Sheki Belediyyesi, No 03-04 (137-138) Mart-Aprel 2016

МЯН ЙАНМАСАМ, СЯН ЙАНМАСАН, НЕЪЯ ЧЫХАР ГАРАНЛЫГЛАР АЙДЫНЛЫЬА?!

ØßÊÈ ØßÊÈ ÁßËßÄÈÉÉßÑÈ Н ew ws sp pa ap pe er r Нe № 3-4 (137-138), Март-Апрел 2016 В Я Т Я Н И М И З И Н Г А Н Л Ы Т А Р И Х И И Ш Ь А Л Е Д И Л М И Ш Т О Р П А Г Л А Р Ы М Ы З ГЯРБИ АЗЯРБАЙЪАН ХАНКЯНДИ ХОЪАЛЫ ШУША ЛАЧЫН ХОЪАВЯНД КЯЛБЯЪЯР АЬДЯРЯ АЬДАМ ФЦЗУЛИ ЪЯБРАЙЫЛ ГУБАДЛЫ ЗЯНЭИЛАН

о оф ф

S SH HE EK KI I

M MU UN NI IC CI IP PA AL LI IT TY Y

Шяки Бялядиййясинин органы

Гязет 2005-ъи илдян няшр едилир

ШЯКИ ШЯЩИДЛЯРИ ИЛЯ ВИДАЛАШДЫ

декабр, 1988 26.12.1991 26.02.1992 08.05.1992 18.05.1992 02.10.1992 02.04.1993 07.07.1993 23.07.1993 23.08.1993 23.08.1993 31.08.1993 29.10.1993

УНУТМАЙАГ!

КЯЛБЯЪЯРИН ИШЬАЛЫНДАН 23 ИЛ КЕЧДИ

Ятрафлы сящифя 2-дя

Vaqif Dяrgahlы: "Ermяnilяr tяxribatlarы davam etdirяr vя iшьal etdiyi яrazilяri tяrk etmяzsя, onlarы hяlя чox "sцrprizlяr" gюzlяyяcяk" "Ermяnistan prezidenti Serj Sarkisyan, elяcя dя bu dюvlяtin yцksяk чinli hяrbi rцtbяlilяri vя mцxtяlif ekspertlяrinin son dюyцшlяrdяn sonra Azяrbaycan Silahlы Qцvvяlяrinin gцcцnц, qцvvяsini, яsgяrinin rяшadяtini etiraf etmяsi hяqiqяtяn dцшmяnin nя qяdяr qorxu vя vahimя iчindя olmasыnы bir daha gюstяrdi vя sцbut etdi".

Mцdafiя Nazirliyinin mяtbuat xidmяtinin rяhbяri polkovnik Vaqif Dяrgahlы Ermяnistanыn hяrbi-siyasi rяhbяrliyinin Azяrbaycanыn gцcц barяdя fikirlяrinя mцnasibяt bildirяrkяn deyib.

"Ordumuz hяqiqяtяn bu gцn юlkя prezidenti, Silahlы Qцvvяlяrin Ali Baш komandanы Иlham Яliyevin vя dюvlяtimizin diqqяt vя qayьыsы ilя hяrtяrяfli яhatя olunub. Silahlы Qцvvяlяrimiz яn mцasir silah-sursat, dюyцш texnikasы, elmin яn son nailiyyяtlяri ilя hazыrlanmыш yцksяk dяqiqlikli dюyцш sursatlarы, dцшmяnlя birbaшa kontaktda olmadan onu uzaq mяsafяdяn mяhv etmяyя qadir olan digяr hяrbi vasitяlяrlя tяchiz edilib.

Silahlы Qцvvяlяrimiz son

DЦШМЯН ЧЮКДЦ: 370 ermяni hяrbчi, 12 tank, 12 zirehli texnika, 15 artilleriya qurьusu mяhv ediliб Aprelin 2-dяn 5-дяк Ermяnistan silahlы birlяшmяlяrinin cяbhя xяttindяki tяxribatlarыnыn qarшыsыnыn alыnmasы nяticяsindя dцшmяnin 370-dяn artыq hяrbi qulluqчusu mяhv edilib.

dюyцшlяrdя dцшmяnя qarшы tяtbiq etdiyi vasitяlяr hяlя hяrbi potensialыmыzda olanlarыn yalnыz cцzi bir hissяsidir. Яgяr ermяni tяrяfi bizя qarшы tяxribatlarы yenя dя davam etdirяrsя vя iшьal etdiyi яrazilяri tяrk etmяzsя, onlarы hяlя чox "sцrprizlяr" gюzlяyяcяk.

Ordumuzun silahlanmasыnda olan dюyцш texnikasы, silah vя sursatlar imkan verir ki, dцшmяnя qarшы daha dяqiq, daьыdыcы gцcя malik vasitяlяrlя onu sцlhя mяcbur edяrяk torpaqlarыmыzыn azad edilmяsini tяmin edяk.

Silahlы Qцvvяlяrimizin, o cцmlяdяn xalqыmыzыn dюyцш ruhu, qяlяbя яzmi yцksяk sяviyyяdяdir vя biz dцшmяnin istяnilяn tяxribatыna layiqli cavab vermяklя bu haqq iшindя onu mяhv edib torpaqlarыmыzы iшьaldan azad etmяklя qяlяbя чalacaьыq!" - deyя, V.Dяrgahlы bildirib.

Мцдафия Назирлийи

Cebhe.info Mцdafiя Nazirliyinin yaydыьы mяlumata istinadяn xяbяr verir ki, aprelin 2-dя gedяn dюyцшlяrdя ermяnilяrя mяxsus 6 яdяd tank, 15-dяk artilleriya qurьusu vя mюhkяmlяndirilmiш mцhяndis qurьularы mяhv edilib, o cцmlяdяn yцzdяn чox hяrbi qulluqчusu юlцb. Dцшmяnlя dюyцшlяrdя Silahlы Qцvvяlяrimizin 12 hяrbi qulluqчusu шяhid olub. Ermяni mюvqelяrinя aviasiya zяrbяlяri zamanы яmяliyyata cяlb olunan 1 яdяd Mi-24 helikopteri dцшmяn tяrяfindяn vurulub vя 1 яdяd tank mina partlayышы zamanы sыradan чыxыb.

Aprelin 3-dяn baшlayaraq Azяrbaycan Silahlы Qцvvяlяrinin cяbhя xяttindя birtяrяfli qaydada dцшmяnя qarшы яks-hяmlя яmяliyyatыnы vя cavab tяdbirlяrini dayandыrmasыna baxmayaraq Ermяnistan tяrяfi vяziyyяti gяrginlяшdirmяkdя davam edib. Dцшmяn tяrяfi itirilmiш mюvqelяrinin geri qaytarыlmasы mяqsяdilя cяbhяnin

яsasяn Aьdяrя-Tяrtяr vя Xocavяnd-Fцzuli istiqamяtlяrindя mюvqelяrimizя hцcum edib vя tяmas xяttinя yaxыn olan yaшayыш mяntяqяlяrini intensiv surяtdя atяшя tutub. Hяmin gцn vя gecя яrzindя aparыlan dюyцшlяrdя ermяnilяr canlы qцvvя vя hяrbi texnika sarыdan чoxsaylы itkilяrя mяruz qalыb.

Dцшmяnlя dюyцшlяrdя Silahlы Qцvvяlяrimizin 3 hяrbi qulluqчusu шяhid olub. Cavab olaraq Azяrbaycan Silahlы Qцvvяlяri dцшmяnin mюvqelяrinя sarsыdыcы zяrbяlяr vurublar. Яks hцcum zamanы ermяni silahlы qцvvяlяrinin 3 tankы vя 30-dяk hяrbi qulluqчusu mяhv edilib. Bundan яlavя, qoшunlarыmыzыn vurduьu dяqiq cavab atяшi ilя dцшmяnin bir batareyasы darmadaьыn edilib. Azяrbaycan Silahlы Qцvvяlяrinin hяyata keчirdiyi qabaqlayыcы tяdbirlяr vя dяqiq vurulan atяш zяrbяlяri nяticяsindя bюyцk itkilяrя mяruz qalan ermяni hяrbi qulluqчularы vahimя iчindя silah-sursatlarыnы ataraq юz mюvqelяrindяn qaчыb, panikada olan dцшmяn geri чяkilib. Daha sonra birlяшmяlяrimizin cavab atяшlяri nяticяsindя ermяni tяrяfinin 170-dяk hяrbi qulluqчusu vя 12 zirehli texnikasы sыradan чыxarыlыb. Bu istiqamяtdя dцшmяnin яn iri hяrbi bazalarыndan biri sa-

yыlan, Aьdяrя шяhяrinя aparan яsas yol цzяrindя vя onun шimalыnda yerlяшяn strateji baxыmdan яhяmiyyяtli Madagiz mяntяqяsindяki hяrbi bazanыn qяrargahы dяqiq zяrbяlяrlя daьыdыlыb.

Aprelin 4-dя axшam saatlarыnda dцшmяnin mцdafiя xяttindя, mцhяndis baxыmdan hazыrlanmыш vя dairяvi atяшяtutma цчцn sяngяrlяrdя yerlяшяn 3 яdяd dюyцш tankы heyяtlя birlikdя atяш gцcц vasitяsilя mяhv edilib. Cяbhяnin XocavяndFцzuli istiqamяtindя yerlяшяn hяrbi birliyimiz dя qarшы tяrяfin atяш vasitяsilя yaшayыш mяntяqяlяrimizя ziyan vurmaq tяhlцkяsini minimallaшdыrmaq mяqsяdilя dцшmяnin 2 яdяd tankыnы heyяtlя birlikdя vя hяrbi яmlakla dolu 5-dяk tяkяrli texnikasыnы sыradan чыxarыblar.

Aprelin 4-ц gцn яrzindя vя aprelin 5-i sяhяr saatlarыnadяk keчirilяn яmяliyyat tяdbirlяri vя cavab atяш zяrbяlфяri nяticяsindя ermяnilяr daha 70 nяfяrяdяk canlы qцvvя sarыdan itkiyя mяruz qalыb, 20-dяk hяrbi texnikasы tam sыradan чыxarыlыb. Bцtцn cяbhя boyu son iki gцn яrzindя dцшmяnlя dюyцшlяrdя igidlik vя rяшadяtlя vuruшan Silahlы Qцvvяlяrimizin hяrbi qulluqчularыndan 16 nяfяri шяhid olub.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ. 2

№ 3-4 (137-138), Март-Апрел 2016

ШЯКИ ШЯЩИДЛЯРИ ИЛЯ ВИДАЛАШДЫ Апрелин 2-дян 6-дяк Гарабаьда торпагларымызын ишьалдан азад олунмасы мягсядиля щяйата кечирилмиш иримигйаслы щярби ямялиййатларда цч няфяр щямйерлимиш Orxan Hцmmяtov, Vцqar Sцleymanov вя Elnur Иskяndяrov гящряманлыг эюстяряряк Шящид олмушлар. Щяр цч Шящидимиз дцнйайа эюз ачдыглары Шякидя дяфн олунублар.

Orxan Hцmmяtov 2011-ci ildя ordu sыralarыna yola dцшяn 1992-ъи ил тявяллцдлц Orxan Hцmmяtov 2012-ci ilin iyulunda hяrbi xidmяti baшa vurub вя щяmin ilin dekabrыnda yenidяn cяbhя bюlgяsindяki hяrbi hissяlяrdяn birindя gizir rцtbяsi ilя xidmяtя baшlayыb.

Dцшmяnin son tяxribatlarы nяticяsindя Tяrtяr rayonu яrazisindя gedяn dюyцшlяrdя qяhrяmancasыna Шяhid olub. Орхан Щцммятов апрелин 5-дя доьулдуьу Киш кяндиндя торпаьа тапшырылыб.

***

Шяhidляримизин dяfn mяrasimляриндя гощумлары вя йахынлары иля йанашы шящяр rяhbяrliyi, Азярбайъан Республикасы Mцdafiя Nazirliyinin, Sяfяrbяrlik vя Hяrbi Xidmяtя Чaьыrыш цzrя Dюvlяt Xidmяtinin rяsmilяri, шяhidляримизин dюyцш yoldaшlarы вя минлярля Шяki sakini iшtirak edibляр. Щяр цч Шящидимиз яsgяrlяrin yaylыm atяшlяri altыnda torpaьa tapшыrыlыb.

Vцqar Sцleymanov Vцqar Sцleymanov 2015-ci ilin iyul айында Sяfяrbяrlik vя Hяrbi Xidmяtя Чaьыrыш цzrя Dюvlяt Xidmяtinin Шяki rayon шюbяsi tяrяfindяn hяrbi xidmяtя чaьыrыlыb.

Doqquz ay idi ki, hяrbi xidmяtdя olan яsgяr son щадисяляр заманы cяbhя bюlgяsindя gedяn dюyцшlяrdя гящряманлыг gюstяrяrяk Шяhidлик зирвясиня уъалмышдыр.

23 йашлы Вцгар Сцлейманов дцнйайа эюз ачдыьы Бюйцк Дящня кяндиндя дяфн олунуб.

"Шяhidlяr юlmяz, Vяtяn bюlцnmяz!", "Vяtяn saь olsun!" шцarlarы ilя кечян иzdihamlы дяфн mяrasimляринdя шяhяr icra hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubov чыxыш edяrяk, Шяhidлярин ailя цzvlяrinя vя yaxыnlarыna rayon ictimaiyyяti adыndan dяrin hцznlя baшsaьlыьы verib. O bildirib ki, bu gцn Azяrbaycanыn gцclц Ordusu vardыr. Mцstяqil Azяrbaycanыn torpaqlarыna gюz dikяn dцшmяn bilmяlidirlяr ki, qцdrяtli milli ordumuz xalqla birlikdя юz torpaqlarыnы azad edяcяk. Mцqяddяs Шяhidlяrin ruhlarы qarшыsыnda hяr kяs vicdan borcunu yerinя yetirmяyя hяr an hazыrdыr. Vяtяn oьullarы Ali Baш Komandan, cяnab Prezidentimiz Иlham Яliyevin яmrini gюzlяyir. Milli Ordumuz qыsa mцddяtdя torpaqlarыmыzы azad edяcяk, dцшmяndяn qisas alacaq. O gцnя чox qalmayыb. Torpaqlarыmыzыn azadlыьы uьrunda Шяhid olan igid oьullarыmыza cяnab Prezidentimiz, dюvlяtimiz tяrяfindяn bюyцk diqqяt gюstяrilir vя bundan sonra da gюstяrilяcяk. Onlarыn qanы yerdя qalmayacaq.

Elnur Иskяndяrov 1989-ъу илдя анадан олан Eлнур Иskяndяrov 2007-ci ilin fevral ayыnda hяrbi xidmяtя чaьыrыlыb. Ali Hяrbi mяktяbi bitirdikdяn sonra, Bakы шяhяrindя N saylы hяrbi hissяdя leytenant rцtbяsi ilя hяrbi xidmяtя baшlayыb. Aprelin 2-dяn 3-я keчяn gecя Tяrtяr rayonu яrazisindя gedяn dюyцшlяrdя qяhrяmancasыna Шяhid olub. Елнур Сцлейманов апрелин 11-дя анадан олдуьу Шяки шящяриндя дяфн олунуб.

Шяки Бялядиййясинин коллективи бцтцн Шяки иътимаиййяти адындан Вятянимизин бцтовлцйц уьрунда ъанларындан кечмиш Шящидляримизин аиляляриня, гощумларына, йахынларына дярин щцзнля баш саьлыьы верир вя Аллащдан сябир диляйир.

Елнур Искяндяровун дяфн мярасиминдян эюрцнтц

Шяkiдяки Heydяr Яliyev Mяrkяzindя ordumuza dяstяk tяdbiri keчirilib

Aprelin 6-da Шяki шяhяrindя yerlяшяn Heydяr Яliyev Mяrkяzindя gяnclяrin iшtirakы ilя Milli Ordumuza dяstяk tяdbiri keчirilib. Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяti ilя Шяki шяhяr Gяnclяr vя Иdman Иdarяsinin birgя tяшkilatчыlыьы ilя keчirilяn tяdbirin яvvяlindя ermяni iшьalчыlarы ilя dюyцшlяrdя qяhrяmancasыna hяlak olan Vяtяn oьullarыnыn xatirяsi bir dяqiqяlik sцkutla yad edilib.

Шurasыnыn sяdr mцavini Mustafa Яhmяdov, Qarabaь Mцharibяsi Veteranlarы, Яlillяri vя Шяhid Ailяlяri Иctimai Birliyi Шяki rayon filialыnыn sяdri Mяmmяdnuru Яzizov vя digяrlяri Azяrbaycanыn iшьal olunmuш яrazilяrindя ermяni silahlы birlяшmяlяrinin tяxribatlarыna Milli Ordumuzun tutarlы cavab vermяsini, dцшmяnin canlы qцvvяsi vя hяrbi texnikasыnы darmadaьыn etmяsini bюyцk ruh yцksяkliyi ilя qarшыlandыьыnы vurьulayыblar.

Tяdbirdя чыxыш edяn Шяki шяhяr Gяnclяr vя Иdman Иdarяsinin rяisi Vцqar Иskяndяrov, Шяki rayon Aьsaqqallar

Чыxышlarda Tяhlцkяsizlik Шurasыnыn iclasыnda Azяrbaycan Prezidenti, Ali Baш Komandan Иlham Яliye-

vin qяtiyyяtli mюvqeyi bir daha diqqяtя чatdыrыlыb. Bildirilib ki, Azяrbaycan юz haqqыnы tяlяb edir vя iшьal olunmuш torpaqlarыnы gцzяшtя getmяyяcяk.

Prezident Иlham Яliyev Tяhlцkяsizlik Шurasыnыn iclasыnda bu barяdя danышarkяn deyib: "...Чalышыrыq ki, mяsяlя sцlh yolu ilя юz hяllini tapsыn. Mяn bunu dяfяlяrlя bяyan etmiшяm, bu gцn dя deyirяm ki, biz mяsяlяni sцlh yolu ilя hяll etmяk istяyirik.

Biz mцharibя istяmirik. Biz istяmirik ki, qan tюkцlsцn. Иstяmirik ki, gяnc insanlar hяlak olsunlar. Biz istяmirik ki, analarыn gюz yaшlarы tюkцlsцn..."

Qeyd olunub ki, son bir neчя gцndя dцшmяn Azяrbaycan яsgяrinin яsl gцcцnц gюrцb. Yцksяk vяtяnpяrvяrlik ruhuna kюklяnmiш hяrbчilяrimiz verilяn tapшыrыqlarыn юhdяsindяn шяrяflя gяlirlяr.

Azяrbaycanыn mцstяqilliyi, яrazi bцtюvlцyц uьrunda canlarыndan keчmiш юlmяz шяhidlяrimizin яziz xatirяsi qяdirbilяn xalqыmыz tяrяfindяn daim hюrmяtlя, ehtiramla yad edilir vя bundan sonra da yad edilяcяkdir.

Beynяlxalq alяmdя dя Azяrbaycanыn haqq sяsinin eшidildiyini deyяn natiqlяr dцnya юlkяlяrini яdalяtli mюvqe tutmaьa sяslяyiblяr.

№ 3-4 (137-138), Март-Апрел 2016

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.3

"Ordumuz xalqыn inamыnы юzцnя qaytardы" Xяyalя SАДЫГОВА, “Zаман-Aзярбайъан”

Aprelin яvvяlindя cяbhяdя baш verяn 4 gцnlцk mцharibяdя Azяrbaycan dцш-mяn mюvqelяrinя aьыr zяrbяlяr endirmяklя цstцnlцk яldя etdi. Bir sыra strateji яhяmiy-yяtli mяntяqяlяrin alыnmasы qarшы tяrяfя Azяrbaycanыn юz torpaqlarыnы iшьaldan azad etmяk iqtidarыnda olduьunu bir daha sцbut etdi.

Юlkяmizin cяbhяdя цstцnlцk яldя etmяsi xalqda da ruh yцksяkliyi yaratdы. Bundan baшqa, vяtяn цчцn canыndan keчяn шяhid яsgяrlяrimizin nяшi bюyцk iftixar hissi ilя qarшыlandы. Belя bir zamanda siyasi dцшцncяsindяn asыlы olmayaraq, hяr kяs birlяшdi, bцtцn xalq bir-birinя dяstяk oldu.

Cяbhяdя яldя edilяn uьurlar hяm dя insanlarыmыzda sanki цmidlяri daha da artыrdы, bir oyanышa sяbяb oldu, mцяyyяn kяsim insanlardakы pessimizm mцяyyяn mяnada sanki aradan qalxdы.

"Xalq uzun mцddяtdir ermяnilяrя cavab vermяk цчцn fцrsяt gюzlяyirdi" "Zaman-Azяrbaycan" qяzetinя mцsahibя verяn sosioloq Яhmяd Qяшяmoьlu artыq uzun mцddяtdir cяmiyyяtin Qarabaь mяsяlяsinin hяllini gюzlяdiyini bildirdi: "Azяrbaycan cяmiyyяti neчя ildir Qarabaь mяsяlяsinin hяllini gюzlяyir. Nя qяdяr sosial sorьu keчirilibsя, hяmiшя istяr yaшlыlar, istяrsя dя gяnclяr Azяrbaycanыn bir nюmrяli probleminin Qarabaь mяsяlяsi olduьunu deyiblяr. Bu, xalq

Яhmяd Qяшяmoьlu цчцn bir namus mяsяlяsidir.

Uzun illяrdir bu mяsяlяdя durьunluq var idi vя xalq gюrяndя ki, bu sahяdя tяrpяniш var, artыq onlarda цmid yarandы. 1987-ci ilin noyabrыndan bяri bu problem mюvcuddur. 30 ilя yaxыndыr bizя qarшы tяtbiq olunan haqsыzlыьa cavab vermяk цчцn fцrsяtimiz yaranыb. Azяrbaycan Rusiyaya birlяшdikdяn sonra ermяnilяr цrяyi istяyяn hяr шeyi edib. Bu neчя ildя ilk dяfя idi ki, ermяnilяrя cavab vermяk цчцn fцrsяtimiz yarandы. Bцtцn bunlar xalqыn daxilindяki milli ruhu oyatdы. Bu-

na gюrя dя insanlar bu mяsяlя яtrafыnda yekdil oldular".

"Hяr bir insanыn davranышыna tяsir edяn 3 mцhцm mяsяlя var. Birincisi, yaшadыьы mцhit, ikincisi, aldыьы informasiya, цчцncцsц isя, mяnяvi dяyяrlяr.

Uzun mцddяtdir юlkяmizdя яmin-amanlыq, sakitlik hюkm sцrцr. Иnsanlar tяhlцkяsiz шяraitdя yaшayыrlar, heч bir qarшыdurma yoxdur. Sakitliyin юzц dя insanlarыn юzlяrini sяrbяst hiss etmяlяrinя шяrait yaratdы. Gяnclяr evdя, mяktяbdя daim яtrafdan Qarabaь haqqыnda eшidir, mяlumat яldя edirlяr. Иnsanlarыn цstцnlцk verdiklяri dяyяrlяr onlarы ruhlandыrыr, daha da qorxmaz edir", - deyя sosioloq vurьuladы.

"Ordumuz цstцn olduьumuzu яyani шяkildя gюstяrdi" Яmяkdar jurnalist Mяzahir Sцleymanзадя xalqыmыzыn be-lя sevincя, birliyя чox ehtiyacы ol-duьunu bildirdi: "Son 20 ildя da-nышыqlar aparыlsa da, xalq bunu mяtbuatdan oxuyub юyrяnirdi. Lakin indi ordumuz цstцn olduьumuzu, gцcцmцzц яyani шяkildя gюstяrdi. Чox qыsa mцddяt юncя юlkяdя devalvasiya ol-

Mяzahir Sцleymanзадя du, manatыn mяzяnnяsi aшaьы dцшdц vя insanlar arasыnda mцяyyяn narazыlыqlar baш qaldыrdы. Xalq юz iqtisadi vяziyyяtindяn шikayяtчi idi. Amma 4 gцnlцk mцharibяdя qazanыlan uьurlar bцtцn bu narazыlыqlarы arxa plana keчirdi. Bu mцddяt яrzindя mцxalifяt qяzetlяrini dя izlяdim vя onlarыn sюylяdiklяri fikirlяrlя tanыш oldum. Шahidi oldum ki, sюhbяt Qarabaь mяsяlяsindяn gedяndя юlkяdя mцxalifяt vя iqtidar problemi yoxdur. Bцtцn xыrda mяsяlяlяr xalqыn iradяsi ilя aradan qaldыrыldы. Elя bir in-

san olmadы ki, bu uьura sevinmяsin".

M.Sцleymanзадя ordumuzun qяhrяmanlыьыnы xalqda ruh yцksяkliyi yaratdыьыnы dedi: "Dцnyanыn heч bir yerindя gюrцnmяmiш bir hadisя idi ki, biz шяhid verdiyimiz цчцn dя sevinirdik. Яvvяllяr bu mяsяlя bir qяdяr narazыlыqla qarшыlanыr, etiraz edяnlяr nяzяrя чarpыrdы. Lakin indi шяhidlяrimizin sayы bir qяdяr чox olmasыna baxmayaraq, insanlar iftixar hissi keчirirdilяr. Ona gюrя ki, xalq o шяhidlяri юzцnцnkц bilir, юvladы, qardaшы olaraq qяbul edirdi. Bu mяnada, demяk olar ki, insanlarda ruh yцksяkliyi yarandы vя xalq Qarabaьыn dцшmяndяn azad olunacaьыna inamla baxыr. Bu inamы da юlkя rяhbяrinin qяtiyyяti, ordumuzun qяhrяmanlыьы, шцcaяti yaratdы. Onlar юlцmцn qabaьыna cяsarяtlя getdilяr. Hяtta cяbhяyя getmяsяlяr belя yaшыndan asыlы olmayaraq, minlяrlя insan kюnцllц surяtdя cяbhяyя getmяk цчцn mцraciяt etdi. Bu inam xalqыmыza lazыm idi. Biz illяrdir bu яhvali-ruhiyyяni gюrmяk arzusunda idik. Ordumuz bizя bu inamы qaytardы. Artыq цstцnlцk bizim яlimizdяdir vя цmid edirik ki, torpaqlarыmыzы geri alanadяk vяziyyяt belя dя davam edяcяk".

Onlarы 3 gцnя юldцrцblяr Rusiyada тапылмыш кцтляви мязарлыгда щямйерлиляримиз дя дяфн олунуб Onlar 1942-ci il 23-26 mart aralарыnda Smolensk vilayяtinin Kuvшinovo-Pitomnik kяndi yaxыnlыьында gedяn dюyцшlяrdя hяlak olublar.

Qohumlarы tapыlmasa, onlar qardaшlыq qяbiristanlыьыnda dяfn edilяcяklяr.

Sяbuhi MЯММЯДЛИ, Лент.аз Иkinci Dцnya Mцharibяsi zamanы Smolensk яtrafыnda dюyцшlяrdя hяlak olan vя indiyяdяk itkin dцшmцш hesab edilяn azяrbaycanlыlarla baьlы yeni mяlumatlar яldя etmiшik. Цmumrusiya Azяrbaycanlыlarы Konqresi Moskva vilayяti цzrя regional шюbяsinin icraчы direktoru Шamil Taьыyevin Lent.az-a gюndяrdiyi sяnяdlяrdя hяmyerlilяrimizlя baьlы daha tяfяrrцatlы mяlumatlar yer alыb. Belя ki, hяmin sяnяdlяrdя azяrbaycanlы dюyцшчцlяrin anadan olduьu yer, yaxыn qohumlarы ilя baьlы qeydlяr яks olunub. Bu mяlumatlar bu adamlarыn hazыrda saь qalan qohumlarыna yardыmчы olmasы цчцn яvяzsiz sяnяdlяrdir.

***

Иkinci Dцnya Mцharibяsi zamanы Smolensk яtrafыnda dюyцшlяrdя hяlak olan bir neчя azяrbaycanlы ilя baьlы mяlumatlar tapыlыb. Lent.az-ыn mяlumatыna gюrя, bu barяdя Цmumrusiya Azяrbaycanlыlarы Konqresi Moskva vilayяti цzrя regional шюbяsinin icraчы direktoru Шamil Taьыyev bildirib. Иcraчы direktorun bildirdiyinя gюrя, hяmyerlilяrimiz 1942-ci il 23-26 mart aralыьыnda Smolensk vilayяtinin Kuvшinovo-Pitomnik kяndi yaxыnlыьыnda gedяn dюyцшlяrdя hяlak olublar. Bu hadisяdяn keчяn 74 il яrzindя onlar itkin dцшmцш sayыlыblar: "Onlar haqda indiyяdяk heч bir mяlumat olmayыb. "Rubej" Axtarыш Birliyinin sяdri Aleksandr Tumanov mяnя zяng edib bildirdi ki, yeni arxivlяr яldя ediblяr vя orada xeyli Аzяrbaycanlыnыn adы var. Aleksandr Tu-

manovun bildirdiyinя gюrя, hazыrda hяmyerlilяrimizin cяsяdlяrinin qalыqlarы adbaad sяliqяylя toplanыb. Biz hяmin qalыqlarы Azяrbaycana da gюndяrя bilяrik. Яgяr bu adamlarыn yaxыnlarы, qohumlarы saьdыrlarsa, mцraciяt etsinlяr.

Dцzdцr, цstцndян чox vaxt keчib, amma yenя dя onlarыn kimisя tapыla bilяr".

Tumanovun dediyinя gюrя, qohumlarы tapыlmasa belя, 9 may Qяlяbя Gцnц яrяfяsindя onlar qardaшlыq qяbiristanlыьыnda dяfn edilяcяklяr.

Biz дя sizя hяmin dюyцшdя hяlak olmuш hяmyerlilяrimizin siyahыsыnы tяqdim edirik. Onlardan kimsя sizin babanыz, atanыz, yaxыn qohumunuz ola bilяr.

Редаксийадан: Сийащыда цч няфяр щямйерлимизин дя адына раст эялдик. Яэяр щямин шяхсляри таныйанлар варса аидиййаты цзря мцраъият едя билярляр.

С С

И И

Й Й

Sultanov Aьasuvar Xankiшi oьlu, 1911, Яli Bayramlы; Иsayev Яшir Kяrim oьlu, 1913, Nuxa (Шяki); Яliyev Шцkцr, 1909, Яli Bayramlы; Sяfяrov Mяhяmmяd Яli oьlu, 1908, Tяrtяr; Sцleymanov Яhmяd, 1907; Astanov Sяmяd, 1917, Tovuz rayonu; Mayыlov Qurbani Xudaш oьlu, 1915, Yardыmlы; Mitayev Orucяli Orucяli oьlu, 1907, Яli Bayramlы; Mяmmяdov Sцleyman Mцslцm oьlu, 1908, Tovuz; Abiyev Hяbibi Qadjamoviч, 1913, Qusar; Sяfяrov Яliqulu, 1909, Яli

А А

Щ Щ

Ы Ы

Bayramlы; Иzbяyov Иbad, 1920; Mustafayev Яli, 1914, Salyan rayonu; Cabbarov Salah Abdul oьlu, 1920, Zяngilan rayonu; Quliyev Яlяkbяr, 1905, Aьdam rayonu; Bяшirov Asяn, 1909, Яli Bayramlы; Qяdimov Qalib Musa oьlu, 1915, Nuxa (Шяki); Aьяmmяdov Hяsяn Haqverdi oьlu, 1916, Qax; Quliyev Sцleyman Mяzi oьlu, 1902; Quliyev Sяrhяd, Яli Bayramlы; Vяliyev Mehralы Aьabala oьlu, 1905, Nuxa (Шяki).

сящ.4

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

Шяki Bяlяdiyyяsinin sяdr mцavini AШ Yerli vя Рegional Hakimiyyяtlяr Konqresinin 30-cu plenar sessiyasыnda iшtirak edib Martыn 22-24-dя Strasburqda Avropa Шurasы Yerli vя Regional Hakimiyyяtlяr Konqresinin "Yerli vя regional sяviyyяdя etika vя шяffaflыq" mюvzusuna hяsr edilmiш nюvbяti 30-cu plenar sessiyasы keчirilib.

Шяки Бялядиййяси сядринин мцавини Эцлназ ханым Саламова Avropa Шurasыnыn Yerli vя Regional Hakimiyyяtlяr Konqresinин 30-ъу пленар сессийасында чыхыш едяркян Sessiyada Шяki Bяlяdiyyяsinin sяdr mцavini, Avropa Шurasыnыn Yerli vя Regional Hakimiyyяtlяr Konqresindя Azяrbaycan nцmayяndя heyяtinin цzvц Gцlnaz Salamova da iшtirak edib.

Sessiyada mцzakirя olunan mяsяlя ilя baьlы G.Salamova чыxыш edяrяk aшaьыdakыlarы toplandы iшtirakшыlarыnыn nяzяrinя чatdыrmышdыr:

siyaya imkan yaradan hallar aradan qaldыrыlsыn, iqtisadiyyatыn gцclяnmяsinя tюhfя versin. Azяrbaycan prezidenti cяnab Иlham Яliyev bцtцn bunlarы dцшцnяrяk uzaqgюrяnliklя 2015-ci ildя bir neчя sяrяncam imzalamышdыr. Belя ki, 2015-ci ildя sahibkarlыq sahяsindя aparыlan yoxlamalrыn 2 il mцddяtinя dayandыrыlmasы, lisenziyalarыn sayыnыn azaldыlmasы vя verilmя prosesi-

Yaqub Mahmudov: "Шяki Иpяk Kombinatыnыn fяaliyyя tini canlandыrmaq lazыmdыr".

"2015-ci il Azяrbaycan vя xalqыmыz цчцn яn чяtin il idi. Ancaq stabilliyin saxlanыlmasы bizim цчцn яn uьurlu haldыr".

Publika.az xяbяr verir ki, bu fikirlяri Milli Mяclisin мартын 15-дя keчirilяn plenar iclasыnda чыxышы zamanы millяt vяkili, akademik Yaqub Mahmudov bildirib. Миллят вякили deyib ki, Nazirlяrin regionlara gedяrяk insanlarla gюrцшmяsi, yarmarka xidmяtinin geniшlяndirilmяsi, "ASAN Xidmяt"in fяaliyyяti mцsbяt haldыr. Onun sюzlяrinя gюrя, hazыrda digяr bюlgяlяrdя olduьu kimi, deputat seчildiyi Шяki rayonunda da bюyцk iшlяr gedir: "Buna sяbяb prezidentin Шяkiyя bяslяdiyi mцnasibяtdir. Son illяr prezident yeddi dяfя Шяkiyя sяfяr edib. Baш nazir dя buradadыr. Fцrsяtdяn istifadя edib demяk istяyirяm ki, Шяki Иpяk Kombinatыnыn fяaliyyяtini canlandыrmaq lazыmdыr. Burada minlяrlя insan iшlяyirdi. Sovet vaxtы Шяkidя tяyyarя meydanы fяaliyyяt gюstяrirdi. Gцndя 3-4 tяyyarя reysi olurdu. Шяkidя Heydяr Яliyev Mяrkяzi, Bayraq Meydanы, Gяnclяr Evi yoxdur.

Daha doьrusu iшlяr yarыmчыq qalыb. Mяncя bu iшlяri davam etdirmяk lazыmdыr.

Abid Шяrifov Шяkiyя sяfяr etdi, 650 yeni

Bu barяdя ticarяt mяrkяzinin aчыlышыnda mяlumat verilib. Шяhяr rяhbяrliyi vя ictimaiyyяt nцmayяndяlяrinin iшtirak etdiyi mяrasimdя чыxыш edяn icra hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan

nin sadяlяшdirilmяsi vя. s. Bцtцn istiqamяtdя aparыlan antikorrupsiya islahatlarы iqtisadiyyatыmыzы mяqsяdyюnlц kяnar mцdaxilяdяn qorumaьa imkan vermiшdir.

Antikorrupsiya ilя яlaqяdar islahatlar arasыnda Azяrbaycan Prezidentinin tяшяbbцsц ilя yaradыlan "Asan xidmяt"-in xцsusi yeri var. Dцшцnцlmцш siyasяt, hяr bir istiqamяt цzrя dцzgцn addыmlarыn planlaшdыrыlmasы nяticяsindя "Asan xidmяt" bu gцn Azяrbaycanda uьurlu bir model kimi tanыnыr. Asan xidmяt Azяrbaycan brendidir. Dцnyada belя xidmяtlяrя bюyцk ehtiyac var."

Йагуб Мащмудов iш yer aчыldы. Яhali prezidentin apardыьы siyasяtdяn, xцsusilя son islahatlardan razыdыr. Hяqiqяtяn dя bizim sosial iqtisadi siyasяtimizdя aktivlяшmя olmalыdыr. Bu iш gedir. Fikrimcя, 2015-ci ildя hюkumяt yaxшы iшlяyib".

Vasif HЯСЯНЛИ, Publika.az

Шяkidя yeni aчыlan ticarяt mяrkяzindя 1500-dяk iш yeri yaradыlacaq Шяki шяhяrinin Salman Mцmtaz kцчяsindя yeni istifadяyя verilяn ticarяt mяrkяzi tam gцcц ilя fяaliyyяt gюstяrdikdя burada 1500dяk iш yerinin aчыlmasы nяzяrdя tutulur.

"Azяrbaycanda korrupsiyaya qarшы mцbarizя dюvlяt siyasяtinin prioriteti olmuш vя Azяrbaycanыn antikorrupsiya tяcrцbяsi regionda innoativ xarakteri ilя seчilmiшdir. Belя ki, 10 il яrzindя korrupsiyaya qarшы sяmяrяli mцbarizя цчцn beynяlxalq standartlara cavab verяn qanunvericilik, ixtisaslaшmыш institusional qanunlar, elektron hюkumяt infrastrukturu, Asan xidmяt tяcrцbяsi vя milli iqtisadiyyatыmыzы stimullaшdыran qanunlar qяbul edilmiшdir. Qeyd etmяk lazыmdыr ki, korrupsiya ilя mцbarizяdя yalnыz inzibati цsullar kifayяt etmir, iqtisadi шяrtlяr dя яldя olmalыdыr ki, korrup-

№ 3-4 (137-138), Март-Апрел 2016

Usubov bildirib ki, dюvlяtimizin baшчыsыnыn tapшыrыьыna uyьun olaraq, hяr yerdя olduьu kimi, Шяki rayonunda da яhalinin mяшьulluьunun tяmin edilmяsi, yeni iш yerlяrinin yaradыlmasы istiqamяtindя davamlы tяdbirlяr hяyata keчirilir. Diqqяtя чatdыrыlыb ki, tяkcя 2016-cы ilin яvvяlindяn rayonda 700-dяk yeni iш yeri aчыlыb. Yeni istifadяyя verilяn bu ticarяt mяrkяzindя dя 1500 nяfяrя yaxыn sakin iшlя tяmin olunacaq.

Mяrasimdя obyektin sahibi, iш adamы Rцfяt Иbrahimov чыxыш edяrяk юlkяmizdя sahibkarlыьыn inkiшafыna gюstяrilяn qayьыya gюrя шяkili sahibkarlar adыndan Prezident Иlham Яliyevя minnяtdarlыьыnы bildirib.

Ticarяt mяrkяzindя avtomobillяrin saxlanmasы цчцn dayanacaq da inшa edilib. Яraziyя asfalt юrtцyц dюшяnib, kommunikasiya xяtlяri quraшdыrыlыb.

№ 3-4 (137-138), Март-Апрел 2016

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.5

Мilli tяhlцkяsizlik orqanlarыnыn яmяkdaшlarы peшя bayramларыны гейд етмишляр Шяkidя milli tяhlцkяsizlik orqanlarы яmяkdaшlarыnыn peшя bayramы гейд олунмушдур.

Martыn 28-dя Dюvlяt Tяhlцkяsizliyi Xidmяtinin Шяki шяhяr шюbяsindя Azяrbaycanыn milli tяhlцkяsizlik orqanlarыnыn яmяkdaшlarыnыn peшя bayramы gцnц mцnasibяtilя tяdbir keчirilmiшdir.

Tяdbir iшtirakчыlarы яvvяlcя цmummilli lider Heydяr Яliyevin Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin binasы qarшыsыnda ucaldыlmыш abidяsi юnцnя gцl dяstяlяri dцzmцш, xatirяsini ehtiramla yad etmiшlяr. Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin vя hцquq mцhafizя orqanlarыnыn rяhbяr iшчilяrinin iшtirak etdiklяri tяdbirdя

Dюvlяt Tяhlцkяsizliyi Xidmяtinin Шяki шяhяr шюbяsinin rяisi Шahniyar Axundov Azяrbaycan tяhlцkяsizlik orqanlarыnыn keчdiyi чяtin vя шяrяfli yoldan danышmышdыr.

Vurьulanmышdыr ki, mцstяqilliyimizin bяrpasыndan sonra milli tяhlцkяsizlik orqanlarыnыn yenidяn formalaшmasыnda xalqыmыzыn цmummilli lideri Heydяr Яliyevin mцstяsna rolu olmuшdur.

Ulu юndяr Heydяr Яliyevin sayяsindя 1964-ci ildяn sonrakы dюvrdя bu orqana milli kadrlarыn cяlb olunmasы geniш vцsяt almaьa baшlamышdыr.

