяt.

Baxыb pяncяrяdяn qaranlыqlara, Sanki yol gedirяm, bilmirяm hara.

Nя deyim?.. Taleyin qismяti rяng-rяng, Zцlmяtin iчindя bir nurlu ahяng.

Dolaшыr, dolaшыr xяlvяti, gizli, Neчя min nяьmяli, neчя min sюzlц.

Anlar юtцb gedir zцlmяt iчindя, Hяr biri hikmяtli, dцrlц biчimdя.

Nя olsun axшamdыr onda min sirr var, Kim aчsa dцnyada olar bяxtiyar.

Sirlяri aчmaьa sюz arayыram Bilmirяm яyrimi, dцz arayыram?

Dolanыr fikrimdя neчя min sual, Min cavab axtarыr onlara xяyal.

Bu mцdhiш alяmdя dolaшdыqca mяn, Naьыl dцnyasыna dцшцrяm hяmяn.

Nя olsun qыrx tilsim qыrsam da yenя, Цrяk чata bilmir юz istяyinя. Иstяk dя istяyя calanыb gяlir, Daь kimi цst-цstя qalanыb gяlir.

Bu an, axшamlarыn qaranlыьыndan Mяnя paltar tikir elя bil zaman.

Fяrqi yox qaradыr, ya чirkin, gюyчяk, Zaman tikdiyini geyяsяn gяrяk. Яgяr baшqa paltar axtarsan da sяn, Zaman tikdiyindяn qaчa bilmяzsяn.

Geyib mяn чыxыram yenя sяfяrя, Юz xяyal atыmla, чox var sяhяrя.

Sonu gюrцnmяyяn yol цstцndяyяm.

Mяnzilя чatmaьыn mяn qяsдindяyяm.

Kim bilir istяyя чatam, чatmayam?

Mяnim юz dцnyam var. Tufanlы axшam Yolumu kяssя dя yol gedirяm mяn, Qorxmadan kцlяkdяn, zцlmяt gecяdяn.

Ey tufan, ildыrыm, ey yaьan yaьыш Mяnя яsяr etmяz nя boran, nя qыш.

Elя adamlar var, gюrцr elя iш Qяlblяri qapqara, sizdяn dя mцdhiш.

Eh! Sizя nя var ki, юtяn zamansыz

Nя qяdяr olsaz da bu gцn amansыz.

Sabah hюkmяn yenя sяhяr gяlяcяk, Gцnяш юz nurilя цzя gцlяcяk.

O, qяlbiqaralar qaradan-qara, Bizi hяr addыmda чяkirlяr dara.

Onlarыn tamahы yarar baшыnы, Satar bir qяpiyя yar-yoldaшыnы.

Onlarчцn dosluьun юlчцsц, ancaq, Чox adam aldatmaq, чox pul qazanmaq.

Rяhim vя yaxшыlыq onlardan uzaq, Bilmяzlяr ki, nяdir яdalяt vя haqq.

Onlarda eшq dя, sevda da saxta, Namus da, qeyrяt dя чox-чox uzaqda.

Tюrяdяr elя bir fяlakяt onlar, Ondan zяrяr чяkяr minlяr-milyonlar.

***

Bцtцn яsrlяrdя yaranmышlarы, Milyard il dя olsa яgяr yaшlarы.

Min-min abidяni, daшlaшmышlarы, Bir anыn iчindя daьыdar-qыrar qяlbiqaralar.

Onlarыn zцlmцndяn dad чяkяr fяlяk, Bцtцn юmцrlяri kцdurяt, kяlяk.

Qardaшы qardaшla dюyцшdцrяrяk, Qяhqяhя чяkяrlяr eylяmяzlяr ar qяlbiqaralar.

Hara цz чevirsяn tapыlar onlar, Иstяklяri bюyцk, fikirlяri dar.

O dцnyaya getsяn, bax, orda da var, Иmanыm Allaha... Cяnnяtdя olar?! qяlbiqaralar.

Yalanыn цzцnя doьru pяrdяsi, Чяkib inandыrar onlar hяr kяsi.

Qыlыncdan itidir onlarыn nяfsi, Doymazlar toplansa dцnyalarla var qяlbiqaralar.

Buynuzsuz qoчlarыn, unutmaq olmaz, Qыsasы qiyamяt gцnцnя qalmaz.

Tanrы onu юzц edяcяk taraz, Gцn gяlяr diz чюkцb, vallah, yalvarar Qяlbiqaralar.

***

Yenя pяncяrяmi silkяlяyir bяrk, Чaxan bir ildыrыm, яsяn sяrt kцlяk, Юzцmц юzцmdяn alыb aparыr, Fikirimdя cцrbяcцr nяьmяlяr чalыr.

Gah sevinc dolusu, gah qяm yыьnaьы, Qatыb bir-birinя qaranы aьы.

Neчя xatirяni varaqlayыr o, Dцnяni dцшцnцb soraqlayыr o.

Birdяn yada dцшцr o keчяn gцnlяr, Uшaqlыq illяri - dяrdlяr - dцyцnlяr.

Qanqal toxumunu ovub yeyяrdik, Sцtцl zoьuna da "шяrbяt" deyяrdik.

Yaz baшы turш ala, payыz yemiшan, Ac oldu nя olsa yeyяrmiш insan.

Gюrяn bu tanrыnыn юz iшi idi?

Yoxsa mцharibя bяxшeyiшidi?!

Axшam yatmaz idik... Чюrяk nюvbяsi, Bu mяшьul edяrdи onda hяr kяsi.

O gцnlяr чoxunun qяddini яydi, Maьaza mяscidin hцcrяsindяydi.

Uшaq da, qadыn da hamыsы yazыq, Orda mцrgцlяrdi elя azacыq.

Saticы rus idi... Adы da Anna, Hamы mюhtac idi bu yad qadыna. Чюrяk arabada gяtirilяrdi. Цzlяr bir anlыьa onda gцlяrdi.

Bizя dя sevincdяn dцшяrdi bir pay, Шeir sюylяyяrяk, salardыq haray.

Birimiz deyяrdik: - Bombular , ay bombular, Ичindя var чontular.

Anna bacыn burnu uzun, aьzы dar, O bombudan dюrd yцz qram ma da var.

Sonra bir aьыzdaыn bцtцn uшaqlar qышqыrardыlar: - Ma da var ha! Ma da var!

Anna da hirslяnib qovardы bizi: - Mцrdяшirlяr yusun, qoy цzцnцzц, Deyib qarьayardы. Bir qarы vardы.

Anna "bacыsыna" o yan чыxardы: - Яdя, qurumsaqlar, rяdd olun burdan, Юzцndяn bюyцyц incitmяz insan.

Biz isя yenя dя юz dцnyamыzda, Nadinclik edяrdi oьul da, qыz da.

Qыz dedim yadыma dцшdц Gцltяkin. Чox vaxt aьlayardы o, iчin-iчin, Gяlib atasыnыn юlцm xяbяri.

Onlar "Qara kaьыz" alandan bяri, Aчыlmыr bircя an qaшы-qabaьы.

Bir шeir deyirdi aшыqsayaьы: - "Atam gяlir maшыnda, Qыzыl papaq baшыnda.

Mяnim atam yaшayыr, Цrяyimin baшыnda".

Gцnlяr юtцb keчdi, bax, bu bayatы Bцrцdц bцsbцtцn eli-obatы.

Qapыlar dюydцkcя qara kaьыzlar, Tяkcя bu шeirdя bildik цmid var. Чatыrdы kюmяyя ancaq bяlkяlяr.

Bяlkяlяr qoynunda yaшayыr nяlяr?!

"Bяlkя, bяlkя" - deyib dцшцnяrdik biz, Bяlkяdяn doьardы sяadяtimiz.

Biz ondan tяsяlli tapardыq ancaq.

Цmidlяr bяlkяylя alovlanacaq?!

Bяlkя "Qara kaьыz" yalandыr, yalan!

Min bir yalanlarla doludur hяr an Hяlя dя bяlkяlяr tяrk etmir dizi. Цmidlяr yaшadыr hяr birimizi.

***

Hяr gцn oynamaьa yыьышanda biz, Yemяkdяn dцшяrdi sюz-sюhbяtimiz.

Sцfrяnin цstцndя olardы nяlяr?

Ya umac, ya dovьa biшirяrdilяr. Чox vaxt чяkilmяzdi чюrяyin adы, Ya olmaz, ya da ki, чox az olardы.

Nяnяm tikя-tikя onu bюlяrdi, Bюldцkcя bir az da artardы dяrdi.

Bяzяn dя payыnы bizя verяrdi, Юzц dяrin-dяrin kюks юtцrяrdi.

O zaman tюkцlяn untaqы sяssiz, Kiчik cцcяlяrtяk dяnlяyяrdik biz. Иki qardaш idik birimiz xяstя, Davamыz dцшяrdi untaqыn цstя.

Heyva qabыqыndan dяmlяnяrdi чay.

Nяnяm deyяrdi ki, tяzяdi-tяrdi.

Sцfrяyя шяkяr yox, hяrяyя bir pay, Tut, gilas qurusu gяtirilяrdi. Ичяrdik onunla чayыmыzы biz, Belя boy atardыq biz hяr birimiz.

Unuda bilmirяm bir hadisяni, Hяlя dя yandыrыb, sarsыdыr mяni.

Axшam цstц idi... Yenя gizlяnpac, Oynayыr uшaqlar, olsalar da ac.

Birdяn Hцmmяt dedi: - Bilirsiz nя var?

Yыьыldы baшыna bцtцn uшaqlar: - Dцnяn qurban яti veriblяr bizя.

Bir qab bozbaш dцшdц hяr birimizя.

Nяnяm bir kasa da чяkmiшdi mяnя.

Kasaya baxыrdыm hey dюnя-dюnя.

Bir quyruq var idi, чox yaьlы tikя. Цrяyim qяшш etdi onu gюrцncя, Kasada mяn o yan, bu yan elяdim.

Onu lap axыrda yeyяrяm dedim.

Yadыmdan чыxmышdы quyruьun adы, Lap sonda yeyim ki, aьzыmыn dadы, Mяni uzun mцddяt elяmяsin tяrk,..

Gюrяn bir dя nя vaxt яlя dцшяcяk?

Siz allah! Mяndяki qismяtя bir bax, Olmaz mяnim kimi talesiz uшaq.

Axыrda yeyяndя onu kirimiш, Gюrdцm o quyruq yox, kartoflu imiш.

Uшaqlar gцlцшцb qoydular laьa.

Dedilяr: - Mяzяsяn baшdan -ayaьa.

Sяnin uшaqlыьыn belяdi belя, Xяtasыz bircя iш gюrmяdin hяlя.

Hцmmяt gileylяndi: - Eh!.. Яшi siz dя Uшaqlыq qalыbmы sюylяyin bizdя?!

O, doьru deyirdi gяlяn hяr bir an.

Xяbяr gяtirirdi min bir qayьыdan, Qыш oldu biz hяr gцn gedяrdik daьa, Baшlardыq qurumuш odun yыьmaьa, Elя ki шяlяni gяtirdik gяldik, Sobanы yandыrыb hey isinяrdik, Nяnяm dя sevincяk: - Kiшisяn, kiшi!

Vaxtыnda gюrцrsяn, vallah hяr iшi Deyib цz-gюzцmя sыьal чяkяrdi: - Baшыpapaqlыdы яrdi ki, яrdi.

Anam bu sюzlяrlя fяxr elяyяrdi.

Yaz oldu yer шumla, tяrяvяzi яk.

Eh! Daшdan чыxardы bir loxma чюrяk Yay gяldi. Onun da юz iшi vardы Hamы ya mцrяkkяb, ya tuь yыьardы.

Gяtirib bazarda onu satardы.

Mяktяbя az qalыb… Eh kitab, dяftяr, Яyin-baш alaydыq gяrяk birtяhяr.

Hяlя ayaqqabы - чit dufli, qaloш, Bir anы keчirmяk olmaz idi boш, Sцnbцl yыьmaьa da vaxt ayыrardыq.

Nя iш olsa bizlяr o yerdя vardыq.

***

Ay Allah! O gцnlяr getsin gяlmяsin, Bir arzu, bir istяk olmaz idi чin, Elя lap bir tяhяr yaшamaq цчцn, Yolumuz eniш yox,чox sяrt dik idi, Bu ki uшaqlыq yox, bюyцklцk idi.

Vallah baшыmыzdan aшdыqca dяrdlяr, Юmrцmцz incяlmiш nazik tцk idi Bu ki uшaqlыq yox, bюyцklцk idi.

***

***

20 yanvar gцnц... iшgяncя... zцlm...

Hяr atыlan gцllя "sus!" - dedi bizя.

Dцшmяn anlamыrdы hяr vaxtsыz юlцm, "Dur!" яmri verirdi mяrd nяslimizя.

Buludlar gюylяrdя dolaшыb yenя, Dяyirlяr aramsыz biri-birinя.

Yenя dя ildыrыm yenя dя kцlяk, Dцшцr sяksяkяyя sinяmdя цrяk.

Elя bil tяbiяt vяcdя gяlяrяk, Bu gцn цrяyini boшaldыr tamam, O qara buludlar sinя gяrяrяk, Alыr ildыrыmыn шюvqцndяn ilham.

Lakin bu tufanыn яks-sяdasы, Dяhшяtli harayы, qanы-qadasы, Mяni ayыrmayыr dцшцncяlяrdяn, Baшqa bir alяmя dцшцrяm birdяn.

Elя bil xяyalыm qanadlanaraq, Gюylяrin yeddinci qatыna dцшdц, Yandы qaranlыqda nurlu bir чыraq, Sanki ulduzlarla kюnlцm gюrцшdц, Hяmяn ulduzlar ki uшaqkяn hяr an, Onlara baxardыq hey yorulmadan, "Bяxt ulduzu" deyib, bax, onlara biz, Birini seчяrdik tez hяr birimiz, Sanardыq hяr ulduz bir юmrцn varы, Bir insan taleyi, arzu, vцqarы, Xяyalяn seyr etdim yenя onlarы.

O ulduz, Cяfяrin ulduzudur bax.

O da Gцltяkinin... rяngi aьappaq.

Hцmmяtin, Hikmяtin ulduzu da var.

Odur, o ulduzu seчmiшdi Bahar.

Minlяrlя yaradыb gюy цzцndя Щaqq.

Sanыrdыm hяr ulduz шыltaq bir uшaq.

Fяqяt! Gяl onlarыn taleyinя bax.

Ruhlarы ulduztяk bizlяrdяn uzaq, Seчdiyiniz ulduz - bяxtiniz sizin. Чevrildi nя yaman tяxtiniz sizin.

Ulduztяk uчdunuz, fяqяt, чox erkяn, Qяddiniz bцkцldц kяdяrdяn, qяmdяn. Иnd sяbяb olub neчя min dяrdя, Ancaq yaшayыrsыz xatirяlяrdя.

Min oyun чыxartdы arxalы kюpяk Daьlыq Qarabaьыn hяr bяrяsindя.

"Bюyцk Ermяnistan" - чoшub deyяrяk, Чaqqaltяk uladы daь-dяrяsindя.

Mяnim tay-tuшlarыm deyin sizlяrя, Vaxtsыz qыrov dяymiш gцlmц deyim mяn?!

Yoxsa qяm paltarы geyib gюzlяrя, Aьlayыm, sыzlayыm dilmi deyim mяn?!

Xocalыda daш цstя daш qalmadы, Haqsыzlыьыn tufanыna bяlяndi. Юlяnlяrin яti qыyma-qыymadы, Yerdяn, gюydяn gюz yaшlarы яlяndi.

Bir gecя iчindя min illik yolu, Keчib addыmladы elimiz bizim.

Tanklarыn altыnda sinяsi dolu, "Azadlыq!" - sюylяdi dilimiz bizim.

Yцz-yцz insan qanы axdы yollara, Sяrildi цstцnя qяrяnfil dяn-dяn.

Yarandы qяlblяrdя saьalmaz yara Axшamkы Kяrbяla mцsibяtindяn.

Torpaьыn цstцnя axan o al qan.

Sцzцlцb minlяrlя цrяyя doldu.

Onun hяr damlasы юtdцkcя zaman, Dюyцшя, qisasa чaьыrыш oldu.

O axшamkы юlцm, o axшamkы qan, Чevrildi Шяhidlяr xiyabanыna. Юlmяzlik yolunu gюstяrib o an, Шяrafяt gяtirdi elin шanыna. Шяhidlяr uyuyan o yer, o torpaq, Nя qяdяr biz varыq pirdir, ocaqdыr.

Bizi baьышlasыn adil olan Щaqq, O torpaq qiblяmiz sayыlacaqdыr.

Azadlыq nяьmяsi ellяr чalanda, Яcяb gюrяcяkli gцnцmцz varmыш.

Tцlkцnцn arxasы gцclц olanda, Yalanlar, bюhtanlar meydan sularmыш.

***

Яzizim hara gяldi?

Saьalmaz yara gяldi.

On beш bahar юtmяmiш, Bяxtiniz qara gяldi.

Yaьы dцшmяn yaman durdu qяsdinя, Sipяr oldu elя, yurda hяr sinя.

Saьlarыn da, юlяnin dя цstцnя, Yaьыш kimi gцllяlяr sяpяlяndi.

Чevirdiz цz dцnyadan.

Bu яyri-dцz dцnyadan.

Mяgяr bяnюvшяydiniz?

Kючdцnцz tez dцnyadan.

Gцn keчdikcя dяrd цstя dяrd calandы, Шuшa adlы Muьam yurdu talandы.

Neчя шяhяr цstцndя od qalandы, Demя bяla - bяla цstя gяlяndi.

Яzizinяm, bizlяrя, Ay gцnяш, ay bizlяrя. Иllяrlя чaьыrыrыq, Vermirsiz hay bizlяrя.

Чoxu qaldы boynubцkцk, яlacsыz, Ucdantutma soyqыrыmы etdilяr.

Gцllяlяndi qoca, qarы, oьul, qыz, Gяlinlяri parчalayыb diddilяr.

Цstцnцzя yaьdы qar, Ay qara, aь balalar.

Atadan yetim qalan, Anaya daь balalar.

Яsir dцшяn neчя-neчя cavanыn Яl-qolunu dallarыna чatdыlar.

Mяhkяmяsiz axыdaraq al qanыn, Цrяklяri, bюyrяklяri satdыlar.

Onlar Azяrbaycan balasы idi.

Hяrя bir Koroьlu olasы idi.

Atlыnы atыndan salasы idi.

Yurdumun alыnmaz qalasы idi.

Niyя olmadыnыz bяxtlяrinя yar, A gюydя gюz vurub yanan ulduzlar. Яhdi- peymanыnыz bu imiш sizin.

Onlara payыnыz bu imiш sizin. Иliniz-ayыnыz bu imiш sizin.

Haqqыnыz-sayыnыz bu imiш sizin, Nяdяn tez pozuldu arada ilqar, A gюydя gюz vurub yanan ulduzlar.

Qыzlar Burlaxatun qeyrяtli idi Чox dadlы, чox duzlu sюhbяtli idi Nigartяk aьыllы, cцrяtli idi. Чoxu oьlan kimi qцvvяtli idi.

Heyif yaшadыlar on-on beш bahar.

A gюydя gюz vurub yanan ulduzlar.

Bizi "Ata" deyib чaьыrardыlar.

"Ay baba", "ay dayы" deyяnlяr dя var.

Axы qadыnlara яrdяn yadigar, Hяrя bir nяsildяn qalan kюk idi, Bu ki uшaqlыq yox, bюyцklцk idi.

Sizя цmid ilя nяzяr salardыq.

Biz gцcц, qцvvяti sizdяn alardыq.

Min arzu, istяklя alovlanardыq.

Nяdяn цstцmцzя hяddindяn artыq Arazmsыz durmadan yaьdы soyuq qar.

A gюydя gюz vurub yanan ulduzlar.

O vaxt bizimlяydi xeyir dя, шяr dя.

Kiшiydik hяr evя dцшцncяlяrdя.

Biz idik… biz idik oьul da, яr dя.

Hяr qayьы чiyindя aьыr yцk idi.

Bu ki uшaqlыq yox, bюyцklцk idi.

Zцlmlя цz-цzя dursaq da hяr gцn, Qыrыlmadы hamы, itmяdi hamы.

Bir qяdim юlkяtяk yaшatmaq цчцn, Sevdik ana yurdu - Azяrbaycanы.

Bяzяn dяyirmanda nюvbя tutardыq.

Gecяni dя orda qalardыq artыq.

Biz ot gяtirяrdik, odun yarardыq, Mяgяr dediklяrim kiчiklik idi?

Bu ki uшaqlыq yox, bюyцklцk idi.

Tufanlar iчindя biz ac-yalavac, Atasыz boy atыb kamala чatdыq.

"Pioner", Komsomol" olsaq da, ancaq, Цrяkdя azad bir dцnya yaratdыq.

Gюzцmцz gюrmяdi dцnyada nяlяr, Hяr an kяdяr dolu bir acы xяbяr,

Hamы daha mюhkяm, mцbariz oldu.

***

Keчdik neчя-neчя oddan, alovdan, Шяhid olmaq bizя шюhrяt yazыldы.

Eli mяngяnяdя sыxdыqca zaman,

***

Vuruldu qяlblяrя min bir dяrd dцyцn, Dцшdцk yada dцшmяz borana-qara.

"Qaчqыn", "Kючgцn" adы verildi hяr gцn, Юz ana yurdundan qovulanlara.

Dцzdцr, daьыlsaq da hяrя bir yana, Amalda, mяqsяddя hяr an bir olduq.

Duyduq, Tцrk oьluyuq. Azяrbaycana Юvladыq, odur ki, biz яlbir olduq.

Dцшmяn qudurmasыn... Yцz belя gecя, Bizi sarsыdaмmaz. O gцn gяlяcяk, Son sюzц sabahdan bizimlя birgя, Шяhid dцшяnlяrin ruhu deyяcяk.

***

Yaьыш kяsilibdi... Яsmяyir kцlяk, Tяbiяt nяfяsin dяrir bir anlыq.

Sяmada ulduzlar gюrцnцr tяk-tяk.

Yurda qяdяm basыr alatoranlыq.

Buludlar laybalay axышыb gedir, Kim bilir haraya o sяfяr edir.

Fяza cazibяdar bir gюrkяm alыr.

Gцnяшin tellяri xoш nяьmя чalыr.

Budur, asta-asta qumral saчыnы Yayыr dяrяlяrя, dцzlяrя sarы.

Sularы qurudur, isidir canы, Qovur uzaqlara qaranlыqlarы.

Daьlarыn dalыndan bir qюvsi-quzeh, Uzanыb gюylяrin яnginliyinя, Daha цrяyimdяn silinir giley, Baxdыqca rяnglяrя mяn dюnя-dюnя.

Hяr rяngin чalarы bir sirli dцnya, Юzцnя cяlb edir dцшцncяlяri. Цч rяngli bayraqtяk ulduza aya, Yцksяlib gяtirir bir xoш xяbяri.

Dюyцr qapыmыzы nurlu gяlяcяk, Daha яsя bilmяz hяmяn sяrt kцlяk. Яssя dя dяnizdяn xяfif gяlяrяk.

Mцlayim, gilavar, xяzri яsяcяk.

сящ.10

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 5 (128), Май 2015

ШЯКИЛИЛЯР

Soltan Яzizov-95

Надир Ящмядов - 75

Яbяdiyaшar юmцr

Сцлщ Елчиси

Шahid MЯММЯДКЯРИМОВ Qarшыmda bir шяkil var. Цzцndяn sцzцlяn nur цrяklяri iшыqlandыrыr, kюrkяmindя mяrdlik, qцrur yuvalayыb, gюzlяrindяn yayыlan odlu шцalar dцnяndяn sюhbяt aчыr, bu gцnцn gюzяlliyindяn danышыr, gяlяcяyin yollarыnы mцяyyяnlяшdirir. Dюшцndяki orden vя medallarыn arxasыndan onun keчdiyi odlu-alovlu, eniшli yoxuшlu, dцшmяnin top atяшinя tutduьu, bombalar partlatdыьы, gцllяlяr yaьdыrdыьы dюyцш yollarы, nailiyyяtlяrlя dolu яmяk fяaliyyяti gюrцnцr. Bu шяkil anadan olmasыnыn 95 illiyini yad etdiyimiz Soltan Hцmmяt oьlu Яzizovundur.

Солтан Язизов On doqquz yaшыn tamamыnda Шяki Kяnd Tяsяrrцfatы Texnikumunu bitirib Maшыn Traktor Stansiyasыnda aqranom kimi яmяk fяaliyyяtinя baшlayanda onu hяrbi xidmяtя apardыlar.

1939-cu ilin dekabr ayы idi.

Atasы Hцmmяt kiшi hamы kimi яllяrini gюylяrя ucaltdы: "Allah bцtцn balalarы юz pяnahыnda qoru, saxla iчindя dя bizim Soltan balamыzы" - deyя dua etdi. Elя bu dualarыn nяticяsi idi ki, “N” hяrbi hissяsindя sыravы яsэяr kimi xidmяt edяn, Иkinci Dцnya Mцharibяsi baшlayanda rota komandirinin mцavini vяzifяsindя юn cяbhяdя vuruшaraq Brest, Kursk, Oryol vя baшqa шяhяrlяrin azad edilmяsinin, elяcя dя mяшhur "Baqration" яmяlyatыnыn hяyata keчirilmяsinin iшtirakчыsы olan vя 1946- cы ildя mayor rцtbяsindя ordudan qayыdan, Soltan Яzizov dюyцш meydanыnda gюstяrdiyы шцcaяtlяrin bяhrяsi olaraq, iki dяfя "Qыrmыzы Ulduz" vя Birinci, hяm dя Иkinci dяrяcяli " Bюyцk Vяtяn Mцharibяsindя Xidmяtlяrinя Gюrя " ordenlяri vя Keniqisberqdяn baшlayaraq Berlinя qяdяrki bir чox шяhяrlяrin alыnmasыna gюrя medallarы ilя tяltif edilmiшdir.

Bu gюstяricilяri yazmaq da, demяk dя чox asantdыr, lakin bu 8illik zaman kяsiyini fikir sцzgяcinin mikroskopundan keчirdikdя Soltan Яzizovun sinяsini bяzяyяn bu orden vя medallarыn hяr biri ayrы-ayrыlыqda юlцmlя цz-цzя dayanan dяhшяtli dюyцш sяhnяsidir.O, bu dюyцшlяrdяn alnыaчыq-цzцaь qayыtdы vя Шяkiyя чatan gцndяn яmяk fяaliyyяtinя baшladы. O, яvvяlcя, Шяki Шяhяr Partiya Komitяsindя Hяrbi Шюbя mцdiri, bu vяzifя ixtisar edildikdяn sonra isя Kяnd Tяsяrrцtatы Шюbяsinin mцdiri

vяzifяsindя iшlяmiшdir.

1952-ci ildя isя Soltan Яzizov шяxsяn Mир Ъяфяр Baьыrovun tяklifilя Шяki Шяhяr Pariya Komitяsinя birinci katib gюndяrilmiш vя iki il bu vяzifяdя чalышmышdыr. Daha sonra Soltan Яzizov tяhsilini artыrmaq цчцn Moskva Ali Rartiya Mяktяbinя daxil oldu. O, mяktяbi qurtarыb Azяrbay-cana qayыdan da Baьыrov yox idi. AKP MK-nя Иmam Mustafayev baш-чыlыq edirdi. Onlarыn gюrцшц цzцn чяkmяdi. Qыsa sюhbяtdяn sonra Soltan Яzizov Иmam Mustafaйevin kюmяkчisi vяzifяsindя fяaliyyяtя baшladы vя 1958- ci ildя MK-da шюbя mцdiri vяzifяsinя keчirildi vя 1959-cu ildя Vяli Axundov onu Aьdam Rayon Partiya Komitяsiniя birinci katib gюndяrdi, dюrd ildяn sonra isя o, Sabrabadda birinci katib vяzi-fяsindя iшlяmяyя baшladы. Цmumмilli Liderimiz, ulu юndяr Heydяr Яliyev Azяrbaycana rяhbяrlik etmяyя baшlayanda da Soltan Яzizov mяsul vяzifяlяdя чalышmыш, yцksяk ixtisaslы kяnd tяsяrrцfatы mцtяxяssisi kimi respublika яhяmmiyyяtli iшя keчirilmlш, 16 ildяn artыq bir mцddяtdя яvvяl Meyvя, тяrяvяz, чay, сubtropik bitкilяr цzrя Dюvlяt Komitяsinin Sяdri, daha sonra Sоvxozlar, bir mцddяtdяn sonra isя Tяdarцkat naziri olmuшdur. Юmrц boyu yцksяk vяzifяlяrdя чalышan yeganя шяxsdir ki, 1980-cы ilin mart ayыnda tяqaцдя чыxmыш vя hяmиn gцn яrizяsiня ясасян iшdяn azad olunmuшdur.

Soltan Яzizovun xidmяtlяri yцksяk qiymяtlяndirilmiш-dir.

O, "Lenin", цч dяfя "Qыrmыzы Яmяk Bayraьы", "Шяrяf Niшanы" ordenlяri vя bir чox medallarla tяltif edilmiш, dяfяlяrlя Azяrbaycan SSR Ali Sovetinin deputatы, Azяr-baycan KP MK-nin цzvц seчilmiшdir. Soltan Яzizovu respublikanыn iчtimai hяyatыnda da fяallыq gюstяrmiш, tяqaцtя чыxdыqdan sonra da Res-publika Aьsaqqallar Шurasыnыn цzvц, "Qayьы" cяmiyyяti sяdrinin birinci mцavini vя sair ictimai vяzifяlяrdя fяallыq gюstяrmiшdir.

Soltan Яzizovun keчdiyi hяyat yolunu tяxяyyцl sцzgяcindяn keчirdikdя gюrцrцk ki, o, юmrц boyu yцksяlяn xяtt цzrя addыmlayыb vя bu irяlilяyiш onun Bюyцk Vяtяn Mцharibяsinin ilk illяrindяki fяaliyyяtindя toxumlayib, sonrakы illяrdя cцcяrib boya-baшa чatmыш vя nяhayяt 34 illik яmяk fяaliyyяti dюvrцndя шaxяlяnib, qol-butaq atmышdыr. Bu tяzadlы hяyat istяr-istяmяz dцшцncяnin burulьanыnda чox qяribя bir sual doьurur: Gюrяsяn Soltan Яzizov hansi bяшяri xцsusittяtlяrinя gюrя bцtцn rяhbяrlяrin, elяcя dя xalqыn hюrmяtini qaznmышdы? Ona gюrяki, o, hяr шeydяn яvvяl kim ilя, harada, nя цчцn danышdыьыnы mцяyyяnlяшdirir vя юz шяxsi istedadыndan - xцsusilя natiqlik bacarыьыndan mяharяtlя istifadя edir, kimliyindяn asыlы olmayaraq hamыnыn qяlbinя yol tapыrdы vя belяliklя dя o, яbяdiyaшar bir юmцr qazanmышdы vя bu юmцr bizя bяшяri bir hяqiqяti pычыldayыr: "Иnsan dцnyasыnы dяyi-шяndя deyil unudulanda юlцr".

Budur, biz onun anadan olmasыnыn 95 illiyini qeyd edirik.

Zaman gяlяcяk xalqыmыz onun 100 -150 vя sair, illiyini qeyd edяcяkdir. Demяk O yашayыr, yaшayacaq vя bizляrя mayaк olan яbяdiyaшar юmцr yolu ilя bizlяri dя yaшadacaqdыr.

Америка Биографийалар Институтунун Идаряедиъи Шурасы Електрон вя почт Рабитяси сащясиндя ялдя етдийи уьурлара эюря апардыьы сорьуйа ясасян онун адыны 2001-ъи илдя “Илин адамы”, 2002-ъи илдя “ХХЫ ясрин Дащийаня шяхсиййяти”, 2003-ъц илдя “Дцнйа халглары Конгресинин юмцрлцк сенатору”, 2002-2003-ъц иллярдя ися “Дцнйанын габагъыл зийалылары” адлы бурахылышлара дахил едиб. О, ейни заманда мянзил-гярарэащы Нйу-Йоркда йерляшян Цмумдцнйа Сцлщ Федерасийасынын Сцлщ Елчиси статусуна лайиг эюрцлцб. О, щям дя юлкямиздя КИВ вя Сосиал Арашдырма Мяркязляри тяряфиндян 2000-ъи илдя “Илин ян ишэцзар дювлят мямуру”, 2001-ъи илдя “Илин ъидди симасы”, 2002-ъи илдя “Илин назири”, 2003-ъц илдя ися “Илин дювлят мямуру” вя “Ветеранларын досту” кими йцксяк адлара лайиг эюрцлцб. О, 2015-ъи ил ийунун 15-дя 75 иллик йубилейини гейд етмяйя щазырлашан щямйерлимиз, Абшерон районунун вя Минэячевир шящяринин фяхри сакини НАДИР ЯЩМЯДОВДУР.

Мурад НЯБИБЯЙОВ Надир Алы оьлу Ящмядов 1940-cы ildя Шякидя anadan olmuш, 1957-ci ildя шяhяr 10 saylы орта mяktяbi qurtarmышdыr.

1960-cы ildя Bakы Rabitя Elektrotexnikumunu, 1965-ci ildя Odessa Elektrotexniki Иnstitutunu еlektrik рabitяsi mцhяndisi ixtisasы цzrя bitirmiшdir. 196870-ci illяrdя Sovet Ordusunda xidmяt etmiшdir. 1960-85-ci illяrdя Bakы telefon шяbяkяsindя texnik, mцhяndis, sex rяisi, stansiya xidmяti rяisi, baш mцhяndis, 12 il rяis, 1985-ci ildяn 12 il Rabitя nazirinin mцavini vя 1997-ci ildяn 7 il Rabitя naziri vяzifяsindя iшlяmiшdir. О, 1979-87-ci illяrdя Bakы шяhяr Xalq Deputatlarы Sovetinя deputat seчilmiшdir. Н.Ящмядов 50-dяn чox шяmяrяlяшdirici tяklifin, bir ixtiranыn, beш texniki kitabыn, чoxsaylы mяqalяlяrin mцяllifidir.

Dюvlяt vя ictimai iшlяrdя xidmяtlяrinя gюrя "Шяrяf niшanы" ordeni ilя tяltif olunmuш, SSRИ Rabitя Nazirliyinin "Rabitя ustasы" adыna, Respublikaмызын "Яmяkdar rabitячisi" fяxri adыna, MDB Dюvlяtlяrinin Assambleyasыnda qыzыl medala vя xц-

N.Яhmяdov Bakы telefon шяbяkяsinя rяhbяrlik etdiyi dюvrdя telefonlarыn sayы 2,5 dяfя artmыш, telefonun keyfiyyяtli iшlяmяsinя, rцшvяtxorluьun aradan qaldыrыlmasыna, шяffaflыьa nail olmuшdur. Rаbiтя

Надир Ящмядов

Надир мцяллим нявяляри Илкин вя Вцсаля иля susi diploma layiq gюrцlmцшdцr; ABШ-ын Bioqrafiyalar Иnstitunun dцnyada apardыьы sor-ьuya яsasяn Nadir Яhmяdov "2001-ci ilin adamы" seчilmiш, 2002-ci ildя ABШ-da aparыlan digяr sorьuya яsasяn "Dцnya-nыn qabaqcыl ziyalыlarы" tituluna layiq gюrцlmцшdцr.

baycanlыlarыn qorunmasы, onlarыn tяhlцkяsizliyinin tяmin olunmasы, hяrbi hissяlяrin vя yaшayыш mяntяqяlяrinin telefonlaшdыrыlmasы ilя mяшьul olmuшdur.

Hяmin illяrdя hяyatыnы dяfяlяrlя tяhlцkяyя qoymuш vя son dяrя-

nazirinin mцavini vяzifяsindя iшlяdiyi dюvrdя Respublikanыn rabitя sisteminin inkiшafыnda bюyцk xidmяtlяri olmuшdur.

Qarabaь mцharibяsi veteranы олан Н.Ящмядов мялум hadisяlяr baшlanan vaxtdan mцntяzяm olaraq Qarabaьa getmiш, чяtin шяraitdя azяr-

cя riskli anlarla rastlaшmышdыr.

Xocalыnы radiotelefonlarla tяmin etdiyinя gюrя SSRИ prokurorluq orqanlarыnыn tяzyiqlяrinя мяруз галмыш vя istintaqa cяlb olunmuшdur.

Onun Яnvяr Mete ilя birlikdя yazdыьы "Иblis Xislяtli Ermяni" kitab ermяnilяrin azяrbaycanlыlara qarшы вахташыры tюrяtdiklяri soyqыrыmыna, сойдашларымызын dяdя-baba torpaqlarыndan qovulmasыna hяsr olunub. Eyni zamanda ermяnilяrin Qafqaza vя dцnyanыn bir чox olkяlяrindя hяyata keчirdiklяri terror hadisяlяri tarixi faktlarla gюstяrilir. Mяlumatlar mцxtяliф mяnbяlяrdяn toplanaraq цmumilяшdirilmiш вя yeri gяldikcя ermяni xislяtinin яsl mahiyyяtini aчan deyimlяrdяn, Qurani-Kяrimin ayяlяrindяn, dahilяrin kяlamlarыndan geniш istifadя olunmuшdur. Mцяlliflяr insanlarыn, xцsusilя dя yeni gяnc nяslin saьlam mяnяviyyat, vяtяnpяrvяrlik ruhunda tяrbiyяsinя вя онларын тарихи фактлар щаггында щягигятляри юйрянмясиня чalышmышlar. Надир мцяллим щям дя эюзял аиля башчысы, гайьыкеш ата вя бабадыр. Онун цч ювлады вя беш нявяси вар. Гызы Севда тибб елмляри намизяди, хястяханада баш щякимин мцавини вязифясиндя чалышыр. Оьлу Ващид Дахили Ишляр Назирлийиндя йцксяк рцтбяли забитдир. Гызы Вяфа ися Ряссамлыг Техникумунда мцяллимядир. П.С. Шяки Бялядиййясинин коллективи бцтцн Шяки иътимаиййяти адындан щюрмятли щямйерлимизи анадан олмасынын 75 иллик йубилейи мцнасибяти иля тябрик едир, она мющкям ъан саьлыьы вя узун юмцр арзулайыр.

