Sheki belediyyesi, no 10 11 (133 134) oktyabr noyabr 2015

МЯН ЙАНМАСАМ, СЯН ЙАНМАСАН, НЕЪЯ ЧЫХАР ГАРАНЛЫГЛАР АЙДЫНЛЫЬА?!

ØßÊÈ ØßÊÈ ÁßËßÄÈÉÉßÑÈ Н ew ws sp pa ap pe er r Нe № 10-11 (133-134), Октйабр-Нойабр 2015

В Я Т Я Н И М И З И Н Г А Н Л Ы Т А Р И Х И И Ш Ь А Л Е Д И Л М И Ш Т О Р П А Г Л А Р Ы М Ы З ГЯРБИ АЗЯРБАЙЪАН ХАНКЯНДИ ХОЪАЛЫ ШУША ЛАЧЫН ХОЪАВЯНД КЯЛБЯЪЯР АЬДЯРЯ АЬДАМ ФЦЗУЛИ ЪЯБРАЙЫЛ ГУБАДЛЫ ЗЯНЭИЛАН

о оф ф

S SH HE EK KI I

M MU UN NI IC CI IP PA AL LI IT TY Y

Шяки Бялядиййясинин органы

Гязет 2005-ъи илдян няшр едилир

Азярбайъан Президентинин Шяки сяфяри (2, 3 вя 4-ъц сящифялярдя)

декабр, 1988 26.12.1991 26.02.1992 08.05.1992 18.05.1992 02.10.1992 02.04.1993 07.07.1993 23.07.1993 23.08.1993 23.08.1993 31.08.1993 29.10.1993

УНУТМАЙАГ! ХОЪАВЯНД ВЯ ЗЯНЭИЛАНЫН ИШЬАЛЫНДАН 22 ИЛ КЕЧДИ

ТЯБРИК ЕДИРИК

Азярбайъанын мусиги тарихиндя хцсуси йери олан бястякар Ъаваншир Гулийевин нойабр айынын 22-дя 65 йашы тамам олмушдур. Ъаваншир Гулийев 1950ъи илдя Шякидя анадан олуб.

1975-ъи илдя Ц.Щаъыбяйов ад. Азярбайъан Дювлят Консерваторийасынын бястякарлыг факцлтясини битириб. 2005-ci ildяn Шimali Kipr Tцrk Respublikasыnda Yakыn Doьu Uniверситетиндя dяrs deyir. Шяки Бялядиййясинин коллективи бцтцн Шякилиляр адындан севимли бястякарымызы 65 иллик йубилейи мцнасибяти иля тябрик едир, она мющкям ъан саьлыьы, узун юмцр, йарадыъылыьында даща бюйцк мцвяффягиййятляр вя даим зирвядя олмаьы арзулайыр.

Шяki шяhяrindя Bяxtiyar Vahabzadяnin ev-muzeyinin yaradыlmasы vя yaшadыьы binaya xatirя lюvhяsinin vurulmasы haqqыnda Azяrbaycan Respublikasы Prezidentinin Sяrяncamы Azяrbaycan яdяbiyyatыnыn gюrkяmli simalarыndan biri, xalq шairi, tanыnmыш ictimai xadim, SSRИ vя Azяrbaycan Respublikasыnыn Dюvlяt mцkafatlarы laureatы, akademik Bяxtiyar Vahabzadяnin azяrbaycanчыlыq mяfkurяsinя sяdaqяt vя tarixi-mяdяni dяyяrlяrя ehtiram aшыlayan, istiqlal ideyalarы ilя zяngin yaradыcыlыьы milli яdяbi fikir xяzinяsinя qiymяtli tюhfя tяшkil edir.

Azяrbaycan Respublikasы Konstitusiyasыnыn 109-cu maddяsinin 32-ci bяndini rяhbяr tutaraq vя xalq шairi Bяxtiyar Vahabzadяnin Azяrbaycan mяdяniyyяtinin inkiшafыnda bюyцk xidmяtlяrini nяzяrя alaraq qяrara alыram: Azяrbaycan Respublikasыnыn Nazirlяr Kabineti: 1. Шяki шяhяrindя xalq шairi Bяxtiyar Vahabzadяnin evmuzeyinin yaradыlmasы vя onun Шяkidя yaшadыьы binaya xatirя lюvhяsinin vurulmasы ilя baьlы zяruri tяdbirlяrin hяyata keчirilmяsini tяmin etsin; 2. Бu Sяrяncamdan irяli gяlяn digяr mяsяlяlяri hяll etsin.

Иlham Яliyev

Azяrbaycan Respublikasыnыn Prezidenti Bakы шяhяri, 27 oktyabr 2015-ci il

ТЯБРИК

Яли Мясимли

ЕДИРИК!

Йагуб Мащмудов

Ъаваншир Фейзийев

Азярбайъан Республикасынын Милли Мяълисиня 2015-ъи ил нойабрын 1-дя кечирилмиш сечкилярдя галиб эялмиш вя йенидян миллят вякили адына лайиг эюрцлмцш щямйерлиляримиз Мясимли Яли Ящмяд оьлуну, Мащмудов Йагуб Микайыл оьлуну вя Фейзийев Ъаваншир Яййуб оьлуну, Шяки Бялядийясинин коллективи бцтцн Шяки иътимаиййяти адындан тябрк едир, онлара мющкям ъан саьлыьы, дювлятимизин тяряггиси вя халгымызын рифащы наминя йени-йени наилиййятляр арзулайыр.

Шяki "Tцrk dцnyasыnыn mяdяniyyяt paytaxtы" elan olunub (5-ъы сящифядя)

сящ. 2

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 10-11 (133-134), Октйабр-Нойабр 2015

АЗЯРБАЙЪАНЫН ПРЕЗИДЕНТИ Нoyabrыn 4-dя Azяrbaycan Respublikasыnыn Prezidenti Иlham Яliyev Zaqatala rayonuna sяfяrini baшa чatdыrдыгдан сонра Шяkiyя gяlмишдир.

Dюvlяtimizin baшчыsы Шяki шяhяrinin mяrkяzindя xalqыmыzыn цmummilli lideri Heydяr Яliyevin abidяsini ziyarяt etdi, юnцnя gцl dяstяsi qoydu. Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubov Azяrbaycan Prezidentinя mяlumat verdi ki, Ulu Юndяrin abidяsinin ucaldыldыьы Heydяr Яliyev Parkыnda geniш abadlыq iшlяri gюrцlцb, yaшыllыq zolaqlarы salыnыb. Park rayon sakinlяrinin яn sevimli istirahяt mяrkяzlяrindяn birinя чevrilib.

Azяrbaycan Prezidenti Иlham Яliyev Шяki Mяhkяmя Kompleksinin yeni inzibati binasыnыn aчыlышыnda iшtirak edib Azяrbaycan Respublikasыnыn Prezidenti Иlham Яliyev noyabrыn 4-dя Шяki Mяhkяmя Kompleksinin yeni inzibati binasыnыn aчыlыш mяrasimindя iшtirak edib. Яdliyyя naziri Fikrяt Mяmmяdov yeni binanыn inшasы vя burada yaradыlan yцksяk шяrait barяdя dюvlяtimizin baшчыsыna mяlumat verdi. Qeyd edildi ki, цmumi sahяsi 19,8 min kvadratmetr olan beшmяrtяbяli kompleksin inшasыna 2012-ci ilin noyabrыnda baшlanыb vя bu ilin oktyabrыnda baшa чatdыrыlыb. Tikinti iшlяri яn mцasir standartlara uyьun aparыlыb. "Яlillяrin hцquqlarыnыn qorunmasы haqqыnda" Konvensiyanыn tяlяblяrinя mцvafiq olaraq binada onlar цчцn bцtцn zяruri шяrait yaradыlыb. Яlillяrin binaya

daxil olmasы цчцn xцsusi qurьu quraшdыrыlыb.

Dюvlяtimizin baшчыsы binanыn rяmzi aчыlышыnы bildirяn lenti kяsdi.

Prezident Иlham Яliyev kompleksdя yaradыlan шяraitlя tanыш oldu.

Azяrbaycan Hюkumяtinin Dцnya Bankы ilя birgя maliyyяlяшdirdiyi vя Яdliyyя Nazirliyinin hяyata keчirdiyi "Яdliyyя sistemi-

nin mцasirlяшdirilmяsi" layihяsi чяrчivяsindя tikilяn binanыn foyesindя цmummilli lider Heydяr Яliyevin vя Prezident Иlham Яliyevin юlkяmizdя mяhkяmя-hцquq sisteminin inkiшafыna gюstяrdiklяri diqqяt vя qayьыnы яks etdirяn fotoguшяlяr yaradыlыb.

Bildirildi ki, Шяki Mяhkяmя Kompleksi Dцnya Bankы ilя birgя hяyata keчirilяn layihя чяrчivяsindя inшa olunmuш ikinci mяhkяmя kompleksidir. Kompleksdя Шяki Apelyasiya Mяhkяmяsi, Шяki Иnzibati-Иqtisadi Mяhkяmяsi, Шяki Aьыr Cinayяtlяr Mяhkяmяsi vя Шяki Rayon Mяhkяmяsi yerlяшir. Kompleks tяxminяn 1 milyon 370 min яhaliyя xidmяt gюstяrяcяk. Burada 250 nяfяr, o cцmlяdяn 42 hakim, 170-dяn чox mяhkяmя aparatы яmяkdaшы vя 35 яdliyyя iшчisi чalышacaq. Digяr yeni

mяhkяmя binalarыnda olduьu kimi, mцasir informasiya-kommunikasiya qurьularыnыn quraшdыrыldыьы bu bina da inzibati vя ictimai zonalara bюlцnцr vя hяr iki zonanыn giriшi ayrыdыr. Иnzibati zona hakimlяr vя mяhkяmя iшчilяri, ictimai zona isя vяtяndaшlar, dюvlяt ittihamчыlarы vя vяkillяr цчцn nяzяrdя tutulub.

Bununla da hakimlяr vя vяtяndaшlar arasыnda qeyri-prosessual mцnasibяtlяr mяhdudlaшdыrыlыr vя

onlar yalnыz mяhkяmя iclas zallarыnda gюrцшцrlяr.

Binada gюzdяn яlil vяtяndaшlarыn sяrbяst hяrяkяti цчцn hяr mяrtяbяnin dюшяmяsinя xцsusi юrtцk salыnыb. Иctimai zonada bцtцn otaqlarыn adlarыnы яks etdirяn lюvhяlяrdя gюzdяn яlil insanlar цчцn dя xцsusi yazыlar var. Buradakы mцasir elektron mяlumat daшыyыcыlarы vяtяndaшlara mяhkяmя proseslяri vя onlarыn keчirilяcяyi tarix, vaxt, mяhkяmя zalы, hakim vя digяr mяsяlяlяrlя baьlы informasiyanы maneяsiz яldя etmяyя imkan yaradыr.

Prezident Иlham Яliyev mяhkяmя zallarыnda yaradыlan шяraitlя tanыш oldu.

Bildirildi ki, kompleksin яsas binasыnda 16 mяhkяmя iclas zalы - cinayяt iшlяrinin baxыldыьы 7 vя mцlki iшlяrin baxыldыьы 9 zal fяaliyyяt gюstяrir. Kompleksdя Azяrbaycan Prezidentinin "Elektron mяhkяmя" informasiya sisteminin yaradыlmasы haqqыnda Sяrяncamыna яsasяn bцtцn zяruri tяdbirlяr gюrцlцb. Mяhkяmя zallarыnda proseslяrin daha dяqiq vя sцrяtlя protokollaшdыrыlmasыna xidmяt edяn vя audio-video yazыlышlarы aparan "Femida" sistemi, videokonfranslarыn, tяqdimatlarыn keчirilmяsi, elektron sяnяd dюvriyyяsi vя mяhkяmя iшlяrinin idarяetmя sistemi цчцn qurьular quraшdыrыlыb.

Tяqsirlяndirilяn шяxslяr zalda beynяlxalq standartlara uyьun xцsusi ayrыlan шцшя otaqda saxlanыlыrlar.

Burada onlarыn vяkillя birbaшa яlaqя saxlamalarы цчцn mцvafiq qurьu da var. Mяhkяmя zalыnda яcnяbi шяxslяrin iшtirakы ilя iшlяrя baxыlan zaman tяrcцmя xidmяtlяrinin gюstяrilmяsi цчцn xцsusi yer dцzяldilib. Zallarыn qarшыsыnda vяkillяr, dюvlяt ittihamчыlarы, шahidlяr vя icra mяmurlarы цчцn otaqlar ayrыlыb. Burada, hяmчinin konfrans zallarы, o cцmlяdяn Шяki Apelyasiya Mяhkяmяsi Rяyasяt Heyяtinin zalы, bюyцk akt zalы var. Иnzibati zonada da hakimlяr vя mяh-kяmя aparatы iшчilяri цчцn lazыmi шяrait yaradыlыb.

Konfrans zalы ilя tanышlыq zamanы dюvlяtimizin baшчыsыnыn diqqяtinя чatdыrыldы ki, mцasir avadanlыqla tяchiz edilяn zalda hakimlяrя vя mяhkяmя iшчilяrinя Ali Mяhkяmяnin Plenumuna, Mяhkяmя-Hцquq Шurasыnыn, hяmчinin Яdliyyя Nazirliyinin iclaslarыna, mцшavirя vя toplantыlarыna birbaшa qoшulmaq imkanы yaradыlыb.

Kompleksin bюyцk iclas zalыnda isя hяm beynяlxalq, hяm dя юlkя sяviyyяsindя tяdbirlяr keчirmяk mцmkцndцr. Yemяkxana vя kitabxana da яn yцksяk sяviyyяdя hazыrlanыb. Binanыn alt qatыnda tяqsirlяndirilяn шяxslяrin mцvяqqяti saxlanmasы цчцn kameralar, onlarыn vяkillяrlя gюrцш otaьы vя kon-

voy maшыnы цчцn yeraltы dayanacaq fяaliyyяt gюstяrir. Binada, hяmчinin arxiv otaqlarы, tibb vя poчt mяntяqяlяri, ana vя uшaq otaьы, maddi sцbutlar otaьы, hakimlяr vя iшчilяrin avtomobillяri цчцn yeraltы qaraj, elяcя dя vяtяndaшlar цчцn avtodayanacaqlar

rayon qeydiyyat шюbяsinin vя Яdliyyя Nazirliyi Mяhkяmя Ekspertizasы Mяrkяzinin Шяki regional bюlmяsinin fяaliyyяti цчцn hяr cцr шяrait var. Burada yaradыlan yцksяk шяrait, hяmчinin tяntяnяli nikah mяrasimlяrinin keчirilmяsinя imkan verяcяk.

var.

Prezident Иlham Яliyev kompleksdя mяhkяmя vя яdliyyя orqanlarыnыn яmяkdaшlarы ilя gюrцшdц.

Dюvlяtimizin baшчыsы mяrasimdя чыxыш etdi.

Sonra яdliyyя naziri, Mяhkяmя-Hцquq Шurasыnыn sяdri Fikrяt Mяmmяdov, Ali Mяhkяmяnin sяdri Ramiz Rzayev чыxыш etdilяr.

Daha sonra Azяrbaycan Prezidenti Иlham Яliyev Шяki rayon qeydiyyat шюbяsinin inzibati binasыnda yaradыlan шяraitlя tanыш oldu.

Sonda xatirя шяkli чяkdirildi.

Bir sюzlя, burada yaradыlan шяrait gюstяrir ki, son illяrdя юlkяdя bцtцn sahяlяrя olduьu kimi, яdalяt mцhakimяsinin sяmяrяsinin artыrыlmasыna da xцsusi diqqяt yetirilir. Prezident Иlham Яliyevin tapшыrыqlarыna uyьun olaraq, mяhkяmя sisteminin daha da mцasirlяшdirilяrяk beynяlxalq standartlara tam uyьunlaшdыrыlmasы iшlяri uьurla aparыlыr.

Diqqяtя чatdыrыldы ki, Шяki Mяhkяmя Kompleksinin yerlяшdiyi яrazidяki rayon mяhkяmяsinin kюhnя inzibati binasы yenidяn qurulub. Иkimяrtяbяli binada Шяki rayonu цzrя icra шюbяsinin, Шяki

№ 10-11 (133-134), Октйабр-Нойабр 2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.3

ИЛЩАМ ЯЛИЙЕВИН ШЯКИ СЯФЯРИ Шяki-Qax-Zaqatala avtomobil yolunun Шяki-Qax hissяsinin yenidяnqurmadan sonra aчыlышы olub Noyabrыn 4-dя Azяrbaycan Respublikasыnыn Prezidenti Иlham Яliyev Шяki-QaxZaqatala avtomobil yolunun Шяki-Qax hissяsinin yenidяnqurmadan sonra aчыlышыnda iшtirak edib.

Dюvlяtimizin baшчыsыna Шяki-Qax-Zaqatala avtomobil yolunun yenidяn qurulmasы layihяsi чяrчivяsindя gюrцlяn iшlяr barяdя mяlumat verildi. Bildirildi ki, Шяki-Qax avtomobil yolu Bюyцk Qafqaz sыra daьlarыnыn cяnub яtяyindя yerlяшir vя respublikanыn яn bюyцk turizm marшrutlarыndan olan yolun bir hissяsidir.

Uzunluьu 35 kilometr olan yolun 26 kilometri Шяki rayo-

nunun, 9 kilometri isя Qax rayonunun яrazisinя dцшцr. Bu avtomobil yolu Шяki vя Qax шяhяrlяri arasыnda nяqliyyat яlaqяsinin yaxшыlaшmasыna, hazыrda istifadя

Шяkidя Heydяr Яliyev Fondunun tяшяbbцsц ilя tikilяn 160 yerlik uшaq baьчasыnda hяr cцr шяrait yaradыlыb Noyabrыn 4-dя Azяrbaycan Respublikasыnыn Prezidenti Иlham Яliyev Heydяr Яliyev Fondunun tяшяbbцsц ilя Шяkidя inшa olunmuш 160 yerlik kюrpяlяr evi-uшaq baьчasыnыn aчыlышыnda iшtirak edib.

olunan 77 kilometrlik mяsafяnin 42 kilometr qыsalmasыna imkan verir. Yolun яsas цstцnlцyц isя

onun 39 min nяfяr яhalinin yaшadыьы 22 yaшayыш mяntяqяsini яhatя etmяsidir. 2011-ci ildяn icrasыna baшlanan layihя iki mяrhяlяdя hяyata keчirilib. Birinci

mяrhяlяdя yolun uzunluьu 35 kilometr olan Шяki-Qax hissяsi, ikinci mяrhяlяdя isя uzunluьu 28 kilometr olan Qax-Zaqatala hissяsi yenidяn qurulub. Цчцncц texniki dяrяcяli, ikizolaqlы yolun eni 12 metrdir.

Diqqяtя чatdыrыldы ki, yenidяnqurma iшlяri zamanы yol цzяrindя 20 kюrpц, uzunluьu 1074 metr olan suюtцrцcц borular, 12 avtobus dayanacaьы tikilib, 176 yol niшanы quraшdыrыlыb. Bu yolun istismara verilmяsi Bakыdan vя digяr bюlgяlяrdяn Zaqatala, Balakяn rayonlarыna, hяmчinin qonшu Gцrcцstana vя яks istiqamяtdя nяqliyyat vasitяlяrinin Qax шяhяrinя daxil olmadan hяrяkяtinя imkan yaradacaq, Qax шяhяrinin ekoloji tяmizliyinя mцsbяt tяsir gюstяrяcяk.

Dюvlяtimizin baшчыsы yolun rяmzi aчыlышыnы bildirяn lenti kяsdi.

Prezident Иlham Яliyev inшaatчыlarla xatirя шяkli чяkdirdi.

Dюvlяtimizin baшчыsы binanыn rяmzi aчыlышыnы bildirяn lenti kяsdi.

tяшяbbцsц ilя inшa edilmiш 160 yerlik kюrpяlяr evi-uшaq baьчasыnыn inшasыna юtяn ilin dekabrыnda baшlanыb vя tikinti iшlяri yцksяk sяviyyяdя baшa чatdыrыlыb. Цmumi sahяsi 3490 kvadratmetr olan bina цчmяrtяbяlidir. Burada 8 qrup fяaliyyяt gюstяrяcяk. Uшaqlar цчцn 8 yataq otaьы, yemяkxana, tibb otaьы, oyun vя musiqi zalы, me-

Prezident Иlham Яliyev

todiki kabinet vя digяr mцxtяlif

kюrpяlяr evi-uшaq baьчasыnda yaradыlan шяraitlя tanыш oldu.

Burada ulu юndяr Heydяr Яliyevin, Prezident Иlham Яliyevin vя Heydяr Яliyev Fondunun prezidenti Mehriban Яliyevanыn юlkяmizin gяlяcяyi olan uшaqlara gюstяrdiklяri qayьыdan bяhs edяn fotolardan ibarяt guшяlяr yaradыlыb.

Azяrbaycan Prezidentinя mяlumat verildi ki, rayonun tяlяbatы nяzяrя alыnaraq biri 160, digяri isя 100 yerlik olmaqla iki yeni mяktяbяqяdяr tяhsil mцяssisяsi цчцn binalarыn inшasы yekunlaшdыrыlыb vя istifadяyя hazыrdыr. Heydяr Яliyev Fondunun

tяyinatlы otaqlar yaradыlыb. Kюrpяlяr evi-uшaq baьчasыnda 35 nяfяrin iшlя tяmin edilmяsi nяzяrdя tutulub. Binanыn яrazisindя uшaqlarыn яylяnmяsi цчцn meydanчa yaradыlыb, attraksionlar quraшdыrыlыb.

Diqqяtя чatdыrыldы ki, Шяkidя fяaliyyяt gюstяrяn 61 mяktяbяqяdяr tяhsil mцяssisяsindя 2760 uшaq tяlim-tяrbiyя prosesinя cяlb olunub.

Prezident Иlham Яliyev kюrpяlяr evi-uшaq baьчasыnda yaradыlan шяraitdяn razыlыьыnы bildirdi, tapшыrыq vя tюvsiyяlяrini verdi.

сящ.4

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 10-11 (133-134), Октйабр-Нойабр 2015

АЗЯРБАЙЪАНЫН ПРЕЗИДЕНТИ ИЛЩАМ ЯЛИЙЕВИН ШЯКИ СЯФЯРИ Qoxmuq kяnd tam orta mяktяbinin шagirdlяri yeni binada tяhsil alacaqlar Azяrbaycan Respublikasыnыn Prezidenti Иlham Яliyev noyabrыn 4-dя Шяkiyя sяfяri чяrчivяsindя 840 шagird yerlik Qoxmuq kяnd tam orta mяktяbinin yeni binasыnыn istifadяyя verilmяsi mяrasimindя iшtirak edib.

Dюvlяtimizin baшчыsы mяktяbin yeni binasыnыn rяmzi aчыlышыnы bildirяn lenti kяsdi.

Mяktяbdя цmummilli lider Heydяr Яliyevin vя Prezident Иlham Яliyevin hяyat vя fяaliy-

yяtlяrini яks etdirяn fotolardan ibarяt guшяlяr yaradыlыb.

Burada yaradыlan шяraitlя tanышlыq zamanы Azяrbaycan Prezidentinя mяlumat verildi ki, Qoxmuq kяnd tam orta mяktяbinin binasы 1967-ci ildя inшa edilmiшdi.

O vaxtdan tяmir olunmayan bina tяdris цчцn yararsыz vяziyyяtя dцшmцшdц. Prezident Иlham Яliyevin юlkяdя tяhsilin inkiшafыna gюstяrdiyi diqqяt, bu sahяdя aparыlan islahatlar Qoxmuq kяnd tam orta mяktяbinin hяyatыnda da mцhцm rol oynadы. 2013-cц ilin oktyabrыnda Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin sifariшi ilя dюvlяt bцdcяsi vяsaiti hesabыna 840 шagird yerlik Qoxmuq kяnd tam orta mяktяbi цчцn yeni binanыn inшasыna baшlandы. Yцksяk keyfiyyяtlя tikilяn binada tяlim-tяdris цчцn bцtцn zяruri шяrait yaradыlыb. Sahяsi 5277 kvadratmetr olan bina цчmяrtяbяlidir.

Bildirildi ki, 108 mцяllimin чalышdыьы mяktяbdя 42 sinif otaьы yaradыlыb, mцasir standartlara cavab verяn vя яyani vasitяlяrlя tяchiz olunan fяnn laboratoriyalarы qurulub. Иnformatika kabineti kompyuter avadanlыьы ilя tяchiz edilib.

Hяrbi kabinetdя шagirdlяrin hяrbi biliklяrя yiyяlяnmяlяri цчцn hяr cцr шяrait yaradыlыb. Mяktяbin kitabxanasы dяrs vяsaitlяri ilя tяmin olunub vя шagirdlяrin istifadя-sinя verilib. Иdman zalыnda da mцasir qurьular quraшdыrыlыb. Binanыn 240 yerlik akt zalыnda isя mцxtяlif tяdbirlяrin keчirilmяsinя hяr cцr imkan var. Mяktяbin binasыnыn яtrafыnda geniш yaшыllыq zolaьы salыnыb, hяyяtyanы sahяdя idman meydanчasы yaradыlыb vя idman qurьularы quraшdыrыlыb.

Hazыrda Шяki rayonunda 97 цmumtяhsil mцяssisяsi fяaliy-

yяt gюstяrir vя hяmin mяktяblяrdя 24 minя yaxыn шagird tяhsil alыr.

"Marxal" sanatoriya-istirahяt kompleksindя tikinti iшlяrinin gediшi ilя tanышlыq Azяrbaycan Respublikasыnыn Prezidenti Иlham Яliyev noyabrыn 4-dя Шяkidя "Marxal" sanatoriya-istirahяt kompleksindя tikinti iшlяrinin gediшi ilя tanыш olub.

Prezident Иlham Яliyevin 2012-ci ildя "Marxal" sanatoriyaistirahяt kompleksinin yaradыlmasы haqqыnda imzaladыьы Sяrяncamdan sonra baшlayan inшaat iшlяri

sцrяtlя davam etdirilir. Яrazisi 30 hektar olan kompleksdя 412 yerdяn ibarяt 178 otaqlы yeddimяrtяbяli mehmanxana binasы inшa olunur. Burada 126 birotaqlы, 52 ikiotaqlы nюmrяlяr olacaq.

Dюvlяtimizin baшчыsы kompleksdя hazыr nцmunяvi otaqlara baxdы.

Diqqяtя чatdыrыldы ki, kompleksdя 250 nяfяrlik restoran, lobbi bar, 6 ticarяt maьazasы, 2

kinoteatr zalы, konfrans, uшaqlar цчцn яylяncя zallarы qonaqlarыn ixtiyarыnda olacaq. Яrazidя 600 nяfяrlik restoran, 40 nяfяrlik yay kafesi, hяmчinin 164 yerlik 27 ikimяrtяbяli kottec dя olacaq.

Prezident Иlham Яliyev hazыr kotteclяrdя yaradыlan шяraitlя dя tanыш oldu. Kotteclяrin hяr biri mцasir standartlar sяviyyяsindя inшa olunub.

Bildirildi ki, burada yara-

dыlacaq sцni gюl kompleksя xцsusi yaraшыq verяcяk. Kompleksin яrazisindя uшaqlar цчцn su attraksionlarы vя bюyцk hovuz qurulacaq. Kompleks istifadяyя verilяndяn sonra burada mцxtяlif яylяncя bюlmяlяri dя fяaliyyяt gюstяrяcяk. Mяsяlяn, 6 boulinq xяttinin olduьu mяrkяz, mini futbol, tennis vя basketbol meydanчalarы, 500 nяfяrlik amfiteatr, SPA mяrkяzi, qapalы hovuz, sauna, fitnes zalы, mцxtяlif mцalicя prosedurlarыnыn aparыlacaьы otaqlar kompleksin юzяlliyini daha da artыrыr. Bu mцalicя vя istirahяt kompleksinin inшasыnыn gяlяn il baшa чatdыrыlmasы nяzяrdя tutulub.

Kompleks istifadяyя verilяndяn sonra burada 310 nяfяr iшlя tяmin edilяcяk.

Dюvlяtimizin baшчыsы inшaat iшlяrinin gediшi ilя baьlы tapшыrыq vя tюvsiyяlяrini verdi.

№ 10-11 (133-134), Октйабр-Нойабр 2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.5

Шяkidя 2015-ci ilin doqquz ayыnыn sosial-iqtisadi inkiшafыnыn yekunlarы vя qarшыda duran vяzifяlяrя hяsr olunmuш hesabat yыьыncaьы keчirilmiшdir

Elxan Usubov, Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin baшчыsы min manat hяcmindя investisiya yюnяldilib. Юtяn 9 ay яrzindя rayonda 913-ц daimi olmaqla 1315 yeni iш yeri aчыlыb.

Bu faktlar 2015-ci ilin doqquz ayыnыn sosial-iqtisadi inkiшafыnыn yekunlarы vя qarшыda duran vяzifяlяrlя baьlы Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtindя keчirilяn fяallar yыьыncaьыnda Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubovun mяruzяsindя sяslяndirilib.

Hesabat mяruzяsindя diqqяtя чatdыrыlыb ki, Prezident Иlham Яliyevin mцvafiq Sяrяncamы ilя "Kяnd tяsяrrцfatы ili" elan edilяn 2015-ci ilin юtяn dюvrц яrzindя rayonda aqrar sahяdя mяhsul istehsalыnыn artыrыlmasы, юzяl bюlmяnin inkiшaf etdirilmяsi diqqяt mяrkяzindя saxlanыlыb, taxыlчыlыьыn, heyvandarlыьыn, meyvячiliyin inkiшafы цчцn bir sыra tяdbirlяr hяyata keчirilib. Fermerlяr 61 min 968 hektar taxыl sahяsindяn 186 min ton mяhsul яldя ediblяr. Mяhsul istehsalы яvvяlki illя mцqayisяdя 110 min ton artыb.

Bildirilib ki, dюvlяtimizin baшчыsыnыn iri fermer tяsяrrцfatlarыnыn yaradыlmasы barяdя tapшыrыq vя tюvsiyyяlяrinя uyьun olaraq Шяkidя dя mцvafiq tяdbirlяrin hяyata keчirilmяsinя baшlanыlыb. Orta Zяyzid kяn-

dinin яrazisindя 78 hektar sahяdя yaradыlan Aqroparkda xaricdяn gяtirilmiш tezyetiшяn vя mяhsuldar aьac nюvlяrindяn ibarяt yeni meyvя baьы salыnыb.

Hazыrda burada mяhsulun saxlanmasы, qablaшdыrыlmasы vя emal olunmasы цчцn zяruri iшlяr gюrцlцr. Yetiшdirilяn mяhsulun daxili bazarda satышы ilя yanaшы, xarici юlkяlяrя dя ixrac edilmяsi nяzяrdя tutulur. Aqroparkda 100-dяn чox yeni iш yeri yaradыlacaq.

Hesabat dюvrцndя rayonun Baш Gюynцk vя Gюybulaq kяndlяrindя 640 vя 180 шagird yerlik yeni mяktяb binalarы tikilib istifadяyя verilib. Qoxmuq vя Qaratorpaq kяndlяrindя inшa edilяn mяktяb binalarыnыn tikintisi baшa чatdыrыlыb, Шяki шяhяrindя hяr biri 100 yerlik 2 uшaq baьчasы inшa edilib. Hazыrda Kiш kяndinin яrazisindя

"Marxal" Иstirahяt Kompleksinin tikintisi davam etdirilir.

Kompleksя 7 mяrtяbяli mehmanxana, SPA mяrkяzi, restoran vя kotteclяr daxildir. Tikintinin цmumi sahяsi 27 min 839 kvadratmetrdir. Eyni zamanda, Dцnya Bankыnыn dяstяyi vя Яdliyyя Nazirliyinin sifariшi ilя Шяki шяhяrindя inшa edilяn "Mяhkяmя kompleksi"nin tikintisi dя

Elmar Camalov, Шяki rayon prokuroru

Mяcid Яliyev, Шяki MRX-nыn baш hяkimi

2015-ci ilin doqquz ayыnda Шяki rayonunda ilkin hesablamalara gюrя, 245 milyon 961 min manatlыq mяhsul buraxыlыb vя xidmяtlяr gюstяrilib. Bu, юtяn ilin mцvafiq dюvrц ilя mцqayisяdя 17,2 faiz чoxdur. Buraxыlan mяhsulun 8 faizi dюvlяt, 92 faizi isя qeyri-dюvlяt mцlkiyyяtinin payыna dцшцr.

Hesabat dюvrцndя rayonda яmtяя dюvriyyяsinin hяcmi 2014-cц ilin eyni dюvrц ilя mцqayisяdя 11,3 faiz artaraq 226 milyon 650 min manat tяшkil edib. Hяmin dюvrdя istehsal vя qeyri-istehsal sahяlяrinin inkiшafыna 25 milyon 388

artыq baшa чatdыrыlыb vя kompleksin yaxыn gцnlяrdя istifadяyя verilmяsi nяzяrdя tutulur.

Yыьыncaqda, hяmчinin hesabat dюvrцndя яhalinin tяbii qaz, elektrik enerjisi, rabitя vя digяr xidmяtlяrlя tяminatыnыn yaxшыlaшdыrыlmasы istiqamяtindя gюrцlяn iшlяrdяn яtraflы bяhs edilib, qarшыda duran vяzifяlяrя toxunulub.

Hesabat yыьыncaьыnda Шяki rayon prokuroru Elmar Camalov, Шяki шяhяr tяhsil шюbяsinin mцdiri Sцdabяr Иsmayыlova, Шяki MRX-nыn baш hяkimi Mяcid Яliyev vя Шяki rayon Bitki Mцhafizяsi Mяrkяzinin rяisi Tяlяt Mehtiyev чыxыш etmiшdir.

Шяki шяhяri 2016-cы il цчцn "Tцrk dцnyasыnыn mяdяniyyяt paytaxtы" elan olunub 2015-ci ildя Tцrkmяnistanыn Marы шяhяrindя TЦRKSOY mяdяniyyяt nazirlяri Daimi Шurasыnыn nюvbяti 33-cц toplantыsы юz iшinя baшlayыb.

Toplantыda юlkяmizi mяdяniyyяt vя turizm nazirinin birinci mцavini Vaqif Яliyevin rяhbяrlik etdiyi nцmayяndя heyяti tяmsil edir. Toplantы чяrчivяsindя юtяn il hяyata keчirilmiш layihяlяrя dair TЦRKSOY Baш katibinin hesabatы dinlяnilib, 2016-cы il цчцn tяdbirlяr planы tяsdiqlяnib.

Nazirlikdяn AZЯRTACa bildirilib ki, toplantыda чыxыш edяn mяdяniyyяt vя turizm nazirinin birinci mцavini Vaqif Яliyev TЦRKSOY tяшkilatы tяrяfindяn hяyata keчirilяn "Tцrk dцn-yasыnыn mяdяniyyяt paytaxtы" layihяsinin яhяmiyyяtini vurьulayыb. O, Azяrbaycanыn qяdim tarixi vя mяdяni mяrkяzlяrindяn biri olan Шяki шяhяrinin 2016-cы il цчцn tцrk dцnyasыnыn mяdяniyyяt paytaxtы elan olunmasы ilя baьlы Azяrbaycan tяrяfinin tяklifinin TЦRKSOY tяшkilatы tяrяfin-

dяn nяzяrdяn keчirilmяsini xahiш edib.

Vurьulayыb ki, fцsunkar tяbiяti, nadir tarix-memarlыq abidяlяri, inkiшaf etmiш sяnяtkarlыьы, zяngin irsinin qorunmasы nяticяsindя bu gцn Azяrbaycanda turizmin yцksяk sяviyyяdя inkiшaf etdiyi bюlgяlяrdяn birinя чevrilmiш Шяkinin tцrk dцnyasыnыn mяdяniyyяt paytaxtы elan olunmasы unikal mяdяniyyяtimizin tяшviqindя яhяmiyyяtli rol oyнanacaq.

Nazirin birinci mцavini TЦRKSOY tяшkilatыnыn 2015ci il цчцn iш planыna Azяrbaycanыn ta-nыnmыш шairlяrindяn biri olan Bяxtiyar Vahabzadяnin 90 illik yubileyinin qeyd edilmяsi ilя baьlы tяdbirlяrin

salыnmasы vя bununla baьlы tяшkilata цzv юlkяlяrdя mцxtяlif tяdbirlяrin keчirildiyini qeyd edib: “TЦRKSOY-un tяшkilatчыlыьы ilя Bяxtiyar Vahabzadяnin 90 illik yubileyi ilя яlaqяdar "Tцrk dillяrindя Bяxtiyar Vahabzadяnin 90 шeiri" kitabы nяшr olunaraq Bakыda, Almatыda vя Biшkekdя tяqdimatlarы keчirilib.”

V.Яliyev TЦRKSOY-un Azяrbaycan Hюkumяtinin tяшkilatчыlыьы ilя keчirilяn tяdbirlяrdя fяal iшtirakыnы qeyd edяrяk, Azяrbaycan Prezidenti Иlham Яliyevin himayяsi vя UNESCO, BMT-nin Sivilizasiyalar Alyansы, BMT-nin Цmumdцnya Turizm Tяшkilatы (BMЦTT), Avropa Шurasы vя ЫSESCO-nun tяrяf-

daшlыьы ilя 2011-ci ildяn etibarяn hяr iki ildяn bir Bakы шяhяrindя keчirilяn Цmumdцnya Mяdяniyyяtlяrarasы Dialoq Forumunda vя forum чяrчivяsindя keчirilяn tяdbirlяrdя TЦRKSOY tяшkilatыnыn yцksяk sяviyyяdя tяmsil olunmasы barяdя mяlumat verib.

TЦRKSOY mяdяniyyяt nazirlяri Daimi Шurasыnыn nюvbяti 33-cц toplantыsыnыn yekununda Azяrbaycan tяrяfinin Шяki шяhяrinin 2016-cы il цчцn tцrk dцnyasыnыn mяdяniyyяt paytaxtы elan olunmasы ilя baьlы tяklifi цzv dюvlяtlяr tяrяfindяn yekdilliklя mцsbяt qiymяtlяndirilib vя Шяki "Tцrk dцnyasыnыn mяdяniyyяt paytaxtы" elan olunub.

сящ. 6

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 10-11 (133-134), Октйабр-Нойабр 2015

Яdliyyя naziri Шяkidя vяtяndaшlarы qяbul edib Azяrbaycan Prezidenti Иlham Яliyevin dюvlяt qurumlarы tяrяfindяn insanlara layiqli xidmяt gюstяrilmяsi, vяtяndaшlarыn mцraciяtlяrinя qayьы vя hяssaslыqla yanaшыlmasы, bu zaman яdalяt prinsipinin tam tяmin olunmasы ilя baьlы tapшыrыqlarы Яdliyyя Nazirliyi tяrяfindяn daim diqqяtdя saxlanыlыr, bu mяqsяdlя vяtяndaшlarыn bюlgяlяrdя qяbulu davam etdirilir.

Mяrkяzi icra hakimiyyяti orqanlarы rяhbяrlяrinin шяhяr vя rayonlarda vяtяndaшlarыn qяbulu cяdvяlinя uyьun olaraq, oktyabrыn 23-dя яdliyyя naziri Fikrяt Mяmmяdov Шяki regional яdliyyя шюbяsindя Шяki, Oьuz vя Qax rayonlarыnda yaшayan vяtяndaшlarыn qяbulunu keчirib.

Qяbuldan яvvяl nazir Fikrяt Mяmmяdov vя Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubov цmummilli lider Heydяr Яliyevin abidяsini ziyarяt edяrяk Ulu Юndяrin яziz xatirяsinя dяrin ehtiramlarыnы bildiriblяr.

Qяbula yazыlыш qabaqcadan baшlanыlыb, hяmчinin vяtяndaшlar nazirliyin elektron xidmяt portalы vasitяsilя elek-

tron qaydada birbaшa yazыlmaq imkanыndan yararlanыblar.

Gцn яrzindя aparыlmыш qяbul zamanы яdliyyя vя mяhkяmя fяaliyyяti, habelя digяr mцxtяlif mяsяlяlяr ilя baьlы mцraciяt edяn hяr bir vяtяndaш diqqяtlя dinlяnilib. Mцraciяtlяrdя qaldыrыlan mяsяlяlяrin bir qismi elя yerindяcя hяllini tapыb. Digяr mцraciяtlяr цzrя nazirliyin qяbulda iшtirak edяn aidiyyяti mяsul iшчilяrinя mц-

vafiq tapшыrыqlar verilib.

Eyni zamanda, яdliyyя vя mяhkяmя fяaliyyяtinя aid olmayan digяr mяsяlяlяrlя baьlы mцraciяtlяrя baxыlыb, onlarыn araшdыrыlmasы цчцn aidiyyяti цzrя gюndяrilmяsi tяmin olunub.

Vяtяndaшlar bюlgя sakinlяrinin yerindяcя qяbulu vя mцraciяtlяrinя baxыlmasы цчцn rahat vя яlveriшli шяrait yaradыlmasыndan razыlыqlarыnы ifadя

edяrяk, gюstяrilяn diqqяt vя qayьыya gюrя Prezident Иlham Яliyevя minnяtdarlыqlarыnы bildiriblяr.

Sяfяr zamanы яdliyyя naziri respublikamыzda mяhkяmя infrastrukturunun mцasirlяшdirilmяsi чяrчivяsindя tikintisi baшa чatdыrыlan Шяki Mяhkяmя Kompleksinя baш чяkяrяk tamamlama iшlяri ilя tanыш olub, mцvafiq tapшыrыqlar verib.

Hяmчinin yerli mяhkя-

Шяки кяндляринин газлашдырылмасы давам едир Dюvlяt Mцstяqilliyi Gцnц яrяfяsindя Бюйцк Дящня кяндиня "mavi yanacaq" verilди

Uzun illяr fasilяdяn sonra Гохмуг кяндиня tяbii qazыn veriliшi bяrpa olunду Uzun illяr fasilяdяn sonra 1400 abonenti olan Qoxmuq kяndinя tяbii qazыn veriliшi bяrpa olunub.

Dюvlяt Mцstяqilliyi Gцnц яrяfяsindя Шяki rayonunun Bюyцk Dяhnя kяndinin sakinlяri dяyяrli bayram hяdiyyяsi alыb. Uzun illяr fasilяdяn sonra oktyabrыn 17-dя kяndя tяbii qazыn verilmяsi bяrpa olunub.

Bu mцnasibяtlя шяhяr rяhbяrliyi, Milli Mяclisin deputatlarы, "Azяriqaz" Иstehsalat Birliyinin rяsmilяri vя kяnd sakinlяrinin iшtirakы ilя keчirilяn mяrasimdя rayonun yaшayыш mяntяqяlяrinin qazlaшdыrыlmasы istiqamяtindя gюrцlяn iшlяrdяn bяhs edilib.

Bildirilib ki, 940 abonenti olan Bюyцk Dяhnя kяndinin yenidяn qazlaшdыrыlmasы цчцn birpillяli sistem яsasыnda цmumi uzunluьu 6 min 802 metr mцxtяlif diametrli polieti-

len vя 67 min 247 metr metal borularla daшыyыcы vя mяhяllяdaxili qaz xяtlяri чяkilib, bцtцn mяnzillяrя sayьac vя fяrdi tяnzimlяyicilяr quraшdыrыlыlыb.

Diqqяtя чatdыrыlыb ki, cari ilin sonuna kimi Шяkinin daha 19 yaшayыш mяntяqяsinin tяbii qazla tяmin edilmяsi nяzяrdя tutulur. Bunun nяticяsindя rayonda яhali abonentlяri цzrя qazlaшma 85 faizя чatacaq.

Kяnd sakinlяri чыxыш edяrяk яhalinin sosial problemlяrinin hяllinя gюstяrdiyi diqqяt vя qayьыya gюrя Prezident Иlham Яliyevя minnяtdarlыqlarыnы bildiriblяr.

Sonra qaz xяttinin aчыlышыnы bildirяn mяшяl alovlandыrыlыb vя kяndя tяbii qazыn verilmяsinя baшlanыlыb.

Bu mцnasibяtlя keчirilяn mяrasimdя "Azяriqaz" Иstehsalat Birliyi tяrяfindяn rayonun yaшayыш mяntяqяlяrinin qazaшdыrыlmasы istiqamяtindя gюrцlяn iшlяrdяn bяhs edilib.

Bildirilib ki, Qoxmuq kяndinin qazlaшdыrыlmasы цчцn birpillяli sistem яsasыnda цmumi uzunluьu 3 min 794 metr mцxtяlif diametrli polietilen vя цmumi uzunluьu 63 min 678 metr mцxtяlif diametrli metal borularla

daшыyыcы vя mяhяllяdaxili qaz xяtlяri чяkilib, mяnzillяrя sayьac vя fяrdi tяnzimlяyicilяr quraшdыrыlыb. Diqqяtя чatdыrыlыb ki, ilin sonuna kimi Шяkinin daha 18 yaшayыш mяntяqяsi tяbii qazla tяmin olunacaq. Bu isя rayon цzrя яhalinin 85 faizinin "mavi yanacaq"la tяminatы demяkdir.

Tяdbirdя чыxыш edяn kяnd sakinlяri яhalinin sosial problemlяrinin hяllinя gюstяrdiyi diqqяt vя qayьыya gюrя Prezident Иlham Яliyevя minnяtdarlыqlarыnы bildiriblяr.

Sonra qaz xяttinin aчыlышыnы bildirяn mяшяl alovlandыrыlыb вя kяndя tяbii qazыn verilmяsinя baшlanыlыb.

mя vя яdliyyя orqanlarыnыn fяaliyyяti vя iш шяraiti ilя tanышlыq, hakimlяr vя яdliyyя iшчilяri ilя gюrцш keчirilib.

Nazir dюvlяtimizin baшчыsы Иlham Яliyevin iшtirakы ilя iki gцn яvvяl paytaxtda Sabunчu Mяhkяmя Kompleksinin mцasir binasыnыn istifadяyя verilmяsi barяdя mяlumat verяrяk bildirib ki, "bir qapы" prinsipi ilя fяaliyyяt gюstяrяcяk Sabunчu vя Шяki Mяhkяmя komplekslяri vяtяndaшlarыn mцraciяt imkanlarыnыn daha da asanlaшdыrыlmasыna, onlara yцksяk keyfiyyяtli xidmяtlяrin gюstяrilmяsinя, яdalяt mцhakimяsinin sяmяrяli hяyata keчirilmяsinя xidmяt edяcяk. Mцasir standartlar sяviyyяsindя inшa olunaraq istifadяyя verilяn bu komplekslяrin xidmяtlяrindяn hяm paytaxt, hяm dя Шяki rayonunun vя bюlgяnin sakinlяri yararlanacaqlar. Иclasda Azяrbaycan Prezidentinin vяtяndaш-mяmur mцnasibяtlяrinin saьlam zяmindя qurulmasы, insanlara layiqli xidmяt gюstяrilmяsi, etik davranыш qaydalarыna ciddi riayяt olunmasы, korrupsiyaya шяrait yaradan hallara yol verilmяmяsi ilя baьlы tяlяblяri diqqяtя чatdыrыlaraq aidiyyяti tюvsiyя vя tapшыrыqlar verilib.

Юtяn ay Шяkidя 20 milyon kilovatsaatdan чox elektrik enerjisi istehsal edilib Bu ilin doqquz ayыnda "Шяki" Elektrik Stansiyasыnda (ES) 205 milyon kilovat-saata yaxыn elektrik enerjisi istehsal edilib. Юtяn ay isя mцяssisя цzrя elektrik enerjisinin istehsalы tяxminяn 20 milyon kilovat-saat olub.

"Azяrenerji" ASCdяn AZЯRTAC-a bildirilib ki, stansiyada avadanlыьыn keyfiyyяtli istismarыnыn tяшkil edilmяsi qяza vя imtinalarыn sayыnы minimuma endirib. Nяticяdя юtяn illяrdя olduьu kimi, cari ildя dя aqreqatlarda plansыz boш dayanma hallarы qeydя alыnmayыb. Son цч ayda isя mцяssisяdя tяmir-tяftiш iшlяri aparыlыb, aшkar edilmiш nasazlыqlar aradan qaldыrыlыb.

Xatыrladaq ki, цmumi gцcц 87 meqavat olan "Шяki" ES 10 aqreqatdan ibarяtdir.

№ 10-11 (133-134), Октйабр-Нойабр 2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.7

БЯЛЯДИЙЙЯ ГАНУНВЕРИЪИЛИЙИ Prezident Иlham Яliyev "Azяrbaycan Respublikasыnыn Cinayяt Mяcяllяsindя dяyiшikliklяr edilmяsi haqqыnda" Azяrbaycan Respublikasыnыn 2015-ci il 30 sentyabr tarixli 1336ЫVQD nюmrяli qanununun tяtbiqi barяdя sяrяncam imzalayыb. Президентин щямин Сяrяncamы иля Nazirlяr Kabinetinя Azяrbaycan Respublikasы qanunlarыnыn vя Prezident aktlarыnыn "Azяrbaycan Respublikasыnыn Cinayяt Mяcяllяsindя dяyiшikliklяr edilmяsi haqqыnda" qanuna uyьunlaшdыrыlmasы ilя baьlы tяkliflяrini цч ay mцddяtindя hazыrlayыb dюvlяt baшчыsыna tяqdim etmяk, Nazirlяr Kabinetinin normativ hцquqi aktlarыnыn hяmin qanuna uyьunlaшdыrыlmasыnы цч ay mцddяtindя tяmin edib dюvlяt baшчыsыna mяlumat vermяk, mяrkяzi icra hakimiyyяti orqanlarыnыn normativ hцquqi aktlarыnыn hяmin qanuna uyьunlaшdыrыlmasыnы nяzarяtdя saxlamaq vя bunun icrasы barяdя beш ay mцddяtindя dюvlяt baшчыsыna mяlumat vermяk, hяmin qanundan irяli gяlяn digяr mяsяlяlяri hяll etmяk tapшыrыlыb. Яdliyyя Nazirliyi isя mяrkяzi icra hakimiyyяti orqanlarыnыn normativ hцquqi aktlarыnыn vя normativ xarakterli aktlarыn "Azяrbaycan Respublikasыnыn Cinayяt Mяcяllяsindя dяyiшiklik-

Azяrbaycanda torpaq sahяlяri ilя baьlы yeni qaydalar lяr edilmяsi haqqыnda" qanuna uyьunlaшdыrыlmasыnы tяmin edib Nazirlяr Kabinetinя mяlumat vermяlidir. Сюзцэедян Sяrяncama эюря, Azяrbaycan Respublikasыnыn Cinayяt Mяcяllяsindя aшaьыdakы dяyiшikliklяr edilir: 1. 188-ci maddя aшaьыdakы redaksiyada verilsin: "Maddя 188. Torpaq цzяrindя mцlkiyyяt, istifadя vя ya icarя hцququnu pozma 188.1. Qanunla mцяyyяn edilmiш mцlkiyyяt, istifadя vя ya icarя hцququ olmadan torpaq sahяsini юzbaшыna hasarlama, becяrmя vя ya dяyiшdirmя, yaxud hяmin torpaq sahяsini baшqa цsullarla юzbaшыna tutma sяkkiz min manatdan on min manatadяk miqdarda cяrimя vя ya iki ilяdяk mцddяtя azadlыqdan mяhrum etmя ilя cяzalandыrыlыr.

188.2. Qanunla mцяyyяn edilmiш mцlkiyyяt, istifadя vя ya icarя hцququ olmadan torpaq sahяsi цzяrindя юzbaшыna tikinti vя ya quraшdыrma iшlяrini aparma - bir ildяn цч ilяdяk mцddяtя azadlыqdan mяhrum etmя ilя cяzalandыrыlыr.

188.3. Bu Mяcяllяnin 188.1-ci vя 188.2-ci maddяlяrindя nяzяrdя tutulmuш яmяllяr kяnd tяsяrrцfatы tяyinatlы torpaqlara mцnasibяtdя tюrяdil-

dikdя - цч ildяn beш ilяdяk mцddяtя azadlыqdan mяhrum etmя ilя cяzalandыrыlыr.

188.4. Bu Mяcяllяnin 188.1-188.3-cц maddяlяrindя nяzяrdя tutulmuш яmяllяr:

mцstяsna mцlkiyyяtindя olan torpaq sahяlяrinя dair qanunsuz qяrar qяbul etmя 314-1.1. Vяzifяli шяxs tяrяfindяn dюvlяtin mцstяsna mцlkiyyяtindя olan torpaq sahя-

188.4.1. tяkrar tюrяdil-

lяrinin bяlяdiyyяlяrin, fiziki vя ya hцquqi шяxslяrin mцlkiyyяtinя, istifadяsinя vя ya onlara icarяyя verilmяsi haqqыnda qanunsuz qяrar qяbul etmя - цч ilяdяk mцddяtя mцяyyяn vяzifя tutma vя ya mцяyyяn fяaliyyяtlя mяшьul olma hцququndan mяhrum edilmяklя, iki ildяn beш ilяdяk mцddяtя azadlыqdan mяhrum etmя ilя cяzalandыrыlыr.

dikdя;

188.4.2. шяxs tяrяfindяn юz qulluq mюvqeyindяn istifadя etmяklя tюrяdildikdя - beш ildяn sяkkiz ilяdяk mцddяtя azadlыqdan mяhrum etmя ilя cяzalandыrыlыr.".

2. 314-1-ci maddя aшaьыdakы redaksiyada verilsin: "Maddя 314-1. Dюvlяtin

"Иcra haqqыnda" vя "inzibati icraat haqqыnda" Azяrbaycan Respublikasыnыn Qanunlarыndan irяli gяlяn mяsяlяlяrlя baьlы metodik vяsait "Иnzibati icraat haqqыnda" Azяrbaycan Respublikasы Qanununun 2.0.1-ci maddяsinя яsasяn Azяrbaycan Respublikasыnыn mцvafiq icra hakimiyyяti orqanlarы, onlarыn yerli (struktur) vя digяr qurumlarы, bяlяdiyyяlяr, habelя qanuna яsasяn inzibati akt qяbul etmяk sяlahiyyяti verilmiш hяr hansы fiziki vя ya hцquqi шяxs inzibati orqan sayыlыr.

Qanunun 82-ci maddяsinя яsasяn pul tяlяblяrinin юdяnilmяsi ilя baьlы inzibati aktlarыn mяcburi qaydada icrasы "Иcra haqqыnda" Azяrbaycan Respublikasыnыn Qanununa яsasяn icra mяmurlarы tяrяfindяn icra edilir. Иnzibati aktы qяbul etmiш inzibati orqan tяlяbin icraya yюnяldilmяsi haqqыnda qяrar qяbul edir. Bu halda tяlяbin icraya yюnяldilmяsi цчцn mяhkяmя qяrarыnыn qяbul edilmяsi tяlяb olunmur. Tяlяbin icraya yюnяldilmяsi haqqыnda qяrarыn qяbul edilmяsinin шяrtlяri aшaьыdakыlardыr: - borclu tяrяfindяn яn azы 10 gцn яrzindя pul tяlяblяrinin юdяnilmяsini nяzяrdя tutan inzibati aktыn qяbul edilmiш olmasы; - pul tяlяblяrinin юdяnilmяsi цчцn mцяyyяn olmuш icra mцddяtinin bitmяsi; - inzibati orqan tяrяfindяn borcluya edilmiш xяbяrdarlыqdan sonra, xяbяrdarlыьыn elan olunduьu gцndяn sonrakы 10 gцn mцddяtindя borclunun юdяmяni hяyata keчirmяmяsi.

Qanunun 87-ci mяdдяsinя яsasяn bяlяdiyyяlяr tяrяfindяn qяbul edilmiш inzibati aktlarыn mяcburi qaydada

icrasы "Иcra haqqыnda" Azяrbaycan Respublikasыnыn Qanununa яsasяn icra mяmurlarы tяrяfindяn hяyata keчirilir. "icra haqqыnda" Azяrbaycan Respublikasыnыn Qanununun 6.-cы maddяsinя яsasяn aшaьыdakыlar icra sяnяdlяri sayыlыr: - Mяhkяmяlяr tяrяfindяn - Azяrbaycan Respublikasы mяhkяmяlяrinin qяrarlarы, iddianыn tяmin edilmяsi ilя baьlы tяdbirlяrin gюrцlmяsi haqqыnda mяhkяmяlяrin qяrardadlarы, mяhkяmяlяrin cinayяt iшlяri цzrя hюkmlяrinin, qяrardadlarыnыn vя qяrarlarыnыn яmlakыn alыnmasыna dair hissяsi, beynяlxalq arbitrajlarыn vя mцnsiflяr mяhkяmяlяrinin qяrarlarы, xarici dюvlяtlяrin mяhkяmяlяrinin vя arbitrajlarыnыn qяrarlarы яsasыnda verilяn icra vяrяqяlяri.

- mяhkяmя яmrlяri; - alimentlяrin юdяnilmяsi barяdя notariat qaydasыnda tяsdiq edilmiш saziшlяr; - notariat orqanlarыnыn icra qeydlяri; - inzibati xяtalara dair iшlяrя baxmaq sяlahiyyяti olan orqanlarыn (vяzifяli шяxslяrin) qяrarlarы; - Azяrbaycan Respublikasыnыn qanunvericiliyi ilя nяzяrdя tutulmuш hallarda digяr orqanlarыn qяrarlarы; - Vekseldя onun aksepti haqqыnda qeyd olunubsa, onun aksepti hallarыnda veksel цzrя юdяnilmяmяsinя gюrя qanunvericiliyя uyьun verilяn protestlяr; - Bяlяdiyyяlяr tяrяfindяn qяbul edilmiш inzibati aktlar vя digяr inzibati orqanlarыn pul tяlяblяrinin юdяnilmяsi ilя baьlы inzibati aktlar; - mяiшяt zorakыlыьы ilя

baьlы iшlяrя baxmaq sяlahiyyяti olan orqanlar tяrяfindяn verilяn qыsamцddяtli mцhafizя orderlяri (bundan sonra - qыsamцddяtli mцhafizя orderi).

Qanunvericiliyin tяlяblяrindяn gюrцndцyц kimi yerli vergi vя юdяniшlяrin (o cцmlяdяn яmlak vergisinin) yыьыlmasы istiqamяtindя bяlяdiyяlяrя bir cox sяlahiyyяtlяr verilmiшdir. Belя ki, yerli vergi vя юdяniшlяrin (o cцmlяdяn яmlak vergisinin) юdяnilmяsi barяdя bu cцr borclarыnы юdяmяkdяn yayыnan юdяyicilяr barяdя mяsяlя bяlяdiyyя iclasыnыn mцzakirяsinя чыxarыlmalы, onlara borclarыnыn юdяnilmяsi цчцn 10 gцndяn az olmayan mцddяttя vaxt verilmяsi barяdя qяrar qяbul edilmяli, hяmin qяrardan чыxarыш borclulara rяsmi qaydada vя ya poчt vasitяsilя tяqdim edilmяli, xяbяrdarlыьыn borclu tяrяfindяn qяbul edilmяsi barяdя mцvafiq qeydiyyat aparыlmalыdыr. Xяbяrdarlыqda gюstяrilяn mцddяt яrzindя borc юdяnilmяzsя bяlяdiyяnin nюvbяti iclasыnda hяr bir borclu barяsindя ayrыlыqda borclarыnыn miqdarы gюstяrilmяkli hяmin borcun mяcburi qaydada alыnaraq, bяlяdiyyяnin bцdcяsinя юdяnilmяsi barяdя mяsяlя mцzakirя edilяrяk qяrar qяbul edilmяli, qяbul edilmiш qяrardan hяr bir юdяyici barяsindя ayrыca чыxarыш icra edilmяsi цчцn aidiyяti icra шюbяsinя gюndяrilmяlidir. Bu cцr qяrardan чыxarыш icra edilmяsi цчцn gюndяrilяrkяn hяmin чыxarышa - borcluya borcunu юdяmяsi цчцn vaxt verilmяsi barяdя qяrardan чыxarыш, borclunun hяmin xяbяrdarlыьы qяbul etmяsini tяsdiq edяn sяnяd vя borclunun rekvizitlяri яlavя edilmяlidir.

314-1.2. Vяzifяli шяxs tяrяfindяn dюvlяtin mцstяsna mцlkiyyяtindя olan vя юzgяninkilяшdirilmяsi qanunla qadaьan edilяn torpaq sahяlяrinin bяlяdiyyя mцlkiyyяtinя vя ya xцsusi mцlkiyyяtя verilmяsi haqqыnda qяrar qяbul etmя - цч ilяdяk mцddяtя mцяyyяn vяzifя tutma vя ya mцяyyяn fяaliyyяtlя mяшьul olma hцququndan mяhrum edilmяklя, beш ildяn sяkkiz ilяdяk mцddяtя azadlыqdan mяhrum etmя ilя cяzalandыrыlыr.

314-1.3. Bu Mяcяllяnin 314-1.1-ci vя 314-1.2-ci maddяlяrindя nяzяrdя tutulmuш яmяllяr Xяzяr dяnizinin (gюlцnцn) Azяrbaycan Respublikasыna mяnsub olan bюlmяsinin sahilboyu 20-50 metrlik zolaьыnыn altыnda olan torpaqlara mцnasibяtdя tюrяdildikdя - цч ilяdяk mцddяtя mцяyyяn vяzifя tutma vя ya mцяyyяn fяaliyyяtlя mяшьul olma hцququndan mяhrum edilmяklя, yeddi ildяn on ilяdяk mцddяtя azadlыqdan mяhrum etmя ilя cяzalandыrыlыr.".

3. 314-2-ci maddяnin adыna "torpaq sahяlяri ayыrma," sюzlяrindяn sonra "yaxud" sюzц яlavя edilsin.

4. 314-2.2-ci maddяdя "ayыrma," sюzц "vя ya kяnd tяsяrrцfatы tяyinatlы torpaq sahяlяrini ayыrma, yaxud" sюzlяri ilя яvяz edilsin.

ВЯТЯНДАШЛАРЫН НЯЗЯРИНЯ! Шяки Бялядиййяси сакинлярин нязяриня чатдырыр ки, Азярбайъан Республикасынын верэи мяъяллясинин 206.3-ъц маддяляриня ясасян Шяки шящяриндя йашайан Физики шяхсляря бялядиййя верэиси олараг щяр ил цчцн мцлкиййятиндя олан щяйятйаны торпаг сащяляриня эюря щяр 100 м2 цчцн 0,3 манат, комерсийа вя хидмят мягсядли торпаг сащяляриня эюря ися щяр 100м2 цчцн 4 манат щяъминдя торпаг верэиси щесабланыр. Ямлак верэиси цзря Верэи мяъяллясинин 198.1, 199.4.3, 201.1 вя 200.2 маддяляриня едилмиш дяйишикликляря ясасян физики шяхсляря 01.01.2015-ъи ил тарихдян етибарян биналарын инвентар дяйярляриня эюря дейил, хцсуси мцлкиййятиндя олан цмуми йашайыш сащясинин (30 м2 эцзяшт едилмякля) щяр м2-ня эюря 0,20 манат щяъминдя ямлак верэиси щесабланыр. Мялумат цчцн ону да билдиририк ки, йашайыш сащяси 30 м2дян ашаьы олдугда ямлак верэиси щесабланмыр. Комерсийа вя хидмят обйектляриня эюря ися цмуми сащянин щяр м2-я эюря 0,20 манат щяъминдя ямлак верэиси щесабланыр. Верэи мяъяллясинин 201.3, 208.5 вя 208.6-ъы маддяляриня ясасян физики шяхсляр бялядиййя верэилярини тягдим едилмиш ТЯДИЙЙЯ БИЛДИРИШИ ясасында 16 нойабр 2015-ъи ил тарихядяк бялядиййянин ашаьыда эюстярилмиш банк щесабларына юдянилмясини тямин етмялидирляр.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИНИН (ВЮЕН: 3000086531) БАНК РЕКВИЗИТЛЯРИ: Банк: Капитал Банкынын Шяки филиалы Коду 200703 ВЮЕН 9900003611 Мцхбир щесаб АЗ37НАБЗ01350100000000001944 С.W.И.Ф.Т. БИК АИИБАЗ 2Х Щесаб №: АЗ92 АИИБ 33080019447001679170 ВЮЕН 3000086531

***

АЗЕРПОЪТ ММЪ, Шяки Реэионал почт филиалы Коду 690551 ВЮЕН 9900037711 Мцхбир щесаб: АЗ6НАБЗ01350100000000094944 Щесаб №: АЗ44 АЗПО 90555461200420100044 ВЮЕН 3000086531 16 нойабр 2015-ъи ил тарихядяк верэи боръуну юдямяйян верэи юдяйиъиляриня 31 декабр 2015-ъи ил тарихядяк верэи ющдяликлярини йериня йетирмялярини хащиш едирик.