Tяdbirdя чыxыш edяn Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяti baшчыsы Elxan Usubov шюbяnin яmяkdaшlarыnы peшя bayramы gцnц mцnasibяtilя tяbrik etmiш, onlara gяlяcяk fяaliyyяtlяrindя uьurlar arzu-

Mяdяt Quliyev: "DTX-nin gюrцlяsi iшlяri чoxdur"

lamышdыr. Qeyd olunmuшdur ki, Prezident Иlham Яliyevin diqqяt vя qayьыsы sayяsindя hazыrda milli tяhlцkяsizlik orqanlarыnыn fяaliyyяtindя keyfiyyяtcя yeni mяrhяlя baшlanmышdыr.

Sonra шюbяnin xidmяtdя fяrqlяnmiш bir qrup яmяkdaшыna Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin Fяxri Fяrmanlarы vя qiymяtli hяdiyyяlяr tяqdim edilmiшdir.

"DTX-nin яmяkdaшlarы цzяrinя dцшяn vяzifяlяrin mяsuliyyяtini dяrindяn dяrk edir. Peшя bayramы яrяfяsindя Azяrbaycan Respublikasы Prezidentinin sяrяncamы ilя ali hяrbi rцtbяnin verilmяsi vя digяr mцkafatlar tяhlцkяsizlik orqanlarыna olan diqqяtin daha bir parlaq tяzahцrцdцr". Бu fikirlяri Azяrbaycanыn tяhlцkяsizlik orqanlarыnыn yaranmasыnыn 97ci ildюnцmц mцnasuibяыtilя keчirilяn tяntяnяli tяdbirdя Dюvlяt Tяhlцkяsizlik Xidmяtinin rяisi, general-leytenant Mяdяt Quliyev sюylяyib.

Xidmяt rяisi bildirib ki, юlkяmizin maraqlarыna qarшы tяhdidlяrin vaxtыnda aшkar edilяrяk mцvafiq qabaqlayыcы tяdbirlяrin gюrцlmяsi, dюvlяtчiliyin vя tяhlцkяsizliyin qorunmasы vя mюhkяmlяndirilmяsi sahяsindя ardыcыl fяaliyyяt gюstяrilir. O, DTX-nin qarшыsыnda bюyцk vяzifяlяrin qoyulduьu, gюrцlяsi iшlяrin чox olduьu vurьulanыb, cinayяtkarlыqla mцbarizя, sabitliyin vя tяhlцkяsizliyin etibarlы tяmin edilmяsi цzrя mцvafiq dюvlяt vя hцquq-mцhafizя orqanlarы ilя mюvcud olan sыx vя iшgцzar яmяkdaшlыq яlaqяlяrinin bu vяzifяlяrin dя юhdяsindяn uьurla gяlmяyя imkan verяcяyi diqqяtя чatdыrыlыb.

Tуркустан.info

Azяrbaycan tarixindя mцhцm yer tutan xanlыqlar dюvrц mяhz Шяki xanlыьыnыn mцstяqillik qazanmasыndan sonra baшlayыb. Bu tarixin bцnюvrяsini qoyan шяxs isя Шяki xanы Hacы Чяlяbi xan olub. Чяlяbi xanыn hяm sяrkяrdя kimi, hяm dя bir siyasяtчi kimi atdыьы addыmlar tariximizdя silinmяz iz buraxыb. Onun nяvяsi Mяhяmmяdhцseyn xan Mцшtaqыn da Шяki цчцn mцstяsna xidmяtlяri olub. Maraqlы burasыdыr ki, belя bir tarixi шяxsiyyяtlяrin qяbirlяrinin yoxa чыxmasы barяdя mцxtяlif mцlahizяlяr mюvcuddur. Ona gюrя dя bu dюvrцn daha mцfяssяl шяkildя araшdыrыlmasыna ehtiyac var. Шяkinin Yuxarыbaш Dюvlяt TarixMemerlыq Qoruьu яrazisindя yerlяшяn XVЫЫЫ яsrя aid Xan qяbiristanlыьыnda Шяkinin mцxtяlif illяrdя siyasi hяyatыnda rol oynamыш xan nяslinin nцmayяndяlяrinin qяbirlяri mюvcuddur. Burada Hacы Чяlяbi xanыn oьlu Aьakiшi bяy, Шяkiyя xanlыq etmiш Mяhяmmяdhяsяn xan, Яbdцlqяdir xan, Fяtяli xan, Kяrim aьa Fateh, Mustafa aьa Шuxi kimi tarixi шяxsiyyяtlяrin qяbrinя rast gяlmяk olar. Ancaq bu qяbiristanlыqda iki mяzar яskikdir - Hacы Чяlяbi xan vя Mяhяmmяdhцseyn xan Mцшtaqыn... Bizi bir mяsяlя dцшцndцrmяyя bilmяz. Necя olur ki, mяhz bu iki шяxsiyyяtin mяzarы yoxa чыxa bilяr? Gюrяsяn, bu bir tяsadцfdцrmц, yoxsa vaxtilя чar Rusiyasы tяrяfindяn yцrцdцlmцш siyasяtin nяticяsidir. Bцtцn tarixi kitablarda Hacы

Mяzarы bilinmяyяn Шяki xanlarы Чяlяbi xanыn 1755-ci ildя dцnyasыnы dяyiшdiyi barяdя faktlar var. Ancaq onun nяшinin sonrakы aqibяti, harada basdыrыlmasы barяdя heч bir mяnbяdя qeydя rast gяlinmяyib. Mцlahizяlяrя яsasяn, xanlыq daxilindя baш verяn mцnaqiшяlяr, taxt-tac uьrunda varislяr arasыnda gedяn mцbarizя bu iki шяxsiyyяtin mяzarlarыnыn daьыdыlmasыna sяbяb ola bilяr. Tarixdяn dя bяllidir ki, 1806-cы ildяn etibarяn Шяki Rusiya чarlыьыnыn tяyin etdiyi xanlar tяrяfindяn idarя edilib. Иlk xan isя xoylu Cяfяrqulu xan olub vя o Xoydan gяlяrkяn юzц ilя 1000 ailя gяtirib ki, bunlarыn da 550-si ermяni ailяlяri olub. Bu ailяlяr Шяkinin mцxtяlif яrazilяrindя yerlяшdirilib.

Ona gюrя dя bu iшdя ermяni barmaьыnы da istisna etmяk olmaz. Шяki xanы Hacы Чяlяbi xan bizя шanlы tarix, Mяhяmmяdhцseyn xan Mцшtaq isя tarix durduqca qцrrяlяnяcяyimiz Xan sarayыnы miras qoyub gedib. Bяs biz onlar цчцn nя etmiшik? Lap deyяk ki, юzцmцzц vaxtilя чar Rusiyasыnыn yцrцtdцyц mяnfur siyasяtlя aldatdыq. Bяs xaricdяn gяlяnlяr?

Hяr il minlяrlя turist юlkяmizя gяlir. Bir tarixчi turist dя gяlib Xan sarayыna baxdыqdan sonra bu sarayы inшa etdirяnin qяbrini bizdяn soruшsa nя cavab verяcяyik? Yaxud da bir gцrcц yuxudan durub dedi ki, "Ay hяzяrat, Чяlяbi xan mц-

sяlmanlыьы qяbul etmiш gцrcцdцr, qяbri dя lap Tiflisin gюbяyindя!" ... Necя deyяrlяr, "burda Kяrяmi aьlamaq tutur." Bax onda daш atыb, baшыmыzы tutacaьыq ki, Hacы Чяlяbi xalis mцsяlmandыr, юzц dя vaxtilя Sяfяvi hюkmdarы Ы Tяhmasibin baшыnы kяsdiyi Dяrviшmяhяmmяd xa-

nыn nяslindяndir.

Yoldaшlar, gяlin tariximizя sahib чыxaq ki, kimlяrsя tariximizi юzцnцnkцlяшdirmяyя чalышdыqdan sonra nяlяrisя dцnyaya sцbut etmяyя чalышmayaq.

Kanal S

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ. 6

№ 3-4 (137-138), Март-Апрел 2016

Mяtbuat mцkafatlarы Шяkidя tяqdim olunacaq Мещпаря СУЛТАНОВА, Анкара

Novruz tяntяnяsi okeanыn o tayыndan duyulacaq Azяrbaycanla yanaшы bir чox tцrk-mцsяlman юlkяlяrinin dя qяdim irsi olan Novruz bayramы son illяr bu юlkяlяrin coьrafiyasыndan kяnara чыxaraq Avropa, hяtta uzaq Amerikada da qeyd olunmaqdadыr. Xцsusilя 2009-cu ildя Novruzun UNESCO-nun qeyrimaddi mяdяni irs siyahыsыna daxil edilmяsi vя 2010-cu ildя BMT Baш Mяclisi tяrяfindяn 21 martыn Beynяlxalq Novruz Gцnц elan olunmasыndan sonra bayram bяшяri miqyas qazanыb.

Bu iшdя Beynяlxalq Tцrk Mяdяniyyяti Tяшkilatы - TЦRKSOY-un rolunu ayrыca vurьulamaq gяrяkdir. 2010-cu ilin UNESCO tяrяfindяn "Mяdяniyyяtlяrin Yaxыnlaшmasы Иli" elan edilmяsi ilя яlaqяdar TЦRKSOY Baш katibliyinin tяшяbbцsц vя bu quruma цzv dюvlяtlяrin nцmayяndя heyяtlяrinin iшtirakы ilя UNESCOnun vя Avropa Шurasыnыn qяrargahlarыnda - Parisdя vя Strasburqda ilk dяfя Novruz bayramыnыn tяqdimat mяrasimlяri keчirildi. Hяmin ildяn bu яnяnя hяr il tяkrarlanыr.

TЦRKSOY-un baш katibi Dцsen Kaseinovla budяfяki sюhbяtimizdя ilk mюvzu Novruz oldu. Baш katib bu il dя tяшkilat tяrяfindяn Novruz bayramыnыn hяm Tцrkiyяnin bir sыra шяhяrlяrindя, hяm dя Amerikada qeyd olunacaьыnы bildirdi. Юtяn illяrdя Novruzun TЦRKSOY-a цzv юlkяlяrin iшtirakы ilя NyuYorkda, BMT-nin mяnzil-qяrarga-hыnda qeyd olunduьunu xatыrladan D.Ka-seinov bu il dя okeanыn o tayыnda цч konsert proqramыnыn nяzяrdя tutulduьunu bildirdi: "TЦRKSOY Daimi Шurasыnыn юtяn ilin noyabrыnda Tцrkmяnistanыn Mяrv шяhяrindя keчirilяn toplantыsыnda belя bir qяrar qяbul etdik ki, 2016-cы il яrzindя tцrk respublikalarыnыn mцstяqilliyinin 25

TЦRKSOY bu il dя bayramla baьlы geniш tяdbirlяr proqramы hazыrlayыb illiyi ilя baьlы yubiley tяdbirlяrindя biz dя tяшkilat olaraq iшtirak edяk. Eyni zamanda belя qяrara gяlmiшik ki, Amerikada keчirяcяyimiz Novruz bayramыnы tцrkdilli dюvlяtlяrin mцstяqilliyinin yubileyinя hяsr edяk. Dцшцnцrяm ki, tцrk dцnyasыnыn yeni ilini - Novruzu simvolik olaraq elя 25 illiklя baшlayaq. Biz bu yubiley ilindя bayramыmыzы dцnyanыn яn bюyцk tяшkilatы olan BMT-nin qяrargahыnda, yцksяk sяhnяlяrdя qeyd edяcяyik".

Tцrkiyяnin 18 шяhяrindя Novruz шяnliklяri TЦRKSOY-un tяшяbbцsц ilя 2011-ci ildяn bяri Novruz bayramы gцnlяri Tцrkiyяnin bюyцk шяhяrlяrindя dя tяntяnяli tяdbirlяrlя qeyd olunur.

2013-cц ildя TЦRKSOY-un 20 illiyi mцnasibяtilя Tцrkiyяnin 20 шяhяrindя bayram tяdbirlяrinin tяшkil olunduьunu deyяn baш katib bunun яn bюyцk tarixi marшrut olduьunu dilя gяtirdi: "Яgяr яvvяllяr Novruz yalnыz Ankara vя Иstanbulda qeyd olunurdusa, biz onun miqyasыnы getdikcя daha da geniшlяndirdik. Builki Novruz tяdbirlяrinя tцrk dцnyasыndan gяlяn incяsяnяt ustalarыnыn iшtirakы ilя Иstanbulda, Tцrk Ocaqlarыnda start verяcяyik. Sonra isя Ankaradan baшlayaraq Tцrkiyяnin 18 шяhяrindя bayram шяnliklяri baш tutacaq. Builki bayram tяdbirlяrindя tцrk dцn-yasыndan 200-я yaxыn incяsяnяt nцma-yяndяsi ilя tяmsil olunacaьыq. Biz onlarы 18 шяhяr цzrя 4 qrupa bюlяcяyik. Belя-liklя, bayram havasы bцtцn Tцrkiyяni яha-tя edяcяk".

Mяtbuat mцkafatlarы Шяkidя tяqdim olunacaq Яnяnяvi olaraq TЦRKSOY hяr il tцrk dцnyasы mяdяniyyяtinin dцnyada tanыdыlmasыnda xidmяtlяri olan mяtbuat nцmayяndяlяrinя mцkafatlar tяq-

dim edir. Hяr il tяшkilatыn mяnzil-qяrargahыnыn yerlяшdiyi Ankarada gerчяklяшяn mцkafatlandыrma mяrasimi bu il ilk dяfя Azяrbaycanda olacaq. Aprelin 28-dя Шяkidя "Tцrk dцnyasыnыn mяdяniyyяt paytaxtы" ilinin tяntяnяli aчыlыш mяrasimi чяrчivяsindя baш tutacaq tяdbirя bir чox юlkяlяrdяn mяtbuat nцmayяndяlяri vя qonaqlar qatыlacaq.

Tяdbirin Шяkinin tanыdыlmasы baxыmыndan яhяmiyyяtindяn danышan D.Kaseinov tцrk dцnyasы media mяnsublarыnыn bu vяsilя ilя hяm шяhяri gяzяcяklяrini, sonra isя tяяssцratlarыnы qяlяmя alacaqlarыnы bildirdi: "Юz nюvbяsindя шяhяr sakinlяri dя tцrk mяdяniyyяtini daha yaxыndan tanыyacaqlar. Шяki kiчik шяhяr olmasыna baxmayaraq, юz tarixi, tяbii gюzяlliyi ilя turizm potensialыna malik bir mяkandыr. Biz bu tяdbirlя шяhяrin turizm imkanlarыnыn tяbliьatыnы da gцclяndiririk ki, o daha da canlы turizm mяrkяzinя чevrilsin".

Qarшыda hansы planlar var?

Sюhbяt яsnasыnda TЦRKSOYun yaxыn planlarыndan da sюz aчan baш katib bildirdi ki, юz tяшяbbцsц ilя Ankarada keчmiш SSRИ-nin tцrkdilli respublikalarыnыn mцstяqillik яldя etmяlяrinin 25 illiyinя hяsr edilmiш festival keчirmяk niyyяtindяdir: "Bununla яlaqяdar oktyabrda konsert dцzяnlяmяyя hazыrlaшыrыq. Biz tяdbirlяrimizi mцxtяlif юlkяlяrdя keчiririk. Bu il bu siyahыya Balkan юlkяlяri - Serbiya, Bosniya vя Herseqovina da daxil oldu. Ona gюrя ki, TЦRKSOY hяr yerdя, hamы ilя iшlяyir.

TЦRKSOY olaraq bu yubileyi mцtlяq Tцrkiyяdя qeyd etmяliyik. Eyni zamanda tцrkdilli юlkяlяrin rяssamlarыnыn sяrgisi dя dцzяnlяnяcяk. Bizim mяqsяdimiz bцtцn layihяlяrdя sяnяtkarlarы birlяшdirmяkdir.

Elя gюtцrяk musiqilяri. Xalq, klassik, opera musiqilяrini birlяшdiririk vя яsas odur ki, orada hяr kяs iшtirak edir. Bizim yanaшmamыz da bundan ibarяtdir. Bundan baшqa, keчяn il Koreyada tяdbirlяrdя iшtirak etdik, bu il isя Vyetnamda 2016-cы

Dцsen Kaseinov, TЦRKSOY-un baш katibi il "Mяdяniyyяt Expo" tяdbirlяrinя qatыlacaьыq".

Builki tяdbirlяr sыrasыna яnяnяvi olaraq tцrk dцnyasыnыn tanыnmыш шяxsiyyяtlяrinin yubiley mяrasimlяri dя daxildir.

Bu sыraya Azяrbaycandan gюrkяmli шair Molla Pяnah Vaqifin 300 vя mяшhur aktrisa Nяsibя Zeynalovanыn 100 illik yubiley mяrasimlяri dя daxildir. Bu il TЦRKSOY tцrk dцnyasыnыn bюyцk шairi, alim vя mцtяfяkkiri Yusif Has Hacibin (Balasaqunlu) 1000 illik yubileyi шяrяfinя xatirя ili elan edib. Yubiley mцtяfяkkirin vяtяni Qыrьыzыstanla yanaшы, Qazaxыstanda da qeyd edilяcяk, digяr tцrkdilli юlkяlяrdя dя tяdbirlяr keчirilяcяk. Gюrkяmli qazax яdibi Oljas Sцleymenovun 80 illik yubileyi Ankarada qeyd olunacaq. Bir sюzlя, hяr il olduьu kimi, bu il dя TЦRKSOY-un fяaliyyяti zяngin tяdbir vя proqramlarla yadda qalacaq.

Medeniyyet.az

Шяki Бялядиййяси хястяляри вя кюрпяляри “Новруз” мцнасибятиля тябрик етди Шяки Бялядиййясинин коллективи Новруз байрамы мцнасибятиля Шяки Районларарасы Рущи Ясяб Диспансериндя вя Шяки шящяр Гарышыг Типли Ушаг Евиндя олмушдур. Бялядиййянин дахили имканлары щесабына щяр ики мцяссисядя байрам сцфряси ачылмыш, хястяляря вя кюрпяляря байрам щядиййяляри верилмишдир. Шяки Районларарасы Рущи Ясяб Дипансеринин баш щякими Акиф Ясядуллайев хястяляри йад етдикляриня вя онлара гайьы эюстярилдийиня эюря бялядиййя рящбярлийиня вя коллективиня юз миннятдарлыьыны билдирмишдир. Гарышыг Типли Ушаг Евинин рящбярлийи дя Шяки Бялядиййясинин бу няъиб ишиня вя щяр байрамда кюрпяляри йад етдийиня эюря юз разылыьыны вя миннятдарлыьыны билдирмишдир. Кюрпялярин дя алдыглары щядиййяляря эюря севинсляринин щядди щцдуду йох иди. Гейд едяк ки, бу ъцр хошмярамлы тядбирляр артыг Шяки Бялядиййясиндя бир адят щалыны алмышдыр.

№ 3-4 (137-138), Март-Апрел 2016

Murad NЯBИBЯYOV Tanыnmыш insanlarыn "rяsmi" vя "qeyri-rяsmi" sяfяrlяri haqqыnda чox eшitmiшdim vя чox belя sяfяrlяr dя gюrmцшdцm. Amma qыsa sюhbяt aчacaьыm "qeyrirяsmi" sяfяr eшidib, gюrdцklяrimin heч birisinя bяnzяmir...

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

"Qeyri-rяsmi" sяfяr... чox tяяccцblяndim... Danышan xяtrini dцnyalar qяdяr istяdiyim Aqil Abbas idi - vaxtilя "Яdalяt" qяzetinin baш redaktoru olanda yanыnda iшlяdiyim, yazdыьыm xяbяrlяrя, mяqalяlяrяrя necя qiymяt verяcяyini

Тяраня Абдуллайева, Ирадя Тунъай вя Агил Аббас Sюzцmцn canы budur ki, martыn 23-dя iш yerimdя qяzetin hazыrlanmasы ilя mяшьul idim. Telefonuma zяng gяldi...

Danышanыn sяsini eшidib, hяm чox sevindim, hяm dя

Ряна НЕМЯТОВА, Шяки 4 сайлы ушаг баьчасынын мцдири Azяrbaycan tяhsil sistemindя Tяhsil Иslahatlarыnыn яsas istiqamяtlяrindяn biri kimi mяktяbяqяdяr vя kiчik mяktяb yaшlы uшaqlarыn formalaшmasы цчцn elmi metodik vяsaitlяrdяn baшqa televiziya veriliшlяri buraxыlышlarыnыn vя teatr tamaшalarыnыn artыrыlmasы zяrurяti irяli sцrцlmцшdцr. Азйашлы uшaqlar цчцn nяzяrdя tutulmuш яylяncяli veriliшlяr, tamaшalar bюyцmяkdя olan uшaqlarыn estetik vя bяdii tяrbiyяsinin яsas vasitяsi kimi nяzяrdя tutulur. Mяzmunundan asыlы olaraq uшaqlara tяqdim olunan hяr bir яylяncяli tamaшalar tяrbiyяvi xarakter daшыmalы cяlbedici olmalыdыr. Bunun цчцn folklor nцmunяlяrinin sяhnяlяшdirilmiш variantlarыndan istifadя etmяk mцmkцndцr. Bu mяqsяdlя teatrlaшdыrыlmыш tamaшalar iшtirakчыlarыn vя tamaшaчыlarыn mцxtяlif yaш qruplarыndan olan uшaqlarыn zюvqцnя uyьun olmalы, ilk nюvbяdя mцяyyяn tяrbiyя mяqsяdinя xidmяt etmяlidir. Rol ifaчыlarыnыn ifa zamanы nitqi vя mimikalarы ifadяli olmalы, intonasiya rяngarяnliyi, emosional bяzяyi, hяqiqяtя uyьunluьu vя sair lazыmы sяviyyяdя olmalыdыr. Яylяncяtamaшa elя tяшkil olunmalыdыr ki, tamaшaчыlar vя iшtirakчыlar sяhnяdя cяrяyan edяn hadisяlяrdяn "dцzlцk, doьruчuluq, bюyцklяrin sюzцnя baxmaq,

сящ.7

sяbirsizliklя gюzlяdiyim vя hamыnыn yaxшы tanыdыьы millяt vяkili Aqil Abbas. O, dedi ki, Murad, Иradя ilя bir gцnlцyя Шяkiyя gяlirik. Bir gecя qalыb qayыdacaьыq. Bu sюzlяri eшidяn kimi iш dя, qяzet dя yadыmdan чыxdы, hяm dя, axы, bu bayram gцnц

idi vя Aqil Abbas hяyat yoldaшы Иradя Tuncayla Шяkiyя gяlirdi. Иndiyя qяdяr eшitdiyim яn xoш xяbяrlяrdяn biri idi bu telefon danышыьы... Иki saat sonra hoteldя gюrцшdцk. Aqil mцяllim mяnя dedi ki, bu bizim Шяkiyя "qeyrirяsmi" gяliшimizdir. Sadяcя bir gцn Шяkinin gюrmяli yerlяrini gяzib, Шяki pitisidяn dadыb qayыdacaьыq. Яvvяlcяdяn yaxшы bilsяm dя ki, Aqil Abbasla Иradя Tuncayы tanыyan hяmyerlilяrimiz dя mцtlяq onlarla gюrцшmяk istяyяcяklяr, amma xasiyyяtlяrinя bяlяd olduьum цчцn bu gюrцш mцbahisяsiz baшa чatsыn vя sяfяrin "qeyri-rяsmi"liyinя xяlяl gяlmяsin deyя heч kimя bir kяlmя demяdim.

Hяmin gцn шяhяrin шimalыnda yerlяшяn bir istirahяt mяrkяzindя qonaqlar Шяki pitisinin dadыna baxdыlar. Sonra axшam olmasыna baxmayaraq, Xan sarayыnы ziyarяt etdik vя burada qonaqlarыmыzы Шяki Tarixi Memarlыq Qoruьunun direktoru Tяranя Abdullayeva qarшыladы. Onun da bu tanыnmыш insanlara necя bюyцk hюrmяt vя ehtiram bяslяdiyinin шahidi oldum.

Haшiyя: Sюhbяt яsnasыnda millяt vяkilinin Шяkidя яhalinin gцzяranы, istehsal mцяssisяlяrinin fяaliyyяti ilя

baьlы verdiyi чoxsaylы suallarы cavablandыrmaq mяcburiyyяtindя дя qaldыm... Vя Шяki Иpяk ASC boyda nяhяng bir mцяssisяnin, elяcя dя yeni tikilяn bir-neчя irili-xыrdalы zavodlarыn fяaliyyяt gюstяrmяdiyini demя-

sindя Шяkidяn Oьuza yola dцшdцlяr...

P.S. Qonaqlar getdikdяn sonra bu "qeyri-rяsmi" sяfяri яks etdirяn bir-neчя fotonu Facebook sяhi-

Ирадя Тунъай, Агил Аббас вя Мурад Нябибяйов yя bilmяdim...

Sяhяrisi gцn yenя шяhяri gяzdik. Шяhidlяr Xiyabanыnda, Abidя komleksindя vя bir daha Xan sarayыnda olduq.

Gцnorta цstц isя qonaqlar "qeyri-rяsmi" sяfяr чяrчivя-

fяmdя paylaшdыqdan sonra tеlefon vasitяsilя чoxsaylы iradlara tuш gяldim... Onlarca hяmyerlimиз Aqil mцяllimlя vя Иradя xanыmla gюrцшmяk istяdiklяrini bилдирирdi.

Amma artыq gec idi...

Teatra maraг uшaqlыqdan baшlayыr nяzakяtli olmaq, kollektivчilik, dostluq vя yoldaшlыqda sяdaqяtlilik vя sair mцsbяt keyfiyyяtlяrя yiyяlяnя bilsinlяr. Bunun цчцn zяngin folklor nцmunяlяrindяn, xalq mahnыlarы, oyunlarы, naьыl vя dastanlardan yaracыlыqla istifadя edilmяlidir.

Bildiyimiz kimi naьыldakы obrazlar kяskin шяkildя 2 yerя bюlцnцr. Mцsbяt vя mяnfi obrazlar. Mцsbяt qrup adяtяn чoxluq tяшkil edirsя mяnfi obraz isя bir vя ya bir neчя nяfяr ola bilяr. Bцtцn naьыllarda olduьu kimi burada da xeyir шяrя qalib gяlir. Naьыlыn sяhnяlяшdirilmяsindя bцtцn bu keyfiyyяtlяr saxlanыlmaqla ona yeni чalarlarыn verilmяsi , rяqs nюmrяlяri, mahnыlar oyunlar яlavя olunmasы tяrbiyя imkanlarыnы bir qяdяr geniшlяndirir, tamaшanы cяlbedici edir.

Mяktяblilяr tamaшa salonlarыnda tez-tez olur sяhnя яsяrlяrini dinlяyirlяr. Lakin sяhnя ustalarыnыn bir чoxu юz rollarыnы cяlbediciliyini artыrqmaq цчцn dilimizя, milli mяdяniyyяtimizя xяlяl gяtirяn mяzmunda danышыr dialektlяrdяn шivяlяrdяn istifadя edirlяr. Hяmin sяnяtkarlar unudurlar ki, belя hяrяkяtlяr uшaq alяminя, yetiшmяkdя olan gяncin psixologiyasыna daha tez mяnfi tяsir gюstяrir. Nяticяdя uшaqlar pis nцmunяni davranышlarыnda, yoldaшlarыna hяtta bюyцklяrя mцnasibяtlяrindя tяqlid edirlяr. Bu sяbяbdяn dя tamaшaчы o cцmlяdяn mцяllim vя шagirdlяr цmumiyyяtlя geniш kцtlя bu cцr tamaшalardan haqlы olaraq narazы qaldыqlarыnы bildirirlяr. Шяki Dram Teatrыnыn 2016-cы il mart ayыnda Novruz bayramы mцnasibяti ilя uшaqlar цчцn hazыrladыьы яylяncяli tamaшa da demяk olar ki maraqlы

idi.

Heyvanlarы ifadя edяn ibrazlar artistlяr arasыnda sяsinя gюrя dцzgцn bюlцшdцrцlmцшdц. Tamaшa mюvzu baxыmыndan zяif olsa da artistlяr tяrяfindяn maraqla ifa olunurdu.

Quruluшчu rejissor mюvzuya milli xarakter vermяklя yanaшы dцnya uшaq яdяbiyyatыna da

юnяmli olur. Чцnki mяktяbяqяdяr yaшlы uшaqlar цчц nяzяrdя tutulmuш tamaшalar mяktяb шagirdlяrindяn fяrqli olaraq daha qыsa mцddяt цчцn яhяmiyyяtlidir. Ona gюrя ki, bu yaшda uшaqlar юz ixtiyarы diqqяtlяrini yalnыz bir neчя dяqiqяyя cяmlяшdirя bilirlяr. Bunun цчцn isя tamaшa daha яylяncяli

С.Рящман ад. Шяки Дювлят Драм Театрынын ушаглар цчцн “Йени илдя дивин улдуз фалы” шоу тамашасындан mцraciяt edя bilяrdi. Uшaqlarыn чox yaxшы tanыdыьы vя sevя-sevя oxuduqlarы Korney Чukovskinin яsяrinin qяhrяmanы olan "hяkim Aybolit" bцtцn heyvanlarыn , quшlarыn hяkimidir. O юzцnяmяxsus шяkildя meшя heyvanlarыnыn kюmяyinя чatыr vя hяmiшя dя mцsbяt qяhrяman kimi tanыnыr. Tamaшada isя hяkim vя onun kюmяkчisi mяnfi obraz kimi verilmiшdir. Mцxtяlif yaш asяviyyяsindя olan uшaqlar цчцn nяzяrdя tutulan tamaшalarda vaxt mяsяlяsi daha

vя cяlbedici olmalыdыr. Bu cяhяtdяn dя mяktяbяqяdяr yaшda olan kiчik uшaqlar цчцn kukla teatrы daha яlveriшlidir.

Kukla teatrы xцsusi bir teatrdыr. Burada sяhnя yerinя шirma aktyor yerinя kukla gяzdirяnin яlinя taxыlan kuklalar iшlяdilir. Burada bюyцk dekоrasiyalar da tяlяb olunmur.

Uшaqlar kukla teatrыnы sevirlяr, чцnki sяhnя-шirmada kuklalar oynayыrlar, kuklalarыn sadя hяrяkяtlяri uшaqlar цчцn яylяncяli vя maraqlыdыr. Kukla hяrяkяt

etmяyя vя danышmaьa baшlamaqla gяnc tamaшaчыlarыn diqqяtini юzцnя cяlb edir. Шirmada canlanan kuklalar uшaqlarы tamamilя baшqa bir alяmя, canlы oyuncaqlar alяminя aparыr. Bu alяmdя hяr шey uшaqlara qяribя, eyni zamanda mцmkцn olan bir шey kimi gюrцnцr.

Uшaqlar юz oyunlarыnda шяrti bir mцhitя alышmышlar, belя шяrti mцhit onlarыn kuklalar vя kukla teatrы dekorasiyasы arasыndakы nisbяtsizliyi gюrmяmяsinя kюmяk edir. Шirmadakы kuklalarыn mцkяmmяl olmayan hяrяkяtlяri mimika yoxluьu uшaqlarы hяyяcana gяtirя bilmяz.

Tяяssцf ki, ildяn-ilя artmaqda olan mяktяbяqяdяr tяrbiyя mцяssisяlяrinin ehtiyacыnы tяmin etmяk цчцn professional kukla teatrыnыn miqdarы hяlя dя azdыr. Шяki шяhяrindя isя heч yerli-kюklц bu teatr yoxdur. Bir dя bunlarыn repertuarыnda hяr zaman mяktяbяqяdяr yaшlы uшaqlara mяxsus tamaшalar olmur.

Bir чox uшaq baьчalarы юz qцvvяlяri ilя kukla halыnda чыxышlar tяшkil etmяklя buna чarя tapыrlar. Naьыllarы sяhnя tamaшasы шяklinя salaraq, чatmayan шяxslяri adi oyuncaqlarla яvяz edirlяr. Яlbяttя bu kimi чыxышlarы mцkяmmяl tamaшa hesab etmяk olmaz. Lakin bu qiymяtli vя gяrяkli bir tяшяbbцsdцr. Bu tяшяbbцsц isя hяr yol иlя geniшlяndirib inkiшaf etdirmяk lazыmdыr. Чцnki tamaшalara maraq uшaq yaшlarыndan baшlayыr. Иncяsяnяtin bu nюvцnя, teatr sяnяtinя hюrmяtlя yanaшmaq vя onu yaшatmaq hяr birimizin borcudur. Axы insяcяnяt xalqa mяxsusdur.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.8

№ 3-4 (137-138), Март-Апрел 2016

Лятифова Дилшад Сцлейман гызы

Бяширов Рагуб Аббас оьлу

Шяки сящиййясиня аьыр итки цз вермишдир. Сящиййя Ишчиляри Щямкарлар Иттифагы Шяки шящяр тяшкилатынын сядри Дилшад Сцлейман гызы Лятифова 69 йашында дцнйасыны дяйишмишдир.

2016-ъы ил мартын 11-дя Азярбайъан Республикасы тящлцкясизлик органларынын полковники, щямйерлимиз Рагуб Бяширов 77 йашында дцнйасыны дяйишмишдир.

Дилшад Лятифова 1947-ъи ил ийунун 18-дя Шякидя анадан олмушдур. Шяки шящяр 7 сайлы мяктябдя орта тящсил алдыгдан сонра Азярбайъан Дювлят Университетинин биолоэийа факцлтясиня дахил олмуш вя ораны мцвяффягиййятля битирдикдян сонра Шякидя ямяк фяалиййятиня башламышдыр. Щяйатынын сон эцнляринядяк Шяки Район Мяркязи хястяханасында Сящиййя Ишчиляри Щямкарлар Иттифагы Шяки шящяр тяшкилатынын сядри вязифясиндя чалышмышдыр. Даим ишлядийи коллективин цзвляриня гаршы бюйцк диггят диггят вя гайьы эюстярян Дилшад ханым Шяки сящиййя ишчиляринин дярин щюрмятини вя севэисини газанмышдыр. Щямкарлар тяшкилаиынын сядри кими истяр щякимлярин, истярся дя кичик тибб ишчиляринин проблемляри иля щямишя марагланан Д.Лятифованын Шяки иътимаиййяти арасында да бюйцк щюрмяти вар иди. Щягиги зийалы, дярин савада малик мещрибан, гайьыкеш вя тявазюкар инсан, йцксяк мядяниййят сащиби олан Дилшад Лятифованын язиз хатиряси ону таныйанларын йаддашында даим йашайаъагдыр. Аллащ рящмят елясин.

Шяки Бялядиййясинин коллективи

Baшыn saь olsun, TЦRKИYЯ.

Martыn 13-dя Шяki Bяlяdiyyяsindя Tцrkiyяnin paytaxtы Ankaranыn "Qыzыl Ay" meydanыnda bir gцn яvvяl tюrяdilmiш terror aktыnda hяlak olanlarыn xatыrяsi anыldы. Шяki Bяlяdiyyяsinin kollektivi terroru vя vя terror tюrяdяnlяri, onlarы dяstяklяyяnlяri qяtiyyяtlя pislяyir vя insan-

lыьa qarшы yюnяldilяn bu aьыr cinayяtin iшtirakчыlarыnыn cяzalandыrыlmasыnы istяyir. Шяki Bяlяdiyyяsi bцtцn Шяkililяr adыndan Qardaш Tцrkiyя xalqыna, terrorda hяlak olanlarыn qohumlarыna, yaxыnlarыna dяrin hцznlя baш saьlыьы verir.

elяsin.

Allah щялак оланлара rяhmяt

Шяkidя 31 mart Azяrbaycanlыlarыn soyqыrыmы gцnц ilя baьlы tяdbir keчirilmiшdir Martыn 30-da шяhяr 10 №-li tam orta mяktяbin akt zalыnda Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinn vя Шяki шяhяr tяhsil шюbяsinin birgя tяшkilatчыlыьы ilя 31 mart - Azяrbaycanlыlarыn soyqыrыmы gцnц ilя baьlы tяdbir keчirilmiшdir. Шяhяr ictimaiyyяti nцmayяndяlяrinin, ziyalыlarыn iшtirak etdiyi tяdbirdя чыxыш edяn natiqlяr zamanzaman ermяnilяr tяrяfindяn xalqыmыza qarшы hяyata keчirilяn etnik tяmizlяmя,

soyqыrыmы vя tяcavцzkarlыq siyasяtindяn sюz aчaraq, mart soyqыrыmы barяdя mяlumat veriblяr.

Bildirilib ki, 19181920-ci illяrdя bяdnam ermяnilяr Azяrbaycanыn шяhяr vя rayonlarыnda, o cцmlяdяn Bakыda, Шamaxыda, Qubada qanlы hadisяlяr tюrяtdiblяr. Qяsbkar dцшmяn xalqыmыza qarшы dяhшяtli soyqыrыmы hяyata keчirib, on minlяrlя azяrbaycanlыnы amansыzcasыna qяtlя yetirib. Dцшmяnin mяqsяdi qanlы qыrьыnlar

tюrяtmяklя Azяrbaycanы, tцrk-mцsяlman яhalini mяhv etmяk olub.

Diqqяtя чatdыrыlыb ki, цmummilli lider Heydяr Яliyevin imzaladыьы "Azяrbaycanlыlarыn Soyqыrыmы haqqыnda" 1998-ci il 26 mart tarixli Fяrmanыnda ilk dяfя rяsmi sуrяtdя bu hadisяlяrя siyasi qiymяt verilib vя azяrbaycanlыlarыn ermяnilяr tяrяfindяn soyqыrыmыna mяruz qalmasы bяyan edilib.

ЕТИБАРСЫЗ ЩЕСАБ ЕДИЛИР Шяки шящяри, Мащмуд Ялийев кцчяси, ев 6 цнванда йашайан Кяримов Намиг Гцдрят оьлунун адына 90ДР465 Дювлят нюмря нишаны олан автомобил цчцн верилмиш Етибарнамя етибарсыз сайылыр.

Шяки шящяри, Сабит Рящман кцчяси, ев 22, мянзил 12 цнванда йашайан Ъялилова Расимя Расим гызынын Шяхсиййят вясигяси итдийи цчцн етибарсыз сайылыр.

Шяки району, Тяпяъяннят кяндиндя йерляшян 4,14 ща торпаг сащясинин Ябдцррящимов Новруз Гаракиши оьлунун, Ябдцррящимова Шцкуфя Сабир гызынын, Ябдцррящимова Нураня Новруз гызынын, Ябдцррящимова Тураня Новруз гызынын вя Ябдцррящимов Гаракиши Новруз оьлунун адларына олан Торпаьа мцлкиййят щцгугуна даир Дювлят Акты (ЖН-11 Код 40411028) итдийи цчцн етибарсыз сайылыр.

Шяки району, Гохмуг кянд сакини Гядиров Вцгар Умар оьлунун адына верилмиш Шяхсиййят вясигяси итдийи цчцн етиарсыз сайылыр. Шяки шящяри, М.Мцшфиг кцчяси, 57 цнванда йерляшян евин Щаъыйев Яли Ибращимхялил оьлунун адына олан Сянядляри итдийи цчцн етибарсыз сайылыр.

Бяширов Рагуб Аббас оьлу 1939-ъу ил март айынын 11-дя Шяки шящяриндя сяняткар аилясиндя анадан олуб.

1947-ъи илдя Шяки шящяр М.Горки адына орта мяктябя дахил олуб, 1957-ъи илдя щямин мяктяби битириб. Щямин ил Шяки Тохуъулуг Техникумуна дахил олан Р.Бяширов 1958-ъи илдя кюнцллц орду сыраларына эетмиш вя орада радист сянятиня йийялянмишдир. Щярби хидмятинин 3-ъц илиндя - 1961-ъи илдя сянядлярини Москва Електротехника Рабитя Институтуна эюндярмиш вя орайа гябул олундуьу цчцн щярби гуллугдан вахтындан яввял тярхис олунмушдур.

1966-ъы илдя институтун Радиорабитя вя радио верилишляри факцлтясини битириб радио мцщяндиси ихтисасы алдыгдан сонра юз хащиши иля Азярбайъан ССР Рабитя Назирлийиня тяйинат алмыш, Республика Радио Мяркязинин 3 сайлы радиостансийасында бюйцк мцщяндис, сех ряиси вя баш мцщяндис вязифяляриндя ишлямишдир. Рагуб Бяширов 1968-ъи илдя Азярбайъан ССР Дювлят Тящлцкясизлийи Комитясиня иш цчцн мцраъият етмиш, бир ил сонра Комитянин "Щюкумят рабитяси бюлмяси"ндя бюйцк мцщяндис кими ишя башламышдыр. Сонралар бюлмя ряиси, шюбя ряиси вя идаря ряиси вязифяляриндя чалышан Р.Бяширов АХЪ-Мцсават щакимиййяти дюврцндя мцяййян тяляблярля разылашмадыьы цчцн 1992-ъи ил декабрын 31-дя тягацдя чыхарылса да, 1993-ъц ил йанварын 2-дя Мцдафия Назирлийиня дявят олунараг апрелин 20-дян "Баш гярарэащ ряисинин мцавини - Рабитя идарясинин ряиси" вязифясиня тяйин олунур. 1993-ъц илдя республиа рящбярлийи дяйишдикдян сонра ися о, Милли Тящлцкясизлик Назирлийинин мяктубуна ясасян, йенидян бу гурумун Щюкумят рабитяси идарясинин ряиси вязифясиня бярпа олунур. 1994-ъц илдя тякрарян тягацдя чыхарылан Р.Бяширов, 1995-ъи илдя бир даща МТН-я чаьырылыб яввялки вязифясиня бярпа олунуб. Рагуб Бяширов 2001-ъи илин нойабр айында полковник рцтбясиндя тягацдя чыхыб. МН вя МТНдя ишлядийи дюврлярдя Гарабаь уьрунда дюйцшлярдя иштирак едиб вя Мцщарибя ветераны олуб. Полковник Р.Бяширов 2002ъи илин феврал айындан Рабитя Назирлийинин Мяркязи хцсуси рабитя идарясининряиси вязифясиндя чалышыб. "Шифряляйиъи васитялярин тящлцкясизлийинин тямини вя онларын Щюкумят вя

Гапалы тясисат рабитяси системляриндя истисмары цзря МДБ дювлятляри Координасий Шурасы"нын цзвц олмушдур.