№ 5 (128), Май 2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.11

БЯХТИЙАР ВАЩАБЗАДЯ - 90 Щябибулла МАНАФЛЫ

АМЕА Шяки Реэионал Елми Мяркязин елми ишчиси, тарихчи (Яввяли ютян сайларымызда) Bununla 17 dekabrda baш vermiш Alma Ata hadisяsini qяlяmя almaq цчцn ayaьыm altыna qoyacaьыm dayaьы tapdыm. Hяmin axшam "17 dеkabr" adlы шeir yarandы. Шirmяmmяd Hцseynova hяsr olunan bu шeir belя baшlayыr: On yeddi dekabr... sяnin ad gцnцn, Hяrяnin bяxtinя bir ulduz dцшцr.

Hяm dя tapmacadыr yolu hяr юmrцn Sюnmцш bir ocaьa birdяn kюz dцшцr. ...Иllяr yaxшы gяlir biri birindяn, Kцllяr чюzяlяnir od hяnirindяn...

Sяnin ad gцnцndя gюrdцnmц birdяn, Qaranlыq цfцqdя чыxan шimшяyi.

Hяmiшя zamanыn lal axarыndan Gюzlя fыrtыnanы, gюzlя чox шeyi, Hяmin o fыrtыna dюndяrib yюnц Baшqa bir dюvranыn olar ad gцnц...

Vaxtыn axarыnda sular durular Gerчяk gцl aчanda solur riyalar.

Bir anыn iчindя uчub mяhv olur Yцzillik, minillik imperiyalar. ...Birinci pillяdя gюrmцшdцnmц sяn Bu gцn yetiшdiyin pillяni qardaш, Tяbrik elяyirяm elя indidяn Sabahkы gцn ilя mяn sяni qardaш.

Bu шeir цч gцndяn sonra "Kommunist" qяzetindя чap olundu. Шeiri oxuyan bir neчя hяmkarыm, o cцmlяdяn yaxыn dostlarыm Nurяddin vя Xudu mяndяn gцlяgцlя soruшdular: “Шirmяmmяd mцяllim doьrudan 17 dekabrda anadan olub, yoxsa bu da sяnin nюvbяti qalxanыndыr?”

V FЯSИL "Qarabaь hadisяlяri baшlanandan indiyя qяdяr яlimя qяlяm alanda bцtцn vцcudum lяrzяyя gяlir" Sovet imperiyasыnыn sцqutunun ilk яlamяtlяri gюrцnяr gюrцnmяz Ermяnistanыn Azяrbaycana qarшы yюnяlmiш iшьalчыlыq niyyяtlяri Qarabaьda ermяni separatizminin timsalыnda gizli hazыrlыq mяrhяlяsindяn aчыq яrazi iddialarы mяrhяlяsinя keчidlя юzцnц biruzя verdi. Artыq 26 ildir ki, xalqыmыz bu tяcavцzцn tюrяtdiyi чox saylы faciяlяri yaшamaqdadыr. Tariximiz яrzindя baшыmыza gяlяn bir чox ictimai fяlakяtlяr kimi ermяni tяcavцzц dя bizi qяfildяn yaxaladы.

Bяxtiyar Vahabzadя iшьalчыnы dяf etmяyя hazыr olmamaьыmыzыn vя чaшqыn vяziyyяtя dцшmяyimizin sяbяblяrini xeyli dяrяcяdя tarixя mцnasibяtimizdя axtarыb. XX yцzilin яvvяllяrindя bir neчя dяfя ermяnilяrin qanlы fitnя-

Gen yaddaшыmыzыn poeziya dili 5-ъи фясил ( 8-ъи щисся) fяsadlarы ilя цzlяшdiyimiz halda niyя elя hяmin yцzilin sonunda bu qяvi dцшmяnin eyni mяzmuna, eyni mahiyyяtя malik яmяllяri bizim цчцn yenя dя gюzlяnilmяz oldu? Шair tarixin dяrslяrindяn nяticя чыxarmamaьыn acы nяticяlяri barяdя Юmяr Faiq Nemanzadяnin hяlя 1906-cы ildя qяlяmя aldыьы etiraf xarakterli fikrindя юz dцшцncяlяrinin tяsdiqini tapdыьыndan onun bu etirafыnы юzцnцn "Unutqanlыq" шeirinя epiqraf kimi seчib. Юmяr Faiq Nemanzadя yazыrdы: "Yadыmыza gяtirmяzdik ki, ermяnilяr чox яvvяl hazыrladqlarы hяdsiz hesabsыz bombalarыn hamыsыnы bizim baшыmыzda partladacaqmыш..."

Bu sadяliyimiz sяbяbilя cцmlяmiz qonшu ermяnilяrlя yenя qяdim sayaq цzrя sцlhanя rяftar edib rahat vя arxayыn olmaьы vяz vя bяyan edirik vя bu surяtlя millяtimizin gюzцnц baьlayыb... uчuruma

sarы hazыrlayыrdыq. Иndi lazыmdыr ki, bunlardan ibrяt alыb gяlяcяkdя aldanmamaьa чalышaq.

Bяxtiyar Vahabzadя tяяssцf hissilя tarixi yaddaшыmыzыn oьurlanmasыnыn sяbяblяrindяn bяhs edir. Яlbяttя, tarixi yaddaшыmыzыn korшalmasыnыn baшlыca sяbяbi hakim ideologiyanыn tariximizi tяhrif etmяsi ilя baьlыdыr. Шair bu mяtlяbi bir чox яsяrindя dяfяlяrlя mцxtяlif aspektlяrdяn poetik fikrin tяhlil predmetinя чevirib.

Lakin tarixin dяrslяrindяn nяticя чыxara bilmяmяyimizin юzцmцzlя baьlы sяbяblяri dя var.

Bюyцk sяnяtkar tarixi yaddaшsыzlыьыn яn mцhцm sяbяbini ilk nюvbяdя xalqыmыzыn яxlaq dяyяrlяrinя ifrat dяrяcяdя sяdaqяtli olmasыnda gюrцr. Mяnяvi tяmizlik, rяhmlik, шяfqяtlik, kindяn kцdurяtdяn uzaq olmaq, abыr hяyaya qыsыnmaq, шяrlя qol boyun olmaqdan imtina etmяk, pisliklяri tez unutmaq, budur aludя olduьumuz dяyяrlяr. Юmяr Faiq Nemanzadяyя xitabяn Bяxtiyar Vahabzadя deyir: Юmцr boyu, hяr sюzцn haydыr, haraydыr, Deyilib elя bil, bu чaьыmыzda.

Sяnin bu fяryadыn sыrьa olaydы, Daim sяslяnяydi qulaьыmыzda. Яsrin яvvяlini unutmuшuq biz, Saldыn yadыmыza dцnяnimizi Sadяqяlbliyimiz, tяmizliyimiz Tarixdя nя qяdяr aldatmыш bizi!

Ermяni zцlmцndяn yцz ildяn bяri Daшdan-daшa dяydi bu xalqыn baшы.

Unutdu чяkdiyi mцsibяtlяri, Niyя oьurlandы onun yaddaшы!

Biz baшdan ayaьa rяhimik, шяfqяtik, O kin daьarcыьы, o goreшяndir.

Biz яvvяl insanыq, sonra millяtik.

O insan olmadan millяtlяшяndir.

Bilmяdik, iчini gяmirir bu kin, Sюzц keчmяyяndя цzdяn hяlimdir.

Unutduq, nifrяtlя mayalanmышыn Fikri-intiqamdыr, qяsdi-zцlmdцr...

Biz boьub vicdanы, qяhr cdib arы, Шяrя yoldaш olub haqqы danmыrыq.

Heч vaxt unutmarыq yaxшыlыqlarы, Amma pisliklяri unudanlarыq. Иfrat millяtчilik ermяni mяrяzinin baшlыca xцsusiyyяtidir. Daшnak ideoloqu Aharnyanыn sюylяdiyi cяfяngiyyat bu baxыmdan olduqca sяciyyяvidir: "Ermяni millяti Allah vergisidir, onu baшqa heч bir millяtlя eyni tяrяziyя qoymaq olmaz. Dцnyada яn nadir, яn seчmя bir soy varsa, o da ermяni soyudur. Bu soyun юvladlarы olan biz ermяnilяr hяm fяxr etmяli, hяm dя ali hцquqlara sahib olmalыyыq".

Bu sюzlяr ermяnilяrin шovinist xislяtini tяsdiq etmяklя yanaшы, яslindя kasыbыn юz itini "Gцmцш" adlandыrmasыna bяnzяyir. Onlarыn mцtlяq яksяriyyяtinin xarakterindя юzцnц biruzя verяn hяyasыzlыьыn, abыrsыzlыьыn sяbяbini XЫ яsrin яdяbi abidяsi olan "Qabusnamя"dяki ifadяlяrdя aramalыyыq.

Orada yazыlыb: "Ermяnilяrin eybi kцndяbяdяn, oьru, gюzцgюtцrmяyяn, bir ayaьы qaчmaqda olan, яmrя baxmayan, yersiz hay kцy salan, vяfasыz, riyakar, sюyцш sevяn, цrяyi xыltlы, aьasыna dцшmяnчilikdir. Цmumiyyяtlя, onlar baшdan ayaьa mцsbяtdяn чox mяnfiyя yaxыndыrlar..."

Mяncя hansыsa шяrhя lцzum qalmыr. Sovet kommunist rejimi mюvcud olduьu bцtцn mцddяt яrzindя daim ermяnilяrin maraqlarыna xidmяt etmяsilя fяrqlяnmiшdir.

Bu rejim яsgяr sцngцlяrilя Azяrbaycanda bяrqяrar olduьu 1920-ci ildяn etibarяn torpaqlarыmыzы hissяhissя, oba-oba Ermяnistana vermяyя baшladы. Hяmin proses 1920ci ilin dekabrыnda Zяngяzurun Ermяnistana "bяxш edilmяsi ilя" baшlandы.

Mяhz Sovet hюkцmяti 1923-cц ildя Daьlыq Qarabaьa muxtariyyяt statusu vermяklя ermяni separatizminin gяlяcяk inkiшafы цчцn mцnbit zяmin yaratdы.

1947-1953-cц illяrdя 150 min soydaшыmыz Ermяnistan adlandыrыlan, яslindя isя tarixi Azяrbaycan яrazilяrindяn, юz ata-baba yurdlarыndan sцrgцn olundular.

1964-cц ildя SSRИ Ali Sovetinin sяdri kimi yцksяk vяzifя tutan kommunist daшnak A.Mikoyan o zaman kommunist rejiminin baшыnda duran N.Xruшшova Naxчыvan vя Daьlыq Qarabaьыn Ermяnistana verilmяsi xahiшi ilя mцraciяt edib. Lakin bu цzdяniraq tяшяbbцsцn xoшagяlmяz sonluqla nяticяlяnяcяyindяn ehtiyatlanan N.Xruшшov ona mяnfi cavab verib.

Azяrbaycanda tarixi hяqiqяtlяrdяn bяhs edяn hяr hansы яsяrя veto qoyulduьu halda (buna misal olaraq Ziya Bцnyadovun "Azяrbaycan VЫЫ-ЫX яsrlяrdя" monoqrafiyasыnы, Bяxtiyar Vahabzadяnin "Gцlцstan" poemasыnы, "Kюklяr vя budaqlar" шeirlяr kitabыnы, Иsa Qяmbяrin "Kюhnя bayatыlar vя yeni яfsanяlяr" adы ilя Z.Balayanыn "Ocaq" kitabы haqqыnda yazdыьы яsяri vя b. gюstяrя bilяrik.) Zori Balayanыn xalqыmыza, цmumiyyяtlя tцrk mяnшяli xalqlara nifrяt pцskцrяn "Ocaq" adlы cыzmaqarasы 1984-cц ildя, "Yol" adlanan cяfяngiyyatы isя 1988-ci ildя kifayяt qяdяr yцksяk tirajla чap olundu.

1988-ci ilin fevralыnda Daьlыq Qarabaьda bu яrazinin Ermяnistana birlяшdirilmяsi tяlяbilя imza toplanmasы kаmpaniyasыna vя

Azяrbaycan tцrklяrinin юz tarixi vяtяnlяrindяn - Иrяvandan, Vedidяn, Gюyчяdяn, Zяngяzurdan, Dilicandan, Gцmrцdяn qeyri adi vяhшiliklя qovulmasыna gюz yumulduьu halda bцtцn bu qanunsuzluqlara son qoyulmasы tяlяbilя Azяrbaycanda 1988-ci ilin noyabrыnda baшlanan etiraz hяrяkatы zorakы tяdbirlяrlя boьuldu.

1988-ci ilin martыnda Moskvada imperiya rяhbяrliyi Qarabaь ermяnilяrinя mцstяsna imtiyazlarыn verilmяsini nяzяrdя tutan "Daьlыq Qarabaь Muxtar Vilayяtinin sosial iqtisadi inkiшafыnыn sцrяtlяndirilmяsi haqqыnda" adlы xцsusi qяrar qяbul etdi. Bu qяrarыn яn mцhцm xцsusiyyяti Daьlыq Qarabaьda Azяrbaycanыn suveren hцquqlarыnыn xeyli mяhdudlaшdыrыlmasы idi.

SSRИ Ali Sovetinin Rяyasяt heyяtinin 1989-cu il yanvarыn 12-dя "Azяrbaycan SSR-in DQMV-

Mяrkяzi hюkцmяtin Daьlыq Qarabaьыn Azяrbaycanыn tяrkibindяn чыxarыlmasыna yюnяlяn яmяllяri, 1989-cu ildя xalqыmыzы yenidяn ayaьa qaldыrdы. Hяrяkatыn mahiyyяtcя yeni mяrhяlяsi baшlandы.

Moskvann Xцsusi Иdarя Komitяsinin vasitяsilя Daьlыq Qarabaьы Ermяnistana vermяk niyyяti bцtцn чыlpaqlыьы ilя aшkar olduqda Azяrbaycanda цmumxalq qяzяbi yenidяn kцkrяdi. Иstiqlaliyyяtя qovuшmayыnca bu tendensiyasыnыn davam edяcяyi artыq dяrk olunmuш hяqiqяtя чevrildi "Иstiqlal" шцarы юn plana чыxdы.

Bяxtiyar Vahabzadя xalqыmыzыn hяyatыnda, Вяtяnimizin tarixindя kяskin dюnцш anы olan 1988ъi ildяn baшlayaraq yalnыz yaradыcыlыьы ilя dеyil, hяm dя fяal ictimai siyasi mюvqeyiylя hadisяlяrin mяrkяzindя olmuшdur. O, шяxsi nцmu-

dя xцsusi idarячilik formasыnыn tяtbiqi haqqыnda" adlanan qяrarы isя artыq Daьlыq Qarabaьыn Azяrbaycanыn tabeчiliyindяn чыxarыlmasы demяk idi. Qяrarda gюstяrilirdi ki, muxtar vilayяtdя yerlяшяn bцtцn mцяssisяlяr, idarяlяr Xцsusi Иdarя Komitяsinin tabeliyinя verilir. Yeni yaradыlan bu quruma юz ermяnipяrяst mюvqeyi ilя fяrqlяnяn A.Volski rяhbяrlik edirdi. Tezliklя Xцsusi Иdarя Komitяsi Daьlыq Qarabaьda Azяrbaycan hюkumяtinin bцtцn sяlahiyyяtlяrinя son qoymaqla yanaшы soydaшlarыmыzыn oradan qovulmasы prosesi baшlandы. Daьlыq Qarabaьыn 55 yaшayыш mяntяqяsindя soydaшlarыmыzdan bцtцn silahlar yыьыldыьы halda Laчыn Gorus yolu ilя Ermяnistandan gяtirilяn silahlar ermяnilяrя paylanыlыrdы.

Moskvanыn haqlыnы haqsыzыn юnцndя diz чюkdцrmяyя yюnяlяn siyasяtinin kяskin tяnqidi Bяxtiyar Vahabzadяnin hяmin hadisяlяrdяn bяhs edяn яsяrlяrinin яsas tendensiyыsыdыr. Шair "Шяhidlяr" poemasыnda kommunist rejiminin uzun mцddяt tяbliь etdiyi xalqlarыn hцquq bяrabяrliyi ideyasыnыn kaьыz цzяrindя quru sюzdяn baшqa bir шеy olmadыьыnы, Moskvanыn ermяnilяrlя hяmrяy olduьunu vя bu hяmrяyliyin яsasыnda xalqыmыzыn timsalыnda tцrk millяtinя dцшmяnчilik mцnasibяtinin durduьunu bildirib.

nяsi ilя gюstяrdi ki, шair xalqыna, Вяtяninя sevgisini yalnыz яsяrlяrindя ifadя etmяklя kifayяtlяnmяmяli, bu sevgini яmяli fяaliyyяtilя tяsdiq etmяklя sюzdяn яmяlя qяdяr olan mяsafяni qяt etmяyi bacarmalыdыr.

Bяxtiyar Vahabzadя 1988ci il noyabrыn 18-dя baшlanan vя 19 gцn davam edяn "meydan dastanыnыn" iшtirakчыlarыndan biri oldu. Noyabrыn 22-dя bюyцk шair meydanda bяyan еtdi ki, SSRИ Ali Sovetinin Rяyasяt heyяtinя vя Ermяnistan Ali Sovetinя Ermяnistandakы Azяrbaycanlыlara normal yaшamaq цчцn шяrait yaradыlmaсы, яks halda Daьlыq Qarabaьыn muxtar vilayяt statusunun lяьv edilmяsi tяlяbini яks etdirяn mцraciяt yazmышdыr. Sabir Rцstяmxanlыnыn tяklifilя hяmin mцraciяt sяsя qoyuldu vя "Azadlыq" meydanыna toplanan on minlяrlя mitinq iшtirakчыsы tяrяfindяn yekdilliklя qяbul edildi.

1989-cu il mart ayыnыn 26da SSRИ Ali Sovetinя seчkilяr keчirildi. Vяtяnimiz, xalqыmыz цчцn olduqca mяsuliyyяtli dюvrdя belя Azяrbaycan rяhbяrliyi kюhnя yolla gedяrяk seчki adы altыnda tяyinetmя metodu ilя yalnыz onun iradяsinя uyьun fяaliyyяt gюstяrmяyя hazыr olan adamlarы SSRИ xalq deputatы "seчilmяsinя" nail oldu. Belяliklя, Moskvada Ali Sovеtin tribunasыndan Qarabaь hяqiqяtlяrini bцtцn dцnyaya чatdыrmaq imkanlarыmыz heчя endi. (Арды вар)

Mяrkяz dяyiшdirir gцndя rяngini, Mяrkяz mяni gюrцr, heч onu gюrmцr.

Bizdяn yыьышdыrыb quш tцfяngini, Amma ermяninin topunu gюrmцr.

Anladыq xalqlarыn bяrabяrliyi, Kaьыz цzяrindя bir quru sюzmцш.

Bu qяtldяn sonra bildik чox шcyi, Bizim gцnahыmыz tцrklцyцmцzmцш!

Шякиллярдя: Бяхтийар Ващабзадянин щяйат йолдашы Диларя ханымла йахын достлары бюйцк шаирин мязары юнцндя. Фотолар “Тязадлар” гязетиндян эютцрцлцб.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.12

Вагиф АСЛАН, Azяrbaycan Yazычыlar Birliyi Шяki bюlmяsinin sяdri, (Mяqalяni Anadolu lяhcяsindяn bizim lяhcяyя чevirяn) (Яввяли ютян сайымызда)

A ьxana gяlяnlяrdяn adlarыnы mцяyyяn edя bildiklяrimizin hamыsы Azяrbaycanыn Шяki (rayonundan) шяhяrindяn gяlяnlяrdir. Onlar Aьxan kяndini quranlardыr. Шяkiyя baьlы Gюynцk kяndindяn 10 ailя, Шabalыd kяndindяn 2 ailя, Cumuk (Qumuq hal-hazыrda Layыsqы kяndi ilя birlяшmiш vя onun mяhяllяlяrindяn birinя чevrilmiшdir.)

Hacы Gцllцnцn qardaшы Xяlil Иbrahimин oьlu Besim Motor kяndindяn dя 1 ailя olmaq цzrя toplam 13 ailя kюч etmяyя qяrar vermiш imiшlяr. Bu ailяlяr toplam шяkildя 53 vя 54 nяfяrdяn ibarяt olmuшdur.

Cumuk (Qumuq) kяndindяn gяlяnlяr: 1. Яri Qafqazlarda шяhid dцшяn Sяdяf bacы adlы bir xanыm ilя 1 qыzы vя 7 oьlu. Onun 7 oьlunun 7si dя Чanaqqalada шяhid olmuшdur.

2. Hacы Mяhяmmяdin xanыmы Fatma.

Шabalыd kяndindяn gяlяnlяr:

1. Hacы Sяmяd vя oьlu Mahmud.

Mahmud o zaman 2 yaшыnda olmuшdur.

2. Habiшoьullarыndan Cuma vя oьlu Himmяt Чяtin. Himmяt Чяtin o zaman 7 vя ya 8 yaшыnda imiш.

Gюynцk kяndindяn gяlяnlяr:

1. Hacы Mahmud. O, Hikmяt Aьxanыn babasыdыr.

2. Hacы Mahmudun юvladlarы Zяhra, Mяhяmmяd, Иsa vя Musa.

3. Hacы Mahmudun qardaшы Hяkim Иsmayыlыn юvladlarы Hacы Fatma (o zaman 14 yaшыnda olmuшdur) vя Яli (o zaman 12 yaшыnda olmuш vя Чanaqqalada шяhid dцшmцшdцr.)

4. Hacы Gцllц lяqяbli Rafiq.

5. Hacы Gцllцnцn oьullarы Kяrim, Sяmяd, Abdulla, Saleh, Gerixan vя qыzы Fatma 5 oьlu ilя birlikdя.

Fatmanыn 5 oьlunun 5-i dя Чanaqqalaya kюnцllц getmiш vя onlardan 3-ц шяhid olmuшdur. Oьullarыndan birinin adы Yusuf imiш.

6. Hacы Gцllцnцn qardaшы Xяlil Иbrahimин oьlu Besim Motor.

7. Шeyx Mahmud oьlu Mяhяmmяd.

8. Шeyx Mahmudun Qafqazlarda шяhid dцшяn qardaшы Danышыn oь-

№ 5 (128), Май 2015

КЕЧМИШДЯН GЦNЦMЦZЯ Ш ШЯ ЯК КИ ИД ДЯ ЯН Н Д ДЯ ЯН НИ ИЗ ЗЛ ЛИ ИЙ ЙЯ Я lu Cяbrayыl.

9. Hacы Иsmayыl. O hяlя Qara dяnizdя gяmidя olarkяn xanыmыnыn doьumu yaxыnlaшmыш, qadыn doьmadan vяfat etmiшdir. Xanыmыnыn meyidi цzяrindя dualar oxunmuш vя cяnazяsi dяnizя atыlmышdыr.

Hacы Иsmayыl Чanaqqala savaшыnыn iшtirakчыsы olmuшdur.

10. Mяcid oьlu Xяlil Иbrahim.

11. Mяcid oьlu Xяlilibrahim oьlu Yeni Mяhяmmяd.

12. Sultan oьlu Шamil.

13. Hacы Sяmяd vя onun 2 vя ya 3 yaшlы oьlu Mahmud.

14. Hacы Daшdiklяrdяn Yusuf, xanыmы Mяkkяш, qыzlarы Kafiyя vя Hцrц Aьxan.

15. Hacы Cabbar, Abbas, Hцseyn, Hacы Nяcib.

16. Hacы Abbas oьlu Musa Bilgin.

17. Rяfioьullarыnыn Habiшoьullarы qolundan 1900-cц ildя Шabalыd kяndindя dцnyaya gяlяn Himmяt Чяtin. O, Иstiqlal savaшыna qatыlan bir qazi olmuшdur. Bюyцk Taarruzda sцngц hяrbindя iшtirak etmiш, Mudanyaya qяdяr getmiшdir. Bir-birinin ardыnca 16-17 dцшmяni sцngцlяyib чiynindяn dala atmыш, sonuncusunda gцcц tцkяnmiш, sцngцyя taxdыьы yunanы arxaya atmaьa чalышsa da, bunu bacarmamышdыr. Dцшmяn юlцsцnцn altыnda qalmышdыr. Gюstяrdiyi rяшadяtlяrя gюrя Иstiqlal medalы ilя tяltif olunmuшdur.

1996-cы ildя vяfat etmiшdir. Deyilяnlяrя gюrя, yuxularыnda savaш sяhnяlяrini tяkrar-tяkrar gюrцr vя nяrяlяr чяkяrяk oyanыrmыш.

18. Шeyx Шamilin ordusundakы komandanlardan Шuayp Molla Kяrimin iki qыzы - Zцbeydя vя Zeynяb Aьхanlar.

19. Sяfяr oьlu Muhяmmяd Mahzumi Hяsяn. O, Daьыstan mцcahidlяrindяndir. 1933-cц ildя vяfat etmiшdir, qяbri Aьxan mяzarlыьыndadыr.

Hacы Gцllц яfsanяsi H acы G цllц яfsanяsi elя bu kюч яhvalatыndan yaranmышdыr. Hacы Gцllц Aьxana kюч edяnlяr arasыnda olanlardan biri olmuшdur. Onun яsl adы Rafiqdir. Шeyx Шamilin tяrяfindя ruslara qarшы чarpышmышdыr. Yaшadыьы kяnddя 1871-ci ilin чarpышmalarыnda шяhid dцшdцyц xяbяri yayыlmыш vя illяr boyu onu elя- belяcя, шяhid dцшmцш kimi yad etmiшlяr.

A ncaq 1902-ci ildя Batumda Osmanlыya kюч edяn Gюynцklцlяrin яшyalarы gяmiyя yцklяnяrkяn "шяhid dцшmцш" hesab edilяn Hacы Gцllц birdяn-birя orada peyda olmuшdur. Шяhid olduьu xяbяri yayыlandan tam 31 il keчdiyindяn onu tanыya bilmяmiшlяr. - Bu saqqallы, yaшlы kiшi kimdir? - deyя oradakыlar birbirindяn soruшmuшlar. Qardaшы Xяlil Иbrahim onu tanыmыш, "Bu mяnim bюyцk qardaшыm Hacы Gцllцdцr" demiшdir. Onu saь gюrdцklяrinя gюrя hяmkяndlilяri dя sevinmiшlяr. Hacы Gцllц dя Osmanlы torpaqlarыna kюч edяnlяr sыrasыnda yer almышdыr. O tarixdя onun 95 yaшы olmuшdur. O, 1909-cu ildя 102 yaшыnda ikяn vяfat etmiшdir. Mяzarы Aьxan qяbristanlыьыndadыr.

Ч anaqqala savaшыna kюnцllц toplandыьы illяrdя Dяnizli Яsgяrlik Шюbя rяisinin qяbul otaьыnda peyda olan Hacы Gцllц kimliyini bildirir vя rяisя deyir: - Mяni dя яsgяr olaraq yaz, mяni dя cяbhяyя gюndяr! Ш юbя rяisi onun tяklifi ilя razыlaшmayaraq etiraz edir: Bu yaшlы halыnla savaшa girя bilmяzsяn.

H acы G цllц: "Яsgяrlяrя xidmяt edяrяm, onlara mяrmi daшыyaram"- cavabыnы verir. Ш юbя rяisi bu yaшlы kюnцllцnц bir faytona mindirяrяk Dяnizlinin kцчяlяrindя dolaшdыrыr.

Onlar kцчяlяrdя dolaшdыqca bяzi evlяrin pяncяrяlяri qapanыr. Onda шюbя rяisi pяncяrяlяri qapanan evlяrя doьru: - Ey arvadlarыnыn tumanы altыnda gizlяnяnlяr! Bu qoca kiшidяn utanыn! deyя baьыrыr. O gцn 305 kiшi kюnцllц olaraq orduya qatыlыr. Ч anaqqala savaшы qurtarandan bir xeyli sonra Чal ilчяsindяn gяlяn bir araba Aьxan kяndinin iчяrisinя daxil olur. Arabadan qalstuklu bir bяy dцшцr. Иkindi vaxtы idi. O, чeшmяdя abdяst almaqda olan kяndlilяrя yaxыnlaшыr: - Mяn Hacы Gцllцnц gюrmяk istяyirяm, - deyir.

H acы G цllцnцn illяrcя bundan яvvяl юldцyцnц desяlяr dя, qonaq buna inanmaz, deyяr: - Bu necя ola bilяr? Mяn onu Чanaqqala savaшыnda gюrdцm.

Qanы qara bir vяziyyяtdя kцrяyimi bir aьaca sюykяyib dayanmышdыm. Bu яsnada kimsя яl aьacы ilя yцngцlcя ayaьыma vurdu. Baxdыm. O, aьsaqqal bir qoca idi. O юzцnц tяqdim etdi: - Mяn Dяnizlinin Aьхan kяndindяn gяlяn Hacы Gцllцyяm. Dцшmяn яsgяrlяri bu anda o gяmidя sevinc iчindяdirlяr. Onlar iчki iчib шadyanalыq edirlяr. O yerdяki bir mяrmini gюstяrяrяk onu topun aьzыna yerlяшdirmяyimizi xahiш etdi. Seyid onbaшы mяrmini topun aьzыna yerlяшdirdi. Hacы Gцllцnцn gюstяrdiyi tяrяfя top atdыq. Mяrmi gяminin bacasыndan iчяri dцшцb gяmini batыrdы.

“ДЯНИЗЛИ” Йерли тарих вя мядяниййят журналынын Сентйабр-Декабр 2014-ъц ил тарихли 42-ъи сайы

A ьxanlыlar qonaьa dediyi шeylяrin aьlabatmaz olduьunu sюylяdilяr. O kiшini aparыb Hacы Gцllцnцn mяzarыnы gюstяrdilяr. Чallы яsgяr шaшыraraq sarsыldы, Hacы gцllцnцn ruhuna dualar oxuyub getdi.

Aьxan kяndi vя Aьxan karvansarasы

Hasan Kallimci'nin Шeki шehrinden 1902 yыlыnda gюч ederek, Denizli'de Akhan adlы kюyц kuran Azerbaycan Tцrklerini anlatan yazыsы, "Geчmiшten Gцnцmцze Denizli" dergisinin Aralыk 2014 tarihli nцshasыnda yer almыш, dergi Шeki'ye de ulaшtыrыlmышtы.

Azerbaycan Yazыcыlar Birliьi'nin Шeki Bюlцmц Baшkanы Шair-Yazar Vaqif Aslan, o yazыyы okuyunca duygulanarak, gюnderdiьi e-posta ile dergi yюnetimine teшekkцr etmiшtir.

Vaqыf Bey, aynы e-posta ile 2012 Eylцl'цnde Шeki'de tanышtыьы Kallimci'ye yazdыьы шiiri de gюndermiшtir. Ишte Azerbaycan'dan gelen "Ay Hasan" adlы шiir:

Я lbяttя ki, onlara yeni yerlяшdiklяri kяndя ad vermяlяri gяrяk olmuшdu.

Onlar юz aralarыnda mяslяhяtlяшib bu qяrara gяlmiшdilяr: - V яtяnimizi rus чяkmяlяri altыnda tapdamQardaшыm, Hasan! tapdam taptatdыq. Yurd Qяlbinя vя ruhuna eшq olsun! yanыnda цzцmцz qara чыxdы. Burada цzцmцz aь olsun. Azяrbaycanda Шяki Mяn bu dяrdi udamadыm (yutamadыm), ay Hasan! kimi xanlыьыmыz vardы. Qoy Niyazi Xanыn adыndakы Gюz yaшыmы tutamadыm, ay Hasan! "xan" sюzц vя onun nяsli Qafqazlarda budaq-budaq budandыm, unudulmasыn. Gяlin, "aь" Budayanы budamadыm, ay Hasan! sюzц ilя "xan" sюzцnц birlяшdirяk, bu kяndin adыnы Var idim ki, bяd gюzlяrя ox idim, "Aьxan" qoyaq.

Yazdыьыnы dюnя-dюnя oxudum.

B u gцn "Aьxan Hяr sюzцnц yaddaшыma toxudum. karvasarasы" adы ilя tanыnan Soyuqqanlы юtяmяdim, ay Hasan! mяшhur karvasara da da Aьxan kяndinin lap yaxыn- Nя fяrqi var, ya Шяki, ya Dяnizli?! lыьыndadыr. Bu karvansaranы Gцndцzц gцn, gecяsi Ay bяnizli. miladi 1254-cц ildя sяlcuq Hяr ikisi tяn addыmlы, tяn izli... tцrkц, Dяnizli valisi Seyfяd- Gяlяmяdim, gedяmяdim, ay Hasan! din Qarasunqur bin Abdullah tikdirmiшdir. Dяnizlidяki Rяvadыrmы dяrd iчindя yaslanыm, kяndlяrdяn biri dя o mяш- Yerя dцшцm, ayaq altda paslanыm? hur xanыn adыnы daшыmaq- Alpяr Tonqa'm, Mяtя'm vя Alp Arslan'ыm... dadыr. Aьxanlыlarыn dediyinя Mяn ki юlцb itяmяdim, ay Hasan! gюrя, Aьxan kяndinin salыndыьы 1903-cц ildя bu karvas- Sюylяyяrsяn gюrsяn Иmdat Avшarы, naraya "Иzbelelik kюhnя Bu dцnyada yoxdur onun oxшarы. xan" ("Kюhnя xandan qalma iz") Doьmalara юdяyяsi borclarы deyirmiшlяr. Bu karvansara Layiqincя edяmяdim, ay Hasan! hazыrkы adыnы Aьxan kяndindяn almышdыr. Bu barяdя ta- Vaqif Aslan sяdaqяti bol istяr, rixчilяrin nя dediyini bil-mi- Bяrk ayaqda bцkцlmяyяn qol istяr. rяm, ancaq Aьxanlыlar belя Amma o gцn sяn gяldiyin yol цstя, deyirlяr. Чыnar olub bitяmяdim, ay Hasan!

1903 -cц ildя Aьxana iki turist gяlir. AьxanlыШeki, 26.03.2015 larыn юzlяri abdяstsiz yerя ayaq basmadыqlarы цчцn (Щасан Каллимчинин "bu abdяstsizlяri kяndя www.hasankallimci.com soxmayaq" desяlяr dя, интернет сайтындан) onlarы qonaq etmяk mяcburiyyяtindя qalыrlar. Qonaqlarы karvansarada yerlяшdirirlяr. vя ondan sonrakы seчimdя iki O turistlяrin яllяrindя fotoaparat dюnяm bяlяdiyyя sяdri seчilяn var idi. O turistlяr onlara чюrяk Zяkяriya Юz bu bяlяdiyyяnin ilk yapan kяndlыlыrin шяkillяrini чяk- vя tяk sяdri olaraq protokolmiшdilяr. Bu шяkillяr Dяnizlinin laшdыrыlmышdыr. 12 avqust 2006-cы DRT telekanalыnыn ekranlarыnda il tarixlы 5747 saylы Bцtцnшehir vaxtaшыrы nцmayiш etdirilmяkdя- Yasasы (Цmumшяhяr Qanunu) чыxыnca Aьqala bяlяdiyyяsi lяьv dir. Шяkinin цч kяndindяn edilmiшdir. Belяcя Aьxan Dяnizli (Qumuq, Gюynцk, Шabalыd) gя- rayonunun bir mяhяllяsinя чevlяn bu insanlar yurd saldыqlarы rilmiшdir. 6 dekabr 2012-ci ildя yeni vяtяn torpaqlarыnы iшьallar- qяbul edilяn vя 30 mart 2013-cц dan qorumaq vя цzlяri aь yaшa- ildя qцvvяyя minяn Bюyцkшehir maq цчцn kюnцllц olaraq Tцrki- Yasasыna gюrя yeni yaradыlan yяnin mцdafiяsinя qalxmышlar. Pamukqala шяhяrciyinin bir mяBu 13 ailяdяn 35 kiшi kюnцllц hяllяsi durumuna gяlmiшdir. cяbhяyя getmiш, Чanaqqala savaшыnda iшtirak etmiшdir.

A ьxan yцz ilя yaxыn bir “Geчmiшten gцnцmцze” DENИZLИ mцddяtdя mцstяqil bir kяnd mяrkяzi olaraq qalmышdыr. Onu qonYerel Tarih ve Kцltцr шu Qala kяndi ilя birlяшdirяrяk dergisi, sayы: 42 (EylцlAьqala adlы bir bяlяdiyyя yaradыlAralыk 2014) sяh.18-25. mышdыr. 1999-cu ildя keчirilяn ilk

Ay Hasan!

