Sheki Belediyyesi, No 4 (127), Aprel 2015

МЯН ЙАНМАСАМ, СЯН ЙАНМАСАН, НЕЪЯ ЧЫХАР ГАРАНЛЫГЛАР АЙДЫНЛЫЬА?!

ØßÊÈ ØßÊÈ ÁßËßÄÈÉÉßÑÈ Н Нe ew ws sp pa ap pe er r

И Ш Ь А Л Е Д И Л М И Ш Т О Р П А Г Л А Р Ы М Ы З ГЯРБИ АЗЯРБАЙЪАН ХАНКЯНДИ ХОЪАЛЫ ШУША ЛАЧЫН ХОЪАВЯНД КЯЛБЯЪЯР АЬДЯРЯ АЬДАМ ФЦЗУЛИ ЪЯБРАЙЫЛ ГУБАДЛЫ ЗЯНЭИЛАН

S SH HE EK KI I

M MU UN NI IC CI IP PA AL LI IT TY Y

Шяки Бялядиййясинин органы

№ 4 (127) Апрел 2015 В Я Т Я Н И М И З И Н Г А Н Л Ы Т А Р И Х И

о оф ф

Гязет 2005-ъи илдян няшр едилир

ЧANAQQALA SЦLH ZИRVЯSИ AZЯRBAYCAN-TЦRKИYЯ ГАРДАШЛЫЬЫНЫН БАРИЗ НЦМУНЯСИ

декабр, 1988 26.12.1991 26.02.1992 08.05.1992 18.05.1992 02.10.1992 02.04.1993 07.07.1993 23.07.1993 23.08.1993 23.08.1993 31.08.1993 29.10.1993

УНУТМАЙАГ!

КЯЛБЯЪЯРИН ИШЬАЛЫНДАН 22 ИЛ КЕЧДИ

Сящ.5,8-дя

АМЕА-нын иллик йыьынъыьы кечирилиб Aprelin 29-da AMEA-nыn 2014cц ildяki elmi vя elmi-tяшkilati fяaliyyяtinя hяsr olunmuш Цmumi yыьыncaьы keчirilib.

Yыьыncaqda Azяrbaycan Respublikasы Prezidenti Administrasiyasыnыn rяhbяri, akademik Ramiz Mehdiyev,

Prezident Administrasiyasыnыn Humanitar siyasяt mяsяlяlяri шюbяsinin mцdiri, fizika-riyaziyyat elmlяri doktoru Fatma Abdullazadя, AMEA-nыn hяqiqi vя mцxbir цzvlяri, institut vя digяr tяшkilatlarыnыn direktorlarы, dюvlяt vя ictimai tяшkilatlarыn nцmayяndяlяri vя KИV nцmayяndяlяri iшtirak ediblяr.

Сящ.3-дя

"Bюlgяlяrdяn paytaxta" layihяsiнин нювбяти цнваны Шяки иди... Сящ.2-дя

Tцrkiyяdя Bяxtiyar Vahabzadя haqqыnda kitab nяшr edilяcяk Tцrkiyяdя Bяxtiyar Vahabzadяnin hяyat vя yaradыcыlыьыndan bяhs edяn kitab чap edilяcяk.

Bu barяdя APA-nыn Tцrkiyя mцxbirinя kitabы чap edяcяk olan Иstanbul Metropol bяlяdiyyяsinin Baш mяdяniyyяt idarяsindяn mяlumat verilib.

1000 sяhifяlik kitab чapa azяrbaycanlы alim Esmira Fuad Шцkцrova tяrяfindяn hazыrlanыb.

Kitaba alimin Bяxtiyar Vahabzadяnin hяyat vя yaradыcыlыьы barяdя tяdqiqatdan яlavя "Gцlцstan", "Atыlmышlar", "Шяhidlяr" poemalarы vя шeirlяri daxil edilib.

Baш mяdяniyyяt idarяsindяn deyilib ki, kitab bu ilin чap planыndadыr.

Kitaba Bяxtiyar Vahabza-

Шякилиляр ЫЫ дцнйа мцщарибясиндя

Сящ.6,7,8-дя

dяnin yaxыn dostu, mцasir Tцrk poeziyasыnыn tanыnmыш nцmayяndяsi Yavuz Bцlяnt Bakilяr юn sюz yazыb.

Kitabыn sentyabr ayыnda iшыq цzц gюrmяsi planlaшdыrыlыr. Kitabыn чapыndan sonra Bяxtiyar Vahabzadяnin 90 illik yubileyinin keчirilmяsi gюzlяnilir.

Qeyd edяk ki, Иstanbul Мetropol bяlяdiyyяsinin Baш mяdяniyyяt idarяsi 2014-cц ilin aprelindя Esmira Fuad Шцkцrovanыn mяшhur Azяrbaycan шairi Mяhяmmяd Hцseyn Шяhriyar barяdя monoqrafiyasыnы чap edib.

Onu da яlavя edяk ki, Bяxtiyar Vahabzadя sovet dюvrцndя Tцrkiyяdя kitabы чap edilmiш ilk azяrbaycanlы шair olmaqla йанашы, Tцrk oxucularыnыn яn чox tanыdыьы azяrbaycanlы sюz sяnяtkarыdыr.

Эяляъяйин тяййаряляри йанаъагсыз ишляйяъяк Сящ.15-дя

сящ. 2

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 4 (127), Апрел 2015

2015-ъи илин Ы рцбцндя Шякидя 57 milyon 393 min manatlыq mяhsul istehsal olunуб Шяkidя 2015-ci ilin birinci rцbцnцn sosial-iqtisadi inkiшafыnыn yekunlarы vя qarшыda duran vяzifяlяrя hяsr olunmuш hesabat yыьыncaьы keчirilmiшdir

Aprelin 16-da Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtindя 2015-ci ilin birinci rцbцnцn sosial-iqtisadi inkiшafыnыn yekunlarы vя qarшыda duran vяzifяlяrя hяsr olunmuш geniш шura iclasы keчirilib. Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubovun hesabat mяruzяsindя bu ilin ilk цч ayыnda rayonda faktiki qiymяtlяrlя 57 milyon 393 min manatlыq mяhsul istehsal olunduьu bildirilib.

Diqqяtя чatdыrыlыb ki, birinci rцbdя Шяkidя яmtяя dюvriyyяsinin цmumi hяcmi 2014-cц ilin mцvafiq dюvrц ilя mцqayisяdя 7 faiz artaraq 77 milyon 992 min manat olub. Rцb яrzindя istehsal vя qeyri-istehsal sahяlяrinin inkiшafыna yюnяldilmiш investisiyalarыn hяcmi 4 milyon 993 min manat tяшkil edib. Bu, юtяn ilin eyni dюvrц ilя mцqayisяdя 58 faiz чoxdur.

Birinci rцbdя rayonda 270 yeni iш yeri aчыlыb.

Rayon яhalisinin aztяminatlы tяbяqяsinin sosial vяziyyяtinin yaxшыlaшdыrыlmasы istiqamяtindя tяdbirlяr davam etdirilib, rцb яrzindя 522 ailяyя цnvanlы dюvlяt

sosial yardыmы tяyin edilmяklя, yardыm alan ailяlяrin цmumi sayы 2042-yя чatdыrыlыb.

Qeyd olunub ki, "Kяnd tяsяrrцfatы ili"nin ilk цч ayыnda Шяkidя aqrar sahяdя mяhsul istehsalыnыn artыrыlmasы diqqяt mяrkяzindя saxlanыlыb, 2015-ci ilin mяhsulu цчцn payыzlыq taxыl яkilmiш 61 min 231 hektar sahяyя aqrotexniki qulluq olunub. Artыq Шяkidя aqroparkыn yaradыlmasы istiqamяtindя dя iшя baшlanыlыb. 130 hektara yaxыn яrazini яhatя edяcяk aqroparkda hazыrda meyvя baьlarыnыn salыnmasы istiqamяtindя iш aparыlыr. Яrazidя istixana tяsяrrцfatыnыn yaradыlmasы da nяzяrdя tutulur. Яsas mяqsяd Шяkidя kяnd tяsяrrцfatыnыn яnяnяvi sahяlяrindяn hesab olunan meyvячiliyi inkiшaf etdirmяk, eyni zamanda, tяrяvяz istehsalыnы geniшlяndirmяkdir. Bundan яlavя, hazыrda rayonda hind toyuьu яti vя mяhsullarыnыn istehsalы ilя baьlы yeni layihя dя hяyata keчirilir.

Bildirilib ki, hesabat dюvrцndя яtraf mцhitin qorunmasыna, yaшыllыьыn artыrыlmasыna xцsusi diqqяt yetirilib, ИDEA Иctimai Birliyi tяrяfindяn hяyata keчirilяn "Цmumrespublika yaшыllaшdыrma" marafo-nu чяrчivяsindя rayonun mцxtяlif яrazilяrindя 20 min яdяd

Mяdяniyyяt vя Turizm Nazirliyinin "Bюlgяlяrdяn paytaxta" layihяsi paytaxt sakinlяrini regionlarыn mяdяniyyяti, el sяnяtkarlыьы, sosial-iqtisadi inkiшafы ilя tanыш etmяkdя davam edir.

Layihяnin nюvbяti цnvanы Шяki idi.

aьac яki-lib. Baш Gюynцk, Baш Шabalыd, Gюybulaq vя Qoxmuq kяndlяrindя yeni mяktяb binalarыnыn tikintisi ar-tыq baшa чatmaq цzrяdir, Qara-torpaq

pleksinin, Шяki шяhяrindя "Gяnclяr evi"nin, шяhid ailяlяri vя Qarabaь mцharibяsi яlillяri цчцn 5 fяrdi yaшayыш evinin, Baш Gюynцk kяndindя idman zalыnыn tikintisi davam

verilmяsi nяzяrdя tutulur.

Hesabat mяruzяsindя, hяmчinin birinci rцbdя яhalinin tяbii qaz, elektrik enerjisi vя digяr xidmяtlяrlя tяminatыnыn yaxшыlaш-

kяndindя isя 180 yerlik yeni mяktяb binasыnыn inшasыna baшla-nыlыb.

Birinci rцbdя Kiш kяndi яrazisindя "Marxal" istirahяt kom-

etdirilib. Dцnya Bankыnыn dяstяyi vя Яdliyyя Nazirliyinin sifariшi ilя inшa edilяn "Mяhkяmя kompleksi"nin 2015-ci il яrzindя istifadяyя

dыrыlmasы sahяsindя gюrцlяn iшlяrdяn dя яtraflы bяhs edilib, qarшыda duran vяzifяlяrя toxunulub.

"Bюlgяlяrdяn paytaxta" iш etdirib, bu zяnginliyi tяbliь edirik.

Vaqif Яliyev Шяkinin tarixindяn, gюrkяmli шяxsiyyяtlяrindяn dя danышdы. Bildirdi ki, Шяki шяhяri qяdim zamanlardan Azяrbaycanыn mяdяni vя iqtisadi mяrkяzlяrindяn biri olub: "Шяki юz toxuculuq sяnяti, xцsusilя dя ipяyi ilя Шяrq юlkяlяrindя, Avropada geniш tanыnыb. Bu gцn isя Шяki yeni inkiшaf dюvrцnц yaшayыr. Шяhяrin simasы dяyiшir. Шяki artыq яnяnя halыnы alan "Иpяk yolu" beynяlxalq musiqi festivalыna, digяr mяdяniyyяt tяdbirlяrinя ev sahibliyi edir, yenidяn dцnyanыn diqqяt mяrkяzinя чevrilir".

Aprelin 21-dя Bakы Шяhяr Mяdяniyyяt vя Turizm Иdarяsi vя Шяki Шяhяr Mяdяniyyяt vя Turizm Шюbяsinin tяшkilatчыlыьы ilя Azяrbaycan Dюvlяt Akademik Milli Dram Teatrыnda keчirilяn tяdbirdя baш nazirin mцavini Abid Шяrifov, Шяki rayon ИH baшcыsы Elxan Usubov, mяdяniyyяt vя turizm nazirinin birinci mцavini Vaqif Яliyev, millяt vяkillяri, ictimai xadimlяr vя tяdbirin digяr iшtirakчыlarы яvvяlcя bюlgяnin tarixi-mяdяni irsini, mцasir inkiшafыnы, mяtbяx nцmunяlяrini, dekorativ-tяtbiqi sяnяt ustalarыnыn яl iшlяrini, turizm imkanlarыnы яks etdirяn sяrgi ilя tanыш oldular.

Sяrgidя Шяkinin bar-bяrяkяti, rayonda istehsal olunan яrzaq vя kяnd tяsяrrцfatы mяhsullarы, Шяkinin tarixi, mяdяniyyяti haqqыnda nяшrlяr, rяsm яsяrlяri dя yer almышdы.

Mяrasimdя чыxыш edяn mяdяniyyяt vя turizm nazirinin birinci mцavini Vaqif Яliyev "Bюlgяlяrdяn paytaxta" layihяsinin uьurla davam etdiyini bildirdi. Qeyd etdi ki, Prezident Иlham Яliyev tяrяfindяn tяsdiq edilmiш regionlarыn sosial-iqtisadi inkiшafыna dair dюvlяt proqramlarыnыn icrasы bюlgяlяrdя

mяdяniyyяt vя turizmin inkiшafыna da bюyцk zяmin yaradыb.

Vurьulandы ki, bu layihя vasitяsilя bюlgяlяrimizin mяdяni irsini, mцasir gюzяlliklяrini paytaxtda nцmay-

Вцгар Щцсейновун чыхышы

шяhяrin mяdяniyyяt vя turizm infrastrukturu geniшlяnir.

Sonra Шяkinin tarixini, bugцnkц sosial-iqtisadi vя mяdяni inkiшafыnы яks etdirяn videoчarx

Шяkinin turizm imkanlarыndan da sюz aчыldы: "Fцsunkar tяbiяti, tarixi abidяlяri olan Шяkinin turizm potensialы geniшdir. Zяngin folkloru, gюzяl mяtbяxi, mehriban vя qonaqpяrvяr insanlarы bu шяhяrin imicini formalaшdыrыb. Burada keчirilяn beynяlxalq tяdbirlяr hяm шяhяrin mяdяni hяyatыna mцsbяt tяsir gюstяrir, hяm dя turizmin inkiшafыna шяrait yaradыr". Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubov чыxыш edяrяk son illяr шяhяrdя aparыlan tikinti, quruculuq iшlяrindяn, sosial layihяlяrdяn danышdы. Vurьuladы ki, юlkя baшчыsыnыn Шяkiyя gюstяrdiyi diqqяt vя qayьы nяticяsindя bюlgяdя yenidяnqurma iшlяri aparыlыr vя bu zaman milli memarlыq цslubu qorunub saxlanыlыr. Eyni zamanda,

Сеймур Гасымзадянин чыхышы

nцmayiш olundu,bu yurdun yetirmяsi olan gюrkяmli simalar haqqыnda mяlumat verildi. Hяmчиnin яslяn шяkili olan kinorejissor, xalq artisti Rasim Ocaqovun cяkdiyi filmlяrdяn fraqmentlяr gюstяrildi.

Tяdbir incяsяnяt ustalarыnыn konserti ilя davam etdi. Шяki Шяhяr Mяdяniyyяt vя Turizm Шюbяsinin "Zirvя" xalq instrumental ansamblыnыn mцшayiяt etdiyi konsertdя шяhяr uшaq incяsяnяt mяktяbinin "Fidanlar" rяqs qrupunun ifasыnda "Vals", Sяmяd Vurьun adыna шяhяr folklor evinin iшчisi Mяlahяt Mahmudova "Gцllяrim", M.F.Axundzadя adыna Mяdяniyyяt mяrkяzinin iшчisi Vцqar Hцseynov "Baьышla" mahnыlarыnы, Oxud kяnd folklor evinin mцdiri, mahir qara zurna ifacыsы Baxшяli Abdurahmanov "Heyratы" zяrb muьamыnы ifa etdilяr. Шяki Musiqi Kollecinin mцяllimi Mobil Яhmяdov "Yaьma, yaьыш", Azяr Иsgяndяrov "Ala gюzlцm", Aysel Иlyasova "Sevin Azяrbaycanы", Seymur Qasыmzadя "Xalq Heydяr sюylяyяcяk" mahnыlarыnы sяslяndirdilяr. Konsert proqramы alqышlarla qarшыlandы.

№ 4 (127), Апрел 2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

Зярифя Ялийева - 92 Шяkidя oftalmoloq alim, akademik Zяrifя xanыm Яliyevanыn anadan olmasыnыn 92-ci ildюnцmц mцnasibяtilя tяdbir keчirilиб.

Gюrkяmli oftalmoloq alim, akademik Zяrifя xanыm Яliyevanыn anadan olmasыnыn 92-ci ildюnцmц Шяkinin mцяssisя vя tяшkilatlarыnda da silsilя tяdbirlяrlя qeyd olunub. Keчirilяn tяdbirlяrdя gюrkяmli alimin mяnalы юmцr yoluna bir daha nяzяr salыnыb, onun Azяrbaycan tibb elminin inkiшafыndakы xidmяtlяrindяn geniш bяhs olunub.

AZЯRTAC xяbяr verir ki, silsilя tяdbirlяr чяrчivяsindя aprelin 27-dя Yeni Azяrbaycan Partiyasы (YAP) Шяki tяшkilatы Qadыnlar Шurasыnыn tяшkilatчыlыьы ilя "Azяrbaycan qadыnыnыn parlaq simasы" adlы tяdbir keчirilib.

Partiya цzvlяrinin, ziyalыlarыn, tibb iшчilяrinin iшtirak etdiyi tяdbirdя tяшkilatыn Qadыnlar Шurasыnыn sяdri Zяrinя Cavadova, rayon mяrkяzi xяstяxanasыnыn gюz xяstяliklяri шюbяsinin mцdiri Gцlnarя Mяmmяdova, YAP Шяki tяшkilatыnыn sяdri Hяsяn Hяsяnov, tяшkilatыn Иdarя Heyяtinin цzvц Sevil Иsmayыlova vя baшqalarы чыxыш edяrяk akademik Zяrifя Яliyevanыn Azяrbaycan tibb elminin inkiшafыna verdiyi dяyяrli tюhfяlяrdяn sюz aчыblar. Bildirilib ki, Zяrifя xanыm sяnяti vя yorulmaz fяaliyyяti ilя insanlara daim nur bяxш edib, шяfalы яllяri ilя minlяrlя xяstяni mцalicя edib, gюzlяrя iшыq verib. Onun mяnяvi dцnyasы, oftalmologiya elminin inkiшafыndakы xidmяtlяri zяngin vя чoxcяhяtlidir. Zяrifя xanыm qыsa, lakin mяnalы hяyatы boyunca saysыz-he-

sabsыz elmi kitablar, monoqrafiyalar чap etdirib. Dцnya шюhrяtli alimin elmi yaradыcыlыьы 12 monoqrafiyada, 160-dan чox elmi iшdя, ixtira vя sяmяrяlяшdirici tяkliflяrdя юz яksini tapыb.

Vurьulanыb ki, Zяrifя Яliyeva alim, pedaqoq, fяal ictimai xadim olmaqla yanaшы, hяm dя qayьыkeш vя sevimli hяyat yoldaшы, mehriban ana idi. Xalqыmыzыn цmummilli lideri Heydяr Яliyev vя Zяrifя xanыm insan kimi bir-birini цzvi surяtdя tamamlayыrdыlar. Bu iki parlaq шяxsiyyяtin ailя hяyatы bцtцn cяmiyyяt цчцn nцmunя idi.

Zяrifя xanыm Ulu Юndяrя hяr daim arxa vя dayaq olub. Bu gцn Zяrifя xanыmыn ruhu шaddыr ki, Prezident Иlham Яliyev цmummilli liderin layiqli davamчыsы kimi, Azяrbaycan dюvlяtчiliyini daha da mюhkяmlяndirir.

Bildirilib ki, akademik Zяrifя Яliyeva yazыb-yaratdыьы dяyяrli яsяrlяri, qoyub getdiyi elmi nailiyyяtlяri ilя birgя ideal bir hяkim, alim vя insan kimi xatirяlяrdя yaшayыr vя daim yaшayacaqdыr.

АМЕА-нын иллик йыьынъыьы кечирилиб (Яввяли 1-ъи сящифядя) Яvvяlcя iшtirakчыlar akademiyanыn institutlarыnыn vя elmi tяdqiqat mцяssisяlяrinin elmi nailiyyяtlяrini яks etdirяn sяrgi ilя tanыш olublar.

Yыьыncaьы giriш sюzц ilя AMEA-nыn prezidenti, akademik Akif Яlizadя aчыb. Bildirib ki, son illяr ardыcыl olaraq Bakыda keчirilяn beynяlxalq humanitar forumlar, mяdяniyyяtimizin tяbliьinя yюnяlmiш beynяlxalq layihяlяr uьurla davam etdirilib.

A.Яlizadя юtяn il aprel ayыnda AMEA-nыn Цmumi yыьыncaьыnda qarшыya qoyulan mяqsяdlяr istiqamяtindя bir sыra iшlяr gюrцldцyцnц deyib. Bildirib ki, beynяlxalq elmi яlaqяlяrin inkiшafы, yцksяkixtisaslы kadr hazыrlыьыnыn tяkmillяшdirilmяsi, elmin tяbliьi, populyarlaшdыrыlmasы vя digяr istiqamяtlяr цzrя qarшыya qoyulan mяqsяdlяrdя uьurlu nяticяlяr яldя olunub.

AMEA цzvlцyцnя seчkilяrin keчirilmяsini hesabat ilinin mцhцm hadisяsi kimi dяyяrlяndirяn A.Яlizadя bu seчkilяri yalnыz Akademiyanыn deyil, юlkяnin elmi vя ictimai hяyatы цчцn яlamяtdar hadisя olduьunu bildirib.

AMEA-da Biofizika vя Smart Materiallarы Mяrkяzi, Quba Regional Elmi Mяrkяzi, Molekulyar Biologiya vя Biotexnologiyalar, Elm Tarixi, Dцnya Siyasяti, Qafqazшцnaslыq institutlarыnыn yaradыldыьыnы diqqяtя чatdыrыb.

Alim юtяn ilin AMEA vя bцtюvlцkdя юlkяmizin elmi hяyatы цчцn bir sыra yeniliklяrlя dя yadda qaldыьыnы vurьulayaraq, юlkяmizdя, elяcя dя regionda ilk dяfя ola-

raq keчirilяn "Bakы Elm Festivalы2014", o cцmlяdяn Azяrbaycan alimlяrinin Ы Qurultayыnыn tarixi яhяmiyyяtindяn sюz aчыb.

AMEA rяhbяri elmin inkiшafы istiqamяtindя qarшыda duran vяzifяlяrin юhdяsindяn bundan sonra da uьurla gяlinяcяyinя яminliyini ifadя edib.

"Azяrbaycan 2020: gяlяcяyя baxыш" Иnkiшaf Konsepsiyasыnыn tяlяblяrinя uyьun olaraq alimlяrimizin юhdяsinя dцшяn vяzifяlяri юnя чяkib, юlkяmizdя biliklяr iqtisadiyyatыnыn formalaшmasы istiqamяtindя nяzяrdя tutulan la-

yihяlяrdяn danышыb.

Sonra AMEA-nыn akademik-katibi, akademik Rasim Яliquliyev hesabatla baьlы suallarы cavablandыrыb.

Azяrbaycan elmi tarixindя ilk dяfя olaraq "Azяrbaycan Respublikasыnыn Nizami Gяncяvi adыna Qыzыl medalы" ilя Azяrbaycan incяsяnяtinin vя sяnяtшцnaslыq elminin inkiшafыndakы xidmяtlяrinя gюrя akademik Arif Mяlikov mцkafatlandыrыlыb. Qeyd edяk ki, eyni adlы mцkafata Rusiya Elmlяr Akademiyasыnыn hяqiqi цzvц, fizika цzrя Nobel mцkafatы laureatы Jores Alfyorov da layiq gюrцlцb.

Tяdbirdя, hяmчinin elmin mцxtяlif sahяlяrindяki xidmяtlяrinя gюrя fяrqlяnяn alimlяrя AMEA-nыn adlы mцkafatlarы tяqdim edilib. Akademik Cяmil Яliyev Akademik Mirяsяdulla Mirqasыmov, akademik Telman Яliyev Nяsirяddin Tusi, akademik Musa Rцstяmov Akademik Yusif Mяmmяdяliyev, akademik Teymur Bцnyadov Abbasqulu aьa Bakыxanov, AMEA-nыn mцxbir цzvц Zemfira Sяfяrova Akademik Цzeyir Hacыbяyli, akademik Tariyel Talыbov Hяsяn bяy Zяrdabi vя geolo-

giya-mineralogiya цzrя elmlяr doktoru Mяmmяd Чыraqov Akademik Musa Яliyev adыna mцkafatlarla tяltif olunublar.

Daha sonra Fizika Иnstitutunun Biopolimerlяrin vя toksinlяrin spektroskopiyasы laboratori-yasыnыn mцdiri, fizikariyaziyyat elmlяri doktoru Oqtay Qasыmovun "Fiziki metodlara vя prinsiplяrя яsaslanan biofiziki tяdqiqatlar", AR Rabitя vя Yцksяk Texnologiyalar naziri, akademik Яli Abbasovun "Kosmik tяdqiqatlarыn Azяrbaycan Respublikasыnыn inkiшafыnda rolu vя perspektivlяri" vя AR Dюvlяt Neft Шirkяtinin Ы vitse-prezidenti, akademik Xoшbяxt Yusifzadяnin "Azяrbaycanыn neft strategiyasы vя elm" mюvzusunda elmi mяruzяlяri dinlяnilib.

Tяdbirdя AMEA-nыn Humanitar Elmlяr Bюlmяsi, Иctimai Elmlяr Bюlmяsi vя Quba Regional Mяrkяzinin yaradыlmasы mяsяlяlяrinя dя baxыlыb.

Yыьыncaqda AMEA-nыn akademik-katibi vя elmi bюlmяlяr цzrя akademik-katib vяzifяlяrinя seчkilяr keчirilib. Sяsvermяnin nяticяlяrinя яsasяn akademik Rasim Яliquliyev AMEA-nыn akademikkatibi, akademik Fяxrяddin Qяdirov Yer Elmlяri Bюlmяsinin, akademik Teymur Kяrimli Humanitar Elmlяr Bюlmяsinin, akademik Dilqяm Taьыyev Kimya Elmlяri Bюlmяsinin, akademik Fuad Яliyev Gяncя Bюlmяsinin akademik-katibi vяzifяlяrinя yenidяn tяsdiqlяniblяr. Bununla yanaшы, AMEA-nыn mцxbir цzvц Nazim Mяmmяdova Fizika-Riyaziyyat vя Texnika Elmlяri Bюlmяsinin, AMEA-nыn mцxbir цzvц Nяrgiz Axundovaya Иctimai Elmlяr Bюlmяsinin akademik-katibi vяzifяsini icra etmяk hяvalя olunub. Цmumi yыьыncaьыn qяrarы ilя AMEA-nыn illik hesabatы qяnaяtbяxш hesab edilib.

сящ.3

Vяtяnin mцdafiяsinя hazыram! Шяkidя "Vяtяnin mцdafiяsinя hazыram!" adlы hяrbi-vяtяnpяrvяrlik tяdbiri keчirilib.

Qeyd olunub ki, Sяfяrbяrlik vя Hяrbi Xidmяtя Чaьыrыш цzrя Dюvlяt Xidmяti yaradыldыьы gцndяn vяtяndaшlarыn hяrbi vяtяnpяrvяrlik tяrbiyяsi istiqamяtindя mц-

Sяfяrbяrlik vя Hяrbi Xidmяtя Чaьыrыш цzrя Dюvlяt Xidmяti vя Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin birgя tяшkilatчыlыьы ilя aprelin 29-da Шяki шяhяrindя "Vяtяnin mцdafiяsinя hazыram!" adlы hяrbi-vяtяnpяrvяrlik tяdbiri keчirilib.

"Yay teatrы"nda keчirilяn kцtlяvi tяdbirdя Шяki шяhяrinin, Oьuz vя Qax rayonlarыnыn icra hakimiyyяtlяrinin nцmayяndяlяri, Dюvlяt Xidmяtinin rayon шюbяlяrinin rяhbяrlяri, bu rayonlarda yerlяшяn hяrbi hissяlяrin шяxsi heyяti, orta mяktяblяrin yuxarы sinif шagirdlяri, hяmчinin шяhid ailяlяrinin цzvlяri, Qarabaь mцharibяsinin veteranlarы, fяal gяnclяr iшtirak edi-

hцm iшlяr gюrцr. Xidmяt tяrяfindяn юtяn ildяn baшlayaraq regionlarda "Vяtяnin mцdafiяsinя hazыram!" adlы hяrbi-vяtяnpяrvяrlik mюvzusunda silsilя tяdbirlяr hяyata kечirilir. Xaчmaz шяhяrindяn baшlanьыc gюtцrяn, Salyan vя Masallыda uьurla davam etdirilяn bu silsilя tяdbirlяrin nюvbяti цnvanы isя Шяki шяhяridir. Bu tяdbirlяr gяnclяrin hяrbi-vяtяnpяrvяrlik tяrbiyяsi iшini daha da gцclяndirmяk, чaьыrышaqяdяrki hazыrlыьыn keyfiyyяtini daha da yaxшыlaшdыrmaq, gяnc nяsli milli dюvlяtчilik ruhunda tяrbiyя etmяk, onlarda mцstяqil dюvlяtimizя sяdaqяt hissini mюhkяmlяndirmяk mяqsяdi daшыyыr.

blяr.

Tяdbiri Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubov aчaraq, gяnclяrin hяrbi-vяtяnpяrvяrlik tяrbiyяsindя belя gюrцшlяrin яhяmiyyяtini yцksяk qiymяtlяndirib.

Sяfяrbяrlik vя Hяrbi Xidmяtя Чaьыrыш цzrя Dюvlяt Xidmяti rяisinin birinci mцavini, generalmayor Zaur Abdullayev чыxышыnda bildirib ki, Azяrbaycan Respublikasы mцstяqilliyini bяrpa etdikdяn sonra dюvlяt quruculuьunun bцtцn sahяlяrindя olduьu kimi, ordu quruculuьunda da mцhцm nailiyyяtlяr яldя olunub. Hazыrda Milli Ordumuz peшяkar, yцksяk nizam-intizamlы zabit korpusuna malik,

Шяhid atasы Oruc Salamov, Qarabaь mцharibяsi veteranы Шahmar Bayramov чыxыш edяrяk gяnclяrя Vяtяnimizin sяr-hяdlяri keшiyindя ayыq-sayыq da-yanmaьы, iшьal altыndakы torpaq-larыmыzыn dцшmяndяn azad edilmяsi цчцn hяr an hazыr olmaьы tюvsiyя ediblяr.

Tяdbirin gediшindя Шяki шяhяrindяn шяhid atasы Oruc Salamova, Qax vя Oьuz rayonlarыndan шяhid analarы Sona Sцleymanova vя Esmira Yusifovaya, hяmчinin rayonlarыn icra hakimiyyяtlяrinin tяmsilчilяrinя, "Чaьыrышaqяdяrki hazыrlыq" fяnninin tяdrisindя fяrqlяnяn mцяllimlяrя, xidmяtdя yцksяk nяticяlяr gюstяrяn

mцasir dюyцш texnikasы ilя tяchiz edilяn, qarшыya qoyulan vяzifяlяri yerinя yetirmяyя qadir olan silahlы qцvvяlяr sяviyyяsinя yцksяlib.

hяrbчilяrя Dюvlяt Xidmяtinin xatirя hяdiyyяlяri tяqdim olunub.

Tяdbir vяtяnpяrvяrlik mюvzusunda tяrtib edilmiш bяdii proqramla baшa чatыb.

Сcience.gov.az Фотоларда - солдан саьа: 1-ъи сящифядя Ращим Щясянов, Фярщад Язизов, Йусиф Шцкцрлц, АМЕА-нын витсе президенти Ибращим Гулийев, Вцгар Аддуращманов.

3-ъц сящифядя - Ращим Щясянов, Фярщад Язизов, АМЕА Rяyasяt Heyяti Иctimaiyyяtlя яlaqяlяr vя elmin populyarlaшdыrыlmasы Иdarяsinin Elektron informasiya шюbяsinin rяis mцavini Нярэиз Гящряманова, Йусиф Шцкцрлц, Вцгар Аддуращманов

сящ.4

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

БЯЛЯДИЙЙЯ ХЯБЯРЛЯРИ

Шякидя...

"Bяlяdiyyя qulluьu haqqыnda" Ганунда дяйишикликляр

...gяnclяr Vяtяni qorumaьa gedirlяr

Azяrbaycan Respublikasыnыn Prezidentи Иlham Яliyev bяlяdiyyяlяrlя baьlы daha bir Fяrman verib.

Mia.az сайты xяbяr verir ki, апрел айынын 10-да имзаланмыш Fяrmana gюrя "Bяlяdiyyя qulluьu haqqыnda" Azяrbaycan Respublikasыnыn Qanununda dяyiшikliklяr edilmяsi barяdя" Azяrbaycan Respublikasыnыn 2015-ci il 13 fevral tarixli 1196-ЫVQD nюmrяli Qanununun tяtbiqinя dяyiшiklik olub. Dяyiшikliklяrя яsasяn, qanuna aшaьыdakы mяzmunda 5-1, 5-3-cц maddяlяr яlavя edilir: "Maddя 5-1. Bяlяdiyyя qulluьuna qяbul Bu Qanunun 5-ci maddяsinin ikinci hissяsinin tяlяblяri nяzяrя alыnmaqla bя-lяdiyyя qulluьuna vяtяndaшlar mцsabiqя яsasыnda qяbul edilirlяr.

Bяlяdiyyя qulluьuna qяbulun mцsabiqя яsasыnda keчirilmяsi цчцn 5 nяfяr bяlяdiyyя цzvц vя qulluqчusundan ibarяt bяlяdiyyяnin mцsabiqя komissiyasы (bundan sonra - mцsabiqя komissiyasы) yaradыlыr.

Mцsabiqя komissiyasыnыn tяrkibi, sяdri vя sяdrinin mцavini bяlяdiyyяnin qяrarы ilя tяsdiq edilir.

Mцsabiqя komissiyasы юz fяaliyyяtini iclaslar vasitяsilя hяyata keчirir. Mцsabiqя komissiyasыnыn iclaslarы цzvlяrinin yarыsыndan чoxu iшtirak etdikdя sяlahiyyяtlidir. Sяdr olmadыqda iclaslara sяdrin mцavini sяdrlik edir.

Mцsabiqя komissiyasыnыn fяaliyyяti qanunчuluq, obyektivlik, шяffaflыq vя bяrabяrlik prinsiplяri яsasыnda hяyata keчirilir.

Mцsabiqя komissiyasыnыn iшinя mцdaxilя yolverilmяzdir.

Mцsabiqя komissiyasы namizяdlяrin mцvafiq vяzifяyя uyьunluьunu onlarыn bilik sяviyyяsinя, peшя hazыrlыьыna, цmumi dцnyagюrцшцnя vя mцvafiq vяzifя цчцn tяlяb olunan keyfiyyяtlяrя яsasяn qiymяtlяndirir.

Mцsabiqя komissiyasыnыn iшinя mцvafiq sahяlяr цzrя ekspertlяr cяlb edilя bilяr.

Mцsabiqяnin elan edilmяsi, sяnяdlяrin qяbulu, keчirilmяsi vя nяticяlяrinin qiymяtlяndirilmяsi qaydasы mцvafiq icra hakimiyyяti orqanы tяrяfindяn mцяyyяn edilir.

Maddя 5-2. Mцsabiqя komissiyasы цzvlяrinin hцquq vя vяzifяlяri, tяшkilati mяsяlяlяr Mцsabiqя komissiyasы цzvlяrinin mцsabiqя komissiyasыnыn sяlahiyyяtlяrinя aid mяsяlяlяrin hяllindя iшtirak etmяk, tяkliflяr vermяk, habelя bu komissiyanыn qяrar, protokol vя digяr sяnяdlяri ilя tanыш olmaq, onlarla razыlaшmadыqda xцsusi rяy vermяk hцququ vardыr.

Mцsabiqя komissiyasы цzvlяrinin vяzifяlяri aшaьыdakыlardыr: - mцsabiqя komissiyasыnыn iclaslarыnы цzrsцz sяbяbdяn buraxmamaq vя vaxtыnda mцsabiqяnin keчirilmя yerindя olmaq; - mцsabiqя komissiyasыnыn iclaslarыnda baxыlan mяsяlяlяr цzrя sяsvermяdя iшtirak etmяk; - mцsabiqя komissiyasы цzvцnцn adыna vя qяrяzsizliyinя xяlяl gяtirя bilяcяk hяrяkяtlяrя vя чыxышlara yol vermяmяk.

Mцsabiqя komissiyasыnыn цzvlяri mцs-

Ш Шя яk kiid dя я я h a l i n я h a l i niin n ttiib b i bbi m mц цa ay yiin nя яs sii б ба аш ша а ч ча аттыыб б

abiqя zamanы aшaьыda gюstяrilяn tяlяblяrя яmяl etmяlidirlяr: - namizяdin шяxsiyyяtinя vя fikirlяrinя hюrmяtlя yanaшmaq; - namizяdя mцvafiq vяzifяyя yararlы olubolmamasы barяdя fikir bildirmяmяk;

Azяrbaycan Respublikasы vяtяndaшlarыnыn mцddяtli hяqiqi hяrbi xidmяtя чaьыrыlmasы vя mцddяtli hяqiqi hяrbi xidmяt hяrbi qulluqчularыnыn ehtiyata buraxыlmasы ilя baьlы Azяrbaycan Respublikasы Prezidentinin imzaladыьы Sяrяncama яsasяn, aprelin 7-dя Шяkidя gяnclяri hяrbi xidmяtя yolasalma mяrasimi keчirilib.

- mцsabiqяnin keчirildiyi otaьы tяrk etmяmяk vя rabitя vasitяlяrindяn istifadя etmяmяk.

Mцsabiqя komissiyasыnыn цzvц namizяdlяrdяn hяr hansы biri ilя yaxыn qohumluq, шяxsi yaxыnlыq, asыlыlыq mцnasibяtindя olduqda, yaxud obyektiv qiymяtlяndirmяyя mяnfi tяsir edя bilяn hallar mюvcud olduqda, юzц-юzцnя etiraz etmяlidir. Eyni qaydada namizяd belя яsaslar olduqda, mцsabiqя baшlamazdan яvvяl mцsabiqя komissiyasыnыn hяr hansы цzvцnя (цzvlяrinя) etiraz edя bilяr.

№ 4 (127), Апрел 2015 ki, bu gцn Azяrbaycan Prezidenti, Ali Baш Komandan Иlham Яliyevin rяhbяrliyi altыnda ordu quruculuьunda inamlы addыmlar atыlыr.

Orduda islahatlarыn aparыlmasы, struktur dяyiшikliklяri, peшяkar kadrlarla komplektlяшdirmя, hяrbi tяhsilin mцasir tяlяblяr baxыmыndan inkiшafы vя hяr шeydяn юncя, Silahlы Qцvvяlяrin vahid komandanlыq altыnda birlяшmяsi юz bяhrяsini verir. Bugцnki ordu 90-cы illяrin ordusu deyil. Artыq nizam-intizamlы, dцшmяnя layiqincя cavab verя bilяcяk ordu yaranыb, шяxsi heyяtin mяnяvi-psixoloji vя dюyцш hazыrlыьы xeyli yцksяlib.

Mяrasimdя чыxыш edяn Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubov Vяtяnя xidmяt etmяyin mцqяddяs vя mяsuliyyяtli vяzifя olduьunu bildirmiш, gяnclяrя шяrяflя xidmяt etmяyi, hяrbi biliklяrя dяrindяn yiyяlяnmяyi tюvsiyyя etmiш, saьsalamat evя qayыtmalarыnы arzulamышdыr.

Tяdbirdя digяr чыxыш edяnlяr dя gяnclяri tяbrik edяrяk, onlara яsgяri xidmяtdя uьurlar arzulamышыlar.

Sonra чaьыrышчы gяnclяr Azяrbaycan bayraьыnыn altыndan keчяrяk onlar цчцn ayrыlmыш xцsusi avtobusla hяrbi hissяlяrя yola dцшцblяr.

Tяdbirdя Azяrbaycan Respublikasыnыn Prezidenti Administrasiyasыnыn mяsul iшчisi Rцfяt Яliyev iшtirak etmiшdir.

***

...Dюvlяt Dram Teatrыnda yeni tamaшanыn premyerasы keчirilib

Bu maddяnin dюrdцncц hissяsinя uyьun olaraq яsaslandыrыlmыш etiraz verildikdя, barяsindя etiraz verilmiш mцsabiqя komissiyasы цzvц hяmin etirazыn verilmяsinя sяbяb olmuш namizяdя mцnasibяtdя mцsabiqя komissiyasыnыn qiymяtlяndirmяsindя iшtirak edя bilmяz. Яgяr etiraz nяticяsindя mцsabiqя komissiyasыnыn fяaliyyяtini hяyata keчirmяsi mцmkцn olmazsa, hяmin namizяdя mцnasibяtdя mцsabiqя komissiyasы yenidяn tяшkil olunur.

Aprelin 7-dя Sabit Rяhman adыna Шяki Dюvlяt Dram Teatrыnda Яhmяd Orucoьlunun "Oьru" komediyasы яsasыnda sяhmяlяшdirilmiш eyniadlы tamaшanыn premyerasы keчirilib.

Mцsabiqя komissiyasыnыn iclaslarыnda baxыlan mяsяlяlяr цzrя qяrarlar aчыq sяsvermя vя sadя sяs чoxluьu ilя qяbul edilir.

Sяslяr bяrabяr olduqda, sяdrlik edяnin sяsi hяlledicidir. Mцsabiqя komissiyasыnыn iclasы protokollaшdыrыlыr, protokol iclasda iшtirak edяn bцtцn mцsabiqя komissiyasы цzvlяri tяrяfindяn imzalanыr. Mцsabiqя komissiyasы цzvцnцn xцsusi rяyi olduqda, protokolda bununla baьlы qeyd aparыlыr vя xцsusi rяy protokola яlavя olunur.

Mцsabiqя zamanы namizяdin arzusu ilя videoчяkiliшdяn istifadя edilя bilяr. Bu halda videoчяkiliш mцsabiqя komissiyasыnыn normal fяaliyyяtinя maneчilik tюrяtmяmяlidir.

Mцsabiqяnin nяticяsi ilя razы olmayan namizяdlяr hяmin nяticяlяr elan olunduьu gцndяn 30 gцn mцddяtindя Azяrbaycan Respublikasыnыn Иnzibati Prosessual Mяcяllяsi ilя mцяyyяn edilmiш qaydada bяlяdiyyяyя vя ya mяhkяmяyя шikayяt verя bilяrlяr.

Maddя 5-3. Bяlяdiyyя qulluьuna qяbulla baьlы mяhdudiyyяtlяr - Hansы шяxs bяlяdiyyя qulluьuna aшaьыdakы hallarda qяbul edilя bilmяz: - onun fяaliyyяt qabiliyyяtinя malik olmamasы vя ya mяhdud fяaliyyяt qabiliyyяtinя malik olmasы mяhkяmяnin qяrarы ilя tяsdiq edilяrsя; - mяhkumluьu юdяnilmяmiш vя ya gюtцrцlmяmiшsя; - bяlяdiyyяnin sяdri, bяlяdiyyя sяdrinin mцavinlяri vя bilavasitя tabeliyindя vя ya nяzarяti altыnda iшlяyяcяyi bяlяdiyyя qulluqчusu ilя yaxыn qohumluq vя ya qudalыq (яr-arvadlar, onlarыn valideynlяri, qardaшlarы, bacыlarы, юvladlarы) яlaqяsi olduqda; - barяsindя tibbi xarakterli mяcburi tяdbirlяrin tяtbiqinя dair mяhkяmяnin qanuni qцvvяyя minmiш qяrarы olarsa".

Vяtяndaшlarыnыn tibbi mцayinяdяn keчirilmяsi ilя baьlы юlkя baшчыsыnыn tapшыrыq vя tюvsiyяsi Шяkidя dя uьurla icra olunur.

Fevralыn яvvяlindя baшlanan aksiya чяrчivяsindя 90 mindяn artыq rayon sakinin tibbi mцayinяdяn keчmяsi nяzяrdя tutulmuшdur. Фактики олараг ися рayon цzrя 110 min 680 nяfяr tibbi mцayinяdяn keчib.

Чaьыrышчы gяnclяr яvvяlcя цmummilli lider Heydяr Яliyevin abidяsi юnцnя gцl-чiчяk dцzцb, xatirяsini ehtiramla yad ediblяr. Шяhяrin mяrkяzindяki parkda шяhяr rяhbяrliyi, ictimaiyyяt nцmayяndяlяri vя valideynlяrin iшtirakы ilя keчirilяn mяrasimdя Sяfяrbяrlik vя Hяrbi Xidmяtя Чaьыrыш цzrя Dюvlяt Xidmяtinin Шяki rayon шюbяsinin rяisi, polkovnik Asяf Яhmяdov Azяrbaycanda ordu quruculuьu sahяsindя hяyata keчirilяn tяdbirlяr barяdя danышыb. Bildirilib

Premyerada шяhяr rяhbяrliyi, ictimaiyyяtin nцmayяndяlяri, sяnяtsevяrlяr, qonaqlar iшtirak ediblяr.

Tamaшanыn quruluшчu rejissoru Яbцlfяt Salahov, rяssamы Tural Mюyцfov, musiqi tяrtibatчыsы Иlqar Saatovdur.

Tamaшada яsas rollarы Xanlar Hяшimzadя, Иqrar Salamov, Briliant Musayeva, Akif Yusifov, Чinarя Sяmяdova vя baшqalarы ifa ediblяr. Yeni tamaшa bюyцk maraqla qarшыlanmышdыr.

...Ailя, Qadыn vя Uшaq Problemlяri Цzrя Dюvlяt Komitяsinin tяшkilatчыlыьы ilя tяdbir keчirilmiшdir Aprel ayыnыn 6-da Ailя, Qadыn vя Uшaq Problemlяri Цzrя Dюvlяt Komitяsinin "Ginekologiya vя Perinatalogiyanыn Иnkiшafыna Dяstяk" ИB ilя birgя hяyata keчirdiklяri reproduktiv saьlamlыqla baьlы layihя чяrчivяsindя Шяki шяhяrindя tяdbir keчirilmiшdir. Шяki MRX-nыn akt zalыnda keчirilяn tяdbirdя reproduktiv saьlamlыq, onun aspektlяri barяdя яtraflы mяlumatlar verilmiш, tяdbir iшtirakчыlarыnыn maraqlandыrdыьы suallar cavablandыrыlmышdыr.

Tяdbirdя iшtirakчыlara "Qadыn reproduktiv saьlamlыьыnыn sirlяri" adlы buklet paylanmышdыr.

Шяki Rayon Mяrkяzi Xяstяxanasыnын щякими, тибб цзря фялсяфя доктору Етибар Кяримовун Канал С телевизийасына вердийи мялумата эюря, яhalinin kцtlяvi dispanserizasiyasы baшa чatыb. Mцayinяlяr шящяrlя yanaшы, 70 yaшayыш mяntяqяsini яhatя edib. Aksiyada mцxtяlif xяstяliklяr цzrя 11 min 914 nяfяr ambulator, 477 nяfяr stasionar mцalicяyя cяlb olunub, 98 nяfяr isя paytaxta gюndяrilib. 149 nяfяrdя ilk dяfя

qanda шяkяrin yцksяk olmasы, 36 nяfяrdя isя ilkin vяrяm aшkar olunub. Mцayinяlяr terapevt, cяrrah, pediatr, oftalmoloq, nevropatoloq, stomatoloq vя dermatoloqlar tяrяfindяn, ultrasяs, rentgen vя laborator шяraitdя hяyata keчirilib.