Якс тягдирдя Азярбайъан Республикасы Верэиляр Назирлийинин 13 май 2015-ъи ил тарихли 1517040100655900 нюмряли ямри иля тясдиг едилмиш йерли (бялядиййя) верэи вя юдянишлярин щесабланмасы, юдянилмяси вя учоту иля баьлы метотики вясаитин 8.13.2 вя 8.13.3 маддяляриня уйьун олараг юдямя мцддятиндян сонракы эеъикдирилмиш щяр эцн цчцн (бир илдян чох олмамагла) галыг мябляьин 0,1% щяъминдя фаиз щесабланаъагдыр.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.8

№ 10-11 (133-134), Октйабр-Нойабр 2015

Шяки Бялядиййясинин 2016-ъы ил цчцн Б Ц Д Ъ Я Л А Й И Щ Я С И

Лайищя Шяки Бялядиййясинин 4 Декабр 2015-ъи ил тарихли иъласында гябул едилмишдир

Шяки Бялядиййяси цзря 2016-ъы илин бцдъя лайищяси яразинин сосиал-игтисади инкишафы иля прогнозлар, гцввядя олан верэи дяряъяляри ясасында мювъуд малиййя мянбяляри цзря ресурслар, йяни физики шяхслярин верэийя ъялб едилмяли щяйятйаны торпаг сащяляринин физики щяъми, гейдиййатда олан дашынмаз ямлак вя онларын верэийя ъялб олунмалы дяйяри, бялядиййя мцлкиййятиндя олан торпагларда, бина вя диэяр обйектлярдя йерляшдирилян кцчя рекламларына юдянилян щаггын дяйяри, бялядиййя мцлкиййятиндя олан торпагларын иъаря щаггынын дяйяри, курорт рцсуму, мещманхана вя автомобил дайанаъагларындан дахил олан рцсумун дяйяри, Щ.Ялийев паркындан эялян эялирлярин дяйяри, торпаг сатышындан дахил олан эялирин дяйяри вя саир мянбяляр ясасында щазырланмышдыр. "Бялядиййялярин малиййясинин ясаслары щаггында" Азярбайъан Республикасы Ганунунун 10-ъу маддясиня ясасян нювбяти бцдъя или цчцн йерли бцдъя щаггында гярар лайищяси мцвафиг сянядлярля бирликдя бялядиййя иъласынын мцзакирясиня вя тясдигиня тягдим едилир. Йерли бцдъянин лайищяси бялядиййя иъласына тягдим едилдийи тарихдян 10 эцн ярзиндя йерли ящалинин лайищя иля таныш олмасы мягсядиля мятбуатда дяръ едилир, нювбяти бцдъя или цзря йерли бцдъянин лайищяси бялядиййя иъласында ъари илин декабр айынын 25-дян эеъ олмайараг тясдиг едилмялидир. Щямчинин щямин ганунун 9-ъу маддясиня ясасян йерли бцдъя тяртиб едилдикдя бялядиййянин перспектив тясяррцфат фяалиййяти гиймятляндирилмякля йанашы бялядиййянин яразиси, сосиал-игтисади прогнозлары вя мягсядли програмлар ясас эютцрцлмялидир. Бялядиййя бцдъясинин эялирляри ашаьыдакы мянбяляр щесабына формалашыр: 1. Физики шяхслярдян торпаг верэиси, 2. Физики шяхслярдян ямлак верэиси, 3. Йерли ящямиййятли тикинти материаллары цзря мядян верэиси, 4. Бялядиййя мцлкиййятиндя оан мцяссися вя тяшкилатлардан мянфяят верэиси, 5. Бялядиййя мцлкййятиндя олан торпагларда, биналарда вя диэяр обйектлярдя йерляшдирилян кцчя рекламларына эюря юдяниш, 6. Курорт рцсуму, мещманхана рцсуму, автомобиллярин дайанаъаглары цчцн рцсум вя ганунла мцяййян едилян диэяр йерли юдянишляр, 7. Азярбайъан Республикасынын дювлят бцдъясиндян верилян дотасийа вя субвенсийалар, 8. Азярбайъан Республикасынын ганунвериъилийиня уйьун олараг бялядиййя ямлакынын юзялляшдирилмясиндян вя иъаряйя верилмясиндян дахил олан эялирляр, лотерейалардан дахил олан вясаит , щабеля бялядиййялярин фяалиййятиндян ялдя едилян диэяр эялирляр, 9. физики вя щцгуги шяхслярин, бейнялхалг тяшкилатларын вя фондларын малиййя йардымлары вя грантлары, щямчинин диэяр мянбялярдян ибарятдир, Бялядиййянин хяръляри ися ясасян ашаьыдакы истигамятляря йюнляндирилир: Иллик бялядиййя хяръляринин

щяъми вя истигамятляри тяряфимиздян мцяййянляшдирилмялидир ки, бу да ясасян бялядиййянин идаряетмя хяръляри, сосиал-мяишят, йашаыш, мядяниййят вя идман обйектляринин, щабеля ящалинин цмуми истифадясиндя олан кцчя, щяйят вя баьларын сахланмасы хяръляри нязяря алынмагла бялядиййянин мцяййян етдийи хяръ нормативляри ясасында формалашмалыдыр. Щямчинин йерли сосиал мцдафия, сосиал вя игтисади инкишаф, щабеля еколожи програмларын малиййяляшдирилмяси цчцн хярълярин нязярдя тутулмасыны тямин едилмялидир. Шяки Бялядиййясинин нювбяти бцдъя или цчцн йерли бцдъя лайищяси "Бцдъя системи щаггында", "Бялядиййялярин малиййясинин ясаслары щаггында", "Йерли (бялядиййя) верэиляр вя юдянишляр щаггында" Азярбайъан Республикасынын ганунларына, щямчинин Азярбайъан Республикасы Назирляр Кабинетинин 2004-ъц ил 6 октйабр тарихли 149 нюмряли гярарына уйьун олараг щазырланмышдыр. Эялир вя саир дахил олмалары цзря Шяки Бялядиййясинин 2016-ъы ил бцдъяси 530000 (беш йцз отуз мин) манат щяъминдя прогнозлашдырылмышдыр. Эялирлярин 39000 манаты (х/ч 7,4%) физики шяхслярдян торпаг верэисинин, 26500 манаты (х/ч 5%) физики шяхслярдян ямлак верэисинин, 1000 манаты (х/ч 02%) физики вя щцгуги шяхслярин малиййя йардымлары вя ианяляр щесабынын, 10000 манаты (х/ч 1,9%) бялядиййя мцлкиййятиндя олан торпагларда, бина вя диэяр обйектлярдя йерляшдирилян кцчя рекламына эюря рцсумларын, 14000 манаты (х/ч 2,7%) торпагларын иъаря щагларынын, 14000 манаты (х/ч 2,7%) курорт, мещманхана вя автомобил дайанаъаьы рцсумларынын, 15500 манаты (х/ч 2,9%) Щ.Ялийев адына паркдан дахил олан эялирлярин, 395000 манаты (х/ч 74,4%) торпаг сатышындан дахил олан вясаитин, 15000 манаты (х/ч 2,8%) ися дотасийадан дахил олманын пайына дцшцр. Физики шяхслярдян торпаг вя ямлак верэиляри Азярбайъан Республикасынын верэи мяъялляси иля мцяййянляшдирилмиш верэи дяряъяляриня уйьун олараг щесабланмышдыр. Хяръляр цзря: Шяки Бялядиййяси цзря 2016-ъы ил цзря бцдъя хяръляри 530000 (беш йцз отуз мин) манат щяъминдя прогнозлашдырылмышдыр. Штатда олан 30 няфяр ишчинин ямяк щаггы фонду 117360 манат (х/ч 22,1%), штатдан кянар 24 няфяр

ишчинин ямяк щаггы фонду 48630 ма- ляри щаггынын юдянилмясиня 2000 ма1. Тящсил хяръляриня 2000 нат (х/ч 9,2%), ямяйин юдянилмяси нат (0,4%), манат (х/ч 0,35%), иля баьлы саир пул юдянишляри 10000 - Рабитя хидмятляри щаг2. Сящиййя хяръляриня манат (х/ч 1,9%) тяшкил едир ки, ъями гынын юдянилмясиня 6000 манат (х/ч 2000 манат (х/ч 0,35%), ямяк щаггы фонду 175990 манат 1,1%), 3. Сосиал мцдафия вя со(х/ч 33,2%) нязярдя тутулмушдур.

- Електрик енержи щаггынын сиал тяминат хяръляриня 5000 маНязярдя тутулмуш ямяк юдянилмясиня 8500 манат (х/ч нат (х/ч 0,9%), щаггы фондуна уйьун олараг Дювлят 1,6%), 4. Мядяниййят, инъясянят, Сосиал Мцдафия Фондуна 22% - Су канализасийа щаггынын кцтляви информасийа бядян тярбийяси щесабы иля 38718 манат (х/ч 7,3%) юдянилмясиня 560 манат (х/ч 0,1%), вя дин сащясиндя фяалиййятин сосиал сыьорта щаггы щесабланмышдыр.

- Саир коммунал хид- тянзимлянмяси хяръляриня 20000 Мювъуд ганунчулуьа уйьун олараг мятлярин щаггынын юдянилмясиня манат (х/ч 3,8%), мцвяггяти ямяк габилиййятини итирмя- 1500 манат (х/ч 0,3%), 5. Мянзил коммунал йя эюря 2 щяфтялик (14 эцнлцк) - Инвентар-аваданлыьын алын- тясяррцфаты, мцлки мцдафия, абадлыг мцавинят мцяссися тяряфиндян юдя- масы вя тямири хяръляринин юдянил- ишляри, йол тикинтиси вя тямири хяръляриня нилдийиндян хястялик вярягяляриня вя мясиня 3500 манат (х/ч 0,7%), 175232 манат (х/ч 33,1%), саир юдянишляря эюря 1000 манат - бинанын ъари тямир 6. Кянд тясяррцфаты, мешя (0,2%) вясаит нязярдя тутулмушдур. хяръляринин юдянилмясиня 1000 ма- тясяррцфаты хяръляриня 3000 манат Бялядиййя апаратынын сах- нат (х/ч 0,2%), (х/ч 0,6%), ланылмасы цчцн ашаьыдакы хяръляр ня- Ясас вясаитлярин алын7. Ясас бюлмяляря аид едилзярдя тутулмушдур. масына 2000 манат (х/ч 0,35%), мяйян хяръляря 56000 манат - Дяфтярхана лявазиматы, - Саир ъари хярълярин юдя- (х/ч 10,6%) сярф едиляъякдир. ъари тясяррцфат мягсядляри цчцн мал нишиня 2000 манат (х/ч 0,35%), вя материалларын алынмасына 6000 манат (х/ч 1,1%), Езамиййя хидмяти, ся№ Мябляь Эюстяриъиляр фярляр вя ишчиляря Игтисади (манат) к о н п е н с а с и й а тяснифат юдянишиня 10000 Йерли бялядиййя органлары апаратынын сахланылмасы 266768,0 1 ма-нат (х/ч 1,9%), - ЙанаО ъцмлядян ъаг вя сцртэц материаллары алынмаШтатда олан ишчилярин ямяк щаггы 117360,0 сына 8000 манат 211100 (х/ч 1,5%); 48630,0 211200 Штатдан кянар ишчилярин ямяк щаггы Саир 10000,0 няглиййат хидмят- 211300 Ямяйин юдяниши иля баьлы саир пул юдянишляри

Шяки Бялядийясинин 2016-ъы ил цчцн бцдъя хяръляри

212100 Дювлят Сосиал Мцдафия Фондуна айырмалар 274300

Шяки Бялядийясинин 2016-ъы ил цчцн бцдъя эялирляри Эюстяриъиляр

№

Мябляь (манат)

Дяфтярхана лявазиматы, ъари тясяррцфат мягсядляри цчцн мал вя 221000 материалларын алынмасы 222100 Езамиййя хидмяти, сяфярляр вя ишчиляря компенсасийа юдяниши 223100 Йанаъаг вя сцртэц материалларынын алынмасы 223200 Саир няглиййат хидмятляри щаггынын юдянилмяси 224810 Рабитя хидмятляри щаггынын юдянилмяси 224100 Електрик енержи щаггынын юдянилмяси 224300 Су-канализасийа щаггынын юдянилмяси 224600 Саир коммунал хидмятляри щаггынын юдянилмяси

38718,0 1000,0 6000,0 10000,0

1.

2.

Мцяссися вя тяшкилатларын мянфяят верэиси Физики шяхслярин торпаг верэиси

39000,0

3.

Физики шяхслярин ямлак верэиси

26500,0

4.

Йерли ящямиййятли тикинти материаллары цзря мядян верэиси

-

5.

Саир дахилолмалар

-

6.

Физики вя щцгуги шяхслярин малиййя йардымлары вя ианяляр

1000,0

7.

Бялядиййя мцлкиййятиндя олан торпагларда, бина вя диэяр обйектлярдя йерляшдирилян кцчя рекламына эюря йайыъы тяряфиндян юдянилян щагг

10000,0

225400 Инвентар аваданлыьын алынмасы вя тямири хяръляринин юдянилмяси

3500,0 1000,0

14000,0

221320 Биналарын ъари тямири хяръляринин юдянилмяси 311000 Ясас вясаитлярин алынмасы 282000 Саир ъари хяръляр Тящсил хяръляри 4

2000,0

Сящиййя хяръляри

2000,0

Сосиал Мцдафия вя сосиал тяминат хяръляри

5000,0

8.

9.

Торпаг иъаря щаггы Курорт рцсуму, мещманхана вя автомобил дайанаъаьындан рцсум

10.

Щ.Ялийев адына паркдан эялян эялирляр

11.

Хяръляри юдямяк цчцн йюнялдилян илин яввялиня бцдъя галыьы

12.

Ясас вясаитлярин юзялляшдирилмясиндян дахилолмалар

13.

Торпаг сатышындан дахил олан эялир

14.

Гейри мадди активлярин сатышындан дахил олан эялир Ъями:

15.

Субсидийа: Йекуну:

-

Хястялик вярягяляриня вя с. юдянишляр

14000,0 15500,0 395000,0 -

5 6 7 8

515000,0

9

15000,0

14

530000,0

8000,0 2000,0 6000,0 8500,0 560,0 1500,0

2000,0 2000,0

Мядяниййят, инъясянят, кцтляви информасийа, бядян тярбийяси вя Дин сащясиндя фяалиййятин хяръляри Мянзил коммунал тясяррцфаты, абадлыг ишляри, йол тикинтиси вя тямири хяръляри Кянд тясяррцфаты, мешя тясяррцфаты хяръляри Ясас бюлмяляря аид едилмяйян хяръляр Хярълярин ъями:

20000,0 175232,0 3000,0 56000,0

530000,0

№ 10-11 (133-134), Октйабр-Нойабр 2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.9

БЯЛЯДИЙЙЯ ХЯБЯРЛЯРИ

Bяlяdiyyяlяrlя iш Mяrkяzindя mцшavirя keчirilib Яdliyyя Nazirliyinin Bяlяdiyyяlяrlя iш Mяrkяzindя Regional Яdliyyя Шюbяlяrinin rяislяrinin iшtirakы ilя mцшavirя keчirilib.

Mцшavirяdя Azяrbaycan Respublikasы Nazirlяr Kabinetinin 2015-ci ilin 9 ayыn yekunlarыna hяsr edilmiш iclasыnda mюhtяrяm prezident cяnab Иlham Яliyevin чыxышыndan irяli gяlяn tapшыrыqlarыn icrasы ilя baьlы, Яdliyyя Nazilriyinin Kollegiya iclasыnыn qяrarыndan irяli gяlяn vяzifяlяr, o cцmlяdяn Mяrkяzin fяaliyyяtinin 9 ayыnыn yekunlarы mцzakirя edilib.

Tяdbiri mяrkяzin rяisi Mehdi Sяlimzadя aчaraq bildirib ki, юlkяmizdя davamlы inkiшaf prosesi gedir. Bu prosess юzцnц sosial-iqtisadi inkiшafla baьlы gюstяricilяrdя, eyni zamanda яhalinin rifah halыnыn yaxшыlaшdыrыlmasыnda, respublikamыzda davam etdirilяn yenidяnqurma iшlяrindя, sosial obyektlяrin tikintisindя юzцnц daha чox gюstяrir: "Bildiyimiz kimi maliyyя, hяrbi, iqtisadi bюhran bцtцn юlkяlяri bцrцyцb. Lakin respublikamыz prezidentimiz cяnab Иlham Яliyevin apardыьы uьurlu daxili vя xarici siyasяti nяticяsindя yenя dя bюyцk uьurlara imza atmaqda davam edir.

Dцzdцr dцnyada neftin qiymяtinin aшaьы dцшmяsi dюvlяt bцdcяsinя юz tяsirini gюstяrmяkdяdir. Lakin qeyri neft sektorunun vя aqrar sahяnin inkiшafыnda baш

verяn dayiшikliklяr hяlя ki, respublika bцdcяsinin xяrclяrinin hяyata keчirilmяsinя юz mяnfi tяsirini gюstяrmяmiшdir. Bu cox yaxшы haldы.

Bir sыra юlkяlяrdя hяrbi, siyasi, ictimai vяziyyяt acыnacaqlы hal alыbdыr.

Hesab edirяm ki, xalqыmыzыn яldя etdiyi яn bюyцk nailiyyяt ictimai siyasi sabitlikdir.

Bunlarla yanaшы mцяyyяn problemlяr dя vardыr ki, onlarы da prezidentimiz acыq шяkildя diqqяtя чatdыrdы. Respublikada baш verяn

bяzi mяsяlяlяrin, xцsusяn koррupsiyaya qarшы mцbarizя ilя яlaqяdar hяyata keчirilmiш tяdbirlяrin onu qane etmяdiyini bildirdi. Bununla яlaqяdar bizim dя цzяrimizя mцяyyяn vяzifяlяr dцшцr.

Korrupsiyaya qarшы mцbarizя mяsяlяlяrindя biz, Mяrkяz vя Regional Яdliyyя Шюbяlяri olaraq bяlяdiyyяlяrlя iшin tяшkilinя xцsusu diqqяt yetirmяliyik."

Mяrkяz rяisi daha sonra vяtяndaшlarыn mцraciяtlяrinя baxыl-

masы mяsяlяsinя diqqяtlя yanaшmaьыn zяruriliyndяn danышыb: "Mяrkяzdя vяtяndaшlarыn qяbulu ilя baьlы heч bir problem yoxdur. Vяtяndaшlar istяdiklяri zaman gяlib qяbula dцшя bilirlяr. Amma яsas mяsяlя mцraciяtlяrin tяmini mяsяlяsidir. Dцzdцr, bяzi hallarda vяtяndaшыn mцraciяti dя haqsыz olur.

Amma bir чox mцraciяtlяrdя vяtяndaшыn qoyduьu tяlяblяri yerinя yetirmяk mцmkцndцr. 9 ayыn gюstяricilяrinя baxanda gюrцrцk ki, tя-

min olunmuш mцraciяtlяrin sayы цmumi daxil olmuш mцraciяtlяrя nisbяtяn чox aшaьыdыr. Gяlяcяkdя Regional Яdliyyя Шюbяlяri ilя birgя vяtяndaш mцraciяtlяrinin tяmin olunmasы istiqamяtindя iшlяri artыrmalыyыq."

Tяdbir ciddi fikir mцbadilяsi ilя davam etmiш vя mцzakirяlяrdяn sonra Regional Яdliyyя Шюbяlяrinin iшtirakы ilя bяlяdiyyяlяrin цmumrespublika konfransыnыn keчirilmяsi qяrara alыnmышdыr.

Bununla yanaшы tяdbirdя bцdcя vяsaitlяrinя qяnaяt edilmяsi mяqsяdi ilя elektron sяnяd dюvriyyяsindяn istifadяnin artыrыlmasы, hяmчinin hesabatlarыn tяqdim edilmяsi цчцn bцtцn bяlяdiyyяlяrя yeni tюvsiyя mяktubunun gюndяrilmяsi qяrara alыnыb.

Tяdbirdя cari ilin 9 ayыnыn yekunlarы mцzakirя edilmiш, bяlяdiyyяlяrin iшinin tяшkilindя qanuna mцvafiq, hцquqi cяhяtdяn kюmяk gюstяrilmяsi, bяlяdiyyя aktlarыnыn qanunvericiliyя uyьunlaшdыrыlmasы, lяьv olunmuш qanunsuz qяrarlarыnыn icrasыnыn tяmin edilmяsi, yol verilmiш qanun pozuntularыnыn aradan qaldыrыlmasы, bununla baьlы hцquqi tяdbirlяrin davam etdirilmяsi, habelя bяlяdiyyяlяrin mюvcud problemlяrinin aradan qaldыrыlmasы mяqsяdilя aidiyyяti dюvlяt qurumlarы ilя birgя fяaliyyяtin davam etdirilmяsi qяrara alыnыb.

Bяlяdiyyяlяr otellяrdяn vя dayanacaqlardan pul yыьa bilmir

Azяrbaycanda "Bяlяdiyyя qulluьuna mцsabiqяnin elan edilmяsi, sяnяdlяrin qяbulu, mцsabiqяnin keчirilmяsi vя nяticяlяrinin qiymяtlяndirilmяsi Qaydasы" tяsdiq edilib.

юdяnilmяdiyini soruшduq.

Suraxanы rayon Яmircan bяlяdiyyяsinin sяdri Rяfail Cяfяrov bildirir ki, bu bяlяdiyyяnin яrazisindя avtodayanacaq vя mehmanxanalar fяaliyyяt gюstяrmir: "Odur ki, bizim bцdcяyя bu istiqamяtdяn vergilяr daxil olmur".

Trend Nazirlяr Kabinetinin mяtbuat xidmяtinя istinadяn xяbяr verir ki, Qaydaya яsasяn mцsabiqя hяr bir namizяdin bilik sяviyyяsinin, peшя hazыrlыьыnыn, цmumi dцnyagюrцшцnцn, bяlяdiyyя icra aparatыnыn struktur bюlmяlяrindя mцvafiq vяzifяlяrя yararlы olmasыnыn mцяyyяn edilmяsi mяqsяdi ilя aш-

Юtяn ay Яdliyyя Nazirliyinin Bяlяdiyyяlяrlя Иш Mяrkяzinin, Nяsimi Bяlяdiyyяsinin, "Bяlяdiyyя hяyatы" qяzetinin vя Almaniya Beynяlxalq Яmяkdaшlыq Tяшkilatыnыn (GИZ) tяшkilatчыlыьы ilя keчirilяn "Яmlak vergisi: yeniliklяr vя problemlяrin hяlli yollarы" mюvzusunda seminarda bяlяdiyyя sяdrlяri avtodayanacaqlardan vя mehmanxanalardan vergi toplaya bilmяdiklяrini deйибляр.

"Avtodayanacaq xidmяtindяn istifadяyя gюrя Bakы шяhяr Иcra Hakimiyyяti bяlяdiyyяlяrя rцsum юdяmяlidir. Onlardan daxil olan юdяniшlяrin yerli bцdcяyя aid edilmяsi yяqin ki, heч bir dюvlяt orqanыnы vя ya icra strukturunu narazы salmamalыdыr. Qaydaya яsasяn avtodayanacaqdan istifadя edяn avtomobillяrin hяr birindяn 10 qяpik bяlяdiyyяnin hesabыna rцsum юdяnilmяlidir. Avtomobil sahiblяrindяn Bakы Шяhяr Иcra Hakimiyyяti юdяniш toplasa da, bяlяdiyyяnin hesabыna bir qяpik dя olsa юdяniш hяyata keчirilmяyib. Bir zamanlar bяlяdiyyяlяrin reklam fяaliyyяti ilя mяшьul olmaq vя vergi toplamaq hцququ vardы. Amma icra hakimiyyяti reklamdan gяlяn gяlirdяn bяlяdiyyяyя rцsum юdяmirdi. Nяticяdя sonradan bu qanunilяшdirildi, reklamdan gяlir ancaq icra hakimiyyяtinя mяxsus oldu. Иndi dя Bakы Шяhяr Иcra Hakimiyyяti avtodayanacaq xidmяtindяn gяlяn gяlirdяn bяlяdiyyяyя rцsum юdяmir. Ola bilsin ki, avtodayanacaqdan gяlяn gяlir dя ancaq icra hakimiyyяtinя чatsыn. Elя bu proses ona dorьu gedir", - deyя Bakы шяhяri, Binяqяdi rayon M.Я.Rяsulzadя bяlяdiyyяsinin sяdri Hцmbяt Hцseynov bildirmiшdi.

Digяr bяlяdiyyя rяsmilяri ilя dя яlaqя saxlayыb, avtodayanacaq xidmяtindяn istifadяyя gюrя, yerli bцdcяyя rцsumun юdяnilib-

Nяrimanov Bяlяdiyyяsinin sяdri Tяmraz Taьыyev isя bildirdi ki, "Яmlak vergisi: yeniliklяr vя problemlяrin hяlli yollarы" mюvzusunda seminarda sяslяndirilяn tяnqidlяrdяn sonra bu istiqamяtdя cцzi dя olsa dяyiшikliklяr var: "Avtodayanacaq xidmяtindяn istifadяyя gюrя Bakы шяhяr Иcra Hakimiyyяti bяlяdiyyяyя cцzi dя olsa vergi юdяyir.

Hяmчinin bяlяdiyyяmizin яrazisindя yerlяшяn otellяr dя yerli bцdcяyя юdяniшlяr hяyata keчirirlяr".

Sumqayыt Шяhяr bяlяdiyyяsinin mяtbuat xidmяtinin rяhbяri Rяhman Orxan bildirdi ki, Sumqayыtda olan mehmanxanalardan vergi toplamaq olmur: "Bяlяdiyyяmizin яrazisindя iki mehmanxana var: "Dalьa" vя "Sumqayыt". Mяcburi kючkцnlяr "Sumqayыt" mehmanxanasыnda mяskunlaшdыьы цчцn mehmanxana юz istiqamяti цzrя fяaliyyяt gюstяrя bilmir. "Dalьa" mehmanxanasыna isя gяlяn yoxdur. Sumqayыtda 46 avtomobil dayanacaьы var ki, onlarыn yalnыz 25-dяn vergi toplamaq mцmkцndцr".

Sorьuda iшtirak edяn digяr bяlяdiyyя nцmayяndяlяri dя avtodayanacaq xidmяtinя gюrя bяlяdiyyяlяrя verginin юdяnilmяdiyini bildirdilяr. "Bяlяdiyyяnin maliyyяsinin яsaslarы haqqыnda" vя "Yerli (bяlяdiyyя) vergilяr vя юdяniшlяr haqqыnda" qanunlardan irяli gяlяrяk Vergilяr Nazirliyinin 13 may 2015-ci il tarixli яmri ilя tяsdiq edilmiш "Yerli (bяlяdiyyя) vergi vя юdяniшlяrin hesablanmasы, юdяnilmяsi vя uчotu ilя baьlы Metodiki Vяsait"dя dя aчыqaydыn yazыlыr ki, bяlяdiyyя яrazilяrindя olan hцquqi vя fiziki шяxslяrя

mяxsus olan ixtisaslaшdыrыlmыш avtomobil dayanacaqlarы vя ya bяlяdiyyяlяrin qяrarыna яsasяn mцяyyяn edilmiш yerlяrdя bцtцn nюv nяqliyyat vasitяlяrinin daimi vя ya mцvяqqяti dayanacaqlarы цчцn hяr bir nяqliyyat vasitяsi цчцn sutkada 0,1 manatdan чox olmamaqla юdяniшlяr yerli bцdcяyя юdяnilmяlidir.

Bu gцn real vяziyyяt ondan ibarяtdir ki, dayanacaq sahiblяri olan hцquqi vя fiziki шяxslяr bяlяdiyyяlяrя qanunla aid edilяn юdяniшi hяyata keчirmir.

Bakы bяlяdiyyяlяrinя vяsaitin kючцrцlmяmяsindяn baшqa, aidiyyяti icra strukturlarы tяrяfindяn bяlяdiyyяlяrя sяrbяst шяkildя dayanacaq tяшkilinя dя imkan verilmir.

Sяbяb kimi onlarыn torpaq mцlkiyyяtinя sahib olmamasы gюstяrilir.

Bir чox bяlяdiyyяlяr mяhяllяdaxili gecя dayanacaqlarыnы tяшkil etmяyя чalышsalar da, hazыrda onlar ciddi maneяlяrlя цzlяшmяk mяcburiyyяtindя qalыb. Bu gцn bяlяdiyyяlяr tяrяfindяn yыьыlan vяsait, ancaq avtobuslarыn son dayanacaqlarыndan яldя edilir.

Bakы Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin tяsяrrцfat hesablы Xцsusi Tяyinatlы Avtonяqliyyat Иdarяsi, o cцmlяdяn digяr юzяl strukturlar bu vяsaiti юdяmяkdяn yayыnыrlar.

Bяlяdiyyя rяsmilяri ilя sюhbяt zamanы o da mяlum oldu ki, bяlяdiyyяlяr daxilindя vergitutma obyektlяrinin vя vergi юdяyicilяrinin uчotu ilя baьlы proqram hazыrlanыb.

Proqramda yeni vergi vя юdяniшlяrin hesablanmasы, onunla baьlы mцvafiq шяhadяtnamяlяrin, tяdiyyя bildiriшlяrinin avtomatik olaraq чatdыrыlmasы, elяcя dя vergi vя юdяniшlяr цzrя яldя olunan vяsaitin xяrclяnmяsi цzrя hesabatlarыn hazыrlanmasы da nяzяrdя tutulub.

Бizimyol.info

Belediyye.info цчцn mцsabiqяyя buraxыlыrlar.

Bяlяdiyyя orqanlarыna qulluьa qяbul olunmaq цчцn mцsabiqяdя iшtirak etmяk istяyяn шяxs mцsabiqя elan edilяn gцndяn etibarяn 30 (otuz) gцn mцddяtindя bяlяdiyyяnin icra aparatыna mцvafiq sяnяdlяri tяqdim etmяlidir.

Sяnяdlяrin qяbulu baшa чatdыqdan sonra 30 (otuz) gцn mцddяtindя mцsabiqя komissiyasы tяrяfindяn mцsabiqя keчirilir. Mцsabiqя zamanы namizяdin sual vя tapшыrыqlarы yerinя yetirmяsi vя mцsahibя zamanы suallara verdiyi cavablar mцsabiqя

Bяlяdiyyя qulluьunda iшlяmяk istяyяnlяrin nяzяrinя karlыq шяraitindя шяffaf цsullarla keчirilir.

Qaydaya gюrя, on altы yaшыna чatmыш, irqindяn, milliyyяtindяn, dinindяn, dilindяn, cinsindяn, sosial mяnшяyindяn, яmlak vяziyyяtindяn, yaшayыш yerindяn, яqidяsindяn, ictimai vя digяr birliklяrя mяnsubiyyяtindяn asыlы olmayaraq, mцvafiq vяzifяnin tяlяblяrinя uyьun peшя hazыrlыьыna malik olan vя Azяrbaycan Respublikasыnыn dюvlяt dilini sяrbяst bilяn, habelя bяlяdiyyя qulluьuna qяbul edilmяk цчцn qanunvericiliklя mцяyyяn olunmuш шяrtlяrя cavab verяn Azяrbaycan Respublikasыnыn vяtяndaшlarы bяlяdiyyя qulluьuna qяbul edilmяk

komissiyasыnыn цzvlяri tяrяfindяn ballarla qiymяtlяndirilir vя "Namizяdin mцsabiqяdя qiymяtlяndirilmяsinя dair bal cяdvяli" ilя rяsmilяшdirilяrяkmцsabiqя komissiyasыnыn sяdrinя tяqdim edilir.

Bu Qaydanыn 3 nюmrяli яlavяsinя яsasяn hazыrlanmыш yekun protokol 2 (iki) il mцddяtindя mцsabiqя komissiyasыnda saxlanыlыr.

Namizяdin tяlяbi яsasыnda ona 3 (цч) gцn mцddяtindя mцsabiqяnin nяticяsi цzrя topladыьы bal haqqыnda tяsdiq edilmiш formada arayыш verilir.

Trend

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.10

№ 10-11 (133-134), Октйабр-Нойабр 2015

АЗЯРБАЙЪАН БЯЛЯДИЙЙЯЛЯРИ

Nizami bяlяdiyyяsi sosialyonцmlц layihяlяrя цstцnlцk verir Bakы шяhяr Nizami Bяlяdiyyяsi paytaxtыn sayыlan seчilяn bяlяdiyyяlяrindяn hesab olunur. Xatыrladaq ki, yerliюznцidarяetmя sisteminя yaradыlan шяraiti dцzgцn qiymяtlяndirяrяk яrazidя yaшayan яhalinin sosial rifah halыnыn yaxшыlaшdыrыlmasы, dюvlяt tяrяfindяn nяzяrdя tutulan layihяlяrindяn kяnar iшlяrin gюrцlmяsi, aztяminatlы яhali qruplarыnыn sosial vяziyyяtinin yaxшыlaшdыrыlmasы, mяhяllя vя mяhяllяdaxili yollarda abadlыq iшlяrinin aparыlmasы vя mяiшяt tullantыlarыnыn яrazidяn tяmizlяnmяsi Nizami bяlяdiyyяsinin gцndяlik fяaliyyяt istiqamяtlяrindяndir.

Bu gцnlяrdя altыaylыq hesabatla seчicilяrinin qarшыsыna чыxan bяlяdiyyяnin fяaliyyяtiylя maraqlanыb "Bяlяdiyyя hяyatы" qяzeti цчцn maraqlы faktlar яldя etdik. Беля ки, бяlяdiyyянин sяdri Vцqar Quliyev seчicilяrinin qarшыsыndakы чыxышыnda maraqlы mяqamlara toxunub. Щямин мягамлардан бязилярини oxucularыn diqqяtinя чatdыrыrыq: - Яhali bяlяdiyyяnin sяlahiyyяtindя olan mяsяlяlяrlя baьlы mцraciяt etdikdя heч bir яrizя vя mцraciяt diqqяtdяn kяnarda qalmыr. Bцtцn imkanlar яhalinin qayьыlarыnы aradan qaldыrmasыna yюnяldilir. Яhali vя mцxtяlif tяшkilatlar tяrяfindяn daxil olan яrizя vя mяktublara mцvafiq mцddяt яrzindя cavab verilir.

- Maliyyя imkanlarы чяrчivяsindя rayonun yerli sosial mяsяlяlяrinin hяllindя, aztяminatlы яhalinin sosial mцdafiяsinin gцclяndirilmяsindя, sakinlяrinin asudя vaxtlarыnыn sя-

mяrяli keчirilmяsi цчцn yaшayыш binalarыnыn hяyяtlяrindя abadlыq vя quruculuq iшlяrinin aparыlmasыnda, gяnclяrin vяtяnpяrvяrlik ruhunda bюyцmяsindя vя idmana maraьыnыn artыrыlmasыnda fяal iшtirak edilir.

- Nizami Bяlяdiyyяsi tяrяfindяn daxili maliyyя vяsaiti hesabыna ilk yarыmillik mцddяtdя rayon яrazisindя yaшayыш binalarыnыn giriшlяrinя 32 яdяd 2 taylы kodlaшdыrыlmыш dяmir qapы, hяyяtlяrdя 138 яdяd oturacaq vя 1 sюhbяtkeш quraшdыrlmжшдыр.

prospekti 66 saylы цnvanda yerlяшяn xeyir-шяr evindя gцndя bir dяfя Nizami rayon яrazisindя yaшayan 103 nяfяr tяnha, kimsяsiz vя hяddindяn чox ehtiyacы olan insanlar isti yemяklя tяmin edilirlяr.

- Nizami Bяlяdiyyяsi cяmiyyяtimizя intelektual gяnclяrin yetiшmяsindя sяylя чalышыr. Bяlяdiyyяnin nяzdindя olan "Uшaq-шahmat mяktяbi"ndя 6-9 yaш qrupu arasыnda 14 nяfяr mяktяbli шahmatыn sirlяrini юyrяnirlяr. Hяmin "Шahmat mяktяbi"nin 2 nяfяr yetirmяsi

- Azяrbaycan xalqыnыn milli bayramы olan 28 May Respublika Gцnц mцnasibяtilя Nizami Bяlяdiyyяsinin mini-futbol meydanчasыnda Nizami Bяlяdiyyяsi ilя Keшlя Bяlяdiyyяsinыn kamandalarы arasыnda futbol цzrя yoldaшlыq gюrцшц keчirilmiшdir.

- 26 aprel "Чernobыl" qяzasыnыn anыm gцnц ilя яlaqяdar olaraq Azяrbaycan Respublikasы "Чernobыl Яlillяri" Иttifaqыnыn Nizami rayon шюbяsin-dяn daxil olan mцraciяtя яsa-sяn 50 nяfяr

Vцqar Quliyev, Бакы шящяри Низами Бялядиййясинин сядри

Aзяrbaycan Respublikasы Prezidentinin 22 sentyabr 2015-ci il tarixli Sяrяncamы ilя Бакы шящяри Низами Район Иъра Щакимиййятинин башчысы тяйин едилмиш Arif Qasыmov Nizami Bяlяdiyyяsinin inzibati binasыnda bяlяdiyyя цzvlяri vя qulluqчularы ilя gюrцш кечирмишдир. Gюrцшdя bяlяdiyyяnin fяaliyyяtiylя maraqlanan icra baшчыsы bяlяdiyyя цzvlяrinя tяklif vя tюvsiyyяlяrini verмишдир. Sonda xatirя шяkli чяkilib.

- Bakы шяhяri Nizami rayonu Q.Qarayev p-ti 126 saylы binanыn qarшыsыnda bяlяdiyyяyя mяxsus "Bяlяdiyyя uшaq futbol" mяktяbi 3 yaш qrupu цzrя ilk yarыmillik mцddяtindя mяшqlяr keчirilir.

- Humanitar mяsяlяlяrin hяllini bяlяdiyyя daim diqqяt mяrkяzindя saxlayыr. Belя ki, Nizami Bяlяdiyyяsinin istifadяsindя olan Q.Qarayev

ilk altы ay яrzindя Respublika birinciliyindя iшtirak edяrяk mцkafata layiq gюrцlublяr.

- Nizami Bяlяdiyyяsinin mini-futbol meydanчasыnda Ulu юndяr Heydяr Яliyevin яziz xatirяsinя hяsr olunan Nizami rayon mяktяblilяri arasыnda mini-futbol цzrя rayon turniri bяlяdiyyяnin yaddaqalan tяdbirlяrindяndir.

aьыr vяziyyяtdя olan "Чernobыl" яlillяrinя яrzaq payы verilib.

- Nizami Bяlяdiyyяsinя Nizami rayon Mцharibя, Яmяk, Silahlы Qцvvяlяr vя Hцquq mцhafizя orqanlarы veteranlarы шurasыnыn, Azяrbaycan Respublikasы Qыzыl Aypara cяmiyyяtinin Nizami rayon bюlmяsindяn, Bakы шяhяr Aьsaqqallar шцrasыnыn rayon tяшkilatыndan daxil olmuш mяktublarы

Keчmiш sяdrlяr bяlяdiyyяlяrя qarшы?..

Vцqar TОФИГЛИ, "Bяlяdiyyяlяrin fяaliyyяtinin tяbliьi" Иctimai Birliyinin sяdri Иlk bяlяdiyyя seчkilяrindяn 16 il юtцr. Birinci seчkilяrdяn sonra formalaшan bяlяdiyyяlяrdя цzя чыxan яsas problemlяrdяn biri sяdr kreslosu uьrunda mцbarizя idi. O illяrdя Bakыda formalaшan 49 bяlяdiyyяdя ilk цч il яrzindя 25 dяfя sяdr dяyiшikliyi baш vermiшdi. Nяrimanov vя Xяtai bяlяdiyyяsindя hяtta mяsяlя bюyцyяrяk mяhkяmяyяdяk uzanmышdы. Bяzяn bяlяdiyyяdя iki sяdr vя iki mюhцrцn olmasы vя ya sяdrin mюhцrц qaytarmamasы hallarыnda rast gяlmяk olurdы.

Bu bir tяrяfdяn tяcrцbяsizlikdяn, kadr seчimindяki problemlяrdяn qaynaqlanыrdыsa, digяr tяrяfdяn icra strukturlarыnыn bu iшя maraqlы olmasыyla baglы idi. Belя ki, bяzi rayon icra strukturlarы bяlяdiyyяnin юzlяrinя rяqib gюrdцklяridяn onlarыn inkiшafыna maraqlы deyildilяr vя bu mяqsяdlя mяhz sяdrlik kreslosu uьrunda mцbarizяyя bir nюv

rяvac verirdilяr. Mяqsяd yeni yaranan strukturu gюzdяn salmaq idi.

Artыq bu prorses arxada qalыb. Иstяr icra sturkuturlarы, istяrsяdя bяlяdiyyя цzvlяri mяsяlяni kюklц шяkildя baшa dцшdцklяrindяn bц gцn artыq kreslo davasыna rast gяlinmir. Bu istiqamяtdя apardыьыmыz mцшahidяlяr gюstяrir ki, mцяyyяn mяnada mцbarizя цsulu bu gцn bir qяdяr fяrqlяnir. Tяяssцflя demяliyik ki, indi bu mцbarizя цsulu baшqa cяbhяdя mцharibяyя keчib. Belя ki, bir sыra hallarda sяdrlяr vяzifя maaшlarыnы vaxtыnda, mяhz vaxtыnda almamaqla gяlяcяkdя bяlяdiyяyя aчыq mцharibя etmяk цчцn юzlяrinя шans veriblяr.

Belя ki, яmяkhaqqы almыr vя guya maaшsыz fяaliyyяt gюstяrmяklя sistemin inkiшafыna tяkan vermяk istяyirlяr. Mяqsяd isя tam baшqadыr.

Sяdr seчilmяdiklяri halda bяlяdiyйяyя qarшы iddia qaldыrmaqla яmяkhaqqы tяlяb etmяk. Bu gцn illik bцdcяsi 30-40 min manat olan bяlяdiyyяdяn beш ilik яmякhaqqы tяlяb etmяk яn azы gцlцncdцr.

Nяzяrя alaq ki, bu sяdrlяrin dolanышыqlarы elя bяlяdiyyяdяn olub vя яmяkhaqqlarыnы da bu vя ya digяr шяkildя min oyundan чыx-

maqla bяlяdiyyя bцdcяsindяn qazanыblar. Bu gцn bu cцr addыmlarыn atыlmasы yolverilmяzdir. Vя heч bir mяntiqя sыьmыr.

Dцшцnцrяm ki, keчmiш sяdrlяrin vя bяlяdiyyяnin digяr mяsul шяxslяrinin bu tipli hяrяkяtlяrя yol vemяmяsi mяqsяdiylя istяr qanunvericlikdя, istяrsяdя normativhцquqi aktarda dяyiшiklik etmяklя sяdrlяrin цzяrinя dцшяn mяsuliyyяt yцkцnц artыrmaq lazыmdыr. Иllяrlя чalышdыьы orqana qarшы bu cцr addыmlar atmaqla чяtin bir durumla цz-цzя qalan bяlяdiyyяni mяhkяmяyя sцrцklяmяk yolverilmяzdir vя heч bir mяnяvi dяyяrlяrя sюykяnmir. Bu gцn kifayяt qяdяr bяlяdiyyяlяr var ki, bu doqquz aydыr ki, keчmiш sяdrlяrin sцni шяkildя yaratdыqlarы borclarы qaytarmaqla mяшьuldurlar.

Demяk belя чыxыr ki, indi seчilяn bяlяdiyyя sяdrlяrи dя keчmiш sяdrlяri bяlяdiyyяni borclu qoyduqlarы цчцn mяhkяmяyя vermяldirlяr...

Dцшцnmяk olar ki, bu tipli yaranan mяsяlяlяrя yeni seчilяcяk millяt vяkillяri Milli Mяclиsin iclaslarыnda aydыnlыq gяtirяcяklяr.

elяcяdя Nizami bяlяdiyyяsinя aztяminatlы ailяlяrdяn daxil olan яrizя vя mцraciяtlяrя яsasяn Yeni il Bayramы mцnasibяtilя 75 nяfяr, Novruz Bayramы ilя яlaqяdar 100 nяfяr, Nizami rayonunda yaшayan 20 nяfяr Bюyцk Vяtяn Mцharibяsi iшtirakчыlarыnыn ailяlяrinя maddi yardыm edilmiшdir vя Ramazan bayramы mцnasibяti ilя 50 nяfяrin bayram sovqatы ilя tяmin edilmяsi hяyata keчirilmiшdir.

- Bakы шяhяrindя ekoloji tarazlыьыn qorunub saxlanmasы vя geniшlяndirilmяsi mяqsяdi ilя respublikamыzda hяyata keчirilяn "aьacяkmя" kаmpaniyasыnda Nizami Bяlяdiyyяsi Rayon Иcra Hakimiyyяti vя Yeni Azяrbaycan Partiyasыnыn Nizami rayon tяшkilatыnыn birgя keчirdiyi bцtцn tяdbirlяrdя yaxыndan iшtirak edяrяk rayon яrazisindя tяmizlik iшlяri aparыlaraq 2500 яdяd yeni aьaclar яkilmiшdir.

"Bяlяdiyyя hяyatы" qяzeti

Ruslan Atakiшiyev, Sevinc Mяmmяdova vя Radil Fяtullayevin hяmмцяlllfliyi, o cцmlяdяn Яdliyyя Nazirliyinin Bяlяdiyyяlяrlя Иш Mяrkяzinin rяisi Mehdi Sяlimzadяnin baш redaktorluьu иля nяшr edilяn “Бялядиййялярдя субвенсийа лайищяляринин щазырланмасы цзря БЯЛЯДЧИ” kitabы Almaniya Beynяlxalq Яmяkdaшlыq Tяшkilatыnыn (GИZ) "Cяnubi Qafqazda Yerli юzцnцidarяetмя" proqramы чяrчivяsindя hazыrlanыb.

Kitabda bяlяdiyyя bцdcяsinin formalaшmasы mяnbяlяri, dюvlяt vя bяlяdiyyя bцdcяsinin qarшыlыqlы mцnasibяtlяri, o cцmlяdяn subvensiya maliyyяlяшmяsinin bяlяdiyyяlяrin inkiшafыna tяsiri kimi mяsяlяlяr юz яksini tapmышdыr. Nяшrdя

hяmчinin 3 praktiki subvensiya layihяlяri oxucularыn diqqяtinя чatdыrыlыb. Kitabda habelя subvensiya цчцn tяlяb olunan sяnяdlяrin siyahыsы tяqdim edilib.

Kitab bu vя ya digяr шяkildя bяlяdiyyя sistemiylя baьlы olanlar цчцn nяzяrdя tutulub.

№ 10-11 (133-134), Октйабр-Нойабр 2015

Мещди СЯЛИМЗАДЯ, Яdliyyя Nazirliyinin Bяlяdiyyяlяrlя iш mяrkяzinin rяisi

Azяrbaycanda bяlяdiyyяlяr яmlak vergisinin yыьыlmasы mяsяlяsindя dayandыьы yerdяn чыxmalыdыr. Чцnki bяlяdiyyяlяrin яsas maliyyя mяnbяyi яmlak vergilяridir. Bяlяdiyyя vergilяrinin toplanmasыnda bцtцn bяlяdiyyяlяr fяaliyyяtlяrini bu sahяyя yюnяltmяli, maliyyя imkanlarыnы artыrmaqla qarшыda duran vяzifяlяri yerinя yetirmяlidirlяr.

Trend xяbяr verir ki, bunu Яdliyyя Nazirliyinin Bяlяdiyyяlяrlя iш mяrkяzinin rяisi Mehdi Sяlimzadя Яdliyyя Nazirliyinin Bяlяdiyyяlяrlя Иш mяrkяzinin, Nяsimi bяlяdiyyяsinin, "Bяlяdiyyя hяyatы" qяzetinin vя Almaniya Beynяlxalq Яmяkdaшlыq Tяшkialtыnыn (GИZ) tяшkilatчыlыьы ilя "Яmlak vergisi: yeniliklяr vя problemlяrin hяlli yollarы" mюvzusunda keчirilяn seminarda deyib.

"Azяrbaycanda яksmяrkяzlяшdirmя siyasяtinin vя yerli юzцnцidarяetmяnin tяkmillяшdirilmяsinin baшlыca istiqamяtlяri" mюvzusunda чыxыш edяn M.Sяlimzadя qeyd edib ki, юlkяdя hяyata keчirilяn яksmяrkяzlяшdirmя siyasяti uьurla davam edir: "Lakin Azяrbaycanda bu sahяdя xeyli irяlilяyiшin olmasыna baxmayaraq, hяlя dя яksmяrkяzlяшdirmяnin lazыmi sяviyyяsini tяmin etmяk

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

mяrяli yerli юzцnцidarяetmя sistemini inkiшaf etdirmяkdяn ibarяt olmalыdыr ki, bu da Azяrbaycanda hцquqi demokratik dюvlяt quruculuьunun zяruri шяrtlяrindяn biridir".

Onun sюzlяrinя gюrя, яhaliyя gюstяrilяn xidmяtlяrin keyfiyyяtinin yцksяldilmяsi dюvlяt idarяetmя funksiyalarыnыn яksmяrkяzlяшdirilmяsi ilя sыx baьlыdыr: "Buna gюrя dя bяlяdiyyяlяrin mцstяsna funksiyalarы qanunvericiliklя mцяyyяnlяшdirilmяli vя funksiyalarыn yerinя yetirilmяsi цчцn dюvlяt onlarы tяlяb olunan bцdcя vяsaitlяri vя mцlkiyyяtlя tяmin etmяlidir".

Mещди Sяlimzadя bildirib ki, Azяrbaycanda hяyata keчirilяn яksmяrkяzlяшdirmя siyasяti bяlяdiyyяlяrdя hesabatlыlыьыn, cavabdehliyin gцclяndirilmяsi idarяetmяnin sяmяrяliliyinin artыrыlmasы vя maliyyя mцstяqilliyinin tяmin edilmяsinя шяrait yaratmalыdыr: "Bu baxыmdan яksmяrkяzlяшdirmя siyasяti yerli юzцnцidarяetmяnin inkiшafыnыn maliyyя-iqtisadi, tяшkilati vя hцquqi aspektlяri ilя baьlы bir sыra mяsяlяlяri яhatя etmяlidir".

Mяrkяzin rяisi qeyd edib ki, bяlяdiyyяlяrdя яhaliyя lazыm olan hяcmdя ictimai xidmяtlяrin gюstяrilmяsini tяmin edя bilяcяk bяlяdiyyяlяrdя zяruri maliyyя-iqtisadi bazasыnыn olmamasы yerli юzцnцidarяetmя orqanlarыnыn яn kяskin problemlяrindяn biridir: "Bu sahяdя яsas чatышmazlыqlar bцtцn sяviyyяdя bцdcяlяrin formalaшdыrыlmasы sisteminin qeyriшяffaflыьы, hяvalя olunmuш sяlahiyyяtlяrlя onlarыn yerinя yetirilmяsinя ayrыlmыш maliyyя vяsaitlяrinin uyьunsuzluьu, yerli bцdcяlяrin formalaшdыrыlmasыnda xяrc prinsiplяrindяn istifadя olunmasыndan ibarяtdir. Bu, bцdcя prosesinin bцtцn iшtirakчыlarыnы bцdcя vяsaitlяrinя qяnaяt etmяkdяnsя, bu vяsaitlяri daha чox xяrclяmяkdя maraqlы edir".

Bяlяdiyyяlяrin inkiшafы цчцn xцsusi dюvlяt yardыmы proqramlarы hazыrlanmalыdыr цчцn kifayяt qяdяr istifadя olunmamыш imkanlar mюvcuddur. Hцquqi sistemin daha da inkiшaf etdirilmяsi vя yerli юzцnцidarяetmя sahяsindя Avropa Xartiyasыnыn mцddяalarыna tam яmяl edilmяsinя nail olunmasы, yerli юzцnцidarяetmя orqanlarыna lazыmi funksional sяlahiyyяtlяrin verilmяsi mяsяlяsinin hяll olunmasы, bяlяdiyyяlяrin sayыnыn чox olmasы nяzяrя alыnaraq birlяшmя prosesinin davam etdirilmяsi, maliyyя resurslarыnыn yerli bцdcя problemini hяll edя bilяcяk sяviyyяyя qяdяr artыrыlmasы, bцdcя яksmяrkяzlяшdirilmяsi proseslяrinin gцclяndirilmяsi, mцxtяlif sяviyyя bцdcяlяri arasыnda transferlяrin шяffaflыьыnыn artыrыlmasы vя s. ilя baьlы problemlяr aradan qaldыrыlmalыdыr".

Mяrkяz rяisinin fikrincя, Azяrbaycanda yerli юzцnцidarяetmя orqanlarыnыn qarшыsыna чыxan vя yerli юzцnцidarяetmя institutunun inkiшafыnda mцяyyяn problemlяr mюvcuddur: "Ona gюrя dя юlkяdя yerli юzцnцidarяetmяnin inkiшafыnы tяmin etmяk цчцn strateji mяqsяdlяr mцяyyяnlяшdirilmяli, yerli юzцnцidarяetmяnin gяlяcяk inkiшafыnыn baшlыca mяqsяdlяri insan potensialыnыn artыrыlmasыna vя hяr bir bяlяdiyyя qurumunda яhalinin hяyat шяraitinin yaxшыlaшdыrыlmasыna yюnяldilmяlidir. Hesab edirik ki, dцnyada mюvcud olan mцxtяlif яksmяrkяzlяшdirmя modellяrini, hяmчinin yerli reallыqlarы vя dюvlяt idarяetmя яnяnяlяrini nяzяrя almaqla, Azяrbaycanыn юzцnяmяxsus яksmяrkяzlяшdirmя strategiyasы iшlяnib hazыrlanmalыdыr. Belя ki, respublikamыzda hakimiyyяtin mцxtяlif sяviyyяlяrinin qarшыlыqlы fяaliyyяti dяqiq mяqsяdlяrя vя vяzifяlяrя malik цmumdюvlяt strategiyasыna яsaslanmalыdыr. Belя aydыn vя rasional mцnasibяtlяrin olmamasы юlkяnin inkiшafыnыn uzunmцddяtli mяqsяdlяrinin reallaшdыrыlmasыna mяnfi tяsir gюstяrя bilяr, mцxtяlif mяnfi nяticяlяrin meydana gяlmяsinя sяbяb ola bilяr.

Strategiyanыn mяqsяdi - dюvlяt idarя etmяsinin яksmяrkяzlяшdirilmяsinin яsas istiqamяtlяrini, yollarыnы vя цsullarыnы mцяyyяnlяшdirmяk vя sя-

O яlavя edib ki, dюvlяt siyasяti чяrчivяsindя zяruri tяшkilati tяdbirlяrin reallaшdыrыlmasы ilя baьlы monitorinqlяrin keчirilmяsi tяlяb olunur: "Bununla яlaqяdar, яksmяrkяzlяшdirmя proqramыnыn gяlяcяkdя reallaшdыrыlmasыna vя yerli юzцnцidarяetmяnin inkiшafы цчцn mяsuliyyяt daшыyan mяrkяzi orqanыn yaradыlmasы mяqsяdяuyьun olardы".

M.Sяlimzadя hяmчinin bildirib ki, Azяrbaycanda yerli юzцnцidarяetmяnin gяlяcяk inkiшafы baxыmыndan mюvcud problemlяrin bюyцk bir hissяsi yalnыz яksmяrkяzlяшdirmя siyasяtinin tяrkib hissяsi kimi yerli юzцnцidarяetmяnin inkiшafы sahяsindя dюvlяt siyasяti чяrчivяsindя hяll oluna bilяr: "Bu siyasяtin formalaшdыrыlmasыnыn vя reallaшdыrыlmasыnыn prinsiplяrindяn biri kimi mяrkяzi hakimiyyяt orqanlarы vя yerli юzцnцdarяetmя orqanlarыnыn qarшыlыqlы fяaliyyяti vя яmяkdaшlыьы qяbul olunmalыdыr. Bu orqanlar arasыndakы mцnasibяtlяr keyfiyyяtcя yeni яsaslarla qurulmalы vя inzibati diktatura deyil, daha чox яmяkdaшlыq prinsiplяrinя vя qanuna яsaslanmalыdыr".

Onun fikrincя, yaranmыш problemlяri hяll etmяk цчцn юlkя miqyasыnda maariflяndirmя, tяbliьat, izahat iшlяri aparыlmalы, yerli юzцnцidarяetmя sisteminin mahiyyяti, xцsusiyyяti vя funksiyalarы haqqыnda vяtяndaшlarda geniш tяsяvvцr yaradыlmalыdыr.

Mяrkяz rяisi hesab edir ki, Azяrbaycanda bяlяdiyyяlяrin gяlяcяk inkiшafы baxыmыndan яksmяrkяzlяшdirmя siyasяti чяrчivяsindя xцsusi dюvlяt yardыmы proqramlarы iшlяnib hazыrlanmalыdыr.

Onun fikrincя, Azяrbaycan шяraitindя яksmяrkяzlяшdirmя mяsяlяlяri sahяsindя, o cцmlяdяn яksmяrkяzlяшdirmяnin siyasi, maliyyя, idarяetmя aspektlяri цzrя elmi tяdqiqat iшlяrinin aparыlmasы tяlяb olunur. Яksmяrkяzlяшdirmя problemlяrinin araшdыrыlmasы sahяsindя xцsusi bir mяrkяzin yaradыlmasыna da xцsusi ehtiyac duyulur.

Фярщад ЯЗИЗОВ,

ШREM beynяlxalq elmi яlaqяlяri geniшlяndirir

AMEA Шяki Regional Elmi Mяrkяzinin elmi iшlяr цzrя юlkяlяrindяn olan alim vя direktor mцtяxяssislяr iшtirak etmiшlяr. mцavini, Oktyabr ayыnыn 29-da b.ц. PhD Aqrar Universitetinin akt zalыnda Azяrbaycan Respublikasыnda sяnayenin inkiшafыna dair 2015-2020-ci illяr цчцn Dюvlяt Proqramыnыn icrasы ilя baьlы AMEA Rяyasяt Heyяtinin 28 yanvar 2015-ci il tarixli 3/2 saylы Qяrarы ilя яlaqяdar "Azяrbaycan 2020 - gяlяcяyя baxыш" Иnkiшaf Konsepsiyasы vя ona mцvafiq Milli Fяaliyyяt Planы hazыrlanmышdыr.

Dюvlяt Proqramыnыn hяyata keчirilmяsi цzrя tяdbirlяr planыna uyьun olaraq, Шяki Regional Elmi Mяrkяzdя 20152020-ci illяr цzrя tяsdiqlяnmiш Elmi-tяdqiqat iшlяrinin proqramы чяrчivяsindя ayrы-ayrы шюbяlяr цzrя яldя edilmiш nяticяlяrin sяnayedя tяtbiqinin surяtlяndirmяk mяqsяdilя onlarыn istehsalat sыnaьыnыn tяшkil edilmяsi, beynяlxalq tяcrцbяnin юyrяnilmяsi vя innovasiyalarыn tяtbiqi, яlaqяlяrin geniшlяndirilmяsi nяzяrdя tutulmuшdur.

Qeyd olunanlarы яsas gюtцrяrяk Шяki Regional Elmi Mяrkяzin rяhbяrliyi vя яmяkdaшlarы bu istiqamяtdя fяaliyyяtlяrinin geniшlяndirilmяsi mяqsяdilя Шяki Regional Elmi Mяrkяzindя icra olunan tяdqiqat iшlяrinя yaxыn fяaliyyяtlя mяшьul olan юlkяlяrin Elmi-tяdqiqat Иnstitutlarы vя mцvafiq qurumlarы ilя elmi-texniki яmяkdaшlыьы qurmaьa чalышmышlar.

Bu baxыmdan 2015-ci il uьurlu olmuшdur. Belя ki, bu ilin aprel ayыnda Шяki Regional Elmi Mяrkяzin direktoru, f-.r.ц. PhD Yusif Шцkцrlц Rumыniyanыn Sinai шяhяrindя keчirilяn "Цzvц kяnd tяsяrrцfatы - indi vя gяlяcяk" adlы, "Xяzяr dяnizi vя Mяrkяzi Asiya ipяk cяmiyyяti" vя Rumыniyanыn "Biomцhяndislik, Biotexnologiya vя Яtraf mцhit" Иnstitutu ilя birgя tяшkil edilяn Иpяkчilik цzrя Beynяlxalq konfranslarda iшtirak etmiш vя mяruzя ilя чыxыш etmiшdir.

Bu ilin oktyabr ayыnыn 28-31-dя Bolqarыstanыn Plovdiv шяhяrindя Aqrar Universitetinin 70 illiyi ilя яlaqяdar tяшkil edilяn beynяlxalq konfransa dяvяt edilmiш Шяki Regional Elmi Mяrkяzin direktoru fizika-riyaziyyat цzrя PhD Yusif Шцkцrlц vя elmi iшlяr цzrя direktor mцavini biologiya цzrя PhD Fяrhad Яzizov konfransыn iшindя iшtirak etmiш vя mяruzяlяrlя чыxыш etmiшlяr.

Dюrd gцn davam edяn konfransda maraqlы mяruzяlяr dinlяnilmiш, digяr юlkяlяrdяn iшtirak edяn alim vя mцtяxяssislяrlя fяal gюrцшlяr olmuш, diskussiyalar aparыlmыш, iшguzar яlaqяlяr yaradыlmышdыr. Цmumiyyяtlя konfransыn iшindя Rumыniya, Иtaliya, Misir, Kazaxstan, Rusiya, Polшa

сящ.11

konfransыn rяsmi aчыlышы olmuш, mяrasimdя Bolqarыstanыn Kяnd Tяsяrrцfatы Nazirliyinin vя digяr dюvlяt qurumlarыnыn nцmayяndяlяri, digяr юlkяlяrdяn dяvяt olunmuш qonaqlar, Aqrar Universitetinin professor-mцяllim heyяti vя tяlяbяlяr iшtirak etmiш vя tяbrik nitqlяri sяslяnmiшdir.

O cцmlяdяn Universitetin professor-mцяllim heyyяtinin yubiley mцnasibяtilя mцkafatlandыrma mяrasimi, digяr

юlkяlяrdяn dяvяt edilmiш nцmayяndяlяrin Aqrar Universitetinin rяhbяrliyini tяbriklяri dinlяnilmiшdir.

Sonda Aqrar Universitetinin folklor ansamblы чыxышlar etmiш, maraqlы mahnыlar яdяbi bяdii kompozisiyalar tяqdim etmiшlяr.

Fasilяdяn sonra mцxtяlif bюlmяlяr цzrя plenar mяruzяlяr dinlяnilmiшdir.

"Bitki mцhafizяsi vя aqroekologiya" bюlmяsindя bizim tяqdim etdiyimiz "Azяrbaycanыn Шяki rayonu Baш Шabalыd kяndi яrazisindя tяbii biogeosenozun biomцxtяlifliyinin mцhafizяsi" mюvzusunda mяruzя edilmiшdir. Яvvяlъя Шяki Regional Elmi Mяrkяzin direktoru Yцsif Шцkцrlц mяruzя haqqыnda vя Шяki Regional Elmi Mяrkяzindя yerinя yetirilяn tяdqiqat iшlяri barяdя qыsa mяlumat вермишдир. Сonra elmi iшlяr цzrя direktor mцavini Fяrhad Яzizov mюvzu цzrя geniш tяqdimat etmiшdir.

Mюvzu яtrafыnda verilяn mяlumatlar iшtirakчыlar tяrяfindяn maraqla dinlяnmiш vя yцksяk qiymяtlяndirilmiш vя tяqdim edilяn mяqalяnin nяшr edilmяsi barяsindя mцsbяt qяrar qяbul edilmiшdir.

Oktyabrыn 30-da hяmin bюlmяdя Poster sessiyasы tяшkil edilmiш. ШREM-in elmi iшчisi C.Mяmmяdovun konfransa tяqdim etdiyi "Azяrbaycanыn Шimalqяrb bюlgяsinin yerli armud sortlarы vя onlarыn biokimyяvi xцsusiyyяtlяri" mяqalяsi цzrя tяq-

dimat edilmiшdir.

Digяr mяqalя "Soraьan bitkisindяn alыnmыш tяmizlяnmяmiш ekstraktыn UF vя gюrцnяn oblastda spektroskopiyasы" adlы mяqalяsi barяsindя Y.Шцkцrlц tяqdimat etmiш vя iшtirakчыlarы maraqlandыran suallarы cavablandыrmышdыr.

Mцddяt яrzindя tяrяfimizdяn hяm konfrans iшtirakчыlarы, hяm dя Aqrar Univer-sitetinin rяhbяrlяri vя mцtяxяssislяri ilя iшguzar gюrцшlяr olmuш, dialoqlarda iшtirak edilmiш, birgя fяaliyyяtlяrin tяшkili barяdя mцzakirяlяr aparыlmышdыr.

Bolqarыstanыn Vratsa шяhяrindя fяaliyyяt gюstяrяn "Иpяkчilik vя bitkiчilik" tяcrцbяsыnaq stansiyasыnыn rяhbяri, professor Panomir Senov ilя aparыlan danышыqlar sяmяrяli olmuш, 2016-cы ildяn Шяki Regional Elmi Mяrkяzin "Tut ipяkqurdunun seleksiyasы" шюbяsindя onlarыn vя Aqrar Universitetinin mцtяxяssislяrinin iшtirakы ilя "Suni yem tяtbiq etmяklя tut ipяk qurdunun yetiшdirilmяsi" istiqamяtindя birgя elmi-tяdqiqat iшlяrinя baшlamasыna dair razыlыq яldя olunmuшdur.

Hяmin gцn Plovdiv Aqrar Universitetinin rektoru, professor Dmitri Qrekov bizi rяsmяn qяbul etmiш hяm konfrans hяm dя цmumi problemlяr vя hяlli barяdя mцzakirяlяr olmuш, Aqrar Universiteti ilя Шяki Regional Elmi Mяrkяz arasыnda mцшtяrяk elmi-tяdqiqat iшlяrinin gюrцlmяsinin vacibliyi vurьulanmышdыr. Birgя razыlыq яsasыnda Plovdiv Aqrar Universiteti ilя Шяki Regional Elmi Mяrkяz arasыnda gяlяcяkdя elmi-tяdqiqat iшlяrinin yerinя yetirilmяsinя dair чяrчivя saziшi memorandum imzalanmышdыr.

Biz bunu Bolqarыstana

elmi sяfяrimizin яn uьurlu nяticяsi hesab edirik.

Saziшя яsasяn Шяki Regional Elmi Mяrkяzin яmяkdaшlarы Aqrar Universitetdя bakalavr, magistr vя doktorantura sяviyyяlяrindя hяm яyani, hяm dя distant tяhsil ala bilяr, ixtisasartыrma kurslarыnda iшtirak edя bilяr, dissertasiya iшlяrini mцdafiя edя bilяr, Universitetin tяcrцbя-sыnaq stansiyalarыnda tяcrцbя qoya bilяr, avadanlыq vя cihazlardan istifadя etmяklя юz tяdqiqat iшlяrini baшa vura bilяr, mяqalяlяr dяrc etdirя bilяr, hяm Bolqarыstanda, hяm dя digяr юlkяlяrin konfranslarыnda iшtirak edя bilяrlяr.

Hazыrda Memorandumun tяlяblяrinя uyьun olaraq 2016-2020-ci illяrdя Шяki Regional Elmi Mяrkяzi ilя Plovdiv Aqrar Universiteti arasыnda birgя aparыlmasы mцmkцn olan sahяlяr vя istiqamяtlяr цzrя Fяaliyyяt Planы hazыrlanmыш vя Elmi Шцrada tяsdiqlяndikdяn sonra AMEA Rяyasяt Heyяtinя tяqdim edilmяsi nяzяrdя tutulur.