1971-ъи илдя аиля щяйаты гуран Р.Бяширов ики оьул атасы вя цч нявя бабасы олмушдур. Оьланлары Елдар тящлцкясизлик органларында полковник-лейтенант вя Елчин Хариъи Ишляр Назирлийиндя икинъи катиб вязифяляриндя чалышырлар. Р.Бяширов ишлядийи дюврдя "Шяряф нишаны" ордени, Ы, ЫЫ вя ЫЫЫ дяряъяли "Гцсурсуз хидмятя эюря" медаллары, Ы, ЫЫ вя ЫЫЫ дяряъяли "Ялачы сярщядчи" нишанлары, "Азярбайъан Республикасынын Ямякдар рабитячиси" фяхри ады, Республика Али Советинин, ССРИ вя Азярбайъан ССР ДТК-нын Фяхри Фярманлары иля тялтиф едилмишдир. Рагуб Бяшировун язиз хатиряси ону таныйанларын йаддышында ябяди йашайаъагдыр. Аллащ рящмят елясин. Рагуб Бяшировун орта мяктяб йолдашлыры адындан: Шяки шящяр 10 сайлы орта мяктябин 1957-ъи ил мязунлары Абид Шярифов, Надир Ящмядов, Ханлар Ъяфяров, Немят Щаъыйев, Ядалят Мяммядова, Ряна Мяъидова, Вагиф Щямидов, Мяммяд Ъялилов, Акиф Сулианов.

***

Шяки Бялядиййясинин коллективи дя юз нювбясиндя бцтцн Шякилиляр адындан Рагуб Бяшировун вяфатындан кядярляндийини билдирир, мярщумун аилясиня, гощумларына вя йахынларына дярин щцзнля баш саьлыьы верир.

АЛЛАЩ РЯЩМЯТ ЕЛЯСИН Шяки Бялядиййясинин коллективи, иш йолдашлары Назим Мяммядова щяйат йолдашы ДИЛШАД ХАНЫМЫН vяfatындан кядярляндийини билдирир вя dяrin hцznlя baшsaьlыьы verir.

Шяки Бялядиййясинин коллективи, Шяки Тибб Техникумунун директору Елмира ханыма гардашы ЕЛХАН ЩАЪЫЙЕВИН vяfatындан кядярляндийини билдирир вя dяrin hцznlя baшsaьlыьы verir.

Шяки Бялядиййясинин коллективи, иш йолдашлары Елдар Мусайевя йахын гощуму МЕЩМАН ИСМАЙЫЛОВУН vяfatындан кядярляндийини билдирир вя dяrin hцznlя baшsaьlыьы verir.

Шяки Бялядиййясинин коллективи, Таъяддин Ялийевя щяйат йолдашы ФИРЯНЭИЗ ХАНЫМЫН vяfatындан кядярляндийини билдирир вя dяrin hцznlя baшsaьlыьы verir.

№ 3-4 (137-138), Март-Апрел 2016 Акиф САЛАМ,

“Шяки” гязетинин баш редактору, Ямякдар журналист, “Гызыл гялям” мцкафаты лауреаты

Qыrx ildяn чoxdur ki, biz onunla respublikamыzыn яn qocaman mяtbu orqanlarыndan biri olan 95 yaшlы "Шяki" qяzetindя чiyin-чiyinя чalышmышыq.

Keчяn яsrin altmышыncы illяrinin sюhbяtidir. Ыnsanыn kosmosa ilk uчuшu ilя яlaqяdar "Azяrbaycan pioneri" qяzetinin mяktяblilяr arasыnda keчirdiyi шeir vя mahnы mцsabiqяsindя Шяki шяhяr 4 nюmrяli tam orta mяktяbin ibtidai sinif шagirdi Bяшarяt Sцleymanov ilk qяlяm tяcrцbяsi - "Doьma Vяtяn, nя gюzяlsяn!" шeiri ilя iшtirak etdi vя hяmin шeir mцsabiqя qaliblяrindяn biri kimi hяmin qяzetdя чap olundu: Doьma Vяtяn , nя gюzяlsяn, Nur saчыrsan bu dцnyaya.

Zяkasыyla oьlun, qыzыn, Yollar aчыr gцnя aya!

- misralarы ilя baшlayan ilk yazыsыndan ruhlanan Bяшarяt sonralar yerli "Шяki fяhlяsi" ("Шяki"), "Azяrbaycan gяnclяri", "Иnшaatчы" vя digяr respublika qяzetlяrindя dя vaxtaшыrы yazыlarla чыxыш etmяyя baшladы.

1968-ci ildя orta mяktяbi яla qiymяtlяrяlя baшa vuranda artыq onun fikri qяti idi: jurnalist olmaq. Bu arzu ilя dя sяnяdlяrini Bakы Dюvlяt Unversitetinin jurnalistika fakultяsinя verdi. Иlk imtahanda yazdыьы " Neft daшlarы qяhrяmanlыq шяhяridir" adlы sяrbяst inшadan, Azяrbaycan dili vя яdяbiyyat, tarix fяnlяrindяn яla qiymяt alsa da, sonuncu imtahanda xarici dildяn bir bal aшaьы qiymяt almasы ona mцsabiqяdяn keчmяyя imkan vermяdi.

Lakin bu, mцstяqil hяyatda ilk addыmlarыnы atan gяlяcяk jurnalsti ruhdan salmadы.

Qяbul imtahanlarыna daha da ciddi hazыrlaшaraq 1969-cu ildя maksimum balla BDU-nun jurnalistika fakultяsinin tяlяbяlяri sыrasыna qяbul olundu.

Unversitetdя oxuduьu illяrdя bцtцn Azяrbayca jurnalistlяrinin mяnяvi atasы sayыlan Шirmяmmяd Hцseynov, Nurяddin Babayev, Nяsir Иmanquliyev, Яliш Nяbili kimi jurnalist alimlяrdяn dяrs alaraq unversitetin tяdris qяzeti vя elяcя dя юlkяnin mяtbu orqanlarы vя nяшriyyatlarla яmяkdaшlыq etdi. "Ulduz jurnalыnыn nяшri vя fяaliyyяti" adlы diplom iшini mцvяffяqiyyяtlя mцdafiя edяrяk unversteti fяrqlяnmя ilя bitirdi. 1974-cц ildя tяyinatla yerli "Шяki fяhlяsi" ( "Шяki") qяzetinя iшlяmяyя gюndяrildi.

Hяmin ilin sentyabr ayыndan redaksiyanыn mяktublar шюbяsinin mцxbiri kimi iшя baшlayan Bяшarяt cяmi 5 ay sonra irяli чяkilяrяk шюbя mцdiri, 1981-ci ildя qяzetin mяsul katibi vяzifяlяrinя tяyin edildi. Hяmin il dя o vaxtkы SSRИ Jurnalistlяr Иttifaqыna цzv qяbul olundu.

B.Sцleymanovun biliyi, bacarыьы, юzцnя vя яtrafыndakыlara qarшы prinsipiallыьы , bunula yanaшы, son dяrяcяdя sяmimiliyi onu цzv olduьu kollektivя vя oxucularыna sevdirmiшdir. Hяmkarlarы vя ictimaiyyяt arasыnda юzцnя mяxsus nцfuz qazanan qяlяm dostumuz B.Sцleymanovun fяaliyyяti layiqincя qiymяtlяndirildi. O, "Шяki" qяzetinin 60 illik yubleyi ilя яlaqяdar 1981ci ildя Azяrbaycan Jurnalistlяr Birliyinin fяxri fяrmanыna, "Qыzыl

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.9

Mедиайа щяср олунан юмцр Шяkinin tanыnmыш yaradыcы ziyalыlarыndan biri, "Шяki tяhsili" qяzetinin baш redaktoru Bяшarяt Abdulqasыm oьlu Sцleymanovun bu gцnlяrdя 65 yaшы tamam olur.

"Qoy hamы bilsin ki, sяn Azяrbaycan jurnalistlяrinin яn gюzяl nяslinя mяnsubsan". qяlяm" mцkafatыna, diplom vя digяr mцkafatlara layiq gюrцlmцшdцr. B.Sцleymanov uzun illяr Azяrbaycan Jurnalistlяr Birliyi Шяki tяшkilatыnыn sяdri kimi dя fяal ictimai iш aparmышdыr. 2009cu ildя baш redaktor olduьu "Шяki tяhsili" qяzeti Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяti tяrяfindяn media-mяtbuat sahяsindя "Иlin qalibi" hesab olunmuш vя mцkafatlandыrыlmышdыr.

Respublikamыzыn mяшhur vя qocaman poliqrafiya mцяssisяlяrindяn birи olan Шяki mяtbяяsi keчяn яsrin 70-80-cы illяrindя чiчяklяnmя dюvrцnц keчirirdi. Mцharibя veteranы Яsabяli Aьamirzяyevin rяhbяrlik etdiyi hяmin mяtbяdя mцrяttib Яnvяr Иsmaylov, чapчыlar Яkbяr Hяmidov, Шirяli Иbrahimov, Яшrяf Rяsulov, linotipчilяr Aьali Mustafayev, Siracяddin Heydяrov kimi юz iшinin ustalarы чalышыrdыlar.

Tяcrцbяli jurnalist Яnvяr Mikayыlzadяnin redaktor olduьu "Шяki fяhlяsi" (Шяki) qяzeti hяftяdя 3 dяfя on min nцsxяdяn чox tirajla nяшr edilirdi. Tanыnmыш ziyalыlar Nizami Nяbiyev, Sabir Яfяndiyev, Яbdцlhяmib Hяmidov, Иbrahim Paшayev, Rяhim Maqsudov, Gцlnaz Zяkяriyyяyeva, korrektor Sayalы Mяmmяdova, fotomцxbir Telman Hяmidli, makinaчы Firuzя Hяmidova vя baшqalarыnыn чalышdыqlarы "Шяki" qяzeti rayonun hяyatыnыn яsl gцzgцsцnя, bюlgяdя яn чox yayыlan qяzetя чevrilmiшdi.

1986-cы ildя Azяrbaycan KP Mяrkяzi Komitяsinin gюstяriшi ilя respublikamыzыn mцxtяlif kцtlяvi informasiya vasitяlяrini tяmsil edяn jurnalistlяrdяn bir qrupu Moskvadakы Mяtbuat Ишчilяrinin Иxtisasыnы Artыran Цmumittifaq Иnstitutuna iki aylыq kursa gюndяrildi. Onlarыn sыrasыnda "Шяki" qяzetinin mяsul katibi B.Sцleymanov da vardы.

Keчmiш Sovet Иttifaqыnыn mцxtяlif bюlgяlяrindяn gяlmiш mяtbuat iшчilяrinin ixtisasыnы artыrdыьы hяmin kurs gяnc jurnalistin fяlaiyyяtindя silinmяz iz buraxdы.

B.Sцleymanov 1993-cц ildяn "Шяki" qяzetinin redaktor mцavini vяzifяsini icra etmяyя baшladы.

Keчяn яsrin 90-cы illяrindя Qarabaь mцharibяsinin qыzышmasы bцtцn yaradыcы ziyalыlar kimi B.Sцleymanovun da fяaliyyяtinя ciddi tяsir etmiшdir. Hяmin illяrdя mцharibяdя tяkcя 200dяn чox шяkili gяnc шяhid olmuш vя itkin dцшmцшdцr. Hяmin qяhramanlardan bяhs edяn 1998-ci ildя Bakыnыn "Hцquq яdяbiyyatы" nяшriyyatыnda чapdan чыxan 425 sяhifяlik "Шяki qartallari" (Шяki шяhidlяri haqqыnda xatirя toplusu) kitabыnыn mцяlliflяrindяn biri B.Sцleymanovdur. 2002-ci ildя Bakыnыn " Mцtяrcim" nяшriyyatыnda iшыq цzц gюrmцш " Шяki mцstяqillik illяrindя" kitabыnыn mцяlliflяri sыrasыnda da Bяшarяt Sцleymanov olmuшdur.

Bяшarяt mцяllim yeni fяaliyyяtя baшlayan mцяlliflяrin yetiшmяsi цчцn dя юz bilik vя tяcrцbяsini яsirgяmяmiшdir. Шяkinin yaradыcы ziyalыlarыndan Mais Sяlimin 1998-ci ildя Bakыnыn "Sяda" nяшriyyatыnda чapdan чыxmыш "Mяn hardan bilяydim", Almaz Mяmmяdovanыn 2006-cы ildя "Mingячevir Poliqrafiya Mцяssisяsi" MMC-dя чap olunmuш "Hяsrяt dolu юmцr" kitab-

larы da onun redaktorluьu ilя iшыq цzц gюrmцшdцr.

2001-ci ildя ciddi maliyyя чяtinliklяri ilя яlaqяdar Шяki mяtbяяsi fяaliyyяtini dayandыrarkяn "Шяki" qяzetinin яmяkdaшlarы da юz hesablarыna qeyrimцяyyяn mцddяtя mяzuniyyяtя buraxыlmышdыlar. B.Sцleymanov jurnalistlik faliyyяtini digяr mяtbu

sili" qяzetinin 2 yaшы tяntяnя ilя qeyd edildi. Qяzetin yubiley nюmrяsindя Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin, Шяki Bяlяdiyyяsinin, Шяhяr Gяnclяr vя Иdman Иdarяsini, Mяdяniyyяt vя Turizim Шюbяsinin, Bakы шяhяrindяki "Qadыn dцnyasы" ictimai birliyinin "Шяki", "Шяkinin sяsi", "Шяki Bяlяdiyyяsi", "Zaman

Bяшarяt Sцleymanov orqanlarda, ictimai siyasi qяzet olan "Zaman"da xцsusi mцxbir kimi davam etdirmiшdir.

2002-ci ilin may ayыnda Tцrkiyяnin "Чaь Юyrяtim" шirkяtinin Azяrbaycan-Tцrkiyя Юzяl Liseylяri arasыnda ilk dяfя olaraq Шяki liseyindя чoxtirajlы "Ишыqlы yol" tяdris qяzeti fяaliyyяtя baшladы. Liseyin mцdiri Yaшar Чakыrыn tяsisчiliyi, mяtbuat dяrnяyinin rяhbяri Bяшarяt Sцleymanovun redaktorluьu ilя "Zaman" mяtbяяsindя rяngli 8 sяhifя 500 nцsxя hяcmindя nяшr olunan hяmin qяzetdя Шяkinin tяhsil hяyatы юz яksini tapmышdы.

2004-cц ilin dekabrыndan Baba Mirzяxanlы ilя birgя "Region Шяki" qяzetindя чalышan B. Sцleymanov 2005-ci ilin yanvarыnda чoxtirajlы "Шяki tяhsili" qяzetini tяsis etdi. Иlk saylarыnda Шяki Шяhяr Tяhsil Шюbяsinin чoxtirajlы bцlleteni kimi iшыq цzц gюrяn hяmin mяtbu orqan 2006cы ildяn Respublika Яdliyyя Nazirliyindя qeydiyyatdan keчяrяk mцstяqil ictimai-siyasi qяzet kimi fяaliyyяtя baшladы. "Шяki tяhsili" ulu юndяrimiz Heydяr Яliyevin "Tяhsil millяtin gяlяcяyidir" kяlamыnы юzцnя deviz edяrяk cяmiyyяtimizin hяyatы цчцn чox mцhцm sahя olan tяhsil sahяsiniя mяtbu sюzцn qцvvяsi ilя " iшыq salmaьы "qarшыsыna mяqsяd qoydu. Milli mяtbuatыmыzыn prinsiplяrini vя яnяnяlяrini яsas tutaraq daim yaradыcыlыq axtarышlarыnda oldu.

2007-ci ildя "Шяki tяh-

Azяrbaycan", "Azяrbaycan tяhsili", "Tяhsil vя Zaman", "Zaqatala", "Oьuz yurdu", "Шяlalя" vя digяr qяzet redaksiyalarыnыn, mцxtяlif tяhsil ocaqlarы rяhbяrlяrinin vя s. tяbriklяri юz яksini tapmышdы. Шяki Шяhяr Tяhsil Шюbяsi rяhbяrliyinin qяzetin yubiley nюmrяsindя чap olunmuш tяbrikindя yazыlmышdы: - "Шяki tяhsili" qыsa zaman kяsiyindя Шяki mяktяblяrindя tяlim-tяrbiyя sahяsindя gюrцlяn pedoqoji vя metodiki iшlяri realistcяsinя iшыqlandыrmышdыr. "Qafqaz Turizim" beynяlxalq jurnalыnыn vя "Tour Иnvest" шirkяtinin tяsisчisi vя "Avromed" birgя mцяssisяsinin baш direktoru (hazыrda Azяrbaycan Milli Mяclisinin цzvц) Cavanшir Feyziyevin qяzetя цnvanladыьы tяbrikdя yazmышdы: "Иstяr forma vя mяzmun nюqteyi nяzяrindяn, istяrsя dя sяhifяlяrindя yer alan yazыlarыn etik sяviyyяsi baxыmыndan "Шяki tяhsili"ni Azяrbaycan mяtbuatыnыn яn yaxшы nцmunяlяrindяn hesab etmяk olar".

Bu sяhifяnin mцяllifi isя "Шяki Tяhsili" qяzetinin baш redaktoru B.Sцleymanova цnvanladыьы tяbrikinя bu baшlыьы seчmiшdi: "Qoy hamы bilsin ki, sяn Azяrbaycan jurnalistlяrinin яn gюzяl nяslinя mяnsubsan."

2007-ci il oktyabrыn 14dя B.Sцleymanov ailяvi avtomobil qяzasы nяticяsindя шяhяr 18 nюmrяli tam orta mяktяbdя mцяllim vя kitabxana mцdiri iшlяmiш 30 illik юmцr-gцn yoldaшы

Ofeliya xanыmы itirdi. "Шяki tяhsili" qяzetindя чap olunmuш шeirdя bu barяdя belя yazыlmышdы: Яcяl чыxdы qarшыna, Nяlяr gяldi baшыna.

Dцшdцn юmrцn qышыna.

Vaxtsыz tяrk etdin bizi.

Dяhшяtli qяzada oьlu vя qыzы da aьыr xяsarяt alan Bяшarяt mцяllim sarsыlsa da, o yenidяn юzцndя tяpяr tapa bildi.

2012-ci ildяn Шяki Шяhяr Tяhsil Шюbяsi rяhbяrliyinin, шяxsяn шюbяnin mцdiri maarif fяdaisi Sцdabяr Иsmayыlovanыn tяшяbbцsц vя Tяhsil Шюbяsi Шurasыnыn qяrarыna яsasяn "Шяki tяhsili" qяzeti fяaliyyяtini Шяki Шяhяr Tяhsil Шюbяsinin mяtbu orqanы kimi davam etdirmяyя baшlamышdыr. Tяhsilin inkiшafыna, elяcя dя mediaya gюstяrilяn dюvlяt qayьыsыna яmяli cavab verяn "Шяki tяhsili"nin mяzmunu vя poliqrafik keyfiyyяti daha da yaxшыlaшmыш, qяzetin 2012 vя 2013-cц ildя iшыq цzц gюrяn tam rяngli xцsusi buraxыlышlarы oxucular tяrяfindяn bюyцk maraqla qarшыlanmышdыr.

2014-2015-ci dяrs ilindя Шяki Шяhяr Tяhsil Шюbяsinin yeni istifadяyя verilmiш inzibati biansыnda qяzet redaksiyasы цчцn dя otaq ayrыlmыш, onun daha sяmяrяli fяaliyyяti цчцn lazimi шяrait yaradыlmышdыr. Bюyцmяkdя olan gяnc nяslinin tяlimtяrbiyяsindя pedoqoji kollektivlяr tяrяfindяn gюrцlяn iшlяri mцntяzяm vя mяzmunlu iшыqlandыrdыьыna gюrя vя Azяrbaycan Milli Mяtbuatыnыn 140, sюzцgedяn qяzetin 10 illiyi mцnasibяtilя "Шяki tяhsili" qяzetinin baш redaktoru B.Sцleymanov Tяhsil Шюbяsinin Fяxri fяrmanы ilя tяltif olunmuш, Tяhsil Шюbяsinin mцdiri Sцdabяr Иsmaylova Шura iclasыnda Fяxri fяrmanы tяntяnяli шяkildя ona tяqdim etmiшdir.

Sadя, tяvazюkar, zяhmяtkeш yaradыcы ziyalы olan B.Sцleymanov hяm dя nцmunяvi ailя baшчыsыdыr. Ыki qыzы bir oьlu, nяvяsi var. Qыzlarы Sevinc 2 nюmrяli Uшaq Musiqi mяktяbindя fortepiano mцяllimi, Nigar isя шяhяr 18 nюmrяli tam orta mяktяbdя kitabxana mцdiri iшlяyir. Oьlu Elxan "Шяki tяhsili" qяzetinin foto-mцxbiridir.

Hяyatыnыn 40 ildяn чoxunu mяtbuata hяsr edяn qяlяm dostumuz B.Sцleymanovun yuxarыda qeyd etdiyimiz kimi 65 yaшы tamam olacaq. Lakin o, yenя dя gяnclik hяvяsi ilя чalышыr, юmrцnцn mяnasыnы xalqa, cяmiyyяtя, yetiшmяkdя olan nяslin tяlim-tяrbiyyяsinя xidmяtdя gюrцr. Belя yerdя deyirlяr ki, yaшыn nя fяrqi var. Onu yubleyi mцnasibяti ilя чoxsaylы oxucular adыndan цrяkdяn tяbrik edir, mюhkяm can saьlыьы, чяtin, lakin шяrяfli iшindя bundan sonra da uьurlar arzulayыrыq.

***

Редаксийадан: Шяки Бялядиййясинин коллективи дя юз нювбясиндя Бяшарят Сцлейманову 65 иллик йубилейи мцнасибяти иля тябрик едир, она мющкям сан саьлыьы, чятин вя шяряфли пешясиндя даим зирвялярдя олмаьы арзулайыр.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.10

3-4 (137-138), Март-Апрел 2016

"Tы трус, ты rab, - tы armyanin!" Тяrcцmяyя ehtiyac varmы?..

Щидайят ЕЛВЦСАЛ, ветеранжурналист Cяmi 2-3 gцndя Azяrbaycan Ordusunun яzmkarlыьы ermяnilяrin 25 ildя uydurduqlarы "mяьlubedilmяzlik" yalanlarыna son qoydu. Onlar belя bir cavabы gюzlяmirdilяr. Юyцndцklяri, шяrяflяndiklяri iшьalчы ordularы pяrяn-pяrяn oldu.

Azяrbaycan яsgяrinin zяrbяlяri onlarы vahimяyя saldы.

Rus ordusunun яli ilя iшьal etdiklяri torpaqlardan qaчmaьa baшladыlar.

Azяrbaycan Ordusu qarшыsыnda gцcsцz, zяif olduqlarыnы bir daha anladыlar vя yenя Rusiyaya yalvardыlar.

TV-lяrindя, saytlarыnda "Rus qardaшlarыmыz haradadыrlar?" deyя vaynюvsя qopardыlar. "Kreml istяsя bu savaшыn qarшыsыnы alar" dedilяr.

"Bюyцk qardaшlarыndan" kцsdцlяr dя... Vя mяntiqi olaraq etiraf etdilяr ki, ermяnilяr heч vaxt azяrbaycanlыlarыn qarшыsыnda duruш gяtirя bilmяzlяr. Яlbяttя, Kreml forpostundakы kюlяlяrinin sяsinя, harayыna gяldi. Bцtцn diplomatik kanallar Qarabaьa yюnяldi.

Lavrov, Шoyqu, Medvedev haylarыn hayыna yetiшdi. Putin dюvrяyя girdi. Yenidяn atяшкяс yaranmasы цчцn dяridяn-qabыqdan чыxdыlar.

Moskvanыn bir bяya-

natы ermяnilяri daha чox qorxutdu: "Daьlыq Qarabaь Azяrbaycanыn яrazisindя olduьundun Kollektiv Tяhlцkяsizlik Mцqavilяsi Tяшkilatы hяrbi mцdaxilя edя bilmяz".

Belarus yeni qяbul etdiyi qanuna gюrя baшqa dюvlяtin яrazisindяki silahlы qarшыdurmaya qatыla bilmяyяcяyini elan etdi. Qazaxыstan da eyni mюvqedяn чыxыш etdi. Qыrьыzыstan heч bir mцnasibяt bildirmяdi.

MDB-nin "Tяhlцkяsizlik otaьыnda" Ermяnistanыn юzцndяn savayы kimsя qalmadы. Dыьalar Belarus vя Qazaxыstan sяfirlяrini forpostdan qovmaq kimi iddialar sяslяndirdilяr.

Ermяnistanы, hяtta onun "bюyцk qardaшы" Rusiyanы sarsыdan tяkcя Azяrbaycan яsgяri deyildi. Xalq bir yumruq oldu. Uшaqdan bюyцyя hamы bu savaшa qoшularaq, iqtidarыnda olduьunu sяrgilяdi. Torpaqlarыn iшьaldan azad edilmяsi yцrцшцnц davam etdirmяk istяdi.

Qarшыdakыlar qorxdular. Sarkisyan atasыndan kцsmцш kimi юlkяni qoyub Almaniyaya getdi. Merkelя, bir qadыn kаnslerя Rusiyadan шikayяt etdi. Ermяniliyini, kюlяliyini bцtцn dцnyaya nцmayiш etdirdi.

Ermяnistanыn keчmiш xarici iшlяr naziri Arzumanyan etiraf elяdi: "Иndi 90-cы illяr deyil. Eyforiyaya qapыlmaq gцlцnc bir iшdir. Nя ordular hяmin ordular, nя dя hяrbi vasitяlяr яvvяlki kimi deyil. Ehtiyatlы olmaq, hяqiqяtlя barышmaq lazыmdыr".

O, Azяrbaycan Ordusunun gцcцnц, Azяrbaycan xalqыnыn яzmini qiymяtlяndirdi vя utopik ermяni arzusuna baш vurdu:

- Biz atom bombasы hazыrlamalыyыq.

Tяsяvvцr edirsinizmi, XXЫ яsrdя ermяni xislяti hansы hяddя чatыb. Onun sюzlяri hяlя 90-cы illяrdя ermяni шairяsi Silva Kapitukyanыn da arzusu olub. O da deyirdi: - Bizя iki(?) atom bombasы lazыmdыr. Birini Azяrbaycana, birini dя Tцrkiyяyя atmaq цчцn.

Beynяlxalq ictimaiyyяt bu faшiстanя sюzlяrя niyя diqqяtsiz qalыr? Яlbяttя, dediyimiz kimi bu, utopiyadыr, ermяni xislяtidir. Amma юtяn яsrlяrdяn bяri

ATЯT-in ABШ-dan olan nцmayяndяsi Ermяnistan qoшunlarыnыn Daьlыq Qarabaьdan чыxarыlmasыnы яn baшlыca addыm olaraq qiymяtlяndirdi), hяtta Rusiyanыn mцяyyяn dairяlяri "ermяni mяsяlяsi"ndяn yorulduqlarыnы gizlяtmirlяr.

O ki, qaldы ermяni-kцrd birliyi olan PKK-nыn qalstuklu HDP uzantыsыna, bunlar tцrkцn dцшmяni kimi юz hisslяrini gizlяtmirlяr. Hяmsяdr olan Sяlahяddin Dяmirтaш яl-яlя olduьu Karo Payman kimi ermяni шovиnistin yanыnda Qarabaь haqqыnda daha nя deyя bilяrdi ki?

Bu zaza (milli mяnsubiyyяti

Александр Сергеевич Пушкин 1799-1837 Та з и т ...Но сын молчит, потупя очи. И стал Гасуб чернее ночи И сыну грозно возопил: «Поди ты прочь — ты мне не сын, Ты не чеченец — ты старуха, Ты трус, ты раб, — ты армянин! Будь проклят мной! поди — чтоб слуха Никто о робком не имел, Чтоб вечно ждал ты грозной встречи, Чтоб мертвый брат тебе на плечи Окровавленной кошкой сел И к бездне гнал тебя нещадно, Чтоб ты, как раненый олень, Бежал, тоскуя безотрадно, Чтоб дети русских деревень Тебя веревкою поймали И как волчонка затерзали, Чтоб ты... Беги... беги скорей, Не оскверняй моих очей!»

formalaшmыш ermяni faшizminin яsl цzцdцr. Beynяlxalq alяmdя dя bu ermяnilяrdяn hamы bezmiш bir haldadыr. Fransa, Иngiltяrя, ABШ (yeri gяlmiшkяn

belяdir) gяdяsi Daьlыq Qarabaьы az qala mцstяqil dюvlяt kimi qяlяmя verir.

Tцrkiyя Bюyцk Millяt Mяclisindя Daьlыq Qarabaь

barяdя qяbul olunan qяrara 3 partiya - AKP, MHP vя CHP imza atdы. HDP - yяni ermяnikцrd birliyi imza atmaqdan imtina etdi.

Ermяnistanda isя цsyanlar ara vermir. Яsgяr analarы cяmiyyяti, ayrы-ayrы valideynlяr "Bizim юvladlarыmыz юzgя torpaqlarыnda юlцmя tяrk edilir" - deyя Sarkisyan hakimiyyяtinя qarшы tяdbirlяr keчirir. Saytlarыn birindя ermяni qarыsы belя deyir: "Hakimiyyяtdяkilяrin oьlanlarы CИP-dя gяzirlяr, qыzlara sataшыrlar, qudurьanlыq elяyirlяr, bizim юvladlarыmыz boш yerя qurban verilir".

Mцxalifяt isя yeni Serj Sarkisyanы "vяsf" elяyir: Bu adam Putinin qarшыsыnda яsl kюlяyя dюnцr, чцnki kюlяdir. Иlham Яliyevin dik, gцvяnli duruшu ilя Sarkisyanы mцqayisя etmяk belя mцmkцn deyil.

Yadda saxlayыn - Sarkisyan kюlяdir. Bunu юzlяri deyirlяr. "O torpaqlar bizim deyil, юvladlarыmыzы oьurlanmыш torpaqlarda юldцrmяyin!" Bunu ermяni analarы deyirlяr.

Unutmayыn! - ermяnilяr oьrudur.

Ermяnilяr Azяrbaycan ordusunun qarшыsыnda tir-tir яsdilяr. "Bюyцk qardaш"larыnы, ruslarы sяslяdilяr. Yalvardыlar, sыzladыlar, sцrцndцlяr. Qaчdыlar, gюzdяn itdilяr.

Demяli, hяm dя qorxaqdыlar. Иndi gяlin bюyцk Aleksandr Puшkinin doьrudan da nя qяdяr dahi olduьuna bir dя nяzяr salaq: "Tы trus, ты rab, tы armyanin!"

Tяrcцmяyя ehtiyac varmы? Yoxsa elя Puшkinin yazdыьы dildя, yяni orijinal halыnda qalsыn? Bяlkя elя Kremldя dя bu hяqiqяti bir daha xatыrladыlar…

Бешмяртябя ящвалаты Акиф ЯСЯДУЛЛАЙЕВ, Шяки Рущи-ясяб диспансеринин баш щякими Bakыnыn "Beшmяrtяbяnin yanы" adlanan hissяsi hяr bazar gцnц olduьu kimi bu bazar da чox izdihamlы gюrцnцrdц.Hяmiшя olduьu kimi bu gцn dя bura yыьыlanlarыn чoxu tяlяbяlяr idi.Bakыnыn mяrkяzi hissяlяrindяn sayыlan bu яraziyя toplaшanlarыn яksяriyyяti kirayя ev tapmaq цчцn gяlirdilяr,чцnki evlяrini kirayяyя vermяk istяyяnlяr bazar gцnlяri mяhz buraya цz tuturdular. Qalanlarы isя ya vaxtыnы keчirmяk vя yaxud da юz yerlilяri ilя gюrцшцb hal-яhval tutmaq mяqsяdi gцdцrdцlяr. Yaxыnlыqda yerlяшяn geniш яraziyя malik olan чayxanada oturan insanlarыn яksяriyyяti qabaqlarыna bir stяkan чayы qoyub bяzяn saatlarla sюhbяtlяr,mцzakirяlяr aparardыlar.Bu яrazinin hяm gяnc tяlяbяlяrdяn hяm dя yaшlыlardan ibarяt demяk olar ki,daimi sakinlяri var idi,hansы ki,nя vaxt ora цz tutsan onlarы orda gюrяrdin.Ora sahiblik edirdilяr vя uzun mцddяt oranы tяrk etmirdilяr.

Yorьunluьumu almaq цчцn hяmin oturacaqlardan birinя yaxinlaшdыm.Oturacaьa "sahiblik" edяn 65-70 yaшlarыnda olan kiшiyя salam verib

ondan bir az aralыda яylяшdim. Aradan 1-2 dяqiqя keчmяmiш hiss elяdim ki,oturacaqda mяskunlaшmыш qonшum uzun mцddяtli sakitlikdяn darыxыb цnsiyyяt цчцn mюvzu axtarышыndadыr.

Zяnnim mяni yanыltmamышdы,цzцnц mяnя sarы чevirib soruшdu; - Adыn nяdir?

Adыmы dedim sonra o da юz adыnы sюylяyib tanышlыq verdi; Nюvbяti bu mяkan цчцn яnяnяvi sayыlan sualыnы verdi: - Hansы rayondansan?

Rayonumu dedim - Nя iшlя mяшьulsan?

Dedim ki, tяlяbяyяm.

- Harda oxuyursan?

- Tibb institutunda.

Sonuncu cavabыmdan sonra qonшum yцngцlcя fikrя getdi.

Dцшцndцm ki,yяqin mцsahibim mяnim cavablarыmla kifayяtlяndi, ancaq, elя o dяqiqя heч gюzlяmяdiyim daha bir sual eшitdim: - Yaxшы, de gюrцm instituta girmяk цчцn nя qяdяr pul vermisiniz?

Mяn цzцmdяki ifadя ilя bu sualdan narazы qaldыьыmы da gizlяtmяdяn: - Heч nя vermяmiшik, - dedim.

Qonшumun sifяtindя cavabыmla razыlaшmadыьыnы bildirяn ifadя ilя yanaшы yцngцlcя ironiya da yarandы: - Alя qяdeш, mяnя yox dя, medinstuta pul vermяmiш girmяk olar?

Qayыtdыm ki, bяs чoxuшaqlы ailяdя bюyцmцшяm ailяmizdя iшlяyяn

tяkcя atam olub ki, onun da qazancы yalnыz bizi bюyцtmяyя, oxutmaьa чatыb.

Atamыn elя bir imkanы olmayыb ki, mяni pulla instituta qoysun, orta mяktяbdя dя yaxшы oxuyanlardan biri dя mяn olmuшam. Belяcя uzun-uzadы andaman elяmяyimя baxmayaraq hяmsюhbяtim юz inadыndan dюnmяdi ki, dюnmяdi: - Bilirsяn, qяdeш, mяndяn niyя чяkinirsяn, mяn iш verяn-zad deyilяm ki, dцzцnц de onsuz da mяn bilirяm ki, medinstuta girяnlяrin hamыsы pulla girir.

Artыq hiss elяdim ki,mяnim яlavя izahatlarыmыn heч bir nяticяsi olmayacaq, qonшum юz fikirlяrindя tam israrlыdыr. Ona gюrя dя mяnasыz sюhbяtdяn yaxamы qurtarыb son qoymaq цчцn dedim: - Hя, dцz deyirsiniz pulla girmiшяm.

Bu cavabыm bayaqdan hяdsiz narahatчыlыq keчirяn qonшumun яhvalыnы sanki, gюylяrя qaldыrdы: - Bax, gюrцrsяn mяn bayaqdan deyirяm dя, medinstuta pulsuz girmяk mцmkцn deyil.

Sюhbяtimizin daha yekunlaшdыьыndan rahatlыq duyub xarakterimя uyьun olaraq xяyallara dalmaq istяyirdim ki, qonшum yenя dя mяnя imkan vermяdi: - Bilirsяn, mяnim qonшuluьumda bir qыz yaшayыr, kasыb bir ailяdя bюyцyцb чox savadlы qыzdыr, iniшil bir manatsыz tibb institutuna daxil olub.

madыm:

Dцzц mяn dя dilimi dinc qoy-

- Yox bu ola bilmяz. Necя yяni oz biliyilя tibb institutuna girib? Yяqin sizя dцzцnц demяyiblяr. Tibb institutuna da pulsuz girmяk olar?

Mяnim bu etirazыm nяinki, qonшumu юzцndяn чыxardы, hяtta, bir az яsяbilяшdirdi dя: - Yяni sяn mяn boyda aьsaqqal adama inanmыrsan? O ailяni mяn lap yaxыndan tanыyыram юzlяrini gцclя dolandыrыrlar.

Hяmsюhbяtimin bu cцr яsяbilяшmяsi mяni susmaьa mяcbur etdi, ona gюrя dя daha dinmяdim. Ancaq bu azmыш kimi aьsaqqal mяni inandыrmaq цчцn yenя sюzя baшladы: - Hяlя mяnim bacыmыn bir nяvяsi dя var, atasы avtomobil qяzasыnda чox cavan yaшda rяhmяtя getdi erkяn yetim qaldы. O da яla qiymяtlяrlя oxuyurdu, keчяn il юz biliyinя tibb institutuna daxil oldu.

Fikirlяшdim ki, bu dяfя dя etiraz etsяm yяqin ki, aьsaqqalы tam hюvsяlяdяn чыxardaram, ona gюrя dя susmaьa цstцnlцk verdim. Mцsahibim isя bununla da kifayяtlяnmяyib 1-2 belя hadisя dя danышdы.

Bir qяdяr sonra mяn aьsaqqalla vidalaшыb kirayяdя галдыьым evя sarы getmяyя baшladыm vя yol uzunu bir sual mяni tяrk etmяdi: “Axы, nяyя gюrя insanlar gюrdцklяri, яmin olduqlarы yox, eшitdiklяrinin яsirinя чevrilirlяr?

№ 3-4 (137-138), Март-Апрел 2016

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.11

М Ц С А Щ И Б Я

"Vяtяnin cяnnяti-cяhяnnяmi olmur" Millяt vяkili, yazычы Aqil Abbasыn AzNews.az-a mцsahibяси.

- Aqil mцяllim, son gцnlяr Qarabaьda gedяn dюyцшlяrin iчяrisindя mяncя, hяm mяnяvi, hяm dя fiziki baxыmdan daha чox gюrцnяn millяt vяkili sizsiniz. Gah mяtbuata aчыqlamalar, mцsahibяlяr verirsiniz, gah da dюyцш bюlgяsinя gedirsiniz...

- Yox, o fikirlя razыlaшmыram ki, hadisяlяrin iчindя bircя mяn gюrцnцrdцm. Azяrbaycanda чox gюzяl ziyalыlar var, onlar yeri gяlяndя mяndяn dя yцksяk sяviyyяdя ziyalыdыrlar.

Hяr kяsin юz yeri var. Sadяcя, ola bilsin sizlяrin dostuyam, yazычыyam deyя mяni daha чox gюrцrsцnцz.

- Sizin sosial шяbяkяdя bir шяkliniz yayыlmышdы...

- Hя, xяbяrim var. Laь yerinя dюndяrmiшdilяr.

- Yazmышdыlar ki, Aqil Abbas soьan яkmяk цчцn яrazini nяzяrdяn keчirir...

- O шяkildя dayandыьыm post bizim яn sonuncu postumuzdu, яlini uzatsan Aьdama чatыr. Oralar minalanmыш yerlяrdir, gedяndя iki dяfя maшыnыmыz batdы.

- Gedib neylяdiniz ki?

- Яsgяrlяrlя чay iчdim, bir az sюhbяt elяdim, Aьdama baxdыm. Hяtta blindajdan yaxшы baxa bilmirdim deyя чыxdыm цstцnя, blindajыn цstц tяpя kimidir.

- Qorxmadыnыz sizi vurarlar?

- Elя orada iki naxчыvanlы vardы, onlar da dedilяr ki, sяni vura bilяrlяr, tяhlцkяlidir.

Zarafatla dedim ki, vurulsam, mяnя Milli Qяhrяman adы verяcяklяr. Dayыm oьlu soruшdu ki, bяs mяnя nя verяcяklяr?