Mцayinяdяn keчяn insanlar onlar цчцn yaradыlan шяraitя gюrя dюvlяtimizin baшчыsыna minnяtdarlыqlarыnы bildirir, belя aksiyalarыn davamlы olmasыnы arzulayыrlar.

№ 4 (127), Апрел 2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.5

ЧANAQQALA ЗЯФЯРИ - 100 Ramin SАДЫГОВ,

тарих елмляри доктору, Tцrkiyя

100 il яvvяl dцnyanыn hegеmon gцclяri Osmanlы Иmperiyasыnы diz чюkdцrmяk цчцn bir чox cяbhяdя onunla savaшa girdilяr. Hяm quruda, hяm dя dяnizdя Tцrkцn яzmini qыrmaьa чalышdыlar. Чalышdыlar, hяtta uzaq diyarlardan gяtirdiklяri Mцsяlmanlarы belя Osmanlыya, yяni Mцsяlman Tцrklяrя qarшы savaшdыrdыlar, лакин istяdiklяri nяticяni яldя edя bilmяdilяr...

ЧANAQQALA SЦLH ZИRVЯSИ AZЯRBAYCAN-TЦRKИYЯ DOSTLUЬUNUN БАРИЗ НЦМУНЯСИ qapыldыm. Чцnkц hяr yanda mцharibя gцnlяrindяn qalma dar vя dяrin sяngяrlяr, bir шimшяk iшыltыsы kimi шaxяlяnяrяk uzanыrdы. Bяlяdчimizдян yerin niyя Anafartalar adlandыьыnы sorduьumda, bюlgяnin чox kцlяkli vя fыrtыnalы olduьunu, savaш dюvrцndя dя fыrtыnalarыn яn шiddяtli olduьu yer kimi Ana Fыrtыnalar deyildiyini, sonradan isя Anafartalar шяklindя tяlяffцz edildiyini aчыqladы.

Hяqiqяtяn dя bizim ziyarяtimiz яsnasыnda da шiddяtli яsяn soyuq kцlяk, sanki kяskin biчaq kimi

aчыqlamышdы. Ayrыca jurnalistlяrя aчыqlamasыnda "24 Nisanda Aliyev kardeшimizle orada olacaьыz" deyяrяk Иlham Яliyevi Чanaqqalaya Sцlh Zirvяsinя dяvяt etmiшdi. Шцbhяsiz 24 Aprel tarixinin aчыqlanmasы ilя dцnya mediasыnda bu tarixin dцnyada еrmяnilяrin qeyd etdiyi 24 Aprel "еrmяni сoyqыrыmы" gцnц ilя цst цstя dцшdцyцnц, Tцrkiyяnin qяsdяn belя bir gцnц seчdiyini dillяndirmяyя baшladыlar. Lakin sюzsцz ki, cahili baшa

kяsirdi bяdяnimizi.

Bu il Чanaqqala bir baшqa idi. Bюyцk vя kiчik hяrkяs, atalarыna hюrmяt vя rяhmяt oxuyan yцz minlяrlя insan Чanaqqalla шяhidliklяrini ziyarяt etdi. Яlbяttя insanlarыn qяlbindяki bu sevgini sюnmяyя qoymayan vя xцsusяn gяnclяri, цstяlik yalnыz Tцrkiyяdяn deyil, dцnyanыn fяrqli юlkяlяrindяn Чanaqqalanы ziyarяtя чяkib gяtirяn Tцrkiyя hюkumяti bюyцk bir tяbliьat iшinin юhdяsindяn layiqincя gяldi.

Elя яn son vя gцclц tяbliьatы da юtяn gцnlяrdя, yяni Aprel ayыnыn 24-цndя Чanaqqalada bюyцk bir sцlh zirvяsi tяшkil edяrяk yerinя yetirdi.

Tцrkiyя prezidenti Rяcяb Tayyib Яrdoьan hяlя 15 Yanvar 2015-ci ildя Azяrbaycan Respublikasыnыn prezidenti Иlham Яliyevin Tцrkiyя sяfяri яsnasыnda, 24 Apreldя Чanaqqalada 100cц il anыmlarы mяrasimi tяшkil edяcяyini vя bir чox юlkя rяhbяrlяrini bu mяrasimя чaьыracaьыnы

salmaq чox чяtindir. Чцnkц Tцrkiyя prezidenti tяrяfindяn seчilяn gцn yяni Aprelin 24-dяn 25-nя keчяn gecя Чanaqqala savaшыnыn quru dюyцшlяrinin baшlandыьы, daha aчыq bir ifadяylя Иngiliс, Yeni Zelandiya vя Avstraliya яsgяrlяrindяn ibarяt qoшunlarыn Gяlibolu yarыm adasыna ilk dяfя чыxardыldыьы gцndцr. Dolayыsыyla seчilяn gцnцn dя bюyцk bir mяnasы vardыр.

Belяliklя Tцrkiyя prezidenti sюz verdiyi kimi Чanaqqalada tяшkil olunan Sцlh Zirvяsi цчцn dцnya юlkяlяri vя hюkumяtlяri rяhbяrlяrinя dяvяtlяr gюndяrdi. Aprelin 23-dяn etibarяn 90 юlkяnin dюvlяt vя hюkumяt nцmayяndяlяri tяdbir цчцn Чanaqqalaya gяldilяr. Azяrbaycan prezidenti dя Sцlh Zirvяsinя iшtirak edяn 17 юlkя rяhbяrindяn biri kimi gяlяnlяr arasыndaydы.

Ev sahibi Prezident Яrdoьanыn bюyцk qonaqpяrvяrliyi ilя sona yetяn tяdbirя Azяrbaycan prezidentindяn baшqa Albaniya prezidenti Bujar Niшani, Bosnийa-Hersoqovina prezidenti Mladen Иvaniч, Cibuti prezidenti Иsmail Omar Geulleh, Cяnubi Sudan prezidenti Salva Kiir Mayardit, Иraq prezidenti Fuad Mяsum, Иngiltяrяdяn Prins Чarles, Иrlandiya prezidenti Michail D. Hiddings, Черногорийа prezidenti Filip Vujanoviч, Qatar Яmiri Tяmim ibni Hamad el Sani, Makedoniya prezidenti Gjorge Иvanov, Mali prezidenti Иbrahim Boubacar Keita, Nigeriya prezidenti Mahammadou Иssoufou, Pakistan prezidenti Mяmnun Huseyn, Seneqal prezidenti Macky Sall, Somali prezidenti Hяsяn Шeyx Mahmud, Tцrkmяnistan prezidenti Qurbanqulu Berdimuhammяdov iшtirak etdi.

Mяrasimя ayrыca Avstraliya, Yeni Zellandiya, Moldova vя Rumыniya baш nazirlяri, Bяhreyn Krallыьы, Fransa, Qabon, Qana, Cяnubi Afrika, Cяnubi Koreya, Gцrcцstan, Xorvatiya, Hindistan, Litva, Livan, Kanada, Monqolustan, Movritanya, Mozambik, Sin-

qapur, Tacikistan, Tunus, Viyetnamdan nazirlяr, Avstriya, Belчika, Benin, Braziliya, Bolqarыstan, Иndoneziya, Estoniya, Yaponiya, Qazaxыstan, Konqo, Maleziya, Myanmar, Юzbяkistan, Portuqaliya, Sяudiyyя Яrяbistanы, Tayland, Umman vя Zambiya sяfirlяri iшtirak etdilяr. Zirvяni dцnya iчtimaiyyяtinя чatdыrmaq цчцn dцnyanыn 35 юlkяsindяn 1400 jurnalist qeydiyyatdan keчmiшdi.

Mяrasim sыrasыnda Tцrkiyя prezidenti Rяcяb Tayyib Яrdo-

Ы Dцnya Savaшыnыn яn aьыr, dюzцlmяz vя чяtin sыnaьыndan Osmanlы чыxdы. Dцzdцr, dюvlяt mцharibяyя imperiya kimi baшlasa da Ы Dцnya Savaшыndan sonra imperiya tarixя qarышdы vя Tцrkiyя Cumhuriyyяti quruldu. Ancaq Tцrklяrin mцqavimяtini qыra bilmяyяn Qяrbin hegеmon dюvlяtlяri Чanaqqaladan sonra ikinci zяrbяni Mustafa Kamal Atatцrk rяhbяrliyindяki Milli Mцcadilя illяrindя alaraq Tцrkiyя torpaqlarыndan чяkilmяyя mяcbur qaldыlar. Чanaqqalada bir Тarix yazыldы. 15 yaшыndakы uшaqlarыn belя hяrb meydanlarыnda bюyцklяr ilя чiyin-чiyinя savaшdыьы bir tarix idi Тарих. Иstanbul litseylяrinin son sinif шagirdlяrinin, futbol komandalarыnыn oyunчularыnыn, qыsacasы, mяnsяbindяn, irqindяn, vяzifяsindяn, dцnya gюrцшцndяn asыlы olmayaraq hamыlыqla yadelli tapdaьыna dцшmяk istяmяyяn insanlarыn hayqыrтысыйdы Тарих. Elя bir hayqыrты ki, gцclц vя zirehli Qяrb donanmalarыnы Чanaq-

qala boьazыnыn sяrin sularыnda dяfn edяrяk tarixя "Чanaqqala keчilmяz" ibarяsini qыzыl hяrflяrlя hяkk etdi..

100 il яvvяlki o ab-havanы hiss etmяk цчцn bu ilin Mart ayыnda Чanaqqala vя Gяlibolu yarыmadasыna sяfяr etmiшdim. Шяhidliklяr arasыnda bir saьa bir sola qыvranaraq uzanыb gedяn yolun kяnarlarыnыn, 1915-ci ilin o dяhшяtli gцnlяrinin izlяrini daшыyan mяzar daшlarы ilя bяzяnmiш olmasы mяni чox duyьulandыrdы. Bir yanda Mцsяlman яsgяrlяrin mяzarlarы, bir yanda Иngilis, Fransыz, Avstraliyalы яsgяrlяrin mяzarlarы. Xцsusяn Иngilis vя Avstaliyalы яsgяr mяzarlarыnыn abidяsindя "We are so proud of you", Mцsяlman-Tцrk mяzarlarыnda isя "Шehitler юlmez Вatan bюlцnmez" yazыlarы gюzя чarpыrdы. Yarыmadanыn яn yцksяk nюqtясindя yerlяшяn Anafartalar Шяhidliyinя чatdыьыmыzda isя hяqiqяtяn sanki o gцnkц savaш gцnlяrinя geri dюnmцш kimi bir hissя

ьan bцtцn qonaqlarы ilя yaxыndan maraqlanырdы. Амма тяbii ки, bizim яn чox diqqяtimizi чяkяn Azяrbaycan prezidenti ilя Tцrkiyя prezidenti arasыndakы yцksяk sяviyyяli qarшыlыqlы, исти mцnasibяt idi. Hяqiqяtяn dя zirvя boyunca Яrdoьanыn, Azяrbaycan prezidentinя яn dяyяrli qonaq kimi yцksяk sяmimiyyяt gюstяrdiyi diqqяtlяrdяn qaчmadы. Шцbhяsiz bu hal tяbiidir. Чцnkц Tцrkiyя ilя Azяrbaycan eyni millяtin tarixi, mяdяni vя dini ortaq tяmяlinя sahib iki qardaш dюvlяtidir. Hяmyerlimiz, bюyцk Azяrbaycan шairi Bяxtiyar Vahabzadя bu qardaшlыьы юz шeirindя necя gюzяl ifadя etmiшdir: Bir ananыn iki oьlu Bir amalыn iki qolu O da ulu, bu da ulu Azяrbaycan, Tцrkiyя Dinimiz bir, dilimiz bir Ayыmыz bir, ilimiz bir Eшqimiz bir, yolumuz bir

Azяrbaycan, Tцrkiyя Bir millяtik iki dюvlяt Eyni arzu, eyni niyyяt Hяr ikisi cumhuriyyяt Azяrbaycan, Tцrkiyя.

Hяqiqяtяn bu sяtirlяrdя qeyd olunduьu kimi tarix boyu Azяrbaycan vя Tцrkiyя arasыndakы mцnasibяtlяr dostluq vя qardaшlыq чяrчivяsi daxilindя inkiшaf etmiшdir.

Hяlя 20-ci яsrin яvvяllяrindя Azяrbaycan xalqыnыn бolшevik-еrmяni qяtliamlarы ilя цzlяшdiyi, Bakыnыn qurtuluшu kimi hadisяlяrdя Anadoludan gяlяn Tцrk Mehmetчiklяrinin Azяrbaycan oьullarы ilя birgя, чiyinчiyinя vuruшmalarы tarixin шahid olduьu яn maraqlы qardaшlыq vя yardыmlaшma sяhnяlяri olmuшdur.

1915-ci ildя Чanaqqala savaшыnda Azяrbaycandan kюnцllц iшtirak edib hяrb cяbhяlяrindя шяhid olan Azяrbaycanlыlarыn mяzarlarы Tцrkiyяdя olduьu kimi, 1918-ci ildя юlkяmizin mцstяqilliyi uьrunda mцbarizя aparыb шяhid olan Tцrk юvladlarыnыn mяzarlarы da Azяrbaycandadыr. Dolayыsыyla 15 Yanvar tarixindя Яrdoьanыn яn mцhцm qяrarы prezident Иlham Яliyevlя birgя tяшkil etdiyi mяtbuat konfransыnda ilk dяfя aчыqlamasыnы, цstяlik elя birinci olaraq da Azяrbaycan prezidentini dяvяt etmяsini hяm tяqdirяlayiq hal, hяm dя qardaшlыьыn bir nцmunяsi kimi dяyяrlяndirmяk lazыmdыr.

Bu qardaшcсынa mцnasibяt Sцlh Zirvяsi gцnц дя yan-yana oturmuш iki prezident arasыndakы sяmimi sюhbяtlяrdя aчыqca gюrцndц, bцtцn dцnya da buna шahid oldu. Prezidentlяr шяhidlяrin mяzarы цzяrinя чiчяklяr qoyaraq dualar oxudular. Чanaqqala шяhidliyindя

uyuyan Azяrbaycanlы шяhidlяrin mяzarыnыn mцstяqil Azяrbaycan Respublikasыnыn prezidenti tяrяfindяn ziyarяt olunmasыnыn bюyцk mяnasы var idi. Чцnkц юz Вяtяni mцstяqil olmadыьы halda, dost vя qardaш юлкянин mцstяqilliyinя xяlяl gяlmяmяsi цчцn canыndan keчяn Azяrbaycan oьlunun mяzarы, щямин gцn artыq mцstяqilliyinя qovuшmuш Вятянинин baшчыsы tяrяfindяn ziyarяt olunurdu. Чanaqqaladakы Sцlh Zirvяsi sayьы duruшu vя шяhidlяrin xatirяsinя sayьы atяшlяri ilя baшladы. Sonra Tцrkiyяnin himni oxundu. Daha sonra Rяcяb Tayyib Яrdoьan vя Britaniya taxt-tacыnыn vяliяhdi, Uels шahzadяsi Чarlz tяrяfindяn Шяhidlяr Abidяsinin юnцnя чяlяng qoyuldu. Bu arada Azяrbaycan prezidenti dя son mяnzillяrindя uyuyan шяhidlяrin mяzarlarыna чiчяk qoyaraq dualar etdi.

(Арды 8-ъи сящифядя)

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ. 6

№ 4 (127), Апрел 2015

Шякилиляр ЫЫ дцнйа ci dяrяcяli "Bюyцk Vяtяn muharibяsi", "Qыrmыzы Ulduz" ordenlяri vя 9 medalla tяltif olunmuшdur.

Qыrmыzы bayraqlы vя Suvorov ordenli 416-cы Taqanroq atыcы diviziyasыnыn шanlы dюyцшчцsц, Zunud kяnd sakini Иsaq Qurbanov tankvuran top komandiri vя-zifяsindя Mozdokda vuruш meydanыna girmiш, Berlindя isя muharibяni qяlяbя ilя qurtarmышdыr. Dnepr sahilindя И.Qurbanov dцшmяnin 3 tankыnы sяrrast atяшlя mяhv

тяби битирдикдян сонра 1929ъу илдя - 12 йашында Шяки ипяк фабрикиндя уста шаэирди кими ишлямяйя башлайыр. Техникипешя мяктябини гуртардыгдан сонра ися Шяки тохуъулуг комбинатында мцхтялиф вязифялярдя ишляйир. 1940-ъы илдя ордуйа чаьырылан М.Щямидов мцщарибядя взвод командиринин мцавини, баталйон гярарэащынын ряиси, дивизийа гярарэащ ряисинин кюмякчиси олмушдур. 1962-ъи илдя Азярбайъанын щярби комиссары ищшляйяндя она эе-

Мурад НЯБИБЯЙОВ 1941-ъи ил ийунун 22-дя Фaшist Almaniyasыnыn ССРИ-йя qяflяtяn hцcum etmяsi о вахткы чохмиллятли совет xalqынын гязяби иля гаршыланды. Бюйцк бир дювлятин тяркибиндя олан бцтцн республикаларын сакинляри бир няфяр кими Авропанын йарысындан чохуну ишьал етмиш Щитлер ордусуна гаршы сяфярбяр олдулар.

Тофиг Аьащцсейнов

Сялащяддин Казымов

Мяммядшяриф Щямидов

zin qяhramanlыqla vuruшduqlarы haqda шad xяbяrlяr alыnыrdы. Onlarыn yaxalarыnda yeni-yeni orden vя medallar parlayыrdы. Ъябщядя шцъаят эюстярян Шякилилярин сайы эетдикъя артырды... Эенерал-полковник Тофиг Аьащцсейнов 1941ъи илдян совет ордусунда хидмят етмишдир. 1942-ъи илдя Бакы артиллерийа мяктябини битирдикдян сонра 1-ъи Белорусийа сябщясиндя взвод

О, 1993-ъц илин пайызында Москвада дцнйасыны дяйишмиш вя орада дяфн олунмушдур. Мяiшяt xidmяti kombinatыnda iшlяyяn Suleyman Eldarov Oryol - Kursk яtrafыndaki vuruшmalarda, Jitomir-Kiyev uьrunda vя Polшanыn azad edilmяsi uьrunda mubarizяdя fюvqяladя igidliyя gюrя "Шюhrяt ordeni"nin hяr цч dяrяcяsinя layiq gюrцlmцшdцr. Buna

ишлядикдян сонра бир мцддят Шяки Педагожи Техникумунун, сонра ися юмрцнцн сонунадяк Шяки 2 нюмряли интернат-мяктябин директору ишлямишдир. Юz xahiшi ilя ordu sыralarыna gedяn 17 yaшlы Gцlц Иlyasov yalnыz feldшer kimi deyil,hяm dя cяsur bir dюyцшчц kimi шюhrяt qazanmышdыr. O,Qafqazdan Berlinяdяk шanlы dюyцш yolu keчmiшdir.

Ъямил хан Шякиханов

Солтан Язизов

Сцлейман Елдаров

Щамы цчцн Вятян адланан совет империйасынын sяmasыnы bцrцyяn qara buludlarы daьыtmaq, dцшmяnя юз йерини танытмаг, hяr qarыш torpaьы hamыlыqla mцdafiя etmяk лазым иди. Чoxmillяtli совет ордусу tяpяdяn dыrnaьadяk silahlanmыш qяddar dцшmяnlя юlцm-dirim mubarizяsinя giriшdi. О вахткы бцtцn sovet xalqы kimi Шяkililяr dя qяzяb vя nifrяt hissi ilя deyirdilяr:

нерал-майор рцтбяси верилмишдир. М.Щямидов 1969-ъу ил февралын 14-дя хидмяти вязифясини йериня йетиряркян фаъияли сурятдя щялак олмушдур. Шяки ханлары няслинин сонунъу нцмайяндяляриндян бири, Кярим аьа Фатещин нятиъяси, 1903-ъц ил апрелин 18-дя Шякидя анадан олмуш вя 1917-ъи илдя Москвайа кючян, 1920-ъи иллярдя орада щярби тящсил алмыш Ъямил Шякиханов мцщарибя башла-

etdiyi, Visla чayы яtrafыnda faшistlяrи бюйцк тяляфата мяруз гойдуьу, Oder чayы сащилиндя almanlarыn iki aьыr tankыnы yerindяcя susdurduьu vя bir tankыnы yandыrdыьыna gюrя 1-ci vя 2-dяrяcяli "Vяtяn muharibяsi", "Qыrmыzы Ulduz" ordenlяri vя medallarлa tяltif edilmiшdir. Бцтцн Шякилилярин фядакар мцяллим, гануну щямишя юз шяхси марагларындан цстцн тутан, эянъ няслин вятянпярвяр рущда

Ящмядиййя Ъябрайылов

Ящмяд Мясимов

Гурбан Аббасов

Мяммяд Ряшидов

командири, ялащиддя зенит артиллерийа дивизийасы гярарэащ ряисинин кюмякчиси олмуш, Висла-Одер вя Берлин ямялиййатларында иштирак етмишдир.

Bюyцk xidmяtlяrinя gюrя Sovet Иttifaqы Qяhrяmanы adы almaq kimi yцksяk шяrяfя nail olan Sяlahяddin Kazыmov шяkililяrin fяxridir.

O, dцшmяnin darmadaьыn edilmяsi цчцn bцtцn qцvvяsini sяrf etmiшdir. С.Казымов Mцharibяdяn sonrakы dюvrdя Azяr-

gюrя dя Suleyman Eldarov Sovet Иttifaqы Qяhramanы vя Sosialist Яmяyi Qяhramanы hцquqlarыna malik иди.

Tяpяcяnnяt kяndindя mцяllimlik edяn Muxtar Suleymanov ikinci dцnya muharibяsinin ilk gцnlяrindяn dюyцшя giriшmiшdi. Иgid kяшfiyyatчi Ukranya, Belorusiya dюyцшlяrindя, yapon Samuraylarыna qarшы vя Moskva уьрунда vuruшmalarыnda, Varшavanыn azad olunmasыnda mцstяsna igidlik vя шцcaяt gюstяrmяшdir.

Щяmyerlilяrimizdяn Allahyar Haqverdiyev, Huseyn Яkbяrov, Piri Mяmmяdov, Мяммяд Ряшидов, Fяrrux Hяmidzadя, Иskяndяr Иlyasov, Ящмяд Мясимов, Mяmmяdяli Иbrahimov, Иsfяndiyar Salmanov, Nяsib Mюvsumov, Иdris Yunusov, Mяhyяddin Abbasov, Яsabяli Aьamirzяyev, Novruz Osmanov, Musa Иbrahimov, Бялйар Мяммядов, Иsmayыl Sяmяdov, Яhmяd Qяdirov, Mяmmяd Sultanov, Zahid

Bilsin ana torpaq, eшitsin Vяtяn, Mцsяllяh яsgяrяm mяn dя bu gцndяn.

Yцzlяrlя hяmyerlimiz hяrbi komissarlыьa gяlяrяk cяbhяyя - dцшmяnlяrя qarшы vuruшmaьа gюndяrilmяlяrini xahiш edirdiляр. Ataanalar oьlanlarыnы, arvadlar яrlяrini, niшanlы qыzlar adaxlыlarыnы cяbhяyя yola salыrdыlar.

Dюyцш meydanыndan tez-tez hяmyerlilяrimi-

Ясяд Мяммядов

Вящйяддин Сялимов baycanda Daxili Ишляр Nazirliyi sistemindя ишлямиш vя general-mayor rцtbяsindя nazir mцavini vяzifяsinядяк yцksяlmiшdir.

1978-ъи ил ийулун 2-дя хидмяти вязифясини иъра едяркян щялак олмуш Sovet Иttifaqы Qяhrяmanы Sяlahяd-din Kazыmovun Bakы шяhяrindя yaшadыьы Sяmяd Vurьun kцчяsi 196 цnvandakы binaya baralyefi vurulmuшdur.

1917-ъи илдя Шякидя анадан олмуш Мяммядшяриф Щямидов ибтидаи мяк-

Нуру Абдуллайев йанда авиасийа майору кими дюйцшляря гатылмышдыр. 1942ъи илдян ися мяшщур совет авиа конструктору Андрей Туполйевин рящбярлик етдийи авиасийа заводунда гырыъы вя бомбардманчы тяййарялярин лайищяляндирилмяси вя истещсалы иля мяшьул олмушдур. Мцщарибя гуртардыгдан сонра да Ъ.Шякиханов Москва шящяриндя авиасийа сянайесинин йцксяк чинли забити кими тягацдя чыханадяк фяалиййят эюстярмишдир. Онун эенералполковник олдуьу да дейилир.

Эцлц Илйасов

Бяхтийар Мяммядов Siчovka-Jizdra rayonundan dцшmяnin arxasыna keчяrяk Oryol-Kursk marшrutu цzrя gedяn dяmir yol kюrpцlяrinin partladыlmasыna rяhbяrlik etmяk M.Suleymanova hяvalя edilmiшdi. Tapшiriq lяyaqяtlя yerinя yetirildiyindяn onun rяhbяrlik etdiyi яsgяrlяrdяn 170 nяfяr ordenlя, M.Suleymanov isя "Aleksandr Nevski"ordeni ilя tяltif edilmiшdir. Qvardiya mayoru Muxtar Suleymanov iki dяfя yaralanmышdы. O, iki dяfя "Qыrmыzы bayraq", birin-

Muxtar Suleymanov бюйцмяси цчцн ялиндян эяляни едян бир инсан кими таныдыглары Гурбан Аббасов мцщарибянин илк эцнляриндян ъябщяйя эетмиш, гызьын дюйцшлярдя иштирак етмишдир.

1942-ъи илдя ися аьыр дюйцшлярин бириндя башындан алдыьы гялпя йарасы она дюйцшляри давам етдирмяйя имкан вермямиш вя о ордудан тярхис олунмушдур. Ъябщядян гайытдыгдан сонра Г.Аббасов Шякинин тящсил системиня юз тющфясини вермишдир. О, бир нечя орта мяктябдя директор

Бялйар Мяммядов Иbrahimov, Nцrяddin Sяmяdov, Mяmmяd Яhmяdov, Tacяddin Яfяndiyev, Nizamяddin Abdurrяhmanov, Ряъяб Абдуллайев, Яnvяr Mяmmяdov, Яsabяli Яsgяrov, Saleh Mяmmяdov, Soltan Яzizov, Ramazan Яliyev, Naьы Haшыmov vя yцzlяrlя baшqa щямйерлиляримиз aьыr muharibя cяbhяlяrindя qяhramancasыna dюyцш yolu keчmiш vя dяfяlяrlя orden vя medallarla tяltif olunmuшlar.

Ряъяб Абдуллайев

(Арды 19-ъу сящифядя)

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 4 (127), Апрел 2015

сящ.7

м ц щ а р и б я с и н д я 70 il (Яввяли 6-ъы сящифядя)

Fяhlяlяrin, kolxozчularыn, gяnclяrin fяdakar яmяyi орduнuн яsgяrlяrini dцшmяnя qarшы daha yaxшы, yenilmяz iradя ilя vuruшmaьa ruhlandыrыr, Vяtяn uьrunda яzm vя mяtanяtlя dюyцшmяyя sюvq edirdi.

Muharibя illяrindя minlяrlя Шяkili sяnaye vя kяnd tяsяrrufatыnыn mцxtяlif sahяlяrinя iшlяmяyя gedirdi.

Rayonun fabrik vя zavodlarыnda cяbhя briqadalarы yaradыlыrdы.

Rayonda 200-чцlяr

Fikrяtя! Яziz Fikrяt... sяnя mя'lum edirik ki, sevimli qardaшыn Stalinqraddan baшlamыш Budapeшtя kimi шanlы dюyцш yolu keчmiшdir. O, vuruшa-vuruшa istяkli topu ilя dцшmяnin 2 tankыnы xarab vя mяhv etmiш, 36 avtomobilini vя baшqa bir чox texnikasыnы, canlы qцvvяsini sыradan чыxarmышdыr.." Яhяd vя Яdil ordudan qayыdanda onlarыn yaxasыnы orden vя medallar bяzяyirdi. О вахт Vяtяni mц-

Цmumiyyяtlя dцшmяnя qarшы mяrdliklя vuruшmuш, яsgяri mяharяt gюstяrяn 3 min nяfяr hяmyerlimiz SSRИ orden vя medallarыna layiq gюrцlmцшdцr. Яlbяttя, бир гязет йазысында onlarыn hяr birinin qяhramanlыьыndan danышmaq чяtindir. Чохмиллятли бюйцк бир дювлятин эцъцня бяляд олмадан гяфлятян щцъума кечян дцшmяnlяr доьрудан

Ъаващир Аббасова

Дцрря Мяммядова

Мяъид Рясулов

йя эетмиш танк гошунларынын тяркибиндя Берлинядяк азьын дцшмяня гаршы вурушмушдур.

manlara zяrbяlяr endirяrяk onlarыn qцvvяlяrini sarsыdыrdыlar. Яhmяdiyyя Cяbrayыlov, Nuru Abdullayev Fransada, Шahbaba Mяcidov Иtaliyada, Abbas Abbasov Belorusiyada, Иsmayыl Nяbiyev Ukraynada partizan hяrяkatыnda yaxыndan iшtirak etmiшlяr. Ящмядиййя Ъябрайылов 1920-ъи илдя Шяки районунун Охуд кяндиндя анадан олмушдур. 1941-ъи

zяrbячi vardы.

1945-ci ilin baharыnda SSRИ Xalq Toxuculuq sяnayesi iшчilяrindяn 10 nяfяrini "SSRИ xalq toxuculuq sяnayesi я'laчыsы" dюш niшanы ilя tяltif etmiшdir.

Sovet hюkumяtinin vя оrdu komandanlыьыnыn xцsusi tapшыrыqlarыnы mцvяffяqiyyяtlя yerinя yetirdiklяrinя gюrя SSRИ Али Sovetinin Rяyasяt hey'яtinin 1944-cц il 22 yanvar tarixli fяrmanы ilя

Ленинград ъябщясиндя аьыр йараланмыш М.Сцлейманов госпиталда мцалиъя олундугдан сонра командирлярин тякидиня бахмайараг евя гайымагданса йенидян ъябщяйя эетмяйя цстцнлцк вермиш вя мцщарибянин гуртармасынын Берлиндя шащиди олмушдур.

Ясмяр Щясянова

Новруз Османов

Нясиб Ябдцррящманов

да юzlяrinя mяzar qazdыlar.

Lakin muharibя neчя-neчя hяmyerlimiзи dinc hяyatыndan, mehriban ailяsindяn, яziz sevgilisindяn ayrы saldы.

Yцzlяrlя шяkili юz canыnы Vяtяn yolunda qurban verdi.

Mяrhum Nazim Hacыyev 1943-cц ildя dюyцшlяrdя gюstяrdiyi igidliyя gюrя Lenin ordeni ilя tяltif olunmuш komsomolчu Yaqub Яkbяrovun юlцmцndяn bяhs edяrяk yazыrdы: "Amansыz dюyцш-

dafiя etmяk чaьыrышыna Sovet Иttifaqыnыn bцtцn qыzlarы kimi, шяkili qыzlar da layiqincя sяs verмишдиляр.

Bяli, Cavahir Abbasova, Zяrifя Mustafayeva, Lяtafяt Mяmmяdova, Zinyяt Manafova, Яsmяr Hяsяnova, Mяlakя Гasыmova, Zяrniшan Иmamverdiyeva vя baшqalarы Vяtяnin paytaxtы Moskvanыn, Stalinqradыn, Sevastopolun, Odessanыn, Krыmыn mцdafiя-

hяrяkatы geniшlяnirdi. 1943cц ildя yцzlяrlя яmяkчi planы 200 faiz vя daha artыq yerinя yetirirdi. 1943-cц ilin oktyabr ayыnda 40 nяfяr 200-ъц toxucu plandan artыq 12.000 metr ipяk parчa toxumuшdu.

3 nюmrяli Иpяk fabrikindя Minayя Rzayevanыn baшчыlыq etdiyi buruculardan ibarяt komsomolчu-gяnclяr briqadasы 1944-cц ilin son цч ayыnda ЦИLKGИ MK vя Цmumittifaq Xalq Toxucu-

Фяррух Щямидзадя

Лцтфяли Щясянов Ordumuzun qalib gяlmяsi цчцn шяkililяr hяr bir шeyi etmяyя hazыr idilяr.

Kюnцllц olaraq orduya gedяnlяrin sayы gцnbяgцn чoxalыrdы. Bir ailяdяn 3-4 nяfяr, bяzяn чox dюyцшя gedяnlяr olurdu. 55 yaшlы Asya xalanыn evindя baшы papaqlы adam qalmamышdы. O, oьlanlarы Яli, Mяmmяd, Иsfяndiyar, Яsяd, Иbad vя Fяrmanы cяbhяyя yola salmыш, onlara xeyirdua vermiшdi.

Qoxmuq kяndin-

Щцсейн Якбяров lяrdя qяhramanlara layiq bir шяrяflя hяlak olan igid komsomolчu Yaqub Яkbяrovu kim unuda bilяr? Vaxt olacaqdыr ki, dostlar qяlяbя gцnц qяhramanыn mяzarыnы sяadяt чiчяklяri ilя bяzяyяrяk, onun haqqыnda yazыlmыш шяrяf dastanы oxuyaraq qяti vя son qяlяbяmizin son mцjdяsini verяcяklяr". Сцчма кяндинин сакини Мяммяд Сцлейманов 1941-ъи ллдя мцщарибя-

Лятафят Мяммядова

dяn Mяmmяdovlar ailяsindяn evdя yalnыz balaca Fikrяt qalmышdы. Bяybala, Яlibaba, Яhяd vя Яdil дцшmяnя qarшы dюyцшя getmiшdilяr. Bяybala vя Яlibabadan qara kaьыz alan Fikrяtin gюz yaшlarыnы general Чistyakovdan qardaшы Яhad haqqыnda aldыьы mяktub qurutdu, onun kiчik qяlbinя hяrarяt verdi: "Qorxmaz, cяsur, юz Vяtяninin sadiq oьlu olan dюyцшчц Яhяdin qardaшы

fяhlяlяrdяn 4 nяfяri "Шяrяf niшanы",ordeni, 5 nяfяri isя "Яmяkdя fяrqlяnmяyя gюrя" medalы ilя tяltif olunmuшdur. Tяltif olunanlarыn arasыnda Иsaq Mяmmяdov, Abidя Suleymanova, Tюhvя Mяmmяdova, Antonina Sыqanоk, Abdulla Mяhяrrяmov da vardы.

Kяnd zяhmяtkeшlяri dя яmяk nюvbяsindя duraraq ordunu яrzaqla tяmin etmяk цчцn bюyцk rяшadяt gюstяrirdilяr. Чay-Qara-

илдя орду сыралырына чаьырылмышдыр. 1942-ъи илдя авиасийа мяктябини битирмяйя бир ай галмыш дцшмян архасына атылмаг цчцн щазырланмыш група дахил едилмишдир. Групун цзвляри бир нечя эцндян сонра фашистлярля цзляшмяли олур вя онларла атышма заманы аьыр йараланыб щушуну итирян Я.Сябрайылов эюзлярини Лвов щярби ясир дцшярэясиндя ачыр. Дцшярэядян гачдыгдан сонра ися Франса партизан щяра-

Аьаяли Нясиров

Фуад Исмайылов

sindя kiшilяrlя birlikdя чiyinчiyinя mяrdliklя vuruшmuш, almanlarыn darmadaьыn edilmяsindя fяal iшtrak etmiшlяr.

Onlar sovet orden vя medallarы ilя tяltif olunmuшlar.

Komsomolчu qыz Pakizя Manafova dцшmяnя qarшы qяhramancasыna dюyцшяrяk Vяtяn yolunda gюzlяrini hяmiшяlik yummuшdu.

Vяtяn muharibяsi адландырылан савашда partizan hяrяkatыnыn da bюyцk taktiki яhяmiyyяti olmuшdur.

Partizanlar gizli sцrяtdя al-

luq Sяnayesi Komissarlыьы tяrяfindяn komsomolчugяnclяr briqadalarы arasыnda tяшkil edilmiш sosializm yarышыnda SSRИ цzrя 2-ci yerя чыxmышdы. M.Rzayeva "Qafqazыn Mцdafiяsi цчцn" medalы ilя tяltif olunmuшdu. Чoxdяzgaha xidmяt edяn toxucu Kamilя Cяbrayыlova gцndя hяr dяzgahda 11 metr яvяzinя 20 metr parчa toxuyurdu.

1944-cц ilin aprel ayыna kimi ipяk fabrikindя 856 nяfяr staxanovчu vя

Мяммяд Чялябийев

Мяммядсани Мяммядов

Щцсейн Рясулов катына гошулан Я.Ъябрайыловун шцъаятляриндян бящс едян чохсайлы китабларла щамымыз танышыг. Мuharibя illяrindя arxada da qыzьыn iш gedirdi.

Kommunist Partiyasы vя Sovet Hюkцmяti hяr шeyi dцшmяni mяьlub olmasыna xidmяt etmяk iшinя yюnяltmiшdi. Vяtяnpяrvяr sovet xalqы arxada "hяr шey cяbhя цчцn, hяr шey qяlяbяmiz цчцn!" шuarы altыnda fяdakarlыqla чalышaraq cяbhяni dюyцш sцrsatы, hяrbi lяvazimat vя яrzaqla tяchiz edirdi.

Зинйят Манафова

Йунис Мяммядов qoyunlu kяndindяn Kamal Nuriyev, Rza Rzayev, Bircяgцl Иsrafil qыzы, Paшa Cahangir oьlu gцndяlik tapшыrыьы 250-300 faiz yerinя yetirirdilяr.

1943-cц ildя dюvlяtя plandan artыq vя я'la nюv tцtцn tяhvil verdiyi цчцn Qoxmuq kяnd sakini Nabat Hцmmяtova SSRИ ALИ Soveti Rяyasяt Heyяtinin fяrmanы ilя "Яmяkdя fяrqlяnmяyя gюrя" medalы ilя tяltif olunmuшdur.

Фяррух Ъяфяров

(Арды 8-ъи сящифядя)

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.8

№ 4 (127), Апрел 2015

ЧANAQQALA SЦLH ZИRVЯSИ AZЯRBAYCAN-TЦRKИYЯ DOSTLUЬUNUN БАРИЗ НЦМУНЯСИ Ramin SАДЫГОВ,

davranышlarыnы, Чanaqqalaya gяlяrяk dцnyada sцlhцn tяmininя deyil, Иряvana gedяrяk "nifrяt vя intiqam dilinin" mцdafiяsinя чыxmalarы kimi dяyяrlяndirmяk mцmkцndцr. Шцbhяsiz, bundan sonra Minsk qrupunun tяrяfsizliyi vя Qarabaь mяsяlяsinin hяlli istiqamяtindя haqq vя яdalяti necя bяrqяrar edяcяklяri sual olaraq insanlarыn zehnindя bюyцyяcяkdir.

тарих елмляри доктору, Tцrkiyя

(Яввяли 5-ъи сящифядя) Sonra чыxышlar baшladы. Шцbhяsiz яn maraqlы чыxыш elя ev sahibi Tцrkiyя Cumhuriyyяti prezidenti Rяcяb Tayyib Яrdoьanыn чыxышы oldu. Яrdoьan яvvяlcя bцtцn qonaqlara "xoшgяldiniz" deyяrяk Чanaqqalada tяшkil olunan Sцlh Zirvяsinin dцnyada barышыn tяsisinя vяsilя olacaьыnы tяmяnni etdiyini bildirdi. Cяnab Яrdoьan чыxышыnыn яvvяlindя bu mяsяlяyя xцsusilя diqqяt чяkdi. "Gelibolu, bцtцn dцnyaya barыш mesajы vermяk цчцn яn mцnasib yerdir" - deyяn prezident dяvяti qяbul edяrяk gяlmiш bцtцn qonaqlarы "mцharibя яsrinin sona yetяrяk sцlh яsrinin baшlanьыcыnы qяbul etmiш dostlar" kimi gюrdцyцnц qeyd etdi. Яrdoьan чыxышыnda dцnyada sцlhцn tяrяfdarы olduьunu xцsusi ilя vurьuladы: "Bizim vяzifяmiz yenidяn mцharibяlяrin baш vermяmяsi, hяyatlarыnыn baharыndakы gяnclяrin "юlmяdяn mяzara girmяmяsi" цчцn чalышmaq, mяsuliyyяtimizi anlamaqdыr. Bu kiчik yarыmadada yatan yцz minlяrlя gяncin яziz xatirяsi юnцndя, hamыmыzыn adыndan sцlhцn, hцzurun, яdalяtin, rifahыn bцtцn dцnyada hakim olmasыnы tяmin etmяk цчцn чalышma яzmini gюstяrяcяyimizi bir dяfя daha tяkrarlayыram."

Prins Чarles isя юz чыxышыnda tяdbirdя iшtirak etmяkdяn bюyцk mяmnunluq duyduьunu ifadя edяrяk sюzlяrinя baшladы. Bu gцn dцnyanыn bir чox bюlgяsindя insanlar arasыnda bюlцnmя vя mцharibяlяrin davam etdiyinя diqqяt чяkяn

***

Анафарталар шящидлийи (Фото мцяллифиндир) qonaq, bu mюvzuda rяhbяrlяrя чox bюyцk bir mяsuliyyяt dцшdцyцnц bildirdi.

Tяdbir Tцrk Ulduzlarыnыn nцmayiшlяri ilя sona yetdi. Шцbhяsiz, Чanaqqaladakы Sцlh Zirvяsi rяhbяrlяri, millяtlяri, mяdяniyyяtlяri bir araya gяtirяrяk, mцxtяlif mяdяniyyяt vя millяtlяrя mяnsub dцnya яhalisinin sцlh vя яminamanlыq iчindя yaшamasы gяrяkdiyinя gюzяl bir nцmunя oldu.

***

Halbuki eyni gцn iчindя qonшu Ermяnistanda isя Tцrkiyя baш naziri Яhmяd Davudoьlunun tяbirincя desяk "nifrяt oyadan" bir tяdbir keчirilirdi. Щямин эцн - апрелин 24-дя Иряvanda Rusiya, Fransa vя Serbiya prezidentlяrinin iшtirak etdiyi, Ы Dцnya Мцharibяsi яsnasыnda Osmanlы imperiyasыnы цsyan чыxararaq mяшьul etmiш vя xцsusяn Чar Rusiyasы ilя birgя hяrяkяt edя-

rяk юlkяnin шяrq vilayяtlяrindя minlяrlя mцsяlman vя Tцrkцn юlцmцnя sяbяb olan еrmяnilяrin kючцrцlmя prosesi, еrmяnilяrя gюrя "soyqыrыm gцnц" qeyd edilirdi. Tяbii, Tцrkiyяyя qarшы sadяcя siyasi tяzyiq kimi istifadя olunan "soyqыrыm" sюzsюhbяtinin xцsusilя Rusiya vя Fransa prezidentlяri иля qeyd olunmasы elя Tцrkiyя kimi bizi dя maraqlandыran bir hadisя idi. Чцnkи bildiyimiz kimi Qarabaь mцharibяsinin atяшkяslя sonlanmasыndan sonra sцlh danышыqlarы ilя mяsяlяni чюzmяyя nail olacaqlarы iddiasыyla bu missiyanы yцrцdяn Minsk qrupu цzvlяrindяn ikisinin o tяdbirdя iшtirakы, Ermяnistanla hяmfikir olduqlarыnыn aчыq bir niшanяsiydi. Elя Ящмяд Davudoьlu da bunu dяyяrlяndirяrkяn "Bu vяziyyяt Minsk qrupunun tяrяfsizliyinя kюlgя dцшцrmяkdяdir" deyя fikrini ifadя etdi. Dolayыsыyla Rusiya vя Fransa prezidentlяrinin 24 Apreldяki bu

Hяr halda Чanaqqalada tяшkil olunan Sцlh Zirvяsi Tцrkiyя vя Azяrbaycan arasыndakы dostluьun inkiшafыnыn yцksяk sяviyyяdя olduьunu aчыqca gюstяrdi. Elя zirvя qяrarыnыn mяtbuata Azяrbaycan Prezidentinin Ankara sяfяri gцnц elan olunmasы vя ilk olaraq da Azяrbaycan prezidentinin dяvяt edilmяsi bunun bariz nцmunяsidir. Zatяn bu iki dюvlяt arasыndakы mцnasibяtlяr hяr zaman, mяrhum prezidentimiz Heydяr Яliyev demiшkяn, "Bir millяt, iki dюvlяt" шцarы altыnda

inkiшaf etmяkdяdir. Bu gцn qarшыlыqlы vяfa, sяmimiyyяt, ehtiram, stratejik ortaqlыq vя tяbii bir-birilяrinin haqqыna hюrmяt gюstяrmяk mяsяlяlяrindя Tцrkiyя ilя Azяrbaycan dцnya dюvlяtlяri цчцn bir юrnяk tяшkil etmяkdяdir. Doьrudur, tarix boyu iki dюvlяt arasыnda kiчik narazыlыqlar da baш vermiшdir. Lakin bu kiчik narazыlыqlar hakimiyyяt vя xalqlarыn bюyцk gцvяnlяri sayяsindя tez bir zamanda sona yetmiшdir.

Tarix, eyni zamanda dяrs чыxarыlmaq цчцn юyrяnilяn bir elm sahяsidir. Tariximizdя qцrur mяnbяyi olan bir чox qяhrяmanlыq hadisяlяri vardыr. Mяhz bunlardan biri dя 100 il яvvяl Чanaqqalada "юz vяtяnlяri mцstяqil olmasa belя qardaшlarыnыn mцstяqilliyinя uzanan яllяri qыrmaьa" чalышarkяn шяhid olan Azяrbaycan юvladlarыnыn qяhrяmanlыьыdыr. Tarixi yaddaшыmыz qeyb olmadыьы mцddяtчя Azяrbaycan vя Anadolu insanы bu юvladlarы ilя hяmiшя fяxr edяcяk, onlarыn ruhu qarшыsыnda baш яyяcяkdir...

Tяdbir Tцrk Ulduzlarыnыn nцmayiшlяri ilя sona yetdi

Ш Шя як кииллиилля яр р ЫЫЫЫ Д Дц цн нй йа а М Мц цщ ща ар р ии б бя яс с ии н нд дя я Мурад НЯБИБЯЙОВ (Яввяли 7-ъи сящифядя) Mяhsulun vaxtыnda toplanaraq dюvlяtя tяhvil verilmяsindя yaшlыlar da fяal iшtrak edirdilяr. 1942-ci ildя Kiш kяnd sakini 70 yaшlы Feyzulla Kяrim oьlu 612 яmяkgцn, 65 yaшlы Hacыeyваз Mяhяrrяmov 608 яmяkgцn, Qoxmuq kяndindяn 70 yaшlы Nяsib Sяmяd oьlu vя Veysяl Daшdяmir oьlu hяr biri 450 яmяkgцn, Oxud kяndindяn 65 yaшlы Xasmяmmяd Sяfяrov 402 яmяkgцn qazanmышlar.

Mцharibя dюvrцndя arxa cяbhяdя iшin яsas aьыrlыьы qadыnlar vя gяnc qыzlarыn цzяrinя dцшцrdц. Mexanizatorlarыn яksяriyyяti cяbhяyя getdiyindяn taxыlчыlыq sovxozunda qadыnlardan ibarяt mexanizatorlar hazыrlamaьa baшlamышdы. Sovxozun iшчisi Vera Qarzunova яri Aleksey Qarzunovu яvяz edяrяk hяm traktor, hяm dя kombaynda iшlяyirdi. 1944-cц ildя sovxozda tяшkil edilmiш traktorчular kursunu bitirяnlяrdяn 34 nяfяri qadыn idi.

Kiчik Dяhnя kяndindя kotanчыlara bюyцk ehtiyac olduьundan komsomolчu qыzlardan Tubu Bayramяli qыzы, Vяsilя Nurяhmяd qыzы, Mяsmя Иbadullah qыzы kotanчы olmaьы qя-rara aldыlar.