сящ.12

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 10-11 (133-134), Октйабр-Нойабр 2015

AMEA-nыn шяrяfli tarixinя qыsa nяzяr шюhrяtli gюrkяmli kimyaчы alim Yusif Mяmmяdяliyevin bюyцk xidmяtlяri olmuшdur. O, 1947-50 vя 1958-61-ci illяrdя Azяr-baycan SSR EA-nыn prezidenti seчilmiшdir. Яsasяn neftin vя neft qazlarыnыn katalitik emalы sahяsindя nailiyyяtlяrя imza atan Y.Mяmmяdяliyev Azяrbaycanda neft kimyasыnыn яsasыnы qoymuшdur. Alimin rяhbяrliyi illяrindя akademiyada elmin hяrtяrяfli шяkildя inkiшaf etdirilmяsi цчцn mцhцm addыmlar atыlmыш, Nяrgiz QЯHRAMANOVA, Azяrbaycan Elmlяr AkademiAMEA Rяyasяt Heyяti aparatыnыn yasыnыn Шamaxы Astrofizika RяИътимаиййятля ялагяляр вя елмин sяdxanasы, Яlyazmalar Иnstitutu, популйарлашдырылмаы идярясинин Sumqayыtda elmi-tяdqiqat kimya Elektron informasiya шюbяsinin institutlarы yaradыlmышdыr. Y.Mяmrяis mцavini mяdяliyev Azяrbaycanda neft elminin mюhkяm vя sistemli

yaradыlmasы onun adы ilя baьlыdыr.

1970-1983-cц illяr яrzindя bu bюyцk elm mяbяdinя fizika elminin яsas simalarыndan biri olan akademik Hяsяn Abdullayev rяhbяrlik etmiшdir.

Onun elmi fяaliyyяtinin яsas istiqamяti - mцhцm шяrtlяr daxilindя aшqarlarыn, gцclц maqnit vя elektrik sahяlяrinin, yцksяk tяzyiqin, aшaьы vя ifrataшaьы temperaturlarыn birgя tяsiri ilя yarыmkeчirici maddяlяrin geniш яhatяsinin yaradыlmasы vя tяdqiqi idi. O, 200-dяn чox doktorluq vя namizяdlik dissertasiyasыnыn rяhbяri olmuшdur. Yцksяk tяшkilatчыlыq vя tяшяbbцskarlыq qabiliyyяtinя malik H.Abdullayev tяlяbяlяrinя son dяrяcя hяssaslыqla yanaшmыш, Azяrbay-

Azяrbaycan Milli Elmlяr Akademiyasыnыn strukturu mцasir dюvrцn tяlяblяri baxыmыndan modernlяшmяyя baшlamыш vя tяkmillяшdirilmiш, maddi-texniki bazasы vя kadr potensialы gцclяndirilmiшdir. Alim mюtяbяr beynяlxalq simpozium, konfrans vя forumlardakы чыxышlarы ilя Azяrbaycan elmini layiqincя tяmsil etmiшdir. Цmumillli lider Heydяr Яliyevin rяhbяrliyi dюvrцndя юlkяdя elmin inkiшafы, cяmiyyяtdя elmi iшчilяrin nцfuzunun artыrыlmasы sahяsindя юnяmli tяdbirlяr hяyata keчirilmiшdir. Prezident Heydяr Яliyevin 2001ci il mayыn 15-dя imzaladыьы Fяrmanla Azяrbaycan Elmlяr Akademiyasыna "Milli Elmlяr

inteqrasiya proseslяrinin geniшlяnmяsi yeni elmi ideyalarыn meydana чыxmasыna, dцnya tяcrцbяsinin юyrяnilmяsinя, beynяlxalq laboratoriyalarыn yaradыlmasыna vя birgя яmяkdaшlыьa geniш meydan aчmышdыr.

Bu gцn AMEA nяhяng bir tяшkilat kimi fundamental tяdqiqatlarыn яsas mяrkяzinя чevrilmiшdir. Hazыrda Azяr-baycan Milli Elmlяr Akademiyasыnda 10 minя yaxыn яmяkdaш, o cцmlяdяn 664 elmlяr doktoru, 2026 nяfяr fяlsяfя doktoru чalышыr. Akademiyanыn 67 hяqiqi цzvц vя 115 mцxbir цzvц var. AMEA bir чox nцfuzlu beynяlxalq elmi tяшkilatlarыn цzvцdцr, onun яmяkdaшlarы MDB юlkяlяri, ABШ, Yaponiya,

Bu il Azяrbaycanыn elmi ictimai hяyatыnda чox яlamяtdar bir ildir. Belя ki, cari ilin noyabr ayыnda юlkяdя яn bюyцk elm ocaьы olan Azяrbaycan Milli Elmlяr Akademiyasыnыn (AMEA) 70 yaшы tamam olur.

Bu illяr яrzindя юlkяnin bцtцn elmi potensialыnы юzцndя cяmlяyяn AMEA шяrяfli bir tarixi yol keчmiш, Azяrbaycan elminin inkiшafыnda bюyцk rol oynayan neчя-neчя alim vя tяdqiqatчыlar yetiшdirmiш, mцhцm elmi nailiyyяtlяrя imza atmышdыr. Azяrbaycanda elmin inkiшafыna birbaшa tяsir gюstяrяn AMEA юlkяdяki bцtцn elmi tяшkilatlar vя ali mяktяblяrin elmi fяaliyyяtini яlaqяlяndirir, respublikada bu sahяnin inkiшafыnы tяшkil vя tяmin edir.

Onun яsas mяqsяdi tяbiяt, texnika, ictimai vя humanitar elmlяr sahяsindя fundamental vя tяtbiqi tяdqiqatlar aparmaqla yeni biliklяr яldя etmяk, юlkяnin sosial-iqtisadi inkiшafыnы sцrяtlяndirmяkdir. 70 il яrzindя Akademiyada яldя edilmiш elmi nяticяlяr, чoxsaylы ixtiralar, yetiшmiш yцksяkixtisaslы kadrlar bu gцn mцstяqil Azяrbaycan Respublikasыnыn demokratik vя hцquqi dюvlяt kimi formalaшmasыnda hяlledici rol oynamышdыr.

Bu mцqяddяs elm ocaьыnыn tarixi 1945-ci ildяn baшlayыr. Hяmin il martыn 27dя Azяrbaycan SSR Elmlяr Akademiyasы tяsis olunmuшdur. Martыn 31-dя isя Akademiyanыn hяqiqi цzvlяrinin ilk цmumi iclasыnda tanыnmыш hяkim, яmяkdar elm xadimi, akademik Mir Яsяdulla Mirqasыmov bu ali elmi tяшkilatыn ilk prezidenti seчilmiшdir. M.Mirqasыmov Azяrbaycanda mцasir tibb elmi vя ali tibb tяhsilinin яsasыnы qoymuш, bu sahяdя mяktяb formalaшdыrmышdыr. O, Elmlяr Akademiyasыnыn prezidenti kimi fяaliyyяtя baшladыьы gцndяn elmin tяшkili iшinя dяyяrli tюhfяlяr verimiшdir. 1945-1947ci illяrdя bюyцk alimin tяшkilatчыlыq tяcrцbяsi sayяsindя respublikada elm vя texnikanыn mцxtяlif sahяlяri цzrя fundamental vя tяtbiqi tяdqiqatlarыn geniшlяndirilmяsi istiqamяtindя kompleks iшlяr gюrцlmцшdцr.

Texnika, neft, kimya, tяbiяtшцnaslыq, ictimai elmlяr, яdяbiyyat vя incяsяnяt sahяsindя aktual mяsяlяlяrin hяlli цчцn mяqsяdyюnlц tяdbirlяr planlaшdыrыlыrmышdыr. M.Mirqasыmovun bюyцk elmi vя hяyat tяcrцbяsi, ensiklopedik biliyi sayяsindя Akademiyada problemlяr yцksяk sяviyyяdя юz hяllini tapmышdыr.

Azяrbaycan Milli Elmlяr Akademiyasыnыn tarixindя dцnya

Azяrbaycanыn Elmlяr Akademiyasыnыn ilk tяrkibi, 1945-ci il: Aшaьы cяrgя: soldan saьa - Sяmяd Vurьun, hidravlika sahяsi цzrя alim Иosif Yesman, Цzeyir Hacыbяyov, Яlяшrяf Яlizadя, Azяrb. SSR EA-nыn ilk prezidenti Mirяsяdulla Mirqasыmov, Иvan Шirokoqorov, Aleksandr Qrossheym, Mustafa Topчubaшov; Yuxarы cяrgя: soldan saьa - Yusif Mяmmяdяliyev, Mirzя Иbrahimov, Шamil Яzizbяyov, Heydяr Hцseynov, Mirяli Qaшqay, Sadыq Dadaшov, Mikayыl Hцseynov. яsaslarыnы yaratmыш, neftin tяdqiqi ilя mяшьul olan яsas elmi qurumlarыn formalaшmasы, tяkmillяшmяsi vя inkiшafы sahяsindя bюyцk xidmяtlяr gюstяrmiшdir.

SSR EA-nыn 1950-58-ci illяrdяki rяhbяri akademik Musa Яliyev olmuшdur. Tяbaшirin inoseram faunasы, sistematika vя biostratiqrafiya sahяsindя tanыnmыш mцtяxяssis olan M.Яliyev elmi fяaliyyяti dюvrцndя 40 elmlяr doktoru vя namizяdi yetiшdirmiшdir.

AMEA-nыn dюrdцncц prezidenti Azяrbaycanыn ilk riyaziyyatчыlarыndan biri olan Zahid Xяlilov olmuшdur. O, SSRИ EAna rяhbяrlik etdiyi 1962-67-ci illяrdя funksional analiz, onun inteqral vя diferensial tяnliklяrя tяtbiqi, bцtюv mцhit mexanikasы, avtomatik idarяetmя sisteminin riyazi nяzяriyyяsi, tяtbiqi riyaziyyat vя riyaziyyatыn baшqa sяhяlяrindя apardыьы tяdqiqatlarы ilя Azяrbaycan elminя bюyцk tюhfяlяr vermiшdir. Z.Xяlilovun AMEA-da yцksяkixtisaslы kadrlarыn hazыrlanmasыnda bюyцk xidmяti olmuшdur.

1967-70-ci illяrdя SSRИ EA-ya rяhbяrlik etmяk шяrяfinя akademik Rцstяm Иsmayыlov nail olmuшdur. Neft kimyasы vя neft emalы texnologiyasы sahяsindя mцhцm elmi araшdыrmalarыn mцяllifi olan alim respublikanыn neftayыrma sяnayesindя termik krekinq texnologiyasыnыn яsaslы surяtdя tяkmillяшdirilmяsindя bюyцk xidmяtlяr gюstяrmiшdir. Respublikanыn neft-kimya sahяsinin inkiшafы цчцn karbohidrogen xammalы bazasыnыn

can elminin yцksяliшi vя dцnya arenasыna чыxmasы istiqamяtindя яlindяn gяlяni etmiшdir.

1983-97-ci illяrdя Azяrbaycan EA-nыn prezidenti akademik Eldar Salayev olmuшdur.

O, bяrk cisim fizikasы, kvantelektronikasы vя fotoelektronika sahяsindя gюrkяmli alimdir. Alimin rяhbяrliyi ilя yarыmkeчiricilяr яsasыnda deflektor, deшifrator, fotoqяbuledicilяr, elektron mikrosoyuducularы, metroloji tяtdqiqatlar цчцn qurьular yaradыlmышdыr.

1997-ci ildя AMEA-ya nюvbяti seчkilяr keчirilmiш, bu dяfя elm ocaьы яmяkdar elm xadimi, akademik Fяramяz Maqsudova hяvalя edilmiшdir. Funksional analiz, diferensial tяnliklяr, tяtbiqi riyaziyyat vя mexanika sahяsindя dяrin elmi araшdыrmalarыn mцяllifi olan F.Maqsudov yцksяkixtisaslы kadr hazыrlыьы sahяsindя gюstяrdiyi xidmяtlяr vя elmi nailiyyяtlяrinя gюrя "Xalqlar dostluьu" ordeni ilя tяltif olunmuшdur.

Akademik Mahmud Kяrimov isя AMEA-ya 20012013-ci illяrdя rяhbяrlik etmiшdir. Onun rяhbяrliyi dюvrцndя Azяrbaycan elmi beynяlxalq elm infrastrukturlarыna sцrяtlя inteqrasiya olunmuш vя xarici юlkяlяrlя яlaqяlяrini xeyli geniшlяndirmiшdir. Respublikamыzda fizika elminin inkiшafыna qiymяtli tюhfяlяr vermiш Mahmud Kяrimov zяngin elmi fяaliyyяti ilя radiasiya fizikasы vя informatika sahяlяrinin yeni biliklяrlя zяnginlяшmяsindя mцhцm rol oynamышdыr. Alimin rяhbяrliyi ilя

Akademiyasы" statusu verilmiшdir. Bu tarixi fяrman AMEAda юlkя elminin inkiшafы istiqamяtindя aparыlan islahatlarы, Akademiyanыn юlkяnin tяrяqqisindя яvяzsiz rolunu bir daha tяsdiqlяmiшdir.

Akademik Akif Яlizadяnin 24 aprel 2013-cц ildя Milli Elmlяr Akademiyasыnыn prezidenti seчilmяsi ilя qurum юzцnцn inkiшaf vя mяzmunca yeni mяrhяlяsinя qяdяm qoymuшdur. AMEA-da elm sahяsindя bцtюvlцkdя юlkя цzrя vя ilk nюvbяdя isя akademiyada geniшmiqyaslы islahatlar hяyata keчirilmяyя baшlamышdыr. A.Яlizadяnin bюyцk islahatчыlыq vя yenilяшdirmя mюvqeyi, yцksяk tяшkilatчыlыq bacarыьы, zяngin tяcrцbяsi, sяylяri birlяшdirmяk qabiliyyяti qыsa mцddяtdя Milli Elmlяr Akademiyasыnda bюyцk dяyiшikliklяrin baш vermяsi ilя nяticяlяnmiшdir.

Alim Dюvlяt baшчыsы Иlham Яliyevin elm sahяsindя qяbul etdiyi Fяrman vя Sя-rяncamlarыn ardыcыl olaraq hяyata keчirilmяsi, yцksяkixtisaslы kadrlarыn hazыrlanmasы, onlara qayьы gюstяrilmяsi, gяnclяrin elmя cяlb edilmяsi, cяmiyyяtdя elmi iшчilяrin nцfuzunun artыrыlmasы sahяsindя bir sыra mцhцm qяrarlar qяbul etmiшdir. Иki il яrzindя Azяrbaycan Milli Elmlяr Akademiyasыnыn Rusiya, Fransa, Tцrkiyя, Polшa, Britaniya, Bolqarыstan, Almaniya, Чin, Koreya, Yaponiya, Иsrail vя digяr юlkяlяrin elm vя ali tяhsil qurumlarы ilя яmяkdaшlыq яlaqяlяri formalaшmышdыr. Qarшыlыqlы

Иsrail, Иsveчrя, Иngiltяrя, Almaniya, Pakistan, Tцrkiyя, Иran vя baшqa юlkяlяrin aparыcы elm vя tяhsil mцяssisяlяri ilя birgя proqram чяrчivяsindя tяdqiqatlar aparыr, kadr vя informasiya mцbadilяlяrindя iшtirak edirlяr.

14 mart 2014-cц il Azяrbaycan Respublikasыnыn Prezidenti Иlham Яliyev юlkяdя elmi-intellektual potensialыn milli sяrvяt kimi formalaшdыrыlmasыnda, elmin mцxtяlif sahяlяri цzrя yцksяkixtisaslы kadrlarыn hazыrlanmasыnda mцstяsna rolunu nяzяrя alaraq AMEA-nыn 70 illik yubileyinin keчirilmяsi haqqыnda Sяrяncam imzalamышdыr. Hяmin gцndяn etibarяn AMEA-da yubileyin tяшkili ilя яlaqяdar bir sыra яhяmiyyяtli tяdbirlяr hяyata keчirilmiш, o cцmlяdяn AMEA-nыn 70 illik fяaliyyяti vя elm alяminя bяxш etdiyi gюrkяmli simalar, Akademiyanыn yaradыlmasыnda vя inkiшafыnda mцstяsna xidmяtlяri olan alimlяr haqqыnda kitablarыn nяшr olunmasы nяzяrdя tutulmuшdur.

Noyabr ayыnda tяntяnяli шяkildя qeyd olunacaq yubiley tяdbiri AMEA-da 70 il яrzindя hяyata keчirilяn яn mцhцm tяdbirlяrin, яldя olunan elmi nailiyyяtlяrin hяm юlkя, hяm dя dцnya ictimaiyyяtinя чatdыrыlmasыnda bюyцk rol oynayacaq, Azяrbaycan elminin dцnya elminя inteqrasiyasы istiqamяtindя yeni imkanlar aчacaq.

№ 10-11 (133-134), Октйабр-Нойабр 2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.13

Шяки мцяллимляри дяйярли щямкарлары иля видалашдылар 65 йаш нядир ки?!

Азярбайъан Тящсил Ишчиляри Азад Щямкарлар Иттифагынын Шяки шящяр комитясинин сядри Фяридя ханым Мирзойева 2015-ъи ил нойабрын 2-дя гяфлятян дцнйасыны дяйишмишдир.

Fяridя Яшrяf qыzы Mirzoyeva 1950-ci ildя Шяki шяhяrindя anadan olmuшdur.

1969-cu ildя orta tяhsilini Шяki шяhяr 14 saylы vя Nизами Gяncяvi adыna 7 saylы orta mяktяbdя almышdыr. 1974-cц ildяn 1991-ci ilяdяk Шяki rayonu Baш Zяyzid kяnd orta mяktяbindя vя Шяki шяhяr 2 nюmrяli internat mяktяbindя pedoqoji fяaliyyяtля мяшьул олмушдур. 2 nюmrяli internat mяktяbindя iшlяdiyi mцddяtdя mяktяb hяmkarlar tяшkilatыnыn sяdri seчilmiш vя hяmkarlar ittifaqы fяalы olduьuna gюrя dяfяlяrlя Resbublika

Komitяsinin konfransыlarыna, AHИК-in qurultayыna nцmayяndя seчilmiшdir. 1980-cы ildя Шяki rayon Xalq Deputatlarы Sovetinя deputat seчilmiшdir. 1991-ci ildяn ATИAHИ Шяki шяhяr komitяsinя irяli чяkilmiш vя 2005-ci ildя bu tяшkilatыn sяdri vяzifяsinя seчilmiшdir.

Fяридя ханым ictimai iшlяrdяki fяallыьыna gюrя дяфялярля Азярбайъан Тящсил Ишчиляри Азад Щямкарлар Иттифагынын vя Шяki Шяhяr Иc-ra Hаkimiyyяtinin fяxri fяrmanlarы, дипломлары ilя tяltif olunмушдур. O, hяmчinin 2010cu ildя Azяrbaycan Resbublikasынын Пrezdenti Иlham Яliyevin sяrяncamыna яsasяn "Tяrяqгi" medalыna layiq gюrцlмцшдцр.

2010-cu ildя Фяридя Мирзойева tяhsil sahяsindя “Иlin Qalibi” elan edilmiшdir.

Azяrbaycan Hяmkarlar Иttifaqlarы Konfederasiyasы Иcraийyя Komitяsinin 28 март 2013-cц il tarixli qяrarы ilя hяmkarlar ittifaqы hяrяkatыnыn inkiшafыnda, hяmkarlar ittifaqы цzvlяrinin hцquq vя mяnafelяrinin mцdafiяsindя gюstяrdiyi xidmяtlяr nяzяrя alынaraq Фяридя ханым Azяrbaycan Hяmkarlar Иttifaqlarы Konfederasiyasыnыn

"Hяmkarlar ittifaqыnda xidmяtinя gюrя" medalы ilя tяltif olunmuшdur.

Gюzяl insani kefiyyяtlяrя malik olan Fяridя xanыm fяaliyyяti dюvrцndя nяin ki, tяhsil iшчilяrinin, ейни заманда rayon ictimayяtinin dяrin hюrmяtini qazanmышdыr. Лакин vaxtsыz юlцm onu 65 йашында aramыzdan apardы. Фяридя ханымын юлцм хябяри бцтцн Шяки иътимаиййятини сарсытды. Щеч ким онун - бюйцк енержийя малик, даим халгына вя щямкарларына йахшылыглар етмяк ешги иля йашайан ханымын вяфатына инанмаг истямирди... Лакин яъял юз ишини эюрцр! Фяридя ханымын язиз хатиряси Шяки мцяллимляри иля йанашы бцтцн Шякилилярин вя ону таныйанларын гялбиндя даим йашайаъагдыр.

Allah rяhmяt elяsin, мяканы ъяннят олсун. Шяки Бялядиййясинин коллективи вя БИЩИ Шяки Район Комитясинин сядри Сяййаря Ялийева Фяридя ханымын язизляриня вя онун ян йахын ряфигяси олан Эцлназ ханым Саламовайа дярин щцзнля башсаьлыьы верирляр.

Almatыda "Tцrk dillяrindя Bяxtiyar Vahabzadяnin 90 шeiri" kitabыnыn tяqdimatы olub Noyabrыn 10-da Qazaxыstanыn Almatы шяhяrindя TЦRKSOY-un vя Azяrbaycanыn Qazaxыstandakы sяfirliyinin tяшkilatчыlыьы ilя Xalq Шairi, SSRИ-nin vя Azяrbaycan Respublikasыnыn Dюvlяt mцkafatlarы laureatы Bяxtiyar Vahabzadяnin anadan olmasыnыn 90 illik yubileyi qeyd olunub.

Tяdbir чяrчivяsindя TЦRKSOY-un tяшяbbцsц ilя шairin yubileyi mцnasibяtilя nяшr olunmuш "Tцrk dillяrindя Bяxtiyar Vahabzadяnin 90 шeiri" adlы kitabыnыn tяqdimat mяrasimi keчirilib. Kitaba шairin Azяrbaycan dilindяki шeirlяri ilя yanaшы, qыrьыz, tцrk, tцrkmяn, qazax dillяrinя tяrcцmя edilmiш шeirlяr daxil edilib.

Qazaxыstan yazычыlarы, ziyalыlar, hяmчinin Azяrbaycan, Qыrьыzыstan vя Tцrkiyяdяn dяvяt olunan qonaqlar tяdbirdя iшtirak ediblяr.

Azяrbaycanыn TЦRKSOY-dakы tяmsilчisi Elчin Qafarlы Bяxtiyar Vahabzadяnin шeirlяrinin TЦRKSOY tяrяfindяn tцrk xalqlarыnыn dillяrinя tяrcцmя olunaraq чap edilmяsindяn danышыb.

Almatыda Azяrbaycan diasporu nяzdindя fяaliyyяt gюstяrяn "Bahar" rяqs ansamblыnыn ifalarы tяdbir iшtirakчыlarыna xoш anlar bяxш edib.

Sonda kitabыn tяrcцmяsindя vя tяdbirin tяшkilindя яmяyi olan hяr kяsя TЦRKSOY adыndan mцkafatlar tяqdim olunub.

Иlahя Яhmяdova, AZЯRTAC-ыn xцsusi mцxbiri

Реэионал мцшавиря Payыzlыq яkinlяr цчцn шum aparыlmasыnы sцrяtlяndirmяk vя taxыl sяpininя hazыrlыq mяqsяdi ilя Kяnd Tяsяrrцfatы Nazirliyinin tяшkilatчыlыьы ilя sentyabrыn 16-da Шяkidя regional tarla mцшavirяsi keчirilib.

Tяdbirdя nazirliyin bitkiчilik шюbяsinin vя digяr яlaqяdar strukturlarыnыn, "Aqrolizinq" ASCnin, bюlgяnin yerli icra hakimiyyяti orqanlarыnыn nцmayяndяlяri, fermer vя sahibkarlar iшtirak ediblяr.

Rayonun Чeшmяli kяndinin яrazisindяki яkin sahяsindя keчirilяn mцшavirяdя Kяnd Tяsяrrцfatы Nazirliyi Aparatыnыn bitkiчilik шюbяsinin mцdiri Иmran Cцmшцdov "Optimal mцddяtdя qaldыrыlmыш шumun kяnd tяsяrrцfatы bitkilяrinin mяhsulunun formalaшmasыnda rolu" mюvzusunda mяruzя edib. Nazirliyin tяmsilчisi шumlama vя digяr torpaq becяrmя iшlяrinin, sяpinin optimal mцddяtdя aparыlmasыnыn gяlяcяk yцksяk mяhsulun tяmяlinin qoyulmasыn-

da mцhцm rol oynadыьыnы vurьulayыb.

Kяnd Tяsяrrцfatы Nazirliyi yanыnda Bitki Sortlarыnыn Qeydiyyatы vя Toxum Nяzarяti цzrя Dюvlяt Xidmяtinin rяisi Mюhtяsim Яhmяdov payыzlыq taxыl яkinlяrindя sertifikatlaшdыrыlmыш toxumlardan istifadяnin яhяmiyyяti barяdя danышыb.

Mцшavirяdя, hяmчinin bюlgяlяrя uyьun rayonlaшdыrыlmыш taxыl sortlarыnыn seчilib яkilmяsi, шum, sяpin vя becяrmя цчцn tяlяb olunan texnikanыn tяminatы vя mюvsцmя hazыrlыq vяziyyяti barяdя mяlumat verilib.

Tяdbir чяrчivяsindя torpaьыn яnяnяvi цsulla шumlanmasы, mцasir texnologiyalar яsasыnda minimal vя sыfыr becяrilmяsi цsulu ilя sяpin aparыlmasы, aqrotexniki tяlяblяrя uyьun olaraq шum altыna vя sяpinlя birlikdя gцbrяlяrin verilmяsi prosesi fermerlяrя яyani шяkildя nцmayiш etdirilib.

Tarla mцшavirяsindя fermerlяrlя яtraflы fikir mцbadilяsi aparыlыb, onlarы maraqlandыran mяsяlяlяrя aydыnlыq gяtirilib, lazыmi tюvsiyяlяr verilib.

Biz onunla fяxr edirdik!!!

Dцnyada яn uca zirvяdir ANA! Deyirlяr ki, ana цrяyindяn qopan laylalar hяyatыn яn шirin tяranяsidir. Bu tяranяnin ahяngindяki mяnalar min-min arzunun sяsidir.

Bяlkя ona gюrя dя bяшяr var olan gцndяn ananыn цnvanыna hяmiшя xoш sюzlяr qanadlanыb. Ana o qяdяr ilahi vя mцqяddяs varlыqdыr ki, vяtяni dя onun ismi ilя "Ana vяtяn" adlandыrыrlar.. Tяsadцfi deyildir ki, analara яn yцksяk qiymяti dя Mяhяmmяd peyьяmbяr (s.я.s.) verib: "Cяnnяt analarыn ayaqlarы altыndadыr".

Mяhяllяmizin qocaman vя aьbirчяk sakini, zяhmяtkeш insan, чox uшaqlы ana Axundova Dilяfruz Baxшяli qыzы oktyabrыn 29-da dцnyasыnы dяyiшdi. Dilяfruz Axundova 1925-ci ildя anadan olmuшdur. Шяki pedaqoji texnikumunu, sonra 2 illik mцяllimlяr institunu qiyabi olaraq bitirmiшdir. 1942-ci ildя Balakяnin Tala kяndindя яmяk fяaliyyяtinя baшlayan Dilяfruz Axundova bir mцddяt Шяkinin ayrы-ayrы mяktяblяrindя mцяllimя iшlяdikdяn sonra, nяhayяt, юz babasы Molla Kazыmыn mяktяbindя, Шяki шяhяr 5 saylы orta mяktяbdя da-

yanыqlы tяyinatla iш fяaliyyяtinя baшlamышdыr.

Mцяllimliklя yanaшы 10 il hяmkarlar tяшkilatыnыn sяdri, 21 il partiya tяшkilat katibi iшlяyяn Dilяfruz ханым tяrяfindяn yцksяk qiymяtlяndirilmiш, 1964-cц ildя "Qabaqcыl Maarif xadimi" dюш niшanы, 1970-ci ildя "Rяшadяtli яmяyя gюrя" medalы, 19711976-cы illяrdя mцxtяlif fяxri fяrmanlarla mцkafatlan-dыrыlmыш, 1982-ci ildя isя "Яmяkdar mцяllim" fяxri adыna layiq gюrцlmцшdцr. 1987-ci ildя Azяrbaycan mцяllimlяrinin VЫЫ qurultayыnыn nцmayяnдяsi olmuшdur.

D.Axundova hяm dя "Qяhrяman Ana" medalы ilя tяltif edilmiшdir. Atasы Baxшяli Axundov юz dюvrцnцn яn чox tanыnmыш ziyalыlarыndan idi. Иnqilabdan qabaqkы dюvrdя xalqыn maariflяnmяsindя vя mяdяni inkiшafыnda bюyцk xidmяtlяri olan Baxшяli Яfяndi onu tanыyanlarыn yaddaшыnda hяmiшя silinmяz xatirяlяrlя yad edilir. Bu nяslin tarixini vяrяqlяsяk ziyalыlыq sяlnamяsinin hяlя babalarыnыn dюvrцndяn qaynaqlandыьыnы gюrяrik.

Mяhяllяdя nцfuzlu

aьbirчяk, mцdrik, ahыl insan kimi tanыnan Dilяfruz mцяllimя hяm dя mehriban ana idi. Onun bюyцyцb tяrbiyя etdiyi юvladlarы юz analarыnыn adыnы uca tutmuш, heч vaxt onu tяk qoymayaraq qayьыsыnы чяkmiшlяr.

Bu gцn Dilяfruz mцяllimя haqq dцnyasыndadыr. Biz mяhяllя sakinlяri dя bu kяdяrя шяrik olub onun qohumяqrabasыna, яzizlяrinя baш saьlыьы veririk: Allah rяhmяt elяsin, qяbri nurla dolsun!

Rяna Nemяtova, Mяhяllя nцmayяndяsi

Шяки Бялядиййясинин коллективи дя Диляфруз ханымын ювладларына, йахынлана дярин щцзнля башсаьлыъы верир.

Muzeylяrimiz mцstяqillik illяrindя Шяki Heydяr Яliyev Mяrkяzindя "Muzeylяrimiz mцstяqillik illяrindя" adlы tяdbir keчirilmiшdir. Tяdbirdя Heydяr Яliyev Mяrkяzinin, шяhяrdя yerlяшяn muzeylяrin яmяkdaшlarы вя шяhяr 6 saylы tam orta mяktяbin шagird vя mцяllim kollektivi iшtirak etmiшdir.

Tяdbiri giriш sюzц ilя Heydяr Яliyev Mяrkяzinin direktoru Zeynяb Mяmmяdova aчaraq Mяrkяzi haqqыnda qыsa mяlumat vermiшdir. Sonra шagirdlяr Heydяr Яliyev Mяrkяzindяki eksponatlarla tanыш olmuш, onlara ulu юndяrin hяyat vя fяailiyyяti barяdя яtraflы mяlumat verilmiшdir.

Tяdbirdя чыxыш edяnlяr qeyd etmiшlяr ki, mцstяqil yaшamaq, юz dюvlяtini qurmaq hяr bir xalqыn arzusudur.

Azяrbaycan xalqы da hяmiшя bu istяklя yaшamышdыr vя tarixdя zaman-zaman mцxtяlifad-

lar altыnda mцstяqil Azяrbaycan dюvlяtlяri mюvcud olmuшdur. Bildirilmiшdir ki, Azяrbaycanda muzey iшinin, muzeyшцnaslыьыn tяшяkkцl tapmasы цmummilli liderimiz Heydяr Яliyevin adы ilя baьlыdыr. Xalqыmыzыn bюyцk oьlu юtяn яsrin 70-80-ci illяrindя юlkяmizdя muzeylяrin yaradыlmasы, onlarыn bazasыnыn mюhkяmlяndirilmяsi mяqsяdilя mцhцm tяdbirlяr hяyata keчirmiшdir. Hяmin dюvrdя Azяrbaycanda Muzeylяr Иdarяsi, Muzey Ишi цzrя Respublika Elmi-Metodik Mяrkяzi, Muzeylяrin Bяdii Tяrtibatы Mцяssisяsi, Muzey Sяrvяtlяrinin vя Xatirя Яшyalarыnыn Elmi-Bяrpa Mяrkяzi fяaliyyяtя baшlamышdыr. 1969cu ilя qяdяr Azяrbaycanda cяmi 29 muzey fяaliyyяt gюstяrirdisя, цmummilli liderimizin hakimiyyяti illяrindя юlkяmizdя 111 mцxtяlif profilli muzey yaradыlmышdыr. Ulu юndяr muzeylяrin яhяmiyyяti barяdя deyirdi:

Зейняб МЯММЯДОВА, Шяki Щейдяр Ялийев Мяркязинин директору "Milli яnяnяlяrimizin nя qяdяr dяyяrli olduьunu dцnyaya gяlяn yeni nяsillяrя чatdыrmaq vя onlarы bu яnяnяlяr яsasыnda tяrbiyя etmяk цчцn muzeylяr lazыm-dыr".

"Muzeylяr Azяrbaycan xalqыnыn tarixini, bюyцk шяxsiyyяtlяrinin hяyatlarыnы, yaradыcыlыqlarыnы, fяaliyyяtlяrini юzцndя яks etdirir. Xalqыn tarixi hяm kitablarda yazыlmaqla, hяm dя muzeylяrdя qorunmaqla gяlяcяk nяsillяrя чatdыrыlыr. Muzeylяr bizim keчmiшimizi юzцndя yaшadan vя gяlяcяyя daшыyan yerlяrdir".

сящ.14

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 10-11 (133-134), Октйабр-Нойабр 2015

VЫЫЫ Beynяlxalq Atatцrk konfransыnыn iшtirakчыlarы Шяkinin tarixi mяkanlarы ilя tanыш olublar Gяncяdя uьurla baшa чatan dцnya tarixчilяrinin VЫЫЫ Beynяlxalq Atatцrk konfransыnыn iшtirakчыlarы oktyabrыn 15dя Azяrbaycanыn qяdim mяdяniyyяt mяrkяzlяrindяn olan Шяki шяhяrinя sяfяr ediblяr.

Tяrkibinя on цч юlkя-dяn gяlmiш tarixчilяrin, elm adamlarыnыn, hяmчinin konfransыn tяшkilatчы qurumlarыnыn - Azяrbaycan Milli Elmlяr Akademiyasыnыn Tarix Иnstitutunun vя Tцrkiyя Cцmhuriyyяti Atatцrk Araшdыrma Mяrkяzinin rяhbяr vя яmяkdaшlarыnыn da daxil olduьu 130 nяfяrlik heyяt Шяkiyя sяfяr чяrчivяsindя шяhяrin tarixi mяkanlarы ilя tanыш olub, muzeylяrя baш чяkib, шяhяrin gюrmяli yerlяrini gяziblяr.

Konfrans iшtirakчыlarыnыn qяdim Шяki ilя tanышlыьы Azяrbaycan memarlыьыnыn шah яsяrlяrindяn olan Шяki xanlarыnыn sarayыnы ziyarяtlя baшlanыb. Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubov sarayыn hяyяtindя qonaqlarы sяmimiyyяtlя qarшыlayыb.

Sonra konfrans iшtirakчыlarы Xan sarayыnыn hяyяtindя

Шяki шirniyyatlarы ilя bяzяdilmiш чay sцfrяsinя qonaq olublar.

Qonaqlarыn diqqяtinя чatdыrыlыb ki, юlkяmizdя mяdяni irsin, xalqыmыza xas olan zяngin mяdяniyyяtin qorunmasыna vя tяbliь olunmasыna bюyцk diqqяt yetirilir. XVЫЫЫ яsrя aid dцnya яhяmiyyяtli nadir tariximemarlыq abidяsi olan Шяki xanlarыnыn sarayы xalqыmыzыn malik olduьu zяngin mяdяniyyяtin, bюyцk tarixi inkiшaf yolu keчmiш xalq tяtbiqi sяnяtinin canlы nцmunяsidir. 2012-ci ildя sarayыn 250 illik yubileyi Шяkidя bюyцk tяntяnяlяrlя qeyd olunub.

Abidя ilя tanышlыq zamanы bildirilib ki, Шяki xanlarыnыn sarayы Azяrbaycanda ilk mцstяqil xanlыьыn яsasыnы qoyan Hacы Чяlяbi xanыn nяvяsi Hцseyn xan Mцшtaьыn dюvrцndя, 1761-1762-ci illяrdя tikilib. Иnшaat texnologiyasыna gюrя bяnzяri olmayan bu sarayыn tikintisindя mismar vя yapышqandan istifadя olunmayыb.

Qonaqlar sarayыn eyvanыndan Шяkinin qяdim mяhяllяlяrini seyr edib, abidяnin юnцndя xatirя шяkillяri чяkdiriblяr. Шяrq memarlыьыnыn nadir incisi hesab olunan bu bяnzяrsiz sarayla tanышlыq konfrans iшtirakчыlarыnыn bюyцk maraьыna sяbяb olub.

Qonaqlar sonra "Yuxarыbaш" Dюvlяt Tarix-Memarlыq Qoruьunun яrazisindя yerlяшяn tarixi abidяlяrlя tanыш olub, muzeylяrя, sяnяtkarlыq emalatxanalarыna baш чяkiblяr. Шяkiyя sяfяrlяri чяrчivяsindя konfrans iшtirakчыlarы, hяmчinin XVЫЫЫ яsrin sonunda inшa edilmiш "Yuxarы Karvansara" mehmanxana kompleksi ilя dя tanыш olublar. Qonaqlarыn diqqяtinя чatdыrыlыb ki, Шяrq memarlыьы цslubunda tikilяn bu kompleks цч yцzяdяk otaq vя zirzяmidяn ibarяtdir. XVЫЫЫ-XЫX яsrlяrdя Yaxыn vя Orta Шяrq юlkяlяrindяn gяlяn tacirlяr яsasяn bu karvansarayda qalыr, ticarяtlя mяшьul olurdular.

12 noyabr Konstitusiya Gцnцdцr Pяrvanя RЯЩИМОВА, Шяki Heydяr Яliyev Mяrkяzinin elmi iшчisi 2015-ci iл нойабрын 12-дя Шяki Heydяr Яliyev Mяrkяzindя Шяki Tibb Kollecinin vя Шяki Heydяr Яliyev Mяrkяzinin birgя tяшkilatчыlыgы ilя "Ulu Юndяrimiz Konstitusiyanыn Mцяllifidir" mюvzusu цzrя dяyirmi

mюhkяmlяndi, ulu юndяrin memarы olduьu mцasir Azяrbaycan bюyцk bir inkiшaf yoluna qяdяm qoydu. Яsas qanunun qяbul edilmяsindяn yeddi il sonra isя 2002-ci ilin avqustun 24-dя referendum keчirildi, Konstitusiyanыn 24 maddяsinя яlavя vя dяyiшikliklяr edildi. Bu яlavя vя dяyiшikliklяr, Azяrbaycanыn Avropa Шurasыna qяbul edilяrkяn цzяrinя gюtцrdцyц юhdяliklяrin yerinя yetiril-

hцquqlarы sahяsindя bir чox konvensiyalara qoшulub, vяtяndaшlarыn hцquq vя azadlыqlarыnыn qorunmasы цчцn юlkя daxilindя yeni mexanizmlяr yaradыlыb.

Sonra Шяki Tibb Kollecinin tяdris hissя mцdiri Z.Mяmmяdov чыxыш edяrяk bildirib ki, hяr il юlkяmizdя 12 noyabr Konstitusiya gцnц kimi qeyd olunur. Яsrlяr boyu bюyцk mяrhяlяlяrdяn keчib tarixi mцstяqil-

Tцrkiyяli professor: “ Шяki xan larыnыn sarayы hяqiqяtяn dя чox mюhtяшяm sяnяt яsяridir”

Gяncяdя keчirilяn VЫЫЫ Beynяlxalq Atatцrk konfransыnda azяrbaycanlы qardaшlarыmыzla birgя iшtirak etdik. Иki gцn davam edяn konfrans yцksяk sяviyyяdя baшa чatdы. Bu gцn isя bюlgяnin яn юnяmli mяdяniyyяt mяrkяzlяrindяn olan Шяkidяyik. Шяkinin mяdяni dяyяrBildirilib ki, hazыrda bu tarixi abidя mehmanxana kimi fяaliyyяt gюstяrir. Hяr il bu abidяnin hяyяtindя beynяlxalq sяviyyяli tяdbirlяr, festivallar keчirilir.

Шяки шящяри, 19-ъу район, Архцстц кцчяси, ев 3 цнванда йашайан Ялийева Самиря Дадаш гызынын адына верилмиш Шяхсиййят Вясигяси итдийи цчцн етибарсыз сайылыр.

***

Шяки шящяри, 19-ъу район С.Вурьун кцчяси, ев 10 цнванда йерляшян евин Мяммядова Вязифя Мухтар гызынын адына олан сянядляри (Торпаг гейди Но 1951/1906) итдийи цчцн етибарсыз сайылыр."

***

***

Шяки району, Ашаьы Кцтэцт кянд сакини Исмайылова Нцйвяр Мяммяд гызынын адына олан Торпаг Мцлкиййят Щцгугуна Даир Дювлят Акты (ЖН-143, код 40405018) итдийи цчцн етибарсыз сайылыр. mяsi demяk idi. Orada bildirilir ki, 18 il яvvяl qяbul edilmiш Konstitusiya, Azяrbaycanыn fяaliyyяtinin яsas prinsiplяrini, demokratik dюvlяt quruculuьu prosesinin baшlыca istiqamяtlяrini, vяtяndaшlarыn fundamental hцquq vя vяzifяlяrini mцяyyяn edib.

Konstitusiyanыn qяbulundan sonra юlkяmizdя bir чox sahяlяrdя, xцsusяn dя hцquqi dюvlяt quruculuьu vя insan haqlarыnыn tяmini sahяsindя яhяmiyyяtli dяyiшikliklяr baш verib. Hakimiyyяt bюlgцsц prinsipinin daha ardыcыl hяyata keчirilmяsi цчцn mяhkяmя-hцquq islahatlarы aparыlыb, respublikamыz insan

liyinя qovuшan xalq qarшыsыnda юtяn яsrin 90-cы illяrindя dюvlяt tяsisatlarыnыn yaradыlmasы, hцquqi vя demok-ratik dюvlяt quruculuьu bцtцn zяrurяti ilя gцndяlikdя dururdu. Bunu isя xalqыn iradяsini ifadя edяn Konstitusiya olmadan etmяk mцmkцn deyildi. Mяhz bu amili nяzяrя alan цmummilli lider Heydяr Яliyevin mцяllifliyi ilя noyabrыn 12dя цmumxalq sяsvermяsi ilя mцstяqil Azяrbaycanыn ilk konstitusiyasы qяbul edildi.

Tяdbirin sonunda gяnc tяlяbяlяrя tяntяnяli шяkildя qiymяt kitabчalarы tяqdim olundu.

Qяdim Шяkinin tarixi mяkanlarы ilя tanышlыq VЫЫЫ Beynяlxalq Atatцrk konfransы iшtirakчыlarыnыn цrяyincя olub. Qonaqlar Шяkidяn xoш tяяssцratlarla ayrыlыblar.

ЕТИБАРСЫЗ ЩЕСАБ ЕДИЛИР

Шяки шящяри, З.Зцлфцгаров кцчяси, ев 13А цнванда йашайан Гаффаров Сябущи Фярман оьлунун адына верилмиш Сцрцъцлцк Вясигяси итдийи цчцн етибарсыз сайылыр.

masa keчirilib. Tяdbir iшtirakчыlarы Heydяr Яliyevin hяyat vя fяaliyyяtini яks etdirяn foto-stendlяrlя tanыш olublar. Сонра Mяrkяzin direktoru Zeynяb Mяmmяdova Konstitusiyamыzыn tarixindяn danышaraq ulu юndяr Heydяr Яliyevin xalqыn tяlяbi ilя respublikamыzda ikinci dяfя hakimiyyяtя gяldikdяn sonra hяyata keчirdiyi bir чox islahatlar haqqыnda tяdbir iшtirakчыlarыna mяlumat verib.

Bildirilib ki, bюyцk siyasяtчi vя dюvlяt xadimi цmummilli lider Heydяr Яliyevin yeritdiyi mцdrik siyasяt nяticяsindя dюvlяt Konstitusiyamыz

lяrini, tarixi memarlыq abidяlяrini, tяbiяt gюzяlliklяrini gюrmяk цчцn buradayыq vя sяfяrimizdяn чox mяmnunuq.

Bu sюzlяri VЫЫЫ Beynяlxalq Atatцrk konfransыnыn iшtirakчыsы, tцrkiyяli professor, Atatцrk Kцltцr Dil vя Tarix Yцksяk Qurumunun baшqanы Dяrya Юrs Шяkidя olarkяn AZЯRTAC-a mцsahibяsindя sюylяyib.

250 ildяn artыq yaшы olan Шяki xanlarыnыn sarayы ilя tanышlыqdan mяmnun qaldыьыnы vurьulayan tцrkiyяli qonaq deyib: "Bu saray hяqiqяtяn dя чox mюhtяшяm sяnяt яsяridir. Dostlarыmыzla birlikdя sarayы gяzdik, xeyli mяlumat яldя etdik. Sarayыn gюzяlliyinя valeh oldum. Qыsa mцddяt яrzindя Шяkini чox sevdim vя burada olmaьыmdan xoшbяxtяm. Fцrsяt yaranarsa, bu gюzяl шяhяrinizя yenя dя gяlmяyi dцшцnцrяm".

***

Шяки шящяри, 18-ъи район, Толстой кцчяси, ев 2 цнванда йашайан Гящряманова Нцйвяр Фикрят гызынын адына верилмиш Шяхсиййят Вясигяси вя Капитал Банкын ямяк щаггы карты итдийи цчцн етибарсыз сайылыр.

***

Шяки району, Баш Зяйзид кянд сакини Байрамов Камран Нцсрят оьлунун адына верилмиш Шяхсиййят вясигяси итдийи цчцн етибарсыз сайылыр.

***

"Шяки району, Шорсу кянд сакини Сяфяров Айдын Сяфяр оьлунун адына верилмиш 1,73 ща торпаг сащяси цчцн Торпаьа мцлкиййят щцгугуна даир Дювлят Акты (ЖН: 0023, Код 40413048) итдийи цчцн етибарсыз сайылыр.

***

Шяки шящяри, 19-ъу район, Жмеринка кцчяси, 87 цнванда Аллащвердийева Минайя Шакир гызынын адына олан евин Гейдиййат Вясигяси итдийи цчцн етибарсыз сайылыр.

***

Шяки району, Балталы кянд сакини Ящмядов Сарван Бяйляр оьлунун адына верилмиш Шяхсиййят вясигяси итдийи цчцн етибарсыз сайылыр.

***

Шяки шящяри, М.Щаъыйев кцчяси, ев 8 цнванда йашайан Адилзадя Елвин Забит оьлунун Форд-Транзит маркалы, Дювлят номря нишаны 50ЪА552 олан автомобил цчцн олан Етибарнамяси, Сцрцъцлцк вясигяси вя щямин автомобилин Техники паспорту итдийи цчцн етибарсыз сайылыр.

***

Шяки району, Икинъи Биляъик кянд сакини Шамхалова Елфаня Сялим гызынын адына верилмиш Шяхсиййят вясигяси итдийи цчцн етибарсыз сайылыр.

***

Шяки району, Ъяйирли кянд сакини Гарайева Мясмя Автандил гызынын адына верилмиш Шяхсиййят вясигяси итдийи цчцн етибарсыз сайылыр.

№ 10-11(133-134), Октйабр-Нойабр 2015 Сющбятляшди: шаир Рамиз ОРСЯР 6 май 1999-ъу ил

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.15

Vaqif Aslanla цz-цzя

Vaqif Aslan, 1950-ci ildя Шяki rayonunun Kiш kяndindя anadan olub. 1973-cц ildя Azяrbaycan Pedaqoji dillяr Иnstitutunun fransыz-Azяrbaycan dillяri fakultяsini bitirib. "Aydыn" poemasы 1993-cц ildя, fransыz sяyyahы cяnab kovaler Шardяnin "Sяfяvi imperiyasыna vя Шяrqin digяr юlkяlяrinя sяyahяtlяri" adlы kitabыndan tяrcцmяsi (Amsterdam 1711-ci il nяшrindяn) "Sяyahяtnamя" adы ilя 1994-cц ildя vя "Ruhlarla sюhbяt" яsяri 1997-ci ildя nяшr edilmiшdir. Hazыrda Шяkinin Kiш kяndindя yaшayыb yaradыr vя bir шair юmrц yaшayыr. Yяni, mяhrumiyyяtlяr iчяrisindя. Ancaq onunla sюhbяtlяшmяmiz tяk mяnin mяhrumiyyяtlяrindяn yan keчib цmuminin mяhrumiyyяtlяri цzяrindя kюklяndiyindяn baшqa yюn aldы.

Vaqif Aslanla sюhbяtin maraqlы olduьunu nяzяrя alaraq bцtюvlцkdя onu oxucularыn diqqяtinя чatdыrыram.

milliyini inkar edir. Kimяsя яl tutmaq, arxa, dayaq durmaq kiminsя cяfasыnы шяkmяk, яzab-яziyyяtinя dюzmяk, fяdakarlыьa dяlalяt edir. Шяkidя dя belяlяri olub vя indi dя var. Шяxsяn mяnim "Aydыn" poemamыn чapыna sponsorluq edяn Nazim Sяdi oьlu Шirinov, fransыz dilindяn tяrcцmя etdiyim "Sяyahяtnamя"nin iшыq цzц gюrmяsinя sяbяkar olan mяrhum Mцrшцd Fяrяc oьlu Fяrяcov tяmяnnasыz iш gюrmцшlяr. Elя indinin юzцndя komsomol Яhmяd adы ilя tanыnan Яhmяd Яbdцrrяhimovun, Aшaьы Kцngцdlц Шцkцr kiшinin oьlu kimi ad чыxaran Rafiq Шцkцrovun vя adlarыnы чяkя bilmяdiyim digяr шяkililяrin tяmяnnasыzlыьы dillяr яzbяridir.

O ki, qaldы Bakыda yaшayan ziyalыlarыmыza, onlarыn чoxusu bюyцk humanistlяrdir. Baшda Bяxtiyar Vahabzadя olmaqla Yaшar Qarayev, Mahmud Иsmayыlov, Ya-

"Чal, oyna", sonra da "Юzцn чal, юzцn oyna" mahnыsыnы oxudular.

Daha nяlяr, daha nяlяr oldu... Цmidimiz bir Tanrыya, bir dя юzцmцzя qalыb. Юz-юzцmlя sюhbяtimin sonunda hяmiшя Bilgя Xaqanыn vяsiyyяti yadыma dцшцr, чox vaxt sakitcя daxili pычыltыyla, bяzяn dя sinirlяnib ucadan: - Titrя, юzцnя dюn, Vaqif Aslan! - deyirяm.

Elя vaxtlarыm da olur ki, baшqalarы ilя danышa-danышa юz-юzцmlя sюhbяtimi davam etdirirяm.

Bюyцk Tцrk шairi Yunis Иmrя demiшkяn "Sцleyman var Sцleymandan iчяri". Bir az da aчыqlayыb desяk, hяr birimizin daxilindя bir mяn dя yaшayыr. Vaqif Aslan da шair юmrц ilя yanaшы bir vяtяndaш юmrц yaшayыr.

- Шair Vaqif Aslanla vяtяndaш Vaqif Aslan arasыnda oxшarlыq чoxdur, yoxsa hansыsa fяrqlяr vardыr?

- Vяtяndaш Vaqif Aslan

diniz?

- Шяhriyarlы, Bяxtiyarlы, Mяmmяd Arazlы яdяbiyyatыmыz vardыr. Formaca milli, mяzmunca sosialist adlanmasыna , bir qяlibdя yoьrulub yapыlmasыna baxmayaraq, Azяrbaycan яdяbiyyatыnda, az qala, bцtцn dцnyяvi яdяbi cяrяyanlar mюvcud olmuшdur.

"Sяn getdin, elя bil dцnya boшaldы", "Sяn yoxsan, dцnyanыn яn bяdbяxtiyяm, sяninlя hяr zaman bяxtiyaram mяn" misralarы bюyцk Bяxtiyarыn insana vя dцnyaya ekzistensialist baxышыnыn poetik ifadяsi idi. Rяsul Rza "Rяnglяr"inin abstraksionizm чяlяnginя gяtirdiyi чalarlar sюz dцnyasыnыn яn mюcцzяli naxышlarы oldu. Surrealizm, naturalizm, simvolizm vя s. cяrяyanlarla baьlы nцmunяlяr яdяbiyyatыmыzda istяnilяn qяdяrdir.

Etiraf edяk ki, Azяrbaycanda яdяbiyyatшцnaslыq qorxaqlыq vя cцrяtsizliyinя gюrя dцnyanыn iчindя

Р.Орсяр

***

- Bu gцn iqtisadi mяhrumiyyяtlяr hamыnы юz iчinя чяkilmяyя, юz ocaьыnыn kцlцnц "цf"lяmяyя vadar edib. Hяrя bir cцrя tцstцlяnir. Ancaq hamыnыn tцstцsц Azяrbaycan adlы mяmlяkяtin baшы цzяrindя dairяlяnib bir addыm da o yana getmir. Belя bir vaxtda Vaqif Aslan юzцnц necя hiss edir?

- Юzцnц hiss etmяk yaшamaqdыr. Necя hiss etmяk necя yaшamaqdыr. Dцnяn bir cцrя narahat idim, bu gцn bir baшqa cцrя. Шяkililяr demiшkяn: - Adam daьdan ummaz, daшdan ummaz.

Adam adamdan umar. Mяnim dя юz-юzцmdяn qяribя umacaqlarыm var. Юzgяlяrin umacaqlarы da bir yandan. Nя юzцmя umac ova bilirяm, nя dя юzgяlяrinя яriшtя doьraya bilirяm. Narahatam, qardaш, narahatam.

- Dяdяlяrin bir mяsяli var. Deyirlяr: "Uman yerdяn kцsяrlяr". Xalq hяyatыn bцtцn dюnцmlяrindя vя aшыrыmlarыnda юz шairlяrinя sыьыnыb, onlarыn sюzlяrinя tapыnыb. Bu gцn dя belяdir?

- Razыyam, шairindяn bцtцn xalq umur. Nazirlяrinя verilяsi suallarы шairlяrinя verirlяr.

Bяxtiyar Vahabzadяyя bir dяfя Шяkidя gюrцш zamanы: "Nя vaxt qaz olacaq? Ишыqlar nя vaxt yanacaq? Kцtlяvi iшsizlik varlыьыmыzы tяhlцkя altыna atmыrmы?" kimi suallar verilirdi. Vя mяn: - Xalq kimi юzцnя doьma vя yaxыn bilirsя, цrяyini dя ona aчыr, - qяnaяtinя gяlmiшяm.

- Axы biчarя xalq neylяsin? "Dяrd чox, hяmdяrd yox, dцшmяn qяvi, tale zя-bun!"

- Иndi naьыllarda olduьu kimi iшыьыn, suyun, qazыn vя sairяnin baшыnda Tяpяgюz dayanыb iddialar irяli sцrmяkdяdir. Naьыllardakы tяpяgюzlяrя ox vя qыlыnc batmыrdы, indiki tяpяgюzlяrя isя heч "Stinger"dя kar elяmir. O vaxtki divlяrin canы шцшяdя idi, mцasir divlяrin canы isя Иsveч bankasыndadыr, kodunu da o biri divlяr bilir.

Kiш kяndindяki komamdan tumurcuqlarы dolmaьa baшlayan aьaclara, цzц Novruza dayanan dцnyamыza baxanda цrяyim bahar цmidlяri ilя dolur. Qoy bцtцn Azяrbaycanыn aьrыlarы-acыlarы Novruz tonqallarыnda kцlя dюnsцn!

- Vaqif mцяllim, atababadan Шяkidя belя bir sюz var ki, шяkililяr bir-birinя яl tutan, arxa, dayaq duran deyillяr. Bu torpaьыn ziyalыlarы, respublikanыn paytaxtы Bakы шяhяrindя yaшayan elm, incяsяnяt vя яdяbiyyat adamlarы necя? Bu fikri onlara da шamil etmяk olarmы?

- Rяhmяtlik atam peшяsinя gюrя kюmцrчц idi vя deyяrdi: "Bala, adam adamla yaшayar".

Bizim klassik tяfяkkцr tяrzimiz чiyninя bir az yцk dцшяn kimi soncuqlayan, aьrыya dюzmяyяn, gяdяqыz, elяdiyini deyяn, saь яli ilя verdiyini sol яli bilяn adamlarыn ka-

Шair Vaqif Асланла шаир Рамиз Орсяр 16 сонра qub Mahmudov, Яli Mяsimov vя baшqalarы gюz qabaьыndadыr. Bununla belя, tяmяnnalы шяhяrin tяmяnnasыz vяtяndaшы olmaьыn чяtinliyini dя etiraf edirяm. Инди Bakыda yaшayan, min cцr яzab-яziyyяtlя юzцnц tяsdiq edяn, tяmяnnasыz юmцr sцrяn шяkili neylяsin?

Mяrьom piшiyin gюzlяri kimi gюzlяri dюrd olan tяmяnnalы ictimai-siyasi xadimin, yaxud da elm vя incяsяnяt "hami"sinin umacaqlы baxышlarыna necя dюzsцn? Бу sяbяbdяn minnяt gюtцrmяyяn vя minnяtчi dцшmяyяn adamlarы da qыnamыram. Sizin dediklяrinizi dя danmыram. Шяkiyя qarшы soyuq шяkililяr dя vardыr. Qoy Allah onlarыn xяstя ruhuna vя zяdяlяnmiш beyinlяrinя шяfa versin.

- Иnsan tяklяnяndя юzцюzцnя hяmsюhbяt, hяmdяrd olur. Dяrddяn vя bяladan uzaq olasan! Vaqif Aslan bu gцn юzюzцylя sюhbяt etsяydi, hansы sualы цnvanlayardы?

- Bяli, яlimя fцrsяt dцшяn kimi юz-юzцmlя sюhbяtlяшirяm. Цrяyimdя danышsam da, Allah eшidir. Sualыmыn biri belя olur: "Biz nя gцnahыn sahibi olduq?". O qяdяr cavab tapыram ki, axыra чыxa bilmirяm. Sяhiyyя, elm, maarif, mяdяniyyяt bazarlarы yaratdыq. Satыlmayan vя alыnmayan шeyimiz olmadы. Kadr bazarыmыzdan da bahalы bazarыmыz yoxdur. Шяkidя belя bir atalar sюzцmцz vardыr: "Adam юz-юzцnя elяyяni el yыьыlsa, elяyя bilmяz". Baшыmыza bir bu qяdяr keчя, яlяlxцsus kommunist keчяsi yamanandan sonra Чingiz Aytmatovun Manqurtundan da betяr olduq. Baшыmыzы tutan da юzцmцz olduq, keчяni yamayan da. Zori Balayanыn sцni "Ocaь"ыna, Henrix Borovikin mюvqesiz "Mюvqe"yinя, Qorbaчovun "gцzяшt чaьыrышы"na etiraz edяndя dя bizя яvvяlcя

Вяtяninin mяnafeyinя xidmяtdя hяr hansы bir faktoru dяstяklяyir.

Vяtяn яtirli qanqalыn da, yюvшanыn da gюzцm цstя yeri vardыr. Qыsasы, bюyцk vяtяndaш olmadan bюyцk шair olmaq mцmkцn deyildir. Яslindя mяnim шeirim mяnim tяrcцmeyi-halыmdыr. Vяtяndaш kimi nяyi vя necя dцшцnmцшяmsя, шair kimi onlarы qяlяmя almышam.

Vяtяndaш kimi bir cцr dцшцnцb, шair kimi baшqa cцr yazsaydыm, vяtяndaшыn шairя, шairin vяtяndaшa xяyanяti baш verяrdi. Xяyanяt isя hяm vяtяndaш, hяm dя шair цчцn lяkяdir. Allaha чox шцkцr ki, mяni bu bяladan qoruyub.

- Иnsan arzusuz yaшaya bilmяz. Arzu sabaha sяfяrbяrlikdir, yaшamaьa hяvяsdir. Vaqif Aslanыn яlчatmaz sandыьы, lakin юz iчindя zaman-zaman qюvr eylяyяn bir arzusu, dilяyi varmы?

- Allaha tapыndыьыmdan insanыn яli чata bilяcяk hяr шeyi mцmkцn hesab edirяm. Yяqin ki, hяr шeyin юz vяdяsi vardыr. Sadяcя olaraq, o vяdя, o vaxt mяnя mяlum deyildir. Шяhяrlяrdяn Tяbrizi, dostlarыmdan Kючяsgяrli Qara Яhmяdlini tez-tez gюrmяk istяyirяm.

Bunlar sinяmdя zaman-zaman qюvr elяyяn arzularыmdыr, lakin яlчatmaz deyillяr. Allahыn verdiyindяn чox istяmяyi dя gцnah sayыram.

- Vaqif mцяllim, az da olsa яhval-pцrsanlыq eylяdik.

Qayыdaq sяnli-mяnli vurьunu olduьumuz яdяbiyyata. Azяrbaycan шeirinin, bцtюvlцkdя яdяbiyyatыmыzыn bu gцnkцi durumu Vaqif Aslanы qane edirmi? Цmumiyyяtlя, iqtisadiyyatыmыzыn dцnya iqtisadiyyatыna inteqrasiya olunmasы lяng dя olsa gedir. Яdяbiyyatыmыzыn bu istiqamяtdя inkiшafы barяdя nя deyяr-

ola-ola, dцnyadan qыraqda qalmышdыr. Hяtta, bir vaxtlar шairin шairlя, nasirin nasirlя, bir яdяbi nцmunяnin digяr bir яdяbi nцmunя ilя mцqayisяsini heч kяs qяbul etmirdi. Tяpя haqqыnda deyilяnlяr, daь haqqыnda da deyilirdi. Юlчц itmiшdi. Atalar isя demiшdir: "Юzgя юzgяnin itiyini bayatы ilя axtarar". O юlчцnц tapmaq, o юlчцyя uyьun gяlяnlяri mizan-tяrяziyя qaldыrmaq, dцnya яdяbiyyatыnda Azяrbaycan яdяbiyyatыnыnчяkisini mцяyyяn etmяk Azяrbaycan яdяbiyyatшцnaslыьыnыn vяzifяsidir. Mяrhum Aydыn Mяmmяdovun bu sahяdяki fяaliyyяti unudulmazdыr. Bu gцnцn nяhяngi - bцtцn mцsяlmantцrk dцnyasыnыn ayaq цstя yeriyяn akademiyasы Yaшar Qarayevin tarixя "yaxыndan vя uzaqdan" nяzяr salmasы da belя bir ehtiyac-dan irяli gяlmiшdir. Чox tяяssцf, XXЫ яsrя doqquz ay qalmasыna baxmayaraq, XX яsr Azяrbaycan яdяbiyyatы dцnya яdяbiyyatшцnaslыьы sяviyyяsindя tяhlil edilmяmiш, dцnya яdяbiyyatыndan nяyi aldыьыmыz, dцnya яdяbiyyatыna nяyi verdiyimiz konkret faktlarla юz яksini tapmamышdыr.

Qaldы sualыnыzыn o bir tяrяfi. Иnteqrasiya bцtцn sahяlяrdяdir. Dцnya bazarы isя zay mяhsulu qяbul etmir. Azяrbaycan mяhsullarыnыn dala qaytarыldыьы vaxtlar az olmayыb. Юzцmцz dя ki, Allaha чox шцkцr, dцnyanыn яn incя zюvqя malik olan xalqlarыndan biri olduьumuz цчцn Bakыda istehsal olunan mallara yaxыn durmurduq vя lap yaxшы elяyirdik. Eyni vяziyyяt яdяbiyyatыmыzda da var idi vя indi dя vardыr. Яlaьa Vahidi sevirdik, Mikayыl Mцшfiqя heyran olurduq vя sair vя ilaxыr... Яsas mяsяlя inteqrasiyanыn necяliyindяdir. Иqtisadi sahяdя ixracla deyil, idxalla mяшьuluq. Sabir de-

miшkяn: "Bяrяkallah!" Яdяbi sahяdя isя яdяbi tяnqidin яlinя hяr kяs юz arшыnыnы verib. Nя qяdяr ki, sюz var, шair dя olacaq, шeir dя.

Ancaq sюzя, шeirя hяr sюz sяrrafыnыn юz mцnasibяti var.

- Vaqif Aslan шeirlяrini nя vaxt, yяni gцnцn hansы vяdяlяrindя vя necя yazыr?

- Mяnim шeirlяrimin vaxtыvяdяsi yoxdur. Onlar mцяyyяn mяqam vя anlarda yaranыr. Юzlяri dя qяtrя-qяtrя, damla-damla yaranыrlar. Bir misra kцчяnin bir baшыnda, bir misra lap elя sюhbяt zamanы, bir misra da yataqda. Gah gecяnin qaranlыьыnda, gah gцndцzцn gцn iшыьыnda, gah da qarda, yaьышda yazыram. Elя ki, юz iчimdя шeirimi yazыb qurtarыram, onda яlimя qяlяm alыb kючцrцrяm. Elя шeirim olur ki, birnяfяsя, elя шeirim dя olur ki, bir neчя gцnя, hяtta bir neчя aya, bir neчя ilя яmяlя gяlir.

Bu mяndяn asыlы deyil. Poemalarыmы da belя, юzц dя hissя-hissя yazыram.

- Yaшlы vя gяnc шairlяr arasыnda (klassiklяr daxil olmaqla) daha чox kimlяrin imzasыnы axtarыrsыnыz? Yaxud da kimlяri daha чox oxuyursunuz?

- Yusif Balasaqunlu, Fцzuli, Sabir mяktяbinin mцdavini olaraq qalыram. Шяhriyarы, Bяxtiyarы юzцmя mцяllim seчmiшяm. Цrяyimin yanьыlы vaxtlarыnda Mцfiq чeшmяsindяn bir udum su iчib sяrinlяyirяm. Mяmmяd Arazыn heyranыyam. Bu siyahыnы artыrmaq da olar, ehtiyac yoxdur.