Qayыtdыm ki, sяnin dя qяbrinin цstцnя yazarlar ki, Milli Qяhrяmanыn dayыsы oьlu. (gцlцr) Maшыnы dayыm oьlu sцrцrdц. Ayda 3-4 dяfя Aьcabяdiyя, Fцzuliyя, Aьdama ge-dirяm. Elя ay olur ki, beш dяfя gedirяm. Hяr gedяndя mцtlяq яsgяrlяrlя gюrцшцb bir stяkan чaylarыnы iчmяliyяm. Amma heч vaxt шяkil чяkdirmяrяm. Sяnin dediyin шяkil isя mяnim dayыm oьlunun sяhvi idi. O шяkli mяndяn xяbяrsiz чяkib redaksiyaya gюndяrmiшdi, redaksiya da sayta qoymuшdu. Buna gюrя dayыm oьlunu bяrk danladыm. Qarabaьыn yolunu tanыmayanlar, Qarabaьda neчя rayon var, bilmяyяnlяr, yцksяklik nяdir, LяlяTяpя, Talыш kяndi, Madagiz, Seysulan haradadыr bilmяyяnlяr Bakыnыn, yaxud Avropanыn hansыsa bюlgяsindя oturub yekя-yekя danышыrlar.

- Sosial шяbяkяlяri юzцnцz izlяyirsiniz?

- Sosial шяbяkяdя yoxam, buna nя vaxtыm var, nя dя hяvяsim. Amma izlяyirяm.

- Bяs yoxsunuzsa necя izlяyirsiniz?

- Evdя sosial шяbяkяlяrin цzvlяri olanlar var...

Kimsя deyir ki, sяnin haqqыnda filankяs nяsя yazыb, girib baxыram. Bяzяn dя heч fikir vermirяm, deyirяm nя qяdяr sюyцrlяr sюysцnlяr. Onlarыn da mяшhur olmaq шansы budur.

- Sizinlя telefonda danышanda demiшdiniz ki, dюyцш vaxtы bizim dя evя zяrяr dяyib.

- Hя, xalamgilin evinя minamyot dцшmцшdц. Xalamgilin evindяn o yana ev yoxdur, ondan o tяrяfя Aьdamdыr. Bir

dя mяnim doьulduьum kяnd var, 12 minamyot da o kяndя dцшmцшdц. Amma чox qяribяdir ki, 12 minamyotdan 6-sы partlamamышdы. Hяmin kяnddя bir pir var, Seyid Heydяr Aьanыn piri. Иnsanlar o pirя ziyarяtя gedirlяr. Kяnd camaatы dцшцnцr ki, minamyotlar o pirя gюrя partlamayыb.

- Pirя gюrя idisя, bяs niyя 6-sы partlayыr, 6-sы yox?

Kяnd camaatыnы anladыq, bяs siz necя, belя шeylяrя inanыrsыnыz?

- Mяn Allaha, peyьяmbяrя inanыram, seyidlяri dя sevirяm...

- Minamyotlarыn pirя gюrя partlamadыьы mяsяlяsini deyirяm...

- Seyid ocaьыna, pirя

yoxdur. Sadяcя olaraq hadisяlяr Qarabaьdadыr, mяn orda doьulmuшam, mяnim nяslimin qяbirlяri oradadыr, шяhidlяrimiz oраdadыr... Ona gюrя Aьdama daha чox baьlыyam.

- Aqil mцяllim, iчinizdя torpaqlarыmыzыn geri qaytarыlacaьыna hяqiqi inam hissi varmы?

- Kim buna inanmыrsa, iki metr kяndir alыb юzцnц assыn.

- Bяzяn fikirlяr sяslяnir ki, son dюyцшlяr zamanы verdiyimiz шяhidlяrin qarшыlыьыnda aldыьыmыz яrazilяr чox kiчikdir... Siz necя dцшцnцrsцnцz?

- Bu sюzц ancaq bizim ermяnilяr deyя bilяr. Yяni iчimizdяki ermяniyosunlulardan sюhbяt gedir. Kim dюvlяtчiliyi,

olunmamыш яrazisindя 45 min яhali yaшayыrdы. Sonra dюvlяt hяmin yerdя mяcburi kючkцnlяr цчцn qяsяbяlяr saldы. Иndi hяmin яrazidя 90 min adam yaшayыr. Niyя qayыtdыlar?

- Bizim iшьal olunmuш torpaqlarыmыza sanki insanlar istirahяt zonasы kimi baxыr.

Gedim gяzim, yeyib-iчib Bakыya qayыdыm. Bu fikrя mцnasibяtiniz necяdir? Bu gцnя kimi tяbliьat maшыnыmыz belя qurulub deyя insanlar bu fikirdяdir?

- Yox, elя deyil. Kяlbяcяrlilяrin юzlяri yayda istirahяt цчцn daьlara чыxыrdыlar. Eyni zamanda Шuшalыlar da bu cцr edirdi. Axы Qarabaьa ancaq yaylaq kimi baxmaq dцz deyil. Иsti olanda hяrя bir tяrяfя gedir, is-

Aqil Abbas inanыram. Sadяcя, dцшцnmцrяm ki, kяndя dцшяn minamyotlar Seyid Heydяr Aьanыn pirinя gюrя partlamadы. Nя edim, kяnd camaatы belя dцшцnцrsя, onlara nя deyя bilяrяm ki? Bяzян deyirlяr ki, seyid ocaьыna niyя gedirsiniz, hяr шeyi Allahdan istяyin, seyiddяn yox. Heч kim seyiddяn heч nя istяmir. Axы hamыnыn Allahыn yanыnda hюrmяti yoxdur. Amma Allahыn yanыnda hюrmяtli insanlar var.

O cцmlяdяn dя seyidlяr peyьяmbяr юvladlarы olduьu цчцn Allahыn yanыnda hюrmяtlidirlяr.

Deyirlяr ki, ya Allah, seyidlяrin cяddi, cяnabi peyьяmbяr xяtrinя mяnя kюmяk ol. Чцnki onun xяtri var Allahыn yanыnda... Cяmiyyяtdя dя belяdi dя, hamы nцfuzlu, sюzцkeчяn ola bilmir ki...

- Sizi яl tutan adam kimi tanыyыrlar. Maraqlыdыr, hamыya kюmяk elяyirsiniz, yoxsa?

- Bяli, gцcцm чatan hяr kяsя яl tuturam. Hяtta mяnя pislik edяnlяrя dя kюmяk edirяm. Яn pis cяhяtim odur ki, kinli adam deyilяm. Hяyatыm boyu bir adamыn toyuьuna daш atmamышam, atmaram da.

- Hяrdяn belя tяяssцrat yaranыr ki, siz vяtяnin Aьdam tяrяfini daha чox sevirsiniz...

- Mяnim "cяnnяt Qarabaь" ifadяsindяn zяhlяm gedir.

Vяtяnin cяnnяti-cяhяnnяmi olmur. Kцrdяmirdя meшя yoxdur, sяrin bulaq yoxdur deyя, ora cяhяnnяm deyяcяksiniz? Vяtяnin hяr qarышы cяnnяtdir. Mяnim цчцn Kцrdяmirlя Шuшanыn fяrqi

vяtяni sevmirsя, bu sюzц onlar deyя bilяr. Bцtцn яrazi boyu dцшmяn hцcum elяyib, 92-93dя olduьu kimi qaчaydы яsgяrlяrimiz? Яsgяrlяrimiz sinяlяrini qabaьa verib torpaьы qoruyublar, onunla da bяrabяr dцшmяni geri oturdublar.

Bu insanlarыn mцharibяdяn xяbяri yoxdur. Lяlя-Tяpя deyilяn yer kimdяdirsя Fцzuli vя Cяbrayыl onun nяzarяtindяdir. Talыш kяndi kimdяdirsя Goranboy da, Aьdяrя dя, Tяrtяr dя onun яlinin altыndadыr.

Seysulan boyda bюyцk bir kяnd azad olunub. Seysulandan daш atanda gedib Aьdяrяyя dцшцr.

Bu adamlar Seysulan tanыyыr?

Dilя gяtirяndя ki, яsgяrlяrimiz canы ilя vяtяni qoruyub, mяnя deyirlяr ki, niyя oьlanlarыn gedib dюyцшmцr, niyя oьlanlarыn юlmцr? Niyя hamыya юlцm arzulayыrlar?! Mяnim oьlumun biri 4 il яsgяr olub, o biri dя bir il Hяrbi Hava Qцvvяlяrindя qulluq elяyib. Axы юlkяdя sяfяrbяrlik elan olunmayыb. Gяrяkяn vaxt hamыnыn oьlu gedяcяk, mяnimkilяr dя. Amma bizim dцшmяnя cavab verяcяk qяdяr ordumuz var, яsgяrimiz var, dюyцшяn qцvvяlяrimiz var, xцsusi tяyinatlыlar var...

- Bir fikir dя sяslяnir ki, torpaqlarыmыz iшьaldan azad olunandan sonra mяcburi kючkцnlяr ora qayыtmayacaq. Чцnki onlar Bakыda vя Azяrbaycanыn mцxtяlif yerlяrindя artыq mюhkяmlяniblяr.

- Bunu deyяn dя юz ermяnilяrimizdir, baшыndan bюyцk sяhv elяyir. Aьdamыn iшьal

tirahяt edir...

- Maraqlыdыr, danышdыqlarыnыz millяt vяkili Aqil Abbasыn sюzlяridir, yoxsa yazычы Aqil Abbasыn?

- Mяn цmumiyyяtlя, danышanda yazычы Aqil Abbas kimi danышыram, insan kimi danышыram. Zarafatъыlam, чox sяmimiyяm... Deyim ki, hяddindяn чox sяmimi olmaq pis шeydir. Ona gюrя camaat mяni чox istяyir. Aьdamda camaat цstцmя yцyцrцr, mяni evinя qonaq aparmaq istяyir. Иcra baшчыsы mяnя deyir ki, axшama nя hazыrlatdыrыm, nя yeyirsяn? Deyirяm mяn чюrяyimi camaatla yeyяcяyяm. Onlarы baшыma yыьыram, danышыram. Axыrda da yekя-yekя чыxardыb hesabы verirяm, lяzzяt alыram. Юzц dя bir adяtim var, lap polkovnik olsun, Qarabaьыn hansыsa bir restoranыnda otururamsa, orada яsgяr чюrяk yeyirsя, o hesabы mяn vermяliyяm.

- Hesab vermяkdяn xoшunuz gяlir?

- Lяzzяt elяyir.

- Bяs pulunuz qurtarmыr?

- Xяrclяnяn pul heч vaxt qurtarmыr. Xяrclяnmяyяn pul qurtarыr.

- Bayaq dediniz ki, hяddindяn artыq sяmimi olmaq pis шeydir. Nяyi pisdir ki?

- Чцnki hяddindяn artыq sяmimi olursan, bяzяn qarшыndakы adam bunu dяyяrlяndirmяyi bacarmыr, elя bilir ki, sяn dя onun tayыsan, nя istяsя deyя bilяr, sяninlя yekя danышa bilяr...

- Gюrяsяn, torpaqlarыmыz iшьaldan azad olunandan sonra sizin Qarabaь mюvzusunda yazdыьыnыz яsяrlяr юz aktuallыьыnы itirяcяkmi?

- Heч vaxt itirя bilmяz.

"Hяrb vя Sцlh" aktuallыьыnы itiribmi?

- Axы sizin яsяrlяr bяшяri dяyяrlяri tяbliь elяmir...

- Mяnim цчцn bяшяri dяyяr anlayышы yoxdur. Mяnim цчцn Вяtяn anlayышы var. Necя olur ki, sяn Amerikanыn "Rembo"suna baxa bilirsяn, mяnim "Dolu"ma baxa bilmirsяn? Юzц dя Amerikada Rembo yoxdur...

Ona gюrя dя fransыzыn, amerikanыn "Dolu" filminя baxыb-baxmamasы mяnim цчцn maraqlы deyil. Яsas odur ki, xalqыm, millяtim baxsыn. Иkincisi, mцharibя qurtarsыn bяшяri bir яsяr yazaram, yaxшыdыr, yazmaram da, yazmaram...

- Aqil mцяllim, mцharibя, yoxsa sцlh?

- Sцlh bir halda mцmkцndцr ki, torpaqlarыmыz iшьaldan azad olunur. Daьlыq Qarabaьdakы ermяnilяr яgяr istяyirlяrsя, Azяrbaycan vяtяndaшlыьыnы qяbul elяyib yenя orada yaшayыrlar.

- Yяni Qarabaь problemi bizim xeyrimizя hяll olunandan sonra ermяnilяrlя barышыb, dost olmaьыmыza razыsыnыz, elя?

- Biz qonшuyuq. Tяbii ki, sцlh olandan sonra insanlarыmыz bir-birinя qaynayыb-qarышacaq. Ermяnilяrin dя iчindя aьыllы adamlar var, onlarыn da ziyalыlarы var...

- Ermяni aьsaqqallarы vя ziyalыlarы ilя Azяrbaycan aьsaqqallarы vя ziyalыlarыnыn gюrцшц keчirilя bilmяzmi? Юzцnцz dediniz ki, onlarыn iчindя dя aьыllы adamlar var...

- Mяnasыz bir шeydir.

Axы mцharibяni aьsaqqallar vя ziyalыlar aparmыr. Mцharibяni aparanlar bюyцk qцvvяlяrdir...

Ermяni mцharibя aparыr?

- Sizя gюrя qisas nя demяkdir? Mяsяlяn, biz Xocalыnы iшьaldan azad ediriksя 1992-ci ildя orada юldцrцlяn insanlarыn intiqamы alыnmыш hesab olunurmu?

- Bяli... Xocalыnы, Aьdamы alыrыqsa шяhidlяrimizin intiqamыnы almыш oluruq. Baшqa neylяmяliyik? Biz dя ermяni deyilik ki, dinc яhalini qыraq!

- Bяzi insanlar sizi kobud sюzlяrlя danышan millяt vяkili, yazычы kimi daha чox tяbliь edirlяr. Bundan narahat olmursunuz ki?

- Onda belя чыxыr ki, adamlar kobud sюz eшitmяk цчцn gяlir yanыma? Niyя cяmiyyяtdя hяr hansы problem yaшananda birinci Aqil Abbasы axtarыrsыz? Mяnim yadыma gяlmir ki, atamыn bir dяfя aьzыndan biяdяb sюz чыxsыn. Sadяcя, mцharibя ki baшladы, yanыmda юlцmitim oldu. Яsgяrlяrin sюyцшlя danышdыьыnы gюrdцm. Bunlarыn hamыsыnы gюrяn adam kimi mяnя tяsir elяdi, elя o vaxtdan mяn dя hяrdяn onlar kimi danышmaьa baшladыm. Romanыmda da var. Deyirlяr ki, Aqil sюyцш yazыr. Mяnim яsяrlяrimin dilindя heч vaxt яdяbsiz sюz olmayыb. Dюyцшчцlяrin dilindя olub. Яsgяr dцшmяn цstцnя gedirsя nя demяlidir? Qardaш, xahiш edirяm, чяkil qыraьa, mяn torpaьыmы almaьa gяlirяm?!

сящ.12

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 3-4 (137-138), Март-Апрел 2016

Шякидя Бащар байрамы Шяkidя baharыn gяliшi bюyцk tяntяnяlяrlя qeyd olunду.

Bayram iшtirakчыlarы sonra Qoruьun яrazisindяki VVЫ яsrlяrя aid Dairяvi Mяbяdin hяyяtindя milli rяqslяri, idmanчыlarыn чыxышlarыnы izlяyib, milli geyimli qadыnlarыn hazыrladыьы bayram tяamlarыna qonaq olub, Шяki sяnяtkarlarыnыn яl iшlяrindяn ibarяt sяrgilяrя baxыblar.

Bayram tяdbiri daha sonra XVЫЫЫ яsrя aid tarixi-memarlыq abidяsi "Yuxarы Karvansara" mehmanxana kompleksinin hяyяtindя rяngarяng konsert proqramы ilя davam edib.

Milli varlыьыmыza bolluq vя bяrяkяt rяmzi kimi daxil olan Novruz bayramы respublikamыzыn hяr yerindя olduьu kimi, qяdim Шяki diyarыnda da bюyцk tяntяnяlяrlя qeyd olunub.

Baharыn gяliшi mцnasibяtilя Шяki шяhяrindяki "Yuxarы baш" Dюvlяt Tarix-Memarlыq Qoruьunun яrazisindя цmumшяhяr bayram шяnliyi keчirilib.

Bayram tяdbiri XVЫЫЫ яsrя aid nadir tarixi-memarlыq abidяsi olan Шяki xanlarыnыn sarayыnыn hяyяtindя mяdяniyyяt iшчilяrinin hazыrladыьы bяdii proqramla baшlanыb. Sarayыn giriшindя Шяki Шяhяr Иcra Ha-

kimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubovu vя qonaqlarы яllяrindя sяmяni vя bayram xonчalarы olan milli geyimli qыzlar qarшыlayыblar. Иctimaiyyяt nцmayяndяlяri vя шяhяrin qonaqlarыnыn da iшtirak etdiyi tяdbirdя musiqi vя rяqs kollektivlяri maraqlы konsert proqramы ilя чыxыш ediblяr.

Bayram tяdbiri daha sonra qяdim memarlыq abidяsi olan "Qala divarlarы"nыn hяyяtindя davam etdirilib. Bayram tonqalы alovlandыrыldыqdan sonra pяhlяvanlar юz mяharяtlяrini, gцclяrini nцmayiш etdiriblяr. Novruzun personajlarы olan Kosa vя Keчяl mяzяli zarafatlarы ilя bayram iшtirakчыlarыna xoш ovqat bяxш ediblяr.

"Vaqif" pyesi yeni quruluшda Сямяд Вурьунун "Vaqif" pyesi Шяkidя yeni quruluшda vя yeni motivlяr яsasыnda tamaшaya qoyuldu vя Aleksandr Krupenin, musiqi tяrtibatчыsы Иlqar Saatov, modelyeri Elman Rяшidov olmuшlar.

Mяrdan Feyzullayev Martыn 12-dя Sabit Rяhman adыna Шяki Dюvlяt Dram Teatrыnda tanыnmыш шair-yazычы Vaqif Aslanыn vя Rusiya Federasiyasы vя Azяrbaycan Respublikasыnыn Яmяkdar artisti, Moskva "Dяrviш" teatrыnыn tяsisчisi vя baш rejissoru Mяrdan Feyzullayevin hяmmцяllifliyi vя quruluшu яsasыnda Sяmяd Vurьunun "Vaqif" dramыnыn yeni motivlяrlя tamaшasыnыn premyerasы olmuшdur.

Premyerada шяhяr ictimaiyyяtinin nцmayяndяlяri, sяnяtsevяrlяr vя dahi шairimiz Sяmяd Vurьunun qohumlarы iшtirak etmiшlяr.

Rejissor Mяrdan Feyzullayevin quruluш verdiyi tamaшanыn rяssamы Яmяkdar rяssam Qцdrяt Mяmmяdov

Tamaшada яsas rollarы Яmяkdar artistlяr - Яbцlfяt Salahov (Vaqif), Xanlar Hяшimzadя (Qacar), hяmчinin teatrыn aktyorlarы Иlyas Яsяdov (Vidadi), Akif Yusifov (Иbrahim xan), Rяhim Qoca-

yev (Mяhяmmяd bяy), Иqrar Salamov (Tяlxяk) vя baшqalarы ifa etmiшlяr.

"Vaqif" яsяrinin yeni quruluшda premyerasы tamaшaчыlarda bюyцk tяяssцrat yaratmышdыr.

Мурад НЯБИБЯЙОВ Fotolar: Hafiz ЯЩЯДОВ

Вагиф Аслан

№ 3-4 (137-138), Март-Апрел 2016

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.13

“ “Т Ту уб биилл” ” Ш Шя як киид дя я Tцrkiyяnin xalq rяqslяri ansamblы Шяki musiqisevяrlяrinin qonaьы olub Tцrkiyяnin "Tubil" xalq rяqslяri ansamblы Novruz bayramы gцnlяrindя Шяki musiqisevяrlяrinin qonaьы olub.

Tцrkiyяnin Azяrbaycandakы sяfirliyinin, Tцrk Яmяkdaшlыq vя Koordinasiya Agentliyinin (TИKA) Bakы Proqram Koordinatorluьunun vя Yunus Яmrя Иnstitutu Bakы Tцrk Mяdяniyyяt Mяrkяzinin birgя tяшkilatчыlыьы ilя Sabit Rяhman adыna Шяki Dюvlяt Dram teatrыnda keчirilяn konsertdя шяhяr rяhbяrliyi, musiqisevяrlяr iшtirak ediblяr.

Proqrama uyьun olaraq, tяdbir iшtirakчыlarы яvvяlcя teatrыn foyesindя Tцrkiyяnin Mяdяniyyяt vя Turizm Nazirliyinin tяшkil etdiyi яl sяnяti telkыrma, xяttatlыq, tяzhib vя ebru sяnяti nцmunяlяrindяn ibarяt sяrgi ilя tanыш olublar.

Tцrkiyяnin Azяrbaycandakы sяfirliyinin mяdяniyyяt vя tanыtma mцшaviri Murat Karaчanta чыxыш edяrяk шяkililяri Novruz bayramы mцnasi-

bяtilя tяbrik edib. Bildirilib ki, konsertin Шяkidя keчirilmяsi heч dя tяsadцfi deyil. Чцnki bu шяhяr TЦRKSOY tяrяfindяn 2016-cы il цчцn "Tцrk dцnya-

“Шяki sanki aчыq sяma altыnda bir muzeydir”

sыnыn mяdяniyyяt paytaxtы" seчilib. Diqqяtя чatdыrыlыb ki, Шяkidяn яvvяl kollektiv bu proqramla Gяncяdя vя Tovuzda da чыxыш edib. Nюvbяti konsertlяr

Bakы vя Naxчыvan шяhяrlяrindя tяшkil olunacaq.

Sonra Tцrkiyяnin Mяdяniyyяt vя Turizm Nazirliyinin "Tubil" xalq rяqslяri ansamblы

konsert proqramы ilя чыxыш edib.

Kollektivin tяqdim etdiyi tцrk xalq rяqslяri tamaшaчыlar tяrяfindяn bюyцk maraqla qarшыlanыb.

Beynяlxalq Qadыnlar Gцnц Шякидя тянтяня иля гейд олунду Azяrbaycan qadыnы hяr zaman iradяsi, mяrdliyi, saflыьы, sяdaqяti ilя xalqыmыzыn milli mяnяvi dяyяrlяrinin formalaшmasыnda mцhцm rol oynamышdыr. Цmummilli liderimiz Heydяr Яliyev qadыnlarыn cяmiyyяtdя rolunu vя fяaliyyяtinя yцksяk qiymяt verяrяk demiшdir: "Qadыn bяшяrя yaraшыq, zinяt, insanlыьa шяrяfdir. Qadыn ucalыq, qeyrяt, qцdrяt rяmzidir."

Bu fikirlяr 8 Mart Beynяlxalq Qadыnlar Gцnц mцnasibяtilя Шяki шяhяrindя keчirilяn bayram tяdbirindя Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubovun tяbrik nitqindя sяslяndirilib.

aparыcы qцvvяdir. Иndi Azяrbaycan qadыnы cяmiyyяtdя dюvlяt idarячiliyindя, tяhsil, elm, sяhiyyя sahяlяrindя fяal iшtirak edir, yцksяk vяzifяlяrdя чalышыr, millяt vяkili kimi fяaliyyyяt gюstяrir.

цчцn geniш meydan aчmышdыr. Цzяrinя dцшяn bюyцk vяzifяlяri шяrяflя yerinя yetirяn Azяrbaycan qadыnlarы hяmiшя olduьu kimi, indi dя cяmiyyяtdя aparыcы rol oynayыr. Fяxrlя deyя bilяrik ki,

sюykяnяn sяrhяd tanыmayan fяaliyyяti nяinki Azяrbaycan qadыnlarы, elяcя dя dцnya qadыnlarы цчцn яsl nцmunяdir.

Sonra Шяkinin ictimai-siyasi hяyatыnda fяal iшtirak edяn bir qrup qadыna 8

Sabit Rяhman adыna Dюvlяt Dram Teatrыnda keчirilяn tяdbirdя rayonun ayrы-ayrы яmяk kollektivlяrindя чalышan fяal qadыnlar iшtirak ediblяr.

Tяdbirdя vurьulanыb ki, mцasir dюvrdя qadыnlarыmыz mцstяqil Azяrbaycanыn ictimai-siyasi hяyatыnda

Azяrbaycan qadыnlarы zяngin biliyi, vяtяnpяrvяrliyi, sяdaqяti vя mяrdliyi ilя seчilir.

Dюvlяtimiz tяrяfindяn qadыnlarыmыza gюstяrilяn yцksяk diqqяt vя qayьы, uьurla hяyata keчirilяn gender siyasяti onlarыn cяmiyyяtdя mюvqeyini daha da mюhkяmlяtmяk

юlkяmizin birinci xanыmы, Heydяr Яliyev Fondunun prezidenti, YUNESKO-nun vя ИSESKO-nun xoшmяramlы sяfiri, Milli Mяclisin deputatы Mehriban Яliyevanыn haqqяdalяt, humanizm, xeyriyyячilik vя bяшяri prinsiplяrя

mart - Beynяlxalq Qadыnlar Gцnц mцnasibяtilя Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin Fяxri Fяrmanlarы tяqdim olunub.

Bayram tяdbiri maraqlы konsert proqramы ilя davam edib.

Шяki шяhяrinin TЦRKSOY tяrяfindяn 2016-cы il цчцn "Tцrk dцnyasыnыn mяdяniyyяt paytaxtы" elan edilmяsi чox doьru seчimdir.

Bu qяdim tцrk шяhяri sanki aчыq sяma altыnda bir muzeydir.

Bu fikirlяri Tцrkiyяnin Azяrbaycandakы sяfirliyinin mяdяniyyяt vя tanыtma mцшaviri Murat Karaчanta AZЯRTAC-a mцsahibяsindя sюylяyib.

"Paytaxt ili" чяrчivяsindя Шяkidя keчirilяcяk tяdbirlяrя hяr cцr dяstяk gюstяrяcяklяrini vurьulayan sяfirliyin яmяkdaшы deyib: "Bayramlar xalqlarы, millяtlяri bir-birinя daha da yaxыnlaшdыrыr. Azяrbaycan xalqыnыn qяdim milli adяt-яnяnяlяrini юzцndя яks etdirяn Novruz da belя bayramlardandыr.

Tцrkiyя sяfirliyi olaraq, bu bayrama dяstяk vermяk istяdik. Bugцnkц konsertdя tцrk яl sяnяti nцmunяlяri sяrgilяndi, xalq rяqslяri nцmayiш olundu. Шяkidяn яvvяl Tцrkiyя Mяdяniyyяt vя Turizm Nazirliyinin "Tubil" xalq rяqslяri ansamblы Gяncяdя vя Tovuzda da konsertlяr verib. Kollektivin nюvbяti чыxышы Bakы vя Naxчыvan шяhяrlяrindя reallaшacaq. Fцrsяtdяn istifadя edib, sяfirliyin яmяkdaшlarы adыndan Azяrbaycan xalqыnы bir daha bu gюzяl bayram mцnasibяtilя tяbrik edirik".

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.14

№ 3-4 (137-138), Март-Апрел 2016

CANЫ ЮZ CANЫMЫZ - ЮMЯR ЮZCANЫMЫZ Охуъуларымыза йахшы мялумдур ки, биз даим танынмыш вя Вятянимизин щцдудларындан кянарда мяшщурлашмыш щямйерлиляримизин ахтарышындайыг. Бу ишдя дя бизя щюрмятли профессор Ядалят Тащирзадя дяфялярля йардымчы олмушдур. Бу дяфя дя о бизя гардаш Тцркийянин “Эцнейде КЦЛТЦР” дярэисиндя щямйерлимиз Мящяммяд Дарьазадя щаггында Юмяр Юзъанын йаздыьы мягаляни тапмагда кюмяк еляди. Биз дя юз нювбямиздя Ядалят мцяллимя миннятдарлыьымызы билдирдикдян сонра онун юзцнцн мцяллиф щаггында йаздыьы мягаля иля бирликдя Юмяр Юзъанын Тцркийядя дяръ етдирдийи йазыны диггятинизя чатдырырыг.

Ядалят ТАЩИРЗАДЯ,

профессор

YAZARDAN BИR NEЧЯ SЮZ Qardaш Tцrkiyяdя bir чox dostlarыm var. Hamыsы araшdыrmaчы, hamыsы qяlяm яhlidir: Azяrbaycan яdяbiyyatы цzrя Tцrkiyяdя яn gюrkяmli mцtяxяssislяrdяn biri, юlkяmizdя dя yaxшы tanыnan professor Yavuz Akpыnar, Tцrkiyя Milli Tяhsil Nazirliyi Tяlim vя Tяrbiyя Kurulunun baшчыlarыndan biri Юmяr Юzcan, hцquqшцnas professor, цч il юncя Bakыdan bюyцk sevgilяrlя ayrыlmыш Fяthi Gяdikli, qяzetячiaraшdыrmaчы Mina Tansel vя baшqalarы. Bu kiшilяrin hяr biri Tцrklцyцn yenilmяz mцcahididir.

Onlarla цnsiyyяtdя bulunduqca beyincя gяnclяшir, цrяkcя mяtinlяшir, Tцrkiyя ilя Azяrbaycanыn gerчяkdяn iki dюvlяt, bir millяt olduьuna sarsыlmaz inam bяslяyirsяn. Bu yazыda onlardan yalnыz birindяn - Юmяr Юzcan bяydяn sюz aчmaq istяyirяm.

Onunla ilk dяfя 1993-dя Ankarada - Tяlim vя Tяrbiyя Kurulunda olduьum zaman ayaqцstц gюrцшsяk dя sonralar heч bir яlaqяmiz olmadы. 2005-ci ildя "525-ci qяzet"dя yazыlarыmы oxuduqdan sonra mяnя mяktub yazdы. O zamandan fasilяsiz yazышыr, bir-birimizlя bilgi alыш-veriшindя bulunuruq. Azяrbaycanla baьlы чox dяyяrli araшdыrmalarы olsa da, tяяssцf ki, yurddaшlarыmыz onu, demяk olar ki, tanыmыr.

Bu mяqalя onu Azяrbaycan oxucusuna tanыtmaьa ilk cяhddir.

ЮMЦR YOLUNA ЮTЯRИ BAXЫШ Юmяr Юzcan 17 sentyabr 1948-dя Иsparta Senirkent'dя anadan olub. Иbtidai vя orta mяktяbi, sonra da liseyi Aydыn Nazilli ilчяsindя bitirib. 1966-da girdiyi Иstanbul Universiteti яdяbiyyat fakцltяsinin tarix bюlцmцnц 1970dя baшa vurub. Universitetdя tцrk tarixinin bюyцk uzmanlarыndan professor Zяki Vяlidi Toьan'ыn tяlяbяsi olub.

1971-dя Aydыn Bozdoьan Liseyindя mцяllimliyя baшladыqdan sonrakы bцtцn fяaliyyяti Tцrkiyя Milli Eьitim Bakanlыьы (Milli Tяhsil Nazirliyi) sistemiylя baьlыdыr. O, 1975-1976 illяri arasыnda Aydыn Koчarlы Liseyindя mцdir, 1976-1981 illяri arasыnda Aydыn Milli Tяhsil Шюbяsindя mцdir mцavini, 1981-1984 illяri arasыnda Aydыn Sяnaye Mяslяk Liseyindя tarix mцяllimi, 19841987 illяri arasы yenidяn Aydыn Milli Tяhsil Шюbяsindя mцdir mцavini, 1987-1993 illяri arasыnda Aydыn Milli Tяhsil Шюbяsinin mцdiri vяzifяlяrindя чalышыb.

1993-dя Юmяr bяy Milli Tяhsil Nazirliyinin Tяlim vя Tяrbiyя Kuruluna цzv (rяhbяrlяrdяn biri) tяyin edilib vя bugцnяdяk hяmin gюrяvini sцrdцrmяkdяdir.

1997-2004 illяri arasыnda яsas vяzifяsiylя yanaшы, Baшbakanlыk mцшavirliyi dя etmiшdir. Tяlim vя Tяrbiyя Kurulu Tцrkiyяnin universitetяdяk olan bцtцn mяktяblяri цчцn proqram vя dяrsliklяr hazыrlayan чox gцclц bir metodik

mяrkяzdir. Юmяr bяy sыradan bir bцrokrat deyil, yorulmaz vя mяhsuldar bir araшdыrmaчы alimdir.

Onun maraq dairяsi чox geniшdir: tцrk tяhsil tarixi, tarix tяhsili, yaxыn dюnяm tцrk siyasi hяyatы...

Bu problemlяrlя baьlы araшdыrmalar apararaq bir-birindяn dяyяrli elmi monoqrafiya vя mяqalяlяr nяшr etdirib. Цzяrindя яn чox dayandыьы problem Sovetlяr yarandыqdan sonrakы dюnяmdя siyasi mцhacir durumuna dцшmцш Rusiya tцrk uruqlarы юndяrlяrinin fяaliyyяtidir. Cяsarяtlя deyя bilяrik ki, Tцrkiyяdя bu sahя цzrя яn bilgili uzmanlardan bяlkя dя birincisi mяhz Юmяr bяydir.

Onun sюzцgedяn mюvzuyla baьlы dяyяrli incяlяmяlяri, юzяlliklя Mяhяmmяdяmin Rяsulzadя, Mustafa Чokayoьlu, Ayaz Иshaki, Cяfяr Seydahmяt Kыrыmяr vя onlarca baшqalarыnыn hяyatыnы чoxlu nadir bяlgяlяrlя iшыqlandыrdыьы geniш tutumlu yazыlarы yalnыz Tцrkiyяdя deyil, bugцnkц baьыmsыz tцrk cцmhuriyyяtlяrindя dя araшdыrыcыlarыn яn чox цz tutduьu qaynaqlardandыr.

Burasы daha юnяmlidir ki, bцtцn bu iшlяri Юmяr bяy hansыsa tapшыrыq, plan яsasыnda deyil, юzяl maraьы, tяшяbbцsц ilя gюrцr. Onun yaxыn gяlяcяkdя ortaya qoyacaьыnы dцшцndцyц kitabы, inшallah, tцrk siyasi mцhacirяtinin яn юnяmli kiшilяrinin yaшam vя fяaliyyяtini яks etdirяcяk sanballы bir nяшr olacaq. Юmяr Юzcan bяy hяm dя юrnяk olacaq bir ailя baш-чыsыdыr. Hяyat yoldaшы Yцksяl Юzcan яmяkli (tяqaцddя olan) kimya mцяllimidir. Oьlu Dr. Иsmayыl Чaьrы Юzcan Ortadoьu Texnik Universiteti mцhяndislik fakцltяsini bitirib vя indi Baшbakanlыk Dюvlяt Planlama Tяшkilatы uzmanыdыr; yoldaшы oьlu ilя iki ildir Amerikadadыr. Qыzы Иdil Юzcan Ankara Universitetinin hцquq fakцltяsinin yetirmяsidir. O, Bilgi Texnolojilяri vя Иlяtiшim Kurumunda uzman yardыmчыsыdыr, eyni zamanda Qazi Universitetinin hцquq fakцltяsindя idarя hцququ цzrя yцksяk lisans yapmaqdadыr (bizim anlayышla desяk, aspiranturada oxumaqdadыr). Oьlundan Юmяr Tuьrul adlы bir nяvяsi var.

AZЯRBAYCAN ЮMЯR ЮZCAN QЯLЯMИNDЯ Юmяr bяy, bildirdiyim kimi, чox mяhsuldar yazarlardandыr; indiyяdяk onun 3 kitabы, яn sanballы dяrgilяrdя 200я yaxыn elmi mяqalяsi iшыq цzц gюrцb. Bu yazыlarыnыn bir чoxunu o bяzяn imzasыz, bяzяn taxma adlarla (gizli imzalarla), bяzяn dя aчыq imzayla buraxdыrыb.

Azяrbaycan mюvzusu Юmяr Юzcan yaradыcыlыьыnda xцsusi yer tutur. Яlimizin altыnda onun yalnыz Azяrbaycanla baьlы 24 mяqalяsi var. Unutmayaq ki, bunlar publisist qяzet-jurnal yazыlarы yox, ciddi elmi araшdыrmalarыn mяhsuludur. Yazыlarыndan яn юnяmlilяrini yazыlma ardыcылlыьыyla xatыrladыram (mяqalяlяrin adыnы orijinaldakы kimi saxladыm): Azerbaycan'ыn Yakыn Tarihi ile Иlgili Yeni Yayыnlar ("Yeni Forum", sayы 262, mart 1991); Mehmet Emin Resulzade'nin Bir Mektubu ("Kыrыm", sayы 17, 1997); Aьaoьlu Ailesi Hakkыnda ("Kыrыm", sayы 20, 1997); Mehmet Emin Resulzade'nin Dr. Tahir

Чaьatay'a Bir Mektubu ("Kardaш Edebiyatlar" , sayы 41, 1997); Azerbaycan'ыn Yakыn Tarihi Иle Иlgili Bir Hatыrat ("Tцrk Yurdu", sayы 138, 1999); Mirza Kazыm Bey Цzerine Notlar ("Tцrk Yurdu", sayы 151, 2000); Azerbaycan Lejyonerleri ("Emel'imiz Kыrыm", sayы 45, 2003); Muhacerette Bir Lider: Ali Merdan Topчubaшы ("Emel'imiz Kыrыm", sayы 47, 2004); Muhaceret Neslinden Bir Иsim: Cebbar Ertцrk ("Tцrk Yurdu", sayы 214, 2005); Azerbaycan Lejyon Edebiyatы ("Emel'imiz Kыrыm", sayы 52-53, 2005); En Kыdemli Mцsavatчы Dr.Mehmet Kengerli ("Emel'imiz Kыrыm", sayы 56, 2006); Azerbaycan Siyasi Dцшцnce Tarihi ve Mirza

dяn чыxmыш" bцtцn siyasi mцhacir qruplarыnda olduьu kimi Azяrbaycan mцhacirяti arasыnda da istяr Moskvanыn яmrindяki xцsusi servislяrin (burada ilk yeri "ЧeKa" tutur) fяaliyyяti nяticяsindя, istяrsя dя baшqa obyektiv vя subyektiv amillяr sonucunda bяzяn sцrяkli, bяzяn dя keчici dartышma vя чяkiшmяlяr baш verib. Bu gцn bunlarы dяyяrlяndirяn Azяrbaycan araшdыrыcыsы istяr-istяmяz az, ya чox dяrяcяdя subyektivliyя qapыlaraq hakimlik edir, kimisя "mцkafatlandыrыr", kimisя "cяzalandыrыr", kimisя "bюyцdцr", kimisя "kiчildir", hяtta bяzяn bцtюvlцkdя mцhacirяtя qara yaxacaq mяnfi nя-

araшdыrыcыya yaraшacaq, юzц demiшkяn, "iynя ilя quyu qazmaq" kimi яziyyяtli bir yol seчib - юncя Mяhяmmяdsadыq Aranыn яsяrlяrini, nяшr etdiyi qяzet-jurnallarы bir yerя toplamaqчцn hяtta яcnяbi юlkяlяrя (mяsяlяn, Finlandiyaya) yollanaraq oralarda axtarыш aparыb, sonra onun яn geniш biblioqrafiyasыnы tяrtib edib (tяbii ki, bunun цчцn neчя illяrini xяrclяyib) vя nяhayяt, "Turan" elm, fikir vя siyasяt dяrgisindя (2009, №7, ss. 90-109) M.Aran haqqыnda indiyяdяk yazыlmыш vя bundan sonra yazыlacaq яn mцkяmmяl яsяri ortaya qoyub: "Cafer Seydahmet Kыrыmerin Mehmet Sadыk Aran ile ilышkileri ve Finlandiya tцrkleri". Bu 20 sяhifяlik mюhtяшяm mяqalяdя Mяhяmmяdsadыq Aranыn istяr hяyatыnыn, istяrsя dя siyasi mцcadilя vя jurnalistlik fяaliyyяtinin indiyяdяk bilinmяyяn anlarы яn yцksяk peшяkarlыqla incяlяnib, onun яsяrlяrinin vя haqqыndakы яsяrlяrin 162 qaynaqdan ibarяt (!) чox dяyяrli biblioqrafiyasы verilib.

Doьrudur, bu biblioqrafiyaya M.Axundzadя-Aranыn Azяrbaycanda yaшadыьы vaxt mяtbuatda (юzяlliklя Cцmhuriyyяtin "Azяrbaycan" qяzetindя 1918-1920-ci illяrdя) yaz-

Юmяr Юzcan Bala Mehmetzade ("Tцrk Yurdu", sayы 236, 2007); Nasreddin Hoca'dan Molla Nasreddin'e ("Tцrk Yurdu", sayы 255, 2008); Azerbaycan'da Milli Mesele: Siyasi Rehberlik ve Ziyalыlar (prof.

Cяmil Hяsяnlinin eyni adlы kitabыna rяy) ("Tцrk Yurdu", sayы 258, 2009); Tцrk Kцltцrцnцn Bцyцk Araшtыrmacыsы Иrene Melikoff ("Tцrk Yurdu", sayы 259, 2009); Cafer Seydahmet Kыrыmer'in Mehmet Sadыk Aran Иle Иliшkileri ve Finlandiya Tцrkleri ("Turan", sayы 7, 2009); Hasan Sabri Ayvazof'un Hцseyinzade Ali'ye Mektuplarы ("Yeni Tцrk Edebiyatы", sayы 1, 2010) vя b. Юmяr bяyin bir чox yazыlarы (6 mяqalя) hamыnыn haqlы olaraq Azяrbaycan alimi kimi tanыdыьы professor Bяkir Чobanzadя haqqыndadыr.

