Sheki Belediyyesi, No 02 (136) Fevral 2016

МЯН ЙАНМАСАМ, СЯН ЙАНМАСАН, НЕЪЯ ЧЫХАР ГАРАНЛЫГЛАР АЙДЫНЛЫЬА?!

ØßÊÈ ØßÊÈ ÁßËßÄÈÉÉßÑÈ Н ew ws sp pa ap pe er r Нe № 2 (136), Феврал 2016

о оф ф

S SH HE EK KI I

M MU UN NI IC CI IP PA AL LI IT TY Y

Шяки Бялядиййясинин органы

Гязет 2005-ъи илдян няшр едилир

В Я Т Я Н И М И З И Н Г А Н Л Ы Т А Р И Х И И Ш Ь А Л Е Д И Л М И Ш Т О Р П А Г Л А Р Ы М Ы З ГЯРБИ АЗЯРБАЙЪАН ХАНКЯНДИ ХОЪАЛЫ ШУША ЛАЧЫН ХОЪАВЯНД КЯЛБЯЪЯР АЬДЯРЯ АЬДАМ ФЦЗУЛИ ЪЯБРАЙЫЛ ГУБАДЛЫ ЗЯНЭИЛАН

декабр, 1988 26.12.1991 26.02.1992 08.05.1992 18.05.1992 02.10.1992 02.04.1993 07.07.1993 23.07.1993 23.08.1993 23.08.1993 31.08.1993 29.10.1993

УНУТМАЙАГ!

ХОЪАЛЫ ФАЪИЯСИНДЯН 24 ИЛ КЕЧДИ

Тящлцкясизлик органларынын 90 йашлы ветеранына дюш нишаны тягдим олунду. Ятрафлы сящ. 6-дя

Шяki шяhяrinin "Tцrk dцnyasыnыn mяdяniyyяt paytaxtы" seчilmяsi ilя яlaqяdar tяdbirlяr planы vя loqotip hazыrlanыb

БУ САЙЫМЫЗДА: ХОЪАЛЫ БИР ГЯТЛИАМ ДЕЙИЛ, СОЙГЫРЫМЫДЫР Сящ. 6-да

ЕКОЛОЖИ ПРОБЛЕМ

Сящ. 8-дя

ЭЕЗЭИН ДЕРВИШ

Сящ. 16-да

Шяki шяhяrinin 2016-cы il цчцn "Tцrk dцnyasыnыn mяdяniyyяt paytaxtы" seчilmяsi ilя яlaqяdar Mяdяniyyяt vя Turizm Nazirliyi, Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяti vя TЦRKSOY tяrяfindяn birgя tяdbirlяr planы hazыrlanыb.

Mяdяniyyяt paytaxtы чяrчivяsindя il яrzindя Шяkidя mцxtяlif beynяlxalq festivallarыn, sяrgilяrin, tamaшalarыn, konsert proqramlarыnыn, tяntяnяli aчыlыш vя baьlanыш mяrasimlяrinin keчirilmяsi, чoxsaylы xarici qonaqlarыn qяbul edilmяsi planlaшdыrыlыr.

Tяdbirlяr planы ilя yanaшы, "Шяki 2016-Tцrk Dцnyasыnыn Mяdяniyyяt Paytaxtы" loqotipi dя hazыrlanыb. Loqotipdя юlkяmizi vя Шяki шяhяrini simvolizя edяn elementlяrdяn istifadя edilib.

Qeyd edяk ki, Beynяlxalq Tцrk Mяdяniyyяti Tяшkilatыnыn (TЦRKSOY) Mяdяniyyяt Nazirlяrinin Daimi Шurasыnыn 33-cц toplantыsы чяrчivяsindя Tцrkmяnistanыn Marы шяhяrindя keчirilяn mяdяniyyяt mяsяlяlяri цzrя mяsul nazirlяrin toplantыsыnda Шяki шяhяri 2016-cы il цчцn "Tцrk dцnyasыnыn mяdяniyyяt paytaxtы" seчilmiшdir.

Шякидя дяфн адятляри

Сящ. 18-дя

ДЙП эушяси

Сящ. 21-дя

"A'DAN-Z'YЯ АЗЯРБАЙЪАН" Сящ. 24-дя

ТЯБРИК ЕДИРИК! Узун мцддят Азярбайъанын тящлцкясизлик хидмяти органларында ишлямиш вя бюйцк нцфуз газанмыш щямйерлимиз Рцфят Хялиловун мартын 7-дя анадан олмасынын 90 иллик йубилейидир.

90

Rцfяt Qaffar oьlu Xяlilov 1926-cы il mart ayыnыn 7-dя Azяrbaycanыn яn qяdim vя fцsunkar guшяlяrindяn biri olan Шяki шяhяrindя dцnyaya gюz aчыb. 1952-ci ildя dюvlяt tяhlцkяsizlik orqanlarыna hяqiqi hяrbi xidmяtя qяbul edilib. Bu sahя цzrя tяhsil almaq цчцn keчmiш SSRИ-nin Dюvlяt Tяhlцkяsizlik Komitяsinin (DTK) xцsusi mяktяbinя gюndяrilib vя oranы bitirdikdяn sonra яrazi orqanlarыnda xidmяt edib. 1974-cц ildяn Azяrbaycan SSR DTK-nыn Qazax rayon bюlmяsinя rяhbяrlik edib.

1983-cц ildяn isя яks-kяшfiyyat strukturlarыnda fяaliyyяtini davam etdirяn Rцfяt Xяlilov, 1986-cы ildя hяrbi xidmяtdя son yaш hяddinя чatmasы ilя яlaqяdar polkovnik-leytenant rцtbяsindя tяqaцdя чыxыb.

Dюvlяt tяhlцkяsizlik orqanlarыnda iшlяdiyi mцddяtdя dяfяlяrlя mцkafatlandыrыlыb, bir чox medal vя qiymяtli hяdiyylяrlя tяltif edilib.

Azяrbaycan Respublikasыnыn Dюvlяt Tяhlцkяsizliyi Xidmяtinin rяisi general-leytenant Mяdяt Quliyev tяrяfindяn 2016-cы il fevralыn 29-da Rцfяt Xяlilov Azяrbaycan tяhlцkяsizlik orqanlarыnda sяmяrяli xidmяti vя anadan olmasыnыn 90 illik yubileyi mцnasibяti ilя "Milli tяhlцkяsizlik orqanlarыnыn veteranы" dюш niшanы ilя tяltif olunub.

Ятрафлы сящ. 5-дя

***

Азярбайъан Республикасынын Дювлят Тящлцкясизлийи Хидмятинин вя Шяки Бялядиййясинин коллективляри бцтцн сойдашларымыз адындан Рцфят Хялилову 90 иллик йубилейи мцнасибяти иля тябрик едир, оna Ulu Tanrыdan mюhkяm can saьlыьы, даща uzun юmцr arzulayыrлар.

сящ. 2

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 2 (136), Феврал 2016

Шяkidя Abid Шяrifovun iшtirakы ilя geniш mцшavirя keчirilmiшdir Azяrbaycan Prezidenti Иlham Яliyevin tapшыrыьыna uyьun olaraq Baш nazirin mцavini cяnab Abid Шяrifovun iшtirakы ilя yanvarыn 30-da Шяki шяhяrindя geniш mцшavirя keчirilmiшdir.

Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin akt zalыnda ke-чirilяn tяdbirdя hцquq-mцhafizя orqanlarыnыn rяhbяrlяri, aьsaqqallar, ziyalыlar, idarя vя tяшkilatlarыn, tяhsil vя sяhiyyя mцяssisяlяrinin rяhbяrlяri, шяhяr, qяsяbя vя kяnd inzibati яrazi dairяlяri цzrя nцmayяndяlяr, bяlяdiyyя sяdrlяri, iш adamlarы vя Шяkidяn seчilmiш Milli Mяclisin deputatlarы iшtirak ediblяr.

Mцшavirяni giriш sюzц ilя Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubov aчmыш vя tяdbirin keчirilmяsinin mяqsяdini aчыqlamышdыr.

Sonra чыxыш edяn Baш nazirin mцavini cяnab Abid Шяrifov bildirmiшdir ki, yanvarыn 26-da "Azяrbaycan Respublikasы regionlarыnыn 20142018-ci illяrdя sosial-iqtisadi inkiшafы Dюvlяt Proqramы"nыn icrasыnыn ikinci ilinin yekunlarыna hяsr olunan konfransda Azяrbaycan Respublikasыnыn Prezidenti cяnab Иlham Яliyev

regionlarыn inkiшafы ilя baьlы mяsяlяlяr nяzяrя alыnmaqla mюvcud vяziyyяti vя gюrцlяcяk iшlяri bir daha dяrindяn tяhlil etmiш vя yeni vяzifяlяr mцяyyяnlяшdirmiшdir. Bugцnki yыьыncaьыn mяqsяdi dя cяnab Prezidentin tapшыrыqlarыndan irяli gяlяn vяzifяlяri vя rayonda mюvcud vяziyyяti mцzakirя etmяkdir.

Baш Nazirin mцavini юlkя Prezidentinin Шяkiyя olan qayьыsыnы xцsusi vurьulamыш vя bildirmiшdir ki, son illяr Шяkidя sosial infrastrukturun yaxшыlaшdыrыlmasы, tяhsil mцяssisя-

lяrinin inшasы, tarixi abidяlяrin bяrpasы istыqamяtindя xeyli iш gюrцlmцшdцr. O, Шяki Mяhkяmя Kompleksinin aчыlышыnda cяnab Prezidentin Шяki haqqыnda dediyi xoш sюzlяri bir daha mцшavirя iшtirakчыlarыnыn nяzяrinя чatdыrmышdыr. Qяdim Шяki шяhяrinin gцclц iqtisadi potensialыnыn vя tarixi tяcrцbяsinin olduьunu diqqяtя чatdыran A.Шяrifov bildirmiшdir ki, Шяki hяlя sovet dюvrцndя kяnd tяsяrrцfatыnыn, sяnayenin yцksяk шяkildя inkiшaf etdiyi шяhяrlяdяn biri olmuшdur. O, son illяr unudulmuш kяnd tяsяrrцfatы sahяlяrinin - baramaчыlыьыn, tцtцnчцlцyцn bяrpasыnыn vacibliyini qeyd etmiшdir. A.Шяrifov yeni iш yerlяnnin yaradыlmasы ilя baьlы mцvafiq strukturlarыn rяhbяrlяrinя tapшыrыqlar vermiш, sahibkarlыьыn inkiшafы ilя baьlы konkret addыmlarыn atыlmasыnыn vacib olduьunu bildirmiшdir. O, icra strukturlarыna qыsa mцddяt яrzindя bu istiqamяtdя iшlяmяyi vя mцtяmadi olaraq bu barяdя mяlumat verilmяsini tapшыrmышdыr. A.Шяrifov eyni zamanda, яhalini narahat edяn mяsяlяlяrin aradan qaldыrыlmasы ilя baьlы tapшыrыqlarыnы vermiш, mцzakirя olunan mяsяlяlяrlя baьlы tяkliflяrin qыsa

mцddяtdя hazыrlanaraq tяqdim edilmяsini xahiш etmiшdir.

Tяdbirdя чыxыш edяn sahibkarlar gюrdцklяri iшlяr haqqыnda mяlumat vermiш, Milli Mяclisin deputatlarы isя bir sыra tяkliflяr sяslяndirmiшlяr. Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubov son dюvrlяr Шяkidя gюrцlmцш iшlяrdяn, hяyata keчirilяn layihяlяrdяn sюz aчmыш, tяdbirin яhяmiyyяtini vurьulamыш vя bildirmiшdir ki, Azяrbaycan Respublikasы Prezidentinin tapшыrыqlarыndan irяli gяlяn vяzifяlяrin icrasы, o cцmlяdяn, yeni iш yerlяrinin aчыlmasы vя sahibkarlыьыn daha da inkiшaf etdirilmяsi istiqamяtindя sahibkarlarla vя яhali ilя яlaqяlяrin daha sыx qurulmasы vя Шяki rayonu яrazisindя fяaliyyяtini dayandыrmыш mцяssisяlяrin fяaliyyяtinin bяrpasы ilя яlaqяdar mцvafiq tяdbirlяrin gюrцlmяsi цчцn Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtindя xцsusi qяrargah yaradыlmышdыr.

Sonda tяdbir iшtirakчыlarы, xцsusяn dя sahibkarlar regionlara gюstяrilяn diqqяt vя qayьыya gюrя dюvlяtimizin baшчыsыna minnяtdarlыqlarыnы bildiriblяr.

Шяki шяhяrinин tarixi hissяsinin qorunmasы ilя baьlы dюvlяt baшчыsыnыn Sяrяncamыndan irяli gяlяn vяzifяlяr mцzakirя olunub Yanvarыn 25-dя Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяti baшчыsы yanыnda Шuranыn yыьыncaьыnda "Шяki шяhяrinin tarixi hissяsinin qorunmasы haqqыnda" Azяrbaycan Respublikasы Prezidenti cяnab Иlham Яliyevin bu il yanvarыn 19-da imzaladыьы Sяrяncamdan irяli gяlяn vяzifяlяr geniш mцzakirя olunub. Шura цzvlяrinin, idarя vя tяшkilatlarыn rяhbяrlяrinin, Шяki шяhяr ИHB-nыn шяhяr, qяsяbя vя kяnd inzibati яrazi dairяlяri цzrя nцmayяndяlяrinin, mяdяniyyяt mцяssisяlяrinin rяhbяrlяrinin, bяlяdiyyя sяdrlяrinin, qeyri-hюkumяt tяш-

kilatlarыnыn vя kцtlяvi informasiya vasitяlяrinin nцmayяndяlяrinin iшtirak etdiyi tяdbiri Шяki шяhяr icra hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubov aчыb.

Gцndяlikdя duran mяsяlя barяdя Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяti baшчыnыn mцavini - Иctimai-siyasi vя hцmanitar mяsяlяlяr шюbяsinin mцdiri Zяrinя Cavadova mяruzя edib. Prezident Иlham Яliyevin son illяr dяfяlяrlя Шяkiyя sяfяr etdiyini xatыrladan Z.Cavadova deyib ki, bu sяfяrlяr zamanы keчirilяn gюrцшlяrdя dюvlяtimizin baшчыsы Шяkinin zяngin tarixi-mяdяni irsя, geniш turizm potensialыna malik olduьunu vurьulayыb, bu irsin qorunub saxlanыlmasыnыn

vacibliyini xцsusi qeyd edib.

Bu illяr яrzindя Azяrbaycan Prezidenti tяrяfindяn Шяkinin sosial-iqtisadi inkiшafыnыn sцrяtlяndirilmяsinя dair яlavя tяdbirlяr haqqыnda bir neчя sяrяncam imzalanыb, шяhяrin milli memarlыq цslubunun qorunub saxlanыlmasы шяrti ilя mцasirlяшdirilmяsi istiqamяtindя zяruri tяdbirlяr hяyata keчirilib, шяhяrin turizm potensialы daha da geniшlяndirilib. Hazыrda "Yuxarы Baш" Dюvlяt Tarix-Memarlыq Qoruьunun UNESCO-nun maddi-mяdяni irs siyahыsыna daxil edilmяsi istiqamяtindя iш aparыlыr. Z.Cavadova Шяkinin zяngin tarixi-mяdяni irsinin qorunmasы vя gяlяcяk nяsillяrя

чatdыrыlmasы baxыmыndan Sяrяncamыn bюyцk яhяmiyyяtя malik olduьunu vurьulayыb.

Sonra sяnяdlяrlя vя vяtяndaшlarыn mцraciяtlяri ilя iш шюbяsinin mцdiri Daшqыn Mikayыlov Шяki шяhяr icra hakimiyyяtinin baшчыsыnыn 9 saylы, 22 yanvar 2016-cы il tarixli "Azяrbaycan Respublikasы Prezidentinin "Шяki шяhяrinin tarixi hissяsinin qorunmasы haqqыnda" 1718 nюmrяli, 19 yanvar 2016-cы il tarixli Sяrяncamыnыn icrasы ilя baьlы mцvafiq tяdbirlяrin gюrцlmяsi haqqыnda" sяrяncamыnыn mяtni ilя iclas iшtirakчыlarыnы tanыш edib. Bildiririb ki, sяrяncamla yaradыlmыш komissiya Шяki шяhяrin tarixi hissяsinin qorunmasы ilя baьlы dюvlяt baшчыsыnыn Sяrяncamыndan irяli gяlяn vяzifяlяrlя baьlы tяkliflяrini qыsa mцddяtdя hazыrlayaraq tяqdim etmяlidir.

Daha sonra mяruzя

яtrafыnda чыxышlar olub. Чыxыш edяnlяr Шяki шяhяrin tarixi hissяsinin qorunmasы ilя baьlы dюvlяt baшчыsыnыn sяrяncamыnыn яhяmiyyяtindяn danышmыш, юz tяkliflяrini vermiшlяr.

Yыьыncaqda Шяki шяhяr icra hakimiyyяtiнин baшчыsыnыn 22 yanvar 2016-cы il tarixli sяrяncamы ilя yaradыlmыш komissiyaya Шяki шяhяrinин tarixi hissяsinin qorunmasы ilя baьlы dюvlяt baшчыsыnыn Sяrяncamыndan irяli gяlяn vяzifяlяrlя baьlы tяkliflяrin hazыrlanaraq tяqdim edlmяsi тапшырылмышдыр.

Yыьыncaьa yekun vuran Шяki шяhяr icra hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubov Шяkinin zяngin tariximяdяni irsinin qorunmasыna gюstяrdiyi yцksяk diqqяt vя qayьыya gюrя шяkililяr adыndan Prezident Иlham Яliyevя dяrin minnяtdarlыьыnы bildirib.

№ 2 (136), Феврал 2016

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.3

ТАРИХИМИЗИН ГАН ЙАДДАШЫ - Х О Ъ А Л Ы Фevralыn 25-dя Sabit Rяhman adыna Шяki Dюvlяt Dram Teatrыnda Хоъалы фаъиясиня щяср олунмуш anыm tяdbiri keчirilib.

Toplantы iшtirakчыlarы Xocalыda hяlak olmuш soydaшlarыmыzыn xatirяsini 1 dяqiqяlik sцkutla yad etdikdяn sonra bяlяdiyyяnin sяdri Elшad Иbadov чыxыш edяrяk, Xocalы soyqыrыmыnыn Azяrbaycan tarixinin яn dяhшяtli vя faciяli sяhifяlяrindяn biri olduьunu qeyd etmiшdir.

Xocalы faciяsinin iyirmi dюrdцncц ildюnцmц ilя яlaqяdar fevralыn 25-dя Sabit Rяhman adыna Шяki Dюvlяt Dram Teatrыnda anыm tяdbiri keчirilib. Tяdbirdя шяhяr rяhbяrliyi, rayonda mяskunlaшmыш Xocalыdan olan mяcburi kючkцnlяr, ictimaiyyяtin nцmayяndяlяri iшtirak ediblяr.

Tяdbirdя Шяkinin yeni salыnmыш Чяlяbixan mяcburi kючkцn qяsяbяsindя fяaliyyяt gюstяrяn Xocalы шяhяr 3 nюmrяli tam orta mяktяbin direktoru Eldяniz Mяhяrrяmov чыxыш edяrяk faciяnin baшvermя sяbяblяri, acы nяticяlяri, ermяnilяrin dinc яhaliyя qarшы tюrяtdiklяri vяhшiliklяr barяdя danышыb.

Natiq bildirib ki, 1992-ci il fevralыn 25-dяn 26-na keчяn gecя ermяni quldur dяstяlяrinin keчmiш sovet ordusunun Xankяndi шяhяrindя yerlяшяn 366-cы motoatыcы alayыnыn kюmяyi ilя silahsыz vя kюmяksiz

Fevralыn 25-dя Шяki Bяlяdiyyяsindя Xocalы faciяsi гурбанларынын хатиряси йад едилиб.

Eldяniz Mяhяrrяmov olan mяcburi kючkцn ailяlяlяri mяskunlaшыb. Onlar dюvlяtimiz tяrяfindяn daim diqqяt vя qayьы ilя яhatя olunublar. Mяcburi kючkцnlяr яmindir-

Xocalыya hцcumu nяticяsindя шяhяr bir gecяdя yerlя-yeksan edilib. Silahlы ermяnilяr dinc яhaliyя amansыz divan tutublar. Meшяlяrя, daьlara sяpяlяnяn яliyalыn insanlarыn чoxu шaxtada donaraq mяhv olub. Qanlы qыrьыn nяticяsindя 613 nяfяr qяtlя yetirilib, 8 ailя

lяr ki, Azяrbaycan Prezidenti, Ali Baш Komandan Иlham Яliyevin qяtiyyяti sayяsindя iшьal altыnda olan torpaqlarыmыz tezliklя dцшmяndяn azad edilяcяk vя onlar юz doьma yurdlarыna qayыdacaqlar.

tamamilя mяhv edilib, 25 uшaq hяr iki valideynini itirib. 1275 adam girov gюtцrцlцb ki, onlardan 150 nяfяrinin taleyi hяlя dя mяlum deyil.

Soyqыrыmыnыn acы nяticяlяrinin dцnya ictimaiyyяtinя чatdыrыlmasыnda, Xocalы faciяsinя hцquqisiyasi qiymяt verilmяsindя цmummilli lider Heydяr Яliyevin tarixi xidmяtlяri xцsusi vurьulanыb.

Qeyd olunub ki, hazыrda Шяki rayonunun яrazisindя dя Xocalыdan

Tяdbirdя шяhяr mяdяniyyяt iшчilяri, musiqi kollektivlяri hazыrladыqlarы яdяbi-bяdii kompozisiya ilя чыxыш ediblяr, Xocalы soyqыrыmыnыn hяqiqяtlяrini яks etdirяn videoчarxlar nцmayiш etdirilib.

Xocalы faciяsinin iyirmi dюrdцncц ildюnцmц ilя яlaqяdar шяhяr icra hakimiyyяti tяrяfindяn rayonda mяskunlaшmыш Xocalыdan olan mяcburi kючkцn ailяlяrinя maddi yardыm gюstяrilib.

Е.Ибадов bildirmiшdir ki, Azяrbaycan xalqы 200 il яrzindя ermяni millяtчi-шovinistlяrinin davamlы olaraq etnik tяmizlяmя, soyqыrыm siyasяtinя mяruz qalmышdыr. Azяrbaycan xalqы tarixi torpaqlarыndan qovulmuш, qaчqыna, mяcburi kючkцnя чevrilmiш vя bцtцn bunlar ermяnilяr tяrяfindяn kцtlяvi qыrьыnlarla mцшayяt olunmuшdur. Azяrbaycanlыlarыn юz tarixi-etnik torpaqlarыndan qovulmasы sovet dюvrцndя dя davam etmiшdir. 1948-1953cц illяrdя Ermяnistandan 150 min azяrbaycanlы deportasiya olunmuш Azяrbaycanыn Kцr-Araz dцzяnliyindя yerlяшdirilmiшdir. 1988-ci ildя isя юz

tarixi torpaqlarыnda yaшayan 250 min azяrbaycanlы bu яrazidяn qovulmuш, bununla da Ermяnistan monoetnik dюvlяtя чevrilmiшdir. 1988-ci ildяn Daьlыq Qarabaь яtrafыnda baшlayan hadisяlяr ermяni ideloloqlarыnыn "dяnizdяn dяnizя Ermяnistan" adlы sяrsяm bir ideyasыnы reallaшdыrmaq cяhdi kяndlяrin, шяhяrlяrin daьыlmasы, on minlяrя gцnahsыz insanыn юlцmц, yцz minlяrlя azяrbaycanlыnыn юz tarixi torpaqlarыndan didяrgin dцшmяsi ilя nяticяlяndi.

Natiq яlavя etmiшdir ki, bцtцn beynяlxalq hцquq normalarыna zidd olaraq Ermяnistan dюvlяti Daьlыq Qarabaьы юzцnя birlяшdirmяk istяyir, bu yolda bцtцn cinяyяt vя vяhшiliyя hazыr olduqlarыnы nцmayiш etdirirlяr. XX яsrin faciяsi olan Xocalы soyqыrыmы bu aqressiv vя cinayяtkar ermяni siyasяtinin nяticяsidir. XX яsrin sonunda baш vermiш bu faciя tяkcя Azяrbaycan xalqыna deyil, bцtцn insanlыьa, bяшяriyyяtя qarшы yюnяlmiш яn aьыr cinayяtlяrdяn biridir. Xocalы soyqыrыmы яsrin Xatыn, Xirosima, Naqasaki vя Sonqmi kimi dяhшяtli faciяlяri ilя bir sыrada dayanыr.

Sonra bяlяdiyyя sяdrinin birinci mцavini Ehtibar Nuriyev юz чыxышыnda diqqяtя чatdыrdы ki, 1992ci il fevralыn 26-da Ermяnistan hяrbi birlяшmяlяri 7 min яhalisi olan Xocalы шяhяrindя genosid aktы hяyata keчirdi. Ermяnistan hяrbi birlяшmяlяrinin шяhяrя hцcumu zamanы burada yalnыz 3 minя yaxыn insan qalmышdы.

Чцnki, mцhasirяdя qaldыьы 4 aydan artыq zaman яrzindя blokadada olduьu цчцn яhalinin xeyli hissяsi шяhяrdяn чыxmaq mяcburiyyяtindя qalmышdы.

Xocalы soyqыrыmы zamanы 613 nяfяr юdцrцldц, 1000 nяfяr mцxtяlif yaшlы dinc sakin aldыьы gцllя yarasыndan яlil oldu. 106 nяfяr qadыn, 63 azyaшlы uшaq, 70 qoca юldцrцldц. 8 ailя tamamilя mяhv edildi, 25 uшaq hяr iki valideynini, 130 nяfяr valideyinlяrindяn birini itirdi. Faciя baш verяn gecя 1275 nяfяr dinc sakin girov gюtцrцldц, onlarыn 150-sinin taleyi indi dя mяlum deyil.

E.Nuriyev "Xocalыnыn iшьalыna dair istintaq materiallarыndan" sitat gяtirяrяk bildirdi ki, bцtцn bunlar ermяni hяrbчilяri tяrяfindяn xцsusi amansыzlыqla vя aьlasыьmaz vяhшiliklя hяyata keчirilmiшdir. Hцcumda hяmчinin mayor Oqanyan Seyran Muшeqoviчin komandanlыьы altыnda 366-cы alayыn 2-ci batalyonu, Yevgeni Nabokixinin komandasы altыnda 3-cц batalyonun, 1 saylы batalyonun qяrargah

rяisi Чitчyan Valeriy Иsayeviч vя alayda xidmяt edяn 50-dяn artыq ermяni zabit vя praporшik iшtirak etmiшdir.

Natiq onu da яlavя etdi ki, Xocalы яhalisinin bir hissяsi zorakыlыqdan qaчыb qurtarmaq istяyяrkяn яvvяlcяdяn dцzяldilmiш pusqularda qяtlя yetirilmiшdir. Rusiyanыn "Memorial" hцquq-mцdafiя mяrkяzinin mяlumatыna яsasяn, dюrd gцn яrzindя Aьdama Xocalыda qяtlя yetirilmiш 200 azяrbaycanlыnыn meyiti gяtirilmiш, onlarla meyitin tяhqirя mяruz qalmasы faktы aшkar edilmiшdir. Aьdamda 181 meyit (130 kiшi vя 51 qadыn, o cцmlяdяn 13 uшaq) mяhkяmя-tibbi ekspertizasыndan keчirilmiшdir. Ekspertiza zamanы mцяyyяn edilmiшdir ki, 151 nяfяrin юlцmцnя gцllя yaralarы, 20 nяfяrin юlцmцnя qяlpя yaralarы sяbяb olmuш, 10 nяfяr kцt alяtlя vurularaq юldцrцlmцшdцr. Hцquq-mцdafiя mяrkяzi diri adamыn baш dяrisinin soyulmasы faktыnы da qeydя almышdыr. Иclasda чыxыш edяnlяr yekdilliklя bildirdilяr ki, cinayяt cяzasыz qalmamalыdыr. Ermяnistanыn hяrbisiyasi tяcavцzц dцnya ictimaiyyяti tяrяfindяn ittiham edilmяlidir. Beynяlxalq tяшkilatlar, dцnya dюvlяtlяrinin parlamentlяri Ermяnistan Respublikasыnыn Azяrbaycan torpaqlarыnda tюrяtdiyi hяrbi cinayяtя Xocalы soyqыrыmыna, яsl soyqыrыm hadisяsi kimi beynяlxalq siyasi-hцquqi qiymяt vermяlidirlяr.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.4

№ 2 (136), Феврал 2016

Шяkinin 2015-ci ilin sosial-iqtisadi inkiшafыnыn yekunlarыna vя qarшыda duran vяzifяlяrя hяsr olunmuш hesabat yыьыncaьы keчirilmiшdir 2015-ci ildя Шяki rayonunda ilkin hesablamalara gюrя, 321 milyon 120 min manatlыq mяhsul istehsal edilib vя xidmяtlяr gюstяrilib. Цmumi mяhsul buraxыlышы яvvяlki illя mцqayisяdя 20 faiz artыb. Hesabat dюvrцndя pяrakяndя яmtяя dюvriyyяsinin hяcmi 2014-cц illя mцqayisяdя 6,3 faiz artaraq 298 milyon 167 min manat, яhaliyя gюstяrilяn pullu xidmяtlяrin hяcmi isя 9 faiz artaraq 73 milyon 336 min manat olub.

2015-ci ildя Шяkidя iqtisadi vя sosial sahяlяrin inkiшafыna bцtцn maliyyя mяnbяlяri hesabыna 45 milyon 648 min manat hяcmindя investisiya yюnяldilib. Bu, яvvяlki illя mцqayisяdя 37,9 faiz чoxdur. Яsas kapitala yюnяldilяn investisiyalarыn 31 milyon 421 min manatы vя ya 92 faizi tikintiquraшdыrma iшlяrinя sяrf edilib. Mцddяt яrzindя rayonda 1167-si daimi olmaqla, 1569 yeni iш yeri aчыlыb.

Bu faktlar 2015-ci ilin yekunlarы vя qarшыda duran vяzifяlяrlя baьlы fevralыn 23-dя Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtindя keчirilяn fяallar yыьыncaьыnda hesabat mяruzяsindя sяslяndirilib.

Шяhяr rяhbяrliyi vя qonaqlar яvvяlcя цmummilli lider Heydяr Яliyevin abidяsi юnцnя gцl-чiчяk dцzцb, icra hakimiyyяtinin foyesindя rayonda istehsal olunan mяhsullarыn vя el sяnяtkarlarыnыn яl iшlяrindяn ibarяt sяrgiyя baxыblar.

Diqqяtя чatdыrыlыb ki, "Kяnd tяsяrrцfatы ili"ndя rayonda bitkiчilik vя heyvandarlыq mяhsullarы istehsalыnda uьurlu nяticяlяr яldя olunub. Юtяn il rayonun taxыlчыlarы 62 min hektara yaxыn sahяdяn 186 min ton mяhsul яldя ediblяr. Hяr hektardan orta mяhsuldarlыq

Шяhяr icra hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubovun hesabat mяruzяsindя bildirilib ki, 2015-ci il Шяki rayonu цчцn Prezident Иlham Яliyevin rayona nюvbяti sяfяri ilя яlamяtdar vя yaddaqalan olub. Sяfяr zamanы dюvlяtimizin baшчыsы Шяki Mяhkяmя Komplek-

30 sentner tяшkil edib. Taxыl istehsalы яvvяlki illя mцqayisяdя 110 min ton artыb. Eyni zamanda, юtяn ilin payыzыnda rayonda 2016-cы ilin mяhsulu цчцn 67 min 373 hektar sahяdя taxыl sяpini hяyata keчirilib. Taxыl яkini sahяlяri яvvяlki illя mцqayisяdя 5 min 274 hektar artыb.

strukturun yaradыlmasы istiqamяtindя iшlяr gюrцlцr. Яldя olunan mяhsulun daxili bazarda satышы ilя yanaшы, hяm dя xaricя ixrac olunmasы nяzяrdя tutulur.

Diqqяtя чatdыrыlыb ki, 2015-ci ildя Шяkidя яn mцasir texnologiyalar яsasыnda yeni yaradыlan "Sцnbцl" чюrяk zavodunda mяhsul istehsalыna baшlanыlыb. Zavodda hazыrda gцn яrzindя iki чeшiddя 24 ton чюrяk vя шirniyyat mяhsullarы istehsal olunur.

masы sahяsindя gюrцlяn iшlяrdяn bяhs edilib. Diqqяtя чatdыrыlыb ki, юtяn il rayonun Qoxmuq, Bюyцk Dяhnя, Baltalы, Sarыca vя Suчma kяndlяrindя 686 mяnzil qazlaшdыrыlыb. Шяki Elektrik Шяbяkяsinin xidmяti яrazisindяki hava xяtlяrindя istismar mцddяti baшa чatan 80 dayaq yenisi ilя яvяz olunub.

Mцddяt яrzindя rayonun 14 yaшayыш mяntяqяsindя subartezian quyusu qazыlыb.

Tяhsil mцяssisяlяrinin madditexniki bazasыnыn mюhkяmlяndirilmяsi istiqamяtindя tяdbirlяr 2015-ci ildя dя davam etdirilib, dюvlяt vяsaiti hesabыna Baш Gюynцk kяndindя 640, Gюybulaq kяndindя 180, Qoxmuq kяndindя 840, Qaratorpaq kяndindя 132 шagird yerlik

Mяruzя яtrafыnda чыxыш edяnlяr rayonda sahibkarlыьn inkiшafna gюstяrilяn dюvlяt qayьыsndan danышыb, prioritet hesab olunan sahяlяrin, o cцmlяdяn taxыlчыlыьыn, tцtцnчцlцyцn inkiшaf etdirilmяsi ilя baьlы tяkliflяrini bildiriblяr.

***

Шякидя иstehsal olunan mяhsullarыn vя el sяnяtkarlarыnыn яl iшlяrindяn ibarяt sяrgiдян эюрцнтцляр sinin inzibati binasыnыn, Qoxmuq kяnd tam orta mяktяbin 840 шagird yerlik yeni binasыnыn, Heydяr Яliyev Fondunun vяsaiti ilя inшa olunan 160 yerlik kюrpяlяr evi-uшaq baьчasыnыn, ШяkiQax-Zaqatala avtomobil yolunun ШяkiQax hissяsinin yenidяnqurmadan sonra aчыlышыnda iшtirak edib, hяmчinin "Marxal" mцalicя-istirahяt kompleksindя tikinti iшlяrinin gediшi ilя tanыш olub.

Bildirilib ki, dюvlяtimizin baшчыsыnыn iri fermer tяsяrrцfatlarыnыn yaradыlmasы ilя baьlы tapшыrыq vя tюvsiyyяsinя uyьun olaraq, 2015-ci ildя Orta Zяyzid bяlяdiyyяsinя mяxsus яrazidя sahibkarlar tяrяfindяn icarяyя gюtцrцlяn 78 hektar sahяdя mцasir texnologiyalar яsasыnda yeni Aqropark yaradыlыb. Burada yцksяk keyfiyyяtli meyvя baьы salыnыb, hazыrda mяhsulun saxlanmasы, qablaшdыrыlmasы vя emal olunmasы цчцn zяruri infra-

yeni mяktяb binalarы tikilib istifadяyя verilib. Eyni zamanda, qarышыq tipli uшaq internat mяktяbindя яsaslы tяmir iшlяri davam etdirilib. Шяki шяhяrindя яhalinin daha sыx mяskunlaшdыьы яrazilяrdя hяr biri 100 yerlik iki uшaq baьчasы inшa edilib.

Mяruzяdя, hяmчinin 2015-ci ildя яhalinin tяbii qaz, elektrik enerjisi, iчmяli su ilя tяminatыnыn yaxшыlaшdыrыl-

Yыьыncaqda Azяrbaycan Respublikasы Prezidenti Administrasiyasыnыn mяsuш iшчisi Rцfяt Яliyev чыxыш edяrяk 2015-ci ildя respublikamыzda sosial-iqtisadi sahяdя gюrцlяn iшlяr barяdя danышыb, qarшыda duran vяzifяlяrdяn bяhs edib.

Sonda yыьыncaq iшtirakчыlarы adыndan Azяrbaycan Prezidenti Иlham Яliyevя mцraciяt qяbul olunub.

№ 2 (136), Феврал 2016

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.5

Онларын билдикляри вя gюrdцklяri ya mяxfi olur, ya da tam mяxfi Tяhlцkяsizlik orqanlarыnыn veteranы Rцfяt Xяlilovun 90 illik yubileyi ilя яlaqяdar mцsahibя.

Рцфят Хялилов якс-кяшфиййат структурунда ишляйяркян.

Mяncя, anadan olub, boyabaшa чatdыьыn Vяtяnin, doьma yurdunun, xalqыnыn maraqlarыnы vя tяhlцkяsizliyini qorumaqdan bюyцk vя шяrяfli iш ola bilmяz. Юzц dя hяr tяrяfdяn daim torpaьыna, maddi-mяnяvi vя tяbii sяrvяtlяrinя kяnardan чoxlu gюz dikяnlяrin olduьu bir zяmanяdя... Respublikamыzыn tяhlцkяsizliyinin tяmin edilmяsindя hцquq mцhafizя orqanlarыnыn rolu danыlmazdыr. Яlbяttя, bu gцn Azяrbaycanda sabitliyin, tяhlцkяsizliyin vя asayiшin qorunmasы kimi mяsuliyyяtli vяzifяni lяyaqяtlя vя peшkarlыqla hяyata keчirяn oьul vя qыzlarыmыz, heч шцbhяsiz vaxtilя bu sahяdя uzun mцddяt nцmunяvi xidmяtlяri ilя fяrqlяnmыш dяyяrli insanlarыmыzыn юzlяrindяn sonra miras buraxdыqlarы bюyцk tяcrцbяdяn indi dя yararlanыrlar.

Yaшы az qala bir яsri haqlayacaq cox zяngin юmцr yolu keчmiш vя sяmяrяli fяaliyyяti ilя fяrqlяnmяyя nail olmuш hяmin soydaшlarыmыzdan birinin - bu gцnlяrdя anadan olmasыnыn 90 illiyini qeyd edяcяk Rцfяt Xяlilovun шяrяfli hяyat tarixinя nяzяr salmaq istяyirik.