- Шeirimizin sabahыnы necя gюrmяk istяyirsiniz? Bu gцnki яdяbi tяnqidя mцnasibяtiniz? яdяbi tяnqidin sizin imzanыza vя чap olunmuш яsяrlяrinizя mцnasibяti necяdir?

- Hisdяn, pasdan tяmizlяnmiш, yaddaшdan vя aydыn tяfяkkцrdяn gяlяn poeziya arzusundayam. Яminяm ki, mцstяqilliyimiz mцstяqil dцшцncя tяrzinя, o da юz nюvbяsindя шeirimizin azadlыьыna vя mцstяqilliyinя gяtirib чыxaracaqdыr. Bu gцnki яdяbi tяnqid юz ifadяsini Yaшar Qarayev, Nizami Cяfяrov, Шamil Salmanov, Vaqif Yusifli, Rasim Nяbioьlu vя baшqalarыnыn yaradыclыьыnda tapыr.

Hiss olunur ki, kommunist rejimi dюvrцndя qanыna yeriyяn qorxaqlыq яdяbi tяnqidimizin canыndan yavaш-yavaш чыxmaqadadыr. Rяhmяtlik Yusif Sяmяdoьlunun "Qяtl gцnц" яsяrindя tez-tez xatыrlanan bir cцmlя yadыma dцшцr "Dяrd dя gяlяndя batmannan gяlir". Neynяyяsяn ki, dяrd чыxanda misqalmisqal чыxыr. Иnanыram ki, яtalяt, haqsыzlыq, sцstlцk azarыna чevrilmяyяcяk, tezliklя яdяbi tяnqidimiz юz saьlamlыьы vя gцmrahlыьы ilя bizi sevindirяcяkdir. Яdяbi tяnqidin mяnя nцnasibяtini цmumilikdя deyя bilmяrяm. Haqqыmda ilk tяnqidi mяqalяni bюyцk tцrkoloq, tяnqidчi vя iqtisadi-siyasi xadim mяrhum Aydыn Mяmmяdov yazmышdыr. Yaшar Qarayevin "Epitafiya, yaxud baш daшыna oxunan mahnы" adlы mяqalяsi isя mяnim "Aydыn" poemama verilяn яn yцksяk qiymяtdir. "Ruhlarla sюhbяt" kitabыmla baьlы tяnqidчi Rasim Nяbioьlu vя Шamil Salmanov qiymяtli fikirlяr sюylяmiшlяr.

"Ruhlarla sюhbяt"lя tanыш olduqdan sonra Bяxtiyar Vahabzadяnin gюzlяri yaшarmыш halda, hяrarяtlя mяni qucaqlayыb юpmяsini qяlяmя alыnmasы mцmkцn olmayan ilahi mяqalя hesab edirяm.

- Oxucularыnыza nя arzulayardыnыz?

- Mцstяqil dцшцncя, mцqayisя qabiliyyяti, duyum vя hяssaslыq. Cansaьlыьыnы, цzaьlыьыnы unutmamaq шяrti ilя. Bir dя Cыdыr dцzцndя gюrцш.

- Vaqif Aslan, Шяkidя nя var, nя yox?

- O da mяnim kimi. Юz taleyini yaшayыr.

Вагиф Аслан, "Сечилмиш ясярляри”, ЫВ ъилд. Бакы, 2010.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.16

№ 10-11 (133-134), Октйабр-Нойабр 2015

Шяkili tяkяlduz ustasы: “Sяnяtkar daim yeniliyя can atmalыdыr” ...Emalatxanada ilk baxышdan diqqяti qeyri-adiliyi ilя seчilяn kuklalar cяlb edir. Vяfa Mustafayeva яsяrlяrinin qяhrяmanlarыnы Azяrbaycan xalq naьыllarыndan, xanlыqlar dюvrцnцn personajlarыndan gюtцrцr. Mюvzularы seчяrkяn milliliyя цstцnlцk verir. Yaratdыqlarы kuklalar iчяrisindя "Xan vя rяiyyяt" kompozisiyasы bюyцk maraq doьurur.

Mustafa DАДАШОВ, AZЯRTACыn mцxbiri Шяkini tяkяlduz sяnяtinin vяtяni adlandыrыrlar.

Burada bu qяdim el sяnяtini yaшadan onlarla sяnяtkar fяaliyyяt gюstяrir. Sevindirici haldыr ki, son illяr gяnclяrdя dя dekorativ sяnяtin bu zяrif nюvцnя maraq artmaqdadыr.

Belя sяnяtkarlardan biri dя gяnc tяkяlduz ustasы Vяfa Mustafayevadыr.

AZЯRTAC-ыn mцxbiri Шяki шяhяrindяki "Sяnяtkarlar evi"ndя gяnc tяkяlduz ustasы Vяfa Mustafayevanыn emalatxanasыnda olub, onun яl iшlяri ilя maraqlanыb. V.Mustafayeva kukla sяnяtinin incяliklяri, onu bu sяnяtя baьlayan tellяr barяdя danышaraq bildirib ki, 12 ildir tяkяlduz sяnяti ilя mяшьul-

dur. O, atasы Natiq mцяllimdяn tяkяlduz sяnяtinin ilk vяrdiшlяrinя yiyяlяnib, bacыsы Ayseldяn isя sяnяtin incяliklяrini, texnikasыnы юyrяnib.

Gяnc olmasыna baxmayaraq, яl iшlяri ilя чoxlarыnы heyran edяn Vяfa deyir ki, sяnяtkar yerindя saymamalы, daim yeniliyя can atmalы, inkiшaf etmяlidir. Mяhz bu yenilik hяvяsi Vяfanы vя bacыsы Ayseli yaradыcыlыqlarыnы daha da geniшlяndirmяyя ruhlandыrыb. Onda bu sяnяtя maraьыn necя ya-

randыьыnы soruшduqda isя gяnc tяkяlduz ustasы belя cavab verib: "Televiziya ekranlarыndan, hяmчinin internet vasitяsi ilя юlkяmizdя yeni sяnяtkarlar nяslinin formalaшdыьыnы diqqяtlя izlяyirdim. Bu sяnяtkarlar tullantы materiallarыndan чox gюzяl, maraq doьuracaq яsяrlяr, яl iшlяri hazыrlayыrlar. Bacыmla qяrara gяldik ki, biz dя tullantы materiallarыndan nяsя hazыrlayaq, yenilik edяk. Belяliklя, kuklalar hazыrlamaьa baшladыq.

Tanыnmыш kukla sяnяtkarlarы Elmira Abbaslыnыn, Tamilla Qurbanovanыn yaradыcыlыqlarы ilя maraqlandыq. Иstяyirdik ki, yeni цslubda iшlяyяk, baшqalarыnы tяkrarlamayaq. Belяliklя bu iшя hяvяslя giriшdik. Evdя qarderobumuza aid kюhnя nя var idisя, yяni corab, pambыq, parчa vя digяr materiallar, onlardan mцxtяlif formalы kuklalar hazыrladыq. Иlk iшlяrimiz qыsa mцddяtdя satыldы. Bu, bizi daha da ruhlandыrdы".

Dediyinя gюrя, kukla sяnяti o qяdяr dя asan peшя deyil. Gяrяk rяssamlыьы, heykяltяraшlыьы, dizaynerliyi bilяsяn. Yaratdыьыn kuklanы canlandыrmaьы, ona sifяt cizgilяri, mimika, xarakter vermяyi bacarasan.

Emalatxanada ilk baxышdan diqqяti qeyri-adiliyi ilя seчilяn kuklalar cяlb edir. Vяfa Mustafayeva яsяrlяrinin qяhrяmanlarыnы Azяrbaycan xalq naьыllarыndan, xanlыqlar dюv-

rцnцn personajlarыndan gюtцrцr. Mюvzularы seчяrkяn milliliyя цstцnlцk verir. Yaratdыqlarы kuklalar iчяrisindя "Xan vя rяiyyяt" kompozisiyasы bюyцk maraq doьurur. Kompozisiyanыn юn planыnda kefi kюk xan юz vяzirlяri ilя яylяшib, arxa planda isя rяiyyяt яks olunub.

Xalqыn nцmayяndяlяri arasыnda isя eшшяk цstцndя olan hazыrcavab Hacы dayы, xanыmы ilя rяqs edяn Mяшяdi Иbad, nяhrя чalxalayan qoca nяnя diqqяt чяkir. Kompozisiyanы maraqlы edяn odur ki, qяhrяmanlarыn bяzilяri bцtюv kukla formasыnda hazыrlansa da, digяrlяrinin iшlяnmя texnikasы qeyri-adidir. Yяni, чяrчivяyя salыnan яsяrdя personajыn baшы kukla formasыnda, bяdяni isя dekorativ tikmя цslubundadыr.

Tяkяlduz sяnяtinin чox чяtin bir peшя olduьunu vurьulayan Vяfa Mustafayeva qeyd edir ki, kiчikhяcmli iшlяri 3-4 gцnя, bir hяftяyя hazыrlamaq olur. Turistlяrin maraьыnы nяzяrя alaraq xыrda iшlяr, mяsяlяn araxчыn, telefon qabы, яl чantalarы da hazыrlayыr. Bюyцk юlчцlц яl iшlяri isя 5-6 aya яrsяyя gяlir.

"Xalчa", "Xanыm ceyranla birlikdя" яsяrlяrimi 5 aya hazыrlamышam. Qiymяtlяr яsяrlяrin юlчцlяrinя gюrя 10 manatdan 1000-1500 manatadяk dяyiшir.

Tanrыya шцkцrlяr olsun, qazancыmыz pis deyil. Яgяr gцndяlik чюrяk pulunu чыxara bilirsяnsя, demяli, sяnяtkarsan", - deyя Vяfa Mustafayeva яlavя edib.

Qazandыьы uьurlar barяdя danышan Vяfa Mustafayeva deyir: "Bu il Fransanыn paytaxtы Parisin milyonlarla ziyarяtчisi olan Luvr muzeyinin qarшыsыndakы meydanda Heydяr Яliyev Fondunun tяшkil etdiyi "Azяr-

Vяfa Mustafayeva baycan шяhяrciyi" чяrчivяsindя keчirilяn sяrgidя iшtirakыmы hяyatыmыn яn xoшbяxt anы hesab

edirяm. Mяnimlя bu sяrgidя шяkili hяmkarlarыm - tanыnmыш шяbяkя ustasы Hцseyn Hacы-

mustafazяdя vя kяlaьayы ustasы Яmiraslan Шamilov da iшtirak edirdi. Aчыlышыnda Heydяr Яliyev Fondunun prezidenti, UNESCO vя ИSESCO-nun xoшmяramlы sяfiri Mehriban Яliyevanыn iшtirak etdiyi bu sяrgiyя чox bюyцk maraq var idi. Cavan da, yaшlы da hяvяslя gяlib sяrgiyя baxыr, sяnяtkarlarыn яl iшlяri ilя, o cцmlяdяn tяkяlduz sяnяtinin incяliklяri, toxuduьum iшlяrin texnikasы ilя maraqlanыrdыlar. Sяrgidя, hяm dя hazыrladыьыm kuklalar da nцmayiш olunurdu".

Vяfa Mustafayeva, eyni zamanda, hяr il Novruz bayramы gцnlяrindя Bakыda, Dяnizkяnarы Milli Parkda tяшkil olunan sяrgilяrdя dя fяal iшtirak edir. Onun яl iшlяri "Bakы-2015" birinci Avropa Oyunlarы zamanы paytaxtda tяшkil olunan sяrgidя dя nцmayiш etdirilib. Yaratdыьы kukla kompozisiyalarы ilя Gяnclяr vя Иdman Nazirliyi tяrяfindяn keчirilяn respublika mцsabiqяsindя iшtirak edяrяk qalib gяlib, mцkafata layiq gюrцlцb. Шяki, 26 oktyabr, AZЯRTAC

№ 10-11 (133-134), Октйабр-Нойабр 2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.17

Шяki ilя Fransanыn Kolmar шяhяri qardaшlaшdы Fransa Respublikasыnыn Kolmar шяhяri ilя Azяrbaycan Respublikasыnыn Шяki шяhяri arasыnda dostluq vя яmяkdaшlыq xartiyasы imzalanыb.

Fransada baш tutan имзаланма * * * мярасиминдя hяr iki шяhяrin rяhbяri Jilber Meyer vя Elxan Usubov iшtirak edib.

"Шяки Бялядиййяси" "Cihan" xяbяr agentliyinin яmяkdaшы Ferhan Koseoьlunun verdiyi mяlumata истинадян билдирир ки, mяrasimdя Fransanыn Alsace bюlgяsinin Mяclis sяdri Fillip Riчert vя Azяrbaycanыn Fransadakы sяfiri Elчin Яmirbяyov da iшtirak edib.

Mяrasimdя чыxыш edяnlяr qardaшlaшmыш шяhяrlяrin bцtцn sferalarda яlaqяlяrini geniшlяndirяcяklяrini, xцsusяndя gяnclяrin tяhsili ilя baьlы proqramlarыn reallaшmasыnda addыmlar atacaqlarыnы qeyd edib.

Noyabrыn 20-dя Fransanыn Kolmar шяhяrindя Шяki bяlяliyyяsi sяdrinin birinci mцavini Ehtibar Nuriyevin dя iшtirak etdiyi mяrasimdя чыxыш edяn Kolmar шяhяrinin meri Jilber Meyer qeyd edib ki, bu xartiyanыn imzalanmasы tяrяflяr arasыnda яmяkdaшlыq яlaqяlяrinin qurulmasы istiqamяtindя aparыlan mцzakirяlяrin nяticяsidir.

Kolmar шяhяr merinin baшчыlыq etdiyi nцmayяndя heyяtinin 2013-cц ildя Шяki шяhяrinя sяfяrindяn danышыlaraq iki шяhяr arasыnda olan oxшar cяhяtlяr vurьulanыb.

Иmzalanma mяrasimindя Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubov noyabrыn 13-dя Parisdя tюrяdilяn terror aktlarы qurbanlarыnыn ailя цzvlяrinя baшsaьlыьы verib, yaralananlara шяfa dilяyib. O, Шяkinin tarixi-memarlыq abidяlяri, o cцmlяdяn Xan sarayы haqqыnda яtraflы mяlumat verib. Иcra baшчыsы Шяkinin festivallar шяhяri olduьunu vя keчяn il dюrd festivala ev sahibliyi etdiyini diqqяtя чatdыrыb.

Fransa ilя Azяrbaycan arasыnda ikitяrяfli mцnasibяtlяrя toxunan E.Usubov bu xartiyanыn Azяrbaycan Prezidenti Иlham

Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubov вя Kolmar шяhяrinin meri Jilber Meyer сяняди имзалайаркян Яliyevin apardыьы xarici siyasяtin uьurlu nяticяsi olduьunu qeyd edib.

O, Heydяr Яliyev Fondunun prezidenti Mehriban Яliyevanыn milli mяdяni irsimizin qorunub saxlanmasыna verdiyi tюhfяlяrdяn danышaraq onun tяшяbbцsц ilя Шяkidяki "Yuxarыbaш" Dюvlяt Tarix-Memarlыq Qoruьunun UNESCO-nun Dцnya Иrsi Siyahыsыna daxil edilmяsi istiqamяtindя gюrцlяn iшlяri vurьulayыb.

Fransa - Qafqaz Dostluq qrupunun rяhbяri, senator Andre Riшar vя Azяrbaycanыn Fransadakы sяfiri Elчin Яmirbяyov xartiyanыn яhяmiyyяtinя toxunaraq onun iki юlkя arasыndakы яlaqяlяrin inkiшafыna tюhfя verяcяyinя яmin olduqlarыnы bil-diriblяr.

Sonra Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubov vя Kolmar шяhяrinin meri Jilber Meyer dostluq vя яmяkdaшlыq xartiyasыnы imzalayыblar.

Qeyd edяk ki, bu il mayыn 20-dя Шяki шяhяrindя imzalanan xartiya qarшыlыqlы olaraq Kolmar шяhяrindя dя imzalanmalы idi.

Xartiyanыn mяqsяdi iki шяhяr arasыnda dostluq яlaqяlяrini inkiшaf etdirmяk, gюrцшlяr vя mцbadilяlяr vasitяsilя mяdяniyyяt, turizm vя iqtisadi sahяlяrdя ikitяrяfli яlaqяlяrя tяkan vermяkdir.

Xartiyaya яsasяn, Kolmarda tяшkil olunan Milad bayramы bazarыnda Azяrbaycan da iшtirak edяcяk.

Bizi юzцmцzя gюstяrяn gцzgц Ferma realiti шou...

Yeganя Cansail Bu yaxыnda bir ili tamam olacaq Ferma Realiti шousu nя az, nя чox, dцz 11 aydыr ki, hяftя iчi beш gцn Region televiziyanыn efirindя yayыmlanыr.

Baшladыьы ilk gцnlяrdяn яtrafыna geniш tamaшaчы kцtlяsi toplayan шou tяkcя tamaшaчыlrыn deyil, qыsa mцddяt яrzindя medianыn da diqqяtini юzцnя yюnяltdi.

Bu ilin iyul ayыnda Qafqaz media ictimai birliyi Milli Mяtbuatыmыzыn 140 illiyi mцnasibяtiylя Ferma Realiti шounu "ilin яn yaxшы reginal veriliшi" nominasiyasы цzrя mцkafatlandыrdы. Eyni zamanda mяtbuatda mцxtяlif saytlarda, qяzetlяrdя Ferma layihяsinя gюstяrilяn diqqяti dя vurьulamaq yerinя dцшяr. Yцz minlяrlя tamaшaчыsы olan Ferma realiti шousu Azяrbaycan telemяkanыnda fяrqli kяnd hяyatы ideyasы ilя hяm dя bir ilkя imza atdы. Шяhяr mцhitindя gюz aчыb bюyцyяn gяnclяrin birdяnbirя kяndя, fermaya dцшmяsi ilk baxышda asan gюrцnsя dя eyni zamanda olduqca чяtin idi. Rahat hяyat шяraitinя alышmыш, bяzяnsя rejimsiz hяyat tяrzi yaшayan gяnclяr mяhz fermada

sяhяr tezdяn oyanыb hяyяtdя odun doьramaьы, bulaqdan su gяtirmяyi, tюvlяni tяmizlяyib, mal-qaranы yemlяmяyi, яkinlя, inшaatla mяшьul olmaьы vя digяr bu kimi zяhmяt tяlяb edяn iшlяri юyrяnirlяr. Amma onlarыn hяyatы heч dя bцtцn bunlarla kifayяtlяnmir. 12 nяfяr iшtirakчыsы olan Ferma layihяsi юzlцyцndя bюyцk bir ailяyя bяnzяyir. 6 nяfяr qыz vя 6 nяfяr oьlan ayrы otaqlarda yaшayыrlar. Yalnыz цmumi adlanan zalda iшtirakчыlar toplanыb яylяnir, dincяlir vя yemяk yeyirlяr. Bu qapalы mцhitdя onlarыn яtrafla bцtцn яlaqяlяri kяsilir. Telefonun, internetin olmadыьы bu mцhitdя yaшadыьlarы mцddяtdя onlarыn sюzцn яsl mяnasыnda bir-birindяn baшqa kimsяlяri olmur.

Yalnыz hяftяnin cцmя axшamы tamaшaчыlarыn iшtirakчыlara цnvanlanan suallarы sяslяnir. Cцmя gцnц isя keчirilяn sяsvermя nяticяsindя iшtirakчыlar bir nяfяri юzlяrindяn uzaqlaшdыrыrlar. Lakin bu da hяlя son qяrar deyil. Rяhbяrliyin verdiyi veto hцququ ilя iшtirakчы fermada qala da bilяr.

Bu isя heч dя hяmiшя digяr iшtirakчыlarчцn arzuolunan hal olmur. Mяhz onlarыn mцbarizяsi dя bu andan baшlayыr. Fermanы tяrk edяn iшtirakчы isя yeni biriylя яvяzlяnir. Bu bюyцk ailяdя hяr bir шяxsin юz mяqsяdi, iddialarы vя yarыш taktikasы var. Layihяdя hяr bir iшtirakчы hяr ay zяhmяtinin bяhrяsi olaraq mцяyyяn mяblяьlя mцkafatlanыr. Tяqdim olunan pul onlarыn balansыnы ya-

radыr. Balans sяkkiz minя qяdяr yцksяlя bilir. 12 nяfяrlik ailя heч dя hяr zaman mehriban ola bilmir. Tamaшaчы mяhz bu layihяnin tяqdimatыnda insanlarыn qapalы mцhitdя bir-birinя qarшы olan mцnasibяtlяrini bцtцn чirkinliklяri

sevdiyinя xяyanяt edib qыnananlar da Fermada yox deyil.

12 mцxtяlif xarakterli iшtirakчыlarы sevяn tamaшaчыlar arasыnda qыnayanlar da чoxdur. Onlarыn davranышlarы, tяhqirlяri, addыmlarы, qяrarlarы bяzяn tama-

vя gюzяlliklяri ilя, reallыьы ilя шahidi olur. Amansыz rяqabяt, qabaran eqoizm, sevgi, nifrяt, paxыllыq, ikiцzlцlцk, xeyirxahlыq, kяdяr, peшmanlыq, gюz yaшlarы, xяyanяt, yalan... tamaшaчы insan oьluna xas olan bцtцn bu hisslяri heч bir aktyorluq vя qurma sяhnяlяr olmadan mяhz 12 nяfяr iшtirakчыnыn real hяyatыyla izlяyir. Burada hяr kяsin юz hяyat hekayяsi var. Fermada yaшayыb hяyatыnы dяyiшяnlяr dя az deyil. Sevgisini tapыb dost qazananlar, bяzяnsя

шaчыda qыcыq yaradыr. Qяribяdir ki, яksяriyyяtimiz insanlardan bizim kimi olmaьы, юzцmцzя oxшamaьы tяlяb edib, mяslяhяtlяr veririk. Amma unuduruq ki, hяr birimiz юzцnяmяxsus fяrdlяrik. Qeyd etdiyim bu nцans tяkcя tamaшaчыlarыn iшtirakчыlara qarшы tяlяbi deyil, bu anы eyni zamanda fermanыn daxilindя iшtirakчыlar arasыnda da mцшahidя etmяk mцmkцndцr. Цmumiyyяtlя, bцtцn dцnya televiziyalarыnda yayыm-

lanan realiti шoularda hяmiшя virtual tamaшaчы vя iшtirakчы qarшыdurmasы mцшahidя olunur. Biz real hяyatыmыzda 24 saat mяdяni, kцbar rolunu oynamыrыq. Tяbii ki, hяr birimiz яsяblяшir, aьlayыr, sevir, yeri gяlяndя kobud ifadяlяrя dя yer veririk. Lakin heч vaxt kяnardan юzцmцzц izlяmяmiшik. Birdяn-birя hяr hansыsa insanыn real hяyatыnы ekrandan izlяyib onu шяrh edяndя, qыnayanda belя yenя юzцmцz haqqыnda dцшцnmцrцk. Яcaba, bu hadisя mяnim baшыma gяlяrdisя mяn necя reaksiya verяrdim, yaxud hansы addыmы atardыm? kimi sualы юzцnцzя verib sяmimi cavab almыsыnыzmы? Mяncя dцшцnяk... Ferma realiti шousunun яgяr birinci mяqsяdi шяhяrli insanыn zяhmяtkeш kяndliyя чevrilmяsidirsя, ikinci mяqsяdi dя mяhz elя budur - bizi юzцmцzя gюstяrmяk... fermada iшtirak edяn 12 nяfяr iшtirakчы яslindя яtrafыmыzda olan dostlarыmыz, yaxыnlarыmыz, bizdяn birimizdir. Efirdя nцmayiш olunan bu mцnasibяtlяr heч dя yad tяяssцratlar yaratmыr. Юzцmцzя qarшы sяmimi olaq vя asanlыqla etiraf edяk ki, orada yaшanan sevgi mцnasibяtlяrindяn tutmuш yalan, xяyanяt vя yanыlmaq hisslяrinя kimi hяr biri bu vя ya digяr formalarda bizim dя hяyatыmыzda baш verir. Bu bir reallыqdыr. Sadяcя kяnd hяyatыnыn nцmayiшindя bizя юzцmцzц gюstяrяn vя meydan oxuyan reallыq.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.18

"Geokimya цzrя sorьu kitabы" Фирянэиз ЯСЭЯРЗАДЯ Kimyяvi elementlяrin, onlarыn atom vя ionlarыnыn Yer qabыьыnda tarixi miqrasiyasыnыn yayыlma qanunauyьunluьlarыnы юyrяnmяklя mяшqul olan geokimya elmi geologiyanыn nisbяtяn cavan elm sahяsi hesab olunur.

Bu elm sahяsinin banilяrindяn biri olan V.И.Vernadski onu iyirminci яsr elmi adlandыrmышdыr.

"Geokimya" сюзцнц ilk dяfя 1838-ci ildя Иsveчrя kimyaчыsы X.F.Sanbeyn iшlяtmiшdir. Lakin yalnыz 1908-ci ildя Amerika kimyaчыsы F.U.Klarkыn "Data of geochemistry ("Эeokimyяvi mяlumatlar") kitabы iшыq цzц gюrяndяn sonra geokimya mцstяqil elm kimi tanыnmышdыr.

Azяrbaycanda geokimyяvi tяdqiqatlarыn aparыlmasыna isя keчяn яsrin otuzuncu illяrindяn baшlanmышdыr. Sonrakы onilliklяrdя yцksяk sяviyyяli kadrlar hazыrlanmыш, ali mяktяblяrdя mцvafiq kafedralar, elmi-tяdqiqat institutlarыnda laboratoriya vя шюbяlяr, istehsalat tяшkilatlarыnda geokimyяvi ekspedisiyalar fяaliyyяt gюstяrmяyя baшlamышdыr. Respublikamыzda geokimya elminin inkiшafыnda Aзярбайъан Eлмляр Aкадемийасынын mцxbir цzvц, hяmyerlimiz, mяrhum Heydяr Xяlil oьlu Яfяndiyevin mцstяsna xidmяtlяri olmuшdur. O, 1907-ci ildя Шяkidя anadan olmuшdur, 1929-cu ildя Azяrbaycan Dюvlяt Universitetinin tяbiяt-riyaziyyat fakцltяsinя daxil olub, tяhsilini uьurla baшa vurduqdan sonra Шяkidяki fяhlя fakцltяsinin tяdrishissя mцdiri vяzifяsindя чalышaraq, eyni zamanda kimya fяnnindяn dяrs demiшdir. 1933-cц ildя yenidяn Bakыya qayыdaraq SSRИ Elmlяr Akademiyasыnыn Azяrbaycan filialыnыn Geologiya bюlmяsindяki geokimya laboratoriyasыnda laborant vяzifяsindя fяaliyyяtя baшlamышdыr.

Heydяr Яfяndiyevin sonrakы elmi fяaliyyяti daha mяhsuldar olmuшdur: belя ki, onun onun elmi axtarышlarыnыn яsas istiqamяtini maqmatik sцxurlarda kimyяvi elementlяrin paylanma qanunauyьunluqlarы vя filiz yataqlarыnda nadir elementlяrin geokimyasыnыn tяdqiqinя yюnяlmiшdir. Bu mюvzuya hяsr olunmuш namizяdlik dissertasiyasыnы o, 1940-cы ildя mцvяffяqiyyяtlя mцdafiя edяrяk geokimya цzrя Azяrbaycanda ilk vя yeganя elmlяr namizяdi olmuшdur. 1941-ci ildя yerli mineral xammallarыnыn tяdqiq edilib xalq tяsяrrцfatыnda vя hяrbi sяnayedя istifadяsinin vacibliyini nяzяrя alaraq Heydяr Яfяndiyev Azяrbaycan Elmlяr Akademiyasы Kimya Иnstitutunda qeyri цzvи kimya laboratoriyasыna rяhbяr tяyin olunmuшdur. 1949-cu ildя geokimya vя radiokimya laboratoriyasыna rяhbяrlik etmяklя, hяmin institutun direktoru vяzifяsinя irяli чяkilmiшdir. Юmrцnцn sonuna kimi bu vяzifяdя onun яvяzolunmaz tяdqiqatчы vя tяшkilatчы alim olmasы цzя шыxmышdыr. Geokimya elminin daha dяrinliklяrinя nцfuz edяn Heydяr Яfяndiyevin sonrakы elmi araшdыrmalarыna; mineral sularыn geokimyasыna; neft yataqlarыnыn lay sularыnыn radioaktivliyi vя geokimyasы; elяcя dя mineral xammallarыn texnologiyasы kimi vacib istiqamяtlяr dя яlavя olunmuшdur. O vaxtlar demяk olar ki, respublikada heч юyrяnilmяyяn hяmin sahяlяrin mяhsullarыna sяnaye vя kяnd tяsяrrцfatыnda, tяbabяtdя чox bюyцk tяlяbatыn olmasы alimin fяaliyyяtinin zamanыn tяlяblяrinя uyьun nizamlandыьыna dяlalяt edirdi. Hяmin qeyd olunan istiqamяtlяrdя aparыlan o zamankы elmi araшdыrmalarыn yekunu яldя olunan nяticяlяrя orijinal yanaшma kimi qiymяtlяndirilmiшdir. H.X.Яfяndiyev tяrяfindяn mцxtяlif tipli filizlяr цчцn geokimyяvi spektr, hяmчinin bцtюvlцkdя ayrы-ayrы filiz formasiyalarы цчцn nadir elementlяrin toplayыcы vя daшыyыcы minerallarы, qarышыq elementlяr vя qeyri-sяciyyяvi elementlяr mцяyyяn edilmiшdir.

Bu tяdqiqatlarыn materiallarы H.X.Яfяndiyavin doktorluq dissertasiyasыnыn яsasыnы (1958) tяшkil edirdi vя o "Kiчik Qafqazыn шimal-шяrq hissяsinin hidrotermal filiz kompleksi" adlы monoqrafiya шяklindя nяшr olunmuшdur.

Heydяr Яfяndiyеvin elmi tяdqiqatlarыnda vя elmi-tяшkilatы fяaliyyяtindя яldя etdiyi yцksяk nяticяlяr nяinki Respublikamыzda, hяtta keчmiш ittifaqыn mцtяxяssislяri tяrяfindяn lazыmыnca qiymяtlяndirildiyndяn o, 1962-ci ildя Azяrbaycan Elmlяr Akademiyasыnыn mцxbir цzvц seчilmiшdir. 1967-ci ildя hяlя altmыш yaшы tamam olmamыш bu bюyцk шяxsiyyяt, gюzяl pedaqoq, istedadlы alim vаxtsыz hяyatla vidalaшmalы oldu. Hюrmяtli oxucularымыза чatdыrmaq istяdiyimiz bu qыsa mяlumatlar alimin anadan olmasыnыn yцz illiyi mцnasibяtilя 2008-ci ildя Azяrbaycan Milli Elmlяr Akademiyasыnыn "Elm" Nяшriyyatы tяrяfindяn nяшr olunmuш "Heydяr Яfяndiyev haqqыnda xatirяlяr" kitabыnda daha geniш шяrh olunmuшdur.

Bu чox dяyяrli vя maraqlы kitab яsasыnda hazыrladыьыmыz qыsa tanышlыq xarakterli mяlumatlarы oxucularыn nяzяrinя чatdыrmaqda mяqsяdimiz indiki nяsиl vя yetiшmяkdя olan gяnc nяslin nцmayяndяlяrini respublikada nisbяtяn az tanыnan daha bir gюrkяmli alimimizlя tanыш etmяklя yanaшы, son illяrdя elmя vя tяhsilя gюstяrilяn diqqяt vя qayьыnыn az da olsa artыrыlmasы arzusu vя respublikada elmin gяlяcяk inkiшafыnы tяhlцkя altыna qoyan beyin axыnыnыn qarшыsыnыn alыnmasы istяyidir.

Инди ися Юtяn ilin axыrlarыna yaxыn Шяki Regional Elmi Mяrkяzi tяrяfindяn nяшr olunan kitablardan biri Azяrbaycan tцrkcяsindя hяlя bu gцnя kimi hяm sovetlяr dюnяmindя, hяm dя mцstяqilliyimiz illяrindя ilk dяfя olaraq iшыq цzц gюrяn "Geokimya цzrя sorьu" kitabы haqqыnda qыsa mяlumat vermяklя mюvzunu davam etdirmяk niyyяtindяyik.

A.V.Voytkeviч, A.V.Kokin, A.E.Miroшnikov vя Q.V.Proxorov tяrяfindяn hazыrlanan bu kitab Moskvanыn "Nedra" nяшriyyatы tяrяfindяn 1989-cu ildя nяшr edilmiшdir. Юn sюz, 14 fяsil, 339 cяdvяl vя 61 шяkil-qrafiklя tяmsil olunan lцьяt ali mяktяb tяlяbяlяri, magistr, aspirant, doktorant vя elmi iшчilяr цчцn nяzяrdя tutуlmuшdur. Ы fяsildя - Yerin vя kosmik cisиmlяrin kimyяvi tяrkibi; Yerin quruluшu vя tяrkibi; Yer qabыьыnыn quruluшu vя tяrkibi; Gцnяш; Planetlяrin mцqayisяli sяciyyяlяриндяn bяhs olunur. ЫЫ fяsildя - Elementlяrin, minerallarыn vя sцxurlarыn xassяlяri: Maddяnin elementar zяrrяciklяri; Atomlarda elektronlarыn paylanmasы; Elementlяrin ion radiuslarы; Atom vя ionlarыn ionilяшmя potensiallarы; Elementlяrin elektromяnfiliyi; Elementlяrin bяzi termik xassяlяri; Elementlяrin geokimyяvi tяsnifatы; Minerallarыn яrimя temperaturu; Minerallarыn termodinamik xassяlяri; Иzomorfizm; Minerallarыn vя sцxurlarыn sыxlыьы verilmiшdir. ЫЫЫ fяsil - Kimyяvi elementlяrin yayыlmasыna; elementlяrin tяbiяtdя tapыlma formalarыna; elementlяrin yayыlmasыna dair цmumi mяlumatlara; Elementlяrin atom-kosmik yayыlmasыna; Yer qabыьыnda kimyяvi elementlяrin orta miqdarыna; Yer qabыьы sцxurlarыnda elementlяrin yayыlmasыna hяsr olunmuшdur. ЫВ fяsildя - Meteoritlяr vя planet sцxurlarы; meteoritlяrin tяsnifatы vя onlarыn tяrkibi; Xondritlяr; axondritlяr; Dяmir-daш meteoritlяr; Dяmir meteoritlяr; Tektitlяr; Ay sцxurlarы; Yer qrupu planetlяr sяthinin sцxurlarы tяdqiq olunur.

V фясилдя - Pцskцrmя sцxur-

larыnыn цmumi sяciyyяsi; Ultrasas sцxurlar, orta sцxurlar, turш sцxurlar vя Qяlяvi sцxurlar araшdыrыlыr.

VЫ fяsildя - Чюkmя sцxurlarыn kimyяvi tяrkibi; Чюkmя sцxurlarыn цmumi sяciyyяsi; qыrыntы sцxurlar; Karbonat sцxurlarы; silisiumlu sцxurlar; Fosforitlяr; Evaporitlяr; Dяmirli sцxurlar vя dяmir filizlяr; Manqanlы sцxurlar vя filizlяr; Boksitlяr vя aluminiumlu sцxurlar; Misli sцxurlar vя filizlяr; Mцasir dяniz чюkцntцlяri haqqыnda яtraflы mяlumat verilmiшdir.

VЫЫ fяsil - Metamorfik sцxurlarыn kimyяvi tяrkibinя; metamorfizm vя metamorfik sцxurlar barяdя цmumi mяlumatlara; metamorfizmin mцxtяlif pillяlяrinin sцxurlarыna; Yerin яn qяdim sцxurlarыna; Keчmiш SSRИ-nin mцxtяlif rayonlarыnыn metamorfik sцxurlarыna hяsr olunmuшdur.

VЫЫЫ fяsildя - Tяbii sularыn kimyяvi tяrkibi; Suyun xassяlяri, onun strukturu vя polimorfizm; Dяniz sularы; atmosfer sularы; Qitяlяrin sяth sularы; Yeraltы sular vя Termal sulara aid mяlumatlar шяrh olunur. ЫX fяsildя - Tяbii qazlarыn kimyяvi tяrkibi; Atmosfer; Tяbii qazlarыn tяsnifatы; Torpaqlar vя чюkmя sцxurlarыn tяbii qazlarы; Maqmatik sцxurlarыn vя vulkanik eksqalyasiyalarыn qazlarы araшdыrыlыr.

X fяsildя - Orqanizm vя biogen яmяlяgяlmяlяrin kimyяvi tяrkibi; Canlы maddяdя kimyяvi elementlяrin paylanmasыnыn цmumi qanunauyьunluqlarы; Dяniz orqаnizmlяrinin kimyяvi tяrkibi; Daш kюmцr, neft, torpaqlardan bяhs olunur.

XЫ fяsildя - Цzvi geokimya mяlumatlarы; Цzvi maddяlяr barяdя qыsa mяlumatlar. Canlы maddяlяrin kцtlяsi vя fotosintezin mяhsulrarlыьы; Torpaьыn цzvi maddяlяri; Tяbii sularыn цzvi maddяlяri; Kюmцrlяrin цzvi maddяlяri; Neftin цzvi maddяlяri barяdя izahat verilir.

XЫЫ fяsil - Geokimyada izotoplara; izotoplarыn yayыlmasыnыn яsas qanunauyьunluqlarыna; Tяbii шяraitdя izotoplarыn bюlцnmя proseslяrinя; Hidrogenin izotoplarыna; Karbonun izotoplarыna; Azotun izotoplarыna; Oksigenin izotoplarыna; Kцkцrdцn izotoplarыna; Silisiumun vя bir sыra digяr elementlяrin izotoplarыna aiddir.

XЫЫЫ fяsildя - Nцvя geoxronologiyasы; Giriш qeydlяri; Uran-torium-qurьuшun цsulu; Adi qurьuшunun izotop tяrkibinя gюrя yaшыn hesablanmasы; Kalium -Arqon цsulu; Kalium-Kalsium цsulu; Rubidium-stronsium цsulu; SamariumMedium цsulu; Renium-Osmium цsulu; Meteoritlяrin yaшы; Yerin yaшы; Geoxronoloji шkala шяrh olunur.

XЫV fяsil - Geokimyяvi axtarыш цsullarыna; Цmumi mцddяalara; Litokimyяvы axtarыш цsullarыna; Sяpяlяnmя axыnlarы цzrя axtarышlara; Seysmik-geokimyяvi axtarыш цsullarыna; Цmumi mцddяalara; Litokimyяvi axtarыш цsullarыna; Sяpяlяnmя axыnlarы цzrя axtarышlara; Seysmik geokimyяvi axtarыш цsuluna; Hidrokimyяvi axtarыш цsullarыna; Biogeokimyяvi axtarыш цsullarыna; Qaz oreollarыna gюrя axtarышlara (kimyяvi цsullar) hяsr olunur.

Belяliklя sorьu-lцьяtin fяsillяrinin baшlыqlarына эюря demяk olar ki, чox geniш яhatяli elmlяr haqqыnda: Yer kцrяsindяn tutmuш atmosferя qяdяr, planetlяrdяn tutmuш hidrosferя kimi, meteoritlяr vя izotoplar da яhatя olunmaqla geniш diapazonda elm sahяlяri haqqыnda keчmiш ittifaq vя xarici юlkяlяrin son elmi nailiyyяtlяrinin nяticяlяriндян истифадя олунмагла hazыrlandыьы aydыn hiss olunur.

Kitabda tяqdim olunan kimyяvi elementlяrin yer qabыьыnda orta miqdarы, yer qabыьы sцxurlarыnda elementlяrin yayыlmasы, Ay sцxurlarыnda elementlяrin yayыlmasына aid mяlumatlar yeni filiz yataqlarыnыn axtarышы vя kяшfiyyatыnda чox mцhцm rol oynayacaьы heч bir шцbhя doьurmur. Bu gцnцmцzя kimi belя bir kitabыn azяrbaycan tцrkcяsinя vя latыn qrafikasыnda ilk dяfя nяшrя hazыrlanmasыnda яmяkdaшlarыmыz цч ilя yaxыn vaxt sяrf etmiшlяr. Тявазюкарлыгдан узаг олса да, гейд етмяк истяйирик ки, сюзцэедян китаб щаггында китабын чап олундуьу “Апострофф” няшриййатынын ямякдашлары да билдирдиляр ки, бу эцн Азярбайъан тцркъясиндя олан беля китаблара юлкямизин али мяктябляриндя чох ещтийаъ дуйулур. Китабдакы материаллары эеолоэийа-минералоэийа елмляри доктору З.М.Ялизадя, физика-рийазиййат елмляри цзря фялсяфя доктору И.Р.Салманов, эеолоэийа-минералоэийа елмляри цзря фялсяфя доктору Щ.М.Мустафабяйли вя елми ишчи Ф.С.Ясэярзадя тяръцмя етмишляр.

№ 10-11 (133-134), Октйабр-Нойабр 2015 Azяrbaycan Res-publikasыnыn Prezidenti Иlham Яliyevin rяhbяrliyi ilя юlkяmizdя hяyata keчirilяn sosial-iqtisadi siyasяt, 2004-cц ildяn uьurla icra olunan regionlarыn sosial-iqtisadi inkiшafыna dair Dюvlяt proqramlarы bюlgяlяrin iqtisadi potensialыnыn artmasыna, яhalinin rifahыnыn yaxшыlaшmasыna bюyцk tяsir gюstяrir. Dюvlяt proqramlarыnda nяzяrdя tutulan tяdbirlяrin uьurla yerinя yetirilmяsi, eyni zamanda, sahibkarlыьыn inkiшafыna gюstяrilяn yцksяk dюvlяt qayьыsы nяticяsindя son illяr regionlarda xeyli sayda istehsalyюnцmlц mцяssisяlяr fяaliyyяtя baшlayыb, minlяrlя yeni iш yeri yaradыlыb.

Belя mцяssisяlяrdяn biri dя Шяki rayonunun Gюybulaq kяndi яrazisindя fяaliyyяt gюstяrяn "Karat Holdinq" MMC-nin Шяki bюlmяsinin buьda elavatoru, un vя yem fabriki kompleksidir.

Regionlarыn 2009-2013-cц illяrdя sosial-iqtisadi inkiшafыna dair Dюvlяt Proqramыna uyьun olaraq yaradыlan bu emal mцяssisяsi Prezident Иlham Яliyevin xeyirduasы ilя 2012-ci ilin sentyabrыnda istifadяyя verilib.

Mцяssisяnin direktoru Mцшfiq Abdullayev AZЯRTAC-a mцsahibяsindя kompleksin fяaliyyяti, qazanыlan uьurlar barяdя danышыb, gяlяcяk planlardan sюhbяt aчыb.

O qeyd edib ki, taxыl mяhsullarыnыn tяdarцkц, saxlanmasы vя emalы mяqsяdi ilя yaradыlan bu kompleks Prezident Иlham Яliyevin sahibkarlыьыn inkiшafыna dяstяk siyasяtinя uyьun olaraq dюvlяtin gцzяшtli krediti vя "Karat Holdinq" MMC-nin vяsaiti hesabыna inшa olunub. Шяki respublikanыn яn iri taxыlчыlыq rayonlarыndan biri olduьu цчцn rayon яrazisindя belя bir mцяssisяnin yaradыlmasыna ehtiyac var idi.

"Karat Holdinq" MMC-nin Шяki un vя yem fabriki bюlgяdя taxыlчыlыьыn vя heyvandarlыьыn inkiшafыna юz tюhfяsini verir Mцяssisяnin tяrkibinя buьda elavatoru vя dяyirman kompleksi daxildir. Mцяssisя istifadяyя verilяrkяn buьda elеvatorunda hяr birinin tutumu 3,5-4 min ton olan 4 silo quraшdыrыlmышdы. 2014-cц ildя aparыlan geniшlяndirmя iшlяri zamanы burada daha 4 silo quraшdыrыlыb. Nяticяdя buьda elavatorunun цmumi tutumu 2 dяfя artaraq 30 min tona чatыb. Burada, eyni zamanda, taxыlыn qяbulu, tяmizlяnmяsi vя qurudulmasы prosesi hяyata keчirilir. Mцasir texnologiyaya яsaslanan taxыl anbarы Шяki vя яtraf rayonlarda fяaliyyяt gюstяrяn fermerlяrin istehsal etdiyi taxыlыn uzun mцddяtя vя itkisiz saxlanmasыna imkan verir.

Dяyirman kompleksinin gцndяlik istehsal gцcц 250 tondur. Tцrkiyя istehsalы olan яn mцasir texnoloji avadanlыьыn quraшdыrыldыьы dяyirmanda istehsal prosesi tam avtomatlaшdыrыlыb. Burada yцksяk keyfiyyяtli un istehsal edilir vя qablaшdыrыlaraq "Karmen" adы ilя satыш mцяssisяlяrinя gюndяrilir. Buьdanыn цyц-dцlmяsi zamanы alыnan kяpяkdяn isя heyvandarlыq mцяssisяlяrindя yem kimi istifadя edilir.

Mцшfiq Abdullayevin bildirdiyinя gюrя, buьda isteh-salчыlarы yetiшdirdiklяri mяhsulu vaxt itirmяdяn чox asanlыqla taxыl anbarыna tяhvil verя bilirlяr. Bunun цчцn mцяssisяdя hяr cцr шяrait yaradыlыb. Bu il indiyяdяk yerli fermerlяrdяn 10 min tondan artыq buьda qяbul olunub.

Mцяs-sisяnin tяlяbatыnы tam шяkildя юdяmяk цчцn Qazaxыstan vя Rusiyadan da mцqavilя яsasыnda buьda alыnыr.

Kompleksin fяaliyyяtя baшlamasы bюlgяdя taxыlчыlыьыn inkiшafы ilя yanaшы, bu яrazidя yaшayan яhalinin mяшьulluьunun tяmin olunmasыna da bюyцk tяsir gюstяrir. Hazыrda mцяssisяdя 60-dan чox daimi iшчi чalышыr. Ишчilяrin sosial-iqtisadi vяziyyяtinin yaxшыlaшdыrыlmasы mцяssisя rяhbяrliyinin daim diqqяt mяrkяzindяdir.

Mцяssisяnin gяlяcяk planlarы barяdя mяlumat verяn Mцшfiq Abdullayev bildirib ki, gяlяcяkdя dяyirman komplek-sinin fяaliyyяtinin daha da geniшlяndirilmяsi, istehsal gцcцnцn artыrыlmasы planlaшdыrыlыr.

Bunun nяticяsindя mцяssisяdя yeni iш yerlяri aчыlacaq, iшчilяrin maddi gцzяranы daha da yaxшыlaшacaqdыr.

№ 10-11 (133-134), Октйабр-Нойабр 2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.19

"Belя getsя, elя nяzяrdя tutula-tutula qalacaьam"

Сющбятляшди: Qvami MЯHЯBBЯTOЬLU, "Zaman-Azяrbaycan" qяzeti Bu gцnlяrdя adяtim цzrя tanышlarыmla sяnяt adamlarы barяdя sюhbяt edirdim. Handanhana Яfqan adlы bir tanышыm tanыnmыш tarzяn, Rяшид Behbudov adыna Azяrbaycan Dюvlяt Mahnы Teatrыnыn instrumental ansamblыnыn sabiq konsertmeysteri Яbцlfяt Mяmmяdrяhimovun aьыr xяstя olduьunu sюylяdi. Ertяsi gцn Яbцlfяt mцяllimi yoluxmaq mяqsяdilя onun kirayяniшin qaldыьы mяnzilя gяldik. ...Яbцlfяt mцяllim bizi, yяni gюzlяnilmяz qonaqlarы gюrяn kimi: "Gяliшinizi gюzlяmirdim", - deyяrяk yorьan-dюшяkdяn qalxmaq istяdi. Ona mane olmaq istяdik: "Elя belя dя sюhbяtlяшяrik", - dedik. O, tяklifimizlя razыlaшmadы. Oьlu Pяrvinin kюmяyi ilя stol arxasыna keчяn Яbцlfяt kiшi ondan mцsahibя almaq niyyяtindя olduьumuzu bilяndя heч bir яsas gяtirmяdяn buna etiraz etdi. Lakin inadkarlыьыmыz qarшыsыnda az sonra yumшaldы.

***

- Яbцlfяt mцяllim, sюzцn dцzц, bilmirik, adыnыzыn qarшыsыnda hansыsa rяsmi titul var, yoxsa yox?

- 63 yaшыm var. 40 ildяn чoxdur ki, sяnяt alяmindяyяm, daha doьrusu, professional sяhnяdяyяm. Lakin indiyяdяk nяinki Яmяkdar artist adыna, heч bir fяxri ada belя layiq gюrцlmяmiшяm. Sюzцn dцzц, яvvяllяr heч rяsmi adlar barяdя dцшцnmяzdim. Deyirdim, яшi, hamы mяni sяnяtkar kimi tanыyыr, elя bu ad bяsimdir. Lakin sяnяt alяmindя hяlя юz sюzцnц demяmiш neчя-neчя uшaq-muшaьa belя adlar verilяndя vя onlardan bzilяri bu barяdя tяшяxxцslя danышanda baшa dцшdцm ki, yox, rяsmi ad da lazыmmыш. Vallah, nя gizlяdim, son vaxtlar bu barяdя dцшцnяndя halыm istяr-istяmяz dяyiшir.

- Bununla baьlы tяqdimatыnыz, mцraciяtiniz olubmu?

- Яlbяttя, olub. Юzц dя dяfяlяrlя. Mяdяniyyяt vя Turizm Nazirliyindяn цnvanыma gяlяn bir mяktubda mяnя rяsmi ad verilяcяyinin nяzяrdя tutulduьu bildirilib.

Amma o vaxtdan on ildяn чox keчmяsinя baxmayaraq, hяlя bir nяticя hasil olmayыb. Yeri gяlmiшkяn, Heydяr Яliyev Sarayыnda Xalq artisti Mirzя Babayevin 100 illiyi ilя baьlы keчirilmiш tяdbirdя mяdяniyyяt vя turizm nazirinin mцavini Яdalяt Vяliyev mяnimlя sюhbяtindя bu il mяnя ad verilяcяyini (sюhbяt 2013-cц ildяn gedir) bir daha xatыrladыb. Amma onun vяdindяn sonra neчя dяfя tяqdimat oldu. Mяn isя hяlя dя onlarыn nяzяrindя qaldыm.

- Ondan sonra sizя heч bir mяlumat verilmяdi?

- Yox, gюrцnцr, belя getsя, elя nяzяrdя tutula-tutula qalacaьam.

- Amma Яbцlfяt mцяllim, eшitdiyimя gюrя bяzяn sizi Xalq artisti kimi tяqdim edirlяr...

- Mяnim fikrimcя, xalq tяrяfindяn sevilяn hяr bir sяnяtkarыn belя tяqdim olunmasы tяbiidir.

Daha doьrusu, haqqыdыr. Doьrudur, belя hallarda buna etiraz edirяm.

Hя, yadыma dцшmцшkяn, bununla

baьlы sizя bir яhvalat danышыm.

Rяшid Behbudov adыna Dюvlяt Mahnы Teatrы Tцrkmяnistanda чыxыш edяrkяn ansamblыn solisti, Xalq artisti, xяtrini dцnyalar qяdяr istяdiyim Gцlyanaq Mяmmяdova mяni tamaшaчыlara Xalq artisti kimi tяqdim etdi. Mяn dя konsertdяn sonra Gцlyanaq xanыma zarafatla dedim ki, mяnя bu adы nя zaman verdilяr ki, xяbяrim belя olmadы. O da dedi ki, o ada layiq olanlara baшqa cцr mцraciяt etmяk istяmirяm. Hяtta eшitdiyimя gюrя, bu ad mяsяlяmlя baьlы sяnяtimin xiridarlarы da mцvafiq qurumlara юz sюzlяrini deyiblяr.

"Яgяr чatdыrыlsaydы..."

- Yяqin, bununla baьlы юlkя baшчыsыna da mцraciяt etmяk fikriniz var?

- Mяn artыq Prezidentimiz Иlham Яliyevя mцraciяt gюndяrmiшяm. Lakin hяlя ki bir cavab almamышam. Mяnя elя gяlir ki, mцraciяtim cяnab Prezidentя чatdыrыlmayыb. Яgяr чatdыrыlsaydы, mяdяniyyяt vя incяsяnяt iшчilяrinя hяr zaman юz diqqяt vя qayьыsы ilя seчilяn юlkяmizin baшчыsы mяnim mяsяlяmi чoxdan hяll edяrdi. Gюrцnцr, yenidяn bir mцraciяt gюndяrmяli olacaьam. Mehriban xanыma da mцraciяt etmяk fikrim var... Yeri gяlmiшkяn, mяn ulu юndяr Heydяr Яliyevin iшtirakы ilя keчirilяn bir sыra tяdbirlяrdя iшtirak etmiшяm. Иndiki kimi yadыmdadыr. 2001-ci ildя "Gцlцstan" sarayыndakы tяdbirdяn sonra Heydяr Яliyev R. Behbudov adыna Azяrbaycan Dюvlяt Mahnы Teatrыnыn instrumental ansamblыnыn цzvlяri ilя gюrцшdц vя bizim чыxышыmыzdan mяmnun olduьunu sюylяdi.

Rusiya prezidenti Vladimir Putin dя onunla idi. Ulu юndяr ona bizim ansambl barяdя qыsa mяlumat vermяklя yanaшы, Gцlyanaq vя Gцlyaz Mяmmяdova bacыlarыnы gюstяrяrяk: "Bu iki bacыdan bir daha olmayacaq", - dedi. Heydяr Яliyev bu iki bacыnыn sяslяrinin vurьunu idi.

- Bяs Иlham Яliyevlя necя, yaxыndan gюrцшmяk sizя nяsib olubmu?

- Иlham Яliyev prezident seчilяndяn sonra onunla gюrцшmяk mяnя nяsib olmayыb. Amma buna qяdяr bir dяfя onunla gюrцшmцшяm. Bunun da maraqlы bir tarixчяsi var. Strasburqda Heydяr Яliyevin iшtirakы ilя Azяrbaycanыn Avropa Шurasы Parlament Assambleyasыna (AШPA) цzv qяbul edilmяsinя hяsr olunmuш tяdbir keчirilirdi. Nцmayяndя heyяtinin tяrkibindя Иlham Яliyev dя vardы. Hяmin tяdbirdя bizim ansambl da iшtirak edirdi. Bцtцn bunlarы demяkdя sюzцmцn canы var... Bir gцn mяn AШPA-nыn yerlяшdiyi binanыn яrazisindя gяzяrkяn Иlham Яliyevlя rastlaшdыm. O, яlini чiynimя qoyub: "Buranыn яrazisi bюyцkdцr, azarsan", - deyяrяk mяni mяskunlaшdыьыmыz yerя qяdяr юtцrdц. Bu yerdя bir mяsяlяni dя xatыrlatmaq istяyirяm. Mяn indiyяdяk ansambllarыn tяrkibindя bir musiqiчi kimi dцnyanыn 15-я yaxыn юlkяsindя respublikamыzы tяmsil etmiшяm.

"Hяr dяfя Яlяfsяri dinlяyяndя" - Яbцlfяt mцяllim, eшitdiyimizя gюrя siz tardan baшqa digяr simli alяtlяrin dя sirlяrinя bяlяdsiniz...

- Hя, elяdir. Sazы, udu, gitaranы dillяnidirirяm. Bяzяn ansamblda bu alяtlяrdя ifa edяnlяr tяdbirlяrя qatыlmayanda onlarы яvяz etmiшяm. Bunlardan baшqa, qarmon, naьara, qoшa naьaranыn da sirlяrindяn agaham. Onu da deyim ki, mяn hяlя kiчik yaшlarыmdan naьara чalmaьы юyrяnmiшяm, юzц dя mцяllim yanыna getmяdяn. Hяtta toylara da gedяrdim. Daha sonra qarmona meyl salmышam. Buna da sяbяb o zamanlar bu musiqi alяtinin яn yaxшы ifaчыsы Aftandil Иsrafilov olub (Tale elя gяtirdi ki, sonradan o, mяni filarmoniyaya dяvяt etdi). Yяni o, qarmonu dillяndi-

rяndя yaman tяsirlяnirdim. Bu sevgimdяn halы olan atam mяnя Moskvadan qarmon da gяtirdi (Yeri gяlmiшkяn, rяhmяtlik atam Yaqub kiшi musiqini чox sevяrdi). Bu musiqi alяtini dя sяrbяst юyrяndim. Lakin sonradan nя sirr idisя (hяlя dя bu mяnя sirr olaraq qalыr) birdяnbirя kюnlцmя tar dцшdц vя Шяki Шяhяr Uшaq Musiqi Mяktяbindя Nцsrяt Mikayыlovun sinfindя bu alяtin sirlяrini юyrяnmяyя baшladыm.

Daha sonra Шяki Шяhяr Orta Иxtisas Musiqi Mяktяbindя tяhsilimi davam etdirmiшяm. 1980-ci ildя isя Цzeyir Hacыbяyov adыna Azяrbaycan Dюvlяt Konservatoriyasыnыn xalq чalьы alяtlяri fakцltяsindя tarыn daha incя sirlяrini юyrяnmiшяm. Burada isя mцяllimim Xalq artisti Ramiz Quliyev olub.

- Bяs musiqi alяmini seчmяyininzdя hansыsa bir qцvvяnin rolu olubmu?

- Mяnim яmim Шяkili Яlяfsяr (Rяhimov Яlяfsяr Allahverdi oьlu) respubika miqyasыnda tanыn-

- Dцnya miqyasыnda tanыnmыш sяnяtkarыmыz Rяшid Behbudovla tanышlыьыnыz var idi?

deyя bilяrяm ki, Gцlyazla mцqayisяdя Gцlyanaq hяr cцr auditoriyanы tez яlя almaьы bacarыr.

- Yox, mahnыlarыna sevяsevя qulaq asdыьыm o kiшini gюrmяmiшяm. Mяn Rяшid mцяllimin yaratdыьы kollektivя onun vяfatыndan tяxminяn ay yarыm sonra dяvяt olunmuшam. Bu kollektivя dя mяnim namizяdliyimi pianoчu Oqtay Иsmayыlov vя qarmonчalan Kamil Vяzirov vermiшdilяr. Amma sяn demя, bundan яvvяl dя, daha doьrusu, 1983-cц ildя mяni bu kollektivя dяvяt ediblяrmiш. Lakin яmim Яlяfsяr (o da bu kollektivin цzvц olub) bu barяdя mяnя heч nя demяmiшdi. Sonradan bu mяsяlяnin цstц aчыlanda яmim dedi ki, bяs, ay bala, sяn dюrd bacыnыn bir qardaшыsan, istяmяdim ki, rayonu tяrk edяsяn. Dediyinя gюrя, atam da razыlыq vermяyibmiш. Amma yenя deyirяm, mяnim bir ustad sяnяtkar kimi yetiшmяyimdя яmimin rolu danыlmazdыr.

- Tяbii ki, hяr insanыn yaxыn dostlarы olur...

- Dostlarыm, tanышlarыm чoxdur. Onlarыn adlarыnы чяksяm, qorxuram ki, hansыnыnsa adыnы unudum. Amma mцьяnni Elчin Cяlilovdan (Allah rяhmяt elяsin!) danышmaya bilmяrяm. Onunla o qяdяr bamяzя iшlяrimiz olum ki... Qoy birini deyim. Bir dяfя Fransada qastrolda idik. Bizim qaldыьыmыz otelin birinci mяrtяbяsindя parfцmeriya maьazasы vardы. Oranыn salonunda prob цчцn mцxtяlif яtirlяr qoyulmuшdu. Demяli, biz hяr dяfя yuyunandan sonra liftlя maьazaya dцшцb hяmin яtirlяrdяn цz-gюzцmцzя vururduq. Belяcя, 3-4 gцn keчdi.

Nюvbяti dяfя ora girяndя hяmin o prob цчцn qoyulmuш яtirlяri gюrmяdik. Sяn demя, mяhz bizя gюrя onlarы yыьышdыrыblarmыш.

"Xaricdя mцalicяmя ehtiyac var" - Яbцlfяt mцяllim, bugцnkц Azяrbaycan musiqisi barяdя nя deyя bilяrsiniz?

- Bяri baшdan deyim ki, чox hюrmяtli Mehriban xanыm Яliyevanыn sayяsindя bu gцn muьamы-mыz юzцnцn яn xoш gцnlяrini yaшa-yыr. Lakin bu sюzlяri musiqimizin digяr sahяlяri barяdя deyя bilmя-rяm. Bu gцn bizdя шou baш alыb gedir. Fikrimcя, bu heч dя yaxшы hal deyil. Иmkanыm olsaydы, шounu bц-tцn telekanallardan yыьышdыrardыm.

- Yяqin oьlunuz da sizin sяnяtinizi davam etdirir?

mыш zurna ifaчыsы olub. (Yeri gяlmiшkяn o, zurna alяtinя yenilik edяrяk, ona sяkkizinci dяliyi aчmaqla bu alяtin imkanlarыnы artыrыb, daha gюzяl sяslяnmяsinя nail olub). Xalq шairimiz Bяxtiyar Vahabzadя bu istedadlы ifaчы haqqыnda deyib: "Mяn hяr dяfя Яlяfsяri dinlяyяndя ayaqlarыm yerindяn цzцlцr, xalqыmыn keчdiyi min illik yollarыndan keчir, tariximizя - ulu babalarыmыzыn ruhuna qovuшuram". Mяhz o, mяnim bir musiqiчi kimi yetiшmяyimdя чox zяhmяt чяkib. Nя yazыq ki, o, mяni tez tяrk etdi. Onun юlцmц mяni, sюzцn hяqiqi mяnasыnda, sarsыtdы.

"Яmimin rolu danыlmazdыr..."

- Bir tarzяn kimi hansы mяktяblяrdя чalышmыsыnыz?

- Muьam Mяrkяzindя, Rяшid Behbudov adыna Dюvlяt Mahnы Teatrыnda чalышmaqla yanaшы, Aсяф Zeynallы adыna Musiqi Kollecindя, 6 saylы Иncяsяnяt Mяktяbindя tar ixtisasы цzrя mцяllim vяzifяsindя чalышmышam. Onu da deyim ki, mяn hяlя Azяrbaycan Dюvlяt Konservatoriyasыnы bitirяn ili bu mяdяniyyяt ocaьыnda чalышa bilяrdim. Lakin...

Gяlsяnя bu barяdя яtraflы danышmayыm?

"Elчin Cяlilovdan danышmaya bilmяrяm"

- Tara, saza maraьы var, amma o, Asяf Zeynallы adыna Musiqi Kollecinin vokal шюbяsini bitirib.

- Яbцlfяt mцяllim, mahnы bяstяlяmisiniz?

nыzmы?

- Yox, mяnim fikrimcя, hяr adam юz iшi ilя mяшьul olsa, yaxшыdыr.

deyil...

- Hяrdяn tяk qalanda hansы mahnыnы sяslяndirirsiniz?

- "Чahargah"ы... Bilmirяm, bilirsiniz, ya yox, "Чahargah"da heч bir yalvarыш, sыzыltы vя inilti motivlяri yoxdur. Bu muьam цsyandыr. Hяrdяn Sяrvяr Иbrahimov, Яhsяn Dadaшov, Hacы Mяmmяdov, Ramiz Quliyevin ifalarыna da qulaq asmaqla tяkliyi yola verirяm... Hя, bir dя Gцlyanaq vя Gцlyaz Mяmmяdova bacыlarыnыn oxuduqlarы hяr bir mahnы ruhumu oxшayыr. Mяn bu bacыlarы lap balacalыqlarыndan tanыyыram. Bir zamanlar чяkiliш цчцn birgя Bakыya gяlяrdik. Иndiyяdяk yadыmdadыr, balaca olduьuqlarыna gюrя yol boyu яmim dя, mяn dя onlara qayьы gюstяrяrdik. Bu bacыlarla mцnasibяtim indi dя yaxшыdыr. Saь olsunlar, mяni dя юz tяdbirlяrinя dяvяt edirlяr. Amma qoy bir sюz deyim, yяqin, bacыlar mяndяn incimяzlяr. Mцшahidяlяrimя яsasяn

- Onun ifasыndan razыsы- O hяlя ki, professional

- Яbцlfяt mцяllim, xяstяliyiniz barяdя mяlumatы olan sяnяt adamlarы sizi ziyarяt edirlяrmi?

- Hя, saь olsunlar... Amma fikrimcя, Mяdяniyyяt vя Turizm Nazirliyinin mяnim vяziyyяtimdяn xяbяri yoxdur. Amma saь olsun Sяhiyyя Nazirliyi. Mяnim vяziyyяtimlя mцtяmadi maraqlanыrlar.

Gюrцlяn tяdbirlяrя baxmayaraq, юzцmц hяlя dя yaxшы hiss etmirяm.

Xarici юlkяlяrin birindя mцalicяmi davam etdirmяyi mяslяhяt gюrцrlяr.

Lakin buna mяnim imkanыm yoxdur. Цmidim imkanlarы шяxslяrя qalыb.

Onu da deyim ki, Rяшid Behbudov adыna Mahnы Teatrыnыn ansamblы buraxыldыqdan sonra iшsizяm... Vяziyyяtimlя яlaqяdar artыq neчя aydыr ki, tяdbirlяrя da qatыla bilmirяm. Юzцm dя kirayяdя yaшayыram... П.С. Сонда севимли тарзянимизин мцалиъяси цчцн “Капитал Банк”да ачылмыш щесабы охуъуларымызын диггятиня чатдырырыг:

- Niyя ki, sirdir mяgяr?

- Yox. Demяli, belя. Konservatoriyada tяhsilimi baшa vurandan sonra bu tяhsil ocaьыnыn rektoru Elmira Abbasova mяnя dedi ki, bяs istяyirяm sяn burada pedaqoq kimi fяaliyyяtini davam etdirяsяn (Mяn 5 il konservatoriyanыn orkestrinin konsertmeysteri olmuшam). Amma onun яtrafыndakыlar (adlarыnы чяkmяk istяmirяm) buna imkan vermяdilяr. Nяticяdя mяnim tяyinatыmы Шяkiyя verdilяr. Яbяs yerя demirlяr ki, paxыllыq sanki bizim boyumuza biчilib. Bu yerdя bir mяqamы da vurьulamaq istяyirяm: 1990-cы illяrin яvvяlindя tanыnmыш bяstяkar Sцleyman Яlяsgяrov mяni konservatoriyaya mцяllim kimi dяvяt etdi. Lakin iшlяrimin чoxluьundan bir ildяn sonra oranы tяrk etmяli oldum.