№ 5 (128), Май 2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

Qяdim Шяkidя mюhtяшяm Alov festivalы Юlkяmizin шяhяr vя rayonlarыnы qarыш-qarыш gяzib-dolaшan birinci Avropa Oyunlarыnыn mяшяli mayыn 25-dя axшam saatlarыnda Шяki шяhяrinя gяtirildi.

Шяki bцtцn dюvrlяrdя Azяrbaycan tarixindя mцhцm rola malik olub. Bu gцn Шяki Azяrbaycan tarixini, mяdяniyyяtini, mяdяni irsini qoruyub saxlayan bяnzяrsiz bir шяhяrdir.

Bu zяngin tarixi-mяdяni irsin qorunmasы sayяsindя Шяki, hяm dя Azяrbaycanыn mцhцm turizm mяrkяzinя чevrilib.

yiш etdirildi.

Mяшяldяn alovlandыrыlan "Bakы 2015"-in чыraьы Oyunlar baшa чatanadяk saxlanыlmasы цчцn Шяki шяhяrinя tяqdim edildi.

Daha sonra mюhtяшяm alov festivalы baшlandы. Qeyri-adi alov шousu, musiqi vя rяqs kollektivlяrinin ifasыnda rяngarяng konsert proqramы tяdbir iшtirakчыlarыnda bюyцk bayram яhval-ruhiyyяsi yaratdы.

Alov festivalыnыn sevincini AZЯRTAC-ыn mцxbiri ilя bюlцшяn rayon Aьsaqqallar Шurasыnыn sяdr mцavini Mustafa Яhmяdov цrяk sюzlяrini belя ifadя etdi: "Иnanыram ki, idmanчыlarыmыz bu yarышda da qяlяbяlяr яldя edяcяk, Azяrbaycanыn цч rяngli bayraьыnы zirvяlяrя yцksяldяcяk, himnimizi sяslяndirmяklя bizlяri sevindirяcяklяr. O

сящ.13

Мустафа ДАДАШОВ, АЗЯРТАЪ-ын бюлэя мцхбири

gцn olsun ki, Qяlяbя mяшяlini doьma Qarabaьыmыzda yandыraq!".

Mяшяl estafetinin iшtirakчыsы, Qarabaь mцharibяsi яlillяri, veteranlarы vя шяhid ailяlяri Иctimai Birliyi Шяki шюbяsinin sяdri, ikinci qrup Qarabaь mцharibяsi яlili Mяmmяdnuru Яzizov sevincini bюlцшяrяk dedi: "Bu gцnlяr юlkяmizin hяr yerindя olduьu kimi, Шяkimizdя dя yцksяk bayram яhval-ruhiyyяsi yaшanыr. Bir azяrbaycanlы olaraq qцrur hissi keчirirяm ki, Avropa Oyunlarыna ilk dяfя Azяrbaycan ev sahibliyi edяcяk. Шцbhяsiz ki, belя bir mюhtяшяm idman tяdbirinin ilk dяfя Azяr-baycanda keчirilmяsi bцtцn dцnyanыn diqqяtini юlkяmizя чяkяcяk. Bu, tarixi bir uьurdur. Bakыya gяlяn hяr bir шяxs Azяrbaycanыn inkiшafыna, zяngin mяdяniyyяtinя, xalqыmыzыn

nimizя bol-bol sevinc gяtirsin!".

"Avropa Oyunlarыnыn юlkяmizdя keчirilmяsi Azяrbaycanыn hяqiqяtяn dя bir idman юlkяsi olduьunun gюstяricisidir", - deyяn karateчi Tural Salamov mяшяlin Шяkiyя gяlmяsinin шяhяr idmanчыlarыna da bюyцk ruh yцksяkliyi verdiyini dedi: "Bir karateчi olaraq sevinirяm ki, bu Oyunlarda karate yarышlarы da keчirilяcяk. Цmid edirяm ki, ilk qыzыl medallarыmыz da karateчilяrimizdяn gяlяcяk. Karatenin Avropa Oyunlarыnыn proqramыna daxil edilmяsi чox sevindiricidir. Чцnki bu, yaxыn gяlяcяkdя karate idman nюvцnцn dя Olimpiya Oyunlarыna daxil edilmяsi цчцn bir stimuldur". Шяhяr gяnclяr vя idman idarяsinin rяisi, Avropa чempionu, beynяlxalq dяrяcяli hakim, Azяr-

Avropa Oyunlarыnыn mяшяl estafeti bu qяdim diyarda XVЫЫЫ яsrя aid dцnya яhяmiyyяtli tariximemarlыq abidяsi, Шяrq memarlыьыnыn nadir incisi hesab olunan Шяki xanlarыnыn sarayыnыn hяyяtindяn start gюtцrdц. Bir sыra beynяlxalq tяdbirlяrя, festivallara ev sahibliyi edяn, turistlяrin, xarici юlkяlяrdяn gяlmiш dюvlяt rяsmilяrinin, dцnya шюhrяtli elm, mяdяniyyяt vя incяsяnяt xadimlяrinin, siyasяtчilяrin bюyцk maraqla ziyarяt etdiyi Шяki bu gцn юzцnцn яn sevincli tarixi gцnlяrindяn birini yaшayыr. Шяkinin fяal gяnci, teleaqonaqpяrvяrliyinя шahidlik edяcяk. Bu Oyunlar Azяrbaycanыn bюyцk uьuru kimi tarixя dцшяcяk".

Rayon sakini Xuraman Mustafayeva isя sevinc hisslяrini dilя gяtirdi: "Avropa Oyunlarы mяшяlinin Odlar diyarыnыn hяr bir guшяsinя чatdыrыlmasы xalqыmыzыn bu mюhtяшяm Oyunlara necя цrяkaчыqlыьы ilя hazыrlaшmasыndan xяbяr verir. Bu gцn mяшяlin qяdim Шяkidя alovlanmasы hяr birimizi шяrяflяndirdiyi kimi, mяsuliyyяtimizi dя qat-qat artыrыr. Иnanыram ki, mцdrik xalqыmыz Prezidentimizin яtrafыnda daha sыx birlяшяcяk, bцtцn dцnya qarшыsыnda nяyя qadir olduьumuzu bir daha nцmayiш etdirяcяk. Юtяn hяr bir gцn bizi hяmin mюhtяшяm bayrama yaxыnlaшdыrыr, qцvvяlяrimizi sяfяrbяr edir.

Qoy, bu uьurlar xalqыmыza, Vяtяparыcы Sяdaqяt Mяmmяdzadя sarayыn hяyяtindя, Avropa Oyunlarыnыn rяmzi qapыsыnda mяшяli qяbul etdi. Sonra mяшяl estafeti шяhяrin mяrkяzinя doьru istiqamяt gюtцrdц. On iki mяшяlчi "Yuxarыbaш" Dюvlяt Tarix-Me-marlыq Qoruьunun яrazisi, Mirzя Fяtяli Axundzadя vя Heydяr Яliyev prospektlяri ilя hяrяkяt etmяklя, mяшяli nюvbя ilя bir-birinя юtцrяrяk 2200 metrdяn artыq mяsafя qяt etdilяr. Estafetin sonuncu iшtirakчыsы - respublika dяrяcяli futbol hakimi Rяvan Hяmzяzadя meydanыn mяrkяzindя quraшdыrыlmыш sяhnяyя qalxaraq birinci Avropa Oyunlarыnыn mяшяlini alovlandыrdы.

Meydana toplaшan minlяrlя Шяki sakini bu unudulmaz anы bюyцk coшqu vя alqышlarla qarшыladыlar.

Sonra Atяшgah mяbяdindя birinci Avropa Oyunlarыnыn mяшяlinin alovlandыrыlmasы mяrasimini яks etdirяn videoчarx nцma-

baycanыn яmяkdar mяшqчisi Vцqar Иskяndяrov isя dedi: "Иlk dяfя keчirilяcяk Avropa Oyunlarыnыn mяшяlчisi kimi чox bюyцk qцrur hissi duyuram. Belя mюtяbяr idman yarышыnыn Azяrbaycanda keчirilmяsi юlkяmizin tяkcя idman sahяsindя deyil, digяr sahяlяrdя dя sцrяtli inkiшafыnы bцtцn Avropaya vя dцnyaya nцmayiш etdirяcяk. Mяшяlin Шяkiyя gяtirilmяsi, burada alovlanmasы hamыmыzda bюyцk bayram яhval-ruhiyyяsi yaradыb. Kiчikdяn-bюyцyя hamы bu tяdbiri el bayramы kimi keчirir. Bizя bu sevinci bяxш etdiyinя gюrя, Шяki gяnclяri vя idmanчыlarы adыndan Prezident Иlham Яliyevя minnяtdarlыьыmы bildirirяm".

Alov festivalы atяшfяшanlыqla baшa чatdы.

сящ.14

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 5 (128), Май 2015

Azяrbaycan Respublikasы "Milli Atlas"ы Yaqub Mahmudov: "Kiyev шяhяrindя gizli yollarla xяritя hazыrlatdыrdыq" KarabakhИNFO.com-un AMEA-nыn mцxbir цzvц, Dюvlяt mцkafatы laureatы, AMEA-nыn Tarix Иnstitutunun direktoru, Bakы Dюvlяt Universitetinin kafedra mцdiri, миллят вякили Yaqub Mahmudov ilя Азярбайъан Республикасы “Милли Атласы” щаггында олан мцсащибя.

Sюhbяtlяшdi: Lяtif ШAMXAL - Yaqub mцяllim, Azяrbaycan Respublikasы "Milli Atlas"ыnыn nяшrini redaksiya heyяtinin цzvц vя bir tarixчi kimi nяcя qiymяtlяndirirsiniz?

- "Milli Atlas"ыn nяшr olunaraq xalqa tяqdim olunmasы milli dюvlяtчilik tariximizin чox mцhцm hadisяsidir. Bu, юlkяmizin tarixindя tяkcя nяшriyyat iшi sahяsindя яldя olunmuш nailiyyяt kimi qiymяtlяndirilmяmяlidir.

"Milli Atlas" hяm dя xalqыn tarixi keчmiшinin, onun dюvlяt mцstяqilliyinin dяrin vя mцkяmmяl elmi яsaslarla tяsdiq olunaraq dцnyaya tяqdim olunmasыdыr. Xalqыn zяngin tarixini vя dюvlяtin mцstяqilliyini tяsdiq edяn яn qiymяtli ilk mяnbяdir. Bu baxыmdan mцstяqil Azяrbaycan dюvlяtinin "Milli Atlas"ыnыn nяшr olunmasы gяlяcяk nяsillяrimizdяn юtrц elmin bцtцn sahяlяrini яhatя edяn чox qiymяtli ilk mяnbяnin hяyata vяsiqя almasы demяkdir.

"Milli Atlas"ыn nяшri, bцtцn yuxarыda gюstяrilяnlяrlя yanaшы, чox mцhцm tarixi hadisяdir.

Bu qiymяtli nяшr, hяr шeydяn яvvяl, Azяrbaycan xalqыnыn 5000 illik dюvlяtчilik tarixinin mцstяqil dюvlяtimiz tяrяfindяn xяritячilik sahяsindя yenidяn dirчяldilmяsi demяkdir. Milli Atlas bu baxыmdan, hяm dя bюyцk intibah hadisяsidir, daha doьrusu, Bюyцk Azяrbaycan Иntibahыnыn bюyцk uьurudur.

"Milli Atlas"ыn nяшrinin nя qяdяr bюyцk dюvlяtчilik hadisяsi olduьunu, mцhцm tarixi яhяmiyyяtя malik olduьunu dяrk etmяk цчцn yaxыn 200 illik tariximizin reallыqlarыnы gюz юnцnя gяtirmяk kifayяt edяrdi. Tarixi reallыq bundan ibarяtdir ki, Gцlцstan (1813) vя Tцrkmяnчay (1828) mцqavilяlяri nяticяsindя ikiyя bюlцnmцш Azяrbaycanыn, sonralar isя dяfяlяrlя bюlцшdцrцlmцш Шimali Azяrbaycanыn tarixi, xцsusilя dюvlяtчilik tariximiz xяritяшцnaslыq sahяsindя dя amansыzcasыna tяhrif olunmuш vя saxtalaшdыrыlmыш, Azяrbaycan siyasi varlыьы, qяdim vя zяngin dюvlяtчilik tariximiz xяritяlяrdя dя yox edilmiшdir.

Hяm чar Rusiyasыnda, hяm sovet-bolшevik hюkmranlыьы zamanы, hяm dя Иranыn mцrtяce шahlыq rejimi dюvrцndя Azяrbaycan tarixinя dair xяritяlяrin, tarixi dюvlяtlяrimizin xяritяlяrinin чap olunmasы yasaq olunmuшdu. Bu sahяdя ayrы-ayrы ziyalыlarыmыz tяrяfindяn edilяn tяшяbbцslяr dя sяrt tяqiblяrlя qarшыlanmыш, istяnilяn nяticяni vermяmiшdi. Bu gцn юlkяmizdя istifadя olunan Azяrbaycan tarixi xяritяlяrinin nяшr olunmasы tarixi dя bunu aydыn sцbut edir.

- Bu sahяdя ilk tяшяbbцs nя vaxt gюstяrilib?

- Azяrbaycanыn tarix xяritяlяrinin nяшr olunmasы цчцn ilk tяшяbbцs юtяn яsrin 60-cы illяrinin sonunda edilmiшdi. O zaman "Azяrbaycan Sovet Ensiklopediyasы"nыn nяшrinя baшlanыlmasы ilя bцtцn dюvrlяr vя sahяlяr цzrя, o cцmlяdяn tarix sahяsindя чoxsaylы xяritяlяrin nяшr olunmasы zяrurяti yarandы. Xцsusilя, tarix

sahяsindя xяritяlяrin nяшri hяm Azяrbaycan SSR-in юz daxilindя, hяm dя Moskvada чox ciddi maneяlяrlя, daha doьrusu, sюzцn яsl mяnasыnda, sцngц ilя qarшыlandы. O zaman bizim юz xяritя fabrikimiz yox idi.

Zaqafqaziyanыn vя SSRИ-nin bцtцn xяritя fabriklяri ermяni millяtчilяrinin inhisarыnda idi. Hяmin dюvrdя biz ilk Azяrbaycan Sovet Ensiklopediyasыnыn baш redaktoru Rяsul Rzanыn prinsipial mюvqeyi sayяsindя ilk tarix xяritяlяrimizi Ukraynanыn paytaxtы Kiyev шяhяrindя nяшr etdirib юlkяyя gяtirя bildik. Lakin Moskva vя Иrяvanla sыx яlaqя saxlayan юz dюnцklяrimiz xяritяlяrin чapыna, onlarыn hяm dя Azяrbaycan Sovet Ensiklopediyasыna daxil ol-

masыna imkan vermяdilяr. 1972ci ildя biz mцvafiq orqanlardan icazя almadan, demяk olar, gizli yolla Kiyev шяhяrindя kцtlяvi tirajla nяшr etdirdiyimiz xяritяlяri "Azяrbaycan SSR Xяritяlяri" adы ilя broшцr halыnda nяшr etdirdik.

Vя dяrhal aьыr tяqiblяrя mяruz qaldыq, broшцrlarы satышdan da чыxartdыlar. Lakin ulu юndяr Heydяr Яliyevin sayяsindя gюzlяnilяn sяrt cяzalardan yaxa qurtara bildik.

Mяhz dahi Heydяr Яliyev hяlя юtяn яsrin 60-70-ci illяrindя bizim ilk "Azяrbaycan tarixi" atlasы yaratmaq tяшяbbцшlяrimizi mцdafiя etdi, bizi o dюvrцn real tяqiblяrindяn xilas etdi. Mяhz ulu юndяrin rяhbяrliyi altыnda mцstяqillik dюvrцndя son 200 illik tariximizin yenidяn yazыlmasы, dюvlяtчilik tariximizin yenidяn dirчяldilmяsi sahяsindя bюyцk uьurlar qazanыldы.

- Yaqub mцяllim, "Milli Atlas"a nячя xяritя daxil edilib?

- Ulu юndяrin яsasыnы qoyduьu Tariximizin Dirчяliш Konsepsiyasыnы uьurla davam etdirяn vя yaradыcыlыqla inkiшaf etdirяn prezident Иlham Яliyev bцtцn itirilmiш tarixi torpaqlarыmыzыn, o cцmlяdяn Zяngяzurun, Иrяvan xanlыьы tarixinin yenidяn yazыlmasыnы, bцtцn bu torpaqlarыmыzыn tarixinin dяrsliklяrimizя daxil edilmяsini, ermяnilяrin Шimali Azяrbaycan torpaqlarыna kючцrцlmяsi vя xalqыmыza qarшы tюrяdilmiш soyqыrыmlarы tarixinin daha dяrindяn araшdыrыlmasыnы tarixчilяr qarшыsыna mцhцm vяzifя olaraq qoymuшdur.

Mяhz юlkя baшчыsыnыn gюstяrdiyi dюvlяt qayьыsы sayяsindя 2007-ci ildя Azяrbaycan tarixindя ilk dяfя olaraq Tarix Иnstitutu (TИ) Dюvlяt

Torpaq vя Xяritячяkmя Komitяsi (DTXK) ilя birlikdя "Azяrbaycan Tarixi Atlasы"nы nяшr etdirmiшdir.

Azяrbaycan dюvlяtinin baшчыsы Иlham Яliyevin sяrяncamы vя birbaшa qayьыsы ilя nяшr olunan "Milli Atlas"ыna Azяrbaycan tarixinя dair 70 xяritя daxil edilmiшdir.

"Milli Atlas"ыn tarix xяritяlяri bizim qяdim dюvlяtчilik яnяnяlяrimizi olduqca parlaq шяkildя sцbut edir. Atlasa яn qяdim dюvrlяrdяn baшlayaraq dцnyanыn mцxtяlif юlkяlяrindя nяшr olunmuш vя Azяrbaycan varlыьыnы, bizim яn qяdim torpaqlarыmыzы, яrazimizi, dюvlяtlяrimizin sяrhяdlяrini яks etdirяn 15 xяritя daxil edilmiшdir.

Atlasa daxil edilmiш bцtцn xяritяlяrdя яn qяdim tarixi dюvrlяrdяn bu gцnцmцzяdяk bцtцn Azяrbaycan dюvlяtlяri, bu dюvlяtlяrin яhatя etdiyi яrazilяr, tarixi sяrhяdlяrimiz юz dolьun яksini tapmышdыr. Bu baxыmdan "Milli Atlas"ыn tarix xяritяlяri ayrы-ayrы tarixi dюvrlяrdя tarixi keчmiшimizlя baьlы yol verilmiш vя xцsusi mяqsяdlяrlя hяyata keчirilmiш bцtцn saxta-

laшdыrmalarы, tяhriflяri rяdd edir, bugцnkц vя gяlяcяk nяsillяrя real tarixi hяqiqяti tяqdim edir.

- Bu xяritяlяrdя Ermяnistan barяdя dя hяr hansы bir mяlumat varmы?

- "Milli Atlas", o cцmlяdяn hяmin atlasa daxil edilmiш Azяrbaycan tarixi xяritяlяri sцbut edir ki, mцasir Ermяnistan Respublikasы adlanan dюvlяt Azяrbaycan torpaьыnda yaradыlmышdыr.

1918-ci ilin 29 mayыnadяk Cяnubi Qafqazda ermяni dюvlяti olmamышdыr. Ermяnilяr Azяrbaycan torpaqlarыna чar Rusiyasы tяrяfindяn XЫX yцzilliyin яvvяllяrindя kючцrцlцb gяtirilmiшlяr. "Milli Atlas"a daxil edilmiш "Azяrbaycan xanlыqlarы (XVЫЫЫ яsrin ЫЫ yarыsы)", "Qarabaь xanlыьы (XVЫЫЫ яsrin ЫЫ yarыsы)", "Иrяvan xanlыьы (XVЫЫЫ яsrin ЫЫ yarыsы)", "Naxчыvan xanlыьы (XVЫЫЫ яsrin ЫЫ yarыsы)", "Шimali Azяrbaycanыn Rusiya imperayasы tяrяfindяn iшьalыnыn baшlanmasы (1801-1813-cц illяr)", "Шimali Azяrbaycanыn Rusiya imperiyasы tяrяfindяn iшьalыnыn baшa чatdыrыlmasы (1826-1828-ci illяr)", "Иrяvan quberniyasы (XЫX яsrin ЫЫ yarыsы - XX яsrin яvvяllяri)", "Шimali Azяrbaycanыn inzibati-яrazi bюlgцsц (XЫX яsrin ЫЫ yarыsы - XX яsrin яvvяllяri)", "Yelizavetpol quberniyasы (XЫX яsrin ЫЫ yarыsы - XX яsrin яvvяllяri)" vя o cцmlяdяn qяdim, antik, orta яsrlяr vя yeni dюvrlяrdя dцnyanыn bir чox юlkяlяrinin alimlяri tяrяfindяn tяrtib olunmuш vя atlasa daxil edilmiш 15 xяritя dя bцtцn tarixi reallыqlarы яks etdirir. Bu baxыmdan "Milli Atlas" tarixi hяqiqяti bяrpa edir, ermяnilяrin guya Cяnubi Qafqazыn "aborigen яhalisi" olmalarы barяdяki saxtakarlыqlarы, uydurmalarы rяdd edir, bu istiqamяtdя dцnya xяritяшцnaslыьыnda elmi hяqiqяti bяrpa edir.

"Milli Atlas"ыn 57-ci vя 60-cы sяhifяlяrindя verilmiш "Azяrbaycanlыlara qarшы ermяnilяrin tюrяtdiklяri soyqыrыmlar (19181929-ci illяr)", "Ermяnistanda etnik tяmizlяmя vя Ermяnistanыn Azяrbaycan Respublikasыna qarшы hяrbi tяcavцzц (1948-1953, 1988-1993-cц illяr)", "Ermяnistan silahlы qцvvяlяrinin iшьal etdiyi Azяrbaycan Respublikasыnыn яrazilяri (19881993-cц illяr)" adlы xяritяlяr ermяnilяrin Azяrbaycanda vя Шяrqi Anadoluda mцsяlman яhaliyя qarшы hяyata keчirdiklяri soyqыrыmlarыna hяsr olunmaqla sяrsяm "Bюyцk Ermяnistan" uydurmasыnыn яsl mahiyyяtini vя чirkin niyyяtini sцbut edir. Bu baxыmdan "Milli Atlas"ыmыz mцharibя шяraitindя olduьumuz mцasir mяrhяlяdя, hяm dя, юlkяmizin ermяni tяcavцzkarlarыna qarшы informasiya mцharibяsindя чox gяrяkli vя gцclц mцbarizя silahыdыr.

- Yaqub mцяllim, atlasa daxil edilmiш digяr xяritяlяr barяdя…

- "Milli Atlas" bцtюvlцkdя Azяrbaycan elminin, Milli Elmlяr Akademiyasыnыn bюyцk uьurudur.

Atlasa daxil edilmiш "Xяzяr dяnizi", "Geoloji quruluш vя yer tяkinin ehtiyatlarы", "Sяth sularы vя hidroloji шяraitlяr", "Relyef

Йагуб Мащмудов vя geomorfologiya", "Иqlim vя aqroiqlim ehtiyatlarы", "Torpaq vя torpaq ehtiyatlarы", "Bitki юrtцyц", "Sяnaye", "Яhali", "Landшaftlar", "Kяnd tяsяrrцfatы", "Heyvanlar alяmi", "Sosial mцhit", "Tяhsil, mяdяniyyяt, idman" vя "Turizm" bюlmяlяrinя dair xяritяlяr AMEA-nыn elmi-tяdqiqat institutlarыnda aparыlan gяrgin elmi araшdыrmalarыn, elmitяшkilati iшin чox dяyяrli nяticяsi vя bюyцk nailiyyяtidir. Atlas mцasir mяrhяlяdя Azяrbaycanыn dюvlяt sяrhяdlяrini, inzibati-яrazi bюlgцsцnц, tяbii-iqtisadi sяrvяtlяrini яks etdirяn olduqca qiymяtli faktlarla zяngin olan чox qiymяtli ilk mяnbяdir.

"Milli Atlas"ы mцasir Azяrbaycan kartoqrafiyasыnыn bюyцk nailiyyяtidir. Atlasыn яrsяyя gяlmяsi цчцn DTXK-dя olduqca gяrgin iш aparыlmышdыr. Bu чяtin vя шяrяfli dюvlяt iшini uьurla baшa чatdыrmaq цчцn DTXK, demяk olar ki, юlkяnin bцtцn elmi vя dюvlяt strukturlarыnыn potensialыnы sяfяrbяrliyя ala bilmiшdir. Xцsusilя, tarix xяritяlяri цzяrindя iшlяyяrkяn TИ alimlяri ilя DTXK-nыn mцtяxяssislяri arasыnda iшgцzar яmяkdaшlыq mцhiti yaranmышdыr. Hяm TИ-dя, hяm dя DTXK-dя чoxsaylы mцzakirяlяr keчirilmiш, akademik Qяrib Mяmmяdovun tяшяbbцsц vя kюmяkliyi ilя tarixчilяr lazыmi kartoqrafiya materiallarы ilя tяmin olunmuшdur.

"Milli Atlas" sцbut edir ki, yaxыn keчmiшdя xяritя fabriki olmayan, bu sahяdя SSRИ-nin ermяnilяrin inhisarыnda olan xяritя fabriklяrindяn tam asыlы vяziyyяtdя olan Azяrbaycanda - mцstяqil Azяrbaycan Respublikasыnda xяritяшцnaslыq nя qяdяr yцksяk inkiшaf etmiш, qabaqcыl elm-peшя sahяsinя yцksяlmiшdir. Bu gцn Azяrbaycanыmыzыn "Milli Atlas"ы kimi чox mцrяkkяb nяшri yцksяk poliqrafik sяviyyяdя яrsяyя gяtirmяk bacarыьыna malik olan xяritяшцnaslarы var, юz xяritя fabrikimiz var.

"Milli Atlas"ыn iшыq цzц gюrmяsi юlkяmizin hяyatыnda, dюvlяtчilik tarixindя чox яlamяtdar hadisяdir. Bu, Azяrbaycan elminin, baшda Akademiyamыzыn prezidenti akademik Akif Яlizadя olmaqla akademiya elminin bюyцk nailiyyяtidir. Bu nяшrin яrsяyя gяlmяsindя, mцstяqil dюvlяtimizin "Milli Atlas"ыnыn xalqыmыza tяqdim olunmasыnda xidmяti olanlarыn hamыsыnы, xцsusilя, akademik Qяrib Mяmmяdov baшda olmaqla DTXK-nыn яmяkdaшlarыnы vя яlbяttя, bu iшdя bюyцk яmяyi olan tarixчilяrimizi tяbrik edirяm.

№ 5 (128), Май 2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.15

Банкларын хейриня гярар чыхарылды Иqtisadчы millяt vяkili Konstitusiya Mяhkяmяsinin qяrarыnы шяrh etdi.

Яли Мясимли Иqtisadi vя Sosial Иnnovasiyalar Иnstitutunun rяhbяri, millяt vяkili Яli Mясimli Moderator.az-a aчыqlamasыnda Konstitusiya Mяhkяmяsinin son qяrarыnы шяrh edib: Konstitusiya Mяhkяmяsinin banklarыn xeyrinя чыxardыьы qяrar dollarla verilmiш kreditlяrlя baьlы mцbahisяyя hцquq mцstяvisindя nюqtя qoysa da, digяr mцstяvilяrdя mюvcud olan vя tюrяmя problemlяri dя hяll etmяkdяn юtrц яlavя iшlяrin gюrцlmяsinя ehtiyac var.

Konstitusiya Mяhkяmяsinin "Mцlki Mяcяllяnin 439.1-ci, 439.2-ci vя 439.7-ci maddяlяrinin Azяrbaycan Respublikasыnыn Konstitusiyasыna uyьunluьunun yoxlanыlmasы vя hяmin maddяlяrin bяzi mцddяalarыnыn шяrh edilmяsinя dair qяrarы яslinя gюzlяnilяn idi. Ya bu mяsяlяyя яlavя aydыnlыq gяtirilmяsi qanunvericiliyя яlavя vя dяyiшikliklяr konteksindя Milli Mяclisя tюvsiyyя olunacaqdы, ya da banklarыn xeyrinя birbaшa qяrar чыxarыlacaqdы. Иkinci variant seчildi.

Tяrяflяrin birinin xeyrinя qяrar чыxarыldыqdan sonra qяrarыn mяtnindя tяrяflяrin maraqlarыnыn konfliktindяn maraqlarыn balanslaшdыrыlmasыna cяhd edilsя dя, яslinдя bu mцbahisя banklarыn xeyrinя hяll edildi. Yяni manatыn 21 fevral devalvasiyasыndan sonra hяm dollarla krediti olan яhali, hяm dя banklar xeyli xoшagяlmяz problemlяrlя rastlaшыblar. Яhali kreditlяrini manatыn dollar olan kюhnя mяzяnnяsi ilя, yяni 1 dollar - 78 qяpik nisbяti ilя, banklar isя yeni mяzяnnя ilя, yяni 1 dollar - 1 manat 5 qяpik niсbяti ilя юdяnilmяsini istяyirdi. Bu dilemmadan elя чыxыш yolu tapmaq lazыm idi ki, "nя шiш yansыn, nя dя kabab", yяni risk elя bюlцnmяli idi ki, hяm banklarыn, hяm dя dollarla kredit alanlarыn maraqlarы eyni dяrяcяdя tяmin olunsun. Amma bu mяsяlя чox mцrяkkяb bir mяsяlя olduьundan, onu yalnыz hцquq mцstяvisindя bu cцr balanslы шяkildя hяll etmяk mцmkцnsцzdцr. Belя dя oldu.

Konstitusiya Mяhkяmяsinin sюzцgedяn qяrarыnda "яhalinin maraqlarыnы nяzяrя alaraq, xarici valyutada verilmiш kreditlяr цzrя kredit mцddяtinin uzadыlmasы, faiz dяrяcяlяrinin aшaьы salыnmasы vя digяr gцzяшtli шяrtlяrin tяtbiqi цzrя tяdbirlяrin banklarыn maliyyя imkanlarыndan asыlы olaraq hяyata keчirilmяsi mяqsяdяmцvafiq hesab edilsin" cцmlяsi яhalinin itkilяrini azaltmaq цчцn zяruri tяdbirlяrin gюrцlmяsinin vacibliyinя iшarя olsa

da, яslindя heч bir hцquqi gцcц yoxdur vя hяm dя hяmin mяhkяmяnin kompitensiyasыna aid mяsяlя deyil. Чцnki Konstitusiya Mяhkяmяsiнин vяzifяsi xarici valyutada verilmiш kreditlяrlя baьlы qanunvericilikdя юz яksini tapmыш mя-

dan asыlы olaraq hяyata keчirilmяsi" nяzяrdя tutulur. Bank da deyяcяk ki, mяnim maliyyя imkanlarыm sizin aldыьыnыz kreditin faiz dяrяcяsini 28 faizdяn 25 faizя endirmяyя, qaytarыlma mцddяtinи isя 12 aydan - 18 vя ya 24 aya qяdяt цzatmaьa

2015-ъи ил май айынын 14-дя Fяrhad Abdullayevin sяdrliyi ilя Azяrbaycan Respublikasы Konstitusiya Mяhkяmяsi Plenumunun xцsusi konstitusiya icraatы цzrя nюvbяti aчыq mяhkяmя iclasы keчirilib.

AZЯRTAC xяbяr verir ki, iclasda Azяrbaycan Respublikasы Mцlki Mяcяllяsinin 439.1-ci, 439.2-ci vя 439.7-ci maddяlяrinin Azяrbaycan Respublikasыnыn Konstitusiyasыna uyьunluьunun yoxlanыlmasы vя hяmin maddяlяrin bяzi mцddяalarыnыn шяrh edilmяsinя dair konstitusiya iшinя baxыlыb.

Konstitusiya Mяhkяmяsinin Plenumu iш цzrя hakim R.Qvaladzenin mяruzяsini, maraqlы subyektlяrin nцmayяndяlяrinin vя mцtяxяssislяrin чыxышlarыnы, ekspertin rяyini dinlяyib, iшin materiallarыnы araшdыrыb mцzakirя edяrяk qяrar qяbul edib.

Qяrarda deyilir ki, Azяrbaycan Respublikasы Mцlki Mяcяllяsinin 439.1-ci maddяsinin "яgяr tяrяflяrdяn biri xarici fiziki vя ya hцquqi шяxsdirsя, tяrяflяr pul юhdяliyini, яgяr bu, qanunla qadaьan edilmяyibsя, xarici valyutada da mцяyyяnlяшdirя bilяrlяr" vя hяmin Mяcяllяnin 439.2-ci maddяsinin "яgяr xarici valyutada olan pul юhdяliyi Azяrbaycan Respublikasыnda юdяnilmяlidirsя, юdяniшin xarici valyutada aparыlmalы olduьunun шяrtlяndirildiyi hallardan baшqa, o, manatla юdяnilir" mцddяalarы Azяrbaycan Respublikasы Konstitusiyasыnыn 19-cu maddяsinin ЫЫЫ hissяsinin tяlяblяri ilя ziddiyyяt tяшkil etmir.

Azяrbaycan Respublikasы Konstitusiyasыnыn 19-cu maddяsinin ЫЫЫ hissяsinin "юdяniш vasitяsi" mцddяasы gюrцlmцш iш, gюstяrilmiш xidmяt, satыlmыш mal vя s. mцqabilindя юdяniшin hяyata keчirilmяsi, habelя icbari юdяniшlяrin (vergi, sosial sыьorta vя s.) aparыlmasы qamlara шяrh vermяk idi vя bunu dя etdi. Sюzцgedяn cцmlяdяn dя gюrцndцyц kimi, hяmin yumшaldыcы tяdbirlяrin "banklarыn maliyyя imkanlarыn-

ha bюyцkdцr. Чцnki hazыrkы шяraitdя heч kim tяminat verя bilmяz ki, manatыn dollar nisbяtindя mяzяnnяsi bir ildяn sonra da indiki 1 dollar - 1 manat 5 qяpik nisbяtindя qalacaq. Яgяr яsas mцbahisя obyekti manatыn dollara olan

hallarыnы nяzяrdя tutur.

Azяrbaycan Respublikasы Mцlki Mяcяllяsinin 439.1-ci maddяsinin "pul юhdяliyi manatla ifadя edilmяlidir" mцddяasы kredit (borc) mцqavilяlяri цzrя pul юhdяliklяrinin predmetini xarici valyuta da tяшkil edя bildiyindяn, hяmin юhdяliklяrdяn irяli gяlяn mцnasibяtlяrя шamil olunmur.

Azяrbaycan Respublikasы Mцlki Mяcяllяsinin 439.2-ci maddяsinя uyьun olaraq, kredit (borc) mцqavilяsi цzrя яsas borc vя faizlяr kredit mцqavilяsindя шяrtlяшdirildiyi hallarda mцqavilяdя nяzяrdя tutulan valyutada юdяnilir. Mцqavilяdя belя шяrt olmadыqda, borclu kredit цzrя яsas borcu vя faizlяri юdяniш yerindя tяtbiq olunan mяzяnnя яsasыnda manatla юdяmяk hцququna malikdir.

Azяrbaycan Respublikasы Mцlki Mяcяllяsinin 439.7-ci maddяsi manatla olan pul юhdяliklяrinя шamil olunur vя bu zaman hяmin maddяnin "юdяniш mцddяti чatanadяk" mцddяasы mцqavilяdя юhdяliyin mцяyyяn edildiyi icra mцddяtini, mцqavilяdяn irяli gяlяn "юhdяliyin яmяlя gяldiyi vaxt" mцddяasы isя mцqavilяnin baьlandыьы vaxtы nяzяrdя tutur. Яhalinin maraqlarыnы nяzяrя alaraq, xarici valyutada verilmiш kreditlяr цzrя kredit mцddяtinin uzadыlmasы, faiz dяrяcяlяrinin aшaьы salыnmasы vя digяr gцzяшtli шяrtlяrin tяtbiqi цzrя tяdbirlяrin banklarыn maliyyя imkanlarыndan asыlы olaraq hяyata keчirilmяsi mяqsяdяmцvafiq hesab edilsin.

Qяrar dяrc edildiyi gцndяn qцvvяyя minir, qяtidir, heч bir orqan vя ya шяxs tяrяfindяn lяьv edilя, dяyiшdirilя, yaxud rяsmi tяfsir oluna bilmяz.

imkan verir. Яslindя manat яtrafыnda yaranmыш yeni situasiyada belя qяrarыn юzц dя kredit alanыn yox, bankыn xeyrinя sonuclanmasы ehtimalы da-

Bakы, 15 may, AZЯRTAC mяzяnnя nisbяtidirsя, manatыn mяzяnnяsi yenidяn enmяyя baшlasa, kredit mцddяtinin uzadыlmasы kredit alanыn юz borcunu daha yцksяk mяzяnnя ilя

юdяmяsinя gяtirib чыxara bilяr.

Bu isя problemli kreditlяrin hяcmini daha da artыra bilяr.

Ona gюrя dя bu mяqamы nяzяrя alaraq xarici valyuta ilя kredit alanlarыn bir hissяsi nяyin bahasыna olursa olsun, borclarыnы elя indi baьlamaq variantыna цstцnlцk verirlяr.