Шяkidя tanыnmыш dяrzilяrdяn idi. Hяm dя Шяki Aьsaqqallar Шurasыnыn sяdri idi...

Bu arada Rцfяt mцяllim yenя dя bizя stolun цstцndяki шirniyyatlardan yemяyi "яmr edib" sualedici nяzяrlяrlя цzцmцzя baxdы: - Gюrцrяm, deyяsяn darыxыrsыnыz... Gюzlяyirsiniz ki, nя vaxt юzцm haqda, dюvlяt tяhlцkяsizlik orqanlarыnda xidmяtim barяdя danышacaьam? deyя peшяkarcasыna soruшub gцlцmsяdi...

Amma o, elя maraqla, шirin danышыrdы ki, bizim nяinki darыxmaq, heч stolun цstцndяki naz-nemяt dя yadыmыza dцшmцrdц...

Bu arada yaranmыш sakitlikdяn istifadя edib, mяn Rцfяt mцяllimdя oxuduьu mяktяb, tяhlцkяsizlik orqanlarыnda xidmяti, fяaliyyяti dюvrцndя rastlaшdыьы hadisяlяr barяdя qыsa suallar verdim.

Mцsahibimiz Шяkidя orta mяktяbi bitirdikdяn sonra bir mцddяt Шяki dюvlяt bankыnda inkassator iшlяdiyini deyib, yenidяn maraqlы sюhbяtinя baшladы:

dы, gюzlяri юnцndя Ulu юndяrin simasы canlandы: - Vяzifяyя tяsdiq olunmaq цчцn dяvяt edilяn яmяkdaшlarы Цmummilli Lider юzц шяxsяn qяbul edib sюhbяtlяr aparыrdы. Mяn bцtцn шяxsi heyяtin fяxr etdiyi Dюvlяt Tяhцlkяsizlik Komitя-sinin ilk azяrbaycanы generalыnыn qяbulunda olanda, Ulu юndяr юncя Gяncяdя цmumi vяziyyяt, яhalinin durumu ilя maraqlandы. Sonra mяnя mцvafiq tap-шыrыqlarыnы, qiymяtsiz mяslяhяt vя tюv-siyyяlяrini verdi, xidmяtdя uьurlar arzuladы.

DTK-nыn Qazax bюlmяsindя iшlяdiyim vaxt Ulu юndяr bu rayona ildя heч olmasa, bir-iki dяfя gяlirdi vя mяnя dя onunla gюrцшmяk qismяt olurdu. O vaxtlar Azяrbaycanыn bir чox bюlgяlяrindя olduьu kimi, Qazaxda da цzцmчцlцyцn inkiшafыna bюyцk diqqяt yetirilirdi. Heydяr Яliyev цmumяn rayonda kяnd tяsяrrцfatыnыn inkiшafыna, o cцmlяdяn bu sahяyя чox fikir verirdi. Чцnki Qazaxы iчmяli vя suvarma suyu ilя tяmin edяn чaylar mяnfur qonшumuz ermяnilяrin яrazisindяn keчib gяlirdi.

Onlar чaylarы daim чirklяndirirdilяr ki, su 1952-54-ъц иллярдя курсантлыг щяйаты

***

Rцfяt mцяllimlя daha yaxыndan tanыш olmaq, onun Azяrbaycan tяhlцkяsizlik orqanlarыnda xidmяti vя hяyatыnыn maraqlы anlarыnы юxucularыmыza чatdыrmaq vя bu barяdя onun юzцnцn dilindяn eшitmяk цчцn Шяkidяki evinя yollandыq. Mцsahibimizin tяhlцkяsizlik orqanlarыnыn zabiti olmasы dцшцncяsi ilя яvvяlcяdяn gюzlяdiyimiz zяhmin яksinя, bizi gцlяrцz, sяmimi vя hяtta bir az da kюvrяk insan qarшыlayыb evя dяvяt etdi. Otaьa daxil olan kimi, Rцfяt mцяllim bizя Novruz nemяtlяri ilя bяzяdilmiш stolun arxasыnda oturub qoьal, шяkяrbura, paxlavadan dadmaьы "яmr etdi"...

Fikrimizdя чoxlu suallar hazыrlasaq da, bюyцk hяyat, hяlя чekist tяcrцbяsinя demirik, malik olan aьsaqqal bizi qabaqlayыb юzц hяvяslя sюhbяtя baшladы: - Mяnim anadan olduьum mяhяllяyя Шяkidя "Hяkimlяr" mяhяllяsi deyirlяr. Babam Hacы Cabbar xяstяlяri mцxtяlif otlarla, tяbii vasitяlяrlя mцalicя edirdi. Onun yanыna шяfa tapmaq цчцn tяkcя Шяkidяn deyil, яtraf rayonlarыmыzdan da gяlirdilяr. Atamgil цч qardaш idilяr, яmim Yusif, atam Qaffar vя kiчik яmim Nяsif. Yusif яmim dя babamыn yolu ilя gedяrяk qardaш Tцrkiyяdя ali hяkimlik tяhsili almыш, bir mцddяt orada iшlяdikdяn sonra Azяrbaycana qayыdыb Шяkidя hяkimlik etmiшdir. O vaxtlar bizim evin qapыlarы gecяlяr dя baьlanmыrdы, xяstя olan insanlar gцnцn istяnilяn vaxtы bizя gяlя bilirdilяr. Yusif яmim hяm dя чox tяrяqqipяrvяr, xeyriyyячi idi. O, 1917-ci ildя Nuxa Hцrriyyяti Maarif Cяmiyyяtinin tяшkilatчыsы olmuш, savadsыzlыьыn aradan qaldыrыlmasы, Шяkililяrin maariflяndirilmяsi цчцn яlindяn gяlяni etmiшdir. Atam da

Рцфят мцяллимин Шякидяки евиндя. Фото Садыг Фятялийевиндир.

- Чox чяtin vя mцrяkkяb bir dюvr idi. Avtomobil yox idi, mяn piyada gяzяrяk шяhяrdяki sяnaye mallarы vя яrzaq maьazalarыndan naьd pulu yыьыb gяtirib banka tяhvil verirdim. Tяvazюkarlыqdan uzaq olsa da, deyim ki, iшimin юhdяsindяn layiqincя gяlirdim.

1952-ci il idi. Mяn dюvlяt tяhlцkяsizlik orqanlarыnda iшя dяvяt edildim. Sonra mяni DTK-nыn Tiflisdяki xцsusi mяktяbindя oxumaьa gюndяrdilяr. 1954-cц ildя hяmin mяktяbi bitirib leytenant rцtbяsi ilя Azяrbaycana qayыtdыm vя 1959cu ilя qяdяr Шяkidя яmяliyyat mцvяkkili iшlяdim. Sonra mяni Astara шяhяrinя gюndяrdilяr.

Rцfяt mцяllim tяhlцkяsizlik orqanlarыndakы xidmяti ilя baьlы aчыqlayacaьыnы bayaqdan sяbirsizliklя gюzlяdiyimiz mцhцm mяqamlarыn цstцndяn elя peшяkarcasыna vя mяharяtlя keчdi ki, sonradan bu suallarы ona цnvanlamaq bizim heч yadыmыza da dцшmяdi...

Rцfяt mцяllim bir mцddяt xidmяtini Astarada davam etdirir, 19651974-cц illяrdя isя DTK-nыn Gяncя (o vaxtkы Kirovabad) шюbяsindя iшlяyir.

Onun sюzlяrinя gюrя, DTK-nыn Gяncя шюbяsinin fяaliyyяt dairяsi bюyцk bir яrazini яhatя edirdi. 1974-cц ildя isя DTK-nыn Qazaxda yeni bюlmяsi yaradыlыr, Rцfяt mцяllim dя hяmin bюlmяyя rяis tяyin olunur.

Sюhbяtdя diqqяtimizi bir mяqam xцsusi olaraq cяlb etdi. 90 yaшlы mцsahibimiz bizя Цmummilli Lider Heydяr Яliyevlя baьlы xatirяlяrini catdыrarkяn sanki hяmin illяrя qayыt-

nя iчmяyя, nя dя suvarmaya yarыyыrdы.

Bu da bюlgяdя su problemi yaradыrdы vя Цmummilli Lideri чox narahat edirdi.

Onda biz Ulu юndяrin rяhbяrliyi ilя bu problemin aradan qaldыrыlmasыna nail olduq vя bu gцn dя Qazaxda insanlar sudan korluq чяkmirlяr. Heydяr Яliyevin цzцm becяrяnlяrlя чox gюrцшlяrinin шahidi olmuшam. Onun kolxozчularla sюhbяtlяrinя qulaq asanda, adam heyran olmaya bilmirdi. Fenomenal yaddaшa malik olduьu, bцtцn hяyati яhяmiyyяtli sahяlяri, o cцmlяdяn kяnt tяsяrrцfatы iшlяrini mцtяxяssislяrdяn yaxшы bildiyi hяmin sюhbяtlяr zamanы юzцnц hяmiшя bцruzя verirdi. Bir dяfя Heydяr Яliyevin rayonda cavan цzцmчцlцk briqadiri ilя sюhbяtinin шahidi oldum.

Ulu юndяr biri-birinя yaxыn яkilmiш цzцm cяrgяlяrini gюstяrib briqadirя tinglяrin sahяdя necя dцzgцn яkilmяsini izah edirdi. Baшa salыrdы ki, cяrgяlяr biri-birinя чox yaxыn olduqda tinglяr kюlgяdя qalыr vя belя olduqda mяhsul bolluьundan danышmaьa dяymяz. Yaшlы цzцmчцlяrin dя hamыsы Цmummilli Liderin dediklяrini tяsdiq edirdilяr... Qazaxda iшlяyяndя xidmяtlя baьlы mяn dя tez-tez Bakыya getmяli olurdum vя sяfяrlяrimdя Ulu юndяrlя gюrцшmяk nяsib olanda юzцmц чox bяxtяvяr hesab edirdim...

Nяhayяt, 1983-cц ildя mяnя fяaliyyяtimi Bakыda, mяrkяzi aparatda яks-kяшfiyyat strukturlarыnda davam etdirmяk mяslяhяt gюrцldц vя istefaya чыxanadяk, 1986-cы ilя qяdяr paytaxtda iшlяdim, - deyяrяk, Rцfяt mцяllim

sanki dюvlяt tяhlцkяsizlik orqanlarыnda iшlяdiyi dюvr haqqыnda danышmaьa nюqtя qoydu vя bizim sualdolu nяzяrlяrimizi gюrцb, mehribanlыqla яlavя etdi: - Bilirsiniz, tяhlцkяsizlik xidmяti orqanlarыnda baш verяnlяr vя tяhlцkяsizlik xidmяti яmяkdaшlarыnыn bildiklяri vя gюrdцklяri ya mяxfi olur, ya da tam mяxfi. Mяn amma sizя daha чox mяlumat verdim. - deyib, yenя nurani tяrzdя gцlцmsяdц.

Sonda Rцfяt mцяllim aьsaqqal nяsihяtini, arzularыnы da чatdыrdы: dюvlяt tяhlцkяsizliyi xidmяtinin яmяkdaшыnda mяrdlik, cяsurluq, yцksяk intellekt vя mяnяvi keyfiyyяtlяr, peшяsinя dяrindяn baьlыlыq, bir dя яn яsasы vяtяnpяrvяrlik olmalыdы. Biz veteranlar istefada olmaьыmыza baxamyaraq, юzцmцzц daim milli tяhlцkяsizlik orqanlarы яmяkdaшlarыnыn sыralarыnda hiss edirik. Onlarыn uьуrunu юz uьуrumuz bilirik. Eyni zamanda, biz son vaxtlar dюvlяt baшчыmыz mюhtяrяm Иlham Яliyevin rяhbяrliyi ilя bu orqanlarda aparыlan islahatlarы, struktur dяyiшikliliklяrini dя daim izlяyirik. Иndi bu sistemя yeni ab-hava gяtirilib, iшindя bir canlanma var. Шяxsimя Dюvlяt Tяhlцkяsizliyi Xidmяtinin rяhbяrliyi tяrяfindяn gюstяrilяn diqqяti, dюш niшanы ilя tяltif olunmaьыmы, mяnim simamda bцtцn veteranlarыmыza gюstяrilяn doьma mцnasibяtin bariz nцmunяsi olaraq qiymяtlяndirirяm. Чox saь olun deyirяm.

Sonra Rцfяt mцяllim bizя юzцnцn cavanlыq foto-шяkillяrini, чoxшaylы medallarыnыn vяsiqяlяrini, tяltif olunduьu fяxri fяrman vя diplomlarы gюstяrdi. Sюhbяtimizin bir saatdan artыq чяkmяsinя baxmayaraq, vaxtыn necя keчdiyini heч hiss elяmяdik. Artыq yubilyarы da чox yormamaq цчцn, bir daha 90 yaшыnы tяbrik edib, ona mюhkяm can saьlыьы, uzun юmцr vя iki qыzы, bir oьlu, yeddi nяvяsi vя yedдi nяticяsi ilя шad-xцrrяm hяyat sцrmяyi arzulayыb, getmяk цчцn icazя istяdik...

Sюhbяtlяшdi: Murad NЯБИБЯЙОВ P.S. Yuxarыda yazыnы "mцsahibя" adlandыrsaq da, Rцfяt mцяllimlя gюrцшцmцz mцsahibяdяn, yяni quru "sual-cavab"dan daha maraqlы alыndы. Buna gюrя ona dяrin minnяtdarlыьыmыzы bildiririk.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ. 6

№ 2 (136), Феврал 2016

ТАРИХИМИЗИН ГАН ЙАДДАШЫ - Х О Ъ А Л Ы ХОЪАЛЫ БИР ГЯТЛИАМ ДЕЙИЛ, СОЙГЫРЫМДЫР Бу ил дя биз бюйцк цряк аьрысыйнан, гялб йаньысыйнан Хоъалы фаъиясинин нювбяти илдюнцмцнц гейд елядик. Артыг 24-ъц дяфядир халгымыз мянфур гярб гоншуларымыз ермянилярин шимал гоншуларымызын щяртяряфли йардымы иля Хоъалыда тюрятдийи ъинайятин гурбанларынын хатирясини йад едир, Шящидляримизин рущуна дуалар охуйур, ъинайяткарларын щяля дя ъязаландырылмамасындан язаб чякир... М.НЯБИБЯЙОВ

Рамин Садыгов Гардаш Тцркийянин Hakkari Цniversitetindя чalышan hяmyerlimiz, tarix цzrя fяlsяfя doktoru Ramin Sadыqov Xocalы soyqыrыmы ilя baьlы olaraq гардаш Tцrkiyянин Mяrmяrя Universitetindя (Иstanbul) vя Mustafa Kamal Universitetindя (Hatay) tяшkil olunan konfranslarda iшtirak etmiшdir.

Hяr iki universitetin professor-mцяllim heyяti vя tяlяbяlяrinin maraqla dinlяdiyi tяdbirdя чыxыш edяn hяmyerlimiz яslindя Xocalы hadisяsinin bir qяtliamdan daha bюyцk olduьunu вя bu sяbяblя яsl soyqыrыm adlandыrыlmasынын gяrяk олдуьуну sюylяmiшdir.

Sadыqov чыxышыnda: “Тяяssцflяr ki, Ermяnilяr ХХ яsr boyunca xalqыmыza bir neчя dяfя soyqыrыmы elяmiшdirlяr. Elя яsrin яvvяllяrindя hяm 19051906-ъы иllяrdя vя 1918-ъи Ыldя baш vermiш hadisяlяrdя dя xalqыmыz soyqыrыmыna mяruz qalmышdыr. ХХ яsrin sonunda isя, bцtцn dцnyanыn gюzlяri юnцndя Xocalыda baш verяnlяr vicdan-

Мустафа ДАДАШОВ, АЗЯРТАЪ-ын бюлэя мцхбири Azяrbaycan Respublikasы Dюvlяt Tяhlцkяsizliyi Xidmяtinin rяisi, general-leytenant Mяdяt Quliyevin 2016-cы il 29 fevral tarixli яmri ilя Rцfяt Xяlilov Azяrbaycan tяhlцkяsizlik orqanlarыnda sяmяrяli fяaliyyяti vя anadan olmasыnыn 90 illiyi mцnasibяtilя "Milli tяhlцkяsizlik orqanlarыnыn veteranы" dюш niшanы ilя tяltif edilib. Мartыn 5-dя Dюvlяt Tяhlцkяsizliyi Xidmяtinin Шяki шяhяr шюbяsindя mцkafatыn yubilyara tяqdim olunmasы mцnasibяtilя tяntяnяli mяrasim keчirilib.

Xidmяtin mяsul nцmayяndяlяrinin, шюbяnin шяxsi heyяtinin vя yubilyarыn ailя цzvlяrinin iшtirak etdiyi tяdbirdя Rцfяt Xяlilovun шяrяfli hяyat yoluna nяzяr salыnыb.

Dюvlяt Tяhlцkяsizliyi Xidmяtinin (DTX) idarя rяisi

larы sыzladan яsl vяhшilik olmuшdur. Qadыn, uшaq, qoca demяdяn yцzlяrcя dinc sakinin qыш gцnцndя xцsusi vяhшiliklя qяtl edilmяsi insanlыqdan nяsibini almamыш еrmяni vandallarыna xas xцsusiyyяtlяrdяndir.” - демишдир.

Natiq, ейни заманда Tцrkiyя vя Azяrbaycan dostluьunun mюhkяmliyinя dя diqqяt чяkяrяk heч kimsяnin

Anadolu vя Azяrbaycan Tцrklяrinin arasыndakы bu qardaшlыq baьыnы sarsыdamayacaьыnы dilя gяtirib: “Biz, dili bir, dini bir, tarixi bir, mяdяniyyяti bir, юzц bir, varlыьы bir, dцшцncяsi bir eyni millяtin iki qoluyuq. Azяrbaycandakы insanlarыn Tцrkiyяyя baxышы ilя Anadolu Tцrklяrinin Azяrbaycana baxышы heч bir zaman bir birindяn ayrы dцшцnцlя bilmяz.”

Щатайда дяръ олунан “ЗАФЕР” гязетинин сюзцэедян конфранслара щяср етдийи сящифя. Щатайдакы Мустафа Камал Университетинин ректор мцавини, профессор Мещмет Кылынч вя Щаккари Университетинин мцяллими, тарих цзря фялсяфя доктору Рамин Садыгов.

Konfranslar haqqыnda hяr iki universitetin мятбу органларынын sяhifяlяrindя vя

Hatayda yayыmlanan “Zяfеr” adlы qяzetdя geniш material dяrc olunmuшdur.

Тящлцкясизлик органларынын 90 йашлы ветеранына дюш нишаны тягдим олунду Qяdir Яkbяrov bildirib ki, Rцfяt Xяlilov 1926-cы il martыn 7-dя Azяrbaycanыn яn qяdim vя fцsunkar guшяlяrindяn biri olan Шяki шяhяrindя anadan olub. O, 1952-ci ildя dюvlяt tяhlцkяsizlik orqanlarыna hяqiqi hяrbi xidmяtя qяbul edilib. Sonradan keчmiш SSRИ-nin Dюvlяt Tяhlцkяsizlik Komitяsinin (DTK) xцsusi mяktяbindя tяhsil alыb, mцxtяlif illяrdя DTK-nin Шяki, Astara vя Gяncя шюbяlяrindя чalышыb.

1974-cц ildяn Komitяnin Qazax rayon bюlmяsinя rяhbяrlik edib.

1983-cц ildяn яks-kяшfiyyat strukturlarыnda fяaliyyяtini davam etdirяn Rцfяt Xяlilov yaш hяddi ilя яlaqяdar 1986-cы ildя polkovnik-leytenant rцtbяsindя tяqaцdя чыxыb. Dюvlяt tяhlцkяsizliyi orqanlarыnda iшlяdiyi mцddяtdя dяfяlяrlя mцkafatlandыrыlыb, bir чox medal vя qiymяtli hяdiyyяlяrlя tяltif edilib.

Qяdir Яkbяrov daha sonra Rцfяt Xяlilova tяntяnяli surяtdя "Milli tяhlцkяsizlik orqanlarыnыn veteranы" dюш niшanыnы vя vяsiqяsini tяqdim edib.

Tяdbirdя чыxыш edяn yubilyar 90 illiyinin tяntяnяli qeyd olunmasыna vя yцksяk mцkafata gюrя Azяrbaycan Respublikasыnыn Prezidenti, Ali Baш Komandan Иlham Яliyevя, elяcя dя Dюvlяt Tяhlцkяsizliyi Xidmяtinin rяisi, general-leytenant Mяdяt Quliyevя dяrin minnяtdarlыьыnы bildirib. Qeyd edib ki, veteranlara gюstяrilяn bu diqqяt tяhlцkяsizlik orqanlarыnda чalышanlara yцksяk qayьыnыn tяzahцrцdцr. Чox sevindirici haldыr ki, bu gцn Vяtяnimizin tяhlцkяsizliyinin tяmin olunmasы etibarlы яllяrdяdir. Son vaxtlar gюrцlяn iшlяr, яmяliyyat шяraiti bunu bir daha tяsdiqlяyir.

Veteran daha sonra deyib: "Чox шadam ki, tяhlцkяsizlik orqanlarыnda xidmяti fяaliyyяtim dцnya шюhrяtli siyasяtчi, цmummilli lider Heydяr Яliyevin Azяrbaycanыn xцsusi xidmяt orqanlarыna rяhbяrlik etdiyi dюvrя tяsadцf edir. Mяhz Ulu Юndяrin rяhbяrliyi dюvrцndя respublikamыzыn Dюvlяt Tяhlцkяsizlik Komitяsinя azяrbaycanlыlarыn gяliшi baшlandы. Milli kadrlar tяh-

sil almaq цчцn keчmiш sovetlяr birliyinin digяr respublikalarыna gюndяrildi. Belяliklя, Azяrbaycan Dюvlяt Tяhlцkяsizlik Komitяsindя azяrbaycanlыlardan ibarяt iшgцzar kollektiv yarandы".

Tяhlцkяsizlik xidmяti orqanlarыnda чalышdыьы dюvrdя цmummilli lider Heydяr Яliyevlя dяfяlяrlя gюrцшdцyцnц xatыrladan Rцfяt Xяlilov, bu gюrцшlяrin onun hяyatыnda silinmяz iz buraxdыьыnы vurьulayыb.

Tяdbirdя Dюvlяt Tяhlцkяsizliyi Xidmяtinin ictimaiyyяtlя яlaqяlяr шюbяsinin rяisi Arif Babayev, Xidmяtin Шяki шяhяr шюbяsinin rяisi Шahniyar Axundov, tяhlцkяsizlik orqanlarыnыn veteranы Hяsяn Яlяkbяrov vя baшqalarы yubilyarы tяbrik edib, ona xoш arzularыnы bildiriblяr. Чыxыш edяnlяr milli tяhlцkяsizlik orqanlarыnыn tяшяkkцl tapmasыnda uzun illяr bu orqanda чalышan, 1967-ci ildяn isя Azяrbaycan SSR-in Dюvlяt Tяhlцkяsizliyi Komitяsinя rяhbяrlik edяn цmummilli lider Heydяr Яliyevin mцstяsna xidmяtlяrini

minnяtdarlыqla xatыrlayыblar. Bildirilib ki, bu qurum mяhz Ulu Юndяrin Komitяyя rяhbяrliyi dюvrцndя millilяшdirilib, azяrbaycanlы kadrlarыn peшяkarlыьыnыn yцksяldilmяsi цчцn hяrtяrяfli шяrait yaradыlыb. Rцfяt Xяlilov da belя peшяkar kadrlardan biri olub.

Vurьulanыb ki, bu gцn tяhlцkяsizlik orqanlarыnыn яmяkdaшlarы dюvlяtчiliyimizin etibarlы mцhafizяsindя, юlkяmizя qarшы daxili vя xarici tяhdidlяrin qarшыsыnыn alыnmasыnda, tяxribat hallarы vя terrorчuluqla mцbarizяdя mцhцm rol oynayыr, onlara tapшыrыlan vяzifяlяrin юhdяsindяn layiqincя gяlirlяr. Dюvlяt Tяhlцkяsizliyi Xidmяtindя чalышanlar Ali Baш Komandan Иlham Яliyevin rяhbяrliyi ilя fяaliyyяtlяrini daha da gцclяndirяrяk, milli maraqlarыmыzыn qorunmasы istiqamяtindя bцtцn qцvvя vя bacarыqlarыnы sяfяrbяr edяcяklяr.

Tяdbirin sonunda Rцfяt Xяlilova xatirя hяdiyyяlяri tяqdim olunub.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 2 (136), Феврал 2016

сящ.7

Шякинин горуг щиссясинин ландшафтына даир тяклифляр Февралын 17-дя Шяki Бялядиййясиндя шяhяriмизин tarixi hissяsinin qorunmasы ilя baьlы Азярбайъан Республикасынын Президенти Илщам Ялийевин Sяrяncamыndan irяli gяlяn vяzifяlяr mцzakirя olunub. Топлантыда бялядиййя сядринин биринъи мцавини Ещтибар Нурийевин Шякинин горуг щиссясинин ландшафтынын вя шящярин гядимлийинин горунуб сахланылмасына даир тяклифляри динлянилмишдир. Е.Нурийевин щямин тяклифляр барядя олан мярузясини олдуьу кими охуъуларымызын диггятиня чатдырырыг: “Шяki шяhяrinin qoruq hissяsinin landшaft xцsusiyyяtlяri haqqыnda danышarkяn onun яsas kцчя, xiyaban, park vя hяyяtyanы sahяlяrindя dominantlыq tяшkil edяn aьac, kol, dekorativ gцl-чiчяklя bitkilяri ilя yanaшы, diqqяti cяlb edяn heyvan, quш nюvlяrinin dя harmonik vяhdяti nяzяrdя tutulur. Hяr hansы bir шяhяr landшaftыnыn formalaшmasы onun inkiшaf tarixinя uyьun olaraq yaxшы vя yaxud pisя doьru dяyiшilir. Юz adlarы ilя mяшhur olan шяhяrlяr tяk memarlыq xцsusiyyяtlяrinя gюrя yox, hяm dя яrazinin iqlim, relyef, torpaq xцsusiyyяtlяri nяzяrя alыnmaqla xalqыn mяiшяtindя kюk salmыш landшaftыn zahiri komponentlяri - bitki vя heyvan nюvlяri ilя dя tяmsil olunurlar. Bu sяbяbdяn dя hяr hansы bir шяhяr landшaftыnыn яsasыnы tяшkil edяn sяciyyяvi aьac, kol, dekorativ gцl-чiчяk, heyvan, quш nюvlяri vя s. xцsusi юzцnяmяxsusluьu ilя hяmin yaшayыш mяskяnini simvolizя edir. Шяhяrlяrin landшaft gюrцnцшцndя ilk nяzяrя чarpan element iri prospektlяrin kяnarlarы boyunca salыnan aьaclardыr. Яgяr bu aьaclar, necя deyяrlяr "юz yerlяrinя dцшцblяrsя", onlarыn mюvsцmlяrdяn asыlы olmayaraq dekorativ gюzяlliyi ilя yanaшы, шяhяrin юzяl hяyatыna, sakinlяrin яhval-ruhiyyяsinя, hяyat tяrzinя, saьlamlыьыna mцsbяt tяsir edir, yaranmыш mikroiqlimin komfortluьu ilя dя юzцnц bцruzя verir. Юz dekorativliyi ilя gюz oxшayan hяr hansы bir aьac nюvц ilk nюvbяdя havanы oksigenlя daha чox tяmin etmяsi, zяrяrli qaz vя tozlarы udmasы, fitonsid xцsusiyyяtlяrinя gюrя mikroblara qarшы mцbarizя xassяsi, yerli quшlar vя faydalы hяшяratlar цчцn qida vя yaшayыш yeri kimi hяyat mцhiti yaratmasы ilя fяrqlяnя bilirsя o hяmin шяhяrin ayrыlmaz atributuna - simvoluna чev-

rilmяyi dя bacarыr.

Mяsяlяn, Azяrbaycanыn quru subtropik iqlimя vя dцzяnlik relyefя malik шяhяrlяrindя - Gюyчay, Aьdaш, Mingячevir vя Gяncя шяhяrlяrindя шяrq чinarlarы юzlяrinя daimi yer tuta bilmiшlяr. Шяrq чinarlarыnыn tяk-tяk nцsxяlяri mцlayim iqlimя malik olan Шяki шяhяrinin xцsusi binalarыnыn; xan sarayы, mяscidlяr, karvansaralar vя s.

seчmя yolu ilя uzun tarixi zaman яrzindя яkilmiш cokя aшaclarыna indi шяhяrimizin bir чox yerlяrindя rast gяlirik.

Cюkя aьaclarыnыn miqdarы tяxminяn 35-40%-dir. Шяki шяhяrinя qonшu olan Qax, Zaqatala, Oьuz, Qяbяlя rayonlarыnda cюkя aьaclarыnыn miqdarы daha da azdыr. Bu, Шяki шяhяri яrazisindяki torpaqlarыn тяbaшir yaшlы karbonat tяrkibli sцxurlar hesabыna yaranmasы ilя

Ещтибар Нурийев, Шяки Бялядиййяси сядринин биринъи мцавини malik lokal landшaft sahяlяri yaratmaqla bяrabяr onlarыn mцhafizя olunmasыnda da mцhцm яhяmiyyяt daшыyыrlar. Yuxarыda gюstяrilяn keyfiyyяtlяri daшыmayan dekorativ aьac nюvlяri nя qяdяr yaraшыqlы olsalar da belя yerli landшaft kompleksindя yad element kimi mцяyyяn mцddяtdяn sonra gюzdяn dцшяrяk sыradan чыxmasы qanunauyьun hal hesab edilir. Шяki шяhяrinin яsas prospektlяri, enli kцчяlяri, skver vя parklarы цчцn xцsusi olan landшaftyaradыcы aьac nюvц - cюkяdir. Sюvq-tяbii

baьlыdыr. Digяr qonшu rayonlarыn шяhяr landшaftlarыnыn torpaq nюvlяri daha чox Yura yaшlы gil vя qumdaшы sцxurlarыndan yarandыьыna gюrя cюkя aьaclarы o nюv шяhяr landшaftlarыnda ikinci dяrяcяli mюvqe tutur. Cюkя aьaclarыnыn цmumi цstцnlцyц ilя fяrqlяnяn Шяki шяhяr landшaftыnda yol kяnarlarыnda mцяyyяn qяdяr at шabalыdы, iynяyarpaqlыlardan чox da bюyцk чяtirя malik olmayan kцknar, kedr, шam, sяrv aьaclarы nюvlяrinin, park vя skverlяrdя isя qыzыlgцl kollarыnыn daha чox artыrыlmasы mяqsяdяuyьundur. Шяki

шяhяrinя gяlяn, xцsusilя turist marшrutlarыna daxil olan bцtцn шosse yollarыn kяnarlarыndakы boш sahяlяrin yeri zolaq шяklindя qыzыlgцl kollarы ilя doldurulmasы mяqsяduyьun olardы. Шяhяrimizя aid hяyяtyanы sahяlяrdя Шяki xan sarayыnda tяsvir olunduьu kimi nar aьaclarыnыn vя qыzыlgцllяrin artыrыlmasыna diqqяti artыrmaq pis olmazdы.

Cюkя aьacы яsasяn rцtubяtli, azkцlяkli яrazilяrdя bitir vя iriyarpaq, xыrdayarpaq, yumшaqyarpaq nюv fяrqlяri ilя yanaшы, hяm dя qыш vя yay fяsillяrinя gюrя uyьunlaшmalarы ilя fяrqlяnir.

Orta hesabla 300-400 il юmrц vardыr.

Bяzi nюvlяri (meшя vя baь шяraitindя) 1200 ilя qяdяr yaшayыr vя gюvdяsinin diametri 2-3 m-я чatыr. Cюkяnin mцxtяlif чiчяklяnmя dюvrlяrinя mяxsus fяrqli nюvlяrindяn istifadя etmяklя Шяkinin шяhяr landшaftыnda цmumi miqdarыnыn 80%-я чatdыrыlmasы vя aьaclarыn чiчяklяnmя mцddяtinin isя 40 gцnя qяdяr artыrыlmasы mцmkцndцr. Bu halda yerli quшlarыn sыьыnacaьыnыn yaxшыlaшmasы, onlarыn nюv tяrkiblяrinin yaxшыya dюьru dяyiшmяsi, bal arыlarыnыn bя digяr faydalы bюcяklяrin miqdarыnыn yetяrincя artaraq saьlamlaшdыrыcы bцtюv vя harmonik tяbii kompleksin yaradыlmasыna nail olmaq olar. Шяkinin elmi, intellektual vя mяdяni inkiшafы ilя yanaшы юzцnяmяxsus landшaftыnыn formalaшmasы цчцn чalышmaq isя hяr бир шяhяr sakininin vяtяndaшlыq borcu olmalыdыr.” Е.Нурийевин тяклифляри динлянилдикдян сонра гыса мцзакиряляр заманы чыхыш едян йыьынъаг иштиракчылары йекдилликля сясляндирилян тяклифлярин щягигятян шящяримизин Тарихи-мемарлыг горуьунун, тябиятинин, ландшафтынын гядимлийинин сахланылыб эяляъяк нясилляря ютцрцлмясиндя мцсбят ролу олаъаьыны гейд етмишляр. Иъласын сонунда Шяки Бялядиййясинин сядри Елшад Ибадов Гядим Шякимизин зянэин тарихи-мядяни ирсинин, шящярин Тарихи-мемарлыг горуьу яразисинин горунмасына эюстярдийи бюйцк диггят вя гайьыйа эюря топланты иштиракчылары адындан дювлят башчымыз ъянаб Илщам Ялийевя дярин миннятдарлыьыны билдирмишдир.

Sяnяtsevяrlяr "Иsmi Pцnhan" iшыьыnda Йусиф РЯЩИМОВ, “Мядяниййят галасы” гязетинин баш редактору Tяdbiri giriш sюzц ilя M.F.Axundzadя adыna Mяdяniyyяt Mяrkяzinin bяdii rяhbяri Rяшad Rцstяmov aчaraq tяdbir iшtirakчыlarыnы vя tяdbirin fяxri qonaqlarы olan AMEA Tarix Иnstitunun direktoru, millяt vяkili Yaqub Mahmudovu, Azяrbaycan Aшыqlar Birliyinin katibi, яmяkdar elm xadimi, professor Mяhяrrяm Qasыmlыnы, Bakы Шяhяr Prokurorluьunun яmяkdaшы Abdulla Yusiflini vя digяr qonaqlarы salamladыqdan sonra tяdbir iшtirakчыlarыnы Molla Cumanыn hяyat vя yaradыcыllыьыnы яks etdirяn video чarxa baxmaьa dяvяt etdi.

Videoчarxыn tяqdimatыndan sonra sюz AMEA-nыn mцxbir цzvц, millяt vяkili Yaqub Mahmudova verildi. Yaqub Mahmudov Molla Cumanыn hяyat vя yaradыcыlыьынын maraqlы mяqamlarыna toxundu. Qeyd etdi ki, 1854-cц ildя Шяkinin Aшaьы Layisqi kяndindя dцnyaya gюz aчan Molla Cuma hяr шeydяn яvvяl mяhяbbяt aшыьыdыr.

O, юzцnц яn mяшhur, cяfakeш, яzab-

M.F.Axundzadя adыna Mяdяniyyяt Mяrkяzindя Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin vя Шяki Шяhяr Mяdяniyyяt vя Turizm Шюbяsinin birgя tяшkilatчыlыьы ilя Azяrbaycan aшыq sяnяtinin gюrkяmli nцmayяndяlяrindяn biri olan aшыq Molla Cumanыn anadan olmasыnыn 160 illiyinя hяsr olunmuш yubiley tяdbiri keчirildi. keш aшiqlяrin cяrgяsindя gюrцrdц.

Bildirildi ki, sяnяtkarыn шeirlяrinin cцzi bir hissяsini 1930-cu ildя folklorшцnas Hцmmяt Яlizadя toplayaraq "Aшыqlar" kitabыnda чap etdirib. Sonralar bяstяkarlar Molla Cumanыn sюzlяrinя bu gцn dя dillяr яzbяri olan onlarla mahnыlar bяstяlяyiblяr.

Qeyd edildi ki, Molla Cuma Azяrbaycan Xalq Cцm-huriyyяtinin fяdailяrindяn biri olub, igid gяnclяrin milli orduya sяfяrbяr olunmasыnы tяшkil edib. Ermяni quldurlarыnыn fяallaшdыьы bir vaxtda Шяki royonunun Sяbяtli kяndindя mяskunlaшan vя yerli яhaliyя qarшы tяшkilatlanan ermяnilяrlя mцbarizяyя qalxыb. Sonra bir qrup vяtяnpяrvяr gяnclя bяrabяr Gяncя шяhяrinя gedяrяk, orada Fяtяli Xan Xoyski vя Nuru paшa ilя gюrцшцb. Шяki bюlgяsindя vяziyyяtin onlarыn nяzarяti altыnda olduьunu qeyd edяrяk, hal-hazыrda onlara kюmяyя gяldiklяrini bildirib. Tцrk sяrkяrdяsi Nuru Paшa Шяkililяrin bu cяsarяtinя heyran qalыb. (Hяmin gяnclяrdяn ibarяt kюnцllц silahlы dяstяnin tяrkibindя Y.Mahmudovun atasыnыn da oldugu qeyd edildi.)

1920-ci ildя XЫ Qыzыl Ordu Azяrbaycanы iшьal edяndя Molla Cuma hяbs olunur. Ondan kim-

liyini soruшanda, o aшыq olduьunu bildirir. Ruslar onu azad etsяlяr dя, sonradan ermяnilяr tяrяfindяn mяqsяdli шяkildя qяtlя yetirilir.

Y.Mahmudov aшыьыn xatirяsinin яbяdilяшdirilmяsi цчцn onun qяtlя yetirildiyi yerdя bцstцnцn qoyulmasы vя ev muzeyinin yaradыlmasы tяklifini sяslяndirdi.