Ады: “Капитал Банкын” АСЪ-нин 1 сайлы Нясими филиалы Коду: 200112 ВЮЕН: 9900003611 Мцхбир щесаб: АЗ37НАБЗ01350100000000001944 SWИFT БИК: АЫЫБАЗ2Х Мцштяри Щесаб сайы ВЮЕН

Мяммядрящимов Ябцлфят Йагуб оьлу АЗ61АЫЫБ45810019441100004111 9900003611

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.20

Вцгар ОРУЪОВ,

Шяки район прокурорлуьунун бюйцк мцстянтиги, ЫЫ дяряъяли щцгугшцнас Dяlяduzluq cяmiyyяtlяrin vя ya insan zяkasыnыn inkiшafi ilя birgя inkiшaf edяrяk bugцnkц sяviyyяsinя чatmыш vя cяmiyyяtlяrin, sюzцn hяqiqi mяnasыnda bяlasыna чevrilmiшdir. Dяlяduzlar tarix boyu olmuш vя bu gцn dя cяmiyyяtlяrin ayrыlmaz цzvlяrinя чevrilmiшlяr. Dяlяduzlarыn insanlarыn dцшцncяsindя nя qяdяr nifrяt qazanmasыna baxmayaraq onlar tarix boyu dayanmadan inkiшaf etmiш, dяlяduzluьun yeni forma vя metodlarы yaranmыш, tюrяdilmя цsullarы getdikcя inkiшaf etmiш, яvvяlki dюvrцn dяlяduzlarыndan daha tяhlцkяlilяri meydana gяlmiшdir.

Hяr bir halda vя tarixin istяnilяn dюvrцndя dяlяduzlar цчцn яn etibarlы vя яvяzolunmaz vasitя qurbanы inandыrmaq bacarыьы olmuшdur. Иnandыrmaьыn sяviyyяsi isя hяr шeydяn яvvяl dяlяduzun vя qurbanыn fяrdi-psixi xцsusiyyяtlяrindяn asыlы olmuш vя hяr iki tяrяf arasыnda baш vermiш psixoloji яlaqяnin mяhsulu olaraq юzцnц gюstяrmiшdir. Sadя dillя desяk, dяlяduza inanmayan qurbana чevrilmяmiш, inananlarыn taleyi isя gюz qabaьыnda olmuшdur. Mяhz sonuncular dяlяduzlarы cяmiyyяtя tanыtdыrmыш vя ya onlar vasitяsilя dяlяduzlarы tanыmaq olmuшdur. Odur ki, inandыra bilmяk bacarыьы dяlяduzlarы birlяшdirяn цmumi xцsusiyyяt olmaqla onlarыn яsas silahы vя яsl mяqsяdlяri olmuшdur.

Dяlяduzlar gяlяcяkdя uьura nail olmaq цчцn яvvяlcя dцzgцn seчim edяrяk onlarыn "iшi"-nя yarayacaq insanы seчmяli olmuшlar ki, hяmin cinayяtdяn zяrяrчяkmiш шяxslяri birlяшdirяn iki яsas amil olmuшdur. Onlardan biri hяmin insanlarыn fяrdi xцsusiyyяtlяrindяki sadяlюvhlцk, deyilяn mяlumatы dцzgцn analiz edя bilmяmяk olmuшdursa digяri maddi vя ya digяr ehtiyaclarы olmuшdur. Dцzgцn qurban seчimindяn sonra isя dяlяduzlar юzlяrini qurbana sяmimi, etibarlы, gцvяnilяbilяcяk vя xeyrxah insan kimi tяqdim etmяli, bundan sonra isя yalanlarыnы hiss etdirmяdяn vя nяzяrя чaрpdыrmadan юz яsl mяqsяdlяrinя doьru hяrяkяt etmяli olmuшlar.

Azяrbaycan Respublikasыnda tюrяdilmiш dяlяduzluq cinayяtlяrinin цmumilяшdirilmяsi nяticяsindя mяlum olmuшdur ki, son dюvrlяr vяtяndaшlarmыz яsasяn iшя dцzяltmя, ali vя orta-ixtisas tяhsili mцяssisяlяrinя шagirdlяrin qяbul edilmяsi, borc adы ilя, yaшlы шяxslяr isя яsasяn pensiya kartlarыnы kяnar шяxslяrя etibar etdiklяrindяn aldadыlaraq bu cinayяtin qurbanыna чevrilmiшlяr vя zяrяrчяkmiш шяxslяr isя яsasяn hцquq mяdяniyyяti aшaьы olan insanlar olmuшlar.

Belя ki, bildiyimiz kimi Azяrbaycan Respublikasыnda tяlяbяlяrin qяbulu qanunla Tяlяbя Qяbulu цzrя Dюvlяt Komissiyasыna hяvalя edilmiшdir. Lakin bяzяn insanlar bunu bilmяdiklяrindяn, eyni zamanda bunu bilsяlяr dя юz sadяlюvhlцklяrindяn aldadыlaraq юvladlarыnыn hansыsa universitetя vя ya texnikuma qяbul olunmalarыnы tяшkil etmяlяri mяqsяdilя hяr hansы vяzifяli шяxsя чatdыrmalarы цчцn vasitячi rolunu oynayan dяlяduza pul verяrяk юzlяri baшqa bir cinayяti tюrяtmяyя cяhd etmяklя cinayяt tюrяtmiш, yяni cinayяtkara чevrilmiш olurlar.

Belя ki, Azяrbaycan Respublikasы Ali Mяhkяmяsi Plenumunun "Dяlяduzluq cinayяtlяrinя dair iшlяr цzrя mяhkяmя tяcrцbяsi haqqыnda" 11 iyun 2015-ci il tarixli, 7 nюmrяli qяrarыna яsasяn rцшvяt vermя vя ya rцшvяt vermяyя cяhd etmя cinayяtlяrinin tюrяdilmяsi zamanы шяxs tяrяfindяn istяr vяzifяli шяxsя, istяrsя dя rцшvяtxorluqda vasitячilik etmiш vя ya rцшvяtxorluqda vasitячilik etmяk adы ilя dяlяduzluq etmiш шяxsя verilmiш pul, qiymяtli kaьыzlar vя ya sair maddi nemяtlяr ona mяxsus olmuш яmlakdan

№ 10-11 (133-134), Октйабр-Нойабр 2015

ДЯЛЯДУЗДУГ artыq rцшvяtin predmetinя чevrilir vя hяmin шяxs bu maddi nemяtlяrin nя vaxtsa qaytarыlmasыnы yox, rцшvяtin mцqabilindя onun xeyrinя vяzifяli шяxs tяrяfindяn qanuni vя ya qanunsuz hяrяkяtin (hяrяkяtsizliyin) edilmяsini gюzlяyir. Rцшvяt vermяyя cяhd edяn шяxsin tяшяbbцsц ilя vяzifяli шяxsя vermяk mяqsяdi ilя pul vя ya sair maddi nemяtlяri almыш шяxs ondan asыlы olmayan sяbяblяrdяn (mяsяlяn, vяzifяli шяxslя sюvdяlяшmяnin baш tutmamasы, hцquq mцhafizя orqanlarы tяrяfindяn ifшa edilmяsi, son nяticяdя rцшvяt kimi vermяli olduьu maddi nemяtlяri mяnimsяmяk niyyяtinin yaranmasы vя sair) rцшvяtin predmetini sяlahiyyяtli шяxsя verя bilmяdikdя onun яmяli dяlяduzluq deyil, rцшvяt vermяyя cяhd etmяdя iшtirakчыlыq vя iшin hallarыndan asыlы olaraq юzgяnin яmlakыnы mяnimsяmя kimi qiymяtlяndirilir. Шяxs, o cцmlяdяn mцvafiq sяlahiyyяtlяri olmayan vяzifяli шяxs rцшvяtxorluqda vasitячilik etmяk adы altыnda hяr hansы hяrяkяtin (hяrяkяtsizliyin) edilmяsinя gюrя sяlahiyyяtli vяzifяli шяxsя vermяk adы ilя digяr шяxsi rцшvяt vermяyя tяhrik etdikdя vя vяdinя яmяl etmяk niyyяtindя olmayaraq pul vя ya sair nemяtlяri ondan alыb яlя keчirdikdя onun яmяli hяm dяlяduzluq (CM-nin 178-ci maddяsi), hяm dя rцшvяt vermяyя tяhrik etmя (CM-nin 32.4, 312-ci maddяlяri) kimi qiymяtlяndirilir.

Geniш yayыlmыш dяlяduzluq яmяllяrindяn dя biri dя borc aldыьы pulu qaytaracaьыnы yalandan vяd etmяklя vяtяndaшlardan pul alыnmasы vя sonradan geri qaytarыlmamasы ilя baьlыdыr ki, bu cinayяtdяn zяrяrчяkmiш шяxs qismindя яsasяn sadяlюvh xarakterli insanlar чыxыш edir. Цmumlяшdirmяlяr gюstяrir ki, bяzяn insanlar яvvяllяr tanыmadыqlarы vя ya cяmi bir-iki gцn яrzindя tanыdыqlarы adamlara etibar edяrяk kifayяt qяdяr iri mяblяьlяrdя pul vяsaitlяrini dяlяduzlara borc vermяklя zяrяrчяkmiш шяxsя чevrilmiшlяr. Bu kimi hallarla baьlы isя vяtяndaшlarыmыz diqqяtli olmalы, tanыya bilmяdiklяri vя ya tanыmadыqlarы hяr hansы шяxsя цmumiyyяtlя etibar etmяmяlidir. Azяrbaycan Respublikasыnыn Mцlki Mяcяllяsinin 740-cы maddяsinя яsasяn "borc mцqavilяsi шifahi baьlanыr. Tяrяflяrin razыlaшmasы ilя yazыlы formadan da istifadя edilя bilяr." Odur ki, qanunun yol verdiyi daha etibarlы hцquqi vasitя kimi yazыlы formalы borc mцqavilяlяrindяn istifadя etmяklя insanlarыmыz юzlяrini sыьortalamыш olarlar.

Bяzяn isя dяlяduzlar insanlarыn qoca, ahыl vя ya xяstя olmalarыna heч bir яhяmiyyяt vermяyяrяk banklara mяxsus bankomatlarыn yaxыnlыьыnda sanki qarovulчuluq edir, yaшlы шяxslяrin bankomatlara yaxыnlaшmasыnы gюzlяyir, юzlяrini dя guya hяmin bankomatdan istifadя etmяk istяyяn шяxs kimi apararaq pensiya vя ya mцavinяtlяri ilя baьlы verilmiш pensiya kartыndan istifadя edяrяk bankomatdan istifadя etmяyi bacarmayan yaшlы vя xяstя шяxslяrin onlara yaxыnlaшaraq pulu чыxarыb юzlяrinя qaytarmasыnы gюzlяyir, qurduьu ssenariyя uyьun olaraq ona edilяn hяmin xahiшdяn sonra plastik kartdan istifadя edib pulu bankomatdan чыxararaq цzяrindя gizlяdir, lakin qurbanыna kart hesabыnda pul olmadыьыnы vя ya pensiyalarыn hяlяlik verilmяdiyini bildirяrяk dяlяduzluq edirlяr.

Tarixin istяnilяn dюvrцndя юz dяlяduz яmяllяri ilя mяшhurlaшmыш insanlar olmuшdur. Onlardan biri ilя sizi tanыш etmяk istяrdim. Frenkel Martini dяlяduzluqda rяsmi olaraq ittiham tяqdim olunan dяlяduzlar arasыnda rekordчu hesab etmяk olar. Bu rekordu Frenkel ona gюrя vurub ki, Tennesi, Missisipi, Missuri, Arkanzas vя Oklaxotna шtatlarыnda onun tяшkil etdiyi "LNS" fonduna pul yatыran on bir iri amerikan sыьorta шirkяtinя "kяlяk gяlmiшdir". Onun daha bir dяlяduzluьu xяstя uшaqlara yardыm mяqsяdilя ianяlяrin yыьыmы цчцn mцqяddяs Fransiska Assmzski fondunun tяшkili idi. Gцnlяrin bir gцnц gюstяrilяn fondlarыn tяшkilatчыlarы ilя birgя yoxa чыxan pul vяsaitlяrinin

mяblяьi 3 milyard dollar tяшkil etmiшdi.

Gяnclik illяrindя Frenkel iki dяfя birja brokerliyinя imtahan vermiш vя keчя bilmяmiшdi. Nяhayяt, istяdiyinя чatmыш vя hяvяsindя olduьu broker yerini яldя etmiшdi.

Birjada юzцnц yaxшы tяrяfdяn gюstяrmяmiшdi. 1992-ci ildя qiymяtli kaьыzlar vя birja цzrя Milli Komissiya mцxtяlif maliyyя dяlяduzluqlarыna gюrя Martin Frenkeli birja ticarяtindя iшtirakdan mяhrum edяndя, o, risk edib bюyцk mяblяьlя oynamaq qяrarы verdi. Qadaьaya baxmayaraq, o, broker iшlяmяkdя davam edirdi.

Dцzdцr, mцxtяlif tяxяllцslяrdяn, o cцmlяdяn, шяxsi mцhafizячisi Devid Rossenin adыndan istifadя edirdi.

Belяliklя, юzgя adlardan istifadя edяrяk, o, "Tunor trast" fondunu yaratdы vя hяmin vaxtы maliyyя чяtinliklяri olan sыьorta шirkяtlяrini almaьa baшladы. Fonda pullar amerikan юlчцlяrinя gюrя tamamilя aьlasыьmaz endirim vя gцzяшtlяr, qыsa mцddяtdя bюyцk mяnfяяt vяdi ilя cяlb olunurdu. Vatikandan olan hюrmяtli bir rahiblя tяsadцfi tanышlыqdan sonra Martin kilsя pяrdяsi arxasыnda giz-

Martin Frenkel, Дцнйанын ян мяшщур, “савадлы” дялядузларындан бири lяnmяk qяrarыna gяldi. Fikirlяшmяdяn o, katolik kilsяyя milyonlar verяcяyini vяd edяrяk mцqяddяs Fransiska Assmzski fondunu tяшkil etdi. Sюzsцz ki, kilsя heч bir vяsait ala bilmяdi, яvяzindя isя, dяlяduz Roma Papasыnыn rezidentliyindя gizlяnяrяk, sakitcя pullarы bu fond vasitяsilя yuya bildi. Frenkel юzцnц dяbdяbя vя gюzяl qadыnlarla яhatя edib sяrvяt iчindя yaшayыrdы. Bu cяnnяt hяyatы bir neчя il чяkdi. Onun sonu 1999-cu ilin aprelindя oldu. Hяmin vaxt bяzi sыьorta шirkяtlяri mцmkцn mяhkяmя nяticяlяrini eyham vurmaьa baшladыlar. Ишdяn hяbsxana qoxusunun gяldiyini hiss edяn maliyyячi Qrinviчdя цч milyon dollar mяblяьindя olan vя iчindя ona mяxsus bank sяnяdlяrinin saxlandыьы dяbdяbяli mцlkцnц yandыrdы. Юzц isя qaчdы. Bundan sonra ona цmid edяn, aldadыlan шirkяtlяrin son шцbhяlяri dя daьыldы. Bundan sonra aldadыlan sыьortaчыlar klubunun nцmayяndяlяri polisя xяbяr vermяk qяrarыna gяldilяr. Hяm dя dяlяduzluq haqqыnda yox, maliyyячinin mцяmmalы itkisi haqqmda. Nяticяdя, Bricportun bюyцk jцrisi cinayяt tяhqiqatыna baшladы, tяhqiqatыn gediшindя mяlum oldu ki, Frenkelя mяxsus olan korporasiyalardan biri, "LNS" beш Amerika шtatыndan olan 11 kiчik sыьorta шirkяtinin vяsaitlяrinin israfчыlыьыnda gцnahkardыr. Шцbhя altыna dцшяn strukturlarыn sonrakы maliyyя fяaliyyяtini tяhqiq edяrkяn FTB belя bir nяticяyя gяldi ki, Martin Frenkel sistematik olaraq, шirkяtlяrinin avuarlarыnы boшaldыr, pullarы hяm daxildя, hяm dя ABШ-ыn hцdudlarыndan kяnardakы hesablara kючцrцrdц. Цmumilikdя, istintaqыn rяyinя gюrя Martin Frenkel ABШ, Иsveчrя vя Karib dюvlяtlяri banklarыndakы hesablara ilkin olaraq, investisiya цчцn

nяzяrdя tutulan vяsaitlяrdяn цч milyard dollar kючцrmцшdцr. Demяk lazыmdыr ki, Martin Frenkelin dяlяduzluьunda baшlыca olan heч kim sezmяdяn pullarы oьurlamaq yox, bюyцk mяnfяяt яldя edib gizlяnmяk idi. Яgяr Иnterpolun keyfiyyяtli iшi olmasaydы, bu, ona nяsib ola bilяrdi.

Martinin aldatdыьы bцtцn mцяssisяlяr o, yox olana qяdяr buna inanmыrdыlar. Frenkeli tяxminяn dюrd ay axtardыlar. Frenkel hяmin vaxt bцtцn dцnyanы gяzirdi. Onu Braziliyada, Fransada, Bюyцk Britaniyada gюrmцшdцlяr. Bir mцddяt Martin Romada, sonra Parisdя, Иsveчrя vя alman шяhяrlяrindя oldu. Amma onu Hamburqda saxlaya bildilяr. Яmяliyyat Frenkelin 35 yaшlы sevgilisi ilя olduьu beшulduzlu "Prem" otelindя baш tutmuшdu.

Gюrdцyцmцz kimi nя qяdяr "savadlы" dяlяduz olmasыna baxmayaraq Martin Frenkel cяzadan yaxa qurtara bilmяmiшdi.

Mяqalяmdя Azяrbaycan Respublikasы яrazisindя dяlяduzluьun hцquqi tяzahцrlяrinя diqqяt чяkяrяk bildirirяm ki, dяlяduzluq cinayяtinin tюrяdilmяsinя gюrя mяsuliyyяt Azяrbaycan Respublikasы Cinayяt Mяcяllяsinin 178-ci maddяsindя nяzяrdя tutulmuшdur vя hяmin maddяyя яsasяn dяlяduzluq dedikdя etibardan sui-istifadя etmя vя ya aldatma yolu ilя юzgяnin яmlakыnы яlя keчirmя vя ya яmlak hцquqlarыnы яldя etmя baшa dцшцlцr.

Cinayяt Mяcяllяsinin 178.1-ci maddяsindя gюstяrilmiш sadя dяlяduzluq cinayяti yцz manatdan yeddi yцz manatadяk miqdarda cяrimя vя ya цч yцz altmыш saatdan dюrd yцz sяksяn saatadяk ictimai iшlяr vя ya iki ilяdяk mцddяtя islah iшlяri vя ya iki ilяdяk mцddяtя azadlыqdan mяhrum etmя ilя cяzalandыrыlыr.

Dяlяduzluq cinayяtin qabaqcadan яlbir olan bir qrup шяxs tяrяfindяn; tяkrar; шяxs tяrяfindяn юz qulluq mюvqeyindяn istifadя etmяklя; xeyli miqdarda ziyan vurmaqla tюrяdilmяsinя gюrя mяsuliyyяt hяmin maddяnin ikinci hissяsindя nяzяrdя tutulmuшdur vя hяmin яmяllяr цч min manatdan beш min manatadяk miqdarda cяrimя vя ya цч ildяn yeddi ilяdяk mцddяtя azadlыqdan mяhrum etmя ilя cяzalandыrыlыr.

Dяlяduzluq cinayяtinin mцtяшяkkil dяstя tяrяfindяn tюrяdilmяsinя; kцlli miqdarda ziyan vurmaqla tюrяdilmяsinя; яvvяllяr talama vя ya hяdя-qorxu ilя tяlяb etmяyя gюrя iki dяfя vя ya daha чox mяhkum edilmiш шяxs tяrяfindяn tюrяdilmяsinя gюrя mяsuliyyяt isя 178-ci maddяnin 3-cц hissяsindя nяzяrdя tutulmuшdur vя hяmin яmяllяr yeddi ildяn on iki ilяdяk mцddяtя azadlыqdan mяhrum etmя ilя cяzalandыrыlыr.

Azяrbaycan Respublikasы Cinayяt Mяcяllяsinin 177-ci maddяsinin qeydinя яsasяn "xeyli miqdar" dedikdя min manatdan yeddi min manatadяk olan mяblяь, "kцlli miqdar" dedikdя isя yeddi min manatdan artыq olan mяblяь baшa dцшцlцr.

Azяrbaycan Respublikasы Cinayяt Mяcяllяsinin 9-cu bюlmяsinin iyirmi цчцncц fяslindя nяzяrdя tutulmuш baшqa talama cinayяtlяrindяn fяrqli olaraq dяlяduzluq cinayяti aldatma vя ya etibardan sui-istifadя etmя yolu ilя tюrяdilir vя яmlak sahibi юz яmlakыnы vя ya ona olan hцququnu baшqa шяxslяrя yalan vяdlяrin tяsiri altыnda kюnцllц surяtdя verir.

Tюrяdilmiш яmяl o zaman Cinayяt Mяcяllяsinin 178-ci maddяsindя nяzяrdя tutulmuш dяlяduzluq, yяni etibardan sui-istifadя vя ya aldatma yolu ilя юzgя яmlakыnы яlя keчirmя vя ya яmlak hцquqlarыnы яldя etmя hesab edilir ki, шяxsin niyyяti яmlakы яlя keчirяrkяn vя ya яmlak hцquqlarы яldя edяrkяn hяr hansы юhdяliyin yerinя yetirilmяsinя deyil, юzgяnin яmlakыnыn яvяzsiz vя qanunsuz olaraq юz mцlkiyyяtinя keчirilmяsinя, yaxud da яmlak hцquqlarыnыn яldя edilmяsinя yюnяlmiш olsun.

Dяlяduzluq yolu ilя яmlak hцquqlarы яldя etmя dedikdя, mцl-

kiyyяt hцququ, girov hцququ, tяlяb hцququ vя varlanmaya sяbяb olan sair hцquqlarы qanunsuz яldя etmя baшa dцшцlmяlidir. Bu hцquqlar mцqavilяlяr vя digяr юhdяliklяrdяn яmяlя gяlяn mцvafiq sяnяdlяrdя (mяsяlяn, etibarnamяdя, vяsiyyяtnamяdя vя s.) яks oluna bilяr.

Dяlяduzluq cinayяtinin цsulu kimi aldatma dedikdя, юzgя яmlakыnы (яmlak hцququnu) яlя keчirmяk niyyяtindя olan шяxs tяrяfindяn bilя-bilя yalan, hяqiqяtя uyьun olmayan mяlumatlarыn verilmяsi vя ya hяqiqi mяlumatlarыn gizlяdilmяsi, yaxud da яmlakыn яlя keчirilmяsinя yюnяlmiш qяsdяn tюrяdilяn baшqa hяrяkяtlяrin edilmяsi (mяsяlяn, яqdin predmeti olan saxta яшyalarыn vя ya saxta sяnяdlяrin tяqdim edilmяsi, onlarыn яldя edilmяsi, mallarыn alыnmasы zamanы aldadыcы цsullardan istifadя edilmяsi vя ya hesablaшma gюrцntцsцnцn yaradыlmasы vя sair) baшa dцшцlцr.

Azяrbaycan Respublikasы CM-nin 178-ci maddяsindя gюstяrilmiш dяlяduzluьun цsulu kimi etibardan sui-istifadя etmя dedikdя, яmlakы яlя keчirmяk vя ya яmlaka olan hцququ яldя etmяk mяqsяdi gцdяn шяxs tяrяfindяn яmlakыn mцlkiyyяtчisi, bu яmlaka sahiblik edяn vя ya sяrяncam vermяk hцququ olan шяxslя yaranmыш etibarlы mцnasibяtlяrdяn istifadя olunmasы baшa dцшцlцr.

CM-nin 178-ci maddяsindя gюstяrilmiш dяlяduzluq cinayяti юzgяnin яmlakыnыn (яmlaka olan hцququnun) tяqsirkarыn vя ya цчцncц шяxslяrin sahibliyinя keчdiyi vя onlarыn bu яmlaka (яmlaka olan hцquqa) dair istяdiklяri kimi sяrяncam vermяk vя ya onlardan istifadя etmяk imkanыnыn yarandыьы andan baшa чatmыш hesab edilir.

Azяrbaycan Respublikasыnыn Cinayяt Mяcяllяsindя nяzяrdя tutulmuш oьurluqdan, soyьunчuluqdan vя quldurluqdan fяrqli olaraq hяmin mяcяllяdя nяzяrdя tutulmuш dяlяduzluьun tюrяdilmяsi zamanы tяqsirkar zяrяrчяkmiшin яmlakыnы onun iradяsinя zidd olaraq hяr hansы yolla (gizli шяkildя, zor tяtbiq etmяklя vя zor tяtbiq etmя hяdяsi ilя) яlя keчirmir, hяmin яmlak aldadыlmasы vя ya etibarыndan sui-istifadя edilmяsi nяticяsindя zяrяr чяkmiш шяxsin юzц tяrяfindяn kюnцllц olaraq tяqsirkara verilir.

Etibardan sui-istifadя etmя hяm dя tяqsirkarыn яvяzsiz olaraq юzцnцn vя ya цчцncц шяxslяrin xeyrinя яmlakы vя ya ona olan hцququ яlя keчirmяk mяqsяdi ilя цzяrinя gюtцrdцyц hяr hansы юhdяliyi yerinя yetirmяk niyyяtindя olmadыьы halda hallarda da baш verir. Mяsяlяn, шяxs qaytarmaq mяqsяdi gцdmяdiyi kredit mцяssisяlяrindяn mцяyyяn mяblяьdя kredit vя ya zяrяrчяkmiш шяxsdяn borc alыr. Яgяr шяxs baшqasыnыn adыna rяsmilяшdirilmiш borc vя ya kredit mцqavilяsi яsasыnda alыnmыш pul vяsaitini etibardan sui-istifadя etmя vя ya aldatma yolu ilя яlя keчirяrsя vя hяmin pulu banka vя ya borc vermiш шяxsя qaytarmazsa adыna kredit mцqavilяsi vя ya borc mцqavilяsi rяsmilяшdirilmiш шяxs dяlяduzluq cinayяtindяn zяrяrчяkmiш hesab edilir.

Bundan baшqa Azяrbaycan Respublikasы Ali Mяhkяmяsi Plenumunun "Dяlяduzluq cinayяtlяrinя dair iшlяr цzrя mяhkяmя tяcrцbяsi haqqыnda" 11 iyun 2015-ci il tarixli, 7 nюmrяli qяrarыna яsasяn dяlяduzluq o halda cinayяt hesab edilir ki, яlя keчirilmiш яmlakыn dяyяri otuz manatdan artыq olsun. Бу мяqalяni yazmaqda mяqsяdim insanlarыmыzы dяlяduzlarы tanыmalarы ilя baьlы sayыqlыqlarыnы artыrmaq olmuшdur. Hяr bir insan anlamalыdыr ki, dяlяduzun uьuruna bir tяrяfdяn sonuncunun hiylяgяrliyi sяbяb olursa, digяr tяrяfdяn insanыn юzцnцn hцquqi savadsыzlыьы, hцquq mяdяniyyяtinin aшaьы olmasы vя sadяlюvhlцyц buna kюmяklik etmiш olur.

Odur ki, hяr bir vяtяndaшыmыzdan bu kimi hallara qarшы ayыq-sayыq olmalarы xahiш olunur.

№ 10-11 (133-134), Октйабр-Нойабр 2015 Илщам АББАСОВ,

Ядлиййя Академийасынын баш мцяллими, щцгуг цзря фялсяфя доктору, баш ядлиййя мцшавири, прокурорлуьун фяхри ишчиси

Бу щадися ютян ясрин - ХХ ясрин сонларында кянд районларынын бириндя баш вермишди. Йени районун прокурору вязифясиня тяйин едилмяйимдян, тяхминян, цч ил вахт кечирди. Щямин дюврцн прокурорлуг щаггында ганунвериъилийинин тялябиня эюря район прокурору тяйин едилярkяn вязифяни гябул едян кими район статистика идарясиндян райондакы бцтцн мцяссися вя идарялярин, о ъцмлядян колхоз вя совхозларын сийащысыны тяляб едиб алыр вя район прокурорлуьуна дахил олмуш яризя вя шикайятляри тящлил едяряк, нисбятян даща чох шикайят дахил олан идаря вя мцяссисялярдя цмуми нязарят гайдасында йохламалар тяшкил етмяйи иш планларына дахил едирди. Советляр дюврцндя прокурорлуг органларынын сялащиййятиня идаря вя мцяссисялярдя цмуми нязарят гайдасында йохламалар апармаг сялащиййяти вар иди. Лакин республикамыз дювлят мцстягиллийи ялдя етдикдян сонра гябул едилмиш прокурорлуг щаггында ганунвериъиликдя прокурорлуьун цмуми нязарят гайдасында йохламалар апармаг сялащиййяти нязярдя тутулмамышдыр. Она эюря районда ширя заводунун фяалиййят эюстярмяси мяня мялум иди, лакин щямин мцяссисядян шикайятляр дахил олмадыьы цчцн ширя заводунда йохлама апарылмасыны прокурорлуьун иш планына дахил етмяйи лазым билмямишдим. Йайын гызмар вахты olmaqla, pрокурорлугда ади иш эцнляриндян бири иди. Дахили телефонла дяфтярхана катиби мялумат верди ки, район ширя заводунун директору гябулунуза эялмяк истяйир. Дедим эялсин. Бу заман ъаван бир адам кабинетя дахил олду. Щямин адама отурмаг цчцн йер эюстярдим. Айдын олду ки, бу шяхс район ширя заводунун директорудур. Дедим: - Sизи ешидирям. Район ширя заводунун директору билдирди ки, ширя заводунда мейвя вя эилямейвялярин ширясини, мцряббясини истещсал едирик, лакин zavoddа помидор мящсулунун емалы, помидор мяти истещсалы цчцн мцвафиг аваданлыг - шяраит йохдур вя еля буна эюря дя завод фяалиййятя баш-

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.21

РАЙОН ШИРЯ ЗАВОДУНДА лайандан бяри индийя кими завод помидор мящсулу гябул етмямишдир. Мян директорун бу мялуматыны динлядикдян сонра дедим ки, бунлар мяня мялумдур, сизин шикайятиниз нядян ибарятдир? Директор деди ки, бунлары сизя мялумат цчцн билдирирям, завод барясиндя тясяввцрцнцз олсун. Дедим ки, зоводдакы шяраит, о ъцмлядян, заводун истещсал йюнцмц дя мяня мялумдур, сизин конкрет шикайятиниз нядир. Беля дейяндя директори сюзляриня ялавя етди ки, шикайятимин мащиййяти будур: инди дямир йолу васитясиля завода емал едилмяси цчцн республиканын cяnub rayonlarыныn birindяn помидор мяtи istehsalы цчцн бир вагон помидор мящсулу эюндярилиб. Лакин сиз юзцнцз дя билирсиниз ки, завода помидор мящсулунун емалы цчцн мцвафиг хятт-аваданлыг йохдур, йяни завоdда помидор мящсулунун емалы нязярдя тутулмамышдыр вя индийя кими бу завода бир килограм да олсун помидор мящсулу емал едилмямишдир. Инди мяня дейирляр ки, щямин мящсулу гябул едим. Дедим ки, сизи баша дцшцрям, заводда помидор мящсулунун емалы цчцн шяраит йохдур, она эюря дя мящсулу гябул етмяйин. Директор ону да ялавя етди ки, район партийа комитясинин икинъи катиби мяни 75 тондан артыг помидор мящсулуну гябул етмяйя мяъбур едир. Район ширя заводунун директоруна дедим: - Сизин помидор мящсулуну гябул етмяйя ихтийарыныз йохдур, сиз мал эюндярян тяшкилатла мцгавиля баьламысынызмы? Директор ялавя етди ки, йолдаш прокурор, биз беля бир мцгавиля баьламамышыг, бу барядя мцгавилямиз вя нарйадымыз да йохдур. Яэяр мян бир вагон помидор мящсулуну гябул етсям, 75 тондан артыг помидор хараб олуб эедяъякдир. Direktor onu da яlavя etdi ki, мящсула юзцм бахмышам, помидор мящсулу хейли бундан яввял эюндярилдиийндян артыг кейфийййятини дя итирмякдядир, лап заводда шяраит олса беля, помидор мящсулу кейфиййятини итирдийиндян артыг емала да йарарсыздыр.

Zаводун директорунун бу мялууматындан сонра она дедим: - Bу мялуматыныздан сонра вязиййят мяня мялум олду ki, сизин zavodda помидор мящсулуну гябул етмяйя ихтийарыныз йохдур, мян бу саат район партийа комитясиня эедиб, вязиййяти олдуьу кими мярузя едярям.

Ширя заводунун директору мяним бу мялуматымдан сонра санки бир аз юзцня эялди вя деди: - Йолдаш прокурор, хащиш едирям, кюмяк един. Вагон да бир щяфтядир ки, дямирйолу стансийасында эцнцн алтында дайаныр. Артыг щямин помидор мящсулу щям сатыш, щям дя емал цчцн там йарарсыздыр. Завод директору мянимля олан сющбятдян сонра санки мцяййян мянада цряклянди вя кабинети тярк етди. Мян ися район партийа комитясиня эялдим. Эюзлямя отаьында отуран район партийа комитясинин биринъи катибинин техники кюмякчисиндян биринъи катибин йанында щяр щансы шяхсин олуб-олмамасыны сорушдум. Кюмякчи билдирди ки, биринъи катиб Бакыдадыр, ону икинъи катиб явяз едир вя йериндядир. Катибя ханымын бу мялуматындан сонра икинъи катибин кабинетиня дахил olдум вя саламлашдыг. Икинъи катиб мянимля эюрцшдц вя деди: - Йолдаш прокурор, неъясиниз? Эялмякдя хейирдирми? Дедим ки, район партийа комитясинин биринъи катибинин йанына эялмишдим, лакин Бакыйа езамиййятя эетмяси мялум олду. Икинъи катиби деди ки, щя, доьрудур, биринъи катиб Бакыйа езамиййятя эедиб. Сющбяти узатмамаг цчцн конкрет мясяляйя кечдим вя дедим: - Район ширя заводунун цнванына республиканын ъянуб районларынын бириндян heч бир mцqavilя olmadan bir вагон емал едилмяси цчцн помидор мящсулу эюндярилмишдир. Бир аз бундан яввял заводун директору мяним йанымда олду, dиrektor dedi ки, заводда помидор мящсулунун емалы цчцн, помидор мятi щазырламаг цчцн щеч бир шяраит йохдур, йяни завод истифадяйя вериляндян индийя кими бир килограм да олсун помидор мяти истещсал етмямишдиr, башга сюзля, помидорун емалы цчцн щеч бир аваданлыг йохдур. Бундан ялавя заводун мал эюндярян мцяссися иля мцгавиляси, щямчинин йухары тяшкилатын бу щагда нарйады да йохдур. Щазырда щямин мящсул бир нечя эцндцр дямирйолу стансийасында эцнцн алтында галыб там йарарсыз щала дцшмцшдцр, щеч сатыша да йарарлы дейилдир. Район ширя заводунун директору мяня деди ки, сиз онa щямин мящсулу гябул етмяси барядя ганунсуз эюстяриш вермисиниз. Бу ися ъинайятдир. Беля дейяндя икинъи катиб

ейняйини эюзцндян чыхарды, йазы столунун цстцня гойду вя мяня даща диггятля гулаг асмаьа башлады. Ону да ялавя етдим ки, инди ися бир вагон йарарсыз помидор мящсулуну район яразисиндян ахан чайын сащилиня бошалтмаьа эюстяриш вермисиниз, билдирирям ки, помидор мящсулунун йарарсыз вязиййятя дцшмяси бир ганунсузлуг, даща доьрусу ъинайятдир, диэяр тяряфдян йарарсыз 75 тондан артыг мящсулун чай сащилиня бошалдылмасы ися еколожи ъинайятдир. Бу мялуматымдан сонра икинъи катиб деди: - Ай рящмятлийин оьлу, гурд-гуш ону еля дарашыб йесин ки, сящяря изи дя галмасын. Bir dя ki, ay prokuror, сян дя щяр шейя мцгавимят эюстярирсян, щяр шейин габаьына бир даш гойурсан.

Kатиb ону да ялавя етди ки, помидор мящсулуну эюндярян совхозун рящбярлийи иля данышмышыг, совхоза вя бизим районун ширя заводуна вурулмуш зийанын щамысыны мал эюндярян тяшкилат юдяйяъякдир. Кянд тясяррцфаты елмляри намизяди алимлик дяряъяси олан район партийа комитяси катибинин бу сявиййясиз тяклифи мяни чох тяяъъцбляндирди, буна эюря дя сющбяти давам етдирмяйя лцзум эюрмядим vя прокурорлуьа гайытдым. Арадан бир нечя эцн кечмишди ки, район ширя заводунун цнванына мцгавилясиз вя нарйадсыз эюндярилмиш помидор мящсулунун талейи иля марагландым, бу мягсядля ширя заводунун директоруну прокурорлуьа дявят етдим, мцгавилясизнарйадсыз заводун цнванына эюндярилмиш кцлли мигдарда йарарсыз помидор мящсулунун агибяти иля марагландым. Заводун директору мялумат верди ки, ону район партийа комитясиндяn мяъбур едибляр, о да район автобазасындан юзцбошалдан йцк машынлары кирайя едяряк, щямин йарарсыз помидор мящсулуну автомашынларла дашыйыб, район яразисиндян кечян чайын сащилиня бошалтдырмыш, помидор мящсулунун гябул едилмяси щаггында сянядляря имза етмишдир. Заводун директорунун бу мялуматындан сонра дедим: - Нащаг щямин мящсулу гябул етмисиниз. Инди мящсулун дяйярини, щямин мящсулун вагонла дашынмасы vя vaqonlarыn bir neчя gцn boш dayanmasы хяръляри вя дямирйолу стансийасындан йарарсыз мящсулун юзцбошалдан йцк автомашынлары иля дашыныб чай кянарына бошалдылмасы хярълярини дя сиз юдямяли ола-

ъагсыныз. Щяля мян йарарсыз 75 тондан артыг помидор мящсулунун чай кянарына бошалдылмасындан еколоэийайа вурулан зийандан данышмырам. Мяним бу мялуматымдан сонра завод директору деди: - Yoldaш прокурор, мяним башга ялаъым да йох иди. Район партийа комитясинин икинъи катиби мяни мяъбур етди. Дедим ки, сиз йаныма эялиб вязиййяти мяня демишдиниз, мян дя бу щагда район партийа комитясинин икинъи катибиня демишям, бу фактын ъинайят олмасыны da изащ етмишям. Ялавя олараг ширя заводунун директоруна дедим: - Бу щаqда мяним мювгейими юйрянмядян няйя эюря район партийа комитясинин икинъи катибинин ганунсуз эюстяришиня ямял етмисиниз? Заводун директору мяним бу сюзляримдян сонра динмяди вя башыны ашаьы яйяряк, йалныз буnu деди: - Нейляйим, йолдаш прокурор, мяни мяъбур етдиляр. Дедим ки, ахы сиз дя бу ганунсуз щярякятляря эюря мясулиййят дашыйырсыныз. Бу заман завод директору динмяди, башыны йеря дикди вя йазыг бир эюркям алды. Мян бундан сонра ширя заводундан бир вагон помидор мящсулунун эюндярилмяси щаггында сянядляри, о ъцмлядян, щямин мящсулун дямирйолу иля дашынмасы щаггында вя диэяр сянядляри район ширя заводундан тяляб едиб алдым, бу ганунсуз ямялиййатлар нятиъясиндя завода, нятиъя етибары иля дювлятя вурулмуш зийанын мябляьини мцяййянляшдиряряк, топланмыш сянядляри ярази аидиййяти цзря помидор мящсулуну ганунсуз эюндярмиш тяшкилатын олдуьу районун прокурорлуьуна эюндярдим. Бу ганунсуз ямялиййат нятиъясиндя дювлятя кцлли мигдарда мадди зийан дяймишди. Материалларын ъавабдещ тяшкилатын йерляшдийи район прокурорлуьуна эюндярилмяси щаггында мяктубун сурятини dя мялумат вя нязарят цчцн республика прокурорлуьуна эюндярдим. Lakin rayon prokurorluьunun digяr rayon prokurorunun fяaliyyяtinя nяzarяt etmяk sяlahiyyяti olmadыьыndan vя tяxminяn bir aydan sonra baшqa rayon prokuroru vяzifяsinя dяyiшdirildiyindяn hяmin materialыn yoxlama nяticяsi ilя maraqlanmadыm...

БУРДА ИНСАН ЙАШАЙЫР Шащид МЯММЯДКЯРИМОВ Kяndя чatan kimi цzцmц kоlxoz idarяsinя чevirdim. Sяdri tapdыm. Salam-kalamdan sonra mяqsяdimi bildirdim: - Qяzetdяn gяlmiшяm, sizin "Sяrчяli" qoyun yataьы ilя tanыш olmaq, qышlamanыn vяziyяtini юyrяnmяk istяyirяm - dedim.

Sяdrin цzцndя sevincqarышыq bir kяdяr чulьalaшdыьыnы hiss etdim. Deyяsяn gяliшim цrяyincя deyildi, amma юzцnц o yerя qoymadы: - Nя olar, -dedi - Чox yaxшы ki, bizi dя yada salmыsыnыz. Lap vaxtыnda gяlmisiniz, indicя yataьa lazыmы шeylяr aparmaq цчцn maшыn yola dцшяcяk. Elя onunla gedib qayыdarsыnыz. - Sцrцcц ilя maшыna яylяшяndя tanыш oldum. Иlk baxышda ciddi gюrцnsя dя bamяzяnin biri idы. Sцkanыn arxasыnda oturub motоru iшя salanda dedi: - Ehtiyatlы ol ha! Yolumuz tullandцшdц. - Mяn dinmяdim. Maшыn yerindяn tяrpяndi. Bir az getmiшdik ki, цzцnц daьlara sarы чevirdi vя daшlы-kяsяkli yolda чюкяklяrя dцшdцkcя mяni gah alma kimi atыb tullamaьa, gah da o yan-bu yana xяlvirlяmяyя baшladы. Az keчmяmiш dяnяdяnя gяlяn qar dяnяlяri maшыnыn

aynasыnыn цstцndя ulduz шяkli чяkmяyя baшladы vя getdikcя artыb aydыn gюrцnяn daьlarыn vя yolun qabaьыna tцl pяdя чяkdi. Яtraf aьardыqca daha ecazkar gюrцnцr vя xяyalыmы qar dumanы iчяrisindяn чяkib uzaq keчmiшя aparыrdы. Aшыq Яlяskяr demiшkяn шahы, эяdani bir-birindян aralы tutmayan daьlarыn arasыnda elя bil at kiшnяmяsi, qыlыnc sяslяri eшidilirdi.

Sinяsinя qalxdыьыmыz daьlar haqqыnda daha яtraflы mяlumat almaq цчцn цzцmц sцrцcцyя чevirdim: - Qardaш, - dedim - daьlar baшqa dцnyadыr, el qяhramanlarыnыn sяngяridir, gюrцrsяnmi? Koroьlu da daьlarda mяskяn salыb, Babяk dя, Qaчaq Nяbi dя...

Sцrцcц fikrimi tamamlamaьa imkan vermяdi, radionu iшя saldы. Diktorun sevinc vя fяrяh dolu sяsi mяni yayыndыrdы. Mяlumat verildi ki, sovet kosmonavtlarы yenя ulduzlar dцnyasыna yol aчmыш, planetin insanlarыnы heyrяtя salmышlar. Mяn dя sevincimi gizlяdя bilmяdim. Иftixar hissilя: - Belя getsя, - dedim Sovet elmimiz kosmosa hяr evdяn bir cыьыr salacaqdыr. - Sцrцcц яsяblяшdi: - Belя yerdя deyiblяr dя "Bir saqqal taraьыmыz яskik idi o da gяldi чыxdы. Bюyцk iш gюrцblяr, kosmik gяmilяrя xяrclяnяn pula bюyцk bir шяhяr salmaq olar. Alыn tяri ilя qazanыlan pullarы sovururlar havaya.

Biz isя baшыmыzы soxmaьa balaca bir daxma da tapmыrыq. - Mяn tяяccцb

etdim. Sцrцcцyя demяsяm dя qяlbimdя onu qыnadыm, amma sevincimi dя gizlяdя bilmяdim: - Hяqiqяtяn dя, elmimizin nailiyяtlяri heyrяtamizdir - dedim.

Sцrцcц cavab qaytarmadы, lakin hиss etdim ki, dodaqlarыnыn altыnda nя isя pычыldadы. Mяni yenidяn xяyal gюtцrdц. Bir anlыьa mяnя elя gяldi ki, kosmodromdayam. Radio dayanmadan enib, qalxan kosmik gяmilяr haqqыnda mяlumat verir. Adamlar Aya, Marsa, Yupiterя, Veneraya uчurlar. Bяli, kosmosda insan yaшayыr. Bu insan sovet vяtяndaшыdыr bizik. Belя-belя dцшцnцb, sevincdяn az qala qanad aчdыьыm an maшыn чюkяyя dцшцb bяrk чaxыldы vя mяni elя atыb-tutdu ki, az qala baшыm kabиnяnin yuxarыsыna dяyib яzilsin.

Sцrцcц mяnя sataшdы: -Mюhkяm ol, qardaшыm, mюhkяm ol! - дedi - Belя getsя bir azdan яziz xяlяflяrin kosmonavtlarыn yanыna uчarsan. - Bu sюzlяr цrяyimя xal saldы. Elя bil kimsя yaxamdam yapышыb deyirdi: "Hя necяsяn? Kim haгlыdыr? Sяn yoxsa sцrцcц?" Bu suala cavab axtarmaq istяyirdim ki, sцrцcц yenidяn dillяndi: - Bu da sяnin "Sяrчяli" qoyunyataьыn, юzц gюrцnmяsя dя tцstцsц gюrцnцr. - Doьrudan da, daьыn dюшцndяn tцstц qalxыrdы, ancaq heч nя gюrцnmцrdц. Mяni tяяccцb bцrцdц. Maшыn tцstцyя yaxыnlaшdы. Yataq itlяri hцrцшцb maшыna sarы cumdular, чobanlar da gюrцnцrdц, itlяri geri sяslяdilяr.

Maшыn чobanlarыn yanыnda dayandы.

Dцшdцk, salmlaшdыq. Чobanlardan bir az aralыda dayanmыш balaca bir qыz uшaьы bizя чox heyranlыqla baxыrdы. Yanaqlarы qыpqыrmыzы pюrtmцшdц. Nazik чitdяn yюndяmsiz tikilmiш donunu kцlяk az qalыrdы яynindяn чыxarsыn. O, donunun яtяyindяn tutaraq aшaьы dartыr vя bir tяhяr яynindя saxlayыrdы. Чobanlardan biri ona acыqlandы: - Ay uшaq, keч qazmaya! Qыz birdяn-birя gюzdяn itdi. Hara getdiyini gюrя bilmяdim. Kцlяk lopalopa yaьan qarы цzцmя чыrpdыьыndan яtrafa baxa bilmirdim. Чobanlardan biri bizi iчяri dяvяt etdi: - Keчяk qazmaya, - dedi soyuqdur.

Keчdik. Qazma eramыzdan яvvяl яn qяdim insanыn yaшadыьы maьaraya bяnzяyirdi. Daьыn dюшцnцn torpaьы qazыlыb чыxarыlmыш, qabaq tяrяfя kobud, taxta qapы dцzяldilmiшdi. Qazmanыn ortasыnda ocaq yanыrdы. Tцstц чыxmaq цчцn qazmanыn dцz ortasыndan dяlik qoyulmuшdu.

Hamы ocaьыn baшыna yыьыlыb яylяшmiшdi. Baш чoban sцrцcц ilя mяni dя ocaьыn yanыna dяvяt etdi. Mяn etiraz etmяk istяdim. Deyяsяn sцrцcц fikrimi anlamышdы. Dirsяyi ilя qoluma toxunub dedi: - Keч, keч otur! - Biz dя hamы kimi ocaьыn kяnarыnda salыnmыш palaz vя dюшшяyin цstцndя bardalaш qurub oturduq. Sцrцcц цzцnц baш чobana чevirdi: - Bura bax, Mяmiш, qonaьы

Новелла

Щекайя

gюrцb maшыnы unudarsan ha, uшaqlara de boшaltsыnlar. - Mяmiш kinayя ilя gцlцmsяyib dedi: - Arxayыn ol! Heч demяsяm dя qarышqa kimi dяriшiblяr maшыna. Sыraьа gцndяn чox шey qurtarыb.

- Sцrцcц baш чobana irad tutdu: - Qonaq yanыnda evin sirrini aчmazlar. - Чoban qяh-qяhя чяkdi: - Evin ha! - dedi - mяn юlцm bu evdi? - Onlarыn mцbahisяsi xeyli uzandы, ancaq mяn eшitmirdim.

Gюrdцklяrim dцчцncяlяrimi elя bil яl чatmaz, цn yetmяz dцnyaya aparmышdы, sanki яtraf mцhцtdяn ayrыlmышdыm. Nя цчцn gяldiyimi belя unutmuшdum. Ocaq яtrafыnda яylяшяnlяrin hamыsы gюzlяrini mяnя zillяmiшdi. Sanki bu baxышlar bayыrda yaьan qarыn soyuqluq libasыnы geymiш, ocaьыn tцstцsцnя bцrцnmцш bir acы xяbяri mяnя tuшlamышdы. Gюzlяrim юnцndя neчя-neчя qoyun yataqlarы vя belя шяraitdя yaшayan insanlar canlandы. Qeyri-iradi pычыldadыm: - Ишя bax! Ишя bax ki, burada da insan yaшayыr. - Biz qayыdanda qar hяlя dя yaьыr, kцlяk vыyыldayыrdы.

Mяnя elя gяldi ki, чoban tцtяyinin qяlbovsunlayan sяsi яtrafы bцrцyцb vя kimsя yanыqlы-yanыqlы oxuyur: Яzizim ulu daьlar Чeшmяli sulu daьlar Burda bir qяrib юlmцш Gюy kiшnяr, bulud aьlar. Шяki - 1964

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.22

№ 10-11 (133-134), Октйабр-Нойабр 2015

Ящмядиййя Ъябрайылов щаггында щягигятляр Son vaxtlar Fransa Mцqavimяt Hяrяkatыnыn gюrkяmli nцmayяndяlяrindяn biri, Шарл де Голлун силащдашы вя йахын досту Яhmяdiyyя Cяbrayыlov haqqыnda yanlыш mяlumatlar yayыlmaqdadыr. Onun Fransada vя sovet ordusunda hяrbi xidmяtlяri, яsir dцшmяsi, чяkdiyi min bir cяfanыn yalan vя uydurma olduьu bildirilir...

Samirя HАЪЫЗАДЯ Doьrusu, Ящмядиййя Ъябрайылов щаггыnda dяfяlяrlя sцjetlяr, hяtta sяnяdli film hazыrladыьыmыza gюrя keчdiyi юmцr yolu barяdя mяlumatыmыz vardы, lakin mяhz bu йалан вя уйдурмалара aydыnlыq gяtirmяk цчцn Яhmяdiyyя Cяbrayыlovun adsыz muzeyinя (Шякил 1) yollandыq. Bяli, bяli, adsыz muzeyinя. Чцnki artыq illяrdir fяaliyyяt gюstяrяn bu yerя hяlяlik dюvlяt тяряфиндян “Еvmuzeyi” statusu verilmяyib. Amma doьrusunu deyim ki, bu muzeyя gяlяn hяr bir kяs Яhmяdiyyя Cяbrayыlov haqqыnda istяnilяn mяlumatы юyrяnя bilяr. Bunu музейдяки sяliqя-sahmanla dцzцlяn шяkillяr, tarixi sяnяdlяr, videomateriallar vя s. tяsdiq edir. Яhmяdiyyя Cяbrayыlovun oьlu Cavanшir mцяllimin sяyi nяticяsindя yaradыlan bu muzey tariximizin bir parчasыdыr. Bir anlыq muzeyin mцsbяt aurasыnыn sehrinя dцшцrцk vя hiss etdiklяrimizi Cavanшir mцяllimlя (Шякил 2) bюlцшmяyя tяlяsirik: - Cavanшir mцяllim, vaxtыnыzы aldыьыmыza gюrя цzr istяyirik.

- O nя sюzdц?! Atamыn adыnы чяkяn hяr bir insanыn qarшыsыnda baш яyirяm. Buyurun, xoш gяlmisiniz.

- Atanыzыn xatirяlяrini bizimlя bюlцшяrdiniz.

- Eh, ay qыzыm, desяm inanmazsыnыz, amma mяn hяlя bir dяfя dя olsa, gюrmяdim ki, atam bizim yanыmыzda юz шцcaяtindяn danышsыn. Heч vaxt юzц haqda danышmazdы. Biz onun qяhrяmanlыqlarыnы dюyцш yoldaшlarыndan eшidirdik, Fransadan bizя gяlяn tяшяkkцr mяktublarыnda yazыlanlardan bilirdik.

- Yaxшы, bяlkя onda sюhbяtimizi lap яvvяldяn baшlayaq? Atanыzыn doьum tarixini dя bяzяn tяhriflя yazыrlar.

- Hя, inanыn ki, atamыn юmцr yolunu яks etdirяn bu vяrяqlяrdяn (яlindяki surяti чыxarыlan kitabчanы vяrяqlяyir) nцsxяlяrlя чыxarыb, maraqlananlara paylamaьa чalышыram ki, sяhvя yol verilmяsin. Demяli, atam Cяbrayыlov Яhmяdiyyя Mikayыl oьlu 1920-ci il sentyabrыn 22-dя Шяkinin Oxud kяndindя яkinчi ailяsindя anadan olub. Atasыnыn kяndlilяr arasыnda bюyцk hюrmяti vardы. Ailяdя doьulan юvladlarыn hamыsы юz bacarыqlarыna, tяrbiyяlяrinя gюrя seчilяrdilяr. Atam isя юz чevikliyi, cяldliyi ilя hяlя mяktяb yaшlarыndan hamыnыn diqqяt mяrkяzindя olub. 1938-ci ildя Шяki Kяnd Tяsяrrцfatы texnikumunu bitirdikdяn sonra Qubada rayonlararasы ipяk idarяsindя aqronom iшlяmяyя baшlayыr. Yadыmdadыr ki, atam boш vaxtlarыnda hяmiшя mцtaliя edяr, kitab, qяzet-jurnal oxuyardы. Elя gцnlяrin birindя axшamtяrяfi qяzet oxuyarkяn hяrbi mяktяbя qяbul elanыnы oxuyur. Bununla da цrяyindя tutduьu uшaqlыq arzusunu gerчяklяшdirir. 1939-cu ildя ilk dяfя kursant formasыnы geyinir. Gerisi yяqin artыq hamыya mяlumdur.

Mцbariz dюyцшчц kimi onun haqqыnda mяlumatlar hяr yana yayыlыr. Чevik, qяrarlы, analitik, bacarыqlы, aьыllы, istedadlы vя s. Nя deyim, ay qыzыm, 1939-1945-ci illяr яrzindя onun baшыna gяlяnlяrdяn hamы xяbяrdardыr. Dяfяlяr-

lя yaralanыb, hяtta юlцmcцl vяziyyяtdя hospitala чatdыrыblar, daha sonra яsir dцшцb, ehhh, orada baшыna gяtirilmяyяnlяr qalmayыb.

Atam bunlarы heч vaxt danышmazdы. Bir dяfя necя olmuшdusa, baшыna gяlяnlяri yazыr. Sonralar atam rяhmяtя gedяndяn sonra o kaьыzlarы tapыb, oxudum. Oxudum vя o ki var aьladыm (kюvrяlir).

- Яlbяttя, Daxau kimi юlцm dцшяrgяsindяn saь чыxmaq onun qismяtinя yazыlыbsa, demяli, o, heч dя sыradan biri deyildi. Siz dя belя bir atanыn юvladыsыnыz. Bu, sizin цчцn fяxrdir.

- Hя, hя, elяdir. Ona gюrя deyirяm ki, atamыn adы чяkilяn hяr bir yerdя olanlarыn qaшыsыnda baш яyirяm.

hяlя bitmяyib" deyib. Vaxt keчdikcя, o, daha dюzцmlц olur, baшыna gяlяnlяr onu sanki юlmяzliyя qovuшdururdu. Atamыn Daxaudan (Daxau hяbs dцшяrgяsi - Цчцncц Reyx tяrяfindяn Иkinci dцnya mцharibяsi dюvrцndя Almaniyada yaradыlmыш nasist hяbs dцшяrgяsi) sonra Fransaya яsir kimi iшlяmяyя gюndяrilmяsi, orada Fransa partizan dяstяsinя qatыlmasы, gюstяrdiyi чeviklik vя шцcaяtlя qыsa mцddяtdя ad-san qazanmasы da onu qoruyan gюzяgюrцnmяz qцvvяnin iшi idi. Atamыn adы fransыzlarыn dilinя yatmadыьы цчцn ona Miшel Akmed, ya da Armed Miшel deyirmiшlяr.

Bir dяfя dя kяшfiyyat tapшыrыьыnыn icrasыna gedяrkяn, partizan dяstяsinin baшчыsы hamыnы yыьыb deyib

Шякил 2 dцyц yerlяrin adыnы яzbяr bilirdi.

Gцclц hafizяsi ona qыsa mцddяtdя alman, rus vя fransыz dillяrini mцkяmmяl юyrяnmяyя kюmяk edir. Bu da яlbяttя onun kяшfiyyatчы hяyatыnda bюyцk rol oynayыb. Atamda яsl dюyцшчц, яsl kяшfiyyatчыya xas olan bцtцn xц-

Шякил 1 - Mцharibяdяn sonrakы hяyatы da bildiyimiz qяdяr asan olmayыb.

- Maraqlыdыr, atam sanki bu dцnyaya sыnanmaq цчцn gяlmiшdi. Dяfяlяrlя юlцmlя цzlяшib, amma hяr dяfя sehrli, gюzяgюrцnmяz qцvvя onu xilas edib, "get, bu dцnyada sяnin missiyan

ki, "bu gцndяn Armedi "Xarqo" deyяrяk чaьыrыn". Vя belяcя, atam Fransa Mцqavimяt Hяrяkatыnыn яsas simalarыndan birinя чevrilir. Bir mяqamы da mцtlяq demяliyяm, atamыn elя gцclц yaddaшы var idi ki, adam lap matmяяttяl qalыrdы. Yaшlы vaxtlarыnda belя dюyцш yoldaшlarыnыn, dюyцш-

Шякил 3

susiyyяtlяr vardы. Adam inana bilmir ki, bir insanыn baшыna bu qяdяr zillяt, zцlm gяlsin?! O, чox sяbrli vя dюzцmlц idi.

- Яlbяttя, dюzцmlц olmasaydы baшыna gяlяnlяrя tab gяtirmяzdi. Bilirsiniz nя dцшцnцrяm? O, mяnяvi vя psixoloji cяhяtdяn чox saьlam olub, яks halda 1946-cы ildя doьma kяndi Oxuda qayыdandan sonrakы чяtin mяrhяlяyя dя dюzmяzdi.

- Razыyam. Belя bir atalar sюzц var. Deyir: "qыlыnc yarasы saьalar, sюz yarasы yox". Atam Fransadan qayыdandan sonra bяlkя dя ikiqat яzablы gцnlяri baшlayыb. Fransada ona gюstяrdiyi шцcaяtя gюrя ev, fabrik, qiymяtli яшyalar veriblяr, яn яsasы gюstяrdiyi шяxsi igidliyя gюrя Fransanыn яn ali hяrbi medalы ilя tяltif olunub. Fransanыn Prezidenti atamыn шцcaяtinя bяlяd olub, onun mцqavimяt hяrяkatыnыn яn gюrkяmli nцmayndяlяrindяn biri adlandыrыb vя Fransada qalmaьыnы xahiш edib. Amma o, Vяtяninя qayыtmaьы цstцn tutub. Min bir яziyyяtlя Azяrbaycana, doьma kяndinя qayыdыb. Burada gюrdцklяri, mяruz qaldыьы tяsirlяr isя ona dцшmяn gцllяsindяn aьыr gяlsя dя, fikrindяn dюnmяyib.

- Vя nяhayяt, 1966-cы il...

- Bяli, mцharibяdяn qayыtdыqdan sonra 20 il яrzindя atam "sяn satqыnsan, яsirlikdя olmusan, sяn Vяtяni satmыsan" kimi tяhdidlяrя dюzmяli olub.

Fransa Prezidenti 1966-cы ildя Moskvaya sяfяrя gяlяnя qяdяr.

(Cavanшir mцяllim rяngi solmuш vяrяqlяr iчяrisindяn dяvяt mяktubunu (Шякил 3) tapыb bizя gюstяrir). Bax, bu sяnяddя dя

gюstяrilir ki, Fransa hюkumяtindяn Moskvaya mцraciяt daxil olur vя gюstяrilir ki, Шarl de Qoll Moskvada dюyцш yoldaшы Яhmяdiyyя Cяbrayыlovu da gюrmяk istяyir. Kяndя xяbяr yayыlыr, heч kim nя baш verdiyini tam anlaya bilmir. O vaxt indiki kimi hamыnыn evindя televizor, kompyuter yox idi, insanlar informasiyadan uzaq idilяr. Hяmin gцnя qяdяr atama tяrs baxan insanlar indi onu tяbrik edir, yola salmaьa gяlirdilяr.

Nя yazыq ki, hяmin gюrцшцn videolentini Rusiya arxivlяrindяn яldя edя bilmяdim, чox mяxfi material olduьu bildirildi. Bircя bu шяkil var яlimizdя (шяkli gюstяrir).

- Bяs qayыdandan sonra?

- Yadыmdadы, 14 yaшыm vardы, kяndin adamlarы atamdan xяbяr tutmaq цчцn evimizя televizor da almышdыlar. Atamыn Moskvadan gяliшi яsl bayrama чevrilmiшdi. Gцnlяrlя bцtцn kяnd camaatы bizdя olurdu.

- Cavanшir mцяllim, alыn yazыsыna inanыrsыnыz?

- Яlbяttя, яlbяttя inanыram. Atam dюyцшя gedяndя niшanlы olub. Hяmin mцddяtdя niшanlыsыna onlarla adam evlяnmяk tяklifi edib. Qыz etiraz edяndя: "nяdir, юlцnц dirildяcяksяn? Axы onun qara kaьыzы gяlib?" deyя yolundan dюndяrmяyя чalышыblar.

O isя inadla atamыn yolunu gюzlяyib. Atam qayыdыb, kяnddя ikiqat sюz-sюhbяt baшlayыb. Niшanlыsы yenя "юldц var, dюndц yoxdu" deyir. Nяhayяt, 1947-ci ildя valideynlяrin narazыlыьыna rяьmяn onlar evlяnirlяr. 4 qыz, 3 oьul dцnyaya gяlir.

- Bяs necя oldu ki, o boyda...

- Bilirяm nя deyяcяksiz, bax, alыn yazыsы da elя budur. Юlцm dцшяrgяsindяn saь qayыdan atam bir anыn qurbanы oldu.

(1994-cц ildя yolu keчяrkяn avtomobil vurmasы nяticяsindя dцnyasыnы dяyiшib). Tяsяllim odur ki, atam lяyaqяtli юmцr yaшadы. Bюyцklц-kiчikli hamы ona hюrmяt edirdi. O da hяmiшя чalышыrdы ki, insanlarыn iшinя yarasыn, problemlяrini hяll etsin.

- Deyirlяr Шяkidя hamыnыn lяqяbi var...

- (gцlцr) Hя. Atamыn da lяqяbi "Дe qol" idi. De Qoll sюzцnцn heч mяnasыnы bilmяdяn hamы ona belя deyяrdi.

- Sizя elя gяlmir ki, atanыz xoшbяxt insan olub?

- Dцzdцr, ona xoшbяxt demяk olardы. Amma, qardaшыmыn юlцmц onu ruhяn чox sarsыtdы. Яslindя atam юzцnц mюhkяm saxlamaьa, qardaшыmыn dяfnindя яyilmяmяyя, yenя mцbariz olmaьa чalышыrdы. Oьlu Vяtяn yolunda шяhid olmuшdu, keчmiш kяшfiyyatчы, mцbariz dюyцшчц цчцn bu itkinin nя olduьunu biz dя gюzяl baшa dцшцrdцk. Belя qismяt yazыldы ki, atam юzц Fransa Mцqavimяt Hяrяkatыnыn qяhrяmanы, oьlu isя Azяrbaycanыn Milli Qяhrяmanы oldu.

№ 10-11 (133-134), Октйабр-Нойабр 2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.23

Д ДЙ ЙП П э эу уш шя яс си и ШЯKИ DYP-NИN QЫШ MЮVSЦMЦ ИLЯ ЯLAQЯDAR SЦRЦCЦLЯRЯ MЦRACИЯTИ

Автомобиллярин арха гапыларында истифадя олунан жалцзлярин тятбиг едилмяси барядя

Artыq qыш mюvsцmц tam yaxыnlaшmышdыr.

Sцrцcцlяr yol vя meteoroloji шяraiti nяzяrя almaqla nяqliyyat vasitяlяrini mцяyyяn olunmuш sцrяt mяhdudiyyяtin-dяn чox olmayan sцrяtlя sцrmяlidirlяr ki, hяrяkяt цчцn tяhlцkя yarandыьыnы gюrdцkdя, nяqliyyat vasitяsinin sцrяtini tam dayanma hяddinя qяdяr azaltmaq цчцn mцmkцn olan tяdbirlяri gюrя bilsinlяr.

Hava шяraiti ilя (yollarыn buzlu, sцrцшkяn olmasы) baьlы, sцrцcцlяr avtomobillяrinin texniki cяhяtdяn sazlыьыna daha чox fikir vermяlidirlяr. Qыш mюvsцmцndя xцsusilя tяkяrlяri vя шinlяri nasaz olan avtomobillяrin istismarы qadaьandыr.