Amma bu hamыnыn imkanы daxilindя olan mяsяlя deyil. Ona gюrя dя яhalinin dя maraqlarыnы nяzяrя alaraq, xarici valyutada verilmiш kreditlяr цzrя gцzяшtli шяrtlяrin tяtbiqi цzrя real tяsiri olan tяdbirlяrin hяyata keчirilmяsi dя чox vacibdir.

Bцtцn bunlar gюstяrir ki, manatыn 21 fevral devalvasiyasыnda sonra yaranmыш yeni situasiya iqtisadiyyatы hяm bilavasitя istehsalla baьlы olan, hяm maliyyя, hяm dя sosial sektorunda yaratdыьы yeni problemlяr юbyektiv tяhlil edilmяli, real sektorun rяqabяt qabiliyyяtli hяrtяrяfli inkiшafы, maliiyя sektorunun, onun mцhцm tяrkib hissяsi olan bank sektorunun saьlamlaшdыrыlmasы, sosial proseslяrin tяnzimlяnmяsinin sяmяrяliliyinin artыrыlmasы istiqamяtindя qыsa, orta vя uzun mцdяtdя sяmяrя verя bilяn tяdbirlяrin effektiv kombinasiyasыndan ibarяt bir proqram hazыrlanыb hяyata keчirilmяlidir.

Konstitusiya Mяhkяmяsinin banklarыn xeyrinя чыxardыьы qяrar dollarla verilmiш kreditlяrlя baьlы mцbahisяyя hцquq mцstяvisindя nюqtя qoysa da, digяr mцstяvilяrdя mюvcud olan vя tюrяmя problemlяri dя hяll etmяkdяn юtrц яlavя iшlяrin gюrцlmяsinя ehtiyac var. Yяni Konstitusiya Mяhkяmяsinin banklarыn xeyrinя чыxardыьы qяrar bir mцddяtdяn sonra vяziyyяti bir qяdяr dя mцrяkkяblяшdirmяmяsindяn vя bank sektorundakы problemlяrin hяllinя real kюmяk gюstяrmяsindяn юtrц Mяrkяzi Bank manatыn 21 fevral devalvasiyasыndaн sonra yaranmыш yeni situasiyanы nяzяrя alaraq pul-kredit siyasяtini yenidяn qurmalы, bank sistemindяki inhisarчыlыq meyllяrinin aradan qaldыrыlmasыna, bank sektorunda saьlam rяqabяt mцhitinin formalaшmasыna tяsir gюstяrmяli, bu iшi stimullaшdыrmalы, risk amilini bяhanя gяtirяrяk tяtbiq olunan soyьuncu xarakter daшыyan yцksяk faiz dяrяcяlяrini saxlamaьa yardыmчы rolundan, faiz dяrяcяlяrinin aшaьы salыnmasыna real yardыmчы olmaq missisiyasыnы hяyata keчirmyя baшlamalы, kommersiya banklarыnы ucuz resursla tяmin etmяk iшindя sяylяrini artыrmalы vя hяm dя dolayыsы yolla bu iшя яlavя dяstяk vermяlidir.

Azяrbaycanыn qeyd etdiyimiz sяpkidя bir proqramыn hяyata keчirilmяsinя bцtцn parametrlяr цzrя yetяrincя vя bяlkя dя artыqlamasы ilя potensialы var vя hяmin potensialdan sadяcя prioriteti dяyiшib, dюvlяt vя cяmiyyяt maraqlarыna uyьun sяmяrяli istifadя edilmяlidir.

сящ.16

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 5 (128), Май 2015

Avropanыn юnцndя...

"2015-ci ildя Bakыda keчirilяcяk Иlk Avropa Oyunlarы qitя sяviyyяsindя sцlh, яmяkdaшlыq vя inkiшaf цчцn юnяmli platformadыr"

(BMT Baш Assambleyasыnыn 2014-cц ildя qяbul edilmiш 69/6 saylы Qяtnamяsindяn)

Azяrbaycan mцstяqillik tarixinin яn mюhtяшяm tяdbirlяrindяn birinя ev sahibliyi etmяk яrяfяsindяdir. Bu bюyцk idman hadisяsinin юzцnяmяxsusluьunu vя tarixiliyini шяrtlяndirяn baшlыca sяbяb bцtцn qitяni bir araya gяtirяcяk Avropa oyunlarыnыn tяmяlinin mяhz Azяrbaycanda qoyulmasыdыr.

Azяrbaycan bu hцququ яldя etmяklя mцstяqil dюvlяt kimi ona gюstяrilяn etimadыn nя dяrяcяdя yцksяk olduьunu, eyni zamanda юlkяmizin, digяr sahяlяrdя olduьu kimi, idman sahяsindя dя artыq яnяnя formalaшdыran dюvlяtя чevrildiyini sцbut edir. Юlkяmizin indiyя qяdяr bir чox Avropa vя dцnya miqyaslы idman tяdbirlяrini яn yцksяk sяviyyяdя tяшkil etmяsi Иlk Avropa Oyunlarыnыn da yцksяk peшяkarlыqla keчirilяcяyinя heч bir шцbhя yeri qoymur. Dюvlяt baшчыsы, Milli Olimpiya Komitяsinin Prezidenti cяnab Иlham Яliyevin rяhbяrliyi ilя illяr юncя baшlanmыш Olimpiya hяrяkatыnыn, idmanыn inkiшafы ilя yanaшы, юlkяnin imici цчцn dя nя qяdяr яhяmiyyяtli olduьu bir daha юzцnц gюstяrir.

2012-ci ilin dekabrыnda Avropa Olimpiya Komitяsi tяrяfindяn Иlk Avropa Oyunlarыnыn Bakыda keчirilmяsi barяdя qяrar qяbul edildikdяn sonra gюrцlяn iшlяrin hяcmi, sцrяti vя keyfiyyяt gюstяricilяri hяr bir azяrbaycanlыda qцrur hissi doьurur. Prezident Иlham Яliyevin sяrяncamы ilя yaradыlmыш Tяшkilat Komitяsi ilk Avropa Oyunlarыna hazыrlыьыn bцtцn mяrhяlяlяrindя yцksяk peшяkarlыq gюstяrяrяk, qыsa zaman яrzindя idman infrastrukturunun яsaslы шяkildя yenilяnmяsini tяmin etmiш, qarшыya qoyulan bцtцn tяшkilati mяsяlяlяri hяll etmiшdir. Oyunlarda xarici юlkя vяtяndaшlarыnыn sяrbяst iшtirakыnы tяmin etmяk цчцn mцvafiq tяdbirlяr gюrцlmцш, viza verilmяsi qaydalarы sadяlяшdirilmiшdir. Belяliklя, Azяrbaycan 20 idman nюvцndя 50 юlkяnin 6000-dяn чox idmanчыsыnыn qatыlacaьы mюhtяшяm idman hadisяsinя ev sahibliyi etmяyя tam hazыrdыr. 20 idman nюvцnцn 16-nыn Olimpiya Oyunlarы kateqoriyasыna aid olmasы yarыm ay mцddяtindя bцtцn Avropada яsl Olimpiya atmosferi yaradacaq.

Azяrbaycan Respublikasыnыn birinci xanыmы Mehriban Яliyevanыn rяhbяrliyi ilя Иlk Avropa Oyunlarыnыn tяbliьat-tяшviqat kampaniyasы чox bюyцk uьurla davam etdirilmяkdяdir. Bir чox юlkяlяrdя Иlk Avropa Oyunlarыnыn tanыtыm tяdbirlяri keчirilmiш, юlkяmizdя baш tutacaq bюyцk idman hadisяsinin Avropa цчцn яhяmiyyяti barяdя яtraflы mяlumat verilmiшdir. Bakы-2015 Oyunlarы dцnya ictimaiyyяtinin xцsusi diqqяt mяrkяzindяdir vя artыq qitяnin bir чox dюvlяtlяri ilk Avropa Oyunlarыna yцksяk ranqlы idmanчыlarыnы gюndяrяcяklяrini rяsmi шяkildя bяyan etmiшlяr.

Bюyцk Britaniyanы bu oyunlarda 153, Fransanы isя 270 idmanчы tяmsil edяcяk. Avropanыn aparыcы dюvlяtlяrinin 1-ci Avropa Oyunlarыna xцsusi diqqяt gюstяrmяsi bu idman tяdbiri barяdя tяbliьatыn yцksяk sяviyyяdя tяшkil edilmяsindяn vя юlkяmizdя formalaшmыш idman яnяnяlяrinя bяslяnяn xцsusi rяьbяtdяn irяli gяlir. Azяrbaycanыn belя юnяmli idman tяdbirinin keчirilmяsinя razыlыq vermяsi isя юlkяmizin юzцnя olan inamыndan, iqtisadi qцdrяtindяn, zяngin tarixя malik olan idman яnяnяlяrinя sadiqliyindяn irяli gяlir.

Azяrbaycanыn bu oyunlara yцksяk sяviyyяli tяшkilatчыlыqla vя mяsuliyyяtlя yanaшmasы digяr Avropa юlkяlяrindя nюvbяti Avropa oyunlarыnыn keчirilmяsinя maraьы daha da artыrmышdыr. Artыq altы юlkя 2019-cu ildя Avropa Oyunlarыna ev sahibiyi etmяk niyyяtini rяsmi шяkildя bяyan etmiшdir. Иlk Avropa Oyunlarыnыn юlkяmizdя keчirilmяsinin яhяmiyyяti olduqca bюyцkdцr. Bu fakt Azяrbaycanыn dцnya sяviyyяli istяnilяn tяd-

birя, eyni zamanda, siyasi, iqtisadi, humanitar tяdbirlяrя ev sahibliyi etmяyя hazыr olduьunu, юlkяmizin beynяlxalq arenada getdikcя artan nцfuzunu vя elяcя dя, dцnya birliyi цчцn Azяrbaycanыn яhяmiyyяtini nцmayiш etdirir. Avropa Oyunlarыnыn tяшkili ilя Azяrbaycan qыsa zaman kяsiyindя nail olduьu davamlы iqtisadi yцksяliшin vя sabitliyin real nцmunяlяrini dцnya ictimaiyyяtinя чatdыrmaq цчцn gюzяl fцrsяt яldя etmiш olur. Artыq dцnyanыn bir чox mяшhur kцtlяvi informasiya vasitяlяri Azяrbaycan haqqыnda geniш mяzmunlu proqramlar hazыrlamыш, Иlk Avropa Oyunlarыna aparan yolu geniш шяkildя iшыqlandыrmышlar. Oyunlarыn yayыmlanmasыna dцnya dюvlяtlяrinin яn mяшhur yayыm шirkяtlяrinin xцsusi maraq gюstяrmяsi Azяrbaycan gerчяkliklяrinin dolьun шяkildя dцnya ictimaiyyяtinя чatdыrыlmasы цчцn яvяzsiz imkanlar yaradыr.

Oyunlarыn keчirilяcяyi dюvr яrzindя teatr vя muzeylяrin gцndяlik iш rejimindя fяaliyyяt gюstяrmяsi, silsilя mяdяni tяdbirlяrin, tarixi mяkanlarыmыza ekskursiyalarыn tяшkili xarici qonaqlarda mяdяni irsimiz vя qяdim tariximiz haqqыnda bilgilяri daha da zяnginlяшdirяcяk vя юlkяmizя olan turist maraьыnы daha da gцclяn-

чыxarыr. Bununla Azяrbaycan юzцnц Avropanыn bir parчasы kimi hiss etdiyini, Qяrb dяyяrlяri ilя milli maraqlarыn ideal harmonik vяhdяtini yaratdыьыnы bцtцn dцnyaya gюstяrir.

Eyni zamanda, Azяrbaycan dюvlяt siyasяtinin prioritet istiqamяti kimi, idmanыn inkiшafыna gюstяrilяn qayьыnыn tяkcя saьlam nяslin yetiшmяsinя deyil, hяmчinin xalqlar, dюvlяtlяr arasыnda sцlhя, dialoqa яsaslanan яmяkdaшlыq mцhitinin formalaшmasыna xidmяt etdiyini gerчяk fяaliyyяti ilя dцnya birliyinя bяyan edir.

Humanistlik, tolerantlыq, цmumbяшяrilik kimi ali vя nяcib keyfiyyяtlяr artыq Azяrbaycan xalqыnыn dюvlяtчilik ruhuna hopmuш vя buradan dцnyanыn hяr yerinя юz iшыьыnы yaymaqdadыr. Elя Иlk Avropa Oyunlarыnы keчirmяklя dя Azяrbaycan dцnyanы tolerantlыьa, sцlhя, barышыьa, bюyцk ideallarыn tяsdiqinя sяslяyir. Иlk Avropa Oyunlarыnыn bцtцn dцnyaya verdiyi belя pozitiv mesajlar fonunda bяzi iddialы юlkяlяrdя vя himayя olunan tяшkilatlarda Azяrbaycana qarшы aparыlan яks-tяbliьat kampaniyasы da tam gцcц ilя iшя dцшmцшdцr. Azяrbaycana qarшы mяqsяdli vя mяkrli шяkildя yцrцdцlяn bu яks-tяbliьat nя qяdяr tяяccцb doьurursa, bir o

dirяcяk. Eyni zamanda, bu mюhtяшяm idman tяdbiri Ermяnistanыn iшьalчыlыq siyasяti, Daьlыq Qarabaь mцnaqiшяsinin яsl sяbяblяri barяdя hяqiqяtlяrin dцnya birliyinя чatdыrыlmasыnda юnяmli platformaya чevrilяcяk. Иstяr tяdbir iшtirakчыlarы, istяrsя dя dцnyanыn dюrd bir tяrяfindя ilk Avropa Oyunlarыnы izlяyяnlяr, Azяrbaycanыn яldя etdiyi uьurlarla yanaшы, onun yerlяшdiyi geopolitik mяkan, цzlяшdiyimiz problemlяr, hяmчinin, Azяrbaycanыn liderliyi ilя Qafqaz regionunun perspektiv inkiшaf imkanlarы barяdя яtraflы mяlumat яldя edяcяklяr.

Qitяmiqyaslы bu idman tяdbiri, eyni zamanda, bцtцn Avropa цчцn dя xцsusi яhяmiyyяt daшыyыr: belя ki, hazыrda Avropa dюvlяtlяrindя cяrяyan edяn ictimai-siyasi proseslяr formalaшmasы uzun illяr чяkmiш birgяyaшayыш, sыx яmяkdaшlыq яnяnяlяrini dя gюzlяnilmяz risq vя tяhlцkяlяr altыna almышdыr. Bir zamanlar inteqrasiyaya can atan qitя dюvlяtlяrindя bu gцn mяrkяzdяnqaчma, tяcrid olunma meyllяri юzцnц bцruzя vermяkdяdir. Belя bir hяssas tarixi mяqamda Azяrbaycan Avropanы yenidяn bir araya gяtirmяk tяшяbbцsц ilя юndяdir! Bu tяшяbbцsцn яsl mahiyyяtinin Avropa dюvlяtlяri vя xalqlarы tяrяfindяn dяrki bюyцk яmяkdaшlыq vя inteqrasiya potensialы olan bu qitяni yenidяn pozitiv tendensiyaya kюklяyя, dezinteqrasiya cяhdlяrinin, millяtчi-шovinist bяyanatlarыn qarшыsыnы ala, onlarыn gяrяksizliyini цzя чыxara bilяr. Tяsadцfi deyil ki, BMT-nin Baш Assambleyasы tяrяfindяn 31 oktyabr 2014cц ildя qяbul edilmiш 69/6 saylы Qяtnamяdя qeyd edilir: "...2015-ci ildя Bakыda keчirilяcяk Иlk Avropa Oyunlarы qitя sяviyyяsindя sцlh, яmяkdaшlыq vя inkiшaf цчцn юnяmli platformadыr". Иlk Avropa Oyunlarыna ev sahibliyi etmяsi hяm dя Azяrbaycanыn Avropaya, Qяrb dцnyasыna siyasi-mяdяni yanaшmasыnы ortaya

qяdяr dя mяntiqsizliyi vя яsassыzlыьы ilя tяяssцf yaradыr.

Human Rights Watch, People in Need, Transparency Ыnternational, National Endowment for Democracy kimi qeyrihюkumяt tяшkilatlarы ilk Avropa Oyunlarы яrяfяsindя "Azяrbaycanda insan azadlыqlarыnыn bяrbad vяziyyяti", "korrupsiya", "media azadlыьыnыn tяmin olunmamasы", "siyasi mяhbus" problemi kimi ittihamlarla чыxыш etmяklя, Azяrbaycana qarшы yцrцdцlяn яkstяbliьatыn sanki vahid mяrkяzdяn idarя olunmasы tяяssцratыnы yaradыr. Human Rights Watch tяшkilatы yenя dя qяrяzli яnяnяlяrinя sadiq qalaraq, Azяrbaycanda keчirilяcяk Иlk Avropa Oyunlarыna dair hazыrladыьы "Жurnalistlяr цчцn Tяlimat"da юlkяmiz haqqыnda tяsяvvцr olunmayacaq qяdяr mяnfi obraz yaratmaьa чalышыr. Tяlimatыn adы vя mяzmunu bir-biri ilя baшdanayaьa ziddiyyяt tяшkil edir. Sяnяddя Иlk Avropa Oyunlarыna hazыrlыq prosesinя цmumiyyяtlя toxunulmur, jurnalistlяr цчцn maraqlы ola bilяcяk Azяrbaycanыn sosial-mяdяni, idman hяyatы tamamilя unudulur, xarici jurnalistlяrin akkreditasiyasы цчцn yaradыlmыш шяraitя dair dя heч bir mяlumat verilmir. Tяlimatыn bцtцnlцklя dezinformasiya xarakteri daшыmasы elя onun ilk sяhifяsindяcя gюrцnцr. Sяnяddя insan hцquq vя azadlыqlarыnыn pozulmasыndan xцsusi narahatlыq ifadя olunur. Lakin bu narahatlыq heч dя Daьlыq Qarabaь mцnaqiшяsi nяticяsindя yurd-yuvasыndan didяrgin dцшmцш insanlarыn hцquqlarыnыn kobud шяkildя pozulmasыndan qaynaqlanmыr. Яksinя, 19 sяhifяlik sяnяdin cяmi 3 cцmlяlik paraqrafыnda bu mцnaqiшяyя beynяlxalq hцququn яn цmdя prinsiplяrini pozan iшьalчыnыn adы чяkilmяdяn юtяri toxunulur.

Bюyцk idman hadisяsindяn Azяrbaycana qarшы чirkin siyasi

kampaniyanыn aparыlmasы цчцn istifadя edяn dairяlяrin eyni leksikona malik olmalarы юlkяmiz яleyhinя iшя salыnmыш яks-tяbliьat maшыnыnыn vahid mяrkяzdяn idarя edildiyini sюylяmяyя яsas verir. Юzцnц "demokratiyanыn, insan hцquq vя azadlыqlarыnыn carчыsы" adlandыran "mцstяqil" beynяlxalq qeyri-hюkumяt tяшkilatlarы яsl simalarыnы gюstяrяrяk sifariш yerinя yetirdiklяrini az qala aчыq шяkildя bяyan edirlяr.

Mяsяlяn, юzцnц "Azяrbaycan цzrя Beynяlxalq Яmяkdaшlыq Qrupu" adlandыran bir neчя qeyri-hюkumяt tяшkilatlarы koalisiyasы "Bakы 2015 - Avropa Oyunlarы" adlы sяnяd hazыrlayыb. Bu sяnяddя idmandan yox, daha чox "beшinci kolon"un nцmayяndяlяrindяn, yяni юzlяrinin yetiшdirdiklяri шяxslяrdяn gen-bol bяhs edilir. Lakin bu zaman hяmin шяxslяrin hansы яsaslarla mяsuliyyяtя cяlb olunmasыnыn, onlarыn fяaliyyяtindя sцbuta yetirilmiш qanunazidd яmяllяri gюstяrяn faktlarыn цzяrindяn sцkutla keчilir. Azяrbaycan Respublikasыnыn Cinayяt Mяcяllяsinin mцvafiq maddяlяri ilя mяhkum olunmuш шяxslяrin xцsusi canfяшanlыqla mцdafiя olunmasы isя, яslindя, hяmin шяxslяrin dюvlяtчiliyimiz vя milli maraqlarыmыz яleyhinя yцrцdцlяn чirkin siyasяtin aktorlarы olduqlarыna heч bir шцbhя yeri qoymur. Sюzцgedяn чevrяlяrin insan hцquq vя azadlыqlarыnыn pozulmasыnы яldя bayraq edяrяk, hцquqi яsaslarla mяsuliyyяtя cяlb edilmiш шяxslяrin mцdafiяsinя qalxmasы isя heч dя haqq-яdalяt sevgisindяn irяli gяlmir. Belя aydыn olur ki, bu qurumlarыn яsl missiyasы, doьrudan da, insan hцquqlarыnы vя azadlыqlarыnы yox, yalnыz юz casuslarыnыn fяaliyyяt azadlыqlarыnы mцdafiя etmяkdir.

Anti-Azяrbaycan kampaniyasыna qoшulmuш digяr bir tяшkilat - Жurnalistlяrin Mцdafiяsi Komitяsi (CPЖ) dя absurd bir ittiham irяli sцrяrяk, Azяrbaycanda beynяlxalq telekanallarыn yayыmыnыn qadaьan edildiyini vя media azadlыьыnыn tamamilя mяhdudlaшdыrыldыьыnы iddia edir. Gюrцnцr, bu tяшkilat Azяrbaycanda mяtbuata qoyulan senzuranыn hяlя 17 il яvvяl lяьv olunduьundan, azad internet шяbяkяsinin mюvcudluьundan, yцzlяrlя mяtbuat orqanыnыn dюvlяt dяstяyi ilя iшыq цzц gюrmяsindяn xяbяrsizdir. Bu kimi qurumlar artыq "xцsusi sifariшlяr" яsasыnda iшlяyib hяrяkяt etdiklяrini, hansы gizli mяqsяd gцddцklяrini vя qeyri-sяmimi olduqlarыnы чыlpaq шяkildя ortaya qoymuшlar. Яsl mяqsяd Azяrbaycanыn artan beynяlxalq imicinя hansы yolla olursa-olsun zяrbя vurmaq, шantaj siyasяti ilя юlkяmizdяn siyasi dividendlяr vя gцzяшtlяr qoparmaq, Azяrbaycanыn heч kimdяn asыlы olmayan mцstяqil xarici siyasяtini юnlяmяkdяn ibarяtdir. Яgяr bu dairяlяr hяqiqяtяn Azяrbaycanda demokratik tяsisatlarыn gцclяnmяsini vя eyni zamanda xoш mяramdan чыxыш etdiklяrini nцmayiш etdirmяk istяsяydilяr, Иlk Avropa Oyunlarы kimi яlamяtdar bir hadisяni siyasi шantaj vя qarayaxma vasitяsinя чevirmяzdilяr. Яksinя, Qяrbя inteqrasiyanы vя bu tendensiya цzяrindя dцnya birliyi ilя, mцtяrяqqi demokratik dюvlяtlяrlя sыx яmяkdaшlыьы xarici siyasяtinin prioritet istiqamяtinя чevirmiш gяnc mцstяqil dюvlяtin ev sahibliyi edяcяyi Иlk Avropa Oyunlarы bцtцn Avropanы bir araya gяtirяn tarixi hadisя kimi nяzяrdяn keчirilяrdi. Eyni zamanda, bu яlamяtdar hadisяyя Avropa mяkanыnda яmяkdaшlыьыn, sцlhцn yaradыlmasыnda idmanыn nя dяrяcяdя юnяmli rola malik olmasы kontekstindяn yanaшыlardы. Qяrb hяqiqяtяn insan hцquq vя azadlыqlarыnыn pozulmasыndan dяrin narahatlыq keчirirsя, Иlk Avropa Oyunlarыnыn fonunda Ermяnistanыn iшьalчыlыq siyasяti nяticяsindя baш vermiш dюzцlmяz яdalяtsizlik faktlarыnы, bir milyon qaчqыn vя mяcburi kючkцnцn 20 ildяn artыq davam edяn aьыr durumunu diqqяt mяrkяzinя gяtirя bilяrdi. Lakin

Ъаваншир ФЕЙЗИЙЕВ, мillяt vяkili, fяlsяfя doktoru

gюrdцyцmцz mяnzяrя tamamilя fяrqlidir. Bяzi Qяrb dairяlяri bir daha Azяrbaycanыn dцnyaya aчыlыmыna, xoшmяramlы siyasяtinя heч bir siyasi etikaya sыьmayan vasitяlяrlя cavab vermяyi цstцn tutaraq, яslindя, юzlяrinin яllяrindя bayraq etdiklяri Qяrb dяyяrlяrindяn dя nюvbяti dяfя цz чevirmiш oldular.

Azяrbaycana qarшы sяrgilяnяn bu mюvqe bizim цчцn bir чox mяtlяblяrя aydыnlыq gяtirir. Azяr-baycan bir daha яmin oldu ki, onun beynяlxalq miqyasda artan чяkisi, milli maraqlardan bir addыm belя geri чяkilmяdяn yцrцtdцyц mцstяqil xarici siyasяt bir чox dairяlяrin heч dя цrяyincя deyil.

Bu onu gюstяrir ki, юzlяrini beynяlxalq sцlhцn vя sabitliyin tяminatчыsы, beynяlxalq siyasяtdя яsas sюz sahibi adlandыran qцvvяlяr gяnc bir dюvlяtin beynяlxalq siyasяt arenasыnda mцstяqil oyunчu ola bilmяsi gerчяkliyini hяzm edя bilmirlяr.

Demяk, bu dairяlяrя daxili inkiшafы ilя beynяlxalq nцfuzu tam mцtяnasiblik tяшkil edяn Azяrbaycan yox, Er-mяnistan kimi dayaqsыz bir marionet rejim lazыmdыr! Иlk Avropa Oyunlarы ilя Azяrbaycanыn юzцnц suveren dюvlяt kimi, mцstяqil siyasi iradя sahibi kimi dцnyaya tanыtmaq imkanыna qыsqanc vя dюzцmsцz mцnasibяtin kюkцndя dя mяhz bu qяrяzli yanaшma dayanыr.

Lakin Avropa Oyunlarыnыn tarixi yaxыnlaшdыqca bu kimi cяhdlяrin яbяs olduьu daha aydыn gюrцnцr. Beynяlxalq siyasяtin чarxыnы tяrsinя fыrlatmaьa чalышan hяmin xarici dairяlяr artыq Azяrbaycana qarшы istifadя etdiklяri Шяr alяtlяrini tamamilя tцkяtmiш kimi, son "patronlarыnы" atыb-qurtarmыш kimi gюrцnцrlяr.

Tяkcя Avropa qitяsinя deyil, bцtцn dцnyaya sяs salacaq 1-ci Avropa Oyunlarыnы яsassыz vя mяntiqsiz ittihamlarla Azяrbaycana qarшы чevirmяk istiqamяtindя edilяn uьursuz cяhdlяr artыq belя siyasi tяzyiq цsullarыnыn kяsяrsiz olduьunu bir daha ortaya чыxarыr. Azяrbaycan beynяlxalq birliyin mцstяqil subyekti olaraq юz seчimindя vя milli maraqlarыnыn mцdafiяsi yolunda sarsыlmaz siyasi iradяyя malik olduьunu hяr zaman sцbut etmiш vя etmяkdяdir.

Azяrbaycan xalqыnыn vя rяhbяrliyinin sarsыlmaz birliyi istяnilяn kяnar tяsiri dяf etmяk, юlkяmizin beynяlxalq nцfuzuna zяrяr vura bilяcяk addыmlarы юnlяmяk vя buna adekvat cavab vermяk iqtidarыndadыr. Иlin яn юnяmli idman hadisяsinin keчirilmяsinя lap az gцnlяrin qaldыьы bir vaxtda Иlk Avropa Oyunlarыnыn mяшяli Azяrbaycan torpaьыnda el-el, oba-oba dolaшmaqdadыr. Bu rяmzi mяшяli яlindя tutan Azяrbaycan indi Avropanыn юnцndяdir! Юlkя baшчыsы cяnab Иlham Яliyev tяrяfindяn alovlandыrыlan bu mяшяl юlkяmizin яn ucqar diyarlarыndan keчmяklя hяr bir azяrbaycanlыnыn vяtяnpяrvяrlik vя qцrur hissini daha da alovlandыrыr. Bu mяшяl hяm dя Azяrbaycana qarшы чirkin, qяrяzli mюvqedя dayanan шяxslяrыn яsassыz ittihamlarыnы vя bюhtanlarыnы yandыrыb kцlя чevirir. Bir daha яmin oluruq ki, Azяrbaycanыmыzыn mяшяli heч zaman sюnmяyяcяk, bu mяшяlin iшыьыnda milli birliyimiz daha da gцclяnяcяk, qяlbimizdяki vяtяnpяrvяrlik ruhu daim yцksяlяcяkdir! Иlk Avropa Oyunlarыnda idmanчыlarыmыza mюhtяшяm qяlяbяlяr arzusu ilя.

Bakы-xяbяr

№ 5 (128), Май 2015

Пакизя ЗАКИРОВА,

АМЕА Шяки Реэионал Елми Мяркязинин елми ишчиси

Yяqin ki, чoxlarыmыz dяfяlяrlя Akif Иslamzadя vя Brilliant Dadaшovanыn ifasыnda sevя-sevя dinlяdiyimiz, bizi яn mяlhяm dцnyamыz, xяyallarыmыz, arzularыmыzla baш-baшa qalmaьa vadar edяn "Hяr шey gюzяldir hяyatda" adlы mahnыdan gюtцrцб сярлювщяйя чыхардыьымыз misralarы яzbяr bilirik. Lakin misralarыn tяsiri bizi юzцmцzя, юmrцmцzя, dцnyamыza elя bяrk-bяrk sarыlmaьa sюvq edir ki, mцяllif haqqыnda dцшцncяlяr kяnarda qalыr. Bяlkя dя bu шeirin vя mцяllifin tяsir gцcцnцn miqyasыndan doьur. Elя Arif Abdullazadя шeirinin tяsiri kimi...

Arif Abdullazadя yaradыcыlыьыna olan maraьыm, onun bяdii vя elmi irsinin daha dяrindяn юyrяnmяk tяlabatыna чevrildikdяn sonra qыsa zaman kяsiyindя xeyli yaшlandыm desяm, yanыlmaram. Чцnki tяяccцb vя tяяssцf doьuracaq gerчяklik ondan ibarяt imiш ki, bu dяrindяndяrin dцnyaya sahib olan шairin "qяrib dцnya"sыna yaxыnlaшanlarыn sayы, sяn demя, barmaqla sayыlacaq qяdяr az imiш. Haqqыnda yazыlan чox kiчik hяcmli mяqalяlяrin isя elmi dяyяrindяn daha чox, publisist цslubda шairin doьum vя vяfat tarixlяrindя yazыlmыш anыm xarakterli yazыlar adlandыrmaq daha doьru olardы. Nяzяrя alsaq ki, bu yazыlarыn mцяlliflяri Arif Abdullazadяni saьlыьыnda шяxsяn tanыyan шяxslяrdir, mяnzяrя daha da aydыnlaшыr. Чox-чox hюrmяt etdiyim, шяhяrimizin, sюzцn hяqiqi mяnasыnda sayыlыb-seчilяn ziyalыlarыndan biri ilя sюhbяt zamanы hяmyerlimiz Arif mцяllimin yaradыcыlыьы ilя maraqlandыьыmы, bu mюvzuda elmi iш yazmaq niyyяtimi bildirdikdя "O, deyяsяn, Rяsul Rza kimi yazыr" - deyя cavab vermiшdi mяnя. Sonrakы "ziyalы" mцsahiblяrim isя mяni daha чox mяyus etdi. Fikirlяшdim ki, gюrяn niyя tanыmыrыq bu dяyяrli qяlяm sahibini?.. Axы hardan tanыyaq ki?.. Yaradыcыlыьы dяrsliklяrя salыnmayыb ki, mяktяbdя юyrяnяk. Bir чox mяшhurlarыn varislяri atalarыnыn adыnы яbяdilяшdirmяkdяn, tяkrar-tяkrar bяlkя dя artыq aktuallыьыnы itirяn яsяrlяrini чap elяmяkdяn (vя чox vaxt юzlяri цчцn atanыn ad-sanы hesabыna "nяsя" qazanmaq xatirinя) yorulmurlar. Arif mцяllimin isя tale payыnda юvlad qismяti yox idi... Bu vя buna bяnzяr чoxsaylы fikirlяr, mцnasibяtlяr vя mцlahizяlяrlя цz-цzя qaldыqdan sonra kimsяyя bяnzяmяyяn, юzц olan, юzц kimi yaradan, юzцndя bяlkя dя hamыdan daha чox Behrяnginin "balaca qara balыьы" tяk axыna qarшы getmяk cяsarяti tapan, юzц kimi yaшayan vя юzц kimi юlяn Arif Abdullazadя haqqыnda bu yazыnы yazmaq qяrarыna gяldim. Шair, nasir, dramaturq, яdяbiyyatшцnas alim, tяrcцmячi, filologiya elmlяri doktoru, professor Arif Яbdцrrяhman oьlu Abdullazadя 5 aprel 1940-cы ildя Шяkidя Hacыavdыuшaьы nяslindяn olan tanыnmыш ziyalы Яbdцrrяhman Abdullayevin ailяsindя dцnyaya gюz aчыб. Шяки шяhяr 11 сайлы орта mяktяbi bitirdikdяn sonra, 1956-61-ci illяrdя o zamankы ADU-nun Filologiya fakцltяsindя tяhsil almышdыr. A.Abdullazadя 1966-cы ildя "Qafur Qantяmirin hяyat vя yaradыcыlыьы" mюvzusunda namizяdlik, 1977-ci ildя "Azяrbaycan poeziyasыnda yaradыcыlыq цslublarы" mюvzusunda doktorluq dissertasiyalarыnы mцdafiя etmiшdir.

Azяrbaycan SSR Elmlяr Akademiyasыnыn яsaslы kitabxanasыnda vя Nizami adыna Яdяbiyyat muzeyindя redaktor mцtяxяssis kimi iшя baшlayan A.Abdullazadя sonradan Nizami adыna Яdяbiyyat Иnstitutunda fяaliyyяtini davam etdirmiш, burada kiчik elmi iшчi kimi iшя baшlayan gяnc alim zamanla hяmin institutda Mцasir Azяrbaycan яdяbiyyatы шюbяsindя mцdir vяzifяsinя qяdяr yцksяlmiш vя юmrцnцn sonuna kimi hяmin vяzifяdя ишлямишдир (1993-2002).

Professor A.Abdullazadя

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

"Bir dяfя yaшayыrыq, Hяrяmiz bircя dяfя." onlarla elmi mяqalя vя monoqrafiyanыn mцяllifidir, 7 elmlяr namizяdinin tяdqiqat iшinя rяhbяrlik edib.

Azяrbaycan vя SSRИ Yazычыlar Иttifaqlarыnыn цzvц olan шair uzun mцddяt Yazычыlar Birliyindя poeziya bюl-mяsinin sяdri olub.

2002-ci il mayыn 31-dя 62 yaшыnda Bakыda vяfat etmiш vя Шяkidя yaxыnlarыnыn dяfn olunduьu qяbristanlыqda torpaьa tapшыrыlmышdыr.

XX яsr Azяrbaycan яdяbiyyatыnda юzцnяmяxsus yer tutan, lakin nяdяnsя haqqыnda чox az danышыlan Arif Abdullazadя чoxistiqamяtli bяdii vя elmi fяaliyyяti ilя sюzцn hяqiqi mяnasыnda qeyri-adi, ideya yцkц baxыmыndan orijinal яsяrlяr yaradan bir mцяllifdir: "Arzular" (1964), "Kюnцllяrin dцnyasы" (1966), "Hяr yerdя, hяr zaman" (1969), "Ana dцnyamыz" (1976), "Vseqda i vsyudu" (Moskva, 1976), "Sevin Azяrbaycanы" (1979), "Sяninlя sяnsiz" (1983), "Svet Abшerona" (Мoskva, 1986), "Duyum"

dя kiчiltmir, яksinя qяlbi, qoynunda doьulduьu daьlarыn vцqarыndan daha vцqarlы bir insana чevirir, dцnyanыn dяrdini цrяyinя salan insana. Шair bяzяn юzцnцn bu tяssцbkeшliyindяn юzц dя gileylяnir, юzцnц mяzяmmяt edir: Gecяnin qoynundan gцnяш axsa da, Yuxuna gюylяrdяn ulduz yaьsa da, Sяadяt gюzцnя qonub baxsa da, Bir шey tapacaqsan dяrd elяmяyя. Яrzin gur чaylarы kцrlяшsя belя, Qяlbinя kainat yerlяшsя belя, Bцtцn Tцrk dцnyasы birlяшsя belя, Nяsя tapacaqsan dяrd elяmяyя.

Misralardan gюrцndцyц kimi, Arif mцяllimin яn bюyцk arzularыndan biri Tцrk dцnyasыnыn birlяшmяsi, Azяrbaycanыn mцstяqilliyi vя яrazi bцtюvlцyцnцn tяmin olunmasыdыr. Vяtяnin taleyindяn nigaran vяtяndaш шair mюvqeyi mцяllifin "Bir ovuc torpaq", "Qanlы yaddaш" romanlarыnda yer aldыьы kimi onun poeziyasыnda da apаrыcы yerlяrdяn birini tutur. 90-cы illяrdя чeчenlяr юz mцstяqilliklяri uьrunda mцbarizяйя qalxdыqda шair sюvq-tяbиi olaraq Qarabaьdakы vяziyyяtlя bu mцbarizя arasыnda paralel aparыr, "Чeчen olmaq istяyirяm" adlы шeirindя bunu maraqlы tяrzdя qяlяmя alыr: Hяlя ki, цmid toxuyam, qeyrяtin yoxdan чoxuyam, oyanmaьыm яrшя qalыb, yad gюzцndя lal yuxuyam, yuxumda atlar gюrцrяm, bircя anlыq yuxumla bil, bir чin olmaq istяyirяm, Чeчen olmaq istяyirяm.