Sonra sюz professor Mяhяrrяm Qasыmlыya verildi. О, bu gцn Шяkidя gюrkяmli sяnяtkarыn Вяtяnindя vя onun yubleyindя iшtirakыndan xцsusi bir qцrur hissi duyduьunu bildirяrяk qeyd etdi ki, Molla Cumanыn yaradыcыllыьы чox unikaldыr. O hяm aшiq шeiri yaradыcыllыьыna sahibdir, hяm dя яruz vяzninindя, klassik цslubda bяnzяrsiz nцmunяlяr yaradыb. Molla Cumanыn yaradыcыlыьыnы vя irsini baшqa gюrkяmli aшыq-шairlяrdяn fяrqlяndirяn cяhяtlяrdяn biri budur ki, onun bцtцn kцlliyйatы юz dяst-xяtti ilя yazыlыb, ayrы-ayrы dяftяrlяrdя qorunub saxlanыb. Onun яlyazmalarы Яlyazmalar Fondunda qorunur. Onun qяdяr mцxtяlif janrlarda yazan ikinci bir шair aшыьыmыz yoxdur. O, olduqca mцkяmmяl tяhsil alыb, яrяbi, farsы bilib. Molla Cuma haqqыnda danышanda ilk yadыmыza "Иsmi Pцnhan" gяlir. Molla Cuma tarixi шяxsiyyяtdir, юzц dя

yaxыn tarixdя yaшayыb yaradыb. Иsmi Pцnhan kim olub? Onu bilmirik, heч юzц dя bunu aчыqlamayыb. Яgяr Иsmi Pцnhan kimliyi aчыqlansaydы, maraqlы olmazdы vя bu bir sirr olaraq qalыr... Molla Cuma чoxlu dюшяmя, яvvяl-axыr, cыьalar, tяsniflяr, dodaqdяymяzlяr, dildюnmяzlяr yaradыb. O, hяm dя yeganя aшыqdыr ki, юz kюnlц ilя deyiшib, hяtta bu mюvzuda dastan da yaradыb.

Qeyd olundu ki, Molla Cuma adi bir шяxsiyyяt deyildi, o, mцstяllik ideyasыna baьlы olan, яsil vяtяnpяrvяr vя mцbariz aшыq-шair idi. O, 1920-ci ildя ermяni-bolшevik terrorunun qurbanы olaraq, istiqlaliyyяt uьrunda шяhud olub, daшnak-rus birlяшmяsinin gцllяsinя tuш gяlib.

Daha sonra sюz ADPU Шяki filialыnыn baш mцяllimi, AMEAnыn Шяki Regional Elmi Mяrkяzinin "Folklorшцnaslыq vя el sяnяtlяri" шюbяsinin mцdiri, filologiya цzrя fяlsяfя doktoru Kamil Adышirinova verildi. K.Adышirinov чox maraqlы fikirlяri vя faktlarы qeyd edяrяk mяlumat verdi ki, Molla Cumanыn hяyatы, yaradыcыlыьы vя poetik alяmi hяlя dя sirri aчыlmamыш bir dцnyadыr. Шairin яdяbi irsi tяkrar-tяkrar юyrяnilmяli vя xцsusi incяliklя

araшdыrыlmalыdыr.

K.Adышirinov чыxышы davam etdirmяk цчцn tяdbirin fяxri qonaьы, Bakы Шяhяr Prokurorluьunun яmяkdaшы, яdяbiyyat vя poeziyasevяr bir insan olan vя bu sahяnin tяdqiqatчыlarыna yцksяk sяviyyяdя dяstяk gюstяrяrяk tяmяnnasыz yardыmlar edяn, Molla Cumanыn hяmyerlisi olan Abdulla Yusiflini sяhnяyя dяvяt etdi.

A.Yusifli cыxыш edяrяk Molla Cuma vя Шяki ilя baьlы яn xoш tяяssцratlarыnы tяdbir iшtirakчыlarы ilя bюlцшdцrdц.

Tяdbirdя M.F.Axundzadя adыna Mяdяniyyяt Mяrkяzinin metodisti Nazilя Qaffarovanыn ifasыnda "Getmя" qяzяli, шяhяr 10 saylы orta mяktяbin яdяbiyyat mцяllimяsi Шяfяq Xяlilovanыn ifasыnda "Gedirяm" шeiri, Turan qяsяbя Uшaq Musiqi Mяktяbinin direktoru Eldar Rяcяbovun rяhbяrlik etdiyi "Turan" instrumental ansamblыnыn ifasыnda isя Molla Cumanыn sюzlяrinя bяstяlяnmiш шяn mahnыlar sяslяndirildi.

Tяdbirin sonunda sюz Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяti baшчыsыnыn mцavini Zяrinя xanыm Cavadovaya verildi. Zяrinя Cavadova xalqыmыzыn Molla Cumanыn яvяzi olmayan, bяnzяrsiz sяnяtinя verdiyi qiymяti yцksяk dяyяrlяndirяrяk, bцtцn tяdbir iшtirakчыlarыna, eyni zamanda dяvяt olunmuш fяxri qonaqlara dяrin tяшяkkцrцnц bildirmяklя onlara gяlяcяk iшlяrindя uьurlar arzuladы.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.8

№ 2 (136), Феврал 2016

Ekoloji tarazlыьыn pozulmasы bюyцk tяhlцkяlяr tюrяdir Bяxtiyar ЯЗИЗОВ, AMEA Milli Aerokosmik Agentliyinin Ekologiya Иnstitutunun шюbя mцdiri, texnika elmlяri doktoru, Niftalы ИСМАЙЫЛОВ, АМЕА МАА ЕИ-нин aparыcы elmi iшчisi, ъoьrafiya цzrя fяlsяfя doktoru

9 9

ии лл д дя я

н ня я

д дя яй й ии ш ш ии б б? ? .. ..

“ЙЕНИ НЯФЯС” гязетинин щяля 2007-ъи ил 01-14 сентйабр тарихли сайынын “ЕЛМ” бюлмясиндя АМЕА Милли Аерокосмик Аэентлийинин Еколоэийа Институнун шюбя мцдири, техника елмляри доктору Бяхтийар Язизовла щямин институтун апарыъы елми ишчиси, ъоьрафийа цзря фялсяфя доктору Нифталы Исмайыловун доьма Шякимизин тябиятиня щяср етдикляри “Еколожи таразлыьын позулмасы бюйцк фясадлар тюрядир” сярлювщяли мягаляляри дяръ олунмушду. Цстцндян 9 ил кечмясиня бахмайараг, йазыда щаггында бящс едилян мясялянин бу эцн дя актуал олдуьуну вя Шякилиляри даим дцшцндцрдцйцнц нязяря алараг биз дя щямин мягаляни дяръ етмяк гярарына эялдик. Цмид едирик ки, мягалядя ады чякилян вя индийядяк Шяки, еляъя дя Азярбайъан елминя бюйцк тощфяляр вермиш, реэионумузун тябияти, еколоэийасы вя биткиляр аляминдя баш верян дяйишикликляр вя проблемлярин щялли иля мяшэул олан АМЕА Шяки Реэионал Елми Мяркязинин ямякдашлары сюзцэедян проблемин щялли истигамятиндя эюрцлян ишляр вя бу эцн вязиййятин неъя олдуьу барядя гязетимизин эялян сайында дяръ етмяк цчцн мялумат верярляр.

М.НЯБИБЯЙОВ

Tяbiяt dя insan kimidir, gяrяk daim qayьы gюstяrяsяn Azяrbaycanыn qяdim mяdяniyyяt mяrkяzlяrindяn biri olan Шяki шяhяri fцsцnkar tяbiяtя malik bir bюlgяdя yerlяшir. Ulu yaradan bu yerlяrdяn heч nяyi яsirgяmяyib.

Bюyцk fransыz yazычыsы Aleksandr Dцmadan (Ata) baшlayaraq Шяkidя olmuш bir чox gюrkяmli шяxsiyyяtlяr bu ecazkar шяhяrя mяftun olduqlarыnы bildirmяklя yanaшы, dцnyada onun analoqunun olmamasы haqqыnda da fikirlяr sюylяmiшlяr.

A.Dцma 147 il bundan яvvяl Шяkidя olarkяn demiшdir: "... Nuxa (Шяki o vaxt belя adlanыrdы) olduqca cazibяdar, adamы heyran qoyan bir шяhяrdir. Daha doьrusu, bura bцtюvlцkdя istirahяt yeridir. Aprel ayыndan baшlayaraq ta oktyabra kimi burada 12 mindяn 60 minя qяdяr adam yaшayыr".

Ondan ayrыlanda isя demiшdir: "Bazarы vя шяhяri xeyli gяzdik. Elя bil цrяyimizя dammышdы ki, daha Nuxadan gюzяl bir yer gюrя bilmяyяcяyik".

Son illяr obyektiv vя яsasяn subyektiv sяbяblяrdяn bu bюlgяdя ekoloji tarazlыьыn ciddi surяtdя pozulmasы hallarы mцшahidя edilmяkdяdir. Bu ekoloji pozulmanыn яsas sяbяblяrindяn biri Шяkinin яtrafыnda olan meшяlяrin tяdricяn mяhv olmasыdыr. Bu prosesdя son illяrdя яtraf mцhitdя baш verяn qlobal dяyiшmяlяrin, xцsusilя, qlobal istilяшmя, atмosferin ozon qatыnda baш verяn dяyiшikliklяr, Gцnяш aktivliyinin tяsiri, kosmik mяnшяli amillяr... olsa da, яsas tяsir antopogen mяnшяli amillяrdir. Bu sяpkili amillяrin iчяrisindя meшяlяrin qыrыlmasы яsas yerlяrdяn birini tutur. Иyun ayыnыn ikinci yarыsыnda institutumuzun bir qrup яmяkdaшыnыn Шяkiяtrafы meшяlяrindя apardыqlarы elmi-tяdqiqat iшlяrinin vя mцшahidяlяrinin nяticяlяri gюstяrdi ki, vяziyyяt acыnacaqlы hяddя gяlib чatmышdыr. Tяkcя onu demяk kifayяtdir ki, 2000-ci illя mцqayisяdя meшяlяrin seyrяklяшmя яmsalы 2, bяzi yerlяrdя (xцsusilя nяqliyyat vastяlяrinin hяrяkяti mцmkцn olan sahяlяrdя) 3-4 dяfя artmышdыr.

Bir sыra yaшayыш mяntяqяlяrinin, xцsusilя Aшaьы Шabalыd, Baш Шabalыd, Baш Gюynцk vя sair kяndlяrin яtrafыndakы meшяlяr demяk olar ki, koлluqlara чevrilmiшdir. Vяziyyяt o hяddя gяlib чatmышdыr ki, artыq qыrыlmыш meшяlяrin iчяri-

sindяki talalarda sahяsi hektarlarla юlчцlяn яkin vя baь sahяlяri salыnmышdыr. Qыrыlmыш meшя яrazilяrindяn belя isтиfadяni tяqdirяlayiq hal da hesab etmяk olar. Чцnki bu "qoruqlarыn" sahiblяri orada qalmыш tяk-tяk meшя aьaclarыna qulluq etmяklя vя boш sahяlяrdя mцxtяlif meyvя aьaclarы яkmяklя яrazinin tam чыlpaqlaшmasыnыn qarшыsыnы alыrlar. Meшяlяrin belя intensiv surяtdя qыrыlmasыnыn bir sяbяbi dя Ekologiya vя Tяbii Sяrvяtlяr Nazirliyinin yerli tяшkilatlarыnda olsa da, яsas sяbяb

sыnыn nяzяri vя tяcrцbi mяsяlяlяrin hяllindя yaxшы nяticяlяrя nail olunmuшdur. Elmi-tяdqiqat mяqsяdilя istifadя olunan cihaz vя avadanlыqlarыn fiziki vя mяnяvi cяhяtdяn kюhnяlmяsinя baxmayaraq, alыnan nяticяlяr olduqca яhяmiyyяtlidir. Bizim fikrimizcя, bu elmi mяrkяzя dюvlяt sяviyyяsindя diqqяt artыrыlmalыdыr. Иlk nюvbяdя bюlgяdя tяcili ehtiyac duyulan elmi-tяdqiqat iшlяrini aparmaq цчцn, burada Milli Elmlяr Akademiyasыnыn Radiasiya Tяdqiqatlarы, Milli Aerokosmik Agentliyinin

olanlarыn hesabыna юdяmяk yaxшы olar. Чцnki Bakыdan 370 kilometr yol gedib-qayыdыb Шяkidя yaшayыb bu iшlяri aparmaq daha чятин olar. O ki, qaldы bu iшlяrin maliyyя vяsaitlяrinin tapыlmasыna, onu da adlarы чяkilяn hяr bir elmi-tяdqiqat institutu юzцnцn 7-10 nяfяr шtatыnы bu mяrkяzя vermяklя vя xaricdяn alыnan qrantlar hesabыna yerinя yetirmяk olar.

Meшяlяrin qыrыlmasы nяticяsindя bu яrazidя ciddi problemlяr yaranmaьa baшlamышdыr. Яrazinin чoxsaylы problemlяrindяn Kiш vя Шin

yerli inzibati orqanlar tяrяfindяn prosesin qarшыsыnыn alыnmasы цчцn qanunda nяzяrdя tutulan tяdbirlяrin hяyata keчirilmяmяsidir.

Apardыьыmыz mцшahidяlяr zamanы bюlgяdя meшяlяrin qorunmasыnыn mцmkцnlцyцnя яyani bir misal kimi Milli Elmlяr Akademiyasыnыn (MEA) Шяki рegional mяrkяzinin ixtiyarыnda olan 75 hektarlыq meшя sahяsini gюstяrя bilяrik. Qeyriixtiyari olaraq belя bir sual yaranыr ki, nя цчцn professor Z.Яlizadя kiчik bir kollektivlя bu qяdяr meшя sahяsini qoruya bilir, bilavasitя юzlяrinin vяzifя borclarы olan tяшkilatlar yox?..

Yeri gяlmiшkяn, bu elmi mяrkяz haqqыnda bir neчя kяlmя demяk yerinя dцшяrdi.

Mяrkяz kiчik bir kollektivlя region цчцn bюyцk iqtisadi яhяmiyyяt kяsb edяn problemlяrin hяlli ilя mяшьuldur. Mяsяlяn, mяrkяzin Biofizika laboratoriyasыnda (rяhbяri f.-r. цzrя. PhD, dos., Y.H.Шцkцrlцdцr) tяbii rяnglяrin alыnma-

Ekologiya, Nяbatat, Zologiya, Coьrafiya, Arxeоlogiya vя Etnoqrafiya, Torpaqшunaslыq vя Aqrokimya, Memarlыq vя иncяsяnяt, Яlyazmalar иnsitutlarыnыn, Akade-miyanыn Botanika baьыnыn vя Яsaslы Kitabxanasыnыn шюbя vя labaratoriyasыnы yaratmaq lazыmdыr.

Bundan яlavя mяrkяzin tabeliyinя verilmяklя, respublikada fяaliyyяt gюstяrяn, Milli Elmlяr Akademyasыnыn tabeliyindя olmayan ipяkчilik, Meшя Tяsяrrцfatы vя Aqromeшяmeliorasiya, Яkinчilik, Yemчilik, Чяmяnчilik vя Otlaqlar, Balыqчыlыq, Цzцmчцlцk vя Subtropik bitkilяr elmi-tяdqiqat institutlarыnыn filial vя labоratoriyalarыnы yaratmaq mяqsяdяuyьundur.

Elmi dяrяcяli, yцksяk ixtisaslы kadrlara olan tяlabatы, ilk nюvbяdя яslяn bu bюlgяdяn olub, elmi-tяdqiqat vя tяdris institutlarыnda чalышan, doьma bюlgяsinя qayыdыb iшlяmяk arzusunda

чaylarыnda daшqыnlarыn intensivliyinin kяskin artmasы vя region цzrя radiasiya fonunun yцksяlmяsi problemlяri xцsusi yer tutur. Bu problemlяri Шяkinin hяyяcan siqnallarы da adlandыrmaq olar.

Mяlum olduьu kimi, hяr bir aьac яtraf mцhitin temperaturundan, yaьыntыlarыn miqdarыndan, aьacыn чяtirinин diametrindяn asыlы olaraq 3-5 ton suyu юzцndя saxlayыr. Aьac kяsilяndяn sonra bu su kцtlяsi qraвitasiya qцvvяlяri tяsirindяn чaylarыn mяnbяyinя чevrilir.

Yaьыntыlar zamanы daшqыnlar цчцn яsas sяbяblяrdяn biri olur.

Elmi mяrkяzdяn aldыьыmыz mяlumata gюrя region цчцn radiasiya fonuнуn sяviyyяsi 10-12 mkr/saat-dan aшaьы dцшmцr. Bяzi hallarda bu эюстяриъи 20-22 mkr/saata чatыr.

Elmi mяrkяzdя чalышan alimlяrin mцlahizяlяrinя яsasяn, bunun яsas sяbяbi sцxurlarыn yuyulmasы nяticяsindя tяbii radiaktiv izotoplarыn (xц( 42 19 К)

( 22 susяn kalium-42 , natrium11 На) 208 22 vя qurьuшun-208 ( 82 Пб) sяthя чыxmasыdыr.

Bu mцlahizяlяrin yoxlanыlmasы цчцn ciddi tяdqiqatlar hяyata keчirilmяlidir. Bяzi mцtяxяssislяr bu Qяbяlя radilokasiya stansiyasыnыn (РЛС) fяaliyyяti ilя яlaqяlяndirirlяr.

Bu tяsir ancaq dolayыsы yolla mцmkцndцr. Чцnki шцalanmasы mikrometrik dalьa diapazonda olduьu halda, radilokasiya stansiyasыnыn iшчi diapazonu sanтimetrik diapazonda yerlяшir. Bunlarы eyni cihazla юlчmяk mцmkцn deyil. Dolayыsы tяsiri mцяyyяnlяшdirmяk цчцn isя geniш miqyaslы tяdqiqatlar hяyata keчirilmяlidir.

Gяlяcяkdя gюstяrilяn яrazidя ekoloji nюqteyinяzяrdяn dюnmяz proseslяrin baш vermяmяsi цчцn dюvlяt sяviyyяsindя aшaьыdakы tяdbirlяr hяyata keчirilmяlidir: 1. Яhalinin yanacaьa olan ehtiyacыnы tяmin etmяklя, regionda meшяlяrin qыrыlmasыnыn qarшыsы alыnmalыdыr.

2. Kiш vя Шin чaylarыnыn mяcralarыnыn dяyiшmяmяsi цчцn (Шin чayыnыn mяcrasыnыn eni Aшaьы Шabalыd kяndi yaxыnlыьыnda son 10 ildя iki dяfяdяn чox geniшlяnяrяk 5 kilometri keчmiшdir) xцsusi hidrotexniki tяdbirlяr hяyata keчirilmяli, yuyulmaya hяsas olan sцxurlar qoruyucu bяndlяr vasitяsilя mцhaфizя edilmяlidir.

3. Radiasiya fonunun yцksяlmяsinin sяbяblяri tam aydыnlaшdыrmaq цчцn Шяki Рegional Еlmи Мяrkяzi nяzdindя xцsusi laboratoriya tяшkil edilib, lazыmi texniki avadanlыqla tяmin olunmalыdыr. Labоratoriya Qяbяlя RLS-nin rayon яrazisindя шualanma gцcцnц vя ionlaшdыrma xцsusiyyяtini qiymяtlяndirmяk цчцn mцasir texniki avadanlыqla tяmin olunmalыqыr. Fonu orta fon sяviyyяsindяn fяrqlяnяn lokal mяrkяzlяr mцяyyяnlяшdirmяli, onlarыn tяsirini zяiflяtmяk цчцn tяdbirlяr planы iшlяnib hazыrlanmalыdыr.

4. Яhalinin ekoloji savadыnыn yцksяlmяsi цчцn tяdris ocaqlarыnda ekoloji tяdrisin sяviyyяsi yцksяldilmяli, яyani vasitяlяrdяn istifadя faizi artыrыlmalы, regional miqyasda kцtlяvi informasiya vasitяlяri ilя яhalini regionun ekoloji durumu barяdя mяlumatlandыrmaq lazыmdыr.

“YЕНИ НЯФЯС”, 01-14 sentyabr 2007-ci il, ("EЛМ" bюlmяsi), Тяsisчi: A.Иbrahimov, baш redaktor: M.Mяsimoьlu

№ 2 (136), Феврал 2016

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.9

Arif RЯHИMZADЯ: "Яhalinin ictimai fяallыьыnыn artdыьы gцn Mяnzil Иstismarы Sahяlяrinя ehtiyac qalmayacaq" МЦСАЩИБЯ yцkцnцn dцшdцyцnц etiraf et-

Сющбятляшди: mяliyik. Yяni ictimai fяal seчicinin, fяal da bяlяdiyyяsi olur. Вцгар Яfsuslar olsun ki, ictimai fяalТОФИГЛИ, “Бялядиййя щяйаты” гязетинин баш редактору

Mцsahibim Milli Mяclisin Regional Mяsяlяlяr Komitяsinin sяdri Arif Rяhimzadяdir. Юncя qeyd edim ki, mцsahibimlя bir saata yaxыn davam edяn sюhbяtdя bяlяdiyyяlяrin qarшыlaшdыьы problemlяri яtraflы mцzakirя etdik. Dяqiqliyi, sяmimiyyяti vя gцlяrцzlцyц ilя seчilяn mцsahibim bяlяdiyyяlяrin gяlяcяyinin perspektivli olacaьыna tam яmindir, ancaq bir шяrtlя ki,..

Mцsahibяdя mяhz hяmin шяrt haqqыnda чox danышыlacaq...

Belяliklя, цrяyimdяn чox suallar keчsя dя sюhbяti millяt vяkilinin bяlяdiyyяlяrin 2015-ci il цzrя fяaliyyяtinя verяcяyi qiymяtlя baшlayыram: -Hazыrda bяlяdiyyяlяrin cari ildяki fяaliyyяtinя yekun vurmaq hяlя tezdir. Bu gцn ictimaiyyяtя bяlяdiyyяlяrlя baьlы mцxtяlif fikirlяr sяslяnsя dя, hesab edirяm ki, bяlяdiyyяlяr yarandыьы gцndяn inkiшafdadыr vя юtяn dюvrdя idarяetmя sistemindя юzцnяmяxsus yer tuta biliblяr.

Yadыnыzdadыrsa, cяnab prezidentin bяlяdiyyяlяrin fяaliyyяtiylя baьlы may ayыnda ciddi bir tяnqidi olmuшdu. Bu яsaslы vя mяntiqя sюykяnяn bir tяnqidi idi. Ancaq cяmiyyяtdя чoxlarы elя baшa dцшцr ki, cяnab prezidentin tяnqidi tяk bяlяdiyyяlяrя aiddir. Sюzsцz ki, bu iradda bяlяdiyyяlяrin bюyцk payы var.

Tяnqiddяn bir pay da bяlяdiyyяlяrin fяaliyyяtinя ciddi tяsir edяn icra orqanlarыnыn цzяrinя dцшцr. Odur ki, bu tяnqiddяn bяlяdiyyяlяrlя yanaшы icra orqanlarы da nяticя чыxarmalы vя qanunla nяzяrdя tutulan mяsяlяlяrin icrasыna яmяl etmяlidirlяr.

- Bu gцn etiraf edilmяlidir ki, yerlяrdя icra hakimiyyяti orqanlarы bяlяdiyyяlяrin fяaliyyяtinя юz tяmsilчilяri, yяni yerli icra nцmayяndяliklяri vasitяsiylя tяsir edirlяr. Bяlkя bu paralelliyi aradan qaldыrmaьыn vaxtыdыr?

- Bu paralellik mцvяqqяtidir. Bir qяdяr keчmiшя qayыtsaq, gюrяrik ki, юlkяmizdя yerli юzцnцidarяetmя sistemi hяlя Чar Rusiyasыnыn vaxtыnda olubdur. Ancaq indiki formada nя o dюvrdя, nя dя sovetlяr dюnяmindя olmayыbdыr.

Etiraf edяk ki, mцяyyяn mяnada tяcrцbяsizlik var.

Amma burada seчicilяrin dя цzяrinя mцяyyяn mяsuliyyяt

liq bizim vяtяndaшlarda zяifdir, bяzi yerlяrdя isя yox sяviyyяsindяdir.

Sovet dюvrц cяmiyyяtdя sanki bir passivlik yaradыb.

Bяzi insanlar elя tяsяvvцr edir ki, xыrda bir problemi dя dюvlяt hяll etmяlidir. Tяsяvvцr edin ki, yeni tikilяn чoxmяnzilli binalarda yaшayan sakinlяr dцшцnцrlяr ki, binayla baьlы bцtцn mяsяlяlяrin hяlli dюvlяtin цzяrinя dцшцr vя onun orqanlarыnыn borcudur ki, onu tez hяll etsin.

Lakin bu belя deyil axы...

Binanыn tikintisi baшa чatdыqda hяmin binada mюvcud olan yaшayыш vя qeyri-ya-

- Belя bir qanuna ehtiyac gюrmцrяm. Чцnki bяlяdiyyяlяrin sяlahiyyяtlяri tam bяllidir. Qanunlarda vя normativ xarakterli sяnяdlяrdя bu mяsяlяlяr mцkяmmяl qaydada юz яksini tapыb. Mяqsяd qanunlarыn verdiyi imkandan yararlanaraq yerli юzцnцidarя orqanlarыnыn qarшыlaшdыьы problemlяrin hяllinя nail olmaqdыr.

- Bu gцn bяlяdiyyяlяrin maliyyя durumunu qяnaяtbяxш hesab etmяk olmaz. 2014-cц ildя onlarыn illik bцdcя gяlirlяri 50 milyon manatы keчmяyib. Bяlkя bяlяdiyйяlяrя яlavя sяlahiyyяt vя ya yeni maliyyя imkanlarы verilsin. Bu barяdя nя deyя bilяrsiniz?

aparmalы idilяr. Иndi cяnab prezidentin tяшяbцsц ilя qяbul olunan bu Qanunla mяsяlя sadяlяшdirlib vя шяffaflыq tяmin edilib. Иnanыram ki, bu sahяdя mюvcud olan mцяyyяn чяtinliklяr tezliklя юz hяllini tapacaq.

Yerli яhяmiyyяtli tikinti materiallarы цzrя mяdяn vergisinin yыьыmы da lazimi sяviyyяdя deyil. 2014-cц ildя юlkя цzrя cяmi 615 min manat toplanыlыb.

Bяlяdiyyя mцlkiyyяtindя olan mцяssisяlяrin mяnfяяt vergisi cяmi 400 manat tяшkil edib.

Bяlяdiyyяlяrin яrazilяrindя mehmanxana vя sanatoriya-kurort vя turizm xidmяtlяri gюstяrяn шяxslяrdяn toplanan юdяniш юtяn il 508 min manat olub. Necя ola bilяr ki, юl-

Bяlяdiyyяlяrin mцlkiyyяtindя olan torpaqlarыn юz qяrarы ilя mюvsцmц icarяyя verя bilmяsi ilя baьlы bяzi maneяlяrя baxmayaraq, bu dяyiшikliyя nail olmalыyыq.

Mяsяlяn, mяnim deputat seчildiyim Neftшala rayonunun яrazisindя Шamaxыdan olan tяsяrrцfatчы, яgяr dюrd ay яrzindя bostan яkmяk istяyirsя, gяrяk bir il sяnяdlяшdirmя iшlяrini hяyata keчirsin. Nяticяdя nя bostan яkilir, nя dя bяlяdiyyя bцdcяsinя vяsait daxil olur. Biz bu mяslяyя yenя qayыdacaьыq vя цmid edirяm ki, bu dяyiшkiliyя nail olunacaqdыr. Иkinci mяqam, kяnd yerlяrindя nяьdsiz юdяniшlя baьlы ciddi problem var. Bir чox halda sakinlяr yerli vergilяri юdяmяkdяn boyun qaчыrыrlar. Bunun hяlli цчцn kяnd sakini kredit gюtцrmяk istяdikdя, ona dюvlяt tяrяfindяn hяr hansы maliyyя yardыmы verildiyi halda vя ya digяr hallarda bir шяrt kimi bяlяdiyyяdяn borcunun olmamasы haqqыnda arayышыn alыnmasыnы tяlяb kimi qoymaq daha dцzgцn addыm olardы.

- Bяlяdiyyяlяrin юtяn seчkilяr яrяfяsindя birlяшdirmя prosesi hяyata keчirildi.

Birlяшdirmя sayяsindя bяlяdiyyяlяrin sayы 2757-dяn bu gцn 1607-dяk endirilib. Sizin fikrinizcя bu proses davam etdirilmяlidirmi?

Arif Rяhimzadя, Milli Mяclisin Regional Mяsяlяlяr Komitяsinin sяdri шayыш sahяlяri sakinlяrin mцlkiyyяti olur. Lakin sakinlяr юz цzяrlяrinя dцшяn iшdяn boyun qaчыrыrlar. Belя olan halda binanы tikяn sahibkar mцlkiyyяtчilяrin hцquqlarыnы mяnimsяyяrяk tяkbaшыna vя ona sяrf edяn qaydada binanыn istismarы ilя яlaqяdar bцtцn mяsяlяlяri юz цzяrinя gюtцrцr.

Bu vя buna oxшar mяsяlяlяri яhali юz цzяrinя gюtцrmяli vя hяllinя nail olmalыdыr. Иctimai tяшkilat yarada vя ya hansыsa юzяl strukturla mцqavilя baьlayaraq problemlяrini hяll etmяlidir. Dюvlяtin цzяrinя яlavя yцk qoymamalыdыr. Яhalinin юzцnцn ictimai fяallыьы artdыьы gцn nя mяnzil istismarы sahяlяrinя, nя dя paralel sturkturlara ehtiyac qalacaq vя icra orqanlarыnыn цzяrinя dцшяn яsas vяzifя qanunlarыn icrasыna nяzarяt etmяk olacaqdыr.

- Belя olan halda iki sturktur arasыnda sяlahiyyяt bюlgцsцnц юzцndя ehtiva edяn qanunun qяbuluna ehtiyac varmы?

- Razыyam ki, bяlяdiyyяlяrin maliyyя imkanlarы zяifdir. Шяhяr bяlяdiyyяlяrini чыxsaq, kяnd bяlяdiyyяlяrinin qazancы qяnaяtbяxш sяviyyяdя deyildir. Ancaq etiraf etmяliyik ki, bяlяdiyyяlяrin istifadя etmяdiklяri bюyцk maliyyя ehtiyatlarы mюvcuddur vя onlardan sяmяrяli istifadяyя bюyцk ehtiyac var.

Sadя bir misal чяkim.

2014-cц ildя fiziki шяxslяrdяn toplanan яmlak vergisinin hяcmi 4.536 min manat olub. Bu gцn Azяrbaycanda 1.9 milyon ev tяsяrrцfatы var. Bu rяqяmlяrdяn aydыn olur ki, bяlяdiyyяlяr bir evdяn (mяnzildяn) cяmi 2.4 manat vergi toplayыb.

Halbuki, bu rяqяmi azы 4-5 dяfя artыrmaq olar. Яgяr яvvяllяr bu verginin yыьыlmasыnda mяlum чяtinliklяr vardыsa, bu gцn onun yыьыmыna "Azяrbaycan Respublikasыnыn Vergi Mяcяllяsindя dяyiшikliklяr edilmяsi barяdя" Azяrbaycan Respublikasыnыn 20 iyun 2014-cц ildя qяbul edilmiш Qanunu яlveriшli шяrait yaradыbdыr. Яvvяllяr bяlяdiyyяlяr юz vяsaiti ilя qiymяtlяndirmя

kяdя bu qяdяr mehmanxana vя sanatoriya-kurort mцяssisяlяri fяaliyyяt gюstяrdiyi halda, bu qяdяr az юdяniш yыьыlsыn.

Belя baшa dцшmяk olar ki, obyekt sahiblяri yerli юdяniшlяri юdяmяkdяn yayыnыrlar. Prosesi tяnzimlяmяk mяqsяdiylя ciddi addыmlarыn atыlmasыna ehtiyac var. Ya hяr hansы sanksiya formasыnda vя ya vergi hesabatlarыnы verяrkяn onlardan шяrt kimi bu юdяniшin bяlяdiyyяlяrя verilmяsi dя tяlяb edilmяlidir.

Dцшцnцrяm ki, bяlяdiyyяlяrя verilяn maliyyя istiqamяtlяrindяn onlar yetяrincя istifadя etmяlidirlяr.

- Bяs komitя sяdri olaraq bяlяdiyyяlяrin maliyyя durumuna kюmяk etmяk mяqsяdilя hansы tяklif verяrdiniz?

- Deyim ki, biz nюvbяti beш ildя bu sahяyя dair qanunvericliyin daha da tяkmillяшdirilmяsi ilя baьlы fяaliyyяtimizlя bяlяdiyyяlяrя tutarlы kюmяk etmяliyik.

- Bu gцn bяlяdiyyяlяrin яksяriyyяtindя яhalinin sayы 1000-3000 nяfяr arasы dяyiшir. Bu gцn bu optimal rяqяmdir. Яhalisinin sayы az olan kяndlяrin isя digяrlяrindяn uzaqlыьы da nяzяrя alыnmalыdыr.

Hяm dя bu tяшяbbцs яhali tяrяfindяn qaldыrlыmalы vя qanunauyьun hяyata keчirilmяlidir. Hяr halda son sюz yenя dя яhаlinindir.

- Юlkяmizdя xeyli mцddяtdir bюyцkшяhяr bяlяdiyyяlяrinin yaradыlmasы haqqыnda fikirlяr dolaшыr. Bu gцn Bakыda, Gяncяdя vя Sumqayыt kimi iri шяhяrlяrdя bюyцkшяhяr bяlяdiyyяsinin yaradыlmasыnыn vaxtы чatmayыbmы?

- Deyim ki, cяmiyyяt юzц o prosesя hazыr olmalыdыr.

Seчicilяr, bяlяdiyyяlяr vя mяmur kontingenti dя bu prosesi "hяzm" edя bilmяlidir. Hяlяlik bяlяdiyyяlяrdя чevik vя stabil icra aparatы yoxdur. Oturuшmuш, yцksяk ixtisaslы, sяriшtяli bяlяdiyyя qulluqчusu korpusu tam formalaшmayыb. Odur ki, bяlяdiyyяlяrя яlavя sяlahiyyяtlяrin verilmяsi hяlя tezdir...

Komitя sяdri ilя sюhbяtimiz maraqlы alыnmышdы.

Mяn dя Arif mцяllim kimi, яminяm ki, yaxыn illяrdя Azяrbaycanda bяlяdiyyяlяr яhalinin problemini daha чevik vя sяriшtяli шяkildя hяll edя bilяn шяffaf quruma чevrilяcяkdir.

Belediyye.info

сящ.10

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

Иш varsa, qiymяt dя var

№ 2 (136), Феврал 2016

"... Qeyri-neft sektоru Azяrbaycanыn gяlяcяyidir, Azяrbaycan iqtisadiyyatыnыn hяrtяrяfli inkiшafы цчцn baшlыca шяrtdir." Иlham Яliyev Azяrbaycan Respublikasыnыn Prezidenti

Шahid MЯММЯДКЯРИМОВ, Шяki Шяhяr Veteranlar Tяшkilatыnыn sяdr mцavini 26 dekabr 2015-ci il.

Unudulmaz gцn idi. Шяki Шяhяr Turizim Шюbяsinin Mяdяniyyяt Mяrkяzindя bюyцk canlanma vardы. Шяhяr иcra щakimmiyyяtinin, Rolis, Prоkуrorluq, Шяkidяки hяrbi hissяlяrin, elяcя dя, Respublika Veteranlar Tяшkilatыnыn vя Тящсил Шюbяsinin nцmayяndяlяri, Bюyцk Vяtяn Mцharibяsi veteranlarы, ziyalыlar vя gяnclяr bu gцn buraya toplaшmышdыlar.

Azяrbaycan хalqы qяdimdяn юz чюrяyini tоrpaqdan чыхarыb, halal zяhmяti hяmiшя baшucalыьы, цzцаьlыьы kimi qяbul edib.

Sцfrяlяrя bоlluq, bяrяkяt bяхш edяn яkinчi peшяsi юlkяmizdя шюhrяtin, яn yцksяk fюvqцnя yцksяlib. Bu peшяnin, bu minnяtdar яmяyin nяticяsi daim insanlarы aclыq fяlakяtindяn хilas etmiш, оnlara ikinci hяyat verяrяk yaшatmышdыr.

Дилшад ИЛЙАСОВА, Шяки шящяр Статистика Идарясинин апарыъы мяслящятчиси mцяyyяn olunmuш mцddяtdя vя aqrotexniki qaydalar яsasыnda aparmыш, taxыl sahяlяrindяn yцksяk mяhsul яldя olunmuшdur.

2015-cц ildя ildя 62,7 min hektar sahяdяn 187,4 min ton dяnli vя dяnlipaxlalы toplanmышdыr ki, bunun da 117,7 min tonunu qiymяtli яrzaq bitkisi olan buьda, 68,4 min tonunu arpa, 0,7 min tonunu vяlяmir, qalan 0,6 min tonunu isя paxlalыlar tяшkil edir Taxыl istehsalы яvvяlki illя mцqayisяdя 2,5 dяfя, yяni 112 min ton artmышdыr. Hяr hektardan orta hesabla 30 sentner mяhsul gюtцrцlmцш, mяhsuldarlыq яvvяlki illя mцqayisяdя 18 sentner artmышdыr.

Taxыlчыlыqdan baшqa

Шяki rayonunda bitkiчilik mяhsullarыnыn inkiшaf tempi Mяdяniyyяt mяrkяzinin zalыnda iynя atsan yerя dцшmяzdi. Hamыnыn цzцndяki gцlцшdяn qцrur hissi duyulуrdu. Ишtirakчыlarыn buna haqlarы vardы. Xalq юz igid oьlu, Fransa Milli Mцqavimяt Hяrakatыnыn iшtirakчыsы, Fransanыn Milli Qяhramanы Яhmяdiйyя Cяbrayыlovun anadan olmasыnыn 95-ci ildюnцmцnц tяntяnяli сурятдя qeyд edirdi.