1945-ci ilin яvvяlляrindя SSRИ Ali Soveti Rя-

Ясабяли Аьамирзяйев yasяt Hey'яtinin qяrarы ilя Шяki rayonundan "Qafqazыn mцdafiяsi цчцn"medalы ilя tяltif olunan 215 nяfяrin яk-

sяriyyяti kolxozчu idi.

Yalnыz 1942-ci ildя оrdu цчцn шяkililяr 426 kцrk, 226 dяri jilet, 410 qulaqlы papaq, 226 dюшlцk, 270 pambыqlы шalvar,990 fayqa, 152 dяst isti tuman-kюynяk, 1.301 dяst alt paltarы,9.840 чцt corab, 1.380 чцt yun яlcяk, 1.336 kiloqram yun, 504 чцt dolaq vя s. gюndяrmiшdilяr.

"Azяrbaycan kolxozчusu" tank vя hяrbi eskadriliyalarы цчцn шяkililяr 1943-cц ilin sentyabrыna kimi 5 milyondan чox pul toplamышdыlar.

Dюyцшчц ailяlяrinя dя bюyцk yardыm edilirdi. Шяhяrdя fяaliyyяt gюstяrяn 7 uшaq evindя 700-я yaxыn sahibsiz uшaq tяrbiyя alыrdы.

Шащид МЯММЯДКЯРИМОВ

TANЫШLЫQ ЫЫ дцнйа мцщарибясиндя щялак олмуш атам Мяммядийя Сямяд оьлунун хатирясиня.

Bu axшam yuxu gюrdцm.

Birя-min artdы dяrdim.

Bir kiшi dayanaraq Qarшыmda zaman-zaman

Мящйяддин Аббасов Arxa cяbhяdя yaшayan bцtцn sovet xalqы mцharibяnin aьыrlыьыna mя'ruz qalmыш vя чox ziyan чяkmiш

Dedi: - Sяnin atanam.

Sakitcя susub bu an Baxыrdыm heyran-heyran.

Vallah, boyu-buxunu Юzцmя bяnzяyirdi, Шabalыdы gюzlяri Ьюzцmя bяnzяyirdi.

Elя tutub qolumdan: - Mяn atanam! - deyirdi.

Dцzц, sюzцn doьrusu, Onu gюrmяk arzusu Yaшayыrdы qяlbimdя Чoxdan... Чoxdan...

Lap чoxdan.

Amma yuxudakы an Neylяyim?..Seчяmmirяm Daha aьы qaradan.

Onun ata gюrkяmi Mяnя gюrцnцr toran.

vilayяt, шяhяr vя kяndlяrdя юz kюmяk яlini uzadыrdы. Шяkililяr dя bu cяhяtdяn Stavropol юlkяsinin Georgiyevsk шяhяrini hamiliyя gюtцrmцшdцlяr. Onlar цчцn чoxlu miqdarda ev яшyalarы, mяktяb lяvazыmatы, yeyinti мящсуллары toplanыrdы. 1943cц ilin oktyabr ayыna kimi 200 tondan artыq taxыl, 30 baшdan artыq mal-qara vя s. verilmiшdir. Нящайят, 15 республиканын халгларындан тяшкил едилмиш чохмиллятли оrdu mцharibяnin bцtцn aьыrlыьыna sinя gяrяrяk юlцm-dirim vuruшmalarыndan zяfяrlя чыxdы, dцnyanын sцlhsevяr xalqlarыnыn gюzlяdiyi gцn 1945-ъи ил май айынын 9-у Qяlяbя gцnц gяlib чatdы...

Иki yaшыmdan axы Иtirmiшяm onu mяn.

Qara kaьыzы gяlib Qanlы mцharibяdяn.

Gюrяsяn bu gцn nяdяn Gяlib ki, atanam mяn?!

Mяnim Yetmiш yaшыmda, Min bir dяrd-sяr baшыmda, Daha aьarыb, axы, Kirpiyim dя, qaшыm da, Gяlib ki, mяn atanam Baba olan yaшыmda.

Oyananda yuxudan Dцшцndцm zaman-zaman, Bu qяribя tanышlыq Lap olsa da bir anlыq, Mяnimчцn цrяyimin Hяzin, qяmgin bir sяsi, Atamыn bяxш etdiyi Yeganя xatirяsi.

Мяммяд Сцлейманов Ялбяття, бир йазы иля биз, мцщарибядя иштирак едян щямйерлиляримизин щамысыны хатырлайа билмядик, садяъя бунун цчцн гязетин имканлары кифайят дейил... Фцрсятдян истифадя едиб, ЫЫ дцнйа мцщарибясиндя вя Гарабаь савашында щялак олан сойдашларымызын аиляляриня дярин щцзнля башсаьлыьы верир, халгымыза ишьал едилмиш торпагларымызын азад олунмасыны арзулайырыг.

П.С. Мягалядя 1970-ъи ил майын 8-дя Азярбайъан ССР "Bilik" Ъяmiyyяtinin Шяki тяшkиlatы tяrяfindяn фашизм цзяриндя Гялябянин 25 иллик йубилейи мцнасибятиля бuraxыlmыш - мцяllifи Nеймят Hacыyev вя редактору Nовруз Osmanov олан вярягядян вя Янвяр Метенин (Щямидов) "О торпаьын ювладлары" китабындан истифадя олунмушдур.

№ 4 (127), Апрел 2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.9

БЯХТИЙАР ВАЩАБЗАДЯ - 90

Тцрк дцнйасынын фялсяфи шаири комитясинин органы олан "Нуха Илщам АББАСОВ, фящляси" гязетиндя дяръ етдирир Ядлиййя Назирлийи Ядлиййя Академийасынын baш mцяllimi, щцгуг цзря фялсяфя доктору, Baш яdliyyя mцшaviri, prokurorluьun fяxri iшчisi

Bu ilin avqust ayыnыn 16-da, saь qalsaydы, bюyцk шairin 90 yaшы tamam olacaqdы. Lakin amansыz юlцm bюyцk шairi dцnyada cox sevdiyi xalqыn яlindяn aldы. Artыq altыncы илдир ки, xalq шairi, эюркямли dramaturq, akademik Bяxtiyar Vahabzadя арамызда йохдур. Бяхтийар Ващабзадя щям халг шаиридир, щям дя халгын шаиридир.

вя бу поема бюйцк иътимаи якссядайа сябяб олур.

D oьrudur, hяmin vaxt Dюvlяt Tяhlцkяsizliyi orqanlarы duyuq dцшяrяk hяmin qяzetin nцsxяlяriniн bюyцk яksяriyyяtini rayon mяtbяяsindяn yыьышdыrmaьa nail olur. Lakin qяzetin hяmin nюmrяsinin cox az hissяsi redaksiya яmяkdaшlarыnыn fяdakarlыьы nяticяsindя oxuculara чatdыrыlыr. М яним щямин вахтлар 11-12 йашым оларды. Лакин сонралар бюйцкляримизин сюйлядикляриня эюря Бяхтийар Ващабзадяни йцксяк рцтбяли вязифяли шяхс поеманын няшри иля баьлы сющбятя чаьырыр. Щямин вязифяли шяхс шаири гябул едяряк дейир: - Шаир, хейир ола, сон вахтлар "подболны поема" (эизли поема - И.А.) чап етдирирсян? Ш аирин ъавабы чох сярт олур:

diyi vяzifяli шяxslяr idi. Hяmin шяxslяrin bir чoxu zalda ayaqlarыnы yerя dюyцr, цmummilli lider Heydяr Яliyevin чыxышыna mane olurdular. Bu zaman hяmin vяzifяli шяxslяrin bяzilяri zalыn tavanыna baxыr, bяzilяri цmummilli lider Heydяr Яliyevin чыxышыna mane olmaq цчцn "reqlament" demяklя, sяskцy salыr, bir sюzlя, цmummilli lider Heydяr Яliyev чыxышыna mane olmaьa чalышыrdыlar.

H яmin vaxt zalda iшtirak edяn, keчmiш Ali Sovetin deputatы olan Xalq шairi Bяxtiyar Vahabzadя цmummilli lider Heydяr Яliyevi mцdafiя etmiш, цzцdюnцk adamlarы kяskin tяnqid etmiшdir. Hяtta o, taxta xitabяt kцrsцsцnц dя шahid gюsdяrяrяk demiшdir: "Vaxt var idi bu kiшini tяriflяyirdiniz, bюyцk яksяriyyяtiniz onun vaxtыnda yцksяk vяzifяlяrя tяyin edilmisiniz. Иndi onun яlehinя чыxыш edirsiniz".

A zяrbaycan xalqы hяqiqяtяn шair xalqdыr. Azяrbaycanыn

даща чох ваъибдир. Б юйцк шаир юз йарадыъылыьында ана дилинин сафлыьынын горунмасына, бу дилин мцгяддяслийиня вя тяблиьиня хцсуси йер айырмышдыр. Тясадцфи дейилдир ки, Бяхтийар Ващабзадя "Ана дили" шеириндя эюстярир: Дил ачанда илк дяфя "ана" сюйляйирдик биз, "Ана дили" адланыр бизим илк дярслийимиз. Илк мащнымыз лайланы анамыз юз сцдцйля Ичирир рущумуза бу дилдя эиля-эиля. Бу дил - бизим рущумуз, ешгимиз, ъанымыздыр, Бу дил - бир-биримизля ящди-пейманымыздыр. Бу дил - танытмыш бизя бу дцнйада щяр шейи, Бу дил - яъдадымызын бизя мирас вердийи

A zяrbaycan xalqы hяqiqяtяn шair xalqdыr. Azяrbaycanыn шairi dя чoxdur. Lakin bunlarыn iчяrisindя Bяxtiyar Vahabzadя шeиriyйatыnыn юzцnяmяxsus yeri vardыr.

Bяxtiyar Vahabzadяnin mцasir Azяrbaycan яdяbiyyatыnыn inkiшafыnda bюйцк xidmяtlяri шяksizdir.

Lakin bцtцn bunlara baxmayaraq, шair bu sahяdяki xidmяtlяrinя necя дя тявазюкаръасына qiymяt verir:

Ипяк йайлыьы иля о, аста-аста Силиб ейняйини эюзцня тахды. Яйилиб йавашъа масанын цстя, Бир мющцря бахды, бир гола бахды. Каьыза щявясля о да гол атды, Додаьы алтындан эцлцмсяйяряк. Бир гялям ясрлик щиъран йаратды, Бир халгы йарыйа бюлдц гылынъ тяк. Юз сиври уъуйла бу ляляк гялям, Дялди синяси Азярбайъанын. *** Гойулан шяртляря разыйыг дейя, Тяряфляр гол чякди мцащидяйя… Тяряфляр ким иди? Щяр икиси йад! Йадлармы едяъяк бу халга имдад?!

Ю тян

ясрин ortalarыnda, коммунист режиминин кяся-кяс вахтында бу мювзуда, бу рущда поеманы мятбуатда чап етдирмяк сяняткардан бюйцк ъясарят тяляб едирди. О заман эянъ олан Бяхтийар Ващабзадя щяйатынын, аиля цзвляринин, йахынларынын бюйцк тящлцкя гаршысында галаъаьындан ещтийат етмяйяряк, "Эцлцстан" поемасыны кечмиш Нуха шящяр (индики Шяки шящяр - И.А.) партийа комитяси вя иъраиййя

Мян илк гайнаьымдан тцрк оьлу тцркям! Сцбутдур, дялилдир аьлын гибляси, Дяйишя билярсян адымы анъаг. Ъаным чыханадяк гялбимин сяси, "Тцркям" эерчяйини пычылдайаъаг.

Б юйцк шаир щямишя юзцня гаршы тялябкар олмуш, щяйаты бойу юз йарадыъылыьына тянгиди йанашмышдыр. Амма бу фикир онун "Лайигямми мян?" шеириндя даща бариз шякилдя юзцнц бирузя вермишдир: Аталар сюзляри юйцддцр бизя, Йцз илляр, мин илляр дейиляъякдир. "Еля йахшылыьы, сян ат дянизя, Балыг билмяся дя, халиг биляъякдир".

Bizim sяnяt dцnyasыnыn Qыrыq telli sazыyam.

Bircя ondan razыyam ki, Юzцmdяn narazыyam.

B яli, шair яdяbiyyat sahяsindяki misilsiz, яvяzedilmяz xidmяtlяrinя tяnqidi yanaшaraq, gюr necя dя садялик nцmunяsi gюstяrir.

H eч kяsdяn gizli deyildir ki, bяzi yazarlar mяtbuatda bir шeri dя чap olунmamыш ozцnя яdяbi tяxяllцs seчir. Lakin Bяxtiyar Vahabzadяnin sadяliyi bir dя ondan gюrцnцr ki, шairин heч vaxt tяxяllцsц olmamыш, о hяmiшя юz adы vя soyadы ilя чыxыш etmiшdir. Ш airin yaradыcыlыq palitrasы чox zяngin vя rяngarяng olmuшdur. Xalqы, cяmiyyяti dцшцndцrяn hяr bir mяsяlя onuн шerlяrinin baшlыca mюvzusu olmuшdur. Azяrbaycan халгынын тарихиндя заманзаман баш вермиш фаъиялярин ясасыны гоймуш, Азярбайъанын икийя парчаланмасыны тясдигляйян Эцлцстан мцгавилясиня щяср олунмуш "Эцлцстан" поемасында шаир беля дейир:

дян Азярбайъан Республикасынын али дювлят тялтифи олан "Истиглал" ордениня лайиг эюрцлмцшдцр. Ш аирин йарадыъылыьы кечмиш Советляр мяканында да лайигинъя гиймятляндирилмишди. О, кечмиш ССРИ-нин Дювлят мцкафатына да лайиг эюрцлмцшдц. Онун йарадыъылыьы Тцркийядя дя, щямчинин, тцркдилли юлкялярин щамысында севилир вя йцксяк гиймятляндирилир. М ян дейярдим ки, шаирин юлцмц иля бюйцк тцрк дцнйасынын фялсяфи шеиринин бел сцтуну гырылды. Тясадцфи дейил ки, Бяхтийар Ващабзадя тякъя Азярбайъан халгынын дейил, бцтцн тцрк дцнйасынын бюйцк, севимли вя ябядийашар шаиридир. Бяхтийар Ващабзадянин тцркчцлцйц онун ашаьыдакы мисраларындан даща айдын эюрцнцр:

Ю лмяз шаир юз йарадыъылыьында физики юлцмля мяняви юлцмц щямишя фяргляндирмяйя чалышмыш вя физики юлцмц дейил, мяняви юлцмц фаъия саймышдыр. О, бу фикри ашаьыдакы мисраларда даща поетик вя фялсяфи мяняда даща дягиг ишлятмишдир:

Шякилдя солдан саьа - Бяхтийар Ващабзадя, Илщам Аббасов, Азярбайъан ССР Али Мящкямясинин щакими Мяммядяли Ялясэяров вя профессор Ширмяммяд Щцсейнов, 1982-ъи ил.

- Мян билмирям, "Нуха фящляси" гязети ня вахтдан "подболны гязет" олуб? Щ ямин вахт шаири бюйцк чяк-чевиря салырлар. "Нуха фящляси" гязетинин редактору, 1941-1945-ci illяrin Bюyцk Vяtяn mцharibяsi яlili оlan Мящйяддин Аббасов да ъидди партийа ъязасына мяруз галыр. Лакин шаирин юзцнцн сонракы мцсащибяляриндян айдын олур ки, о заманлар эюзяэюрцнмяз бир гцввя ону бу бяладан чякиб чыхарыр вя хилас едир. Бу цмуммилли лидер Щейдяр Ялийев иди.

Y axшы yadыmdadыr. 1991ci ilin яvvяlяrindя keчmiш SSRИ-nin saxlanыlmasы цчцn keчmiш Azяrbaycan SSR-dя referendum keчirildi. Lakin hяmin vaxt Naxчыvan Muxtar Respublikasыnыn Ali Mяclisinin sяdri vяzifяsindя цmummilli lider Heydяr Яliyev iшlяyirdi vя Naxчыvan Muxtar Respublikasыnda referendum keчirilmяmiшdi. Bundan sonra цmummilli lider Heydяr Яliyev keчmiш Azяrbaycan SSR Ali Sovetin sessiyasыnda bir deputat kimi чыxыш edяrkяn deputatlarыn bюyцk яksяriyyяti onun яlehinя чыxыш etdilяr.

Z aldakы deputatlarыn bюyцk яksяriyyяti rayonlarыn partiya komitяlяrinin birinci katiblяri, bяzi rayonlarыn xalq deputatlarы Sovetlяri icrayyя komitяlяrinin sяdrlяri, vaxtilя цmummilli lider Heydяr Яliyev tяrяfindяn vяzifяyя gяtirilmiш, baшqa sюzlя, onun чюrяk ver-

шairi dя чoxdur. Lakin bunlarыn iчяrisindя Xalq шairi Bяxtiyar Vahabzadяnin юzцnяmяxsus yeri vardыr. Б яхтийар В ащабзадя йарадыъылыьынын палитрасы чохшащяли вя рянэарянэдир. Онун бцтцн йарадыъылыьы цчцн фялсяфи хятт хцсусиля характерикдир. Бяхтийар Ващабзадя йарадыъылыьында вятяндаш мювзусунун хцсуси йери вардыр. Тясадцфи дейилдир ки, о, "Вятяндаш" шеириндя эюстярир: Вятяндаш! Ня эюзял сяслянир бу сюз. Йяни - бир Вятянин ювладыйыг биз. Анамыз ейнидир, Гардашыг демяк. Мян сяня архайам, Сян мяня кюмяк.

Б юйцк шаир "Йашайа-йашайа йашамайан вар" шеириндя эюстярир: Сян бцтцн сулардан гупгуру чыхдын Дцзялир ян чятин ишин бир анда. Ким дейя биляр ки, бир йол карыхан, Мяэяр данышдын ки, карыхасан да… Сусмагдыр ян бюйцк силащын сянин Олмады щеч заман "эцнащын" сянин.

Х алгын бирлийи мясяляси щямишя Бяхтийар Ващабзадя йарадыъылыьында юзцнц бирузя вермиш вя о, халгы щямишя бирлийя чаьырмышдыр. Халгын бирлийи ися бизя буэцн

Гиймятлi хязинядир… ону эюзляримизтяк Горуйуб, нясилляря биз дя щядиййя веряк

Ю з ана дилиндя данышмайанлары, ана дилиндя данышмаьы юзляриня ар билянляри бюйцk шаир йарадыъылыьында кяскин тянгид етмишдир. О, щямин шеириндя даща сонра эюстярир: Ей юз доьма дилиндя данышмаьы ар билян, фасонлу ядабазлар, Гялбинизи охшамыр гошмалар, телли сазлар. Бунлар гой мяним олсун, Анъаг Vятян чюряйи сизляря гяним олсун.

Б яхтийар Ващабзадянин иътимаи-сийаси фяалиййяти дя зянэин вя тягдирялайиг олмушдур. Она эюря дя онун хидмятляри дювлятимиз тяряфиндян йцксяк гиймятляндирилмишдир. Беля ки, бир нечя чаьырыш Азярбайъан Республикасы Али Советинин вя Милли Мяълисинин депутаты сечилмиш Бяхтийар Vahabzadя халгымызын щяйатынын ян чятин вя мцряккяб анларында баш верян талейцклц щадисяляря мцнасибятдя ясл вятянпярвяр зийалы мювгейи нцмайиш етдирмишдир. Б яхтийар В ащабзадянин ядяби-елми вя иътимаи фяалиййяти йцксяк гиймятляндирилмишдир. О, бир сыра орден вя медаллара, о, ъцмля-

Юлцм беля гям дейил, бу щяйаты дцйана, Мян бу аь сачларымла юйцнцрям, ай ана! Гара, шявя сачлары тябият вермиш мяня, Мян эцвяня билмярям онун бу тющвясиня, Зящмяти, щяйатымын илк бязяйи санмышам, Аь сачлары щяйатда мян юзцм газанмышам.

Б яхтийар В ащабзадя юз йарадыъылыьында гядим халг сянятини, о ъцмлядян, Азярбайъанын гядим мядяниййят инъиляриндян олан муьамларымызы йцксяк гиймятляндирмишдир. Тясадцфи дейилдир ки, шаир "Муьам" шеириндя беля дейир: Dяfn edin siz mяni Zabul segahыn mayяsinя, Deyirяm, bяlkя, mяni bir gцn oyandыrdы muьam. Чox kitablar oxudum, zяnn elяdim bяxtiyaram, Mяnя чox mяtlяbi ahяstя qandыrdы muьam.

A dяtяn, bюйцk sяnяtkarlar haqqыnda чыхыш etmяk йцксяк сявиййяли mцtяxяssislяrin iшidir.

Lakin шairя olan bюyцk el mяhяbbяtinя gюrя bu haqda danышmaq vя yazmaq hяr bir ziyalыnыn mяnяvi borcu vя шяряf iшi hesab olunur. Т ябии ки, бир мягалядя, юзц дя мцтяхяссис олмайан шяxs тяряфиндян Бяхтийар Ващабзадянин чохъящятли йарадыъылыьынын бцтцн сяъиййяви ъящятлярини ящатя етмяк мцмкцн дейил. Буну мян гаршыма мягсяд кими дя гоймамышам. Садяъя олараг, бу Бяхтийар Ващабзадя йарадыъылыьына олан охуъу мящяббятинин тязащцрцдцр. Аллащ она гяни-гяни рящмят елясин.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.10

№ 4 (127), Апрел 2015

22 MAY BEYNЯLXALQ BЫOMЦXTЯLИFLИK GЦNЦDЦR Фярщад ЯЗИЗОВ,

Шяки Rеэионал Eлми Mяркязинин еlmi iшляр цзря директор мцавини, б.ц.ф.д.

Hazыrda planetimizdя чox acыnacaqlы bir шяrait meydana gяlmiшdir ki, onun da яsas яlamяtlяrindяn biri tяbiяtin kasadlaшmasыdыr.

Tяsяrrцfat fяaliyyяtinin geniшlяnmяsi ilя яlaqяdar yeni яrazilяrin mяnimsяnilmяsi, texnogen vя antropogen faktorlar, mцasir texnologiyalarыn tяtbiqi bir чox yabanы bitki nюvlяrinin mяhv olmasыna sяbяb olmuшdur.

Mяlumdur ki, яksяr bitki nюvlяri tяbii biogeosenozlarda cяmlяшmiшdir vя hяr bir bitki nюvцnцn itmяsi sonda яn azы beш onurьasыz heyvan nюvцnцn yox olmasыna gяtirib чыxarыr, ona gюrя ki, hяmin heyvan nюvlяrinin mюvcudluьu vя yaшamasы mцvafiq bitki nюvц ilя sыx baьlыdыr.

Planetimizin bir hissяsi olan biosferin tяrkib hissяlяri kimi tяbiяt, meшяlяr, daьlar, чaylar, dяnizlяr vя onlarda mюvcud olan bitkilяr vя heyvanlar alяmi bir-biri ilя sыx яlaqяdя mюvcuddurlar. Иnsanlar bir superorqanizm kimi bu яlaqяlяrin zirvяsindя durur vя юz tяsяrrцfat fяaliyyяtlяri nяticяsindя tяbiяtdя gedяn proseslяrя lokal sяviyyяdя tяsir gюstяrя bilirlяr.

Mцяyyяn edilmiшdir ki, hazыrda yer kцrяsindя 20.000 ali bitki nюvцnцn mцhafizяyя ehtiyacы vardыr. Яn xoшagяlmяz vяziyyяt isя mяdяni bitkilяrin yabanы яcdadlarы ilя яlaqяdardыr. Иri tяsяrrцfat шяraitindя az miqdarda standart bitki sortlarыndan istifadя olunmasы mцasir яkinчiliyin genetik bazasыnыn zяiflяmяsinя sяbяb olur. Digяr tяrяfdяn iri tяsяrrцfatlarda daha geniш яrazidя mяhdud sayda sortlarыn tяtbiqi, yerli sortlarыn itirilmяsi, monokultura vя bunlarla яlaqяdar da genetik bazanыn zяiflяmяsi bitkilяrin xarici arzuedilmяz faktorlara qarшы hяssaslыьыnы artыrыr, onlarыn keyfiyyяtini azaldыr.

Mяhz bu baxыmdan yeni sortlarыn yaradыlmasы, яvvяlki sortlarыn saьlamlaшdыrыlmasы vя yaxшыlaшdыrыlmasы nюvlяrin ilkin meydana gяlmя mяrkяzlяrindяn mцxtяlif genetik materiallarыn tapыlmasы vя istifadя edilmяsi tяlяb olunur. Bundan baшqa meшя bяrpa iшlяrinin yerinя yetirilmяsi, юrцш sahяlяrinin bяrpasы zamanы, daь yamaclarыnыn bяrkidilmяsi, sяhra vя qumsallыqlarыn mюhkяmlяndirilmяsi mяqsяdilя mцxtяlif bitkilяrin genetik materiallarыnыn яldя olunmasы vacibdir.

Mцasir kяnd tяsяrrцfatыnыn яsasыnы bitkiчilikdя tяtbiq edilяn sortlarыn mцntяzяm olaraq yenilяnmяsi tяшkil edir. Bu onunla baьlыdыr ki, zaman keчdikcя hяr bir sort юzцnцn qiymяtli яlamяtlяrini itirir, yeni zяrяrvericilяrin vя xяstяlik tюrяdicilяrin meydana gяlmяsi, torpaьыn strukturunun dяyiшmяsi vя s. яlaqяdar mяhsuldarlыq aшaьы dцшmяklя yanaшы, hяm dя sortun keyfiyyяti azalыr.

Bцtцn qeyd olunanlarыn qarшыsыnыn alыnmasы цчцn isя bitki ehtiyatlarыnыn genofondunun tяbii biogeosenozlarda saxlanmasы istiqamяtindя tяdbirlяrin yerinя yetirilmяsi чox mцhцm elmi vя praktiki яhяmiyyяt kяsb edir.

Mяdяni bitkilяrin genofondu цчцn яsasяn istifadя edilmяmiш яrazilяrdяn faydalanmaq-

Genofondun qorunmasы hяr kяsin vяtяndaшlыq borcudur

la botanika baьlarы, pitomniklяr, dendrarilяr vя s. yaradыlmasы mяqsяdяuyьun hesab edilir.

Hazыrda bu tip genofond saxlayыcыlarыnda Yer kцrяsinin yayыlmыш ali bitkilяrinin 1/3 cяmlяшmiшdir ki, bunlarыn da arasыnda regionlarыn endemik bitkilяri яsas yer tutur. Dцnyanыn hяr bir tяbii zonalarыnda bu tip genofond baьlarы yaradыlmыш vя onlarыn iшlяk kolleksiyalarыnda 100 minlяrlя bitki nюvlяri cяmlяшmiшdir.

XXЫ яsrin яn mцhцm vя qlobal problemlяrindяn biri tяbii sяrvяtlяrin qorunmasы vя davamlы istifadяsi olub, tяbii sяrvяtlяrin ayrыlmaz hissяsi olan, lakin hяlя

dяdirlяr.

Юlkя Prezidenti cяnab Иlham Яliyevin 13 dekabr 2011-ci ildя imzaladыьы fяrman ilя "Mяdяni bitkilяrin genetik ehtiyatlarыnыn qorunmasы vя sяmяrяli istifadяsi haqqыnda" Azяrbaycan Respublikasы Qanunu tяsdiq edilmiшdir. Qanunun mцvafiq maddяlяrin tяlяblяrinя gюrя aidiyyatы dюvlяt qurumlarы, Elmitяdqiqat idarяlяri, Bяlяdiyyяlяr bu sahяdя fяaliyyяtlяrini aktivlяшdirmяli, mяdяni bitkilяrin genetik ehtiyatlarы sahяsindя Dюvlяt Proqramыnda nяzяrdя tutulmuш tяdbirlяrin hяyata keчirilmяsindя юz sяylяrini artыrmalыdыrlar.

vя miqdarыna gюrя Azяrbaycanda yeganя Genofond baьы yaradыlmышdыr. Шяki Zona Elmi Bazasы Regional Elmi Mяrkяz statusu яldя etdikdяn sonra da bu istiqamяtdя elmi-tяdqiqat iшlяri davam etdirilmiш, Genofond baьыnda toplanmыш materiallar daha da zяnginlяшdirilmiшdir.

2015-ci ildя ШREM-dя aparыlan struktur dяyiшiklяrindяn sonra laboratoriya "Genofond vя Biomцxtяliflik" шюbяsi kimi fяaliyyяtini davam etdirir.

Genofond vя biomцxtяliflik шюbяsinin fяaliyyяtinin

Son illяrdя ekosistemlяrin deqradasiyaya uьramasы, bir чox bitki nюvlяrinin kяskin azalmasы vя ya tamam mяhv olmasы bioloji mцxtяlifliyя zяrbя vurmaqla Yer kцrяsindя hяyatыn юzцnц tяhlцkяdя qoyur, qlobal faciяyя zяmin yaradыr.

АМЕА Шяки Реэионал Елми Мяркязи dя tam qiymяtlяndirilmяmiш bioloji mцxtяlifliyin яhatя olunduьu ekoloji sistemlяr nяzяrdя tutulur.

Son illяrdя ekosistemlяrin deqradasiyaya uьramasы, bir чox bitki nюvlяrinin kяskin azalmasы vя ya tamam mяhv olmasы bioloji mцxtяlifliyя zяrbя vurmaqla Yer kцrяsindя hяyatыn юzцnц tяhlцkяdя qoyur, qlobal faciяyя zяmin yaradыr.

Bunu nяzяrя alan mцtяxяssislяr vя ekspertlяr Yer kцrяsinin Zirvя toplantыsыnda ilk dяfя olaraq 1992-ci ildя Rio-de-Janeyro шяhяrindя "Bioloji mцxtяlifliyin qorunmasы, bцtцn bяшяriyyяtin цmumi vяzifяsi vя davamlы inkiшafыn tяrkib hissяsi" kimi qяbul edilmiш vя mцvafiq Konvensiya imzalanmышdыr.

Biomцxtяliflik цzrя Konvensiya Azяrbaycan Respublikasыnыn Milli Mяclisi tяrяfindяn 2000-ci ilin mart ayыndan ratifikasiya olunmuш vя Azяrbaycanda bioloji mцxtяlifliyin problemlяri hяlli vacib prioritetlяr kimi mцяyyяn edilmiш "Bitkilяrin genetik ehtiyatlarыna dair" dюvlяt Proqramы, "Ekoloji cяhяtdяn dayanыqlы sosial-iqtisadi inkiшafa dair" Milli Proqram qяbul edilmiш vя uьurla hяyata keчirilmяk-

Problemin aktuallыьыnы vя dцnya sivilizasiyanыn qorunmasыnda xцsusi rolunu vя яhяmiyyяtini nяzяrя alaraq Azяrbaycan Elmlяr Akademiyasы Шяki Regional Elmi Mяrkяzindя Genofond vя Biomцxtяliflik шюbяsi yaradыlmыш vя sяmяrяli fяaliyyяt gюstяrir. Цmumiyyяtlя bu istiqamяtdя tяdqiqatlara hяlя юtяn яsrin 70-ci illяrindяn baшlanmыш, Шяki Zona Elmi Bazasы tяrkibindя Genofond laboratoriyasы yaradыlmыш vя Azяrbaycan Elmlяr Akademiyasыnыn Genetika vя Seleksiya Иnstitutunun яmяkdaшlarы vя mцtяxяssislяrinin rяhbяrliyi ilя "Azяrbaycanыn xalq seleksiyasыna aid ata-baba meyvя vя gilяmeyvяlяrinin toplanmasы, юyrяnilmяsi vя genofondunun yaradыlmasы" mюvzusu цzrя mцшtяrяk elmi-tяdqiqat iшlяri yerinя yetirilmiшdir.

Qыsa mцddяt яrzindя bu istiqamяtdя uьurlu tяdqiqatlar nяticяsindя чoxlu sayda bюlgя цчцn xarakterik olan meyvя nцmunяlяri, onlara dair mяlumatlar яldя edilmiш vя Genofond baьыnda mяskunlaшdыrыlmышdыr.

Nяticяdя hяm sahяsinя, hяm dя toplanmыш materiallarыn чeшidinя

яsas mяqsяdi, tяbii vя bioloji resurslarla zяngin olan Azяrbaycanыn Шimal-qяrb bюlgяsindя geniш yayыlmыш yabanы vя mяdяni, tumlu, чяyirdяkli vя qяrzяkli meyvя bitkilяrinin, o cцmlяdяn dяrman bitkilяrinin aшkarlanmasы, onlarыn bio-ekoloji xцsusiyyяtlяrinin юyrяnilmяsi, tяsяrrцfat яhяmiyyяtli, xalq seleksiyasыna aid nцmunяlяrin toplanmasы, onlara dair mяlumatlarыn яldя olunmasы, genofond baьыnda mяskunlaшdыrыlmasы vя Genetik bank yaradыlmasыdыr. Bu mяqsяdя nail olmaq цчцn "Genofond vя biomцxtяliflik" шюbяsinin яmяkdaшlarы tяrяfindяn aшaьыdakы vяzifяlяr mюvsцm яrzindя icra edilir.

- Mяdяni vя yabanы meyvя, dяrman vя dekorativ bitkilяrdяn ibarяt tяcrцbя sahяsindя mцntяzяm olaraq calaqaltы materialыn yetiшdirilmяsi.

- Regionun rayonlarыna ekspedisiyalarыn tяшkili, xalq seleksiyasыna aid meyvя bitkilяri nцmunяlяrinin aшkarlanmasы, mяlumatlarыn яldя edilmяsi vя tяcrцbя sahяsindя mяskunlaшdыrыlmasы.

- Genofond baьыna kючцrцlmцш nцmunяlяrя aqrotexni-

Бяновшя ЛЯТИФОВА, Шяки Rеэионал Eлми Mяркязинин Genofond vя Biomцxtяliflik шюbяsinin яmяkdaшы

ki qulluq gюstяrilmяsi, vegetasiya mцddяti яrzindя fenoloji mцшahidяlяrin aparыlmasы - Яldя edilmiш xalq seleksiyasы nцmunяlяrinin hяr birinя aid mяlumatlarы юzцndя яks etdirяn kartoteka tяrtib etmяk, nцmunяlяri pasportlaшdыrmaq.

- Mяdяni bitkilяrin vя onlarыn yabanы яcdadlarыnыn tяbii biosenozlarda mцhafizяsi, "Иnsiti" vя "Ex-siti" шяraitdя saxlanmasы vя elmi-tяdqiqata cяlb edilmяsi.

- Nadir vя nяsli kяsilmяkdя olan bitki nюvlяri vя sortlarыnыn sяmяrяli istifadяsi, onlarыn genetik ehtiyatlarыnыn bяrpasы vя istifadяsinя dair tяdbirlяr gюrmяk.

- Yerli, яnяnяvi aqroekosistemlяrin bяrpasы mяqsяdilя tinglik tяsяrrцfatы tяшkil etmяk vя tinglяr yetiшdirmяk.

- Meyvя baьlarыnыn mяhsuldarlыьыnыn intensivlяшdirilmяsi mяqsяdilя elmi-praktiki tяdbirlяr yerinя yetirmяk.

- Azяrbaycanыn Шimalqяrb bюlgяsindя yayыlmыш yabanы dяrman bitkilяrinin aшkarlanmasы, onlarыn bio-ekoloji xцsusiyyяtlяrinin юyrяnilmяsi.

Hazыrda Шяki Regional Elmi Mяrkяzin 6 ha-lыq Genofond baьыnda xalq seleksiyasыna aid tumlu vя чяyirdяkli tяsяrrцfat яhяmiyyяtli meyvя bitkilяri sortlarы 113 яdяd alma, 125 яdяd armud, 295 яdяd heyva, 47 яdяd Qafqaz xurmasы, 70 яdяd yemiшan, 15 яdяd gюyяm, 6 яdяd Шяrq xurmasы, 7 яdяd яzgil, 20 яdяd яzgil, 7 яdяd zoьal, 3 яdяd gilas, 5 яdяd nar, 3 яdяd aь tut, 1 яdяd xar tut, 5 яdяd zirinc, qяrzяkli bitkilяrdяn 18 яdяd qoz, 1 яdяd шabalыd bitkilяri mяskunlaшdыrыlmышdыr.

Regional Elmi Mяrkяzin hяyяtyanы sahяsindя 0,6 ha яrazidя calaqaltы materiallarыn mцntяzяm olaraq hazыrlanmasы mяqsяdilя alma, armud, zoьal, alчa, qaraьat, yemiшan, яncir, яzgil, tut, шam vя s. bitkilяrdяn ibarяt tяcrцbя sahяsi dя mюvcuddur. Яlavя olaraq Baш Шabalыd kяndi яtrafыnda mюvcud olan 19,700 kv.metr sahяsi olan ekzotik, nadir vя itmяkdя olan relikt vя endemik bitki vя aьac sortlarы ilя zяngin bir яrazidя mцhafizя vя bяrpa iшlяri yerinя yetirilir.

AMEA Rяyasяt Heyяti 12 mart 2015-ci ildя "Mяdяni bitkilяrin genetik ehtiyatlarыnыn mцhafizяsi vя sяmяrяli istifadяsi sahяsindя Dюvlяt Proqramы"nыn layihяsini mцzakirя edяrяk AMEA-nыn Elm vя tяhsil idarяsinя, Aqrar Elmlяr Bюlmяsinя, "Biomцxtяlifliyin Genetik Ehtiyatlarы цzrя" aparыcы tяшkilat olan Genetik Ehtiyatlar Иnstitutuna, hяmчinin AMEA-nыn regional struktur bюlmяlяrinя Milli Proq-ramda nяzяrdя tutulan mцddяalarыn yerinя yetirilmяsindя hяrtяrяfli iшtirakыn tяmin edilmяsinя dair qяrar qяbul edilmiшdir.

AMEA ШREM-in Elmi Шurasыnыn yыьыncaьыnda qeyd olunan mяsяlя mцzakirя edilmiш, bu sahяdя gяlяcяk Milli Proqrama uyьun fяaliyyяtin geniшlяndirilmяsi цчцn qяrar qяbul edilmiшdir.

№ 4 (127), Апрел 2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.11

БЯХТИЙАР ВАЩАБЗАДЯ - 90 Щябибулла МАНАФЛЫ

АМЕА Шяки Реэионал Елми Мяркязин елми ишчиси, тарихчи (Яввяли ютян сайларымызда) Mяnsur kimi haqdan yapышыb haqq dedi Mяnsur, Hяsrяt qalыb юz haqqыna чox gюynяdi Mяnsur.

Hяr mяtlяbin юz mяьzini, юz rяngini gюrdц, Ardыnda kцdurяt dayanan "eшqя" tцpцrdц.

Aldanmadы цzlяrdяki kirшanlara Mяnsur.

Gюz oxшayan, iman чalan "imanlara" Mяnsur.

Xalqыn o bюyцk dяrdinя Sabir kimi yandы, Bu gцn doьacaq ulduza qяlbilя inandы.

Ey namusu шerindя mцcяssяm olan insan, Namusuna, vicdanыna, imanыna qurban! Юz xislяtin olmuш sяnя шerindя tяxяllцs, Mяnsur kimi sяn dara чяkilsяn dя sюzцn sюz!

Mяrdlik mяqamыndan kiшi tяk enmяdi ruhun, Чirkinlяrя чirkin dedin, чirklяnmяdi ruhun.

"Rяngdir"-dedin hяr mяqsяdя qoyduqsa da bir ad, Юz amalыn ancaq bizя rяng olmadы ustad.

Aldanmadы dost чюhrяli bic dцшmяnя Mяnsur, Rяhmяt sяnя, rяhmяt sяnя, rяhmяt sяnя, Mяnsur.

Ustad шair Azяrbaycan dюyцшчцlяrindяn formalaшdыrыlmыш 416-cы diviziyanыn 1941-1945-ci illяrdя keчdiyi cяbhя yollarыndan bяhs edяn "Dюrd yцz on altы" adlы poemasыnda юzц demiшkяn M.F. Axundzadяnin zaman vя mяkanы dяyiшmяklя sюzцnц dеmяk цsulundan istifadя edяrяk 1937-ci ildя faшistlяrin Almaniyada yaratdыьы "Buhenvald" юlцm dцшяrgяsini "tarixin lяkяsi" adlandыrыr vя eyni zamanda aьыllы oxucunun diqqяtini elя hяmin ildя Stalinin Sibirdя qurduьu юlцm dцшяrgяlяri шяbяkяsinя yюnяldir. Poemanыn bu hissяsini diqqяtlя oxuyan hяr kяs hitlerizmlя stalinizmin bir чox cяhяtdяn eyni mahiyyяtя malik olduьu qяnaяtinя gяlir.

Buhenvald salыndы otuz yeddidя Fikir zяncirlяndi, vicdan boьuldu.

Tarixin lяkяsi, bu aьыr ildя Иnsan ahы цstя il, tяhvil olundu.

Elя bil vaxt юzц юzцnц dandы.

Kюklяdi sazыnы zaman qяm цstя Gцnlяr dцyцn dцшdц, tarix utandы Hюnkцrцb aьladы bu rяqяm цstя.

Dяrin dцшцncяlяr oda qalandы, Яsrin venasыnda qan laxtalandы...

Sюkцldц dirяklяr, uчuldu damlar, Mцsibяt yaьышы yaьdы dцnyaya Adamlar, adamlar, yazыq adamlar, Qorxu чяшmяyiylя baxdы dцnyaya Zцlmlяr danышdы qorxu hцrkцsцz Zяhmi yaman idi dяmir mяhbяsin. Юtяri bir nida, юtяri bir sюz Oldu can bяlasы dцшцnяn kяsin.

Bяxtiyar Vahabzadя Stalin istibdadыnыn dяhшяtlяrini yalnыz insanlarы kцtlяvi surяtdя юlцm adlanan bir heчliyin aьuшuna atmaqla mяhdudlaшmadыьыnы, hяm dя milli mяnяvi dяyяrlяrimizя qarшы yюnяlяn etnosid siyasяtindя юz яksini tapmasыnda gюrцrdц. Xalqы юz gюzцndя яskiltmяk, юzцnя inamsыzlыq яhval ruhiyyяsi aшыlamaq, юz-юzцnц bяyяnmяmяk ovqatы yaratmaq, bir sюzlя milli natamamlыq kompleksi formalaшdыrmaq bu siyasяtin яsas mяqsяdi idi. Milli mяnsubiyyяtimizi tяsdiq

Gen yaddaшыmыzыn poeziya dili 4-ъц фясил ( 7-ъи щисся) edяn tцrk etnonimi цzяrinя qadaьa qoyub onu azяrbaycanlы ifadяsilя яvяz etmяklя, folklorumuzun шah яsяri olan "Dяdя Qorqud kitabы" цzяrinя edilяn hцcumla, tariximizi tяhrif etmяklя, яlifbamыzы dяyiшdirmяklя addыm-addыm bu siyasяt hяyata keчirildi. Stalin yalnыz maddi sяrvяtlяrimiz цzяrindя deyil, hяm dя mяnяvi dяyяrlяrimiz цzяrindя sяrяncam verяn tam sяlahiyyяtli aьaya чevrildiyindяn "qan vasitяsilя яcdaddan miras kimi aldыьыmыz milli ruhun" яrimяsi tяhlцkяsi dя real idi. Lakin xalqыmыzыn tarixinin, mяdяniyyяtinin zяnginliyi mцstяbidin bu niyyяtinin tam halda gerчяklяшmяsinя imkan vermяdi. Milli xarakterimiz zяdяlяnsя dя Stalin istibdadыndan salamat чыxa bildik.

Mцstяbid dяyiшdi tariximizi, Biz gah midiyalы, gah fыlan olduq.

Silindi tarixdяn gerчяyin izi, Bilmяdik biz hansы atadan olduq...

De, hara sыьышar, hara, ey zaman, Bu boyda tяhqirя xalqыn dюzmяsi Dяdя Qorqud kimi dяdяsi olan, Millяtin юzцnя dяdя gяzmяsi Gюr nя gцnя saldы mцstяbid bizi, Ay anam, hardasan, aьla bu dяrdя, Elя dolaшdыrыb tariximizi Baшыnы itirib tarixчilяr dя.

Baшыmыz цstцndя hяmiшя yumruq, Halal adыmыzы demяyя qorxduq Damьada vurdular hяlя bu ada Dandыq qorxumuzdan юz babamыzы.

Kifayяt deyilmiш bu da cяllada Dяyiшdi min illik яlifbamыzы.

Yenя soyumadы cяlladыn kini.

O, elя dцшцndц, elя bildi ki, Latыna keчmяklя biz yenilяшdik.

O buna dюzmяdi... On il keчmяmiш Cяlladыn яmrilя kirilя keчdik.

Belяcя qaraldы mяnliyin шamы, Bulandы dilimin bцllur чeшmяsi.

Bir deyяn olmadы, яlifbadamы Qocaman millяtin yenilяшmяsi?! Яgяr belяdirsя яdalяt hanы?

Niyя dяyiшmяdin юz яlifbanы?

Sяnin sadiq qulun, - mяnim soydaшыm, O, yerli rяhbяrim, cahil kцtbaшыm, Susdu danышmadы, yumdu aьzыnы Чцnki o gюrmяdi, gюrя bilmяzdi Sяnin mяqsяdinin яsl mяьzini.

Doьrudan da Stalinin milli kimliyimizin inkarы istiqamяtindя hяyata keчirdiyi hяr bir tяdbirin arxasыnda uzaq gedяn mяqsяd gizlяnirdi. Mяlum olduьu kimi tцrk sюzц bцtцn dюvrlяrdя dюyцшkяnlik, mяьlubedilmяzlik ruhunun tяcяssцmц kimi qavranыlыb. Tцrkцn dюyцшkяnliyi haqqыnda sюylяnilяn чoxsaylы fikirlяr iчяrisindя яrяb mцtяfяkkiri Cahizin ifadя etdiyi fikir bu baxыmdan olduqca sяciyyяvidir: "Yunanlar fяlsяfяdя, чinlilяr sяnяtkarlыqda, tцrklяr isя hяrbdя яvяzedilmяzdir".

Demяk xalqыmыzы tцrk etnoniminin doьurduьu tяsirlяrdяn, o cцmlяdяn dюyцшkяnlik, яsarяtlя barышmazlыq ruhundan mяhrum etmяk etnosid siyasяtinin яsas hяdяflяrindяn biri olub. Иndiyя qяdяr юzцmцz tяrяfindяn milli dяyяrlяrimizя qarшы nцmayiш etdirilяn etinasыz mцnasibяtin sяbяbi stalinizmin шцurumuzda kюk saldыьы streotiplяrdir.

Sovet Иttifaqыnыn mюvcudluьu dюvrцndя tez-tez ittifaq radiosu ilя rus dilindя sяslяnяn "Geniш, doьma юlkяm mяnim" sюzlяri ilя baшlanan mahnыnыn sяdalarы altыnda xalqlarыn assimiliyasiyasы hesabыna rus dilindя danышan vя dцшцnяn sovet xalqы formalaшdыrыlыrdы. Bu siyasяtin hяyata keчirilmяsi yolunda duran baшlыca maneя xalqlarыn tarixi yaddaшы idi. Kommunist rejimi imperiya daxilindя yaшayan xalqlarыn tarixi yaddaшыnы sыradan чыxarmaq цчцn tarix elmini tam nяzarяt altыna alaraq hakim ideologiyanыn tяlяblяrinя uyьunlaшdыrmыш, baшqa sюzlя desяk geniш miqyasda tяhrif

etmiшdir.

1954-cц ildя yazыlыb tamamlanan iki cildlik "Azяrbaycan tarixi" чap olunmadы. Verilяn rяsmi izahatdan mяlum oldu ki, bunun sяbяbi orada getmiш "ciddi qцsurlardыr". Иndi hяmin "qцsurlardan" birinя nяzяr salaq: "Azяrbaycan xalqыnыn tяшяkkцl prosesi digяr etnik qruplardan tяcrid olunmuш halda baш vermirdi. Azяrbaycandakы tarixi proseslяrin gediшindя yerli яhali tяrяfindяn assimiliyasiya olunmuш vя oturaq hяyata keчmiш mцxtяlif etnik qruplar formalaшdы.