Azяrbaycanla baьlы araшdыrmalarыnda Юmяr Юzcanыn яn bяyяnmяli цstцn cяhяtlяrindяn biri mцhacirяt tarixini gюzяl bilmяsi vя mцhacirяtlя baьlы яn geniш hяcmdя bяlgя vя bilgilяrin onun яlinin altыnda bulunmasыdыr. Иllяrcя axtardыьыm, ancaq istяr dюvlяt kitabxanalarыmыzdan, istяrsя dя шяxsi kitabxanalardan heч cцr tapa bilmяdiyim bir чox nadir яski vя yeni kitab vя qяzetjurnallarы, siyasi mцhacirяt mяtbuatыnыn biblioqrafiyalarыnы, ayrыayrы sяnяdlяri Юmяr bяy юzяl kitabxanasыndan яliaчыqlыqla mяnя gюndяrib (tяbii ki, mяn dя юz nюvbяmdя ona borclu qalmamaьa чalышыram). Юmяr Юzcan araшdыrmalarыndakы baшqa цstцn cяhяtsя onun Azяrbaycan hadisяlяrinя vя kiшilяrinя dышarыdan baxaraq daha tяrяfsiz dяyяrlяndirя bilmяsidir. Kimsяyя gizli deyil ki, Rusiyanыn "шinelin-

ticяlяrя belя gedib чыxыr. Юmяr Юzcansa hakimlikdяn uzaqdыr o, bu dцшцncяdяdir ki, mяsяlяn, Шяfi bяy Rцstяmbяyli'nin "Yыxыlan bцtlяr"dя yazdыqlarы, Mяhяmmяdяmin Rяsulzadя'ninsя ona "Шяfibяyчilik"dя cavablarы iшin iчindя bяlkя dя indiki zamanыmыz шяrtlяrindя dяyяrlяndirildiyindя bяyяnilmяyяn, ancaq юz zamanыnda xoш qarшыlana bilяcяk fяrqliliklяr ortaya чыxarmышdы. Юmяr bяy юz yazыlarыnda Mяhяmmяdяmin Rяsulzadя'yя dя, Яlimяrdan bяy Topчubaшы'ya da, Яli bяy Hцseynzadя'yя dя, Xяlil bяy Xasmяhяmmяdbяyli'yя dя, Шяfi bяy Rцstяmbяyli'yя dя, Mяhяmmяdsadыq Aran'a da... tяrяf gюzlяmяdяn, eyni gюzlя, eyni sevgi vя tяlяbkarlыqla siyasi yox, elmi baxыmdan yanaшыr, onlarыn yaшam vя siyasi чarpышmalarыnыn яn incя nюqtяlяrini belя iшыqlandыrmaьa can atыr, oxucusunda hяmin kiшilяr haqqыnda daha geniш tяsяvvцr yaratmaьa, indiyяdяk kimsяnin bilmяdiyi bяlgя vя bilgilяri ortaya qoymaьa чalышыr.

Azяrbaycan vя azяrbaycanlыlar haqqыnda Юmяr bяyin yazыlarыnыn hamыsыnы hяtta qыsaca xцlasя etsяk buna qяzetin bir neчя sяhifяsini ayыrmalы olarыq. Bu цzdяn dя yalnыz birikisi haqqыnda юtяricя sюz aчaq.

Onun Mяhяmmяdsadыq Axundzadя (Mяhяmmяdsadыq Aran, Sadыq Aran) ilя baьlы yazыsыna baxaq. Bu gюrkяmli шяxs haqqыnda hяm qardaш Tцrkiyяdя, hяm dя Azяrbaycanda bir-iki yazы iшыq цzц gюrцbsя dя onlarы mяzmunca bir-birindяn fяrqlяndirmяk чox чяtindir. Юmяr Юzcansa baшqalarыnыn yazdыьыnы tяkrarlamaqdan qaчaraq gerчяk

dыьы mяqalяlяri dя artыrmaьa ehtiyac var, ancaq Юmяr bяy Tцrkiyя шяraitindя mцmkцn olan hяr шeyi edib vя biblioqrafiyaya яlavяlяrin edilmяsi artыq azяrbaycandakы bizlяrin boynuna dцшцr.

Bцtцn baшqa yazыlarы kimi, "Hяsяn Sяbri Ayvazovun Hцseynzadя Яliyя mяktublarы" mяqalяsi dя bцsbцtцn yeni faktlarla doludur vя xцsusяn Azяrbaycan oxucusu цчцn maraqlыdыr. Elяcя ilk cцmlяsinя diqqяt yetirяk: "Azяrbaycanda yetiшib mяmlяkяtindя vя Tцrkiyяdя, siyasяt vя fikir dцnyasыnda юnяmli izlяr buraxan Hцseynzadя Яli Turan bяyin qыzlarы tяrяfindяn mцhaqfizя edilяrяk gцnцmцzя qalmasы tяmin edilяn vя qыzы Feyzavяr Apsar xanыm яfяndi tяrяfindяn Ege Universiteti яdяbiyyat fakцltяsi tцrk dili vя яdяbiyyatы bюlцmц arxivinя baьышlanan яvraq (sяnяdlяr) arasыnda Hяsяn Sяbri Ayvazov tяrяfindяn yazыlan dюrd mяktub bulunmaqdadыr". Bir cцmlяdя nя qяdяr informasiya olarmыш! Sonadяk dя belяcя davam edir. Яli bяylя Hяsяn Sяbri bяyin bцtцn юmцrlяri boyunca isti юzяl mцnasibяtlяri incяliklя aчыqlanыr vя яrяb яlifbasыnda yazыlmыш 4 mяktubun hяm mяtni, hяm dя tяhlili verilir. (Юmяr bяy яrяb vя kiril qrafikalarыnы da eyni dяrяcяdя yaxшы oxuyur). Иndi dя Юmяr bяyin Tцrkiyяdя elmi fяaliyyяtlя mяшьul olan gяnc azяrbaycanlы araшdыrыcы Vцqar Иmanov'un "Яlimяrdan Topчubaшы (1865-1934).

Lider bir aydыn vя baьыmsыz Azяrbaycan Cцmhuriyyяtinin tяmsili" (Иstanbul, 2003) kitabы haqqыnda yazdыьы "Mцhacirяtdя bir lider: Яlimяrdan Topчubaшы" adlы rяyinя gюz yetirяk. Bunu rяy deyil, hяlя qяlяmi bяrkimяmiш tяcrцbяsiz araшdыrыcыya yetkin bir alimin keчdiyi mцkяmmяl dяrs dя adlandыrmaq olar. Bu dяrs baшdan-ayaьa faktlara sayьы vя sevgi bяslяmяyi aшыlayыr, faktla sцbut edilя bilmяyяn dцшцncяni irяli sцrmяmяyi, elmi siyasяtя qurban vermяmяyi tяlqin edir.

(Арды 15-ъи сящифядя)

№ 3-4 (137-138), Март-Апрел 2016

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.15

"Asyayi-Vusta" sяyyahы qцrяna Mяhяmmяdяmin bяyin яsяrlяrinin Azяrbaycanda ilk nяшri

Юмяр ЮЗЪАН Yetmiш illik Sovet hegemonluьu Tцrk xalqlarы arasыnda davamlы olan mяdяni яlaqяlяri sцquta uьratmышdыr.

Mцstяqillik qazanan cцmhuriyyяtlяrdя indi gцclя чяkilяn dяmir pяrdяnin hюkmran olduьu illяrdя Tцrkiyяdя basыlmыш яsяrlяri yenidяn nяшr edяrяk mяdяni bцtюvlцyц qorumaьa чalышыrlar. Sovet hюkmranlыьы dюnяmindя siyasi mцhacirяtin юlkя xaricindя nяшrinя цstцnlцk verilяrяk aydыnlarыn bunlarla tanыш olmasы tяmin edilmiшdir. Bu cцr nяшrlяrя Azяrbaycan vя Tatarыstanda daha чox юnяm verilmяkdяdir. Tatarыstanda dюvlяt dяstяyi olmasыna baxmayaraq, Azяrbaycanda bu iшlяr baшlanьыcda шяxslяrin чiyinlяrindя qalmышdы. Daha sonra Elmlяr Akademiyasыnыn Яdяbiyyat Иnstitutunda tяsis edilяn mцhacirяt яdяbiyyatы bюlmяsi xaricdяki nяшriyyatы elmi цsullarla toplayыb nяшrя hazыrlamaqdadыr.

Azяrbaycanыn шimal vя cяnub kяsimi ilя Osmanlы dюnяmindяn etibarяn чox canlы яlaqяlяr qurulmuшdur.

Bu yerlяrdяn daimi Osmanlы torpaqlarыna sцrяkli kюч olmuшdur.

Kючlя gяlяnlяr tяhsil, ticarяt vя idarя hяyatыnda юnяmli rol oynamышlar. Tцrkiyяni yeni vяtяn olaraq seчяn, elm, hяrbi vя idarя hяyatыmыzda юnя чыxan adlarla baьlы yыьcam bir araшdыrma yoxdur. Bяzi bioqrafiya kitablarыndan, xatirяlяrdяn vя юlцm elanlarыndan bu шяxslяrin soykюklяri haqqыnda bilgi sahibi oluruq. Bu шяxslяr gяnclik dюnяmlяrindяki nяшrlяrindя bilinmяyяn sяbяblяrlя, ulu babalarыnыn gяldiklяri yerlяrdяn danышmayыblar, yalnыz qocalan zaman danышaraq, yazaraq bildirmiшlяr, mяdяni baьlarыnы aчыqlayыblar.

Tяlяbяlik dюnяmindя tanыdыьыm Xosrov vя Hцseyn Hatяmi qardaшlarыnыn atalarыnыn Иran Azяrbaycanынdan - Sяlmas-

dan gяldiyini bilirdim. Atalarы Иstanbula gяldikdяn sonra dяftяrxana ticarяti ilя mяшьul olub.

Tцrk яdяbiyyatыnda mяtbяяnin yayыlmadыьы, mяktubun dяyяrini itirmяdiyi illяrdя Иstanbulda dяftяrxana ticarяti edяnlяrin яksяriyyяtinin яcяm (fars) olduьu kimi xяtalы bir fikir mюvcuddur.

Danышdыqlarы tцrkcяnin bir az fяrqli olmasы bunlarыn яcяm olaraq dяyяrlяndirilmяsinя sяbяb olmuшdur. Rяsulzadяnin yaxыn mцbarizя dostu Abbas[qulu] Kazыmzadя mцhacirяt dюnяmindя dolanышыьыnы tяmin etmяk цчцn Иstanbulda Bяyяzid Meydanыnda Hovuz qarшыsыnda "Azяrbaycan" adlы kiчik bir dяftяrxana maьazasы aчmышdыr. Cяfяri inanclы bu vяtяndaшlarыn ibadяtlяri цчцn Цskцdarda Seyyid Яhmяd Dяrяsi camisi tikilmiш, cяnazяlяri [onun] hazirяsindя dяfn edilmiшdir. Bu hazirяdя dяfn olunan azяrbaycanlыlar arasыnda Prof.

Dr.Яliheydяr Kazqan, Cem Qaraca, Яbdцbaqi Gюlpыnarlы da vardыr.

Arxeologiya alimi Prof.

Dr. A.Mцhibbя Darьa onunla aparыlan mцsahibяdя ulu babasы mabeynчi Mяhяmmяdяmin bяyin Шяkidя doьulduьunu, Иstanbul, Шяki vя Marseldя bюyцdцyцnц, 21 yaшыnda Osmanlы sarayыna daxil olaraq 1908-ci ildя tяqaцdя чыxana kimi orada qaldыьыnы bildirmiшdir. Tцrkcяdяn baшqa, яrяb, fars, fransыz, ingilis, alman vя italiyan dillяrinя bяlяd olduьu цчцn xarici qonaqlara mehmandarlыq, hюkmdara tяrcцmячilik etmiш, ЫЫ Яbdцlhяmid цчцn fransыzcadan romanlar tяrcцmя etmiшdir. Onun haqqыnda Tцrkiyяdяki яn mяzmunlu araшdыrmanы Яli Birinci etmiшdir. "Tцrk Yurdu"nun nяшrinin 100 illiyi mцnasibяtilя чыxarыlan hяcmli saylarыn birindя Яdalяt Tahirzadя "Шяkililяr Osmanlы Sarayыnda vя Tцrkiyя Ordusunda" adlы mяqalяsindя Mяhяmmяdяmin bяyя uzun bir bюlцm hяsr etmiшdir. Mяhяmmяdяmin bяylя birlikdя gяlяn qardaшы Hяsяn Behчяt paша haqqыnda яdяbiyyatdakы ilk bilgilяr yenя bu mяqalяdя verilmiшdir. Yenя bu yazыda Hяsяn Behcяt paшanыn qыzы Ayшя Цlviyyя ilя evlяnяn general-polkovnik Mehmet Nuri Bяrkюzdяn, ordu generalы Mahmud Bяrkюzdяn danышыlmышdыr.

Mehmet Nuri Bяrkюz ruscaya bяlяd olmasы sяbяbiylя hяrbi kяшfiyyat iшчisi olaraq Moskva vя

Peterburqda чalышmыш, Peterburqda toplanan Ы Mцsяlman Qurultayыnda iшtirak etmiш, polkovnik rцtbяsindя ikяn Cцmhuriyyяtin 10-cu ildюnцmц mяrasimlяrinя qonaq gяlяn marшal Voroшilov ilя Mustafa Kamalыn gюrцшmяlяrindя tяrcцmячilik etmiшdir.

[Mяhяmmяdяmin Darьazadя] 1925-ci ildя vяfat etmiш, Qaraca Яhmяd mяzarlыьыnda dяfn olunmuшdur.

nяшr edilmяmiш ikinci bюlцm 1919-cu ildя Quruчeшmяdяki villasыnda чыxan yanьыnda kцl olmuшdur. Bu яsяri qяdim vя yeni hяrflяrlя bir neчя dяfя basыlmышdыr. Yazычы bu яsяr vasitяsiylя Tцrk oxucusuna tanыnmышdыr. Яsяrlяrindяn "Иpяk bюcяklяri" ilя "Mцsяvvяr tяrifi-цmяm" ana yurdu Azяrbaycanda "Seчilmiш яsяrlяri" baшlыьы altыnda Azяrbaycan Milli Elmlяr Akademiyasы Шяki Regional Elmi

Mяhяmmяdяmin bяyin Tцrkiyяdя 6 яsяri чap olunmuшdur. Fransыzcadan iki tяrcцmяsi, iki яdяbi яsяri vardыr. Яn юnяmli яsяri olan "Asyayi-Vцstaya (Orta Asiyaya) Sяyahяt" шяrqdяki Tцrk dцnyasыna etdiyi sяyahяtdяki tяяssцratыnы яhatя etmяkdяdir. Яsяrin bu bюlцmц tцrkmяnlяrlя mяskun Xivя шяhяrindяki mцшahidяlяridir. Daшkяnd, Kokand, Kaшqar цzяrindяn Яfqanыstan vя Hindistana keчяrяk geriyя dюnmцшdцr. Sяyahяtinin bu dюnяmini yazdыьы,

Mяrkяzi nяшrlяri arasыnda ilk dяfя basыlmышdыr. "Иpяk bюcяyi bяslяmяk цsulu" Tцrkiyяdя bu sahяdя qяlяmя alыnan ilk яsяrlяrdяn biri olub 1879-cu ildя Иstanbulda basыlmышdыr. Mцяllif ana yurdu Шяkinin Azяrbaycanda ipяkqurdu yetiшdirilяn vя ipяk toxumaчыlыьы edilяn bir mяrkяz olmasы sяbяbiylя mюvzuya aшinadыr. Яsяrя dюnяmin tanыnmыш яdibi Яhmяd Midhяt яfяndi bir юn sюz yazmышdыr. "Seчilmiш яsяrlяri"nin ikincisini tяшkil edяn "Mцsavvяr tяrifi-цmяm"

Иstanbulda 1891-ci ildя basыlmышdыr, bir nюv dцnya millяtlяri tarixidir. Mяhяmmяdяmin bяyin яsяrlяrinin bяzilяri Azяrbaycanda Яlyazmlar institutunun kitabxanasыnda mюvcuddur. Яdalяt Tahirzadя Mяhяmmяdяmin bяyin Fцzuli adыna Яlyazmalar Иnstitutunun kitabxanasыnda яsяrlяrindяn bяzilяrinin mюvcudluьunu tяsbit etdikdяn sonra mцяllifi ana vяtяnindя tanыtmaq цчцn ikisinin Azяrbaycan tцrkcяsinя uyьunlaшdыrыlaraq яmяkdaшы olduьu Elmlяr Akademiyasы Шяki Bюlmяsi nяшrlяri arasыnda basыlmasыna vяsilя olmuшdur. Шяkili Prof. Dr. Zяkяriyyя Яlizadя яsяrя "Darьazadя яsяrlяinin Azяrbaycanda ilk nяшri" baшlыqlы bir юn sюz yazmышdыr. Яdalяt Tahirzadя "Mяhяmmяdяmin Darьazadяnin (1884-1925) hяyatы vя yaradыcыlыьы haqqыnda" baшlыqlы geniш yazыsыnda mцяllifin hяyatы vя яsяrlяrini geniш araшdыrmыш, [Яli] Birincinin yazыsыnda diqqяtini чяkяn яksikliklяrini tamamlamышdыr. Tahirzadя qaynaqlarda olmayan bir чox mяlumatы Mehmet Nuri Bяrkюzцn oьlu Prof. Dr. Sina Bяrkюzdяn almышdыr. Яdalяt Tahirzadяnin tяklifi ilя Mяhяmmяdяmin bяyin яski яlifba ilя basыlmыш яsяrlяrini yeni яlifbaya kючцrmцш Яlyazmalar Иnstitutunun gяnc araшdыrыcыlarыndan Brilyant Hacыlы "Bir neчя sюz" baшlыqы yazыsыnda gцnцmцzdя iшlяdilmяyяn чoxlu sюz vя tяrkiblяri яhatя edяn mяtnlяri yazarыn ana vяtяnindя basыlan ilk яsяrinin яmяkdaшы olmasыndan qцrur duyduьunu qeyd etmiшdir.

Azяrbaycanlы oxucunun Tцrkiyя tцrkcяsinя tam mяnasыyla bяlяd olmadыьыna baxmayaraq, mяtnlяrin nяшrindя dilinя toxunulmamasы tяqdirя layiqdir vя Tцrkiyяdяki bir чox quruma vя шяxslяrя nцmunя bir davranышdыr. Anlaшыlmanы asanlaшdыrmaq цчцn sяhifя altlarыnda sюzlяrin vя bяzi xцsuslarыn aчыqlamalarы verilmiшdir. "Seчilmiш яsяrlяr"dя elmin gцnцmцzdя чatdыьы sяviyyя baxыmыndan oxucuya qazandыracaьы чox шey olmaya bilir. Nяшrin mяqsяdi oxucuya mяdяniyyяtinin vя insan varlыьыnыn zяnginliyini tanыtmaqdыr. Яmяyi keчяnlяrin, mяqsяdlяrinя чatdыьыnы qяbul etmяk gяrяkdir.

"Gцneyde Kцltцr" Dergisi, Mart-Nisan 2015, Cilt 24, Sayы 196, ss. 25-26

CANЫ ЮZ CANЫMЫZ - ЮMЯR ЮZCANЫMЫZ Ядалят ТАЩИРЗАДЯ (Яввяли 14-ъц сящифядя) Юzц dя dediklяrinя gюzяl юrnяklяr gяtirir. Mцяllifin Topчubaшыnыn юzяl arxivinin daьыlmasыyla baьlы fikirlяrinя tяnqidi yanaшan Юmяr bяy bildirir: "Иsmayыl Qaspыralыnыn qыzы vя Azяrbaycan Cцmhuriyyяtinin son baшbakanы Nяsib Yusifbяylinin eшi olan Шяfiqя Qaspыralыnыn яvraqы (sяnяdlяri) Nяcir Hablяmitoьluna intiqal etmiшdir (keшmiшdir). Hablяmitoьlu, Musa Carullah Bigiyev ilя яlaqяli bir simpoziumda etdiyi mяruzяdя Qaspыralыnыn юzяl arxiviylя yanaшы Яlimяrdan Topчubaшыnыn яvra-

qыnыn da onda bulunduьunu ifadя etmiшdir". Vя яlavя edir: "Prometey hяrяkatы haqqыnda araшdыrmalar yapan Etienne Capeaux, Topчubaшыnыn шяxsi arxivi vя kitabxanasыnыn Parisdя Cernuschi Muzeyinя qoyulmuш olmaqla birlikdя, bunlara яl yetmяdiyini bяlirtmяkdяdir". Azяrbaycanlыlar цчцn bu bilgilяr nя qяdяr юnяmlidir!

"Mцhacirяt nяslindяn bir isim: Cabbar Яrtцrk" adlы dяyяrli mяqalяsindя Юmяr Юzcan, babalarы XVЫЫ yцzilin baшlarыnda Qarabaьdan gяlяrяk Tцrkiyяnin siyasi sыnыrlarы yaxыnlarыna yerlяшmiш Gюvhяroьlu uruьunun yetirmяsi, 1915-dя Иrяvanыn 8 km gцneyindяki Xaчaparaq kяndindя doьulmuш, Gюvhяroьlu Иbrahim'lя (?-1937) Gцlцш

xanыm'ыn (?-1983) oьlu Cabbar Яrtцrk'цn цrяk gюynяdяn hяyatыnы incяliklя qяlяmя alыb. O, Aydыn ilчяsindя iшlяyяrkяn шяxsяn tanыyaraq haqqыnda bilgi topladыьы C.Яrtцrkцn Иrяvan vя Bakыda oxumasы, sovet ordusunda vuruшaraq 1942-dя яsir dцшmяsi, mцxtяlif dюvlяtlяrin яsir dцшяrgяlяrindя 7 il юlцmlя чarpышmasы, nяhayяt, 1949-da Tцrkiyяyя gяlmяsi, 1950-dяn Tцrkiyя vяtяndaшы olmasы, 1990-dan sonra qardaшы Яsяd, bacыlarы Zяhra vя Rцbabя'ni tapmasы, 10 avqust 2004-dя vяfat etmяsi, Tцrkiyяnin mцxtяlif bюlgяlяrindя mцяllimlik etmяsi vя mяtbuatda yaradыcыlыьы haqqыnda ilk dяfя sюz aчan geniш bir elmi oчerk yazыb.

Fikrimcя, bu bir-iki yazыsы haqqыnda qeydlяrimiz Юmяr Юzca-

nыn Azяrbaycanы nя qяdяr yaxыndan tanыdыьыnы vя sevdiyini яyani шяkildя aчыqlayыr.

O, Bakыya vur-tut цч dяfя gяlib: 1990, 1992 vя 2008ci illяrdя. Ancaq onunla burada hяlя gюrцшя bilmяmiшяm. Mяktublarыnыn birindя yazыr: "Son gяliшimdя Elmlяr Akademiyasыnыn kitabxanasыna getdim. Mяn oraya 20 ildir "Tцrk Yurdu" dяrgisi gюndяrirdim. Иlgisizliklяri sяbяbiylя indi vaz keчdim". Demяyя heч bir sюz qalmыr - yazыqlar olsun bizя!..

Yeri gяlmiшkяn, Юmяr bяyin yazdыьы mяktublarыn юzц dя maraqlы bilgilяrlя doludur.

Mяsяlяn, ondan Cцmhuriyyяt Parlamanыnыn цzvц, Cцmhuriyyяtin naziri olmuш Яbdцlяli bяy Яmircanov'un Tцrkiyяdяki ya-

шamы haqqыnda mяnя bilgi vermяsini xahiш etmiшdim. Poчtla bяzi bяlgяlяr gюndяrmяklя yanaшы, cavab mяktubunda da bildirdi ki, Яbdцlяli bяy kцrяkяni qяzetячi Ziyat Яbцzziya'nыn "Tяsvir" qяzetindя silsilя yazыlar buraxdыrыb vя bu yazыlar ermяnilяrin tюrяtdiyi qяtliamlarla baьlыdыr. Mяktubdan bunu da юyrяnirik ki, Яbdцlяli bяyin oьlu Fuad Яmircan'ыn sяnяdlяri mяrhum Mяhяmmяd Kяngяrlidя'ydi; onlarыn arasыnda nяlяrin olduьusa mяchuldur...

Belяliklя, "bismillah" edяrяk Azяrbaycanыn gюzяl bir dostunu xalqыmыza az da varsa tanыtdыq. Иnшallah, bundan sonra onun haqqыnda daha sanballы yazыlar mяtbuatыmыzы bяzяyяr.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.16

Фярщад ЯЗИЗОВ,

b.ц.fяlsяfя doktoru, Шяki Ailя Иstirahяti Assosiasiyasы ИB-нин sяdri Шяki Sяnяtkarlar Assosiasiyasы ИB-нин иcraчы direktoru

Azяrbaycan Respublikasыnыn Prezidenti Иlham Яliyev 2016-cы ilin yanvar айында "Шяkinin tarixi Qoruq яrazisinin qorunmasы" haqqыnda imzaladыьы Sяrяncamы чox aktual olub, mцhцm elmи-tarixi, iqtisadi vя siyasi mahiyyяt daшыyыr.

Sяrяncamыn elmi vя tarixi яhяmiyyяti ondan ibarяtdir ki, Шяkinin xцsusяn Шяki

“MЯDЯNИ ИRSИN QORUNMASЫ EKOLOJИ PROBLEMLЯRИN ЯN VACИBИDИR”

bыnda yazыrdы: "Bяrqяrar olduьu Qafqaz sыra daьlarыnыn dilbяr bir guшяsinя qыsыlmыш Nuxa (Шяki), onu sыx yaшыllыьa qяrq edяn, qoynunda gizlяdяn aьaclarыn arasыndan gцclя gюrцnцr."

XX яvvяllяrindя Шяkiyя sяyahяt etmiш Rus sцvari generalы M.M.Rayevski sonralar yazыrdы: "Nuxa (Шяki) gюzяldir, bu yцksяk dяrяcяli Baxчasaraydыr."

Ашаьы карвансара - тямирдян яввял xanlыьыnыn Аzяrbaycan tarixindя юzцnяmяxsus rolu vя яhяmiyyяti olmuшdur. Шяki xanlыьы tarixяn яn qцdrяtli vя nцfuzlu xanlыqlardan olub, uzun illяr mцstяqil xanlыq kimi fяaliyyяt gюstяrmiш, Azяrbaycanыn digяr xanlыqlarы ilя mяdяni vя iqtisadi яlaqяlяr yaratmaqla mцstяqil siyasяt yцrцtmцш, sюz sahibi olmuшdur. Иstяr яvvяlki, istяrsя dя sonrakы illяrdя tarixяn qazanыlmыш vя tяшяkkцl tapmыш Аzяrbaycan xalqыna mяxsus olan milli vя mяnяvi dяyяrlяr, Mяdяni Иrs bцtцn mяrhяlяlяrdя qorunmuш, inkiшaf etdirilmiш vя юzцnцn bu gцnkц sяviyyяsinя чatmышdыr. Mяhz bu sяbяbdяn tarixяn qazanыlmыш vя zяnginlяшdirilmiш bu Mяdяni Иrs bц gцn dя dцnyanыn bir чox aparыcы юlkяlяri vя xalqlarыna mяxsus tarixi, elmi vя Mяdяni Иrsdяn heч dя geridя qalmыr. Bu fakt Azяrbaycana яvvяllяr dя sяyahяt etmiш, bir чox юlkяlяrdяn olan sяyyahlar, elm vя sяnяt xadimlяri, sadя peшя adamlarы tяrяfindяn dяfяlяrlя qeyd olunmuш vя indi dя biz юz Mяdяni Иrsimizlя fяxr edя bilяrik. Шяkini Azяrbaycanыn digяr bюlgяlяrindяn fяrqlяndirяn яsas cяhяtlяr ondan ibarяtdir ki, rayon юzцnцn tяbii iqlim xцsusiyyяtlяri ilя yanaшы, hяm dя milli, orijinal memarlыьы юzцndя tяcяssцm etdirяn чoxsaylы mяdяniyyяt abidяlяri ilя zяngindir.

Gюrkяmli ictimai-siyasi xadim, Nazim Hikmяt Шяkidя olarkяn heч yerdя tяkrarы olmayan mяdяniyyяt abidяlяrinя heyran olduьunu vurьulamыш vя xatirя kimi qeyd etmiшdir: "Яgяr Azяrbaycanыn baшqa qяdim tikililяri olmasaydы bircя Шяki Xan sarayыnы dцnyaya gюstяrmяk bяs edяrdi."

XЫX яsrin ortalarыnda Шimali Azяrbaycana sяyahяt edяn Aleksandr Dцma (ata) юzцnцn "Qafqaz sяfяri" kita-

№ 3-4 (137-138), Март-Апрел 2016

Gюrkяmli rus yazычыsы Lev Tolstoy юzцnцn "Hacы Murad" яsяrindя Шяkinin gюzяlliyini qeyd edir, onun bitki alяminin zяnginliyini vя rяngarяngliyini tяsvir etmiшdir.

vя gяlяcяk nяsillяrя чatdыrmaq hяr bir kяsin vяtяndaшlыq borcudur."

Gюrцndцyц kimi Шяkidя tяbii alяmlя mяdяni alяm, mяdяniyyяt abidяlяri bir vяhdяt halыnda harmonik inkiшafda olduьundan onlar bir-birini tamamlayыr vя gюzяllяшdirir.

Mяhz buna gюrя dя шяhяrin цmumi gюrцnцшц vя zяnginliyi hяm tяbiяt, hяm dя memarlыq vя mяdяniyyяt abidяlяrinin цmumi gюrkяmindяn, vяziyyяtindяn чox asыlыdыr.

Danыlmaz faktdыr ki, ekoloji amillяr tяsirindяn bir чox mяdяniyyяt vя memarlыq abidяlяri zaman keчdikcя aшыnmaya mяruz qalыrlar. Шяhяr яrazisindя o cцmlяdяn kяndlяrdя mюvcud olan dцnya, юlkя vя yerli яhяmiyyяtli bu kateqoriyadan olan abidяlяr tarixяn baxыmsыzlыq vя biganяlik цzцndяn aшыnmaya mяruz qalmыш, mяhv olmaq tяhlцkяsindяdirlяr.

Ulu яcdadlarыmыzdan bizя miras qalmыш bu abidяlяr tarixяn mцxtяlif mяrhяlяlяrindя mцxtяlif yanaшmalar sяbяbindяn hazыrda юz яvvяlki gюrkяmlяrini itirmяk яrяfяsindяdirlяr. Яsrlяr boyu Rus чarizminin яsarяtindя olan Azяrbaycan xalqы юz milli vя mяnяvi dяyяrlяrinя sahiblik edя bilmяsя dя vяtяnpяrvяr, xalqыna vя onun mяdяniyyяtinя sadiq

Йухары карвансара Polшalы rяssam-nяqqaш Molqojata Kujiyar Шяkidяn aldыьы tяяssцratlarы belя qeyd edir. "Шяki doьrudan da gюzяldir. Mяn buranыn tяbiяtindяki cazibяdarlыьы, adamlarыndakы sяmimiyyяti, mehribanlыьы, qonaqpяrvяrliyi heч yerdя gюrmяmiшяm."

Moskvalы шairя T.Шtreшnova Шяkidя qonaq olduqdan sonra belя demiшdir: "Шяki Azяrbaycanыn elя dilbяr guшяsidir ki, burada шair olmamaq mцmkцn deyildir."

1978-ci ildя mяшhur hind alimi, Dehli Universitetinin rektoru, professor Munis Raza Шяkidя olarkяn шяhяrin gюzяlliyinя heyran olduьunu bildirmiш, Шяki mяnzяrяlяrinin Himalayыn cяnub yamaclarыna bяnzяdiyini qeyd etmiшdir.

Mяrhum prezident Heydяr Яliyev Шяkidя olarkяn юz heyranlыьыnы belя ifadя etmiшdir. "Шяki юzц aчыq havada bir muzeydir. Onu qorumaq

onun mяdяniyyяtini vя incяsяnяtini tяrяnnцm edяn bu memarlыq abidяlяri tяyinatы цzrя istifadяyя qadaьanlar qoyulmuш, baxыmsыz vя istifadяsiz qaldыqlarыndan юz gюrkяmlяrini itirmяklя yanaшы, ekoloji tяsirlяrdяn aшыnmaya mяruz qalmыш, mяhv olmaq tяhlцkяsindя olmuшlar. Шяki Xan sarayы Sovet dюvrцndя яvvяllяr qapыlarы baьlы qalsa da, sonralar ictimaiyyяtin vя ziyalыlarыn tяkidi ilя bяr-

Ашаьы карвансара - тямирдян сонра pa edilmiш vя mяhdud fяaliyyяt gюstяrmiшdir.

Digяr abidяlяrя - karvansaralar, minarяlяr, mяscidlяr, hamamlar, шяxsi evlяr vя s. laqeyd mцnasibяt olmuш, onlar tяyinatы цzrя yox, baшqa mяqsяdlяr цчцn istifadя edildiyindяn yararsыz vяziyyяtя dцшmцшlяr.

Yuxarы Karvansara binasы uzun illяr istifadяsiz qalmыш юtяn яsrin 60-cы illяrindя orada limonad sexi fяaliyyяt gюstяrmiшdir.

Aшaьы Karvansara binasы isя шяhяr Ticarяt шюbяsinin istifadяsinя verilmiш, otaqlardan яrzaq mяhsullarы, meyvя-tяrяvяz vя s. istehlak mallarыnыn saxlanmasы цчцn anbar kimi istifadя edilirdi.

Mяscidlяrin binasы isя baxыmsыz qalmышdы, tяyinatы цzrя istifadя edilmirdi, bяzilяrindяn isя anbar kimi istifadя edi-

Ашаьы Ъцмя мясъиди ziyalыlar sяbяbdяn onlarы qoruyub saxlamaq mцmkцn olmuшdur. Sonrakы sovet iшьalы dюvrцndя dя bu biganяlik davam etdirilmiш, xalqa юz milli vя mяnяvi dяyяrlяrini tяbliь vя tяшviq etmяyя imkan verilmяmiш, ona mяxsus olan,

hafizяsi vя bяrpasы ilя яlaqяdar heч bir tяdbirlяr gюrцlmцrdц. O vaxtlar Azяrbaycanda Mяdяniyyяt nazirliyi, rayonlarda isя onun шюbяlяri vя bu шюbяlяrin nяzdindя abidяlяrin mцhafizяsi ilя mяшьul olan mцtяxяssislяr fяaliyyяt gstяrsяlяr dя bu formal xarakterdя olub, mahiyyяti цzrя heч bir яhяmiyyяtli iшlяr gюrцlmцrdц. Doьrudur, bцtцn abidяlяrin цzяrinя onlarыn mцhafizя edilmяlяrinя dair mяlumatlandыrыcы lюvhяlяr vurul-

lirdi. Aшaьы Cцmя mяscidi isя шяhяr 10 saylы mяktяbin idman zalы kimi istifadя edilir, шяhяr Uшaq-gяnclяr idman mяktяbi burada yerlяшirdi.

Digяr memarlыq abidяlяrinя dя eynilя biganя mцnasibяt mюvcud idi, onlarыn mц-

masыna baxmayaraq, abidяlяrin bяrpasы vя konservasiyasы ilя baьlы dюvlяt sяviyyяsindя heч bir fundamental tяdbirlяr yerinя yetirilmirdi.

Azяrbaycanыn mцstяqillik яldя etmяsi ilя hяm azяrbaycan xalqыna, hяm dя onun milli vя mяnяvi dяyяrlяrinя, tarixi vя mяdяni irsinя demяk olar ki, ikinci hяyat verildi.

Azяrbaycan dюvlяti юz mцstяqilliyini dцnyaya bяyan edяrяk юz milli vя mяnяvi dяyяrlяrinя sahib olduьun bundan sonra onlarыn xalqыn milli sяrvяti olduьunu, onlarыn toxunulmazlыьы vя mцhafizяsi qayьыsыna qalmaьыn dюvlяtin vя xalqыn mяnяvi borcu olduьunu elan etdi. Юz xalqыnыn mяnafeyinя uyьun, mцstяqil siyasяt yeridяn Azяrbaycan dюvlяti tяrяfindяn mцstяqilliyin ilk dюvrцndя istяr abidяlяrin bяrpasы vя mцhafizяsi, istяrsя dя яtraf mцhitin mцhafizяsi vя ekoloji tяhlцkяsizliyя dair bir sыra яhяmiyyяtli qanunlar qяbul edildi.

Aidiyyatы qurumlar tяrяfindяn dцnya, юlkя vя yerli яhяmiyyяtli tarix, memarlыq vя mяdяniyyяt abidяlяrinin qeydiyyatы aparыldы, onlarыn reyestri hazыrlandы vя Nazirlяr Kabineti tяrяfindяn tяsdiqlяnяrяk onlara dair mяlumatlarы юzцndя яks etdirяn kitab nяшr edildi.

Eyni zamanda abidяlяrin bяrpasы, konservasiyasы vя mцhafizяsi haqqыnda mцvafiq qanunlar qяbul edildi.

Hazыrda Azяrbaycanda Mяdяni Иrsin qorunmasы sahяsindя fяaliyyяtlяr "Abidяlяrin qorunmasыna dair AR Qanunu", "Шяhяrsalma haqqыnda AR Qanunu", "Mяdяniyyяt haqqыnda AR Qanunu" vя digяr qanunvericilik aktlarыnda tяsbit olunmuш mцddяalara яsaslanaraq hяyata keчirilir vя tяnzimlяnir. (Арды вар)

№ 3-4 (137-138), Март-Апрел 2016

Вагиф АСЛАН,

Azяrbaycan Yazычыlar Birliyi Шяki bюlmяsinin sяdri, АДПУ Шяki filialыnыn baш mцяllimi (Яввяли ютян сайларымызда)

lяti.

8. Aьhunlar. Eftalitlяr dюv-

Onlar 358-552-ci illяrdя dюvlяt halыnda olmuшlar. Bir qismi Volqadan qяrbя keчmiш, bir qismi isя Cяnubi Иranda vя Яfqanыstanda mяskunlaшmышdыr. Onlara hindlilяr "huna", iranlыlar "haytal", bizanslыlar isя "hunnai" vя "eftal" deyirdilяr. 552-ci ildя Gюytцrk Xaqanlыьыnыn meydana gяlmяsi onlarы hяm Gюytцrklяr, hяm dя Sasanilяrlя qarшыlaшmaьa mяcbur etdi, nяticяdя Aьhun dюvlяti [Tцrklцk bilgisi. Ankara, 2001. s.38.] yыxыldы.

9. Avarlar.

Bu qюvm isя 552-ci ildя Gюytцrklяrin tяzyiqi ilя qяrbя kюч etmiш, Qafqazdakы Sibirlяri 558-ci ildя yыxaraq Qara dяnizin шimalыndan Avropaya girmiшdir. 560-cы ildя orta Karpatы da яlя keчirdilяr, Macarыstanda yerlяшdilяr, Avar dюvlяti qurdular. Onlarыn baшыnda Bayan xan (Zяngin xan) dururdu. Onlar franklarы mяьlub etdilяr. 582-ci ildя Cяnubda Belqradы vя Eszeki яlя keчirdilяr.

791-ci ildя zяiflяdilяr, frank dюvlяtinя [Tцrklцk bilgisi. Ankara, 2001. s.38-39.] qatыldыlar.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

T Tц цr rk k x xa allq qlla ar rыы я яd dя яb biiy yy ya at tыы Mцhazirяlяr "Bulqar" sюzц tцrkcя "bulqamak", "karышmaq" mяnasыndadыr. Atillanыn юlцmцndяn sonra oьlu Иrnek bir чox tцrk toplularыyla Qara dяniz sahillяrinя gяlяrяk buradakы tцrklяrlя birlяшdi. Bu birlяшmяdяn яmяlя gяlяn topluluq 480-ci ildяn sonra "bulqar" adlandыrыldы. Belяliklя, VЫЫ яsrin ilk illяrindя Bюyцk Bulqar dюvlяtinin яsasы qoyuldu.

Onun sяrhяdlяri Kuban чayыndan Dunay чayыna (Tunaya) qяdяr uzanыrdы. Bu dюvlяt xяzяrlяrin tяzyiqi ilя 642-ci ildя yыxыldы. Bulqarlarыn bir чoxu xяzяrlяrin hakimiyyяtini qяbul etdi. b) Tuna bulqar dюvlяti.

Kobrat xanыn oьlu Bayan xanыn kiчik qardaшы Asparuh isя 642-ci ildя xяzяrlяrin hakimiyyяtini qяbul etmяyя-

yaшayыrdыlar. Birinci Gюytцrk dюvlяti yыxыlandan sonra чinlilяrlя savaшlarda oldular. Иkinci Gюytцrk dюvlяti qurulunca onlara baьlandыlar. 774-cц ildя 9 uyьur obasы vя basmillяrlя birlikdя Uyьur xaqanlыьыna qatыlmdыlar. Onlarыn baшчыsы юzцnц "qara xan" elan etdi. Onlar 840cы ildя Uyьur dюvlяti qыrьыzlar tяrяfindяn yыxыlыnca Balasaqun yaxыnlыьыndakы Qara Ordu шяhяrini юzlяrinя paytaxt seчdilяr.

Onlar islam dinini qяbul edяn ilk tцrk tayfalarы oldular. Qaraxanlы dюvlяtinin qurulmasыnda яsaslы [Tцrklцk bilgisi. Ankara, 2001. s.44.] rol oynadыlar.