Tяdbirdя чыxыш edяnlяr Яhmяdiyyя Cяbrayыlovun vя онун oьlu Milli Qяhraman Mikayыl Cяbrayыlovun igidliklяrindяn sюz aчdыlar vя gюrцш iшtirakчыlarыna ermяni tяcavцzцnцn davam etdiyi bir zamanda belя tяdbirlяrin xalqыmыza xцsusilя gяnclяrя qяlяbяyя inam vя dцшmяnя nifrяt ruhu aшыladыьыnы bildirdilяr. Tяdbirdя Mяdяniyyяt Mяrkяzinin ansaмблы vя sоlistlяri dя чыxыш

edirdilяr. Иfa edilяn qяhramanlыq mahnыlarы tяdbir iшtirakчыlarыnda xoш ovqat yaratmышdы.

Qeyd etmяk lazыmdыr ki, tяdbirdяn яvvяl Яhmяdiyyя vя Mikayыl Cяbrayыlovlarыn mяzarlarы ziyarяt edilmiш, ruhlarыna dualar юxunmuшdur. Bir qrub tяdbir iшtirakчысы qяhramanыn ev muzeyindяki ekisponatlarla da tanыш olmuшдуlar.

Tяdbir Шяki Шяhяr Veteranlar Tяшkilatыnыn tяшяbbцsц ilя tяшkil edilmiшdir. Цmumiyyяtlя, Шяki Veteranlar Tяшkilatыnыn fяaliyyяti mцasir tяlяblяr яsasыnda, yцksяlяn xяtlя irяlilяyir.

Tяшkilatыn юzцnяmяxsus iш metodu Respublika Veteranlar Tяшkilatы tяrяfindяn yoxlanыlmыш, gцnцn tяlяblяri sяviyyяsindя olduьu tяsdiq edilmiш vя Шяki tяшkilatыnыn iш metodunun Resпublika Veteranlar Tяшkilatlarы tяrяfindяn юyrяnilmяsi цчцn xцsusi kitabчa dяrc edilmiшdir.

Kitabчada Шяki Veteranlar Tяшkilatыnыn iш цslubundan, hяyata keчirdiklяri tяdbirlяrdяn vя яn цmdяsi, Шяki Иcra Hakimiyyяtiнин бaшчыsы Elxan Usubovun veteranlara xцsusi qayьы ilя yanaшmasыndan яtraflы bяhs edilir.

Kitabчada мillяt вяkili, cяnab Cavanшir Feyziyevin dя veteranlarla gюrцшц vя qayьыsы haqqыnda яtraflы mяlumat verilir.

Kitabчadakы mяlumatlarla tanыш olan Шяki veteranlarы иcra щakimiyyяtinin baшчыsы cяnab Elxan Usubova vя baшqa rяhbяr iшчilяrя, elяcя dя, Respublika Veteranlar Tяшkilatыnыn sяdri general, cяnab Dadaш Rzayevя, minnяtdarlыqla tяшяkkцr edirlяr.

Azяrbaycan Respublikasы Prezidenti 2015-ci il Azяrbaycan Respublikasыnda "Kяnd tяsяrrцfatы ili" elan etmiшdir. Bu onu gюstяrir ki, Azяrbaycan Respublikasыnыn Prezidenti Azяrbaycanыn kяnd tяsяrrцfatы sahяsinя diqqяtini daha da artыrmыш vя bu sahяnin dinamik inkiшafы цчцn zяmin yaratmышdыr. Шяki rayonu яsasяn kяnd tяsяrrцfatы rayonudur.

Rayonunun kяnd яhalisi яsasяn bitkiчilik vя heyvandarlыqla mяшьul olur. Bitkiчiliyin яsasыnы isя taxыlчыlыq tяшkil edir. Rеspublikа Hюkumяtinin еtdiyi gцzяшtlяr hяm dя yеrli rяhbяr оrqаnlаrыn iшя ciddi yаnашmаsы, kяnd яmяkчilяrinя gюstяrilяn mцntяzяm qаyьыnыn nяticяsidir ki, son illяrdяki cox чяtin iqlim шяraitindя dя taxыlчыlarыmыz yцksяk nяaliyyяtlяr qazanmышlar. Belя ki, ютян ил Шяkinin fermer vя torpaq sahibkarlarы becяrmя iшlяrini

Шяki rayonunda яkinчiliyin digяr sahяlяri dя inkiшaf etmiшdir. 2015-ci ildя rayonda 1147 hektar sahяdя dяn цчцn qarьыdalы, 729 hektar sahяdя kartof, 915 hektar sahяdя tяrяvяz, 242 hektar sahяdя bostan mяhsullarы яkilmiш, 6,1 min ton qarьыdalы, 10,5 min ton kartof, 22,0 min ton tяrяvяz, 4,1 min ton bostan mяhsullarы yыьыlmышdыr. Яldя olunmuш bu naиliyyяtlяrdяn ruhlanan kяnd яmяkчilяri 2016-ъы ilin mяhsulu цчцn dя яlveriшli zяmin yaratmышlar.

Hazыrda Шяki rayonunun tяsяrrцatlarыnda бу ilin mяhsulu цчцn 69560 hektar sahяdя шum qaldыrыlmыш, 67373 hektar sahяdя taxыl sяpilmiшdir. Яvvяlki ilя nisbяtяn taxыl sяpini 8,9 faiz artmышdыr.

Biz яminik ki fяdakar kяnd zяhmяtkeшlяri torpaьa mюhkяm baьlanaraq юz яmяklяri ilя daha bюyцk nailiyyяtlяrя imza atacaqlar.

№ 2 (136), Феврал 2016

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.11

Azяrbaycan elminin carчыsы Сcience.gov.az Azяrbaycanыn ilk veb-saytы - www.science.az 20 illik yubileyini tяntяnяli шяkildя qeyd etdi. xalqыnыn milli oyanышыnda яvяzsiz rol oynayan yazar vя mцtяfяkkirlяrimiz, dюvrцn bюyцk ziyalыlarы юz fikir vя dцшцncяlяrini xalqa mяtbuat vasitяsilя юtцrmяyя baшladыlar.

1990-cы illяrdя Azяrbaycanda Иnternet-medianыn ilk nцmunяlяri meydana gяlирди baшladы. Иlk mяtbu orqanыmыz olan "Яkinчi"nin nяшrindяn dцz 120 il, dцnyada ilk Nяrgiz QЯHRAMANOVA, veb-saytыn yaranmasыndan AMEA Rяyasяt Heyяti aparatыnыn isя 5 il sonra юlkяmizdя ilk Иътимаиййятля ялагяляр вя елмин veb-sayt - science. gov.az популйарлашдырылмаы идярясинин fяaliyyяtя baшladы. AMEA ИnElektron informasiya шюbяsinin formasiya Texnologiyalarы Иnstitutunun alim vя mцtяxяssisrяis mцavini

hitindя baш verяn hadisяlяri operativ яldя edяrяk cяmiyyяti mяlumatlandыrыrlar. Sayt Azяrbaycanda dюvlяt tяrяfindяn elmdя aparыlan islahatlarы, elmin inkiшafы sahяsindя яldя edilmiш nailiyyяtlяri obyektiv шяkildя iшыqlandыran vя tяbliь edяn, akademiyanыn hяyatыnda baш verяn яlamяtdar hadisяlяri, tarixi gюrцшlяri яks etdirяn vя zяngin bazaya malik olan dяyяrli vя etibarlы informasiya mяnbяyidir.

Science.az hяm dя elmi informasiya-sorьu sistemidir. Saytыn informasiya tя-minatыnыn tяrkib hissяlяrinя AMEA

yaradыlmasыdыr. Azяrbaycanda ilk elmi Иnternet-televiziya olan "ElmTV" Иnternet televiziyasы AMEA-nыn Rяyasяt Heyяti, elmi mцяssisя vя tяшkilatlarы, o cцmlяdяn gюrkяmli alimlяrin fяaliyyяtlяri haqqыnda videoreportaj vя videoчarxlar hazыrlayыr.

Science.az saytыnыn яmяkdaшlarы tяkcя praktiki fяaliyyяtlя mяшьul olmurlar. Belя ki, saytыn bir qrup яmяkdaшы elmi araшdыrmalarla mяшьul olaraq dissertasiya mцdafiя etmiшlяr. Hazыrda saytыn gяnc яmяkdaшlarы Иnternet medianыn analitikasы, sosial-medianыn analizi

Azяrbaycan mяtbuatы zяngin яnяnяlяrя malikdir. 140 illik bir dюvrц яhatя edяn jurnalistikamыz "Яkinчi" qяzetinin nяшri ilя fяaliyyяtя baшlamышdыr. Юlkяmizdя mюvcud olan istяnilяn bir mяtbuat orqanыndan vя ya Иnternet-media nцmunяsindяn danышarkяn milli mяtbuatыmыzыn yaranmasыndan sюz aчmamaq qяbahяt olar. Чцnki mяhz Hяsяn bяy Zяrdabinin 1875-ci ildя nяшrinя baшladыьы "Яkinчi" sonradan neчя-neчя taleyцklц qяzet nцmunяlяrinin yaranmasыna, Azяrbaycan mяtbuatыnыn юzцnцtяsdiqinя vя mцxtяlif jurnalistika mяktяblяrinin yaranmasыna yol aчdы.

Mяhz "Яkinчi"nin nяшri ilя XЫX яsrin ortalarыnda Azяrbaycan

rяhbяrliyi, AMEA-nыn hяqiqi vя mцxbir цzvlяri, AMEA-nыn bюlmяlяri, elmi mцяssisя vя tяшkilatlarы, AMEA-da чalышan elmlяr vя fяlsяfя doktorlarы haqqыnda 3 dildя (Azяrbaycan, rus, ingilis) zяruri mяlumatlar daxildir.

Saytыn statistik mяlumatlarыna nяzяr yetirdikdя mяlum olur ki, burada 2004-2015-ci illяr яrzindя AMEA tяrяfindяn hяyata keчirilяn tяdbirlяrя dair 60 mindяn чox foto, audio vя videomateriallar toplanmышdыr.

Cari ildя saytыn texnoloji platformasы yenilяnmiш, AMEA-nыn korporativ цslubu vя yeni strukturu nяzяrя alыnmышdыr. Digяr yeniliklяrdяn biri dя saytda videoqalereya vя ElmTv Иnternet televiziyasыnыn

vя s. istiqamяtlяrdя tяdqiqatlar aparыrlar. Шцbhяsiz ki, bu gцn Azяrbaycanda Иnternet-medianыn inkiшafыnda science.az veb-saytыnыn danыlmaz xidmяtlяri vardыr. Azяrbaycanыn informasiya mяkanыnda xцsusi yer tutan bu media orqanы cяmiyyяtin elmi informasiyaya olan tяlяbatыnыn юdяnilmяsindя mцhцm rol oynayыr. Яminliklя demяk olar ki, Azяrbaycan elminin carшыsы olan science.az veb-saytы 20 illik fяaliyyяti dюvrцndя юlkяnin elmi-ictimai hяyatыnыn bцtцn sahяlяrinя nцfuz edяrяk oxucularыnыn rяьbяtini qazanmaьa nail olub. Ютян ilin dekabr ayыnda science.az veb-saytыnыn 20

lяri tяrяfindяn yaradыlmыш sayt 140 illik tarixi olan Azяrbaycan mяtbuatыnыn, mediasыnыn inkiшaf mяrhяlяsindя yeni sяhifя aчdы.

Yarandыьы ilk gцndяn Azяrbaycanыn Иnternet-media mяkanыnda юzцnяmяxsus yer tutan portal, юlkяnin elmi-ictimai hяyatыnыn dяqiq vя dolьun iшыqlandыrыlmasыnda mцhцm xidmяtlяr gюstяrib. 20 ildir ki, юlkяdя, o cцmlяdяn AMEA-da fяaliyyяt gюstяrяn alim vя mцtяxяssislяrin elmi nailiyyяtlяri mяhz bu sayt vasitяsilя юlkя vя dцnya ictimaiyyяtinя юtцrцlцr.

Portalыn uьurlu vя sяmяrяli fяaliyyяtindя tяbii ki, onun яmяkdaшlarыnыn rolu яvяzsizdir.

Onlar AMEA vя bцtюvlцkdя respublikanыn elmi-ictimai mц-

illik yubileyi AMEA Иnformasiya Texnologiyalarы Иnstitutunun tяшkilatчыlыьы ilя tяntяnяli шяkildя qeyd edildi. Dюvlяt rяsmilяri, tanыnmыш alimlяr, Иnternet-media цzrя mцtяxяssislяr, o cцmlяdяn KИV nцmayяndяlяrinin iшtirak etdiyi tяdbirdя сайтыn Azяrbaycan Иnternet-media mяkanыnda yeri vя rolu, veb saytыn meydana gяlmяsi, inkiшaf mяrhяlяlяri vя perspektivlяri ilя baьlы mяruzяlяr dinlяnildi.

Tяdbir чяrчivяsindя, hяmчinin AMEA-nыn "ElmTV" Иnternet-televiziyasыnыn Еlmtv.az saytыnыn tяqdimatы oldu.

Sonda isя science.az portalыnda sяmяrяli fяaliyyяtinя gюrя fяrqlяnяn яmяkdaшlar "AMEA-nыn Fяxri Diplomu" ilя tяltif olundular, xatirя hяdiyyяlяri ilя mцkafatlandыrыldыlar. Яminliklя demяk olar ki, science.az-ыn юlkя mяtbuatыnda xцsusi rolunun qiymяtlяndirilmяsi baxыmыndan mцhцm яhяmiyyяt kяsb edяn bu addыm hяm dя saytыn istismarыnda mцhцm rol oynayan veb-mцxbir, fotomцxbir, proqramчы vя digяr яmяkdaшlarыn gяrgin яmяyinin mяntiqi nяticяsidir.

Шяkidя Gяnclяr gцnц mцnasibяtilя тянтяняли tяdbir keчirilди Февралын 2-дя Gяnclяr Gцnц mцnasibяtilя “Чяляби Хан” ресторанында Шяki шяhяr Gяnclяr vя Иdman Иdarяsi ilя YAP Шяki Tяшkilatы Gяnclяr Birliyinin birgя tяшkil etdiyi tяdbirdя gяnclяrlя yanaшы, шяhяr ictimaiyyяtinin nцmayяndяlяri, Шяkidя yerlяшяn hяrbi hissяlяrin яsgяr vя zabitlяri, media nцmayяndяlяri iшtirak ediрдиляр.

Tяdbirdя чыxыш edяn Шяki шяhяr Gяnclяr vя Иdman idarяsinin rяisi Vцqar Иskяndяrov юlkяdя hяyata keчirilяn gяnclяr siyasяtindяn, юlkя Пre-

zidenti cяnab Иlham Яliyevin gяnclяrя gюstяrdiyi qayьыdan, gяnclяrin respublikamыzыn ictimai-siyasi hяyatыnda iшtirakыndan, юtяn il Шяki gяnclяrinin qazandыqlarы uьurlardan bяhs edib, onlarыn qarшыsыnda duran vяzifяlяrя toxunду.

Tяdbirdя digяr чыxыш edяnlяr gяnclяriмизи Gяnclяr Gцnц mцnasibяtilя tяbrik edib, onlara uьurlar arzulaдылар.

Tяdbirdя bir neчя nominasiya цzrя qaliblяrin adы aчыqlanды. "Иlin gяnci", "Иlin tяlяbя, gяnclяr tяшkilatы", "Иlin qeyri hюkцmяt gяnclяr tяшkilatы", "Иlin gяnc mцяlli-

mi" nominasiyalarы цzrя qaliblяr mцkafatlandыrыlды. Eyni zamanda, bilik yarышmalarыnda vя olimpiadalarda yцksяk nяticяlяr qazanmыш gяnclяr vя шяhяrimizdя gяnclяr vя idman sahяsindя keчirilяn tяdbirlяri geniш iшыqlandыran media nцmayяndяlяri mцkafatlar alдылар. О ъцмлядян “Шяки Бялядиййяси”нин баш редактору Мурад Нябибяйов рящбярлик етдийи гязетдя эянъляр сийасяти сащясини хцсуси ишыгландырдыьына эюря, Шяki шяhяr Gяnclяr vя Иdman Иdarяsiнин Диплому иля тялтиф едилди.

Tяdbir ali vя orta ixti-

Vцqar Иskяndяrov,

Шяki шяhяr Gяnclяr vя Иdman idarяsinin rяisi sas tяhsili mцsяssisяlяrinin tяlяbяlяrinin hazыrladыьы sяhnяciklяr, yerli incяsяnяt nцmayяndяlяrinin чыxышы иля давам етди.

сящ.12

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 2 (136), Феврал 2016

"Юlmяyя mцtlяq Azяrbaycana Cavanшir Quliyev: "Mяn heч vaxt dцшцncя tяrzimi, dцnyagюrцшцmц, mюvqeyimi, dostlarыmы, telefon nюmrяlяrimi dяyiшmirяm."

Bu gцn Azяrbaycandan kяnarda yaшayыb-yaradan onlarla tanыnmыш elm, mяdяniyyяt, incяsяnяt xadimlяrimiz var.

Onlardan biri дя 2005-ci ildяn bяri Шimali Kipr Tцrk Cцmhuriyyяtindя yaшayan, hazыrda Yaxыn Doьu Universitetinin professoru, бу йахынларда 65 иллик йубилейини тябрик етдийимиз щямйерлимиз, tanыnmыш bяstяkar Cavanшir Quliyevdir. Онун Modern.az saytыna вердийи мцсащибянин охуъуларымыз цчцн мараглы олаъаьына яминик.

baycan mюvzusu buradakы yerli mяtbuatda yalnыz fors-major durumlarda iшыqlandыrыlыr. Mяsяlяn, Bakыda bir uca bina yandы, yanьыnda filan qяdяr adam юldц, Bakыda bir universitetя silahlы basqыn oldu, filan qяdяr adam юldц, Qarabaьda dюyцшlяr baш verdi, hяr iki tяrяf itki verdi, Azяrbaycanыn pul vahidinin mяzяnnяsi dцшdц, Bakыda filan nцmayiшi polis, gцc istifadя edяrяk, daьыtdы vя digяr bu tipli xяbяrlяr...

Yaшadыьыm юlkяdя, yяni, Шimali Kipr Tцrk Cцmhuriyyяtindя Azяrbaycan dedikdя, tяbii, insanlar юncя nefti xatыrlayыrlar, sonra mцtlяq bizi sev-

Bakыdakы hяyat tяrzim bu qяdяr iri hяcmli яsяrlяri qыsa mцddяtdя, yяni 9 ilя bяstяlяmяyя imkan vermяzdi. Яsяrlяrin yazыlma tarixinя diqqяt yetirdikdя, yяqin sizin iчinizdя belя bir sual da doьa bilяr: - Bяs neчя illяr bundan юncя yazыlan bu яsяrlяri niyя bizim tamaшaчыlar bu gцnя qяdяr gюrmяdilяr, eшitmяdilяr, dinlяmяdilяr? - Mяncя bu sualы Sizlяr musiqi tяbliьatыnы aparan idarяlяrя vermяlisiniz. Чцnki bu sizin haqqыnыzdыr vя vяzifяnizdir. Yяni, Azяrbaycan Bяstяkarlar Иttifaqыnыn 40 illik цzvц olan, vaxtilя Иttifaqыn Иdarя Heyяtindя tяmsil olunan, seksiya

ki, buranыn musiqi mцhitinя daxil olmaq mяnim planlarыma uyьun deyildi. Mяn yaradыcыlыq planlarыmы hяyata keчirmяk цчцn mцnasib bir yer axtarыrdыm, onu da burda tapdыm. Иndiki kommunikasiya dюvrцndя insanыn durduьu coьrafi nюqtяnin heч bir юnяmi qalmayыb, hяqiqi vя ciddi yaradыcыlыq цчцn coьrafiyanыn heч bir яhяmiyyяti yoxdur. Oxucular sяnяt tarixindяn bilirlяr ki, bir чox sяnяt adamы yaradыcыlыq цчцn sakit bir yerя чяkilяrdi, tяnhalaшardы. Bu, baшdakы daьыnыq fikirlяri toplamaьa, lazыmsыz шeylяrlя яllяшmяmяyя imkan verirdi. Mяndя dя elя oldu.

Сющбятляшди: Aьa AKИFOЬLU - Cavanшir mцяllim, artыq 11 ildir ki, hяyat vя yaradыcыlыьыnыzы юlkяdяn kяnarda davam etdirisiniz. Bяlkя bir daha Azяrbaycanы tяrk etmяyinizin sяbяblяrinя qayыdaq...

- Bu addыmы atmaьыmda bir neчя sяbяb toplanыb яsas sяbяbi tяшkil etdi. Kiprdяn gяlяn cazibяdar tяklif, Bakыdakы gяrgin hяyat tяrzim ucbatыndan yaradыcыlыьыmыn zяrяr чяkmяsi, gюrцшяndя "dostum" deyяrяk xitab edяn insanlarыn mяnя qarшы qяrяzli mюvqeyi, cяmiyyяtin musiqi zюvqцnцn dяyiшmяsi vя bir neчя baшqa sяbяb.. Amma, aчыьы, mяnim Azяrbaycandan getmяyim uzunmцddяtli ezamiyyяtя oxшayыr. Mяn qышda bir ay yarыm, yayda isя цч ay yarыm Bakыda oluram. Шimali Kiprdя universitet mцяllimi olduьum цчцn qышda da, yayda da tяtillяr olur, mяn dя Вяtяnя, Bakыya gedibgяlirяm.. Bundan яlavя, bir bяstяkar olaraq Bakыda hяrdяn bir iшlяrim dя olur. Yяni filmlяrя, tamaшalara musiqi bяstяlяyirяm, mцьяnnilяrlя ara-sыra mahnыlar iшlяyirяm. Baxыn, sizя mцsahibя belя, verirяm. Bu gюrцntц Azяrbaycandan kючmцш adamыn gюrцntцsцnя heч bяnzяyirmi? Bяnzяmir, mяncя...

- Hяr halda bu illяr яrzindя Azяrbaycandakы vяziyyяti, proseslяri izlяyirsiniz. Kяnardan Azяrbaycan necя gюrцnцr? Yaшadыьыnыz юlkяdя Azяrbaycanыn adы gяlяndя insanlar юncя nя dцшцnцrlяr?

- Kяnardan baxanda Azяrbaycan heч gюrцnmцr dя, bizilяrinя nяdяnsя, elя gяlir ki, bцtцn dцnya elя bizi mцzakirя edir, bizlя maraqlanыr. Bakыlыlar demiшkяn "яlя dюgцl". Azяr-

Мили.аз diklяrini deyirlяr. Bizя bir cяm olaraq hюrmяt etdiklяrini vя dяrdlяrimizя шяrik olduqlarыnы bildirirlяr.

- Sizin kimi yaradыcы insan цчцn hazыrki Шimali Kipr mцhiti daha yaxшыdыr, yoxsa Azяrbaycan?

- Azяrbaycandan getdikdяn sonra yaradыcыlыьыmda яsaslы canlanma oldu. Vяtяndя vaxtsыzlыq vя яsяb sistemimin daim "zяdяli" vяziyyяtdя olmasы sяbяbindяn heч cцr yaza bilmяdiyim, xalqыmыzыn yaranыш tarixini яks etdirяn 3 pяrdяli "OЬUZNAMЯ" tarixi baletini 1 ilin iчindя, yяni 2006-cы ildя yazыb bitirdim. Sonra ara vermяdяn, 2007-ci ildя "DASTAN" adlanan vя Цzeyir bяyin (Цzeyir Hacыbяyli) xatirяsinя hяsr etdiyim 4-cц SИMFONИYA-nы yazdыm. 2010-cu ildя isя ardыndan istedadlы шair Alla Axundovanыn librettosu яsasыnda iki hissяli "TUFAN vя yaxud NUHUN GЯMИSИ" baletini yazdыm. Populyar tцrk yazычыsы Tuncer Cцcenoьlunun librettosu яsasыnda isя 2015-ci ildя "KЫZЫLЫRMAK", bir sыra kamera яsяrlяrini, mahnыlarы yazdыm.

Bяli, 9 ilя цч balet yazdыm.

rяhbяri olmuш, dюvlяtin fяxri adlarыnы daшыyan bir bяstяkarыn bu qяdяr яsяrlяri nяdяn illяrlя iшыq цzц gюrmцr? Nяzяrinizя чatdыrыm ki, dяfяlяrlя mяtbuatda, telekanallarda, qяzetlяrdя, internet resurslarыnda bu яsяrlяrin mюvcudluьu barяdя informasiya vermiшяm, arxivimdя isbatы da var, yяni, "xяbяrimiz yoxdur" deyя bilmяzlяr.

Bir musiqi tяbliьatчыsы olaraq, daim araшdыrmalar aparmaq onlarыn vяzifя borcudur. Harda, kim tяrяfindяn nяlяr bяstяlяndiyini, tцrklяr demiшkяn, anыnda юyrяnmяlidirlяr. Hя, bir dя, soruшa bilяrsiniz ki, bяs niyя siz юzцnцz mцraciяt etmяdiniz? Bir dяfя etdim, heч bir шey чыxmadы, daha mцraciяt etmirяm, anladыm ki, sяbяbini цzцmя deyя bilmirlяr, amma istяmirlяr. Heч яsяrlяri dinlяmяk belя istяmяdilяr.

Bяlkя keyfiyyяtsiz musiqilяrdir? Demяk istяyirяm ki, ifa etmяmяlяrinin sяbяbi musiqinin keyfiyyяtindяn qaynaqlanmыr.

O ki, qaldы mяnim dцшdцyцm mцhitя, burda musiqi hяyatы чox zяif vя bяsitdir, demяk olar ki, yoxdur. Bir dя

Шimali Kipr sяnяt baxыmыndan чox sakit, hцzurlu, lakin yaradыcыlыq цчцn чox rahat bir yerdir.

Mяn dostlarыma zarafatyanа deyirяm ki, Kipr elя bir yerdir ki, orda heч vaxt heч nя baш vermir, necя deyяrlяr, Allahыn unutduьu bir yerdir. Bu baxыmdan Шimali Kipr Tцrk Cцmщuriyyяtindя yaradыcыlыq цчцn ideal шяrait var. Nяticя isя budur. Mяnim цчцn яn sяmяrяlisi burda, Шimali Kiprdя yazыb, Bakыda vя digяr bюyцk musiqi cяmiyyяtlяrindя яsяrlяrimi sяslяndirmяkdir. Birincisi hяyata keчdi, ikincisi isя qismяn, yяni Иstanbulda, Ankarada, Antalyada, Adanada, Konyada, Яskiшяhяrdя, Avropada, Kanadada, ABШ-da sяslяnir, Azяrbaycanda isя yox. Яsяrlяrimin isя hamыsыnы eyni dяrя-cяdя sevirяm, юvladlarыnыn яyri burunlusunu da, karыnы da ko-runu da valideynlяr eyni dяrя-cяdя sevяr.

- Azяrbaycanda olmadыьыnыz mцddяt яrzindя burada qoyub getdiklяrinizdяn daha чox nя dяyiшib?

Yяni nяlяr indi gюrmяk istяdiyiniz kimi deyil?

- Яn чox dяyiшяn Azяrbaycan cяmiyyяtidir. Tяяssцf ki, yaxшы tяrяfя dяyiшmяyib.

Musiqi zюvqц bяrbad haldadыr.

O vяziyyяtя gяlib чatыb ki, bu cяmiyyяt artыq юz klassik musiqimizi belя, dinlяmяk iqtidarыnda deyil, nяinki dцnya klassikasыnы. Qara Qarayev, Fikrяt Яmirov, Mцslцm Maqomayev, Cюvdяt Hacыyev, Soltan Hacыbяyov vя digяr klassiklяrimiz dinlяnilmir, tяbliь olunmur. Azяrbaycan Dюvlяt Radiosundan baшqa hansы radio kanalы bu bяstяkarlarыn ciddi klassikasыnы tяbliь edir?

Axы insanlar son zaman vaxtlarыnыn kifayяt qяdяr bюyцk hissяsini avtomobillяrin iчindя radio dinlяmяklя keчirirlяr. Bu isя zюvqlяri formalaшdыrmaq цчцn чox gюzяl bir imkandыr.

Tяbliьat isя nя edir? Ruhsuz, bayaьы, primitiv musiqilяri sяslяndirir vя belяcя insanlarы zюvqsцzlяшdirir. Nяticяdя, bir zamanlar Qara Qarayevin, Fikrяt Яmirovun, Bethovenin, Чaykovskinin, Prokofyevin vя digяr dahilяrin musiqilяri ilя "yatыb-qalxan" cяmiyyяt bu gцn "цч badam, bir qoz" tяrzindя qoшulmuш (bяstяlяnmiш deyя bilmяrяm) mяnasыz mяzmunlu "ibtidai-icma" musiqilяrini vя heч bir sяnяt dяyяri olmayan meyxananы (yazыq Fцzuli!), dilimizi korlayan replяri dinlяyir.

Mяnim arzumsa baшqa idi....

Mцstяqilliyin verdiyi imkanlardan istifadя edяrяk, dцnya mяdяniyyяtinin яn keyfiyyяtli nцmunяlяri яsasыnda doьma mяdяniyyяtin daha da sцrяtli inkiшafыnы tяmin etmяk, Sovet qandallarыndan qurtularaq dцnya musiqisi adlanan bюyцk axыna qoшulmaq, ona qovuшmaq, onun bir parчasы olmaq mяnim arzularыm idi...

- Cavanшir mцяllim, Azяrbaycanыn indiki incяsяnяt, mяdяniyyяt vя шou alяmini necя qiymяtlяndirirsiniz? Yяni, yeni yaranan mahnыlarыn, bяstяlяrin sяviyyяsi sizi bir bяstяkar kimi qane edirmi?

- Яslindя, bu sualы mяn sizя vermяk istяyяrdim, чцnki mahnыlar sizlяr цчцn yaranыr, qiymяtini dя sizlяr, yяni, siz dinlяyicilяr vermяlisiniz.

Mяnim mюvqeyim tяrяfli ola bilяr, kimяsя qeyri-obyektiv, qяrяzli gюrцnя bilяr. Amma, madam ki, soruшursunuz, deyim. Mяncя, yeni yaranan mahnыlar, яsasяn indiki Azяrbaycan cяmiyyяtinя bяnzяyir.

Boz rяngdя, istedadsыz, cяsarяtsiz, цslubsuz, tapыntыsыz, yolunu sapmыш, gяlяcяyini gюrmяyяn, dцnya sяnяtindя baш verяnlяrdяn bixяbяr, amma юzцndяn vя "yaratdыqlarыndan" xeyli razы! "Dяdя Qorqud"dakы Tяpяgюzцn mцtяmadi yemяk istяdiyi kimi, mцkafatlar, evlяr, ordenlяr, fяxri adlar vя digяr imtiyazlar istяyяn, tяlяb edяn indiki "sяnяt" vя "sяnяtkarlar".... Mяn bugцnkц Azяrbaycan incяsяnяtini vя mяdяniyyяtini belя gюrцrяm vя qiymяtlяndirirяm. (Арды 13-ъц сящифядя)

№ 2 (136), Феврал 2016

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.13

gяlяcяm, mяzarыmы belя, hazыrlatmышam" " Mяn yaradыcыlыq planlarыmы hяyata keчirmяk цчцn mцnasib bir yer axtarыrdыm, onu da burda tapdыm. " (Яввяли 12-ъи сящифядя) - Шimali Kiprdя olduьunuz bu illяr яrzindя Azяrbaycandan hansыsa mцьяnnilяrlя яmяkdaшlыьыnыz davam edir? Yяni bяstя цчцn sizя mцraciяt edяnlяr olubmu?

- Tяbii ki, bu illяr яrzindя Azяrbaycandakы bяzi mцьяnnilяrlя mцяyyяn яlaqяlяrim oldu. Aygцn Kazыmova цчцn "Gцlя-gцlя" adlanan bir mahnы yazdыm. Aygцn onu Yaшыl Teatrdakы konsertindя oxudu. Иlahя Fяda, Fяdayя Laчыn vя bir neчя gяnc mцьяnni ilя dя mцяyyяn musiqi яmяkdaшlыьыmыz oldu. Mяndяn yeni mahnы istяyяn baшqa mцьяnnilяr dя oldu, amma onlara anlatdыm ki, hal-hazыrda vaxtыmыn bюyцk hissяsini iri hяcmlы яsяrlяr цzяrindяki iшя sяrf edirяm.

"Dяdя Qorqud" baletlяrini yazmaьa hazыrlaшыram, юzцmц ona "kюklяmiшяm", baletlяri bitirяndяn sonra, tяbii ki, яmяkdaшlыq edяrik.

- Siz dillяr яzbяri olan "Яsgяr marшы" mahnыsыnыn bяstяkarыsыnыz. Sizcя bu gцn yaranan hяrbi vяtяnpяrvяrlik bяstяlяrinin sяviyyяsi hansы durumdadыr?

- Sюzцn dцzц, bu gцn yaranan vяtяnpяrvяrlik яsяrlяrinin hamыsыnы dinlяmяk imkanыm olmadы, amma qulaьыma dяyяnlяr mяni "dяbяrtmяdi", hяyяcanlandыrmadы, heyrяtlяndirmяdi. Peшя baxыmыndan bяzilяri normal sяviyyяdя olmasы-

Ясэярлик илляри

na baxmayaraq, iчlяrindяki ruh zяifdir. Axы vяtяnpяrvяrlik hissi sevgi kimidir, sцni olmur, yalanчы olmur, ya hяqiqi olur, ya da ki heч olmur. Onu zorla yaratmaq olmaz, necя deyяrlяr, onu dцkandan ala bilmяzsяn. Яslindя, vяtяnpяrvяrlik яsяri hяr bir yaradыcы цчцn vяtяn sevgisinin bir testidir. Kimin nя qяdяr vяtяni sevdiyi яsяrlяrindя aчыqca цzя чыxыr. Bax, mяhz bu xassя, zяnnimcя, vя-

qяdяr sadя, hяtta bяsit dя ola bilяr. Lakin iчindяki ruh nяhяng юlчцdя olmalыdыr ki, dinlяyicini dя "dяbяrdя" bilяsяn.

- Bяs gяnclяrin indiki hяrbi vяtяnpяrvяrlik ruhunu necя qiymяtlяndirirsiniz?

- Vяtяnpяrvяrlik ruhlu gяnclяrimiz var, bu mяni sevindirir. Lakin bu vяtяnpяrvяrlik gяnclяrin bir qismindя plakatчыlыq tяrzindяdir, gюstяrmяlikdir, teatral vяtяnpяrvяrlikdir.

Севимли актйорумуз Ъащанэир Новрузовла tяnpяrvяrlik яsяrlяrinin keyfiyyяtini tяyin edir. Яslindя, struktur vя quruluш olaraq vяtяnpяrvяrlik яsяrlяri kifayяt

Bu da mяni narahat edir. Чцnki яsl vяtяn sevgisi gurultulu olmaz, vяtяni vя ananы sakitcя sevяrlяr, bu haqda bцtцn dцnyaya qышqыrmazlar. Bax, bu cцr gяnclяr vяtяn цчцn sяmimi чalышacaqlar, lazыm gяlsя isя dцшцnmяdяn canlarыnы Вяtяnя fяda edяcяklяr. Mцbariz Иbrahimov kimi! Bu cцr gяnclяrimiz var. Чox deyil, amma var. Шimali Kiprdя 800-я yaxыn azяrbaycanlы tяlяbя tяhsil alыr. Mяn bura gяlяndяn sonra milli bayramlarыmыzыn daha maraqlы vя zяngin keчmяsi цчцn tяlяbяlяrimizя hяr cцr yardыmы etmяyя чalышыrdыm.

Novruz bayramы, Respublika gцnц, Dцnya Azяrbaycanlыlarыnыn Hяmrяyliyi Gцnц mцnasibяtilя Bakыdan mцьяnnilяr vя baшqa musiqiчilяri bura dяvяt edirdim ki, tяlяbяlяr цчцn bayramlar daha шяn keчsin, qяribчiliyi unutsunlar. Onlar da doyunca яylяnirdilяr, milli bayraьыmыza bцkцlяrяk sяhnяyя qalxыb rяqs edirdilяr, dediyim kimi, gюstяrmяlik шцarlar deyirdilяr. Qыsasы, vяtяnя olan sevgilяrini qышqыraraq, baьыraraq izhar edirdilяr vя xoшbяxt idilяr.

Lakin bir hadisяdяn sonra bu iшя son verdim. 2014cц il dekabr ayыnыn 26-da Dцnya Azяrbaycanlыlarыnыn Hяmrяyliyi Gцnц mцnasibяtilя universitetimizin salonunda Azяrbaycan Xalq Cцmhuriyyяtinin qurucusu Mяhяmmяd Яmin Rяsulzadяnin hяyatыnы vя Вяtяn mцcadilяsini яks etdirяn 3 saatlыq sяnяdli filmin nцmayiшi olacaqdы. Bцtцn tяlяbяlяrя xяbяr verilmiшdi. Yeri gяlmiшkяn, deyim ki, bu film nяdяnsя Azяrbaycan telemяkanыnda юzцnя hяlя dя yer tapmыr. Hяlя

bizdя bu hяcmdя, bu qяdяr tarixi sяnяdlяrlя, Rяsulzadяnin mцcadilя dostlarы ilя mцsahibяlяrlя dolu baшqa bir film чяkilmяyib. Filmin mцяllifi vя rejissoru tanыnmыш Azяrbaycan kino xadimi, Яskiшяhяr Universitяsinin professoru Zaur Mяhяrrяmovdur. Hяmin gцn mяn dяrindяn mяyus oldum... Tяdbirя, salona 5-6 tяlяbя gяlmiшdi. Anladыm ki, bu gяnclяrin яksяriyyяtinin vяtяn sevgisi bayraьыmыzы яlinя alыb sяhnяdя "tяrяkяmя"ni rяqs elяmяsidir. Яllяrindя tutduqlarы bayraьыn yaradыcыsыna 3 saat vaxt ayыrmaq belя istяmяdilяr. Чox цzцldцm...