Bunlarыn iчяrisindя e.я Ы minilliyin sonlarыnda Azяrbaycana daxil olmuш tцrkdilli tayfalar da чox idi". Чapыna rцsxяt verilmяmiш "Azяrbaycan tarixi" tezliklя rus, gцrcц, ermяni tarixчilяrinin mцzakirя predmetinя чevrildi. Mцzakirя proscsindя mяrkяzi elmi tяdqiqat institutlarы ilя yanaшы Gцrcцstan, Tцrkmяnistan,

Zamanыn yollarыnda hяr addыmda yanыldы.

Uydurma tarix bizi anamыzdan ayыrыb, Yad anadan alыnmыш bяlяkdя qundaqladы. Юzцlцmцz laxladы.

Bu xalqыn tarixini dцz bildirяn, dцz yazan Tarix kitablarыnda hюrцmчяk tor baьladы Шair tariximizi saxtalaшdыrmaq cяhdlяrinя qarшы yalnыz poetik fikrin gцcц ilя mцbarizя aparmaqla kifayяtlяnmяyib. O, publisistik janrda yazdыьы mяqalяlяrindя gerчяk tarixi faktlara яsil tarixчi sяriшtяsilя yanaшaraq onlarы tяhlil edir vя dяrin fыkirlяrlя zяngin hisslяrin sintezindяn ibarяt nяticяlяr чыxarыr. Bu nюqteyi nяzяrdяn "Tarix nя deyir" mяqalяsi diqqяt чяkir. Mяqalяdяki bir mяqama diqqяt yetirяk: "Qяdim Mingячevirdяn tapыlan ilk mis яri-

Йевэени Йевтушенко вя Бяхтийар Ващабзадя Ukrayna elmlяr akademiyalarыnыn tarix institutlarы, hяtta Tacikistana vя Daьыstana mяxsus olan elmi mцяssisяlяr dя iшtirak edirdilяr.

Nяhayяt, 1958 ci ildя "Azяrbaycan tarixi"nin 1 cildi rus dilindя чap olundu. Sonra isя doьma dilimizя tяrcцmя olunaraq 1961-ci ildя iшыq цzц gюrdц.

Olduqca acыnacaqlы haldыr; tariximiz Azяrbaycana mцnasibяtdя qяrяzli mюvqeyilя fяrqlяnяn yabanчы alimlяrin tяftiшindяn sonra yad dildя чap olunub.

"Azяrbaycan tarixi"nin 1961-ci il nяшrindя tцrkdilli tayfalarыn Azяrbaycan яrazisindя yaшamasы faktы inkar edilir vя heч bir dяlil, sцbut irяli sцrmяdяn bu яrazidя yaшayan tayfalar arasыnda цnsiyyяt vasitяsi olan azяri dilinin iran dillяri ailяsinя mяnsub olmasы haqqыnda fяrziyyя irяli sцrцlцr. Yalan цzяrindя qurulan bu konsepsiyanыn mцяllifiяri daha sonra gцmanlarыnы daha da mюhkяmlяndirяrяk bildirirlяr: "Bu dil чox gцman ki, sonralar azяri adlanan dildir. O, fars dilindяn ч0ox fяrqlяnirdi vя talышlarыn dilinя olduqca yaxыn idi".

Halbuki "Azяrbaycan tarixi"nin 1954 cц il nяшrindя gюstяrilirdi ki, "...Tayfalararasы цnsiyyяt vasitяsi kimi iшlяdilяn mяhшur azяri dili qяdim Azяrbaycanlыlarыn dili olmuшdur."

Bяxtiyar Vahabzadяnin tariximizin tяhrif edilmяsi hallarыna mцnasibяtinя diqqяt kяsilяk: Tariximiz danыldы, Uydurma tarix ilя kimliyimiz anыldы Юz kюkцnц bilmяyяn gюzц kцllц bu millяt,

dяn vя ilk dulus kцrяlяrini, ilk toxuculuq dяzgahы, araba modeli, qandalla dяfn olunmuш insan, ilk alban yazыsы, ilk taxta tabut qяbirlяr vя sairя. Bunlar neчя min яvvяlki keчmiшimizdяn sirli naьыllar danышыr.

Qazax rayonunda, Шomutяpя deyilяn yerdяn tapыlmыш daш diшli ilk oraq Zaqafqaziyada яn qяdim biчin alяti sayыlыr. Bu oraq vя Kцltяpя (Naxчыvan) yaxыnlыьыndan tapыlan alяtlяr eneolit mяdяniyyяtinin Azяrbaycanda geniш yayыldыьыnы gюstяrir.

Bu mяdяniyyяtin bizim olmadыьыnы, bu torpaqlara sonradan, yяni XЫ яsrdя gяldiyimizi iddia edяnlяr dя var. Bяs tarix юzц, onun yazыlы abidяlяri nя deyir?

Gцrcц salnamяsi hяlя bizim eradan яvvяl ЫV яsrdя, yяni tяxminяn 2400 il bundan qabaq bu torpaqlarda tцrkdilli qяbilяlяrin yaшadыьыnы xяbяr verir. Salnamяdя gюstяrilir ki, buntцrklяr, baшqa sюzlя, turanlыlar gяlяcяkdя fars hюkmdarы Keyxosrovu юz sяrhяdlяrindяn sыxышdыrыb чыxarmaq цчцn Kaspi dяnizindяn Kцr чayы boyunca yuxarы yeriyяrяk Msxetiyя 28000 ailя ilя gяldi. Msxeti, Mamasaxli vя bцtцn Kartvellяrin, yяni gцrcцlяrin mцsaidяsi ilя farslara qarшы mцbarizяdя юz kюmяklяrini vяd edяn buntцrklяr Msxetidяn qяrbdя qaya kahalarыnda yerlяшdirildi. Иkinci misal: xяlifя Ы Mцaviyyя (661-680) mяslяhяtчisi Ubeyd ibn Шяriyyя Cцrhumidяn soruшur: "Sяn allah, Azяrbaycan haqqыnda яlaqяniz, tяlaшыnыz vя xatirяniz nяdir?"

Ubeyd ibn Шяriyyя xяlifяyя belя cavab verir: "Azяrbaycan

ta qяdimdяn tцrklяr юlkяsidir".

Bu sюzlяr eramыzыn VЫЫ яsrindя deyilib. Amma "Ta qяdimdяn" sюzцnцn bizi tarixin hansы dюvrцnя apardыьыnы demяk чяtindir.

Bir чox qяdim qaynaqlar vя tarixчяlяrdя hяlя eradan чox-чox яvvяllяr Azяrbaycan torpaьыnda tцrkdilli qяbilяlяrin yaшadыьыnы xяbяr verir.

Bunlarы mяn demirяm, tarixi faktlar, tarixi sяnяdlяr deyir.

Bununla bяrabяr, tarixi dяlil - sцbutlardan daha gцclц bir amil var ki, mяn onu hяr шeydяn цstцn tuturam. Bu, mяnim bu torpaьa gюzя gюrцnmяyяn tellяrlя baьlыlыьыm, izah olunmaz hisslяrlя mяcnunluьumdur. Чцnki bizim kюkцmцz bu torpaьыn dяrin qatlarыna elя iшlяyib ki, biz юz lяyaqяtimizi vя mяnяvi varlыьыmыzы yalnыz bu torpaьыn цstцndя hiss edя bilяrik.

Qan yaddaшы deyilяn bir fяhmi hiss var. Alimlяr bu hissin, bu yaddaшыn mexanizmini, baш qaldыrma sяbяblяrini hяlя aчa bilmяmiшlяr. Amma bu yaddaш bizdяn asыlы olmayaraq baш qaldыrыr vя bizim qulaьыmыza qяribя sirrlяr pычыldayыr.

Hяrdяn darыxanda Bakыdan чыxыb цz qoyuram daьlara, meшяlяrя, чюllяrя... Keчdiyim yerlяrin hяr addыmыnda ulu яcdadыmыn ayaq izlяrini gюrцrяm; yarpaqlarыn pычыltыsыnda, qartallarыn qыy vurmasыnda, sel sularыnыn шыrыltыsыnda, onlarыn sяsini eшidirяm. Bu torpaq mяni чяkir. Bu torpaьыn цstцndя юzцmц dцnyanыn яn qцdrяtli, яn gцclц adamы sayыram. Niyя bu qцdrяti, bu gцcц mяn qцrbяt torpaьыnda hiss edя bilmirяm? Mяgяr torpaq torpaq deyilmi? Yox! Kimyяvi tяrkibi bir olsa da bu torpaq, bu yurd bizя mяlum olmayan qan yaddaшы vя fяhm hissi ilя baьlayыr bizi юzцnя.

Vяtяnimin gюrmяdiyim, юmrцmdя bir dяfя dя olsa keчmяdiyim bir obasыndan keчяndя hяr qaya, hяr daш, hяr dюngя mяnя tanыш gяlir, elя bil, bu yeri havaxtsa gюrmцшяm. Яslindя mяn gюrmяmiшяm, ulu яcdadыm gюrцb, mяnim qanыmda dilя gяlir. Mяnя bu yerlяri tanыш gюstяrяn damarlarыmdakы qanыn yaddaшыdыr".

Tarixin inkiшaf qanunauyьunluqlarыnы dяrindяn bilяn Bяxtiyar Vahabzadя XX yцzilin 80-cы illяrinin ikinci yarыsыnda Sovet Иttifaqыnыn юz sцqutunun son mяrhяlяsinя daxil olduьunu чoxlarыndan xeyli яvvяl hiss etdi. "17 dekabr" шeirinin yaranma tarixчяsindяn bяhs edяn шair yazыr: "Mяn deyяrdim ki, Sovet imperiyasыnыn sarsыlmasы 1986-cы il dеkabr ayыnыn 17 dя Alma Ata etirazыndan baшladы. Hяmin il Qazaxыstanda Kunayevin yerinя rus чinovniki Kolbinin tяyin olunmasыna qazax millяtinin etiraz mitinqi artыq bu imperiyanыn sarsыlmasыnыn ilk xяbяrчisi oldu. Hяmin gцn mяn uшaqlыq dostum, jurnalist, professor Шirmяmmяd Hцseynovla gюrцшdцm. Mяnim rejimя qarшы yazdыьыm bir sыra яsяrlяrin o cцmlяdяn "Baьышlayыn sяhv olub", "Mяrziyyя", "Lяyaqяt", "Dan yeri" vя s. яsяrlяrimin yazыlmasыnыn sяbяbkarы Шirmяmmяd mцяllim olmuшdur. (Daha doьrusu mюvzunu o seчmiшdir). Gюrцшdцyцmцz gцn Шirmяmmяd mцяllim Alma Atada baш verяn hadisяdяn aьыz dolusu danышыb "indi mяn bu hadisяni qяlяmя alan oьul istяyirяm" deyя цzцmя baxdы. Mяn ona: "Sяn mяnim bir neчя яsяrimin yaranmasы цчцn яlimя tutalqa vermisяn, indi bu hadisяnin dя qяlяmя alыnmasы цчцn яlimя bir dяstavuz ver, gюr necя yazыram" deyincя o, яlini cibinя salыb pasportunu чыxartdы. Baxdыm ki, 17 dekabr onun ad gцnцdцr.

(Арды вар)

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.12

№ 4 (127), Апрел 2015

KEЧMИШDЯN Вагиф АСЛАН, Azяrbaycan Yazычыlar Birliyi Шяki bюlmяsinin sяdri, (Mяqalяni Anadolu lяhcяsindяn bizim lяhcяyя чevirяn)

Чaьdaш Anadolu tцrk яdяbiyyatы: Hasan Kallimчi H asan Кallimчi 1949cu ildя Tцrkiyяdя, Dяnizlinin Sarыkюy qяsяbяsindя dцnyaya gяlmiшdir. Иbtidai vя orta tяhsilini doьma Sarыkюydя, pedaqoji tяhsilini isя Nazillidя almышdыr. 1967ci ildяn sinif mцяllimi kimi яmяk fяaliyyяtinя baшlamышdыr. Sonralardan Anadolu Universitetindя "Юn Lisans" (Юn litsentsiat Яsas Иxtisas) tяhsilini tamamlamышdыr. 1994-cц ildя Dяnizli Xalq Eyitimi Mяrkяzinin Mцdir Yardыmчыlыьы vяzifяsindяn tяqaцdя чыxmышdыr. Mцxtяlif jurnal vя qяzetlяrdя yazыlarы, шeirlяri vя hekayяlяri ilя чыxыш etmiшdir.

R oman, uшaq romanы vя dram яsяrlяrinя gюrя dяfяlяrlя mцkafatlandыrыlmышdыr. Ч oxsaylы mцkafatlar sыrasыnda Hasan Kallimчinin 2001ci ildя uшaq romanlarыna gюrя Чocuk Edebiyatчыlarы ve Sanatчыlarы Birliyinin "Чocuk Romanlarы Юdцlц"nя, 20012-ci ildя isя Karaчay Чerkes ve Kabardin Malkar Юzerk Cumhuriyetlerinde yaшayan Qaraчay tцrklяri tяrяfindяn "Иsmayыl Semyonov Gцmцш Madalya Юdцlц"nя layiq bilinmяsi onun tцrk dцnyasыna gюsтяrdiyi xidmяtlяrin яhяmiyyяtini bir daha tяsdiq edir.

H asan Kallimчinin Azяrbaycan, o cцmlяdяn Шяki яdяbi mцhiti ilя яlaqяlяri dя diqqяtя layiqdir. 2012-ci ildя bюyцk mцtяfяkkir M.F.Axundzadяnin 200 illik yubileyindя Hasan Kallim-чinin vя Иmdat Afшarыn iшtirakы bu gцnkц яdяbi яlaqяlяrimz цчцn bir bцnюvrя rolunu oynadы. Onlar Шяkiyя цmuмtцrk яdяbiyyatыnda adы bяlli olan Яjdяr Ol ilя birlikdя gяlmiшdilяr. Qayыtdыqdan sonra Hasan Kallimчinin "Kardeш kalemler" - dя (aylыq Avrasiya Edebiyat Dergisi, ocak 2013.Sяh.

66-75.) "Rцya kibi цч gцn", Dяnizlidя nяшr edilяn "HOROZ- Denizlinin sesi" qяzetindя isя "Azяrbaycanыn istiqlalыnы gюremeyen Aydыn (1) vя (2) (06 aralыk 2013. Sяh.06; 07 aralыk 2013.

Sяh.06.) , "Vaqif Aslanыn шiirleri" (17eylцl 2013. Sяh.04.), "Ramiz Orsяrin "Yaxшыlыq etmяkdяn doymayan adam" kitabы" (19 mart 2013, sяh. 02.) kimi чox dяyяrli yazыlarы ilя чыxыш etmяsi AYB Шяki bюlmяsinin яdяbi яlaqяlяri mцstяvisindя yeni bir mяrhяlяyя чevrildi. Hal-hazыrda oxucularыmыza tяqdim etdiyimiz "Шяkidяn Dяnizliyя: Aьxan mяhяllяsi" mяqalяsi dя Hasan Kallimчinin Azяrbaycana vя Шяkiyя, tцrklцyцmцzя vя tцrkчцlцyцmцzя olan sonsuz sevgisinin яyani nцmunяsidir.

28 mart 2015-ci il. Шяki-Kiш kяndi.

***

Hasan Kallimчi Шяkidяn Dяnizliyя: Aьxan mяhяllяsi, 8 avqust 2014-cц il, cцmя.

Ю ncяdяn qяrarlaшdыrdыьыmыz kimi Dяnizlidяki bir yerli

Ш ШЯ ЯК КИ ИД ДЯ ЯН Н qяzetin mцxbiri Raziye Sarы vя Иqdыrlы, Gцney Azяrbaycan tцrklяrindяn olan tяqaцdчц mцяllim Иslam Gцnяш ilя birlikdя Dяnizlinin Aьxan mяhяllяsinя gedirik.

Azяrbaycanыn Шяki шяhяrindяn kюч edяrяk Dяnizliyя gяlmiш vя Aьxan kяndini qurmuш aьzы sюz tutan, kюч mюvzusunda bilgisi olan kiшilяrlя sюhbяt edяcяyik. Иslam bяy dя onlarы yaxшы tanыyыr.

O, bizя rяhbяrlik edяcяkdir. Dяnizlidя kimdяn soruшsanыz, "Aьxanda Qafqazdan kюч edяn чяrkяzlяr yaшamaqdadыr" deyяcяk-

tanыш olduьu bir qыzla evlяnmiшdir. Ondan cocuqlarы da vardыr.

Шeyx Шamilin яsgяrlяri A ьxanlы A zяrbaycan tцrklяrinin kюч etmяlяrinin sяbяbi ta Шeyx Шamil zamanыna dayanыr. (Шeyx Шamil 1797-ci il mяhяrrяm ayыnыn яvvяllяrindя Daьыstanыn Unsukul rayonunun avarlar yaшayan Gimri aulunda Danqa Mяhяmmяdin ailяsindя anadan olmuшdur. O, 26 avqust 1859-cu ildя knyaz A.И.

Baryatinskiyя hal-hazыrda rayon statusu daшыyan Qunib aulunda tяslim olmuш, ailяsi ilя Kaluqaya gюndяrilmiш, 1870-ci ildя hяcc ziyarяtinя getmяk цчцn rus чarыndan icazя almыш, Mяkkяyя чatmamыш Mяdinяdя vяfat etmiшdir. Яslindя bu kюч Rusiyanыn Qafqazlarы iшьal etmяyя baшladыьы zamanlardan baшlayыr. Яsarяtя юyrяшmяyяn Qafqaz tцrklяri vя daьlыlar Osmanlыya mцhacirяti цstцn tuturlar. - Bu vя bundan son-

Sultan Abdulmяcid Osmanlы imperatoru idi. 1859-cu ildя yazыlan, lakin 1902-ci ildя tяqdim edilяn o mяktubun yazыlmasы ilя tяqdim edilmяsi arasыndakы 43 il яrzindя Osmanlы taxtыnda Sultan Abdulmяciddяn sonra Sultan Abdulяziz, qыsa bir mцddяtdя Midhяt paшa, daha sonra isя Sultan Abdulhяmid яylяшmiшdir. Nяhayяt, mяktub Sultan Abdulhяmidя tяqdim edilmiшdir.) Ш eyx Ш amil bir чarpышmada yaralanыr, Cumuk daьыnda bir maьaraya sыьыnыr. (Kumuk. Bura-

rakы bцtцn kursivlяr mяnimdir. V.As.)

Щасан Каллимчи

Ш eyx Ш amil ruslara qarшы verdiyi istiqlal savaшыnda tяslim olmaьa mяcbur olduqda яtrafыndakыlara: - Vяtяn mцcadilяsini uduzduq, burada яsarяt altыnda yaшamayыn, Osmanlы dюvlяti torpaqlarыna gedin! - deyя vяsiyyяt edir. Hяtta, padiшaha bir mяktub yazaraq яllяrinя verir.

Mяktubda yazыr: "Hюrmяtli padiшahыm, Gяlяnlяr mцcahidlяr vя яn yaxыn naiblяrimdir. Yeryurd tapmalarыna yardыmчы olmanыzы istяyirяm."

Щикмят Аьхан

lяr. Bu bюlgяdяki insanlar цчцn da hal-hazыrda Шяkinin Layыsqы Qafqazdan kюч etmiш hяr kяs kяndi ilя birlяшmiш vя onun чяrkяzdir. Aydыndыr ki, Qafqazda mяhяllяlяrindяn birinя чevrilmiш qaraчay-balkar tцrklяri, чяrkяzQumuq daьыndan, yoxsa ki, Dalяr, чeчenlяr, kumuklar, avarlar ьыstandakы Qumuq daьыndan vя digяrlяri kimi bir чox qюvmlяr sюhbяt getdiyi bir o qяdяr anlaшыlvardыr. Onlar dar bir coьrafiyada masa da, hяr halda Daьыstandakы yaшayaraq ayrы-ayrы dillяrdя daQumuq daьыna iшarя edildiyi qяnышsalar da, onlarыn naяtindяyяm. Gюrцnцr kцltцrdя, adяt-яnяnяki, mюhtяrяm Hasan dя bir чox ortaq cяhяtKallimчi informatorlяri vardыr. Qaraчay larыn danышыьыnы mцяllif tцrklяrinin aьsaqqalы mцdaxilяsi olmadan, dr.Yыlmaz Nevruz olduьu kimi qяlяmя al"Qafqaz tarixi" adlы mышdыr. "Kumuk" vя ya яsяrinin Ы cildindя "Bu "Qumuq" sюzцnцn ortaq yюnlяr vя onlarыn "Cumuk" шяklindя yayцz illяr boyunca yazыlmasы da informatorшadыqlarы tarix sяbяlarыn bu sюzц necя tяbindяn Шimali Qafqazlяffцz etmяlяri ilя baьlы da bir Qafqaz millяolmuшdur. Mяn mяqatinin oluшmaya baшlalяdяki "Cumuk" sюzцmыш olduьu gюrцшцnц" nцn yazыlышыnы olduьu irяli sцrmцшdцr. kimi saxlamышam.) An1934 -cц ildя ladыlanlara gюrя, sцnAьxanda doьulmuш gц vцcuduna girmiш, Mяhяmmяd oьlu Иskцrяyindяn чыxmышdыr. mayыl Aьxanыn evinя Sцngцnцn digяr ucu gedirik. Bizi bu sяksяn hяlя dя rus яsgяrinin yaшlы dinc vя gцlяrцzlц яlindяdir. Шeyx Шamil Исмайыл Аьханла ханымы Мцняввяр Шадийя o halda qыlыncыnы чalsa insanыn yanыnda olan oьlu - 1962-ci il tяvяlda, aradakы mяsafя lцdlц Azяrbaycan aшыьы Hikmяt чoxdur. Шamil sцngцnц vцcud(Knyaz Baryatinskinin una daha da batыraraq mяsafяni Aьxan vя 1950-ci il doьumlu Hidayяt oьlu Necati Aьxan яn чox inandыьы gяnc general azaldыr vя rus яsgяrinin юzцnя qarшыlayыrlar. Daha sonra 1958- Vrangel elчi sifяtilя 24 avqust yaxыnlaшmasыnы gюzlяyib onu qыci ildя dцnyaya gяlmiш Niyazi 1859-cu ildя Шeyx Шamilin qяrar- lыnclayыr. Naiblяrindяn Niyazi Xaoьlu Яrdal Aьxan da bu sюh- gahыnda olarkяn "sяrbяst olaraq nыn yeznяsi Hяkim Иsmayыl Шabяtя qatыlыr. Biz onlarla tanыш olur istяdiyiniz юlkяyя чыxыb getmяk mili юz evinя apararaq mцalыcя vя mяramыmыzы anladыrыq. Onlar шяrtinizi qяbul edirik" deyяndя edir. Шamil daha sonra qaynatasы Шeyx Шeyx Шamil ona belя cavab tяrяfindяn Gimriyя gяtirilir. Onun da anlatmaьa baшlayыrlar.

H ikmяt A ьxan daha чox vermiшdi: "Ordularыnыz yoldan чя- sцngцlяnmяsi юynя ilя ikindi danышыr. O yeddi-sяkkiz yaшlarыn- kilb bizя яtrafыmыzdakыlarla sяr- vaxtы arasыna dцшmцшdц. Altы ay dan etibarяn ata torpaqlarыna, bяst hяrяkяt imkanы verяcяk vя komada qalsa da, hяmiшя eyni kючя vя kюч edяnlяrя maraq getmяyi gяt etdiyim Osmanlы vaxtda gюzlяrini aчar vя soruшargюstяrmiш, qocalarы bu mюvzuda dюvlяtinя чatanadяk heч yerdя mыш: "Юynя namazыnыn vaxtы danышdыrmыш, onlara: "Siz kюч maneчilik gюstяrilmяyяcяkdir." keчdimi?" Aьxana kюч edяnlяr edяrkяn 3-4 yaшlarыnda olmuш Bax. Иmam Mustafayev, Сadыq Mur- Niyazi Xanыn vя Hяkim Иsmayыlыn olan cocuqlarыn adlarыnы mяnя tuzayev. Иmam Шamil. Bakы, "Vяtяn", чocuklarы, nяvяlяri vя яqrabalasюylяyin. Onlar artыq ixtiyarlaш- 1993, sяh. 168. Чox tяяssцflяr ol- rыdыrlar. mышdыr. Oralara gedяndя onlarыn sun ki, rus hюkumяti verdiyi sюzц (Burada 17 oktyabr 1832adlarыnы sюylяyib hal-яhval tuta tutmadы, Шeyx Шamilи яsir gюtцr- ci ildя General Velyaminovun, bilяrяm." demiшdir. Onun hafi- dц, Peterburqa apardы. Шeyx Шa- general Klugenavыn vя baron Rozяsi saьlamdыr: tarixlяri, yer vя milin mцridlяri isя onun yazdыьы zenin ordularы ilя Иmam Qazi шяxs adlarыnы bir-birinin ardыnca mяktubu яmanяt kimi qoruyub Mяhяmmяdin mцridlяri arasыnda sыralayaraq sцrяkli bir шяkildя an- saxladыlar. Шeyx Шamil o mяk- Gimridя baш verяn dяhшяtli qarladыr. O tam doqquz dяfя Azяr- tubu yazarkяn 1839-1861-ci illяr- шыdurmadan sюhbяt gedir. Иmam baycana getmiш, hяtta, orada dя hakimiyyяt baшыnda olan Qazi Mяhяmmяd vя onun mц-

ridlяri mцhasirяdяn чыxmaq цчцn sыьыndыqlarы Surxay qцllяsindяn atыlmaьы qяrara alыrlar. Иlk olaraq Qazi Mяhяmmяd atыlыr. O hяlя havada ikяn qцllяnin dalыndakы яsgяrlяr topladыqlarы daшlarы yaьыш kimi onun цzяrinя yaьdыrыrlar.

Atыlan daшlardan biri onun gicgahыna dяyir. Onun yerя yыxыlmasы ilя яsgяrlяrin sцngцlяrinin ucunda havaya qaldыrыlmasы bir olur. Onun ardыnca tullanan qardaшы oьlu Mяhяmmяd Sultan da eyni vяziyyяtя dцшцr. Nяhayяt, nюvbя Шamilя чatыr. General Klugenav bircя kяrя "vot Шamil" - "Шamil budur" deyя bilir. Шamil yerя enяn kimi... sol яlindя oynatdыьы qыlыncla rus яsgяrlяrini чaшdыrsa da,.. aьac dalыnda gizlяnяn bir rus яsgяri onun saь sinяsindяn sцngцnц elя sancыr ki, sцngц sinяsini deшib kцrяyindяn чыxыr. Шamil saь яli ilя sцngцnц dartыb чыxarыr, sol ilя hяmin яsgяrin baшыnы vurub yerя salыr... General Kuligenavыn яmri ilя iyirmi яsgяr Шamilin ardыnca dцшцr... Onlar izi itirirlяr... Шamil uчurumun kяnarыndakы maьaranы tapыb orada gizlяnir... Шamilin uzaq qohumu olub Gimri mяscidindя mцяzzinlik edяn Mяhяmmяd Яli axtara-axtara gяlib onu tapыr... Gecя dцшяn kimi mahir xalq tяbibi kimi tanыnan vя Шamilin qaynatasы - ilk arvadы Patimatыn atasы Abdulяzizlя maьaraya qayыdыr. ...Цч gцndяn sonra Шamili maьaradan чыxarыb, onu Gimriyя yox, Иrqanay auluna, yaxыn qohumunun evinя aparыrlar. ...Иki ildяn sonra - 1834-cц ildя Шamil imam seчilir. Яtraflы mяlumat цчцn bax. Иmam Mustafayev, Сadыq Murtuzayev. Иmam Шamil. Bakы, "Vяtяn", 1993. Sяh. 4454, 70-71. ...Burada informator

mяlumatlarы ilя "Иmam Шamil" kitabыndakы bяzi mяqamlarы ayrыd etmяk ehtiyacы yaranыr. Gюrцnцr ki, Иrqanaydakы qohumu Шamilin naiblяrindяn Niyazi Xanыn yeznяsi Hяkim Иsmayыl olmuшdur.

1832-ci ildя baш verяn hadisя ilя 2014-ci il arasыndakы 182 illik mяsafя informatorlarыn da yaddaшыnda epizodik silinmяlяrя sяbяb olmuшdur.)

Ш eyx Ш amil чarpышmalar sыrasыnda ruslara яsir dцшцr, 10 ilя qяdяr sцrgцn hяyatы yaшayыr. Hяccя getmяsinя izn verilincя юncя Иstambula gяlir, Sultan Abdulяziz ilя gюrцшцr. (Шamil 1870-ci ilin яvvяllяrindя onun цчцn ayrыlmыш xцsusi hяrbi gяmidя Odessadan Иstanbula yola dцшцr. Иstanbulda onu 21 top atяшi ilя salamlayыrlar. Шamil sultanla gюrцшцndя doьmalыqdan irяli gяlяn bir kюvrяkliklя gileylяnir: "Vaxtыnda mяnя kюmяk яlinizi uzatsaydыnыz, vяtяnimiz яsarяtdя qalmazdы."

Sultan цzrxahlыq edir. Шamil Misirdя olarkяn Misir valisi Иsmayыl Paшaya da юz gileyini bildirmiшdi.

Bax. Иmam Mustafayev, sadыq Murtuzayev. Иmam Шamil. Bakы, "Vяtяn", 1993. Sяh.206-207 Sultan Abdulя-

ziz otuz ikinci Osmanlы padiшahыdыr. O, 1830-cu ildя anadan olmuш, 1861-ci ildя taxta чыxmыш, 1876-cы ildя sui-qяsd nяticяsindя qяtl edilmiшdir. Sultan Abdulяziz Иmam Шamili saray qapыsыnda qarшыlamыш, "Babam qяbrindяn qalxsaydы, ancaq bu qяdяr sevinя bilяrdim" demiшdi. Bax. Osman Nuri Topbaш. Abide шahsiyetleri ve mцesseseleriyle OSMANLЫ. Иstanbul-1420/1999.sяh.208.)

(Арды 13-ъц сящифядя)

№ 4 (127), Апрел 2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

GЦNЦMЦZЯ Д ДЯ ЯН НИ ИЗ ЗЛ ЛИ ИЙ ЙЯ Я (Яввяли 12-ъи сящифядя)

Ш eyx Ш amil 1871-ci ildя Mяdinяdя vяfat edir. Mяzarы Cяnnяt-цl Baki qяbristanlыьыndadыr. Ruslarыn Qafqazlarы kяnd-kяnd istila etmяlяri 1900cц illяrin baшlanьыcыna qяdяr davam etmiшdir. Ruslar Aьxana kюч edяnlяrin kяndlяrini Layыsqыnы, Gюynцyц vя Шabalыdы da dя istila etmiшlяr. Ona gюrя ki, bu kяndlяr Шeyx Шamili яsgяr, silah vя sцrsatla tяmin edяn tцrk kяndlяri idilяr. (Шamilin anasы avar bяyi Pir Budaьыn qыzы Bahoy (bahu) Mesedu, atasы isя tцrk soylu kumuk Яmirxanыn nяvяsi Danqa Mяhяmmяd olmuшdur. Bax. Иmam

dя юldцrцrlяr. Ruslar kяndin qurtaracaьыndakы Hacы Qцddisilяrin evinя dя яli silаhlы mцdafiячilяri юldцrdцkdяn sonra girя biliblяr.

O kiчik kяnddя o яrяfяdя яli silah tutan 11 kiшi шяhid olmuшdur.

Gюynцkdяn Osmanlыya kюч edяnlяrin sыrasыnda dяdяlяr, babalar, atalar, nяvяlяr, qыzlar vя qadыnlar da olmuшdur.

Шeyx Яhmяd яfsanяsi R uslar Gюynцk ilя Шabalыd arasыnda yerlяшяn Шeyx Яhmяdin evinя dя basqыn etdilяr. Bu basqыndan sonra "Шeyx Яhmяd яfsanяsi" yarandы. Ruslar Шeyx Яhmяdin яllяrini baь-

nяfяr gяlяcяkdir." Bundan sonra Шeyx Яhmяd oxuduьu dualarla onlarы uьurlayыb yola salыr.

Hikmяt Aьxan doьulanda xalasы Hяkim Иsmayыl qыzы Fatma deyibmiш: "Bu чocuьun adы Hikmяt olsun. Шeyx Яhmяdin dediyi чocuq bu olacaqdыr." Doьrudan da, Aьxanlыlarыn iчindя Azяrbaycandakы ata torpaqlarыna ilk vя яn чox gedяn dя Hikmяt Aьxan olmuшdur.

K юч qafilяsi Batuma doьru yola чыxыr. Batuma чatarчatmaz ruslarыn oranы da iшьal ettiklяrini gюrцb цzцlцrlяr. Ruslar onlarыn яшyalarыna da яl qoyurlar vя qыzыl dolu kцplяrdяn birini яllяrindяn alыrlar. Яllяrindя qalan

olan Bismark (1815-1898) onun haqqыnda belя demiшdir: "Dцnyada yцz qram aьыl varsa, bunun doxsan qramы Яbdцlhяmid xanda, beш qramы mяndя, qalan beш qramы da digяr dцnya siyasilяrindяdir." Bax. Osman Nuri Topbaш. Abide шahsiyetleri ve mцesseseleriyle OSMANLЫ. Иstanbul-1420/1999.sяh.213.)

P adiшahыn damadы da Qafqazdan kюч edяnlяrdяn imiш.

O, bu xяbяri eшidincя tez sahilя gяlir, kючkцnlяri gюtцrцb padiшahыn hцzuruna gяtirir. Шeyx Шamilin mяktubu (padiшaha) verilir.

Mяktubu oxuyunca padiшahыn чox цzцldцyцnц, "Qaliчiya hяrbini yaшarkяn Qafqaza яsgяr

Mustafayev, sadыq Murtuzayev. Иmam Шamil. Bakы, "Vяtяn", 1993, sяh. 73. Яlbяttя ki, babasы tцrk

olanыn atasы, atasы tцrk olanыn isя oьlu tцrk olmuш olur. 1844-cц ildя iyunun 9-da Sarыbaш dяrяsindяki dюyцшdяn sonra Иlisu sultanlыьы rus чarыnыn яmri ilя lяьv edildi. Иlisu sultanы Danyal sultan baшыnыn adamlarы ilя birlikdя Vedonada olan yeznяsi Qazi Mяhяmmяdin yanыna getdi. Qazi Mяhяmmяd Шeyx Шamilin oьlu idi. Danyal sultan oradan da qudasы Шeyx Шamilin yanыna yola dцшdц. Rяsul Tahirzadя. “Sarыbaш vя Sarыbaшlыlar”. Bakы, "Elm vя tяhsil", 2013, sяh.90. Шamil Danyal

bяyin qыzы Kяrimяti oьlu Qazi Mяhяmmяdя almaqla qohumluq tellяrini daha da mюhkяmlяndirmiшdi. ...Sonralar Danyal bяyin юzц dя Tцrkiyяyя mцhacirяt etmiшdir. Bax. Иmam Mustafayev, Сadыq Murtuzayev. Иmam Шamil. Bakы, "Vяtяn", 1993, sяh.196-197.

Шяksiz ki, Danyal bяyin adamlarы sirasыnda tцrk soylular daha чox olmuшdur. Шяkinin Gюynцk kяndi Daьыstanla vя Иlisu sultanlыьы ilя hяmsяrhяd olduьundan hяm Иmam Шamilin, hяm dя Danyal bяyin adamlarы sыrasыnda Gюynцklцlяrin vя bizя mяlum olmayan daha neчя kяndin adamlarыnыn olmasы tяbii hesab edilmяlidir. Чцnki Шamil hяrяkatы цmumqafqaz hяrяkatы idi.)

G юynцk kяndi kцrяyini цч yanыnы чevrяlяyяn Gюynцk daьlarыna sюykяyib dayanmышdыr. Юnцndяn dя Шin чayы axmaqdadыr. Elя bu sяbяbdяn Gюynцk яn sonda, чяtinliklя istila olunmuшdur. Иtki verя-verя Шin чayыnы keчяn rus яsgяrlяri altы-altы olmaqla dяstяlяrя bюlцnяrяk hяr bir evя basqыn etmiшlяr. Hяr bir evin qarшыsыndakы baьчada daш topalarыndan ibarяt olan sяngяrlяr var idi. Bu tяbii sipяrlяr vasitяsi ilя silahlы mцdafiя olunan evlяrя ancaq silahlы basqыn yolu ilя girmяk olardы.

R uslar basqыn edib girdiklяri evlяrin birindя цzяrindя Kяbяnin rяsmi toxunmuш sяccadяyя яyilib namaz qыlmaqda olan 108 yaшlы bir qadыna rast gяlirlяr.

Ruslarыn iчindя olan bir ermяni яsgяr tяrcцmanlыq edir. O, "Kяbя" sюzцnц "Cяbbяxana - silah saxlanan yer" kimi tяrcцmя edir.

Ruslar o qadыnы: - "Bu cяbbяxana haradadыr?" - deyяrяk qяddarcasыna dюyя-dюyя, baшqa bir evdя isя 105 yaшlы qadыnы tяpiklяyя-tяpiklяyя юldцrцrlяr. Qadыn: - Allah! Allah! - deyя inlяdikcя onlar: - Sяn hяlя Allahdan yardыmmы gюzlяyirsяn? Allahыn gяlsin, qurtarsыn! - deyirlяr.

Yaшlы qadыn tяpiklяr altыnda can verir.

B ir baшqa evя girdikdя isя bir gяlin цч aylыq uшaьыnы яmizdirirmiш. Gяlini dя, uшaьыnы

Сялъуклар дюврцндян галмыш Карвансара. Щазырда “Аьхан” ады иля ресторан кими фяалиййят эюстярир. layыb, onu dюrd atыn чяkdiyi bir arabaya oturdurlar. Neft, benzin tюkяrяk evini yandыrmaьa чalышыrlar, lakin yandыra bilmirlяr. Ev alov tutmur. Quru xыrman dюnglяrini gяtirib evin divarlarы boyunca dцzцrlяr, od vururlar. Kюtцklяr yenя dя od almыr. Шeyx Яhmяd, nяyin bahasыna olursa-olsun, ruslarыn evi yandыracaqlarыnы qяt etdyindяn deyir: "Yan ev, yan!

Sяn dя qurtar, mяn dя qurtarыm!" Bundan sonra ev od tutub yanыr. Чыlьыnlaшmыш ruslar еvin yanmasыnы sevinclя seyr edяndяn sonra oradan чыxыb getmяk istяyirlяr. Bu dяfя nя qяdяr qamчыlasalar da, atlarы yerindяn tяrpяnmяz olur. Чыьыrыrlar, baьыrыrlar, bu da fayda vermir. Шeyx Яhmяd yenя mцdaxilя edir: "Yцrцyцn!" - deyir. Atlar hяrяkяtя gяlir.

K юч qafilяsinin baшыnda Hikmяt Aьxanыn dяdяsinin babasы Hacы Mahmud dururmuш.

Onlar 13 ailя olmuшlar. Яшyalarыnы, geyяcяklяrini, gюtцrя bilяcяklяri yeyяcяklяrini alыb arabalara yцklяmiш imiшlяr. Цzяrlяrindя olan qыzыllarы toplayыb hяr biri 12 kiloluq olan iki kiчik kцpя qoyub yanlarыna almышlarmыш. Ш eyx Я hmяd dualamыш olduьu цч daшы da Hacы Mahmuda verir vя deyir: "Nя qяdяr ki, bu цч daш sizdяdir, sizя zaval yoxdur. Bir hadisя baш verяn kimi Allahыn hikmяti цzя чыxacaqdыr. Doxsan, yцz il keчяndяn sonra buraya sizlяrdяn bir

digяr kцpdяki qыzыllarы da verяrяk Иstambula gedib чatmaq цчцn gяmi kirяlяyirlяr. Artыq onlar qыzыllarы vя яшyalarы яllяrindяn чыxmыш vяziyyяtdя qalыrlar. Hikmяt Aьxanыn atalarыndan eшitdiyi шяkildя desяk, "яllяrindя tяkcя qaшыqlarы" qalmыш imiш. Onlar цstlяrindя qalan rus pullarы ilя un vя yeyяcяk almыш, yolчuluqlarы boyunca aldыqlarы o яrzaqla qarыnlarыnы doyurmuшlar.

Yolчuluq vя Osmanlы torpaqlarы G цnlяrlя sцrяn yolчuluьun sonunda 1902-ci ilin axыrыna yaxыn gяmi onlarы Иstambula чatdыrыr. (Demяli, Gюnцklцlяr, Шabalыdlыlar vя Layыsqыnыn Qumuq mяhяllяsindяn olanlar Шeyx Шamildяn 32 il sonra Tцrkiyяyя mцhacirяt etmiшlяr.) Onlar Zeytunburnu deyilяn yerdя sahilя чыxыrlar.

Onlar чevrяlяrinя dюyцkя-dюyцkя baxdыqlarыndan onlarыn kючkцn olduqlarы, buraya yerlяшmяk цчцn gяldiklяri anlaшыlыr. Semit mяnшяli bяzi adamlar onlara: Sizi istяmirik, geriyя, mяmlяkяtinizя dюnцn!- deyirlяr. Mцnaqiшя yaшanыr. Bu arada saraya - padiшah ЫЫ Abdulhяmidя xяbяr чatdыrыrlar.

(Sultan ЫЫ Abdulhяmid otuz dюrdцncц Osmanlы padiшahыdыr. O, 1842-ci ildя anadan olmuш, 1876-cы ildя taxta чыxmыш, 1918-ci ildя vяfat etmiшdir. Alman dюvlяtчiliyi tarixindя mяшhur

gюndяrя, oradakы qardaшlarыma yardыm edя bilmяdim" - deyя heyfislяndiyini, gюz yaшlarы axыtdыьыnы sюylяyirlяr. (Шeyx Шamilin 1859-cu ildя "Vяtяn mцcadilяsini uduzduq, burada яsarяt altыnda yaшamayыn, Osmanlы dюvlяti torpaqlarыna gedin!" deyя verdiyi mяslяhяti цstцndяn 43 il keчmяsinя baxmayaraq unutmamaq, hяtta onun yazdыьы mяktubu яmanяt kimi saxlayыb 43 ildяn sonra padiшaha чatdыrmaq, doьrudan da, яxlaqыn, sяdaqяtin vя etibarыn чox yцksяk nцmunяsidir.)

U lduz sarayыnda цч ay mцsafir edilяn kючkцn Azяrbaycan tцrklяrinin hяr birinя hяr gцn "getdiklяri yerdя yurd sala bilsinlяr "deyя bir sarы lirя verilmiшdir.

O nlara Paшabaьчa sяmtindяn yer gюstяrilяr. (Onlar isя) "Biz чяltik яkib biчяr, baramaчыlыqla mяшьul olardыq. Buralar o iшlяr цчцn mцnasib deyil" deyя oranы qяbul etmяzlяr. O zaman yanlarыna 6 mцhafiz, яllяrinя "bяyяndiklяri yerdя yurd salsыnlar" mяzmununda bir fяrman verяrяk (onlarы) Anadoluya yola salarlar. Sюyцt deyilяn yerdяki tarиxi kюhnя evlяrdя 10-15 gцn qalandan sonra oranы da чяltikчilik vя ipяk qurdu yetiшdirmяk цчцn uyьun hesab etmяzlяr. Mцhafizlяr onlarы Anadolunun iчяrilяrinя qяdяr gяtirib Иstambula dюnяrlяr. Kюч qafilяsi Dяnizliyя gяlib Honazыn Яrikli yaylasыnda yerlяшяr. Onlar orada bir neчя ay qalыb яtraf yerlяrlя

сящ.13 “Geчmiшten gцnцmцze” DENИZLИ Yerel Tarih ve Kцltцr dergisi, sayы: 42 (EylцlAralыk 2014) sяh.18-25. tanыш olmaьa чalышarlar. 1903-cц ilin ilk baharыndan vя yazыndan etibarяn pomidor, bibяr яkib yetiшdirmяyя baшlayarlar. Daha sonra шяhяr mяrkяzinя enяr vя Yunanыstana kюч edяn Rumlularыn Иstiqlal mяhяllяsindяki boшaltdыqlarы evlяrdя yerlяшяrlяr. Bu arada ovaya doьru atlы gяnclяr gюndяrib yerlяшmяk цчцn daha uyьun yer arayarlar. Sultan oьlu Шamil axtarыb "Qorucuq" adlы yeri tapar. 16 yaшlы Шeyx Mahmud oьlu Mяhяmmяd indi yerlяшdiklяri яrazini gюrцr, bяyяnir vя xяbяr verir. Orada evi vя torpaq sahяsi olan iki-цч kiшi var idi. Onlarыn torpaq sahяlяrini dя satыn alыrlar vя sonradan Aьxan adы ilя kяnd quracaqlarы bu yerя yerlяшirlяr. Evlяrini imяciliklя tikirlяr.

O illяrdя яsas fikirlяrini baшlarыnы soxacaq yer iшlяrinя verdiklяri цчцn maddi sыxыntы чяkimяyя baшlayыrlar. Maddi sыxыnti iчindя yaшayan Mahmud oьlu Mяhяmmяdin qыzы Gцlяbatin canыnыn yanьыsыndan belя deyirmiш: Qafqazlarda 2 oьul vя 1 ata 1 ay чalышыb яkir, 1 ay da чalышыb biчir. 10 ay da yanlarыnы yerя verib yatыrlar. Mяhsullarы da bяrяkяtli olur, yыьыb qurtarmaq olmur. Burada isя yeddi oьul чalышыr, bir Sяdяf bacы ilя qыzыnы doyuzdura bilmirlяr.

1903 -cц ildя Gюypinardan gяlяn suyu kanal qazыb yaшadыqlarы яraziyя gяtirirlяr. Tarlalarыnda illяr boyu чяltik яkяrяk keyfiyyяtli чяltik yetiшdirirlяr. Юzlяrinin dediklяrinя gюrя, Яdirnяdяn Aьxana чяltik almaьa gяlяnlяr olurmuш. Zonquldaьa gedяn bir Aьxanlы orada "Aьxan чяltiyi" deyя-deyя чяltik satan adamlara rast gяlmiш imiш.

T цrkiyя Cumhuriyyяti qurulub "Soyadы Qanunu" qяbul edilяndя onlar soyadы olaraq bunlarы gюtцrmцшlяr: Aьxan, Akkan, Akman, Чяtin, Motor, Bek(h)an (Nцfuz mяmuru Bekan olaraq qayda geчirmiш), Bilgin, Genc (Gяncяni arzuladыqlarы цчцn), Acar,Gцnenc.

Vяtяn hяsrяti чяkdilяr K юч edяrяk yeni bir yurd salmыш olsalar da, цrяklяri Azяrbaycanda иди, юz ayыlыn qыzы Fatmanыn gюzlяri sonralardan tutulmuшdu. Sюhbяtlяrinin birindя demiшdi: "Mяni bu kor halыmda belя Gюynцyя aparsalar, adдыmlayыb evimizi taparam." Ю mrцnцn son gцnlяrindя isя: - Ah, Hikmяtim yanыmda olsaydы, mяni Qafqazlara gюtцrцb aparaрdы, - demiшdi. Ч ocuq yaшlarыnda Aьxana gяlяn Hacы Himmяt Чяtinin "Mяni gюtцrцb Gюynцyя aparsalar, heч kimdяn soruшmadan tяkbaшыma Шabalыda gedя bilяrяm" dediyini hяlя dя sюylяyirlяr.