ДЙП-нин маарифляндириъи тядбирляри Шяki Шяhяr-Rayon Polis Шюbяsinin Dюvlяt Yol Polisi Bюlmяsinin тяbliьat vя тяшviqat цzrя иnspektoru, пolis бaш лeytenantы Tural Niftalыyev yolhяrяkяti qaydalarыnыn, piyadalarыn kцчя hяrяkяti qaydalarыnыn юyrяdilmяsi ilя baьlы rayonun цmumtяhsil mяktяblяrindя maariflяndirmя tяdbirlяrini davam etdirir.

Tурал Niftalыyev nяйin ki, цmumtяhsil mяktяblяrindя hяtta

mяktяbяqяdяr tяhsil mцяssisяlяrindя kцчя, yol, sяki, avtomobil, iшыqfor vя s. anlayышlarыn azyaшlы uшaqlara юyrяdilmяsi mяqsяdi ilя gюrцшlяr keчirir.

Qeyd edяk ki, Шяki DYP-si anoloji gюrцшlяri mцtяmadi olaraq davam etdirяcяkdir. Шякилдя: Т.Нифталыйевин Шяki Шяhяri 29 №-li uшaq baьчasынын кюрпяляри иля эюрцшц.

ДЙП-нин коллеълярдя эюрцшляри ШЯKИ ШЯHЯR-RAYON POLИS ШЮBЯSИNИN DЮVLЯT YOL POLИSИ BЮLMЯSИ ШЯHЯRИN TЯHSИL MЦЯSSИSЯLЯRИNDЯ "YOL HЯRЯKЯTИNИN TЯHLЦKЯSИZLИYИNDЯ PИYADALARЫN ROLU", "NЯQLИYYAT VASИTЯLЯRИNИN SЦRЦCЦLЦK HЦQUQU OLMADAN ИDARЯ EDИLMЯ HALLARЫNA QARШЫ MЦBARИZЯ TЯDBИRLЯRИNИN GЦCLЯNDИRИLMЯSЫNЯ DAИR" MЮVZULARDA GЮRЦШLЯR KEЧИRИR. 25.11.2015-ci il tarixdя Шяki Dюvlяt Texniki Kollecindя (Шякил 1), 27.11.2015-ci il tarixdя Шяki Pedoqoji Kollecindя (Шякил 2) mцяllim vя tяlяbяlяrlя gюrцшlяr keчirilmiшdir. Эюрцшляр zamanы Шяki Шяhяr-Rayon Polis Шюbяsinin Dюvlяt Yol Polisi Bюlmяsinin тяbliьat vя тяшviqat цzrя Иnspektoru polis baш leytenantы Tural Niftalыyevin mяruzяsiни олдуьу кими диггятинизя чатдырырыг: “I. Respublikamыzыn tяhsil

mцяssisяlяrindя kцчя vя yollarda nяqliyyat vasitяlяrinin hяrяkяt intensivliyinin yцksяk olduьu bir шяraitdя mяktяblilяrin, tяlяbяlяrin tяhlцkяsizliyinin tяmin edilmяsi, xцsusilя uшaq vя yeniyetmяlяrin yol hяrяkяti ilя baьlы hяyat vя saьlamlыqlarыnыn qorunmasы vacib mяsяlя kimi qarшыda durur. DИN rяhbяrliyinin vя yerlяrdяki mцvafiq qurumlarыn bu sahяyя xцsusi diqqяt yetirmяlяri nяticяsindя юlkяdя nяqliyyat vasitяlяri sayыnыn ilbяil sцrяtlя artmasы fonunda uшaqlarla baьlы yol-nяqliyyat hadisяlяrinin vя qяzalarda юlяnlяrin sayыnыn azalmasыna baxmayaraq, cari ilin 8 ayы яrzindя respublika яrazisindя uшaq vя yeniyetmяlяrin iшtirakы ilя yol-nяqliyyat hadisяlяrindя 52 azyaшlыnыn hяlak olmasы, 152 nяfяrin isя xяsarяt almasы ciddi narahatlыq doьurur.

Bu sяbяbdяn, uшaq vя yeniyetmяlяrin iшtirakы ilя yol-nяqliyyat hadisяlяrinin qarшыsыnыn alыnmasы istiqamяtindя profilaktiki tяdbirlяrin gцclяndirilmяsi, habelяtяhsil mцяssisяlяrindя шagirdlяrя vя tяlяbяlяrя tяhlцkяsiz davranыш vяrdiшlяrinin

Шякил 1

Azяrbaycan Respublikasы Daxili Ишlяr Nazirliyinin 2007ci il 23 oktyabr tarixli яmrindя nяqliyyat vasitяlяrinin ban шцшяlяrinя qanunla icazя verilяn юrtцk-

lяrin (jalцz) чяkilmяsinin qarшыsыnыn alыnmasы sahяsindя dюvlяt yol polis qurumlarыnыn vяzifяlяri mцяyyяn edilmiш, hяmчinin Azяrbaycan Respublikasыnыn Standartlaшdыrma, Metrologiya vя Patent цzrя Dюvlяt Agentliyi tяrяfindяn qяbul edilmiш "Yerцstц nяqliyyat vasitяlяri цчцn tяhlцkяsizlik шцшяsi цmumi texniki шяrtlяr" dюvlяt standartыnыn (AZC 122-2004) tяlяblяri яsasыnda ban шцшяlяrinin icazя verilяn normalarы tяsbit olunmuшdur.

Lakin, Dюvlяt Agentliyinin 2013-cц il 15 aprel tarixli 028 nюmrяli яmri ilя qeyd olunan dюvlяt standartыnda dяyiшiklik edilяrяk, Azяrbaycan Respublikasыnыn iqlim шяraiti nяzяrя alыnmaqla, nяqliyyat vasitяlяrinin arxa qa-

pыlarыnda шцшяlяr цчцn quraшdыrыlmыш sяnaye цsulu ilя hazыrlanan jalцzlяrin hяr il may ayыnыn 1-dяn noyabr ayыnыn 15-dяk (mюvsцmi) istifadяsinя icazя verяn norma mцяyyяn edilmiшdir.

Bu dюvr istisna olmaqla, digяr mцddяtlяrdя nяqliyyat vasitяlяrinin arxa qapыlarыnыn шцшяlяrindя iшыqburaxmanы mяhdudlaшdыran jalцzlяrdяn istifadя edilяrsя, sцrцcцlяrя qanunvericilikdя mцяyyяn olunmuш inzibati mяsuliyyяt tяdbirlяri gюrцlяcяk, yяni DYPBnin YPX inspektorlarы tяrяfindяn inzibati protokol tяrtib edilmяklя 150 (bir yцz яlli) manat miqdarыnda cяrimя tяtbiq olunacaqdыr.

ШЯKИ ШЯHЯR-RAYON POLИS ШЮBЯSИNИN ЯMЯKDAШLARЫ RAYONUN ЦMUMTЯHSИL MЯKTЯBLЯRИNDЯ TЯBLИЬAT-TЯШVИQAT ИШLЯRИNИ DAVAM ETDИRИRLЯR Azяrbaycan Respublikasы DИN-nin 2014-cц il 30 sentyabr tarixdя keчirilmiш Kollegiya iclasыnda azyaшlы vя yeniyetmяlяrin milli vяtяnpяrvяrlik ruhunda tяrbiyyяlяndirilmяsi vя baxыmsыzlыьыn qarшыsыnыn alыnmasы, maariflяndirilmяsi istiqamяtindя 2014/2015 -ci tяdris ilindя rayonun digяr adiyyatы qrumlarы ilя birlikdя tяdbirlяr keчirilmiш vя 2015/2016-cы tяdris ilindя dя Шяki ШRPШ-nin rяisi, пolis пolkovkniki Яbцlfяt Rzayevin gюstяriшi vя nяzarяti altыnda davam etdirilir.

2015-ci ilin oktyabr ayыnыn 20-dя Шяki ШRPШ-nin яmяkdaшlarы шяhяr 14 №-li tam orta

aшыlanmasы vя tяdris prosesinin effektliyinin yцksяldilmяsinя dюvlяt yol polisinin kюmяyinin artыrыlmasы mяqsяdi ilя tяhsil mцяssisяlяrindя gюrцшlяr keчirilir vя piyadalarыn yol hяrяkяt qaydalarы barяdя яtraflы mяlumatlar verilir.

Hяr bir piyada yol hяrяkяti haqqыnda qanunun 40-cы maddяsini "piyadanыn vяzifяlяri"ni bilmяlidir.

Piyada sяki ilя hяrяkяt etmяli, kцчяlяri piyada keчidlяri ilя keчmяli, hяrяkяtin nizamlandыьы yerlяrdя nizamlayыcыnыn vя ya piyada svetoforunun o olmadыqda isя nяqliyyat svetoforunun iшarяsini яsas tutmalы, цmumi istifadяdя olan nяqliyyat vasitяlяrinя tяyin edilmiш xцsusi dayanacaqlarda minmяli vя ya dцшmяlidir.

II. Aparыlmыш tяhlillяrlя mцяyyяn olunmuшdur ki, 2015-ci ilin 9 ayы (yanvar-sentyabr) яrzindя respublika цzrя qeydя alыnmыш yol-nяqliyyat qяzalarыnыn 25%-i sцrцcцlцk hцququ olmayan шяxslяr tяrяfindяn tюrяdilmiшdir. Цmumi istifadяdя olan nяqliyyat vasitяlяrinin sцrцcцlцk hцququ olmadan idarя edilmяsi hallarы da daxil olmaqla bir sыra inzibati xяtalara gюrя cяrimя sanksiyalarыnыn sяrtlяшdirilmяsi ilя baьlы "Azяrbaycan Respublikasыnыn Иnzibati Xяtalar Mяcяllяsindя dяyiшikliklяr edilmяsi haqqыnda" Azяrbaycan Respublikasыnыn 20 oktyabr 2015-ci il tarixli, 1407-ЫV QD nюmrяli Qanunu vя hяmin qanunun tяtbiqi barяdя Azяrbaycan Respublikasы Prezidentinin 1 noyabr 2015-ci il tarixli, 670 nюmrяli Fяrmanыnыn tяlяblяri 1 dekabr 2015ci il tarixdяn etibarяn Dюvlяt Yol Polisinin xidmяti fяaliyyяtindя tяtbiq edilяcяkdir. Цmumi istifadяdя olan nяqliyyat vasitяsini idarя etmяk hцququ olmadan belя nяqliyyat

mяktяbindя ЫX, X, XЫ sinif шagirdlяri ilя gюrцш keчirmiшlяr. Tяdbir zamanы aшaьыdakы mюvzularda mяruzяlяr dinlяnilmiш vя verilяn suallara cavablar verilmiшdir.

1. "Yol hяrяkяtinin tяhlцkяsizliyindя piyadalarыn rolu" .

2. "Narkotiklяrя gяnclяr yox deyir" .

3. "Erkяn nikah vя onun fяsadlarы".

4. "Dini radikalizmя qarшы mцbarizя hяr birimizin borcudur". vasitяsinin sяrniшin daшыmaqla idarя edilmяsinя gюrя 15 (on beш) gцndяn 1 (bir) ayadяk mцddяtdя, bu xяtanыn il яrzindя inzibati tяnbeh almыш шяxs tяrяfindяn tяkrar tюrяdilmяsinя gюrя 1 (bir) aydan 2 (iki) ayadяk mцddяtdя inzibati hяbs tяtbiq olunacaqdыr. Шяki Шяhяr-Rayon Polis Шюbяsinin Dюvlяt Yol Polisi Bюlmяsi xidmяti яrazidя nяqliyyat vasitяlяrinin sцrцcцlцk hцququ olmadan idarя edilmяsinя qarшы mцbarizя tяdbirlяrini gцclяndirmiш, 01.01.2015-ci il tarixdяn 25.11.2015-ci il tarixяdяk 5497 mцxtяlif yol hяrяkяti qayda pozuntusu aшkarlayaraq inzibati qaydada tяdbirlяr gюrцlmцшdцr ki, onlardan 287-si sцrцcцlцk hцququ olmadan idarя etmя hallarы olmuшdur.

Qeyd etmяk istяyirяm ki, gюrцlяn tяdbirlяr bilavasitя insanlarыn hяyat vя saьlamlыqlarыnыn qorunmasыna xidmяt edir. Шяki Шяhяr-Rayon Polis Шюbяsinin Dюvlяt Yol Polisi Bюlmяsi bцtцn hяrяkяt iшtirakчыlarыnы yol hя-

Hяmiшяki kimi, bu gюrцшdя dя komandaya Шяki ШRPШnin XЦ rяis mцavini polis mayoru Vцqar Xяlilov rяhbяrlik etmiшdir.

Gюrцшцn sonunda rayon prokurorunun mцavini Vцqar Hacыyev hяr bir mюvzu ilя baьlы ayrы-ayrыlыqda geniш шяrh vermiшdir.

Qeyd edяk ki, analoji gюrцшlяr rayonun bцtцn цmumtяhsil mяktяblяrindя davam etdirilяcяkdir.

Шякил 3 rяkяt qaydalarыnы bilmяyя vя onlara яmяl etmяyя чaьыrыr.”

Tяdbirin sonunda T.Niftalыyev Kanal S TV-nin яmяkdaшlarыna bir daha tяdbirin keчirilmяsinin sяbяb vя mahiyyяti barяdя mцsahibя vermiшdir (Шякил 3).

Шякил 2

Сящифяни щазырлады: Садыг ФЯТЯЛИЙЕВ

№ 10-11 (133-134), Октйабр-Нойабр 2015

Нясиб МУХТАРОВ,

АMEA Arxeologiya vя Etnoqrafiya Иnstitutuнун Шяки Археолоэийа Фолклор групунун баш елми ишчиси

Шяki ipяyi dцnya bazarlarыnda da (hяm Юn Asiya, hяm dя Avropa) юz шюhrяtini qoruyub saxlayыb. Шяki ipяyi, baramasы, ipяk qurdu yцksяk qiymяtlяndirilib. Шяki vilayяtindя ipяkчilik inkiшaf etdikcя onun texnologiyasыnы, istehsalыnы mяnimsяyяn xцsusi ixtisaslaшmыш zцmrя, tяbяqя dя formalaшыb, цmumi iqtisadiyyatda da ixtisaslaшma vя bюlgц baш verib. Dulusчular, dabbaxlar, sяrraflar, zяrgяrlяr, qяnnadчыlar dцkanlarы, шяbяkяlяri, mяhяllя vя nяsillяr yarandыьы kimi ipяkчiliklя baьlы da bu proses baш verib. Bцtцn bunlar barama qurdu, barama seчimindяn baшlayaraq son mяhsula qяdяr bюyцk bir шяbяkяnin varlыьыnы yцksяk toxum vя barama almaq qabiliyyяti tяlяb edir. Bu tяlяb inamlara da, qarьыш vя alqышlarda ifadя edilib vя ola bilsin ki, totemist baxышlar ipяkчilikdяn яvvяl barama qurdu vя barama ilя baьlы yaranыb. Arы hяyatыnы mцшahidя edяn Шяkinin qяdim sakinlяri bu qurd vя onun mяhsulunu da mцшahidя etmiш vя totemlяшdirmiшlяr. Kцmkцlцk юzц bir bюyцk bir mяktяbdir.

A.Dцmanыn yazdыьыna gюrя tam mцflislяшmiш vя birjalardan sыxышdыrыlmыш Иtaliya ipяkчilяri mяhz Шяki barama qurdu hesabыna bircя ildя bцtцn mюvqelяrini bяrpa edir vя hяtta daha da varlanыrlar. Дцманын бу мялуматында биз йалныз Шяки дейил, ейни заманда бцтов Азярбайъан инъяликлийинин бу эцн тяняззцлц, аъы да олса кобуд ифядя иля дейился зорян мящв едилмясинин тарихи кюкляринин бу мцстягиллик илляриндя баш вермясинин бейнялхалг мянтиги кюклярини дя арашдыра билирик. Шяki ipяyi beynяlxalq bazarlarda yцksяk qiymяtlяndirilib vя rяqabяtя tab gяtirib. Иpяyin mяnшяyi, tarixi, dцnyaya yayыlmasы artыq hamыya bяllidir vя Bюyцk ipяk yolu marшrutu, onun tяdqiqi dцnyanыn yeni mяnzяrяsinin atributuna чevrilir vя Azяrbaycan, xцsusяn Шяki bu bюyцk proqramda tяrяqqi vя tяnяzzцlцn tarixi trayektoriyasыnda юz mюvqeyini tяyin edib. Одур ки, Азярбайъан игтисадиййатында, халгын цмуми доланаъаг вязиййятиндя, Азярбайъанын бу эцнкц глобаллашма дюврцндя Азярбайъан ипяйинин ойнайаъаг бюйцк ролуну вя онун йерини нязяря алан улу юндяр Щейдяр Ялийев дя “Ипяк Йолу”на бюйцк ящямиййят вермиш, Азярбайъанын мювгейини эюстярмишдир. Яlbяttя Шяki ipяyi, onun tarixi шюhrяti, dцnяni vя bu gцnц "Иpяk yolu"nu dцшцndцrmяli, tяrяqqi vя tяnяzzцl mяqamlarы yalnыz elmi mюvzuya, mяdяni яlaqяlяrя, siyasi konsepsiyalara яsasяn yox, bu gцnki konteksтdя izah edilmяli gerчяk, real nяticяyя яsaslanmalыdыr. Dцnяnki Иpяk yolunun шюhrяti bu gцnkц konteksdя dя bu gцnki Шяki ipяyinin dirчяliшinя vя tяsdiqinя tяkan vermяlidir. Шяkidя ipяyinин tarixi qяdimdir. O, antik vя orta яsrlяrlя (Bu haqda "Яkinчi" qяzetindя mцfяssяl mяlumat verilib.) mяhdudlaшa bilmяz. Arxeoloji faktlar цzяrindя dцшцncяlяr bu tarixi e.я. ЫЫ minilliyin Ы yarыsыna qяdяr dяrinlяшdirmяk цчцn tяhlil vя dцшцncя materialы verir. Albaniya dюvrцndя ola bilsin ki, mяbяd torpaqlarыnda di-

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

Шяkidя qяdim ipяkчiliyin tarixi haqqыnda dцшцncяlяr gяr яsas mяшьuliyyяt kimi ipяkчiliklя dя mяшьul olublar.

1985-ci ildя Шяkinin Kцdцrlц kяndi яrazisindя tяdqiq edilяn 7 saylы kurqandan aшkar edilяn arxeoloji materiallar, hяmчinin kurqanыn quruluшu mцяyyяn mяnada bu bюlgя цчцn yenilikdir. Belя ki, bu kurqandan kяsik konusu xatыrladan kauri vя qiymяtli metaldan barama qurdunu xatыrladan sыrьalar aшkar edilmiшdir. Kurqanda iki nяfяr dяfn edilmiшdir vя arxeoloq T.Axundovun tяhlilinя gюrя bu kurqan e.я. ЫЫ minilliyin Ы rцbцnя aiddir. Hяr шeydяn юncя istяr kяsik konus formasыnda olan kauri-balыqqulaьы vя istяrsя dя barama qurdu formasыnda olan sыrьa aid olduqlarы dюvrdя, yяni orta tunc dюvrцndя Шяki bюl-

чayы vasitяsi ilя mцhцm rol oynadыьы mяlumdur. Bu vяziyyяt antik vя orta яsrlяrlя dя davam etmiшdir. Digяr tяrяfdяn ticarяtя cяlb edilmя hяm dя tяsdiq edir ki, bu region, xцsusяn Azяrbaycan vя Azяrbaycanыn bцtцn яrazisi orta tunc dюvrцndя inkiшaf etmiш, abad yerlяr olub. Burada mяhsuldar qцvvяlяr inkiшaf etmiшdir. Bu isя Azяrbaycanыn yalnыz strateji mюvqeyini deyil, onun tяsяrrцfatыnы da izah edir.

Barama qurdu Чinя mяxsusdur, kauri Hind okeanыnыn Hindistan sahillяrinдя, Шяkidя isя bir yerdя tapыlыrlar.

Uzaq Чin vя Hindistanla ticarяt яlaqяlяrindя Azяrbaycanыn mюvqeyi nяzяrя alыnmышdыr. Hindistandan vя Чindяn Qara dяniz vя Aralыq dяnizi sahil-

Unutmaq lazыm deyil ki, Яyriчay vadisindя aparыlan (Alazan-Hяftяran) arxeoloji qazыntыlar sцbut edir ki, Яyriчay, Hind, Qanq, Nil, Yantsыzы vя s. чaylarыn oynadыьы rolu oynayыb. Bu beynяlxalq karvan yollarы юz яhяmiyyяtini sonralar da tamamilя itirmяmiшdir vя mцяyyяn tarixi шяraitdя, bюyцk dюvlяtlяrin яlaqяlяrindя rol oynamышdыr.

Maraqlы cяhяtlяrdяn biri kauri vя sыrьanыn Шяki bюlgяsinя tunc dюvrцndя gяlmяsi QanыxHяftяran vadisinin bu karvan yollarы vasitяsi ilя ticarяtdя heч шцbhяsiz daha qяdim dюvrlяrdя dя яhяmiyyяt kяsb etdiyini gцman etmяyя яsas verir. Яrazi eneolit vя tunc dюvrlяrindя dя sыx mяskunlaшmыш regionlardan biri olmuшdur.

Шяki yalnыz Azяrbaycanda deyil, цmumiyyяtlя regionda ipяkчilik mяrkяzlяrindяn biri olub vя bu hяtta Шяkinin gerbindя dя юz яksini tapыb (daha doьrusu o vaxtkы Nuxanыn). Шяkiyя gяldikdя isя bu, min illяrin tяrяqqi vя tяnяzzцl eniш-yoxuшunu yaшayan bюyцk bir шяhяr юz tarixinin son sюzlяrini 1779-cu ildя yazmышdыr.

Кцдцрлц курганларындан тапылмыш ипяк гурдуна охшар сырьалар gяsinin vя elяcя dя Яyriчay vadisinin dя dцnya ticarяtinя cяlb edildiyindяn soraq verir.

Beynяlxalq ticarяtin яsas istiqamяti vя kюmяkчi yollarы bu яrazinin bu ticarяtdя istehlakчы vя istehsalчы kimi rolunu aydыnlaшdыrmaqda az яhяmiyyяtli rol oynamыr. Яrяb iшьallarы ilя baьlы beynяlxalq vя юlkяdaxili ticarяt yollarыnыn dяyiшmяsi, bu yollar цstя olan bir чox шяhяr vя vilayяtlяrin dirчяliшinя sяbяb olursa, яksinя Шяkinin яvvяlki tяrяqqisi tяnяzzцllя яvяz edilsя dя, ipяkчilik yaшamaqda davam edir vя шяkililяr XX яsrin sonu XXЫ яsrin яvvяlinя - mцstяqillik illяrinя qяdяr bu шюhrяti yaшada bilirlяr, qыzыl barmaqlы ipяkчi яllяr isя bazar adamыnыn яllяrinя чevrilir.

Hanы o шяkililяr, hanы o шюhrяt?! Иpяk yolu vя s. bayramlara юz ipяyi vя ipяk mяhsullarы ilя чыxmaьa qadir olan ipяkчilяri, konsert proqramlarыnda artistlяr яvяz edir. Min illяrin ipяkчi nяsillяri isя bazar piшtaxtalarыnda mяhv olur vя fundamental konsepsiya hazыrlayыb bu tarixi шюhrяti, Azяrbaycan ipяkчiliyini ayaьa qaldыrmaqla biz юz istehsalыmыz olan ipяyi bяrpa edя bilяrik. Merkantilizm vя s. siyasяt bцtцn dюvrlяrdя milli sяnayeni ayaьa qaldыrmaq цчцn tяtbiq edilib. Bяs biz! Hяmin dюvrdя vя ondan sonrakы dюvrlяrdя dя Azяrbaycanыn dцnya ticarяtindя Xяzяr dяnizi vя Kцr

lяrinя doьru uzanan baшlыca ticarяt yollarыndan biri Zaqafqaziyadan, xцsusяn Qafqaz Albaniyasыndan vя Atropatenadan keчirdi. Qafqaz Albaniyasы vя Atropatena kimi qяdim юlkяlяrin birlяшmяsindяn Azяrbaycan яmяlя gяlmiшdi. Bu marшrut qяdim tarixя malikdir: qeyd etmяk lazыmdыr ki, bu ticarяt yollarы юz яhяmiyyяtini Bюyцk coьrafi kяшflяr dюvrцnя, yяni Avropadan Hindistana dяniz yolunun aчыlmasыna qяdяr (1498-ci il) saxlamышdыr. Heч шцbhяsiz son antik vя ilk orta яsrlяrdя mюvcud olmuш bu beynяlxalq ticarяt yolu daha qяdim dюvrlяrdя olmuш яnяnяnin davamы kimi dя baшa dцшцlя bilяr. Qafqaz Albaniyasыnda baш ticarяt yollarыndan baшqa, onlara birlяшяn ticarяt yollarы olmuшdur ki, bunlardan biri dя чox gцman ki, indiki Bakыdan чыxaraq Шamaxы, Gюyчay, Aьdaш, Шяki, Zaqatala, Balakяndяn keчib qяrbя gedяn yolla цst-цstя dцшцr. Шяkidяn, Qяbяlяdяn keчяn yol da keчir. Bu yollar яrazisindя mюvcud olan arxeoloji abidяlяr bu yollarыn daha da qяdim tarixя malik olmasы haqqыnda tяsяvvцr yaradыr. Heч шцbhяsiz hяm Qяbяlяdяn, hяm dя Kцr sahilindяn gяlяn yol Шяkidяn keчib Qara vя Aralыq dяnizinя apardыьыndan kauri vя sыrьalar bu yollarla da Шяkiyя gяlя bilяrdi.

Digяr tяrяfdяn "Cяmiyyяtin hяyatыnda mцhцm rol oynayan ikinci bюyk ictimai яmяk bюlgцsц sяnяtkarlыьыn bцtцn sahяlяrinin sцrяtlя inkiшafы nяticяsindя baш vermiшdi." Heч шцbhяsiz zяrgяrlik xцsusi bir sahя kimi sцrяtlя inkiшaf etsя dя, sыrьanыn estetik keyfiyyяtlяri ilя bяrabяr formaca hansыsa duyumu, ideyanы rяmzlяшdirib, totemlяшdirib.

Ticarяtin hяlя konkret яmяk bюlgцsц olmadыьы dюvrdя heyvan, яшya vя s. tapыlmasы canlы ticarяtя iшarя vurur. Balыqqulaьыnыn (kaurinin) ticarяtdя ekvivalent olduьu, pul kimi iшlяdildiyi dя qяdim tarixя malikdir.

Azяrbaycanla Hindistan arasыnda qяdim яlaqяlяrin olduьunu hяlя XЫX яsrdя arxeoloji materiallar яsasыnda (Lяnkяran, qяbir N:40) mяшhur fransыz arxeoloqu Jak de Moqran sюylяmiшdir. Onun aшkar etdiyi boz яqiq mюhцr цzяrindя Bos Zebu adlanan hind donqar юkцzцnцn шяkli qazыlmышdыr. Bizim qeyd etdiyimiz balыqqulaьы vя sыrьa kimi o da gяlmяdir. Qeyd etdiyimiz 40 saylы qяbir e.я. ЫЫЫ-ЫЫ minilliyя aiddir. Jak de Morqan belя hesab edir ki, qiymяtli daш цzяrindя belя bir шяklin qazыlmasы Hindistan xalqlarы ilя Xяzяr dяnizi sahilindя yaшayan xalqlar arasыnda qяdim zamanlarda bilavasitя яlaqяlяr olduьunu gюstяrmяk nюqteyi-nяzяrindяn maraqlыdыr... hind donqar юkцzц - kцlяk adы ilя

сящ.24

Интизар БЯДЯЛОВА, АMEA Arxeologiya vя Etnoqrafiya Иnstitutuнун ямякдашы

indi dя Talышda яhillяшdirilmiш vя vяhшi halda yaшayыr. Bu dravid mяdяniyyяti ilя, digяr tяrяfdяn Шumerlя яlaqяlяrя iшarя vurur.

Azяrbaycan tayfalarы arilяr bu re-gionda mяskunlaшmazdan яvvяl Hindistan vя Pakistanla mяdяni яlaqя saxlamышlar. Onlar dяniz yolu ilя Шumerlя, quru yolu ilя Юn Asiya vя Qafqazla яlaqяdя olmuшlar. Bu яlaqяlяr dravid vя Kцr-Araz mяdяniyyяtlяrinin яlaqяsi kimi geniш яrazini яhatя etmiшdir.

Azяrbaycanda KцrAraz, Xocalы-Gяdяbяy vя boyalы qablar mяdяniyyяtlяri tяrяqqi vя tяnяzzцl etdiyi dюvrdя Hindistanda hind-avropa adlandыrыlan tayfalarыn gяliшinя qяdяr tяrяqqi vя tяnяzzцl mяqamlarыnы yaшayan harap (dravid tayfalarы) mяdяniyyяti olub. Dravidlяr bu dюvrdя indiki Pakistan яrazisindя, Hind чayы hюvzяsindя bюyцk tяrяqqi yarada bilmiшlяr. Bu bюyцk шяhяr mяdяniyyяti ticarяtsiz yaшaya bilmяzdi. Heч шцbhяsiz bu mяdяniyyяtlяr arasыnda яlaqя dя olmuшdur. Yeri gяlmiшkяn, qeyd etmяk lazыmdыr ki, "...mцxtяlif dilшцnaslar Hindistanыn dravid dillяri ilя tцrk dillяri arasыnda, o cцmlяdяn Azяrbaycan dili arasыnda bюyцk bir bяnzяyiш olduьunu iddia edirlяr".

Dravid tayfalarыnыn yaratdыьы bюyцk tяrяqqi Hindistanыn Hind чayы hюvzяsi ilя mяhdudlaшmamышdыr. Bu tяrяqqi e.я. ЫЫ minilliyin Ы yarыsыndan tяnяzzцlя baшlayыr. Heч шцbhяsiz, e.я. ЫЫЫ-ЫЫ minilliklяrdя Harap mяdяniyyяti ilя hяmin dюvrdя Kцr-Araz mяdяniyyяti arasыnda nяinki яlaqя, hяtta bir-birinя tяsir imkanы да olub.

Kauri ilя bir kurqanda aшkar edilяn sыrьalar юz formasыna gюrя xцsusi maraq doьurur. Onun bu яraziyя ticarяt vя s. яlaqяlяrlя dцшmяsi mцmkцndцr. Bяs nя цчцn bu sыrьa barama qurdu formasыndadыr?!

Bu ipяkчiliyin vя ipяyin яlaqяlяrinин daha qяdim dюvrцndя rol oynadыьыnы gюstяrmirmi?!

Heч шцbhяsiz е.я. XXЫЫ яsrdя mяdяnilяшdirilяn barama qurdu vя ondan alыnan ipяk ticarяtdя mцhцm rol oynasa da, uzun mцddяt onun istehsalы gizli saxlanыlыb. Onun mяhz hяmin dюvrlяrdя Hindistan vя Иrana yayыlmasы haqqыnda rяvayяtlяr, яfsanяlяr mюvcuddur. Bu rяvayяtlяrin яks olunduьu "Kяlilя vя Dimnя" kimi hind яdяbi abidяsi hяlя XЫЫЫ яsrdя Azяrbaycan dilinя tяrcцmя edilmiшdir. Arxeoloqlar harap mяdяniyyяti abidяlяrинdяn e.я. XЫЫЫ яsrя aid ipяk sap tapыblar. Яlbяttя bu sap ticarяt яlaqяlяri ilя dя gяlя bilяr.

Demяli, artыq bu tяrяqqinin sцquta baшladыьы e.я. XVЫЫЫ-XVЫЫ яsrlяrdяn sonra da bu яrazilяr qeyd etdiyimiz beynяlxalq ticarяtdя iшtirak edib.

Bяhs etdiyimiz dюvrdя, yяni e.я. ЫЫ minillikdя Qanыx-Hяftяran vadisi palыd meшяlяri ilя zяngin olub. Bu meшяlikdя 12 nюv palыd aьacыnыn olduьu da mяlumdur. Иpяk heч dя mяhz tut barama qurdundan hazыrlanmayыb. Tutun xцsusi nюvlяri yetiшdirilib vя onlar rяng problemini dя hяll edib.

(Арды вар)

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ. 25

№ 10-11 (133-134), Октйабр-Нойабр 2015

Yer qabыьыnda baш verяn ehtizasi hяrяkяtlяr vя Yer qabыьыnыn geokimyяvi mцhit tiplяri arasыndakы qarшыlыqlы яlaqяlяr mentlяrin formalaшdыrdыqlarы geokimyяvi mцhitlяrя uyьun gяlяn mяhlul tiplяri platforma vя geosinklinal qыrышыqlarda юzlяrinя mяxsus шяkildя qlobal geoloji Шяки Реэионал prosseslяrin bяrqяrar olmasыna Елми Мяркязи шяrait yaradыr vя onlar da yer qa"Landшaftшцnaslыq" bыьыnыn цmumi ehtizasi hяrяkяtшюbяsinin rяhbяri, lяri ilя яlaqяli шяkildя inkшaf edir. э.-м.е цзря Bцtцn bu proseslяr kimyяvi eleфялсяфя доктору mentlяrin miqrasiyasы-istilik vя kimyяvi potensial qradiyentMцxtяlif fiziki vя kimyяvi lяrinя uyьun olaraq baш verir. gюstяricilяrя malik olan turш, qяlяvi, neytral hipertonik, hipo1. Geokimyяvi mцhitlяr tonik vя s. mцhitlяrin uyьun geodinamik rejimlяrlя qarышыqlы яlaBяzi kimyяvi elementqяlяrinin araшdыrыlmasы tektoniki lяrin yaratdыqlarы geokimyяvi cяhяtcя bir-birindяn fяrqlяnяn mцhitlяrin zaman vя mяkan qatektoniki-maqmatik struktur, nunauyьunluqlarыna uyьun suforma, юrtцk, чatlar, dяrin yarыl- rяtdя araшdыrыlaraq юyrяnilmяsi malar vя чюkяkliklяrdя kimyяvi geokimyяvi zonallыqlarыn mцяyelementlяrin oksidlяшmя-reduk- yяnlяшdirilmяsi, geokimyяvi anosiya potensiallarыnыn tяsiri ilя maliyalarыn yaranmasы geoloji yaranan enerji ilя baьlы olduьunu fяallaшma proseslяrinin - vulkagюstяrir. Bu qanunauyьunluqla- nik, tektonik, diffuzyon, adsorbrыn davamы olaraq mяqalяdя sion, oksidlяшmя vя bяrpaolungeokimyяvi mцhitin gюstяricisi ma, filtrasion hidrodinamiki amilrolu oynayan makro kimyяvi ele- lяrdяn asыlы olaraq tяdqiq olunmentlяrdяn Fe, Ca, C, Mg, Na masы geokimya elminin rasional vя K-un yцksяk fon miqdar- xяttini tяшkil edir. Яksяr kimyяvi larыnыn yer qabыьыnda baш verяn elementlяrin nцvяlяri sяrbяst tektoniki ehtizas tiplяrinя olan neytronlarы asanlыqla qяbul edя tяsirinin araшdыrыlmasыna hяsr bilirlяr. Hяtta aшaьы kinetik enerji edilmiшdir. imkanlarыnda kimyяvi elementlяr Geokimyяvi rayonlaш- neytronlarы qяbul edяrяk daha ma, geokimyяvi anomaliyalar, gяrginlikli (hяyяcanlanmыш) vяgeokimyяvi яlamяtlяr, geokim- ziyyяtя dцшцrlяr. yяvi sяdlяr, geokimyяvi rejim, Geokimyяvi mцhitlяri geokimyяvi fon vя s. haqda olan mцяyyяn edяn яsas elementlяrbiliklяrin geodinamik proses- Fe, C, K, S, Na,Ca, K, Mn, Mg, lяrdя oynadыьы rol vя qarшыlыqlы Р vя F hяr biri юzlцyцndя bir чox яlaqяlяrin tяtbiq olunmasы orta klark gюstяricilяrinя mяxsus nяticяsindя geokimyяvi qanu- tipomorf elementlяri dя юzlяri ilя nauyьunluqlarыn geodinamiki assosiasiyalarda birlяшdirяrяk proseslяrdя oynadыьы praktik geokimyяvi mцhiti daha da yetrolun юyrяnilmяsinя aid olan kinlяшdirir. Belя kimyяvi eleelmi mцlahizяlяr davamlы surяt- mentlяrdяn bяzilяrinin - Ba, Sr, dя artыr.

Cl, Zr, Rb vя s. miqrasiya xцsuMaqmadan ayrыlan yцk- siyyяtlяri faydalы qazыntы yataqsяk temperaturlu yцksяk tяzyiqli larыn axtarышыnda vя яksяr geoloji su buxarlarыnыn sыxыlmasыndan proseslяrin genetik xцsusiyyaranan, habelя dяrin qatlarыn yяtlяrinin qiymяtlяndirilmяsindя metamorfik suxurlarinda topla- dя istifadя edilir. Mяsяlяn, Mnnan hidrotermal mяhlullar K, As, elementi, hяm geokimyяvi mцhiF, Cl, vя s. elementlяri ilя zяn- ti formalaшdыran vя hяm dя geotginlяшirlяr. Geodinamiki rejim- ektoniki tsikllяrin hяrяkяtя gяllяrin mцxtяlifliyindяn asыlы olma- mяsindя mцhцm rol oynayan yaraq K-elementinin yaratdыьы komponent kimi iшtirak edir. geokimyяvi mцhit dinamiki, F-цn Geokimyяvi mцhitlяrin yaratdыьы geokimyяvi mцhit tek- hяr biri юzlяrinяmяxsus maye toniki rejimlяrя uyьun gяlir. mяhlullar vasitяsi ilя sяciyyяlяnDцnya okeanы vя at- dirilя bilяrlяr. Bu mяhlul tiplяri mosferdя oksigen elementinin Mg-lu geokimyяvi mцhitdя - himiqdarыnыn geoloji tarix яrzindя pertonik, F-lu geokimyяvi mцhitartmasы okean sularыnda vя hяm dя hipotonik, C-lu geokimyяvi dя чюkцntцlяrdя Fe vя S ele- mцhitdя - turш, Fe-lu geokimyяvi mentlяrinin paylanma, yayыlma mцhitdя bufer, K-lu geokimyяvi vя toplama qanunauyьunluqlarы- mцhitdя - qяlяvi, Na-lu geokimna tяsir gюstяrmiшdir. Bu qanu- yяvi mцhitdя - duzlu, Ca-lu geonauyьunluqlar regional tektoniki kimyяvi mцhitdя - neytral, S-lu xяtt qыrыlmalarыnыn vя tektonik geokimyяvi mцhitdя - kolloid gяrginlik sahяlяrinin mюvcud- mяhlul tiplяrinin цstцnlцyц ilя luьu, tektonik strukturlarыn nюv- юzцnц biruzя verir. Dяrinsulu lяri, tektoniki formalar- fleksura, чюkцntцlяrdя dя Mn elementinin qыrышыq, kцmbяz, чюkяk vя s., C-la birgя toplanmasы yяqin ki, hяm dя tektoniki tяmas zonalarы, turш mцhitlя яlaqяdardыr. Buraya tektoniki чatlar vя юrtцklяr tim- hяm dя Mn elementinin hidrotersalыnda юzlяrini biruzя verirlяr. mal tipli filiz yataqlarыna aid olan, (Белоусов В.В., 1976) Fяrqli mяsяlяn, Filizчay kolчedan-pogeotektoniki mцhitlяri яhatя limetallik yataьыnыn yeraltы sulaedяn vя geodinamik rejimlяri rыnыn tяrkibindя rast gяlmяk ifadя edяn bяzi struktur, miner- mцmkцndцr. Mяhlullarыn tяbiяtaloji vя geokimyяvi яlamяtlяrin dя fяaliyyяti mцxtяlif яrazilяrdя tяhlilinin platforma-geosinklinal vя шяraitlяrdя baш verяn eroziya tipli yer qabыqlarыnda araшdыrыla- proseslяrinin ayrы-ayrы tiplяri ilя raq tяdqiq edilmяsi bu mяsяlя- dя uyьun gяlir. Eroziya tiplяrinin lяrin kюkцndя daha dяrin fiziki- yer qabыьыnыn geosinklinal vя kimyяvi proseslяrin durduьunu yaxud platforma шяraitlяrindяn gюstяrir. Elя bu sяbяbdяn dя asыlы olaraq hяm яrazi vя hяm dя mяqalяdя geodinamik rejimlяrin fasial mцhit dяyiшmяlяri geodimцxtяlif tiplяrinin hяr birinin юzц- namiki rejimlяrin diktяsi altыnda nяmяxsus erozoin proseslяrlя baш verdiyini qяbul edяrяk, bu sяciyyяlяnяn sedimentasiya qarшыlыqlы яlaqяlяr aшaьыkы шяkildя яrazi hюvzяlяrindя tяmsil olun- tяqdim etmяk olar. (Ъяdvяl №1) masы vя onlarla яlaqяdar ilkin Geokimyяvi mцhitlяrgeokimyяvi mцhit tiplяrinin dя dяn asыlы olaraq kimyяvi reakmюvcudluьu hipotetik olaraq siyalarыn nюvlяri dя dяyiшir. Evqяbul olunmuшdur. Kimyяvi ele- tetik ehtizas vя flюrlц geokimyяvi

Щцсейн МУСТАФАБЯЙЛИ

rejimlяrdя яks kimyяvi reaksiyalarыn gedяcяyi qanunauyьundur. kaliumlu geokimyяvi mцhit цчцn dюnяr, manqalыgeokimyяvi mцhitdя-oksidlяшmяreduksiya, karbonlu mцhitdя aralыq reaksiya, maqneziumlu geokimyяvi mцhit цчцn isя katalitik kimyяvi reaksiya sяciyyяvidir. Enmя zonalarыnda pHaшaшы dцшцr, Mg- elementi H vя F-la birgя miqdarca artmaьa baшlayыr.

Geokimyяvi mцhitin geoloji tsikllяr цzrя dяyiшmяlяri eyni bir яrazidя mцяyyяn sыra цzrя bir-birini яvяzlяdikdя mineralяmяlяgяlmя vя xцsusilя dя filizяmяlяgяlmя proseslяrinin gediшinя шяrait yarada bilяr.

Makroelementlяrя vя mikroelementlяrя nisbяtяn orta (mezo) elementlяrin (0,01%-dяn 1 %-я qяdяr miqdara malik) yaratdыqlarы geokimyяvi mцhitlяr burada daha bюyцk яhяmiyyяt kяsb edirlяr. Bюyцk Qafqazыn cяnub yamacыnыn yura yaшlы qara gil шistlяri iчяrisindя yerlяшяn mispolimetal filiz yataqlarыnыn tim-

ilя yanaшы hяm dя xцsusilя Uelementinin yuxarыya doьru qalxaraq ehtizasы hяrяkяtlяrin enerji daшыyыcыsы rolunu oynayыr.

Nisbяtяn yцngцl materiala malik olan Si, Al elementlяri ilя zяngin qranit maqmasыnыn яksinя dяniz vя okeanlarыn dibindя yerlяшяn okean yer qabыьыnыn aьыr чяkili bazalt kцtlяsi tяdricяn aшaьы enяrяk яriyir vя mantiya ilя qarышыr. Bu kцtlя iчяrisindя Fe, Ni, Cl elementlяrinin payы daha bюyцk olduьundan 2-ci mяrhяlяdя шaqцli istiqamяtdя U-Fe яvяzolunmasы baш verir. Hяm qalxma vя hяm dя enmя hadisяlяri planetimizin mцxtяlif яrazilяrindя mюvcud geotektoniki strukturlara uyьun olaraq fяrqli ehtizasi hяrяkяtlяr tipi ilя mцшahidя olunur. (dalьavarы, dюvrц, evstatik, epeyrogenik, evtetik geokratik vя s.) Okean yer qabыqlarыndan bazalt kцtlяsinin mantiyaya qarышmasы hяmin sahяlяrdя Mg elementinin daha чox toplanaraq yцksяk tяzyiq sahяsi yaratmasы ilя яlaqяdardыr. Hяmin яrazilяrdяn okean yer qabыqlarы

Cяdvяl №1. Geokimyяvi mцhit, geodinamiki rejimlяr, mяhlul, sedimentasiya vя eroziya tiplяrinin, qarшыlыqlы genetik яlaqяlяri Geokimyяvi Geodinamik mцhit rejim

Mяhlul tiplяri

Sedimentasiya tiplяri

Ezoziya tiplяri

Fe , H, F

qravitasion

turш

korfяz

hяllolma

S

tektoniki

kolloid

orogenik

dяrininя

struktur

bufer

biogen

kimyяvi

Mn C

qazbasqыlы

neytral

чaybasar

чay

Mg

dinamiki

qяlяvi

kimyяvi

fяlakяtli

O

hidrodinamik hipotonik

mцasir

mexaniki

K,Na,Ca

hidravlik

hipertonik gюl

salыnda mцяyyяn edilmiшdir ki, mis filizlяшmяsi цчцn S-C orta (mezo) elementlяrinin, Zn vя Pb filizlяшmяsi цчцn isя S-Mn orta (mezo) elementlяrinin yaratdыqlarы geokimyяvi mцhitlяrin vяhdяti sяciyyяvidir.

Kimyяvi mцhitlяrin яn bariz nцmunяsinя eyni torpaq nюvlяrinin fяrqli geokimyяvi mцhit assosiasiyalarыna malik olmalarы da misal gюstяrilя bilяr.

Mяsяlяn Bюyцk Qafqazыn cяnub yamacыnыn daьяtяyi torpaqlarы qonur daь чяmяn torpaq nюvlяrinя aid olsalar da onlarыn яsil nюv mцxtяlifliyi - kimyяvi mцhit assosiasiyalarыna gюrя bir-birindяn xeyli fяrqlяnirlяr. Шяki rayonunun daь яtяklяrindя Ca-NaS, Alazan-Яyriчay depresiyasыnыn "qarasov" adlanan torpaqlarыnda - Ca-Na-Mg vя "Acыnohur" alчaqdaьlыьы vя "Truд" dцzцndя isя Ca-Na-K, Sarыca dцzцnцn gillicяli torpaqlarы isя AlNa-K assosiasiyasыna malik olan geokimyяvi mцhitя uyьun gяlir.

2. Kimyяvi elementlяrin radiomiqrasiyasы Yer qabыьыnda radioaktiv elementlяrin miqrasiyasы daha чox iri qranit massivlяrinin яmяlя gяlmяsi ilя яlaqяdardыr.

Qranitlяrin yaranmasы ilя hяr dяfя yer qabыьыnda radoiaktiv elementlяrin miqdarы artыr, mantiyada isя яksinя azalыr. Zaman vя mяkanca qeyri-bяrabяr paylanan qranit яmяlяgяlmя proseslяri tяdricяn radioaktiv elementlяrin differensiasiya etmяsi

bioloji

kяnarlara doьru itяlяnir vя divergent zonalar yaranыr. U-Fe-Mg geokimyяvi mцhitlяrin bir-birini яvяzlяmяsi Yer qabыьыnda ehtizasы hяrяkяtlяr - цmumi differensiasiya vя yer qabыьыnыn цfqi istiqamяtdя olan mobil hяrяkяtlяri kimi ritmik mяrhяlяlяrя bюlцnmцш olur. Bцtцn bu prosseslяr nяticяsindя Yer qabыьыnыn mюvcud strukturunun formalaшmasы baш verir vя bu da radiomiqrasiya nяzяriyyяsinя яsasяn termodinamiki tarazlыьыn yaranmasы ilя sяciyyяlяnir.

Radioaktiv elementlяrin yer qabыьыnda miqrasiyasыna birinci nюvbяdя mantiya mяhsullarы sяbяb olsalar da, kosmogen mяnшяli чюkцntцlяrdя rast gяlinяn radioaktiv Be10 izotoponun rolunu da qeyd etmяliyik. Manqanlы, lilli, qlavkonitli чюkцntцlяrdя dя radioaktivliyin yцksяk olmasы hяmin яrazilяrdя radiomiqrasion effekt yarada bilяr vя nяticяdя ona yaxыn olan sahяlяrindя radioaktiv miqrasiya prosesi gцclяnяrяk uyьun ehtizasы hяrяkяtlяrlя юzцnц biruzя vermiш olar. Kosmiki enerjinin yer sяthinя paylanmasы yяqin ki, coьrafi enliklяrlя uzlaшdыьыndan radiomiqrasiya prosesi dя yer sяthindя qurunun sahяsi vя onun ilkin geomorfoloji quruluшundan asыlы olaraq kosmiki radiomiqrasiyada iшtirak etmiш olacaqdыr.Nяticяdя yer sяthi proseslяrindя C, S vя F elementlяrinin fяallыьы ilя seчilяn eyniadlы kimyяvi elementlяrin anomaliyalarы hяmin komponentlяrin tяsiri ilя yer qabыьыnda tektoniki

proseslяrin dя inkiшafыna шяrait yaradыrlar.

Geokimyяvi prosseslяrin getmяsindя maye mяhlullar daha bюyцk praktiki яhяmiyyяtя malik olurlar. Geokimyяvi miqrasiya prosesi цчцn tяlяb olunan dяrяcяdя kimyяvi qarшыlыqlы tяsirя malik olan vя onlarыn yaxыnlaшmasыnы tяmin edяn, molekullarыn yerdяyiшmяsi цчцn яlveriшli шяraitin yaranmasы daha чox mяhz maye mяhlullarla яlaqяdardыr.

Bu mяhlullarda komponentlяrin hяllolunan vя hяlledicilяrя ayrыd olunmasыna ehtiyac yoxdur. Ona gюrя ki, termodinamiki cяhяtcя onlar eyni яhяmiyyяtя malik komponentlяr olub geokimyяvi mцhitin formalaшmasыnda fizikikimyяvi шяraitdяn asыlы olaraq iшtirak edirlяr. Metamorfizlяшmiш sular bяzяn yцksяk tяzyiq altыnda, lakin nisbяtяn aшaьы temperatur шяraitindя sedimontasiya vя qarышыq tipli sulardan yarandыqlarыndan tяrkiblяrindя Fe, Mg, Kkimi geokimyяvi mцhit яmяlяgяtirяn kimyяvi elementlяr daшыyыrlar. Xцsusilя K-la zяngin mцhitlяrdя mяsяlяn, xloritin biotitя чevrilmяsinin geokimyяvi шяraitdяn asыlыlыьы vя mцxtяlif pH gюstяricilяrinя mяxsus olan humin turшularыnda Sr90 izotoplarыnыn toplanmasыnda Fe-un цmumi fonunun tяsiri vя s. kimi qarшыlыqlы kimyяvi яlaqяlяrdя geokimyяvi mцhit tiplяrinin юyrяnilmяsi vя qiymяtlяndirilmяsi problemlяrinin aktuallыьы юzцnц daha aydыn surяtdя gюstяrir.

3. Tektoniki ehtizaslar Yer qabыьыnda baш verяn ehtizasы hяrяkяtlяr daha чox чюkmя suxurlarыn toplanmasы hesabыna yaranыr. Harada чokmя suxurlarыn qalыnlыьы чoxdur, orada o qяdяr dя aшaьыya doьru яyilmя bюyцk olur. Чюkцntцlяrin toplandыьы hюvzяlяrdя hяr 100 m. qalыnlыqlы suxur tяbяqяsi яvяzinя tяxminяn 75 m. aшaьыya яyilmя hяddinin olduьunu qяbul etsяk onda dяniz vя okean hюvzяlяri tяdricяn чюkmя suxurlarla dolaraq quru sahяlяrя чevrilmiш olardыlar. Ona gюrя dя Yer sяthinя yaxыn suxurlarыn bюyцk miqdarda toplanmasы vя yaxud yuyularaq azalmasы hesabыna ehtizasi hяrяkяtlяrin baш verяcяyi fikri hяqiqяtя uyьun deyildir. Яksinя yer qabыьыnda hansыsa digяr sяbяblяrin tяsirindяn ehtizasi hяrяkяtlяr baш verdiyindяn qalxma vя enmя hadisяlяri tяzahцr etdiyi mяntiqя daha чox uyьundur. Bu fikir bюyцk vя yaxud az qalыnlыqlы чюkцntцlяrin fasial шяraitdяn asыlы olmayaraq hяr bir yerdя rast gяlя bilmяsi ilя dя tяsdiq olunur.

Yer qabыьыnda baш verяn ehtizasы hяrяkяtlяri birinci nюvbяdя genetik tiplяrinя gюrя fяrqlяndirmяk lazыmdыr. Burada daha чox daьяmяlяgяlmя proseslяrinя sяbяb olan dalьavari ehtizaslar, mineralяmяlяgяlmя proseslяrinя sяbяb olan dюvrц ehtizaslar, aшыnma proseslяrini sяbяb olan iqlim ehtizaslarыnыn rolunu qeyd etmяliyik. Bundan яlavя чюkmя suxurlarыn bяrkimяsi, daшlaшmasы - evstatik ehtizaslarla, karsяmяlяgяlmя vя suffoziya proseslяri-epeyrogenik ehtizaslarla, filizяmяlяgяlmя proseslяri - evtetik ehtizaslarla vя torpaqяmяlяgяlmя proseslяri isя geokratik ehtizaslarla яlaqяdar olduьunu onlara mцnasыb olan dяlillяrlя qяbul etmяk olar .

(Арды вар)

№ 10-11 (133-134), Октйабр-Нойабр 2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.26

Сящралашма просесляри иля мцбаризя ШЯKИ VЯ OЬUZ RAYONLARЫ ЯRAZИSИNDЯ ИNTENSИVLЯШЯN SЯHRALAШMA PROSESLЯRИ VЯ ONLARЫN ARADAN QALDЫRЫLMASЫ ИSTИQAMЯTИNDЯ MЦBARИZЯ TЯDBИRLЯRИ Aйэцн ИСМАЙЫЛОВА Шяki Regional Elmi Mяrkяziнин ямякдашы

Mяqalяdя Шяki vя Oьuz inzibati rayonlarы яrazisindя son dюvrlяrdя aparыlan tяsяrrцfat vя hяmчinin infrastruktur layihяlяrin nяticяsi olaraq tяbii vя antropogen amillяrin yaratdыьы xeyli problemlяr vя xцsusilя intensivlяшmяkdя olan sяhralaшma problemlяri araшdыrыlmыш, яldя olunan nяticяlяr яsasыnda onlarыn hяlli yollarы vя yeni proqramlarыn ekoloji cяhяtdяn planlaшdыrыlmasыna dair mцяyyяn tяkliflяr verilmiшdir.

Giriш. Hava, su, torpaq, fauna-flora, landшaft vя iqlim komponentlяrinin hяr birinin insan fяaliyyяti nяticяsindя dяyiшmяsi bцtцnlцkdя biosferdя gedяn dяyiшmя ilя nяticяlяnir. Bu dяyiшiklik tяkcя antropogen amillяr deyil, elяcя dя texnogen vя demoqrafik proseslяrin tяsiri ilя dя mцшahidя olunan tяhlцkяli ekoloji vяziyyяt yaradыr vя bu kimi tяsirlяr dя biosfer vя atmosferi яsaslы surяtdя, hяtta sцrяtlя dяyiшmяkdяdir. Иqlimin ekoloji xяritяsinin dяyiшmяsi vя qloballaшmasы atmosferdяki CO, CO2, NH3, NO, NO2 qazlarыnыn vя halogenlяrin miqdarыnыn normadan чox artmasыyla qlobal istilяшmя vя istilik effektinя sяbяb olur. Bu isя nяticя etibarilя quraqlыq, sяhralaшma kimi ekoloji bюhranlara gяtirib чыxarыr. Иstilяшmя hяr yerdя eyni surяtlя getmяsя dя orta illik temperaturun qalxmasы prosesi sяhralaшmыш яrazilяrin areallarыnыn durmadan geniшlяnmяsi ilя mцшahidя olunur. Bugцn Ekologiya vя Tяbii Sяrvяtlяr Nazirliyi (ETSN) vя Dюvlяt Torpaq Xяritячяkmя Komitяsi (DTXK) mцtяxяssislяrinin proqnozlarыnda quru iqlim шяraitindя yerlяшяn Azяrbaycan цчцn sяhralaшma problemi hяllini gюzlяyяn vacib ekoloji mяsяlяlяr sыrasыnda son dяrяcя aktualdыr. Юlkяdя sяhralaшma proseslяrinin dяrinlяшmяsi - iqlim dяyiшmяlяri vя antropogen yцklяnmяlяrin gцclяnmяsi, texnogen, demoqrafik proseslяrin tяsiri ilя surяtlя getmяkdяdir.

Tяdqiqat obyekti vя metodikasы. Tяdqiqat obyekti

olaraq Шяki vя Oьuz inzibati rayonlarыnыn daьяtяyi vя dцzяnlik sahяlяrindя sяhralaшma prosesinin intensiv getdiyi яrazilяrin tяbii шяrait vя torpaьыna antropogen faktorlarыn tяsirinin mцxtяlifliyi, elяcя dя чюl tяdqiqatы шяraitindя hяmin яrazilяrin bitki юrtцyцnцn kserofitliyi, seyrяkliyi vя kompleksliyi araшdыrыlmышdыr.

Torpaьыn цst qatlarыndan gюtцrцlmцш nцmunяlяrdя torpaq qяlяviliyi vя turшuluьunun яrazinin torpaq vя kяnd tяsяrrцfatы bitkilяrinin mяhsuldarlыьыna tяsir gцcц torpaqшцnaslыq elmindя цmumi qяbul edilmiш qanunlara яsasяn mцяyyяnlяшdirilmiшdir.

Tяdqiqatыn tяhlili vя mцzakirяsi. Bol su ehtiyatы, nor-

mal rцtubяt balansы, mяhsuldar torpaq vя geniш meшя юrtцyцnя malik Шяki vя Oьuz inzibati яrazi vahidlяri Шяki-Zaqatala iqtisadi rayonunda, Bюyцk Qafqazыn cяnub yamacыnda meyilli daь яtяyi dцzяnlik sahяlяrdяn baшlayaraq, yцksяk daьlыq zona da daxil olmaqla geniш яrazilяri яhatя edir. Иnzibati vahidlяrin mцrяkkяb torpaq-ekoloji шяraiti kяnd tяsяrrцfatыnыn taxыlчыlыq, baьчыlыq, tцtцnчцlцk, цzцmчцlцk vя hяmчinin maldarlыьыn inkiшafы цчцn yem яkinlяri sahяlяrinin inkiшafыna шяrait yaratmышdыr. Lakin son dюvrlяrdя respublikamыzыn bir чox яrazilяrindя olduьu kimi, Шяki vя Oьuz inzibati rayonlarыnda da hяyata keчirilяn tяsяrrцfat vя infrastruktur layihяlяr bюlgяnin coьrafi mцhitindя bir sыra problemlяrя sяbяb olmuшdur. Иntensiv kяnd tяsrrцfatы istifadяsinя cяlb olunmuш arid vя semiarid landшaftlar tяbii-coьrafi mцhiti xeyli dяyiшdirяrяk mцxtяlif aqrokomplekslяr-

lя яvяzlяnmiш, mцvafiq infrastrukturlar vя mцxtяlif mяiшяt obyektlяrinin tikilmяsi цmumilikdя яrazinin ekocoьrafi шяraitini dяyiшdirmiшdir.

Hяmчinin, quraqlыq, meшяlяrin mяhv edilmяsi, suvarыlan яkin sahяlяrinin zaman яrzindя шoranlaшmasы, torpaьыn tullantыlarla чirklяnmяsi, kючяri maldarlыq, biчindяn sonra taxыl sahяlяrinin yandыrыlmasы vя bu kimi sяbяblяr яrazinin ekoloji tarazlыьыna mяnfi tяsir gюstяrmiшdir.

Meшяlяrin qыzыnmaq цчцn odun mяnbяyi, mal-qara цчцn otlaьa чevrilmяsi meшя dюшяnяyi vя mцnbit цst qatыn tяdricяn daьыlmasыna, sяthi axыnlarыn dяrinlяшmяsinя gяtirib чыxarmышdыr. Meшя bitmя arealыnыn pislяшяrяk meшя sahяsinin bozqыrlaшmasы, torpaq юrtцyцnцn deqradasiyaya mяruz qalaraq sяhralaшmasы prosesi getmiшdir (Шяkil 1).

Яrazinin hidroloji шяraiti. Quraqlыq vя yaьыntыnыn az dцшmяsi ilя яlaqяdar yay aylarыnda

ardыcыl olaraq dяnli bitkilяrin яkininin aparыlmasы, alaq otlarыna qarшы mцbarizяdя aqrotexniki vя kimyяvi mцbarizя tяdbirlяrinin gюrцlmяmяsi torpaqlarыn mяhsuldarlыьыna, mцnbitliyinin azalmasыna vя eroziya prosesinin dяrinlяшmяsinя gяtirib чыxarыr. Nяticяdя, Sarыcalы, Шirinbulaq, Gюybulaq, Kцdцrlц, Kosalы; Turan qяsяbяsi (Шяki); Yaqublu, Bucaq, Calut, Xaчmaz, Bюyцk Sюyцdlц vя Padar (Oьuz) kяndlяrinin яkinя yararlы torpaq sahяlяri quraq яrazilяrя чevrilmяklя landшaftыnda яsaslы dяyiшiklik yaranыr.

Torpaq-iqlim шяraiti nяzяrя alыnmadan sortlarыn seчilmяsi, torpaqlarыn meliorativ vяziyyяtinin pislяшmяsi, цzvi vя mineral gцbrяlяrin torpaq vя bitkilяrin tяlabatыna uyьun verilmяmяsi hяmчinin alaqlarla mцbarizя problemini ortaya чыxarыr. Gцclц kюk sisteminя malik alaqlar taxыl sahяsindя sыxlыq yaratmaqla mяdяni bitkilяri kюlgяlяndirib gцnяш iшыьыndan mяhrum edir,

Шяkil 1. Bюyцk Qafqazыn cяnub yamacыnda Oьuz rayonu яrazisindя antropogen tяzyiqlяr nяticяsindя meшяlяrin qыrыlmasы ilя яlaqяdar eroziya prosesinin getmяsi. kяndlяrdя яkin sahalяrinin suvarыlmasыndakы чяtinliklяr tяsяrrцfat iшlяrinin aparыldыьы sahяlяrdя mцяyyяn problemlяr yaradыr. Чяtinlik яn чox Яlicanчaydan qidalanan Cяyirli kanalыnыn hюvzяsindяki Cяyirli, Шяki, Sarыca kяndlяrindя vя Turan qяsяbяsindя юzцnц gюstяrir. Kiчik vя Bюyцk Dяhnя kяndlяri, elяcя dя Suчmanыn suvarыlan sahяlяri Daшaьыl чaydan qidalanan Dяhnя kanalыnda suyun miqdarыnыn azalmasы sяbяbiylя suvarыla bilmir.

Baxmayaraq ki, Шяki vя Oьuz rayonlarы яlveriшli su balansы strukturuna malikdir, daьыnыq relyeflяri sцni suvarma kanallarы sisteminin inkiшafыnы яngяllяmiш olur. Mяiшяt vя tяsяrrцfat sahяlяrinin suya olan tяlabatыnыn юdяnilmяsi чяtinliyi чay sularыnыn il яrzindя vя яrazi цzrя qeyri-bяrabяr paylanmasы sяbяbli baш verir. Kiш, Шin, Daшaьыl, Oьuzчay, Яlicanчay, Xalxalчay vя Qalaчay чaylarыnыn axыmы tяnzimlяnmяdiyindяn daшqыn vя sel sularыndan sяmяrяli istifadя etmяk mцmkцn olmur. Иlin isti aylarыnda isя kiчik чaylarыn bir чoxunun suyu quruyur. Яkin sahяlяrinin suvarыlmasыnda problemlяr yaranыr. Hяmчinin artezian sularыndan normadan artыq istifadя Oьuz vя qonшu rayonlarda quraqlыqla mцшahidя olunan bir чox problemlяri цzя чыxarыr.

Bitki юrtцyц. Mяlum olduьu kimi Шяki vя Oьuz rayonlarы яrazisinin bitki юrtцyц daь sistemlяrinя mяxsus шaquli qurшaqlыq qanununa uyьun olaraq yayыlmышdыr. Иstяr tяbii, istяrsя dя antropogen amillяr nяticяsindя dяyiшilmяyя mяruz qalmыш bu torpaqlarda nadir aьac nюvlяri ilя yanaшы, чay vadilяri, яkin vя biчяnяklяrin qiymяtli bitkilяri dя zяnginlik tяшkil edir. Яrazidя aparыlmыш mцшahidяlяrя яsasяn deyя bilяrik ki, Шяki vя Oьuz rayonlarыnыn яkinя yararlы torpaq sahяlяrindя bugцn torpaqlarыn konservasiyasы, dincя qoyulmasы, elяcя dя alaq otlarыna qarшы mцbarizя tяdbirlяrinin gюrцlmяsi labцddцr. Belя ki, Шяki (74,87%) vя Oьuz (65,31%) inzibati rayonlarы eroziyanыn inkiшafы prosesindя bioloji aktivliyini itirяn torpaqlarыn яkin dюvriyyяsindяn чыxma tяhlцkяliliyi ilя seчilяn яrazilяr siyahыsыndadыr. Иri taxыlчыlыq rayonlarы kimi hяr iki rayonun quraq vя yuxa (zяif) profilli torpaqlarыnda

onlarыn boyca kiчik qalmasыna, yatmasыna vя nяticя etibarы ilя, kяnd tяsяrrцfatы bitkilяrinin mяhsuldarlыьыna vя keyfiyyяtinя mяnfi tяsir edir.

mal-qaranыn normadan artыq otarыlmasы цmumlikdя яrazinin mikroflorasыna vя onda gedяn bioloji proseslяrin intensivliyinя bюyцk tяsir gюstяrir. Шяkil 3-dя gюrцndцyц kimi dik yamaclы yaylaqlarda torpaq юrtцyц чox yuxa olduьundan yцklяnmяlяr eroziya prosesinя tez mяruz qalыr. Normadan artыq otarыlmыш яrazilяr bitki юrtцyцnцn deqradasiyasы, sяthi vя yarьan eroziyasыnыn yaratmыш olduьu problemlяrlя qarшыlaшыr. Nяticяdя torpaьыn strukturu pozulur, mяsamяliyi vя su sыzdыrma qabiliyyяti pislяшir, su torpaьa pis hopur, cыьыrlarla axaraq torpaьы mexaniki sцrяtdя daьыdыr.