Arif Abdullazadя (1986), "Bяxtimizin kitabы" (1988), "Seчilmiш яsяrlяri" (1991), "Ulu Qorqud" (1999), "Tюvbя dualarы" (2003), "Qanlы yaddaш" (2010) kitablarыnыn, "Novatorluq vя цslцb", "Шair C.Cabbarlы", "Od nя чяkdi" adlы elmi monoqrafiyalarыn mцяllifi, "Azяrbaycan яdяbiyyatы tarixi" V cildinin, "Яdяbiyyatda шяxsiyyяt konsepsiyasы" kitablarыnыn яsas mцяlliflяrindяn biridir. A.Abdullazadя hяmчinin "Bir ovuc torpaq", "Duyum", "Ишыq zolaьы", "Qanlы yaddaш", "Sыnaq kцrяsi" romanlarыnы, "Aqillяr" vя "Evlяrin axшamlarы" pyeslяrini dя qяlяmя almышdыr.

Arif Abdullazadя яdяbiyyat tariximizdя "60-cы illяr nяsli"nin яn layiqli tяmsilчilяrindяndir. "Arzular" adlы ilk шeirlяr kitabы 1964-cц ildя iшыq цzц gюrяn шair yaradыcыlыьыnыn ideya istiqamяtlяri baxыmыndan "altmышыncыlarыn" bir чox nцmayяndяlяri kimi sovet ideologiyasыna nяinki xidmяt edяn, яksinя dissident яdяbiyyat tяmsilчisi belя adlandыrыla bilяn mцяlliflяrdяndir. Шairin yaradыcыlыьыnы araшdыrarkяn bцtцn zamanlarda tяnha, юzцnя dцnyada hяmfikir axtaran, yalqыz чiyinlяrindя min illяrin insanыnыn yцkцnц чяkmяkdяn sыxыlan, hяmiшя nigaran bir insan gюrцrцk:

Elя dolmuшam ki, daшdan keчяrяm, Bюlцnцb bir gilя yaшdan keчяrяm, Gюzlяrim tutulsa, qaшdan keчяrяm, Dяryanы damlaya yыьa bilmirяm. Шair шeir boyunca tяk fяrdin iчindяn qopan etirafinda dцnyaya, yaшama, bu яbяdi nizama qarшы bцtцn insanlыьыn adыndan цsyana qalxыr vя sюzlяrini belя tamamlayыr: Юmrцn qцrubuna чatan kimiyяm, Hяyatы юlцmя qatan kiшiyяm. Юzц юz sяsindя batan kiшiyяm, Gюzцmцn yaшыnы sыxa bilmirяm.

Lakin bu giley, "gюz yaшlarыnы sыxa bilmяyяn kiшinin" iчindяn gяlяn incя tellяrя qяdяr toxunan etirafы oxucusunun gюzцndя onu heч

Qarabaь mцharibяsinin qыzьыn чaьlarыnda azadlыq aшiqi, sevgi шairi, юz uшaqlыq illяri dя Bюyцk Vяtяn Mцharibяsi illяrinя tяsadцf edяn, "hяr шey gюzяlir hяyatda" deyяn A.Abdullazadя шeirindя qяmgin notlar artыr. Mцharibяnin insan talelяrindя, dцшцncя vя maraqlarыnda yarada bilяcяyi dяyiшikliklяr шairin lirikasыnda belя bir шяkildя ifadяsini tapыr: Nя vaxtsa iчindяn keчяn sevgilяr gюzцndя bir hяzin naьыla dюnцr, illяr юtцшdцkcя solub-saralan, uшaqlыq чaьыtяk uzaqda qalan шirni quшlarыna, noьula dюnцr.

Dцnya kяdяrli, юmцr nisgilli, sevgi hяsrяtli шairin dцnyasыnda bяnzяtmя vя epitetlяr bolluьunda sюzц duymaьы, ona qiymяt vermяyi bacaran hяr bir oxucunun zamanzaman mяcnunlardan, hamletlяrdяn gяlmя dцnyяvi kяdяri sezmяsi чяtin deyil: O dцnyanыn gцnяшi Zildяn qara olsa da, Bu yerlяrin mayaьы Gюz qыrpыb qaralsa da, Kainatыn цzцndя Bяyaz yaradы dцnya. Шairin bu arada xalq dilindя dolaшan "qara yara" ifadяsini "bяyaz yara" ilя яvяz etmяsi tяsadцfi deyil. Чцnki bцtцn шeirlяrindя Arif Abdullazadяnin lirik qяhrяmanы hirsli-hikkяli anыnda "Bir dя bu dцnyaya gяlmяyя tюvbя" desя belя, nя olursa-olsun, hяyatdan, yaшamdan qopmayan, яn яsasы sюzdяn qopmayan, dяrdini dilinя gяtirmяkdяn yorulmayan, dцnyaya bir dяfя gяldiyini dяrk edяrяk hяyata ikiяllя baьlanan ИNSANDЫR. Gяlin bu insanы biz dя tanыyaq.

P.S. Bu ilin aprel ayыnda dяyяrli ziyalыmыz Mayis Sяlim "Яdяbiyyat Qяzeti"ndя iшыqlandыrыlan "Bir шair uyuyur daьlar qoynunda" adlы yazыsыnda Arif Abdullazadяnin 75 illik yubileyi mцnasibяtilя, шairin doьum gцnц яrяfяsindя onu xatыrlamышdы, bizim yazыmыz isя may ayыna - шairin dцnyadan kючmя tarixinя tяsadцf edir. Bяlkя dя yazdыqlarыmыz bюyцk шairin adыna layiq olmasa da, bununla bir az da olsa, tяsяlli tapmaьa чalышdыq.

Sinяsi vя dili sюzdяn qabar olan шairin ruhuna dяrin ehtiramla.

сящ.17

ЕМИН АДЫШИРИН ОЬЛУ ИЛЙАСОВ Бу йахында Шяки иътимаиййяти аьыр итки иля цзляшмишдир. Май айынын 28дя танынмыш зийалы Илйасов Емин Адыширин оьлу Щагг дцнйасына говушмушдур. Емин Илйасов 1939-ъу илдя Шяки шящяриндя фящля аилясиндя анадан олмушдур. 1957-ъи илдя Шяки шящяр 10 сайлы орта мяктяби битириб 1 ил Шяки Ипяк Комбинатында ишлядикдян сонра, 1958-ъи илдя щярби хидмятя чаьырылмыш вя 1962-ъи илядяк ордуда хидмят етмишдир.

1962-64-ъц иллярдя Шяки Район Рабитя Говшаьында вя Тахылчылыг совхозунда радист ишлямишдир. 1964-69-ъу иллярдя Азярбайъан Кянд Тясяррцфаты Институтунда тящсилини давам етдиряряк мцщяндис-механик ихтисасына йийялянмишдир. Е.Илйасов али тящсил алдыгдан сонра 1969-70-ъи иллярдя мцхтядиф колхозларда механик вя уста, 1970-74ъц иллярдя Азярбайъан КП-нин Шяки Шящяр Комитясиндя тялиматчы, 1974-81-ъи иллярдя Шяки Шящяр Халг Нязаряти Комитясинин сядри, 1981-98-ъи иллярдя “Гырмызы октйабр” совхозунда баш мцщяндис, Истилик системляри Идарясиндя директор, “Азярняглиййаттикинти” Трестиндя сащя ряиси, Шяки Тяърцбя-Сынаг Заводунда баш мцщяндис, Шяки район Тясяррцфатларарасы Йемчилик мцяссисясиндя баш игтисадчы вязифяляриндя ишлямишдир.

1998-ъи илдян тягацдя чыханадяк ися Емин мцяллим, Шяки Шящяр Иъра Щакимиййяти башчысынын Дашцз кянди цзря иъра нцмайяндяси вязифясиндя чалышмышдыр. Е.А.Илйасов 1974-81-ъи иллярдя Азярбайъан КП Шяки шящяр Комитясинин пленум вя бцро цзвц, Район Халг Депутатлары Советинин дерутаты вя Иъраиййя Комитясинин цзвц олмушдур. Ямяк фяалиййяти дюврцндя Емин мцяллим, “Шяряф нишаны” ордени, “ЫХ бешиллийин зярбячиси”, “Сосиализм йарышынын галиби” дюш нишанлары иля тялтиф едилмишдир. Бцтцн бунларла йанашы, Емин мцяллим шящярдя щюрмят сащиби вя гайьыкеш аиля башчысы иди. Онцн цч ювлады вя нявя-нятиъяляри вар. Емин Илйасов дцнйасыны дяйишся дя, даим ону таныйанларын йаддашлырында ябяди йашайаъагдыр. Аллащ рящмят елясин.

Орта мяктяб йолдашлары Шяки шящяр 10 сайлы орта мяктябин 1957-ъи ил мязунлары адындан:

Абид Шярифов, Надир Ящмядов, Рагуб Бяширов, Немят Щаъыйев, Ханлар Ъяфяров, Мяммяд Ъялилов, Ариф Султанов.

***

Редаксийадан: Шяки Бялядиййясинин коллективи дя Емин мцяллимин вяфаты мцнасибяти иля кядярляндийини билдирир, мярщумун аилясиня, гощумларына вя танышларына дярин щцзнля баш саьлыьы верир. Аллащ рящмят елясин.

АЛЛАЩ РЯЩМЯТ ЕЛЯСИН Шяки Бялядиййясинин коллективи, АМЕА Шяки Реэионал Елми Мяркязинин директор мцавини Фярщад Язизова, гайнанасы ХАВЯР ХАНЫМЫН вяфатындан кядярляндийини билдирир вя дярин щцзнля баш саьлыьы верир. Аллащ рящмят елясин. Шяки Бялядиййясинин коллективи, Канал С телевизийасынын бядии верилишляр цзря координатору Щяйат ханым Мяммядовайа, атасы ЩИКМЯТ ГУРБАНЯЛИ ОЬЛУ МЯММЯДОВУН вяфатындан кядярляндийини билдирир вя дярин щцзнля баш саьлыьы верир. Аллащ рящмят елясин. Мурад Нябибяйов вя Айдын Щаъыйев, Арзу вя Елнур Ъаббаровлара, Илщам вя Айдын Аббасовлара, Вагиф, Црфан вя Намиг Ъаббарзадяляря, язизляри ЕЩТИРАМ ЪАВИД ОЬЛУ ЪАББАРОВУН вяфатындан кядярляндиклярини билдирир вя дярин щцзнля баш саьлыьы верирляр. Аллащ рящмят елясин.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.18

№ 5 (128), Май 2015

Шяки статистиканын эюзц иля ЯЩАЛИНИН ЩЯЙАТ СЯВИЙЙЯСИ Nцbar ИЛЙАСЛЫ ,

Шяki Шяhяr Statistika idarяsinin аparыcы mяslяhяtчisi Ev tяsяrrцfatlarы bцdcяlяrinin seчmя tяdqiqatы яhalinin hяyat sяviyyяsinin dюvlяt tяrяfindяn statistik mцшahidя metodudur vя "Azяrbaycanda statistik iшlяrin reqlamenti"nя uyьun olaraq dюvlяt statistika orqanlarы tяrяfindяn aparыlыr.

Ev tяsяrrцfatlarы bцdcяlяrinin seчmя tяdqiqatы яhalinin mцxtяlif qrup vя tяbяqяlяrinin hяyat sяviyyяsi haqqыnda iqtisadistatistik mяlumatlar almaq цчцn keчirilir. Onun mяlumatlarыndan Иstehlak Qiymяtlяri Иndeksinin hesablanmasыnda, Milli Hesablar Sisteminin aparыlmasыnda, яhalinin hяyat sяviyyяsindя baш verяn dяyiшikliklяrin tяhlil edilmяsi vя яhalinin sosial mцdafiяsi цчцn tяdbirlяr sisteminin hazыrlanmasыnda geniш istifadя olunur. Щяр бир мцтярягги cямиййятин инкишафынын сон мягсяди инсан щяйатынын узунмцддятлийи, саьламлыьы вя мадди бахымдан рифащы, ращатлыьы цчцн ялверишли шяраит йаратмагдыр. Щяйат сявиййяси илк нювбядя ящалинин зярури мадди немят вя хидмятлярля тямин едилмяси, онларын истещлакынын лазыми сявиййяси вя тялабатларын сямяряли юдянилмяси дяряcяси кими мцяййян едилир. Мцяййян мцддят ярзиндя ев тясяррцфатынын фактики истещлак етдийи мал вя хидмятлярин дяйяр ифадясиндя гиймятляндирилмяси "щяйатын дяйяри" кими чыхыш едир. Эениш мянада "ящалинин щяйат сявиййяси" бунларла йанашы ямяк вя мяшьуллуг, мяишят вя истиращят шяраитини, саьламлыьы, тящсили дя вя с. юзцндя бирляшдирир. Щяйат сявиййясинин йцксялдилмяси иcтимаи инкишафын приоритет истигамятини тяшкил едир. Ящалинин рифащы тяряггинин мейарыдыр. Щяйат сявиййясинин диэяр мцщцм тяркиб цнсцрлярини ящалинин эялирляри, онун сосиал тяминаты, мадди немят вя хидмятляр истещлакы, щяйат шяраити, асудя вахты тяшкил едир. Щяйат сявиййясинин комплекс юйрянилмяси йалныз статистик эюстяриcиляр системи васитясиля мцмкцндцр. Ону да гейд едяк ки, сосиал мцнасибятляр дяйишдикcя эюстяриcиляр системи дя она уйьун олараг дяйишир. Щяйат сявиййяси ясасян ящалинин эялирляри иля мцяййян едилир. Онун щяжминдян мал вя хидмят-

лярля ящалинин шяхси тялабатынын юдянилмяси дяряжяси асылыдыр. Ящалинин эялирляринин ясас мянбяляри ашаьыдакылардыр: iшчилярин юз ямяйиня эюря пул вя натурал формада алдыглары ямяк щаггы вя диэяр юдямяляр; фярди ямяк фяалиййятиндян эялирляр; ижтимаи истещлак фондларындан, хцсуси фондлардан юдямяляр вя эцзяштляр, щяйатын сыьортасы цзря иллик юдямяляр (трансфертляр - пенсийа, тягацд, йардым вя с.); мцлкиййятдян эялирляр (мясялян, малиййя активляриндян, бинадан, торпагдан, мцяллифлик щцгугундан, патентдян вя с истифадяйя эюря юдямяляр вя с.); шяхси йардымчы тясяррцфатдан (баьчылыг, бостанчылыг) эялирляр. Гейд едилянлярдян башга мцхтялиф эялир мянбяляридя мювжуд ола биляр. Ящалинин эялирляринин сявиййясини вя гурулушуну юлчмяк цчцн онун мцхтялиф тяряфлярини сяъиййяляндирян бир сыра эюстяриъилярдян истифадя едилир. Эялир эюстяриъиляриндян бири ящалинин шяхси эялирляринин щяжмидир. Бу, пул вя натура формада ящалинин ялдя етдийи бцтцн нюв эялирляридир. Ящалинин мяжму (цмуми) эялири шяхси эялирля сосиал фондлар щесабына ящалийя эюстярилян пулсуз вя эцзяштли хидмятлярин дяйярини ъямлямякля мцяййян едилир. Ону да гейд едяк ки, бу эюстяриъиляр ъари дюврцн гиймятляриндя щесабландыьындан номинал эюстяриъиляр щесаб едилир. Ящалинин шяхси номинал эялирляриндян ижтимаи тяшкилатлара цзвцлцк щаггыны вя мяъбури юдямяляри, верэиляри чыхдыгдан сонра ящалинин сяранъамында галан эялирляр тапылыр. Бу шяхси эялирин истещлака вя яманятя йюнялдилян щиссясидир. Юlkяmizdя ev tяsяrrцfatlarы tяdqiqatы daimi яsaslarla keчirilir. Seчmяyя dцшmцш ev tяsяrrцfatlarы rцb яrzindя sorьu edilir, mцsahibячi ailяyя hяmin rцbdя 5 dяfяdяn az olmayaraq baш чяkir, nюvbяti rцb цчцn Dюvlяt Statistika Komitяsi tяrяfindяn yeni sorьu qrafiki tяqdim olunur. Seчilmiш ailяlяr onlara tяqdim olunmuш gцndяliklяrdя юzlяri qeyd aparыrlar. Onlar gцndяliyi rцbцn mцxtяlif hяftяlяrindя doldururlar. Nяzяrdя tutulmuшdur ki, qeyd aparыlan iki hяftя bцtцn ayы яhatя edяcяkdir.

Tяdqiqat hяr rцb respublika цzrя tяxminяn 4250 ev tяsяrrцfatыnda (ailяdя) keчirilir. Шяki rayonu цzrя isя 1 шяhяr(40 ailя) vя 3 kяnd(цmumilikdя 120 ailя) olmaqla160 ev tяssяrцfatыnda mцayinя aparыlыr. Ev tяsяrrцfatlarы tяsadцfi seчmя metodu ilя seчilir vя hяr bir ev tяsяrrцfatы tяdqiqat цчцn seчilmiш digяr tяsяrrцfatlarla eyni seчilmяk imkanыna malikdirlяr.

Bu tяdqiqatlarыn nяticяsi olaraq yaшayыш minimumu, istehlak sяbяti vя s. gюstяricilяr

mцяyyяn olunur. Яhalinin hяyat sяviyyяsini яhatя edяn bir sыra gюstяricilяrя nяzяr salaq.

2014-cц il цчцn yaшayыш minimumu юlkя цzrя 125 manat, яmяk qabiliyyяtli яhali цчцn 136 manat, pensiyaчыlar цчцn 103 manat mцяyyяn edilmiшdir. Qeyd etmяk lazыmdыr ki, prezident vя hюkumяtin gюrdцyц mцvafiq tяdbirlяr, hяyata keчirilяn proqramlarыn nяticяsi olaraq Respublika цzrя yoxsulluq hяddi 29.3 faizdяn 5 faizя dцшmцшdцr. Яhalinin hяyat sяviyyяsinin yaxшыlaшmasыnыn nяticяsidir ki, шяbяkяlяrdяn daha чox istehlak mallarы alыnыr vя xidmяtlяrdяn istifadя olunur. Шяki rayonu цzrя 2015ci ilin Ы rцbцndя pяrakяndя яmtяя dюvriyyяsi 77991,5 min manat, яhaliyя gюstяricilяrin pullu xidmяtlяrin hяcmi isя 18522,1 min manat olmuшdur ki, keчяn ilin mцvafiq dюvrц ilя mцqayisяdя 106 faiz tяшkil edir.

2015-ci ilin Ы rцbцndя istehsalыn яsas sahяlяrindя ilkin hesabatlara gюrя faktiki qiymяtlяrlя 57431,7 min manatlыq mяhsul buraxыlmышdыr. Bu da 2014-cц ilin Ы rцbцnцn mцvafiq dюvrц ilя mцqayisяdя 102 faiz tяшkil edir.

2015-ci ilin Ы rцbцndя Sosial Mцdafiя Fondunun Sяki rayon шюbяsindя 25956 nяfяr pensiyaчы qeydiyyatda olmuшdur. Tяyin olunmuш aylыq pensiyalarыn orta mяblяьi 158,66 manat tяшkil etmiшdir. Яmяk vя Яhalinin Sosial Mцdafiяsi Nazirliyinin rayon шюbяsinin mяlumatlarыna яsasяn, 2015-cц ilin Ы rцbцndя 6962 nяfяrя sosial mцavinяt tяyin olunmuш vя 1 nяfяrя dцшяn orta aylыq mяblяь 50,59 manat olmuшdur.

2015-ci ilin Ы rцbцndя rayonda 2088 ailяyя, 9539 ailя цzvцnя цnvanlы dюvlяt sosial yardыmы verilmiш vя 1 nяfяrя dцшяn orta aylыq mяblяь 30,39 manat tяшkil etmiшdir.

2015-ci ilin Ы rцbцndя Шяki rayonu цzrя fяaliyyяt gюstяrяn sosial sahя цzrя yerinя yetirilmiш iшlяrin dяyяri 252,7 min manat olmuшdur ki, bu dюvlяt mцяssisяlяri цzrя 136,8 min manat, qeyri dюvlяt tяшkilatlarыnda 115,9 min manatdыr. Gюrцlяn iшin hяcmi 2014-cц ilin mцvafiq dюvrц ilя mцqayisяdя 123,0 min manat azdыr .

Rayon цzrя orta aylыq яmяk haqqы 253 manat olmuшdur ki, bu da яvvяlki illя mцqayisяdя 5 faiz чoxdur.

Bu gюstяricilяr onu demяyя яsas verir ki, xalqыmыzыn rifah halы gцnц-gцndяn yaxшыlaшыr.

Bunu iшыqlandыrmaq vя rяqяmlяrdя яks etdirmяk isя biz statistiklяrin цzяrinя dцшцr.

Елшян ЩЯШИМОВ,

Шяki Шяhяr Statistika idarяsinin аparыcы mяslяhяtчisi

Шяki яn qяdim sяnatkarlыq diyarы olmaqla, hяm dя Azяrbaycan Respublikasыnыn яn iri ticarяt mяrkяzlяrindяn biridir.

Azяrbaycan Respublikasыnda olduьu kimi Шяkidя dя iaшя vя ticarяt fяaliyyяti ilя mяшьul olan huquqi шяxslяrin vя hцquqi шяxs yaratmadan fiziki шяxslяrin sayы durmadan artmaqda davam edir.

01 aprel 2015-ci ildя Шяki rayonu яrazisindя 43 ticarяt mцяssisяlяri vя 1422 fiziki шяxs ticarяt fяaliyyяti gюstяrmiшdir ki, bunlardanda 54 fiziki шяxs online цsulu ilя secmя qaydada hesabat tяqdim edirlяr. Hяmчinin, Шяki rayon яrazisindя 1 bazar vя 1 yarmarka fяaliyyяt gюstяrir ki, bazar яrazisindя 500, yarmarka яrazisindя isя 230 satыш yeri mюvcuddur.

2015-ci ilin Ы rцbцndя rayon цzrя pяrakяndя яmtяя dюvriyyяsinin hяcmi 80991,5 min manat olmuшdur. 2014-cц ilin mцvafiq dюvrцndя hяmin gюstяrici 73229,5 min manat tяшkil etmiшdir.

2015-ci ilin Ы rцbцndя pяrakяndя яmtяя dюvriyyяsinin hяcmi mцqayisяli qiymяtlяrlя яvvяlki ilin mцvafiq dюvrцnя nisbяtяn 107,0 faiz tяшkil etmiшdir.

Adam baшыna dцшяn яmtяя dюvriyyяsinin hяcmi 437,8 manat olmuшdur.

Ticarяt шяbяkяlяrindя realizя olunmuш яrzaq mяhsullarыnыn hяcmi яvvяlki ilя nisbяtяn 6,5 faiz artaraq 43441,2 min manata, qeyriяrzaq mallarыnыn hяcmi isя 5,7 faiz artaraq 37550,3 min manat olmuшdur. Яmtяя dюvriyyяsinin hяcmindя яrzaq mяhsullarinin xцsusi чяkisi 53,6 faiz qeyri яrzaq mяhsullarыnыn xцsusi чяkisi isя 46,4 faiz tяшkil etmiшdir.

Respublka цzrя ticarяt dюvriyyяsinin hяcmi 5760319,4 min manat olmuшdur. Цmumi hяcmdя Шяki rayonunun яmtяя dюvriяsinin xцsusi чяkisi 1,41 faiz tяшkil etmiшdir.

Rayon цzrя pяrakяndя яmtяя dюvriyyяsinin 2705,3 min manatы rяsmi qeydiyyatdan keчmiш hцquqi шяxslяrin, 19962,9 min manatы qarышыq mallar yarmarkasы, kяnd tяsяrrцfatы mяhsullarы satышы bazarыnыn, 58323,3 min manatы isя hцquqi шяxs yaratmadan sahibkarliq

ТИЪАРЯТ ВЯ ИАШЯ fяaliyyяyi gюstяrяn dicяr fiziki шяxslяrin payыna dцшцr. Gюrцndцyц kimi цmumi яmtяя dюvriyyяsinin hяcmindя bu subyektlяr цzrя dюvriyyяnin xцsusi чяkisi mцvafiq olaraq rяsmi qeydiyyatdan keчmiш hцquqi шяxslяrin payы 3,3 faiz, bazar vя yarmarkalarda fяaliyyяt gюstяrяn fiziki шяxslяrin payы 24,6 faiz, hцquqi шяxs yaratmadan ticarяt fяaliyyяti gюstяrяn fяrdi sahibkarlarыn payы isя 72,1 faiz tяшkil etmiшdir.

Qeyri mцtяшяkkil sektor цzrя dюvriyyяnin hяcmi 78286,2 min manat vя ya rayon цzrя pяrakяndя яmtяя dюvriyyяsinin 95,7 faizini tяшkil etmiшdir.

2015-ci ilin Ы rцbцndя topdansatыш яmtяя dovriyyяsinin hяcmi 4612,0 min manat olmuшdur. Яmtяя dюvriyyяsinin 1992,0 min manatы vя ya 43,2 faizi hцquqi шяxslяrin, 2620,0 min manatы vя ya 56,8 faizi isя fiziki шяxslяrin ticarяt obyektlяrindяn realizя olunmuшdur.

01 aprel 2015-ci il tarixя pяrakяndя ticarяt шяbяkяlяrindя яmtяя qalыьы 5459,5 min manat hяcmindя olmuшdur ki, onunda 92,3 faizi fiziki шяxslяrin payыna dцшmцшdцr.

2015-ci ilin aprelin 1-i tarixinя topdansatыш ticarяt шяbяkяsindя mюvcud olan яmtяя qalыьыnыn hяcmi 9314,5 min manat tяшkil etmiшdir.

2015 ci ilin yanvar ayыnыn 1-i vяziyyяtinя Шяki rayonu яrazisindя iaшя fяaliyyяti gюstяrяn hцquqi шяxslяrin sayы 6, oturacaq yerlяrin sayы isя 102, fiziki шяxslяrin sayы 123, oturacaq yerlяrinin sayы isя 4465 olmuшdur.

2015-ci ilin Ы rцbцndя rayon цzrя iaшя dюvriyyяsinin hяcmi 131,0 min manat artaraq 703,0 min manat olmuшdur. 2014-cц ilin mцvafiq dюvrц ilя mцqayisяdя 120,0 faiz artmышdыr. Respublika цzrя iaшя dюvriyyяsinin hяcmi 219913,0 min manat olmuшdur. Цmumi hяcmdя Respublikada Шяki rayonun iaшя dюvriyyяsinin xцsusi чяkisi 0,32 faiz tяшkil etmiшdir.Шяki rayonu цzrя iaшя dюvriyyяsinin hяcmindя hцquqi шяxslяrin payы 6,0 min manat, fiziki шяxslяrin payы isя 697,0 min manat olmuшdur.

Rayon цzrя яmtяя vя iaшя dюvriyyяsinin, mюvcud hцquqi vя fiziki шяxslяrin fяaliyyяti nяticяsindя яldя olunan mцsbяt nяticяlяr onu demяyя яsas verir ki, respublika rяhbяrliyi tяrяfindяn юzяl bюlmяyя, sahibkarlara yaradыlan mцnbit шяrait vя gюrцlяn tяdbirlяr nяticяsindя яhalinin gцzяranы dahada yaxшыlaшыr, nяticяdя ticarяtin vя iaшяnin hяcmi, yцksяlяn xяtlя davam edir.

Kяnd tяsяrrцfatыnыn siyahыyaalыnmasы - 2015 Qяшям KЯРИМОВ,

Шяki шяhяr Statistika Иdarяsinin rяis mцavini, кяnd tяsяrrцfatыnыn siyahыyaalыnmasыna mяsul шяxs Son illяr iqtisadiyyatыn bцtцn sahяlяrindя olduьu kimi, kяnd tяsяrrцfatыnda da ciddi dinamik inkiшafa nail olunmuшdur. Bu inkiшafa aparыlmыш dцzgцn vя hяrtяrяfli islahatlar nяticяsindя nail olunmuшdur. Aqrar siyasяtin iшlяnib hazыrlanmasы kяnd tяsяrrцfatыna dair mцfяssяl, dolьun vя etibarlы statistik mяlumatlara яsaslanmaqla mцmkцndцr. Belя mяlumatlarы isя yalnыz kяnd tяsяrrцfatыnыn siyahыyaalыnmasыnыn keчirilmяsi nяticяsindя яldя etmяk olar.

Azяrbaycanda kяnd tяsяrrцfatыnыn цmumi siyahыyaalыnmasы ilk dяfя 1921-ci ildя keчirilmiшdir. Sonrakы illяrdя kяnd tяsяrrцfatыnda kollektiv tяsяrrцfatlarыn formalaшmasы (kolxoz, sovxoz vя

sair) nяticяsindя siyahыyaalmalara ehtiyac qalmamышdы.

Mцstяqillik illяrindя hяyata keчirilяn чoxsaylы islahatlar nяticяsindя meydana чыxan yeni iqtisadi шяrait kяnd tяsяrrцfatыnda yenidяn цmumi siyahыyaalmalarыn keчirilmяsi zяrurяtini yaratmышdыr.

Bu baxыmdan, 2005-ci ildя mцstяqil Azяrbaycan Respublikasыnda ilk kяnd tяsяrrцfatыnыn siyahыyaalmasы keчirilmiшdir.

Kяnd tяsяrrцfatыnыn siyahыyaalыnmasыnda яsas mяqsяd kяnd tяsяrrцfatыnыn strukturuna vя vяziyyяtinя, onun ehtiyyat potensialыnыn mюvcudluьu vя istifadяsinя dair dюvlяt informasiya ehtiyyatlarыnыn formalaшdыrыlmasы, mцxtяlif regionlar цzrя mцvafiq mяlumatlarыn яldя edilmяsi, kяnd tяsяrrцfatы sahяsindя statistik uчot sisteminin tяkminlяшdirilmяsi vя aparыlmasы nяzяrdя tutulan mцxtяlif seчmя mцшahidяlяr цчцn яsas meyyarlarыn mцяyyяnlяшdirilmяsindяn ibarяtdir.

Hяmчinin, siyahыyaalma zamanы tяsяrrцfatlarыn mяnsubiyyяti, torpaq mцlkiyyяti, icarя mцnasibяtlяri, tor-

paqdan vя gцbrяlяrdяn istifadя, gяlir mяnbяyi, kяnd tяsяrrцfatы bitkilяrinin яkin sahяlяri, чoxillik яkmяlяrin nюvlяri цzrя aьac vя kollarыn sayы, tяdbiq edilяn suvarma цsullarы, mal-qara vя quшlarыn cins vя yaш tяrkibinя gюrя mюvcudluьu, bina vя tikililяrin, kяnd tяsяrrцfatы texnikasы vя avadanlыqlarыnыn mюvcudluьu, kяnd tяsяrrцfatыnda iшчi qцvvяsi vя s. barяdя geniш mяlumatlar toplanacaqdыr.

Bu mяlumatlar юlkяnin kяnd tяsяrrцfatыnыn gяlяcяk inkiшafы istiqamяtlяrinin mцяyyяnlяшdirilmяsindя mцtяxяssislяr, alimlяr, iqtisadчыlar vя bцtюvlцkdя mяlumat istifadячilяri цчцn, elяcя dя mцxtяliv nюv statistik mцшahidяlяrin aparыlmasы цчцn mцhцm informasiya mяnbяyi olmaqla bu sahяdя dцzgцn qяrarlarыn qяbul edilmяsindя яhяmiyyяtli rola malik olacaqdыr.

Azяrbaycan Respublikasыnыn Nazirlяr Kabinetinin 28 dekabr 2013-cц il tarixli 357 saylы qяrarы ilя nюvbяti dяfя 2015-ci ildя kяnd tяsяrrцfatыnыn siyahыyaalыnmasы keчirяlяcяkdir.

Siyahыyaalma 2015-ci ilin uyunun 1-dяn 30-dяk iyunun 1-i vяziyyяtinя sorьu yolu ilя keчirilяcяkdir.

Kяnd tяsяrrцfatыnыn siyahыyaalыnmasыna hazыrlыq iшlяrinin aparыlmasы, onun keчirilmяsi, materiallarыn iшlяnib yekunlaшdыrыlmasы vя nяticяlяrin nяшr edilmяsi Azяrbaycan Respublikasыnыn Dюvlяt Statistika Komitяsinя vя onun yerli statistika orqanlarыna hяvalя edilmiшdir.

Kяnd tяsяrrцfatыnыn siyahыyaalыnmasыnыn mцlkiyyяt formasыndan asыlы olmayaraq bцtцn tяsяrrцfatlarda aparыlmasы mцяyyяn edilmiшdir. Aid nazirliklяrя, komitяlяrя, onlarыn yerlяrdяki tяшkilatlarыna kяnd tяsяrrцfatыnыn siyahыyaalыnmasыna hazыrlыq dюvrцndя vя onun keчirildiyi vaxtda Azяrbaycan Respublikasыnыn Dюvlяt Statistika Komitяsinя lazыmi kюmяklik gюstяrilmяsini tapшыrыlmышdыr.

Dюvlяt Statistika Komitяsinin yerli tяшkilatы olaraq Шяki шяhяr Statistika Иda-

rяsi tяrяfindяn 2015-ci ilin uyunun 1-dяn 30-dяk nюvbяti kяnd tяsяrrцfatыnыn siyahыyaalыnmasы keчirilяcяkdir.

Bu mяqsяdlя lazыmi tяшviqat-tяbliьat iшlяri gюrцlцr, yerlяrdя izahat iшlяri aparыlыr.

Tяsдiq edilmiш normativlяrя uyьun olaraq Шяki rayonu цzrя kяnd tяsяrrцfatы siyahыyaalыnmasыnыn keчirilmяsi mяqsяdi ilя tяlimatчы-nяzarяtчilяr vя sayыcыlar cяlb edilmiшlяr.

Siyahыyaalmanыn mцvяffяqiyyяtlя hяyata keчirilmяsi цчцn tяlimatчы-nяzarяtчilяr vя sayыcыlarla qrafikя uyьun olaraq seminar mцшavirяlяr keчirilmiш, onlara siyahыyaalmanыn keчirilmяsinin mяqsяdi, qaydalarы, tяdbiq olunacaq sяnяd vя mяlumatlarыn iшlяnmяsi izah edilmiшdir.

Kяnd tяsяrrцfatыnыn siyahыyaalыnmasыnыn vaxtыnda vя keyfiyyяtlя aparыlmasы цчцn bцtцn qцvvяlяr sяfяrbяr olunmuшdur.

№ 5 (125), май 2015 Вагиф АСЛАН,

Azяrbaycan Yazычыlar Birliyi Шяki bюlmяsinin sяdri, Azяrbaycan Mцяllimlяr Иnstitutu Шяki filialыnыn baш mцяllimi

Ы щисся Hяr hansы bir xalqыn folkloru o xalqыn tarixi coьrafiyasыnыn, tяcrцbяsinin, biliyinin, kosmoqonik gюrцшlяrini, zюvqцnцn, tяsяvvцrцnцn vя nяhayяt, tяfяkkцr tяrzinin gцzgцsцdцr. Belяliklя, animizm, totemizm, fetiшizm, atяшpяrяstlik, bцtpяrяstlik, zяrdцшtilik, xaчpяrяstlik, mцsяlmanlыq kimi tarixi inanclardan keчib gяlяn Azяrbaycan xalqыnыn tяfяkkцr tяrzi vя dцnyagюrцшц folklor nцmunяlяrindя юzцnц bцtцn zяnginliyi ilя gюstяrir.

Azяrbaycan folklorunun Шяki mцcrцsцndя isя яn sirli, яn sehirli nцmunяlяr vardыr ki, onlarыn aчыlышы maraq vя mцbahisя doьurmaya bilmяz.

Nяzяrя almaq lazыmdыr ki, yer kцrяsindя mюvcud olan on bir iqlim qurшaьыndan doqquzu Azяrbaycandadыr. Bizim dя tяsяvvцrцmцzdя gюy doqquz qatdan ibarяtdir vя dilimizdя nя az, nя cox - dцz doqquz sait vardыr, цstяlik doqquz

(J.B.Чяmяnzяminli, яsяrlяri. ЫЫЫ cild, Bakы-1977. sяh.46.) tцrkцn mцqяd-

dяs rяqяmidir. Doqquz rяqяmi цчцч olmaqla цч yerя bюlцnцr. Deyяk ki, padшahыn цч oьlu var, baьыndakы alma aьacы цч ildяn bir bar verir, юzц dя цч dяnя alma gяtirir. Qaranlыq dцnyada, яslindя isя Azяrbaycan tцrkцnцn yaddaшыnыn gцn dцшmяyяn яn aшaьы qatыnda цч div, цч qыz vя цч otaq vardыr ki, bunlarыn da cяmi doqquz edir. Elя buna gюrя dя, atalar цчdяn deyib.