H ikmяt A ьxan Qafqazlar eшqiylя yanыb tutuшan bir Aьxanlыdыr. O tam 9 dяfя Qafqazdakы kяndlяrinя getmiшdir. Иlk gediшi 1988-ci ildя, Rusiyanыn kommunizm sistemindя idarя edildiyi dюnяmdя olmuшdur. Иkinci gediшindя atasыnы da юzц ilя aparmышdыr. Kяndlяrinя getdiyi vaxtlarda bяzяn bir ay, bяzяn цч ay qalmыш, яqrяbalarы tяrяfindяn яn yaxшы шяkildя qonaq edilmiшdir.

Aьxanlы Mяhяmmяd Akif Aьxan da atalarыnыn kюч etdiyi yerlяri ziyarяt etmiшdir. Hikmяt bяy bizя "Gюynцkdя ruslarыn яn sonda istila etdiklяri Hacы Qцddisilяrin evindя bu gцnlяrdя Oktay mцяllim qalыr" bilgisini dя vermiшdir. (Арды вар)

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.14 Вагиф АСЛАН,

Azяrbaycan Yazычыlar Birliyi Шяki bюlmяsinin sяdri, Azяrbaycan Mцяllimlяr Иnstitutu Шяki filialыnыn baш mцяllimi

(Яввяли ютян сайларымызда)

ЫВ ЩИССЯ Bu gцnkц cаnlы dаnышыq dilimizdя еlаm-kаs, шumеr mяnшяli fоnеtik prоsеsin аrxеtip vяziyyяtinin qоrunub sаxlаnmаsы hяm kаsяrlяrin, hяm dя sаkяrlяrin, hяm dя mаqяrlяrin аvtоxtоn оlduqlаrыnы sцbut еdir.

Sоvеt impеriyаsы dюvrцndя аzяri sюzцndяn imtinа еdilmяsi (guyа bu tеrmin fаrs mяnшяli tаyfаlаrа аid imiш), Аzяrbаycаn dilinin vя xаlqыnыn аvtоxtоnluьunun vя qяdimliyinin шцbhя аltыnа аlыnmаsы, tаriximizin vя mяdяniyyяtimizin sаxtаlашdыrыlmаsыnа tаrixi шяrаit yаrаtdы. Bu kiчik mяqаlяdя яksini tаpаn "Kiш" vя "Mаqlаr" ("Mаflаr") еtnоnimlяrinin sюzачыmы gюstяrir ki, burаdа yашаmаqdа оlаn xаlq burаnыn яzяli vя яbяdi sаkinidir.

Kаsяr, sаkяr vя mаqяr аrxаntrоpluqdan vя pаlеаntrоpluqdan аdlаyыb nеаntrоpluьа qяdяm qоyаn яcdаdlаrыmыzыn tоrunlаrы, uruqlulаrы, turuqlulаrыdыrlаr. Оnlаr (яslindя biz) ilkin bцtpяrяstliyi, аtяшpяrяstliyi, Zяrdцшtlцyц, xristiаnlыьы yашаmыш vя hаl-hаzыrdа islаmы yашаmаqdа оlаnlаrdыr. Шяki-Kiш шivяsinin qяdimliyini-аrxаikliyini hяm sюvq-tяbii, hяm dя еlmiprаktik шяkildя hiss еdib tяfяkkцr sцzgяcindяn kечirяn vя mяnim "yеriyяn аkаdеmiyа" hеsаb еtdiyim div-аlim (яdяbiyyаtшцnаs) Yашаr Qаrаyеv yаzыr: "Аzяrbаycаndа milli mяnшяyя аpаrаn yоldа qяdimliyi, ululuьu ifаdя еdяn еtnik sеrtifikаtыn tяrkibinя Аzыx mаьаrаsы ilя, Quruчаy dяrяsи ilя yаnашы bir linqvistik lаndшаftы dа dаxil еtяk lаzыmdыr - Шяki шivяsini! Qюvmi fяrdilikdя sаbitliyin vя fаsilяsizliyin qоrunmаsыndа шivяnin lаndшаft sяviyyяsindя iшtirаkы tцrk (dцnyа) dil tяcrцbяsindя nаdir fеnоmеndir." (yеnя dя sцbutlarыmы Yашаr Qаrаyеvin sюzlяri ilя dаvаm еtdirirяm: - "Аlbаn kilsяsi" (оnun yеrаltы dаvаmы) bаrяdя "xristiаnlыьыn ilk аyin-mяrаsim оcаьы" ("kultоvыy sеntr") prоqnоzu dоьrulsа (Шяkinin, Kiш yаmаcыnыn "Qаfqаzыn Qцdsц" pеrspеktivi gеrчяklяшsя), bюlgяdя svilizаsiyаыnыn islаmdаn яvvяlki tаrixinin yеni sяhifяsi ачыlаr, bunlаr dцnyа miqyаsыndа ziyаrяtgаhыn (yеni Yеrusяlimin,..) vя bеynяlxаlq turizmin pаytаxtы оlаr."

Bяli, Zаqаfqаziyаdа ilk kilsяnin оlduьu Mаflаr mяhяllяsinin, mяhяllяsi юzцndяn, юzц mяhяllяsindяn qяdim оlаn Kiш kяndinin vя аdы hяmiшя Kiшlя qоша чяkilяn ulu Шяkinin, bir sюzlя, Yеr kцrяsindя ilk оcаьыn (Аzыx mаьаrаsы) vя ilk insаn qяbrinin (Qobus-tan, "Ana zaьa" maьarasы) ашkаr еdiлdiyi Аzяrbаycаnыn tаrixя vя bяшяriyyяtя ачыlаn mцqяddяs qаpыlаrdаn biri оlduьunu еtirаf еtmяk vаxtы gяlib чаtmышdыr.

VЫЫЫ. Kiшin mцqяddяs yеrlяri: Hяшpirim Bаbа: Kiш kяndinin оrtаsы ilя аxаn Qurcаnа чаyыn sоl sаhilindя, Sаlаy uшаьы mяhяllяsi ilя Bяdяlяr mяhяllяsi аrаsыndа yеrlяшяn kяnd qяbiristаnlыьыnыn ашаьы hissяsindя, Duluzlаr mяhяllяsinя gеdяn yоlun (еlя burаdаcа bu yоl ilя Vяlяmmяdlяr mяhяllяsi tяrяfя qаlxаn yоl sаь tяrяfdяn birlяшir) sоl tяrяfindяdir. Mяnim fikrimcя "Hяш" "яrш" sюzцnцn lяhcяvi vаriаntыdыr.

Kiшdя bяzяn "sяmа", "gюy" mяnаsыndа "hяшpirяk" vя yа "hяшpirеy" sюzlяri dя iшlяnir. "hяшpirеyя чыxsаn dа, sяni tаpаcаьаm", "Dашы hяшpirеyя qаldыrdыm" vя s. Яrяb mяnшяli "яrш" ilя "pir" sюzцnцn birgя iшlяnmяsi vя yеni lеksik vаhidin yаrаnmаsы ilя bаьlыdыr. Hяшpirim-Яrшpirim (sяmа piri) mяnаsыndаdыr. Mцqяddяs yеrlяrin pir аdlаndыrыlmаsы аtяшpяrяstlik vя Zяrdцшtlцk dюvrц ilя яlaqяdardыr. Niyyяt vя аrzu еdib, цstцnя nяzir qоyurlаr, qurbаn kяsirlяr.

Cumаy оcаьы: Kiш kяndinin Tаtаr uшаьы mяhяllяsindяdir. Hяlя dя оcаq hеsаb еdilяn zоьаl аьаcыnыn аltыndа чыrаq yаndыrыrlаr. Mцqяddяs yеrlяrin оcаq аdlаnmаsы dа ilkin аtяшpяrяstlik dюvrцndяn gяlir. Yеl xяstяliyi оlаnlаr, sоnsuzlаr, uшаqlаrы gяzmяyяnlяr оnu ziyаrяtя gяlirlяr, цstцndя qurbаn kяsirlяr.

№ 4 (127), Апрел 2015

КИШ КЯНДИ Pir qаyа: Kяrim аьа Fаtеhin vя Hаcы Sеyid Яbdцlhяmid яfяndinin mяlum "tаrix"lяrindя аdы чяkilяn, Kiшdяn vя Qыz(lаr) qаlаsыndаn 7-8 km шimаldа, Sыьnаqlа baшlanьыcdan цzbяцz yеrlяшir. Dеyilяnlяря gюrя, qurаqlыq illяrindя Pir qаyа цzяrindя qurbаn kяsяr vя Tаnrыyа duа еdяrmiшlяr.

Mяmmяd Bаbа: Kяnd qяbiristаnlыьыnыn оrtаsы ilя Sаlаy uшаьы mяhяllяsinя gеdяn аrxыn цst tяrяfindя yеrlяшir, баш аьrыsыnы gюtцrцr. Оnu ziyаrяtя gяlяnlяr юz pаltаrlаrыndаn tiftik gюtцrцb, dяrd-bяlаlаrыnы оnа dцyцrmцшlяr kimi оrаdаkы аьаcа чцrpяk bаьlаyыrlаr. Цrяyindя niyyяt tutub hяmin аьаcа irяt (kяlяьаyi), аlаfа vя s. bаьlаyаnlаr dа оlur.

Kiш mяbяd-kilsяsi: dя ziyаrяtgаh hеsаb еdilir. Bu bаrdя яvvяlki fяsillяrdя яtrаflы dаnышыlmышdыr.

ЫX. Иnаnc vя еtiqаdlаr: 1. Gцnяшя inаm: Bцtцn Аzяrbаycаndа оlduьu kimi Kiш kяndindя dя Gцnяш vя Аy tutulmаlаrы hяyяcаnlа qаrшыlаnыr (hяyяcаnlаnmаьа - оx аtmаьа, qаb-qаcаq dюymяyя vя s. dяyяr. Gцnяш hяyаtdыr ).

Gцnяшlя bаьlы kечirilяn mяrаsimin bizя gяlib чаtmыш fоrmаsы qоdu-qоdu gяzmяkdir. Bu аyin-mяrаsim yаьышlы gцnlяrdя kечirilir. Uшаqlаr hяyяtbяhяyяt gяzяrяk, nяьmя оxuyа-оxuyа еv sаhiblяrindяn pul, yаь, qяnd, yumurtа, nоьul vя s. yыьыrlаr. Gюrцnцr, Gцnяшя qurbаn vеrmя mяrаsitmi zаmаn kечdikcя, inаnclаr dяyiшdikcя pаy tоplаmаq шяklindя юzцnцn ilkin fоrmаsыnы qоruyub sаxlаmышdыr. Hяmin pаy vеrmя qurbаn vеrmяnin bizя gяlib чаtаn fоrmаsы оlduьu kimi, hяmin mяrаsim dя uшаq оyunu шяklindя yашаyаn qяdim bir аyinin bu gцnki dаvаmыdыr. "Qоduqоdu" Gцnяш-gцnяш оyunudur.

"Qоd" sюzцn kюkц, "u" isя шяkilчidir Qоd(u).

Ulu bаbаlаrыmыz Gцnяшя hяsr еdilmiш mяrаsimlяr kечirяrmiшlяr. Bu zаmаn gяlincik dцzяldir, оnun bоynundаn muncuq vя s. bяzяk яшyаlаrы аsыrdыlаr. Аdаmlаr оxuyа-оxuyа, hяyяcаnlы vя bяlаьяtli sяslя яllяrindя gяzdirdiklяri gяlincikdяn - Gцnяшin simvоlundаn bяhs еdяrdilяr. Gцnяшi tяmsil еdяn gяlincik Dоdu аdlаnыrdы.

Dоdu "Qоdu" sюzцnцn sinоnimidir, яslindя qоdunun fоnеtik vаriаntыdыr; dоd(u)//qоd(u). Dоd(u) vя yа qоd(u) еyniliyi mifik tяfяkkцr tяrzi vя mifоlоji sеmаntikа ilя tаmаmlаnыr. Иndi dя Kiшdя qаdыnа mцrаciяt еdяrkяn, mцrаciяt еdilяn qаdыnыn аdыnа "dоdu" sюzцnц яlаvя еdirlяr; Fаtmа dоdu, Mяkkя dоdu vя s. Яsаsяn аhыl qаdыnlаrа bеlя mцrаciяt оlunur.

Mцtriаrxаt dюvrц ilя sяslяшяn tяfяkkцr tяrzi vя mцrаciяt fоrmаsы bеlяcя yашаmаqdаdыr. Аzяrbаycаn mifоlоgiyаsы Gцnяшi qыz, Аyы оьlаn hеsаb еdir. Qыzыn, qаdыnыn gцnяшя bяnzяdilmяsi yuxаrыdаkы mцrаciяt fоrmаsыndа prаktik оlаrаq яyаnilяшir. Аzяrbаycаn qыz аdlаrы dа bu fikri tяsdiq еdir; Gцnяш, Gцndцz, Gцnаy (Gцnяш dя Аy dа birlikdя!), Аygцn (yеnя birlikdя!) vя s. Азяrbаycаn mifоlоgi-yаsыndа Аy Gцnяшi sеvir, еlя hеy оnun аrdыncа dоlаnыr, lаkin bir-bi-rinя qоvuша bilmirlяr; чцnki gцn чы-xаndа аy bаtыr, аy dоьаndа gцn. Яslindя яbяdi vя ilаhi sеvgi prаktik hяyаtыn (mifоlоgiyаnыn) юzndяn gяlir (V.А.)

"Dоd(u)", "qоd(u)" sюzцndяki sеmаntikа (Gцnяшin юzц, iшыьы vя nuru) "kut", "qut", "qud" (bunlаr еyni sюzцn fоnеtik vаriаntlаrыdыr) sюzlяrindя dаvаm еtmяkdяdir. Bu sеmаntikа tяkcя шяxs аdlаrыndа (yuxаrыdа gюstяrildiyi kimi) dеyil, hяm dя yеr аdlаrыndа yашаyыr; Dоdu (Шяkidя qяsяbя), Dоduшаьы (Kiшdя mяhяllя), Qudulа (Шяkidя kяnd) vя s. cаnlы dаnышыq dilindя iшlяnяn "qutlu оlmаq", "qutlаnmаq", "qud(а)" sюzlяri dя bu sеmаntikаnы yашаdыr. Еlя burаdаcа qеyd еdim ki, Шяkidя mцsяlmаnlыьы qяbul еdяn Qаrа kешiш оьlu Cаndаrыn-Яlicаnыn (bu bаrяdя dаnышыlmышdыr) оьlunun аdы Qutul idi (Qutul xаn). Аntik mifоlоgiyаnыn mаhir bilicisi А.F.Lоsеvin "Mif шяxsiyyяt fоrmаsыdыr, mif mюcцzяdir, mif diаlеktdir" (diаlеktikаnыn юzц mif оlduьu kimi) fikri bir dаhа юzцnц dоьrultmuш оlur. Еlя burаdаcа Tur Hеyеrdаlыn bir fikri diqqяtimi чяkmяyя bашlаyыr. О, mяlum nitqindя dеyir: "Mifоlоgiyа dа Оdin аllаhыnыn аdы ilя bашlаyыr… О, шimаli Аvrоpаyа Аzяr

аdlаnаn yеrdяn gяlib… Bu hеч dя mifоlоgiyа yоx, яsil tаrix vя cоьrаfiyаdыr". Mяn bu fikrя "яsl sеmаntikаdыr" sюzцnц яlаvя еdirяm. Xristiаnlыqdаn яvvяlki dюvrdя Nоrvеч kаhinlяri "Qоd" аdlаnыrdы. Dоd(u) vя yа Qоd(u)dаn fяrqli оlаrаq "qоd" шяkilчisizdir, аdlыq hаldаdыr. Nоrvеч kаhinlяrinin "qоd" аdlаnmаsы Оdinin Аzяr аdlаnаn yеrdяn gяlmяsini tяsdiq еdяn dяlillяrdяn biridir.

Dоd-Dоd(u) Qоd-Qоd(u) Nоrvеч "qоd"unun sеmаntikаsы "Dоdu" vя yа "Qоdu" sеmаntikаsы ilя еynidir. Nоrvеч mifоlоgiyаsыndа hяm dя dаim Аsqаrddа yашаyаn аllаh (kоr Аs) "Qоd" аdlаnыr. Bir bаxыn: Gцnяшin аtributu оlаn gяlincik Dоdu Gцnяшя hяsr оlunmuш mяrаsim Qоdu-qоdu Yеr аdы -Dоdu, Dоduшаьы, Qudulа vя s. Шяxs аdы - Qutul, Qоhumluq bildirяn sюz - Qudа.

Nоrvеч kаhini vя аllаhы - Qоd Qаdыnа mцrаciяt - dоdu Burаdа iшlяnяn sюzlяrin hяr birindя Gцnяш, iшыq, оd sеmаntikаsы ашkаr gюrцnmяkdяdir.

P.S. Аzяrbаycаn-Nоrvеч mifоlоgiyаsы ilя bаьlы tяdqiqlяrimi аyrыcа tяqdim еdяcяяm (V.А.)

minя vя "Аvеstа"yа gюrя, gцnяш sistеminя яn yаxыn vя яn pаrlаq ulduz Tiшtiriyа-Siriusdur. Kiш cаmааtыndа ulduz fаlыnа inаm gцclцdцr.

4. Dаьа (dаша) inаm: Аzяrbаycаn mifоlоgiyаsыndа dаь kultu (яslindя dаь-dаш kultu,чцnki bu sюzlяr яksяr hаllаrdа birgя iшlяnir) юzцnяmяxsus yеr tutur. "Аhыn dаьаdаша", "Аrxаsыndа dаь kimi durmаq", "Dаьа sюykяnmяk", "Dаша dюnmяk" vя s.

Qоbustаndаkы "Qаvаl dашыn", "Bешik dашыn", Kiшdяki "Pir qаyа"nыn mцqяddяs sаyыlmаsы dаь kultundаn, dаша inаmdаn irяli gяlmiшdir. "Mаьаrа dашыnа gюndяrmяk", "Bu sяn qаldыrаn dаш dеyil","Mяnim daшыm aьыrdыr" (yяni "mяn maьara hяyatы keчirmiшяm, kюkцm dяrindяdir - yerliyяm, gяlmя deyilяm"), "Gцcцn чаtаn dаша gцcяn" vя s. ifаdяlяrdя (bu gцn яlаvя чаlаrlаr qаzаnmаlаrыnа bаxmаyаrаq) tаrixi- tяcrцbi hяyаtыmыzыn ibtidаi dоvrlяrindяn gяlяn (mаьаrа) sеmаntikаsы vаrdыr. "Kitаbi-Dяdя Qоrqud" qяhrяmаnlаrы dа qаrа (gяnc) bашыnы dаьа-dаша qurbаn dеyir. Bцtцn bunlаrlа bяrаbяr Kiш mяiшяtindя mцqяddяs vя sеhrli sаyыlаn dашlаr vаrdыr.

Bu dашlаrы mцqяddяs яшyа kimi (юzц dя bu hаmыdа оlmur) qоruyа-qоruyа sаxlаyыrlаr. Bunlаrdаn biri "Hаl dашы" аdlаnыr. Bu dашdаn аncаq dоьuш

Киш мябядинин юнцндя Тур Щейердалын бцстц 2. Аyа inаm: Аzяrbаycаnlыlаr Аyы mцqяddяs sаyыrlаr. Bu оnlаrыn аstrаl tяsяvvцrlяri ilя bаьlыdыr.

Vаxtilя Strаbоnun Аy ilаhяsinin bаш mяbяdinin Аlbаniyаnыn шimаl-qяrbindя оlduьunu gюstяrmяsi Kiш mяbяdkilsяsinin аntikliyindяn xяbяr vеrir.

Mifik tяsяvvцrцmцzя gюrя Аy оьlаndыr, Gцnяшi sеvir. Digяr bir яsаtirя gюrя, Аy dяcяl оьlаndыr. Юz dяcяlliyi ilя tяknяdя xяmir yоьurаn аnаsыnы аcыqlаndыrыr. Аnаsы dа xяmirli яli ilя оnа bir шillя vurur. Цzцndяki xяmir quruduьu цчцn Аyыn rяngi sаrыdыr. Аy tutulаndа аdаmlаr hяyяcаnlаnыr, аy dоьаndа isя sеvinir vя sаlаvat чеvirirlяr. Bu, ibtidаi inаnc оlub bu gцnя qяdяr yашаmаqdаdыr.

Bеlя tяsяvvцr еdirlяr ki, аьlы аzышаn аdаm gеcя hяyяtя чыxmаmаlыdыr, yоxsа gюzц Аyа sаtашаr, dяliliyi bir аz dа аrtаr.

Dаhа bir tяsяvvцr dя vаrdыr ki, аslаnlаr (шirlяr) aylы gеcяlяrdя ucа dаь zirvяlяrinя qаlxыr,оrаdаn аtыlыb Аyы tutmаq istyirlяr. Оnlаrыn юlцmц чоx vаxt bеlяcя оlur. Аyы tutmаq istяyяn аslаn yа qаyаdаn uчur, yа dа о qяdяr аtыlыb dцшцr ki, аxыrdа bаьrы чаtlаyыb юlцr. Ишыьа, аydыnlыьа cаn аtdыьы цчцn dя оnа аslаn dеmiш, оnu Gцnяшin, Аyыn аtributu hеsаb еtmiшlяr. Аntik bаrеlyеflяrdя шаhlаrыn аslаn яlindяn tаc аlmаsы dа bu tяsяvvцrlя яlаqяdаrdыr. Оdun vя оcаьыn bешiyi оlаn bir yurdа "Аzяrbаycаn", цmumiyyяtlя Dоьuyа bцtюvlцkdя "Аs(iyа), юlцmц ilя аydыnlыьа qоvuшmаq istяyяn яn gцclц hеyvаnа" аs(lаn), vяrяq оyunundа яn yuxаrы vяrяqя "аs", цstяlik Nоrvеч mifоlоgiyаsыndа bir qаydа оlаrаq аllаhlаrа "Аs" dеyilmяsinin юzцndя tаrixi inkаrеdilmяz sеmаntikа vаrdыr. Bu sеmаntikаnыn nцvяsindя Gцnяшя vя Аyа, оdа vя iшыьа inаm durur.

3. Ulduzlаrа inаm: Kiш kяndindя hяr kяsin юz bяxt ulduzunun оlmаsыnа inаnыnrаlr. Ulduz sцrцшmяsinin kiminsя ulduzunun sюnmяsi kimi qiymяtlяndirirlяr. Mаq tяli-

zаmаnы istifаdя еdilir. Bu dаш qаdыnы юlцmцn pяncяsindяn аlmаq, оnun ruhunu оьurlаmаq istяyяn cinlяri qоvmаq gцcцnя mаlikdir.

Hаl dашыnыn оrtаsы yаstы, kяnаrlаrы чыxыntыlыdыr, dаbаnа оxшаyыr. Еlя bunа gюrя dя оnа hяm dя "Hаl dаbаnы" dеyilir.

Kiш mяiшяtindя iшlяnяn vя qоrunub sаxlаnаn ikinci dаш "Цrяk dашы" аdlаnыr. Fоrmа еtibаri ilя (оrtаsыndаkы kiчik оyuьа gюrя) цrяyя оxшаyыr, yаstы, lяpik dашdыr. Оnu аьыrlашаn xяstяnin sinяsinя qоyurlаr.

Bu dаш цrяkgеtmяnin qаrшыsыnы аlыr. Bеlя dашlаrы sаxlаyаn аdаmlаr чоx vаxt оnu bашqаlаrыnа vеrmirlяr.

Bеlя hаldа xяstяyя цrяk dашы sаlыnаn su iчirirlяr.

Sаncы muncuьu, gюz mцncцьц dа dаша inаmыn nяticяsidir ki, оnlаrdаn indi dя istifаdя еdilir.

5. Аьаcа inаm: Zоьаl, hеyvа, яncir, nаr, аьcаqаyыn, dаьdаьаn аьаclаrы mцqяddяs sаyыlыr.

6. Оdа inаm: Оd mцqяddяs sаyыlыr. Оdu (hяm dя kцlц) tаpdаmаq, yаnаr оdа sоyuq su аtmаq, gеdiш-gяliш оlаn yеrя kцl tюkmяk, kцl tюkцlяn yеrя чirkli su vя яшyа аtmаq indi dя gцnаh sаyыlыr.

7. Иsti чюrяk vеrmяk: Kiшdя чюrяyi bir qаydа оlаrаq tяndirdя yаpыrlаr. Kimliyindяn аsыlы оlmаyаrаq, чюrяk цstцnя чыxаn (tяndirin yаxыnlыьыndаn kечяn) аdаmы чаьыrыb sаxlаyыrlаr, оnа isti чюrяk (hеч оlmаsа bir pаrча) vеrirlяr. Иsti чюrяyin iyi burnunа dяyяn аdаmа чюrяk vеrmяmяk (оnu umsundurmаq) gцnаh sаyыlыr.

P.S. Иnаm vя еtiqаdlаrdаn gяlяn аdяt vя яnяnяlяr bаrяsindя bяhs еtmяk imkаnыmыz gеniш оlsа dа, burаdа аrxаik dюvrlя bаьlы оlаnlаrы vеrmяyi lаzыm bilirяm. Яlbяttя ki, bu sыrаdаn kяsяrli яшyаlаrа, sеhrli cаmа (qыrxачаn cаm), tцtyя (tutiyа) чяkmяyя, цzяriyyя, ruhа vя s. inаm dа юz yеrini tutur. Burаdа sаdаlаnаn inаm vя еtiqаdlаr цmumаzяrbаycаn xаrаktеri dашыyыr. Bizim sеhrli nаьыllаrыmыzdа sаrаylаrыn qыrx оtаьы оlur -

hаmыsы dа sеhrli. Аzяrbаycаn hяmin о sеhrli sаrаydыr, оnun qыrx оtаьыndаn biri isя Kiшdir - tаrixin юzц qяdяr qяdim vя cаvаn Kiш.

X. Sоn sюz яvяzi vя yа bir kiшlinin юz-юzцylя pоlеmikаsы: Dеyirlяr ki, dцnyа tufаnы zаmаnы Nuh pеyьяmbяrin gяmisi gяlib bizim Kiшin cяnub шяrqindяki dаьыn (biz оrаyа юz аrаmыzdа bяndin burnu dеyirik) burnunа dяyib dаyаnыb. Hяttа оrа gеdib Nuh pеyьяmbяrin gяmisini sаxlаyаn qаrmаqlаrыn dаьа bяnd еdildiyi yеrlяri dя аxtаrmышаm. Yяqin ki, о izlяri yаьышlаr yuyub, kцlяklяr аpаrmышdыr. Аmmа yеnя dя Tur Hеyеrdаl dеmiшkяn: "Hяr yеni nяsil sыfыrdаn bашlаyыr". Оnun nitqindя bizim 5000 il яvvяlki gеnlяrlя dоьulduьumuzdаn sюhbяt gеdir.

Nuh tufаnы isя 12000 il яvvяlя аid еdilir. Mяnя еlя gяlir ki, burаdаkы rяqяm (5000 vя yа 12000) шяrtidir, яslindя Аdяm vя Hяvvа hаnsы gеnlяrlя dоьulmuшdursа, еlя biz dя hяmin о gеnlяrlя dоьuluruq.

Bu mяnаdа mяn юzцmц Kiшlя (lаp ачыьы dеsяm, Аzяrbаycаnыmlа) hяmyаш hеsаb еdirяm vя biz dоьrudаn dа yашыdыq. Аxы mяn юzцmц gаh Quru чаy vаdisindя яl dяymяyяn (bаrыt qоxusunun nя оldu-ьunu bilmяyяn) чiчяklяr, gцllяr аrа-sыndа gяziшяn, gаh dа Аzыxdа qаlа-dыьыm оcаьыn istisinя qыzыnаn, "Аnа zаьа"dа, Tаьlаrdа, Dаmcыlыdа, Tаm-tаmаdа mяclislяr qurаn, Qаvаl dашы чаlачаlа rяqs еdяn gюrцrяm. Sоnrа dа gюrцrяm ki, hаnsыsа bir qаrdашыm, dаyыmоьlu, яmiоьlum (о cцmlяdяn bаcыm, dаyыqыzыm, яmiqыzыm, xаlаqыzыm, bibiqыzыm) mяnя tяrs-tяrs bаxыr. Оndа чеvrilib Аzяr Bаbа оlurаm, insаnlаrы оdа, iшыьа, Gцnяшя, Аyа, ulduzlаrа vя yеrя (yеr kцrяsinя) tаpыnmаьа чаьыrыrаm. Оnlаrа Nuh pеyьяmbяrin bizim bяndin burnunа iliшib qаlаn gяmisini gюstяrirяm. Dеyirяm qоy ibrяt dяrsi аlsыnlаr. Аxы, insаn insаnа tяrs-tяrs bаxаndа hяmiшя fяlаkяt оlur.

Fяlаkяtlяr оlmаsыn dеyя mаq pаltаrы gеyirяm, diyаrbяdiyаr gяzirяm, иnsanlarы insаnlыьа чаьыrыrаm. Gаh Musа pеyьяmbяr kimi Turi-Sinаyя mцsяllаyа чыxыrаm, gаh dа Иsа pеyьяmbяr kimi hаmыnыn (bцtцn gцnаhkаrlаrыn) яvяzinя чаrmыxа чяkilirяm. (Kiшlilяr dеmiшkяn: юlцb-юlцb dirilirяm). Gаh dа Mяhяmmяd pеyьяmbяr kimi: - Иnsаnlаr, Аllаhdаn qоrxun, hяr kяs юz яmяli цчцn hаqqhеsаb vеrяcяkdir -dеyirяm. Dаhа sоnrа yuxudаn аlа- yаrыmчыq аyыlаn аdаmlаr kimi gюzlяrimi оvuшdurаоvушdurа bizim bu Kiш kяndindяn dцnyаnыn dюrd yаnыnа bоylаnыrаm.

Qаrdашlаrыmы аxtаrыrаm. Sаlаm vеrяcяk, sаlаm аlаcаq аdаmlаrы gяzirяm. Vаxtilя bir оcаьыn bашыndа qыzыndыьыmыz аdаmlаrыn bir-birinin оcаьыndаn kюz оьurlаdыьыnы, bir-birinin яtini yеyib, qаnыnы iчdiyini gюrцncя yаzыq-yаzыq Nuhun gяmisinin bяnd оlduьu bizim Bяndin burnunа bаxыrаm. Vя birdяn qеybdяn gяlяn bir sяs шimшяk kimi gurlаyыr: Аllаhdаn qоrxun, еy insаnlаr!

Sоnrа аrаyа qяribя bir sаkitlik чюkцr. Vя dоьrudаn dа bizim Bяndin burnunа burnundаn gцnяш dоьаn bir gяmi yаxыnlашыr. Dikяlirяm.

Qаbаьа gяlirяm. Sяn dеmя, bu vаxtilя Qоbustаndаn цzц Шimаlа цzяn gяmi imiш. Gяmidяkilяr dцшmяyя bашlаyыrlаr. Bаxыb gюrцrяm ki, оnlаr еlя mяn юzцm imiшяm. Юzцmцz юzцmцzlя qucаqlашыb юpцшцrцk. Юzцnя gяlmяk, юzцnц tаpmаq, юzцnя qаyыtmаq (qаyыdыш) zоr imiш. Zоr imiш vя dаdlы imiш! Юzцm юzцmlя qоl-qоlа vеrib bizim Kiшi, bizim Аzяrbаycаnы vя bizim Yеr kцrяmizi bаьrыmа bаsыrаm.

Dеyirяm: - Аllаh bizi qоrusun!

Шяki-Kiш kяndi 10 noyabr 1999-11 mart 2000 P.S. Bu mяqalяnin ilk 10 (on) sяhifяsi STATOИL Norveч шirkяti tяrяfindяn maaliyyяlяшdirilmяklя "Чaшыoьlu" mяtbяяsindя (Bakы-2003) Azяrbaycan vя ingilis dillяrindя "Kiш kяndi vя onun mяbяdi" adы ilя (Mяbяdin memarlыq xцsusiyyяtlяrinя hяsr edilmiш digяr 10 (on) sяhifяnin mцяllifi isя doktor-professor Gцlчюhrя xanыm Mяmmяdova olmuшdur) чap edilmiшdir.

№ 4 (127), Апрел 2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.15

Эяляъяйин тяййаряляри йанаъагсыз ишляйяъяк Qяzetimizin юtяn sayыnda 23 yaшlы soydaшыmыz Turan Mяmmяdlinin yeni ixtirasы - йанаъагсыз ишляйян тяййаря мцщяррики barяdя xяbяr дяръ етмишдик. Юtяn mцddяt яrzindя Turan bяyin юzц ilя dя яlaqя yaradыb bizi vя tяbii ki, oxuъularыmыzы maraqlandыran suallara ondan cavablar aldыq. Ашаьыда Turan Mяmmяdli ilя olan mцsahibяni dяrc edirik.

Сющбятляшди: М.НЯБИБЯЙОВ - Туран бяй, гязетимизин ютян сайында сизин щаггынызда интернетдян ялдя етдийимиз мялуматы дяръ етмишдик. Инди ися юзцнцзля, виртуал да олса ялагя йарада билдик. Хащиш едирик яввялъя ихтираныз барядя мялумат верярдиниз...

- Яввялъя гязетиниздя мяним барямдя информасийа дяръ етдийиниз цчцн сизя тяшяккцр едирям. Артыг щаггында мялуматыныз олан "йанаъагсыз ишляйян тяййаря мцщяррики" лайищяси цзяриндя ишлямяйя 2 ил яввял башламышым. Layihя чertyojlar, sxemlяr шяklindя hazыrlandы. Amma yekun nяticяyя qяdяr 15-я yaxыn variant gюzdяn keчirildi vя sonuncu sxem ярсяйя эялди.

Layihяyя gюrя tяyyarя mцhяrriklяri maye yanacaqla deyil, plazma vasitяsilя, yяni havanыn ionlaшmasы nяticяsindя burada yaradыlmыш sцni elektrik boшalmasы ilя iшlяmяlidir.

Buna bariz nцmunя kimi atmosfer hadisяsi olan ildыrыmы gюstяrmяk olar.

Havada yцksяk gяrginlik nяticяsindя elektrik boшalmasы, yяni шимшяк ямяля эялир vя bu щадися zamanы чox bюyцk temperatur ayrыlыr. Lakin атмосфердя bu dяrяcяdя yцksяk gяrginliyi idarя etmяk гейри мцмкцндцр. Normal havada elektrikin keчmяsi цчцn ya xцsusi шяrait yaradыlmalыdыr, ya da gяrginlik чox bюyцk hяddя чatmalыdыr ki, elektrik boшalmasы yaransыn. Standart reaktiv mцhяrriklяrdя gцc, yяni dartы qцvvяsi yanma kamerasыnda yanacaьыn yanmasы nяticяsindя havanыn sцrяtlя geniшlяnmяsi vя бюйцк sцrяtlя mцhяrrikin soplosundan чыxaraq, tяyyarяni юnя doьru itяlяmяsi nяticяsindя alыnыr. Мяnim layihяmdя isя dartы qцvvяsini yaradacaq vя havanы sцrяtli шяkildя geniшlяndirяcяk gцc plazmadan alыnacaq. Doьrudur, plazmanы yaratmaq vя onu idarя etmяk чяtin vя чox enerji tяlяb edяn iшdir. Lakin xцsusi vasitяlяrlя bu plazma idarя oluna bilir.

- Цзяриндя ишлядийиниз лайищя hansы fiziki qanunlara яsaslanыr? Беля ки, lazыm olan plazmanы hansы yolla almaq mцmkцndцr?

- "New-York State University"dя aparыlmыш tяdqiqatlar vя tяcrцbяlяr sayяsindя 5 milyon Volt gяrginliyя малик шimшяk buna bяnzяr vasitя ilя elektrik boшalmasы yaranmadan yerя юtцrцlцb vя yerdяki yцksяk tutumlu akkumlyatorlarda toplanыb. Bu да bюyцk yeniliyin olmasы ilя пlazmanыn idarя olunmasы nяzяriyyяsiни yenidяn gцndяmя gятирmiш olду. Щямин yeniliyин дя цzяrindя bir sыra dяyiшikliklяr апармагла reaktiv mцhяrriklяrdя tяtbiq етмяк мцмкцндцр. Чoxlarы elя dцшцnцr ki, bu elektrik mцhяrrikidir. лакин беля дейил, burada elektrik sadяcя olaraq bir vasitяdir vя gцnяш enerjisindяn istifadя olunmur. Mцhяrrikя lazыm olan vя tяyyarяnin uчuш sistemlяrini idarя edяcяk elektrik enerjisi isя standart tяyyarя mцhяrriklяrинdяki kimi generator vasitяsilя alыnacaq.

Bu sahяdяn xяbяrdar olmayan чox insanыn verdiyi ilk sual budur: "lazыm olan enerji bяs hardan alыnacaq?". Cavabы isя verirяm: onsuz da standart mцhяrriklяrdя elektrik enerjisi generatorlar vasitяsilя alыnыr. Bu layihяdяki dяyiшiklik odur ki, mцhяrrikdя dartы qцvvяsi yana-

Туран Акиф оьлу Мяммядли 1992-ci il fevralын 29-да Balakяn шяhяrindя anadan olуб; 2009-cu ildя Balakяn rayon "Humanitar vя Texniki tяmayцllц lisey"i bitirmiш vя hяmin il "Milli Aviasiya Akademiyasы"nыn "Hava Nяqliyyatыnыn UчuшTexniki Иstismarы" fakцltяsinя qяbul olmuшдур. 2009-2013-cц illяrdя академийада bakalavr tяhsili baшa vurduqdan sonra 1 il hяrbi xidmяtdя olmуш, ордудан тярхис олундугдан sonra 9 ay ихтисасы цзря иш ахтармыш, лакин авиасийа секторунда иш тапмадыъындан башга сащядя ямяк фяалиййятиня башламышдыр. caьыn yanmasы ilя deyil, havanыn plazma vasitяsilя yцksяk temperatur yaradыlaraq geniшlяnmяsi sayяsindя alыnыr. Лayihяni "daimi mцhяrrik" аdlandыrанлар да вар, лакин бу daimi mцhяrrik дя deyil vя ola da bilmяz.

- Лайищяйя башладыьыныз вахтдан ютян 2 il мцддятдя щансы наилиййятляр ялдя етмисиниз?

- Akademiyanы bitirdikdяn sonra hяrbi xidmяtя getdiyim цчцn layihя цзяриндя иш дя dayanмышdы.

Amma tяxminяn 4 ay яvvяl digяr bir iшim, aviasiya ilя baьlы olan "Mцlki Aviasiya Tяyyarяlяrinin Xarakteristikalarы" (ИSBN-9789952-803-20-4) adlы kitabыm чапдан чыхды. Китаба 6 nяfяr beynяlxalq dяrяcяli mцtяxяssis rяy yazыb vя kitab "Milli Aviasiya Akademiyasы"nыn 2-ci Elmi Шurasыnda, hяmчinin Azяrbaycan Respublikasы "Tяhsil" Cяmiyyяtiнин Еlmi Шurasыnda mцzakirя olunub nяшrinin mяqsяdяuyьun olduьu bildirilib.

Kitaba rяy yazanlardan biri NATOnun yцksяk dяrяcяli mцtяxяssisidir.

- Layihяnizin реаллашдырылмасы цчцn Tцrkiyяdяn, hяtta NATO-dan tяklif aldыьыnыzы sюylяmiшdiniz. Haзырда бу тяклифляр юз гцввясиндя галыр?

- Layihяйя башлайанда Tцrkiyя bu iшlя чox maraqlandы,

ilя iш bitmir, mцhяrrik yцzlяrlя дяфя sыnaqdan keчirilmяli, hяr bir кичик щиссядян тутмуш бцтцн щиссялярин iш prosesi diqqяtlя izlяnилmяlidir. Иstяnilяn yeni layihя vя ixtira uzun bir sыnaq mяrhяlяsindяn keчir.

Mцasir tяyyarяlяr vя mцhяrriklяr tяxminяn 60 il яrzindя tяkmillяшяrяk bu gцnkц mцkяmmяl вязиййятя эялиб чыхыб.

- Layihяnin hяyata keчirilmяsi vя ilk sыnaqlardan чыxmasы цчцn maliyyя vяsaitinin mяblяьini hesablamыsыныз?

- Layihяnin hяyata keчirlmяsi vя ilk sыnaqlara baшlanmasы цчцn bюyцk miqdarda vяsaitя ehtiyac var. Lakin bu elя bir vяsaitdir ki, bunu mяn qarшыlaya bilmяrяm.

Bu layihяlяndirilmiш mцhяrriklяr, daha doьrusu yanma kamerasы, hal-hazыrda reaktiv/turboreaktiv/ turbovint tipli mцhяrriklяrdяki yanma kamerasыndan iш rejimi etibarilя tamamilя fяrqlяnir. Чцnki burada tamamilя yeni vя mцasir, hяtta dцшцnцlяndяn dя юtя elektronik sistemlяr quraшdыrыlmalы, iш prosesinin hяr millisaniyяsinя, temperaturun hяr 0,1о Selsi dяyiшmяsinя ciddi nяzarяt olunmalыdыr. Bu da чox gцclц, чox dayanыqlы vя bu yцksяk temperatur, elektromaqnit vя ionlaшma шяraitindя iшlяmя qabiliyyяtinя malik sensorlara ehtiyac yaradыr. Яsas mяsяlя isя, yanma kamerasыnda havada ionlaшma, yяni

"Иnternational CFM" kimi шirkяtlяrin sahib olduьu texnologiya vя avadanlыqlara sahib olmaq gяrяklidir.

- Mцasir dюvrцmцzdя artыq yaponlar su ilя iшlяyяn avtomobillяr istehsal edirlяr, elektromobillяr var, atom vя gцnяш enerjisi ilя iшlяyяn maшыnlar da tяяccцb doьurmur. Amma bu yeniliklяrin heч biriinn geniш istehsalыna baшlayan yoxdu. Bunu nя ilя яsaslandыrmaq olar?

- Doьrudur, mцasir dюvrdя bir sыra юlkяlяrdя artыq istяr su, istяr hidrogen, istяrsя dя elektrik enerjisi ilя iшlяyяn avtomobillяrin ilk prototiplяri yaradыlmыш vя юzlяrini sцbut etmiшdir. Mяsяlяn, ABШ-ыn avtomobil sektorunda hяlя cavan olmasыna baxmayaraq, "Tesla Motors" шirkяti artыq elektrik enerjisi ilя iшlяyяn mцhяrrik istehsalыna baшlayыb vя яn uьurlu modeli olan "Tesla S" modeli юzцnц tam olaraq sцbut etdi, hяtta юz xцsusiyyяtlяrinя gюrя, яsasяn dя sцrяtlяnmя tezliyinя gюrя "Ferrari", "Porsche", "Lamborghini" kimi modellяri qabaqlamыш, "Bugatti Veyron"a isя baшa-baш durmaьa чalышmышdыr.

Ancaq hяlя dя insanlar bu modelя чox maraq gюstяrmir, bяlkя dя bundan чяkinir. Чцnki klassik dцшцncя var: heч nя yanacaьы яvяzlяyя bilmяz. Иlk юncя bu dцшцncя dяyiшmяlidir. "Tesla S" modeli isя bu dцшцncяni olduqca bюyцk dяrя-

hяtta Akademiyanы bitirdikdяn sonra иши Tцrkiyяdя davam etmяyimи тяклиф етдиляр. Lakin hяrbi xidmяtя getdiyim цчцn iшlяr tяxirя salыndы.

Hяrbi xidmяtdяn sonra isя bцtцn gцcцmц байаг дедийим kitabыmыn чap olunmasыna yюnяltdim. Onu da qeyd edim ki, bu, Azяrbaycanda ilk, dцnyada isя bu sahяdя yazыlmыш 3-cц kitabdыr. Bu kitabda halhazыrda dцnyanыn hava yolu шirkяtlяrindя istismarda olan bцtцn mцlki tяyyarяlяr haqqыnda tяk-tяk geniш шяkildя mяlumat var.

- Иxtiranыzы patentляшдирмисиниз, йохса щяля йох?

- Patent mяsяlяsi olduqca чяtin bir iшdir. Patent almaq цчцn prototip, yяni ilk nцmunяni hazыrlamaьыm lazыmdыr. Bu isя olduqca чox vяsait vя yцksяk texnologiya tяlяb edир. Bеля texnologiya да yalnыz dцnyanыn aviasiya nяhяnglяri olan шirkяtlяrdя vя юlkяlяrdя mюvcuddur. Yяni, bu adi bir mцhяrrik deyil vя dцnyanыn яn gцclц tяyyarя mцhяrriki hazыrlayan "Rolls-Royce", "General Electric", "Pratt&Whitney" kimi шirkяtlяrdя olan texnoloji tяchizata вя аваданлыглара ehtiyac var.

- Bu vaxta qяdяr layihяnizin hяyata keчmяmяsinin sяbяbini nя ilя яlaqяlяndirirsiniz?

- Mцhяrrikin hazыrlanmasы

plazma yaradacaq яsas qurьunun (bu haqda чox mяlumat vermяk doьru olmaz) yerlяшdirilmяsi, цzяrindя minlяrlя testlяrin aparыlmasыdыr. Bu isя olduqca чox uzun zaman vя mяsrяf tяlяb edяn iшdir. Яn чox zamanы isя mцhяrrikin hazыrlanmasыndan яvvяl yanma kamerasыnыn yenidяn dizayn olunmasы, orada qurьularыn necя yerlяшdirilmяsi vя daha az tяsirя mяruz qalmasыnы tяmin etmяk цчцn sяrf olunacaq. Чцnki, mцasir zamanda belя iшlяtdiyimiz, istismar etdiyimiz hяr bir avadanlыq tяyinatыndan asыlы olaraq, aylarla vя illяrlя чox fяrqli testlяrя mяruz qalыr. Hal-hazыrda gюrdцyцmцz tяyyarяlяr yarыm яsrdяn чox bir zaman kяsiyindя dяyiшяrяk, mцxtяlif aerodinamik formaya dцшяrяk indiki dюvr цчцn юz mцkяmmяlliyinя чata bilmiшdir. Vя istяnilяn layihяdя yanыlma payы olmuш vя olacaqdыr. Bu da bюyцk miqdarda vяsaitя ehtiyac duyur.

Mяnim bununla baьlы tяxmini hesablamalarыm bu mцhяrrikin prototipinin hazыrlanmasы цчцn 20 milyon dollar, hяtta daha чox vяsaitя ehtiyac olduьunu gюstяrir. Lakin iш tяk vяsaitlя bitmir. Onu da qeyd edim ki, bunun hazыrlanmasы aviasiya sektorunda vя tяyyarя mцhяrriki istehsalыnda dцnya nяhяnglяri olan "Rolls-Royce", "General Electric", "Pratt & Whitney",

cяdя sarsыtdы...

- Bцtцn dцnyada hяm quru, hяm hava, hяm dя su nяqliyyat vasitяlяrindя яn чox istifadя olunan yanacaq яsasяn neftdяn alыnan mяhsullardы. Bu mяhsullarыn da istehsalшыlarы planetimizin яn gцclц sюz sahiblяridi... Onlar da hava ilя iшlяyяn mцhяrrikin istehsala buraxыlmasыna tяbii ki, mцqavimяt gюstяrяcяklяr. Onlarla mцbarizяdяn qalib чыxmaq mцmkцn olacaqmы?

- Тамамиля доьру дейирсиниз... Иstehsalыn geniшlяnmяmяsinя digяr sяbяb isя neft sektorunun nяhяnglяrinin, bu kimi digяr шirkяtlяri ciddi шяkildя sыxышdыrmasыdыr. Bir dцшцnцn, "Tesla S"in satышы milyonlarla яdяd olsa, dцnyada gюrцn bir ay яrzindя neчя milyonlarla litr yanacaq satыlmayacaq. Vя bu da milyardlarla dollarыn qazanыlmamasы demяkdir. "Иdarя olunan plazma vasitяsilя yanacaqsыz iшlяyяn tяyyarя mцhяrriklяri" layihяsi isя adi bir iш deyil. Yenя deyirяm, bu layihяdя yanыlmalarыn olmamasы qaчыlmazdыr, чцnki istяnilяn layihяdя yanыlma var, чцnki kaьыz ayrы шeydir, prototip ayrы шeydir. Яgяr kimsя dцшцnцrsя ki, layihя elя ilk dяfяdяn uьurlu olmalыdыr, mяncя o insan nя texnologiyadan, nя dя elmdяn xяbяrdardыr. Bu kimi iшdя dя,

Туран Мяммядли gяrяk tяk olmayasan, bu layihяdя чox gцclц dяstяkчilяrя ehtiyac vardыr.