Bu fakt eroziyaya mяruz qalan otlaq sahяlяrindя yaylaqlarda hidrotexniki, fitomeliorativ, mяdяni-texniki vя aqrotexniki tяdbirlяrin kompleks шяkildя hяyata keчirilmяsini vacib edir.

Mюvcud problemlяrdяn biri biчindяn sonra taxыl sahяlяrinin yandыrыlmasыdыr. Hansы ki, bu hal torpaqda цzvi maddяlяrin itirilmяsi vя torpaq mikroflorasыnыn mяhvini mюvcud edir. Чoxillik tяcrцbяlяr kюvшяnlяrя, xяstяlik tюrяdici vя zяrяrvericilяrя qarшы mцbarizяdя yandыrmanыn sяhv metod olduьunu gюstяrmiш olsa da, bu hal nюvbяti illяrdя dя tяkrarlanыr. Nяticяdя hяmin sahяlяrdя torpaq mцnbitliyinin kяskin sцrяtdя aшaьы dцшmяsi vя becяrilяcяk bitkilяrin mяhsuldarlыьыnda 20-30 faiz azalma mцшahidя olunur. Яrazidяn keчяn Qaramяryяm-Иsmayыllы-Шяki magistral yolu ilя hяrяkяt edяn avtomobil mцhяrriklяrinin ixrac etdiyi daxili yanma mяhsullarы, ekoloji tяlяblяrя cavab vermяyяn irili-xыrdalы istirahяt mяrkяzlяrinin istismarы, supaylayыcы sistemlяrin texniki tяlяblяrя cavab vermяmяsi, tikinti materiallarыnыn (miшar daшы, qum, чыnqыl, gil vя s.) istehsalыnda yaranan toz vя aerozollarыn atmosfer havasыna atыlmasы vя s. яrazinin torpaq-bitki юrtцyцndя, elяcя dя hidroloji mцhitindя ciddi ekoloji problemlяr yaradыr. Tяbii

Шяkil 2. Bюyцk Qafqazыn cяnub yamacыnda Шяki (Turan qяsяbяsi) rayonu яrazisindя яkin dюvriyyяsindяn чыxmыш sahяlяrin qanqallaшmasы. Яn geniш yayыlan vя mяhsuldarlыьa ciddi ziyan vuran turpяng, yabanы vяlяmir, barmaqvari чayыr, чяhrayы kяkrя, toyuq darыsы, gюyцmtul qыllыca, pыtraq, чюl noxudu-gцlцl, qanqal, lalя vя kalыш tipli alaqlar kяnd tяsяrrцfatы bitkilяrinin qida elementini tяшkil edяn azot, forsfor, kaliumu gюtцrmяklя taxыla nisbяtяn daha sцrяtlя boy atыr. Dяrin qata iшlяyяn gцclц kюk sistemlяri vasitяsi ilя torpaqda olan su ehtiyatыndan maksimum yararlanaraq su sяrfiyyatыnы artыrыr vя torpaьыn tez qurumasыna sяbяb olur. Tяxmini hesablamalarda 1 hektar яkin sahяsindя alaqlarыn mяnimsяdiyi qida maddяlяrinin vя suyun miqdarы hяmin sahяdяn 20-25 sentner mяhsul gюtцrцlmяsinя ekvivalentdir. Torpaьa belя tяsяrrцfatsыz mцnasibяt яkinчiliyin strukturasыnda ciddi dяyiшikliklяr yaratmaqla, suvarыlan daь boz-qяhvяyi torpaqlarыn geniш sahяlяrdя qanqallaшmasыna, mяhsuldar яkin sahяlяrindя mяhsuldarlыьыn aшaьы dцшmяsi kimi problemlяrя gяtirib чыxarыr. Bu isя yцksяk vя sabit mяhsul яldя edilmяsindя dцzgцn mцbarizя tяdbirlяrinin hяyata keчirilmяsini qaчыlmaz edir (Шяkil 2).

Sяhralaшmanыn daha intensiv getdiyi otlaq sahяlяrindя

sяrvяtlяrdяn qeyri-rasional istifadя vя яtraf mцhitin idarя olunmasы mяsяlяlяrinя lazыmi diqqяt yetirilmяmяsi mцяyyяn zaman iчindя

rцbц tяdqiqatlarыn nяticяsi olaraq Шяki-Oьuz rayonlarы яrazisinin torpaq-bitki юrtцyцndя baш verяn neqativ hallara qarшы kompleks mцbarizя tяdbirlяri kimi aшaьыdakы tяkliflяrin hяyata keчirilmяsi mяqsяdя uyьun olardы.

Nяticя vя tяkliflяr.

1. Tяdqiqat sahяsindяki torpaqlarыn keyfiyyяt parametrlяrinin pislяшmяsini nяzяrя alaraq onlarыn ekoloji durumunu daha da yaxшыlaшdыrmaq цчцn ciddi aqrotexniki tяdbirlяr gюrцlmяlidir. Ona gюrя dя, bu яrazilяrin tяsяrrцfatlarыnda nюvbяli яkin sisteminin tяtbiqi, yerli шяraitя uyьun toxumlarыn seчilmяsi, aqrotexniki qaydalara dцzgцn яmяl edilmяsi, suvarma vя yemlяmя gцbrяlяrinin verilmяsi, elяcя dя alaqlarla vя zяrяrvericilяrlя mцbarizя tяdbirlяrinin vaxtыnda vя keyfiyyяtli hяyata keчirilmяsi ciddi zяrurяt doьurur.

2. Torpaq юrtцyцndя baш verяn neqativ hallara qarшы digяr mцbarizя tяdbiri torpaqlarыn meliorativ vяziyyяtinin yaxшыlaшdыrыlmasыdыr. Bu baxыmdan kanallarda vя sututarlardakы sыzmalarыn qarшыsыnыn alыnmasы, чay hюvzяlяrindя hidrotexniki qurьularыn чяkilmяsi, suvarma sistemlяrinin yenidяn qurulmasы, яkinя yararsыz torpaqlarыn meliorativ vяziyyяtinin yaxшыlaшdыrыlmasы, suvarmada mцasir цsullardan istifadя vacib mяsяlяlяrdяndir.

3. Otlaq яrazilяrindяn normadan artыq vя tяyinata uyьun olmayan istifadя hallarы hяmin sahяlяrdя bitki юrtцyцnцn mяhvini sцrяtlяndirir. Bu mяqsяdlя sыradan чыxmыш yaylaqlarыn kяnd tяsяrrцfatы dюvriyyяsindяn чыxarыlmasы, dincя qoyulmasы, ot юrtцyц seyrяk olan sahяlяrdя чoxillik ot bitkilяrinin toxumlarыnыn sяpiнi vя reabilitasiya iшlяrinin gюrцlmяsi mяqsяdyюnlц addыm olardы. Digяr bir чыxыш yolu heyvandarlыqda kяmiyyяtя deyil, keyfiyyяt gюstяricinя цstцnlцyцn verilmяsidir. Belя ki, heyvandarlыqla mяшьul olan шяxslяr koperasiyalarda birlяшib bюyцk tюvlя metodu ilя tяsяrrцfatlar yaratsalar sяhralaшmanыn qarшыsы mцяyyяn dяrяcяdя alыnmыш olar.

4. Meшя sahяlяrinin mяhsuldarlыьыnыn artыrыlmasы, onun qoruyucu, sяhiyyя-gigiyena vя digяr faydalы funksiyalarыnыn yцksяldilmяsi istiqamяtindя daь яtяyi sahяlяrdя meшяlяrin salыnmasы, daьda kolluqlarыn vя tяbii otlaqlarыn bяrpasы, яkin sahяlяri яtrafыnda qoruyucu meшя zolaqlarыnыn salыnmasы kimi real tяdbirlяrin hяyata keчirilmяsi torpaqlarыn deqredasiyasы vя eroziyasыnыn qarшыsыnы ala bilяr.

5. Torpaqda gedяn fizioloji vя bioloji proseslяrin gediшindя, bitkilяrin xяstяliklяrя, шaxtaya, quraqlыьa qarшы davamlы olmasыnda, mяhsulun artmasыnda, onun keyfiyyяtinin yaxшыlaшmasыnda vя s. mineral gцbrяlяrlя yanaшы mikro gцbrяlяrin rolu danыlmazdыr. Alaq otlarыna qarшы mцbarizяdя profilaktiki vя mяhvedici цsullarыn, xцsusilя kimyяvi mцbarizя цsulu kimi her-

Шяkil 3. Шяki rayonu яrazisindя mal-qaranыn normadan artыq otarыlmasы sяbяbli erozion proseslяrin getmяsi. tяbii-coьrafi komponentlяrin ekoloji gяrcinliyinя zяmin yaradыr. Иnsanlarыn kяnd tяsяrrцfatы fяaliyyяti nяticяsindя яrazi bitki vя heyvan tullantыlarы, pestisidlяrlя, mineral gцbrяlяrlя чirklяnir.

Aparыlmыш nяzяri vя tяc-

bisidlяrin tяtbiqi kяnd tяsяrrцfatы bitkilяrinin mяhsuldarlыьыnыn artыrыlmasыnda, mяhsulun keyfiyyяt gюstяricisinin yaxшыlaшdыrыlmasыnda, цmumilikdя torpaьыn bioloji potensialыnыn gцclяndirilmяsindя яhяmiyyяti bюyцkdцr.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.27

Пакизя ЗАКИРОВА, AMEA Шяki Regional Elmi Mяrkяzinin яmяkdaшы XX яsr Azяrbaycan яdяbiyyatыnыn яn qцdrяtli nцmayяndяlяrindяn sayыlan Hцseyn Cavid yaradыcыlыьы юzцnцn ideya geniшliyi vя mяzmun xцsusiyyяtlяri ilя tяdqiqat цчцn hяmiшя geniш material vermяkdяdir. Яdяbiyyatыmыzda romantizmin sюzцn hяqiqi mяnasыnda яn bюyцk nцmayяndяsi olan Cavidin яsяrlяrindя bцtюvlцkdя insan taleyinя olduьu kimi qadыn taleyinя mцnasibяt mяsяlяsi яsas yerlяrdяn birini tutur. Onun hяm mяiшяt, hяm tarixi, hяm dя ictimai-fяlsяfi ruhlu faciяlяrindя qadыn taleyi mюvzusu eyni dяrяcяdя aktualdыr. Dramaturqun "Ana", "Maral", "Afяt", "Иblis", "Peyьяmbяr", "Sяyavuш" vя baшqa pyeslяrindя qadыna hяm mцяllifin, hяm dя onun qяhrяmanlarыnыn fяrqli fяrdi mцnasibяti ilя qarшыlaшыrыq.

Cavidin qadыn qяhrяmanlarы hяr biri юzlцyцndя fяrqli fяrdi xarakterя malikdir. Dramaturq klassik яdяbiyyatыmыzda tez-tez qarшыlaшdыьыmыz daim aшiqinя naz edяn, onu sыnaьa чяkяn, naz-qяmzя vя iшvяsi ilя onun aьlыnы baшdan alan gюzяllяri tяkrar etmяkdя lцzum gюrmцr. Яksinя hяyatыn юzц kimi bir-birindяn mцrяkkяb vя rяngarяng qadыn surяtlяri yaratmaqla demяyя чalышыr ki, kiшi kimi qadыnыn da taleyi mцxtяlif ola bilяr vя яgяr qadыn istяsя o da юz seчimini юzц edя mцbarizя apara, mцqяddяratыnы юzц tяyin edя bilяr, bir шяrtlя ki, aьыllы vя dцnyagюrцшlц olsun.

Onun qadыn qяhrяmanlarы яdяbiyyatыmыzda яsasы Nizami Gяncяvi, M.F.Axundzadя vя N.Vяzirov tяrяfindяn qoyulmuш aчыq tяsяvvцrlц qadыnlarыn davamыdыr.

Lakin unutmayaq ki, Cavid romantikdir vя romantizmя xas olan prinsiplяrя sadiqlik onun bцtцn obrazlarыnda olduьu kimi qadыn obrazlarыnda da юzцnц gюstяrir.

Cavid qadыnы fяrqli yaшlarda, fяrqli ictimai sяviyyя vя fяrqli xarakterlяrdя tяsvir edяrkяn bunun юhdяsindяn yцksяk sяnяtkarlыqla gяlir. Onun yaratdыьы Sяlma, Иsmяt, Maral, Gюvяrчin, Humay, Alagюz юz mяsumluqlarы ilя nя qяdяr inandыrыcы vя tяsirli surяtlяrdirsя, Afяt, Anjel, Jasmen, Sцdabя dя юz шeytani simalarы ilя bir o qяdяr bitkindir. Cavidin яsяrlяrindя tez-tez cяmiyyяt vя doьmalarы tяrяfindяn яzilяn, yaшamы vя юlцmц arasыnda heч bir fяrq olmayan qadыn obrazlarыna rast gяlirik. Qadыnыn bяdbяxtliyinя sяbяb olan чox vaxt ata, яr, sevgili, bir sюzlя, яks cinsin nцmayяndяsidir. "Ana" faciяsindя niшanlыsы nahaq yerя qяtlя yetirilяn Иsmяt "Ya rяbb, nя bяxtiyar imiш юlяnlяr" deyirsя, ruhяn ona yad olan birinя яrя verilяn Maral dцшцnцr ki, bцtюvlцkdя insanыn yaшamasы bяdbяxtlikdir.

Dramaturqun "Peyьяmbяr" pyesindя atasы tяrяfindяn diridiri qяbrя atыlan kiчik яrяb qыzcыьazы ilя "Uчurum" pyesindяki kiчik Mяnяkшяnin taleyi arasыnda yaxыnlыq hiss olunur. Cahiliyyя dюvrцnцn tipik tяmsilчisi olan Яrяb qыzыnы sadяcя qыz olduьuna gюrя diri-diri qяbrя gюmmяyя hazыrdыr. O dцшцnцr: Qыz vя qadыn insanmы ya?

Yox, mяn qыza юvlad demяm.

Maraqlыdыr ki, hardasa Cavidin mцasiri kimi tяsvir olunan sяnяtkar tяbiяtli Cяlal da юvladыna qarшы eyni dяrяcяdя biganяdir. Яgяr Яrяb, qыz olduьuna gюrя юvladыnыn юlцmцnя hюkm vermiшsя, Cяlal dцшkцn яxlaqlы Anjelя aшiq olduьundan mяsum kюrpяsi Mяnяkшяnin юlцmцnя sяbяb olur.

Cavid bununla insan xislяtindяki pisliyin яsrlяr юtdцkcя heч dя azalmadыьыnы, cahilyyя яxlaqыnыn onun zamanыnda da qaldыьыnы oxucusuna чatdыrmaьa чalышыr vя cahil tяsvir olunan yenя dя kiшi, яzilяn-

№ 10-11 (133-134), Октйабр-Нойабр 2015

Hцseyn Cavid dramaturgiyasыnda qadыn dцnyasы lяr isя qadыn - ana vя onun mяsum kюrpяsidir. Birinci яsяrdя islam Peyьяmbяrinin humanizmi kюrpяni юlцmdяn qurtardыьы halda, Mяnяkшя atasыnыn biganяliyi цzцndяn юlцmdяn yaxasыnы qurtara bilmir.

Dramaturqun qadыn hцquqsuzluьu mюvzusunda yazdыьы яsяrlяri iчяrisindя "Maral" faciяsinin xцsusi yeri var. Xidmяtчisi Nazlы ilя sюhbяt zamanы 16 yaшыnda kimlяrinsя maraqlarы naminя юzцndяn yaшca чox bюyцk olan Turxan bяyя яrя verilяn Maralыn, taleyin vя шяraitin qarшыsыnda nя qяdяr aciz olduьu aydыn olur.

Maralыn Nazlыya dediyi "Nazlы bacы, insan o vaxt xoшbяxt olardы ki, dцnyaya heч gяlmяyяydi." sюzlяri bu biчarя qыzыn faciяsini dяrk etmяyimizя tяsir edir. Baxmayaraq ki, ilk pяrdяlяrdя Turxan bяy hяyat yoldaшыna qarшы kifayяt qяdяr nяzakяtli vя xoшrяftar biri kimi tяsvir olunur, lakin Maralыn duyьularыnы anlamayacaq qяdяr kobud vя qabadыr. Onun Marala qarшы rяftarыndakы "hяlimlik" яslindя incя bir aktyor oyunudur. Turaxn bяyin dцnyagюrцшцnцn naqisliyi oьlu Cяmillя rяftarы zamanы цzя чыxыr. Cяmil цчцn varlы-karlы bir ailяdяn qыz seчmяsini sюylяdikdя savadlы vя aьыllы adam olan dava vяkili Nadir bяy onu bu sюzlяrlя xяbяrdar edir: "Mяncя, gюzяllik zюvqя aid bir шeydir, sяrvяt isя dцшцndцyцmцz kimi, insanы чox da mяsud edяmяz. Bir dя qыzы sяrvяti цчцn deyil, dilxah vя tяrbiyяli olduьu цчцn alыrlar". Eyni fikir hяm bu яsяrdя, hяm dя Cavidin digяr яsяrlяrindя dя dюnя-dюnя tяkrar olunur. (Mяs, "Qыz mяktяbindя" mяnzumяsindя kiчik mяktяbli Gцlbaharыn dili ilя "Bir qыzыn ancaq bilgidir, tяmizlikdir zinяti" deyir.) Яsяr boyunca Nadir bяy sanki mцяllifin юz dцnyagюrцшцnцn tяmsilчisidir. O, qaba rяftarlы, naqis dцшцncяli Turxan bяylя qadыn azadlыьы, hicab vя юrtцnmяk mюvzusunda polemikaya girir. Turxan bяy: "... indiyя qяdяr nerdя bir fяlakяt, nerdя bir cinayяt eшitdimsя, orada mцtlяq bir qadыn barmaьы olduьunu gюrdцm". Nadir bяy: "Doьrusu, fяna mцhakimя deyil! Nяdяnsя qadыnlardakы mяsumanя vя mяlяkanя xislяtlяr, onlarыn bяшяriyyяtя verdiyi цlviyyяt vя sяadяtlяr, bir dцrlц nяzяrinizi cяlb edя bilmir, daima яksini gюrцrsцnцz, юylя gюrmяk istяyirsiniz...." Nadir, яslindя Cavid юz mцhakimяsindя yanыlmыыr, Turxan bяy яsяrin son sяhnяsindя gцnahы olmayan, mяsum Maralы qяtlя yetirir, чцnki qadыnda gюrdцyц vя ya gюrmяk iqtidarыnda olduьu yalnыz xяyanяtdir.

Turxan bяyin demяk olar ki, eyni olan baшqa bir obraz mцяllifin "Afяt" pyesindя yaratdыьы Юzdяmirdir ki, qadыn lяyaqяtini heчя sayыr, tikanlы replikalarы ilя oxucunun gюzцndя юzцnц ifшa edir, iчkinin tяsiri ilя nяinki xяyanяtindя яmin olduьu Afяti, bцtцn qadыnlarы tяhqir edir: "Qadыn kюrpя ikяn tazя bir чiчяk, sonra шяtarяtli bir kяlяbяk; daha sonra fцsunkar bir mяlяkdir. Yalnыz bяzilяri, яvяt bяzilяri isя чamurlarda gяzяn bir юrdяk, azьыn vя hяrcayi bir юrdяkdir." Doьrudur, Afяt heч dя Maral kimi mяsum deyil, юz sevgi macяralarыna haqq qazandыrmaqdan юtrц яrinin яyyaшlыьыnы яsas gяtirir, hяtta mяшuqlarыndan Qarataya uyaraq яrini zяhяrlяyяrяk юldцrцr. Lakin Afяtin gцnah ortaьы, ona zяhяr verib mяkirli planlar quran Qaratayыn simasыzlыьы getdikcя daha чox nяzяrя чarpыr.

Afяtin dili ilя Cavid deyir: "Ah, zavallы qadыnlar!...Bцtцn mцhit vя qanunlar onlara dцшmяn, bцtцn din vя adяtlяr dцшmяn; bцtцn tяbiяt vя kainat dцшmяn!... Чцnki zяifdirlяr, onunчцn dя haqsыzdыrlar. Fяqяt erkяklяr hяp mяsum!

Bцtцn sapqыnlыqlarilя mяsum, bцtцn azьыnlыqlarы ilя mяsumdurlar... Чцnki bцtцn qanunlarы

yapan onlar!... onunчцn dя haqsыz deyillяr... haqsыz olsalar belя haqlы gюrцnцrlяr." Belяliklя, яdibя gюrя, qadыn cinayяtkar vя ya qatildirsя, onda bцtцn mяsuliyyяt onun boynunda ola bilmяz, onu buna vadar edяn sяbяblяr iчяrisindя mцtlяq яks cinsin tяmsilчisi dя var.

Cavid dramlarыnda teztez eшq vя mяhяbbяt mяlяklяri olan qadыn obrazlarыna da rast gяlirik. "Шeyx Sяnan" pyesindяki Xumar mцdrik bir islam шeyxinin, "Xяyyam" pyesindя Sevda dahi шair Юmяr Xяyyamыn iman vя inancыnы sыnaьa чяkmяk цчцn bir vasitяdir. "Knyaz" pyesindя Solomon qadыnы belя xarakterizя edir: Hяr qadыn cilvяsi bir

dadlы xяyal, Baшqa, чox baшqadыr onlardakы hal. Шяn, gюzяl bir qadыnыn xoш baxышы,

Bir mayыs gюstяrir яn sisi qышы.

Qadыn istяrsя tikяnlяr gцl aчar, Qыzacaq olsa; юlцm, fitnя saчar.

"Knyaz" mяnzum pyesindя iчki dцшkцnц, varlы-karlы gцrcц Knyazыn яtrafыnda olan iki qadыn qяhrяmanыna baxsaq, onun ilk arvadыndan olan qыzы Lenanыn baшыna gяlяn bцtцn uьursuzluqlara rяьmяn atasыnы sona qяdяr tяrk etmяdiyini, bir meyxanada rяqqasяlik edib ona baxdыьыnы gюrцrцk. Knyazыn daha gяnc ikinci hяyat yoldaшы Jasmen isя olduqca simasыz qadыndыr. Oktyabr inqilabыndan яvvяl var-dюvlяt sahibi olan Knyazыn hяr istяyinя boyun яyяn Jasmen, inqilabdan sonra var-yoxunu itirib mцhacirяt edяn яrini tяrk edib, gяnclik sevgisi Antonla qaчыr. Zira, Anton kommunistdir vя iqtidar onun яlindяdir.

Bu simasыz qadыnыn mюvqeyini teztez dяyiшmяsi oxucuda ikrah hissi oyadыr. Yяqin ki, Cavid Jasmenin bir ermяni qыzы olmasыnы heч dя tяsadцfяn qeyd etmir.

Dramaturqun faciяlяrindя qarшыmыza чыxan яn mяkrli, simasыz qadыn surяtlяrindяn biri "Sяyavuш" pyesindяki Sцdabяdir.

Dцnya яdяbiyyatыnda чox geniш шяkildя yayыlmыш bu motiv analыьыn vя ya xanыmыn gяnc oьulluьuna vя ya nюkяrinя aшiq olmasы vя bunun cavbsыz olduьunu bilincя intiqam almasы, шяr ataraq dцшmяnчiliyя sяbяb olmasы yяqin ki, Cavidin dя dцшцncяlяrini mяшьul etmiшdir. Dцnya яdяbiyyatыnda mяlum olan яn qяdim yazыlы nцmunяlяrdяn biri olan qяdim Misir яdяbi nцmunяsi "Иki qardaш haqqыnda naьыl"da gяnc qardaш Bata, bюyцk qardaш Anupunun arvadы, "Yusif vя Zцleyxa" das-

tanыnda Yusif Fironun hяrяmi Zцleyxa, yunan яdяbiyyatы incilяrindяn olan "Fedra" faciяsindя Иppolit analыьы Fedra tяrяfindяn oxшar mцnasibяtlя qarшыlaшыr.

Sяyavuш da analыьы Sцdabяnin mяkrli planlarыna qurban olur. Bu qadыnыn яsil simasы onun юz dili ilя яsяrdя belя aчыlыr: Get, Sцdabя чox inlяtdi Sяnin kimi arslanlarы. Юnцmdя чox sюnцb getdi Dяhшяt, zяfяr vulkanlarы.

Ya Sяyavuш!? Hяp kюnцldя Чыnlar durur onun sяsi.

Mяndяn qaчsa belя, яldя Gяlmяlidir cяnazяsi!... Яsяrin цчцncц pяrdяsindя Sяyavuш onu tяqib edяn Sцdabяdяn qaчaraq Turana pяnah gяtirdikdя Bяhramыn qadыnalar haqqыnda sюylяdiyi fikrя cavab olaraq deyir:

Яvяt, qadыn incя xilqяt, Alчalыrsa, heчdir fяqяt.

Cavid qadыnы heч dя hяmiшя kюmяksiz, aciz, yardыm vя sыьыnacaq axtaran, yaxud da saь qalmaq цчцn, yaшamaq цчцn teztez simasыnы dяyiшяn bir surяt kimi yaratmыr. Onun qяhrяmanlarыndan Sяlma ana юz iradя vя dюzцmц, dцnyagюrцшц ilя kiшilяrdяn heч dя geri qalmыr. Sяlma ana - яvvяlcя sadяcя aman istяyяnя - Murada qaчmasыnыn sяbяbini bimяdяn yer verir, lakin onu kimiliyini tanыdыqdan sonra yazыlmayan qanunlar яxlaq qarшыsыndakы sadiqlik onun iчindяki юvlad yanьыsы vя qisas hissini цstяlяyir. Burada bir insanыn iчindяki iki mяnin toqquшmasыnы gюrцrцk. "Qaчan qovulmaz" dцnyagюrцшцnя sadiq olan Sяlma Muradы baьышlamasa da, hяr halda ona qaчыb getmяsi цчцn yol gюstяrir. Sяlmanыn dцnyagюrцшцndяki adяtlяrя sяdaqяt hissi onun analыq duyьularыna hayandasa цstцn gяlir desяk, yanыlmarыq.

Dramaturqun yaratdыьы bu ana obrazы яdяbiyyatыmыzdakы vя bяlkя dя dцnya яdяbiyyatыndakы bцtцn ana surяtlяrindяn fяrqlяnir desяk, yяqin ki, doьru olar.

Mяsяlяn, romantizmin яn qцdrяtli nцmayяndяlяrindяn olan Viktor Hцqo da dцnya яdяbiyyatыnda bir neчя yaddaqalan ana surяti yaratmышdыr. Onun Fantinasы can aьrыsыna da dюzцr ki, tяki balasыnыn ehtiyaclarы юdяnmiш olsun. "Paris Notr-Dam kilsяsi" romanыnda isя qыzы oьurlanmыш Paxita Шanflerinin юvlad dяrdindяn aьlы azышыr. Lakin Cavidin яsяri adlarы чяkilяn

nцmunяlяrdяn fяrqli olaraq "Ana" adlansa da, buradakы analыq mяsяlяsi fяqli xarakterlidir. Sяlma yalnыz юz balasыna qarшы duyьularыna gюrя yox, kюmяyя ehtiyacы olan heч adыnы da bilmяdiyi, tanыmadыьы birinя belя yardыm edя, qucaq aчa bilяcяk qяdяr Anadыr. Axы analыq hissinin iчindя yer alan яn gцclц чalar da mяhz qoruma, hifz etmя ilя baьlыdыr. Qeyri-adi situasiyada qeyri-adi qяhrяman yaratmaq romantizmin яsas prinsiplяrindяn biridir. Cavidin tяsvirindяki Ana Шяrq dцчцncя tяrzindяki saflaшmaq, tяmizlяnmяk, kamillяшmяk, tanrыlaшmaq keyfiyyяtlяri ilя Qяrb sяlяflяrindяn fяrqlяnir desяk, yanыlmarыq. Яslindя, bяlkя dя Cavidin anasы hяlя dя dяrk edilmяk fюvqцndя dayanan bir surяt olaraq qalыr.

Hцseyn Cavid dramaturgiyasыnы araшdыrarkяn onun qadыnы mцxtяlif tяrяflяrdяn tяsvir etdiyinin шahidi oluruq, dramaturqun yaratdыьы bцtцn surяtlяr kimi qadыn surяtlяri dя orijinallыьы, hяyatiliyi ilя seчilir. Hяtta ayrы-ayrы obrazlarыn qadыna tяhqiramiz vя alчaldыcы ifadяlяr sюylяmяsi, qadыn lяyaqяtini tapdalamasы, ona biganя mцnasibяtilя rastlaшыrыq. Lakin aчыqaydыn hiss olunur ki, mцяllifin rяьbяti onlarыn tяrяfindя deyil. Яksinя Cavidin bцtцn ziyalы, maarifpяrvяr, humanist qяhrяmanlarы qadыna yцksяk dяyяr verir, hяmiшя onun hцquqlarыnы mцdafiя edir.

Dahi romantikin yaratdыьы dram яsяrlяri iчяrisindя qadыn mюvzusunda mцяllifin fikirlяrinin daha aydыn ifadя olunduьu bir яsяr kimi "Peyьяmbяr" mяnzum pyesinin xцsusi yeri var. Bu pyes bяlkя dя Cavidin qadыn haqqыnda dцшцncяlяrinin tam шяkildя цmumuilяшdirdiyi яn mцkяmmяl яsяridir. Burada яdibin islam peyьяmbяrinin dilindяn verilяn fikirlяri ilя qadыna cяmiyyяtdя verilя bilяcяk яn yцksяk dяyяri ifadя etmiш olur: Qadыn, qadыn?! Onu duymaq, duyurmaq istяrkяn Yaxar dцшцncяmi bir шюlя, bir zяhяrli tikяn.

Bцtцn hяyatы чiчяklяndirяn fяqяt o... neчin, Neчin яzilsin o, bilmяm neчin sцrцklяnsin?!

Qadыn - gцnяш, чocuq - ay... nuru ay gцnяшdяn alar Qadыnsыz юlkя чapuq mяhv olur, zavallы qalыr.

Qadыn яlilя fяqяt bяxtiyar olur bu cahan.

O bir mяlяk... onu tяqdis edяr bюyцk yaradan.

O чox sevimli, gюzяl, incя, nazlы bir xilqяt, Onun ayaqlarы altыndadыr fяqяt cяnnяt.

Qadыn gцlяrsя bu issыz mцhitimiz gцlяcяk, Sцrцklяnяn bяшяriyyяt qadыnla yцksяlяcяk....

Hяdislяrdяn gюtцrцlmцш mяшhur fikirlяrin цzяrindя qurulmuш, bir az da peyьяmbяr uzaqgюrяnliyi ilя юz zяmanяsinin ruhunu duyan, onun faciяvi sonluьunun qaчыlmazlыьыnы hiss edяn шair-dramaturq fikri ilя sцslяnяn bu dцшцncяlяr yяqin kimi bцtцn zamanlar цчцn aktual olacaq. Bu fikirlяrin adi, sыradan birinin deyil, dцnyanыn son Peyьяmbяrinin nitqindя yer almasы isя bu fikirlяrin tяsir gцcцnц bir az daha artыrыr.

Artыq bir neчя illik tarixi olan bir яnяnя kimi hяr il oktyabr ayыnda Cavidin doьum gцnц rяsmi шяkildя respublika vя onun hцdudlarыndan kяnarda silsilя tяdbirlяrlя qeyd olunur. Цmid edirik ki, bu yazыmыz da яdяbiyyatыmыz vя mяdяniyyяtimiz цчцn яlamяtdar olan bu hadisяyя kiчik bir tюhfя olacaq vя gяlяcяyin nяsil vя millяt memarы olan ana vя qadыnlarыmыza Peyьяmbяr mцnasibяti unudulmayacaq.

№ 10-11 (133-134), Октйабр-Нойабр 2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.28

Шяki-Zaqatala iqtisadi rayonunun mineral sяrvяtlяri Етибар ЛЯТИФОВ,

Шяki Regional Elmi Mяrkяziнин ямякдашы Rayon яrazisindя bir sыra monitorinqlяr aparыlmыш vя чay dяrяlяrindя yerlяшяn, hюvzяsinin vя mineraloji terkibinin mцxtяlifliyinя gюrя fяrqlяnяn lil nцmunяlяrinin dяrman bitkilяriylя qarышdыrыlaraq mяlhяm яldя edilmяsi planlaшdыrыlmышdыr.

Bu mяlhяm vasitяsiylя bir sыra dяri xяstяliklяrinin qarшыsыnы almaq mцmkцn ola bilяr vя bunun nя dяrяcяdя mцsbяt nяticя verя bilяcяyi mяqalяdя юz яksini tapmышdыr.

Azяrbaycan Рespublikasыnыn яsas struktur vahidlяrindяn biri olan Bюyцk Qafqaz meqantiklinoriumunun cяnub yamacыnda yerlяшяn Шяki-Zaqatala iqtisadi rayonunun sahяsi 8.96 min km2 olmaqla юlkя яrazisinin 10.3%-ni tяшkil edir vя чox zяngin mineral sяrvяtlяrя malikdir. Шяki-Zaqatala iqtisadi rayonu чox яlveriшli tяbii шяraitя malikdir vя яrazinin yцksяklik fяrqinin bюyцk olmasы tяbii шяraitin mцxtяlifliyinя sяbяb olmuшdur. Bюyцk Qafqazыn Azяrbaycan hissяsindя, o cцmlяdяn Шяki-Zaqatala iqtisadi rayonunda perspektivli nяcib vя яlvan metal filiz yataqlarыnыn aшkarlanmasы, rayonu potensial perspektivli яrazilяr sыrasыnda daha da gцclяndirmiшdir. Rayon яrazisindя tяшяkkцl tapmыш яn yaшlы чюkцntцlяr yura yaшlыdыr. Dюrdцncц dюvr чюkцntцlяri bцtцn яrazidя geniш yayыlmышdыr. Bюlgяnin relyefi yцksяk daьlыq vя daьяtяyi hissяlяrя bюlцnцr. Zona mцlayim iqlim шяratinя malikdir. Rayon яrazisi faydalы qazыntыlarla zяngindir.

Bюyцk Qafqazыn cяnub ya-macы mцrяkkяb geoloji quruluшa malik olub,zяngin mineral ehtiyatlarla sяciyyяlяnir. Geolojigeomorfoloji шяraitlя tяbii ehtiyatlar arasыndakы qanunauygunluq mцrяkkяb relyefi olan Bюyцk Qafqazыn cяnub yamacыnыn Шяki-Zaqatala zonasыnda юzцnц daha aydыn tяzahцr etdirir. Burada daь sistemlяrinin xeyli yцksяkliyя malik olmasы, daьяtяyi dцzяnliklяrin qismяn alчaqda yerlяшmяsi mineral xammal ehtiyatlarыnыn mцxtяlifliyinя vя яrazi цzrя paylanmasыna tяsir edяn яsas amillяrdяndir. Шяki-Zaqatala iqtisadi rayonunun яrazisindя яlvan metallar vя tikinti xammal ehtiyatlarы цstцnlцk tяшkil edir. Balakяn-Zaqatala filiz rayonu Filizчay, Kasdaь, Katex, Tenross, Saqator kolчedan-polimetal yataqlarыnы birlяшdirmяklя perspektivlidir. Filizчay kolчedan-polimetal yataьы юz ehtiyatlarыna gюrя Avrasiyada ikinci zяngin yataqlardan biridir. Bu yataqda olan filizlяr mis, qurьuшun, gцmцш vя kцkцrdlя yanaшы qыzыl, bismut, kobalt, kalium vя tellur kimi qiymяtli komponentlяri юzцndя birlяшdirir. Яlvan metallurgiya цчцn qiymяtli xammal mяnbяyi olan bu yataqlar respublikamыzыn, o cцmlяdяn Шяki-Zaqatala inzibati zonasыnыn iqtisadi, sosial vя mяdяni inkiшafы цчцn mцhцm яhяmiyyяt kяsb edir.

Mazыmчay mis-kolчedan yataьыnыn ehtiyatы 350 min ton hesablanmышdыr. Иllik hesablamalara gюrя bu yataqdan ildя 25.4 min ton mis, 32.6 min ton qurьuшun, 80 min ton sink, 1.05 ton qыzыl, 85 ton gцmцш, digяr яlvan vя qiymяtli metallar hasil edilя bilяr. Belя zяngin yataqlar юlkяmizin шimal-qяrbindя yцksяk rentabelli yяni daь-mяdяn metallurgiya kompleksini yaratmaьa imkan verir. Иqtisadi rayonun яrazisi gil, tikinti daшы, чыnqыl, чay daшы

Mяqalяdя Bюyцk Qafqazыn cяnub yamacыnыn Шяki-Zaqatala iqtisadi rayonunda tяшяkkцl tapmыш mineral sяrvяtlяrin vя dяrman bitkilяrinin mцalicяvi яhяmiyyяtindяn bяhs edilir. vя qum ehtiyatlarы ilя zяngindir. Яhяng vя яhяngdaшы ehtiyatlarы яsasяn daьяtяyi zonada yayыlmышdыr.

Rayonun bir sыra чay dяrяlяrindя monitorinqlяr keчirmiшdir. Monitorinqin яsas mяqsяdi tibbi geoloji nюqteyi nяzяrdяn olmuшdur. Шяki rayonu яrazisindя Яyriчay dяryaчasыnda, Balakяn rayonu яrazisindя Mazыmчay vя Balakяnчay, Zaqatala rayonu яrazisindя isя Katexчay vя Talaчay чay dяrяlяrindя mцшahidяlяr aparылmыш vя яrazidяn lil nцmunяlяri gюtцrmцшdцr. Tяcrцbя zamanы bu чay dяrяlяrindя inkiшaf edяn tibbi cяhяtdяn mцalicя яhяmiyyяti olan biтkilяr bizim diqqяtimizi cяlb etmiшdir. Bu bitkilяrdяn dazыotunu, yovшanы, kяklikotunu, чobanyastыьы vя bir neчяsini misal gюstяrmяk olar. Яyriчay dяryaчasыnda landшaftyaradыcы bitkilяrdяn aьcaqovaq, sюyцd, akasiya, qovaq, bюyцtkяn, itburnu, palыd, nar, iydя vя.s misal gюstяrmяk olar. Gяlяcяk цчцn planlarыmыz bu bitkilяrlя lil nцmunяlяrini qarышdыrыb mяlhяm яldя etmяkdir. Bu mяlhяm vasitяsiylя bir sыra dяri xяstяliklяrinin qarшыsыnы almaq mцmkцn ola bilяr. Яrazidяn lil nцmunяsi gюtцrяrkяn яsas diqqяti ona verилmiшdir ki, gюtцrцlяn lil nцmunяsi юz hюvzяsinin vя mineraloji tяrkibinin mцxtяlifliyinя gюrя fяrqlяnmiш olsun. Dяrman bitkilяriylя lil nцmunяlяrini qarышdыraraq mяlhяm hazыrlandыqda, bu mяlhяmin dяri xяstяliklяri цчцn mцalicяvi яhяmiyyяt gюstяrmяsindя mцsbяt nяticя яldя edilя bilяr.

Gюtцrdцyцmцz lil nцmunяlяrinin gilli olmasы яsas шяrtlяrdяn hesab olunur. Nцmunя nя qяdяr gilli olsa ondan alыnan mяlhяmin dя mцalicяви яhяmiyyяti bir o qяdяr чox olar. Яyriчay dяryaчasыndan gюtцrdцyцmцz (N-1) lil nцmunяsinin gilliliyi gюtцrdцyцmцz digяr nцmunяlяrя nisbяtяn чoxdur. Hazыrlыyacaьыmыz mяlhяmin mцsbяt tяsir gюstяrmяsi gяlяcяkdя hяmin яrazilяrdя sanatoriyalarыn fяaliyyяt gюstяrmяsi цчцn zяmin yarada bilяr.

Torpaq-yer qabыьыnыn mяhsuldar цst hissяsi, tяbii bir tюrяmя, bяnzяri olmayan bir sяrvяtdir. Torpaq яsasяn iki hissяdяn ibarяtdir: 1) Mineral maddя.

2) Цzvi maddя. Hяr hansы bir torpaqda mineral maddя цzvi maddяdяn dяfяlяrlя artыq olur. Az olmasыna baxmayaraq цzvi maddя torpaьыn mцnbitliyini, onun яsas xassяlяrini шяrtlяndirяn cox mцhцm tяrkib hissяsidir. Bu iki baшlыca hissяdяn baшqa torpaqda canlы orqanizmlяr (bakteriyalar), torpaq suyu vя hava olur. Яyriчay dяryaчasыndan gюtцrdцyцmцz lil nцmunяlяri Daшaьыlчay-Шinшay чay hюvzяlяrindя yerlяшяn Yura vя Tяbaшir yaшlы sцxur qыrыntыlarыndan yaranmышdыr. Bu lil nцmunяlяrinin tяrkibindя toplanan цzvi maddяlяri юz imkan dairяmizdя mцяyyяn etmяyя чalышdыq. Hюvzяnin ayrы-ayrы yerlяrindяn цч яdяd lil nцmunяsi gюtцrmцшцk. Gюtцrdцyцmцz 1, 2, 3 nюmrяli nцmunяlяrin яvvяlcя 1000оC temperaturda qurudulmasы, sonradan, 2500оC temperaturda qыzdыrыlaraq цzvi maddяlяrdяn azad edilmяsi цчцn apardыьыmыz tяcrцbяdя, bu lil nцmunяlяrindя uyьun olaraq 3.7%, 0.7%, 1.6% цzvi maddяlяrin olduьu tяyin edilmiшdir.

Bildiyimiz kimi Шяki-Zaqatala iqtisadi rayonu su ehtiyatlarы ilя daha yaxшы tяmin olunmuш regionlardan biri sayыlыr.

Dцnyanыn яn gursulu vя selli чaylarы olan Kiшчay, Katexчay, Шinчay, Dяmiraparanчay, Kцrmцkчay, Mazыmчay, Muxaxчay vя Balakяnчay kimi bюyцk su sisteminin vя QanыxЯyriчay artezian hюvzяsinin яrazidя bu чaylardan tяsяrrцfat sahяlяrindя daha yaxшы istifadя etmяyi

tяlяb edir.

Tяcrцbя zamanы Zaqatala-Balakяn daь meшя юrtцyцnyn чox saьlam landшafta malik olduьunun шahidi olduq. Bu яrazidя yerlяшяn gursulu vя selli чaylar olan Mazыmчay, Balakяnчay, Katexчay чaylarыnda sel hadisяsinin baш vermяsinin qarшыsыnы alan яsas sяbяblяrяn biri bu яrazinin saьlam landшafta malik olmasыdыr. Zaqatala-Balakяn meшяlяrindя цstцnlцk tяшkil edяn aьaclar palыd, fыsdыq, vяlяs, шabalыd aьaclarыdыr. Ancaq bяzi xoшagяlmяz faktlarlada rastlaшdыq ki, bir чox meшяlяrdя aьaclar яsasяn dя шabalыd vя vяlяs aьaclarы gюbяlяk xяstяliyinя yoluxmuшdur. Шяki-Zaqatala iqtisadi rayonunda bizi narahat edяn яn vacib problemlяrdяn biri dя sяhralaшma prosesi ilя baьlыdыr.

Tяcrцbя zamanы xцsusilя, gцney daь yamaclarыnda sыx meшя юrtцyцnцn zяiflяmяsinin vя bu яrazidя landшaftыn zяiflяmяsinя tяsir gюstяrяn sяhralaшma prosesinin шahidi olduq. Bunun qarшыsыnыn alыnmasы цчцn ilk nюvbяdя meшя zo-

mineral sular vardыr ki, bunlardan 3-ц Xalxal, Budusшor vя Aьbulaq daha яhяmiyyяtlidir. Xalxal bulaьы kimyяvi tяrkibinя gюrя "Иlisu" mineral bulaьыyla yaxыndыr, hidrogensulfidli (H2S-li) sulardыr vя mцalicя яhяmiyyяti цчцn bu sulardan geniш istifadя olunur.

Biz чalышmalыyыq ki, bюlgяmizdя tяшшяkkцl tapmыш mineral sяrvяtlяrdяn, юzцmцzцn vя hяmчinin gяlяcяk nяsillяrin saьlam inkiшafы цчцn sяmяrяli istifadя edilsin. Mineral xammal ehtiyatlarыnы artыrmaq vя geoloji tяdqiqatlarы daha da inkiшaf etdirmяk mяqsяdiylя mцxtяlif filizчыxarma mцяssisяlяrinin yerlяшdiyi rayonlarda, hяmчinin yerlяшmяsi nяzяrdя tutulan rayonlarda geoloji kяшfiyyat iшlяri xeyli geniшlяnmяli, tяdqiqat цsullarы tяkmillяшdirilmяsi, kяшfiyyatыn sяmяrяliliyi yцksяldilmяlidir. Tяbiяtin bizя verdiyi nemяtlяrdяn daim faydalanmaq цчцn bu яsas цnsцrlяrdяndir. Шяki-Zaqatala iqtisadi rayonunun чaylarы Kцr чayыnыn sol qollarы olub, Bюyцk Qafqazыn cяnub yamacыnыn qяrb hissяsini

laqlarыnыn чяkilmяsi, meшяlяrin sыxlaшdыrыlmasы цчцn fitomeliorativ tяdbirlяrin aparыlmasы vacib шяrtlяrdяndir. Шяki-Zaqatala iqtisadi rayonunun яrazisindя yцksяk debitli 20-dяn чox mineral vя iчmяli su yataьы aшkar edilmiшdir. Tяkcя Zaqatalada 2 bюyцk vя 20-dяn чox, kiчik debitя malik olan mineral su yataьы vardыr. Чimчimax bulaьыnыn temperaturu 22оC, debiti 1,5 min l/sutkadыr. Kimyяvi tяrkibinя gюrя xloridli-natrium tipinя aiddir.

Suyun qaz tяrkibinin 76.5%-ni metan, 22.2%-ni azot, qalan hissяsini isя nadir qazlar tяшkil edir. Qax rayonunda hazыrda yцksяk debitli 4 mineral bulaq qeydя alыnmышdыr.

Bunlardan Hamambulaq Иlisu kяndindяn 6 km шimal шяrqdя Hamam чayыnыn sol sahilindя yerlяшяn isti bulaqdыr. Suyunun temperaturu 40оC, debiti 161.2 min l/sutka, kimyяvi tяrkibi Cl,Na,Ca vя digяr kimyяvi elementlяrlя zяngindir.

Qax rayonunda yerlяшяn ikinci mineral bulaq ilisu kяndindяn 1km шimalda, Kцmrцk чayыnыn sol sahilindя yerlяшяn Mosku adlanan bulaqdыr ki, bu bulaьыn suyunun temperaturu 30-50 0C, debiti 19.5min l/sutka, kimyяvi tяrkibi zяngindir. Qax rayonu яrazisindя yerlяшяn digяr 2 bulaq Яlibяyli vя Suskяn kяndlяri yaxыnlыьыnda yerlяшir. Sularы soyuqdur, kimyяvi tяrkibinя gюrя hidrokarbonatlы-sulfatlы sulardыr. Suskяn yaxыnlыьыndakы bulaqdan istifadя olunur vя "Qax" suyu istehsal edilir.Bu sular яsяb, dяri, цrяk-damar vя яzяlя xяstяliklяrinin mцalicяsi цчцn xeyirlidir.

Qяbяlя rayonunda 3 mineral bulaq qeydя alыnmышdыr.

Oьuz rayonu яrazisindя bir neчя

яhatя edirlяr. Rayonda tяшяkkцl tapmыш чaylar (Tцryan чay, Dяmiraparan чay, Vяndam чay, Daшaьыl чay, Яlican чay, Kцrmцk чay, Kiш чay, Katex, Balakяnчay vя.s) yazda qar, yayda ve payыzda isя yaьыш sularыndan daшqыnlar яmяlя gяtirяn чaylar qrupuna daxildir.

Qяbяlя inzibati rayonunun яrazisindяn keчяn Kцrцn sol qolu olan Tцryanчayыn uzunluьu 180 km, su toplayыcы hюvzяsinin sahяsi isя 1840 km2 olub respublikamыzda чoxsulu чaylar qrupuna daxildir. Tцryanчayыn orta illik su sяrfi 18 m3/san olub, illik axыm hяcmi 565 mln m3-dir. Rayonun ikinci bюyцk чayы Gюyчay чayы Qяbяlяnin шяrq sяrhяddi boyunca Иsmayыllы rayonu ilя tяbii sяrhяd tяшkil edir. Baba daьыn (3632 m) qяrb яtяklяrindяn, 1980 m hundurlцkdяn mяnbя alan Gюyчay чayы 133 km mяsafяdя axaraq, Ucar rayonunun яrazisindя 1 m hцndцrlцkdя Kцrя qovuшur. Su toplayыcы sahяsi 1170 km2 olan Gюyчay чayы yeraltы, yaьыш vя qar sularы ilя qidalanыr. Orta illik su sяrfi 12,5 m3/san olub, illik axыm hяcmi 394,2 mln m3-я bяrabяrdir. Qяbяlя rayonu яrazisindя Tufandaьыn (4191m) шяrq яtяklяrindяn mяnbя alan Vяndam чayы vя Dяmiraparan чayыnыn sularы Gюyчay чayыnыn qidalanmasыnda baшlыca roy oynayыr. Gюyчayыn qolu olan Vяndamчayыn uzunluьu 36 km, sutoplayыcы hюvzяsinin sahяsi isя 195 km2-dir. Rayonun mяrkяzi hissяsinnяn axan vя gцclц sel hadisяlяri ilя seчilяn Dяmiraparan чayы Bюyцk Qafqazыn cяnub yamacыnda, okean sяviyyяsindяn 3850 m yцksяklikdяn mяnbя alыr, 90 km mяsafяdя axaraq okean sяviyyяsindяn 385 m hцndцrlцkdя Gюyчa-

yыna birlяшir. Dяmiraparan чayыnыn sutoplayыcы sahяsi 596 km2-dir.

Tцryanчayыn sol qolu olan Bum чayыnыn uzunluьu 51 km-dir.

Oьuz inzibati rayonunun яrazisindяn keчяn Daшaьыl чayыnыn uzunluьu 46 km olub, sutoplayыcы hюvzяsinin sahяsi 292 km2-dir. Чayыn orta illik su sяrfi 5,52 m3/san, illik axыm hяcmi isя 174 mln m3-dir. Rayon яrazisindяn keчяn Яlican чay 98 km mяsafяdя axыr vя 1010 km2 sutoplayыcы sahяyя malikdir. Яlican чayыn orta illik su sяrfi 5,02 m3/san, illik axыmыn hяcmi isя 158 mln m3-dir. Шяki inzibati rayonunun яrazisindяn keчяn gursulu vя selli чay olan Kiш чayыnыn uzunluьu 33 km olub, sutoplayыcы hюvzяsinin sahяsi 265 km2-я bяrabяrdir. Чayыn orta illik su sяrfi 3,67 m3/san, illik axыmыn hяcmi 116 mln m3-dir. Rayon яrazisindя yerlяшяn gursulu vя selli чay olan Шin чayыnыn uzunluьu 39 km, su toplayыcы hюvzяsinin sahяsi isя 480 km2-dir. Шin чayыnыn orta illik su sяrfi 5,73 m3/san, illik axыmыn hяcmi 181 mln m3-dir.

Qax rayonu яrazisindяn keчяn Kцrmцk чayы 55 km mяsafяdя uzanыr vя sutoplayыcы hюvzяsinin sahяsi 562 km2-dir.

Kцrmцk чayы orta чoxillik kяmiyyяtinя gюrя (10,7 m3/san) Шяki-Zaqatala vilayяtinin ikinci bюyцk чayы hesab edilir vя illik axыmыn hяcmi 337 mln m3-dir. Яyriчay Qax vя Шяki inzibati rayonlari яrazisinnяn keчяrяk 134 km mяsafяdя uzanыr vя Kцrцn яn uzun qolu olan Qanыx чayыna tюkцlцr. Чayыn sutoplayыcы hюvzяsinin sahяsi 1810 km2, orta illik su sяrfi 21,7 m3/san-dir.

Zaqatala rayonu яrazisinnяn keчяn Talaчayыn uzunluьu 40 km olub, sutoplayыcы hюvzяsinin sahяsi 410 km2-dir. Чayыn orta illik su sяrfi 5,74 m3/san, illik axыmыn hяcmi 181 mln m3-dir. Zaqatala rayonu яrazisindя yerlяшяn Muxax чayыnыn uzunluьu 56 km-dir. Чayыn hюvzяsinin sahяsi 572 km2, orta illik su sяrfi 2,2 m3/san-dir. Zaqatala-Balakяn rayonlarы sяrhяddindя yerlяшяn Katex чayы 54 km mяsafяdя uzanыr vя sutoplayыcы hюvzяsinin sahяsi 620 km2-dir. Чayыn orta illik su sяrfi 11,1 m3/san, illik axыmыn hяcmi 350 mln m3-dir.

Balakяn rayonu яrazisindя yerlяшяn qяrbdя Gцrcцstanla hяmsяrhяd olan Mazыm, mяrkяzdя Balakяnчay, cяnubda Qanыx, шяrqdя isя Katex чaylarы rayonun su tяchizatыnda bюyцk rol oynayыr, lakin bu чaylar, Balakяn rayonu яrazisinя ancaq aшaьы axыnы ilя daxil olur. Balakяn чayыnыn uzunluьu 39 km olub, sutoplayыcы hюvzяsinin sahяsi 320 km2-dir. Чayыn orta illik su sяrfi 5,57 m3/san, illik axыmыn hяcmi 176 mln m3-dir.

Kцrцn яn bюyцk sol qolu olan Qanыx чayы Balakяn, Zaqatala, Qax rayonlarыndan keчir vя 413 km mяsafяdя uzanыr. Чayыn sutoplayыcы hюvzяsinin sahяsi 12080 km2-dir(7,325 km2-i Gцrcцstanda, 4,755 km2-i isя Azяrbaycanda olmaqla). Чayыn 177 km-i Gцrcцstan-Azяrbaycan dюvlяt sяrhяddi boyunca axыr.

Belяliklя, Шяki-Zaqatala iqtisadi rayonunun mineral sяrvяtlяri yalnыz polimetal filizlяr, gil, qum vя mineral sulardan ibarяt olmayыb, hяm dя яrazinin чay hюvzяlяrindя yerlяшяn mineral lillяr hesab edilmяsi tяklif olunur.

Mineral lillяr yerlяшdiklяri яrazilяrin sцxurlarыnыn qыrыntыlarы ilя dяrman bitkilяri vя saьlam bitki юrtцyцnцn цzvi materiallarыnыn tяbii qarышыqlarыndan ibarяtdir. Hяmin tяbii qarышыqlarыn mцalicяvi xassяsini eyni яrazidяn gюtцrцlmцш dяrman bitkilяri vasitяsi ilя artыrmaq yяqin ki, gяlяcяk tяdqiqat iшlяrindя юz mцsbяt nяticяlяrini verяcяkdir.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.29

№ 10-11 (133-134), Октйабр-Нойабр 2015

B Biir r c cц цtt p pa ap pu uш ш Hikmяt ЯБДЦЛЩЯЛИМОВ “Gцzяran яn bюyцk bяladыr; o, hяr kяsi ayaqlarыndan asaraq edam edir.”

Homer Kiчik Qafqaz sыra qaьlarыnыn яtяyindя yerlяшяn, daьlar qoynunda bir daь kimi dayanan qяdim шяhяr yorьunluqdan sonra qoynunda yatmыш sakinlяriylя kюnцlsцz, yavaш-yavaш yuxudan oyanыrdы.

Sцbh tezdяn, obaшdan, dan yeri sюkцlяndя insanlarыn bir qismini ipяkчiliklя mяшьul olan zavodlarыn aramsыz vя amiranя fitlяri iшя sяslяyir (bu, o dюvrdя evlяrin яksяriyyяtindя saatlarыn olmamasы ilя izah oluna bilяr), mяscidlяrin Gilяhli, Yuxarыbaш mяscidlяrinin, Yanыx mяscidin, Sцrmяligюz Яfяndinin vя Gюdяk minarя mяscidlяrinin minarяlяrindяn шяhяrin hяr tяrяfinя yayыlan canlы яzan sяslяri isя dindarlarы ibadяtя, sцbh namazыna чaьы-rыrdы. Sяnяtkarlar, cцrbяcцr peшя adamlarы da bir parчa чюrяk, ruzi dalыnca yollanыrdыlar. Corablarы, xц-susяn dя tяbii boyalarla rяnglяnmiш, yun iplяrlя toxunmuш яlvan corablarы bazara чыxaranlarыn яl iшlяri sюzцn hяqiqi mяnasыnda tяtbiqi sяnяtin gюzяl nцmunяlяri sayыla bilяrdi. Bu corablarы bяzяyяn incя naxышlara poetik, mяnalы adlar verirdilяr: Yar yardan kцsdц, Bяndurumu, Vяsilя-corab, Qыyьacы, Qarabaьы, Tirmя co-rab, Qыrxяyax, Qoчbuynuzu, Gцl-maшallah, Gцlabы, Fыndыxca, Xoruz-quyryьu, Чяhrayыgцl, Шяbpicorab...

Bюyцk Yaradanыn bяxш etdiyi юmцrlяrinin nюvbяti gцnцnц qarшыlayanlar iчяrisindя uшaqlar mцharibя uшaqlarы da vardы. Bu zavallыlarыn bяzilяrinin atalarыndan "qara kaьыz" - юlцm xяbяri gяlmiшdi, atadan yetim qalmышdыlar, bir qismi isя sonralar anasыnы da itirяnlяr idi.

Onlarыn taleyi fяlяyin юhdяsindя idi.

Belя kimsяsizlяr цчцn шяhяrdя bir neчя yerdя uшaq evlяri ("detdom"lar) fяaliyyяt gюstяrirdi.

Bir neчя yerdя dюvlяt hesabыna "yemяk evlяri" dя aчыlmышdы.

Fiziki cяhяtdяn zяif, maddi imkanlarы чox aшaьы olan yoxsul ailяlяrin uшaqlarыna, yetimlяrя bu evlяrdя havayы yemяk verilirdi. Hяmin yemяk evlяri 60-cы illяrin яvvяllяrinя qяdяr fяaliyyяt gюstяrirdi. Bяzi yetimlяrin yaxыn qohumlarы onlarы uшaq evlяrinя vermяyя цrяk etmirdilяr. Belяlяrinin mцqяddяratы яsasяn юzlяrinin яlindя idi. Bu uшaqlar чюrяkpulu qazanmaq цчцn яn mцxtяlif aьыr vя qara iшlяrыn altыna girir, tяhqir, qorxu vя alчaldыcы sюzlяrя mяruz qalыrdыlar. Lakin onlarыn geri чяkilяsi yerlяri yox idi: taleyin amansыz hюkmцnя tabe olmaq, ona sinя gяrmяk zorunda idilяr.

Belя mцharibя uшaqlarыndan, mцharibя qurbanlarыndan, ata vя anadan yetim qalanlardan biri dя mяn idim. Orta mяktяbdя яla vя yaxшы qiymяtlяrlя oxumaьa da vaxt tapmaqla yaшыma gюrя яn aьыr iшlяrя qatыlыrdыm - babamla daьчыlыq edяrяk odun vя чыrpы gяtirir (o vaxtlar buna da ciddi qadaьa qoyulmuшdu, meшяbяyilяr rast gяldiklяri daьчыlarы "dara" чяkirdilяr), yaxыn vя uzaq qonшularыn 2-3 pud aьыrlыьыnda olan dяnini 3-4 km uzaqlыqda olan su dяyirmanlarыnda цyцdцr, hяmin mяsafяdя yerlяшяn dцkandan kimlяrяsя aь neft alыb gяtirir, ev tikяn vя ya tяmir edяn bяnnalarыn yanыnda fяhlяlik edir, kяlaьayы sexlяrindя saraьan dюyцr (bu, olduqca яziyyяtli bir iш idi, neчя illяr яllяrimin iчindя gяzdirdiyim dюyяnяklяr dя bu iшin "avtoqraflar"ы sayыrdыm.)

Hяyat mяni sapand daшы kimi hara gяldi atыrdы. Иndi bel sцmцyцmdя gяzdirdiyim, mяnя daim яziyyяt verяn yыrtыqlarыn da o illяrin "yadigarы" olduьunu hяkimlяr dюnя-dюnя qeyd edirlяr. Hяlя bu azmыш kimi digяr tяrяfdяn o illяrdя onsuz da mяшяqqяtlя, "daшdan su чыxan kimi" keчяn hяyatыmы daha da aьыrlaшdыran mяnяvi-psixoloji basqыlarы vя tяhqirlяri dя "udmaq", "hяzm" etmяk zorunda qalыrdыq. Oxuculara чatdыracaьыm bir epizodla fikrimi ifadя etmяyя чalышacaьam.

Yaшadыьыm Sarыtorpaq mяhяllяsinin yuxarы hissяsinin tяxminяn bir kilometrliyindя "domkom" (mяhяllя komitяsinin sяdri) Bюybюy lяqяbli Яlяsgяr adlы birisi yaшayыrdы. O

dюvrdя domkomlarыn яlindя bюyцk sяlahiyyяtlяr vardы. Onlar insanlarыn hяrbi xidmяtя sяfяrbяr olunmasыnda vя milisя hяr cцr yardыm (яlaltыlыq) etmяkdя xцsusяn qorxulu sayыlыrdыlar.

Atam mцharibяyя getsя dя bir mцddяt sonra sяhhяtinя gюrя xidmяtя yararsыz sayыlaraq tяrxis olunub evя qayыtmышdы. Az sonra onu yenidяn mцharibяyя gюndяrdilяr vя "qara kaьыzы" gяldi. Bюybюy Яlяsgяr utanmadan, xяcalяt чяkmяdяn, hяyasыzcasыna hamыya deyirmiш ki, Mяhяrrяmin oьlu Яhmяdi (atamы) vayenkoma filan qяdяr qыzыl verяrяk юz yerimя basdыrdыm getdi. Babam vя nяnяm юlяnя qяdяr onun чяkdiyi bu daьdan, alчaqlыьыndan danышыrdыlar.

Nяql edяcяyim bu яhvalat da o mяшяqqяtli illяrimin vя gцnlяrimin olsa-olsa kiчik bir epizodu sayыla bilяr. Onu qяlяmя almaqda mяqsяdim o dюvrцn bяzi mцsbяt cяhяtlяriylя yanaшы, qeyri-humanist qanunlarыnыn insanlarыn baшыna gяtirdiyi yцz cцr mцsibяti bir yetim gяncin timsalыnda oxuculara чatdыrmaqdыr.

Yaшayышыmыzы tяmin etmяk, "birtяhяr чulumuzu sudan чыxarmaq" цчцn hяr шeyя яl atыrdыq. Ancaq bunlarыn hamыsы bilavasitя gяrgin яmяklя, tяmiz, alыn tяri ilя yoьrulmuш zяhmяtlя baьlы idi. Ara-sыra xыrda alverlя mяшьul olmaq hяvяsinя dя dцшцrdцk, чцnki bu, aьыr zяhmяt tяlяb etmirdi. Ancaq heч nя alыnmыrdы.

Utancaq tяbiяtim bu iшdя dя bцtцn cяhdlяrimi heчя endirirdi. Yaшыdlarыm mяni шirniklяndirяrяk dilя tuturdular ki, Шяkidя az tapыlan yaxшы parчalardan Яrяшdяn (Aьdaшdan) gяtirib pul qazanmaq olar.

Deyilяnlяrя inanaraq bir neчя yaшыdыmla yцk maшыnыnыn kuzovunda Aьdaшa getdim. Alverdя sяriшtяli yoldaшlarыm mяndяn fяrqli olaraq dяrhal alqы-satqыya giriшir, шыdыrыьы alver edirdilяr. Mяn isя tяrяddцd iчяrisindя, gюtцr-qoyla edя-edя hey ora-bura boylanыr, fikirlяшirdim.

Bir parчa dцkanыnda (o vaxtlar alьыsatqы obyektlяrinя indi dяbdя olan kimi "market" vя "supermarket" yox, "dцkan" deyяrdilяr) yaшlы qadыnlarыn чarшab (Шяki dialektindя "чяrшo") adlanan uzun baш юrtцyц kimi geniш istifadя etdiklяri kяrpici naxышlarы olan parчanы gюrdцm. Шяkidя az tapыlan bu parчadan almaьы qяt edяrяk satыcы, mяnimlя hяmyaшыd ola bilяcяk gюzяl simalы qыza yaxыnlaшaraq "bu parчadan чяrшo olarmы?"

- deyя soruшdum. Satыcы qыz яvvяlcя tяяccцblя цzцmя baxdы, cavab vermяdяn gцlцmsяyяrяk sakitcя юzц yaшda olan satыcы qыza yaxыnlaшaraq mяni gюstяrib nяsя dedi vя hяr ikisi xяfifcя gцldц. (Dяrhal fikrimя gяldi ki, onlar "чяrшo"sюzцnя gцlцrlяr).

Canыmы sanki tяr basdы, qыzlarыn nяzяrindяn yayыnmaq цчцn юzцmц birtяhяr чюlя saldыm. Bununla da Aьdaшa "ticarяt" sяfяrim baшa чatdы, "qazanc"ыm isя gediш-gяliш цчцn maшыna verdiyim pul oldu.

Daha bir xatirя baшыma gяlmiш mцdhiш bir яhvalata, "alver"lя baьlы sяrgцzяstimя gцzgц tutacaqdыr.