Bir halda ki, folklor onu yaradan xalqыn юzцnц ifadя edir vя "xalq яdяbiyyatы millilikdяn fяzlя bяшяridir" (Yenя J.B.Чяmяnzяminli, яsяrlяri. ЫЫЫ cild, sяh.58.), o zaman xalq яdяbiyyatы nцmunяlяrindя цmumbяшяri inkiшafыn ayrы-ayrы mяrhяlяlяrinin izlяrini gюrmяk vя araшdыrmaq mцmkцndцr. Bir halda ki, Azяrbaycan xalqы Azяrbaycan torpaьыnыn ilkidir, onda o юzцnцn arxantropluьunu, paleantropluьunu vя nяhayяt, neantropluьunu юz folklorunda яks etdirmяlidir. Яgяr hяr hansы bir xalq yaшadыьы torpaьыn doьma юvladыdыrsa, aborigen vя avtoxtondursa, o xalqыn yaddaш qatlarы ilя o torpaьыn arxeoloji qatlarы цst-цstя dцшmяlidir.

O torpaqda tarixяn baш vermiш hadisяlяr bu vя ya digяr шяkildя o xalqыn yaratdыьы яfsanя, rяvayяt vя naьыllarda юz яksini tapmalыdыr.

Yaddaшыmыz vя tяfяkkцr tяrzimiz kimi sюzlяrimiz dя coxqatlыdыr. Elя buna gюrя dя, bir cox tяdqiqatчыlar "Azяrbaycan шifahi xalq яdяbiyyatыnda elя sюzlяr vardыr ki, onlarыn etimoloji anlamыnы araшdыrmaq mяdяniyyяt tariximizi юyrяnmяk baxыmыndan gцnцn vacib mяsяlяsidir" ("Xalqыmыzыn deyimlяri

vя duyumlarы" toplayыb yazыya alanы vя tяrtib edяni:F.e.d. M.И.Hяkimov. Bakы.1988. sяh.5.) qяnaяtinя gяlmiшlяr.

Dilimizdя elя sюzlяr, elя ifadяlяr vardыr ki, onlarы ancaq vя ancaq Azыxda чatыlmыш ilk ocaьыn istisinя qыzыna-qыzыna цzц bяri fasilяsiz vя mцtяmadi gяlяn nяsillяrin hяqiqi varislяri deyя bilяrlяr. O cцr deyimlяri bяdiilяшdirmяk, poetiklяшdirmяk dя elя onlarыn юz iшidir.

Tяbii ki, ilk insan - o bцtцn xalqlarыn vя millяtlяrin яcdadы da olsa belя - tяbiяtlя цzbяцz dayanmыш, цzцnя doьan Gцnяшin parыltыsыndan gюzlяri qamaшmыш, onun qяlbinя vя beyninя iшыq dцшmцшdцr. O,Gцnяшin qarшыsыnda sяcdя etmiш, яn gюzяl sюzlяrlя onu юymяk istяmiшdir. Nяticяdя gцn iшыьыnыn tяsiri ilя qяlbindя vя beynindя kюk atan ilk sюz dilinin ucunda gюyяrmiшdir. Tцrkцn sюzцndяn gяlяn iшыq hяmin o iшыqdыr. Gecяlяr Ulu Tanrыnыn gюzlяri kimi uca sяmalardan Yerя baxan ulduzlarыn vя Ayыn, gцndцzlяr Gцnяшin iшыьыndan nur alan sюzцmцz чяmяn

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.19

Шяki folkloru чiчяklяri kimi rяngarяng vя яtirli olmuшdur. Dilimizdяki tяшbehlяrin, metaforalarыn zяnginliyindя bitki vя heyvanat alяminin, iqlimin, havanыn vя suyun hяlledici rolu olmuшdur bяnюvшя, nяrgiz, lalя, sцsяn, чinar, qovaq, palыd, ceyran, maral, шir, aslan vя s. birbaшa mцqayisя цчцn vasitяyя чevrilmiшdir. Bitki vя heyvanat alяminin zяnginliyi Azяrbaycan tцrkцnцn bilik vя tяcrцbяsinin geniшliyinя sяbяb olmuш, lalя ilя qanqalыn, ceyran vя donuzun, шir ilя чaqqalыn, lap elя at ilя eшшяyin fяrqini юz tarixi tяcrцbяsindя sыnaqdan keчirяn xalq qыzыna da, oьluna da ad qoyanda bitki vя heyvanlara xas olan cяhяtlяrin яn yaxшыsыnы seчmiшdir. Чox шцkцr ki, tцrkцn qanqal, sarmaшыq adыnda qыzы, tцlkц, donuz adыnda oьlu olmamышdыr.Tяbiяti bu cцr dяrindяn юyrяnя bilmяk bюyцk tяcrцbяnin яsasыnda mцmkцn ola bilяrdi.Tцrk dilinin Azяrbaycan, юzbяk, qazax, qыrьыz, tatar vя s. kimi lяhcя vя dialektlяrя bюlцnmяsi, bu lяhcя vя dialektlяrin isя юz nюvbяsindя milliяdяbi dil sяviyyяsinя qalxmasы tцkяnmяz юmцr yolunun, юlчцyяgяlmяz tarixi tяcrцbяnin nяticяsidir.

Vя bu tarixi tяcrцbяnin ayrы-ayrы mяrhяlяlяri bizim sюzцmцzdя чox aydыn ifadя edilir. Azяrbaycan naьыllarыndakы qяhrяmanlar qяzaya dцшdцkdя, yolu azdыqda iшыьa doьru gedirlяr. Bu gцnkц tяdqiqatчы da sюzцn iшыьыna doьru getmяlidir ki, юzцnц vя sюzцnц qяzaya uьramaqdan, yolunu azmaqdan qorusun. Чцnki sюz xalqыn tяrcцmeyi-halыdыr (Yenя orada, Xalqыmы-

rir. Tцrkцn tяsяvvцr dцnyasы kainat qяdяr geniш, yaddaш dцnyasы Gцnяш qяdяr iшыqlы, tяfяkkцr dцnyasы isя onun tяsяvvцr, yaddaш vя tarixi tяcrцbяsi яsasыnda formalaшdыьыndan tяsяvvцrц qяdяr geniш, yaddaшы qяdяr iшыqlы, tяcrцbяsы qяdяr bюyцkdцr. Иstяr Oьuz xaqanыn qadыnы gюydяn iшыq шцasы ilя dцшsцn, istяr aьac koьuшundan чыxsыn, istяrsя dя чayda чimяn gяlin baшыnы darayarkяn qaynatasыnы gюrsцn, utandыьыndan bir daha цzя чыxmaq istяmяsin vя шanapipik quшuna чevrilsin - fяrqi yoxdur - tцrkцn tяsяvvцrцndя insan tяbiяtin bir parчasыdыr. Payыzda yarpaq-yarpaq tюkцlяn tяbiяt yazda yarpaqyarpaq aчыrsa, olumlu vя юlцmlц dцnyanы insan necя sevmяsin, gecяli vя gцndцzlц dцnya ilя юz шяxsi hяyatы arasыnda necя bir uyьynluq gюrmяsin? Kimsя kimdяnsя юzцnц цstцn tuturkяn: "Bя-

Сюз торпаг кимидир, ешдикъя юряр. Уйьур аталар сюзц стр.47.) artыq mяlum faktordur. Onu tцrk mяnшяli hesab edяnlяrin haqlы olduqlarыnы (Bax: O.Sцleymenov. Az

vя Ya. Bakы-1993. sяh.162-204. A. Mamedov. Тйуркские согласные: анлаут в комбинаторика. Бakу-1985. sяh.542.) hяm dя Шumer dastanы "Bil-

qamus" sцbut etmяkdяdir.

Bu yandan da Шumerlяrin шяhяr dюvlяtlяrindяn biri Kiш adlanыrdы. Цstяlik шumer allahlar panteonuna daxil olan adlarыn bir чoxu bu gцn Azяrbaycanda toponim kimi iшlяnmяkdяdir. Шяki lяhcяsinin leksik tяrkibinя gяldikdя dя eyniliklяrlя rastlaшыrsan. Шumerlяr tanrыya "Tenqri", "Dingir" deyirdilяr.

Biz isя "Tanrы", "Tarы" deyirik. "Baш" sюzц "dыnqыr", "dыnqыш", "daqыш",

zыn deyimlяri vя duyumlarы" sяh.88.)

vя bu mяnada xalq deyimlяri xцsusi яhяmiyyяt kяsb edir: onlarыn vasitяsilя xalqыmыzыn tяfяkkцr tяrzinin, яxlaqi-etik gюrцшlяrinin, o cцmlяdяn, dilimizin poetikasыnыn necя inkiшaf etdiyini юyrяnmяk mцmkцndцr. Яlbяttя ki, цmumtцrk folklorunda Azяrbaycan folklorunu юz yeri olduьu kimi, Azяrbaycan folklorunda da Шяki folklorunun юz yeri vardыr. Azяrbaycan tцrkcяsinin яn шirin lяhcяlяrindяn biri sayыlan Шяki lяhcяsi folklor nцmunяlяrinя sanki xцsusi bir rayihя, яlahiddя bir яtir verir, юzцnяmяxsus koloritilя bяrabяr hяm tarixi яhяmiyyяt kяsb edir. Antropoloji baxыmdan lap dяrin qatlardan sцzцlцb gяlяn iшыqlar шяkililяrin iшlяtdiklяri deyimlяrdя шюlя vermяkdяdir. Azяrbaycan xalqыnыn tяfяkkцr tяrzinin, яxlaqimяnяvi gюrцшlяrinin, bяdii zюvqцnцn inkiшafы vя formalaшmasыnы юyrяnmяk цчцn deyimlяrimizя birbaшa mцraciяt etmяyi lazыm bilirik. Яgяr bu mяsяlяyя lap elя bяdii tяfяkkцr baxыmыndan yanaшsaq belя, yenя dя deyimlяrdяki яsas xцsusiyyяtlяrin frazeoloji birlяшmяlяrя aid яlamяtlяrя yaxыn olduьunu tяsdiq etmяk mяcburiyyяtindяyik.

Frazeoloji qat deyim qatы цzяrindя qurulmuшdur desяk, sяhv etmяrik.

Azяrbaycan tцrkcяsinin, o cцmlяdяn Шяki lяhcяsinin gюzяlliyi ondan ibarяtdir ki, ona xalqыmыzыn tяsяvvцr, yaddaш vя tяfяkkцr qatlarыnыn яn aшaьы laylarыndan tutmuш яn yuxarы laylarыnadяk sюzцn iшыьыnda nяzяr salmaq mцmkцndцr. Яgяr tяsяvvцr qatlarыmыzdan яsatirlяrimiz, яfsanя, rяvayяt vя naьыllarыmыz yaranmышsa, yaddaш qatlarыmыzda arxantropluьumuzdan цzцbяri шahidi olduьumuz yaxшы-yaman шeylяr чюzяlяnя-чюzяlяnя tяfяkkцr qatlarыmыzdan keчяrяk deyimlяrя, frazeoloji birlяшmяlяrя gяtirib чыxarmышdыr.

Dilimizя xas olan lakonikcяsinя danышыq tяrzi xalqыmыzыn folklor yaradыcыlыьыnda bitkin vя mцkяmmяl bir janr olan lяtifяlяrin meydana gяlmяsinя sяbяb olmuшdur. Яslindя, hяr hansы bir lяtifяnin яsas mяziyyяti яqli sяviyyяnin цstцnlцyцnц nцmayiш etdirmяkdяn ibarяtdir.

Xoш ovqat yaratmaq, insan aьlыnыn itiliyini sцbut etmяk, dilin ifadя qabiliyyяtini nцmayiш etdirmяk kimi xцsusiyyяtlяrя malik olan lяtifяlяr tяsяvvцr, yaddaш vя tяfяkkцr sяviyyяsini vяhdяtdя ifadя edir.

"Molla Nяsrяddin lяtifяlяri" kimi Шяki lяtifяlяri dя шяkililяrin tяfяkkцr sяviyyяsindяn xяbяr ve-

"bayquшa" qыpчaqlarыn "цhi" dediyini gюstяrir. Шяki lяhcяsindя "цhillяmяk", "цhi-цhi eliyif aьlamaq" sюzlяri яn iшlяk sюzlяrdяn biridir.

"Divanц Lцqat-it tцrk"dя "yemяk" mяnasыnda iшlяnяn "uva", "ufa" sюzцnц Шяki lяhcяsindяki "цfя" variantыnda, "dayы (dayчanы) чaьыrmaq цчцn" "kцrrih", "kourrih" kяlmяsinin isя adяtяn ev heyvanlarыna su iчirяrkяn "qurr ho, qurr ho! " variantыnda ifadя olunmasы dil yaddaшыmыzыn necя dayanыqlы olmasыnы gюstяrir. Burada az qala min il qabaqkы deyiliш vя deyimdяki semantika юzцnц olduьu kimi qoruyub saxlamышdыr.

Yuxarыda deyildiyi kimi цmumazяrbaycan tцrkcяsi al-яlvan naxышlы, son dяrяcя zяrif vя simmetrik ilmяlяrlя toxunmuш sehirli bir xalы kimidir. Onun naxышlarы vя юlчцlяri eyni olsa da, rяngi, яtir vя rayihяsi fяrqlidir. Tяkcя "qadan alem", "a bajы", "цzцm цlцm", "gюzцц yiyim" ifadяlяri kifayяtdir ki, kimin hansы lяhcяni tяmsil etdiyini aydыnlaшdыrasan. Digяr lяhcяlяrimiz kimi Шяki lяhcяsinin dя gюzяlliyi elя bundadыr. Шяki lяhcяsinin digяr bir gюzяlliyi onun yaddaш qatlarыnыn daha da dяrindя olmasыdыr. Gяrяk Mяlik Mяmmяd olasan ki, Zцmrцd quшunun qanadlarыnda oturub "qa" deyяndя яt, "qu" deyяndя su verя-verя yaddaш vя tяsяvvцr qatlarыnыn яn aшaьы layыnadяk enя bilяsяn. O zaman bilяrsяn ki, nя цчцn шumerlяri "qarabaшlar" (черноголовых) (К.Мат-

веев, А.Сазанов. Земля Древного Двуречья. Москва-1986, стр.35.) ad-

yяm sяn gюydяn dцшmцsяn?", yaxud da "Mяn aьac koьuшundan чыxmamышam ki" demяklя Шяkili юz tarixi tяsяvvцr tяrzini ifadя etmirmi? "Torpaxdan yaranmuшux, torpaьa da qяrq olurux" шяklindя deyilяn ifadя xalq biliyinin yekunu vя цmumilяшdirilmiш nяticяsi deyilmi? Bu sяtirlяrin mцяllifinin doьulub boya-baшa чatdыьы Kiш kяndindя belя bir яfsanя yaшamaqdadыr: "Nuh tufanы zamanы hяr yeri su basmыш, yцksяklikdя yerlяшdiyi цчцn tяkcя Kiш salamat qalmышdыr. Nuhun gяmisi gяlib kяndin burnundakы daьa iliшmiшdir". Guya orada gяminin bяnd edildiyi qarmaqlarыn izi vardыr.

"Bяnd" sюzцnцn hяm dя "liman" mяnasыnda iшlяndiyini unutmayaq.

Tяsяvvцr baxыmыndan belя nяticяyя gяlmяk olar ki, buranыn yerli яhalisi Nuh tufanыndan da яvvяl burada mяskunlaшmышdыr. Цstяlik bu яfsanя belя bir шяhadяt verir ki, Dяclя vя Fяrat, yaxud Иkiчay arasыnda baш verяn tufan чox geniш miqyasda яks-sяda vermiшdir. Fakt baxыmыndan Nuh tufanы tarixi faciя kimi elm tяrяfindяn tяsdiq edilmiшdir. Иngilis arxeoloqu L.Vulli Uruqda vя Kiшdя (Иraqda) apardыьы qazыntыlarla bunu sцbut etmiшdir. Nuh tufanыndan sonra Babilistanы mяskun edяnlяr vя bu gцnkц elm alяminя mяlum olan яn qяdim mяdяniyyяti yaradanlar (К.Матвеев. А.Сазaнов. Земли Древнего Двуречья. Moskva-1986. стр.47.) Шumerlяr

olmuшlar. Amerikan alimlяrindяn E.Spayzer, S.Kramer, Ш.Otten, rus alimi M.Nikolski dяfn adяtlяrinя gюrя Шumerlяrin Qafqaz mяnшяli olduqlarы (Yenя orada. К.Матвеев. А.Сазaнов. стр.47.) qяnaяtinя gяlmiшlяr. Шumer dilinin aqlyutinativliyi

(Yenя orada. К.Матвеев. А.Сазaнов.

шяklindя ifadя olunur. Шяkililяr demiшkяn: "Dыnquruu iшlяtsяn, anniyяrsяn". Шяki lяhcяsindя "dяniz" sюzц heч vaxt "tяngiz" шяklindя iшlяnmяsя dя, qыzlara "Tangiz" adы qoyurlar. Tцrkцn yaddaшыndan sцzцlцb gяlяn iшыqda sюzцmцz vя ifadяlяrimiz necя dя doьma gюrцnцr. "Kiш batan kimi batmaq", "Tufana dцшmяk", "Tufana salmaq", "Tufan salmaq" kimi ifadяlяr tarixяn gюrцb-gюtцrяn bir xalqыn yaddaшыnda pozulmaz iz salmыш hadisяlяrlя baьlыdыr. Hansы tцrk qюvmцnя цz tutsan, onun lяhcяsindя doьmalыq gюrяcяksяn.

Azяrbaycan tцrkcяsinin qяrb lяhcяsindя "nq" samit qrupunun "q"sы dцшdцkdя "manqa" demirlяr, "mana" deyirlяr. Qax-ZaqatalaBalakяn шivяsindя "n" dцшцr, "maьa " deyirlяr. Шяki lяhcяsindя "nq" bцtюvlцkdя dцшцr, "maa", "mяя" deyirlяr. Vя ya "nq" dцшmцr, "цzцnqя", "gюzцnqя", "юzцnqя" шяklindя deyiliшlяrя rast gяlmяk olur.

"Donq", "donquz", "donquldanmaq" vя s. dя bir artыq. Ancaq "nq" samit qrupunun birgя iшlяnmяsi artыq nadir fonetik hadisяyя чevrilmiшdir. Mяsяlяnin mahiyyяti ondan ibarяtdir ki, mцxtяlif fonetik hadisяlяr (eliziya, qaplologiya, proteza, epenteza, metateza vя s.) vя intonasiya Azяrbaycan tцrkcяsinin шivя vя lяhcяlяrinя rяngarяnglik gяtirir vя onlar vahid leksik, semantik, qrammatik, morfologi яsasa malikdir. Цstяlik Шяki lяhcяsi son dяrяcя zяngin leksikaya malik olmaqla bяrabяr mцhafizяkar lяhcяdir. Onu demяk kifayяtdir ki, M.Kaшьarinin "Divanц Lцqat-it-tцrk"цndя юz ifadяsini tapan bir чox sюzlяr eynilя bu gцn dя Шяki lяhcяsindя iшlяnmяkdяdir. M.Kaшьari

landыrыrlar vя nя цчцn "Dяdя Qorqud"qяhrяmanlarы suya, torpaьa, yurda qurban deyяndя" Qara baшыm qurban olsun" (Kitabi - Dяdя Qorqud, Bakы-1988. sяh.44-45.) deyirlяr? O dяrinliyя enmяk цчцn iшыq gяlяn sюzlяrimiz tяsяvvцrцmцzцn, yaddaш vя tяfяkkцrцmцzцn hansы qatыna qяdяr iшыq salыrsa, ora qяdяr enmяliyik. Onda gюrяcяyik ki, Шяki lяhcяsindя "qaqa" sюzц vardыr vя bu sюz "yemяli шey" mяnasыndadыr.

Adяtяn, xыrda uшaqlara verilяn noьul, konfet, bir cцt nar, qoz, fыndыq vя s. цmumi bir adla - "qaqa" adы ilя цmumilяшdirilir. Bundan яlavя "qaqa" sюzц "meyvя" mяnasыnda "itburnu qaqasы" birlяшmяsindя iшlяnir. Bir adamы чox gюzцmчыxdыya saldыqda Шяkililяr deyirlяr: "adamы alma-qaqa, шiш-qaqa elяmiyin".

Gюrцndцyц kimi "Mяlik Mяmmяd"dяki "qa" sюzц ilя Шяki lяhcяsindяki "qaqa" sюzц eyni semantikaya malikdir vя elя ona gюrя dя Mяlik Mяmmяd Zцmrцd quшuna "qa" deyяndя "qaqa" - "яt " verir.

"Qu" sюzц isя bu gцn dя "su" mяnasыnda iшlяdilmяkdяdir.

"Qu quшu" яvяzinя "su quшu" deyяn шяkililяr suyu, чimmяyi чox sevяn adam haqqыnda belя deyirlяr: "Elя bil ki, su quшudur". Mяnя elя gяlir ki, "gцzgц" vя "kuzя" sюzlяrinin tяrkibindя "qu//ku//gц" tяrkiblяri vardыr. Чцnki su insanыn ilk aynasыdыr. Elя яslindя, "ayna" sюzц dя "Ay" sюzцndяn tюrяmiшdir, "Ayы яks edяn" demяkdir.

Mяhz bu qяdяr dяrin kюklяrя malik olduьundandыr ki, Шяki lяhcяsindя "Tarы salan daш kimi dцшmax", "baшaa daш dцшsцn", "Sяя doьunca qara bi daш doьeydim" kimi ifadяlяr vardыr.

"Kitabi-Dяdя Qorqud"un яn qяdim boylarыndan biri sayыlan "Basat Dяpяgюzi юldцrdigi boyu bяyan edяr, xanыm hey" boyundakы Tяpяgюz dя son nяfяsindя "Gюydяn baшыma dцшяn daшla юlцm, - diyirdim" deyir. Шяki deyimlяrinя mяxsus olan "Tarы salan daш", "Gюydяn daш yaьmыr, yaxшыdы", "Gюzdяri gюyя baxыr", "Aьzы gцnя", "otdamax", "ot yonmax vя ya yondurmax" kimi ifadяlяr sюz gяliшi deyilirmi? Цmumazяrbaycan naьыl vя яfsanяlяrindяki Div obrazы xalq fantaziyasыnыn mяhsuludurmu? Bяlkя, o, naьыllaшmыш vя яfsanяvilяшmiш bir varlыqdыr.

(Арды вар)

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.20

№ 5 (128), Май 2015

Шяки маарифинин тарихи Немят ЩАЪЫЙЕВ, тарихчи XЫX яsrin яvvяlяrindя Azяrbaycanыn digяr bюlgяlяrindя olduьu kimi Шяkidя dя tяhsil ruhanilяrin tabeliyindя olan mяdrяsяlяrdя, camelяrdя, mяscidlяrdя, hяtta evlяrdя tяdris edilmяklя яsasяn ilahiyyяt dяrslяri vя Иslamыn яsas шяrtlяri шяrh olunurdu. Шяki bu яnяняvi mяktяblяrin vя oxuyan шagirdlяrin sayыna gюrя Azяrbaycanda Шirvan qяzasыndan geri qalыrdы.

Azяrbaycan Rusiyaнын tяrkibinя daxil olduqdan sonra юlkяnin bяzi qяzalarыnda yeni mяktяblяr fяaliyyяt gюstяrmяyя baшladы. 1831ci ilin dekabr ayыnda Шяkidя ilk qяza mяktяbi aчыldы. Burada dяrslяr яsasяn rus dilindя aparыlыrdы.

Mяktяbin aчыlmasыnda яsas mяqsяd Rusiya qayda-qanunlarыnы яhali arasыnda tяbliь edяn чinovniklяr, katiblяr, tяrcцmячilяr hazыrlamaqdan, ruslaшdыrma siyasяti yeritmяkdяn ibarяt olsa da, tяhsilin mяzmunu vя mahiyyяti etibarы ilя daha mцtяrяqqi idi. Tяhsil alanlar arasыnda varlы юvladlarы чoxluq tяшkil edirdi. 1833-cц ildя mяktяbdя oxuyan 29 nяfяr шagirddяn 21 nяfяri tacir uшaqlarы idi. Dramaturgiyamыzыn banisi M.F.Axundov da bu mяktяbdя oxumuшdur.

1835-ci ildя tяsdiq edilmiш Zaqafqaziya mяktяblяrinin yeni nizamnamяsinя gюrя ikisinifli qяza mяktяbi цчsinifli mяktяbя чevrildi.

Artыq rus vя Azяrbaycan dillяri ilя bяrabяr tarix, coьrafiya, riyaziyyatdan ilk mяlumatlar verilir, hцsnxятt, rяsm fяnlяri tяdris olunurdu. Lаkin чar hюkуmяti hяmin mяktяbin saxlanыlmasыna cцzи miqdarda pul ayыrdыьыndan yerli яhali tяdris ocaьыnы saxlamaq цчцn vяsait toplamaьa mяcbur olmuшdur. Hяtta Шяki sakini Яbdцlqaffar bяy Hцseyinov qяza mяktяbinin hesabыna 500 manat юdяmяklя mяktяbin hamisinя чevrildi.

1885-ci ildя шяkililяr vяsait toplayaraq xцsusi mяktяblяr aчmaq tячяbbцsцnц irяli sцrdцlяr. Yeni tяшkil olunan tяdris ocaqlarыnda яsasяn ilahiyyяt fяnlяri tяdris edilirdi.

1860-cы illяrin islahatы ilя яlaqяdar 1877-80-ci tяdris ilindя Шяki qяza mяktяbi daha mцtяrяqqi olmaqla tяdris planы daha geniш, tяhsil mцddяti mцxtяlif idi. Belя ki, birsinifli шяhяr mяktяblяrindя tяhsil mцddяti iki, ikisiniflidя dюrd, цч vя dюrdsiniflidя isя altы il mцяyyяnlяшdirilmiшdir.

Qafqaz mяktяblяrinin 1853cц ildя nizamnamяsinя uyьun olaraq 1884-cц ildя Шяkinin Qoxmuq kяndindя rus-tatar (rus-Azяrbaycan) mяktяbi aчыldы. Burada tяhsil alan 39 nяfяr шagirddяn 31-и azяrbaycanlы idi. O zaman mяktяbdя 3 mцяllim dяrs deyirdi. Mяktяbin direktoru Oruc Hцseyinov olmuшdur. Bu mяktяbi indi dя el arasыnda "Qoxmuq шkolu" adlandыrыrlar. Шяki шяhяr mяktяbi nяzdindя xцsusi musiqi sinifi yaradыldы.

1882-ci ildя bi ixtisas цzrя 25 шagird tяhsil alырdы. Belя bir sinif юlkяmizdя yalnыz Шuшa шяhяrindя faliyyяt gюstяrirdi. Яhali arasыnda savadsыzlыьыn aradan qaldыrыlmasы цчцn "Bazar gцnц" mяktяbi vя kurslar да aчыlырdы.

Dяrslяr mяsчidlяrdя vя xцsusi evlяrdя tяdris edildiyindяn xeyriyyячi Hacы Mяmmяdsadыq Яliyev 1896-cы ildя юz vяsaiti hesabыna mяktяb binasы tikdirяrяk istifadяyя vermiшdir. Hяmin mяktяbin ilk direktoru Molla Kazыm olmuшdur. Шagirdlяrя юz dюvrцnцn qabaqcыl mюvzularы tяdris edilirdi. Иbtidai, hяtta шяhяr mяktяbi orta tяhsil vermяdiyindяn шяkililяr юvladlarыnы tяhsilяrini davam etdirmяlяri цчцn Bakыya, Gяncяyя vя ya Шuшaya gюndяrmяyя mяcbur olurdular.

Tяhsilli mцяlimlяrя bюyцk

1831-ъи илдя Шякидя илк гяза мяктяби ачылмышдыр ehtiyac duyulurdu. Gюrkяmli pedaqoq Rяшid bяy Яfяndiyevin kiчik qardaшы Abdulla bяy Яfяndiyev 1899-cu ildя Tiflisdя Aleksandrovski Mцяllimlяr Иnistitunu bitirяrяk doьma Шяkiyя qayыtmыш, hяmiн ildяn mцяllimlik faяaliyyяtinя baшlamышdыr. O, Шяkinin ilk ali tяhsilli mцяllimi иди. O, шagirdlяrin tяlimtяrbiyяsini mцasir pedoqogikanыn tяlяblяri яsasыnda tяшkil etmяklя bяrabяr onlarda fanatizmя, cяhalяtя qarшы marifчilik ideyalarыnы aшыlayыrdы. Eyni zamanda, uшaqlarda vяtяnpяrvяrliyi, insanpяrvяrliyi, яmяksevяrliyi, xeyirxaqlыьы, dцzgцnlцyц tяrbiyя edirdi.

Abdulla bяy o zaman, Шяkidя mцяllimlik edяn "Molla Nяsrяdin" jurnalыnыn banilяrindяn biri olan Юmяr Faiq Nemanzadя ilя birlikdя marifin vя mяdяniyyяtin inkiшafы цчцn mцxtяlif tяdbirlяrdяn istifadя edirdi.

Hяtta onlar M.F.Axundovun "Molla Иbrahimxяlil Kimyagяr" vя "Mцsyo Jordan vя dяrviш Mяstяli шah" яsяrlяrini tamaшaya qoyaraq яldя olunan vяsaiti mяktяblяrin nяfinя keчirmiшдиlяr. Шяki qяzasыnыn kяnd yerlяrindя dя mяktяblяrin aчыlmasы цчцn xцsusi tяшяbbцs gюstяrilirdi.

Kяnd camaаtы юz vяsaiti hesabыna tяdris binasы tikmяyi, mяktяbin saxlanmasы, mцяllimlяri mяvacib, mяnzil vя yanacaqla tяmin etmяyi юhdяlяrinя gюtцrцрdцlяr. 1883-cц ildя Xaчmaz, Padar vя Vяndam, 1884-cц ildя Aшaьы Gюynцk, Qoxmuq, 1887-ci ildя Vartaшen, 1890cы ildя Bumda mяktяblяrin яsasы qoyuldu. Шяkidя bir sыra mяdяniyyяt ocaqlarы dя fяaliyyяt gюstяrirdi.

1910-cu ildя шяhяrdя bir qiraяt zalыndan ibarяt kitabxana, 1914cц ildя isя bir klub, iki kitabxana, dюrd xeyriyyя cяmiyyяti fяaliyyяt gюstяrirdi.

1917-ci ildя чarizmin devrilmяsi ilя яlaqяdar Шяki qяzasыnda mяktяblяrin яksяriyyяti юz fяаliyyяtini dayandыrmышdы. Bu geriliyi aradan qaldыrmaq цчцn шяhяrdя "Hцrrцyyяti-maаrif cяmiyyяti" yaradыldы. Tezliklя 11611 manat vяsait toplanaraq nюvbяti ildяn qяza mяktяbi юz fяaliyyяtini davam etdirmяyя baшladы. Cяmiyyяtin tяшяbbцsц ilя шяhяrin Yuxarыbaш hissяsindя qыz mяktяbi aчыldы. Mцяllimlяr hazыrlamaq цчцn kurslar tяшkil olundu.

Kursalarы bitirяn tяlяbяlяr mяktяbdя dяrs demяk щцгугу qazanыrdыlar.

Geriliyi aradan qaldыrmaq mяqsяdiilя 1920-ci ilin may ayыnda Qяza inqilab komitяsi Xalq maаrif шюbяsi yaradыldы. Azяrbaycanыn gюrkяmlы ziyalыlarыndan biri, xalqыn maаriflяnmяsi yolunda bюyцk tяшkilatчыlыq fяaliyyяtinя malik olan Яlяkbяr Mяmmяdov шюbяyя mцdиr tя-yin edilir. O, qяzada savadsыzlыьыn lяvьi uьrunda, mцяllim kadrlarыnыn yetiшdirilmяsindя, yeni mяktяblяr шяbяkяsinin geniшlяndirilmяsindя sяmяrяli fяliyyяt gюstяrmiшdir.

Xalq maаrifinin yцksяldilmяsi чяtin idi. Чцnkц mяktяb binalarы, dяrs lяvazыmatы vя mцяllim чatышmыrdы. 1920-ci ilин oktyabr ayыnda ися Шяkidя oьlan vя qыz seminariyalarы aчыldы. Onlarыn saxlanыlmasыna, lazimi avadanlыьыn alыnmasыna malиyyя vяsaiti ayrыlыr. Yeni tяhsil mцяssяsinin yaradыlmasыnda яvяzsiz tяшkilatчыlq iшi gюrmцш gюrkяmli mаarif xadimi Rяcяb Яfяndiyev buraya direktor tяyin edilir.

Mцяllim kadrlarы hazыrlamaq iшinя Rяшid bяy Яfяndiyev, Яlяkbяr Mяmmяdov, Mahmud Яfяndiyev, Яhmяd Bayramzadя kimi bacarыqlы marifчi pedeqoqlar cяlb edilirдиlяr. Qяzanыn шяhяr vя kяndlяrindяn, qonшu rayonlardaн seminariyaya чoxlu gяnc gяlirdi.

1920-ci ilin sentyabrыnda seminariyanыn nяznindя qыzlar цчцn 3 aylыq kurs aчыlыr. Bu kursа Anabяyim Aьayeva, Zяhra Иmamverdiyeva, Asiyabяyim Qasыmova kimi gяnc qыzlar cяlb edilirlяr.

1925-ci ildя seminariyaya texnikum adы veriliр. Texnikumun

mяzunlarы fяaliyyяt gюstяrdiklяri mяktяblяrdя fяnlяri xцsusi ustalыqla, ilhamla tяdris edirdilяr. Tezliklя onlar шagirdlяrin yol gюstяrяni, tяlimчisi, tяrbiyячisi, qayьыkeшi, mяnяvi valdeyni kimi tanыnыrlar.

Hяtta bяzilяri юz юmцrlяrini pedoqoji elmin inkiшafыna hяsr etmiшlяr. Юlkяmizdяn чox-чox uzaqlarda mяhшurlaшmыш profesсorlardan Яbdцlязял Dяmirчizadя, Mirяli Axundov, Яbdцрrяhim Hacыzadя, Яbuzяr Rяsulov, Yusif Яbdцrяhmanov, Heydяr Яfяndiyev, Hцseyn Яfяndiyev, Чingiz Xяlifяzadя, Mяmmяd Qasыmov, dramaturq Sabit Rяhman vя baшqalarы Шяki Pedaqoji Texnikumunun yetirmяlяridir.

1926-cы ildя texnikumda Azяrbaycanыn gюrkяmli шairi Sяmяd Vurьun mцяllimlяrin ixtisasыnы artыrma kursunda oxumuшdur. Щямин вахт о, "Шяki maralы" adlы шeирини yazmышdыr.

1920-1923-cц illяri Шяki xalq marifinin yenidяn tяшkili vя inkiшafы dюvrц kimi sяciyyяlяndirmяk olar.

Bu dюvrdя qыzlarыn mяktяblяrя cяlb olunmasы iшinя geniш fikir verilirdi. 1921-ci ildя mцяllimlяrdяn Seyfi Hцseyinov vя Sяltяnяt Axundovanыn tяшяbбцsц ilя Dodu mяktяbi nяznindя qыzlar цчцn шюbя тяшkil edilir. О заман Suчma, Bюyцk Dяhnя, Kiчik Dяhnя mяktяblяrindя ися qыzlar oьlanlarla bir yerdя tяhsil alыrdыlar. Иctimaийyяtчi qadыn Gцlarя Кюylц qыzыnыn tяшяbбцsц ilя 1920-1922-ci illяrdя Baш Gюynцk kяndindя qыzlar цчцn ayrыca mяktяb aчыlыr. Burada bacarыqlы mцяllimlяrdяn S.Xancanov, S.Hacыzadя, M.Qazыyev, M.Яfяndiyev, S.Qazыyev dяrs deyirdilяr. Bir nяfяr ali tяhsilli olmayan bu kяndдяn indi чoxlu mцяllim, mцhяndis, memar yetiшmiшdir. Onlar ilk tяhsiлlяrini hяmin mяktяbdя almышlar. Mяktяbin ilk yerli mцяllimlяrindяn Mabud Яfяndiyev vя Mahmud Qazыyev Лenin ordeni ilя tяltif edilmiшlяr.

Qяdimdяn юz sяnяtkarlarы ilя mяhшur olan peшяlяri davam etdirmяk mяqsяdi ilя 1921-ci ildя resbublikamыzda ilk dяfя Veysяl Яfяndi Шяkidя "Numunя Zяhmяt Mяktяbi" tяшkil etmiшdir. Bu tяhsil ocaьыnda шagirdlяrя, dцlgяrlik, papaqчыlыq, dяrzilik, misgяrlik vя sair peшяlяr юyrяdilirdi.

1923-cц ildя Шяki qяzasы ЫЫЫ Шuralar qurultayыnda Maаrif шюbяsinin mцdiri Яlяkbяr Mahmudovun mяruzяsindя deyilirdi: "1920-1921-ci illяrdя 100 mяktяb aчыldы. Mцяllim чatышmazlыьыndan ixtisar keчirilяrяk 51 ibtidai mяktяb

qaldы. Bundan baшqa Nuxada darцmцяllimin, darцmцяllimat, nцmunя mяktяbi, sяnaye mяktяbi, fяhlя fakultяsi vя bir firqя mяktяbi vardыr.

Mяktяblяrdя 110 mцяllim, 23 mцяlлimя iшlяyir.

Bizi sevindirяn burasыdыr ki, kяndчilяrimiz mяktяb istяyirlяr.

Lakin mцяllim qцvvяmiz azdыr."