15. Macarlar.

Fin - uqorlar onlarыn яcdadlarыdыr. Onlar Volqa ilя Ural arasыnda yaшa-

12. Bulqarlar - Oьurlar. a) Bюyцk bulqar dюvlяti.

17. Oьuzlar.

"Oьuz" sюzц "Ok" ("Qяbilя") sюzцndяndir. Oьuzlar "uz" vя "quz" adlarы ilя dя mяшhurdurlar. Onlar X яsrdяn mцsяlman olmuшlar. Onlara hяm dя tцrkmяn demiшlяr. Onlar 24 boydan ibarяt olmuшlar. 1065-ci ildя qыpчaklarыn vя rus knyazlarыnыn tяzyiqi ilя Dunayы keчib Makedoniyada vя Trakyada bir mцddяt mяskunlaшmышlar. Onlar da peчeneqlяr kimi Malazgirt dюyцшцndя Alp Arslanыn tяrяfinя keчmiшlяr vя sяlcuqlarыn qяlяbя qazanmasыna [Tцrklцk bilgisi. Ankara, 2001. s.46-47.] sяbяb olmuшlar. Daьыnыq yaшadыqlarы цчцn get-gedя assimilyasiyaya uьramышlar. Яlbяttя ki, bu fikrin qismяn doьruluьunu qяbul etmяk mцmkцn olsa da, onun mцtlяqliyini qяbul etmяk mцmkцn deyildir. Ona gюrя ki, coьrafiyasыnыn bюyцklцyцnя gюrя bir yerdя яriyяn Oьuz digяr bir yerdя gюyяrib qol-budaq atmaьa baшlamышdыr. Bunu Azяrbaycan dilinin oьuz-qыpчaq яsaslы olmasыda, "KitabiDяdя Qorqud" dastanlarыnыn oьuz lяhcяsindя nяsildяn-nяslя юtцrцlmяsindя, Gюytцrk yazыlarыnыn digяr lяhcяlяrdяn daha чox oьuz lяhcяsinя yaxыnlыьыnda vя bir чox mяqamlarda aydыn шяkildя gюrmяk mцmkцndцr.

18. Qыpчaqlar - kumanlar.

10. Xяzяrlяr.

Xяzяrlяr Sibirlяrin davamы kimi tarix sяhnяsinя чыxdыlar. Xяzяrlяrin V яsrdя bir mцddяt Avar dюvlяtinin tяrkibindя olmasы fцrsяtindяn yararlanan sasaniшahы Qubad (488-531) onlara qarшы чoxlu istehkamlar inшa etdirdi.

Bяzi mяnbяlяrя gюrя, guya Dяrbяndя qяdяr belя istehkamlar qurdurdu. 576cы ildя Dяrbяndi keчib Tiflisi aldыlar.

Gюytцrk Dюvlяtinin 630-cu ildя Чin tяrяfindяn istilasы edilmяsi Xяzяr Dюvlяtinin mцstяqil bir dюvlяt halыna gяlmяsinя sяbяb oldu. Xяzяr dюvlяtini quran bяylяr gюytцrk xaqanlarы sцlalяsindяn, aшina soyundan idilяr. Яslindя isя xяzяrlяr Urmiya gюlц яtrafыndan чыxan barsil boyundan olub, Xяzяrin quzeyindя mяskяn salan tцrklяr idilяr. 651-652-ci illяrdя яrяblяr onlarыn paytaxtыna qяdяr yeridilяr. Xяzяrlяrin яtrafыnda birlяшяn tцrk boylarыnыn bir qismi Xяzяrin gцney vя batы yaxalarы ilя yuxarы qalxanlar, bir qismi dя saqat, hun vя avarlardan qalan tayfalar idi: qamяr, kabar, kedar, gюgяr, aqaчяri, hun, aь hun, qara hun, haylanturk, saraqur, utiqur, kutriqur, bulqar, savir vя s. Yяhudi dinini qяbul etmiш Xяzяr xaqanы Иosif isя yazdыьы mяktubda xяzяrlяrя daha yaxыn qohum soy hesab etdiyi on boyun - 1. Uqur, 2. Turis, 3.

Avar, 4. Uquz, 5. Biz.l, 6. T.r.na, 7.

Xazar, 8. Yanur, 9. Bulqar, 10. Savir boyunun adыnы чяkir ki, bunlardan da ikisinin adы [С.А.Плетнева. Хазары. M. 1976, sяh 7.] tam oxunmur. Xяzяrlяr bir neчя яsr Kaspi vя Qara Dяnizdяn Baltik dяnizinя qяdяr hюkmranlыq etmiшlяr.

Xяzяr dюvlяti X яsrin ortalarыndan artыq son illяrini yaшayыrdы. Xяzяr dяnizinin o biri baшыndakы tцrk toplumu iчindя yaranmaqda olan yeni Sяlcuq hegemonluьu Xяzяrin bu baшыndakы tцrk dюvlяtinin mюvcud uluslararasы hяrbidiplomatik rolunun яhяmiyяtini azaldыrdы. Yuxarыda rus knyazlarы gцclяnib, Xяzяr bюlgяlяrinя vaxtaшыrы hцcumlar edir, doьudan axыnla gяlяn kuman-qыpчaq boylarыnыn tяzyiqi gцclяnir, hakimiyйяtdя bir-birinя qarшы, яhalidя isя hakimiyяtя qarшы artan narazыlыqlar da юz nяticяsini verirdi. Xяzяrlяr 965-ci ildя slavyan яsilli Kiyev knyazы Svyatoslav tяrяfindяn [Tцrklцk bilgisi. Ankara, 2001. s.40.] istila edildilяr.

сящ.17

Alp Arslan rяk, юz adamlarы ilя Tunaya doьru hяrяkяt etdi. O, 679-cu ildя Tuna Bulqar dюvlяtini qurdu. Bu bюlgяdя onlarыn sayы az olduьundan slavyanlaшmaьa baшladыlar. "Gюy Tanrы" inancыnda olmalarыna baxmayaraq, Boris (Pars) xan zamanыnda (852-889) xristianlaшdыlar vя assimilyasiyaya [Tцrklцk bilgisi. Ankara, 2001. s.40-41.] uьradыlar. c) Иtil (Volqa) bulqar dюvlяti.

642-ci ildя Bюyцk Bulqar dюvlяti yыxыlanda bir qisim bulqarlar Иtil- Чolman (Kama) bюlgяsinя чяkilib, burada oturьurlar ilя birlikdя yerli xalq olan finuqorlarы idarяlяri altыna aldыlar vя Иtil Bulqar dюvlяtini qurdular. Bu dюvlяt 1237ci ilяdяk yaшamышdыr. Kazan tцrklяri Иtil bulqarlarыndan [Tцrklцk bilgisi. Ankara, 2001. s.42.] qalma hesab olunur.

13. Tцrkeшlяr.

Talas-Чu-Иli-Иssыь gюlц яtrafыnda yaшayan tцrkeшlяr Batы gюytцrklяrini meydana gяtirяn On-okun (On boyun) bir qoludur. 630-cu ildя Birinci Gюytцrk dюvlяti yыxыlыnca onlar qяrb bюlgяlяrdяki doqquz tцrk boyunu hakimiyyяtlяri altыna alыb dюvlяt qurdular. Tцrkeшlяrin baшыnda Baьa Tarkan dururdu. O, Balasaqunu яlя keчirib, onu юzцnя paytaxt etdi. 698-ci ildя Tonyukukla savaшda mяьlub oldu vя Иkinci Gюytцrk dюvlяtinя qatыldы. 721-ci ildя irяlilяyяn яrяb qoшunlarыna qalib gяldilяr vя yenidяn mцstяqil dюvlяt halыna gяldilяr. Чinlilяrin tяsiri ilя onlar sarы vя qara tцrkeшlяr olmaqla iki qюvmя ayrыldыlar, bir-biri ilя чяkiшdilяr vя zяiflяdilяr. 766-cы ilдя dя artыq gцclяnmiш qarlыqlar onlarыn hakimiyyяtinя [Tцrklцk bilgisi. Ankara, 2001. s.4243.] son qoydular.

14. Qarlыqlar.

Qarlыqlar (Qar yыьыnы) V yцzillikdя Qara Иrtыш vя Tarbaqatay bюlgяsindя

Qыpчaqlar яvvяllяr Balxaш-Иrtыш arasыnda yaшamышlar. Kumanlarla birlяшdiklяri цчцn onlar daha da gцclяnmiш, Иtildяn keчib Qяrbя doьru yюnяlmiшlяr. Fiziki - zahiri gюrцnцшlяrinя gюrя bяzяn onlarы da kuman adlandыrmышlar.

Kuman tцrkcя "sarы", "sarыmtыraq" demяkdir. Qыpчaqlarыn X yцzilliyin ЫЫ yarыsыndan oьuzlarla mцcadilяlяr etmяlяri "Dяdя Qorqud" hekayяtlяrinя чevrilmiшdir. 1061 vя 1068-ci illяrdя rus knyazlarыna qalib gяlmiш qыpчaqlar Dяшti-qыpчaqda mяskunlaшaraq, moьol

mышlar. Onlarы Qяrbя sыxышdыran peчeneqlяr olmuшlar.

Onlar hazыrki Macarыstanda 896-cu ildя yerlяшmiшlяr.

Onlar burada gцclяnяrяk Kiyevя, Madridя, Atlantik okean vя Шimal dяnizi sahillяrinя qяdяr hцcumlar etdilяr. 955-ci ildя katolikliyi qяbul edib xristianlaшdыlar.

Onlar hяm dя "hunqar", "onoqur" adlarы ilя [Tцrklцk bilgisi.

Ankara, 2001. s. 45.]

таныныrlar.

16. Peчeneqlяr.

Peчeneqlяr onoklarыn bir qolu olub Иssыkkul vя Balxaш gюllяri яtrafыnda yaшayыrdыlar. Qarlыqlarыn tяzyiqi ilя Qяrbi SibiDцшmяnini яsir alan Xяzяr dюyцшчцsц rя kючmяli olmuшdular. X яsrin baшlanьыcыnda xяzяr vя istilasыna qяdяr mцstяqil olmuшlar. oьuz basqыsыna mяruz qalaraq Vol- Onlarыn baшчыlarы "xan" adlanыrdы. 1080qadan bu yana keчяrяk Don-Kuban vя ci ildя onlar Balxaш gюlцndяn Dunay Dnepr boyunca yayыlmышdыlar. Balkan- чayыna qяdяr yayыlmышdыlar. Gцrcцstanlarda юnяmli rol oynayan peчeneqlяr da, Xarяzmшahlarda, Misirdя яsaslы Malazgirt dюyцшцndя (1071) soydaшlarы fяaliyyяt gюstяrяn qыpчaqlar 1238sяlcuklarы tanыmыш vя onlarыn tяrяfinя 1239-cu illяrdя Moьollara qatыlmышlar. keчmiшlяr. Onlar macarlara da dюvlяt 1330-cu ildя ortaya чыxan Rumыn dюvlяqurmaqda kюmяk etmiшlяr. Hяrbi birlik- tinin qurulmasыnda [Tцrklцk bilgisi. Ankara, lяr kimi mюvcud olmuш peчeneqlяr 2001. s.47-48.; R.Юzdяk. Tцrkцn qыzыl kitabы. Ы kiBizansыn hiylяsinя uymuш qыpчaqlarыn tab. Bakы, "Yazычы", 1992.s.30, 33.] яsaslы fяa1091-ci il hцcumu ilя zяiflяmiш vя Bal- liyyяt gюstяrmiшlяr. kanlarda [Tцrklцk bilgisi. Ankara, 2001. s.46.] яriyib getmiшdir. (Арды вар)

сящ.18

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 3-4 (137-138), Март-Апрел 2016

BЮYЦK ЯLЯSGЯR - 150 Ustad Keшtazlы Hяшimin tяlяbяsi 2016-ъы илдя мuьam xiridarы Шяkili Яlяsgяrин анадан олмасынын 150 иллик йубилейидир Дивар тикяндя “Сеэащ” охуйан эянъ Azяrbaycan musiqi tariximizin inkiшafыnda mцhцm xidmяtlяri olan gюrkяmli sяnяtkarlardan biri dя xalq arasыnda Шяkili Яlяsgяr adы ilя шюhrяt qazanmыш Яlяsgяr Abdullayev olmuшdur. Yaшadыьы dюvrdя onun шюhrяti Azяrbaycandan uzaqlara da yayыlmыш, Ыranda, Tцrkiyяdя, Orta Asiyanыn bir чox шяhяrlяrindя verdiyi konsert proqramlarы dillяrя dastan olmuшdur. Яlяsgяr Abdullayev 1866-cы ildя Шяki шяhяrindя anadan olmuшdur. Uшaqlыqdan xalq musiqisinя bюyцk maraьы olsa da, kasыb valideynlяrinя kюmяk mяqsяdilя gяnc yaшlarыnda bяnna kюmяkчisi iшlяmiшdir.

Xanяndя Keшtazlы Hяшimlя tяsadцfi gюrцш Яlяsgяrin hяyatыnda dюnцш yaratmыш vя onun kюmяyi ilя mяclislяrя, toy шяnliklяrinя yol tapmыш, zil vя mяlahяtli sяsi, muьamatы mцkяmmяl bilmяsi ilя mцasirlяrinin etimadыnы qazanmaьa mцvяffяq olmuшdur. Ustad xanяndя Hяшimin yaradыcыlыьы ilя tanыш olub, ondan oxumaьыn qayda vя qanunlarыnы юyrяnяn Яlяsgяr yeri dцшяndя isя onunla birlikdя el шяnliklяrindя чыxыш edirdi. Cabbar Qaryaьdы oьlunun yazdыьыna gюrя, Яlяsgяr Bakыya gяlяnя qяdяr Keшtazlы Hяшimdяn "BayatыШiraz" vя "Segah" muьamlarыnы mцkяmmяl юyrяnmiшdi. Яlяsgяr Abdullayevin ikinci mцяllimi Bakы tacirlяrindяn Aьa Sяid oьlu Aьabala olmuшdur. Aьa Sяid oьlu hяvяskar xanяndя idi. Bir gцn Aьa Sяid oьlu Шяkiyя qonaq gяlir. Fayton шяhяrя daxil olarkяn Aьa Sяid oьlu bir gяncin divar tikdiyi yerdя yanыqlы sяslя "Segah" oxuduьunu eшidib faytonчuya atlarы saxlamaьы яmr edir. Bяnna "Segah"ы oxuyub qurtardыqdan sonra tacir onu yanыna чaьыrtdыrыr vя xanяndяlik tяlimi almaq цчцn onunla birlikdя Bakыya gяlmяyi tяklif edir.

Aьa Sяid oьlunun tяklifini qяbul edяn Яlяsgяr bir neчя gцndяn sonra tacirlя birlikdя Bakыya gяlir. Gяnc Яlяsgяr mцяllimi Aьa Sяid oьlundan tяlim alыr vя yorulmaq bilmяdяn musiqi tяhsilini artыrыr.

O, hяr bir muьamы юyrяnmяk цчцn aylarla vaxt sяrf edir. Bir mцddяtdяn sonra Яlяsgяr nяinki Bakыda, hяtta Azяrbaycanыn шяhяr vя kяndlяrindя usta bir xanяndя kimi mяшhur olur. Qurban Pirimov sюylяyirdi ki, Яlяsgяri toya vя mяclisя

dяvяt edяn шяxs bu barяdя ona mяclis gцnцnя iki ay qalmыш xяbяr vermяli idi.

Muьamlarыn mahir bilicisi "Шяkili Яlяsgяr zяhmяtkeш xalqыn iчяrisindяn чыxdыьыna gюrя hяmiшя xalqa yaxыn olmuш vя oxuduьu qяzяllяrdя xalqыn istяk vя arzularыnы tяrяnnцm edirdi. Buna gюrя dя xalq юz sя-

nяtkarыnы sevir vя yцksяk qiymяtlяndirirdi.

Mяшhur xanяndя Seyid Шuшinski belя bir яhvalat nяql edirdi: "Bir gцn Bakы mяclislяrinin birinя Cabbarы, Яlяsgяri vя mяni dя dяvяt etmiшdilяr. Mяclis qыzышmышdы, nahara qяdяr Cabbar, nahardan sonra Яlяsgяrlя mяn oxumalы idik. Onu da deyim ki, Cabbardan sonra oxumaq asan deyildi. Rяhmяtlik Cabbarыn bir dяstgah oxumaьы цч-dюrd saat чяkяr, bяzяn bir muьamdan baшqa birisinя elя ustalыqla keчяrdi ki, nяinki dinlяyicilяrin, hяtta mahir musiqiшцnaslarыn ruhu belя incimяzdi. Sюzцn qыsasы, Cabbar "Mahur"u qurtardы. Amma xяbяr gяldi ki, nahar iyirmi-iyirmi beш dяqiqя gecikяcяk. Mяn fцrsяtdяn istifadя edib Яlяsgяrя dedim: - Cabbardan sonra oxumaq mяnasыz olsa da, яlac yoxdur, nahar vaxtыnadяk oxumalыyыq. Baшla gюrяk nя olar…

Usta Шirin tarы kюklяdi. Яlяsgяr bir "Segah" oxudu, nя deyim…

Xanяndяdя belя yaьlы sяs, belя gюzяl guшяlяr, xallar, belя xыrdalыqlar vя belя dя ayaqlar olardы? Bцtцn mяclis Яlяsgяrin

oxumaьыndan sanki bihuш olmuшdu…" (Firudin Шuшinski). Яlяsgяr tяkcя "Segah"ы deyil, bцtцn muьamlarы vя dяstgahlarы bюyцk bir mяharяtlя oxuyardы. Xцsusilя "Шur"u son dяrяcя lirik tonda, юzцnяmяxsus яlavя zяngulяlяrlя dinlяyiciyя чatdыrыrdы. Шяkili Яlяsgяr istedadlы xanяndя idi, onun olduqca шirin vя yaьlы sяsindяn baшqa, bu sяnяt sahяsindя gюzяl, orijinal xцsusiyyяtlяri vardы. Иncя duyьulu, minor havalarыn misilsiz ifaчыsы olan

Яlяsgяrin oxuduьu muьamlar bizim mяdяni irsimizin nadir incilяrindяndir. Шяkili Яlяsgяr dя 1902-1903-cц illяr Bakы шяhяrindя verilяn "Шяrq konsertlяri"ndя yaxыndan iшtirak etmiшdi. Birinci "Шяrq konserti"ndя (11 yanvar 1902-ci il) Яlяsgяr "Чahargah" muьamыnы mяharяtlя oxumuшdu.

Bu barяdя "Kaspi" qяzeti yazыrdы: "Konsertin ikinci шюbяsindя xanяndя Яlяsgяr юz dяstяsi ilя чыxыш etdi. O, чяtin hava olan "Чahargah" muьamыnы dцzgцn vя ustalыqla oxudu". Яlяsgяr Abdullayev eyni zamanda ikinci vя цчцncц "Шяrq konsertlяri"ndя чыxыш etmiш, bu konsertlяrdя "BayatыШiraz", "Шцшtяr" muьamlarыnы vя gцrcц mahnыlarыnы uьurla ifa etmiшdir. Яlяsgяr Abdullayev uzun illяr mяшhur tarzяn Шirin Axundov ilя birlikdя fяaliyyяt gюstяrmiшdir. Onun ansamblы tяkcя Azяrbaycanda deyil, Gцrcцstanda, Daьыstanda, Ermяnistanda, Иranda da mяшhur idi. Deyilяnя gюrя, bir dяfя Иran mяclislяrinin birindя Яlяsgяr

elя zюvqlя vя ustalыqla oxumuшdur ki, mяclisdя olan xanяndяlяr ondan sonra oxumaqdan imtina etmiш, yalnыz Яlяsgяrя qulaq asmaq niyyяtindя olduqlarыnы bildirmiшdilяr.

Cabbardan sonra ikinci xanяndя 1910-cu ilin fevral ayыnda mяшhur tцrk mцьяnnilяri Mubar Яfяndi vя Mяlяk xanыm Qafqaza qastrol sяfяrinя чыxarkяn Bakыda da konsert vermiшlяr. Tцrk mцьяnnilяri юz konsertlяrinя Яlяsgяri dя dяvяt etmiшlяr. Konsertin ikinci шюbяsindя Яlяsgяr tarzяn Шirin Axundovun vя kamanчaчы Saшa Oqanezaшvilinin mцшayiяti ilя яvvяl "Mahur", sonra isя "Heyratы" ritmik muьamыnы oxumuшdur. Tamaшaчыlar vя xцsusilя qonaqlar tяrяfindяn mяhяbbяtlя qarшыlanan Яlяsgяr tцrklяrin ikinci konsert tamaшasыnda da чыxыш etmiшdi. Шяkili Яlяsgяr artыq gюrkяmli xanяndя olaraq 1912-1918-ci illяrdя dяfяlяrlя Orta Asiyanыn, Иran vя Tцrkiyяnin bir чox шяhяrlяrindя konsert proqramlarы ilя чыxыш etmiш, tamaшaчыlarыn bюyцk rяьbяtini qazanmышdыr. Tяsadцfi deyildir ki, o, Ыran mяclislяrinin birindя gюzяl ifaчыlыq qabiliyyяtinя gюrя Шah onu qыzыl, medalla tяltif edib. Яlяsgяr Abdullayev 1913-1914-cц illяrdя "SportRekord" vя "Ekstrafon" sяhmdarlar cяmiyyяtlяri tяrяfindяn Tiflis vя Kiyev шяhяrlяrinя dя-

vяt olunaraq, "Чahargah", "Rast", "Mahur-hindi", "ZabulSegah", "Rahab", "Шцшtяr", "Hasar" vя s. muьamlarы, bir sыra mahnыlarы vala yazdыrmышdыr. Яlяsgяrin "Rahab" muьamы xцsusilя mяшhur idi vя musiqi tariximizdя xanяndя Dяli Иsmayыldan sonra Яlяsgяr "Rahab" oxumaqda birinci sayыlыrdы.

Firudin Шuшinski yazыr ki, Яlяsgяrin dяfn mяrasimindя Cabbar Qaryaьdы oьlu demiшdir: "Яlяsgяr, biz sяni yox, "Rahab"ы dяfn edirik". Яlяsgяri yaxыndan tanыyan mяшhur tarzяn Qurban Pirimov deyяrdi: "Mяn Cabbardan sonra ikinci bir xanяndя Яlяsgяri gюrdцm. Яlяsgяrin чox yaьlы vя ipяk kimi yumшaq "boьazы" var idi…". Иslam Abdullayev sюylяyirdi ki, "Яlяsgяrdя elя bir ustalыq vardы ki, o, hяmiшя mяclisdя oturanlarыn musiqi zюvqцnц nяzяrя alar, mяclis яhlinin ruhuna uyьun muьam vя qяzяllяr oxuyardы".

Rяhmяtlik Cabbar hяmiшя deyirdi: "Яgяr Яlяsgяrin boьazы mяndя olsaydы, bцlbцlц aьacdan yerя endirяrdim…". Яlяsgяr Abdullayev Azяrbaycan radiosunun musiqi veriliшlяrindя dя yaxыndan iшtirak etmiшdi.

Gюrkяmli sяnяtkar 1929-cu il aprel ayыnыn 1-dя Bakыda vяfat etmiшdir. Йазы Azadliq.info-да "Azadlыq"ыn Araшdыrmaчы Jurnalistlяr Qrupu KЫV-я Dюvlяt Dяstяyi Fondunun maliyyя dяstяyi иlя чap ediliб.

ЩЯЙАТ ВЯ ЙАРАДЫЪЫЛЫЬЫ Мяшщур ханяндя Яlяsgяr Abdullayev Azяrbaycanыn musiqi tarixindя Шяkili Яlяsgяr вя Бюйцк Ялясэяр кими tanыnmышdыr. O, uшaqlыqdan xalq musiqisini sevmiш, 20 yaшыndan xanяndяlik etmяyя baшlamышdыr. 1902-ci ildя Bakыda Шяrq konsertlяrindя mцvяffяqiyyяtlя чыxыш etmiшdir. Mяlahяtli vя zil sяsi ona Zaqafqaziya vя Иranda шюhrяt qazandыrmышdыr. 1914cц ildя "Ekstrafon" sяhmdar шirkяti Kiyevdя onun sяsini vala yazmышdыr. Шяkili Яlяsgяr Azяrbaycan musiqi tarixindя "Rahab" muьamыnыn gюzяl ifaчыsы sayыlыr.

Muьam sяnяtinin sirlяrini xanяndя Keшtazlы Hяшimdяn vя Aьabala Aьasяid oьlundan юyrяnmiшdir. Bakыda fяaliyyяt gюstяrmiш, musiqi mяclislяrindя vя "Шяrq konsertlяri"ndя fяal iшtirak etmiшdir. Bюyцk istedada, gцclц vя zяngin tembrli sяsя, юzцnяmяxsus orijinal ifa цslubuna malik xanяndя "Шur", "Чahargah", "Bayatы-Шiraz", "Шцшtяr" muьamlarыnы, tяsnif vя xalq mahnыlarыnы bюyцk mяharяtlя ifa etmiш, xцsusilя, "Rahab" muьamыnыn яn gюzяl ifaчыsы kimi ad qazanmышdы.

Onun шюhrяti Azяrbайъанын hцdudlarыndan kяnarda da yayыlmышdы. O, Иranыn, Tцrkiyяnin vя Orta Asiyanыn bir чox шяhяrlяrindя konsertlяr vermiшdir. Uzun illяr tarzяn Шirin Axundovun mцшayiяti ilя чыxыш etmiшdir. 1913-1914-cц illяrdя "Sport-Rekord" vя "Ekstrafon" sяsyazma шirkяtlяri tяrяfindяn Tiflis vя Kiyev шяhяrlяrinя dяvяt olunmuш vя sяsi qrammofon vallarыna yazыlmышdыr. Яlяsgяr Abdullayevin Qurban Pirimov vя Saшa Oqanezaшvilinin mцшayiяtilя oxuduьu "Чahargah", "Rast", "Mahur-Hindi", "Zabul-Segah", "Rahab", "Шцшtяr", "Hasar" muьamlarы vя tяsniflяri qrammofon vallarыnda qorunub saxlanыlmышdыr.

№ 3-4 (137-138), Март-Апрел 2016

Щябибулла МАНАФЛЫ,

АДПУ-нун Шяки филиалынын баш мцяллими

Йазыны русъадан тяръцмя едян вя “Юн сюз”цн мцяллифи (Яввяли ютян сайларымызда)

Язиз ГУБАЙДУЛЛИН Toxmaчarlarыn яkilibbecяrilmяsi yюnцndя gюrцlяn iшlяr daha sяmяrяli olub. 1835-ci ildя Шяki komendantыnыn xяzinя ekspedisiyasыna tяqdim etdiyi hesabatdan mяlum olur ki, 1830cu ildяn baшlayaraq hяr il xeyli yeni toxmaчar яkilib. Hяmin hesabatdakы aшaьыdakы faktlar diqqяti daha чox cяlb edir: 1830-cu ildя 528800 toxmaчar яkilib.

1831-ci ildя 391550 toxmaчar яkilib.

1832-ci ildя 366700 toxmaчar яkilib.

1833-cц ildя 218590 toxmaчar яkilib.

1834-cц ildя 183800 toxmaчar яkilib.

1835-ci ildя 19200 toxmaчar яkilib.

Belяliklя, 6 il яrzindя toplam 1.881.640 яdяd toxmaчar яkilib.

Mцxtяlif ziyanvericilяr vя xяstяliklяr bu aьaclara цzunюmцrlц olmaьa imkan vermirdi. Elя bu sяbяbdяn toxmaчarlarыn - cavan tut aьaclarыnыn яkilmяsi zяruri idi. Bu mяtlяblя яlaqяdar mцшavir Yanovski demiшdir: "kamail" adlanan hяшяrat aьaclarыn kюkцnц yediyindяn onlar quruyur. Budaqlarыn mцtяmadi olaraq kяsilmяsi dя aьaclarыn xяstя vяziyyяtя dцшmяsinя sяbяb olur. Daim istismar olunan tut aьaclarы 20 ildяn sonra юzlяrinin bцtцn hяyat qцvvяsini itirdiyindяn kяsilir vя yenilяriylя яvяzlяnir".

Tut aьaclarыnыn artыrыlmasы iki цsulla aparыlыrdы. Birinci цsul, hюkumяt tяrяfindяn satыn alыnaraq gяtirilяn toxmaчarlarыn яkilmяsi idisя, ikinci цsul uzun mцddяt davam edяn gяrgin яmяk tяlяb edirdi. Mцшavir Yanovski bu barяdя belя yazыb: "Юncя qara tutun toxumu sяpilir, ertяsi il mart ayыnыn ortalarыndan aprel ayыnыn ortalarыnadяk olan mцddяt яrzindя yetiшяn шtillяr чыxarыlaraq, toxmaчarlar цчцn nяzяrdя tutulan baьda yenidяn яkilirdi. Yalnыz 4 ildяn sonra bu aьaclarыn yarpaqlarыndan tut ipяkqurdlarыnы bяslяmяk цчцn yem kimi istifadя edilirdi".

Ancaq sыrf texniki vasitяlяrlя Azяrbaycanda, o sыradan Шяkidя ipяkчilik tяsяrrцfatыnыn inkiшafыnы tяmin etmяk mцmkцn deyildi. Цmumiyяtlя, gюrцlяn tяdbirlяrя baxmayaraq Azяrbaycanda rus epoxasыnыn baшlanьыc mяrhяlяsindя ipяkчilik tяsяrrцfatыnda gцclц tяnяzzцl baш verib. Rus чinovniklяri bu gerilяmяyя gюrя hяr vяchlя xan hюkumяtini gцnahlandыrmaьa чalышыblar. Lakin mцшavir Yanovskinin bildirdiyi kimi Zaqafqaziya diyarыnda ipяkчilik tяsяrrцfatыnda baш verяn eniшi komeнdant idarя цsulu чinovniklяrinin dediklяri kimi heч dя яvvяllяr, yяni xanlыq dюvrцndя bu sahяdя чalышanlara qaydalarыn mцkяmmяl юyrяdilmяmяsi vя nяticяdя onlarыn naшы olmasыnda deyil, mюvcud sosialiqtisadi шяraitdя axtarmaq lazыmdыr. "Xan despotizmindяn azad olmuш xalq" ipяkчilik tяsяrrцfatыna soyuq mцnasibяt bяslя-

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.19

"Azяrbaycanda ipяkчiliyin tarixindяn" ЯЗИЗ ГУБАЙДУЛЛИН ин бу йазысы Азярбайъан дилиндя Илк дяфя чап олунур mяkdя davam edirdi. Rяncbяrlяrin tut ipяk baьlarыndan qaчmasы ipяkчilik tяsяrrцfatы цчцn tяhlцkяli hяddя чatmышdыr. 28 mart 1828-ci ildя ali gцrcц hюkumяtinin iqtisadi шюbяsi tяrяfindяn Tiflis шяhяr polis idarяsinя, Gцrcцstanыn bцtцn komendantlarыna vя digяr idarяlяrя цnvanlanan яmr bunu tяsdiq edir.

Hяmin яmrdя bildirilirdi ki, xяzinя tut ipяk baьlarыnda чalышan rяncbяrlяrin xeyli hissяsi qaчыb, bir qismi isя юlцb. Onlarы яvяz etmяyя adam чatmыr. Юz tяsяrrцfatыna malik olan яhalinin цzяrinя qoyulan mцkяllяfiyyяtlяr onlarы aьыr vяziyyяtя salыb. Elя bu sяbяbdяn bu zцmrяnin hяmin baьlara sahib чыxmasы mцmkцn deyil. Buna gюrя dя hюkumяt Gяncя quberniyasыnda olduьu kimi tut baьlarыnы satышa чыxarmaq цчцn qяrar qяbul edib.

Xяzinя baьlarыnda iшlяmяk цчцn rяncbяrlяrin чatышmamasыndan tяlaш keчirяn, narahat olan Шяki komendantы 13 mart 1829-cu ildя yazdыьы raportda bildirirdi: "Biz xяzinя tut ipяk baьlarыnы tяrk edib getmiш rяncbяrlяri kючяri hяyat keчirяn, cяmiyyяt цчцn faydasыz olan qяndяvarlarla яvяz etmяk, onlarыn hяr birini ekspedisiyanыn rяncbяrlяr цчцn ayыrdыьы vяsait hesabыna 2 taqar taxыlla vя ya pul vяsaitiylя tяmin etmяk barяdя dцшцnцrцk".

Tezliklя bu yardыmыn verilmяsinя baшlanыldы. Шяki komendantыnыn юz rяisinя verdiyi mяlumatdan bяlli olur ki, bir nяfяr qяndяvar iшlяmяk цчцn tut ipяk baьыna gяlib. Ona iki taqar taxыl almaq цчцn pul da verilib.

Mцшavir Yanovski xяzinя ekspedisiyasыnыn yekun qяrarыnы gюzlяmяdяn hяmin tяdbirя mцsbяt mцnasibяtini bildirmiш vя bu yюndя яmяli fяaliyyяtя baшlamышdыr.

25 may 1829-cu ildя qяbul edilяn son rяsmi qяrarda bildirilirdi: "Mцшavir Yanovskinin vя Шяki komendantыnыn verdiklяri rяylяri яsas gюtцrяrяk tut ipяk baьlarыnы tяrk etmiш rяncbяrlяrin qяndяvarlarla яvяzlяnmяsinin icrasыna baшlanыlsыn."

Qяrarda daha sonra xяzinяyя mяxsus tut ipяk baьlarыnыn satышa чыxarыlmasыnыn mяqsяdя mцvafiq olmasыndan bяhs olunurdu. Ekspedisiya, tut ipяk baьlarыnыn ayrы-ayrы adamlara satыlmasыnы deyil, bir яldя cяmlяnmяsini istяyirdi. Ancaq belя alыcы tapыlmadы. Ekspedisiya rяhbяri elя buna gюrя dя komendanta цnvanladыьы яmrdя tяlяb edirdi ki, bцtцn tяsяrrцfat цsullarыndan istifadя etmяklя baьlarыn vяziyyяti yaxшыlaшdыrsыn. Belяliklя, xяzinяyя mяxsus tut ipяk baьlarыnыn satыlmasы mяsяlяsi gцndяlikdяn чыxarыldы.

Aьыr gцzяran keчirяn rяncbяrlяr yalnыz xяzinяyя xeyir gяtirяn, юzlяrinя isя heч bir faydasы olmayan bu tяsяrrцfat sahяsindяn can qurtarmaьыn yolunu tut ipяk aьaclarыnы meyvя aьaclarы ilя яvяz etmяkdя gюrцrdцlяr. Иш o yerя gяlib чatmышdы ki, Шяki komendantыnы яvяz edяn чinovnik, hяlя 1828-ci ildя meyvя aьaclarыnы kяsmяyi, boш qalan yerlяrя toxmaчarlar яkmяyi vя bцtцn diqqяti bu cavan tut aьaclarыna yюnяltmяyi яks etdirяn tяkliflяrdяn ibarяt gюstяriш vermяyi xяzinя ekspedisiyasыnыn rяhbяrliyinя tюvsiyyя etmiшdir.

Hяqiqяtяn xяzinя tut ipяk baьlarыnda чalышan rяncbяrlяrin vяziyyяti olduqca aьыr idi.

Xяzinяyя aid tut ipяk baьlarыnda шяrqя mяxsus despotik quldar-

lыьыn xцsusiyyяtlяriylя rus tяhkimчilik sisteminin qaydalarы birbirinя qaynayыb qarышmышdы. Иpяkчilik tяsяrrцfatыnda gerilяmяnin sяbяbi dя elя bu idi. Yerli чinovniklяrdяn biri xяzinя tut ipяk tяsяrrцfatыnыn aьыr vяziyyяtindяn bяhs edяrяk yazыrdы: "Rяncbяrlяrin qaчmasы vя tut aьaclarыnыn azalmasы nяticяsindя baьlar чox aьыr vяziyyяtdяdir. Bu baьlar tam boшalыb vя heч bir gяlir gяtirmir". Яyalяtdяki 74 baь bu vяziyyяtdя idi. Hяlя xanlыq dюvrцndя rяncbяrlяrin bir hissяsi, komendant idarячiliyi zamanы isя digяr hissяsi hяmin baьlarы tяrk edib qonшu vilayяtdя mяskunlaшmышdыlar.

Mayor Svexovski hяrbi vasitяlяrdяn istifadя edяrяk rяncbяrlяrin bir hissяsini fяaliyyяtini bяrpa etmяk istяdiyi tut ipяk baьlarыna kючцrmцшdц. Lakin az sonra bu rяncbяrlяr hяmin baьlarы tяrk edяrяk zorяn ayrыldыqlarы яvvяlki yerlяrinя qayыtdыlar. Rяncbяrlяrin dюrdцncц qaчышы kimi qяlяmя verilяn bu

ci юlkя nцmayяndяsi Kastella цчцn ipяk яvяzinя quru barama toplanыlarkяn rяncbяrlяr nяinki baьlarыn saxlanыlmasы цчцn lazыm olan bцtцn vasitяlяrdяn, hяtta yemяyя olan tяlabatlarыnы юdяmяk imkanыndan da mяhrum edildilяr. Gяlir gяtirmяyяn baьlarыn rяncbяrlяri daha aьыr vяziyyяtdя idi. Onlarыn bюyцk яksяriyyяti qaчmыш, digяr hissяsi isя aclыqdan юlmяk tяhlцkяsindяn qurtarmaq цчцn qaчmaq barяdя dцшцnцrdц. Mяn bu bяdbяxt rяncbяrlяri olduqca aьыr vяziyyяtdяn xilas etmяk цчцn bцtцn mцkяllяfiyyяtlяrdяn azad olunmalarы barяdя sяrяncam verdim.

Aьdaшda чяltik zяmilяrinin baxыcыlarыna яmr etdim ki, rяncbяrlяrя 50 taqar sulup versinlяr. Eyni zamanda rяncbяrlяrя borc olaraq sяpmяk цчцn taxыl vermяyin zяruri olduьuna rяiyyяti inandыrdыm. Nяhayяt, ekspedisiyanыn vяsaiti hesabыna rяncbяrlяr цчцn яrzaq alыnmasыnы vя baьlara чatdыrыlmasыnы tяmin etdim. Qaчan rяncbяrlяrin yerinя

prosesin baшlыca sяbяbi hяlя xan idarячiliyi zamanы tut ipяk baьlarыndan qaчыb mцxtяlif vilayяtlяrя gedяn rяncbяrlяrin яvяzinя komendantlar tяrяfindяn rяiyyяtin, yяni dюvlяt kяndlilяrinin hяmin baьlara kючцrцlmяsi idi. Чar чinovniklяri belя dцшцnцrdцlяr ki, rяiyyяt qoyub getdiyi tяsяrrцfatы, evini vя ailяsinin gцzяranыnы dцшцndцyцndяn mюvcud шяrtlяrlя xяzinя tut ipяk baьlarыnы яkib-becяrmяyя mяcbur olacaqdыr. Rяiyyяtin kцtlяvi шяkildя tut ipяk baьlarыnы tяrk edib getmяsi, komendantlarыn юz gцmanlarыnda mюhkяm yanыldыqlarыnы sцbut edirdi. Rяncbяrlяrin dцчar olduьu aьыr vяziyyяti Yanovski 1830-cu ildя belя tяsvir edib: "Mяnя verilяn tяlimata яsasяn Шяki vilayяtindяki xяzinя tut ipяk baьlarыna, bu baьlarыn nяzdindяki rяncbяr evlяrinя vя tut ipяkqurdlarыnыn bяslяnilmяsi цчцn toplanыlan yem ehtiyatlarыna baxыш keчirяrkяn bu aьыr vяziyyяtin sяbяbini юzцm цчцn aydыnlaшdыrdыm. Kяndlяrdя nisbяtяn yaxшы vяziyyяtdя olan baьlarda iшlяyяn rяncbяrlяr xanlыq dюvrцndяn etibarяn daim hяmin peшя sahяsindя чalышыblar. Onlar Tцrkiyя vя Иranla aparыlan mцharibяlяr zamanы dюvlяt kяndlilяri ilя bяrabяr sяviyyяdя bцtцn mцkяllяfiyyяtlяrin, o sыradan nяqliyyatla baьlы mцkяllяfiyyяtlяrin daшыyыcыlarыna чevriliblяr. Bu hal yaxшы vяziyyяtdя olan xяzinя tut baьlarыnыn boшalmasыna sяbяb olub. 1828-ci ildя xari-

qяndяvarlarыn tut ipяk baьlarыna gяlmяlяri buradakы vяziyyяti dяyiшdi. Baьlarыn яtrafыndakы su arxlarы qaydaya salыndы, xeyli toxmaчar яkildi. Rяncbяrlяr цчцn evlяrin tikintisinя baшlanыldы".

Yanovskinin bu mяlumatы birtяrяflidir. O, tяlqin etmяk istяmiшdir ki, mяhz xяzinя ekspedisiyasыnыn fяaliyyяti sayяsindя Шяki яyalяtindя ipяkчilik tяsяrrцfatыnыn vяziyyяti xeyli yaxшыlaшыb. Reallыq isя яslindя tamamilя fяrqli vяziyyяtdяn xяbяr verirdi. Шяki komendantыnыn 8 iyun 1832-ci ildя xяzinя ekspedisiyasыna verdiyi mяlumatda bildirilirdi: "30 nяfяr rяncbяr gцndяlik чюrяyя mюhtac olmaq hяddindя son dяrяcя yoxsul hяyat sцrdцyцndяn baьlarы юzbaшыna tяrk edib baшqa kяndlяrя gediblяr. Baьlardan qaчan digяr rяncbяrlяrdяn dя heч bir xяbяr yoxdur".