Alverя qurшanan yaшыdlarыm mяni yolumdan чыxararaq inandыrdыlar ki, qonшu Vartaшen (indiki Oьuz) rayonundan Шяkidя az tapыlan mallarы gяtirib sataraq яlavя чюrяkpulu qazanmaq olar. Alverdя mahir sяriшtяsiylя fяrqlяnяn hяmyaшыdыm vя sinif yoldaшыm Oqtay (яsl adы Fяrrux idi) saqqыzыmы oьurlayaraq mяni Vartaшenя alverя getmяyя razы saldы. Oqtay yaшыdlarы arasыnda saxasы (qяdd-qamяti) - uca boyu, saьlam bяdяni ilя fяrqlяnirdi. Ancaq o, bu anadangяlmя keyfiyyяtlяrinя arxalanыb qяtiyyяn gцcцnц nцmayiш etdirmяz, bir kimsяyя яl qaldыrmaz, яksinя, haqq-яdalяtя цstцnlik verяrdi. Anasы Maral xala maral yeriшli, duruшlu, baxышlы, uca boylu, aьayana, qadыn ismяtini vя lяyaqяtini uca tutan яsl tцrk qadыnы idi.Yesir qadыn idi, uшaqlarыnы tяk bюyцdцrdц. Adы sifяtiylя, sifяti adыyla цst-цstя dцшцrdц.

Axшamцstц yaшadыqlarы hяyяt evinin qapыsыnыn qabaьыnda qonшu qadыnlarla daim цnsiyyяtdя olduьunu yaxшы xatыrlayыram; onun kяnar alяmlя yeganя цnsiyyяt yeri dя, gюrцnцr, elя bura idi.

Oqtayla Vartaшenя "alverя"yola dцшdцk. Kiчik rayon mяrkяzi sayыlan Vartaшenin яhalisinin alыcыlыq qabiliyyяti шяkililяrя nisbяtяn чox aшaьы idi, o цzdяn burada hяr zaman az tapыlan mallar almaq olardы. Bu rayonun яhalisinin юzцnяmяxsus demoqrafik tяrkibi dя diqqяti cяlb edirdi. Burada tцrk-azяrbaycanlыlarla yanaшы udilяr, yяhudilяr, ermяnilяr, lяzgilяr vя baшqa millяtlяrin nцmayяndяlяri dя yaшayыrdыlar. Oqtay Шяkidя hansы malыn hansы qiymяtя gedяcяyini dяrhal mцяyyяn edir vя

alыrdы. O vaxtlar Hindistan чayы az tapыlыr vя yцksяk qiymяtя gedirdi.

Oqtay hяmin чaydan bir qara meшin zяnbil doldurdu, baшqa mallar da aldы. Nяdяnsя, mяn onun aldыьы mallardan almadыm (bяlkя pulumun azlыьы buna imkan vermяdi). Gюzцm vitrindя qoyulmuш uшaq papuшunda qalmышdы.

Papuш aьappaq idi, цstцndяki чox zяrif aь, xыrda tцklяr onu daha cazibяdar edirdi. El iчяrisindя "papuш" deyilяn bu ayaqqabыlar yenicя yerimяyя baшlayan, tяzя ayaq aчan kюrpяlяr цчцn tikilmiшdi, ovucun iчinя sыьardы. Bilmirяm papuшun yaraшыьыna valeh olmaьыm, yoxsa onu sataraq cцzi dя olsa чюrяkpulu qazanmaq hяvяsim mяni hяmin papuшdan bir neчя cцt almaьa vadar etdi. Elя burada qeyd edim ki, o vaxtkы qanunlara gюrя, hяr hansы alverя, hяtta evindя чюrяk biшirib bazarda satmaьa, юz toyuqlarыnыn yumurtasыnы, kяsdiyi heyvanыn яtini, hяyяtdяki aьaclarыn meyvяsini, qoz-fыndыьы vя s. satышa чыxarmaьa, kяsilmiш heyvanlarыn dяrisini aшыlamaьa da (dabbaьlыьa) vя s. ciddi qadaьa qoyulmuшdu. Taxыl biчinindяn sonra zяmilяrdя tюkцlцb qalmыш vя шumlama zamanы torpaьa qarышыb gedяcяk sцnbцllяri yыьmaьa cцrяt edяnlяri dя mяhkяmя gюzlяyirdi. Bu iшlяr "qandaravat" ("kontrabanda" sюzцnцn yerli dialektdя tяhrif olunmuш variantыdыr) sayыlыrdы.

Babamla nяnяm tяndirdя чюrяk yaparaq satmaq цчцn bazara чыxarыrdыlar. Mяn isя чюrяyi zяnbilя yыьaraq Qurcana чayыnыn saь sahilindяki nяhяng чinar aьacыnыn dalыnda, Oxudlu sandыqчы Hцseyn dayыnыn (onun oьlu Tacяddin Xasыyev sonralar шяhяr sяhiyyя шюbяsinin baш hяkimi idi) sandыq sexinin qarшы tяrяfindя gizlяnяrdim, nяnяm чюrяyi mяndяn gюtцrцb bazarda onu gюzlяyяn babama чatdыrardы. Чюrяyimizi uьurla sata bilsяydik babam mцkafat olaraq mяnя qяpikquruш da verяr vя bu zaman nяnяmin: "я, gяdяni korlama" - kimi daimi iradlarыna da mяruz qalardы.

Mяn isя hяmin pullarы duluslarыn xцsusi torpaqdan hazыrladыqlarы daxыla salar, bir mцddяt sonra dolduqda onu sыndыraraq (mяnim цчцn яn maraqlы mяqam bu idi) bu pullarыn hamыsыnы nяnяmя ve-rяrdim.

Babam bazardan qayыdanadяk hяyяcandan цrяk-gюbяyimizi "yeyяrdik". Onu milislяr tez-tez tutur, lakin oьlunun mцharibяdя hяlak olmasыna gюrя yalvarышlarыna gцzяшtя gedяrяk "hцmanistlik" gюstяrib zяnbilindяki bцtцn чюrяyini utanmadan яlindяn alыb hяdя-qorxu gяlяrяk юzцnц bayыra atardыlar. Dяfяlяrlя belя hadisяlяrin qurbanы olan babam tab gяtirя bilmяdi, nюvbяti dяfя yaxalandыqdan sonra 1952 ci ildя yolda цrяyi partlayaraq (infarkt) dцnyasыnы dяyiшdi. Вartaшendяn qayыdarkяn Oqtay peшяkar alverчi kimi mяni xяbяrdar etdi ki, milisя rast gяlsяk qaчma, dцz gюzцnцn iчinя baxaraq saymazyana юtцb keч. Doьrudan da, Vartaшendяn bir az uzaqlaшan kimi sanki yerin altыndan чыxaraq bir milis qarшыmыzda peyda oldu. Oqtay яlindяki dolu zяnbillяrlя dцz onun цstцnя tяrяf getdi vя bu, gюrцnцr, юz bяhrяsini verdi - milis bizi heч gюrmяmiш kimi yanыmыzdan юtцb keчdi...

Evdя hamы papuшlarыn gюzяlliyinя heyran oldu, lakin kiчik yaшlы uшaqlarыmыz olmadыьыna gюrя onlarы bazarda satmaq qяrarыna gяldik.

Ancaq belя шeylяri bazarda satmaq sяriшtяm vя bacarыьыm olmadыьыna gюrя papuшlarыn bir cцtцnц bazarda xыrda alverlчilik edяn qonшum Tяmraza verяrяk satmasыnы xahiш etdim vя mцqabilindя ona da hюrmяt edяcяyimi bildirdim. Razыlaшdыq.

Sяhяri gцn Tяmraz papuшlarы bazara чыxarыr. Ишin gяtirmяzliyindяn, bu zaman bazarda "oblava" baшlayыr (bu tяdbir o vaxtlar tez-tez keчirilirdi. Bazar hяr tяrяfdяn milis iшчilяriylя яhatя olunur, alverчilяri, axtarыlan adamlarы tuturdular. Deyilяnlяrя gюrя, mцharibя illяrindя dя belя "oblava"lar tez-tez olar, tutulanlarы ya mцharibяyя, ya da Minэячevirя balыьa (mяcburi balыq tutmaьa gюndяrirdilяr). Tяmraz da "oblava"ya dцшяrяk tutulur.

Bu mцdhiш xяbяri bizя чatdыran Tяmrazыn anasы Mяsumя xala oldu. O, чox яsяbi vя sarsыlmыш vяziyyяtdя: "Юydя nя sakit oturmusooz, gяdяni tututdular, sizin papuшlarыn dolaшыьыna dцшцtdц, gedin qurtardыn, gedin balamы чыxardыn ordan" - deyя var-gяl edir, юzцnя yer tapmыrdы. Яdalяt naminя demяk lazыmdыr ki, onun da bu vяziyyяtini baшa dцшmяk olardы. O, yesir qadыn idi. Qыzы Xatыn vя oьlu

Tяmrazla bir otaqlы evdя kasыb yaшayыrdы, hяtta hяyяt qapыlarы belя yox idi. O, oьlunun tutulmasы ilя heч cцr barышa bilmirdi. Yaranmыш vяziyyяtdяn чыxыш yolunu usя yalnыz bizя aramsыz tяzyiq gюstяrmяkdя gюrцr, ayaьыnы evimizdяn чяkmirdi.

Belя gяrgin vяziyyяtdя Tяmrazы milisin яlindяn almaq цчцn чox vasitяlяrя яl atdыq, milis vя mяhkяmя orqanlarы ilя яlaqяsi olan nцfuzlu adamlara mцraciяt, yalvaryaxar etdiksя dя bцtцn sяylяrimiz nяticяsiz qaldы. Xalq arasыnda чox яdalяtli, haqq adamы kimi tanыnan, milisdя xalqыn mяnafeyini qoruyan bir kiшi kimi hюrmяt qazanmыш qonшumuz milisioner Mabud dayыya (Xallы Mabuda, onun цzцndя qara xal olduьuna gюrя hяmyerlilяrindяn bu lяqяbi qazanmышdы) mцraciяt etdik.

Gцcц чatmadы.

Yadыmdadыr, Muxtar яmim o vaxtlar шяhяrdя bюyцk nцfuz sahibi, aьsaqqal, xeyirxah insan kimi tanыnan, hazыrda Milli Mяclisin deputatы olan Яli Mяsimlinin atasы Яhmяd Mяsimovun (шяkililяr ona "Qara dayы" deyirdilяr) yanыna gedяrяk kюmяklik istяdi. Qara dayы kolxoz bazarыnыn ikindяki yemяkxananыn mцdiri idi. Dolu vя saьlam bяdяnli, qeyri-adi tяmkini, aьayanalыьы ilя seчilirdi.O, яlindяn gяlяni edяcяyini vяd etsя dя bir neчя gцndяn sonra heч nя alыnmadыьыnы sюylяdi. Gцnцmцz gюy яskiyя bцkцlmцш, evimizin, ailяmizin sakitliyi pozulmuш, yuxum яrшя чяkilmiшdi. Adяtяn Tяmrazgilin evinin qabaьыndan keчяrяk Nakam kцчяsiylя "Motorun aralыьы"ndan шяhяrя чыxdыьыm halda, indi yolumu dяyiшib яks istiqamяtdя - indiki Sarыtorpaq yolu ilя daha uzaqdan hяrlяnяrяk gedib-gяlirdim.

Mяsumя xala sяhяr aчыlandan qaш qaralana qяdяr ayaьыnы hяyяtimizdяn чяkmir, "gedяni buraxdыrmaьы" tяkidlя tяlяb edir, bizя heч qulaq asmaq belя istяmirdi.

Mяn evdя heч kimя bildirmяdяn шяhяr milis шюbяsinin rяisi Яrzuman Zцlfцqarovun qяbuluna getmяk qяrarыna gяldim. O, xalq arasыnda яdalяtli bir milis rяisi kimi hюrmяt qazanmышdы. Hamы onun yцksяk insani keyfiyyяtlяrindяn, rяhmli vя insaflы olmasыndan aьыzdolusu danышыrdы. Elя bu sюhbяtlяrdяn цrяklяnib rяisin yanыna getmяyя юzцmdя cцrяt tapdыm.

Milis шюbяsi Qurcana чayыnыn sol tяrяfindя, hazыrda Pedaqoji Kollecin (o vaxtlar Pedmяktяbin) yataqxanasыnыn qarшы tяrяfindя, vaxtilя mцsadirя edilmiш ikimяrtяbяli kюhnя xцsusi yaшayыш evindя yerlяшirdi. Nюvbяtчi milisя rяis Я.Zцlfцqarovun yanыna getmяk istяdiyimi bildirdim. O, heч bir sorьu-sual etmяdяn mяni rяisin yanыna buraxdы.

Rяis yaraшыqlы, qara qыvrыm saчlы, чox ciddi sifяtindяn tяbяssцm yaьan gяnc bir insan idi. (sonralar onun hяmin vaxt 34 yaшыnda olduьunu юyrяndim) Mяni яdяb-яrkanla qarшыladы.

Dahi Lev Tolstoy yazыr ki, siz insanlarla gюrцшяndя ilk tяsяvvцrя diqqяt yetirin; ilk tяsяvvцr sonralar юzцnц doьruldur. Doьrudan da o, elя ilk gюrцшdя mяnя doьma gяldi, цrяyimi aчыb cцrяtlя fikrimi, gяliшimin mяqsяdini danышdыm, hadisяnin tяfяrrцatыnы olduьu kimi sюylяdim. Mцharibяnin mяni vя qardaшыmы yetim qoyduьunu, atamыn mцharibяdя hяlak olduьunu, anamыn faciяli юlцmцnц ( anam шяhяrin " Hacыnыn tiki" deyilяn mяhяllяsindя yerlяшяn kяlaьayы sexindя kяlaьayы toxuyurdu. 1950 ci ilin bir yaz decяsi gecя nюvbяsindяn qayыdarkяn baш verяn dяhшяtli tufanыn nяticяsindя qыrыlыb yola dцшmцш elektrik naqilinя toxunaraq hяlak olmuшdu. O vaxt mяn 11 yaшыn iчindя idim.) sюylяdim.

Tяmrazыn яlindя tutulan papuшu ona mяnim verdiyimi bildirяrяk onu hяbsdяn azad edib mяni hяbsя almaq barяdя sяrяncam vermяsini xahiш etdim, hяtta yalvardыm... Rяis bir an duruxdu, mяni baшdan-ayaьa sцzяrяk dedi: "Oьul, sюylяdiklяrinin sяmimiliyinя qяtiyyяn шцbhя etmirяm, ancaq sяni hяbs etmяk цчцn mяnim яlimdя heч bir dяlil-sцbut yoxdur, papuш Tяmrazыn яlindя tutulmuшdur. Bir dя ki, iш artыq xalq mяhkяmяsinя gюndяrilmiшdir, sяn xalq hakiminя mцraciяt et". Vя xeyli цrяk-dirяk verdi...Rяisdяn konkret kюmяklik gюrmяsяm dя insani mцnasibяt gюrdцm, dцшdцyцm vяziyyяti anladыьыni hiss etdim. Bu, hяmin vaxt mяnim цчцn чox шey demяk idi.

Elя bil xeyli yцngцllяшdim. Я.Zцlfцqarov haqqыnda qeydlяrimi tamamlayarkяn demяliyяm ki, onun sonrakы taleyini araшdыran zaman 1960-cы ildя Шяkidяki vяzifяsindяn irяli чяkilяrяk Azяrbaycan SSR Daxili Ишlяr Nazirliyindя

Олмуш ящвалат

SЯDM (Sosialist Яmlakыnы Daьыdanlarla Mцbarizя) Baш Иdarяsi rяisinin mцavini vя rяisi, CinayяtAxtarыш Иdarяsinin rяisi, 1981-87-ci illяrdя Яdliyyя nazirinin birinci mцavini vяzifяlяrindя iшlяdiyini, sonralar respublika Nazirlяr Kabineti yanыnda Xalq Tяsяrrцfatыnы Иdarяetmя Иnstitutunda pedaqoji fяaliyyяtlя mяшьul olduьunu юyrяndim. Onun qыzы Mehparя xanыmыn dediyinя gюrя atasы yetim bюyцmцш, яzmkarlыьы, tяhsilя, iшinя, vяzifяsinя ciddi yanaшmasы, yцksяk яdяb-яrkanы sayяsindя mяnsяb vя mяnяviyyat zirvяlяrini fяth etmiшdir. Yadigar qoyub getdiyi iki qыz юvladы hazыrda adlы-sanlы hяkim kimi fяaliyyяt gюstяrirlяr. Я.Zцlfцqarov 2009-cu ildя 85 yaшыnda dцnyasыnы dяyiшmiшdir. Я.Zцlfцqarovun Respublikada bir neчя nяsl hцquq-mцhafizя orqanlarы kadrlarыnыn hazыrlanmasыnda da bюyцk xidmяti olmuшdur.

Azяrbaycan Respublikasыnыn Daxili Ишlяr Naziri Ramil Usubov: "Яrzuman Яhmяd oьlunu yцksяk peшяkar, cinayяt-axtarыш iшini dяrindяn bilяn, юzцnя, eyni zamanda tabeчiliyindя olanlara qarшы tяlяbkar, hяm dя qayьыkeш bir rяhbяr iшчi kimi tanыmышam. Яrzuman Zцlfцqarov ensiklopedik yaddaшa malikdir. Mяnim peшяkar polis zabiti kimi formalaшmaьыmda ideal saydыьыm цч-dюrd iшчidяn biri dя Яrzuman Zцlfцqarov olub. Fяxr edirяm ki, o, mяnim rяisim olub..."

Burada bir hikmяtli kяlamы da yadima salыram: "Nяzakяtlя dцnyanы fяth etmяk olar". Qяtiyyяn шцbhя etmirяm ki, Я.Zцlfцqarovun yцksяk zirvяlяri fяth etmяsindя hяyatыnы hяsr etdiyi sahяni mцkяmmяl bilmяsi ilя bяrabяr, yцksяk яdяb-яrkanы, nяzakяti vя qeyri-adi sadяliyi dя яhяmiyyяtli rol o ynamышdы.

***

Яhvalatыn ardыnы nяql edirяm. Ertяsi gцn sяhяr xalq mяhkяmяsinin sяdri Иlyas Sadыqovun qяbuluna getdim. O vaxtlar mяhkяmя indiki Yanыx Mяscidin aшaьы tяrяfindя, tяxminяn 50 metrliyindя idi.

Kюhnя iki mяrtяbяli binanыn birinci mяrtяbяsindя dюvlяt bankы, ikinci mяrtяbяsindя isя mяhkяmя yerlяшirdi.Hakim orta boylu, saьlam gюrцnцшlц, enlikцrяk, gцlяrцz bir insan idi. Nюqsansыz, чox sяliqяli (шяkililяr demiшkяn "sirxo") geyinяrdi. Adяti цzrя iшя piyada, Motor mяhяllяsinin qabaьыndan gedяrdi. Mяn onu mцшahidя edяrkяn qяtiyyяtli yeriшinя qibtя edяr, bir dя ki, qorxmazlыьыna mяяttяl qalardыm. Axы o, яn qatы cinayяtkarlar barяsindя hюkmlяr чыxarыrdы. Vя шяxsi tяhlцkяsizliyi barяdя qяtiyyяn narahat olmayan bir qorxmaz insan tяsяvvцrц baьышlayыrdы. Mяhkяmяyя maneяsiz daxil oldum. Burada mцhafizя xidmяti yox idi. Katibяsi hakimin kabinetinя girяrяk qяbuluma razыlыq aldы. Ичяri daxil oldum. Mяni xoш sifяtlя qяbul etdikdяn sonra diqqяtlя dinlяyяrяk o da rяisin dediklяrini tяkrarladы, mяni mцhakimя etmяk цчцn яlindя heч bir яsasыn olmadыьыnы sюylяdi vя яlavя etdi ki, Hikmяt, чox da narahat olma, шяrti cяza verяrik,gedяr, kяrpic zavodunda iшlяyяr, amma bu barяdя hяlяlik heч kяsя bir sюz demя.

Evя qayыtdыqdan sonra rяisin vя xalq hakiminin qяbulunda olaraq hяr шeyi boynuma aldыьыmы Mяsumя xalaya bildirsяm dя o, bunu qяtiyyяn vecinя almadы, яksinя, bir az da qыzышdы, bundan sonra hцcumlara bюyцk qыzы Xatыn da qoшuldu.

Bu arada orduya чaьыrыlmaьыm barяdя hяrbi komissarlыqdan mяktub gяldi vя bu, цmumiyyяtlя,hяyatыmыn dюzцlmяz durumundan xilas yolu, gюydяndцшmя bir xяbяr kimi qarшыladыm. Qohum-qardaш, qonшu qadыnlar mяni orduya yola salmaq цчцn hяrbi komissarlыьыn hяyяtinя gяlmiшdilяr. Onlarыn arasыnda nя Mяsumя xalanы, nя dя qыzы Xatыnы gюrdцm...

Ordudan evя gюndяrdiyim elя birinci mяktubda Tяmrazыn mцqяddяratы ilя maraqlanыrdыm. Aldыьыm cavab mяni sakitlяшdirdi - Tяmraza 6 ay icbari (шяrti) iш vermiшdilяr vя o, kяrpic zavodunda fяhlя iшlяmяklя cяzasыnы чяkmяli idi. Hadisяdяn neчя illяr keчdikdяn sonra kinorejissor L.Qaydayыn "Qafqaz яsiri" kinofilmindя mяшhur artistlяr Yuri Nikulinin, Yevgeniy Morqunovun vя G.Vitsinin oynadыqlarы rollarыn qяhrяmanlarыnыn mяhkяmяsindя G.Vitsinin oynadыьы rolun qяhrяmanыnыn mяhkяmя zalыnda qышqыraraq dediyi: "Yaшasыn Sovet mяhkяmяsi, dцnyada яn hцmanist mяhkяmя" sюzlяri yadыma dцшdц...

(Арды 30-ъу сящифядя)

№ 10-11 (133-134), Октйабр-Нойабр 2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.30

П О Е З И Й А

BЦTЮVLЦK HЯSRЯTИ

Nazim HЦSEYNLИ, "Oьuz "Heydяrbabaya salam" poemasыnыn mцяllifi ustad yurdu" qяzetinin Siz vurulduz farsыn шirin dilinя, Hяmrяy olduq, bayramыmыz5 yarandы, Layiq bildiz onu шerin dilinя, Birlяшmяyin yolu isя borandы. redaktoru Heydяrbaba, bizdяn sizя salamlar, Elimizdяn elimizя salamlar, Цzdц xalqы ayrыlыqlar, яlяmlяr...

Xalq юz dяrdin unudarsa-qiyamяt, Mцrgцlяrsя, ya yatarsa-qiyamяt.

Heydяrbaba, xalqыm param-paramdы, Saьalmayan, o qan verяn yaramdы, Yediyimiz чюrяk bizя haramdы, O tay, bu tay birdяn qalxыb durmasaq, Birlяшmяsяk, bir mяmlяkяt qurmasaq.

Heydяrbaba, ayrыlыqlar bitmяzmi, Чяkdiyimiz zцlm-sitяmlяr yetmяzmi, Ah-nalяmiz tanrыmыza чatmazmы, Цrяklяri qяm daьlasыn nя qяdяr, Ellяrimiz yas saxlasыn nя qяdяr?

Heydяrbaba, nя dцшцnцr fяlяklяr, Bitяcяkdir nя vaxt qurьu, kяlяklяr, Partlasыnmы, daha dюzmцr цrяklяr, Bюlцnmцшяm, yaralarыm qan sыzыr, Hissяlяrim, paralarыm qan sыzыr. ...Gцlцstana, Tцrkmяnчaya gяldilяr, Sяnяdlяrя imza atыb gцldцlяr, Vяtяnimi iki yerя bюldцlяr.

Sцmцrdцlяr, taladыlar elimi, Tonqallaрa bяlяdilяr elimi. Иki яsr... Biz gedirik bu yolu, Yox! Deyilik zяmanяnin bir qulu.

Ayaьa qalx, яsarяt yox olmalы, Qovurьatяk qovruluruq hяlя dя, Nя vaxtadяk qalacaьыq tяlяdя? Иllяr юtdц, qяrinяlяr dolandы, Neчя nяsil itdi, farsa calandы, Nя vaxtadяk qapы dышы qalandы Ana dilim, шirin dilim, a qardaш, O юlцncя qoy mяn юlцm, a qardaш.

Heydяrbaba, Tяbriz, Bakы susmasыn, Dayanmasыn, savaшыnы kяsmяsin, Dayaq olsun bir-birinя, чaшmasыn, Biz bir olsaq tanrы da bяxt aчandы, Axыr dцшmяn юnцmцzdяn qaчandы.

Azяrbaycan neчя yerя bюlцndц, Xalqыn qяlbi dяlim-dяlim dяlindi, Шanlы elim yaman gцnя salыndы, Dяrbяnd getdi, Borчalыnы verdilяr, Elimizin чox elini verdilяr. Юlkя шahы Nadir, Qacar olsaydы, Bцtцn xanlar bir sяngяrdя qalsaydы, Cavad xantяk яlя silah alsaydы, Azяrbaycan bюlцnmяzdi heч zaman, Bцtюvlцyц silinmяzdi heч zaman.

O tay, bu tay qяlbi, dili dualы, Bir-birinя qaldы яli uzalы, Яsir olduq, pozammadыq bu halы...

Ellяrimiz gecя-gцndцz aьlayыr, Qara geyir, yцz illяr yas saxlayыr.

Tarixlяrin baxыn keчяn vaxtыna: Azяrbaycan sahib Иran taxtыna, Dцшmяn yazdы ayrыlыьы baxtыna...

Onu pozmaq юzцmцzцn iшidi, Ишimizin birincisi, baшыdы.

Farsistanыn шairlяri чox idi, Sultan Mahmud, sяnin elin yox idi? Юz шairin, doьma dilin yox idi?

Firdovsilяr niyя yazsыn tarixin, Bilmirdinmi цrяyindя nifrяt, kin.

Щикмят ЯБДЦЛЩЯЛИМОВ (Яввяли 29-ъу сящифядя) Bяli, ovuc iчinя sыьan bir cцt papuшa gюrя Tяmraza altы ay icbari iш kяsilmiшdi... Bu gцn tragikomik gюrцnяn bir cцt papuш яhvalat belя sonluqla baшa чatdы. Hяr halda, hakim verdiyi sюzя sadiq qalmышdы. O dюvrцn qanunlarыnыn яsassыz sяrtliyinя vя qeyri-humanistliyinя baxmayaraq, bu qanunlarыn keшiyindя dayanmaq zorunda qalan milis rяisi Я.Zцlfцqarov vя mяhkяmя hakimi И.Sadыqovun tanыmadыqlarы bir yetim yeniyetmяni necя яdяb-яrkanla qarшыladыqlarыna gюrя юmrцm boyu

Xalqыm цчцn dюndц шяrin dilinя: Dilimizi sыxышdыrdы divara, Sinяmizя vurdu neчя min yara.

Bir qяzяlя bir xяzinя verdiniz, Farsca yazmaq шяrtinizi qoydunuz, Dilimizin цrяyini oydunuz, Dцzdц-qoшdu gцndцz-gecя шairlяr, Farsca yazdы neчя-neчя шairlяr.

Manqurtluьu aшыb-daшan шahlarыm, Yad qыzlara eшqi coшan шahlarыm, Farslar ilя qohumlaшan шahlarыm, Baltanыzы kюkцmцzя чaldыnыz, Dilimizi bu hala siz saldыnыz.

Sayяnizdя kimlяr farsca yozmadы?..

Bakыxanov яnяnяni pozmadы, Tariximi1 dцnяn farsca yazmadы?

Tцrkmяnчayda2 bir mцtяrcim oldu o, Bilяn varmы heч aьladы, doldu o? ...Qяzvinя, gah Иsfahana paytaxtы Kючцrdцlяr, apardыlar tac-taxtы, Yatdы, sюndц dilimizin dя baxtы.

Paytaxt Tяbriz - ana dilim var idi, Paytaxt kючdц yeri dilin dar idi.

Tяbriz kimi Иsfahan da, Qяzvin dя, Azяrbaycan шяhяrlяri яslindя.

Farslar ora kючцrцldц hяr gцndя, Dilimiz юz mюvqeyini itirdi, Dюvlяt dili gюrяvini bitirdi.

Tяbrizi dя farslaшdыrmaq mяqsяdi, Bюlцnmяyi daшlaшdыrmaq mяqsяdi, Elimizi tam чaшdыrmaq mяqsяdi: Tehrandan da bax, paytaxtы kючцrцr.

Dilimizi yenя tora dцшцrцr.

Heydяrbaba, dinlя, eшit sюzцmц, Hardan alaq bu dяrdlяrя dюzцmц, Ayrыlыqlar hяdяf seчib bizimi?

Daha bяsdir, sяrhяdlяrdя gюrцшяk, Birlik цчцn цsyan edяk, vuruшaq. ...Ermяnistan-torpaьыmda yarandы, Neчя dяfя qanыmыza boyandы, Yaьы dцшmяn nя doydu, nя dayandы...

Neчя ellяr iшьal oldu, talandы, Yandыrыldы, od-alova bяlяndi. ...Azяrbaycan, Bakы цstц dumandы, Gяlmяsяydi tцrklяr3 durum yamandы, Ellяrimiz baшdan-baшa al qandы, Ermяnilяr tцrk olanы qыrыrdы, Arxasыnda bilinir kim dururdu...

20 Yanvar, Шuшa, Laчыn, Xocalы...

Soyqыrыmы - uшaq, qadыn, qocalы, Qarabaьыn odlanmasы, iшьalы, Xalqыmыzы zяiflяtmяk, яzmяkчцn, O tay, bu tay birliyini pozmaqчцn. ...Иllяr gяlir, hяr yazыmыz yaz olmur, Qяm gяtirir, keflяrimiz saz olmur, Ayrыlыqlar nяdяn, niyя bяs olmur, Gюzlяrimiz yaш чaьlasыn nя qяdяr, Цrяyimiz qan aьlasыn nя qяdяr?

Millяtimi farsdan dюnmя sananlar, Kюkцmцzц bilя-bilя dananlar, Tцrkя dцшmяn, ey mяшяli sюnяnlяr, Tanrы sizi arzunuza yetirmяz, Xalqыm dilin itirmяdi, itirmяz. ...Azadlыьыn bayraьыnы яkdilяr, Mяftillяri, dirяklяri sюkdцlяr4, Bяsdi daha bunca hяsrяt чяkdilяr...

Sonra yenя sinяmizя чюkdцlяr, Sonra yenя dirяklяri яkdilяr, Qayыtdыlar mяftillяri чяkdilяr...

Neчя ildi gediш-gяliш asandы, Birlяшmяksя hяlя xяyal, gцmandы.

Berlin sяddi tarixlяrdя qalыbdы, Vyetnam da birlяшib bir olubdu, Koreya da birliyя qol qoyubdu, Qardaшlaшыb neчя шяhяr birlяшir, Bцtцn dцnya, bцtцn bяшяr birlяшir.

Amerika, Avropa bir olubdu, Afrika da birliyя meyl salыbdы, Birliyi hяm Asиya hяdяf alыbdы, Azяrbaycan niyя hяlя ayrыdыr, Qяrinяlяr verir yelя, ayrыdыr.

Bax, dюrdnala atыn чapыr zяmanя, Azadlыьыn toxmun sяpir zяmanя, Kim itirir, kimi tapыr, zяmanя...

Nя yatmышыq, nюvbя bizim olmalы, Gюzlяyirik nяyi, izin olmalы?

Hey deyirik, bircя biz dя birlяшsяk, Sюylяyirsiz yяqin siz dя: - Birlяшsяk, Bцtюv olub bir sяrhяddя yerlяшsяk...

Hazыr olsaq vяtяn цчцn юlmяyя, Kimin gцcц чatar bizi bюlmяyя?

Tцrkя dцшmяn cяlladlara min lяnяt, Vяtяnimi saldы tora, min lяnяt Чяkяnlяrя xalqы dara, min lяnяt, Cяlladlarыn gюzцn Allah oysun qoy, Elimizя tяpяr, qцvvяt versin qoy. Шяhid sayы, чыxdы hara, min rяhmяt, Ustadыmыz Шяhriyara min rяhmяt, Юzцmцzdя ancaq чarя, min rяhmяt.

Mцbarizя dayanmasыn, durmasыn, Dцшmяnlяr min hiylя, qurьu qurmasыn. ...Yeni ostan? Torpaq yenя bюlцnцr, Bяhanяlяr gяlir юnя, bюlцnцr, Daш dцшяydi belя gцnя, bюlцnцr, Sitяm eli, nisgil eli цzцr hey, Qardaшlarыm belя gцnя dюzцr hey?

Dяfяlяrlя шimшяk kimi чaxdыnыz, Mцstяqillik savaшыna qalxdыnыz, Bir sel kimi meydanlara axdыnыz, Halal olsun Sяttarxana, qardaшlar, Halal olsun Baьыrxana, qardaшlar.

Xalq zцlmяtdя, borandadыr, qardadыr, Ana vяtяn, ana dilim dardadыr, Fяdailяr, mцcahidlяr hardadыr, Чaьыmыzыn qяhrяmanы hanы bяs, Sяttarxanы, Baьыrxanы hanы bяs?

Xiyabani, Piшяvяri tяk oьullar, Niyя susur, чыxsыn юnя harda var, Bяsdi daha zindan, юlцm, tяzyiq, zor, Яzdi sяni sяndяn azlar, millяtim.

Qan fышqыran yaram sыzlar, millяtim. Чяkilsяk dя yцz yol dara, qardaшlar, Hazыr olaq vuruшlara, qardaшlar, Birlяшmяsяk цzlяr qara, qardaшlar, Arazыm, qoy sevinc axsыn suyundan, Gцzgцyя dюn, birlik baxsыn suyundan.

"Heydяrbaba" dastanыnы Шяhriyar Yazdы, dedi чox qцdrяtli dilim var, Ayrыlыqdan qяlbi yara elim var...

Birlik gцnц яziz bayram, gцn olar, Шяhriyarыn arzularы чin olar.

шairimiz Mяhяmmяdhцseyn Шяhriyarыn яziz xatirяsinя "Gцlцstan"ы qanla yazdы Bяxtiyar, Qadaьanы tamam pozdu Bяxtiyar, Tяzyiqlяrя dюzdц, dюzdц Bяxtiyar, Hяdяlяrdяn, юlцmlяrdяn qorxmadы, Mяhbяslяrdяn, zцlцmlяrdяn qorxmadы.

Qorqud цzlц Sяhяnd bяnzяr bir daьa, Nя bir yasaq bildi, nя dя qadaьa, Canыn etdi vяtяn цчцn sadaьa, Чiyinlяrdя elя bil ki, daь getdi, Fяdailяr hцzuruna шax getdi.

Azяroьlu qurban getdi bu yolda, Xяlil Rza bir шяhiddi bu yolda, Sюhrab Tahir mцcahiddi bu yolda, Bюlцmlяrя bir gцn mяzar qazыlar, Bцtюvlцkdяn чoxlu яsяr yazыlar.

Ayrыlыqdan цrяyimiz sanki ney, Tudя, Gцlgцn, Mяmmяd Araz, Sabir bяy,..

Sяslяdilяr birlяшmяyя xalqы hey.

Yaьы dцшmяn qovulmayыb, getmяyib, Yazыlasы dяrdlяrimiz bitmяyib. ...Yaman dцшdцk ayrыlыьыn oduna, Hяsrяt qaldыq bцtюvlцyцn dadыna, Getdi, getdi xainlяrin badыna.

Bцtюv vяtяn parчalandы, bюlцndц, Vяtяn, sinяn neчя yerdяn dяlindi.

Dur ayaьa, Azяrbaycan, yцrцш var, Birliyimiz uьrunda bir vuruш var, Nя dayanmaq, nя dя ki, bir dюnцш var, Чox tezliklя ayrыlыьa son ola, Bцtюvlцyцn dastanlarы yazыla!

Ulu dildir kюkdяn gяlir sяdasы, Yer цzцndя nяki dil var babasы, Bяшяr dili - bцtцn dцnya odasы, Иnsanlыьыn ilkin dili, sцbh dili, Mяnim dilim barыш dili, sцlh dili.

Dяrslяr niyя tцrk dilindя keчilmir, Ana dilli ali mяktяb aчыlmыr, Яsarяtin kюkц niyя uчulmur?

Mяktяblяrdя dяrslяr tцrkcя keчilя, Ana dili шяrbяt kimi iчilя.

Hayыstanы yaxыn bir dost seчmisяn, Ermяnicя neчя mяktяb aчmыsan, Tцrkcя mяktяb fikrindяn hey qaчmыsan, Mяmlяkяtdя tцrkцn sayы farsdan чox, 30 milyon dindaшыna mяktяb yox.

O tay, bu tay юz dilindя danышsыn, Unudanlar doьma dilя dюnцшsцn, Hamы buna yanьы ilя yanaшsыn, Dil olmasa biz bir юlц kimiyik, Ocaqlarыn sюnmцш kцlц kimiyik.

O sяnяdin6 hюkmц hяlя bitmяdi?

Ahlar, tanrыm, gяlib sяnя чatmadы, Qяsbikarы, zцlmkarы tutmadы. Яhalinin yarыsыndan чoxu tцrk, Nя eylяyib, bildir, sяnя axы tцrk?

Heydяrbaba, ayrыlыьa dюzmяyяk, Bir iш gюrяk, bekar-bekar gяzmяyяk, Mяqsяd bяlli, yolumuzu azmayaq, Bцtюvlцyя gedяn yollar aчыlsыn, Юnцmцzdя gцnяш kimi saчыlsыn.

Baьыmsыzlыq mяшяliniz gurlaшsыn , Azяrbaycan bцtюv olsun, birlяшsin, Bir bayraьыn kюlgяsindя yerlяшsin, Onda olar zцlmlяrя tamam son, Onda artar qцdrяtimiz birя on.

Heydяrbaba, qazanmaqчцn vцsalы,

Hamыlыqla pozmalыyыq bu halы, Яsirgяmяk olmaz canы, ya malы.

Nя vaxt ki, biz шяhidliyя hazыrыq, Elя o vaxt vahidliyя hazыrыq.

Niyя цsyan eylяmirik bяs indi, Savaш yolu hamыnыn, hяr kяsindi, Birlik gюrцm, юlцm gedim, bяsimdi, Bizdяn sonra gяlяnlяr bir yaшasыn, O tay, bu tay qalanlar bir yaшasыn.

Birlяшsяk biz чox zяfяrlяr чalarыq, Dцnya цzrя юncцllяrdяn olarыq, Tarixlяrя pozulmaz iz salarыq.

Qazanarыq olanыn on qatыnы, Ucaldarыq Azяrbaycan adыnы.

Ana Tяbriz bюyцk, gюzяl шяhяrdir, Qяdimlяrdяn qanadlanmыш bir yerdir, Hяr юvladы bir igiddir, bir nяrdir, Шяhяrlяrin qoчaьыdыr Tяbrizim, Иnqilablar ocaьыdыr Tяbrizim. Чox dцшmяnя gяrdi sinя Tяbrizim, Цsyan etdi dюnя-dюnя Tяbrizim, Bяnzяr vulkan юncяsinя Tяbrizim, Qalxar xalqыm, zцlmlяri kяs deyяr, Ayrыlыьa, hяsrяtlяrя bяs deyяr.

Heydяrbaba, Bakы, Tяbriz, Яrdяbil, Bцtюvlяшib savaшlara qalxsa el, Dцшmяnlяrin kцrяyini yerdя bil, Юnцmцzdя heч bir qцvvя durammaz, Dцшmяn bizя daha zяrbя vurammaz.

Cяnub, Шimal omuz-omza vermяli, Birlяшmяli, bir mяmlяkяt qurmalы, Bцtюvlцyцn keшiyindя durmalы.

Qяlяbяlяr aьыl ilя чalыnыr, Birlik sovqat verilmяyir, alыnыr. Цzяrindяn kяnarlaшar sis, duman, Ellяrimiz bayram edяr bir azman, Heydяrbaba, цzцn gцlяr o zaman Sevincimiz aшыb-daшar, bir olar, Bakы, Tяbriz qucaqlaшar, bir olar.

Bir юlkяni neчя yerя bюlяrlяr, Цrяyini neчя yerdяn dяlяrlяr, Иmkanlarы olsa tamam silяrlяr, Azяrbaycan , "Durun!" demяk vaxtыdыr, "Dцшmяnlяri vurun!" demяk vaxtыdыr.

Torpaqlarыn parчalandы, Vяtяnim, 7 yerя шaqqalandы, Vяtяnim, Sinяn цstц qыzыl qandы, Vяtяnim, Millяtimin sюzц, sяsi: Bцtюvlцk! Яn birinci vяzifяsi: Bцtюvlцk!

***

2015

1. Abbasqulu aьa Bakыxanov "Gцlцstani-Иrяm" яsяrini farsca yazmышdыr.

2. 1826-cы ildя Rusiya ilя Иran arasыnda baьlanmыш Tцrkmяnчay mцqavilяsindя A.Bakыxanov mцtяrcim olmuшdur.

3. Qafqaz Иslam Ordusunun Nuru paшanыn komandanlыьы ilя 1918-ci ildя Azяrbaycana gяliшinя iшarяdir.

4. 1989-cu ilin 31 dekabrыnda SSRИ ilя Иran arasыndakы sяrhяdlяr azяrbaycanlыlar tяrяfindяn sюkцlmцшdцr.

5. 31 Dekabr Dцnya Azяrbaycanlыlarыnыn Hяmrяylik Gцnц 6. Azяrbaycanыn iki yerя bюlцnmяsini rяsmilяшdirяn "Gцlцstan" mцqavilяsi nяzяrdя tutulur.

B Biir r c cц цt t p pa ap pu uш ш onlara rяьbяt bяslяmiшяm.

Ordudan qayыdanda bцtцn qonшular, qohum-яqrяba gюzaydыnlыьыna gяldilяr. Mяsumя xala, Tяmraz vя Xatыnы gюrmяdim. Onlar mяni baьышlaya bilmяdilяr. Baш vermiш hadisяyя gюrя yenя mяni gцnahkar gюrцrdцlяr.

Hadisяdяn цч ildяn artыq bir vaxt keчsя dя mяn daxildя юzцmц gцnahkar sayыr, xяcalяt yцkцndяn xilas ola bilmir, onlarla цz-цzя gяlmяmяk цчцn yolumu baшqa sяmtdяn salыrdыm. Яlimi цrяyimin цstцnя qoyaraq and iчя bilяrяm ki, altmыш ilя yaxыn tarixi olan o mцdhiш ha-

disяni bu gцn, bu saat qяlяmя alarkяn dя daxilimdяki яzab hissi mяni яzir.

Mяsumя xalanы hяmin hadisяdяn tяxminяn 20 il sonra nяnяmin yas mяrasimindя gюrdцm.

Nяnяmin mяni vя qardaшыmы bюyцdцb яrsяyя чatmaьыmыzda bюyцk zяhmяtindяn danышarkяn qяhяrlяnib aьladыm. Bu zaman Mяsumя xala mяnя tяskinlik verяrяk "ay Hikmяt, sяn bizim цrяyimizi aьlatdыn, kюyrяltdin bizi",- deyib gюzlяrinin yaшыnы sildi... Bu, bizim sonuncu gюrцшцmцz oldu.

Tяmraz avtomobil dяstя-

sindя чilincяr iшlяyirdi. Ailя qurmuш, шяhяrin baшqa bir yerindя ev-eшiyi var idi.

Atalar sюzlяrinin mцdrikliyi, hяr zaman aktuallыьы vя hяyatiliyi adamы heyran qoyur. 1990-cы illяrin ortalarыnda tanыnmыш dюvlяt xadimi vя ictimai-siyasi xadim Sadыq Murtuzayevin sяdrlik etdiyi Respublika Veteran Kooperativ Birliyindя tяxminяn 40 il яvvяl gюrdцyцm xeyirxah hakim И.Sadыqovla rastlaшdыm. O, "Mцbariz" hцquq шюbяsinin rяisi vяzifяsindя iшlяyirdi. Чox az dяyiшmiшdi. Qяtiyyяtli, qцrurlu sifяtini saxlaya bilmiшdi.

Atalarыn doьru deyibmiш ki, daь daьa

rast gяlmяsя dя insan insana rast gяlяr.

Yazыlanlarы xatыrlayaraq qяlяmя almaqda mяqsяdim o dюvrцn ab-havasыnы, юzцnц dцnyada яn demokratik quruluш kimi qяlяmя verяn nяhяng bir dюvlяtin bir cцt kюrpя papuшuna gюrя adamlarыn baшыna mцsibяt aчan qanunlarыnыn mюcvudluьunu gюstяrmяkdir. Bu qanunlar mяni юmrцm boyu bir ailяnin qarшыsыnda xяcalяtli, gюzцkюlgяli yaшamaьa, indinin юzцndя dя mяnяvi яzab чяkmяyimя sяbяb oldu!

May-Иyun, 2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.31

Ниэар МЦЩИДДИНГЫЗЫ (Щясрят) АТА, БИЗИ БАЬЫШЛАМА Qurbanыq biz hяr sюzцnя, Hяyatы юyrяtdin dцzцnя, Bir gцn aь olsaq цzцnя, Ata, bizi baьышlama.

Qaldыn beшik qыraьыnda, Qыzыn sюzцn soraьыnda, Diz чюkmяsяk qabaьыnda, Ata, bizi baьышlama.

Bizя gюrя tяnha qaldыn, Hяm ata, hяm ana oldun, Dяrd чяkdin, vaxtsыz qocaldыn, Ata, bizi baьышlama.

Fikirlяшirsяn sяn yaman, Bizdяn yana чяkmя hicran, Biz sяnя olmasaq qurban, Ata, bizi baьышlama.

ЕТИРАФ Яvvяl oьtru adыndan, Utanыrdыm doьrusu.

Aьыllы sюz oьrayыb, Oldum sюzцn oьrusu. Юzцmцzdяn bюyцyя, Aьыl vermяk dцz deyil.

Aьыl aьыldan цstцn, Bu da adi sюz deyil.

Axы atalar deyib: Alim olmaq asandы, Иnsan olmaq чяtindir.

Mяn dя bu misallarыn, Arxasыnca qaчыram. Иnsan adы almaqчцn, Hяr gцn addыm atыram.

Oьurluqla fяxr edяn, Birinci adamam mяn.

Kaш ki,deyя bilяydim, Mцkяmmяl adamam mяn.

Акиф ЯСЯДУЛЛАЙЕВ

Мустафакамал ИСЛАМОВ ИTИRИLMИШ ETИBAR Bu nя sяs-kцydц salmыsan?

Belя яrkюyцnlцk olmaz, Aьlama bala, aьlama.

Sяn ki юzцn yыxыlmыsan, "Юzц yыxыlan aьlamaz", Aьlama bala, aьlama.

Uшaьы qыnasam da mяn, Юz-юzцmя dцшцnцrяm: Nolaydы, bu etibarы Иtirmяyib biz, belяcя Юmцr boyu saxlayardыq, Юzцmцz dя yыxыlanda Иnsanlara яrk elяyib Uшaq kimi aьlayardыq…

TЯNHA Юz-юzцnя danышan Яl-qolunu uzadыb Gah gцlцb, gah qыzышan Яyni yamaqlы kiшi, Qara qabaqlы kiшi, Dяrdindяn bяhs edirsяn?

Kimdi sяni eшidяn?!

Dяrdindяn pay verirsяn?

Allah kюmяyin olsun, Kimdi dяrdi bюlцшяn?

O vaxt biz uшaq idik, Юnцmцzя чыxanda Sяni sяrsяri sanыb Qorxardыq, чяkinяrdik, Gюstяrяrяk gizlicя Arxanca gцlцшяrdik… Иllяr gяlib юtцшцb, Hяyat bizi dяyiшib. Иndi sяni gюrцrцk Baшqa ruhla, baxышla, Яtraf insanlar ikяn Tяnha olmaq nя imiш - anlayыrыq.

Baьышla!

№ 10-11 (133-134), Октйабр-Нойабр 2015

QАЛДЫ Ay mцhasib, bu bяdbяxt xяstяlяrin Dюшшяk mяsяlяsi nя vaxta qaldы? Ыnventar dalыnca Bakыya gedяn Salamatdы,yoxsa,yataqda qaldы?

Gecяlяr yatmayыr yazыq xяstяlяr Dюшяnib canыna bitlяr,birяlяr Bяdяnindя al qыrmыzы nюqtяlяr Taxta bitlяri dя otaqda qaldы.

Qanla bяzяnibdi bяyaz divarlar Tцklяr цrpяшdirir hяr ahu-zarlar Yadlarыndan чыxыb яsas azarlar Qяdlяri bцkцlцb yumaqda daldы.

Bizdяn umduqlarы insaf,imandы Bitlяrя yem olmaq dяrdi yamandы Eylя dяrdlяrinя яlac amandы Цmid dolu nяzяrlяr haqda qaldы.

Elшir haray чяkib шivяn qopardы Bu dяhшяtlяr rahatlыьыn apardы Чarя цчцn hяr nя desяn tapardы Ыnsanlыq axtarыb soraqda qaldы.

*** Salыb eшqin kяmяndinя o gюzц qarя mяni, Bir bяlaya dцшmцшяm saьaltmaz heч чarя mяni.

O gцlцn hяsrяtilя saralыb solmuш bцlbцlяm Qoymayыn qurban gedяm, yetirin ol yarя mяni.

Pozulub rahatlыьim dяrd чяkirяm gecя gцndцz, Юz шirin dяrdim ilя qoyubdu biчarя mяni.

Sadiqяm юz sevgimя юmrцmцn sonu gяlsя dя Toruna sala bilmяz bir gюzяl dцbarя mяni.

Elшirя zцlm elяyir qяlbimi tam alыb яlя Maral baxышlarilя yaman чяkib darя mяni.

Тябяссцм Яlяsgяr DАВУД ОЬЛУ Yaddaшlarda qalacaq unudulmaz bir zifaf gecяsidi.

Bяylя gяlin qol-boyun ikяn bяyin gюzlяrindя yamyaшыl dairяlяr oynaшdы. Canыnы soyuq tяr basdы. Elя bil gяlin otaьыnыn gur yanan чilчiraqlarы sюndц.

Gюzlяrinя qatы zцlmяt чюkdц.

Bяy arxasы цstя yataьa yыxыldы, yerindя qыvrыlыb, aчыldы. Gюzlяri heyrяt iчindя tavana dikildi.

Son nяfяsdя nя gюrmцшdцsя aьzы da aчыlы qalmышdы.

Gяlin yerindяn dikяldi, isitmяli adamlar kimi titrяdi.

Diшi-diшinя dяyя-dяyя mяlяfяyя bцrцndц. Bяlkя dя hяlя heч kimin eшitmяdiyi яcaib sяslя чыьыrdы. Gяlinin sяsi kяsilяr-kяsilmяz, pяncяrяnin qabaьыndakы nar aьacыnda bayquш uladы. Чыьыrtы vя ulartы sяslяri eyvanda oturan qonaqlarыn qanыnы damarlarыnda dondurdu. Ulartы sяsi tяkrar eшidildi. Heч kim yerindяn tяrpяnmяdi. Bu ara bayquш qonduьu budaqdan uчub getdi. …Toy gцnц, bir daha шeir yazmayacaьыna gяlin and iчmiшdi. Dяftяr-qяlяmini, ilham pяrisini atasы evindя qoyub gяlmiшdi. Mяnim шeirim dя, nяьmяm dя яrim olacaq de-

miшdi. Lakin яrinin юlцmцndяn az keчmiш gяlin andыnы pozdu, dяftяr-qяlяmя, шeirя, qяzяlя kюnцl baьladы. Budaqlarы pяncяrяyя toxunan nar aьacыyla цzbяцz oturdu, gюz yaшlarы iчindя шeirlяr, bayatыlar yazdы.

Yazdыьы misralarda nakam bir qadыnыn цrяk dюyцntцlяri, hычqыrtыlarы eшidilirdi. Яrinin юlцmцylя barышmaq istяmяdiyindяn шeirlяrindяn bir elя bяdbinlik yaьmыrdы. Чцnki o, яrini юlmцш hesab elяmirdi. Cismяn ayrыldыqlarыnы zяnn edirdi. Ruhяn yenя dя яriylя bir yerdя, bir yataqda idilяr. Hяr шey necя vardыsa, elя dя qalmышdы.

Tяkcя gecяlяr шeir yazanda varlыqla yoxluq arasыnda qurduьu "kюrpц" uчurdu. Yalqыzlыьы vя kimsяsizliyi ilя barышыrdы.

Yaza-yaza aьlayыrdы, Yazdыqlarыnы nar aьacыna oxumamыш yatmыrdы.

Gecяlяr gюydя Ay bяdrlяnяndя gяlin яrinin hяsrяtindяn az qala dяli-divanя olurdu. Hяr gцn gedib-gяldiyi qяbirstanlыq elя bil aчыq-aшkar onu sяslяyirdi. Hяmin o gecя dя belя oldu… Sяmada bяdrlяnmiш ayыn iшыьы gяlini "qabaьыna qatыb" biixtiyar qяbirstanlыьa gяtirdi. Orda sыralanmыш baш daшlarы apaydыn gюrцnцrdцlяr. Gяlin o daшlarыn yanыndan kюlgя kimi keчib getdi. Яrinin uyuduьu qяbrя чatdы, ayaq saxladы, hяr gцn olduьu

kimi indi dя baш daшыnы юpdц, yaylыьыyla daшыn hяr tяrяfini sildi, qяbrin цstцndя diz чюkdц, daшы qucaqladы. Gah bяrkdяn, gah sяmirsiz aьladы. Hюnkцrtцsц qяbirstanlыьыn iчindя vя чюlцndяn iшidildi.

Gяlin qucaqladыьы daшdan юzgя heч nя duymur, heч nя gюrmцrdц. Bura haчan gяldiyinin, indi gecяmi, gцndцzmц olduьunun fяrqindя dя deyildi. O, qяbиr daшыnы bяrkbяrk qucaqlamышdы. Elя hey aьlayыrdы. Hяr шeydяn xяbяrsiz qяbrdя yatan яrini sяslяyirdi.

Aьlamaqdan sяsi yavaш-yavaш batыrdы. Daшы qucaqlayan qollarы keyimяkdяydi. Kiminsя ona yanaшdыьыnы, qolundan tutub qяbrdяn kяnara чяkdiyini duydusa da mцqavimяt gюstяrmяdi. Heч baшыnы, qaldыrыb o adamыn цzцnя belя baxmadы. Яlindяki yaш yaylыьы qяbrin цstцnя atыb sяsini kяsdi. Yanыndakы adamla kяlmя kяsmяdяn birbaш evя yollandы.

Hяyяt qapыsыndan iчяri girяndя чюnцb arxasыndakы adama baxdы. Ay iшыьыnda o adamыn цzцnц aшkar gюrdц vя tanыdы.

Bu hяr sяhяr kцчяdя rastlaшdыьы kiшiydi. "Belя elяmяyin xanыm, yaxшы deyil" - deyя o, чыxыb getdi.

Nar aьacы чiчяklяmiшdi. Hava bцrkцlц, rцtubяtliydi.

Gяlin nar aьacыnыn kюlgяsinя sыьыnmышdы. Ичindя gюzя gюrцn-

Tural ADЫШИRИN Dюvran sancdы,qohum sancdы, yad sancdы, Bu dяrdlяrin sancыsыndan doymadыq.

Hяrdяn illяr bir sevincя yol aчdы, Bu sevincin damcыsыndan doymadыq.

Bir sim olduq, qяm dя mizrab bu simчцn, Tanrы юzц qцvvя verdi dюzцmчцn.

Bu arzular qamчы oldu bizimчцn, Arzularыn qamчыsыndan doymadыq .

Baxt gяc baxdы ancaq gюzц giryana , Yaь tapmadыq,чыraьыmыz gur yana.

Arzularыn canlыlarы bir yana, Arzularыn cansыzыndan doymadыq. Цrяyindя haray чяkir fяryadыn, Nя vecinя ha qohumun, ha yadыn Hяm mяst olduq шirinindяn hяyatыn, Hяm dя onun acыsыndan doymadыq

***

Bircя gцlцшlя ki,yaram saьalar, Bяnюvшя gюzцnlя gцlяndя nolar? Яl vursan цzцmdя niшanяn qalar, Gяlib gюz yaшыmы silяndя nolar!

Dяrdim divя dюnцb,mяni daь bilir, Яridir,nя axшam, nя sabah bilir.

Mяn nяlяr чяkirяm bir Allah bilir, Elя sяn юzцn dя bilяndя nolar!

Gedirяm,baшыma saь,sol dolanыr, O aьac dolanыr,bu kol dolanыr.

Bu dцnya bir gцndя min yol dolanыr, Sяn dя bir dolanыb,gяlяndя nolar.

Dяrdimi daшlara bюlцb gedirяm, Axыrыm necяdir,bilib,gedirяm.

Onsuz da vaxt gяlib,юlцb-gedirяm, Sяnin qucaьыnda юlяndя nolar

(ПРИТЧА)

mяz vяlvяlя, zяlzяlя baш verdiyi onun цzцndяn, gюzlяrindяn oxunurdu. Vяlvяlяyя sяbяb hяmin o kiшiydi. Kцчяdя hяr gцn onunla rastlaшmasы vя salamlaшmasы gяlini qorxudurdu. Яlbяttя, bu iшdя gцnahkar o kiшi deyildi. Иlk salamы da o yox, gяlin ona vermiшdi. Яslindя kiшi gяlinя qarшы biganя gюrцnцrdц. Gяlin юzц kiшinin dodaqlarыndakы tяbяssцmц gюrяndя яndiшяlяnir, ayaqlarы яsirdi. Onlar яvvяllяrdя bu kцчяdя rastlaшmышdыlar. Onda gяlin nя o kiшinin цzцnя baxыrdы, nя dя ayaqlarы яsirdi. Hяr шey qяbirstanlыqdakы яhvalatdan sonra baш vermiшdi.

Gяlinin яli hяr iшdяn soyumuшdu. Qяbirstanlыьa da hяrdяnbir, kюnцlsцz gedirdi.

Qяlяm-dяftяri dя яlindяn dцшmцшdц. Иlham pяrisi daha onu шeir yazmaьa sяslяmirdi. Чыrpыnan цrяyi o kiшinin яsarяti altыndaydы. Чыlьыn hisсlяr, duyьular onu gцndя yцz dяfя юldцrцb, dirildirdi. Чarяsizlikdяn, dяrdini gecяlяr nar aьacыna danышыrdы. Bяzяn dя havalы adamlar tяk gah gцlцr, gah da aьlayыrdы.

Gяlin o kiшidяn can qurtarmaqчцn yollar arayыbaxtarыrdы. Qurtuluш yolunu sяmtini dяyiшmяkdя gюrdц.

Xeyli vaxt baшqa yolla iшя gedib, gяldi. Lakin o tяbяs-

sцmцn cazibя dairяsindяn чыxa bilmяdi. O, tяbяssцm gцndцzlяr qяlbinя, gecяlяr yuxusuna girdi. Gяlin nя rahatlыq bildi, nя dя dincяlmяk. Nяhayяt o kiшini dяlicяsinя sevdiyini nar aьacыna etiraf elяdi. Sevgisi onu hяmiшяki vaxtda, hяmiшяki kцчяylя iшя getmяyя tяhrik elяdi. Yarы yolda uzaqdan o kiшinin gяldiyini gюrdц. Tяlaш iчindя addыmlarыnы yavaшыtdы.

Geri qayыtmaq istяdi, bacarmadы. Ayaqlarы aьlыnыn yox, цrяyinin sюzцnя baxdы. Hяsrяtinя, istяyinя doьru addыmladы. Bir azdan onlar rastlaшdыlar vя salamlaшdыlar. Gяlinin sяsi titrяdi. Иstяr-istяmяz ayaq saxladы. Hal-яhval tutdular. Kiшi gцlцmsяdi, gяlinя nяsя dedi.

Gяlin kiшinin nя dediyini yaxшы baшa dцшmяdi. Baxышlarы hяsrяtindя olduьu o tяbяssцmdя iliшib qalmышdы. O, kiшiylя niyя, nяdяn danышdыьыnы bilmяdi.

Sonda kiшiyя dediyi "sяni gюzlяyяcяyяm" kяlmяsi, yayыn bu cыrhacыrыnda gяlinin canыna цшцtmя saldы.

Kiшi gяlinin yanыna gecя gяlmiшdi. Юzцylя bir dяstя gцl, bir dя gяlinin evini yыxan tяbяssцmцnц gяtirmiшdi. Hяr шey zifaf gecяsindяki kimiydi.

Gяlin zifaf gecяsindя geydiyi aь paltarыnы geyinmiшdi. Otaьыn чilчыraqlarы gur yanыrdы. Bircя eyvanda oturub bяyi gюzlяyяn qonaqlar yox idi. Nar aьacыna qonan bayquш da hяlяki ulamыrdы.

Bir azdan otaьыn iшыqlarы sюndц. Buludun arxasыndan чыxan ay, pяncяrяdяn otaьы, qяbirstanlыqda bяyin neчя yerdяn чatlamыш sinя daшыnы iшыqlandыrdы.

ØßÊÈ ØßÊÈ ÁßËßÄÈÉÉßÑÈ № 10-11 (133-134), Октйабр-Нойабр 2015

Гязет 2005-ъи илин август айындан няшр едилир

ТЯБРИК ЕДИРИК

ЕЛАН ЯЗИЗ ОХУЪУЛАРЫМЫЗ!

2015-ъи ил нойабрын 16-да Азярбайъан Мцяллимляр Институту Шяки филиалынын мцяллими, самбо цзря ССРИ идман усталыьына намизяд Мащмуд Гурбан оьлу Ящмядовун 70 йашы тамам олмушдур. Шяки Бялядиййясинин коллективи бцтцн Шякилиляр адындан Мащмуд мцяллими тябрик едир, она мющкям ъан саьлыьы, узун юмцр, щяйатда вя педагожи фяалиййятиндя йени-йени уьурлар арзулайыр.

Azяrbaycan Respublikasы Prezidentinin Sяrяncamыna яsasяn Mяdяniyyяt Ишчilяri Hяmkarlar Иttifaqы Шяki Rayon Komitяsinin sяdri Rяhman Nazim oьlu Mяmmяdov "Яmяkdar Mяdяniyyяt Ишчisi" fяxri adыna layiq gюrцlmцшdцr. Шяки Бялядиййясинин коллективи бцтцн Шяки иътимаиййяти адындан Рящман Мяммядову йцксяк ада лайиг эюрцлдцйц цчцн тябрик едир, она мющкям ъан саьлыьы, даща бюйцк уьурлар арзулайыр.

“ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ” гязетиня 2016-ъы ил цчцн абуня кампанийасы давам едир.

ИНТЕРНЕТ ИСТИФАДЯЧИЛЯРИНИН НЯЗЯРИНЯ: БИЗИМ WEB СЯЩИФЯЛЯРИМИЗ: http://sheki.io.ua http://belediyye.io.ua h t t p : / / b e l e d i y y e . s h e k i . o rg http://sheki-municipality.narod.ru http://issuu.com/shekibelediyyesi http://facebook.com/shekibelediyyesi

“ГАРАБАЬ ДЯРДИ” Бу илин октйабр айында шаир Рамиз Орсярин “Гарабаь дярди” адлы шеирляр топлусу ишыг цзц эюрмцшдцр. Китаба шаирин мцхтялиф иллярдя гялямя алдыьы шеирляри вя ики поемасы дахил едилмишдир. Шаирин шеирляриндян инсан вя дцнйа мцнасибятляри, инсанын аьрылы вя севинсли талейи гызыл

хятля кечир. Инсанын севинъиня вя кядяриня шярик олмаг Рамиз Орсяр шеирляринин ясас мяьзини тяшкил едир. Рянэарянэ мювзулары ящатя едян бу китабын да шаирин охуъулары иля нювбяти эюрцшц кими уьурлу вя йадда галан олаъаьына инанырыг. Китабын юн сюзцнц филолоэийа елмляри доктору Вагиф Йусифли йазмышдыр.

Гязетимизя абуня олмаг цчцн “Азярмятбуатйайым” АСЪ-нин Шяки Шюбясиня, “ГАЙА” мятбуатйайымын Шяки Шюбясиня вя Шяки Реэионал Почт Шюбясиня мцраъият едя билярсиниз.

ХХ ЯСР ШЯКИ ЯДЯБИМЯДЯНИ МЦЩИТИ Бу йахынларда АМЕА Шяки Реэионал Елми Мяркязинин “Фолклоршцнаслыг вя ел сянятляри” шюбясинин апарыъы елми ишчиси, филолоэийа цзря фялсяфя доктору Камил Адышириновун “ХХ яср Шяки ядяби - мядяни мцщити (1900-2000-

ДИГГЯТ!

ъи илляр)” адлы китабынын Ы щиссяси чапдан чыхмышдыр. Кибаб эениш охуъу аудиторийасы цчцн нязярдя тутулмушдур.

Й е н и к и т а б л а р

Тясисчи: Шяки Бялядиййяси Баш редактор: Мурад Нябибяйов

“ЦШЦДЦ ГЯЛБИМИЗ” 2015-ъи илин нойабр айында щямйерлимиз Елчин Солтан оьлу Абдуллайевин “Цшцдц гялбимиз” адлы йени шеирляр китабы чапдан чыхмышдыр.

Эениш охуъу аудиторийасы цчцн нязярдя тутулмуш китабда щяйатын мцхтялиф анларыны тясвир едян бири-бириндян мараглы шеирляр верилмишдир.

Гязетин щазырланмасында Шяки Шящяр Иъра Щакимиййятинин sheki-ih.gov.az вя АзярТАъ-ын азертаэ.эов-аз интернет сайтларындан истифадя олунмушдур.

Редаксийанын цнваны: Шяки шящяри, АЗ5500, М.Я.Рясулзадя пр.182, 2-ъи мяртябя Тел: +(994 24) 244 28 02 Моб: +(994 50) 310 69 57 Е - м а и л : murad.nabibekov@mail.ru

www.issuu.com/shekibelediyyesi

Щесаб нюмряси: Азярбайъан Бейнялхалг Банкынын Шяки филиалы, Код: 805410 ВЮЕН: 9900001881 Мцхбир щесабы: 0137010002944 S.W.И.Ф.Т. БИК ИБАЗАЗ 2Х Шяки Бялядиййяси, Щесаб Но: 33308019449336503266 ВЮЕН 3000086531

Гязет 27 ийул 2005-ъи илдя Азярбайъан Республикасы Ядлиййя Назирлийиндя гейдиййатдан кечиб. Гейдиййат № 1458. Тираж 500. Чапа щазырланыб: 9 декабр 2015-ъи ил Гязет “ЗАМАН-АЗЯР” ММЪ-нын мятбяясиндя чап олунуб.

www.belediyye.sheki.org