1922-1923-cц illяrdя Шяki xalq mаarifi sahяsindя чox bюyцk irяlilяyiш olur. Шяhяrin bir чox yerlяrindя, yeddiilik vя orta mяktяblяr aчыldы, uшaq evlяri tяшkil olundu. Buraya bacarыqlы, bilikli tяrbiyячi mцяllimlяr cяlb edildilяr. Millilяшdirilmiш bяzi binalar qaydaya salыnaraq mяktяblяrя чevrildi. Яhali pul tоplayaraq mяktяblяrin ehtiyacыna xяrclяyir, imяclilk yolu ilя sinif otаqlarы tiкirdilяr.

Doduda tikilяn mяktяb binasыnыn inшasыnda Mяmяdяli Cяbrayыlov, Яbdцlяziz Яliyev vя baшqalarы yaxыndan iшtirak edirdilяr.

Qяzada savadsыzlыьыn lяьvi mяqsяdi ilя kurslar, fяhlя fakultяlяri aчыlыrdы.

Qяza Xalq Maаrif Шюbяsinin 1923-cц ildяki hesabatыnda deyilirdi; "..Mцяllimlяrimiz fяdakarlыq edirlяr. Onlar цчцn nя cцmя, nя tяtil var. Daima baшqalarыnы oxutmaq, kurslarda dяrs vermяk vя юz tяhsillяrini artыrmaqla mяшьuldurlar.

Hazыrda savadsыzlыьын lяьви kurslarыndan 172 nяfяr savadlы buraxыlmышdыr. Bunlarыn 17 nяfяri fяhlя fakultяsindя oxuyur, gяlяn il savadsыzlыьын lяьvи kursu vя 3 savadlыlar kursu aчыlacaqdыr." Шяki Qяza Иcraийyя Komitяsinin 8 fevral 1923-cц il tarixli 6 saylы qяrarы ilя qяzada bцtцn xцsusi mяktяblяr baьlanыlыr vя milli mяktяblяrin aчыlmasы qadaьan edilir.

Belяliklя шagirdlяrin dюvlяt hesabыna oxumalarы tяmin olunur.

Buna baxmayaraq yerli яhali maаrif sisteminin inkiшafы naminя яlindяn gяlяn kюmяyi яsirgяmirdi.

15 yanvar 1924-cц il tarixli "Шяki fяhlяsi" qяzeti yazыrdы ki, 2 nюmrяli ipяkяyici fabrikindя keчirilяn yыьыncaqda fяhlяlяr Qышlaqda mяktяb binasы tikmяk haqqыnda tячяbbцs qaldыrmышlar. Yыьыncaq 1000 nяfяrlik mяktяb binasы inшa edilmяsi haqqыnda qяrar qяbul edib. Hяr fяhlя aylыq яmяk haqqыnыn 4%-ni mяktяb tikintisinя ayыrmaьы юhdяyя almышdыr. Bu tяшяbbцsя Qышlaьыn bцtцn zяhmяtkeшlяri qoшuldular. Hяtta gяnclяrdяn Иsmayыl Kяrim oьlu, Rяsul Hacыabdul oьlu vя baшqalarы hяr biri 5 чervon verdi.

O vaxt istifadяyя verilяn tяhsil ocaьы щазырда 11 saylы orta mяktяb kimi fяaliyyяt gюstяrir.

Sincan kяndi 90 evdяn ibarяt idi. Oradakы mяktяb yararsыz binada yerlяшdiyindяn baьlanmышdыr. 1923-cц ildя kяnd camаatы yeni mяktяb binasы tikmяk iшinя tяшяbbцs эюстярдиляр. Onlar юz qцvvяlяri ilя daш, kirяc, aьac, taxta hazыrladыlar. Mismar, pяncяrя шцшяsi, kirяmit kimi materiallarы isя lazыmi idarяlяr юz юhdяsinя gюtцrdц. Mяktяb hяmin il tikilib istifadяyя verildi.

Onun inшasыnda kяnd adamlarыndan Mяmmяd Mяmmяdhцseyn oьlu, Qяdir Nяsurullah oьlu, Abdulqяdir Abdцrяhman oьlu yaxыndan iшtirak etmiшlяr.

Mаarifin inkiшafыna yaшlы adamlar da юz kюmяyini яsirgяmirdilяr. Aшaьы Gюynцkdя mяktяb binasы olmadыьыndan kяndin 80 yaшlы sakini Яhmяd Molla Mяhяmmяd oьlu юzцnя mяxsus evinin 2-ci mяrtяbяsini tяmяnnasыz olaraq mяktяb цчцn istifadяyя vermiшdir. Иpяkчiliyin, kяnd tяsяrрцfatыnыn vя sяhiyyяnin inkiшafы ilя яlaqяdar ixtisaslы gяnc kadrlara olan tяlяbatы nяzяrя alaraq 1923-cц ildя Шяkidя toxuculuq, Кяnd Тяsяrрцfatы vя Тibб texnikumlarы fяaliyyяtя baшladы. Kяndlяrdяn vя qonшu rayonlardan da bu ixtisas mяktяblяrindя tяhsil alanlarыn sayы ildяn ilя artыrdы.

Qяza Xalq Maаrif Шюbяsinin sяyi ilя fяhlя fakцltяlяri vя savad kurslarыnыn aчыlmasы daha geniш vцsяt aldы. Hяtta qadыnlar klubu yanыnda da savad kurslarы tяшkil edilяrяk buraya onlarca evdar qadыn vя qыzlar cяlb edilmiшdir. Bu iшdя maаrifpяrvяr Xanыm Mahmudova daha чox fяallыq gюstяrirdi.

Tяkcя 1924-cц ildя qяzada 600 nяfяr эяnc savadsыzlыьыnы lяьv etmiш vя 320 nяfяr ibtidai tяhsil almышdыr.

1924-cц ildя aчыlmыш "Rabfak" adlanan fяhlя fakultяsindя zяhmяt adamlarы iшdяn sonra юz tяhsillяrini davam etdirirdilяr.

Mяktяblяrin vя burada oxuyanlarыn sayы xeyli artmышdыr.

1924-cц ildя mяktяblяrin sayы 63-я чatdыrыlmышdыr. Tяhsil alan 5378 nяfяrdяn 1205 nяfяri qыz idi.

1926-cы ilin sentiyabr ayыnda istifadяyя verilяn 7 saylы qыzlar mяktяbi, 1935-ci ildя orta mяktяbя чevrildi.

1924-25-ci illяrdя Xaldan dairяsindя yalnыz bir mяktяb olduьu halda, 1927-28-ci illяrdя buranыn bцtцn kяndlяrindя mяktяblяr aчыlmышdыr.

Mяktяblяrin inшasы чox sцrяtlя gedirdi. Yalnыz 1926-28-ci illяrdя Шяki qяzasыnda 56 mяktяb tikilяrяk istifadяyя verilmiшdir. Qяzanыn mяktяblяrdя oxuyan шagirdlяrin dя sayы xeyli artaraq 11000 nяfяrя чatmышdыr. Bunlardan 1000 nяfяri qыz idi.

1929-30-cu dяrs ilindя ipяk sяnayesini ixtisaslы iшчilяrяlя tяmiн etmяk цчцn 120 nяfяrlik F.Z.Ш. mяktяbi fяaliyyяtя baшladы.

Tяhsil alanlardan 16 nяfяri qыz idi.

Mяktяbin ilk mяzunu olan Ziyvяr Xяlilova uzun illяr hяmin tяdris mцяssяsinin direktoru olmuшdur.

1930-31-ci ildя юlkяdя цmumi tяhsilя, 1933-34-cц ildя isя 7 illik цmumi tяhsilя keчildi.

Bu mяqsяdlя gяnclяrin tяhsilя cяlb edilmяsindя xцsusi яhяmiyyяtli olan axшam vя qiyabi mяktяblяr aчыldы. 40-cы illяrin sonuna yaxыn bцtцn uшaqlarыn tяhsilя cяlb edilmяsi iшi baшa чatdыrыlmышdыr.

1934-cц ildя Шяkidя яdяbiyyat, riyaziyyat, tяbiяt fяnlяri цzrя qiyabi fakultяlяr fяaliyyяt gюstяrirdi.

1939-40-cы tяdris ilindя Шяkidя Mцяllimlяr instituту aчыldы. Иnstitutda яdяbiyyat, fizika-riyaziyyat, tarix, biоlogiya fakultяlяri fяaliyyяt gюstяrirdi. Resbublikamыzda tanыnmыш alimlяrdяn Яbdцlяzяl Dяmirчizadя, Яhmяd Rяhimli, Rяsul Rяsullu, Hцseyin Яfяndiyev vя baшqalarы dяrs verirdilяr. Иnstitun rяhbяri marifpяrvяr, fяal iчtimayяtчi Rяsul Rяsullu idi.

1941-ci ildя Bюyцk vяtяn mцharibяsi baшlandыьы zaman шяkililяr dя Vяtяnin mцдафияsinя qalxdы.

Mцяllimlяrin bюyцk bir dяstяsinin cяbhяyя getmяsinя baxmayaraq instituтуn tяlяbяlяri onlarы яvяz etdilяr. Tяlяbяlяr tяhsil almaqla yanaшы, eyni zamanda mцяllimlik fяaliyyяti ilя dя mяшьul olurdular. Belяliklя, Шяkinin maаrif ocaqlarы Bюyцk Vяtяn mцharibяsinin aьыr illяrindя dя юz iшini mцvяffяqiyyяtlя davam etdirirdi.

1954-cц ilя qяdяr fяaliyyяt gюstяrяn institутdan rayonun vя qonшu rayonlarыn mяktяblяrinя yцzlяrlя mцяllim hazыrlanыb gюndяrilmiшdir.

Artыq Шяki юlkяnin ixtisaslы kadrlara olan tяlяbatыnы tяmin etmяkdя юncцl yerlяrdяn birini tuturdu. Иndi Шяkidя Azяrbaycan Milli Elmlяr Akademiyasыnыn Шяki Regional Elmi Мяркязи, Azяrbaycan Mцяllimlяr Иnstitunun Шяki filalы, tibb, pedаqoji, musiqи vя texnolo-giya texnikumlarы, Яkinчilik Иnstitunun Шяki dayaq mяntяqяsi, mяktяbdяnkяnar mцяssяlяrdяn - Uшaq Yaradыcыlыq Mяrkяzi, Шahmat mяktяbi, Ekоloji Tяrbiyя vя Tяcrцbячilik Mяrkяzi, Uшaq Gяnclяr Иdman mяktяbi, Texniki Yaradыcыlыq Mяrkяzi, Uшaq Gяnclяr Klubu vя Olimpiya kompleksi fяaliyyяt gюstяrir.

№ 5 (128), Май 2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.21

Д ДЙ ЙП П э эу уш шя яс си и ШЯKИ ШЯHЯR-RAYON POLИS ШЮBЯSИNИN DЮVLЯT YOL POLИS BЮLMЯSИNИN ШЯKИ SAKИNLЯRИNЯ MЦRACИЯTИ Bakы-2015 1-ci Avropa Oyunlarы яrяfяsindя paytaxtыn kцчя vя yollarыnda nяqliyyat sыxlыьыnыn azaldыlmasы mяqsяdi ilя cari ilin iyun ayыnыn 1-dяn 30dяk olan mцddяt яrzindя fяrdi nяqliyyat vasitяlяrinin o cцmlяdяn mцxtяlif tяyinatlы yцk avtomobillяrinin Bakы шяhяrinя giriшi mцmkцn olmayacaqdыr.

rinin texniki cяhяtdяn sazlыьыna ciddi fikir vermяlяrinin vacibliyini, Bakы-2015 1-ci Avropa Oyunlarы ilя яlaqяdar xarici qonaqlarыn gяlяcя-yini nяzяrя alaraq avtomobillяrinin tяmizliyinя xцsusi diqqяt yetirmяlяrinin lazыm olduьunu bildir-miшdir.

T.Niftalыyev gюrцшцn sonunda, paytaxta getmяk istяyяn

ЙЕНИ ЙОЛ НИШАНЛАРЫ Шяki шяhяrindя nяqliyyatыn sыxlыьыnыn aradan qaldыrыlmasы vя yol hяrяkяtinin tяhlцkяsizliyinin yцksяk sяviyyяdя tяшkilinin tяmin olunmasы цчцn Шяki Шяhяr-Rayon Polis Шюbяsinin Dюvlяt Yol Polisi Bюlmяsi tяrяfindяn yol hяrяkяtinin tяшkilinя diqqяt artыrыlmыш, yeni yol niшanlarы qoyulmuш vя niшanlama xяtlяri tяzяlяnmiшdir. Шяki шяhяri Иzzяt Hяmidov kцчяsindя (3 nюmrяli uшaq musiqi mяktяbinin yaxыnlыьыnda) 1.21 “Ушaqlar”, 3.24 “Мaksimum sцrяtin (50 км/саат) mяhdudlaшdыrыlmasы”, Шяki шяhяri Salman Mцmtaz kцчяsindя 3.18.2 “Сola dюnmяk qadaьandыr” vя

Май айында Шякидя нишанланма хятляри йенилянимишдир шяhяrin mяrkяzi kцчяlяrindя birneчя 3.27 “Дayanmaq qadaьandыr” yol niшanlarы qoyulmuшdur.

Шяki ШRPШ-nin DYPB-si sцrцcцlяri yol niшanlarыnыn tяlяblяrinя riayяt etmяyя чaьыrыr.

TЯBLИЬAT-ТЯШVИQAT KAMPANИYASЫ - 2015 Cari ilin ilk 3 ayыnda Respublikamыzыn avtomobil yollarыnda 529 yol qяzasы baш verib. Nяticяdя 223 nяfяr юlцb, 555 nяfяr xяsarяt alыb. Юtяn ilin mцvafiq dюvrц ilя mцqayisяdя yol-qяza hadisяlяrinin sayы 6 fakt, yaralы sayы 56 fakt artsada, юlцmцn sayы 9 fakt azalыb.

“Хан Сарайы” ММЪ-нин рящбярлийи вя сцрцъцлярля эюрцш Paytaxta getmяk istяyяn rayon sakinlяrinя ictimai nяqliyyatdan istifadя etmяlяri tюvsiyyя olu-nur. Шяki Шяhяr-Rayon Polis Шюbяsinin Dюvlяt Yol Polis Bюlmяsinin Tяbliьat vя Tяшviqat Цzrя Иnspektoru Polis Baш Leytenantы Tural Niftalыyev 26 may 2015-ci il tarixdя "Шяki Avtovaьzalы" ASCdя vя "Xan Sarayы" MMC-dя rяhbяrlik vя sцrцcцlяrlя gюrцш keчirmiшdir.

Gюrцш zamanы T.Niftalыyev sцrцcцlяrя nяqliyyat vasitяlя-

sakinlяrin ictimai nяqliyyat vasitяlяrindяn istifadя etmяlяri цчцn lazыmi шяraitin yaradыlmasы цчцn mцmkцn olan bцtцn tяdbirlяrin gю-rцlmяsinin zяruriliyini xцsusi vцr-ьulamышdыr.

Gюrцш zamanы Шяki "Xan Sarayы" MMC-nin direktoru Pярвиз Davudov чыxыш edяrяk, Bakы-2015 1-ci Avropa Oyunlarыnыn keчirilmяsi ilя яlaqяdar paytaxta sяrniшinlяrin daшыnmasы ilя яlaqяdar hяr hansы чяtinliyin yaranmasыna imkan verilmяyяcяyini bildirmiшdir.

Cari ilin ilk 3 ayыnda Respublika яrazisindя piyadalarыn vurulmasы ilя nяticяlяnяn 224 yol-nяqliyyat hadisяsi baш vermiшdir.

Nяticяdя 81 nяfяr юlцb, 170 nяfяr yaralanыb. Bu il Respublikada baш verяn qяzalarda 20 uшaq юlцb, 16 nяfяr xяsarяt alыb. Шяki Шяhяr-Rayon Polis Шюbяsinin Dюvlяt Yol Polis Bюlmяsi xidmяti яrazidя piyadalarыn vurulmasы ilя nяticяlяnяn yol-nяqliyyat hadisяlяrinin qarшыsыnыn alыnmasы mяqsяdi ilя profilaktiki tяdbirlяri bir qяdяr dя gцclяndirmiшdir. Шяki Шяhяr-Rayon Polis Шюbяsinin Dюvlяt Yol Polis Bюlmяsinin Tяbliьat vя Tяшviqat Цzrя Иnspektoru Polis Baш Leyte-

Шяки шящяр 1 сайлы пешя мяктябиндя эюрцш nantы Tural Niftalыyev rayonun tяhsil mцяssisяlяrindя maariflяndirmя tяdbirlяrini davam etdirmiш, nюvbяti tяdbir 22 may 2015-ci il tarixdя Шяki шяhяr 1 nюmrяli peшя mяktяbindя keчirilmiшdir.

Gюrцш zamanы T.Niftalыyev "Йol hяrяkяtinin tяhlцkяsizliyindя piyadalarыn rolu" mюvzusunda

mяruzя edяrяk yol hяrяkяti haqqыnda qanunun 40-cы maddяsi "piyadalarыn vяzifяlяri" haqqыnda яtraflы mяlumat vermiш, mцяllim vя tяlяbяlяri maraqlandыran suallara яtraflы cavablar vermiшdir.

Садыг ФЯТЯЙЛИЙЕВ

"Tour d`Azerbaidjan-2015" "Tour d`Azerbaidjan-2015" beynяlxalq veloyцrцшцnцn iшtirakчыlarы Шяki шяhяrindя olmuшlar.

Mayыn 8-dя цmummilli lider Heydяr Яliyevin anadan olmasыnыn 92-ci ildюnцmцnя hяsr edilmiш "Tour d`Azerbaidjan-2015" veloturunun цчцncц mяrhяlяsi keчirilib.

Qяbяlяdя start gюtцrяn velosipedчilяr Qяbяlя-Шяki-Qяbяlя marшrutu цzrя 177 kilometr mяsafя qяt ediblяr. Шяki-Oьuz yolu boyu yerlяшяn yaшayыш mяntяqяlяrinin, hяmчinin шяhяrimizin sakinlяri, gяnclяr veloyцrцш iшtirakчыlarыnы yцksяk hяrarяtlя salamlamышlar.

Veloyцrцшцn iшtirakчыlarы Шяki шяhяrindя N.Nяrimanov kцчяsi 20 Yanvar kцчяsi - M.Я.Rяsulzadя prospekti - Heydяr Яliyev prospekti - Baьbanlar kцчяsi Heydяr Яliyev prospekti - M.Я.Rяsulzadя prospekti - Oьuz шossesi marшrutu цzrя hяrяkяt etmiшlяr.

"En Post-Чeynr Яkшn" komandasыndan Coшua Edmondson finiшя birinci gяlib. "Adria mobayl" komandasыndan veloyцrцшчц Marko Kump ikinci olub.

"Sinergy-Bakы"nыn nцmayяndяsi

Matey Muqerli цчцncц yeri tutub.

"Tour d`Azerbaidjan 2015" beynяlxalq veloturunun цчцncц mяrhяlяsinin yekunlarыna gюrя, qaliblяrin mцkafatlandыrыlmasы mяrasimi keчirilib. Иdmanчыlara mцkafatlarы veloyцrцшцn tяшkilat komitяsinin baшчыsы, Azяrbaycan Velosiped Иdmanы Federasiyasыnыn vitse-prezidenti Sahib Яlяkbяrov tяqdim edib.

Azяrbaycanы bu mюtяbяr turnirdя tяmsil edяn "Synergy Baku Cycling Project" kontinental komandasыnыn rяqiblяri arasыnda 4 prokontinental, 15 kontinental vя 4 milli komanda var. Bunlar "Drapac Professional Cycling" (Avstraliya), "Androni Giocattoli" (Иtaliya), "RUSVELO" (Rusiya), "Team Novonordisk" (hamыsы prokontinental) vя "Airgas Safeway Cycling Team" (ABШ), "AdriaMobil" (Sloveniya), "An PostChain Reaction" (Иrlandiya), "LEOPARD Development Team" (Lцksemburq), "Giant-Champion System" (Чin Xalq Respublikasы), "Tusnad" (Rumыniya), "MLP Team Bergstrasse" (Almaniya), "Banska Bystrica" (Sloveniya), "Torku"

(Tцrkiyя), "CCN Cycling Team" (Laos), "Hrinkow Advarics" (Avstriya), "Parkhotel Valkenburg" (Niderland), "Dukla Praha" (Чexiya), "MЫNSK" (Belarus), "Cycling Academy Team" (Иsrail), "Team Tavira" (Portuqaliya) (hamыsы kontinental) komandalarы, habelя

Macarыstan, Estoniya, Yunanыstan вя Qazaxыstanыn milli komandalarыdыr.

Bu mюtяbяr yarышlarda юlkяmizi tяmsil edяn komandaya Elчin Яsяdov, Maksim Averin, Samir Cяbrayыlov, Matey Muqerli, Yannis Tamuridis vя

Aleksandr Surutkoviч daxildir.

Velosipedчilяr mayыn 9da Qяbяlя-Mingячevir mяrhяlяsiни (205 km) гят етдикдян сонра mayыn 10-da Bakы kцчяlяrindя yekun mяrhяlяsi (144 km) иля туру баша вурмушлар.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.22

№ 5 (128), Май 2015

Саьламлыьымыз бу эцнцн гидаларындан асылыдыр Яrzaq tяhlцkяsizliyi gцnцmцzцn vя gяlяcяyin problemidir. Гафгаз АЬАБАЛАЙЕВ,

АМЕА Шяки Реэионал Елми Мяркязин елми ишчиси Яrzaq tяhlцkяsizliyi problemi hяmiшя dцnya alimlяrinin, tяшkilatlarыn vя dюvlяt orqanlarыnыn diqqяt mяrkяzindя olmuшdur. Mцkямmяllяшdirilmiш metodika vя rяqяmlяr bazasы цzяrindя iki он illik araшdыrmalar nяticяsindя aclыqdan xroniki яziyyяt чяkяn insanlarыn sayы BMT-nin Яrzaq vя Kяnd Tяsяrrцfatы, Kяnd Tяsяrrцfatыnыn inkiшafы цzrя Beynяlxalq Fond (ИFAD) vя Beynяlxalq Яrzaq Proqramы (BЯP) tяrяfindяn dяqiqlяшdirilяrяk mцяyyяn edilmiшdir ki, hazыrda dцnyada belя insanlarыn sayы tяxminяn 870 milyon nяfяrdir. Aclыqdan xroniki яziyyяt чяkяn insanlarыn яksяriyyяti, yяni 852 milyon nяfяri, orta hesabla bu юlkяlяrdя yaшayan insanlarыn 15% яsasяn inkiшaf etmяkdя olan юlkяlяrin, 18 milyon nяfяri isя inkiшaf etmiш юlkяlяrin payыna dцшцr. 1990-2012-ci ilляr arasыnda bu gюstяrici azalmышdыr (132 mln.-a enmiшdir). BMT-nin Яrzaq vя Kяnd Tяsяrrцfatы Tяшkilatы (FAO) яrzaq tяhlцkяsizliyinя verdiyi tяrifя gюrя "яrzaq tяhlцkяsizliyi iqtisadiyyatыn elя bir vяziyyяtidir ki, bu halda шяxsiyyяtin fiziki vя sosial inkiшafы, юlkя яhalisinin saьlamlыьыnыn vя artыmыnыn tяmin edilmяsi цчцn keyfiyyяtinя, чeшidinя vя hяcminя gюrя kifayяt qяdяr hamыnыn vя hяr kяsin яrzaq mяhsullarы, iчmяli su vя digяr mяhsullar ilя tяminatыna zяmanяt verilir".

Fiziki amil dedikdя hяr bir insanыn normal vя saьlam hяyat fяaliyyяtini tяmin edяn hяcmdя, чeшiddя vя keyfiyyяtdя яsas яrzaq mяhsullarыnыn satышda davamlы olaraq mюvcudluьu nяzяrdя tutulur. Иqtisadi imkan dedikdя isя bu mяhsullarы hяr bir kяsin яldя etmяsi цчцn maddi imkanlarыn mюvcudluьu baшa dцшцlцr.

Fiziki imkanlarыn mюvcudluьu aqrar sahяnin inkiшafыndan asыlы olmaqla iki yolla - daxili istehsal vя idxal hesabыna tяmin edilir. Иkinci yol etibarlы olmadыьыna gюrя yerli istehsalыn artыrыlmasы bцtцn юlkяlяr цчцn яsas vяzifя hesab olunur. Aparыlan tяdqiqatlar nяticяsindя mцяyyяn olunmuшdur ki, dюvlяtin яrzaq tяhlцkяsizliyi o vaxt tяmin edilir ki, юlkя яrazisinя xaricdяn яrzaq mяhsullarыnыn daxil olmasы dayandыqda яrzaq bюhranы baш vermяsin vя bazarda satыlan kяnd tяsяrrцfatы xammalыnыn vя яrzaьыn цmumi hяcmindя yerli istehsal taxыl цzrя 90%, kartof 95%, шяkяr 80%, bitki yaьы 80%, яt vя яt mяhsullarы, sцd vя sцd mяhsullarы 85-90%, balыq vя balыq mяhsullarы цzrя isя 80%-dяn az olmasыn. Яrzaq mяhsullarыna olan цmumi tяlяbatы yerli istehsal hesabыna юdяmяk цчцn bu parametrlяr

nяzяrя alыnmaqla яhalinin sayы vя fizioloji tяlяbata uyьun adambaшыna dцшяn яsas яrzaq mяhsullarы normalarы яsasыnda istehsal ediляcяk kяnd tяsяrrцfatы mяhsullarыnыn hяcmi mцяyyяn olunur. Adambaшыna яrzaq normasы isя hяr bir insanыn gцn яrzindя qяbul edяcяyi enerjini (kkalori) tяmin etmяlidir.

FAO-nun hesablamasыna gюrя gцndя 1760-1836 kkalori qяbul edilmяsi юlkяdя kifayяt qяdяr qida maddяsinin qяbul edilmяmяsinin vя ya aclыьыn gюstяricisidir. Bu gюstяrici dцnya юlkяlяri цzrя 2010-cu ildя 2860 kkalori, Azяrbaycan Respublikasыnda isя 2588 kkalori tяшkil etmiшdir. Яrzaq tяhlцkяsizliyinin чox bюyцk siyasi vя sosial-iqtisadi яhяmiyyяt daшыdыьыnы vя 1970-ci ildя dцnyada aclыq чяkяnlяrin 36% olduьunu nяzяrя alaraq BMT 1974-cц ildя Romada "Цmumdцnya яrzaq konfransы" keчirmiшdir.

Bu konfransda яrzaq qыtlыьыna vя aclыьa qarшы birgя mцbarizя цчцn цmumbяшяri bяyannamя qяbul edilmiшdir. Bundan sonra Avropa komissiyasы яrzaq tяhlцkяsizliyi proqramыnы tяsdiqlяmiш, 2000-ci ildя Azяrbaycan hюkumяti bu proqrama qoшulmaq цчцn memorandum imzalamышdыr. Яrzaq tяhlцkяsizliyinin tяmin edilmяsi цчцn dцnya юlkяlяrindя proqramlar vя ya doktrinalar hяyata keчirilir. Bu mяqsяdlя 2001 vя 2008-ci illяrdя юlkяmizdя dюvlяt proqramlarы qяbul edilmiшdir. 2008-ci ildя qяbul edilmiш proqramda qeyd olunur ki, яhalinin etibarlы яrzaq tяminatыnыn baшlыca шяrtlяrindяn biri makroiqtisadi sabitliyя яsaslanan davamlы inkiшafыn tяmin edilmяsi vя яhalinin gяlirlяrinin fizioloji normalara яsaslanan tяlяbatыnыn юdяnilmяsidir. Proqramda 2015-ci ilя qяdяr kяnd tяsяrrцfatы mяhsullarы istehsalыnыn artыrыlmasыna dair яsas hяdяflяr mцяyyяn edilmiш, onlarыn icrasы tяdbirlяrinin hяyata keчirilmяsi nяzяrdя tutulmuшdur. Qыш otlaqlarыnda yeni iri tяsяrrцfatlar yaratmaqla, digяri isя mюvcud xыrda fermer tяsяrrцfatlarыnыn kюnцllц birgя fяaliyyяt gюstяrmяsi ilя hяyata keчirilir. Qыш otlaqlarыnda iri tяsяrrцfat yaradыlmasыna artыq baшlanmышdыr. Hesab edirik ki, bu mяsяlяnin hяllindя ikinci yol daha яhatяli olmaqla, qыsa mцddяtdя inkiшaf edя bilяr. Belя ki, kяnd tяsяrrцfatыnыn inkiшaf etdiyi bцtцn юlkяlяrin mяhsul istehsalыnda xыrda tяsяrrцfatlarыn birgя fяaliyyяtinя яsaslanan kяnd tяsяrrцfatы kooperativlяrinin payы 60-90% tяшkil edir.

Bunu nяzяrя alaraq Milli Mяclisin Aqrar siyasяt komitяsinin цzvlяri "Kяnd tяsяrrцfatы kooperasiyasы haqqыnda" qanun layihяsini birinci oxunuшdan keчirяrяk ikinci oxunuш цчцn hazыrlamышlar. Hesab edirik ki, iri tяsяrrцfatlarыn yaradыlmasы юlkяmizdя яsas яrzaq mяhsullarыna olan tяlяbatыn юdяnilmяsini tяmin etmяklя yanaшы, onun istehlakыnыn dцnya sяviyyяsindяn чox olmasыna imkan verяcяkdir. Mяlumdur ki, insan hяyatыnыn saxlanmasы vя

bioloji nюv kimi nяslinin davam etmяsi цчцn zяruri olan яsas elementlяrdяn biri saьlam qidadыr.

Mяhz ekoloji tяmiz kяnd tяsяrrцfatы sistemi saьlam torpaq, saьlam bitki, saьlam heyvan, saьlam яrzaq vя saьlam яtraf mцhitin mюvcudluьu цчцn шяrait yaradan kяnd tяsяrrцfatы modelidir. Bu modelin tarixi bir яsrя yaxыn olsa da, onun tяtbiqinin geniшlяndirilmяsi son vaxtlara tяsadцf edir.

Keчяn яsrin 60-cы illяrindяn baшlayaraq dцnya яhalisinin artыmы vя rifah halыnыn yaxшыlaшmasы kяnd tяsяrrцfatы vя яrzaq mяhsullarыna olan tяlяbatы da yцksяltdi.

Bu шяraitdя mяhsul istehsalыnы artыrmaq цчцn "yaшыl inqilab", yяni sцni gцbrяlяrdяn vя aqrokimyяvi maddяlяrdяn geniш istifadя olunmaьa baшlandы. Bu mяhsul istehsalыnы yцksяltsя dя, mяlum oldu ki, kimyяvi maddяlяrdяn hяddindяn чox istifadя nяticяsindя zяrяrvericilяrin bu maddяlяrя qarшы davamlыlыьыnы artыrыr. Bu da kimyяvi maddяlяrin daha tяsirli formalarыndan istifadяyя ehtiyac yaradыr. Eyni zamanda, intensiv texnologiyalarыn tяtbiqi torpaqlarы zяiflяtdiyi цчцn

kяnd tяsяrrцfatы haqqыnda" Qanun юlkяmizdя kяnd tяsяrrцfatыnыn bu istiqamяtdя inkiшafыna bюyцk hцquqi zяmin yaratmышdыr. Hazыrda dцnyada 130 milyon hektardan чox sahяdя genetik modifikasiya edilmiш bitkilяr, яsasяn soya, qarьыdalы, pambыq, kartof, raps, yonca, шяkяr чuьunduru, pomidor vя digяr kяnd tяsяrrцfatы bitkilяri яkilir ki, bunun da tяxminяn yarыsы ABШ-ыn payыna dцшцr. Bu bitkilяri yetiшdirяnlяr onlarыn yцksяk mяhsuldar vя ucuz baшa gяlmяsini яsas gюtцrяrяk bяyan edirdilяr ki, dцnyanы aclыqdan qurtaracaqlar. Lakin bu bitkilяrlя яlaqяdar aparыlan monitorinqlяr gюstяrmiшdir ki, ilk vaxtlar transgen bitkilяrin яkilmяsindяn яldя olunan mцsbяt nяticяlяr praktikada uzun mцddяt tяtbiq edildikdя юzцnц doьrultmur. Belя ki, onlarыn mяhsuldarlыьыnыn yцksяk olmasы da шцbhяlidir vя bu mяhsullar ucuz baшa gяlmir. ABШ-da becяrilяn GMO (Geni Modifikasiya Olunmuш) qarьыdalы adi qarьыdalыdan 30% baha baшa gяlir. Bir чox GMO bitkilяrin becяrilmяsinя daha чox kimyяvi maddяlяr sяrf olunur. Mцяyyяn mцd-

mineral gцbrяlяrdяn daha чox istifadяni zяruri edir. Bцtцn bunlar isя torpaqlarыn mцnbitliyinin itirilmяsinя, яtraf mцhitin чirklяnmяsinя, bioloji tarazlыьыn pozulmasыna sяbяb olur. Yaranmыш bu vяziyyяtdяn чыxыш yolu kimi XX яsrin яvvяllяrindя istifadя edilmiш ekoloji kяnd tяsяrrцfatыnыn tяtbiqinin geniшlяndirilmяsinя baшlandы. FAOnun 2010-cu ildя apardыьы son araшdыrmalarda dцnyada 31 milyon hektar sahяdя ekoloji tяmiz kяnd tяsяrrцfatы mяhsullarы yetiшdirilir. Hazыrda яn bюyцk ekoloji яraziyя malik olan юlkяlяr sыrasыnda Avstraliya (12,1 mln. ha), Чin (3,5 mln.ha) vя Argentina (2,8 mln. ha) yer alыr. Bu mяhsullarы яn чox istehlak edяn юlkя isя Almaniyadыr Onu da qeyd etmяk lazыmdыr ki, ekoloji яkinlяr ildяn-ilя geniшlяnir vя bцtцn юlkяlяrdя bu sahяyя diqqяt getdikcя artыr. Юlkяmizdя hazыrda 20 min hektardan чox sahяdя ekoloji tяmiz kяnd tяsяrrцfatы mяhsullarы yetiшdirilir. Aqrar siyasяt komitяsinin цzvlяrinin tяшяbbцsц ilя hazыrlanmыш vя 2008-ci ilin iyun ayыnda qяbul edilmiш "Ekoloji tяmiz

dяt sonra isя hяmin bitkilяrin zяrяrvericilяrindя bu maddяlяrя qarшы immunitet yaranыr. Bu bitkilяr юzlяrinin yabanы formalarыnы tozlandыrdыqlarыna gюrя onlar da pestisidlяrя daha davamlы formaya keчir vя bununla da hяmin bitkilяrя qarшы "superalaь"a чevrilirlяr.

Mцxtяlif юlkяlяrdя GMO vя onun mяhsullarы ilя yemlяnяn laboratoriya heyvanlarы цzяrindя aparыlan tяcrцbяlяrdя bu heyvanlarыn verdiyi nяsildя mцxtяlif patoloji xцsusiyyяtlяr, yяni daxili orqanlarыn юlчцlяrinin azalmasы, qanaxmalar, heyvanlarda aqressivlik, immunitetin zяifliyi vя xяstяliyя tez tutulmasы, dюlvermя qabiliyyяtinin zяiflяmяsi vя ikinci nяsildя tamamilя itmяsi vя digяr nюqsanlar aшkar edilmiшdir. Ona gюrя dя GMO-lardan vя onlarыn mяhsullarыndan istifadя bir чox Avropa юlkяlяrindя, o cцmlяdяn Polшa, Danimarka, Иsveчrя vя baшqalarыnda qadaьan edilib, bir чox юlkяlяrdя isя qanunvericiliklя яrzaq mallarыnыn etiketi цzяrindя GMO vя onun mяhsullarыndan istifadя olunub - olunmamasы haqqыnda mяlumatыn verilmяsi tяlяbi qoyulub.

ЕТИБАРСЫЗ ЩЕСАБ ЕДИЛИР Бакы шящяри, Бинягяди району, Мир Ъялал кцчяси, ев 21, мянзил 46 цнванда йашайан Рящимов Аббас Щямид оьлунун Сцрцъцлцк вясигяси, Шяхсиййят вясигяси вя Пенсийа карты итдийи цчцн етибарсыз сайылыр. Аьдаш шящяри, Щейдяр Ялийев пр., 9/31 цнванда йашайан Закиров Мцзяффяр Таъяддин оьлунун адына олан Орта мяктяб Аттестаты итдийи цчцн етибарсыз сайылыр."

АМЕА Шяки Реэионал Елми Мяркязинин истифадя олун-мамыш 026865-026900 нюмряли 36 вяряг Мядахил гябзи итдийи цчцн етибарсыз сайылыр." Шяки шящяри, Я.Гарайев кцчяси, ев 8 цнванда йашайан Абдуллайев Садиг Щцммят оьлунун адына верилмиш Сцрцъцлцк вясигяси вя Ишэянъяляря гаршы Азярбайъан Комитясинин вясигяси итдийи цчцн етибарсыз сайылыр.