- Layihяnin Azяrbaycanda reallaшdыrыlmasы цчцn nя mane olur? Maliyyя чatышmazlыьы, yoxsa inamsыzlыq?..

- Layihяnin Azяrbaycanda reallaшmasыna gяldikdя isя, bu indiki шяraitdя qeyri-mцmkцndцr. Чцnki texnoloji чatышmazlыqlar чoxdur. Havaчыlыq sektorunda Avropa nяhяngi olan Tцrkiyя belя hяlя dя yerli sяrniшin tяyyarяsi istehsalыna baшlamaqda чox чяtinlik чяkir.

Nяinki tяyyarя, hяtta avtomobil istehsalыna belя. Doьrudur, Tцrkiyя яn son model dюyцш tяyyarяsi olan "Lockheed Martin F-35 Lighting ЫЫ"nun mцhяrriklяrinin istehsalыnda яsas iшtirakчыdыr, lakin avadanlыq onlara aid deyil. Яgяr Azяrbaycan da "Rolls-Royce", "General Electric", "Pratt & Whitney", "Иnternational CFM" шirkяtlяrinin sahib olduьu texnologiyaya sahib olarsa, яlbяttя bu mцhяrriklяrin istehsalы юz юlkяmizdя ola bilяr, bu шцbhяsizdir.

- Лайищянин реаллашдырылмасы цчцн юз республикамызда щараса мцраъият олунуб?

- Тялябя олдуьум заман akademiyanыn mцtяxяssis heyяti layihяyя baxмышдылар. Lakin mяn hяrbi xidmяtя getdiyim цчцn ara verildi. Hяrbi xяdmяtdяn qayыtdыqdan sonra isя dediyim kimi, kitabы чapa hazыrladыm vя iшlя baьlы bir sыra qurumlara, шirkяtlяrя mцraciяt etdim. Чцnki, artыq karyera qurmaьын вахты чатыб. Бу лайищяйя эюря диэяр ишлярдян кянарда гала билмяздим, чцнки layihяnin mяnя nя zaman pul qazandыracaьы mяlum deyil vя mяn iш tapmalы olduьum цчцn fikrimi baшqa tяrяfя yюnяltdim.

- Бяс ixtiranызын hяyata keчмяси цчцn ишляри давам етдирирсиниз? Yoxsa анъаг карйера барядя дцшцнцрсцнцз?

- Hazыrki durumumda iш daha vacibdir. Чцnki mяnim дя чiynimdя bir mяsuliyyяt var. Mяn karyera sahibi olmaq istяyirяm.

Dцz 9 ay иш ахтардыгдан сонра гейри-авиасийа секторунда иш тапмышам.

- Tцrkiyяyя yenidяn niyя mцraciяt etmirsiniz?

- Tцrkiyя ilя bu iшlя baьlы яlaqяlяndiricilяr var vя onlar bu iшi orda davam etmяyimi istяyirlяr.

Sadяcя yaranmыш problemlяrlя baьlы hяlя ki, iш dayanыb. Onlar mяnim Tцrkiyяdя oxuyaraq bu iшi davam etdirmяyimi istяyirdilяr.

- Туран, сяня чох мараглы вя бяшяриййят цчцн ваъиб олан лайищянин щяйата кечмясини арзулайырыг.

- Чох саь олун. мян дя юз нювбямдя Шяки бялядиййясиня уьурлар арзулайырам.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.16

mцяllifi olduьu bu "Deyin hardadыr" ( "Шahnaz tясnifi") яsяrini daha tяsirli edяn amillяrdяn biri dя mahnыda mяrhum шairяmiz Mяdinя Gцlgцnцn sюzlяrinя oxunan muьam parчasыydы: ...De hansы hяsrяtdяn

Рясул belя dolmusan, ИЛМЯДДИН A mяnim sevdalы, havalы kюnlцm... ОЬЛУ 1974-cц ilin isti yay gцnlяrindяn biri idi. O vaxtkы Azяrbaycan Politexnik Иnstitutuнун, indiki Texniki Universitetin qabaьы adamla doluydu. Иnstitutlarda qяbul imtahanlarыnыn qыzьыn vaxtlarы olduьundan, Иmtahan verяn abituriyentlяri hяyяcanla gюzlяyяn valideyinlяr, dost-tanышlar qapыya tяrяf gюzlяrini zillяyib, hяsrяtlя яzizlяrinin imtahandan чыxыb gяlmяsini gюzlяyirdilяr. Hamы hяyяcanlы idi.

Adamlarыn az olduьu yerdя, nisbяtяn kяnarda dayanan qыrmыzы rяngli "Jiquli" markalы maшыnыn yanыnda bir neчя cavan oьlan vя iki няфяр yaшlы kiшi dayanmышdы. Oьlanlardan biri avtomobilin radiosunu aчdы. Saat 13 radяlяri olduьu цчцn Azяrbaycan radiosu ilя "gцnorta konserti" baшlayыrdы. Bir azdan diktor elan etdi: - Konsertimizя baшlayыrыq. Oxuyur Niyamяddin Musayev.

Mahnы sona yetяndя oradakыlarыn hamыsы sanki konsert salonundaylarmыш kimi цrяkdяn яl чalыb, belя gюzяl ifanы alqышladыlar.

Aчыьыnы deyim ki, "Шahnaz tяsnifi"nя qяdяr mяn Niyamяddin Musayevin bir neчя mahnыsыnы dinlяsяm dя, bu gцn eшitdiyim ifa tam fяrqli vя viрtuoz idi. Birinci dяfя eшitdiyim bu mahnы meydandakыlarыn чoxu kimi mяni dя tam ovsunlamышdы.

Aradan bir neчя gцn keчmiшdi. "Respublikanski" deyilяn xяstяxanada iшlяyяn bir tanышыm mяndяn soruшdu ki, deyirlяr Niyamяddin Musayev yaxшы oxuyandыr. Sяn onu tanыyыrsan?

Tanышыm hяmin vaxtlarыn (tяkcя hяmin vaxtlarыnmы?) "xяstяliklяrindяn" olan, rusdilli azяrbaycanlы olduьundan bu sual mяni tяяccцblяndirdi. Axы o, Azяrbaycan mцьяnnilяrindяn heч kimi tanыmыrdы. Sonra о, bildirdi ki, Niyamяddinin qardaшы onlarыn xяs-

yamяddinin цzяrinя dцшdц. Иndi yetяrincя tanыnan bяstяkar-mцьяnni Cabbar Musayev ailяnin яn bюyцk uшaьы idi ki, o da orta mяktяbi yenicя bitirirdi.

Niyamяddin qardaш itkisinin acыsыnы unutmaq, bюyцk ailяni dolandыrmaq vя sяnяtdяki zirvяni saxlamaq цчцn daha чox iшlяmяyя baшlamышdы. Filarmoniyada ayda bir neчя konsert verirdi ki, bu konsertlяrin hamыsыnda zal dolu olurdu. Bunun цчцn gяrgin mяшqlяr edяr vя hяr konsertdя mцtlяq repertuarыnы yeni mahnыlarla zяnginlяшdirяrdi. "Deyin hardadыr"dan sonra onun ifasыnda "Bu qala daшlы qala" mahnыsы da geniш populyarlыq qazandы.

Uьurlarы durmadan artan mцьяnninin bяdxahlarы olsa da, amma onu sevяnlяrin, ona kюmяk olanlarыn sayы daha чox idi. Bюyцk vя mяrhum sяnяtkarlarыmыz Яhsяn Dadaшov, Шюvkяt Яlяkbяrova, Иslam Rzayev, Qulu Яs-gяrov belяlяrindяn idilяr.

Sяksяninci illяrin ortalarыnda (sяhv etmirяmsя 1976da) "Azkonsert birliyi" yaradыldы.

Filarmoniyanыn bцtцn solistlяri hяmin birliyя gюndяrildi. Hяmin vaxtlar filarmoniyanыn direktoru iшlяyяn maestro Niyazi tяkcя Niyamяddin Musayevi filarmoniyada solist kimi saxladы. Burada olmuш bir mяsяlяni demяsяm olmaz. ...Evdя oturub, чay iчя-

№ 4 (127), Апрел 2015

oxuyardы. Sonra Nиyamяddin sяhnяyя gяlяrdi. O, bir muьam dяstgahы oxuduqdan sonra baшqa mahnыlara yer verяrdi. Bцtцn konsertlяr tamaшaчыlarыn xahiшi ilя vя sцrяkli alqышlarы altыnda "Шahnaz tяsnifi" ilя yekunlaшardы.

Konsertя bir neчя gцn qalmыш чoxlu sayda mцьяnnilяr (яsasяn dя yeni baшlayanlar) Niyamяd-dinin yanыna xahiшя gяlяrdi ki, konsertin birinci hissяsindя oxumaьa onlara razыlыq versin. (Musiqiчilяr belя ifalara "anturaj" deyяrdilяr.) Hяmin ifaчыlardan bяzilяri sonralar populyarlыq qazandыlar. Fяxri ad alanlarы da var. Amma heyif ki, o gцnlяri yadНийамяддин Мусайев, 1975. dan чыxaran vя Niyamяddinin kюmяyini dя sevildi, Niyamяddin Musaunudanlar daha чoxdur.

Niyamяddin mяhsuldar yev.

Etalon ifaчыlarыmыzdan bir mцьяnnidir. Onun Azяrbaycan Dюvlяt Radio vя Televiziya- olan, mяrhum sяnяtkarыmыz sыnыn Qыzыl fondunda чoxlu sayda Шюvkяt Яlяkbяrova Niyamяdmahnыlarы ilя bяrabяr "Segah- dinin pяrяstiшkarы idi. Иstedadlы Zabul" muьam dяstgahы da sax- bяstяkarыmыz Cahangir Cahanlanmaqdadыr. Virtuoz tarzяnimiz girov Шюvkяt xanыmыn vasitяsi ilя mяrhum Яhsяn Dadaшov hяmin Niyamяddinlя tanыш olur vя iki

Dцnya sяnin, dцnya mяnim...

Bu elanы eшidяn yaшlы kiшilяrdяn biri radionu aчan oьlana sarы чevrilib: - A bala, o radionun sяsini artыr. Niyamяddin yaxшы oxuyandыr, qulaq asaq, beynimiz-baшыmыz dincяlsin, - dedi vя maшыna bir az da yaxыnlaшdы.

Oьlan heч nя demяdяn radionun sяsini qaldыrdы. Hяzin vя lirik musiqinin шirin sяdasы dalьa-dalьa яtrafa yayыlmaьa baшladы. Musiqinin шirinliyi, axыcыlыьы vя mцьяnninin qяlbindяn axыb, gяlяn bir az nisэilli, bir az kюvrяk vя kюvrяk olduьu qяdяr dя yanьыlы zяngulяlяri adamыn ruhuna, iliyinя qяdяr iшlяyirdi.

Adamlar yavaш-yavaш maшыnыn яtrafыnda toplaшыrdы. Toplaшanlarыn hamыsы mюhtяшяm mahnыnыn sehrinя elя dцшmцшdцlяr ki, deyяrdim bяlkя buraya nя цчцn gяldiklяrini dя unutmuшdular.

Mцьяnni юz mюhtяшяm ifasы ilя hamыnы yandыrыb-yaxmaqda idi.

Siz ey ilk eшqimin шahidi daьlar, Яtirli baxчalar, чiчяkli baьlar, Deyin hardadыr o цzц dюnmцш?

Sevяn цrяyim onu soraqlar...

Politexnik Иnstitutun qabaьыndakы meydanчada olan bayaqki sяs-kцydяn яsяr-яlamяt belя yox idi. Necя deyяrlяr, milчяk uчsaydы eшidilяrdi. Meydanda yalnыz Niyamяddinin цrяklяri ovsunlayan sяsi hюkmranlыq edirdi.

Onlarla gюzяl mahnыlar bяstяlяyяn Bяhram Nяsibovun

tяxanasыnda mцalicя olunur vя o, demяk olar bцtцn gцnц qardaшыnыn yanыnda olur. Qыsasы, tanышыm sюz verdi ki, mяni onunla tanыш edяcяk. Doьrudan da bir neчя gцn sonra biz arzuladыьыm mцьяnni, Niyamяddin Musayevlя bir чay stolu arxasыnda отурмушдуг...

Bu tanышlыq tяdricяn bяrkidi vя biz uzun illяr boyu demяk olar яksяr gцnlяrimizi birlikdя keчirirdik... Hяmin illяrdя Niyamяddindя (biz onu Niyam deyя чaьыrыrdыq) adi bir insan vя ya sяnяtчi fяrd olaraq gюrdцyцm bяzi xarakterik xцsusiyyяtlяri yada salmaq istяrdim.

O вахтларда Niyamяddin Azяrbaycanыn яn populyar mцьяnnnilяrindяn biri vя bяlkя dя birincisi idi. Biz шяhяrя чыxanda mяn bunu daha чox hiss edirdim. Иstяr kцчяdя, istяrsя dя baшqa yerlяrdя hamы ona diqqяt vя mehribanlыq gюstяrirdi. O, da hamыya qarшы hюrmяt vя nяzakяtlilik gюstяrяr vя heч vaxt юz populyarlыьыndan sui-istifadя etmяzdi. Ailяdя vя dost tanышlar arasыnda юzцnц чox sadя, tяvazюkar aparmaьы xoшlayardы.

Xяstяlikdяn яziyyяt чяkяn ata яvяzi qardaшыna qarшы daha чox diqqяtli idi. Onun saьalmasы цчцn яlindяn gяlяni яsirgяmirdi. Яfsuslar olsun ki, Moskvada vя Bakыda bir neчя vaxt mцalicя vя яmяliyyat olunan qardaшыnы vaxtsыz юlцmцn яlindяn almaq mцmkцn olmadы. Qardaшыnыn чoxuшaqlы ailяsinin bцtцn qayьыlarы da Ni-

iчя sюhbяtlяшirdik. Niyamяddin dedi ki, bu gцn maestro Niyazi яmr verib tяkcя mяni vя Mahnы vя Rяqs ansamblыnы Filarmoniyada saxladы, qalanlarы hamыsы keчdi "Azkonsertя". Mяn dя, Cabbar da vя burada olan qohumlarы Иskяndяr dя onu tяbrik etdik. O, sonra яlavя etdi ki, oxumaьыmы Respublika rяhbяri dя bяyяnir vя maestro onunla razыlaшыb mяni Filarmoniyada saxlayыb. Biz buna sevindik. Aчыьы mяn цrяyimdя bu mяsяlяyя bir az шцbhяli qaldыm.

Sюhbяtimizdяn uzun illяr sonra, ikinci dяfя hakimiyyяtя gяlяn бюyцk insan vя siyasi rяhbяr Heydяr Яliyev unudulmaz шairimiz Mяmmяd Arazыn Filarmoniyada keчirilяn yaradыcыlыq gecяsindяn sonra konsert iшtirakчыlarы ilя gюrцшцrdц. Niyamяddin hяmin gecяdя севимли шairiмизиn "Dцnya sяnin, dцnya mяnim" шerinя юzцnцn yazdыьы mюhtяшяm mahnыnы ifa etmiшdi.

Mяn evdя oturub, bu gюrцшцn televiziya ilя yayыmыna tamaшa edirdim. Prezident Niyamяddinin o vaxtlar bizя dediyini orada olduьu kimi aчыqlayanda mяn bir az tutuldum. Dostumun sюzlяrini o zaman qяribliyя saldыьыma gюrя sыxыldыm.

Filarmonoiyanыn yeganя solisti olandan sonra Niyamяddinin konsertlяrinin sayы daha da чoxaldы.

Konsertlяrdя qayda belя idi ki, ilk hissяdя bir neчя mцьяnni dяvяt edilir vя hяrяsi bir mahnы

dяstgahыn, "Шahnaz tяsnifi"nin vя bir neчя baшqa mahnыlarыn lentя alыnmasыnda юz ansamblы ilя bюyцk zяhmяt чяkib.

Muьamlarыmыzыn vя xalq mahnыlarыnыn mahir ifaчыsы kimi tanыndыьы bir vaxtda Niyamяddin birdяn-birя estrada meyilli mahnыlar yazmaьa vя ifa etmяyя baшladы. Юz cibinin xяrci ilя "RЮYA" qrupunu yaratdы vя indiyя qяdяr yaшadыr. O, bu addыmы ilя Azяrbaycan xalq estradasыnыn bцnюvrяsini qoydu. Hяmin vaxtlar onun bu hяrяkяti mяni dя bir pяrяstiшkar vя dost olaraq narahat edirdi. Qorxurdum ki, Nиyamяddin zяhmяti hesabыna qazandыьы hюrmяti, populyarlыьыnы itirяr. Narahatlыьыmы ona bildirяndя dedi ki, narahat olma. Necя olur Юzbяkistanыn "Yalla"sы, Tцrkmяnistanыn "Gцnяш" qruplarы xalq stilindя oxuyub mяшhurlaшыrlar, amma biz geridя qalaq.

Doьrudan da "Rюya" tezliklя sevildi vя mяшhurlaшdы. Repertuarы daim yenilяnяn bu qrupun bir чox mahnыlarыnы Niyamяddin юzц bяstяlяyir vя ifa edirdi. Yadыmdadыr ki, юlmяz шairimiz Bяxtiyar Vahabzadяnin sюzlяrinя bяstяlяdiyi "Kюlgяm qяdяr" mahnыsыnыn ilk variantыnы dinlяyяn mяn olmuшam. Yeri gяlmiшkяn, sonralar mяшhurlaшan bu mahnыnы bir чox mцьяnnilяr oxusa da, onu gюzяl sяnяtkarыmыz Razi Шцkцrov qяdяr duyan vя oxuyan yoxdur. Bu mahnы dillяr яzbяri olandan sonra baшqa onlarla kюnцlaчan mahnыlar mцяllifi kimi

filmя yazdыьы musiqilяrdяki mahnыlarы mяhz Niyamяddinin ifasыnda lentя aldыrыr, filmlяrdя sяslяndirir. "Gяncяbasarlы qisasчы"da Nяsiminin sюzlяrinя yazыlan "Etmяzmidim" vя "Qanlы zяmi" ("Qaчaq Nяbi") filmindя "Anama deyin" mahnыlarы filmlяrin zяginliyini artыrmaqla bяrabяr, sяrbяst mahnыlar olaraq da чox sevildilяr.

Uzun illяrdir bцtцn varlыьы ilя musiqimizя яvяzsiz xidmяt edяn Niyamяddin Musayev o xoшbяxt sяnяtkarlardandыr ki, onu xalq da sevir, dюvlяtimiz dя.

O, Respublikanыn mцstяqilliyi dюvrцndя "Xalq Artisti" adыnы ilk alanlardandыr. Шюhrяt ordeninя layiq gюrцlцb. Prezident tяqaцdчцsцdцr.

Niyamяddin bцtцn dюvrlяrdя юz dяsti-xяtti, юz ifa tяrzi, юz stili, imici, hяyata baxышы ilя seчilяn vя hяmiшя Юzц olan sяnяtkardыr.

Шяки, 05.04.2015

***

Редаксийадан: Охуъуларын нязяриня чатдыраг ки, май айынын 1-дя Нийамяддин Мусайевин доьум эцнцдцр. Бу мцнасибятля севимли мцьяннимизи бцтцн Шякилиляр адындан тябрик едир, она мющкям ъан саьлыьы, сянят аляминдя даим зирвядя олмаьы арзулайырыг. Йаша Нийамяддин! Йаша! Хош овгатла йаша вя йарат.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 4 (127), Апрел 2015

сящ.17

Yadыndamы, Aqil Abbas?

Azяrbaycan Respublikasы Milli Mяclisinin deputatы, Azяrbaycanыn яmяkdar jurnalisti, 1986-cы ildяn Azяrbaycan Yazычыlar Иttifaqыnыn цзвц, "Яn yaxшы adam" kitabыna gюря Azяrbaycan komsomolu mцkafatы laureatы, Azяrbaycan Jurnalistlяr Birliyinin "Qыzыl qяlяm" mцkafatы laureatы, "Mяmmяd Araz" adыna яdяbi mцkafat laureatы, "Dan ulduzu", "Yaddaш" vя "Zeynalabdin Taрэyev" mцkafatlarы laureatы, "Ядалят" гязетинин тясисчиси, "Долу" филминин ссенари мцяллифи, "Шющрят" ордениня лайиг эюрцлмцш Агил Аббас 1953-ъц ил апрелин 1-дя Аьъабядинин Колалы кяндиндя дцнйайа эюз ачыб.

Aprelin 1-dя dцnyaya gяldin. Biz ona "Aldatma gцnц" deyirik. Dцnya "Gцlцш gцnц" kimi qeyd elяyir. Hяr ikisi qяbul olunandыr - onda da, bunda da gцlцш var...

Bilmirяm, bяlkя o zaman Mяhяmmяd kiшiyя "oьlun olub" desяlяr dя яvvяlcя inanmayыb.

Axы, aprelin 1-i... Sяni ilk dяfя gюrяndя юzцnц gцlmяkdяn saxlaya bilmяyib. Sяni qarышla юlчцb: - Я, bu bir qыrыqdы. Bundan nя olacaq?!

Amma sяn oldun. Aqil Abbas oldun. Yazычы, jurnalist, ssenarist, millяt vяkili, fяxri adlara, mцkafatlara layiq gюrцlmцш Aqil Abbas!

Yaxшы dost, sadяdяn sadя insan, gцlяnlя gцlяn, aьlayanla aьlayan Aqil Abbas!

ladыn:

Az qala bomba kimi part-

- Nя danышыrsan, я?! Mяn bura yцz dяfя gяlmiшяm.

Maьara girdik. Az adam vardы. Vя яlbяttя, hяmiшя olduьu kimi, sяni tanыdыlar. "Nюvbяtчi" molla ayaьa qalxыb ikiяlli salamlaшdы. Bir яliboш qayыtmadы. Ovcuna pul basdыn. Baшqalarы da yaxыnlaшыb gюrцшdц. Cavan bir oьlan bizimlя цzbяцz oturub dil-aьыz elяdi:

dя az qala bomba kimi partlayacaq gцlmяyimi zorla saxladыm.

Amma sяnin o an, mяhz o an, heч saniyяlяr keчmяmiш vяziyyяtdяn чыxma qabiliyyяtin mяni heyrяtя saldы: Bilirяm anandы! (Яlbяttя, bilmirdin, Aqil!) Belя, bilirsяn kiшi kimi arvad idi. Ona gюrя belя deyirяm. Mяn onu heч vaxt qadыn kimi qяbul elяmяmiшяm. Sяnin anandы, amma mяnim

gюzцmdя bir kiшidi, яsl kiшi!

Oьlanыn rяngi aчыldы. Mяn dя rahat nяfяs aldыm. Цzrxahlыq elяyib maьardan чыxdыq. Maшыna oturanda: - Я, sяn юl, dцz gяlmяmiшik e. Onlarыn evi bax o mяktяbin arxa tяrяfindяdi. Юzцmц saxlaya bilmяdim: - Aqil, getmяyinя gedirik.

Amma bir mяsяlяni dяqiqlяшdir.

Rяhmяtя gedяn arvaddы, yoxsa kiшi?

Qяhqяhя чяkdin: - Я, yox, o kiшidi...

nяk vardы. Sarыmtыl яsgяr kюynяyi, daha doьrusu, amerikan zabitlяrinin geyindiyi forma. Yolboyu gюzцm onda qalmышdы.

Sяhяr sяn Aьdama, mяn Kяlbяcяrя getmяliydik. Dedim: - Aqil, o kюynяyi dяyiшяk.

Daш atыb baшыnы tutdun: - Nя danышыrsan, я? Bunu bilirsяn hardan gяtizdirmiшяm?

- Haradan gяldiyi maraqlы deyil. Иndi burdadы. Sяnin яynindяdi.

- Yox, цz vurma.

- Qulaq as!

- Yox e...

- Qulaq as! Gюr nя deyirяm. Baax, dюyцшdя юlяnin qanlы kюynяyini ailяsinя gюndяrirlяr, illah da biz tяrяflяrdя. Bax, tяsяvvцr elя ki, mяni Aterkdя, ya da elя Чaparda vurdular. Nя olacaq?

- Nя olacaq? Biz kimdяn artыьыq?

- Onu demirяm. Mяni vuranda qanlы kюynяyimi Bakыya gюndяrяcяklяr. Sяnin ailяn-uшaьыn baxacaq ki, bu kюynяk Aqilindir.

Aьlaшыb, qarышacaqlar bir-birinя.

Mяnim uшaqlarыm sevinяcяk. Deyяcяklяr ki, bu bizim atamыzыn kюynяyi deyil, amma gюrяcяklяr ki, dцnyada юlцm deyilяn bir шey var.

Az-чox hazыr olacaqlar.

- Naьыl danышma! - dedin.

- Qulaq as! Maьar quracaqlar, molla чaьыracaqlar, шяklini bюyцdцb baш tяrяfdя asacaqlar.

Qohum-qardaш, dost-tanыш tюkцlцb gяlяcяk. Ehsanыn qoxusu mяhlяni bцrцyяcяk. Elя molla Yasin oxumaьa baшlayanda sяn чatыb maшыndan dцшяcяksяn. Яynindя dя mяnim kюynяyim. Mollanыn sяsi batacaq. Alяm dяyяcяk bir-birinя.

Arvad-uшaq aьlaшa-aьlaшa цstцnя qaчacaq. Qohum-qardaш sяni duz kimi yalayacaq. Mollanы yola salыb ya Aьadadaшы, ya da Teymur яmini, ya da elя hamыnы чaьыracaqsan. Vur-чatlasыn baшlayacaq.

Ehsan da hazыr, sadяcя olaraq istiqamяti dяyiшяcяk.

Gцldцn. Kюynяyi чыxardыn: - Я, al, e al! Amma vurulsan ora-bura gюndяrmяsinlяr.

Arvad-uшaq qanbaьыr olar...

***

***

***

Pulumuz qurtarmышdы.

Sяnin kirayя qaldыьыn evdяn чыxыb nяшriyyata payi-piyada gedirdik.

Nяrimanovun heykяlinin юnцndяn keчяndя (Allah o kiшiyя rяhmяt elяsin) yerя sяpяlяnmiш pullarы gюrdцm. Fikrini yayыndыrmaq цчцn o kiшinin heykяlinя baxыb nяsя soruшdum. Sяn baшыnы qaldыrыb o mюhtяшяm insandan danышanda, mяn yerя sяpяlяnmiш pullarы yыьdыm. Hamыsы 5-lik idi. Ayыlanda яlimdяki pullara baxыb шok keчirdin: - Я, bunlarы hardan aldыn?

Nяrimanovu gюstяrdim: - Odeyy, o kiшi verdi.

- Mяn юlцm? - deyib чaшqыnlыqla bir яlimdяki pullara, bir dя Nяrimanova baxdыn. Иkimiz dя o kiшiyя rяhmяt oxuduq. Belя xoшbяxtlik tяlяbяni hяr zaman tapmыr. Vя юz aramыzdы, hяmin gцn yaxшыca yeyib-iчib, kef elяdik.

***

Gцnlяrin birindя dedin ki, bir tanыш adam rяhmяtя gedib.

Oraya baш чяkяk. Lюkbatana чatanda elя ilk hцzr maьarыnыn yanыnda maшыndan dцшdцk (Onu da deyim ki, respublikanыn bцtцn mollalarы vя mцьяnnilяri sяni "daimi kliyent" kimi tanыyыrlar, toyda, yasda sяni gюrmяyяndя dilxor olurlar). Astadan soruшdum: - Aqil, яminsяn ki, dцz gяlmiшik?

Агил Аббас - Saь olun, Aqil mцяllim, ayaqlarыnыz var olsun. Zяhmяt чяkmisiniz.

- Nя zяhmяt? - deyя xoшgюrц yaratdыn, - Mяnim borcumdu.

O kiшinin xяtrini чox istяyirdim.

Oьlan tutuldu. Amma sяn юz iшindяydin: - Allah rяhmяt elяsin!

Gюzяl kiшiydi. Hяr dяfя mяni danlardы ki, az gюrцnцrsяn, цrяyim sяni istяyir. Heч olmasa ayda bir dяfя gяl gюrцшяk. Adam indi heyfslяnir. Qabaqlaшanda kцчяnin ortasыnda юpцшцrdцk. Gюzяl kiшiydi, яsl o kюhnя kiшilяrdяn.

Oьlan qыpqыrmыzы olmuшdu. Nяhayяt, dюzя bilmяdi. Bayaqdan bяri цrяyimi bцrцyяn шцbhя юzцnц doьrultdu: - Aqil mцяllim, rяhmяtя gedяn atam deyil e, anamdы.

Mяn hяm sarsыldыm, hяm

МИННЯТДАРЛЫГ МИННЯТДАРЛЫГ Uшaqlar ona Sevda Tahirovna deyяrяk mцraciяt edirlяr.

O, Шяki шяhяr 8 №-li mяktяbдя rus bюlmяsinin birinci sinif mцяllimяsidir.

O sinifdя mяnim nяvяm dя oxuyur.

Uшaqlarыn rus dili qrammatikasыnы юyrяnmяsi, qeyri rus mяktяblяri шяraitindя чox mцrяkkяb bir problem hesab edilir. Иbtidai sinifdя uшaqlar bu dilin baшa dцшцlmяsi цчцn ilk addыmlarыnы atыrlar.

Bax buna gюrя dя Sevda Tahirovna bцtцn qцvvяsini sяrf edir ki, onun sinиfi mяktяbin ibtidai siniflяri arasыnda birinci olsun.Tяbii ки, яvvяllяr uшaqlar цчцn tяdris чяtin olur. Axы onlarыn rus dili ilя tanышlыьы yoxdur. Belя olduqda valideynlяr цчцn dя az чяtinlik яmяlя gяlmir.

Lakin bцtцn чяtinliklяrя baxmayaraq, mяnim nяvяm tяhsilin юhdяsindяn pis gяlmir. Rahatlыqla ev tapшыrыqlarыnы yerinя yetirir. Yaxшы yazmaьa baшlayыb. Чяtinliklя olsа da mяnimlя rus dilindя danышыr.

Suallara dцzgцn cavab verir. Яlifba kitabыndan mяtnlяri sяrbяst oxuyur vя onlarы kючцrцr. Belя mцvяffяqiyyяt demяk olar ki, синифдяки bцtцn uшaqlarda mцшahidя edilir. Sюz yox ki, bцtцn bunlar mцяllimя

Sevda Tahirovnanыn xidmяtlяridir.

Mцяllimя valideynlяrlя sыx яlaqя saxlayir vя valideynlяr ona yaradыcы яmяyinя gюrя minnяtdar olduqlarыnы bildirirlяr. Belя tяsяvvцr yaranыr ki, onun tяlim stili nя ilяsя mюvcud metodlardan fяrqlяnir. Hяmiшя yeni pedaqoji metodlar axtarыr. Чox bacarыqlы vя zяhmяtsevяrdir. Яla pedaqoq-tяшkilatчыdыr. Юz mяktяbini, юz sinfini vя шagirdlяrini чох sevir. Tez-tez юz шagirdlяri цчцn kiчik ekskursiyalar vя baшqa яylяncяlяr tяшkil edir. Hamыdan tez mяktяbя gяlir vя hamыdan gec gedir. Юз tяшяbbцsц ilя bir neчя dяrsdяn geri qalan uшaqlar цчцn dяrsdяnkяnar mяшьяlяlяr tяшkil edib. Ъаван олмасына бахмайараг, юз ишинин ющдясиндян йцксяк пешякарлыгла эялир. Дярс дедийи шagirdlяrin anadan olduьu gцnц qeyd edib.

Hansыsa шagirdin ad gцnц olsa, tяntяnяli шяkildя bцtцn sinifdя sяbяbkarы tяbrik edir, xoш sюzlяr deyir, gцl hяdiyyя edir. Nяticяdя uшaqlarda шяn яhval-рущиййя yaranыr, dяrsя maraq artыr вя bцtцn bunlar да sюzsцz ки, шagirdlяrin dяrs mяnimsяmяlяrinя mцsbяt tяsir edir.

Bir dяfя nяvяm dяrsdяn sonra Respublikamыzыn himnini oxudu. Mяnim цчцn bu чox gюzlяnilmяz вя maraqlы oldu. Mяn onu

Qarabaь mцharibяsinin aьыr gцnlяri idi. Birlikdя Tяrtяrя getdik. Sяrdar Hяmidovla, Nяcmяddin Sadыqovla, яsgяrlяrlя gюrцшdцk. Яynindя qяшяng bir kюy-

Qяlяm dostlarыmыz bir aksiya keчirdilяr: "Bizя tяzyiq edirlяr!" шцarы ilя Cяlil Mяmmяdquluzadяyя vя Mirzя Яlяkbяr

Щидайят ЕЛВЦСАЛ Sabirя шikayяt etmяyя getdilяr.

Mirzя Cяlili tez tapdыlar. Sonra Шamaxыya, Sabirin mяzarыna цz tutdular. Amma... Heч biri o bюyцk insanыn mяzarыnы tanыmыrdы. Yerli camaatdan soruшmaq istяyяndя, yenя sяn dadlarыna чatdыn. Onlarы Sabirin mяzarыna apardыn: - Baxыn, bu шikayяt etmяyя gяldiyiniz, tez-tez istinad etdiyiniz, hяr sюzцndяn bяhrяlяndiyiniz kiшinin mяzarыdыr. Sabirin mяzarыdыr, bюyцk Sabirin. Ariziqяmlяr яlindяn цrяyi шiшmiш Sabirin...

***

Biz hяm dя bir nюvц yerli dя sayыlыrыq. Sovet hюkumяtinя, bolшeviklяrя qarшы amansыz mцbarizя aparan babanыn - qaчaq Abbasыn mяzarы Kяlbяcяrdяdi. Qaчaq Abbas haqqыnda sюylяnяn яfsanяlяr bu gцn dя yaddaшlardadыr. Rяhmяtlik Mяhяmmяd kiшi hяr yay Kяlbяcяrя gяlяndя sяni dя юzц ilя gюtцrцrdц. Babanыn mяzarыnы o sяnя gюstяrmiшdi Baьlыpяyяdя uyuyan babanыn qaчaq Abbasыn.

Aqil, babalarыmыz o torpaqlarы, gюzяl Qarabaьы dцшmяnя vermяdilяr. Onlarы diz цstя qoydular. Biz isя... Яziz dostum, biz onlara layiq olmadыq. Qяhrяmanlыьыmыz ya шeirlяrimizdя, ya da sюyцш dolu yazыlarыmыzda oldu.

***

Ad gцnцn mцbarяk! Yenяmi o шablonu deyim: - Иnшallah, gяlяn dяfя ad gцnцnц... Иnшallah, Aqil, nя bilmяk olar?!

Bяlkя elя doьrudan da gяlяn dяfя...

Redaksiyadan: Dяyяrli Aqil Abbasы doьum gцnц mцnasibяtilя "525"чilяr dя цrяkdяn tяbrik edir, ona cansaьlыьы, yeni yaradыcыlыq uьurlarы arzulayыrlar.

525-ъи гязет

***

P.S. Шяki bяlяdiyyяsinin kollektivi dя "525"чilяrin tяbrikinя qoшulub hюrmяtli millяt vяkili Aqil Abbasы nюvbяti doьum gцnц mцnasibяtilя tяbrik edir, ona mюhkяm can saьlыьы arzulayыr.

O юz peшяsini чох sevir

Шяки шящяр 8 сайлы там орта мяктяб hцndцrя qaldыrыb tяшяkkцr olaraq bir neчя dяfя юpdцm. Sonra нявям, цч рянэли Байраьымызын рянэлярини изащ етмяйя башлады вя dedi ki, bilirsяn baba, bizim яn hцndцr bayraьыmыz, Bakыda Xяzяr dяnizinin sahilindяdir. Бцтцн бunлара gюrя dя mяn мцяllimя Sevda ханым Tahirovnaya minnяtdaram.

Mяn tяsяvvцr edirяm ki,

ona 20 Yanvar, Xocalы haqqыnda шagirdlяrя danышmaq nя qяdяr чяtin olub. Amma o, bunun юhdяsindяn gяlib.

Sevda Tahirovna bayram tarixlяrini heч vaxt yaddan чыxarmыr.

Belя gцnlяri синифдя xцsusi qeyd edir.

Bayramларымызын keчirilmяsi цчцn яvvяlcяdяn proqram hazыrlayыr. Oьlanlar vя qыzlar цчцn

kostyum vя don tikilir, hяm dя bayramыn шяn keчirilmяsi цчцn vacib яшyalar tapыlыr. Bцtцn bunlardan sonra valideynlяrin, bяzi yuxarы sinif шagirdlяrinin vя baшqa dяvяt edilяnlяrin iшtirakы ilя шяnlik keчirilir.

Musiqi sяdalarы altыnda mahnыlar oxunur, qыzlar vя oьlanlar rяqs edir, mцxtяlif сящняляшдирилмиш ясярляр нцмайиш етдирилир. Сящняъиклярдя рollarы uшaqlar юzlяri ифа едирляр. Yaшlыlarыn gцlцшц, uшaqlarыn шян щарайщяшири, dostcasыna vя tяntяnяli alqышlar - bцtцn bunlar birlikdя uшaqlaрa nяinki йцксяк zюvq verir, hяm dя onlarыn yaddaшыna uzun mцddяt щякк олунан iшыqlы tяяssцrat yaradыr.

Valideynlяrdяn bяzilяri yadigar цчцn videogюrцntцlяr чяkir... Севда мцяллимя щаггында чох хош сюзляр демяк олар. Лакин мян артыг бурда йазымы сахлайыб, гязетиниз васитясиля эяляъяк няслимизин савадлы, саьлам вя вятянпярвяр рущда бюйцмяси цчцн ялиндян эяляни ясирэямяйян Севда ханыма бцтцн валидейнляр адындан миннятдарлыьымы чатдырыр, она mюhkяm can saьlыьы vя юz peшяsindя даща bюyцk uьurlar arzulayыram.

Дярин hюrmяtlя: hяkim - tяqaцdчц

Cяmalяddin Xяlilov

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.18

Едуард КАРАШ,

АБШ, Щйустон (Яввяли ютян сайымызда)

ЫЫЫ ЩИССЯ Nяrgiz xalanыn Naxчыvandan qonaq gяlmiш bacыsы qыzы Gцlya xoш gюrkяmli, цzц gцlяr qыz idi vя яsl azяrbaycanlы qыzы kimi milli geyimi xatыrladan uzun belibцzmяli tuman vя sonluьunda, яllяrinя yaxыnlaшan hыssяdя nisbяtяn geniшlяnяn uzunqol kюynяk geyinmiшdi. Hяtta bu яnяnяvi geyim onun nяcim bяdяn quruluшunu, masa цzяrini bяzяdikcя aydыn gюrцnяn шivяli hяrяkяtlяrini gizlяdя bilmirdi. Bu axшam gюzlяrini heч bir dяfя dя olsun qaldыrmayan qыzыn gюzlяrini Шirinbяy gюrя bilmяdы, ancaq цmumы gюrцnцшцndя tяxminяn ya qara, ya qonur rяngdя olmasыnы tяxmin etdi.

Tяsadцfяn masa arxasыnda onlar yan-yana oturmalы olmuшdular, ancaq aчыq sюhbяt imkanы yaranmadы, чцnki qыz tez-tez mяtbяxя xalasыna kюmяk etmяyя gedir, gah da baшыnы aшaьы salыb hяrdяnbir Шirinbяyin suallarыna чavab verirdi. Elя Шirinbяy юzц dя юzцnц sяrbяst apara bilmirdi, чцnki bu mяclisdя tяsadцfяn iшtirak etmяdiyini baшa dцшmцшdц. Sюhbяt яsnasыnda o юyrяnя bilmiшdi bu qыz 8 sinif bitirdikdяn sonra xalчaчыlыq sяnяtinя yiyяlяnmiш vя Bakыya da юz sяnяtini tяkmillяшdirmяk mяqsяdilя gяlmiшdir, Bakыdakы xalчa muzeyinя vя Ичяri шяhяrdяki xalчaчыlыq fabrikinя getmяyi arzulayыr. Tяdricяn onlar baшqa qonaqlarы nяzяrdяn qaчыrdыlar, hяtta Nяrgiz xala ilя anasыnыn gizlincя bir-birinя gюz vurmalarы da onlann nяzяrindяn kяnarda qalmышdы. Шirinbяy isя hяrdяnbir yandan Gцlnarяnin nazik sifяtinя, alma kimi qыzarmыш yanaqlarынa, qulaьыnыn yanыna dцшmцш uzun hюrцklяrinin qыvrыm uclarыna tamaшa edir, xoшhallanыrdы...

Bu hadыsяdяn sonra Шirinbяy tez-tez iшdяn sonra Nяrgiz xalagilя baш чяkяr, Gцlnarя ilя gюrцшцb sюhbяtlяшяrdi. Bu baшыa-шaьы, tяrbiyяli, ucaboy, qamяtli gюzяl oьlan da Gцlnarяnin xoшuna gяlirdi, o, artыq onunla sюhbяt et-mяkdяn, gюzlяrini qaldыrыb цzцnя baxmaqdan чяkinmirdi vя bu zaman oьlanыn gюzlяrindяki qayьы vя nяvaziш hissi qыzы sevindirirdi. Bazar gцnlяrыndя иsя o qыzы шяhяrlя tanыш edirdi. Onu яvvяlcя dяnizkяnarы parka apardы, parkыn яsas simvolu olan paraшцt вышкасыны (гцллясини) gюstяrdi, dцzdцr, indi o vышkadan tullanan olmasa da onun цst hissяsindя uzaq mяsafяlяrdяn dя gюrsяnяn шяhяr havasыnыn temperaturunu, kцlяyin sцrяti vя иstыqamяtini gюstяrяn iшыqlы tablonu gюstяrdы, uzun-uzadы tяbliьatdan vя dilяtutmalardan sonra bцtцn шяhяrin цmumi gюrцnцшцnя yuxarыdan tamaшa etmяk imkanы verяn rusca "koleso obozreniya" yaxud "чertovo koleso" - yяni "gюrцnцш - шeytan tяkяri" deyilяn attraksiona da minяrяk bцtцn шяhяrin amfiteatr шяklindя dяnizя doьru yюnяlmiш mяnzяrяsinя, hяtta uzaqda Nargin deyilяn kiчik adanыn цmumi gюrцnцшцnя dя tamaшa elяdilяr, "Venesыya" adlanan kanalda balaca qayыglarla sяyahяt etdilяr, parkыn girяcяyindя yerlяшяn, яsas цz tяrяfi Neftчilяr prospektinя aчыlan юz gюzяlliyi vя quruluшu ilя hamыnы heyran edяn kukla teatrыnыn binasыnы seyr etdilяr. Hцndцr, mюhkяm qala divarlarы ilя яhatя olunmuш qяdim iчяri шяhяri gяzdilяr, hцndцr daш pillяkяnlяrlя шяhяrin simvolu olan qяdim Qыz Qalasыnыn baшыna чыxыb oradakы meydanчadan шяhяrin tяkrarolunmaz mяnzяrяsinя bir daha heyranlыqla tamaшa etdilяr, aшaьы enяndяn sonra uzun mцddяt iчяri шяhяrin kюlgяli dar kцчя-

ДЕТЕКТИВ РОМАН

№ 4 (127), Апрел 2015

Шейтанла

lяrindя qяziшdilяr, arada xalчaчыlыq sexinя vя qяdim sяnяtin sirrlяrini gюstяrяn xalчaчыlыq muzeyinя dя baш чяkdilяr. Шяhяrя gяzintiyя чыxmazdan яvvяl xalasы Nяrgiz Gцlyanы юz qяdim geyimlяrini daha mцasir paltarla яvяz etmяyя vadar edяrяk юz paltarlarыndan bir neчяsini tяklif dя etmiшdi, qыz isя onlardan яn tцnd rяnglisini seчib юz bяdяninя uyьun dцzяltmiшdi - paltar tikmяyi o hяlя heч mяktяbя getmяmiшdяn anasыndan юyrяnmiшdi.

Onu bu gюrkяmdя gюrяn Шirinbяy юzцnц saxlaya bilmяyыb hяtta soruшmuшdu: - Qulaь as, Gцlya, ola biлmяz ki, sizin kяnddя belя gюzяl qыzla heч kяs maraqlanmasыn, bяlkя sяnin niшanlыn da var?

- Birisi var idi, чox tяkid edirdi, ancaq o чox idbar idi, xoшuma gяlmirdi. Baшqalarы isя ondan qorxaraq yaxыn durmadыlar - deyя gцlя-gцlя cavab verdi. Екскурсийачы kimi qыzы шяhяrlя tanыш edяrkяn Шirinbяy юzц dя юzцndяn asыlы olmayaraq bir чox gюrkяmli binalarы elя bil ilk dяfя gюrцrmцш kimi, heyranlыqla seyr edirdi. Шяhяrin mяrkяzi hesab olunan dяnizя yaxыn hissяsindя tikildiyi sahяyя mяharяtlя uyьunlaшdыrыlmыш, vaxtilя keчmiш quberna-

rяstlik - Zяrdцшtlцk dюvrцndяn qalma Atяшgaha da aparmышdы, bu aчыq havada yerlяшяn qяdim insan mяskяninin цmumi gюrцnцшц, mumdan hazыrlanmыш insan fiqurlarыrыnn gюrkяmi, aьыr yaшayыш шяraiti, o vaxtkы insanlarыn hяyat vя ibadяt tяrzi, adяt vя яnяnяlяri bura gяlяnlяrdя bu gяdim insan yurdunun tarixunя hяdsiz maraq vя ehtiram doьurmaya bilmir.

Gцlnarяnin evя qayыtmasыna iki hяftя qalmыш onlar Ичяri Шяhяrdяki xalчaчыlыq sexinя baш чяkdilяr, orada Gцlnarя dяzgah arxasыna keчib cяld hяrяkяtlяrlя bir-iki sыra ilmяlяrdяn toxuyandan sonra saчlarы Иran hяnasilя qыp-qыrmыzы rяngя boyanmыш sexin baш ustasы Surя xala onun iшini чox bяyяndi vя Gцlnarяnin sexя iшя qяbul edilmяsi barяdя rяhbяrliklя danышacaьыna vя hяtta yataqxanada ona yer verilяcяyinя dя sюz verdi. Sonra gюzlяnilmяdяn цzцnц Шirinbяyя tяrяf чevirяrяk: - "buranыn чox ciddi qayda-qanunu var"- deyя яlavя edib hяr ikisinin pяrtlяшmяsinя sяbяb olmuшdu.

Bir ildяn sonra onlar toy edib evlяndilяr, daha bir ildяn sonra isя Шirinbяy balaca Rцstяmin atasы oldu. Adяtяn, hяmiшя olduьu kimi, ailяnin maddi vяziyyяti get-

bir gцlяrцzlц qыz... O, cяld geriyя dюndц vя az qala ona tяrяf gцlяgцlя gяlяn cavan gюzяl qadыnla toqquшacaqdы...

- Nя oldu, tanыmadm, yяqin qocalmышam da. Amma mяn sяni lap uzaqdan gюrяn kimi, elя yan tяrяfя baxan kimi tanыdыm.

Bura bax, tяsbeh dя oynadыrsan, molla olmusan, nяdir? Bяs onda papaьыn hanы? - deyяrяk o tяlяskяn danышmaьa baшladы. Шirinbяyin isя elя bil bu tяsadцfi gюrцшdяn sonra bu cazibяli qadыnыn istilyi dяniz dalьasы kimi bцtцn bяdяninя yayыlmaьa baшlamыш, boьazыnы qurutmuшdu danышmaq iqtidarыnda deyildi.