- Siz Azяrbaycanda da pedaqoji fяaliyyяtlя mяшьul olmusunuz. Bu gцn dяrs dediyiniz Yaxыn Doьu Universitetindяki ali tяhsil mцhiti, mцяllim-tяlяbя mцnasibяtlяri vя цmumi olaraq яsas hiss etdiyiniz fяrqlяr hansыlardыr?

- Яslindя fяrqlяr чoxdur. Burada universitetя pul verirlяr ki, oxusunlar, bizdя isя pul verirlяr ki, oxumasыnlar.

Burada tяlяbя mцяllimi boш gюrяndя, onunla яlavя чalышmaq istяyir, bizdя tяlяbя dяrsdяn qaчыr. Burada rцшvяtin nя olduьunu tяlяbя bilmir, bizdя isя "sinifkomlar" tяlяbяlяrdяn pul toplayaraq, mцяllimlя alver edirlяr. Burada tяlяbя ilя mцяllim dostdurlar, amma dяrsdя vя imtahanda dostluq bitir, bizdя isя tяlяbя ilя mцяllim az qala dцшmяndirlяr, amma imtahanda rцшvяt onlarы dostlaшdыrыr. Burada rяhbяrlik heч vaxt mцяllimя kimisя "tapшыrmыr", bizdя isя "tapшыrыq"sыz heч kim imtahandan keчя bilmir.

Burada mцяllimi yetяrsiz he-

sab edяn tяlяbяlяr onu iшdяn azad etdirя bilirlяr, bizdя rяhbяrlik heч vaxt tяlяbяlяrin istяyi ilя mцяllimi iшdяn чыxartmaz. Burada hяr ilin sonunda tяlяbяlяr dя gizli olaraq mцяllimlяrя qiymяt verirlяr, bununla rяhbяrlik vяziyyяtя nяzarяt edir, bizdя isя qiymяti yalnыz mцяllim verir, mцяllimi isя qiymяtlяndirяn yoxdur. Bunlar sadяcя indi aьlыma gяlяn fяrqlяrdir, inanыn ki, fяrqlяr sadaladыqlarыmdan daha чoxdur.

Rяhbяrlik-mцяllim-tяlяbя mцnasibяtlяri, mяncя burada ideala yaxыndыr. Юmrцm boyu belя universitяdя iшlяmяk istяmiшяm, Allah da bunu mяnя bunu nяsib etdi. Иndi burada чox rahatam.

- Cavanшir mцяllim, siz hяr zaman bяzi hяmkarlarыnыzdan fяrqli olaraq, nяyi necя varsa, elя dя demisiniz.

Yяni yalandan kimisя, nяyisя tяriflяmяmisiniz, lazыm olan mяqamlara tяnqidi mцnasibяt bildirmiш, bir insan, vяtяndaш kimi юz yanaшmanыzы vя dцшцncяlяrinizi ortaya qoymusunuz. Bяs bu gцn dя hяmin mюvqeyinizdя qalыrsыnыznmы?

- Mяn heч vaxt dцшцncя tяrzimi, dцnyagюrцшцmц, яtrafыmda baш verяnlяrя mцnasibяtimi, mюvqeyimi, dostlarыmы, telefon nюmrяlяrimi dяyiшmirяm. Bцtцn юmrцmц belя yaшadыm vя bundan sonra da belя dя yaшayacaьam. Bu yaшыmda vicdanыmы dяyiшsяm, юzцmя nifrяt edяrяm.

- Nя vaxt Vяtяnя qayыdыb hяyat vя yaradыcыlыьыnыzы Azяrbaycanda davam etdirmяyi dцшцnцrsцnцzmц?

- Bizim юlkяdя deyirlяr ki, sяnяtя vя sяnяtkara dюvlяt qayьыsы var. Bax, nя vaxt mяn bu qayьыnы doьrudan da hiss etsяm (mяn dя bir miskin Azяrbaycan musiqiчisiyяm, elя deyilmi?) vя bunun seчkilяrdя dяstяk цчцn rцшvяt olduьunu yox, hяqiqяtяn sяnяt sevgisindяn doьan qayьы olduьunu gюrsяm, buna яmin olsam, durduьum yerdяn birbaшa hava limanыna qaчыb, necя deyяrlяr, ayaqyalыn, baшыaчыq vяtяnя dюnяrяm.

Bu, nя qяdяr tez olsa, mяnim Azяrbaycanda da yaradыcыlыьыmы davam etdirmя шansыm yцksяk olacaq. Yox, яgяr olmazsa, onda юlmяyя mцtlяq Azяrbaycana gяlяcяm, mяzarыmы belя indidяn hazыrlatmышam. Иnsan, mяncя, doьulduьu yerdя dя юlmяlidir.

Modern.az 20.02.2016

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.14

№ 2 (136), Феврал 2016

RЯFИBЯYLИLЯR NЯSLИNИN LAYИQLИ DAVAMЧЫSЫ AKИF BЯШИR OЬLU RЯFИYEV Илщам АББАСОВ,

Ядлиййя Назирлийи Ядлиййя Академийасынын baш mцяllimi, щцгуг цзря фялсяфя доктору, бaш яdliyyя mцшaviri, prokurorluьun fяxri iшчisi

Atalar gюzяl deyib: "Ot kюkц цstя bitяr". Rяfibяylilяr nяsli Gяncя шяhяrindя tanыnmыш шяxslяr yetiшdirib. Vaxtilя hяmin nяslin nцmayяndяsi Xudadяt bяy Яlяkbяr oьlu Rяfibяyli, ixtisasca hяkim olmasыna baxmayaraq, Шяrqdя ilk demokratik respublika - Azяrbaycan Xalq Cцmhuriyyяti dюvrцndя Gяncя quberniyasыnыn qubernatoru vяzifяsinя tяyin edilmiшdir. Hяmчinin, X.Я.Rяfibяyli 17 iyun 1918-ci ildя Gяncя шяhяrindя Sяhiyyя vя sosial tяminat Naziri kimi yцksяk vяzifяdя - Azяrbaycan Xalq Cцmhuriyyяti Nazirlяr Шurasыnыn цzvц olmuшdur.

Rяfibяylilяr nяslinин davamчыlarыndan biri dя Rяfiyev Akif Bяшir oьludur. O, 23 mart 1936-cы ildя Gяncя шяhяrindя anadan olmuш, 1960-cы ildя ADU-nun (indiki BDU-nun - И.A.) hцquq fakцltяsin bitirmiшdir. A.B.Rяfiyev 1961-ci ilin noyabr ayыna kimi Azяrbaycan Elmi-Tяdqiqat Mяhkяmя Ekspertizasы Иnstitutunda ekspert-krimиnalist iшlяmiшdir.

A.B.Rяfiyev 1961-ci ildя Azяrbaycan Respublikasы Prokurorluq orqanlarыna iшя qяbul edilяrяk, Шamxor (indiki Шяmkir - И.A.) rayon prokurorunun kюmяkчisi vяzifяsinя tяyin olunmuш, 1964-cц ildя o, keчmiш Azяrbaycan SSR Prokurorluьunun mяhkяmяlяrdя cinayяt iшlяrinя baxыlmasы цzrя nяzarяt шюbяsinin prokuroru vяzifяsinя tяyin edilяrяk, 1966-cы ilя qяdяr hяmin vяzifяdя iшlяmiшdir. Onun yцksяk nяzяri biliyi vя peшя hazыrlыьы nяzяrя alыnaraq, 1966-cы ildя Иsmayыllы rayon prokuroru vяzifяsinя tяyin olunaraq, 1970-ci ilя qяdяr hяmin vяzifяdя iшlяmiшdir. A.B.Rяfiyev 1970-1976-cы illяrdя Mingячevir шяhяr, 1976-1979cu illяrdя Zaqatala rayon, 1979-1981ci illяrdя Sumqayыt шяhяr prokuroru vяzifяlяrindя iшlяmiшdir. O, 1981-ci ilin sonunda keчmiш Azяrbaycan KP Mяrkяzi Komitяsinin qяrarы vя keчmiш SSRИ Daxili Ишlяr Nazirinin яmrinя яsasяn kючцrmя qaydasыnda Daxili Ишlяr orqanlarыna xidmяtя qяbul olunmuш vя Azяrbaycan SSR Daxili Ишlяr Nazirliyinin Иstintaq idarяsinin rяisi, hяmчinin, Nazirliyin Kollegiya цzvц tяyin edilmiш, 1989cu ildяn, eyni zamanda, дaxili ишlяr нazirinin mцavini vяzifяsindя чalышmышdыr.

A.B.Rяfiyev 1989-cu ildя, mяlum qondarma Daьlыq Qarabaь hadisяlяri baшladыьы mцddяtdя respublikada, xцsusilя Daьlыq Qarabaьda cinayяtkarlыьa qarшы mцbarizяdя, elяcя dя sabitliyin tяmin olunmasыnda xidmяtlяrinя gюrя Azяrbaycan Respublikasыnыn Яmяkdar hцquqшцnasы fяxri adыna layiq gюrцlmцшdцr. Цmumiyyяtlя, o, hяmin vяzifяlяrdя iшlяyяrkяn mяlum qondarma Daьlыq Qarabaь hadisяlяri ilя baьlы respublikanыn яn qaynar nюqtяlяrinя ezamiyyяtя getmяkdяn чяkinmяmiш, keчmiш Daьlыq Qarabьыn rayonlarыnda, Qubadlы, Zяngilan vя Ermяnistanla sяrhяddя olan digяr rayonlarыnda ezamiyyяtlяrdя olmuш vя ekstermal шяraitdя xidmяti vяzifяsini nцmunяvi yerinя yetirmiшdir.

1973-cц ilin axыrlarы olardы. Ba-

Бу ил mart ayыnыn 23-dя ЫЫЫ dяrяcяli dюvlяt яdliyyя mцшaviri Akif Rяfiyevин 80 йашы тамам олур. kыdan respublika Prokurorunun kadr iшlяri цzrя mцavini mяrhum Иmran Rяsulbяyov mяnя zяng etdi vя mяnim Mingячevir шяhяr prokurorluьunun baш mцstяntiqi vяzifяsinя dяyiшilmяyimя razы olub-olmamaьыmы soruшdu. Dedim ki, bir halda ki, siz mяslяhяt bilirsiniz, razыyam, belя dя oldu. Mяn 1974-cц ilin yanvar ayыnda Mingячevir шяhяr prokurorluьunun baш mцstяntiqi vяzifяsinя tяyin olundum.

prokuroru Akif mцяllimin tяшяbbцsц ilя olmuшdur.

Akif mцяllim bцtцn яmяliyyat mцшavirяlяrinin protokollarыnы yazmaьы mяnя hяvalя edir, yazdыьыm protokollarы diqqяtlя oxuyur vя mцvafiq dцzяliшlяr edirdi. Mяn Akif mцяllimin bu qayьыsыnыn bяhrяsini mцstяqil vяzifяdя - rayon prokuroru vяzifяsindя iшlяyяrkяn hiss etdim.

Yuxarыda qeyd etdim ki, Akif

Akif Bяшir oьlu Rяfiyev Mingячevir шяhяr prokuroru Akif Rяfiyev dя чox savadlы, sяriшtяli, bюyцk tяшkilatчыlыq qabiliyyяtiinя malik bir prokurorluq iшчisi idi. O, tabeчiliyindя olan iшчilяrя xцsusi qayьы ilя yanaшыrdы. O heч vaxt daxili telefonla zяng edib iшчisini yanыna чaьыrmazdы. Lazыm olanda zяng edib soruшardы ki, nя iшlя mяшьulsan? Яgяr шahid vя ya digяr шяxsi dindirirdimsя, deyяrdi ki, iшini qurtar, yanыma gяl. O bilirdi ki, dindirmя prosesini yarыmчыq qoymaq olmaz.

Belя ki, mцstяntiq шahid vя digяr proses iшtirakчыlarы ilя psixoloji kontakt yaradыrsa, dindirmяni davam etdirmяk lazыmdыr. Tяcrцbя gюstяrirdi ki, шahidlя psixoloji kontakt yaradыb, iш цzrя etirafedici ifadя almaq mяqamыnda bu iшi yarыmчыq qoyub, prokurorun yanыna gedib-gяlяrkяn, шahid prokurorluьun dяhlizindя gюzlяyяrkяn bяzяn yaxыn adamlarы vяziyyяti юyrяnir vя ona psixoloji tяsir gюstяrir. Mцstяntiq qayыdыb onu dindirяrkяn, o artыq ifadяsini dяyiшir. Шяhяr prokuroru Akif mцяllim bu mяsяlяlяr mцstяntiqin sяlahiyyяtinя vя vяzifяsinя aid olmasa da, чalышыrdы ki, mяn prokurorluq fяaliyyяtinin bu sahяsinin dя incяliklяrini юyrяnяm.

Tяsadцfц deyildir ki, ilk dяfя respublika prokurorluьu tяrяfindяn fяrяhlяndirmя qaydasыnda yazыlы qol saatы ilя tяltif edilmяyim dя, bilavasitя, шяhяr

80

mцяllim daxili telefonla zяng edib, heч vaxt mцstяntiqi xidmяti otaьыna чaьыrmazdы. Bu dяfя isя belя olmadы. Akif mцяllim daxili telefonla zяng edib, mяni otaьыna dяvяt etdi. Mяn onun otaьыna daxil olarkяn gюrdцm ki, o, telefonla danышыr, danышыqdan belя baшa dцшdцm ki, o, respublika prokurorluьu ilя danышыr. Akif mцяllim telefonda dedi: - Niyя bacarmыr, bacarar, savadlы vя sяriшtяli iшчidir.

Akif mцяllim telefonun dяstяyini mяnя verib dedi: - Respublika Prokurorunun kadr iшlяri цzrя mцavini Иmran Rяsulbяyovdur. Danыш.

Mяn telefonun dяstяyini gюtцrцb, onunla salamlaшdыm. Иmran mцяllim mяnя dedi ki, sяni mцstяqil vяzifяyя - rayon prokuroru vяzifяsinя tюvsiyя etmяk istяyirikPuшkin rayon, yaxud Zяngilan prokuroru vяzifяsinя, razыsanmы?

Mяn Puшkin rayon prokuroru vяzifяsinя tяyin edilmяyimя razыlыq verdim vя bir neчя gцn sonra yeni tяyinat yerinя getdim. Yalnыz mяn onda baшa dцшdцm ki, Akif mцяllim nя цчцn mяnя mцstяntiqin xidmяti vяzifяsinя dяxli olmayan iшlяrin-шяhяr partiya komitяsinя arayыш lahiyyяlяrini hazыrlamaьы, idarяlяrarasы яmяliyyat mцшavi-rяlяrinin protokollarыnы hazыrlamaьы vя s. iшlяri gюrmяyi tapшыrыrmыш.

1975-ci ilin oktyabr ayыnda isя

respublika prokurorluq orqanlarыnыn bir qrup яmяkdaшы ilя birlikdя bizi mцstяqil vяzifяyя - rayon prokuroru vяzifяsinя tюvsiyя etdilяr. O cцmlяdяn, bu sяtrlяrin mцяllifi Puшkin rayon (indiki Bilяsuvar rayonu - И.A) prokuroru vяzifяsinя tяyin edilmяmizя namizяdliyimiz irяli sцrцlmцшdц.

Hяmin dюvrцn qaydasыna gюrя rayon prokuroru vяzifяsinя tяyin edilяcяk шяxslяri keчmiш Azяrbaycan KP Mяrkяzi Komitяsinin birinci katibi шяxsяn qяbul edir, qяbuldan sonra namizяdlяr Mяrkяzi Komitяnin katibliyindя tяsdiq edilirdilяr. Keчmiш Azяrbaycan KP Mяrkяzi Komitяnin birinci katibi, цmuмmilli lider Heydяr Яliyev mцstяqil vяzifяyя tяyin edilяcяk шяxslяri qяbul edirdi. Цmumilli lider Heydяr Яliyevin qяbulunda olmaq isя bizim цчцn bюyцk шяrяf iшi idi.

Belяliklя, шяhяr prokuroru Akif Rяfiyevin bilavasitя tяшяbbцsц ilя 1975-ci ilin oktyabr ayыnda Bilяsuvar rayon prokuroru vяzifяsinя tяyin edildim.

Onu da qeyd edim ki, шяhяr prokuroru Akif Rяfiyevdяn чox шey юyrяnmiшяm. Belя ki, o, mяnя statistik hesabatlarыn tяrtib olunmasы, шяhяr partiya komitяsinя gюndяrilяn arayышlarыn yazыlma qaydasыnы, bir sюzlя, prokuror iшinin incяliklяrini юyrяdirdi.

2001-ci ilin may ayыnda mяn kючцrmя qaydasыnda Яdliyyя Nazirliyinя dяyiшilяrяk, Nazirliyin yanыnda Hцquq-Tяdris Mяrkяzinin elmi-tяdqiqat sahяsi цzrя direktor mцavini vяzifяsinя iшя tяyin edildim. Bu dюvrdя Akif mцяllim artыq Яdliyyя Nazirliyinin mцavini idi. Akif mцяllim Яdliyyя Nazirinin mцavini olduqdan sonra ona ЫЫЫ dяrяcяli dюvlяt яdliyyя mцшaviri (яdliyyя general-mayoru - И.A.) xцsisi rцtbя dяrяcяsi verilmiшdi. Яdliyyя Nazirliyinя iшя keчdikdяn sonra Akif mцяllimlя Nazirlikdя gюrцшцr vя keчmiш birgя fяaliyyяtimizdяn sюhbяt aчыrdыq.

Akif mцяllim ABШ, Иngiltяrя, Fransa, Иtaliya, Tцrkiyя, Иran, Чexoslavakiya, Almaniya, Bolqarыstan vя daha bir sыra xarici юlkяlяrdя xidmяti ezamiyyятdя olmuшdur. Цmumiyyяtlя, Akif mцяllim 42 ildяn artыq mцddяtdя prokurorluq, daxili iшlяr vя яdliyyя orqanlarыnda sяmяrяli iшlяmiш, hцquqi biliklяrin izahыnda fяal iшtirak etmiшdir. O, hцquqi mюvzuda yazыlmыш 100-dяn artыq mяqalяnin mцяllifidir.

Akif mцяllim 2005-ci ildяn Azяrbaycan Respublikasы Prezidenti yanыnda Dюvlяt Иdarячilik Akаdemi-yasinda pedoqoji fяaliyyяtini davam etdirir, eyni zamanda hazыrda Bakы шяhяri Binяqяdi rayon Aьsaqqallar Шurasыnыn sяdri, Mцharibя vя Яmяk veteranыdыr.

Akif Rяfiyevin 2 юvladы, 6 nяvяsi vardыr.

Bu il mart ayыnыn 23-dя onun 80 yaшы tamam olacaq. Bu яlamяtdar yubiley mцnasibяti ilя Akif mцяllimi sяmimi qяlbdяn tяbrik edir, ona mюhkяm can saьlыьы, Qafqaz uzunюmцrlцlцyц, iшlяrindя daha bюyцk naliyyяtlяr, шяxsi hяyatыnda isя xoшbяxtlik arzu edirik.

***

Шяки Бялядиййясинин коллективи дя бу тябрикя гошулур, бцтцн Шякилиляр адындан Акиф Ряфийеви 80 иллик йубилейи мцнасибятиля тябрик едир, она мющкям ъан саьлыьы, узун юмцр, щяйатда даим зирвялярдя олмаьы арзулайыр.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 2 (136), Феврал 2016 Фярщад ЯЗИЗОВ,

AMEA ШREM-nin elmi iшlяr цzrя direktor mцavini, b.ц.fяlsяfя doktoru, Шяki Sяnяtkarlar Assosiasiyasы ИB-нин иcraчы direktoru , Шяki Ailя Иstirahяti Assosiasiyasы ИB-нин sяdri

Шяki rayonu qяdimdяn tarixi "Bюyцk Иpяk Yolu" цzяrindя yerlяшmяklя strateji яhяmiyyяt daшыyaraq dцnyanыn bцtцn юlkяlяri ilя daima elmi, mяdяni vя iqtisadi-ticarяt яlaqяlяrindя olduьundan burada sяnяtkarlыq yцksяk sяviyyяdя inkiшaf etmiш, onun sivilizasiyanыn dяrinlяшmяsindя vя zяnginlяшmяsindя xцsusi rolu olmuшdur.

Odur ki, Шяkinin "Tцrk dцnyasыnыn Mяdяniyyяt Paytaxtы" elan edilmяsi heч dя tяsadцfi olmayыb, bu bir tarixя sюykяnir vя чox tяqdirяlayiq hesab olunur.

Mяdяniyyяt vя Turizm Nazirliyi tяrяfindяn Шяki Regional Elmi Mяrkяzinя цnvanlanmыш яmяkdaшlыq tяklifi яsasыnda bu яlamяtdar hadisяyя hazыrlыq iшlяrinin aparыlmasы, tяdbirlяrin daha mцtяшяkkil vя daha sяmяrяli шяkildя, yцksяk nяticяlяrlя baшa чatdыrыlmasы ilя яlaqяdar olaraq шяhяrimizin mяdяni ictimaiyyяti vя bu mяsяlя ilя bilavasitя mяшьul olacaq mцtяxяssislяrlя aшaьыdakы rяy vя tяkliflяrimizi bюlцшdцrmяk istяdik: 1. Mяdяni irsin qorunmasы vя tяbliьi sahяsindя fяaliyyяtlяri geniшlяndirmяklя Шяkinin tцrkdilli юlkяlяr vя dцnyanыn digяr юlkяlяrinin tцrkdilli xalqlarы ilя mяdяni-iqtisadi яlaqяlяrinin inteqrasiyasыna yюnяldilmiш tяdbirlяrin tяшkil edilmяsi; 2. Шяkidя mяdяni irsin qorunmasы vя tяbliьi istiqamяtindя fяaliyyяt gюstяrяn QHT-lяrin qanunla tяsbit edilmiш hцquqlarы tanыnmasы. Onlara bu hцquqlarыn gerчяklяш-

сящ.15

Шяkinin "Tцrk dцnyasыnыn Mяdяniyyяt Paytaxtы" elan edilmяsi heч dя tяsadцfi olmayыb

dirilmяsinя yюnяldilmiш fяaliy-yяtlяrin vя vяzifяlяrin hяyata keчirilmяlяri цчцn шяrait vя imkanlarыn yaradыlmasы; 3. Шяki sяnяtkarlarыnыn tцrkdilli vя digяr юlkяlяrdя tanыnmasы, onlarыn hazыrladыqlarы mяhsullarыn nцmayiш etdirilmяsi цчцn tяdbirlяrin tяшkil edilmяsi (sяrgilяr, yarmarkalar vя festivallar); 4. Sяnяtkarlarыn hazыrladыqlarы mяhsullarыn xarici bazar чыxarыlmasы vя satышыnыn tяшkili ilя яlaqяdar stimullaшdыrыcы tяdbirlяrin tяшkil edilmяsi; 5. Xarici Bazar konyukturunun юyrяnilmяsi istiqamяtindя marketinq tяdqiqatlarыnыn tяшkil edilmяsi vя buna uyьun olaraq sяnяtkarlara dюvlяt sifariшlяrinin verilmяsi; 6. Sяnяtkarlarыn hazыrladыqlarы mяhsullarыn dizaynыnыn yaxшыlaшdыrыlmasы mяqsяdilя onlarыn peшя sяviyyяsinin yцksяldilmяsi цчцn tяdbirlяrin vя kurslarыn tяшkil edilmяsi; 7. 2015-ci ildя Шяki Sяnяtkarlar Assosisiyasы ilя Orta Asiya юlkяlяri - Юzbяkistan, Qazaxstan, Tцrkmяnistan, Tacikstan vя Qыrьыzыstan sяnяtkarlarыnыn birlяшdiyi Sяnatkarlar Assosiasiyasы ilя birgя Beynяlxalq layihя iшlяnmiш vя яmяkdaшlыьыn tяmяli qoyulmuшdur.

Bunu nяzяrя almaqla digяr tцrkdilli юlkяlяr ilя Шяki sяnяtkarlarы arasыnda mцntяzяm olaraq sяnяt mцbadilяsi mяqsяdilя tяdbirlяrin tяшkil edilmяsi; 8. Шяkidя mюvcud olan яnяnяvi sяnяtkarlыьыn tяbliьi vя tяsviqi, hяmчinin digяr tцrkdilli юlkяlяrdя mюvcud olan fяrqli sяnяt sahяlяrinin Шяkiyя gяtirilmяsi vя s. sяnяtkarlыq mцbadilяsi ilя baьlы tяdbirlяrin tяшkil edilmяsi; 9. Sяnяtkarlarыn xammal, material vя mцasir ava-

Шяkidя яhalinin tibbi mцayinяsi baшlanmышdыr Azяrbaycan Prezidenti Иlham Яliyevin tapшыrыq vя tюvsiyяsinя uyьun olaraq, respublikamыzda яhalinin tibbi mцayinяdяn keчirilmяsinя baшlanыlыb. Иnsanlarыn saьlamlыьыnыn qorunmasыna yюnяlяn bu xeyirxah aksiya mayыn 15dяk davam edяcяkdir.

Tibbi mцayinяlяrя Шяkidя dя ciddi hazыrlыq iшlяri gюrцlцb. Mцayinяlяrin yцksяk sяviyyяdя keчirilmяsi цчцn xцsusi tяdbirlяr planы hazыrlanыb, qrafik mцяyyяnlяшdirilib. Яhalinin mцayinя olunmasы цчцn Шяki Мяrkяzi rayon xяstяxanasыnыn konsultativ poliklinika шюbяsindя bцtцn lazыmi шяrait yaradыlmышdыr. Аксийанын keчirilmяsi цчцn tяcrцbяli, yцksяk ixtisaslы mцtяxяssislяrdяn ibarяt hяkim briqadalarы yaradыlmышdыr. Мцайинялярин etdiyi mцddяtdя poliklinikadakы цmumi vя biokimyяvi laboratoriyalar, rentgen, elektrokardioqrafiya, ultrasяs, flцoqrafiya kabinяляri, habelя digяr mцayinя kabinяlяri яhaliyя pulsuz tibbi xidmяt gюstяrяcяkdir. Sяhiyyя ocaьы sяhяr saat 8-dяn axшam 8-dяk ikinюvbяli iш rejimindя чalышыr. Mцayinяlяr яvvяlcяdяn mцяyyяnlяшdirilmiш qrafik яsasыnda hяyata keчirilir.

Aksiyanыn baшlandыьы цч gцn яrzindя Шяkidя 1200 nяfяrя yaxыn insan tibbi mцayinяdяn keчmiшdir.

danlыqlar яldя etmяsi sahяsindя onlara vasitячiliyin tяшkil edilmяsi ilя onlara guzяшtli kreditlяrin vя qrantlarыn verilmяsinin tяmin edilsi; 10. Mяdяni irsin qorunmasыnda юzцnяmяxsus yer tutan turizmin mцxtяlif sahяlяrinin Шяkidя yaradыlmasыna dюvlяt sяviyyяsindя dяstяk verilmяsi; 11. Шяkinin qяdim юlkяlяrя baьlы olan folkloru, etnoqrafiyasы, lяtifяlяri, atalar sюzlяri vя юzцnяmяxsus yumoru, milli mяtbяxi vя musiqisini tяbliь vя tяsviq edilmяsi istiqamяtindя tяdbirlяrin tяшkil edilmяsi; 12. Шяki rayonu, onun яtraf kяndlяrindя mюvcud olan tarix, tяbiяt, memarlыq vя mяdяniyyяt abidяlяrinin tяbliьi vя tяsviqi, onlarыn turizm marшrutlarыna daxil edilmяsi mяqsяdi ilя bяrpa edilmяsinin tяшkili; 13. Шяkidя mюvcud olan muzey шяbяkяsinin geniшlяndirilmяsi, onlarыn bяdii tяrtibatыnыn zяnginlяшdirilmяsi, digяr tцrkdilli юlkяlяrin oxшar muzeylяri ilя яlaqяlяrin yaradыlmasы istiqamяtindя tяdbirlяrin gюrцlmяsi; 14. Muzey яmяkdaшlarыnыn peшя sяviyyяsinin vя xarici dillяrin mяnimsяnilmяsi vя mяlumatlarыn peшяkar sяviyyяdя tяqdim edilmяsi istiqamяtindя tяdbirlяrin gюrцlmяsi; 15. Muzeylяrin яшyalar vя eksponatlara tяchizi, hяmчinin onlara dair mяlumatlarыn hazыrlanmasы vя tяrtibatыna peшяkar mцtяxяssislяrin cяlb edilmяsi vя onlarыn mцntяzяm olaraq yenilяnmяsi tяшkil edilmяsi. Hяmin muzeylяrdя tцrkdilli юlkяlяr xalqlarыnыn folkloru vя etnoqrafiyasыna aid ekspozisiyalarыn tяшkil edilmяsi. Eyni qayda ilя Шяki sяnяtkarlыьыnы tяrяnnцm edяn ekspozisiyalarыn ayrы-ayrы tцrkdilli юlkяlяrin muzeylяrindя daimi fяaliyyяtdя

olan oxшar ekspozisiyalarыnda tяqdim edilmяsi; 16. Шяkidя yeni yaradыlmыш Arxeologiya, Etnoiqrafiya vя Antropologiya muzeyinin dюvlяt statusu almasы ilя baьlы dюvlяt sяviyyяsindя tяdbirlяrin hяyata keчirilmяsi; 17. Шяkidя vя яtraf kяndlяrdя mюvcud potensialы vя resurslarы nяzяrя alaraq turizmin digяr sahяlяri - arxeoloji turizm, tarixi turizm, mяdяni turizm, ekoturizm, daь turizmi, rekreasiya vя mцalicяvi turizm, kяnd-yaшыl turizmi, qыш turizmi, sosial turizm vя digяr turizm sahяlяrinin inkiшafыnыn tяmin edilmяsi; 18. Mцntяzяm olaraq tцrkdilli юlkяlяrin mяdяniyyяt vя elm xadimlяrinin, sяnяtkarlarыnыn vя tanыnmыш ziyalыlarыnыn Шяkiyя dяvяt olunmasы vя mяdяni, elmi-mцbadilя цчцn Шяkidяn bu tяrkibdяn olan ziyalыlarыnыn hяmin юlkяlяrя sяfяrlяrinin tяшkil edilmяsi ; 19. Hяr il Шяkidя artыq bir яnяnя halы almыш vя yцksяk rяьbяt qazanmыш"Beynяlxalq Иpяk Yolu " festivalыna bяnzяr tцrkdilli юlkяlяrin mцmayяndяlяrinin iшtirakы ilя, hяmчinin Шяki Sяnяtkarlarыnыn iшtirakы ilя ayrы-ayrы tцrkdilli юlkяlяrdя festivallarыn tяшkil edilmяsi; 20. Шяkidяn olan gяnclяrin xцsusi seчim ilя hяmin tцrkdilli юlkяlяrdя mцxtяlif sяviyyяlяrdя - (bakalavr, magistr vя doktorluq) tяhsil almalarы istiqamяtindя iшlяrin tяшkili ; 21. Шяkinin Иpяkчilikdя яvvяllяr яldя etmiш шюhrяtinin bяrpasы vя tяшяkkцl tapmasы mяqsяdilя tцrkdilli юlkяlяrin potensialыndan istifadя etmяklя saьlamlaшdыrыcы tяdbirlяrin hяyata keчirmяsi ; 22. "Bюyцk Иpяk Yolu"nun bяrpasы vя fяaliyyяti istiqamяtindя yol xяritяsinin tяrtib edilmяsi vя hяyata keчirilmяsi;

23. Шяkidя "Tцrk evi" mяdяniyyяt mяrkяzinin inшa edilmяsi vя hяr bir юlkяnin dюvlяt mцstяqilliyi gцnцnцn qeyd olunmasы ilя baьlы tяdbirlяrin tяшkili; 24. Mяdяniyyяt Mяrkяzlяrindя tцrkdilli юlkяlяrin dцnya шюhrяtli dюvlяt mяdяniyyяt vя incяsяnяt, elm xadimlяrinin, anыm gцnlяrinin, gюrцшlяrin tяшkili; 25. Tцrkdilli юlkяlяrin ayrыca portalыnыn yaradыlmasы, mяlumatlarыn yerlяшdirilmяsi; 26. "Bюyцk Иpяk Yolu" turizm marшrutunun tяsis edilmяsi, Шяkidяn hяmin юlkяlяrя gцzяшtli шяrtlяrlя turistlяrin gюndяrilmяsi vя яcnяbi turistlяrin hяmin юlkяlяrdяn Шяkiyя gяtirilmяsinin tяшkili; 27. Шяki Dюvlяt Dram Teatrыnda Tцrkdilli юlkяlяrin yazычы vя dramaturqlarыnыn яsяrlяrinin sяhnяlяшdirilmяsi vя hяmin яsяrlяrin ayrы-ayrы юlkяlяrdя nцmayiш etdirilmяsinin tяшkili; 28. Tцrkdilli юlkяlяrin el sяnяtlяrinя, sяnяtkarlarыna vя onlarыn hazыrladыqlarы sяnяtkarlыq mяhsullarыna dair filmlяrin nцmayiшi ; 29. Шяkinin vя Azяrbaycanыn Brend mяhsulu sayыlan, UNESCO-nun qeyrimaddi irs siyahыsыna daxil edilяn "Kяlaьayы" mяhsulunun tцrkdilli юlkяlяrdя sяrgilяrinin tяшkili; 30. Шяkidя mюvcud olan mяdяni irsin qorunmasы vя tяbliьi istiqamяtindя fяaliyyяt gюstяrяn QHT-lяrlя tцrkdilli юlkяlяrin oxшar QHT-lяri ilя яmяkdaшlыьыn qurulmasыna yardыm etmяk (stimullaшdыrыcы tяdbirlяr, qrant, birgя layihяlяr vя s.)

31. Шяkinin шяhяr daxili ictimai nяqliyyat infrastrukturunun mцasir tяlяblяrя uyьun шяkildя yenilяnmяsi.

ЕТИБАРСЫЗ ЩЕСАБ ЕДИЛИР Шяки району, Баш Лайыски кянд сакинляри: Ясядов Вяли Ящяд оьлунун, Ясядова Тяраня Ъамал гызынын, Ясядова Шящаня Вяли гызынын, Ясядова Ираня Вяли гызынын вя Ясядов Нязяр Вяли оьлунун адларына олан Торпаьа Мцлкиййят Щцгугуна Даир Дювлят Акты (ЖН:178, код 40409018) итдийи цчцн етибарсыз сайылыр. Шяки району, Орта Зяйзид кянд сакини Мяняфов Агил Аслан оьлунун Шяхсиййят вясигяси итдийи цчцн етибарсыз сайылыр. Шяки шящяри, Билаллылар кцчяси, ев 1/3 цнванда йерляшян евин Йусубов Няриман Ящмяд оьлунун адына 10 апрел 1992-ъи ил тарихдя Шяки ТИБ тяряфиндян верилмиш 134/21 сайлы Гейдиййат Вясигяси итдийи цчцн етибарсыз сайылыр. Шяки району, Охуд кянд сакини Мяммядов Мязащир Мяммяд оьлуна мяхсус 1,3 ща торпаг сащясинин Торпаьа Мцлкиййят Щцгугуна Даир Дювлят Акты итдийи цчцн етибарсыз сайылыр.

Шяки шящяри, 32-ъи район, Паша Ялийев кцчяси, ев 39 цнванда йашайан Исмайылов Рясул Ялясэяр оьлунун Шяхсиййят вясигяси итдийи цчцн етибарсыз сайылыр. Шяки району, Киш кянд сакини Щясянов Ганвой Исэяндяр оьлуна мяхсус 7Н 798 сайлы Торпаьа Мцлкиййят Щцгугуна Даир Дювлят Акты итдийи цчцн етибарсыз сайылыр." Шяки шящяри, Сарабски кцчяси, ев 10 цнванда йашайан Исламов Самир Сакит оьлунун адына верилмиш ДямирБанкын Таксит карты, УниБанкын Албалы карты вя Банк Республиканын Щесаб карты итдикляриня эюря етибарсыз сайылырлар. Шяки району, Ашаьы Лайски кянд сакини Мяммядова Зяринтаъ Сащиб гызынын Шяхсиййят вясигяси итдийи цчцн етибарсыз сайылыр. Шяки шящяри, 32-ъи район, Паша Ялийев кцчяси, ев 39 цнванда йашайан Исмайылова Мятанят Ялясэяр гызынын Шяхсиййят вясигяси итдийи цчцн етибарсыз сайылыр.

Шяки шящяри, Гохмуг кянд сакини Абдурящманов Салман Аьяммяд оьлунун адына верилмиш Шяхсиййят вясигяси итдийи цчцн етибарсыз сайылыр. Шяки району, Баш Лайыски кянд сакинляри: Ясядов Ящяд Нязир оьлунун, Ясядова Мащидя Баба гызынын, Ясядов Ясяд Ящяд оьлунун вя Ясядова Илащя Ящяд гызынын адларына олан Торпаьа Мцлкиййят Щцгугуна Даир Дювлят Акты (ЖН:143, код 40409018) итдийи цчцн етибарсыз сайылыр. Шяки району, Охуд кянд сакини Мяммядов Самир Мязащир оьлуна мяхсус 63837-61 нюмряли гошалцля ов тцфянэинин сяняди итдийи цчцн етибарсыз сайылыр

Шяки району, Баш Лайыски кянд сакинляри: Ясядов Полад Ящяд оьлунун вя Щясянова Тцнзаля Мустафа гызынын адларына олан Торпаьа Мцлкиййят Щцгугуна Даир Дювлят Акты (ЖН:179, код 40409018) итдийи цчцн етибарсыз сайылыр. Шяки району, Ашаьы Кцнэцт кянд сакини Гурбанов Бящлул Шюкят оьлунун адына верилмиш Щярби Билет итдийи цчцн етибарсыз сайылыр.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.16

№ 2 (136), Феврал 2016

Gezgin Derviш Др.Щцсейин restorant broшцrц var. Yeni Шeki БУДАК, restorant broшцrцnц alыyor, шeki Тцркийя Dr. Ali Bilgili bir Tasavvuf Edebiyatы araшtыrmacыsы olarak шeyhinin doьduьu bцyцdцьц yere gitmenin heyacanыnы duyuyordu. Tцrk Edebiyatыnыn bu zengin topraklarыnы gюrmeьe can atыyordu. Шeyhi Ahmet Efendinin zaman-zaman sohbetinde bahsettiьi fakat yeniden gюrmesi nasip olmadan vefat ettiьi gцzel Шekiyi gюrecekti.