Е Е

Л Л

А А

Bцtцn bunlar nяzяrя alыnaraq transgen mяhsullarыn insana mяnfi tяsiri vя onlarыn iqtisadi sяmяrяliliyinin шцbhяli olmasы barяdя hяlя 2000-ci ildя "Alimlяrin dцnya bяyanatы" vя 84 юlkяnin 828 mцtяxяssisinin imzasы ilя bцtцn юlkяlяrin hюkumяtlяrinя "Alimlяrin aчыq mяktubu" чap olunmuшdu. 2008-ci ildя isя 400 alimin, hюkumяtlяrin, vяtяndaш cяmiyyяtlяrinin vя xцsusi sektorun nцmayяndяlяrinin цчillik iшinin nяticяsi barяdя BMT-yя tяqdim etdiklяri hesabatda gюstяrilmiшdir ki, GMO dцnyanы aclыqdan vя kяnd tяsяrrцfatыnы bюhrandan qurtarmaьa kюmяk edя bilmir.

Avropa Иttifaqыnda 1996 - 2006-cы illяrin yekununa dair dяrc olunan hesabatda gюstяrilir: "Transgen bitkilяr 10 il mцddяtindя heч bir xeyir vermяyib.

Onlar dцnyanыn яksяr юlkяlяrinin fermerlяrinin gяlirini artыrmayыb, mяhsullarыn istehlak keyfiyyяtini yaxшыlaшdыrmayыb vя heч kimi aclыqdan qurtarmayыb. GMO bitkilяrin tяtbiqi biotexnoloji koorporasiyalarыn sюz verdiyi kimi, herbisid vя pestisidlяrin istifadяsini azaltmaq яvяzinя daha da чoxaldыb.

Onlar яtraf mцhitя xeyir gяtirmяk яvяzinя zяrяr vuraraq bioloji mцxtяlifliyi azaldыblar. GMO bitkilяr bir чox xarakteristikalarыna gюrя qeyrisabit olmaqla insan vя heyvan orqanizminя zяrяr vururlar".

Respublikaмызын да яrazisinя genetik modifikasiya olunmuш bitkilяrin genetik materiallarыnыn gяtirilmяsi, rayonlaшdыrыlmasы vя dюvlяt reyestrinя daxil edilmяsi qadaьandыr. Иnzibati Xяtalar Mяcяllяsindя isя bu qanunun tяlяblяrini pozanlara чox yцksяk mяblяьdя cяrimяlяr nяzяrdя tutulub.

Gюrцndцyц kimi, юlkяmizdя kяnd tяsяrrцfatыnыn inkiшaf istiqamяti ekoloji tяmiz kяnd tяsяrrцfatыnыn geniшlяndirilmяsi ilя baьlыdыr. Ona gюrя dя biz bu imkandan sяmяrяli istifadя etmяliyik. П.С. 2015-ъи ил апрелин 28-дя Azяrbaycan Parlamenti Cinayяt Mяcяllяsinя vя Иnzibati Xяtalar Mяcяllяsinя GMO (genetik cяhяtdяn modifikasiya edilmiш orqanizmlяr) idxalыna, satышыna vя istehsalыna gюrя cяza nяzяrdя tutan dцzяliшlяr edilib.

GMO idxalы, satышы vя istehsalыna gюrя 3-5 min manat юлчцсцнdя cяrimя vя ya iki ilя qяdяr azadlыqdan mяhrumetmя cяzasы nяzяrdя tutulur. GMO-dan qяsdяn istifadяyя gюrя 4-6 min manat cяrimя vя ya 3 ilяdяk azadlыqdan mяhrumetmя cяzasы nяzяrdя tutulur. Bюyцk юлчцdя GMO idxalыna, satышына vя istehsalыna gюrя 79 min manat cяrimя vя ya 5 ilяdяk azadlыqdan mяhrumetmя cяzasы tяtbiq edilib.

Dцzяliшlяrin tяшяbbцsц vя hazыrlanmasы Azяrbaycan Milli Elmlяr Akademiyasыnыn (AMEA) Иnsan Hцquqlarы цzrя Elmi-AraшdыrmaИnstitutuna aiddir.

Н Н

ЯЗИЗ ОХУЪУЛАРЫМЫЗ! “ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ” гязетиня 2015-ъи илин ЫЫ йарым или цчцн абуня кампанийасына башланыб.

Гязетимизя абуня олмаг цчцн “Азярмятбуатйайым” АСЪ-нин Шяки Шюбясиня, “ГАЙА” мятбуатйайымынын Шяки Шюбясиня вя Шяки Реэионал Почт Шюбясиня мцраъият едя билярсиниз.

№ 5 (128), Май 2015 Нясиф МУХТАРОВ,

AMEA

Arxeologiya Etnoqrafiya Иnstitutunun Шяki Arxeologiya Folklor qrupu nun baш elmi iшчisi 2009-cu ilin iyun ayыnda Шяkinin Fazыl kяndinin Tяpяbaшы qяdim mяzarlыьыnda 1 saylы qяbir qazыlmышdыr. Мягсяд адлы кяnd sakini юz hяyяtindя suvarma ilя яlaqяdar yer qazarkяn yanmыш torpaьa tяsadцf etmiш, qazыntыnы dяrinlяшdirdikdя iki qab vя sцmцklяr aшkar etmiш vя dяrhal bizя mяlumat vermiшdir.

Birgя sяy nяticяsindя antik dюvr Azяrbaycan arxeologiyasыna olduqca maraqlы bir abidя яlavя edilmiшdir.

Qяbir torpaq qяbirdir.

Yerin indiki sяviyyяsindяn qяbrin dюшяmяsinя qяdяr dяrinlik 103 sm-dir. Иstiqamяti шimal-cяnubdur, yяni шimala qцtb ulduzunadыr (300+103+165sm). Qяbir dяfn adяtinя, maraqlы dяfn avadanlыьыna gюrя zяngindir. Qяbirdя bir nяfяr dяfn edilib. Dizdяn vя qurшaqdan bцkцlц, sol bюyrц цstя, qollarы qarыn boшluьuna tяrяf uzadыlыb.

Kяllя sцmцyц peysяr sцmцyц alta, чяnяsi yuxarы vяziyyяtdя aшkar edilib. Цst чяnя sцmцyц alnыndan 13,8 sm шяrqя tяrяf чox pis чцrцmцш vяziyyяtdя aшkar edilib.

Ayaq sцmцyцnя gюrя yaшlы vя iri adam olub. Kяllя sцmцyц ilя taz sцmцyц arasыnda mяsafя 72 smdir. Ayaq sцmцyц uyьun olaraq 42 vя 39 sm-dir (torpaьa qяdяr).

Qяbrin cяnub tяrяfinin ortasыnda шimala tяrяf юkцz cяsяdi uzadыlыb. Юkцzцn burun sцmцyц ilя dal ayaqlarы sцmцyцnя qяdяr olan mяsafя 192 sm-dir. Юkцz qarnы цstя bir qяdяr sol bюyrцnя meylli, baшы dik tutub qabaьa uzanan vяziyyяtdя aшkar edilib. Onun qabaq ayaqlarы dizdяn qarnыna tяrяf sыxыlыb vя insanыn kяllя sцmцyц vя baшqa heyvana mяxsus sцmцklяr bu hissяdяn aшkar edilib. Юkцzцn dal ayaqlarы ilя qяbrin cяnub divarы arasыnda, bir qяdяr sцmцklяrя tяrяf iki шaquli bardaq qoyulub. Arxa ayaqlarы da omba sцmцyцndяn bir qяdяr qarыn boшluьuna tяrяf sыxыlsa da,dizdяn aчыq vяziyyяtdяdir. Sanki, o ayaьa durmaьa hazыrlaшыr. Юkцzцn arxa tяrяfi ilя qяbrin cяnubi-qяrbi tяrяfi arasыna yыьыlan qablarыn altыna quzu kяllя paчasы qoyulub. Daha bir qoyuna mяxsus kяllя-paчasы qoyulub. Daha bir qoyuna mяxsus kяllя-paчa цst-цstя qalanmыш vяziyyяtdя itin kяllя sцmцyцndяn aralы, qяrbя tяrяf qoyulub. Иt, quzu, qoyun vя xцsusяn юkцzцn kяllя sцmцklяri pis qalыb, юkцzцn kяllя sцmцyц daha чox чцrцyцb.

Bu qяbir it dяfini ilя bilavasitя baьlы olduьuna gюrя bir daha qeyd etmяk istяdik ki, burada itin dяfni yox, it kultu ilя baьlы bir чox mяqalяlяr yazыlmыш, tяdqiqatlar aparыlmышdыr.

Onun hansы tяrzdя dяfn edilmяsi fikirimizcя Шяkidя qяdim dяfn adяtlяrinin bяzi mяqamlarыna aydыnlыq gяtirir. Bu qяbirdя itin dяfn vяziyyяti birbaшa it kultu ilя baьlыdыr. (Mцяllif bu ayыqlыq vя sayыqlыьa tarix vя mяdяniyyяtimizя gюstяrdiyi qayьыya gюrя Mяqsяd Mяmmяdova юz tяшяkкцrцnц bildirir. Mяhz onun sayяsindя tяk Tяpяbaшыnыn yox, Azяrbaycanын yox, antiк dюvr arxеologiyasыna maraqlы bir abidя яlavя edildi). Qяbirdя bяzi qablar, onlarыn цzяrindяki naxышlar daha чox astral tяsяvvцr vя simvollarla baьlыdыr.

Qяbirdя itin baшы qяbrin qяrb tяrяfinя iri kцpdяn bir qяdяr aralы qoyulub. Цmumiyyяtlя, it, at, юkцz vя insan kяllяlяri qяbrin mяrkяzinя tяrяf 40-56 sm arasы uzunluьunda bяrabяr tяrяflяri olan trapesiya шяklindя qoyulmuшdur.

Lakin elя qoyulub ki, юkцz baшы cяnub, at baшыnыn arxasы шimal, insan baшы шяrq vя nяhayяt it baшы

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.23

Шяkidя qяdim dяfn adяti (Fazыl Tяpяbaшы nekropolu materiallarы яsasыnda) qяrb kцncцnя qoyulub. Иt baшыnыn qяbиrя qoyulmasы tяsadцfdцrmц? Яlbяttя yox. Иtlя baьlы araшdыrmalar aparыlmышdыr. Иt kultu qяdim tarixя malikdir. Tяpяbaшы nekropolunda qeyd etdiyimiz kimi itin baшыnыn tяn ortadan kяsilяrяk qяbirя qoyulmasы, qяbirdя Иtin dяfn edilmяsi faktы aшkarlanыr. Enolit vя tunc dюvrlяrindя dя it dяfninя vя fiqurlarына, hяtta Anadoluda gil qabda itin dяfni, oьlan uшaьы ilя birgя dяfni юyrяnilib. Иt dцnyanыn bir чox xalqlarыnыn dцnya modelini яks etdirяn яfsanяlяrdя яsas mюvzulardan biridir. Dцnya modelinin mifoloji sistemindя яsasdыr vя hяtta demruqdur (Чindя). Kяllяlяrin цzяrinя qablar dцzцlяrяk юrtцlцb.

Qablar gюtцrцldцkdяn sonra kяllя sцmцklяri vя digяr ostoloji qalыqlar tam tяsяvvцr яldя etmяk mцmkцn olmuшdur. Maraqlыdыr ki, rяngi qara olan qablar daha чox qяbrin bu hissяsinя vя юkцz cяsяdinin arxa hissяsinя dцzцlцb. Юkцz cяsяdinin kцrяk, omba sцmцyц vя qarыn hissяsinя qablar yыьыlmayыb. Qara rяngli qablarыn iчяrisindя iri vя xыrda ev vя ov quшlarыnыn sцmцklяrinя daha чox tяsadцf edilir. Cяsяdlяrin vя цmumiyyяtlя sцmцklяrin qяbirdяn tapыldыьы yerin, vяziyyяtи maraq doьurur. Юkцz vя insan cяsяdi qяbirя bцtюv qoyulubsa, it vя qoyun keчi cяsяdlяrinin baш, ayaq vя bяzi sцmцklяri (onurьa fяqяrяlяri, qabыrьa vя sair) qяbirя qoyulub. Иlk baxышda qяbirя qoyulan itin baшы bцtюv gюrцnцr. Иtin baшыnыn vя ya bцtюv cяsяdinin qябиrя qoyulmasы halыna Kцltяpя 1 (Naxчыvan), Zяmin Dяrя (Oьuz) bюlgяlяrindя qeydя alыnыb. O.Hяbibullayev bunu it kultu ilя яlaqяlяndirir. Лakin mяlum oldu ki, itin baшы uzununa tяn ortadan iti alяtlя iki bяrabяr hissяyя bюlцnцb vя digяr hissя birincidяn 10,7 sm cяnubiqяrbdя qablarыn altыna qoyulmuш qoyun baшы vя ayaqlarыnыn yanыna kяsik tяrяfi torpaьa qoyulub. Иtя mяxsus digяr sцmцklяr isя kяllяnin birinci hissяsinin yan vя arxa hissяsindя qoyulub. Bunlar onurьa fяqяrяlяrindяn, qabыrьa vя qabaq, dal ayaq sцmцklяrindяn ibarяt olsa da hamыsы deyil.

Ostoloji qalыqlar tяrяflяri 40-56 sm arasы uzunluqda olan trapesiya formasы яmяlя gяtirirdi. Юkцzцn kяllя sцmцyц bu fiqurun cяnub, insanыn kяllя sцmцyц шяrq, itin kяllя sцmцys qяrb vя atыn kяllя sцmцyц шimal kцncцnц tяшkil edirdi. Bundan baшqa qяbirdя юkцzцn ayaq tяrяfindя, cяnubi-qяrb tяrяfindя quzu(?) kяllя-paчasы, qablarыn iчяrisindя iri vя xыrda quш sцmцklяri aшkar edildi. Quш sцmцklяri яsasяn qara qablarыn iчяrisindя idi. Yalnыz bir qara tayqulp kцpя qabыn iчяrisindяn xыrdabuynuzlu heyvana mяxsus sцmцklяr aшkar olundu. Qablarы bяzяklяri mяrkяzя tяrяf vя юkцzцn arxa hissяsindя 2 vя bяzяn 3 яdяdi iчiчя qoyulmuшdu. Иri kцp qяbir dюшяmяsi qazыlaraq qяbirя qoyulmuш, aьzы lяpik daшla юrtцlяrяk цzяrinя qara qab qoyulmuшdur.

Qяbirin tяsvirinя yekun vuraraq qeyd etmяk lazыmdыr ki, dцzцmцn bцtцn яlamяtlяri gюstяrir ki, юkцz uzadыlmыш vяziyyяtdя, at baшы, it vя digяr heyvanlar (qoyun, quzu) qяbirя яvvяl qoyulub, insan cяsяdi torpaьa qoyulub, sonra qablar dцzцlцb. Иlk olaraq qяbirdя ocaq yandыrыlыb, qяbirdя vя qяbirdяn kяnarda yandыrыlan ocaqlarыn kцl vя kюzц qяbir dюшяmяsinя sяpяlяnib, sonra dяfn mяrasiminin sonrakы hissяlяri icra edilib.

Tяpяbaшы nekropolu яrazisindя, o cцmlяdяn labirintdя aparыlan qazыntы vя xilasetmя zamanы belя bir qяbirя tяsadцf olunmayыb. Keramikaya gюrя buradan da zяngin qяbir tяdqiq edilib lakin bu qяbir bяzi яlamяtlяrinя gюrя nяinki Tяpяbaшы, nяinki Шяki, elяcя dя Azяrbaycan arxeologiyasыnda ilk dяfndir qeydя alыnan. Bu юzцnц hяm dя bяzi qablarыn formasыnda da bцruzя verir.

Tяpяbaшы nekropolunda

ilk dяfndir ki, at kяllяsinя tяsadцf edilir. Atыn kяllя sцmцyцndяn baшqa heч bir sцmцyцnя vя цmumiyyяtlя atla baьlы heч bir яшyaya tяsadцf edilmяdi. Azяrbaycanda qяbirdя at skletinя eneolit vя tunc dюvrцnцn bцtцn mяrhяlяlяrindя, xцsusяn ilk vя inkiшaf etmiш dяmir dюvrцndя tяsadцf edilmiшdir. Hяtta elя kurqan aчыlmышdыr ki, at cяsяdi daha чox sayda dяfin edilmiшdir.

Region vя baшqa юlkяlяrdя dя atla baьlы sonsuz sayda mцxtяlif tip qяbirlяr qeydя alыnmышdыr.

Vяhшi at sцmцklяrinя paleolit dюvrцnя, neolitя aid maьara, dцшяrgя vя yaшayыш mяskяnlяrindя tяsadцf edilmiшdir. Enеolitя keчitdя dя atа mяxsus ostoloji qalыqlara tяsadцf edilmiшdir.

yaranыb. Bяzi mцяlliflяr araba ilя atыn zaman fяrqlяrini ayыrd edяrяk gюstяrirlяr ki, Gцnяш kainatы gяzmяyя arabada yox atda чыxыb.

Lakin bu araшdыrmalar tяlяb edяn mцbahisяli mяsяlяdir.

At baшыnыn qяbirя necя qoyulduьu, atыn bяdяni hara olduьu haqda konkret fikir sюylяmяk mцmkцn olmasa da, qяbirdя at kяllяsinin aшkar olunan vяziyyяti bяzi mцlahizяlяrя imkan verir. Atыn aьыzы юkцzцn aьzыna чox yaxыn qoyulub. Onlar sanki bir-biri ilя uyuшurlar. Bu vяziyyяt gюstяrir ki, atыn qяbirdя, o dцnyada hansы rol oynamasыndan asыlы olaraq, at mцqяddяsdir, o, mяrhumu mцшayiяt edir, Gцnяшi rяmzlяшdirir. Digяr tяrяfdяn cяsяdin bцtюv yox, bir

Mцяllif bu ayыqlыq vя sayыqlыьa tarix vя mяdяniyyяtimizя gюstяrdiyi qayьыya gюrя Mяqsяd Mяmmяdova юz tяшяkкцrцnц bildirir. Mяhz onun sayяsindя tяk Tяpяbaшыnыn yox, Azяrbaycanын yox, antiк dюvr arxеologiyasыna maraqlы bir abidя яlavя edildi.

Bu mяqalяdя atla baьlы bцtцn mяqamlara nяzяr yetirmяk mяqsяd deyil. Necя olub, dяfn adяt vя mяrasiminin hansы mяqamыna uyьun olaraq bu qяbirя atыn ancaq baшы qoyulub. Bir чox xalqlarda mцxtяlif dюvrlяrdя insanыn ancaq baш hissяsinin dяfni adяti, xцsusяn dюyцшчцnцn baшыnыn dяfni adяti antik dюvцrdя dя mюvcud olub vя qeydя alыnыb.

Tяpяbaшы nekropolunda da belя bir qяbir qeydя alыnыb. Bu qяbirdя insana mяxsus 25 kяllя, юkцzя (daь sыьыrы) mяxsus 5 kяllя vя bяzi insan sцmцklяri (cяmi 20 яdяd) qeydя alыnыb.

Ata mцnasibяtin qяdim яnяnяlяrlя юtцrцlmяsi artыq e.я. 3cц minillik Шimali vя Cяnubi Qafqazda qяrarlaшdыьыnы gюstяrir.

Bu ideologiya bяhs etdiyimiz dюvrdя ideoloji tяsяvvцrlяrdя юnяmli yer tutduьunu gюstяrir.

Atыn kяllяsinin qяbirя qoyulmasы elя-belя dя ola bilmяz. Bu dяfin mяrasiminin mцhцm tяrkib hissяsi, qяdim яnяnяlяrя baьlы bir ritualdыr.

Azяrbaycanыn qяdim sakinlяrindяn olan Massaget (Mas-

kut - bu tayfalar erkяn orta яsrlяrя qяdяr bu adы saxlayыrdыlar) tayfalarы

oda, Gцnяшя sitayiш edir, Gцnяшя qurban verirdilяr vя bu qurbanlar iчяrisindя at xцsusi yer tuturdu.

Bяzi xalqlar kimi massagetlяr dя atы Gцnяшя qurban verirdilяr. Heч шцbhяsiz at od, Gцnяшlя baьlыdыr vя qяdim Azяrbaycanыn inanc vя inamlarыnda xцsusi yer tutur vя folklorun dяrin qatlarыna mюhkяm hopmuшdur. Иnkiшaf etmiш dяmir dюvrцndя dя son tunc dюvrцndя olduьu kimi maldarlыqda atчыlыq mцhцm yer tutmuшdur.

Gцnяш at qoшulmuш arabada yer kцrяsini dюvrя vurur vя s. inamlarы antik dюvrdя dя yaшamышdыr. At gцnяшin rяmzidir, bu inam at яhlilяшdirib. Ondan sцvari qoшun nюvцndя istifadя edildikdя

hissяsinin qяbirя qoyulmasы adяti dя qяdim tarixя malikdir, cяsяdin parчalanaraq qяbirя qoyulmasы adяti kimi. Bu adяtlяrin hansыsa bir xalqla, onlarыn yaшadыqlarы coьrafi mяkanla baьlыlыьы. Avestanыn яldя olunan variantыnda шяr qцvvяsi Яhrimanыn gюndяrdiyi bяla kimi verilir. Heч шцbhяsiz atla baьlы inam Avestada mцhцm yer tutur vя atяшpяrяstliyin qяdim яnяnяlяri ilя baьlыdыr. Lakin qeyd etmяk lazыmdыr ki, cяsяdin parчalanaraq vя ya bir hissяsinin dяfin edilmяsi (insanlarыn) pislяnilir vя шяrlя baьlanыr. Gцnяшin rяmzi olan atыn da parчalanaraq vя ya bir hissяsinin qяbirя qoyulmasы bu юzцdя tяqdir oluna bilmяz. Lakin at baшыnыn qяbirdяki vяziyyяti onun xцsusi inam vя ehtiramla qяbirя qoyulduьuna iшarя vurur.

Gцnяш, at kultu ilя baьlы

(bu hяm dя baшqa kultlara da aiddir)

atыn qurban verilmяsi, cяsяdin bяzi hissяlяrinin qurbanlыq kimi istifadя edilmяsi, baшыn isя hюrmяtlя vя ehtiramla qяbirя qoyulmasы

(qяbirin dюшяmяsi atыn baшыndan bir qяdяr bюyцk olmaqla 3 sm qazыlыb vя baш bu qazыlan yerя peysяri sяmaya tяrяf qoyulub) at kultunun bяsi mя-

qamlarыna iшыq salaq.

Gцman etmяk olar ki, doьum tюrяmя vя s. mяqsяdi ilя Gцnяш tanrыsыnыn rяmzi olan, onun arabasыnы hяrяkяtя gяtirяn atыn cяsяdi mяrasim iшtirakчыlarыna paylanыb vя ya dяfin prosesindя mцqяddяs tяam kimi istifadя edilib. Ola bilяr ki, bizim bu gцmanыmыz at kultunun inkiшaf mяrhяlяlяrini dя izah edir. Kultun inkiшafыnы yuxarы fazasыnda bяdяnin hяr hansы bir hissяsinin rяmz ola bilmяsi mюvcud olub. Misirdя sяrdabяyя чюrяk яvяzinя onun шяklinin qoyulmasы vя freskalar hяm dя bu mahiyyяtin ifadяsidir. Юkцzцn bцtюv cяsяdinin aшkar olunmasы antik dюvr Tяpяbaшы mяzarlыьыnda ilk dяfindir ki,

qeydя alыnыb. Lakin baшqa qяbirdя atыn baшыnыn dяfin olunduьu kimi, юkцzцn baшыnыn dяfn edilmяsi faktы qeydя alыnыb vя hяmin qяbir ekspozisiya kimi "Яbяdi sцkut dцnyasы - Labirint"dя nцmayiш etdirilir.

Ancaq insan kяlляsinin dяfn edilmяsi Kelt (Qoqa) inamlarыnda izah edilir. Bu hяm dя mяrhuma bюyцk ehtiramы ifadя edir. Digяr tяrяfdяn bцtюv юkцz cяmdяyinin qяbirя qoyulmasы юkцz kultunun bu dюvrdя mюvqeyindя at kultu ilя nцfuzlu sыrada durduьunu gюstяrir. Kяllя sцmцyцnцn iki bяrabяr hissяyя bюlцnяrяk qяbirя qoyulmasы da mяna baxыmыndan at baшыnыn daшыdыьы mяnanы daшыyыr.

Qяbirdя metalla baьlы, цmumiyyяtlя zinяt яшyalarы ilя baьlы heч bir яшyanыn aшkar edilmяmяsi юzц dя Tяpяbaшы nekropolu цчцn yenilikdir. Silah яmяk яшyalarы da aшkar edilmяyib. Lakin sцfrя, mяtbяx, anbar (kцp) qablarыnыn чox чeшidliliyi vя чox saylы varlыьы bяzi mцlahizяlяlяrя шяrait yaradыr. Keramika cяhяtdяn zяngin olan bu qяbir kimя mяxsusdur? Heч шцbhяsiz gцman etmяk olar ki, bu qяbir duluzчu sяnяtkara vя ya aшpaza (kulinara) mяxsusdur. Qяbir qablara gюrя Azяrbaycanda hяmin dюvrdя zяngin mяtbяx, sцfrя mяdяniyyяtinin varlыьыnы tяsdiq edir. Umumiyyяtlя, antik dюvr qяbirlяri, xцsusяn antik dюvr Tяpяbaшы nekropolunda qяbirlяr bir daha Azяrbaycanda zяngin kulinariya vя mяtbяx mяdяniyyяti olduьunu tяsdiq edir.

Qяbirdя bяzi qablarыn formasы maraq dюьurur, чцnki bu qablarыn mяrasimlяrlя daha чox baьlы olduьu шцbhя doьurmur.

Qяbrin daha bir sяciyyяvi cяhяti ondan ibarяtdir ki, bяzi formalы qablardan qяbirя bir yox, bir neчяsi qoyulub. Kяllяyя oxшar, lakin цzяrindя dцz xяtt vя nюqtяlяrlя hяndяsi fiqur cыzыlan iki qab bir-birinя oxшasa da, hяm юlчцsцnя gюrя, hяmdя цzяrindяki hяndяsi tяsvirя gюrя bir-birindяn fяrqlяnir. Heч шцbhяsiz bu qab rяmzidir vя yяqin ki, daha чox mяrasimlяrdя iшlяdilir. Юz formasыna gюrя hяlяlik yalnыz Tяpяbaшы nekropolunda deyil, hяmdя Yaloylutяpя mяdяniyyяtinя aid heч bir abidяdя bu formada tяsadцf edilmяyib. Ona oxшar qablar Xanabad

(bu qab Kiш Alban muzeyindя nцmayiш etdirilir), Pirsaatчay abidяlя-

rindя qeydя alыnsa da qeyd etdiyimiz qab юz orijinallыьы ilя fяrqlяnir.

Bu fяrqlяrdяn biri onun цzяrindя olan naxышlardыr. Bu naxышlar daha чox Mezamerika naxышlarыnы xatыrladыr.

Qяbirdя qablarыn iч-iчя qoyulmasы da daha чox dяfin adяtinin sяciyyяvi tяrяflяri ilя baьlыdыr.

Yalnыz юlчцsцnя gюrя fяrqlяnяn qablar iч-iчя qoyulmayыb, hяmdя baшqa formalы qablar da iч-iчя qoyulub. Daha чox цчayaqlы vazlarыn цstцnя qab qoyularaq qяbirя dцzцlmяsinя tяsadцf edilib.

Yuxarыda qeyd etdiyimiz orijinal naxышlы qab, чяllяk formalы qab qяbirin шimal-шяrq kцncцnя qoyulubsa, iki tay qulaq bardaq cяnubi-шяrq kцncцnя qoyulub, iri kцp isя qяbirin шimali-qяrb kцncцnя, cяnubi-qяrb kцncцnя isя qara rяngli qablar qoyulub. Onu da qeyd etmяk lazыmdыr ki, qara rяngli qablarыn bяzilяri qяbirdя pis qalыb. Belя qara qablarыn gilinя narыn qum qatыlыb. Qяbirdя olan qablarыn цmumi sayы 36 яdяddir vя onlar qяbirin cяnubi-qяrb tяrяfinя юkцzцn цstцnя, яtrafыna vя шimal tяrяfinя at baшы aшkar olunan yerя daha чox dцzцlцb. Иstяr dяfn adяtinя vя arxeofaktlara яsasяn Yaloylutяpя mяdяniyyяtinя aid olan bu qяbirin mяdяniyyяtin yцksяk inkiшaf etdiyi dюvrlяrя (tяxminяn 32-ci яsrlяrя) aid olduьu шцbhя doьurmur. Baxmayaraq ki, qяbirdя e.я. 4-3-cц яsrlяrя aid olan qablar da vardыr.

ØßÊÈ ØßÊÈ ÁßËßÄÈÉÉßÑÈ № 5 (128), Май 2015

Гиймяти 60 гяпик

Е Л А Н Азярбайъан Республикасы Ямяк вя Ящалинин Сосиал Мцдафияси Назирлийи Саьламлыг имканлары мящдуд вя ялил олан эянълярин ъямиййятя интеграсийасы вя мцмкцн пешя щазырлыьынын тяшкил мягсяди иля Дювлят Сосиал Тяминат Хидмятинин табелийиндя йарадылмыш “Саьламлыг имканлары мящдуд эянълярин пешя реабилитасийа мяркязи”ня ялиллийи олан 18-29 йашлы эянълярин 15 йашдан 18 йашадяк саьламлыг имканлары мящдуд ушагларын пешя щазырлыьы цчцн ашаьыдакы ихтисаслара динляйиъиляр гябулуну елан едир:

1. Тикишчи (3 айлыг курс); 2. Тохуъу (3 айлыг курс); 3. Компйутер истифадячиси (3 айлыг курс); 4. Компйутер дизайнер (3 айлыг курс); 5. Киши бярбяри (3 айлыг курс); 6. Гадын бярбяри (3 айлыг курс); 7. Ашпаз кюмякчиси (3 айлыг курс); 8. Идман (3 айлыг курс); 9. Халчачылыг (6 айлыг курс); 10. Аьаъ цзяриндя ойма (6 айлыг курс); 11. Ряссамлыг (6 айлыг курс).

ДИГГЯТ! ИНТЕРНЕТ ИСТИФАДЯЧИЛЯРИНИН НЯЗЯРИНЯ: БИЗИМ WEB СЯЩИФЯЛЯРИМИЗ: http://sheki.io.ua http://belediyye.io.ua h t t p : / / b e l e d i y y e . s h e k i . o rg http://sheki-municipality.narod.ru http://issuu.com/shekibelediyyesi http://facebook.com/shekibelediyyesi

2 ГЫЗЫЛ, 4 БЦРЦНЪ 2015-cи ил майын 1-дян 3-дяк Gurcustanын пайтахты Tbиlisi шяhяrindя идманын Karate nюvu uzrя 6-ъы Dцnya Чempionatы kecirilmышdiр. Йарышларда Azяrbaycanыn 310 idmancыsы вя 10 mяшqчisi iшtirak etmiшdiр. Иdmanчыlarыmыz bцtцn yaш qruпlarыnda юзляринин пешякар дюйцшляри иля йадда галмышлар. Цч эцn davam edяn чempionatda 42 юlkяnin 1800 idmanчыsы юz qцvvяsini sыnamышdыр.

Azяrbaycanын yыьma komandasыnыn tяrkibindя Шяkiдян 11 няфяр idmanчы vя 3 няфяр mяшqчi iшtirak etmiшdir. Ойунларын нятиъяляриня эюря, щямйерлиляримиз 2 qыzыl вя 4 bцrцnc medal qazanmышlar. Чемпионатын бirinci эцнц kata yarышmasыnda Kяnan Шahmirov 11 yaшлылар arasыnda bцtцn rяqiblяrinя qalib gяlиб 1-ci yerи тутараг гызыл медала лайиг эюрцлмцшдцр. Идманчыны йарышлара 3-ъц dan qara kяmяr ustasы Aqшin Иbrahimov щазырламышдыр.

10 yaшлылар arasыnda kata yarышmasinda Fяrrux Иbrahimli yarыm фinal mяrhяlяsindя uduzaraq 3 yerи тутмушдур. Ф.Ибращимли Шякинин “Sяrxan vя Faiq” adыna Cяngavяr idman klubunun рящбяри, 3-ъц dan qara kяmяr ustasы Иlqar Иbrahimovun yetirmяsidiр.

Идманчыларла Шяки Бялядиййясиндя эюрцш - бялядиййя сядринин биринъи мцавини Ещтибар Нурийев, Нищад Ъаббарлы, Фяррух Ибращимли вя Илгар Ибращимов.

Yarышыn ikincы эцnundя iki azyaшlы idmanчыmiz - Нищад Ъаббарлы (1011 yaшлылыар арасында 30 kq чяki дяряъясиндя) вя Яли Щяшимов (6-7 yaшлылар арасында 25kq чяki дяряъясиндя) шobu ippon kumite yarышmasыnda yalnыz yarыm

Пешя щазырлыьы цзря мцвяффягиййятля имтащан вермиш эянъляря мцвафиг ШЯЩАДЯТНАМЯ тягдим олунур. Курслара гябул олмаг арзусунда оланлар Шяки район Ящалинин Сосиал Мцдафияси Мяркязиня мцраъият едя билярляр.

final mяrhяlяsindя xal hesabы ilя uduzмуш вя 3-ъц yerя чыхмышлар. Bu iki azyaшlы idmanчы Шяki Olimpiya mяrkяzindя 4-ъц dan qara kяmяr ustasы Tяrlan Yunusovun yetirmяlяridiр. Чempionatin сонунъу эцnцndя veteran idmанчыlar da юz gцclяrini sыnaмышлар. 35-40 yaш arasinda kata yarышыnda Tural Salamov bцtцn rяqiblяrinя qalib gяlиб 1 yerи тутараг qizil medalа вя дцнйа чемпиону адына лайиг эюрцлмцшдцр. Кumite yarышыnda open чяkidя Mehman Lяtifov ися анъаг yarim final mяrhяlяsidя mяьlub olaraq 3-ъц yerи тутмуш вя bцrцnc medala layiq эюrulmuшduр. Сюзцэедян чемпионатда Azяrbaycanын yыьma komandasы medal sayыna gюrя 1-cи yerя чыxmыш vя kubokla tяltif olunmuшduр. Ону да гейд едим ки, йарышларда iшtirak etmяk цчцn “Sяrxan vя Faiq” idman klubunun idmanчыlarыna Шяki шяhяr Bяlяdiyйяsi мяняви вя maddi dяstяk эюstяrmышдир. Биз дя идманчыларымыз адындан Шяки Бялядиййясинин коллективиня dяrin tяшякkцrцmцzц bilidirik.

Илгар ИБРАЩИМОВ,

мяшгчи, Дцнйа чемпиону

Кarateчilяr Respublika чempionu oldular Шяki karateчilяri Aчыq Azяrbaycan чempionatыndan qayыdыblar. Иdmanчыlarымыз 5 medal qazanыblar.

Astarada Milli Karate Federasiyasыnыn tяшkilatчыlыьы ilя Цmummilli lider Heydяr Яliyevin anadan olmasыnыn 92-ci ildюnцmцnя hяsr olunmuш WKF nюvц цzrя aчыq Azяrbaycan Чempionatы keчirilib.

Turnirdя regionlardan цmumilikdя, 100-dяn чox idmanчы qцvvяsini sыnayыb. Yarышda Шяkidяn mцxtяlif чяki dяrяcяsindя 5 idmanчы hяm kumite, hяm dя kata nюvц цzrя mцbarizя aparыb.

Yarышdan Шяki idmanчыlarыnыn hяr biri mцkafatчыlar siyahыsыna dцшцb. Kata nюvц цzrя Kяnan Шahmirov 10-11 yaшlы idmanчыlar arasыnda qыzыl medal qazanыb, eyni yaш qrupunda Oxшar Qяdirov isя цчцncц olub. Hяmчinin 14-15 yaш qrupunda Aьayar Mehdiyev dя yarышыn bцrцnc medalчыlarы siyahыsыna dцшцb. Komitя цzrя 1213 yaш qrupunda Murad Mirzяxanlы 3-cц, Яliheydяr Hacыzadя isя 14-15 yaш qrupunda ikinci yeri tutub.

Qarшыda idmanчыlarы Gцrcцstanыn paytaxtы Tiflisdя keчirilяcяk dцnya чempionatы gюzlяyir. Artыq karateчilяr bu turnirя hazыrlaшыlar.

Канал С

Kяnan Шahmirov

Тясисчи: Шяки Бялядиййяси Баш редактор: Мурад Нябибяйов

Редаксийанын цнваны: Шяки шящяри, АЗ5500, М.Я.Рясулзадя пр.182, 2-ъи мяртябя Тел: +(994 24) 244 28 02 Моб: +(994 50) 310 69 57 Е - м а и л : murad.nabibekov@mail.ru

www.sheki-municipality.narod.ru

Агшин Ибращимов, Милли Карате Федерасийасынын Шяки нцмайяндяси

Щесаб нюмряси: Азярбайъан Бейнялхалг Банкынын Шяки филиалы, Код: 805410 ВЮЕН: 9900001881 Мцхбир щесабы: 0137010002944 S.W.И.Ф.Т. БИК ИБАЗАЗ 2Х Шяки Бялядиййяси, Щесаб Но: 33308019449336503266 ВЮЕН 3000086531

Гязет 27 ийул 2005-ъи илдя Азярбайъан Республикасы Ядлиййя Назирлийиндя гейдиййатдан кечиб. Гейдиййат № 1458. Тираж 500. Чапа щазырланыб: 4 ийун 2015-ъи ил Гязет “ЗАМАН-АЗЯР” ММЪ-нын мятбяясиндя чап олунуб.

www.belediyye.io.ua