- Mм-аарin-ka... eee... Чerkasova? Nя gюzяllяшmisяn, neчя ildir biz gюrцшmцrцk, qoy fыkыrlяшim, ee, tяxminяn on il olar Eee, bir юmцrdц dя, salamlar... deyя Шirinbяy чiynindяn yapышaraq onu юzцnя tяrяf чяkdi. Marina etiraz etmяyяrяk yanaqlarыnы onun dodaгларына tяrяf yaxыnlaшdыrdы. Mяn sяni gюrmяyimя чox шadam, sяn harasa tяlяsirsяn? - deyя Шirinbяy soruшdu.

- Яlbяttя tяlяsirяm, tяlяsirяm юyrяnяm gюrцm sяn bu uzun 10 il яrzindя, mяnim "O" ad gцnцmdяn dцz юn dяfя keчяn il-

Хязярин бу йерляриндя сонралар дцнйаны щейрятя эятирян Нефт Дашларынын тямяли гойулуб torun iqamяtgah kompleksi olmuш, milli Fыlarmonыyanыn iшыqlы bыnasы, onun arxasыnca dяnizkяnarы bulvara sarы Sadovaya, indiki Чkalov adыna kцчя ilя baшы aшaьы iшtiqamяtdя salыnmыш sяligяli hяmiшяyaшыl aьaclarыn iчindя яtir saчan keчmiш "qubernator" - indiki Иnqilab parkы heч kяsi biganя qoya bil-mяz idi. Gяnclяr чox bюyuk maraqla balkonlarы, taxчalarы vя mяhяccяrlяrilя чox tяmtяraqlы, eyni zamanda sяliqяli vя zahirяn ciddi gюrkяmя malik, vaxtilя qarшыsыndakы meydanчada mяшhur neft milyonчularыnыn, varlы tacirlяrin, шяhяr ziyalыlarыnыn faytonlarы, Avropada istehsalы yenicя baшlanmыш avtomobillяrin cяmlяшdiyi opera teatrыnыn binasыna baxmaqdan doymurdular. Hяtta hяmiшя sяsli-kцylц, gяlib-gedяn sяrniшinlяrlя dolu olan, SSRИ-dя ilk elektrik qatarыnыn iшlяdiyi Sabunчu vаьzalыnыn binasы diqqяtlя izlяdыkdя qeyri-adi memarlыq tikinti abidяsы kimi gюz oxшamaya bilmir. Tamaшaya gяlяn turistlяrя qoшularaq bizim gяnclяr qяdim Шirvanшahlar sarayыnыn yoьun sяsli zallarыnы, яvvяlcя xarici gюrkяmilя gюz oxшayan Иncяsяnяt Muzeyinin, yaraшыqlы, milli яdяbiyyat tarixini яks etdirяn Nizami adыna Muzeyin zallarыnы gяzяrяk qяdim vяtяnin tarixinя, яdяbiyyat vя incяsяnяtinя daha dяrindяn bяlяd olduqca, istяr-istяmяz цrяklяri qцrurla dюyцnцrdц.

Gцnlяrin birindя Шirinbяy Gцlnarяni шяhяrяtrafы avtobusla Suraxanыda yerlяшяn azяrbaycan xalqыnыn qяdim dini olan Atяшpя-

dikcя чяtinlяшirdi, Gцlnarя balaca oьlunu nяnяsi Mяryяmin himayяsinя buraxaraq юz iш yerinя - xalчaчыlыq sexinя qayыtmalы oldu, Шirinbяy isя babasыna mцraciяt edяrяk mяvaciblяri quruda iшlяyяnlяrя nisbяtяn xeyli artыq olan dяniz neft mяdяnlяrinin birinя keчmяsinя kюmяklik etmяsini xahiш etdi.

- Yaxшы, sяnin artыq xeyli iш tяcrцbяn var, xahiш edяrяm, xasыyyяtin dя piш deyil, insanlarla цnsiyyяt yaratmaьы bacarыrsan. Elя bilirяm ki, mяn sяnя gюrя heч kяsin qarшыsыnda qыzarmayacam. Qяbul edяrler, ancaq Dяnizdя iшlяyяnlяrin xasыyyяti dя iшlяri kimi aьыr olur, hяr cцr adamlar var, yaxшыlardan gюrцb gюtцrmяyi bacar. Pislяrя qoшulsan яэяr - mяn sяni heч bir bяladan qurtaran deyilяm юzцn юz baшыna яlac elяmяli olacaqsan.

- Baшa dцшdцm, baba deyяrяk Шirinbяy kiшi hяrяkяtilя babasыnыn чiyninя sыxыldы.

Artыq iki balaca oьul atasы olan Шirinbяy indi яda ilя шяhяrin mяrkяzi kцчяlяrilя "sцzцrdц".

GЮRЦШ ...Шirinbяy artыq Чaparidze kцчяsilя "Dinamo" maьazasыnыn yanыndan юtцb kinoteatrыn yanыndan, kюhnя univermaqыn bюyrцndяn Dяnizkяnarы Parka doьru addыmlayыrdы, bu vaxt arxadan kimsя onu incя sяslя "Шirinчik!" - deyяrяk sяslяdi. Onu belя ancaq evdяkilяr чaьыrыrdыlar vя bir dя hяlя orta mяktяbdя oxuyarkяn

lяrdя haralarda idin?

Bu sюzlяr Шirinbяyin xatirяsыnя mяktяb illяrindяki onun sonuncu "hяmin" ad gцnцnц yada saldы, onda onlar чox gur keчяn шяnlikdя чoxlu rяqs edib, чaxыr iчdikdяn sonra pillяkяn baшыnda uzun-uzadы юpцшmяklя mяшьul olmuшdular, onlarы ancaq цst mяrtяbяdяki qonшunun addыm sяslяri biri-birindяn ayыrmышdы. Hяmin dяqiqяlяrdя o, gюzlяrini yumaraq yarыmaчыq bцzцlmцш dodaqlarilя "Шirinчik" deyя pычыldamышdы, sonralar da dяrs-arasы hяrdяn zarafatyana onu belяcя шirin-шirin "Шirinчik" deyя чaьыrыrdы. Шirinbяy dя belя hallarda ona hяrdяn bir kяskin - "Nяdir, Mariшeчka?" - deyяrяk чavab vermiшdi.

Marina sinifin яn fяal tяlяbяsi vя riyazыyyatdan yoxlama iшlяri zamanы bцtцn uшaqlarыn yardыmчыsы olurdu, heч Шirinin dя riyazыyyatdan чяtinliyi yox idi, ona gюrя dя onlarыn bu "nяcib" sюz atmacalarыna fikir verяn yox idi, sinif yoldaшlarы bu atmacalarы "hяmkarlar" arasыndakы parol kimi qяbul edirdilяr.

- Vaxt necя dя tez keчdi, mяn texnikumu qurtardыqdan sonra indi "ШяrqDяnizneftqaz" idarяsinin mяdяnlяrindя iшlяyirяm eшitmiш olarsan, - deyя o yeni tяyinatы barяdя demяk istяrkяn Marina onun sюzцnц kяsdi: - "Шяrqdяnizneftqaz" hardasa eшitmiшяm, sяn yяqin ki, indi artыq evlisяn, uшaqlarыn da var?

- Bяli, ikы oьlum var, sяndя nя var nя yox, danыш gюrяk..

- Hamыdaki kimi, mяn universitetin filoloqiyasыnы bitirmiшяm, mяktяbdя rus dili vя яdяbiyyatы mцяllimяsiyяm, hяftяdя iki dяfя axшamlar xarici tяlяbяlяrя dя rus dili юyrяdirяm, 5 ildir ki, яrя getmiшяm, 3 vя 2 yaшыnda iki qыzыm var, elя belя dяя... adi hяyatdыr dя...

- Niyя ki, Sяnя afяrin, hяr шeyi чatdыrmыsan, bяs nя цчцn riyaziyyatы yox, яdяbiyyatы seчmisяn. Яrin harada iшlяyir, adы nяdir, bяs indi sяni hansы familiya ilя чaьыraq?

- Nя? hя.. .яrim... adы Yuradыr.. .O elя чoxlu ezamiyyяtlяrdя olur, o evdя olmayanda чox darыxdыrыcы olur, iшlя baшыmы qatыram. - bu cavab bir qяdяr geyri-sяmimi gюrцndц - ancaq Шirinbяy dяrinя getmяdi. - Qыzlar gah nяnяsinin yanыnda olurlar, gah da atamыn, o ikinci dяfя evlяnib, arvadы чox diqqяtli qadыndыr, ancaq яrim evdя olanda bazar gцnlяri onlarы evя gяtirirяm. Filfaka da ona gюrя getdim ki, fikirlяшdim ki, dяqiq elmlяr kiшilяrя daha чox yaraшыr. Familiyamы isя юzцm dяyiшmяdыm, mяшhurdur axы, yadыndadыr mяшhur kinoaktyor Nikolay Чerkasov var idi - "Иvan Qroznыy", "Vesna", sonuncu dяfя "Vsyo ostayotsa lyudyam" ("Hяr шey insanlara qalыr") filmindя чяkilmiшdi, axы o mяnыm ata babamыn яmisi oьluydu - rяhmяtlik. Bir dя bяlkя kюhnя dostlardan kimsя mяni axtarasы oldu, elя deyяk ki sяn, - telefon kitabчasыna baxыb elяcя Чerkasova Marinanы tapdын - vяssяlam. Dяyiшsяydыm чяtin olardы axы - deyib sualedici nяzяrlя Шirinbяyя baxdы, onun yumшaq nяzяrlяrindяn bu sюzlяrdяn razы qaldыьыnы цrяyindя geyd edib цzцnц yana чevirdi. Bir neчя addыm sяssiz getdilяr.

- Axы mяn o vaxtы sяnя vurulmuшdum, Шirinчik, - deyя o tяяsцf vя kяdяrlя gцlцmsяyяrяk geyd elяdi - vя biz birlikdя olsaydыq hяr шey baшqa cцr ola bilяrdi bяxtimiz dя baшqa cцr olardы....

- Нecя mяэяr, indi sяn bяxtindяn razы deyilsяn?

- Yox mяn demяdim ki, daha yaxшы, dedim baшqa cцr.

Yoxsa kim bilir - yaxшы yaxud pis bяxt hansыdыr? bяxt elя sirrli mяfhumdur ki... Bax indi sяnя rast gяldim... Bяs sяn nя цчцn mяktяbi bitirяndяn sonra mяni axtarmadыn, siz ananla harasa kючmцшdцnцz...

- Hя onda anam tikiш fabrikindя iшlяyirdi ordan ona Patamdarda mяhz baшqa cinsdяn юvladы - oьlu olduьunu nяzяrя alaraq iki otaqlы ev vermiшdilяr...

- Нecя yяni baшqa cinsя gюrя?... - deyяrяk gцldц. Onun gцlцшц Шirini daha da coшdurdu, elя bil onun yanыndakы hяmin orta mяktяbdяki gцlяyяn шяn qыzcыьaz addыmlayыr vя arada heч o on il ayrыlыq da olmayыb, yanыndakы da hяmin dodaqlarыnы bцzяrяk pычыltы ilя "Шirinчik" deyяn qыzdыr.

- Mяn axы "mцxtяlif" cinsdяn olan atamla heч yerя kючmяmiшdim - deyя o шagganag чяkib gцldц. Шirinin dя yadыna beшinci sinifdя olarkяn Marinanыn anasыnыn dяfn mяrasimindя bцtцn sinifin iшtirak etmяsi, Marinanыn hюnkцrtц ilя aьlamasы vя Шirinin onun baшыnы sыьallyaraq sakitlяшdirmяk istяmяsi yadыna dцшdц. Bu illяr яrzindя o Marinaya baш чяkя bilяrdi, bяs nя цчцn bunu etmяdiн, ay Шirinчik?

- Sюzцn dцzц inanmыrdыm ki, sяnin atan mцsяlman oьlanla dostluьa icazя verя, heч mяnim anamda buna razы olmazdы, ona gюrя dя axtarmыrdыm, sonra evlяndim, ailяm oldu, demяli qismяt deyilmыш. Ancaq mяktяb illяrindя mяn dя sяni baшqalarыndan seчirdim, sяn hяm aьыllы idin, hяm dя чox шяn xasiyyяtin var idi.

(Арды 19-ъу сящифядя)

№ 4 (127), Апрел 2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.19

йолдаш олан... (Яввяли 18-ъи сящифядя) - Nя цчцn "idi" mяn elя indi dя axmaq deyilяm, xasiyyяtim dя dяyiшmяyib, insanlardan qaчmыram.

Onlar Neftчilяr prospektindяki yeraltы keчыddяn чыxaraq bulvara, dяnizя doьru getdilяr.

Dяnizin kяnarыndakы daш parapet hяlя soyumamышdы, Marina onun цzяrinя яylяшdы, baшыnы azca dяnizя tяrяf чevirib dalьalarыn sakit pычыltыsыna qulaq verdi. Gцnяшin al qыrmыzы rяngli aypara boyda parчasы Daьцstц parkdan, funikulyorun цst dayanacaьыndan baшlayaraq parkыn yaшыl юrtцyц ыstiqamяtinя yavaш-yavaш qцrub etmяyя hazыrlaшыrdы, onun шцalarы artыq gцndцzlяr olduьu kыmы gюz gamaшdыrmыrdы - onlar artыq dяnizin sяthinя sяpяlяnmыш uzun qыrmыzы zolaqlar kimi suyun цzяrindя parыldayыr, qцzqцdя olduьu kimi юz parlaq яksini gюy lяpяlяrin цzяrindя gah cяhrayы, gah da al qыrmыzы rяngli muncuq dяnяcыklяrы kimi bюlцnяrяk, яtrafa iшыq saчыrdыlar.

- Yaxшыdыr ki, mяn bu gцn sяnя rast gяldim. Цmumiyyяtlя son vaxtlar mяnim bяxtim yaman gяtirir - deyib Шirinbяy sцkutu pozaraq istяr-istяmяz bu шahanя яdasilя qarшыsыnda яylяшmiш, nazik boynunun цstцndя balaca baшыn цzяrindяki sarы-qыzыlы rяngdя qыvrыm saчlы gюzяl qadыna tamaшa etmяkdяn hяzz alыrdы. - Mяnim bu yaxыnlarda vяzifяmi qaldыrыb buruq ustasы tяyin ediblяr - deyяrяk o nяhayяt bu gцnkц arzusuna yaxыnlaшыrdы. - Tяsяvvцr edirsяn, Marinka, briqada iyirmi цч nяfяrdяn ibarяtdir, onlardan iyirmi ikisi yaшca mяndяn bюyцkdцr. Ancaq bu mяni heч dя qorxutmur, mяn axы texnыkumu bitirяndяn sonra quruda fяhlяlikdяn baшlayaraq bцtцn etaplarы keчmiшяm, buruq ustasы da olmuшam, sonra dяnizя iшlяmяyя gedяndяn sonra texnik iшlяmiшяm, maili quyularыn qazыlmasыnы da юyrяnmышяm, gil mяhlullarыnыn tяrkibini dя bilirяm, hяtta qяza vяziyyяtdяn чыxmaьы da gюrmцшяm. Ona gюrя dя bizim baш mцhяndisimiz Ernest Arkadyeviч yaшlы buruq ustasы tяqaцdя gedяndя o vяzifяni mяnя tяklif etdi, mяn fikirlяшdim ki, baчararam - hяrчяndi qыraqdan baxanda hяr шey asan gюrцnцr... Biz sяninlя bu hadisяni geyd etmяliyik... mяn sяni "Иnturist"я dяvяt edirяm, orada elя kюhnя dostlarыn gюrцшmяsini dя geyd edяrik. Necяdir?

Marina Шirinbяyin monoloqunu dinlяdikcя onun mяxmяr kimi par-par parыldayan gюzlяrinin iчinя baxmaьa чalышыrdы vя dediklяrilя gюzlяrindяki isti, sцzцcц nяzяrlяrin ifadяsinin bыr-birinя heч cцr uyьun gяlmяdiyini hiss etmiшdi. O, nяdяnsя bu gюzlяrin dяrin baxышlarыnыn sirrinя daxil olmaq, vaxtilя azarkeшы olduьu dinmяzsюylяmяz, sakit mяktяbli oьlanы indi qarшыsыnda dayanmыш bu gюzяl qamяtli, юzцnя gцvяnяn kiшiylя birlяшdыrmяk keчdы цrяyыndяn, onun buna haqqы da чatыrdы, чцnki hяmin oьlanыn da vaxtilя ondan xoшu gяlmяsi artыq mяlum olmuшdu...

Lap gяnc yaшlarыndan Marinanыn hisslяri dцшцncяsilя hяmahяnglik tяшkil edirdi .

On iki yaшыna qяdяr onun xasiyyяti ciddi vя tяlяbkar, юz iшinя, vяzifяsinя hяmiшя sadiq olan partiya iшчisi, bюyцk bir maшыnqayыrma zavodunun partiya tяшkilatы katibi olmuш anasыnыn nцmunяsi vя tяsiri altыnda formalaшыrdы, anasы vяfat etdikdяn sonra uzun illяr mяktяb direktoru olmuш atasыnыn tяsiri altыna keчmiшdi. Atasы isя qыzыnы mяntiqi шцurunun inkiшafыna, riyazi qabiliyyяtinin artыrыlmasыna, mцtaliя ilя чox mяшьul olmasыna, яdяbiyyatla maraqlanmasыna yюnяltmышdы. Onun iyirmi iki yaшыnda ikяn юzцndяn on iki yaш bюyцk in-

sana яrя getmяsi dя eшq-mяhяbbяt macяrasыnыn nяticяsi deyil atasыnыn tяnяlяrindяn tezliklя yaxa qurtarmaq, mцstяqil olmaq, heч kяsdяn asыlы olmamaq arzusunun tяzahцrц idi. Rяfigяlяri dя onun qoca kiшiyя яrя getmяsini tяnя ilя, riшxяndlя qarшыlamышdыlar. Son zamanlar onun atasы ilя mцnasibяtlяrindя dя bir nюv soyuqluq yaranmышdы, dцzdцr bu mцnasibяtlяr aчыq konfliktя keчmяsя dя, hяr dяfя atasыnыn onunla artыq ali tяhsilli шяxsiyyяt kimi deyil - elя balaca mяktяbli qыzcыьaz kimi rяftar etmяsi, daima onun necя hяrяkяt etmяk lazыm olduьu barяdя gюstяriшlяr vermяsi, artыq Marinanы cana gяtirmiшdi vя o, bu mцhazirяlяrя son qoymaьa чalышыrdы. Bir neчя dяfя atasыna bu barяdя demяyя cяhd etsя dя bir nяticя alыnmamышdы vя nяhayяt яrя gedяrяk bu gяrginliyя son qoymaq qяrarыna gяlmiшdi. Яrыnыn Marinadan xeyli yaшlы olmasы atasыnыn hяtta xoшuna da gяlmiшdi, fikirlяшirdi ki, qыzыnы etibarlы, tяcrцbяli яllяrя hяvalя edir. Яri Marinanыn baшыna and iчirdi, hяddindяn artыq sevirdi onu, bu onun ikincы ailяsiydi, юvladы olmamasы sяbяbindяn o birinci yoldaшы ilя sakitcя, davasыz, hяr ikisinin razыlыьы ilя ayrыlmышdы. Marina isя

sюhbяt yaranar, gяl hamыnы baшa sal ki, biz nя цчцn buradayыq bunlar isя nя sяnя, nя mяnя lazыm deyil, elя deyilmi, Шirinчik? - o, cavab vermяyя imkan tapmamыш Marina яlavя etdi: - gяl indi bir taksi tutaq gedяk bizя - deyяrяk o cavanlыqda yazы taxtasы qarшыsыnda hansыsa bir mяsяlяni yaxud riyazi tяnliyi, teoremi hяll etdikdяn sonra baшыnы dala ataraq saчыnы yellяtdыyi hяrяkяtini olduьu kimi tяkrarladы, юz qыzыla чalan sarы rяngli saчlarыnы arxaya atdы: - Narahat olma, mяn sяni "Иnturistdяn" dя artыq yemяklяrlя doyuzduracam. - Getdik! deyяrяk onun яlindяn tutub dartdы.

- Dayan, Marina! Sяn mяni elя birdяn birя evinizя aparыrsan, bu sяnin яrinin xoшuna gяlяrmi, necя bilirsяn, acыьы tutmaz ki?

- Yox, яlbяttя birdяn-birя olmaz. Яvvяla o indi mяzunыyyяtdяdir, uшaqlar nяnяsigildяdir, bir dя bugцn cцmя axшamыdыr, mяn bu axшam boшam. Oturarыq, чюrяk yeyяrik, sюhbяt edяrik...

- Hяяя, sonra mяшhur lяtifяlяrdя olduьu kimi яrin ezamiyyяtdяn qayыdыr, evdя yad kiшi onun arvadы ilя sюhbяt edir vя s... Сiz neчяnci mяrtяbяdя yaшayыrsыnыz? - ikisi dя gцlцшdцlяr.

dяstяsilя buradakы "daьlarыn" (яslindя bu tяpяciyя heч daь demяk dя dцzgцn deyil) nяql edяnin fantaziyasыndan asыlы olaraq "yer kцrяsinin lap qяrb yarыmdairяsinя qяdяr uzanan" ovlaьыnda (yerli яhali ona "razыnskaya peшшera deyir)" gizlяnmяsi mцnasibяtilя verilmiшdir.

- Bir az uzaqdыr, mяnim isя nюvbяmin vaxtы bitir, - deyя sцrцcц шikayяtlяrinя baшladы. Шirinbяy tяcrцbяli sцrцcцlяrin bяhanяlяrini yaxшы bilirdi sonra benzinin bahalыьыndan, bu boyda yolu geriyя boш qayыdaчaьыndan, maшыnыn tяmir xяrclяrinin sцrцcцlяrin юz cibindяn юdяmяsindяn, taksi parkы rяhbяrliyinin rцшvяtxorluьundan, sюhbяtlяrя qulaq asmalы olacaqdыlar, ona gюrя dя Шirinbяy sцrцcцnцn sюzцnц kяsяrяk: - Day-day, narahat olma, ikiqat юdяyяcяm, - dedi.

Marina tяmiz azяrbaycan dilindя sцrцcцyя - "mюvcud qanunlara gюrя nюvbяsinin qurtarmasыna lap bir dяqiqя dя galmыш olsa o, sяrniшinя xidmяt etmяlidir, hяtta parka geciksя belя sяrniшini istяdiyi uzaq nюqtяyя qяdяr aparmalыdыr" - deyя izah etmяyя чalышdы. Sцrцcц narazы halda - "hamы

Нефт дашларында инша едилмиш илк тикилиляр taleyi ilя barышaraq яri tяrяfindяn sevilmяsindяn razы idi, qыzlarы doьulduqdan sonra яri onlarы da hяddindяn artыq bяslяyirdi. Ancaq яrinin son dяrяcя qыsqanc olmasы Marinanыn qяlbindя acыlыq hissi oyadыrdы, heч cцr bu qыsqanclыьыn onu yцksяltdiyinы, yoxsa alчaltdыьыnы ayыrd edя bilmirdi. Marinanыn heч zaman ona ciddi яsas vermяdiyi hallarda яrinin hirsli, qaшqabaqlы qarшыlamasы, яsяbilikdяn "saqqыz чeynяmяsi", bir чox hallarda isя hяtta arxasыnы чevirib yatmasы qadыnыn qяlbini sыndыrыrdы.

Bu hirslяnmяlяrin sяbяbi nя idi - Marinanыn hяddindяn artыq gцlяrцz, hamыyla xoш mцnasыbяtlяrdя olmasы, insanpяrvяrliyi - kimяsя чox xoш gюzlя baxmasы, teatrda sol bюyrцndя яylяшmiш ъavan oьlanla шirin-шirin sюhbяt etmяsi, шяnlik mяclislяrindя kiminlяsя rяqs edяrkяn partnyoruna hяddяn artыq yaxыnlaшmasы, eyni adamla iki dяfя rяqs etmяsi vя s. bu sяbяblяr aчыq davaya чevrilmяsя dя, qan-qaraчыlыьыn yaranmasыna hяmiшя artыqlamasilя bяs olurdu. Aydыn шцuruyla o anlayыrdы ki, bu qыsqanclыьa sяbяb onlarыn yaш fяrqindяdir, o юzцnц daha ciddi aparmalыdыr, eyni zamanda qadыnыn sяrbяstliyыni, cavanlыq ehtыrasыnы tamamilя яlindяn almaq, onu mяngяnяyя salmaq da heч kяsin ixtiyarыnda olmamalыdыr axы... яlbяttя olmamalыdыr...

- Bilirsяn Шirinчik, mяn sяninlя "Иnturistя" getmirяm, orada baшqa adamlar ola bilяr, bizi tanыyarlar, min cцr lazыmsыz шюz-

- Qorxma, яvvяla biz Razin qяsяbяsindя яrimin valideynlяrindяn miras qalmыш ayrыca evdя yaшayыrыq vя pяncяrяlяrimiz yaшыllыq dolu baьa acыlыr. Иkincisi, яrim bu gцn qayыtmayacaq, цчцncцsц bir gцnah sahibi olmadыьыmыz цчцn heч kяs bizi qыnamaz, dюrdцncцsц, cavan oьlan, sяn nя чox шual verirsяn, cavan, gюzяl qadыn sяni dяvяt edir, bяlkя daha maraqlы suallar verяsяn? Шirinbяy onun bu - birincisi, ikincisi dediyi sюzlяrin dя ona tanыш olduьunu, bu hяr шeyi dяqiqlяшdirmяk, bununla da bяzi mцяllimlяri яsяbilяшdirяn xasiyyяtinя dя bяlяd olduьunu xatыrladы vя onun bugцnkц tяntяnяsi arzuladыьыndan da gюzяl olacaьыnы dцшцndц.

Onlar Neftчыlяr prospektinя чыxdыlar vя Шirinbяy yaxыnlaшmaqda olan yaшыl balaчa iшыьa яl qaldыrdы. O, kяskin dayanan "Volqa" maшыnыnыn arxa qapыsыnы onun qarшыsыna чox dяbdяbяli amiranя шяkildя aчыb юzц dя onun yanыnda arxa oturacaqda яylяшdi.

- Salam day-day - deyяrяk yaшlы sцrцcцyя mцraciяt edib Bizi Razinя apararsan? - deyя soruшdu. - Sцrцcц cavabыnda baшы ilя razыlыq verdi, sonra sayьacыn dяstяyini fыrladыb yola dцшdц.

Xalq arasыnda geniш yayыlmыш rяvayяtlяrя gюrя bu qяsяbяnin adы vaxtilя Rusыyada mяшhur, mцasir dildя desяk "mцxalifяtчы" olmuш, millяti rus dюvlяtinя qarшы qaldыran "xalq qяhrяmanы" sayыlan qiyamчы Stepan Razinin юz

indi aьыllыdыr" ifadяsiylя baшыnы buladы vя elя bir dяqiqя яvvяl Шirinbяyin beynindяn keчяn bяhanяlяri bir-bir danышmaьa baшladы.

- Mяnы axmaq yerыnя qoyanda xoшum gяlmir - deyяrяk Marina Шirinbяyin qoluna girib юz isti яllяrini onun ovъuna basdы. Шirinbяy onun чiyinlяrinin, yumшaq dюшцnцn onun qoluna toxunmasыnы hiss etdi vя ehmalca onun barmaqlarыnы sыxdы.

- Ay qыz, sяn bizim dili dя pis bilmirsяn, bu hardandыr? - deyя soruшdu.

- Necя yяni, bizim чoxlu azяrbaycanlы qonшularыmыz olub, birdя ki, yadыndan чыxыb, mяktяbdя mяn hяmiшя dillяrdяn yцksяk qiymяt alыrdыm, - deyяrяk o Шirinbяyя daha bяrk sыxылdы, - bir dя mяn яmin idim ki, mцtlяq sяnя rast gяlяcяm! - deyяrяk o sifяtini Шirinbяyin чiyninя sцrtцb yavaш-yavaш цzцnц ona tяrяf чevirяrяk gюzlяrini yumdu. Шirinbяy onun nazik barmaqlarыnыn ovcunun iчindяn sцrцшцb чыxdыьыnы hiss etdi vя bir anda bцzцlmцш dodaqlarыnы gюrцb юz dodaqlarыnы ona yaxыnlaшdыrdы vя on il bundan яvvяl hяmin o pillяkяn baшыnda hiss etdiyi sifяtin zяrif tяravяtini yenidяn yaxыndan duydu. Иndi onlar nя taksi sцrцcцsцnцn onlarыn hяrяkяtlяrini gцzgцdя seyr etdiyini gюrmцr, nя onun yol boyu maшыnы necя ehtiyatla, yoldakы irili-xыrdalы чalalardan yan keчяrяk ancaq yol qыraqlarilя idarя etdiyini hiss etmirdilяr.

Maшыn sцrяtlя hяlя Stalin dюvrцndя reшpublikaya rяhbяrlik

etmiш чox zяhmli Mir Cяfяr Baьыrovun zяmanяsindя tikilmiш vя ona gюrя "Baьыrov kюrpцsц" adlanan kюrpцnцn altыndan шыьыyыb чыxaraq enli aeroport yoluna чыxыb sцrяtini bir qяdяr dя artыrdы.

Bir azdan maшыn sцrяtlя yeni salыnmыш Mixail Kaveroчkinin adыnы daшыyan qяsяbяnin iчindяn, neftчilяr цчцn dяmirbeton konstruksiyalardan quraшdыrыlыmыш beшmяrtяbяli binalarыn yanыndan юtяrяk manъanaq dяzgahlarыnыn gecя-gцndцz yorulmadan iшlяdiyi neft mяdяnlяrini arxada qoydu vя bir qяdяr sonra цzяrindя iri hяrflяrlя yazыlmыш "Razin qяsяbяsi" lюvhяsinin yanыndan keчib gur yaшыllыqlar iчindя gюrцnmяz olan, яsasяn rusdilli яhalinin mяskunlaшdыьы yaшayыш sahяsinя doьru yюnяldi.

- Burada, zяhmяt olmasa, - deyяrяk Marina maшыnы saxlatdыrdы, sцrцcц adяti цzrя maшыnы ehmalca saxlamышdы - sonra Шirinbяyя mцraciяtlя yavaшcadan: Mяn qabaгда gedяcяm, sяn mяnim arxamca gяl, bax mяn haradan keчirяm, binanыn sol arxa tяrяfinя dюn vя baьыn o biri baшыndakы qapыdan iчяri keч ki, qazlarы цrkцtmяyяsяn - deyяrяk, onun burnunun ucundan ehmalca юpцb irяli qaчdы. Шirinbяy sцrцcцnц artыqlamasilя - sayьacdakы doqquz manat яvяzinя iyirmi beшlik ataraq яlinin iшarяsilя - qalыьы lazыm deyil ifadяsini gюstяrib razы saldы - Чox saь ol, dayы, - dedi. Sцrцcц onu yaxшы baшa dцшdцyцnя iшarя olaraq - gюz vurdu: - yaxшы yol, oьlum, - deyяrяk yoluna davam etdi.

Bura ta keчmыш zamanlardan hцndцr hasarlar arxasыnda шяxsi evlяrlя tikilmiш qяsяbяnin baь hissяsi idi, yaz aylarыnda burada albalы vя яrik aьaclarы чiчяklяmяyя baшlayыr vя indiki kimi payыza yaxыn isя alma, яncir vя nar aьaclarы bar vermяyя baшlayыrdыlar. Шirinbяy bir qяdяr yubanaraq Marinanыn uzaqlaшan boyuna tamaшa etdi, sonra onun arxasыnca irяlilяdi. Axшam vaxtыnыn toranlыьыnda kцчя lampalarыnыn zяif iшыьы altыnda Marina iki tin getdikdяn sonra saьa buruldu. Шirinbяy onun arxasыnca baxdы vя qadыnыn tindяn ikinci, keramit damlы sяliqяli binanыn pillяkяnlяrindяn qalxdыьыnы gюrdц. Шirinbяy onun evя daxil olmasыnы gюzlяmяk цчцn bir qяdяr ayaq saxladы, o isя hяlя kandarda dayanmышdы, чantasыndan aчarlarы чыxararaq чalышmaьыna rяьmяn heч cцr qapыnы aчa bilmirdi, bir qяdяr aчarы hяrlяdikdяn sonra baшa dцшmцшdц ki, bu lazыmi aчar deyil, baшqasыnы чыxardы, aчar yenя dя onun sюzцnя baxmыrdы, яllяri яsirdi, яsяbilяшmяyя baшladы vя astaca Шirinbяyы sяslяdi: - Шirinbяy, bura gяl, kюmяk et, mяn nя isя чaшmышam. Шirinbяy kandara qalxыb qapыya yaxыnlaшdы, bu zaman aчar fыrlandы vя qapы dяrhal aчыldы.

- Иndi mяn arxa qapыya keчim, axы gizlяnmяk lazыmdыr, konspirasiya deyыl? - dedi. Marina onu yavaшca iчяri itяlяdi, onlar sяliqяli dяhlizя daxil oldular, qыz qaranlыqda яli ilя hяyяt iшыьыnыn dцymяsini basdы. Geniш dяhlizin ala-qaranlыьыnda Шirinbяy sanki illяrlя hяsrяtindя olduьu onun cazibяli tяravяtini yenidяn hiss elяdi, o isя юzцnцn чoxdankы arzusunun yaxыnlыьыnы duymuшdu vя... onlar hяr ikisi eyni vaxtda, yenя dя gяnclikdя olduьu kimi, hяrarяtlя bir-birlяrinin aьuшuna atыldыlar. Шirinbяy onun dodaqlarыnы, gюzlяrini, boynunu юpцr, bцtцn bяdяninin яsdiyini hiss edirdi, onda qяflяtяn vцsala чatmaq arzusu oyandы, qыz pычыltы ilя yataq otaьыnыn sol tяrяfdя olduьunu dedi, Шirinbяy onu quчaьыna alыb ayaьы ilя qapыnы itяlяdi vя onlar iчяri daxil oldular.

(Арды вар)

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.20

№ 4 (127), Апрел 2015

Пйотрун атасы Шякили олуб Танынмыш Азярбайъанлы эенераллар Ялиаьа Шыхлински, Сямяд бяй Мещмандаров, Щцсейнхан Нахчывански иля Биринъи Дцнйа Мцщарибясиндя чийин-чийиня дюйцшмцш щямйерлимиз Пйотр Щяким оьлу Бабайевин апрел айынын 25-дя вяфатындан 95 ил кечди. Чинэиз ЯНВЯРОЬЛУ "Qыzыl qяlяm " mцkafatы laureatы

XЫX яsrin sonlarыnda Azяrbaycanыn Шяki шяhяrindя fяaliyyяt gюstяrяn qubernatorun ailяsindя xяstяlяnяn olur vя qubernator yerli bяylяrdяn soruшur ki, burda яn yaxшы hяkim kimdir. Ona cavab verirlяr ki, nя bu шяhяrdя nя dя qonшu rayonlarda Balakяndяn-Шamaxыya qяdяr bu bюlgяdя sizi maraqlandыran Avropa tяhsilli hяkim yoxdur. Amma yerli bir nяfяr var Hяkim Baba adlы. O, bцtцn insanlarыn saьlamlыьыnыn qayьыsыna qalыr. Qubernator bu tцrkячarя ara hяkiminя inanmadыьыna gюrя Tiflisdяki Qafqaz Caniшinliyi ilя яlaqя saxlayыr vя oradan Шяkiyя Peterburqda tяhsil almыш hяkim gюndяrirlяr. Hяmin hяkim qubernatorun ailяsindяki xяstя ilя uzun mцдdяt mяшьul olmaq mяcburiyyяtindя qalыr. Qubernator hяkimя mяslяhяt gюrцr ki, ona lazыm olan шяrait yaradыlsыn vя hяkim boш vaxtlarыnda шяhяrdя xяstяlяrи qяbul etsin. Onlar razыlaшыrlar vя hяkim bir neчя gцndяn sonrа xцsusi olaraq hazыrlanmыш binada iшя baшlayыr. Иki aya qяdяr yeni aчыlan hяkimxanasыnda oturur amma onun yanыna gяlяn olmur. Bu qubernatoru чox maraqlandыrыr, yenя yerli bяylяrlя bir mяclisdя olanda sual edir: -Bu necя olur, mцsяlmanlar xяstяlяnmir?

Ona cavab verirlяr ki: - Xяstяlяnirlяr, amma onlar bizim юz hяkmimizя mцraciяt edir vя шяfa tapыrlar.

19-cu яsrin яvvяllяrindя Cяnubi vя Шimali Qafqazda siyasi vяziyyяt son dяrяcя aьыrlaшmышdы.

Birinci Pyotrun vяsiyyяtinя uyьun, planlы шяkildя hяrяkяt edяn rus imperatorlarы mяrhяlяlяrlя bu яrazilяri яlя keчirirdilяr. 1819-cu ildя Шяkidя xanlыq lяьv edildi vя Rusiyanыn qayda-qanunlarы ilя komendantlыq yaradыldы. Bir mцddяt sonra isя komendantlыq quberniya цsul-idarяsi ilя яvяz edildi. banы geri qaytarsыn. Az mцddяt sonra bяylяrin xahiшi yerinя yetirilir vя Hяkim Baba Rusiyadakы yeni ailяsi ilя birlikdя doьma Шяkiyя qayыdыr. Onlar bir neчя il Шяkidя yaшayыrlar. Amma Шяki mцhitinя uyьunlaшa bilmяyяn Lyubov Qriqoriyevna юz uшaqlarыnы da gюtцrцb Kasimov шяhяrinя, qohumlarыnыn yanыna qayыdыr.

Kasimovо шяhяrindяki qimnaziyaya dцzяlяn Pyotr Babayev ailяsinin maddi чяtinliklяri sяbяbli burada cяmi 3 il tяhsil ala bilir. 18 yaшыndan fяhlяliyя baшlayan Pyotr mцxtяlif peшяlяrdя чalышыb.

Pyotr Babayev XX яsrdя Rusiyada baш verяn 3 inqilabda iшtirak edir vя bu dюvrdя onun Vladimir Иliч Lenin ilя yaxыn dostluq mцnasibяti yaranыr.

1904-cц ildя hяrbi xidmяtя чaьыrыlan Pyotr, Baltik donanmasыna gюndяrilir.

1905-ci ildя o, Rusiya Sosial-Demokrat Fяhlя Partiyasыna цzv olur vя bununla da o, donanmada fяal bolшevik tяbliьatчыsыna чevrilir. Bir neчя dяfя hяbs olunan Babayev karserdя vяrяm xяstяliyinя dцчar olur. Xяstяliyinя gюrя, o, donanmadan tяrxis edilir vя Rus-Yapon mцharibяsinя gюndяrilir.

Mцharibяdяn sonra Kasimov шяhяrinя qayыdan Pyotr Babayev burada Natalya Kuznetsova ilя evlяnir vя 1912-ci ildя onlar Moskvaya kючцrlяr. Moskvanыn Sokolnikov rayonunda polis nяzarяtindя yaшayan Babayev burada tramvay parkыnda iшя dцzяlir. 1914-cц ildя Birinci Dцnya mцhari-

danlar uчurulub daьыdыlmышdы, hяr tяrяf xarabalыьa bяnzяyirdi. Belя bir vяziyyяtdя V.И.Leninlя gюrцшяn Pyotr Babayev atasыndan eшitdiyi imяcilik haqda ona danышыr.

Deyir, mяnim atam Azяrbaycanlыdыr vя o, mяnя danышыrdы ki, bizdя tяbii fяlakяtlя цzlяшяnlяrя, yeni ailя qurmaq istяyib mяnzili olmayanlara yaxыnlыqda yaшayan insanlar, dostlar, qohumlar yыьышыb bir neчя gцn tяmяnnasыz iшlяyirlяr. Kollektiv яmяk tяlяb edяn mцxtяlif tяsяrrцfat vя mяiшяt iшlяri gюrцrlяr. V.И.Lenin soruшur ki, bunun bizя nя dяxli var. Pyotr Babayev deyir, indi Moskva pis gцndяdir, mяn tяklif edirяm шяhяrdя belя bir iш tяшkil edяk. Amma qorxuram sonra burada iшlяyяnlяr zяhmяt haqqы tяlяb edяrlяr. Ona gюrя dя xahiш edirяm, siz dя bu imяcilikdя iшtirak edяsiniz vя hamы gюrsцn ki, Vladimir Иliч dя gяldi tяmяnnasыz iшlяdi.

Lenin bu tяklifi чox bяyяnir vя 1919-cu ildя Moskvada цmumшяhяr imяciliyi keчirilir.

Amma sonra bu imяcilik ideyasы V.И. Leninin adы ilя tarixя dцшdц.

Pyotr Babayev 1919-cu ildя Sokolnikovo Шяhяr Sovetinin sяdri seчilib. O, vяfat edяnя qяdяr bu vяzifяdя чalышыb.

1920-ъи ил апрелин 25-дя min bir dяrdя яlac edяn Hяkim Babanыn sevimli oьlu Pyotr vяrяm xяstяliyindяn dцnyasыnы dяyiшib.

"Pravda" qяzeti onun юlцmц haqqыnda yazmышdы: "Pyotr Babayev яsl bolшe-

Пйотр Бабайев dяrilir.

Москвада Пйотр Бабайев адына гяннадя фабрики Bu cavab qubernatorun xoшuna gяlmir. Bir neчя gцn яrzindя yenя Tiflis caniшinliyi ilя яlaqя saxlayыr, bu mяsяlяni hяll etmяk yollarыnы hazыrlayыr vя Шяkidя bцtцn bюlgяnin sevimli, xeyirxah adamы olan Hяkim Babanы hяbs etdirib sцrgцnя gюndяrir...

Bu hadisя tяxminяn 1877-1878-cы ilлярdя olub. Evindяn, ailяsindяn, юmrц boyu sevя-sevя yaшadыьы doьma Шяkidяn, hяr eniшini, yoxuшunu, yamacыnы, daьыnы, meшяsini addыm-addыm gяzib, min bir dяrdin dяrmanы olan bitkilяr toplamaq vяrdiшindяn uzaq dцшdцyцnя gюrя чox xiffяt edяn Hяkim Baba taleyin bu hюkmц ilя dя barышmalы olur. Чяtinliklя uyьunlaшdыьы mцяmmalы hяyatda yerli sakinlяrdяn olan bir Rus qыzы - Lyubov Qriqoriyevna ilя yeni ailя qurmaq mяcburiyyяtindя qalыr vя 1883-cц ildя Ryazan quberniyasыnыn Kasimov шяhяrindя azяrbaycanlы, Шяkili Hяkim Babanыn ailяsindя bir oьlan anadan olur. Uшaqlarыna azяrbaycanlы adы qoymaq istяsя dя, yerli hюkцmяt buna icazя vermяyib vя Hяkim Baba юvladlarыna rus adlarы qoymaьa mяcbur olub.

O, hяyat yoldaшыnыn xahiшi ilя ikinci oьlunun adыnы Pyotr qoyur.

Bir neчя ildяn sonra Шяkiyя yeni qubernator tяyin edilir vя yerli bяylяr elя ilk gюrцшdя ondan xahiш edirlяr ki, Hяkim Ba-

bяsi baшlayanda P.Babayev yenidяn ordu sыralarыna чaьыrыlыr. Alman cяbhяsindя vuruшan Babayev igidliyя gюrя "Georgi xaчы" medalы ilя tяltif olunur. 1916-cы ildя yцksяk peшяkarlыьыna gюrя ordudan geri чaьыrыlыr vя Sankt-Peterburqdakы hяrbi zavoda iшя gюn-

Pyotr Babayevin чox aktiv inqilabi fяaliyyяti olub. Rusiyada ЫЫ Nikolayыn devrilmяsi ilя nяticяlяnmiш 1917-ci il fevral inqilabыnda iшtirak edяn Babayev bюyцk sяs чoxluьu ilя mцhцm hяrbi яhяmiyyяtli Patron Zavodunda mяsul vяzifяyя tяyin edilir. Bir mцddяt sonra P.Babayev Petroqrad Fяhlя vя Яsgяr Deputatlarы Sovetinin цzvц seчilir.

Burada o, Petroqrad Sovetinin hяrbi tяшkilatыna daxil edilir. 1918-ci ildя RSFSR-in hяrbi iшlяr цzrя komissarы Podvoyski Pyotr Babayevi alman hцcumunun qarшыsыnы almaq цчцn cяbhяyя ezam edir. Amma aьыr xяstяliyi цzцndяn Pyotr geri qayыtmaьa mяcbur olur vя arxa cяbhяdя o, mцhцm bir vяzifяyя tяyin olunur. P.Babayev qiymяtli vя яhяmiyyяtli avadanlыqlarыn Petroqraddan Moskvaya evakuasiyasыna rяhbяrlik edir.

Daha sonra Babayev Moskvada Sokolnikovo rayon partiya komitяsinin katibi tяyin olunur vя bu rayonun deputatы seчilir.

1918-ci ildя bolшevik partiyasыnыn tapшыrыьы ilя Tambova gюndяrilяn P.Babayev burada quberniya Иcraiyyя Komitяsinin цzvц vя Tambov шяhяr partiya komitяsinin baшчыsы vяzifяlяrindя iшlяyib. Moskvaya qayыdandan sonra partiyanыn Moskva komitяsiin цzvц vя Moskva Шяhяr Soveti Иcraiyyя Komitяsinin цzvц seчilir.

O vaxt aьыr, чяtin gцnlяr yaшayan, inqilabdan sonrakы Moskvanыn bir hissяsindя kцчя dюyцшlяri getdiyi цчцn, insanlarыn fяrdи mяnzillяri vя mяiшяt шяraitlяri, idarя vя mцяssisяlяr, ictimai yerlяr, parklar, mey-

П.Бабайевин Москвадакы бцстц

Ленин имяъиликдя

vik kimi dюyцш postunda vяfat etdi".

Bu gцn dя Pyotr Babayevin adыna Moskvada kцчя vя park var. Onun adыnы daшыyan "Babaevski Konditer Konserni" Moskvada indiyя qяdяr ardыcыl olaraq fяaliyyяtini davam etdirir. 1804-cц ildя rus sahibkarы Abrikosov tяrяfindяn yaradыlmыш bu zavod 1918-ci ildя millilяшdirilib vя 1922-ci ildя Pyotr Babayevin adы hяmin zavoda verilib.

1983-cц ildя Шяki шяhяrindя Pyotr Babayevin anadan olmasыnыn 100 illik yubileyi bюyцk tяntяnя ilя qeyd edildi.

M.F.Axundzadя prospektindя, qala divarlarы qarшыsыnda bir park salыndы vя parkda onun bцstц qoyuldu. Чox tяяssцf ki, bir neчя il qabaq parkda tяmir iшlяri aparыlarkяn bцst oradan gюtцrцldц… Hazыrda P.Babayevi Шяkililяrя xatыrladan шящярдя onun adыnы дашыйан kцчяdir.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 4 (127), Апрел 2015

сящ.21

Д ДЙ ЙП П э эу уш шя яс си и Maariflяndirmя tяbirlяri Azяrbaycan Respublikasы Daxili Ишlяr Nazirliyinin 2014cц ilin 30 sentyabr tarixdя ke-чirilmiш kollegiya iclasыnda az-yaшlы vя yeniyetmяlяrin milli vя-tяnpяrvяrlik ruhunda tяrbiyяlяndirilimяsi, o cцmlяdяn baxыmsыzlыьыn qarшыsыnыn alыnmasыnыn, maariflяndirmяnin gцclяndirilmяsi barяdя qяrara яsasяn Шяki Шяhяr-Rayon Polis Шюbяsinin яmяkdaшlarы цmumtяhsil mяktяblяrindя tяbliьat vя tяшviqat iшlяrini davam etdirirlяr. Keчirilяn gюrцшlяrdя 4 mюvzuda mяruzяlяr edilir.

bюlmяsi piyadalarыn vurulmasы ilя nяticяlяnяn yol nяqliyyat hadisяlяrinin qarшыsыnыn alыnmasы mяqsяdi ilя profilaktiki tяdbirlяri bir qяdяr dя gцclяndirmiшdir. Шяki ШRPШ-nin DYPBnin tяbliьat vя tяшviqat цzrя inspektoru polis baш leytenantы Tural Niftalыyev uшaq baьчalarыnda, orta mяktяblяrdя, institut vя kolleclяrdя "Йol hяrяkяtinin tяhlцkяsizliyindя piyadalarыn rolu" mюvzusunda gюrцшlяr keчirmiш, yol hяrяkяti haqqыnda qanunun 40-cы maddяsi "Пiyadalarыn vяzifяlяri" barяdя onlarы яtraflы mяlumatlandыrmышdыr.