Ahmet efendi Шeki'de doьmuш, genчliьinin ilk yыllarыnda ailesi ile Шeki gibi bir ipekчilik шehri olan Bursa'ya gючetmiшti. Шeki'yi bir daha gюrmemiшti. Dr. Ali'nin yыllarca hayalini kurduьu,

pitisi de var. Fiyatlarda hesaplы.

Otel'in hemen цч sokak alt tarafыnda, bir ara giderim diye broшцrц cebine koyuyor. Karnыm aч, gidip bir Шeki pitisi yiyeyim diyor.

Restourant eski bir bina. 3-5 masa var kцчцk bir kafe restourantta 2 kiшi bilgisayarda bir шeyler izliyor ve konuшuyorlar. Dr. Ali ile tanышыyor Шekiden bahsediyor.

Onlar da Шekiliymiш. Bir kaч gцn sonra Шekiye gitmek istediьini sюylцyor. Bir kafede чay iчmek iчin girdi. Bir porselen demlikte чay getirdiler. Yanыnda bir чikolata ile… Ben bir bardak чay iчmek dцшцncesindeydi. Tцrkiyede alышtыьы gibi. Fakat dюrt -beш bardak чay iчti. Gцzel de oldu, diye iчerisinden geчirdi. Tarihi bir mahsendi burasы. Ичeri шehirin

Др. Щцсейин Будак “Шяки Бялядиййяси” гязетинин баш редактору Мурад Нябибяйовла. Шяки. rцyalarыna giren Шeki… Han sarayы ve kervansaralarы ile meшhur, ipek yolu цzerinde bir шehir.

Hocasы Ahmet efendi zaman zaman memleketinden anыlarыnы; Шeki'nin temiz havasыnы, шыrыl шыrыl akan sularыnы anlatыrdы. Ahmet efendinin чocukluьunda bahчesinde oyun oynadыьы nadide sarayы gюrecekti. Ичinde kaybolduьu bцyцk цrkцtцcц karanlыk kervansaradan bahsederdi. Иpek almak iчin gelen deve kervanlarыnыn dik yokuшu zorlanarak чыkышыnы ve develerin aьыzlarыnы kюpцrterek geviш getirmesini anlatыrdы. Onlarыn derede serinletildiьini sonra kervansarada bakыmlarыnыn yapыlыp dinlendirildiklerini anlatыrdы.

Uчak saat beш gibi indi Bakц'ye, havaalanы Hazar kenarыna yakыn bir yerde. Kыsa bir taksi yolculuьu ile шehir merkezinde bulunan tarihi merkez Ичeri шehir'e geldi. Burasы surlar iчerisinde eski bir шehir, baш tarafta kыz kalesi ve hanlar var. Kыz kalesi bir gюzetleme kulesi шeklinde. Шehirde evler taшtan yapыlmыш.

Dцzenli birbirinin цzerinde yцkselen taш evler. Dubrovnik'in iki katlы evlerden oluшmuш hali gibi.

En yukarыda ise yюnetim merkezi Шirvanшahlar sarayы. Sarayыn bahчesinde Halvetiliьin ikinci kurucusu Yahya Шirvani hazretlerinin kabri var.

Ali beyin oteli eski bir konaktan bozma, цst katta bir odaya yerleшiyor. Lobide bir kaч

kuzey kapыsыndan girince, beшon metre ileride, цч-beш basamakla inilen, tonozlu, penceresi olmayan bir mahsen.

Sokaklar чok dar, aшaьы iniliyor evler avlulu. Sokaklar nereye gidiyor belli deьil. Dar, saьa-sola dюnen sokaklar…

Dr. Ali Азербайъан Milli Иlimler Akademisinde araшtыrmacы Dr. Ulvi'yi ziyaret ediyor. Чok gцzel bir ilim yuvasы dev bir komplex. Geniш bahчesi iчinde tam bir kampus. Kampцste bir чok bцyцk bina var. Ahmet efendi ile ilgili bilgi toplamaya чalышыyor. Шekiden bir iki isim veriyorlar. Hayыrlыsы ile bakalыm neler чыkacak, diye, dцшцnцyor.

Ziyaret ettiьi Fuzuli adыna el yazmalarы enstitцsц direktюr yardыmcыsы Dr. Velibeyoьlu epey bilgili, Ahmet efendi hocamыzыn kitaplarыnы istiyor. Burada pek tanыnmadыьыnы anlatыyor.

Hakkыnda чalышma, doktora yaptыralыm diyor. Gezgin derviшleri ve en son orta asya hacыlarы, hac yollarыna konuyu getiriyor. Dr. Ali O'nunla ilgili kitap gюnderirim, diyor.

Azerbaycan Иlimler Аkademisi edebiyat mцzesini geziyor, hayranlыk duyulacak kadar farklы ve gцzel bir proje. Mцzenin yanыndaki kitap satыш dцkkanыndan bir kaч tane Tцrkiye'de olmayan kitap alыyor.

Ertesi gцn 4-5 saatlik

bir yolculuk ile Bahtiyar Vahapzade ve Ahmet Efendinin memleketi Шekiye gitmek iчin yola чыktы. Gidilen gцney yolu son derece bozuk. Yamalы yollar.

Araba hыzlы gidemiyor. Ana yoldan Шekiye daьlara doьru arazi, Nevшehir veya Bayburt gibi kыraч. Sonra bir vadiye giriyor. Daha yeшil, daha gцzel bir arazi, ekilebilir araziler. Ova gюrцnmeye baшlыyor. Burasы Шirvan vadisi diye dцшцnцyor. Ve zorlu bir yolculuktan sonra daь kenarыnda ipekчilik ile meшhur Шeki'de artыk. Yolda Hanobat yakыnlarыnda yukarы Шirvan kanalы gibi bir levha var. Demekki bюlgeye Шirvan deniyor. Yahya Шirvani ve bir чok alim ve arif zatыn memleketi buralar diye dцшцnцyor. Oysa Bakц'nцn gцneyinde kцчцk bir шehre Шirvan deniyor diye biliyordu. Шeki - Bakц'nцn kuzey batыsыnda Kafkas daьlarыnыn eteьinde bir tarihi шehir. Иpek yolunun юnemli bir duraьы. Tцccarlarыn ipek alыp sattыьы bir yer. Шirvan vadisinde bulunuyor. 4050 bin nцfuslu bir yer. Rus'lar Nuha ismini koymuшlar sonra bu isim terkedilmiш. Tarihi kervansara ve hanlыk merkezi olmasы sebebiyle gцzel bir sarayы bulunuyor. Saray bin yediyцzlц yыllarda Hacы Чelebi Han ahvadы Hцseyin Han tarafыndan yaptыrыlmыш. Шehir merkezinde bцyцk bir cami var; Cuma cami. Yukarыda kervansara, цstцnde bir cami ve yol buyunda bir tane daha var. Cuma cami yanыnda Kuran Kursu var. Camii bahчesinde чocuklar oynuyor. Caminin mihrabы Kцtahya чinilerinden, anlaшыlan yakыnda bir onarыm gюrmцш. Чarшыya inerken canы чay iчmek istedi, bir bardak чay iчeyim diye yol kenarыnda ki kцчцk kahveye girdi. Иlk masaya oturdu. Цч beш masalыk kцчцk bir kahvehane: - Bir чay alabilirmiyim? - dedi.

- Tamam, - dedi kahveci ve ocaьa yaklaшtы. Hemen bir bardak чay verir diye bekledi.

Fakat epey zaman geчti чayы gelmedi. Sabыrla bekleyeyim dedi iчinden, sanыrыm demlik gelecek diye dцшцndц.

- Limon da istermisin? - Dedi kahveci.

- Evet, - dedi. Иki kiшi biraz sonra kahveye girdi ve karшыsыndaki masaya oturdular. Birbirleriyle konuшuyorlardы. Ali'nin yabancы olduьunu anlamышlardы.

- Hoш geldiniz, neredensiniz? - Dedi uzun boylu zayыf olan.

Hoш bulduk, Иstanbul.

- Bende Иstanbul'da bulundum, Шile'de - Ne iш yaptыnыz?

- Иnшaatlarda чalышtыm.

Bekчilik yaptыm, - dedi. Orta yaшыn цzerindeki zayыf adam.

- Evet, Шile gцzel, fakat merkeze uzak.

Masalarыna davet ettiler.

- Siz buyrun, - dedi.

Geldiler. Ahmet efendiden bahsetti.

- O'nun hakkыnda bilgi bulabilirmiyim, diye geldim ve hemde gцzel memleketinizi gюrmek istedim, - dedi.

- Baьыmsыzlыk yыllarыnda bir hoca gelmiшti, toplantыlar yapmышtыk burada, - dedi. Ahmet efendi Bursa'ya gitmiш buradan, - diye ilave etti. Zayыf adam.

Ahmet efendi'nin vefatыndan sonra postniшin olan Mesut efendi hocam Azerbaycan'a gelmiшti. Hocasыnыn memleketi ve Tцrk dцnyasыnыn bu baьыmsыzlыk gцnlerinin sevinci ile ziyaret etmiшti, buralarы.

Bakц'de Dr. Ali'nin bir чok kiшiye bahsettiьi bu bilgiyi teyit ediyordu, zayыf adam. Чaylar geldi. Чay iчtiler.

Cep telefonuyla юzчekim yaptыlar.

Cuma camiinden yukarы dik yokuшun saь tarafыnda kцчцk bir dere var. Sol tarafta ise tarihi binalar sыralanmыш. Yol цstцnde kюшede yine bir mescid var. Minaresi dikkat чekici, ucunda sepet шeklinde шerefesi var.

Daha yukarda dev kervansara.

Gece kalmak цzere bu kervansaraya yerleшiyor. Yatsыdan son-

ziyor. Kurt'un yanыnda yavrusu da var. Bu halkыn barышыnы, huzuru ifade ediyor. Bir baшka figurde bir kadыn шeklinde baшыnda tac, kuyruьunun ucunda yыlan baшы,yыlan baшы tacы чalmaya чalышыyor. Belinde bir kanat kanadыn birinin цzerinde bir kadыn baшы var. Bunun manasы hakimiyet geчicidir, lakin devletin sыrrыnы eшine dahi vermemelisin yoksa taч ayaklarыn altыna dцшer, fitne чыkar.

***

Uчak Иstanbul'a dюnцшte Asya'yы Avrupa'ya baьlayan boьaz kюprцsц цzerinden geчiyor. Azerbaycan edebiyat mцzesini gezdiren rehberin sюzleri kulaklarыnda чыnlыyor.

Rehber islam ve terюre konu gelince шюyle diyor:

Др.Щ.Будак Щаккари Цniversitetinин мцяллими, щямйерлимиз, tarix цzrя fяlsяfя doktoru Ramin Sadыqovла. Истанбул. ra цst taraftaki camiden muharrem ayы sebebiyle muharramiyeler yцkseliyor… Derslerde okuttuьu, юrneklerini incelediьi iчli шiirler…

Geldim Hцseyn vay diye Askar'a lay lay diye…

***

Dr. Ali sabah чok gцzel saraylardan birini gezdi. Шeki Щan sarayыndaki ince ahшap iшчilik чok gцzeldi. Pencerelerdeki eшsiz vitray desenleri ve renkleri ile bir cцmbцш iчinde. Bu gцzellik mimarы Шirazlы Hacы Zeynelabidin'in baшыnы yemiш. Daha gцzel bir saray yapmamasы iчin, aslы var ise. Katlini emreden Hцseyin Han'a da dцnya vefa etmemiш. Hacы Abdцlkadir Han bir baskыnla onu yakalыyыp, boьup юldцrtmцш. Цst katta elчi kabul odasы tavanыnda ilginч чizimler var. Arslan ve ceylan yan yana vs. Ejderin aьzыndan чыkan nefes чiчeklere шifa oluyor. Biz dostlara bюyleyiz. Karшы tarafta bir figцrde kurt, ceylan beraber ge-

- Bunlarы konuшmak size, bana ve meclisimize yakышmaz...

Yine halk шairi Hakani hakkыnda ise, belki biraz sosyalizmden kalma halkчыlыk propagandasы sayыlacak bir sюz: Hakani demiш sultan bana Ben yoksullar шairi Halkaniyim, Halkani.

Rehber bir derviшin kыssasыnы anlatmышtы: Bir gezgin derviш casus sanыlarak idamыna karar verilmiш, Derviш kararы saygыyla karшыlmыш. Tam idam sыrasыnda bir baшka gюrevli gelmiш yanlыш anlaшыlma olduьunu sюylemiш. Sonunda derviш шюyle demiш: "Иdamdan salahыma deьil, karar karшыsыndaki ihlasыma seviniyorum."

Истанбул, Baшakшehir, 27 Шubat 2016.

№ 2 (136), Феврал 2016

Вагиф АСЛАН,

Azяrbaycan Yazычыlar Birliyi Шяki bюlmяsinin sяdri, АДПУ Шяki filialыnыn baш mцяllimi (Яввяли ютян сайымызда) Saka tцrklяrinin iskitlяrlя qohumluьu da tяsdiq edilir, Xяzяr sahillяrindя vя Orta Asiyada yaшayan Saklara hяm dя "Шu" [Lev Qumilyov. Qяdim tцrklяr. Bakы, "Gяnclik", 1993. S. 4] deyirlяrmiш. Иranlыlarыn Afrasiyab dediklяri Alp Яr Tunqa ilя Ы Kir arasыndakы dюyцшlяr, yяni, Иran-Turan mцharibяlяri bu dюvrя (e.я. VЫЫ яsr) aiddir. Bu mцharibяlяr miladdan юncя ЫЫ яsrяdяk davam etmiш, iskitlяrin dюvlяti tarix sяhnяsindяn getmiшdir. Onlar e.я. 693-cц ildя Urmiya gюlцnцn шimal vя qяrb hissяsindя, Urartu vя Manna arasыnda Kimmer-skitsak padшahlыьы yaratmышdыlar. Saklar hяmчinin Arazdan шimalda, Kцrdяn yuxarыda yaшayыrdыlar. Onlarы sakasinlяr, Arazdan yuxarы hissяlяri Шakaшena adlandыrыrdыlar vя bizim Шяki Шakaшenanыn яsas шяhяrlяrindяn biri idi. "Шяki toponimindя olduьu kimi Zaqatala (Sak talasы), Sakandяrя (Saklar dяrяsi) toponimlяrindя dя sak tayfalarыnыn adы qalmaqdadыr. E.я. VЫ яsrin яvvяllяrindя Midiya dюvlяti ilя rяqabяtdя kimmer-skit-sak padшahlыьы Urmiyanыn cяnubu, qяrbi vя шimal hissяlяrindя tяnяzzцlя uьrasa da, Шimali Azяrbaycanda uzun mцddяt yaшadы. Hяtta Qafqaz Albaniyasы tяrkibindя dя Шakaшena

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

T Tц цr rk k x xa allq qlla ar rыы я яd dя яb biiy yy ya at tыы Mцhazirяlяr 4.Gюytцrklяr.

a) Ы Gюytцrk imperatorluьu.

Dюvlяt yaradan digяr bir tцrk qюvmц dя Gюytцrklяrdir. Onlar Bюyцk Hun imperatorluьundan sonra ikinci bюyцk dюvlяt qurmuшlar. "Tцrk" sюzцnц ilk dяfя rяsmi dюvlяt adы kimi onlar iшlяtmiшlяr. Orta Asiyada yaшayan bцtцn tцrklяri birlяшdirmiшlяr. Ы Gюytцrk dюvlяti 552-ci ildя Bumin xaqan tяrяfindяn qurulmuш, oьlu Mukan xaqan dюvrцndя (553-572) яn qцdrяtli чaьыna gяlib чatmышdыr. Sonra da Шяrqi vя Qяrbi Gюy-

1226-cы ildя moьollarыn hakimiyyяtinя girmiш, Turfan isя 1209-cu ildя moьollara [R.Юzdяk. Tцrkцn qыzыl kitabы. Ы kitab. Bakы, "Yazычы", 1992. s.136-139; Lev Qumilyov. Qяdim tцrklяr. Bakы, "Gяnclik", 1993.s.429-430] tabe

edilmiшdir.

6. Qыrьыzlar. Qыrьыz dюvlяti.

Onlar hunlar dюvrцndяn Baykal gюlцnцn qяrbindя, Kяm vя Иrtыш чaylarы boyunca yaшayыrdыlar. Yenisey boyunda oturan qыrьыzlar 560-cы ildя, Muьan Kaьan zamanыnda (553-572) Gюytцrklяrя

(Azяrbaycan tarixi. Z.M. Bцnyadovun vя Y.B.Yusifovun redaktяsi ilя. Bakы, Azяrnяшr, 1994. s.149.) mюvcud idi.

3. Hunlar.

a) Asiya hunlarы. Asiya (Bюhun imperatorluьu. Яzяmяtli dюvlяt yaradan tцrk qюvmlяrindяn biri dя Asiya hunlarыdыr.

"Hun" tцrkcя "insan", "xalq" demяkdir. Иlk yazыlы mяlumat miladdan юncя 318-ci ildя Чindяki Чin xanяdanы ilя yapыlan siyasi anlaшmadыr. Miladdan юncя 214cц ildя tцrklяrin qarшыsыnы almaq цчцn чinlilяr "Чin sяddi"ni [Tцrklцk bilgisi. Ankara, 2001. s.9.] чяkmiшlяr. 15 m. hцndцrlцyцndя, 9 m. enindя, 1845 km uzunluьunda olan Чin sяddi tцrklяrin necя dя qцdrяtli olduqlarыnы sцbut edir. Hunlаrыn bюyцk xaqanы Mete ilя яfsanяvi Oьuz xaqanыn arasыnda bяnzяrliklяr чoxdur.

Asiya hun dюvlяtinin qurucusu Mao-tun vя ya Mo-tun (Mete) e.я. 209-174-cц illяr-dя xaqan olmuшdur. 26 millяtя qalib gяlmiшdir. O deyirdi: "Torpaq bir dюvlяtin tяmяli vя vя kюkцdцr. Biz ...onu necя baьышlaya bilяrik?" [Bahяddin yцk)

Юgяl. Bюyцk Hun imperiyasы. Ы kitab. Bakы, "Gяnclik", 1992.s.123.; Tцrklцk bilgisi. Ankara, 2001. s.11.] Onlar tяktanrыlы olub, Gюy tan-

rыya inanыrdыlar.

Bюyцk Hun dюvlяtinin dя mяrkяzi Юtцkяn idi. Bu dюvlяtin ilk hюkmdarы Mяtяnin babasы Tuman xan olmuшdur. Mяtяdяn sonra Gюy xan (e.я. 174160.) daha sonra isя onun oьlu Kцnчin xan (e.я.160-126.) imperator olmuшdur.

Miladdan юncя 54-cц ildя Asiya hunlarы Шimal vя Cяnub hunlarы adы altыnda [Tцrklцk bilgisi. Ankara, 2001. s.11-12.] ikiyя bюlцnmцшlяr. b) Avropa hunlarы. Avropa hun imperatorluьu.

Dюvlяt yaradan digяr bir tцrk qюvmц dя Avropa hunlarыdыr. Miladыn 374-cц ilindя tцrklяr Иtil (Volqa) sahillяrindя gюrцndцlяr. Onlar Don vя Dnepr чaylarы arasыnda yaшayan Osrto (шяrq) qotlarы vя Vizi (qяrb) qotlarы mяьlub etdilяr, Иspaniyaya qяdяr irяlilяdilяr.

Bu hadisяlяr Balamirin dюvrцndя baш verdi. Ulduz xanыn vя Atillanыn dюvrцndя davam etdi. 395-ci ildя Roma ikiyя bюlцndц, 476-cы ildя Qяrbi Roma yыxыldы.

Atilla 453-cц ildя 60 yaшыnda vяfat etdi.

O, 434-cц ildяn dюvlяti [Tцrklцk bilgisi.

Ankara, 2001. s.14-19.] idarя edirdi.

сящ.17

Сак-масаэет чары tцrk dюvlяtinя parчalanmышdыr. Gюytцrklяr Mяtяnin dя mяnsub olduьu tцrk ailяsindяn [Tцrklцk bilgisi. Ankara, 2001. s.20.] чыxmышlar. b) ЫЫ Gюytцrk imperatorluьu.

Qяrbi Gюytцrk dюvlяti 630-cu ildя Чin tяbяяliyini qяbul etsя dя, 50 illik яsarяtdяn sonra Aшina soyundan gяlяn Kutluь xan 680-ci ildяn gюytцrklяri mцstяqilliyя чыxarmaq цчцn hяrbi яmяliyyatlarыnы geniшlяndirdi, 681-ci ildя vяziri Tonyukuqla bяrabяr Шimali Чinя yцrцш etdi, Qobi чюlц ilя Orhun чayы arasыndayerlяшdi. 682-ci ildя gюytцrklяr Kutluь xanыn baшчыlыьы ilя Юtцgяni яlя keчirdilяr. O zaman Kutluь xan юzцnц Иltяriш Kutluq xaqan elan etdi vя belяliklя, ЫЫ Gюytцrk dюvlяti yarandы. ЫЫ Gюytцrk dюvlяti isя Иltяriш Kutluь kaьan (682692) vя Kapqan kaьan (692-716) dюnяmindя imperiya halыna gяldi. Bu dюvlяt Bilgя kaьanыn (716-734), onun vяziri Tonyukuqun, qardaшы Gцltяkinin dюvrцndя daha da yцksяlmiшdir. 745-ci ildя uyьurlarыn tяzyiqi ilя [Tцrklцk bilgisi. Ankara, 2001. s.24-30.] yыxыlmышdыr.

baьlanmышdыlar. Gюytцrklяr Чinя baьlandыqda isя 630-680-cы illяrdя mцstяqil yaшasalar da, 681-ci ildя ЫЫ Gюytцrk Dюvlяtinin qurulmasыyla tяkrar Gюytцrk rяhbяrliyinя tabe olmuшlar. Onlar 758ci ildя Uyьur xaqanlыьыna [Tцrklцk bilgisi.

Ankara, 2001. s.35.] baьlanmышlar. Qыrьыzlar

da (Dяclя-Fяrat) yaшayыrdыlar. Urmiya gюlц hюvzяsindя mяskunlaшan subarlarыn bir xeyli hissяsi Sibir vя Tцrkцstan tяrяflяrя цz tutdu. Sibirin adы da subarlarla baьlыdыr. Orta hissяdя qalan subarlar Dяclя vя Fяratыn yuxarы hissяsindя, Van gюlцnцn qяrbindя indiki Bitlis ilя Diyarbяkir arasыnda hяr boy bir mahalda olmaq цzrя mяskяn saldыlar.

Ob чayыnыn orta vя aшaьы hissяsinя яvvяllяr Sibir deyilirdi. Sabirlяrin Иrtыш чayы vя Baykaыl gюlцnя doьru yayыlmalarы nяticяsindя Kamчatkaya qяdяr uzanan bцtцn Quzey Asiyaya "Sibir" deyilmiшdir. Sibirlяr hяm dя Azяrbaycanda tarixяn mяskunlaшmыш tayfalardan biridir. Hazыrki Bilяsuvar onlarыn adыnы bu gцn dя yaшatmaqdadыr. O cцmlяdяn, Kama-Иtil яrazisindяki "Suvar" шяhяrinin adы da bu tцrk tayfasыnыn adы ilя baьladыr. Onlarыn ilkin tarixinя aid bilgi yox dяrяcяsindяdir. Onlar Bюyцk hun imperatorluьuna baьlы toplum hesab edilir. 503-cц ildя Шяrqi Avropada, 515-ci ildя Шimali Qafqazda Volqa-Don bюyunca gюrцnцblяr. 516-cы ildя Qafqazdan Anadoluya girib Kayseri, Ankara vя Konya tяrяflяrini zяbt etdilяr.

Balak xandan sonra onun qadыnы BuьArыk xaqan olmuш 528-ci ildя Bizansla sцlh mцqavilяsi baьlamыш, 531-ci ilяdяk sцlh шяraitindя olmuшlar. 557-ci ildя Gюytцrk idarяsinя [Tцrklцk bilgisi. Ankara, 2001. s.36.] girmiшdir. Sibirlяrin yaratdыqlarы Sibir xanlыьы haqqыndakы mяlumatlar natamamdыr. Bir tяrяfdяn "Sibir xanlыьыnыn ilk hюkmdarы Mamiq oьlu Taybuьa olmuшdur. Чingiz xan (1162-1227) ona Иrtыш, Tobul, Ишim vя Tura чaylarыnыn sahillяrini vermiшdir. Sibir xanlыьыnыn mяrkяzi Чimki-Tura, indiki Tцmen шяhяri olmuшdur." deyilirsя dя, bir tяrяfdяn dя Sibir xanlыьы paytaxtы Kaшlы olmaqla 1464-cц ildя yaradыlan vя 1598-ci ildя ruslara qarшы mцbarizяdя sцquta uьrayan xanlыq kimi tяsvir edilir. Sonuncu Sibir xanы Kцчцm xan ruslara tabe olmamыш, 1585-ci ildя baш verяn savaшda Yermaka qalib gяlmiш vя onu юldцrmцшdцr. Ancaг 1598-ci ildя Ob чayы

5. Uyьurlar. Uyьur dюvlяti.

Dюvlяt quruculuьunda юz imzasы olan tцrk qюvmlяri sыrasыnda Uyьurlarыn da юz yeri vardыr. Onlar Asiya hunlarыndan gяlmя hesab olunurlar. Onlar Orxon vя Selenqa чaylarы boyunca vя Aral gюlц яtrafыnda yaшayыrdыlar. 9 oьuz vя 1 uyьur (on uyьur) olmaqla 10 boydan яmяlя gяlmiшlяr. Uyьur "mцttяfiq", "birlяшmiш" demяkdir. Onlar 745-ci ildя Gюytцrklяri mяьlub edib Юtцgяnя sahib oldular. Kutluq Bilgя Kцl kaьan onlarыn rяhbяri idi, onlar "Ordubalыq" deyilяn Orxon чayыnыn yuxarы axarыndakы "Kara Balqasun" шяhяrini paytaxt seчdilяr. Bu dюvlяt Kutluьun oьlu Moyenчur Kaьanыn (747-759), onun oьlu Bюgц kaьanыn (759-779), vяzir Tunq Baьa Tarkanыn dюvrцndя inkiшaf keчirmiш, 840-cы ildя yыxыlmыш, Kansu vя Turfan uyьur dюvlяti olmaqla ikiyя bюlцnmцшdцr. Kansu

Буда вя онун гардашы Атилла. Будапешт шящяри Буданын адыны дашыйыр.

840-cы ildя Uyьur xaqanlыьыnы yыxaraq Orxon bюlgяsindя [Lev Qumilyov. Qяdim tцrklяr. Bakы, "Gяnclik", 1993.s.493-496.] юz dюvlяtlяrini qurdular. 920-ci ildя Чin tяrяfindяn mяьlub edilяrяk Baykal gюlцnцn qяrbinя kючdцlяr. 1207-ci ildя moьollarыn hakimiyyяti [Tцrklцk bilgisi.

Ankara, 2001. s.36.] altыna girdilяr.

7. Sibirlяr vя ya Sabarlar.

Sibir xanlыьы.

Subarlar e.я. ЫЫЫ-ЫЫ minillяrdя Urmiya gюlц hюvzяsindя, Иki чay arasыn-

mцharibяsindя yenilen Kцчцm Han Noqay Ordaya sыьыnmышdыr. Bu son gцчlц dirяniш ortadan qaldыrыlandan sonra Rusyanыn юnцndя Sakit Okeana qяdяr mцqavimяt gюstяrяcяk heч bir gцc qalmadыьыndan rus ordularы чox qыsa bir mцddяtdя Sibiri bцtцnlцklя яlя keчirя bildi. Sibirdя yaшayan sibirlяrin vя subarlarыn dillяri peчenq vя qыpчaq dillяrinin davamы olan iki шivя kimidir. (Арды вар)

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.18 Нясиб МУХТАРОВ,

№ 2 (136), Феврал 2016

Шяkidя qяdim dяfn adяtlяri

АMEA Arxeologiya vя Etnoqrafiya Иnstitutuнун Шяки Археолоэийа Фолклор групунун баш елми ишчиси, АМЕА ШРЕМ-ин hissяsinя vя юkцz cяsяdinin arxa dцzцlцb. Юkцz cяsяdiбюйцк елми ишчиси hissяsinя nin kцrяk, omba sцmцyц vя qarыn hissяsinя qablar yыьыlmayыb. Qara qablarыn iчяrisindя iri vя 2009-cu ilin iyun ayыnda rяngli ev vя ov quшlarыnыn sцmцkШяkinin Fazыl kяndinin Tяpяbaшы xыrda daha чox tяsadцf edilir. Cяqяdim mяzarlыьыnda 1 saylы (шяr- lяrinя vя цmumiyyяtlя sцmцkti olaraq FTQ 1/09) qяbir qazыl- sяdlяrin qяbirdя tapыldыьы yer, vяziyyяt mышdыr. Kяnd sakini Mяqsяd юz lяrin doьurur. Юkцz vя insan hяyяtindя suvarma ilя яlaqяdar maraq qяbrя bцtюv qoyulubsa, it yer qazarkяn yanmыш torpaьa cяsяdi qoyun (keчi?) cяsяdlяrinin baш, tяsadцf etmiш, qazыntыnы dяrin- vя vя bяzi sцmцklяri (onurьa lяшdirdikdя iki qab vя sцmцklяr ayaq qabыrьa vя s.) qяbirя olduьu mяlum olmuшdur. Vя fяqяrяlяri, Oьuz Dяrя Zяmin nekdяrhal bizя mяlumat vermiшdir. qoyulub.

1 saylы kurqanыn цst Birgя sяy nяticяsindя antik ropolunda bцtюv it dяfn edilяn dюvr Azяrbaycan arxeologiyasы- tяbяqяsindя aчыlыb. At, it dяfn edilяn na olduqca maraqlы bir abidя qяbirlяr (Kяrimli Hюkmdar mяяlavя edilmiшdir. Mцяllif Mяqsя- qяbirdя zarlыьы, 1 saylы kurqanыn цst hisdя юz tяшяkkцrцnц bildirir. sяsi) itin boьazыndan 8 bucaqlы rяmzi aшkar olub.

Qяbrin qыsa tяsviri aшa- dairяvi Gцnяш Иlk baxышda qяbrя qoyuьыdakы kimidir: bцtюv gюrцnцr. Lakin Qяbir torpaq qяbirdir. lan itin baшы oldu ki, itin baшы uzununa Yerin indiki sяviyyяsindяn qяbrin mяlum ortadan iti alяtlя iki bяrabяr dюшяmяsinя qяdяr dяrinlik 103 tяn bюlцnцb vя digяr hissя sm-dir. Иstiqamяti шimal-cяnuba- hissяyя 10,7 sm cяnub-qяrbdя dыr, yяni шimala - qцtb ulduzunadыr birincidяn altыna qoyulmuш qoyun (300x103x165 sm). Qяbir dяfn qablarыn vя ayaqlarыnыn yanыna, kяsik adяtinя, dяfn avadanlыьыna gюrя baш torpaьa qoyulub. Иtя mяxsus zяngindir. Qяbirdя bir nяfяr dяfn tяrяfi sцmцklяr isя kяllяnin birinci edilib. Dizdяn vя qurшaqdan sыx digяr bцkцlц, sol bюyrц цstя, qollarы hissяsinin yan vя arxa hissяsindя qarыn boшluьuna tяrяf uzadыlыb.

Kяllя sцmцyц peysяr sцmцyц alta, чяnяsi yuxarы vяziyyяtdя aшkar edilib. Цst чяnя sцmцyц alnыndan 13,8 sm шяrqя tяrяf чox pis, чцrцmцш vяziyyяtdя aшkar edilib. Ayaq sцmцyцnя gюrя yaшlы vя iri adam olub. Kяllя sцmцyц ilя taz sцmцyц arasыnda mяsafя 72 sm-dir. Ayaq sцmцyц uyьun olaraq 42 vя 39 sm-dir (topuьa qяdяr). Qяbrin cяnub tяrяfinin ortasыnda шimala tяrяf юkцz cяsяdi uzadыlыb. Юkцzцn burun sцmцyц ilя dal ayaqlarы sцmцyцnя qяdяr olan mяsafя 192 sm-dir. Юkцz qarnы цstя, bir qяdяr sol bюyrцnя meylli, baшы dik tutub qabaьa uzanan vяziyyяtdя aшkar edilib. Onun qabaq ayaqlarы dizdяn qarnыna tяrяf sыxыlыb vя insanыn kяllя sцmцyц vя baшqa heyvana mяxsus sцmцklяr bu hissяdяn aшkar edilib. Юkцzцn dal ayaqlarы qяbrin cяnub divarы arasыna, bir qяdяr sцmцklяrя tяrяf, iki шaquli bardaq qoyulub. Arxa ayaqlarы da omba sцmцyцndяn bir qяdяr qarыn qoyulub. Bunlar onurьa fяqяrяlяboшluьuna tяrяf sыxыlsa da, dizdяn rindяn, qabыrьa vя qabaq, dal aчыq vяziyyяtdяdir. Sanki o, ayaьa ayaq sцmцklяrindяn ibarяt olsa da durmaьa hazыrlaшыr. Bu vяziyyяtdя hamыsы deyil. dяfn onun diri, canlы olmasы tяsяvOsteoloji qalыqlar tяrяflяri vцrцnц yaradыr. Юkцzцn arxa tяrя- 40-56 sm arasы uzunluqda olan fi ilя qяbrin cяnub-qяrb tяrяfi ara- trapesiya formasы яmяlя gяtirirdi. sыna yыьыlan qablarыn altыna quzu Юkцzцn kяllя sцmцyц bu fiqurun kяllя-paчasы qoyulub. Daha bir qo- cяnub, insanыn kяllя sцmцyц yuna mяxsus kяllя-paчa цst-цstя itin kяllя sцmцyц qяrb vя atыn шяrq, qalanmыш vяziyyяtdя itin kяllя sц- sцmцyц шimal kцncцnц tяшkil kяllя edirmцyцndяn aralы, qяrbя tяrяf qoyu- di. Bundan baшqa qяbirdя юkцzцn lub. Иt, ata mяxsus kяllя sцmцyц, ayaq tяrяfindя, cяnubi-qяrb tяrяquzu, qoyun vя xцsusяn юkцzцn findя quzu(?) kяllя-paчasы, qablakяllя sцmцklяri pis qalыb, юkцzцn rыn iчяrisindя iri vя xыrda quш sцkяllя sцmцyц daha чox чцrцyцb. mцklяri aшkar edildi. Quш sцmцkBu qяbir it dяfni ilя bilavasitя baьlы lяri яsasяn qara qablarыn iчяriolduьuna gюrя bir daha qeyd et- sindя idi. Yalnыz bir qara tayqulp mяk istяdik ki, burada itin dяfni kцpя tipli qabыn iчяrisindяn xыrdayox* , onun hansы tяrzdя dяfn buynuzlu heyvana mяxsus sцedilmяsi fikrimizcя Шяkidя qяdim mцklяr aшkar oldu. Qablar mяrkяdяfn adяtlяrinin bяzi mяqamlarыna zя vя юkцzцn arxa hissяsindя 2 vя aydыnlыq gяtirir.

3 яdяdi iч-iчя qoyulmuшdu.

Bu qяbirdя itin dяfn vя- bяzяn kцp qяbir dюшяmяsi qazыlaraq ziyyяti birbaшa it kultu ilя baьlыdыr. Иri qoyulmuш, aьzы lяpik daшla Qяbirdя bяzi qablar, onlarыn цzя- qяbrя цzяrinя qara qab qoyulrindяki naxышlar daha чox astral юrtцlяrяk muшdu. Qяbrin tяsvirinя yekun tяsяvvцr vя simvollarla baьlыdыr. vuraraq etmяk lazыmdыr ki, Qяbirdя itin baшы qяbrin qяrb tя- dцzцmцnqeyd bцtцn яlamяtlяri gюstяrir rяfinя iri kцpdяn bir qяdяr aralы qo- ki, юkцz uzadыlmыш vяziyyяtdя, at yulub. Цmimiyyяtlя, it, at, юkцz vя baшы, it vя digяr heyvanlar (qoyun, insan kяllяlяri qяbrin mяrkяzinя quzu) qяbrя яvvяl qoyulub, insan tяrяf 40-56 sm arasы uzunluьunda cяsяdi torpaьa qoyulub, sonra bяrabяr tяrяflяri olan trapesiya qablar dцzцlцb. Иlk olaraq qяbirdя шяklindя qoyulmuшdur. Lakin elя ocaq yandыrыlыb, qяbirdя vя qяbirqoyulub ki, юkцz baшы cяnub, at dяn kяnarda yandыrыlan ocaqlarыn baшыnыn arxasы шimal, insan baшы kцl vя kюzц qяbir dюшяmяsinя шяrq vя nяhayяt it baшы qяrb kцn- sяpяlяnib, sonra dяfn mяrasiminin cцnя qoyulub. Ыt baшыnыn qяbrя qo- sonrakы hissяlяri icra edilib. yulmasы tяsadцfdцrmц? Яlbяttя Tяpяbaшы nekropolu yox. Иtlя baьlы araшdыrmalar aparыl- яrazisindя, o cцmlяdяn "...Labimышdыr. Ыt kultu qяdim tarixя malik- rint"dя aparыlan qazыntы vя xidir. Tяpяbaшы nekropolunda qeyd lasetmя zamanы belя bir qяbиrя etdiyimiz kimi itin baшыnыn tяn orta- tяsadцf olunmayыb. Keramikaya dan kяsilяrяk qяbrя qoyulmasы, gюrя bundan da zяngin qяbir qяbirdя itin dяfn edilmяsi faktы aш- tяdqiq edilib, lakin bu qяbir bяzi karlanыr. Eneolit vя tunc dюvrlяrin- яlamяtlяrinя gюrя nяinki Tяpяdя dя it dяfninя vя fiqurlarы, hяtta baшы, nяinki Шяki, elяcя dя AzяrAnadoluda gil qabda itin dяfni, oь- baycan arxeologiyasыnda ilk lan uшaьы ilя birgя dяfni юyrяnilib. dяfяdir qeydя alыnыr. Bu юzцnц (N.Mцseyibli 2007, 40.) qablarыn formasыnda Kяllяlяrin цzяrinя qablar hяm dя bяzi verir. dцzцlяrяk юrtцlцb. Qablar gюtцrцl- da bцruzяTяpяbaшы nekropolunda dцkdяn sonra kяllя sцmцklяri vя ilk dяfяdir ki, at kяllяsinя tяsadцf digяr osteoloji qalыqlar haqda tam edilir. Atыn kяllя sцmцyцndяn baшtяsяvvцr яldя etmяk mцmkцn ol- qa heч bir sцmцyцnя vя цmumiymuшdur. Maraqlыdыr ki, rяngi qara yяtlя atla baьlы heч bir яшyaya olan qablar daha чox qяbrin bu tяsadцf edilmяdi. Azяrbaycanda

(Fazыl кяндиндяки Tяpяbaшы nekropolu materiallarы яsasыnda) qяbirdя at skеletinя eneolit vя tunc dюvrцnцn bцtцn mяrhяlяlяrindя, xцsusяn ilk vя inkiшaf etmiш dяmir dюvrlяrindя tяsadцf edilmiшdir. Hяtta elя kurqan aчыlmышdыr ki, at cяsяdi daha чox sayda dяfn edilmiшdir. (Qяdim Mingячevir.