Rяncbяrlяrin vяziyyяtini yaxшыlaшdыrmaq цчцn gюrцlяn mяhdud, yarыmчыq xarakterli tяdbirlяrя rяьmяn, oxшar vяziyyяt iki il sonra, yяni 1834-cц ildя dя mюvcud olmaqda idi.

Hяmin illяrя dair arxiv sяnяdlяrindяn mяlum olur ki, Шяki komendantlarы xяzinя tut ipяk baьlarыnы tяrk edib qaчan rяncbяrlяr barяdя xяzinя ekspedisiyasыna чoxsaylы шikayяtlяr ediblяr. Mяsяlяn, Шяki komendantы Pojarov xяzinя tut ipяk baьlarыndan qaчыb Qarabaь яyalяtinя gedяn 3 nяfяr rяncbяrlя baьlы 13 iyul 1834-cц ildя xяzinя

ekspedisiyasыna mяlumat verib.

Xяzinя ekspedisiyasыna mяxsus olan gцndяlikdяki 1 noyabr 1834-cц ilя dair qeyd rяncbяrlяrin aьыr istismara mяruz qaldыьыnы vя nяticяdя miskin vяziyyяtя dцшdцyцnц tяsdiq edir.

Hяmin qeyddяn iqtibas olaraq gяtirdiyim bir parчaya diqqяt yetirяk: "Шяki яyalяtindя xяzinяyя mяxsus tut ipяk baьlarыnda чalышan rяncbяrlяr яldя etdiklяri barama mяhsulunun yarыsыnы xяzinяyя, юzlяrinя dцшяn pay da daxil olmaqla digяr yarыsыnы isя ipяkaчan ustalara verirlяr. Иpяkaчanlar zяhmяt haqqы olaraq ipяyin bir hissяsini юzlяrindя saxlayыrlar. Bu ustalar lazыmы sяriшtяyя malik olmadыqlarыndan baramadan aчdыqlarы ipяyin яhяmiyyяtli hissяsi natяmiz vя qaba olur. Xяzinя цчцn ipяyi qяbul edяnlяr bu cцr aшaьы keyfiyyяtli ipяyi tяhvil gюtцrmяkdяn imtina edirlяr. Rяncbяrlяr eyni zamanda dюvlяt kяndlilяrinя, yяni rяiyyяtя aid olan mцkяllяfiyyяtlяri dя onlarla bяrabяr sяviyyяdя daшыyыrdыlar.

Nяhayяt, rяncbяrlяr barama mяhsulunun bir hissяsini maflara vя mollalara vermяlu olurlar.

Bцtцn bunlar azmыш kimi, onlar imtiyazlara malik olan bu zцmrяnin baramalarыnы aчan ustalara odun gяtirmяklя, su daшыmaqla, ocaq qalamaqla vя bu qяbildяn olan gidяr iшlяri gюrmяklя kюmяk etmяli idilяr. Bцtцn bu aьыr mцkяllяfiyyяtlяrin юhdяsindяn gяlmяk цчцn "bяdbяxt rяncbяrlяr" hяtta юzlяrinя mяxsus barama mяhsulunu da xяzinяyя юdяmяli olurdular. Xяzinя bu baramalarы zay hesab edib qяbul etmяdiyi tяqdirdя, rяncbяr ev яшyalarыnы satыb zay hesab olunan barama mяhsulunun яvяzinя xяzinя kяndlilяrindяn vя maflardan pulla barama alыrdыlar.

1826-cы ildя 236 pud barama istehsal olunub. O zaman Qafqazda bir pud baramanыn dяyяri 134 rubl idi. Цmumiyyяtlя, bu miqdarda barama 32023 r. 25 k. gцmцш pula satыlыb. 1827-ci ildя istehsal olunan 687 batman 45 11/18 stil baramanыn satышыndan 36241 r. 60k. gцmцш pul яldя olunub. 1832-ci ildя xяzinyя mяxsus ipяk mцяssisяlяrinя bцtцn mahallardan toplam olaraq 260 batman 26 1/8 stil barama daxil olub.

Rяncbяrlяrin tut ipяk baьlarыndan kцtlяvi шяkildя qaчmasы vя onlarыn arasыnda юlцm faizinin yцksяk olmasы nяticя etibarы ilя xяzinя ipяkчilik tяsяrrцfatыnы sцqut яrяfяsinя gяtirib чыxarmышdы. Nяhayяt, daьыlan xяzinя ipяkчiliyinin xarabalыqlarы, чinovniklяri bu tяsяrrцfat sahяsindя mюvcud olan tяhkimчilik qaydalarыnы lяьv etmяk vя rяncbяrlяrin vяziyyяtini yaxшыlaшdыrmaq barяdя dцшцnmяyя vadar etdi.

Mцшavir Yanovski rяncbяrlяrя olan son dяrяcя pis mцnasibяtя tяnqidi yanaшsa da, xяzinя ipяkчilik tяsяrrцfatыnda baш verяn tяnяzzцlц bununla izah etsя dя sяbяbi tяhkimчilik qaydalarыnda deyil, komendantlarыn fяaliyyяtindя axtararaq yazыrdы: "Komendantlar oturaq яhalini xяzinя tut ipяk baьlarыnы zorakы metodlarla яkib-becяrmяyя mяcbur etmяklя, onlarы mцxtяlif mцkяllяfiyyяtlяrlя yцklяmяklя ipяkчilik tяsяrrцfatыnыn inkiшafыna deyil, gerilяmяsinя sяbяb olublar".

(Арды вар)

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.20

Йусиф РЯЩИМОВ, AMEA ШREM- in Ekoloyi Cografiya шюbяsinin mцdiri Шяki-Zaqatala iqtisadi rayonunun sahяsi 8,8 min km2 olmaqla, Balakяn, Zaqatala, Qax, Шяki, Oьuz, Qяbяlя, inzibati rayonlarы vя respublika tabeliyindя olan Шяki шяhяrini яhatя edir. Respublika яrazisinin 12,7%-ni vя яhalisinin 6,5%-ni яhatя edяn tяdqiqat sahяsinin юzцnяmяxsus vя siyasi-coьrafi mюvqe цstцnlцklяri vardыr. Иqtisadi vя strateji baxыmdan яlveriшli coьrafi mюvqeyя, bюyцk tяbii iqlim, zяngin mineral-xammal vя яmяk ehtiyatlarыna malik olan belя unikal яrazinin iqtisadi, sosial vя siyasi coьrafi baxыmdan tяdqiq edilmяsinin bюyцk яhяmiyyяti vardыr.

Tяdqiq edilяn яrazi юzцnяmяxsus tяbii шяraiti vя relyef xцsusiyyяtlяri ilя fяrqlяnir. Relyefi kiчik mяsafяdя (20-30km) parчalanmaya mяruz qalmaqla, яrazi tяbii шяraitinя gюrя цч mцhцm sahяyя ayrыlыr: 1. Bюyцk Qafqazыn Cяnub yamacы; 2. Alazan-Hяftaran vadisi; 3. Orta Kцr daьяtяyi (Acыnohur vя TurudSarыca dцzяnliyi vя Шяkinin daьlыq hissяsi) яrazisi. Яrazi цmumilikdя dяniz sяviyyяsindяn 100 metrdяn 4466 m-я qяdяr hцndцrlцkdя yerlяшir. Яsasяn daьчюl, daь-meшя, subalp vя alp чяmяnliklяri vя nival sahяsi kimi yцksяklik qurшaqlarы ilя tяmsil olunmuшdur. Яrazinin 54%-i 5о; 18%-i 5-10о ; 22,4%-i 10-15о; 56%-i isя 15о vя ondan yцksяk meylli sahяlяrdя yerlяшir. Relyefdя olan bцtцn tяzadlar яrazidяn mцxtяlif tяsяrrцfat mяqsяdlяri цчцn sяmяrяli istifadя etmяyя imkan verir. Иqlimi яsasяn mцlayim rцtubяtlidir. Яrazi il boyu bol gцnяш enerjisi vя radiasiya alыr.

Gцnяшli saatlarыn miqdarы ildя 2200-2300 vя цmumi gцnяш radiasiyasы 120-148 kkal/sm2 arasыnda tяrяddцd edir. Dяniz sяviyyяsindяn 500-700 metrя qяdяr yцksяk sahяlяrdя яsаsяn subtropik iqlim hakimdir. Havanыn orta illik temperaturu Balakяndя 6-14о qalan inzibati яrazi vahidlяrindя isя 0-14о arasыnda tяrяddцd edir. Dцшяn yaьыntыlarыn miqdarыna gюrя Lяnkяran-Astaradan sonra respublikada ikinci yeri tutur. Yaьыntыlarыn illik miqdarы Acыnohurun яtrafыnda 300-350 mm, Qanыx-Яyriчayda 500-700 mm, daьlыq яrazilяrdя isя 9001300 mm-dir.

Belя яlveriшli iqlim шяraiti kяnd tяsяrrцfatы ilя yanaшы, inzibati яrazi vahidlяrinin hяr birindя kurort-rekreasiya komplekslяrinin inkiшaf etdirilmяsinin mцmkцnlцyцnц sцbut edir. Шяki-Zaqatala su ehtiyatlarы ilя daha yaxшы tяmin olunmuш regionlardan biri sayыlыr. Dцnyanыn яn gursulu vя selli чaylarы olan Mazыm, Balakяnчay, Katex, Gцrmцk, Шin, Kiш, Muxax, Dяmiraparan kimi bюyцk su sisteminin vя Qanыx-Яyriчay artezian hюvzяsinin яrazidя yerlяшmяsi bu чaylardan tяsяrцfat sahяlяrindя daha yaxшы istifadя etmяyi tяlяb edir.

Respublikanыn ШimalQяrb bюlgяsi geomorfoloji xцsusiyyяtlяrinя gюrя Azяrbaycanыn daьlыq rayonlarы sыrasыna daxildir. Daьlыq яrazilяrin яn tяhlцkяli geomorfoloji problemlяrindяn biri sel hadisяlяridir. Burada sel hadisяlяri demяk olar ki, hяr il baш verir vя yollara, tяsяrrцfatlara xeyli ziyan vurur.

№ 3-4 (137-138), Март-Апрел 2016

Ekoloji sabitlik hяyatи zяrurяtdir

Севинъ ЩЦСЕЙНОВА, AMEA ШREM-in Ekoloyi Covrafiya шюbяsinin Mяqalяdя Bюyцk Qafqazыn cяnub yamacыnda yerlяшяn Шяki-Zaqatala iqtisadi rayonu яrazisindя landшaft qurшaqlarыnыn ekoloji vяziyyяtinin daha da saьlamlaшdыrыlmasы vя баш лаборанты

tяbii daьыdыcы proseslяr olan sel vя sцrцшmя hadisяlяrinin tяsir gцcцnцn azaldыlmasы цчцn fitomeliorativ tяdbirlяrin hяyata keчirilmяsi vя onlarыn praktiki яhяmiyyяtindяn bяhs edilir.

Son illяrdя meшяlяrin qыrыlmasы, ot юrtцyцnцn pozulmasы vя eroziya proseslяrinin gцclяnmяsi ilя яlaqяdar sel fяallыьыnыn artmasы mцшahidя edilmяkdяdir.

Regionun daьlыq яrazisinin relyefinin tяzadlыьы, burada yer sяthinя чыxan sцxurlarыn yцksяk чatlыlыьы, yuyulmaya qarшы davamsыzlыьы, шiddяtli qыrышыqlыьa tutulmasы vя tektonik qыrыlmalara parчalanmasы, vя nяhayяt yeni vя mцasir tektonik hяrяkяtlяrin fяallыьы vя шiddяtli aчыnma vя denudasiya proseslяri selin gяlmяsi цчцn olduqca яlveriшli шяrait yaradыr.

Daьlыq zona цчцn xas olan geomorfoloji problemlяrdяn biri dя soliflyukasiya proseslяridir. Mюvsцmi donun aчыlmasы, яrimяsi nяticяsindя baш verяn bu proses nяticяsindя sяthdя qruntun axmasы, yerdяyiшmяsi baш verir. Yцksяk daьlыq yay otlaqlarыnыn artыq yцklяnmяsi шяraitindя чimli ortцyцn soliflyuksiya yerdяyiшmяsi vя sel ocaqlarыnыn yaran-

Мешя тясяррцфаты

olunmalыdыr.

Sellяrin яmяlя gяlmяsindя insan fяaliyyяtinin rolu чox bюyцkdцr. Meшя zonasыnda, xцsusilя yaшayыш mяntяqяlяrinin яtrafыnda mцxtяlif mяqsяdlяr цчцn meшя aьaclarы intensiv qыrыlыr vя demяk olar ki, il boyu mal-qara tapdaьы altыnda qalыr.

Meшя dюшяnяyi vя mцnbit цst qat daьыlыr, torpaьыn su-fiziki xassяlяri pislяшir, sяthi axыnlar gцclяnir vя meшя bitmя шяraiti kяskin шяkildя pislяшir. Belяliklя meшя sahяsi bozqыrlaшmaya, torpaq юrtцyц isя deqradasiya prosesinя mяruz qalыr.

Buna gюrя, sel tяhlцkяsi olan чaylarda yeni tяdqiqatlar aparыlmalы vя selin яmяlя gяlmяsinin qarшыsы alan tяdbirlяr iшlяnilmяlidir. Hazыrda isя tяdbirlяrin яsasыnы mцtlяq meшя-meliorasiya iшlяri tяшkil etmяli, meyilliйi 15оdяn artыq olan yamaclarda yalnыz чoxillik bitkilяr becяrilmяlidir. Чaylarыn yuxarы hissяsindя tikilяn su anbarlarы isя daшqыn zamanы

Диэяр аьаъ ъинсляри

Цстцнлцк тяшкил едян аьаъ ъинси, ща-ла Фысдыг

Палыд

Вяляс

mяlяr axыmы 200 min tona, meшя sahяsi 70 km2 qяdяr azaldыqda isя gяtirmяlяr axыmыnыn miqdarы 700 min tona чatыr. Яn vacib nяticя ondan ibarяtdir ki, hюvzяlяrdя meшя sahяsi iki dяfя azalanda gяtirmяlяr axыmы 3-3,5 dяfя artыr.

Bюyцk Qafqazыn cяnub yamacыndakы bцtцn rayonlarda sel problemi xцsusi diqqяt, ona qarшы ardыcыl mцbarizя fяaliyyяti vя vяsait qoyuluшu tяlяb edir. Sыx meшя юrtцyц vя nisbяtяn az meyilli yamaclar hяlяlik yцksяk ballы sellяrin yaranmasы imkanыnы mяhdudlaшdыrыr.

Son illяr rayonlarыn sosial-iqtisadi inkiшaf planыna mцvafiq olaraq Balakяn rayonunun Mazыmqara kimi яn ucqar belя kяndlяrinin tяbii qazla tяmin edilmяsi meшяlяrin qыrыlma faizini xeyli azaltmышdыr. Яvvяllяr isя tяbii qaz qыtlыьы шяraitindя Шяki-Zaqatala bюlgяsindя yaшayan яhalinin hяr bir ailяsinя ildя orta hesabla 810 m3 odun yanacaq kimi istifadя olunurdu.

Ъями

Мешя иля юртцлц сащя

Районун мешялик фаизи

Балакян

14486

1322

9366

25174

5256

30430

27,9

Загатала

19932

8562

10159

38653

5827

44480

29,0

Гах

7314

10010

3565

20889

8107

28996

29,3

Шяки

14175

5512

10349

30036

6724

36760

17,01

Оьуз

14150

11443

3807

29400

2503

31903

37,6

Гябяля

15558

8714

8583

32855

12623

45478

23,01

45563

45829

177007

41040

218047

28,3

Ъями: 85615

masыna sяbяb olur. Soliflyuksiya prosesi may ayыndan baшlayaraq avqust ayыnadяk davam edir.

Daьlыq zonanыn digяr geomorfoloji problemlяrindяn biri dя sцrцшmя hadisяlяridir.

Sцrцшmяlяr яn чox orta daьlыq qurшaqda qalыn kюvrяk qыrыntы materiallarы toplanmыш vя Yura dюvrцnцn gil шistlяrindяn tяшkil olunmuш daь yamaclarыnda yayыlmышdыr.

Bцtцn bu gюstяrilяn ekzogen proseslяr (шiddяtli fiziki aшыnma, soliflyuksiya vя qravitasiya proseslяri, sцrцшmяlяr, uчqunlar) daьlыq яrazilяrdя yollarыn salыnmasыnы, torpaqlarыn mяnimsяnilmяsini xeyli чяtinlяшdirir, ekoloyi durumu tяhlцkя altыna almыш olur.

Belяliklя daьlыq яrazinin яsas geomorfoloji vя geoloji problemlяri burada geniш шiddяtli aшыnma, yuyulma, sцrцшmя, uчqun proseslяri, sel hadisяlяri vя yцksяk seysmikliklя яlaqяdardыr. Яrazinin mяnimsяnilmяsindя bцtцn bu proseslяr nяzяrя alыnmalыdыr.

Bu xцsusiyyяtlяri dяyiшdirmяk vя sel hadisяnin kюkцnц kяsmяk qeyri-mцmkцndцr. Lakin selin baш verяcяyi, hяtta onun miqyasыnы, gцcцnц qabaqcadan mцяyyяn etmяk vя onu xeyli zяrяrsizlяшdirmяk olar. Bunun цчцn selli чay yataqlarы sel materiallarыndan tяmizlяnmяli vя sel ocaqlarыnыn vяziyyяti цzяrindя vaxtaшыrы mцшahidяlяr tяшkil

suyun чox hissяsini юzцndя cяmlяшdirя bilяr, rayonun kяnd tяsяrrцfatыnы su ilя tяmin edяr vя yaшayыш mяntяqяlяrini tяhlцkяli sellяrdяn xilas edяr. Digяr tяrяfdяn bu su enerjisindяn istifadя etmяk цчцn yerli яhяmiyyяtli elektrik stansiyasыnыn tikilmяsinя imkan yaradыr.

Regiondakы чay hюvzяlяrindя meшя bitki юrtцyцnцn sыrf su-torpaq mцhafizяsindя xeyli яhяmiyyяti vardыr. Цmumilikdя regionun meшя tяsяrrцfatlarы яrazisindя meшя ilя юrtцlц sahя 218047 hektar, Dюvlяt Tяbiяt Qoruqlarыnыn яrazisindя isя (Zaqatala qoruьu - 15509 ha, Иlisu qoruьu - 8684 ha, Tцryanчay qoruьu - 6545 ha) 30438 ha tяшkil edir. Bu regionun цmumi яrazisinin 28,3 faizidir. (meшяlik faizi). Яn yцksяk meшяlik faizi Oьuz rayonunun payыna dцшцr (37,6%) (Ъядвяля бах).

Mюvcud яdяbiyyat materiallarыnыn tяhlili vя tяrяfimizdяn aparыlan mцшahidяlяr gюstяrir ki, bцtцn fяaliyyяtdя olan yeni sel ocaqlarы meшяlяrin mяhv edilmяsi vя ya onlarыn mцhafizя rolunun azalmasы ilя яmяlя gяlmiшdir.

Bцtцnlцkdя Bюyцk Qafqazыn cяnub yamacы цzrя aparыlan tяdqiqatlar nяticяsindя mцяyyяn edilmiшdir ki, чay hюvzяlяrindя meшя sahяsi artdыqca gяtirmяlяr axыmы azalыr.

Tяhlil gюstяrir ki, hюvzяlяrdя meшя юrtцyц sahяsi 140 km2-я bяrabяr olduqda, gяtir-

Tяdqiqatlar gюstяrirki, yuxarы meшя qurшaьы uzunmцddяtli intensiv maldarlыьыn tяsiri nяticяsindя heч bir yerdя tяbbi sяrhяddindя qalmamышdыr. Aшaьы daь meшя qurшaьы isя yaшayыш mяntяqяlяrinя yaxыn yerlяшdiyindяn antropogen tяzyiqlяrя daha чox mяruz qalmышdыr.

Odur ki, tяhlillяrdяn nяticя чыxardaraq Bюyцk Qafqaыn cяnub yamacы rayonlarыnda meшя sahяlяrinin mяhsuldarlыьыnы artыrmaq, onun qoruyucu, sяhiyyя-gigiyena vя digяr faydalы funksiyalarыnы yцksяltmяk цчцn aшaьыdakы effektli vя real tяdbirlяrин hяyata keчirilmяsi olduqca mяqsяdяuygundur: 1. Meшяlяrin mцhafizяsini gцclяndirmяk цчцn яhalinin qazla, elektrik enerjisi vя tikinti materiallarы ilя tяmin edilmяsi daima diqqяt mяrkяzindя olmalыdыr.

2. Yaшayыш mяntяqяlяri яtrafыnda yaшыl zona meшяlяrindя, o cцmlяdяn onun meшяpark (rekreasiya) hissяsindя, hяmчinin шosse vя dяmiryolu boyunca olan qoruyucu meшя zolaqlarыnda, selli daь чaylarы hюvzяlяrinin sahil boyu яrazilяrindя mюhkяm qoruq rejimi yaratmaqla, sonra burada hissя-hissя rekonstruksiya iшi apararaq azqiymяtli meшяlik vя kolluqlar davamlы, uzunюmцrlц aьac vя kollarla (шabalыdyarpaq palыd, dяmiraьac, ipяk akasiyasы, cюkя, qoz, шabalыd, yavor, чinar, quшarmudu

nюvlяri, zoьal, pirakanta, krыm шamы, sяrv, kцknar, sidr, qaraчюhrя vя s.) яvяz edilmяlidir.

3. Fяal rekreasiya (meшя-park) zonasыndakы mюvcud meшя massivlяrindя mяnzяrяni zяnginlяшdirmяk, yol-cыьыr шяbяkяsi yaratmaq, pis hava шяraitindя daldalanmaq yerlяri dцzяltmяk, skamyalar, baxыш meydanчalarы tяшkil etmяk, meшяlяrin yanьыndan mцhafizяsini tяmin etmяk цчцn ocaq qalamaq vя чadыr qurmaq цчцn xцsusi yerlяr ayыrmaq kimi tяdbirlяr gюrцlmяlidir.

4. Daь yamaclarыnыn gцney cяhяtlяrindя yaranan tюrяmя kolluqlarda torpaq qatы yuyulmuш, чox yerdя ana sцxur sяthя чыxmыш, meшяbitmя шяraiti quraqlaшmышdыr. Belя sahяlяrdя dяniz sяthindяn 500-600 m hцndцrlцkdя quru bitmя шяraiti olan daшlы yamaclarda eldar шamы, saqqыzaьacы, daьdaьan vя yuyulmuш daшlы torpaqlarda krыm шamы, orta daь-meшя qurшaьыnыn eroziyaya uьramыш yamaclarыnda qarmaqvarы шam, adi шam vя krыm шamыndan istifadя etmяk lazыmdыr. Buna nцmunя olaraq Шяki rayonunda Kiш чayы hюvzяsindя salыnmыш 62 ha яrazini яhatя edяn, halhazыrda tяbii artыmы mцшahidя edilяn adi шam meшяsini vя Balakяn rayonu Poчtbinя qяsяbяsi yaxыnlыьыnda yarьanlaшma vя sцrцшmяyя mяruz qalan yamaclarda yцksяk su saxlama qabilliyyяtinя malik, vяtяni Шimali Amerika olan Katalpa (Catalpa speciosa) aьacыndan salыnmыш meчя zolaьыnы gюstяrmяk olar.

5. Яsas sel mяnbяyi sa-yыlan meшяnin mцasir yuxarы sяrhяdindяn цstdя 100-200 m enindя qoruyucu zolaq ayrыlmalы vя orada mal-qara otarыlmasы qadaьan edilmяlidir. Eroziyaya uьramыш dik gцney yamaclarda belя "bufer" zolaqlarыnы daha enli gюtцrцb, meшяni iqlim sяrhяdinя чatdыrmaq olar. Meшяnin tяbii bяrpasыna шяrait yaradan xцsusi meшячilik tяdbirlяri hяyata ke-чirilmяlidir. Meшя яkini iшlяri dя яn mцhцm tяdbirlяrdяn biri sayыlmalыdыr. Bu mяqsяdlя yuyulmuш daшlы yamaclarda tozaьacы, akasiya, qaraьac, quшarmudu, шяrq palыdы, ayы fыndыьы, trautvetter aьcaqayыnыna цstцnlцk verilmяlidir.

6. Regionun meшяmeyvя tяsяrrцfatlarыnda vaxtы ilя mяшhur olan qoz, шabalыd vя digяr baь tяrrцfatlarы mяqsяdyюnlц шяkildя yenidяn yaradыlmalыdыr.

7. Meшяlяrin sanitar vяziyyяtini yaxшыlaшdыrmaq цчцn meшя-patoloji tяdqiqat iшlяri aparыlmalы, bakterioloji vя virus preparatlarыndan istifadя edяrяk zяrяrverici vя xяstяliklяrlя mцbarizя tяdbirlяri hяyata keчirilmяlidir.

8. Sцrцшmя zonalarы mцяyyяn edilяrяk hяmin яrazilяrdя drenajlar inшa etmяklя yeraltы sularыn чay yataqlarыna axыdыlmasы tяmin edilmяlidir.

Qeyd olunan bu tяdbirlяri hяyata keчirmяklя regionda su-torpaq mцhafizя funksiyalarыnыn artыrыlmasыna, torpaьыn atmosfer yaьыntыlarыnыn sцzmя qabiliyyяtinin gцclяndirilmяsinя, eroziya proseslяrinin zяiflяmяsinя vя bununla da su axыnlarыnыn mцяyyяn qяdяr qarшыsыnыn alыnmasыna vя atmosferdя oksigen balansыnы yaxшыlaшdыrmaqla bu gцn hяyatи zяrurяtя чevrilmiш ekoloji sabitliyя nail olmaq mцmkцndцr.

№ 3-4 (137-138), Март-Апрел 2016

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.21

Д ДЙ ЙП П э эу уш шя яс си и 2016 CЫ ИLИN APREL - MAY AYLARЫNDA KЯND TЯSЯRRЦFATЫ ИШLЯRИNDЯ HЯRЯKЯTИN TЯHLЦKЯSИZLИYИNИN TЯMИN EDИLMЯSИ BARЯDЯ Yaxыn gцnlяrdя kяnd tяsяrrцfatы iшlяrinin baшlanmasы, zяhmяtkeшlяrin яkin sahяlяrinя daшыnmasы baшlayacaq.

Odur ki, adamlarыn vя yцkцn daшыnmasыnda tяhlцkяsizliyin tяmin olunmasы vacib mяsяlяdir. Bunun цчцn Шяki ШRPШ-nin DYP bюlmяsi lazыmi iшlяr gюrцr vя bu istiqamяtdя ardыcыl tяdbirlяr hяyata keчirяcяkdir. Шяki rayon kяnd icra nцmayяndяlяri vя bяlяdiyyяlяri tabeliklяrindя olan mцяssisя vя tяшkilat rяhbяrlяrinin, fermerlяrin o cцmlяdяn fяrdi tяsяrrцfatla mяшьul olan kяnd sakinlяrinin kяnd tяsяrrцfatы iшlяrini aparmasы zamanы tяhlцkяsizlik tяdbirlяrinin gюrцlmяsindя Dюvlяt Yol Polisi Bюlmяsinя dяstяk vermяlidirlяr.

Yцk avtomobillяrindя adamlarыn vя yцkцn daшыnmasы qaydalarыnы mяsul шяxslяrя vя sцrцcцlяrя bir daha чatdыrыrыq.

Azяrbaycan Respublikasы yol hяrяkяti haqqыnda qanunun 56-cы maddяsindя gюstяrilmiшdir: 1. Banыnda adamlar daшыnan yцk avtomobillяrini yalnыz "C" kateqoriyalы (kabinяdяki sяrniшinlяrdя daxil olmaqla 8 nяfяrяdяk adam daшыndыqda) habelя "CD" kateqoriyalы sцrцcцlцk vяsiqяsindя malik olan шяxslяrin idarя etmяsinя icazя verilir.

2. Yцk avtomobilinin bort platformasыnda gedяrkяn hяrяkяt vaxtы ayaq цstя durmaq, bort vя ya yцkцn цstцndя oturmaq qadaьandыr.

3. Yцk avtomobillяri oturacaqlarla tяchiz edildikdя onun banыnda adamlarыn daшыnmasыna yol verilir.

4. Yцk avtomobilinin banыnda daшыnan adamlarыn sayы oturmaq цчцn dцzяldilяn yerlяrin sayыndan artыq olmamalыdыr.

5. Yцk avtomobilinin sцrцcцsц hяrяkяtя baшlamazdan яvvяl minmяk,

dцшmяk vя banda yerlяшmяk qaydasы haqqыnda sяrniшinlяrя tяlimat vermяlidir.

6. Avtomobilin, Traktorun kabinяsindяn kяnarda, yцk qoшqusunda adamlarыn daшыnmasы qadaьandыr.

7. Adamlarыn daшыnmasы яn intizamlы sцrцcцlяrя hяvalя olunmalыdыr.

Azяrbaycan Respublikasы yol hяrяkяti haqqыnda qanunun 57-ci maddяsindя gюstяrilmiшdir: 1. Daшыnan yцkцn kцtlяsi vя yцklяrin oxlar цzrя paylanmasы isteh-

4. Daшыnan yцk xarici iшыq siqnallarыnыn vя iшыq qaytarыcыlarыnыn, qeydiyyat vя tanыnma niшanlarыnыn цstцnц tutmamalыdыr.

5. Taxыl, ot, yem vя tюkцlяn digяr yцklяr daшыnarkяn onlarыn цstцnя юrtцk kячilmяlidir.

6. Yцk avtomobilinin sцrяti 50 km/saatdan чox olmamalыdыr.

Sцrцcцlяrя sяrniшinlяrin daшыnmasы qaydalarыnыn pozulmasыna gюrя Azяrbaycan Respublikasыnыn ИXM-

Tural Niftalыyev,

Шяki ШRPШ-nin DYPB-nin Tяbliьat vя Tяшviqat цzrя inspektoru, пolis бaш лeyтenantы

ШЯKИ DYP-NИN RAYON SAKИNLЯRИNЯ MЦRACИЯTИ Daxili Ишlяr Nazirliyinin 13.04.2016-cы il tarixli G36-00116 nюmrяli gюstяriшinя яsasяn 01 may 2016-cы il tarixdяn 07 may 2016-cы il tarixяdяk respublikamыzыn яrazisindя "PИYADALAR, DИQQЯTLИ OLUN!" шяrti adы altыnda Hяrяkяtin Tяhlцkяsizliyi Hяftяliyi keчirilяcяkdir. salчы mцяssisяnin hяmin nяqliyyat vasitяsinin nюvц цчцn mцяyyяn etdiyi kяmiyyяtlяrdяn artыq olmamalыdыr.

2. Yцkцn dцшmяmяsi, hяrяkяtя mane olmamasы цчцn sцrцcц hяrяkяtя baшlamazdan яvvяl vя hяrяkяt vaxtы yцkцn yerlяшdirilmяsi, baьlanmasыna vя vяziyyяtinя nяzarяt etmяlidir.

3. Daшыnan yцk yerlя sцrцnmяmяlidir.

nin 327.2-ci maddяsinя яsasяn 60 (altmыш) manat, yцk daшыnma qaydasыnыn pozulmasыna gюrя isя ИXM-nin 327.1ci maddяsinя яsasяn 40 (qыrx) manat mяblяьindя cяrimя nяzяrdя tutulur.

Sцrцcцlяr bu qaydalara яmяl edяrsя, mяsul шяxslяr bu qaydalarы sцrцcцlяrя vaxtaшыrы tяbliь edяrlяrsя цmid edirik ki, kяnd tяsяrrцfat iшlяrini saьsalamat baшa vurmuш olacaьыq.

Шяki ШRPШ-nin DYP Bюlmяsi rayon sakinlяrinя mцraciяt edяrяk bildirir ki, bцtцn hяrяkяt iшtirakчыlarы qeyd olunan mцddяt яrzindя daha diqqяtli olsunlar vя Yol-Hяrяkяti Qaydalarыna яmяl etsinlяr.

NЯQLИYYAT VASИTЯLЯRИNИN TEXNИKИ BAXЫШDAN KEЧИRИLMЯ QAYDALARЫ VЯ MЦDDЯTLЯRИ "Yol hяrяkяti haqqыnda" Azяrbaycan Respublikasы Qanununun 30-cu maddяsinin VЫ hissяsinя mцvafiq olaraq, bu Qanunun 27-ci maddяsinin ЫЫ hissяsinin 2-5-ci bяndlяrindя vя ЫЫЫ hissяsindя nяzяrdя tutulmuш nяqliyyat vasitяlяrinя, hяmчinin avtobuslara icazя verilяn maksimum kцtlяsi 3,5 tondan artыq olan yцk avtonяqliyyat vasitяlяrinя, tяhlцkяli yцklяrin daшыnmasы цчцn xцsusi tяyinatlы texniki tяhlцkяsizlik цzrя uyьunluq sertifikatы olan nяqliyyat vasitяlяrinя ildя 1 dяfя, hяmin Qanunun 27-ci maddяsinin ЫЫ hissяsinin 1-ci

bяndindя nяzяrdя tutulmuш nяqliyyat vasitяlяrinя (bu maddяnin VЫ hissяsinin 1-ci bяndindя gюstяrilяnlяr istisna olmaqla) istehsal olunduqlarы vaxtdan 4 il keчdikdя 2 ildя 1 dяfя, istehsal olunduqlarы vaxtdan 10 il keчdikdя ildя 1 dяfя texniki baxыш keчirilir.

"VAZ", "QAZ", "Moskviч", "ZAZ", "UAZ" vя digяr MDB istehsalы olan minik avtomobillяri цчцn: 01 yanvardan 01 maya qяdяr; Xarici dюvlяtlяrdя vя onlarыn baza modellяri яsasыnda MDB-dя istehsal olunan minik avtomobillяri

цчцn: 01 maydan 01 avqusta qяdяr; Yцk atomobillяri vя avtobuslar цчцn: 01 sentyabrdan 31 oktyabra qяdяr. Аzяrbаycаn Respublikаsыnыn Иnzibаti Хяtаlаr Mяcяllяsinin 339.1 mаddяsinin tяlяbinя mцvаfiq olаrаq, nяqliyyat vasitяlяrinin sahiblяri vя ya sцrцcцlяri tяrяfindяn "Yol hяrяkяti haqqыnda" Azяrbaycan Respublikasыnыn Qanunu ilя mцяyyяn edilmiш qaydada vя mцddяtdя nяqliyyat vasitяsini dюvlяt qeydiyyatыndan vя ya texniki baxышdan keчirmяdяn idarя etmяyя vя ya dюvlяt

qeydiyyatыndan keчirilmiш nяqliyyat vasitяsi icarя mцqavilяsi (notarius tяrяfindяn tяsdiq edilяn mцqavilяlяr istisna olmaqla) яsasыnda baшqa шяxsя verildikdя onu tяkrar dюvlяt qeydiyyatыndan keчirmяmяyя, yaxud nяqliyyat vasitяsinin geri qaytarыlmasы barяdя юhdячiliyя яmяl etmяmяyя vя ya nяqliyyat vasitяsinin юzgяninkilяшdirilmяsinin rяsmilяшdirilmяsi vя ya girov qoyulmasы qaydalarыnы pozmaьa gюrя fiziki шяxslяr 50 (яlli) manat mяblяьindя, vяzifяli шяxslяr 100 (yцz) manat mяblяьindя, hцquqi шяxslяr 300 (цч yцz) ma-

nat mяblяьindя cяrimя edilir. Шяxs bu Mяcяllяnin 339.1-ci maddяsindя nяzяrdя tutulmuш nяqliyyat vasitяsini dюvlяt qeydiyyatыndan vя ya "Yol hяrяkяti haqqыnda" Azяrbaycan Respublikasыnыn Qanunu ilя mцяyyяn edilmiш hallarda texniki baxышdan keчirmяdяn idarя etmяyя gюrя inzibati mяsuliyyяtя cяlb olunduqda (50 AZN), 10 gцn яrzindя nяqliyyat vasitяsini dюvlяt qeydiyyatыndan vя ya texniki baxышdan keчirmяlidir. Bu mцddяtdя шяxs hяmin яmяlin tюrяdilmяsinя gюrя tяkrarяn inzibati mяsuliyyяtя cяlb olunmur.

AVTOMOBИLLЯRИN ARXA QAPЫLARЫNDA ИSTИFADЯ OLUNAN JALЦZLЯRИN TЯTBИQ EDИLMЯSИ BARЯDЯ Azяrbaycan Respublikasы Daxili Ишlяr Nazirliyinin 2007-ci il 23 oktyabr tarixli яmrindя nяqliyyat vasitяlяrinin ban шцшяlяrinя qanunla icazя verilяn юrtцklяrin (jalцz) чяkilmяsinin qarшыsыnыn alыnmasы sahяsindя dюvlяt yol polis qurumlarыnыn vяzifяlяri mцяyyяn edilmiш, hяmчinin Azяrbaycan Respublikasыnыn Standartlaшdыrma, Metrologiya vя Patent цzrя Dюvlяt Agentliyi tяrяfindяn qяbul edilmiш "Yerцstц nяqliyyat vasitяlяri цчцn tяhlцkяsizlik шцшяsi цmumi texniki шяrtlяr" dюvlяt standartыnыn (AZC 122-2004) tяlяblяri яsasыnda ban шцшяlяrinin icazя verilяn normalarы tяsbit olunmuшdur.

Lakin, Dюvlяt Agentliyinin 2013-cц il 15 aprel tarixli 028 nюmrяli яmri ilя qeyd olunan dюvlяt standartыnda dяyiшiklik edilяrяk, Azяrbaycan Respublikasыnыn iqlim шяraiti nяzяrя alыnmaqla, nяqliyyat vasitяlяrinin arxa qapыlarыnda шцшяlяr цчцn quraшdыrыlmыш sяnaye цsulu ilя hazыrlanan jalцzlяrin hяr il may ayыnыn 1-dяn noyabr ayыnыn 15-dяk (mюvsцmi) istifadяsinя icazя verяn norma mцяyyяn edilmiшdir.

Bu dюvr istisna olmaqla, digяr mцddяtlяrdя nяqliyyat vasitяlяrinin arxa qapыlarыnыn шцшяlяrindя iшыqburaxmanы mяhdudlaшdыran jalцzlяrdяn istifadя edilяrsя, sцrцcцlяrя

qanunvericilikdя mцяyyяn olunmuш inzibati mяsuliyyяt tяdbirlяri gюrцlяcяkdir.

Belя ki, Azяrbaycan Respublikasы Иnzibati Xяtalar Mяcяllяsinin 342.2.4-cц maddяsinin tяlяbinin pozulmasыna gюrя DYP яmяkdaшlarы tяrяfindяn inzibati protokol tяrtib edilmяklя 150 (bir yцz яlli) manat mяblяьindя cяrimя tяtbiq olunacaqdыr.

Ancaq шяkildя gюstяrilяn sяnaye цsulu ilя hazыrlanmыш jalцzlяrin istifadяsinя icazя verilir. Яldя tikilmя pяrdяlяrin vя plyonkalarыn istifadяsi qadaьandыr.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.22

№ 3-4 (137-138), Март-Апрел 2016

Шяkinin sяhiyyя tarixi Галиб ЯСЯДОВ, щякимневропатолог Zirvяlяri uca gюylяrя dikяlяn qocaman Qafqazыn cяnub yamacыnda, ormanlы daьlarыn sяfalы qoynunda mюhtяшяm бир Шяrq шяhяri юzцnя mяskяn salmышdыr - Шяki шяhяri. Шяkinin яlveriшli tяbii шяraiti, яkinя yararlы mцnbit чay vadilяri, bяrяkяtli dцzяnlяri, sяfalы yaylaqlarы, mцlayim qышlaqlarы чox erkяn onu firavan yaшayыш guшяsinя чevirmiшdir. Шяki lap qяdim zamanlardan bцtцn Шяrqdя юz ulu loьmanlarы, tяbiblяri ilя mяшhur olmuшdur.