Nюvbяti gюrцш апрелин 17-dя Шяki rayonu Turan qяsяbя

Ancaq шяkildя gюrdцyцnцz sяnaye цsulu ilя hazыrlanan jalцzlяrin istifadяsinя icazя verilir. Plyonka vя яldя tikilяn pяrdяlяrin istifadяsi qadaьandыr.

Turaн гясябяси орта мяктябиндя эюрцш 1. Yol hяrяkяtinin tяhlцkяsizliyindя piyadalarыn rolu; 2. Dini radikalizmя qarшы mцbarizя hяr birimizin borcudur 3. Gяnclяr narkotiklяrя yox deyir 4. Erkяn nikah vя onun fяsadlarы Юtяn il (2014) яrzindя Respublikamыzыn avtomobil yollarыnda baш verяn yol nяqliyyat hadisяlяrinin 37.5%-ni piyadalarыn vurulmasы ilя nяticяlяnяn yol nяqliyyat hadisяlяri tяшkil etmiшdir. Respublika яrazisindя 2015-ci ilin Ы rцbцndя piyadalarыn vurulmasы ilя nяticяlяnяn yol nяqliyyat hadisяlяrinin sayы xeyli artmыш, Шяki Шяhяr-Rayon Polis Шюbяsinin Dюvlяt Yol Polisi bюlmяsinin xidmяti яrazilяrindя isя stabil olaraq qalmышdыr. Шяki ШRPШ-nin DYP

tam orta mяktяbindя keчirilmiшdir. Эюрцш заманы Турал Нифталыйев Йевлах, Халдан-Оьуз йолунун Шяки районунун Туран гясябяси яразисиндян кечмясини, орта мяктябин щямин автомобил йолунун йахынлаьында йерляшмясини, мяктяблилярин кцчя щярякят гайдаларына даща ъидди ямял етмяляринин ваъиблийини хцсуси вурьуламышдыр.

***

Автомобиллярин арха гапыларында истифадя олунан жалцзлярин тятбиг едилмяси барядя Azяrbaycan Respublikasы Daxili iшlяr Nazirliyinin 2007-

ci il 23 oktyabr tarixli яmrindя nяqliyyat vasitяlяrinin ban шцшяlяrinя qanunla icazя verilmяyяn юrtцklяrin (jalцz) чяkilmяsinin qarшыsыnыn alыnmasы sahяsindя dюvlяt yol Polis qurumlarыnыn vяzifяlяri mцяyyяn edilmiш, hяmчinin Azяrbaycan Respublikasыnыn Standartlaшdыrma, Metrologiya vя Patent цzя Dюvlяt Agentliyi tяrяfindяn qяbul olunmuш "Yerцstц nяqliyyat vasitяlяri цчцn tяhlцkяsizlik шцшяsi цmumi texniki шяrtlяr" dюvlяt standartыnыn (AZC 122-2004) tяlяblяri яsasыnda ban шцшяlяrinin icazя verilяn normalarы tяsbit olunmuшdur.

Lakin, Dюvlяt Agentliyi-nin 2013-cц il 15 aprel tarixli 028 saylы яmri ilя qeyd olunan dюvlяt standartыnda dяyiшiklik edilяrяk, Azяrbaycan Respublikasыnыn iqlim шяraiti nяzяrя alыnmaqla, nяqliyyat vasitяlяrinin arxa qapы-larыnda шцшяlяr цчцn quraшdыrыlmыш sяnaye цsulu ilя hazыrlanan jalцzlяrin hяr il mayыn 1-dяn noyabrыn 15-dяk (mюvsцmi) istifadяsinя icazя verяn norma mцяyyяn edilmiшdir.

Bu dюvr istisna olmaqla, digяr mцddяtlяrdя nяqliyyat vasitяlяrinin arxa qapыlarыnыn шцшяlяrindя iшыqburaxmanы mяhdudlaшdыran jalцzlяrdяn istifadя edilяrsя, sцrцcцlяrя qanunvericiliklя mцяyyяn olunmuш inzibati mяsuliyyяt tяdbirlяri gюrцlяcяkdir.

Ancaq шяkildя gюrdцyцnцz sяnaye цsulu ilя hazыrlanan jalцzlяrin istifadяsinя icazя verilir. Plyonka vя яldя tikilяn pяrdяlяrin istifadяsi qadaьandыr.

si sцrцcцlяri ilя gюrцш keчirmiшdir.

Gюrцш zamanы Tural Niftalыyev sцrцcцlяrя, nяqliyyat vasitяlяrinя xцsusi olaraq ayrыlan, niшanlarla vя ya niшanlama xяtti ilя iшarяlяnяn yerlяrdя parklanmaьa icazя verildiyini, yol hяrяkяtinin tяhlцkяsizliyinin tяmin etmяyяn yerlяrdя vя yolun hяrяkяt hissяsindя nяqliyyat vasitяlяrinin parklanmasыnыn qadaьan olduьunu izah etmiшdir.

Tural Niftalыyev sцrцcцlяrя ikinci cяrgяdя saxlamamaq, parklama qaydalarыna riayяt etmяk, piyada keчidlяrinin qarшыsыnda saxlamamaq, digяr hяrяkяt iшtirakчыlarыnыn normal hяrяkяtlяrinя mane olmamaq kimi tюvsiyяlяrini vermiшdir.

Gюrцшцn sonunda Tural Niftalыyev sцrцcцlяrя birdirmiшdir ki, dayanma- durma vя parklanma

ДЙП-нин сцрцъцлярля эюрцшц

Шяки шящяр Салман Мцмтаз кцчясиндя ДЙП-нин сцрцъцлярля эюрцшц Шяki Шяhяr-Rayon Polis Шюbяsinin Dюvlяt Yol Polisi bюlmяsinin tяbliьat vя tяшviqat цzrя inspektoru Polis Baш Leytenantы Tural Niftalыyev 06.04.2015 vя 24.04.2015-ci il tarixlяrdя "Шяki Bazar" ASC-nin яrazisindя fяaliyyяt gюstяrяn sяrniшin daшыma ilя mяшьul olan mikroavtobus vя tak-

qaydalarыnыn pozulmasыna gюrя Azяrbaycan Respublikasыnыn ИXMnin 158-1.1 maddяsinя яsasяn 20 manat mяblяьindя, цmumi istifadя dя olan nяqliyyat vasitяlяrinin dayanacaq meydanчasыnda vя ya 5.12, 5.13 yol niшanlarыndan 15 metrdяn az yaxыnlыqda digяr nяqliyyat vasitяsinin dayanmasыna vя ya durmasыna gюrя Azяrbaycan Respublikasыnыn ИXM-nin 1581.2 maddяsinя яsasяn isя 40 manat mяblяьindя cяrimяlяr nяzяrdя tutulur.

Садыг ФЯТЯЙЛИЙЕВ

Няглиййат васитяляринин техники бахышдан кечирилмяси мцддяти вя гайдалары Няqliyyat vasitяlяrinin dюvlяt texniki baxышыna tяqdim olunmasы Nяqliyyat vasitяlяrinin sahiblяri, sяrяncam vermяk hцququ olan sяlahiyyяtli шяxslяr onlara mяxsus nяqliyyat vasitяlяrini Daxili Ишlяr Nazirliyi tяrяfindяn markalara gюrя aylar цzrя tяyin edilmiш bюlgц яsasыnda yanvar ayыnыn 1-dяn oktyabr ayыnыn 31dяk olan mцddяtdя aшaьыdakы qaydada texniki baxышa saz vяziyyяtdя tяqdim etmяyя borcludurlar: 1) Avtobuslarы, icazя verilяn maksimum kцtlяsi 3,5 tondan artыq olan yцk avtonяqliyyat vasitяlяrini, tяhlцkяli yцklяrin daшыnmasы цчцn xцsusi tяyinatlы texniki tяhlцkяsizlik цzrя uyьunluq sertifikatы olan nяqliyyat vasitяlяrini ildя bir dяfя; 2) Digяr nяqliyyat vasitяlяrini (1-ci yarыmbяnddя gюstяrilяnlяr istisna olmaqla): istehsal olunduqlarы vaxtdan dюrd il keчdikdя - iki ildя bir dяfя;

Иstehsal olunduqlarы vaxtdan on il keчdikdя - ildя bir dяfя.

Aшaьыdakы mцddяtdя nяqliyyat vasitяlяri texniki baxышa cяlb olunуr: 1) Avtobuslar, icazя verilяn maksimum kцtlяsi 3,5 tondan artыq olan yцk avtonяqliyyat vasitяlяri, tяhlцkяli yцklяrin daшыnmasы цчцn xцsusi tяyinatlы texniki tяhlцkяsizlik цzrя uyьunluq sertifikatы olan nяqliyyat vasitяlяri: - istehsal olunduьu vaxtdan bir il mцddяtindя; 2) Digяr nяqliyyat vasitяlяri (1-ci yarыmbяnddя gюstяrilяnlяr istisna olmaqla): - istehsal olunduьu vaxtdan dюrd il mцddяtindя.

Qeyd: Nяqliyyat vasitяlяri bu bяndin 1-ci vя 2-ci yarыmbяndlяrindя nяzяrdя tutulmuш mцddяtlяrin qurtardыьы il dя daxil olmaqla texniki baxышa tяqdim olunmurlar. Иstehsal olunduьu vaxtdan dюrd il mцddяti юtmяmiш nяqliyyat vasitяlяri ilkin qeydiyyata alыnarkяn nяqliyyat vasitяsinin dюvlяt texniki baxышыna tяqdim olunma ilini gюstяrяn bildiriш talonlarы ver-

Nяqliyyat vasitяlяrini dюvlяt texniki baxышыnыn keчirildiyi yerя tяqdim etmяk mцmkцn olmadыqda (texniki nasazlыqla baьlы olaraq vя s.) mцяyyяn edilmiш mцddяt яrzindя onun sahibi vя ya texniki vяziyyяtinя cavabdeh шяxs DYP-yя yazыlы vя ya elektron qaydada яrizя ilя mцraciяt etmяlidir.

Nяqliyyat vasitяsinя hяmin orqan tяrяfindяn nяqliyyatыn dayanacaq yerindя baxыш keчirilir vя nasazlыq aradan qaldыrыlana qяdяr nяqliyyatыn istismarы bu Tяlimata uyьun olaraq qadaьan edilir.

ilir.

Bildiriш talonlarы dюvlяt texniki baxыш vя mцayinя keчirilmяdяn юdяniшsiz verilir.

Fiziki шяxslяrя mяxsus nяqliyyat vasitяlяrinя texniki baxышыn keчirilmяsindя Dюvlяt Yol Polisi tяrяfindяn aшaьыdakы mцddяtlяrя riayяt edilmяsi tяmin olunmalыdыr: - "VAZ", "QAZ", "Moskviч", "ZAZ", "UAZ" vя MDB istehsalы olan digяr minik avto-

mobillяri цчцn: yanvar, fevral, mart, aprel aylarы; - Xarici юlkяlяrdя vя onlarыn baza modellяri яsasыnda MDB-dя istehsal olunan minik avtomobillяri цчцn: may, iyun, iyul aylarы; - Yцk avtomobillяri vя avtobuslar цчцn: avqust, sentyabr, oktyabr aylarы.

Nяqliyyat vasitяlяri mцяyyяn edilmiш mцddяtdяn яvvяl texniki baxышa tяqdim edilя bilяrlяr.

Гейд: Шяки Шящяр-Район Полис Шюбясинин Дювлят Йол Полиси Бюлмяси ъари илин май айында рейдляря башлайаъагдыр. Эюстярилян гайдада вя мцддятдя автомобиллярини техники бахыша тягдим етмяйян сцрцъцляр Азярбайъан Республикасынын Инзибати Хяталар Мяъяллясинин 154.1 маддясиня мцвафиг олараг инзибати мясулиййятя ъялб олунмагла 50 манат мябляьиндя ъяримя олунаъаглар.

Шяки ДЙП

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.22

№ 4 (127), Апрел 2015

ПОЕЗИЙА Йусиф ШЦКЦРЛЦ,

АМЕА Шяки Реэионал Елми Мяркязинин директору, физика-рийазиййат цзря фялсяфя доктору

ДЯНИЗ Яrit, Dяniz, яrit mяnim gяm yцkцmц, o mюhtяшяm, hюcяtlяшяn dalьalarыn gur qoynunda! Яrit, Dяniz, яrit mяnim gяm yцkцmц mirvaritяk xыrdalanan, pычыldaшan lяpяlяrin xoш oynunda!..

Bяlkя onda azad olam qяm yцkцndяn.

Sяnя gяldim gяnc yaшыmda, mяnя hяyat misalыydыn, Mяьrur durmuшdun qarшыmda - mюhtяшяmlik timsalыydыn. Яhd elяdim: Tяhsil alыb bюyцk bir insan olaram...

Sяndяn юrnяk alыb Dяniz, hяmiшя yadda qalaram!..

Bu bir gяncin xяyalыydы, юzц kiчik, arzu bюyцk...

Bюyцk olmaq amalыydы, daшыnmadы ona bu yцk. Иllяr юtцb o zamandan, yerimi чoxdan bilmiшяm.

Ayrы dцшцb amalыmdan qяm yцkцylя yцklяnmiшяm. Юzцmя qяmdaш axtarыb, Dяniz, mяn sяnя gяlmiшяm! Яrit Dяniz, яrit mяnim qяm yцkцmц! Яrit mяnim yaшla gяlяn kяdяrimi, niskilimi!

Amma, Dяniz, gяlib gedяn illяrimя dяymя mяnim, Baшыmda aь tцk dя яkяn illяrimя dяymя mяnim! Иllяr юmцr nяqqaшыmdыr, Onlar yazыb ad, цnцmц. Иllяr nяrdim, zяr daшыmdыr, Onlar verib юvlad, nяvя, el-gцnцmц.

Onlar alыb gяncliyimi, Onlar verib ahыl yaшda dincliyimi...

Onlar mяnim yaddaшыmdыr, Orda qalыb layla deyяn gяlin anam, Orda qalыb daь vцqarlы mяtin atam, Orda qalыb ipяk nяnяm, Orda qalыb чox zяhimli, чox rяhimli qoca babam... Иlk partam da orda qalыb, Иlk mцяllim, яlifbam da orda qalыb.

Orda qalыb minbir rяngli xяyal dцnyam.

Orda qalыb fidanlыьыm, Orda qalыb cavanlыьыm, Qucaqlarыnda gяzdiyim bibim, xalam...

Kimi deyяm, nяyi sayam?..

Bir o qalыr ki, anlayam: - Иndi daha yaшlanmышam...

Dunyanы fani bilmяmiш, Bir gюr necя aldanmышam?!.

Gюstяr dalьa qцdrяtini, lяrzяyя gяl lяhlя, Dяniz!

Gюstяr qяmя шiddяtini, yu tяmizlя, qalmasыn iz!

Qumu qaynat, suyu qaynat, yeri gюyц bir yerя qat!

Dalьa gюndяr - tut яlimi, lяpя gюndяr - quc belimi. Яrit mяnim kяdяrimi, яrit mяnim niskilimi!

Sal kяmянdя, al araya, qяmin yeri bilinmяsin, Чыrp sahilя, vur qayaya - niskil mяnя gюrцnmяsin!

Gah шahя qalx, yalman oynat, Gah geri dюn - yerindя yat!..

“Елимиз, эцнцмцз” гязетинин баш редактору

GЮЗ ГАБАЬЫНДА Yaxшы ki, яyrilяr

duruш gяtirmir, Яyilir axыrda dцz qabaьыnda.

Pis яmяl insanы xяcil eylяyir Dюrd yandan zillяnяn gюz qabaьыnda.

Odur ki, hяr kяsя ziynяtdir dцzlцk, Paxыllыq, xяbislik deyildir bizlik. Иsmяti qыzlarчыn olsa cehizlik, Qыzarmaz цzlяri цz qabaьыnda.

Altmышыnы aшыr yaшыm, Kцy alыr bu sakit baшыm.

Sяyriyir hey цzцm, qaшыm, Gюzlяrimdяn nigaranam.

Koncalыr fяhmim, yaddaшыm, Dizlяrimdяn nigaranam...

Savablarыm saь чiynimdя hesablanыr, Qoy yazыlsыn, dюvlяtimdir, - яlimdяdir!

Gцnahlarыm sol чiynimdя qeyd olunur, Чox olmasыn, - aьыr yцkdцr, - belimdяdir!..

Mяn o yцkdяn nigaranam...

Qorxuram o gцnah yцkц mяqsяdimя mane olar, Onlar yazыya чevrilяr, tarix olub yadda qalar.

Qorxuram o gцnah yцkц savabыmdan aьыr olar, Onlar alova чevrilяr, mяhшяr gцnц mяnlя qalar...

O sяbяbdяn yolumu mяn savab sяmtя yюnяlmiшяm.

Allahdan kюmяk dilяyib, Dяniz, mяn sяnя gяlmiшяm! Яrit Dяniz, яrit mяnim qяm yцkцmц!

Gюtцr mяnim kяdяrimi, gюtцr mяnim niskilimi! Чalышmышam adil olub, doьru olan yolla gedim, Qismяtimя qail olub, nя lazыmsa, onu edim.

Tяkяbbцrdяn kяnar olub, bюyцk-kiчiyi saymышam, Haqq olana sadiq qalыb, яdalяtя qol qoymuшam.

Gumanыmdыr mяndяn sonra yaddaшlarda iz qalacaq, O izlяrdя hяr xяtt - cizgi, mяnim ay-ilim olacaq.

Budur arzum, istяdiyim: - Adыm rяhmяtlя anыla, Юmцrя kяrpic o illяrim Tarixя dцzgцn yazыla.

Saniyяni saya-saya, gцnlяr geri qoya-qoya, aylarы vurub sыraya, O illяrdяn qala tikdim.

Mцяllimdяn tяlim alыb, kitablara meyl salыb, О qalanыn dюrd yanыna biliyimdяn hasar чяkdim.

Qapы oldu mяbяdimя kitablarыm, яsяrlяrim. Чяlяng oldu hяr hцcrяmя hekayяlяr, seirlяrim.

Davam edir iшim hяlя, hяr яmяl zaman istяyir, Bir юmцrlя gяlmяz яlя, чox iш var - davam istяyir!..

Zaman da ki yцyrяk olub, mяndяn dя чox o, tяlяsir.

Sяhяtim dя kюvrяk olub, kцlяk gяlmяmiшdяn яsir.

Cavan vaxtы gюzlяmяdim, inanmadыm bu gцn gяlяr...

Etmяdiyim mяnlik imiш, neylяsin o tale, qяdяr?!. Чox zay etdim gыzыl vaxtы, юmrц sonsuz saymышam, gюr!

Sюkцlяndi юmцr taxtы, hяlя indi duymuшam, gюr!

Amma son sюz deyilmяyib, hяlя yoldan qalmamышam, Qяdd-qamяtim яyilmяyib, яlя aьac almamышam.

Amma artыb kцsяyяnlik, kюvrяkliklя deyingяnlik adamы gюydяn endirir, Иtirilяn yeyingяnlik mяni lap чox qяmlяndirir.

Onunчцn dя sяnя gяldim, Gяldim, sюylяyim dяrdimi: - Mяnя qяmdaш ol, ay Dяniz, Bюlцm sяnlя kяdяrimi.

Гиймят МЯЩЯРРЯМЛИ,

65

Qulaqlarыm kar olunca, Dяniz, mяnя dalьa gяtir!

Tor alыb gюz kor olunca, Dяniz, mяnя dalьa gяtir!

Dalьa gяtir, Dяniz, mяnя, yusun mяnim qяm yцkцmц!

Dalьa gяtir, Dяniz, mяnя, yusun qяmi, niskilimi!

Яgяr hяlя zaman varsa, Dalьa gяtir, Dяniz, mяnя!

Yaшamama gцman varsa, Dalьa gяtir, Dяniz, mяnя! Яrit mяnim qяm yцkцmц!

Yazыlacaq kitablarыm, alыnacaq rцtbяm qalыb, Иnsanlara kюmяyim var, verilяcяk tюhfяm qalыb!..

Nя qяgяr ki lazыmam mяn, яrit mяnim qяm yцkцmц, Яrit, яrit, яrit getsin, Qalmasыn, sil niskilimi!

Dalьa gяtir!

Gяtir, Dяniz!!.

Dяniz!.. - nяdяn sяssiz oldun?

Susdun, nяdяn dilsiz oldun?!.

Demяk, mяnя hayыn чatmыr, Sяnя sыьmыr mяndяki yцk.

Qяm zirvяmя boyun чatmыr, Mяnim qяmim sяndяn bюyцk! Яfsus, Dяniz! - boyun чatmыr, Mяnim qяmim sяndяn bюyцk...

Bюyцkdцr, ey bюyцk Dяniz!

Mяnim qяmim sяndяn bюyцk!

Zaqulba, 28.04.2008

Belяydi qaydalar bizя qяdяrki, Hяr bir hяrяkяtin, яmяlin dяrki!

Mяsяl var: Яn iti xяncяr nяdir ki, Kяsяrli, acы bir sюz qabaьыnda! Юmцr-gцn юtsя dя hey hяzin-hяzin, Naшы qabaьыnda яsmяsin dizin.

Vecinя olmaz ki qяdirbilmяzin, Qatlan яlli kяrя, sцz qabaьыnda.

Kimsяnin zяhmяti getmяsin bada, Lяkя, xal dцшmяsin bir tяmiz ada.

Qiymяtli nя vardыr axы dцnyada, Чюrяk qabaьыnda, duz qabaьыnda?!

24.03.2003

***

Baьrыna bas bu hicranы, Bяlkя цrяyin soyuya. Яvvяl sыxыb suyunu iч, Sonra at boш bir quyuya...

il

Рясул ИЛМЯДДИНОЬЛУ

ALTMЫШ БEШИM Altmыш beшi verdim yelя, "Uf" demяdяn elя-belя, gцlя-gцlя.

Gяlяsilяr gяlяnmяdi, Gedяsilяr gedяnmяdi.

Nя gяldilяr, nя getdilяr, Tяbrik цчцn zяng etdilяr, Elя-belя, gцlя-gцlя.

Heч bilmirяm necя чatdыm, Gah yeridim, gah da yatdыm. Юmцr nяdir, anlamamыш Altmыш beшя belя чatdыm, Elя-belя, gцlя-gцlя.

Dцnяn idi sanki beшim, Otuz beшim, яlli beшim.

Qar, su kimi axыb getdi, Иndi oldu altmыш beшim Elя-belя, gцlя-gцlя.

Nяvяm Fateh bir zяng etdi, "Altmыш beшi" tяbrik etdi.

Baba yaшa, юlmя dedi, Toyunadяk qalmaьыmы Mяndяn юzц tяlяb etdi Elя- belя, gцlя-gцlя.

Nяvяmя sюz verdim, yaшayam gяrяk, "Юzцmц юlmяyя qoymayacaьam."

Sяnя and iчirяm yaradan Fяlяk, Fitnяyя-fяsada uymayacaьam Azarы yaxыna qoymayacaьam Saralыb yarpaqtяk solmayacaьam, Sяbr edib, vяdimi gюzlяyim gяrяk.

Nяvяmin toyunda oynayacaьam Sonra da oturub dincяlяm gяrяk..

Axы qurdla qiyamяtя qalmayacaьam Юlяndя kiшitяk mяn юlяm gяrяk Elя-belя, gцlя-gцlя, gцlя-gцlя...

Шяки, 13.04.2015

Misralarы dцzяrkяn onlar nяdяnsя azыr.

Qarышыr fikirlяrim. Цrяk deyir, "yaz!"

Sizя nяfяs vermirsя, Яbяdi yaшamaьa Sizя hяvяs vermirsя, O da юlцmя mяhkum, siz dя юlцmя mяhkum.

beynimdя dцшцncяlяr aman vermяyir, heyhat.

Dolaшыq fikirlяrim azыr yolunu nяdяn mяni yanыltmaq цчцn. Цrяyimdя hяyяcan, tяшviш yaratmaq цчцn?

Цmid bircя sizяdir.

Kюnцllяrя yol salыn.

Kaьыz цstцndя deyil, sevgi dolu kюnцldя, цrяklяrdя siz qalыn.

Bir hяmsюhbяt olunuz шeir sevяnlяrlя siz.

Sevinci dя bюlцшцn, kяdяri dя bюlцшцn.

Danышыn bir, qяlbimin sяsini canlandыrыn.

Neчя-neчя insanыn юlmцш цmidlяrinin ruhunu nurlandыrыn.

Рейщан МИГДАДГЫЗЫ, Fяqяt, АМЕА Шяки Реэионал Елми Мяркязинин ямякдашы

YАЗЫЛАРЫМ Mяnя ilham gяtirir sirli dцшцncяlяrim, Soyumamыш kяdяrim, yazыlmamыш яsяrim. Цrяyimdя yыьыlыb sяtirlяr varaq-varaq, misralar qalaq-qalaq, Sanki mяnя "yaz!" deyir.

Sinяmdяki bu цrяk Lap yerindяn чыxacaq.

Mяn yazmaq istяyirяm...

Qяlяm dayanыr, yazыr.

***

Редаксийадан: Охуъуларын диггятиня чатдырмаг истяйирик ки, “Алтмыш бешим” шеиринин мцяллифи, гязетимизля вахташыры ямякдашлыг едян Рясул Илмяддин оьлу Рясуловун 2015-ъи ил апрелин 15-дя 65 йашы тамам олмушдур вя охудуьунуз бу шеири дя мцяллиф юзцня щяср етмишдир. Шяки бялядиййясинин коллективи дя мцтямади олараг гязетимиздя юзцнцн мараглы щекайяляри, мяналы шеирляри иля чыхыш едян, ити гялям вя зяка сащиби Рясул Илмяддиноьлуну 65 иллик йубилейи мцнасибяти иля тябрик едир, она мющкям ъан саьлыьы, йарадыъылыьында даща бюйцк уьурлар вя узун юмцр арзулайыр.

Mяn yazыram sяssizcя, misralarыm gцcsцzdцr.

Onlar danышmadыqca bir hiss qяlbimi didir: "Bu lal olan misralar Axы kimя gяrяkdir?! insanlarыn qяlbindя buz tutmuш цmidlяrя, hяyat verя bilmirsя...

Onda yox olun, siz dя, ey cansыz misralarыm, Mяnasыz misralarыm.

Bir qяlяm sahibi ki Nяfяsini tцkяdib,

Danышыn ki, Sizinlя bir юzцmц юyцm mяn.

Danышmayan misraya necя "шeir" deyim mяn?! ...Danышыn Siz mяnimlя, Danышыn, misralarыm"!

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 4 (127), Апрел 2015

сящ.23

UКРАЙНАДА ДЮЙЦШЯН ЩЯМЙЕРЛИМИЗ ГАРАБАЬЫ ДА УНУТМУР “Qarabaьda mцharibя baшlasa, hazыrda чiyin-чiyinя vuruшduьumuz ukraynalыlarыn, burada yaшayan vяtяnsevяrlяrin mяnimlя birgя dюyцшlяrdя iшtirak edяcяklяrinя шцbhяniz olmasыn. Burada ukraynalы dюyuшcu dostum var, adы Nikolaydыr. Bir gцn hamыnыn yanыnda utana-utana mяnя dedi ki, “sяnin yanыnda xяcalяtliyяm”. O, 1991-ci ildя Qarabaьda rus qoшunlarыnыn tяrkibindя bizя qarшы vuruшduьunu bildirdi. Qeyd etdi ki, o vaxt gяnc olub vя baшa dцшmяyib, amma Qarabaьda mцharibя baшlasa, sяhvini dцzяltmяyя hazыrdыr...” - Бу сюзляр Ukrayna Республикасынын яrazi bцtюvlцyц uьrunda dюyцшяn щямйерлимиз Видади Исрафилова мяхсусдур.

Ukraynanыn яrazi bцtюvlцyц uьurunda dюyцшяnlяr arasыnda bu юlkяnin vяtяndaшы olan azяrbaycanlыlarыn da olmasы heч kяsя sirr deyil. Onlardan biri, Ukraynada prezident Pyotr Poroшenko tяrяfindяn dяstяklяnяn "Xalq Cяbhяsi" kюnцllц hяrbi cяmiyyяtinin цzvц, яслян Шякидян олан Vidadi Иsrafilovdur. Onun Teleqraf.com-a mцsahibяsini tяqdim edirik.

Ukraynanыn яn qaynar nюqtяlяrindяn olan Peski kяndindяn dюyuшя-dюyuшя яn axirinci cixan "Praviy sektor"un dюyцшчцlяrindяn biri hяmyerlimizdir. Allaha шukur saьsalamatdыr. Burada dюyцшяn hяmyerlilяrimiz var, maшallah, hamыsы da sayыlыb-seчilяndir. Onu da qeyd edim ki, Ukraynanыn tanыnmыш yazarlarыndan biri hazыrda mцharibяdяn kitab yazыr vя orada biz azяrbaycanlыlara da geniш yer ayыrыb.

- Qarabaьda mцharibя baшlasa, ukraynalыlar Azяrbaycana kюmяk edяcяklяrmi?

Сющбятляшди: Ruslan XЯЛИЛ,

Украйнанын мцдафтя назири Степан Полтарак, халг кюнцллцляри, танынмыш украйна йазычысы Тимур Кобзар вя Видади Исрафилов

Тeleqraf.com

Debalчevoda kяшfiyyat яmяliyyatlarыnda iшtirak etdim. Иndinin юzцndя dя volontyor olsam da, arada 5-6 gцnlцk hяrbi яmяliyyatlarda iшtirak edirяm. Hazыrda Ukraynanыn яn tanыnmыш vя cяbhяdяki fяallыьы ilя seчilяn Georgiy Tukanыn baшчыlыq etdiyi "Xalq Cяbhяsi" ("Narodnыy Tыl") Вolontyor Ъяmiyyяtinin uzvuyяm. Bu cяmiyyяt birbaшa prezident tяrяfindяn dяstяklяnir vя Mudafiя Nazirliyinin fяaliyyяtinя nяzarяt edя bilir. Mяn fяxr edirяm ki, bu cяmiyyяtin xяtti ilя яn qaynar nюqtяlяrя yardыm чatdыrыram, proseslяrdя bir Аzяrbaycanlы kimi iшtirak edirяm.

- Buna heч шцbhяniz olmasыn. Qarabaьda mцharibя baшlasa, hazыrda чiyin-чiyinя vuruшduьumuz ukraynalыlarыn, burada yaшayan vяtяnsevяrlяrin mяnimlя birgя dюyцшlяrdя iшtirak

Видади Исрафилов dedi ki, sяnin yanыnda xяcalяtliyяm. O, 1991-ci ildя Qarabaьda rus qoшunlarыnыn tяrkibindя bizя qarшы vuruшduьunu bildirdi. Qeyd etdi ki, o vaxt gяnc olub vя baшa dцшmяyib, amma Qarabaьda mцharibя baшlasa, sяhvini dцzяltmяyя hazыrdыr.

- Azяrbaycanlыlardan fяrqli olaraq ermяnilяr separatчыlarыn tяrkibindя Ukraynaya qarшы dюyцшцr. Amma Radada qondarma ermяni soyqыrыmы mяsяlяsi mцzakirяyя чыxarыlыr. Bunu necя izah etmяk olar?

- Ukraynada dюyцшяn baшqa azяrbaycanlыlar varmы?

Видади Исрафилов, Украйна президентинин ъябщя вя дюйцш бюлэяси цзря мяслящятчиси Йурий Бирйуков вя йазычы Тимур Кобзар - Vidadi bяy, яvvяlcя юzцnцz барядя mяlumat verяrdiниz...

- Mяn, Иsrafilov Vidadi Azяrbaycan turkuyяm, яslяn Шяkidяnяm. 1999-cu ildяn Ukraynada yaшayыram vя Ukrayna vяtяndaшыyam. Evliyяm, iki юvladыm var.

Ukraynadakы siyasi proseslяrlя daim maraqlanmышam. Heч bir partiyanыn цzvц deyilяm, amma siyasi analizlяr aparыb aьы-qaradan seчmяyi bacarыram. Mяlum Maydan hяrяkatы, Rusiyanыn aчыq vя gizli tяcavцzцndяn sonra proseslяrя qatыldыm. Uzun mцddяt burada yaшadыьыmdan coxlu sayda ukraynalы dostlarыm var. Dostlarыmыn чoxu mцharibяnin ilk gцnlяrindяn - 2014-cц ilin may ayыndan kюnцllц vuruшurlar. Onlardan biri, altы il dostluq etdiyim "Dikiy" lяqяbli Aleksandr adlы mayordur.

O, milli qvardiyada tabor koman-

diri oldu. Иlk gцndяn tez-tez onun yanыna - cяbhяyя gedirdim. Onlara yardыm - geyim, zirehli paltar, яrzaq vя s. aparыrdыm. Keчяn ilin sentyabrыndan baшlayaraq юzцm "Donbas" kюnullu batalyonunun uzvu oldum vя dюyцшlяrdя iшtirak etdim. Luqansk vilayяtinin Krasnoarmeysk vя Lisicansk шяhяrlяrinin mцdafiяsi uьrunda dюyцшmцшяm. Иki aydan sonra geri dюndцm. Daha sonra volontyor kimi fяaliyyяtя baшladыm. Volontyorluq isя dюyцшmяkdяn daha vacib vя daha cяtin bir ictimai fяaliyyяtdir.

Cunki hec bir maddi yardыm olmadan - яsgяr vя zabitlяrя яrzaqdan tutmuш, gecя gюrmя cihazlarы, teplovizora qяdяr - lazыmi avadanlыqlar tapыb чatdыrmaq lazыmdыr.

Yardыmlarы hяrbчilяrя чatdыrarkяn bir чox maneяlяrlя цzlяшmяli olursan. Qrad minalarы, snayper vя diversiya qruplari ilя uz-uzя gяlirsяn. Bir neчя gцn dюyцшчцlяrimizlя birgя mцhasirяdя oldum.

- Bяli, var. Чoxunu шяxsяn tanыyыram. Saylarыnы demяyя-

- Bяli, belя bir cяhd oldu. Иki hяftя яvvяl mяnя xяbяr gяldi ki, Ukrayna Ali Radasыnda qondarma ermяni soyqыrыmыnы tanыmaq цчцn qanun layihяsi qeydiyyatdan keчib. Tez bir zamanda hamыnы ayaьa qaldыrыb fяaliyyяtя keчdik. Dяyяrli tцrkцmцz Burzu Яliyev vasitяsi ilя millяt vяkili Mustafa Cяmilova xяbяr catdыrыldы. Daha sonra dostum, parlament jurnalisti Anvar Derkaчla яlaqя saxladыm.

Saь olsunlar, hяr ikisi яmin etdilяr ki, bu iшi dayandыracaqlar. Sяylяrimiz nяticяsindя qanun parlamentdя mцzakirяyя чыxarыlmadы.

***

Видади Украйналы дюйцш йолдашы иля cяm, amma 5-я yaxыn шяhid vermiшik. Onlardan biri qяhrяmancasыna шяhid olan яslяn bakыlы Baьirov Иlqardыr. Elя sraьagцn

ЕТИБАРСЫЗ ЩЕСАБ ЕДИЛИР Шяки шящяри, 31-ъи район, Мйасников кцчяси, ев 38 (индики Баьбанлар кцчяси, ев 13) цнванда йерляшян евин Гаффаров Шакир Мяммяд оьлунун вя Гаффарова Ханым Шакир гызынын адына олан 8064/2964 нюмряли "Торпаг Гейди" сяняди итдийи цчцн етибарсыз сайылыр. Шяки шящяри, М.Я.Рясулзадя пр. ев 178/29 цнванда йашайан Абдуращманова Турханя Ящмядиййя гызынын адына верилмиш Шяки шящяри, Ябдцляззял Дямирчизадя кцчяси, 6 цнванда йерляшян евин купчасы итдийи цчцн етибарсыз сайылыр.

Видади Украйналы дюйцш йолдашы иля

Шяки району, Гудула кяндиндя йашайан Салманова Ситаря Сцлейман гызынын адына Шяки Педагожи Техникумундан верилмиш диплом итдийи цчцн етибарсыз сайылыр. Шяки району, Косалы кянд сакини Гурбанялийева Сумайя Новрузовнанын адына олан евин купчасы итдийи цчцн етибарсыз сайылыр. Шяки району, Дашбулаг кянд сакини Бабайев Асланбяй Щямид оьлунун Шяхсиййят вясигяси итдийи цчцн етибарсыз сайылыр.

edяcяklяrinя шцbhяniz olmasыn.

Burada ukraynalы dюyuшcu dostum var, adы Nikolaydыr. Bir gцn hamыnыn yanыnda utana-utana mяnя

Е Е

Л Л

А А

Редаксийадан: Украйна Республикасынын ярази бцтовлцйц уьрунда дюйцшляря атылан щямйерлимизя вя вятянинин ярази бцтювлцйц уьрунда мцбаризя апаран бцтцн халглара уьурлар арзулайырыг.

Н Н

ЯЗИЗ ОХУЪУЛАРЫМЫЗ! “ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ” гязетиня 2015-ъи илин ЫЫ йарым или цчцн абуня кампанийасына башланыб.

Гязетимизя абуня олмаг цчцн “Азярмятбуатйайым” АСЪ-нин Шяки Шюбясиня, “ГАЙА” мятбуатйайымын Шяки Шюбясиня вя Шяки Реэионал Почт Шюбясиня мцраъият едя билярсиниз.

ØßÊÈ ØßÊÈ ÁßËßÄÈÉÉßÑÈ № 4 (127), Апрел 2015

Гиймяти 60 гяпик

ДИГГЯТ! ИНТЕРНЕТ ИСТИФАДЯЧИЛЯРИНИН НЯЗЯРИНЯ: БИЗИМ WEB СЯЩИФЯЛЯРИМИЗ: http://sheki.io.ua http://belediyye.io.ua h t t p : / / b e l e d i y y e . s h e k i . o rg http://sheki-municipality.narod.ru http://issuu.com/shekibelediyyesi http://facebook.com/shekibelediyyesi

ИДМАН ХЯБЯРЛЯРИ Kikboksinq цzrя Aчыq Respublika Birinciliyi Мартын 14-15-дя Gяncя шяhяrinин Olimpiya Иdman Кompleksindя Kikboksinq idman nюvu цzrя Tяhsil Respublika idman mяrkяzinin Aчыq Respublika Birin-ciliyi kecirilmiшdiр. Йарышларда Шя-kiни “Cяngavяr” idman klubunuн 7 idmanчыsы vя bir mяшqicisi, o cumlяdяn Orta Zяyzid Kikboksinq bюlmяsinin 3 idmanчыsы vя 1 mяшq-чisi tяmsil etmiшdir. Komandamыz чempionatda шящяримизя bir qыzыl, iki эцmцш vя bir burunc medalла гайытмышлар. Иdmancыlarыmizdan 2007-2008-ъи ilляр йаш групунда 21 кг чякидя Иsrafilov Fikrяt bцtцn rяqiblяrinя

2001-2003-cц ilляр йаш групунда 44 kq cяkidя ися Mabu-dov Yusif yarыm final mяrhяlяsidя uduzaraq bцrцnc medal qazanmышdыr.

Ики нюв цзря Республика Чемпионаты Mart 26-27-dя Bakынын Hюvsan Olimpiya Иdman Кompleksindя Pankration Grapplinq vя MMA idman nюvu цzrя Respublika чempionatы keчirilmiшdiр. Hяmin cempionatda Шяki komandasinы “Cяngavяr“ idman klubunuн 5 idmanчыsы vя bir mяшqчisi tяmsil etmiшляр. Komandamыz чempionatda bir qыzыl, bir эumuш vя bir bцrцnc medal qazanmышdыр. Иdmanчыlarыmizdan 2001-2003-cu illяr йаш

Идманчыларымыз Шяки Бялядиййяси сядринин биринъи мцавини Ещтибар Нурийевля эюрцшмцшляр

leksindя Karate uzrя “Bakы Open” Beynяlxalq turnirи keчirilmышdiр.

Hяmin turnirdя Шяki “Cяngavяr” idman klubunun 4 idmanчыsы vя iki mяшqчisi iшtirak etmiшlяr. Иdmanчыlarыmыzын щамысы bцtцn yaш qruпlarыnda нцмуняви чыхышлар эюстярмишляр. Йалnыz bir idmanчыmыz ися, мяшгчи Азад Щцсейновун йетирмяси Mustafayev Elnur 14-15 yaш групунда +70 kq чяkidя final dюyцшцndя uduzaraq 2 yerя чыхмыш вя эцmцш medala лайиг эюрцлмцшдцр. Diэяr idmanчыlarыmыz бир нечя эюрцшдя галиб эялсяляр дя, там мясулиййятля дейя билярик ки, щакимлярин щагсызлыьы уъбатындан кцрсцдя йер тута билмядиляр. Сюзцэедян Бейнялхалг турнирдя ilk dяfя olaraq вeteran idmanчыlar arasыnda kumite yarышы да тяшкил олунмушду. Veteranlar

да кечирилирди. Бу йарышда 20012003-cu illяr йаш групундан 36 kq чяkidя Musayev Иsmayыl iki rяqibinя накаутла галиб эялиб йарым финала чыхса да, эюрцшдя mяьlub олуб 3 yerя лайиг эюрцлдц. Йарышлара идманчыларымызы “Cяngavяr” idman klubunun rяhbяri, 3 dan qara kяmяr ustasы, Dunya чempionu Иlqar Иbrahimov hazыrlaшdirmышdыr. Ону да диггятя чатдыраг ки, чempionatыn ikincы эцnцndя торла ящатя олунмуш мейданчада dюyuшяn idmanчilar arasыnda Kuba idmanчыsы dюyuшdя heч bir zядя аlmadan юzundяn getdiyi uчun yarыш yarыmчыq saxlanыlmыш вя diэяr idmanчыlarын эюрцшляри тяхиря салынмышдыр.

Mart 26-27-dя Bakынын Hюvsan Olimpiya Идман комплексиндя qalib gяlяrяk qыzыl medalа, 27 kq чяkidя Musayev Яvvяl final dюyuшundя hakimlяrin ядалятсизлийи сябябдян uduzaraq эumuш medalа, 2001-2003-cц il йаш групунда 33 kq чякидя Qяdirli Asif дя finalда uduzaraq эцmцш medalа лайиг эюрцлмцшляр. Гейд едяк ки, bu idmanчы Orta Zяyzid kяndindя fяalliyяt эюstяrяn kikboksinq bюlmяsinдя мяшгчи Bяxtiyar Hяmidovун yetirmяsidiр. Йарышларда

групунда 56 kq чяkidя Иsayev Emil final mяrhяlяsindя Bakы idmanчыsыnы mяьlub edяrяk qыzыl medala, 50 кq чяkidя Mяhяrrяmov Sяnan ися final dюyuшundя мяьлуб олараг эцмцш медала лайиг эюрцлмцшляр. Мартын 27-дя йарышлар кичик йаш груплары арасында татамидя, бойцк йаш груплары арасында ися торла ящатя едилмиш мейданча-

Карате цзря чемпионат Мартын 30-да Bakынын “Sяrhяdci” Olimpiya Иdman Кompleksindя “Sяrhяdчi” Иdman Olimpiya Mяrkяzinin Karate цzrя 1 aчыq Gempionatы keчirilmышdiр. Йарышларда Шяki “Cяngavяr” Иdman Кlubunun 9 idmanчыsы vя iki mяшqчisi iшtirak eдирдиляr. Иdmanчыlarыmыz bцtцn yaш qruпlarыnda диггятчякян dюyuшlяr numayiш etдирmышlяr. Лакин йалnыz bir idmanчыmыz - Vяli-

Мартын 30-да Bakынын “Sяrhяdci” Olimpiya Иdman Кompleksindя yev Aslan 14-15 yaш групунда +70 kq чяkidя yarыm final dюyцшцndя uduzaraq 3-ъц yerя чыхараг bцrцnc medala sahib олмушдур.

“Bakы Open” Апрелин 11-12-дя Bakынын “Sяrhяdчi” Olimpiya Иdman Кomp-

arasыnda эюрцшляр 40-50 yaш arasыnda keчirilирdi. Бу йарышларда Шяki idmanчыsы Иlqar Иbrahimov бцрцнъ медала лайиг эюрцлдц. Йарышларын сонунда йер тутмуш идманчылар пул мцкафаты иля мцкафатландырылдылар.

Илгар ИБРАЩИМОВ,

мяшгчи, Дцнйа чемпиону

2 гызыл, 4 бцрцнъ Aprelin 23-26-da Aьdam rayonu Quzanlы qяsяbяsi Olimpiya Иdman Komleksindя цmummilli lider Heydяr Яliyevin xatirяsinя hяsr edilmiш Universal dюyцш nюvц цzrя Beynяlxalq turnir keчirilmiшdir.

Туран Нясибов

Yarышlarda Шяkini Universal dюyцш nюvц цzrя baш mяшqчi, 3-cц dan qara kяmяr ustasы Habil Dadaшovun yetirmяlяri tяmsil etmiшlяr.

Habil mцяllimdяn aldыьыmыz mяlumata gюrя, respublikamыzыn gцc strukturlarыnыn taшkilatчыlыьы ilя Aьdamda ke-чir-

Тясисчи: Шяки Бялядиййяси Баш редактор: Мурад Нябибяйов

ilяn universal dюyцш цzrя сюзцэедян beynяlxalq turnirи hяmyerlilяrimiz uьurla баша вурмушлар. Belя ki, yarышда иштирак едян 7 idmanчыdan 6-ы mцkafatлара лайиг эюрцлмцшдцр. Доьма Шякимизя Cяfяrov Asim, Mяnяfov Rafяt, Cяfяrov Amin vя Abbasov Aqшin bцrцnc medalла, Nяsibov Turan vя Mяnяfzadя Raqif isя qыzыl medalла йайытмышлар. Мяшгчи ону да ялавя етди ки, turnirdя10 юlkяdяn 200-dяn чox idmanчы iшtirak edib. Цmumi komanda hesabыnda Azяrbaycan birinci yerя layiq gюrцlцb.

Редаксийанын цнваны: Шяки шящяри, АЗ5500, М.Я.Рясулзадя пр.182, 2-ъи мяртябя Тел: +(994 24) 244 28 02 Моб: +(994 50) 310 69 57 Е - м а и л : murad.nabibekov@mail.ru

www.belediyye.sheki.org

Ш.Б.

Щесаб нюмряси: Азярбайъан Бейнялхалг Банкынын Шяки филиалы, Код: 805410 ВЮЕН: 9900001881 Мцхбир щесабы: 0137010002944 S.W.И.Ф.Т. БИК ИБАЗАЗ 2Х Шяки Бялядиййяси, Щесаб Но: 33308019449336503266 ВЮЕН 3000086531

Рафиг Няъяфзадя

Гязет 2005-ъи илдя Азярбайъан Республикасы Ядлиййя Назирлийиндя гейдиййатдан кечиб. Гейдиййат № 1458. Тираж 500. Чапа щазырланыб: 3 май 2015-ъи ил Гязет “ЗАМАН-АЗЯР” ММЪ-нын мятбяясиндя чап олунуб.

www.issuu.com/shekibelediyyesi