Sяh.92, kurqan Ы) Region vя baшqa юlkяlяrdя dя atla baьlы sonsuz sayda mцxtяlif tip qяbirlяr qeydя alыnmышdыr (Hesabat 2009).

Vяhшi at sцmцklяrinя paleolit dюvrцnя, neolitя aid maьara, dцшяrgя vя yaшayыш mяskяnlяrindя tяsadцf edilmiшdir. Eneolitя keчiddя dя ata mяxsus osteoloji qalыqlara tяsadцf edilmiшdir.

Bu mяqalяdя atla baьlы bцtцn mяqamlara nяzяr yetirmяk mяqsяd deyil. Necя olub, dяfn adяt vя mяrasiminin hansы mяqamыna uyьun olaraq bu qяbrя atыn ancaq baшы qoyulub?.. Bir чox xalqlarda mцxtяlif dюvrlяrdя insanыn ancaq baш hissяsinin dяfn adяti, xцsusяn dюyцшчцnцn baшыnыn dяfni adяti antik dюvrdя dя mюvcud olub vя qeydя alыnыb (keltlяrdя, basklarda vя s.).

Tяpяbaшы nekropolunda da belя bir qяbir qeydя alыnыb. Bu qяbirdя insana mяxsus 25 kяllя, юkцzя (daь sыьыrы) mяxsus 5 kяllя vя

kяllяsinin aшkar olunan vяziyyяti bяzi mцlahizяlяrя imkan verir. Atыn aьzы юkцzцn aьzыna чox yaxыn qoyulub. Onlar sanki bir-biri ilя uyuшurlar. Bu vяziyyяt gюstяrir ki, atыn qяbirdя, o dцnyada hansы rol oynamasыndan asыlы olaraq, at mцqяddяsdir, o mяrhumu mцшayияt edir, gцnяшi rяmzlяшdirir. Digяr tяrяfdяn cяsяdin bцtюv yox, bir hissяsinin qяbrя qoyulmasы adяti dя qяdim tarixя malikdir, cяsяdin parчalanaraq qяbrя qoyulmasы adяti kimi, bu adяtlяrin hansыsa bir xalqla, onlarыn yaшadыqlarы coьrafi mяkanla baьlыlыьы Avestanыn яldя olan variantыnda шяr qцvvяsi Aqro manyunun gюndяrdiyi bяla kimi verilir. Heч шцbhяsiz atla baьlы inam Avestada mцhцm yer tutur vя atяшpяrяstliyin qяdim яnяnяlяri ilя baьlanыr. Lakin qeyd etmяk lazыmdыr ki, cяsяdin parчalanaraq vя ya bir hissяsinin dяfn edilmяsi (insanlarыn) pislяnilir vя шяrlя baьlanыr. Gцnяшin rяmzi olan atыn da parчalanaraq vя ya bir hissяsinin qяbrя qoyulmasы bu юzцldя tяqdir oluna bilmяz. Lakin at baшыnыn qяbirdяki vяziyyяti onun xцsusi inam vя ehtiramla qяbirя qoyulduьuna iшarя vuraraq qяdim atяшpяrяstliklя daha чox яlaqяlяndirmяk olar.

bяzi insan sцmцklяri (cяmi 20 яdяd) qeydя alыnыb. (N.Muxtarov, И.Bяdяlova. Hesabat 1997. Шяkil 4v.)

Ata mцnasibяtin qяdim яnяnяlяrlя юtцrцlmяsi artыq e.я. ЫЫЫ minillik Шimali vя Cяnubi Qafqazda qяrarlaшdыьыnы gюstяrir. Bu ideologiya bяhs etdiyimiz dюvrdя ideoloji tяsяvvцrlяrdя юnяmli yer tutmuшdur. Atыn kяllяsinin qяbrя qoyulmasы elя-belя dя ola bilmяz. Bu dяfn mяrasiminin mцhцm tяrkib hissяsi, qяdim яnяnяlяrlя baьlы bir ritualdыr.

Azяrbaycanыn qяdim sakinlяrindяn olan massaget (bu tayfalar erkяn orta яsrlяrя qяdяr bu adы saxlayыrdыlar. Yusif Yusifov.

2007, 398) (Maskut) tayfalarы oda, Gцnяшя sitayiш edir, Gцnяшя qurban verяrdilяr vя bu qurbanlar iчяrisindя at xцsusi yer tuturdu. Bяzi xalqlar kimi massagetlяr dя atы Gцnяшя qurban verяrdilяr. Heч шцbhяsiz at od, gцnяшlя baьlыdыr vя qяdim Azяrbaycanыn inanc vя inamlarыnda xцsusi yer tutur vя folklorun dяrin qatlarыna mюhkяm hopmuшdur. Иnkiшaf etmiш dяmir dюvrцndя dя son tunc dюvrцndя olduьu kimi maldarlыqda atчыlыq mцhцm yer tutmuшdur (Seyidov 2003, 253).

Gцnяш at qoшulmuш arabada yer kцrяsini dюvrя vurur vя s. inamlarы antik dюvrdя dя yaшamыш-dыr. Mitra at qoшulmuш (aь at) qыzыl arabada Yeri dюvrя vurur, Vereteraqna onu mцшahidя edir. Gцn qцrub edяndяn sцbh чaьыna qяdяr isя Yer qцbbяsini saxlayыr. At Gцnяшin rяmzidir, lakin bu inam atы яhillяшdirib, ondan sцvari qoшun nюvцndя istifadя etdikdя yaranыb. Bяzi mцяlliflяr araba ilя atыn zaman fяrqlяrini ayыrd edяrяk gюstяrirlяr ki, "Gцnяш kainatы gяzmяyя arabada yox, atda чыxыr ("Kяhяr atы min чыx...")". (Ramazan Qaffarlы. 1999, sяh.28.). Lakin bu araшdыrmalar tяlяb edяn mцbahisяli mяsяlяdir.

At baшыnыn qяbrя necя qoyulduьu, atыn bяdяninin hara olduьu haqda konkret fikir sюylяmяk mцmkцn olmasa da, qяbirdя at

Gцnяш, at kultu ilя baьlы (bu hяm dя dя baшqa kultlara da aiddir) atыn qurban verilmяsi, cяsяdin bяzi hissяlяrinin qurbanlыq kimi istifadя edilmяsi, baшыn isя hюrmяt vя ehtiramla qяbrя qoyulmasы (qяbrin dюшяmяsi atыn baшыndan bir qяdяr bюyцk olmaqla 3 sm qazыlыb vя baш bu qazыlan yer peysяri sяmaya tяrяf qoyulub) at kultunun bяzi mяqamlarыna iшыq salыr.

Gцman etmяk olar ki, doьum, tюrяmя vя s. mяqsяdi ilя Gцnяш tanrыsыnыn rяmzi olan, onun arabasыnы hяrяkяtя gяtirяn atыn cяsяdi mяrasim iшtirakчыlarыna paylanыb vя ya dяfn prosesindя mцqяddяs tяam kimi istifadя edilib.

Ola bilяr ki, bizim gцmanыmыz at kultunun inkiшaf mяrhяlяlяrini dя izah edir. Kultun inkiшafыnыn yuxarы fazasыnda bяdяnin hяr hansы bir hissяsinin rяmz ola bilmяsi mюvcud olub. Misirdя sяrdabяyя чюrяk яvяzinя onun шяkli qoyulmasы vя freskalar hяm dя bu mahiyyяtin ifadяsidir. Юkцzцn bцtюv cяsяdinin aшkar olmasы antik dюvr Tяpяbaшы mяzarlыьыnda ilk dяfяdir ki, qeydя alыnыr. Lakin baшqa qяbirdя atыn baшыnыn dяfn edildiyi kimi, юkцz baшыnыn dяfn edilmяsi faktы qeydя alыnыb vя hяmin qяbir ekspozisiya kimi "Яbяdi sцkut dцnyasы - Labirint"dя nцmayiш etdirilir. Bu qяbirdя qeyd etdiyimiz kimi яgяr bцtцn inamlarla яlaqяdar fikir yцrцtsяk, qabaq-qabaьa qoyulan it, at vя qoyun (keчi) bilavasitя Gцnц (Gцnяшi) rяmzlяшdirirsя (hяr цчц Gцnцn rяmzlяridir), yeganя bцtюv cяsяdi qяbrя qoyulmuш юkцz isя birbaшa Ay allahыnы (Шumerdя Nanna Sini) rяmzlяшdirir.

Gюy юkцzц mцqяddяsdir. Burada Юkцz vя Gцn (it, qoyun, at) arasыndakы mifoloji mцnasibяtlяr Azяrbaycan folkloru, miflяri ilя izah edilir. Ata hцququnun шяriksiz olduьu dюvrц ifadя edir, hяm dя Ay (kiшi, яr, qardaш, sevgili) Gцn (arvad, qыz, bacы, sevgili) mцnasibяtlяrini aчыqlayыr ki, biz onlar arasыnda mцnasibяtlяrя Daьыstan xalqlarыnda da, skandinavlarda da mifoloji sistemlяrdя tяsadцf edirik. Ayrы-ayrы mяqamlar verildiyindяn geniш шяr-

hin baшqa bir mюvzu olduьunu gцman edirik.

Qяbirdя metalla baьlы, цmumiyyяtlя zinяt яшyalarы ilя baьlы heч bir яшyanыn aшkar edilmяmяsi юzц dя Tяpяbaшы nekropolu цчцn yenilikdir. Silah, яmяk alяtlяri dя aшkar edilmяyib. Qяbrin zяnginliyi keramikanыn rяnglяri, qablarыn formasы vя чeшidi ilя юlчцlцr.

Lakin sцfrя, mяtbяx, anbar (kцp) qablarыnыn чox чeшidliliyi vя чox saylы varlыьы bяzi mцlahizяlяrя шяrait yaradыr. Keramika cяhяtdяn zяngin olan bu qяbir kimя mяxsusdur? Heч шцbhяsiz gцman etmяk olar ki, bu qяbir duluzчu sяnяtkara vя ya aшpaza (kulinara) mяxsusdur. Qяbir qablara gюrя Azяrbaycanda hяmin dюvrdя zяngin mяtbяx, sцfrя mяdяniyyяtinin varlыьыnы tяsdiq edir. Цmumiyyяtlя, antik dюvr qяbirlяri, xцsusяn antik dюvr Tяpяbaшы nekropolunda qazыlan qяbirlяr bir daha Azяrbaycanda zяngin kulinariya olduьunu tяsdiq edir.

Qяbirdя bяzi qablarыn formasы maraq doьurur, чцnki bu qablarыn mяrasimlяrlя daha чox baьlы olduьu шцbhя doьurmur.

Qяbrin daha bir sяciyyяvi cяhяti ondan ibarяtdir ki, bяzi formalы qablardan qяbиrя bir yox, bir neчяsi qoyulub. Kяllяyя oxшar, lakin цzяrindя dцz xяtt vя nюqtяlяrlя hяndяsi fiqur cыzыlan iki qab bir-birinя oxшasa da, hяm юlчцsцnя gюrя, hяm dя цzяrindяki hяndяsi tяsvirя gюrя bir-birindяn fяrqlяnir.

Heч шцbhяsiz bu qab rяmzidir vя yяqin ki, daha чox mяrasimlяrdя iшlяdilir. Юz formasыna gюrя hяlяlik yalnыz Tяpяbaшы nekropolunda deyil, hяm dя Yaloylutяpя mяdяniyyяtinя aid heч bir abidяdя bu formada qaba tяsadцf edilmяyib.

Ona oxшar qablar Xanabad (bu qab Kiш alban muzeyindя nцmayiш etdirilir), Pirsaatчay abidяlяrindя qeydя alыnsa da, qeyd etdiyimiz qab юz orijinallыьы ilя fяrqlяnir. Bu fяrqlяrdяn biri onun цzяrindя olan naxышlardыr. Bu naxышlar daha чox Mezamerika naxышlarыnы xatыrladыr.

Qяbirdя qablarыn iч-iчя qoyulmasы da daha чox dяfn adяtinin sяciyyяvi tяrяflяri ilя baьlыdыr.

Yalnыz юlчцsцnя gюrя fяrqlяnяn qablar iч-iчя qoyulmayыb, hяm dя baшqa formalы qablar iч-iчя qoyulub. Daha чox цчayaqlы vazlarыn цstцnя qab qoyularaq qяbrя dцzцlmяsinя tяsadцf edilib.

Yuxarыda qeyd etdiyimiz orijinal naxышlы qab, чяllяk formalы qab qяbrin шimali-шяrq kцncцnя qoyulubsa, iki tayqulp bardaq cяnub-шяrq kцncцnя qoyulub, iri kцp isя qяbrin шimali-qяrb kцncцnя, cяnubi-qяrb kцncцnя isя qara rяngli qablar qoyulub. Onu da qeyd etmяk lazыmdыr ki, qara rяngli qablarыn bяzilяri qяbirdя pis qalыb, parчalanыb. Belя qara qablarыn gilinя narыn qum qatыlыb. Qяbirdя olan qablarыn цmumi sayы 36 яdяddir vя onlar qяbrin cяnib-qяrb tяrяfinя юkцzцn цstцnя, яtrafыna vя шimal tяrяfinя at baшы aшkar olunan yerя daha чox цzцlцb. Иstяr dяfn adяtinя vя arxeofaktlara яsasяn Yaloylutяpя mяdяniyyяtinя aid olan bu qяbrin bu mяdяniyyяtin yцksяk inkiшaf etdiyi dюvrlяrя (tяxminяn e.я.ЫЫЫ-ЫЫ яsrlяr) aid olduьu шцbhя doьurmur. Baxmayaraq ki, qяbirdя e.я. ЫV-ЫЫЫ vя e.я. ЫЫ-Ы яsrlяrя aid (N.M.Muxtarov, A.A.Karaxmedova. 1985, 25. N.Muxtarov 1987, sяh.248) qablara oxшarlar da vardыr. Nяticя olaraq burada it, at, юkцz vя qoyunun mцяyyяn nizamla qoyuluшu mifoloji baxыmdan burada yaшlы qadыnыn dяfn olunduьunu, trapesiya formasы isя onun bюyцk bir nяslin, yяni nяvя, nяticя vя s. olduьunu gцman etmяyя яsas verir. Trapesiya, kvadrat, dцzbucaqlы hяm dя qadыna, ana ilahяyя iшarяdir. Gюrцnцr mяrhum saьlыьыnda belя dя nцfuza, hюrmяtя nail olub ki, qяbrdя dцzцlцш dя bunu ifadя edir.

* Иt kultu ilя baьlы bir чox mяqalяlяr yazыlmыш, tяdqiqatlar aparыlmышdыr. Bax: N.Мцseyibli, V.Baxшяliyev. “Naxчыvanыn qяdim tayfalarыnыn mяnяvi mяdяniyyяti.”

Bakы-Elm-2004, sяh.26-28.

V.Mahmudova, N.Muxtarov. “Mяnяvi mяdяniyyяt tariximizdяn” (яlyazmasы).

№ 2 (136), Феврал 2016 Щябибулла МАНАФЛЫ,

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.19

"Azяrbaycanda ipяkчiliyin tarixindяn"

АМЕА Шяки Реэионал Елми Мяркязинин елми ишчиси, АДПУ-нун Шяки филиалынын haribяlяr baшlandы. Bu hadisяlяr Иtaliyanыn Шяrqlя ticarяt яlaqяlямцяллими

ЯЗИЗ ГУБАЙДУЛЛИН ин бу йазысы Азярбайъан дилиндя Илк дяфя чап олунур

Йазыны русъадан тяръцмя едян вя “Юн сюз”цн мцяллифи (Яввяли ютян сайымызда)

Язиз ГУБАЙДУЛЛИН

"Azяrbaycanda ipяkчiliyin tarixindяn" Hяlя orta яsrlяrdя mцasir Шimali Иran vя Xяzяr dяnizinin sahili Qяrbi Avropanыn ipяk idxal etdiyi klassik юlkя hesab olunurdu. Avropaya ipяk aparmaq цчцn genuyalыlarыn XЫЫЫ yцzildя Gilana gяlmяlяri bizя mяlumdur.

Gilandan aparыlan ipяk Иtaliyada "seta ghella", "ghelli", "leggi" adlarы ilя kifayяt qяdяr tanыnыrdы. Цmumiyyяtlя Иtaliyanыn ipяk mцяssisяlяrindя emal edilяn xam ipяk XЫV, XV, XVЫ yцzillяrdя Azяrbaycan vя Иrandan ixrac olunduьundan orada "seta masandroni" - Mazandaran ipяyi, "seta pisciacheri" - padшah Hisar ipяyi, "seta srtavai, stravagi" - Astarabad ipяyi, "seta taloni, talina" - talыш ipяyi, "seta siechi, acchi" - Шяki ipяyi, "seta gangia" - Gяncя ipяyi adlarы ilя tanыnыr vя keyfiyyяt gюstяricilяrinя gюrя yцksяk sяviyyяdя dяyяrlяndirilirdi.

XVЫ яsrin baшlanьыcыndan etibarяn venetsiyalыlar keyfiyyяtli ipяk soraьыyla mцtяmadi olaraq Шamaxыya sяfяrlяr ediblяr. Bu шяhяr bюyцk ticarяt yolunun цzяrindя yerlяшdiyindяn Иtaliya sяyyahlarыnыn qяlяmя aldыьы gцndяliklяrdя ticarяt vя sяnяtkarlыq mяrkяzi kimi xatыrlanыlыb. Onlardan biri, Kontarini yazыrdы: "1475-ci il noyabrыn 1dя biz Шamaxыya gяldik. Bu шяhяrdя bizdя "taloman" adы ilя mяшhur olan ipяk vя mцxtяlif чeшiddя yumшaqlыьы, parlaqlыьы ilя fяrqlяnяn ipяk parчalar toxunurdu. Шamaxы, Tяbriz kimi bюyцk vя geniш deyil. Amma, zяnnimcя bцtцn digяr gюstяricilяrinя, яlялxцsus hяyat ehtiyyatlarыna gюrя daha цstцndцr."

Baшqa bir sяyyah, Venetsiya respublikasыnыn sяfiri statusunda Uzun Hяsяnin sarayыna gяlmiш Barbaro 1479cu ildя yazыrdы: "Hяшtяrxan Teymurlяng tяrяfindяn daьыdыlmazdan юncя hazыrda Suriya цzяrindяn aparыlan ipяk Sitrakon vasitяsiylя Don чayыnыn mяnsяbindяki Tana gяtirilir, sonra 7-8 Venetsiya qalerasы (gяmi nюvц H.M.) ilя Иtaliyaya aparыlыrdы."

Azяrbaycan ipяyinin ticarяti bцtцn XVЫ yцzil boyu davam etmiшdir. Tanыnmыш sяyyah Cenkinson deyirdi ki, tatarlar (Azяrbaycan

tцrklяri

-

H.M.)

Иrandan Rusiyaya pambыqdan, ipяk-dяn vя yundan toxunan mцxtяlif mяmulat, Шamaxыdan isя ipяk saplar, ipяkdяn hazыrlanan qotazlar, qolbяndlяr, yay, qыlыnc vя baшqa mяmulat gяtirirdilяr." Ola bilsin ki, bu mallarыn bir hissяsi Azяrbaycanda hazыrlanmыrdы. Amma sюzsцz ki, Kontarininin bildirdiyi kimi, ipяk mяmulatlar Azяrbaycanda istehsal olunurdu.

Teymurlяng Toxtamышla apardыьы mцbarizяnin gediшindя Hяшtяrxanы yerlя yeksan etdi.

Bosfor vя Dardanel boьazlarы Osmanlы tцrklяrinin nяzarяti altыna keчdi. Qыzыl Ordada чingizilяrlя tцrk-tatar tayfalarы vя rus knyazlarы arasыnda aramsыz mц-

rinя son dяrяcя mяnfi tяsir gюstяrdi. Иtaliya tacirlяri ipяyi Avropaya яvvяllяr яlveriшli ticarяt yolu hesab edilяn Volqa-DonAzov xяttiylя aparыrdыlarsa, haqqыnda bяhs olunan hяmin hadisяlяrdяn sonra bu yoldan istifadя etmяk mцmkцn olmadы. Kontarini yeni ticarяt yolu haqqыnda belя yazыb: "Tяbrizdя mюvcud olan bir neчя bazardan alыnaraq toplanan ipяk, karvanlarla Aleppoya gюndяrilirdi. Belяliklя, yaranan yeni шяraitя gюrя Azяrbaycan ipяyi Иtaliyaya юncя Suriya цzяrindяn aparыlsa da, bu юlkя Osmanlы dюvlяri tяrяfindяn zяbt edildikdяn sonra Tцrkiyя vasitяsilя gюndяrilirdi."

Qriqori Lasikovun rяhbяrlik etdiyi ermяni ticarяt kompaniyasыnыn nцmayяndяlяri чar Aleksey Mixayloviчin hюkumяtilя ticarяt mцqavilяsi baьlamaq цчцn 1666-cы ildя Rusiyaya gяliblяr. Danышыqlar zamanы hяmin шirkяtin nцmayяndяsi Tцrkiyяdяn keчяn ticarяt yolundan bяhs edяrяk deyib: "Bir чox illяrdir ki, biz ipяyi Avropaya Tцrkiyяdяn aparыrыq. Bizim verdiyimiz gюmrцk haqqы bu dюvlяtin xяzinяsini daha da zяnginlяшdirir." Volqa яtrafыnы яhatя edяn tatar xanlыьыnыn sцqutu, Tцrkiyя hюkumяtinin bu яrazinin iшьalыna yюnяlяn цьursuz siyasяti, hяmчinin Sultan ЫЫ Sяlimin hakimiyyяti dюvrцndя Volqa-Don kanalыnыn чяkilmяsi цчцn gюstяrilяn tяшяbbцsцn iflasa uьramasы nяticяsindя Azяrbaycan ipяyi Rusiyadan keчяn yeni yolla Avropaya чatdыrыlыrdы.

XVЫЫЫ yцzilin baшlanьыcыnda Шamaxы ipяk ticarяtinin bюyцk mяrkяzinя чevrilmiшdir.

1712-ci ildя baш verяn hadiсяlяr zamanы ortaya чыxan faktlar da bunu sцbut edir. Hяmin il lяzgilяr Шamaxыya hцcum etmiшdilяr. Solovyovun verdiyi mяlumata gюrя Matvey Qriqoryeviч Yevreinov adlы bir rus taciri bu hadisяlяr zamanы 170000 rubl ziyana dцшцb. Цmumiyyяtlя, rus tacirlяrinя dяyяn maddi ziyan toplum halda 500000 rubl olub. Katiforonun ehtimalыna gюrя rus tacirlяrindяn vя onlarыn kюmяkчilяrindяn ibarяt olan 300 adam basqыnчыlar tяrяfindяn dюyцlцb.

Elя bu faktlara яsasяn Шamaxыnыn ticarяt dюvriyyяsinin hansы sяviyyяdя olduьunu tяsяvvцr etmяk heч dя чяtin deyil.

Azяrbaycanda mюvcud olan tцrk xanlыqlarы tamamilя mяhv olma (яlbяttя, Rusiya imperiyasыnыn iшьalчыlыq siyasяtinin nяticяsindя - H.M.) яrяfяsindя tяnяzzцl

mяrhяlяsini yaшamasыna baxmayaraq ipяkчilik tяsяrrцfatыnda gюstяricilяr kifayяt qяdяr yцksяk idi. 1809-cu ilя dair statistik mяlumata gюrя Шirvan vilayяtindя hяr il 5000 pud, Шuшa vilayяtindя isя 4000 pud xam ipяk istehsal edilib. Шяki яyalяti, ipяkчilik tя-sяrrцfatыnыn "xяzinя tut ipяk baьlarы" adlanan mяrhяlяsindя sosial-iqtisadi baxыmdan rяncbяrlяrin aьыr vяziyyяtinя vя bu sahяdя tяшkilatsыzlыьa baxmayaraq ipяk istehsalыna gюrя baшqa bюlgяlяri цstяlяyirdi. Bunu aшaьыdakы rяqяmlяrdяn dя gюrmяk mцmkцndцr: 1822-ci ildя Шяkidяn 1760 pud, 1823-cц ildя 2394 pud, 1824-cц ildя 3783 pud, 1825-ci ildя 6030 pud, 1826-cы ildя 2916 pud, 1827-ci ildя 5717 pud ipяk aparыlыb.

Ali gцrcц hюkumяti tяrяfindяn formalaшdыrыlan xяzinя

ekspedisiyasыnыn mцшaviri Yanovski bu rяqяmlяri шяrh edяrяk yazыb: "Ardыcыl olaraq 1822ci ildяn 1827-ci ilяdяk 5 il яrzindя hюkumяtin heч bir diqqяt yetirmяdiyinя, яksinя, aьыr vergilяr tяyin etdiyinя baxmayaraq ipяk istehsalы 5 dяfя artыb. Bu artыmыn baшlыca sяbяbi ipяyin maneяsiz, hяm dя яlveriшli qiymяtlяrlя satыlmasы olub".

Tut baьlarы цzяrindя xяzinя mцlkiyyяtinin yaranmasы prosesi hяlя Шяki xanlыьыnыn mюvcud olduьu dюvrdя baшlayыb.

Xan hюkumяti юz шяxsi tяsяrrцfatы olmayan, kючяri hяyat sцrяn qяndяvarlarы, qonшu vilayяtlяrdяn vя digяr xanlыqlarыn яrazisindяn bцtюv-bцtюv kяndlяrin яhalisini tut ipяk baьlarыnыn яtrafыna kючцrяrяk gцclц nяzarяt altыnda iшlяmяyя mяcbur edirdi. Kяndlilяrdяn olduqca aшaьы qiymяtя zorяn satыn alыnan torpaqlarыn

qadыnlar цstцn mюvqe tuturdular. Иndi dя, yяni 1829-cu ildя dя tut ipяk qurdlarыnыn bяslяnilmяsi iшindя qadыnlarыn fяaliyyяti hяlledici яhяmiyyяt kяsb edir.

Barama mяhsulunun toplanышы zamanы keyfiyyяt vя kяmiyyяt gюstяricilяrinin hesabыnы aparmaq цчцn Шяki xanlarы bu tяsяrrцfat sahяsinя cavabdeh olan bяylяri - юz kюmяkчilяrini tut ipяk baьlarыna gюndяrirdilяr. Onlar rяncbяrlяrin araya-яrsяyя gяtirdiyi barama mяhsulunu yaш halda tяrяzidя чяkib tяhvil alыr vя belяliklя цmumi mяhsulun miqdarыnы mцяyyяn edirdilяr. Sonra toplanan цmumi mяhsuldan nюvbяti tяsяrrцfat ili цчцn tut ipяkqurdu toxumu яldя etmяk mяqsяdiylя lazыm olan miqdarda barama gюtцrцlцrdц.

Bu zaman hяr bir rяncbяr 6 stil (tarif цsulu hesabы) яn yaxшы baramadan 1/4 stil barama

hesabыna tut baьlarыnыn яrazisi geniшlяndirilirdi. Torpaьы яlindяn чыxan kяndlilяr dя tut ipяk baьlarыna qulluq edяn rяncbяrlяrя чevrilir vя яmяklяri mцqabilindя mяhsulun tяyin olunmuш mяlum hissяsini alыrdыlar.

1829-cu ildя ipяkчilik tяsяrrцfatыnыn vяziyyяtini юyrяnmяk taqpшыrыьы ilя Шяkiyя ezam edilmiш Yanovskinin verdiyi mяlumata gюrя rяncbяrlяrin qazancы o qяdяr az olub ki, hяtta ailяlяrini qarыn dolusu чюrяklя tяmin edя bilmяyiblяr. Onlar mяhz bu aьыr gцzяrandan vя nяzarяtчilяrin zorakы яmяllяrindяn tяngя gяlяrяk bu vяziyyяtdяn xilas yolunu qaчmaqda gюrцblяr.

Rяncbяrlяrin kцtlяvi шяkildя tut ipяk baьlarыndan qaчmasы nяticяsindя burada daim iшчi qцvvяsinя ehtiyac olub. Bu ehtiyac yuxarыda bяhs olunan цsullardan istifadя etmяklя gяtirilяn yeni iшчi qцvvяsi hesabыna юdяnilirdi. Иpяkчilik tяsяrrцfatы цчцn zяruri olan tikintilяrin inшasы, su arxlarыnыn qazыlmasы, baьlarыn suvarыlmasы, tut aьacы шиtillяrinin yetiшdirilmяsi, toxmaчarlarыn яkilmяsi vя bu qяbildяn olan digяr iшlяr Шяki xanlыьы яhalisinin cяlb olunduьu biyar vasitяsilя hяyata keчirilirdi. Tut ipяk qurdlarыnыn bяslяnilmяsi rяncbяrlяrin fяaliyyяtinin mцhцm sahяsi hesab olunurdu. Bu iшdя

vermяli idi. Yerdя qalan barama mяhsulu tam yarы bюlцnцrdц. Bunun birinci yarыsы xan цчцn, digяr yarыsы isя rяncbяrlяr цчцn ayrыlыrdы. Daha sonra rяncbяrlяrя dцшяn payыn hяr batmanыndan 3 stil barama baьlarыn baxыcыlarыna - darqaluxlara verilirdi. Яliyar kяndindя rяncbяrlяrin hяr biri юz barama payыndan suvara da 2 stil barama vermяli idi. Яrяш vя Aьdaш mahallarыnda hяr bir rяncbяr toxumluq vя suvar цчцn 3 stil barama vermяli olurdu. Daha sonra barama mяhsulunun qalan hissяsi 5 hissяyя bюlцnцrdц. Bunun 3 hissяsi xana, qalan 2 hissяsi isя rяncbяrlяrя verilirdi. Rяncbяrlяr hяr batman yaш baramadan xan цчцn 5 stil ipяk hazыrlamalы idi.

Altыncы stil isя barama qurudanlarыn, ipяkaчanlarыn яmяk haqlarыnыn юdяnilmяsiylя baьlы mяsrяflяrя sяrf olunurdu.

Baramadan tut ipяkquрдu toxumunun alыnmasы, kяpяnяk hяddinя qяdяr inkiшafыnыn tяmin edilmяsi vя onlarыn cцtlяшmяsi nяticяsindя yaranan ailяnin nюvbяti bahara qяdяr qorunub saxlanыlmasы kimi mцhцm iшlяr dя rяncbяrin цzяrinя dцшяn vяzifяlяr sыrasыnda idi.

Xan hюkumяti xяzinя tut baьlarыnda iшlяyяn rяncbяrlяrя ilkin mяrhяlяdя taxыl, malqara vя pul vяsaitiylя kюmяk edirdi. Cяfяrqulu xanыn hakimiy-

yяti dюvrцndя rяncbяrlяrin mяskunlaшdыьы Yaramal, Cяfяrabad vя Xanabad kяndlяrinin sakinlяri malcяhяt (1/10) vergisindяn baшqa bцtцn digяr vergilяrdяn azad edilmiшdilяr. Rяncbяrlяrin yaшadыьы baшqa, kяndlяrdя isя onlar rяiyyяtlя (xяzinя-dюvlяt kяndlilяri) eyni vergilяri юdяyirdilяr.

Rus istilasыna qяdяr Шяki xanlыьыnыn яrazisindя neчя яdяd tut baьыnыn olmasы barяdя яlimizdя dяqiq mяlumat yoxdur.

General-mayor Axverdovun vя stats mцшavir Mogilevskinin tяrtib etdiklяri sяnяdя яsasяn o zaman xяzinяyя mяxsus 5 яdяd tut baьы olub. Ancaq bu mяlumata tяnqidi yanaшan Yanovski bildirib ki, Шяki xanlыьы Rusiyaya birlяшdirilяrkяn Иsmayыl xanыn zцlmцndяn baш gюtцrцb Qarabaьa, Шirvana qaчan rяncbяrlяrin baшlы-baшыna buraxdыqlarы tut baьlarыnыn bir hissяsi bяzi kяndlяrdя hяlя dя qalmaqdadыr.

Azяrbaycan Dюvlяt Arxivindяki sяnяdlяrdя яksini tapan faktlardan bяlli olur ki, Шяkidя xяzinяyя gяlir gяtirяn 168 "rяncbяr baьы" olub. Hяmin baьlarda 959753 tut, 4762 meyvя aьacы vя 6669 цzцm tяnяyi var idi. Bundan яlavя rяncbяrlяr tяrяfindяn tяrk edildiyindяn xяzinяyя heч bir gяlir vermяyяn 34 baь da mюvcud olub. Bu baьlarda 82822 tut, 389 meyvя aьacы vя 59 цzцm tяnяyi var idi. Шяki яyalяtinin Aьdaш mahalыnda isя 2296262 tut, 9742 meyvя aьacыndan vя 13020 цzцm tяnяyindяn ibarяt 204 baь olub. Bu baьlarыn bir hissяsi yцzbaшыlara vя mollalara mяxsus idi. Onlar cяmiyyяtin imtiyazlы tяbяqяsi olduьundan xяzinяyя vergi юdяmirdilяr.

1829-cu ildя mюvcud olan 493 baьdan 25 baь mяhz bu imtiyazlы tяbяqяyя mяxsus idi. Belяliklя, tяhkimчilik sisteminя aid olmayan azad ipяkчilik tяsяrrцfatыnыn яhяmiyyяtli hissяsi din xadimlяrinя mяxsus olub.

Onlar hяm xanlыq dюvrцndя, hяm dя rus istilasыndan sonra bцtцn vergi vя mцkяllяfiyyяtlяrdяn azad olunmuшdular. Цmimiyyяtlя, yuxarыda gюstяrilяn tarixdя Шяki яyalяtindя 2296264 tut, 9742 meyvя aьacыna vя 13020 цzцm tяnяyinя malik baьlar var idi. Шяki xanlыьыnы fяth etdikdяn sonra rus hюkumяti ipяkчilik tяsяrrцfatыna xцsusi diqqяt yetirib. Maliyyя nazirliyinin gюstяriшinя яsasяn ali gцrcц hюkumяti xяzinя ekspedisiyasыnыn vasitяsiylя bu sahяyя qayьы gюstяrmяyя чalышыb. (Bunu imperiyanыn

iqtisadi maraqlarы tяlяb edirdi. H.M.) Rusiyanыn bцtцn mяrkяzi

vя yerli bцrokratik tяsisatlarыnda olduьu kimi ipяkчilik tяsяrrцfatыnыn idarя olunmasы sahяsinя dя yeniliklяr olduqca lяng tяtbiq olunurdu. Bizim arxivdя bu mяsяlя ilя яlaqяdar minlяrlя sяhifяdяn ibarяt qovluqlar var. Hяmin sяnяdlяrdя ipяkчilikdя inkiшafa nail olmaq цчцn gюrцlяn iшlяr, nяzяrdя tutulan tяdbirlяr haqqыnda mцxtяlif qeydlяr юz яksini tapыb. Belя tяdbirlяr bir neчя istiqamяtdя aparыlыb. Яvvяla, tut ipяk baьlarыnda yeni toxmaчarlarыn яkilmяsinя, ikincisi, ipяkaчma sahяsindя texniki vasitяlяrin tяkmillяшmяsinя vя nяhayяt rяncbяrlяrin gцzяranыnыn yaxшыlaшdыrыlmasыna diqqяt yetirilib.

(Арды вар)

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.20

Дилбази ЪЯМИЛОВ, AMEA ШREM- in Ekoloyi Covrafiya шюbяsinin elmi iшчisi Иqlim mцxtяlif olan yerlяrdя maraqlы, bяzяn hяtta qorxu hissi yaradan hidrometeoroloji hadisяlяrin dя sayы чox olur. Sяrab, gцclц leysan yagышlarы, sel, tufan vя dolu kimi tяbiяt hadisяlяri Шяki vя onu яhatя edяn daь vя dцzяnliklяr цчцn sяciyyяvidir. Bu hadisяlяrin bяzilяrini шяkililяr hяr il, digяrlяrini isя nadir hallarda da olsa mцшahidя etmiшlяr.

Gюrkяmli alim, аkademik Budaq Budaqovun xatirяlяrindяn: 1958-ci ilin iyununda Azяrbaycan Elmlяr Akademiyasы Coьrafiya Иnstitutunun elmi ekspedisiyasыnыn tяrki-bindя biz Bюyцk Qafqazыn cяnub ya-maclarыnda чюl tяdqiqatы iшlяri apar-maq цчцn Шяkiyя gedirdik.

Hava чox isti olduьundan sцrцcц maшыnыn sцrяtini bir qяdяr azaltmышdы. Saat 3-я az qalmыш Turut dцzцnя чatdыq. Иsti vя sakit havanыn yaratdыьы шiddяtli bцrkц nяticяsindя яtraf daьlar xeyli tutqun gюrцnцrdц.