Bяli, Azяrbaycanыmыzыn elmi, mяdяniyyяti, яdяbiyyatы qяdim tarixя malikdir. Bu gцn biz sizя Azяrbaycan tяbabяtinin tяrkib hissяsi olan Шяki sяhiyyяsindяn, onun dцnяnindяn, bugцnцndяn, burada fяdakarcasыna юmrцnц insanlara hяdiyyя edяn hяkimlяrdяn, artыq tarixя юz adlarыnы яbяdi hяkk etmiш sяhiyyя fяdailяrindяn sюz aчmaq istяyirik. Шяki tяbabяti юz indiki sяviyyяsinя birdяn-birя gяlib чatmamышdыr. Onun шяrяfli keчmiшi, inkiшaf mяrhяlяlяri vя яsasы vardыr. Чox tяяssцf ki, tarixi mяxяzlяr Шяki tяbabяtinin qяdim vя orta яsrlяrdяki vяziyyяtindяn o qяdяr dя mцfяssяl mяlumat vermir. Mяlumdur ki, Azяrbaycanыn Rusiya tяrяfindяn iшьalыndan sonra (1805-1806) dinimizя qarшы mцbarizя kаmpaniyasы adы altыnda o vaxta qяdяr istыfadя etdiyimiz яrяb яlifbasы ilя yazыlan bцtцn kitablar, mяlumatlar, dinя aid olub-olmamasыndan asыlы olmayaraq kцtlяvi шяkildя yandыrыlыb mяhv edilirdi. Шяki hяkimlяri haqqыnda ilk doьru-dцrцst mяlumata XЫX яsrin ortalarыnda чar mяmurlarыnыn tяrtib etdiklяri sяnяdlяrdя rast gяlirik. Hяmin illяrdя elя hяkimlяr vardы ki, onlar tяbabяti hяrtяrяfli bilirdilяr. Belяlяrinя "Zemskiy vraч" deyяrdilяr. Azяrbaycan Rusiya tяrяfindяn iшьal olunduqdan sonra belя hяkimlяrdяn bir neчяsi bizim vяtяnя kючцb fяaliyyяtя baшlayыr. 1843-cц ildя Nuxa mahalыna Pyotr Aleksandroviч Klapitonov qяza hяkimi tяyin olunur. Bяzi mяnbяlяrdя onun adы Klapitonaшvili kimi gюstяrilir. Hяmin dюvrdя ilk dяfя olaraq Nuxa mahalыnda “чiчяk” yoluxucu xяstяliyinя qarшы peyvяnd aparыlыr. 1898-ci ildя Nuxa mahalыna Fyodorov hяkim tяyin olunur. Чar mяmurlarыnыn hesabatlarыnda gюstяrilir ki, yerli яhali юz mяdяni geriliyi ucbatыndan hяkimlяrя tibbi yardыm цчцn qorxa-qorxa mцraciяt edir, яsasяn yerli tцrkячarяlяrin yanыna gedirlяr. Xalqыn xaчpяrяst hяkimlяrя mцraciяt etmяmяsini rus mяmurlarы "avamlыq" hesab edirdilяr. Bu tяmamilя yanlыш fikirdir vя яhali шяriяt qanunlarыnы яsas tutduqlarыndan onлara mцraciяt etmяk istяmяyiblяr. Шяriяt qanunlarыna яsasяn hяtta kafirlяrlя яl verib gюrцшmяk belя yasaq edilirdi.

Bяli, hяmin dюvrdя яzab чяkяn insanlarыn yeganя kюmяkчilяri xalq tяbabяtinin sirlяrinя yiyяlяnmiш tцrkячarяlяr, sыnыqчыlar, dяllяklяr, aralыq mamalarы, чюpчцlяr vя baшqa bilicilяr idi. Onlar xяstяliklяrin mцalicяsi цчцn otlar vя toxumlardan, kюklяr vя meyvяlяrdяn geniш istifadя edirdilяr. Xцsusi шяxslяr dяrman bitkilяrinin yыьыlmasы, qurudulmasы, saxlanыlmasы vя ticarяti ilя mяшьul olurdular. Яtraflarыn чыxыqlarыnыn vя sыnыqlarыnыn mцalicяsi цчцn tяrpяnmяz sarьыlardan istifadя olunurdu. Qan almaq, kцpя (dopu) qoymaq, daьlamaq vя чюp чыxarmaq geniш yayыlmышdы. Nuxa qяzasыnda bu cцr xalq bilicilяrindяn biri Hяkim baba idi.

Ona Limon baba da deyяrdilяr. Bu mцdrik qoca tяbabяtin vurьunu idi.

Limon bitkisini daha чox sevяrdi. Onun Шяkidя, indiki Дювлят Dram Teatri yerlяшяn яrazidя, bюyцk bir limon baьы vardы.

Mцharibя illяri vя mцharibяdяn bir neчя il sonra ibtidai sinif dяrsliklяrindя Hяkim baba haqda uшaqlara mяlumat verilяrdi.

Hяmin dяrsliklяrdяn mяlum olur ki, Hяkim baba bir чox cяrrahi xяstяliklяri, irinli yaralarы, qaraciyяr xяstяliklяrini mцa-

Zirvяlяri uca gюylяrя dikяlяn, qocaman Qafqazыn cяnub yamacыnda ormanlы daьlarыn sяfalы qoynunda mюhtяшяm Шяrq шяhяri юzцnя mяskяn salmышdыr. Шяki шяhяri Шяkinin яlveriшli tяbii шяraiti, яkinя yararlы mцnbit чay vadilяri, bяrяkяtli dцzяnlяri, sяfalы yaylaqlarы, mцlayim qышlaqlarы чox erkяn onu firavan yaшayыш guшяsinя чevirmiшdir. Шяki lap qяdim zamanlardan bцtцn Шяrqdя юz ulu loьmanlarы, tяbiblяri ilя mяшhur olmuшdur.

Bяli, Azяrbaycanыmыzыn elmi, mяdяniyyяti, яdяbiyyatы qяdim tarixя malikdir. Bu gцn biz sizя Azяrbaycan tяbabяtinin tяrkib hissяsi olan Шяki sяhiyyяsindяn, onun dцnяnindяn, bugцnцndяn, burada fяdakarcasыna юmrцnц insanlara hяdiyyя edяn hяkimlяrdяn, artыq tarixя юz adlarыnы яbяdi hяkk etmiш sяhiyyя fяdailяrindяn sюz aчmaq istяyirik. licя edяrmiш. Юzцnцn dяrman bitkilяrindяn hazыrladыьы mяlhяmlяri iшlяdяrmiш. Xыrda cяrrahi яmяliyyatlar da apararmыш.

XVЫЫ яsrin sonu вя XVЫЫЫ яsrdя Шяki iqtisadi cяhяtdяn sцrяtlя inkiшaf edir vя Rusiyada ipяkчiliyin mяrkяzi vя "Qafqazыn Lionu" adlandыrыlыrdы. Qafqaz sяfяrinя чыxan dahi fransыz yazычыsы Aleksandr Dцmanыn qeydlяrindя Шяkinin (Nuxa) tяsviri, onun bazarыnыn zяnginliyi vя buradan Fransaya iki yяhяr, bir qilinc alыb aparmasы, Burada Xalisяqarыzadя Яbdцlqяni Nuxяvinin шяxsi kitabxanasыnыn zяnginliyini orada olan nadir яlyazmalarыnыn nцmunяlяrini gюrяrkяn heyrяtlяnmяsini gizlяtmяdiyini bildirmяsi o dюvrlяrdя шяhяrimizin nя dяrяcяdя inkiшafыndan xяbяr verir. Яbdцlqяni Nuxяvi 1863-cц ildяn Шяkinin Baш qazisi olarkяn yazdыьы "Qazыxana dяftяri" яsяrindя 18651880-ci illяr яrzindя Шяkidя evlяnяnlяrin nikahы haqqinda vя dцnyasыnы dяyiшяnlяrin hansы xяstяlikdяn vяfat etmяsini qeyd etmяsi, bizя dцшцnmяyя яsas verir ki, ondan qabakы dюvrlяrdя dя Шяkidя xalqыn saьlamlыьыnыn qeydinя qalanlar olub vя onlar haqqыnda da mяlumatlar yazыlыb. Lakin mяlumatlarыn bu gцnцmцzя qяdяr gяlib чatmamasы (mяhv edilmяsi) baшqa mюvzunun sюhbяtidir.

O dюvrцn loьmanlarыndan danышarkяn Naьыbяyovlar haqqыnda mяlumat vermяk istяrdim. Яbdцrrяhman aьa Naьыbяyov Шяkidя чox imkanlы шяxslяrdяn biri olub. Onun iki oьlu vя bir qizi vardы. Oьlanlarыndan Mяmmяdtaьы

Шякидя илк хястяхананын цмуми эюрцнцшц etibarilя dяrman bitkilяrindяn istifadя edirdilяr. Yeri gяlmiшkяn, hяmin nяsil indi dя Шяkidя "Hяkimlяr" lяqяbi ilя tanыnыr.

1920-ci ildя Azяrbaycanda сovet hakimiyyяti qurulduqdan sonra Aьa Hцseynov Xalq Sяhiyyя Komissarlыьыnыn nцmayяndяsi kimi Nuxa qяzasыna gюn-

Ушаг мцалиъяханасынын гейдиййат шюбяси bяy tacir, Hacыbala bяy isя hяkim idi.

Hacыbala bяy яvvяl rus-mцsяlman mяktяbindя oxumuш, sonra isя tibbi tяhsil almышdы. O Qafqazыn mцxtяlif шяhяrlяrindя, bir mцddяt isя Иranda hяkim iшlяmiшdir. Sonra isя hяkimlik fяaliyyяtini doьma шяhяrindя davam etdirir.

Qяdimbяyovlar nяslindяn olan Qяdimov Яliabbas Яli oьlu 1901-ci ildя Rusiyanыn Kazan universitetinin hцquq fakцltяsinя daxil olub, 5-ci kursa qяdяr oxuduqdan sonra 1905-ci il inqilabы ilя яlaqяli siyasы mцbarizя iшtirakчыsы kimi mяsuliyyяtя cяlb edilmя tяhlцkяsi yarandыьыndan Tяbrizя, oradan isя Hacы Zeynalabdin Taьыyevin himayяdarlыьы ilя Tцrkiyяyя gedir. Иstanbulda tibbi tяhsil alыr.

Universitet tяhsilini baшa vurduqdan вя bir mцddяt Tцrkiyяdя iшlяdikdяn sonra Azяrbaycana qayыdыr. Шяkidя юz mцalicяxanasыnы aчыr.

O dюvrdя Hacы Cabbar vя onun yoldaшы Pяpя nяnя bцtюv Nuxa mahalыnda mяшhur ara hяkimi kimi tanыnыrdыlar.

Onlar xяstяliklrin mцalicяsindя яsas

dяrilir. Ишinя hяddяn artыq mяsuliyyяtlя yanaшan, tutduьu vяzifяnin mяsuliyyяtini dяrk edяn Aьa Hцseynovun шяhяrimizdя sяhiyyя sisteminin yaradыlmasыnda яvяzsiz xidmяtlяri olmuшdur. Bu adam sюzцn hяr mяnasыnda sяnяtinin fяdaisi idi.

Yorulmaq bilmяdяn чalышan, Шяkidя bir чox sяhiyyя mцяssisяlяrinin tяmяlini qoyan Aьa Hцseynovun tяrcцmeyы halы haqqыnda tяяssцf ki, яtraflы mяlumat яldя edя bilmяdim.

1923-cц il iyunun 20-dя Nuxa Qяza Иcraiyyя Komitяsinin qяrarы ilя 20 чarpayыlыq Nuxa Xalq Xяstяxanasы aчыlыr.

Aьa Hцseynov bцtюv Nuxa mahalыnda birinci olan vя hяm dя Qax, Balakяn, Zaqatala, Oьuz, Qяbяlя rayonlarыnыn яhalisinя xidmяt edяn Nuxa Xalq Xяstяxanasыnыn ilk Baш hяkimi olub. Lakin tяqribяn 1 ay keчdikdяn sonra - 15 iyul 1923-cц ildя Nuxa Qяza Иcraiyyя Komitяsinin qяrarы ilя Nuxa Xalq Xяstяxanasыnыn binasыnda hяrbi lazaret yerlяшdirilir. Hяmin il avqustun 30-da Nuxa Qяza Иcraiyyя Komitяsinin Rяyasяt heyяtindя yeni xяstяxananыn layihяsi,

smetasы mцzakirя olunur. Nuxa Qяzasыnыn Sяhiyyя шюbяsinin mцdiri iшlяyяn Aьa Hцseynov tяkidlя xяstяxananыn tikintisini sцrяtlяndirmяyi tяlяb edir.

18 sentyabr 1923-cц ildя Nuxa Qяza Иcraiyyя Komitяsinin qяrarы ilя 3 №-li сovet apteki aчыlыr. Tяsяrrцfat hesabы ilя iшlяyяn hяmin aptekя Belski mцdir tяyin edilir. Bu aptek bцtюv Nuxa mahalыnda ilk яczaxana idi.

30 mart 1924-cц ildя Nuxa Qяza Иcraiyyя Komitяsi Rяyasяt heyяtinin qяrarы ilя 5 чarpayыlыq Doьum Evi iшя baшlayыr. Hяmin Doьum Evindя 1 kiчik tibb iшчisi шtatы olur. Deyilяnlяrя gюrя, istяr inqilabdan qabaq, istяrsя dя inqilabdan sonra Шяki mamalarы iчяrisindя Zцleyxa xala vя mama Zяhra bюyцk шюhrяt qazanmышdыlar. "Petinin qыzы - Zцleyxa" adы ilя Шяkidя mяшhur olan bu nurani qocada necя sяliqя, iшinя, xяstяlяrя qarшы necя mяhяbbяt olub. Zцleyxa xala qышыn чovьununda, yayыn istisindя, payыzыn yaьышыnda bцtцn Шяki kяndlяrinя doьuшa kюmяyя gedяrdi. Sonralar Nuxa Sяhiyyя Иdarяsinя "polutoranka" adlanan maшыn verirlяr. Neчя-neчя qadыnыn doьuшunu sяnяtinin vurьunu olan bu qadыn maшыnыn kuzovunda tutub.

1925-ci ilin dekabrыn 12-dя Nuxa Qяza Иcraiyyя Komitяsinin Rяyasяt heyяtinin qяrarы ilя zюhrяvi xяstяliklяrin artmasы ilя яlaqяdar "Dяri-зюhrяvi dispanseri" aчыlыr vя Qutkin mцdir tяyin olunur.

1926-cы il yanvarыn 1-i Nuxa Xalq Xяstяxanasыnыn Ы korpusu iшя baшlayыr.

Mяmmяd Hacыyev baш hяkim tяyin olunur. Hacыyev Mяmmяd Cabbar oьlu 1885-ci ildя Шяkidя anadan olub. 1916-cы ildя Odessa Universitetinin tibb fakultяsini bitirmiшdir. 1926-cы ilя qяdяr Kerч шяhяrindя xяstяxananыn Baш hяkimi iшlяmiшdir. Sonra isя юmrцnцn axыrыna kimi, yяni 1955-ci ilя qяdяr Шяki шяhяr Rayonlararasы Mяrkяzi Xяstяxananыn Baш hяkimi olmuшdur. Mяmmяd Hacыyev "Azяrbaycan SSR яmяkdar hяkimi", "Azяrbaycan SSR Яmяk Qяhrяmanы" kimi fяxri adlara layiq gюrцlmцшdцr. Hal hazыrda Шяki Mяrkяzi Rayon Xяstяxanasы Mяmmяd Hacыyevin adыnы daшыyыr.

(Ardi var) P.S. Bu yazы hяkim-nevropatoloq Qalib Яsяdovun hяlя дяръ olunmamыш kitabыndandыr. Йазы илк дяфя “Шяки Бялядиййяси”ндя цшыг цзц эюрцр. Vaxtaшыrы yazыnыn ardыnы чап edяcяyik.

№ 3-4 (137-138), Март-Апрел 2016

Мязащир СЦЛЕЙМАНЗАДЯ, “СЯЩЯР” гязетинин баш редактору

Gцndцzцm Qarabaь, gecяm Qarabaь...

Gцndцzцm Qarabaь, gecяm Qarabaь, Mяn baшыma nя daш salыm, bilmirяm...

O uca daьlarыn, gюy чяmяnlяrin, Qoxusunu hardan alыm, bilmirяm...

O aьaclar nяyя desяn dяyяrdi, Bar gяtirib budaьыnы яyяrdi...

Anam mяnя "Qurban olum!" deyяrdi, Bяs mяn kimя qurban olum, bilmirяm...

Nя xoшbяxt adamdыr murada yetяn, Mяnя laь eylяyir hяr yoldan юtяn...

Kяlbяcяrsiz, Qarabaьsыz nя vяtяn?

Mяn vяtяnsiz necя qalыm, bilmirяm...

Yaza - yaza qяlяmimdяn bezmiшяm, Diri ikяn mяzarыmы qazmышam...

Yadыrьayыb yolumu da azmышam, De, hardadыr saьыm, solum, bilmirяm...

Yenяdяmi danышыqlar uzandы?

Danышdыlar...kim uddu, kim qazandы... Яlim gюydя, qulaьыmda azandы, Dяyiшibmi yenя halыm, bilmirяm... Шяhid verdik, цmidimiz cцcяrdi, Hяr шяhidim bir igiddi, bir яrdi...

Vяtяnsiz yaшamaq юzц hцnяrdi, Иndi hayanadыr yolum, bilmirяm...

Dюrd шяkili yola чыxsa...

(Aprelin 1-i йазылмыш шеир) Bu gцn aprelin biridir...

Aьlamaьыn heч yeridir? Иkini vuraq ikiyя, Gяlin, yollanaq Шяkiyя...

Adama bir manat ataq, Balaca bir maшыn tutaq...

Odur, maшыn da gюzlяyir, Sцrцcц bizi sяslяyir: Bakыdan - Bakыya dюrd manat, Bakыdan - Шяkiyя dюrd manat. Шяkidяn - Bakыya dюrd manat, Шяkidяn - Шяkiyя dюrd manat.

Karvancaray - Xan sarayы, Sяkidяn sяkiyя dюrd manat...

- Al, bu sяnin dюrd manatыn, Adamlar da яmanяtin.

Apar bunlarы Шяkiyя, Sonra da gяtir Bakыya...

Sцrцcц bir pula baxdы, Bir dя uzaq yola baxdы, Dedi, qardaш, bu pul azdы, Шяki burdan чox uzaqdы...

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

- Шяki niyя uzaq оlsun, Budur, aьzыnыn iчindя... Иki gцn qonaq qalarыq, Piti, paxlava alarыq, Gяlяrik ayыn цчцndя...

Uzaq dediyin yer Шamaxы, Шяkiyя gedirik biz axы...

Dюrd шяkili yola чыxsa, Yol dюrd dяfя qыsalacaq, Bu sяfяrdяn qazancыmыz Gцlцш, tяbяssцm olacaq...

Bu da sualыn cavabы: Иki vur iki dюrd elяyяr, Adam bunu dяrd elяyяr?..

сящ.23

ПОЕЗИЙА

Ananыn qяdrini bil, qяdir aьacы яkmя...

"Ay arvad, яl чяk mяndяn" deyib zяhlяsin tюkmя, Ananыn qяdrini bil, qяdir aьacы яkmя...

Ananыn evin satdыn, dюnцb bir sюz demяdi, Yaшadы zirzяmidя, цrяyi gюynяmяdi...

Ananыn pullarыnы xяrclяdin gяlin цчцn, Yavan чюrяyя dюzdц, demяdi, bala, neyчцn?

O, gecяlяr yatmadы, gizlin gюz yaшы tюkdц, Sяnя aьыl dilяdi, dedi Allah bюyцkdц...

Zirzяminin soyuьu, siчanlarыn oyuьu, anan da aьыr xяstя...

Qяdirbilяn qonшular, gяldilяr dяstя-dяstя...

Biri yemяk biшirdi, biri dяrman gюtцrdц, Biri saчыn daradы, biri yorьan gяtirdi...

Ana gюzцnц yumub, oьlunu gюzlяyirdi, Oьul цst mяrtяbяdя, qыzы яzizlяyirdi...

Qonшular чыxыb getdi, oьul gяlib чыxmadы, Gяlin aшaьы enib, pяncяrяdяn baxmadы...

Ana gюzlяrin yumdu, dedi, Allah, nolaydы, Belя bir oьuldansa, keчяl qыzыm olaydы... ...Ananы son mяnzilя, qonшular aparыrdы, Gяlin dя gendяn baxыb, vay-шцvяn qoparыrdы...

"Чыxar eynяyini, gцlцmsя bir az..."

Gюzlяr qяlbin aynasыdыr deyirlяr, Sяnin gюzlяrindя bir qara eynяk...

Eynяksiz qяlbini gюrяrlяr birdяn, Bяlkя dя gюzцnя gцn dцшяr, neynяk... Иnsanыn gцlцшц dodaqlarыnda, Sirli tяbяssцmц gюzlяrindяdir.

Hяya qыzartыsы yanaqlarыnda, Qцdrяti, hikmяti sюzlяrindяdir...

Eynяyinin шцшяlяri silinmir, Gюzlяrinin yaшыnы da gюrяn yox... Иstiliyin, soyuqluьun bilinmir, Baharыnы, qышыnы da gюrяn yox... Чыxar eynяyini, gцlцmsя bir az, Цrяyin sevincdяn od tutub yansыn...

O gюzlяrя qara eynяk yaraшmaz, Qяlbindя bu eшqdяn ocaq qalansыn!..

Fырланыр "Bu чяrxi fяlяk tяrsinя dюvran edir indi."

M.Я.Sabir Fяlяyin чяrxini oьurlayыblar, Nя saьыna, nя soluna fыrlanыr.

"Mяnяm-mяnяm" - deyяnlяrin яlindя Bir alяtdi, gцc qoluna fыrlanыr.

Biz dцшцrцk gah dumana, gah чяnя, Bu gediшя tab gяtirmяz hяr sinя. Иndi iшlяr olub tamam tяrsinя, Чяrximiz шeytan yoluna fыrlanыr.

Pis яmяllяr mяn deyirяm birbяbir, Aman Allah, yuvarlanыr, cяmlяnir.

Dцnyamыzdan hяr gцn bяd xяbяr gяlir.

Ayыq-sayыq siz olun a, fыrlanыr.

Axы, necя eylяmяyim mяn tяlaш?

Haklы, haksыz hяr yanda gedir savaш.

Elя dцnya baшdan-baшa, a qardaш, Geyinib шeytan donuna fыrlanыr.

Bюhtanlardan tamam gяlmiшik cana, Hey... Atыlыr Tцrkя, Azяrbaycana. Иttihamlar dцzцlцbdц yan-yana, Иnsafsыzlar, gюrmцrsцzmц?!

Zamana Qiyamяtin lap sonuna fыrlanыr.

Yох Bu dцnyanыn indi nяdяn Alanы yox, satanы чox.

Halal harama qarышыb, Шeytana daш atanы yox.

Haramzada, mяrdцmяzar, Aчыb hяrяsi bir bazar.

Bircяsi dя elяmir ar, Heч imdada чatanы yox.

Dцz yalandы,yalan dцzdц, Doьru bizdяn яlin цzdц. Шir yerindя tцlkц gяzdi, Ovчusu yox, atanы yox.

Bu dцnyanыn dil demяyя Gюzц yaшlы anasы yox.

Boшalыbdы чayы, gюlц, Цzцb keчяn sonasы yox. Цz чevirib ondan nя var, Xoш nяьmяli bцlbцl susar.

Qarыldaшыr hey qarьalar, Zili, bяmi, qaydasы yox.

Hцnяrin var tab gяtir, dюz, De bir kяlmя doьrica sюz, Bir dя gюrdцn tюkцldц gюz, Nя etsяn dя faydasы yox. Шahid, sюylя umursan nя?

Dцшцn-daшыn dюnя-dюnя.

Heч nя чatmaz, vallah, sяnя Bюlяni yox, qatanы yox.

Шащид МЯММЯДКЯРИМОВ

Gedir Gцnlяr dя sюzя baxmыr, Gяlir. Tez dя юtцr gedir. Юmrцmцzц acыlayыr, Sыьallayыr, юpцr gedir Baш aчmыrsan bir anыnnan, Kцlяktяk keчir yanыnnan.

Asыlaraq inamыnnan, Saч aьarыr, юmцr gedir.

Gцl aчыlыr gюzяl-gюyчяk, Яtir saчыr hяr bir lячяk.

Bir balaca boran gюrcяk, Яsir, donur, sюnцr gedir. Иnsan oьlu de яlvida, Nяyin var qismяtdi yada.

Baшlama nahaq fяryada, Hяr var yoxa dюnцr gedir.

Hяr keчяn gцn yasdы, toydu, Bizi yaman gцnя qoydu.

Yaшamaqdan kimlяr doydu?

Hamы sonda юlцr gedir.

Dцнйанын Var-dюvlяtя uymaginяn. Alnыna Nя qismяtdi yazarы var dцnyanыn.

Gцn чыxanda istisinя gцvяnmя Hяm yaьышы, hяm qarы var dцnyanыn. Шяrab iчdin, xumarlandыn dяmindir, Zяnd etmя ki, чяkdiyin kef sяnindir.

Xeyirlя шяr qoшa durur, min-mindir, Dяrdi, qяmi, azarы var dцnyanыn.

Tanrы qismяtinя sюylяyяk alqыш, Bahardan qabaьa gяlir soyuq qыш, Yцz il dя yaшasaq sonda bir qarыш Hamы цчцn mяzarы var dцnyanыn.

Eylяmяdi Nя qяdяr yalvardыm mяn bu dцnyaya, Mяnыmlя aranы saz eylяmяdы.

Hamы zцlцm donu tikdi яynimя, Zamanыn юzц dя az eylяmяdi.

Mяnim qismяtim dя saldы qalmaqal, Vцsalыn yollarы geyinmяdi al.

Bяxtim dillяnmяdi, dayandы kar, lal, Tez yetiшdi hicran, naz eylяmяdi.

Hяr юmrцn yolunda xeyir var, шяr var, Mяnim taleyimя dцшdц boran, qar.

Bяxt aьacыm necя gяtirsin nцбar? Чiчяk aчmaq цчцn yaz eylяmяdi.

Allah sяbir vermяsin!

Elшяn АBDULHЯMИDOV, Юryяt kяnd mяktяbinin mцяllimi Coш, ey xalqim! Daш, ey xalqim!

Fыrtыna ol! Sяn qoyma gяl daш цstцndя daш ey xalqim!

Yiьma daha цrяyinя qяzяbini !

Pцskцr bцtцn nifrяtini шяrяfsizin цzяrinя, Kяs, uf demя...

Qoyma, qoyma ermяninin, ermяniyя bяnzяrlяrin чiyni цstя baш ey xalqim!

Bilirsяn ki, bu gцn dцnya gцclцlяrin yanыndadыr.

Bilirsяn ki, acizlяrin qяnimidir.

Bilirsяn ki, yazыqlarin arxasыna Bычaq kimi sancыlmaьa daim hazыr,

Bцdrяyяnя balta vurur, Ayaьыnыn altыn qazыr.

Sяnя quyu qazanlarы izsiz itir, qыrыlsыnlar topa topa Юlmяsinlяr birbяbir heч.

Yer-yurdlarы bilinmяsin, Цzяrindя aьlamaьa Allah qяbir vermяsin heч.

Dur ayaьa! Yetmяdimi?

Allah sяbir vermяsin heч!

Qoy dяsmalы, silah gюtцr, ya юl, ya qal!

Sяnя mяxsus olanlarы qanыnla al, canыnla al!

Qara daш bas цrяyinя, бoь kяdяri, Qoy dolmasыn gюzlяrinя yaш ey xalqыm!

Dik dur bir az!

Daha bяsdi sяfil kimi tюkцldцyцn!

Daha bяsdir юz iчindяn ilmя ilmя sюkцldцyцn.

Bяsdir sяni aldatdыlar, Bяsdir daha ot яlяf-tяk

dostun, yadin яllяrindя biчildiyin!

Dur ayaьa, tufan yarat!

Ya bu tufan dцшmяnlяri mяhv elяsin, Mяьlubiyyяt utancыnы, lяkяsini sifяtindяn, Alчaldыlmaq qorxusunu цrяyindяn Dяf elяsin.

Ya bu tufan bцtюvlцkdя silsin sяni yer цzцndяn Bяlkя onda qяbirindя tяrs чevrilяn яcdadlarin, Qisas deyя haray чяkяn, Шяhidlяrin ruhu sяnin gцnahыnы яfv elяsin!

Tцrklцyцnц yada salsan, Sяnя divan tutanlara Divan qursan, Шimaldaki, cяnubdaki Dцnyanin dюrd yanindakы Gцcя tapan qoca qurdlar Senatorlar, tцlkц lordlar,

Xocalыya sяssiz qalan, "mяzlum" hayы sыьaлlayan Sarы ivan Sяnin qisas tonqalыnda яriyяcяk dцnya sяnя baш яyяcяk.

Demяyяcяk Varmы, yoxmu Gюzцn цstя qaш ey xalqim!

Mяn dя bцtюv Azяrbaycan, mяn dя bцtюv Vяtяn gюrцm.

Gюzцmцzdяn, kюnlцmцzdяn aьrыlarы itяn gюrцm.

Qarabaьda чapan atlar, bцlbцllяri юtяn gюrцm.

Bizdяn kцsяn чяmяnlяrdя xarыbцlbцl bitяn gюrцm!

Min olaydы, Mюhkяm mюhkяm bяnd ataydы sяnin kюkцn torpaьыna Vя mяnim dя arzularыm чin olaydы, Kaш ey xalqim, kaш ey xalqim...

ØßÊÈ ØßÊÈ ÁßËßÄÈÉÉßÑÈ № 3-4 (137-138), Март-Апрел 2016

100 il сonra мюhtяшяm кяшf: Qravitasiya дalьalarы мцшahidя еdildi 11 Fevral, 2016-cы il tarixini heч vaxt unutmayыn, чцnki mяhz dцnяn bяlkя dя elm dцnyasыnыn яn bюyцk kяшfi edildi vя biz bu kяшflя eyni dюvrdя yaшayan шanslы insanlardanыq!

Belя ki, Einstein'in 100 il яvvяl bцtцn dцnyanыn axarыnы dяyiшdirdiyi Цmumi Nisbilik Nяzяriyyяsindя qeyd etdiyi Qravitasiya Dalьalarы dцnяn rяsmi olaraq mцшahidя edildi vя onlarыn varlыьыna heч bir шцbhя qalmadы. Mцшahidяlяr zamanы iki qara dяliyin toqquшmasы gюrцlцb vя toqquшma sяsi eшidilib.

Astrofiziklяr qara dяliklяrdяn alыnan siqnallarыn qravitasiya dalьalarыnыn varlыьыnы tam sцbut etdiyini iddia edirlяr.

Bu inanыlmaz dяrяcяdя mцhцm kяшfdir. Bu kяшfin яhяmiyyяtini baшa dцшmяk цчцn, Pahoo.az sizя keчmiшя qыsa sяyahяt vя detallы mяlumat tяqdim edir:

1916-cы ildя isя Eйnstein яsl bombanы partlatdы.

Bu kяшfin mahiyyяti nяdяn ibarяtdir?

O, Цmumi Nisbilik Nяzяriyyяsi ilя Cazibя Qцvvяsi deyя bir шeyin olmadыьыnы aчыqladы. Cazibя Qцvvяsi hesab etdiyimiz шeylяrin isя яslindя kainat-zamanda olan bцkцlmяlяr olduьunu iddia etdi. Yяni, Eйnstein'я gюrя biz insanlarыn Yer цzяrindя gяzя bilmяsini tяmin edяn шey шey, yerin cazibя qцvvяsi deyil, kainatdakы

Hяyata keчirilяn bu tяcrцbяylя bяrabяr artыq kosmos-zamanыn bцkцldцyц sцbut edildi vя bu bцkцlmяdяn qaynaqlanan qravitasiya dalьalarыna qulaq asыldы.

Bu dalьalarыn mцшahidяsi цчцn iki яdяd 205 milyon dollarlыq LЫGO adlandыrыlan qяbuledicidяn istifadя edilib. Qravitasiya dalьalarы яn bяsit formada kosmos-zaman bцkцlmяsi nяticяsindя bu bцkцlmяdяn

bцkцlmяlяrin bizя olan tяsiridir.

Einstein'я gюrя heч bir шey olmayan sahяdя dцz шяkildя olan kainat, sahяyя hяr hansы bir cisim daxil olduьu zaman яyilib-bцkцlцr.

Bu яyilmя vя bцkцlmяlяr nяticяsindя cazibя qцvvяsi kainatda mюvcud ola bilir. Gцnяшin bцkdцyц Kosmosda Yer юz orbitindя, Yerin bцkdцyц kosmosda isя Ay юz orbitindя fыrlanmaqdadыr. Lakin, tяяssцf ki, Einstein hяmin dюvrdя etdiyi bu fяrziyyяni sцbut edя bilmяmiшdi. Dцz dцnяnя qяdяr!!!

qaynaqlanan dalьalardыr. Bunun sayяsindя biz kainatda gюrя bilmяdiklяrimizi, eшidя bilяcяyik.

Bunlardan biri kimi qara dяliklяri gюstяrmяk olar. Bir sюzlя, kainat haqqыnda bцtцn bildiklяrimizi yenidяn formalaшdыrmaьыmыzы gяrяkli edяcяk dяrяcяdя яhяmiyyяtli bir kяшfdir.

Hяlя 1600-cц illяrdя Nyuton Cazibя Qцvvяsinin varlыьыndan bяhs etmiшdi...

O, Yerin vя digяr planetlяrin, bцtцn kainatыn bu qцvvяyя tяslim olduьunu idda etmiшdi. Bцtцn bunlarы iddia etmяsinя baxmayaraq, Nyuton яsas suallara cavab tapa bilmяmiшdi: Bяs bu qцvvя necя iшlяyir? Aralarыndakы mяsafяnin 380 min km olduьu Ay vя Yer necя belя яlaqяyя girя bilirlяr? Gцnяш 150 milyon km uzaqlыqdan Yerin hяrяkяtinя necя tяsir gюstяrя bilir? Gцnяш sonu olmayan bir boшluьun iчindя necя olur ki, bizim Dцnyamыza tяrяf uzanыr vя ona tяsir gюstяrir?

Сыьортаны мяндян алын, разы галын!

ин: орта нювц цчцн зянэ ед .

02 Риск етмядян истянилян сыь 29 55) 777 (050/070) 304 04 02; (0 . ов яд Мямм Сыьорта аэенти: Мяммяд Тясисчи: Шяки Бялядиййяси Баш редактор: Мурад Нябибяйов

Bu kяшfin dяyяrini яn yaxшы formada qara dяliklяr цzяrindяn dяrk edя bilяrik.

Bu kяшfin nя qяdяr яhяmiyyяtli olmasыnы qara dяliklяr vasitяsilя dяrk edя bilяrik. Belя ki, qara dяliklяrin varlыьыndan xяbяrdar olsaq da, onlar haqqыnda demяk olar ki heч bir mяlumat sahibi deyilik. Tяk bildiyimiz шey cazibя qцvvяsi sahяsinя daxil olan ulduz, planet, hяtta iшыq kimi cisimlяrin bu dяlik tяrяfindяn udulmasы vя sonsuza qяdяr yox olmasыdыr. Иki dяliyin bir-birinя yaxыnlaшaraq birlяшdiyi vя daha bюyцk qara dяlik meydana gяtirdiyini dя bilirdik. Иki qara dяlik birlяшяrяk daha bюyцk bir qara dяlik meydana gяtirdiklяrindя, kosmos-zamanda yaratdыqlarы bцkцlmя artыr vя dяlik bюyцdцkcя dя titrяшimlяr baшlayыr.

Mяhz bu titrяшimlяr dя qravitasiya dalьasы adlanыr.

Xцlasя, bu kяшf ona gюrя bu qяdяr bюyцk vя mцkяmmяldir ki, artыq kainatыn dяrinliklяrini kяшf etmяyя чalышan fiziklяri gюrя bilmяdiklяrini eшidя bilяcяklяr! Bu isя dцnyanыn yeni nizamы demяkdir.

Редаксийанын цнваны: Шяки шящяри, АЗ5500, М.Я.Рясулзадя пр.182, 2-ъи мяртябя Тел: +(994 24) 244 28 02 Моб: +(994 50) 310 69 57 Е - м а и л : murad.nabibekov@mail.ru

www.issuu.com/shekibelediyyesi

ДИГГЯТ! ИНТЕРНЕТ ИСТИФАДЯЧИЛЯРИНИН НЯЗЯРИНЯ: БИЗИМ WEB СЯЩИФЯЛЯРИМИЗ: http://sheki.io.ua http://belediyye.io.ua h t t p : / / b e l e d i y y e . s h e k i . o rg http://sheki-municipality.narod.ru http://issuu.com/shekibelediyyesi http://facebook.com/shekibelediyyesi

ЕЛАН AMEA H.Я.Яliyev adыna Coьrafiya Иnstitutu, Шяki Шящяр Иcra Hakimiyyяti вя AMEA Шяki Реэионал Elmи Mяrkяzi 2016-cы il sentyabrын 12-13-дя Шяki шяhяrindя "Azяrbaycan Respublikasыnda demoqrafik inkiшaf: яhali mяskunlaшmasыnыn perspektivlяri vя regional problemlяri" mюvzusunda konfrans keчirilmяsini nяzяrdя tuturлар.

Azяrbaycan MEA-nыn yaradыlmasыnыn 70 illik yubileyindя чыxыш edяn Azяrbaycan Respublikasыnыn Prezidenti Иlham Яliyev юlkяdя demoqrafik inkiшafыn юyrяnilmяsinin vacibliyini qeyd etmiшdir. Bu sahяdя tяdqiqatlarыn geniшlяndirilmяsi цчцn elmi fikir mцbadilяsinin aparыlmasы mцhцm яhяmiyyяt kяsb edir. Mцstяqilliyin ilk illяrindя yaranan iqtisadi vя sosial чяtinliklяr demoqrafik inkiшafa da юz mяnfi tяsirini gюstяrmiшdir. Az vaxtda aparыlan iqtisadi islahatlar bu sahяlяrdя olan problemlяrin aradan qaldыrыlmasыna, davamlы inkiшafa keчidя imkan vermiшdir. Artыq XX яsrin 90-cы illяrinin ortalarыndan baшlayaraq iqtisadi inkiшaf mяrhяlяsinя keчid baшlanmышdыr. Яldя edilяn mцsbяt dяyiшikliklяr demoqrafik inkiшafa da шяrait yaratmышdыr. Шяki-Zaqatala чoxmillяtli region kimi mюvcuddur.

Burada mцxtяlif millяtlяrin yanaшы yaшamasы tolerantlыьыn vя multikulturalizmin bariz nцmunяsidir. Buna gюrя belя bir regionda elmin konfransыn keчirilmяsi mцhцm яhяmiyyяt kяsb edir.

Konfransыn яsas bюlmяlяri aшaьыdakыlardыr: 1. Azяrbaycannыn demoqrafik inkiшaf problemlяri vя demoqrafik siyasяt 2. Яhalinin milli-etnik tяrkibinin formalaшmasы 3. Multikulturalizm vя tolerantlыq: mцasir vяziyyяt vя inkiшafыn prioritet istiqamяtlяri 4. Mяskunlaшmanыn iqtisadi vя sosial bazasыnыn sяmяrяli яrazi tяшkili 5. Шяhяr vя kяnd mяskunlaшmasыnыn davamlы inkiшafыnыn tяmin edilmяsi 6. Яhalinin mяшьulluq probleminin hяlli yollarы vя mяшьulluq siyasяti 7. Fiziki-coьrafi шяraitin vя tяbii ehtiyatlarыn яhali mяskunlaшmasыna tяsirinin qiymяtlяndirilmяsi 8. Mяskunlaшma areallarыnыn ekocoьrafi problemlяri 9. Turizm-rekreasiya ehtiyatlarыndan istifadя vя яhalinin iш yerlяri ilя tяminatы Mяqalяlяr aшaьыdakы qaydalar яsasыnda tяrtib edilmяlidir: 1. Format A4, interval 1,5, yuxarы, aшaьы, saь vя soldan 2 sm; 2. Шrift Times New Roman, шriftin юlчцsц 14; 3. Mяqalяnin yuxarыsыnda qeyd edilmяlidir: mяqalяnin adы, mцяllifin adы, soyadы, atasыnыn adы, iшlяdiyi tяшkilatыn adы; 4. 2 dildя (rus/azяrbaycan vя ingilis dillяrindя) xцlasя; 5. Яdяbiyyat siyahыsы vя mяqalяdя onlara istinadlar; 6. Mяqalяlяr 5 sяhifяdяn az olmamalыdыr; 7. Mяqalяlяr elektron formatda (disk) vя чap olunmuш шяkildя tяqdim olunmalыdыr 8. Bir mцяllifdяn yalnыz bir mяqalя qяbul edilir.

Qeyd: Mяqalяlяr avqust ayыnыn 15-nя kimi qяbul edilir (Цнван: AMEA Coьrafiya Иnstitutu, 827-ci otaq. Telефон: 012 539 33 61. E-mail: xalidahasanova@gmail.com).

Konfransыn mюvzusuna uyьun gяlmяyяn vя elmi mяzmunu zяif olan mяqalяlяr nяшr edilmяyяcяk.

Tяшkilat komitяsi Гязетин щазырланмасында Шяки Шящяр Иъра Щакимий-йятинин sheki-ih.gov.az вя АзярТАъ-ын азертаэ.эов-аз интернет сайтларындан истифадя олунмушдур. Щесаб нюмряси: Азярбайъан Бейнялхалг Банкынын Шяки филиалы, Код: 805410 ВЮЕН: 9900001881 Мцхбир щесабы: 0137010002944 S.W.И.Ф.Т. БИК ИБАЗАЗ 2Х Шяки Бялядиййяси, Щесаб Но: 33308019449336503266 ВЮЕН 3000086531

Гязет 27 ийул 2005-ъи илдя Азярбайъан Республикасы Ядлиййя Назирлийиндя гейдиййатдан кечиб. Гейдиййат № 1458. Тираж 500. Чапа щазырланыб: 25 апрел 2016-ъи ил Гязет “ЗАМАН-АЗЯР” ММЪ-нын мятбяясиндя чап олунуб.

www.belediyye.sheki.org