Yolun hяr iki tяrяfindя gюz iшlяdikcя uzanan susuz dцzяnlik цzяrindяn havaya ilьыm qalxыr, шose yolu sяthini юtяn qara qыr sanki qaynayыrdы.

Birdяn yolun sol tяrяfindя bizdяn tяxminяn 2 kilometr aralы bюyцk bir gюl gюrцndц. Bu, ekspedisiya цzvlяrini чox tяяccцblяndirdi.

Axы, burada heч vaxt bu bюyцklцkdя gюl olmamышdыr. Yaranmыш шцbhяdяn чыxmaq цчцn rayonun iri miqyaslы xяritяsinя bir daha baxmaq lazыm idi.

Maшыnы saxlayыb xяritяni aчdыq, lakin hяmin yerdя gюldяn яsяr-яlamяt belя tapa bilmяdik. Qarшыmыzda isя qeyri-adi gюl xяritя mяlumatlarыnы aчыqca inkar edirdi. Onun bizя tяrяf olan sahili daha aydыn nяzяrя чarpыr, o biri sahili isя elя bil ki, uzaqlarda, horizontda tяdricяn itirdi. Gюlцn ortasыnda vя bir qяdяr uzaqda iri aьaclar gюrцnцrdц. Onlarыn su sяthindяki kюlgяsi zolaq kimi uzanmышdы.

Suyun цzяrindя xяfif titrяyiш hiss olunurdu. Coьrafi kяшf elяmiш kimi gюlцn yerini xяritяdя mцяyyяnlяшdirib yola dцшmяyя hazыrlaшыrdыq ki, ekspedisiya цzvlяrindяn kimsя: - Bu ki, sяrabdыr! - deyя qышqыrdы. Hamыnыn nяzяri yenidяn gюlя cяlb olundu. Doьrudan da bu sяrab idi, Afrika, Asiya sяhralarы цчцn sяciyyяvi olan sяrab. Biz bunu "gюlцn" yavaш-yavaш yox olmasыnы mцшahidя edя-edя yяqinlяшdirdik vя yolumuza davam etdik. Suчma kяndinя yaxыnlaшanda artыq sяrab tamamilя yox olmuшdu.

Seyrяk hallarda olsa da, sяrab Шяki rayonunda bяzяn kцlяksiz isti havada yarana bilir. Kцr-Araz ovalыьыnda isя onu mцvafiq шяraitdя daha tez-tez gюrmяk olar. Hadisяni Gilяzi dяmir yolu stansiyasы yaxыnlыьыnda da gюrяn olmuшdur. Burada sяrabы 1947-ci il may ayыnыn 3-dя Beшbarmaq daьыndan qayыdan alpinistlяr mцшahidя etmiш vя 1985-ci ilin iyulunda isя biz gюrmцшцk.

Sяrabыn яmяlя gяlmяsinin sadя izahы belяdir: isti vя kцlяksiz gцnlяrdя dцzяnlik rayonlarda qeyribяrabяr qыzma nяticяsindя bяzяn mцxtяlif sыxlыьы vя xцsusi чяkisi olan hava qatlarы яmяlя gяlir. Belя qatlarыn sяrhяd hissяsindя sяthя dцшяn шцa mцяyyяn bucaq altыnda sыnыr.

Sяrhяd hava qatыnыn цzяri nяhяng bir gцzgц kimi яtrafdakы vя bяzяn xeyli uzaqda olan яшyalarы яks etdirя bilir. Яшyanы яks edяn hava qatы mцшahidячinin baшы цzяrindя dя, onun gюzцnцn sяviyyяsindяn bir qяdяr aшaьыda da ola bilяr. Nяticяdя sяyyah adi gюzlя цfцqdя gюrя bilmяdiyi шeylяri sяrab zamanы gюrя bilir. Bяzяn hava qatы uzaqdakы aьac vя tikililяrin юlчцsцnц xeyli bюyцdцr, mцшahidячiyя yaxыnlaшdыrыr. Gilяzi yaxыnlыьыnda gюrdцyцmцz sяrab zamanы biz gюl yox, чoxmяrtяbяli binalarы olan kiчik шяhяr gюrmцшdцk. Yol getdikcя binalarыn юlчцsц azalmыш, daha yaxыn mяsafяdя isя binalarыn cяmisi bir-iki mяrtяbяli olmasы aшkar edilmiшdi.

Sяrab adяtяn bir neчя dяqiqяdяn bir saata qяdяr, bяzяn daha чox mцшahidя edilя bilяr. Onun az vя ya чox davam etmяsi havanыn hяrяkяtindяn asыlыdыr. Azacыq kцlяk

№ 2 (136), Феврал 2016

Мараглы вя тящлцкяли щидрометеороложи щадисяляр qalxan kimi hava qatlarы qarышыr, sяrab yox olur.

Sel hadisяsini шяkililяr daha tez-tez mцшahidя edirlяr. Bu isя tяsadцfi deyil. Yataьы шяhяrin qяrb hissяsinя чox yaxыn olan Kiш чayы hюvzяsi dцnyanыn яn gцclц sel gedяn yerlяrindяn biridir.

Burada baш verяn sellяr bяzяn чay yataьыna 100 minlяrlя kubmetr daш-kяsяk, palчыq gяtirir. Шяkinin tarixindя bюyцk daьыntыlara sяbяb olan gцclц sellяr mяlumdur. 1772-ci ildя чaydan gedяn sel шяhяrin qяrb hissяsini basaraq xeyli insan, mal-qara tяlafatыna sяbяb olmuшdu. Sel mяhsullarы altыnda evlяr, dцkanlar, emalatxanalar vя baшqa tikililяr indi dя qalыr. Шяkililяrin Quruчay adlandыrdыьы yerя, Kiш чayыnыn gяtirmя konusuna uzun illяr boyu daьlardan milyonlarla ton qum, daш, palчыq toplanmыш vя buna gюrя dя onun mяrkяz hissяsi шяhяrin Dodu adlanan rayonuna nisbяtяn hцndцrdцr.

Kiш kяndindяn bir qяdяr yuxarыda чay yataьыnda vaxtilя selin yuvarladыьы daшlarыn bяzilяrinin aьыrlыьы 50-70 tondan artыqdыr. Bюyцk sыxlыьa vя aparыcы qцvvяyя malik olduьu цчцn sellяr bяzяn aьыrlыьы 100 tona чatan nяhяng daшlarы yerindяn чыxarыb чay yataьы boyunca yuvarlayыr.

Belя hallar Orta Asiyada Aktaш, Qazaxыstanda Alma-Atinka, Gцrcцstanda Duruma чaylarыnda da qeydя alыnmышdыr.

Selin tюrяtdiyi bюyцk daьыntыlar, insan tяlяfatы tяk Шяkidя yox, dцnyanыn baшqa шяhяrlяrindя dя baш vermiшdir. Mяsяlяn, 1921-ci il iyunun 9-da Alma-Ata шяhяrinя dogru gяlяn sel шяhяrin bir hissяsini tamamilя basmыш vя xeyli adam tяlяf olmuшdu. 1938-ci ilin mart ayыnda ABШ-ыn Los-Anjelos шяhяrini basmыш sel nяticяsindя bюyцk daьыntыlar olmuш, 200-я yaxыn adam юlmцш, 10 min adam evsiz-eшiksiz qalmышdы.

Fяlakяtli sellяr Bюyцk Qafqazыn cяnub yamaclarыndakы baшqa чay hюvzяlяrindя baш vermiш, xeyli baь-bostanы, яkinlяri, bяzяn hяtta kяndlяri belя daьыtmышdыr. Ъяdvяldя Кiш vя Шin чaylarыnda bюyцk daьыntыlara sяbяb olan bяzi sellяr haqda mяlumat verilir.

Bяli, sel dяhшяtli tяbiяt hadisяsidir, lakin qarшыsы mцyyяn qяdяr

idmanы kompleksindяn yuxarыda чay yataьыnda yaradыlmыш sцni su anbarы idman kompleksini sel tяhlцkяsindяn qoruyur. Anbara yыьыlan daш vя чыnqыl sonradan tikinti materialы kimi istifadя edilir.

Selя qarшы яsaslы mцbarizя tяdbirlяrindяn biri dя meшя-meliorativ iшlяridir. Bu mяqsяdi hяyata keчirmяk цчцn daь yamaclarыnda meшяlяr ciddi surяtdя qorunmalы vя selя qarшы maneя yaradan yeni meшя sahяlяri salыnmalыdыr.

Hazыrda Шяkini sel tяhlцkяsindяn nяhяng bяnd qoruyur.

Lakin bu, mяsяlяnin tam hяlli deyil.

Etiraf etmяliyik ki, Kiш чayы hюvzяsindя meшяlяr getdikcя sыradan чыx-

XX яsrdя Kiш чayыndan keчяn яn gцclц sellяr Tarix

Selin bяzi xцsusiyyяtlяri Selin daьыdыcы fяaliyyяti

8 iyul 1901

Sel 20 dalьa halыnda get- Шяkidя meyvя baьlarыnыn miш vя 4 saat davam bir hissяsi sыradan etmiшdir. Onun maksimal чыxmышdыr. hцndцrlцyц 10,5 m-я чatmыш, aьыrlыьы 10 tondan чox olan daшlar aparmышdыr

12 iyul 1915

Sel aьыrlыьы 20 tona чatan iri daшlar aparmышdыr.

15 avqust 1955

Sel gecя, axыn sцrяti Bяndlяr, Шяki SES-in baш saniyяdя 2,5 m-я чatan qurьularы, bir sыra tikililяr 5 iri dalьa halыnda daьыlmышdыr. Яkin vя keчmiшdir. Gяtirilmiш sцlb baьlarыn, Шяki-Zaqatala materiallarыnыn hяcmi шose yolunun bir hissяsini 3 mln. m2 olmuшdur sel basmышdыr.

15 iyul 1988

Sel gecяyarыsы dяhшяtli gurultu ilя keчmiшdir

12 ev, 6 su dяyirmanы daьыlmыш vя 10 hektara qяdяr meyvя baьы tяlяf olmuшdur

Яkin sahяlяrini, шosse yolunu, dяmir kюrpцnц daьыtmыш, 25 milyon manat ziyan vurmuш, 3 няфяр hяlak olmuшdur.

Qeyd: 1910-cu ilin avqustunda Шin чayыndan keчяn sel Baш Gюynцk kяndini tamamilя daьыtmыш, 400 няфярядяк инсан tяlяf olmuшdur. maqdadыr. Шяhяri яhatя edяn daь yamaclarыndakы meшяlяr dя xeyli seyrяlmiшdir. Hяlя 60-65 il bundan qabaq irigюvdяli aьaclardan ibarяt olan Шяki яtrafы meшяlяr indi чox yerdя kolluqlara чevrilmiшdir.

Gцrcцstan Respublikasыnыn istehsalы olan dolu яleyhinя "Делта" raket системи alыna bilяr. Mяlumdur ki, seli yaradan amillяr uzunmцddяtli quraqlыq, gцclц leysan yaьышlarы vя dik yamaclarda tez aшыna bilяn sцxurlar-чюkцntц materiallarыdыr. Bu amillяrdяn biri olmadыqda sel dя baш vermir, yaxud gцcц xeyli azalыr. Чox tяяsцflяr olsun ki, hяlяlik daьlыq rayonlarda quraqlыq vя gцclц yaьышlarыn qarшыsыnы ala bilmirik.

Lakin цчцncц amilin, yяni чюkцntц materiallarыnыn hяrяkяtini dayandыrmaq mцmkцndцr. Bu iki yolla hяyata keчirilir. Birincisi, selin getdiyi mяcrada onun qцvvяsinin mцxtяlif maneяlяrlя azaldыlmasыdыr. Bu цsulun tяtbiqi Alma-Atinka чayы yataьыnda yaxшы nяticя vermiшdir. Burada чayыn eyni istiqamяtindя bir-birindяn 300-500 m aralы чяkilяn bяndlяr vя iri dяmir karkas tutucular gяlяn sel materialыnы saxlayыr, karkasыn iчяrisi daш vя palчыqla dolandan sonra o nяhяng bяndя чevrilir. "Medeo" qыш

mя vя bulaqlarыn yenidяn чaьlamasыna, шяhяrin ab-havasыnыn yaxшыlaшmasы vя mяnzяrяsinin daha da gюzяllяшmяsinя, quш vя sair heyvanat alяminin yenidяn zяnginlяшmяsinя sяbяb olardы. Шяhяri яhatя edяn daь yamaclarыndakы meшяlяr ciddi qorunmasa, Шяkinin iчяrisindяn keчяn Dяyirmanarxы, Qurcana kimi kiчik чaylar da tяhlцkяli ola bilяr. 1982-ci ilin may ayыnыn axыrlarыnda шяhяrdя xeyli daьыntыya sяbяb olan sel Шяkililяrin indi dя yadыndadыr. Mayыn 26 vя 27-dя ara vermяdяn yaьan leysan yaьышlarы nяticяsindя gцclц daшqыn bяzi kцчяlяrdя asfalt юrtцyцnц daьыtmыш, dяrinliyi 1-1,5 metr olan

Bюyцk Vяtяn Mцharibяsindяn яvvяlki illяrdя Шяkinin sяliqяli vя abad yuxarы baш mяhяllяlяrindя kцчяlяrin чoxunu indi daш-чыnqыl basmыш, "sel aьzыnda" olan bir sыra ikiцчmяrtяbяli evlяr artыq sыradan чыxmышdыr. Шяkiяtrafы meшя юrtцyцnцn, yaylaqlarыn indiki vяziyyяtindя gцclц bir leysan yaьышы yeni daьыntыlara, insan tяlяfatыna sяbяb ola bilяr. Шяki meteoroloji stansiyasыnыn mяlumatlarыna gюrя, 1946-cы il sentyabrыn 7-dя vя 1951-ci il sentyabrыn 21-dя шяhяrdя шiddяti dяqiqяdя 5 mm-я чatan yaьышlar olmuшdur. Яgяr шяhяrяtrafы meшяlяrin indiki vяziyyяtindя bu cцr yaьышlar 15-20 dяqiqя davam etsя, onda sel gцclц daьыntы yarada bilяr. Tяhlцkяnin qarшыsыnы almaq цчцn шяhяri яhatя edяn meшяlяr ciddi surяtdя qorunmalыdыr.

Bu, hяm dя Шяkinin su tяchizatыnыn da yaxшыlaшmasыna, suyu itmiш чeш-

dяrяlяr яmяlя gяtirmiш, elektrik, telefon xяttlяrinя, kюrpцlяrя xeyli ziyan vurmuшdu. Hяmin gцnlяrdя юz mяcrasыna sыьmayan Dяyirmanarxы vя Qurcana чaylarы bir neчя kюhnя yaшayыш evini daьыtmыш, bяzi ictimai binalara zяrяr dяymiшdi. Dцzdцr, Шяkililяr шяhяrя dяyяn ziyanыn qarшыsыnы vaxtыnda almыш, onun normal hяyatыnы qыsa mцddяtdя bяrpa edя bilmiшdilяr. Lakin selя qarшы mцbarizя tяdbirlяri onun nяticяlяrinin lяьv edilmяsinя yox, onu yaradan sяbяblяrin aradan qaldыrыlmasыna doьru yюnяldilmяlidir.

Bюyцk Qafqazыn cяnub yamaclarыnda gцclц leysan yaьышlarы чox vaxt tufanlы gцnlяrdя baш verir.

Adяtяn, ildыrыm vя gюy gurultusu ilя mцшayiяt olunan tufan gцnцn ikinci yarыsinda, axшamlar daha gцclц olur. Шяkidя tufandan qabaq havanыn hяrяkяti azalыr, boьanaq hiss olunur. Qara bulud яvvяlcя gюyцn bir hissяsini, sonra isя onu bцtцnlцklя юrtцr, qяfildяn gцclц kцlяk яsir, ildыrыm чaxыr. Ardы-arasы kяsilmяyяn gюy gurultusunun dяhшяtli шaqqыltыsы daьlarda яks olunur, oxuyan quшlarыn sяsi kяsilir, bir qяdяr vaxtdan sonra iri yaьыш damlalarы dцшmяyя baшlayыr. Yaьыш getdikcя elя gцclяnir ki, Шяkililяr demiшkяn "tut ucundan чыx gюyя".

Qara bulud чox vaxt cяnub-qяrbdяn gяlir vя tufan olacaьыnы gюstяrir. Lakin bu яlamяt bяzяn юzцnц doьrultmur, hava qaralыr, ildыrыm чaxыr, hяtta bir neчя damcы yaьыш da dцшцr, bir qяdяr sonra bulud чяkilir, rцtubяtlя doymuш havada gюy qurшaьы gюrцnцr.

Hяr yerdя olduьu kimi, Шяkidя dя bir sыra atmosfer hadisяlяrinя yerli яhali qoшmalar dцzяltmiш, onu uzun illяr yaшatmышlar. "Burdan vurram qыlыncы, Dяhnяdя чыxar ucu"demяklя шяkililяr qara buludlarыn kiшnяmяsini - ildыrыm чaxmasыnы qыlыnc qыьыlcыmы ilя mцqayisя etmiш, tufanыn geniш яrazi яhatя etmяsini gюstяrmiшlяr.

Mцшahidя materiallarыnыn

Севинъ ЩЦСЕЙНОВА, AMEA ШREM-in Ekoloyi Covrafiya шюbяsinin баш лаборанты tяhlili gюstяrir ki, Шяkidя bir ildя orta hesabla 27 gцn tufan olur. Bunun 17-si may-iyul aylarыnыn payыna dцшцr. Tufanlы gцnlяr яn чox iyun ayыnda (7 gцn) qeyd edilir. Nadir hallarda noyabr vя mart aylarыnda da tufan ola bilяr. Daьlara qalxdыqca tufanlы gцnlяrin sayы da artыr (bяzi yerlяrdя 40 gцn vя daha чox). Yцksяk daьlыq zonada tufan bяzяn qar yaьmasы ilя nяticяlяnir. Mяsяlяn, 1958-ci il iyulun 2-dя axшamцstц Kяm yaylaьыnda qopan tufan zamanы яvvяlcя gцclц yaьыш, sonra qar yaьmышdы. Qalыnlыьы 15 sm-я чatan qar юrtцyц yaylaqlarы 2 gцn aь dona bцrцmцшdц. Tяxminяn eyni vяziyyяt 1986-cы il iyunun 18-22-dя olmuшdu.

Tufan vя dolu - bu iki atmosfer hadisяsinin sыx яlaqяsi var.

Lakin tufan zamanы dolunun olmasы labud deyil vя ya яksinя, dolu hяmiшя tufanla mцшayiяt olunmur.

Daьlыq relyef, yay aylarыnda gцclц qыzma шяraiti vя nisbяtяn yцksяk buxarlanma Шяki vя onun яtrafыnda dolu hadisяlяrinin яsas amillяridir. Dolu dяnяlяrinin bюyцk vя ya kiчik olmasы bulud iчяrisindя cяrяyan edяn qalxma vя enmя hяrяkяtlяrindяn asыlыdыr. Dцyц, yaxud qarьыdalы dяnяsi bюyцklцyцndя dolunu yяqin ki hamы gюrmцшdцr. Lakin bяzi hallarda dolu toyuq yumurtasы boyda, daha bюyцk ola bilяr. Aьыrlыьы 300-400 q-a чatan dolu haqda яdяbiyyatda mяlumat чoxdur. Aьыrlыьы 1 kq-a чatan dolu kцtlяlяri Hindistanda, Tцrkiyяdя qeyd edilmiшdir. 1957ci ilin 25 iyununda Krasnodar юlkяsinin Voznesensk stansiyasыnda dцшяn dolu kцtlяlяrinin aьыrlыьы 1400 qрама чatыrdы. Lakin dцnyada яn bюyцk dolu parчalarы Шяki rayonunda 1850-ci ildя qeydя alыnmышdыr. Я.

Mяdяtzadя vя A.Zamorskinin mяlumatlarыna gюrя, hadisя bцtцn tяfsilatы ilя o zaman Tbilisidя чыxan "Daxili iшlяr nazirliyinin jurnalы"nda tяsvir edilmiшdir. Jurnalda xяbяr verilirdi ki, aьыrlыьы 10 kq-a чatan buz parчalarы damlarыn цstцndя hюrцlmцш 7 qat qamышы qыrыb keчmiшdir. Hяmin dolunun yer vя ya kosmik mяnшяli olmasыnы indi demяk чяtindir, lakin bu maraqlы hadisя tяkzibedilmяz vя izahы чяtin olan bir fakt kimi meteorologiya tarixindя qalmaqdadыr. Шяkidя dolu olan gцnlяrin orta illik sayы 1,4-dцr. Yяni 10 ildя cяmisi 14 dяfя dolu yaьыr. Bяzi illяrdя isя onun sayы daha чox, 4-5 dяfя ola bilяr. Daьlara qalxdыqca dolu yaьan gцnlяrin sayы da artыr. Mяsяlяn, Xan yaylaьыnda hяr il orta hesabla 56 gцn, bяzi illяrdя isя 10 gцnяdяk dolu yaьmasы mцmkцndцr. Шяki rayonunun dцzяnlik hissяsindя dolu daha az mцшahidя edilir. Mяsяlяn, Orчonikidze adыna sovxozda hяr 10 ildя cяmisi 3 gцn dolu qeydя alыnmышdыr. Dolunun belя zяif inkiшaf etmяsinin izahыnы havadakы цmumi quraqlыq vя qalxma hяrяkяtlяrini gцclяndirяn relyef шяraitinin olmamasыnda axtarmaq lazыmdыr.

Dolu Шimal-Qяrb bюlgяsinin шяhяr tяsяrrцfatlarыna, rayonlarыn яkinlяri vя meyvя baьlarыna xeyli ziyan vurur. Юlkяmizdя qeyri neft sektorunun inkiшafы vя aqrar sahяyя diqqяtin daha cox yюnяldiyi bir vaxtda bu dagыdыcы tяbiяt hadisяsinin qarшыsыnыn alыnmasы цчцn юlkяmizin digяr bюlgяlяrindя tяtbiq olunan fяal tяsir vasitяlяrindяn Шяki-Zaqatala iqtisadi rayonunda da istifadя edilmяsinя artыq bir zяrurяt yaranmышdыr. Dolu яmяlяgяlmя proseslяrini zяiflяtmяk цчцn buludlara atыlan raket vя top mяrmilяrinin tяsirinin sяmяrяliliyi artыq praktik cяhяtdяn чoxdan sцbut edilmiшdir . Sovetlяr dюnяmindя dolu яleyhinя qurgular demяk olar ki, sistemli шяkildя юlkяnin hяr yerindя, o cцmlяdяn Шяki rayonunda da ciddi fяaliyyяt gюstяrirdi. Lakin юtяn яsrin 90-cы illяrindя hяmin qurgular Qarabag яtrafыnda gedяn dюyцшlяrdя istifadя edilmяsi цчцn юz mюvqelяrindяn чыxarыlaraq cяbhя bюlgяlяrinя cяlb edildi. Цstцndяn xeyli mцddяt keчmяsinя baxmayaraq hяlя dя insanlarыmыz цчцn hяyatы яhяmiyyяt daшыyan bu vacib mяsяlя юz hяllini gюzlяmяkdяdir.

№ 2 (136), Феврал 2016

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.21

Д ДЙ ЙП П э эу уш шя яс си и TЯBLИЬAT-TЯШVИQAT KAMPANИYASЫ ДАВАМ ЕДИР 2016-cы il февралын 17-дя Шяki Шяhяr Tяhsil Шюbяsindя maarifyanы шura keчirilmiшdir.

Rayonun bцtцn orta mяktяb direktorlarыnыn iшtirak etdiyi iclasda Шяki Шяhяr-Rayon Polis Шюbяsinin Dюvlяt Yol Polis Bюlmяsinin Tяbliьat vя тяшviqat цzrя иnspektoru пolis бaш лeytenantы Tural Niftalыyev dя iшtirak etmiшdir.

Giriш sюzц иля тядбири Шяki Шяhяr Tяhsil Шюbяsinin mцdiri Sцdabяr Иsmayыlova aчmыш, tяdbir iшtirakчыlarыnы salamladыqdan sonra чыxыш цчцn sюzц DYP-nin яmяkdaшы Tural Niftalыyevя vermiшdir.

sы vя tяdris prosesinin effektliyinin yцksяldilmяsinя Dюvlяt Yol Polisinin kюmяyinin artыrыlmasы mяqsяdi ilя цmumtяhsil mяktяblяrindя mяktяblilяrlя gюrцшlяr keчirilir vя piyada hяrяkяt qaydalarы barяdя яtraflы mяlumatlar verilir. Mяktяblilяrin yol hяrяkяti qaydalarыnыn юyrяnilmяsindя, onlarda hяvяs vя maraьыn artыrыlmasы mяqsяdi ilя цmumtяhsil mяktяblяri arasыnda mцsabiqяlяr tяшkil edilir.

Azyaшlы uшaqlarыn kцчя vя yollara tяkbaшыna buraxыlmasы, onlarыn valideynlяr tяrяfindяn юtцrцlmяmяsi, bяzi шagirdlяrin yolhяrяkяt qaydalarыna ciddi яmяl et-

lяr daha da gцclяndirilяcяkdir.

Tяklif edirik ki, mяktяblilяri яn чox avtomobil qяzalarыna mяruz qoyan yuxarыda gюstяrdiyimiz qayda pozuntularы mцяllim heyyяtinя vя шagirdlяrя чatdыrыlsыn. Valideyn iclasыnda onlara bu barяdя mяlumatlar verilsin. Aшaьы sinif шagirdlяrinin mяktяblяrя valideynlяr tяrяfindяn юtцrцlmяsi tяmin olunsun, azyaшlыlarыn kцчя vя yollara nяzarяtsiz buraxыlmamasы valideynlяrin nяzяrinя чatdыrыlsыn. Hяtta dяrsdяn sonra mal-qaranыn, ev quшlarыnыn юtцrцlmяsini uшaqlara hяvalя etmяsinlяr, azyaшlы uшaqlarы tяkbaшыna dцkanlara gюndяr-

Шяki Шяhяr - Rayon Polis Шюbяsinin Dюvlяt Yol Polis Bюlmяsinin Tяbliьat vя тяшviqat цzrя иnspektoru, пolis бaш лeytenantы Tural Niftalыyev 2016-cы il йанварын 15-дя Шяki шяhяrindя N saylы hяrbi hissяdя (DQ) hяrbiчilяrlя gюrцш keчirmiшdir.

Тural Niftalыyev демишдир: - Respublikamыzыn avtomobil yollarыnda hяrяkяt intensivliyinin yцksяk olduьu bir шяraitdя mяktяblilяrin tяhlцkяsizliyinin tяmin edilmяsi xцsusi ilя uшaq vя yeniyetmяlяrin yol hяrяkяti ilя baьlы hяyat vя saьlamlыqlarыnыn qorunmasы vacib mяsяlя kimi qarшыda durub. DИN-nin rяhbяrliyi vя yerlяrdяki mцvafiq qurumlar bu sahяyя xцsusi diqqяt yetirirlяr.

Uшaq vя yeniyetmяlяrin iшtirakы ilя yol-nяqliyyat hadisяlяrinin qarшыsыnыn alыnmasы istiqamяtindя profilaktiki tяdbirlяr gцclяndirilmiш, habelя цmumtяhsil mцяssisяlяrindя шagirdlяrя tяhlцkяsiz davranыш vяrdiшlяrinin aшыlanma-

mяmяsi aьыr nяticяlяrя sяbяb olur. Mяktяblilяrin bяzяn sяkilяrdяn istifadя etmяmяsi, yaxыnlaшan avtomobilin qarшыsыna qяflяtяn чыxmasы, kцчяlяri keчяrkяn diqqяtsizlik, kцчя vя yolu dayanmыш avtomobilin qarшыsыndan keчmя hallarы яn чox hadisя yaradan sяbяblяrdir. Piyadalarыn vurulmasыnda sцrцcцlяrin dя gцnahыnыn olmasыnы inkar etmirik vя belя sцrцcцlяrя qarшы tяrяfimizdяn mцbarizя aparыlыr.

Azyaшlы uшaqlarыn vя шagirdlяrimizin avtomobil qяzalarыndan tam uzaq dцшmяsi цчцn DYP bцtцn qцvvяsindяn istifadя edяcяk vя bununla yanaшы tяhsil mцяssisяlяrindя profilaktik iш-

mяsinlяr.

Yol hяrяkяt qaydalarыnыn шagirdlяrя чatdыrыlmasыnы, dяhlizlяrdя yaxшы gюrцnяn yerdя DYP guшяsinin yaradыlmasыnы, imkan daxilindя sinif otaqlarыndan birinin DYP otaьы kimi istifadяyя verilmяsini xahiш edirik.

Yuxarыda gюstяrilяnlяrin hяyata keчirilmяsi uшaq vя yeniyetmяlяrin hяyat vя saьlamlыьыna xidmяt edяcяyini, yяni uшaqlarыmыzыn avtomobil qяzalarыndan uzaq dцшmяsinя nail olacaьыmыzы nяzяrя alaraq yuxarыda qeyd etdiklяrimin mцяllim vя шagird toplantыsыnda mцzakirя edilmяsini Sizdяn xahiш edirяm.

Gюrцш zamanы Tural Niftalыyevin mяruzяsindяn: Azяrbaycan Respublikasыnыn Prezidenti, Cяnab Ali Baш Komandan Иlham Яliyevin apardыьы uьurlu iqtisadi siyasяtin nяticяsidir ki, xarici юlkяlяrdяn respublikamыza idxal olunan nяqliyyat vasitяlяrinin sayы gцnbяgцn чoxalmaqdadыr. Nяqliyyat vasitяlяrinin sayы чoxaldыqca respublikamыzыn avtomobil yollarыnda hяrяkяtin intensivliyi dя yцksяlir.

Avtomobillяrin hяrяkяti sыx olduqca yol-nяqliyyat hadisяlяrinin baш vermяsi dя bir o qяdяr qaчыlmazdыr.

2015-ci il яrzindя respublikamыz яrazisindя Daxili Ишlяr Nazirliyinin, Яdliyyя Nazirliyinin яmяkdaшlarы, o cцmlяdяn hяrbчilяr tяrяfindяn xeyli yol-nяqliyyat hadisяlяri tюrяdilmiшdir.

2016-cы ildя, aьыr avtomobil qяzalarыnыn baш vermяmяsi, belя xoшagяlmяz hallarыn qarшыsыnыn alыnmasы цчцn DYP profilaktiki tяdbirlяri bir qяdяr dя gцclяndirmiшdir.

Aparыlmыш tяhlillяrlя mцяyyяn edilmiшdir ki, 2015-ci il

яrzindя respublikamыz яrazisindя baш vermiш yol-nяqliyyat hadisяlяlяri xцsusi ilя юtmя vя manevretmя, qarшы hяrяkяt zolaьыna чыxma kimi kobud yol hяrяkяt qaydalarыnыn pozulmasы nяticяsindя baш vermiшdir. Nяqliyyat vasitяlяrinin sяrxoш vяziyyяtdя, sцrцcцlцk hцququ olmadan idarя edilmяsi hallarы isя baш verяn yolnяqliyyat hadisяlяrinin aьыrlыq dяrяcяsinin artmasыna sяbяb olmuшdur. Ona gюrя dя Dюvlяt Yol Polisi yuxarыda qeyd etdiyim yol hяrяkяt qayda pozuntularыna qarшы mцbarizяni gцclяndirmiшdir.

Tяhlillяr aparыlmыш, mцяyyяn olunmuшdur ki, 2015-ci ilin yanvar-sentyabr aylarыnda respublika яrazisindя qeydя alыnmыш yol-nяqliyyat hadisяlяrinin 25 faizi sцrцcцlцk hцququ olmayan шяxslяr tяrяfindяn tюrяdilmiшdir. Шяki ШRPШ-nin DYPB-si 2015-ci ilin son 2 ayыnda ( noyabr, dekabr) xidmяti яrazidя nяqliyyat vasitяlяrinin tяkcя sцrцcцlцk hцququ olmadan idarя edilmяsi цzrя 129 fakt aшkarlamыш, hяmin sцrцcцlяr barяsindя inzibati qaydada tяdbirlяr gюrцlmцшdцr.

Yol-nяqliyyat hadisяlяrinin baш vermяmяsi цчцn, Sizin hяr birinizi yol hяrяkяt qaydalarыnы bilmяyя vя onlara яmяl etmяyя чaьыrыram. Чыxышdan sonra Tural Niftalыyev zabit vя gizirlяri maraqlandыran suallarы яtraflы cavablandыrmышdыr.

2016-cы il февралын 24-дя Шяki Шяhяr-Rayon Polis Шюbяsinin Dюvlяt Yol Polis Bюlmяsinin Tяbliьat vя тяшviqat цzrя иnspektoru пolis пaш лeytenantы Tural Niftalыyev Azяrbaycan Respublikasыnыn Mцharibя, Яmяk vя Silahlы Qцvvяlяr Veteranlarы Tяшkilatыnda "Nяqliyyat vasitяlяrinin dюvlяt qeydiyyat niшanы olmadan idarя edilmя hallarыna qarышы mцbarizя tяdbirlяrinin gцclяndirilmяsinя dair " mюvzusunda gюrцш keчirmiшdir.

Tяdbir zamanы Tural Niftalыyev юз чыxышыnda ашаьыдакылары ветеранларын диггятиня чатдырмышдыр: - Юlkяmizdя yol hяrяkяti tяhlцkяsizliyinin tяmin edilmяsi, yol-nяqliyyat hadisяlяrinin qarшыsыnыn alыnmasы mяqsяdi ilя mцtяmadi olaraq geniш miqyaslы profilaktik tяdbirlяr keчirilmiш, qяzalarыn tюrяnmяsinя bir baшa tяsir gюstяrяn qayda pozuntularыna qarшы mцbarizя gцclяndirilmiш, informasiya-kommunikasiya texnologiyalarы tяtbiq edilmяklя yol hяrяkяtinя nяzarяt geniшlяndirilmiш, яvvяlki illяrlя mцqayisяdя yol-nяqliyyat hadisяlяrinin, qяzalarda hяlak olan vя yaralananlarыn sayыnыn яhяmiyyяtli dяrяcяdя azalmasыna nail olunmuшdur.

Bununla yanaшы, tяhlil gюstяrir ki, Юlkя Baшчыsыnыn diqqяt vя qayьыsы sayяsindя яlillяrin sosial rifahыnыn yaxшыlaшdыrыlmasы mяqsяdi ilя mцharibя яlillяrinя

pulsuz olaraq verilmiш avtomobillяrin mцяyyяn qismi mцvafiq qaydada dюvlяt qeydiyyatыna alыnmadan istismar olunur ki, nяticяdя onlarы idarя edяn шяxslяr tяrяfindяn yol hяrяkяti qaydalarы pozulduьu hallarda tяqsirkar шяxslяrin qanunvericiliyя uyьun mяsuliyyяtя cяlb edilmяlяrindя чяtinliklяr yaranыr.

Bundan яlavя, яlil olmayan bяzi insanlar dюvlяtin mцharibя яlillяrinя gюstяrdiyi diqqяt vя qayьыdan юz mяqsяdlяri naminя sui - istifadя edяrяk "Яlil tяrяfindяn idarя edilяn avtomobilin tanыnma niшanы"nы idarя etdiklяri mцxtяlif markalы avtomobillяrя vurmaqla onlarы dюvlяt qeydiyyat niшanlarы olmadan idarя edirlяr. Шяki шяhяr яrazisindя hяlяki belя hallar tяrяfimizdяn mцшahidя edilmяmiш, gяlяcяkdя nяqliyyat vasitяlяrinizi dюvlяt qeydiyyatыndan keчirilmяdяn idarя etmяmяyinizi vя avtomobillяrinizi DИN

Baш Dюvlяt Yol Polisi Иdarяsinin Qeydiyyat-Иmtahan mяntяqяlяrindя mцvafiq qaydada qeydiyyata aldыrmaьыnыzы sizdяn xahiш edirяm.”

Чыxышdan sonra Tural Niftalыyev veteranlarы maraqlandыran suallarы яtraflы cavablandыrmышdыr. ЯVИB-nin sяdri Nazim Yusifov tяdbirin keчirilmяsindяn

razы qaldыьыnы qeyd edяrяk Polis Baш Leytenantы Tural Niftalыyevя bu cцr maariflяndirmя tяdbirlяrini keчirdiyinя gюrя minnяtdarlыьыnы bildirmiшdir.

Сящифяни щазырлады: Садыг ФЯТЯЛИЙЕВ

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.22

Yeni Nяшrlяr A.B.RЯЩИМОВ, Amerikanыn Kolumbiya Universitetinin professoru Qarышыq dцnyamыzda qeyrяtini, namusunu, vicdanыnы, шяxsiyyяtini vя hюrmяtini itirmяyяn чox az insanlardan biri шair-jurnalist, Beynяlxalq "Qran-Pri" mцkafatы laureatы Telman Hяmidlinin "Seчilmiш яsяrlяri"nin V cildi чapдan чыxmышdыr.

Kitaba шairin шeirlяri, poemalarы publisist yazыlarы, habelя Ulu Юndяrimiz Heydяr Яliyevя hяsr olunmuш vя 2004-cц ildя чap edilmiш "Mяn Azяrbaycanlыyam" dastanы daxil edilmiшdir. Шair yazыr: Tцrklяrin Ata-Tцrkц, Fransыzыn De-Qolu, Ruslarыn da varыdыr Birinci Pyotru...

Onlarla bir cяrgяdя, Bir addыm da irяli Addыmlayan gюrцrяm Ulu юndяr Heydяri!

Vaxtilя юlkяyя sяs salmыш, indi isя яdяbi- bяdii abidяyя чevrilmiш xalq шairi Bяxtiyar Vahabzadяnin "Gцlцstan" poemasы

№ 2 (136), Феврал 2016

Telman Hяmidli - "Seчilmiш яsяrlяr" V cild ilk dяfя necя чap olundu vя hяbsdяn necя xilas edildi. Bu mяшhur hadisяnin indi saь qalan yeganя iшtirakчыsы Telman Hяmidlinin чox maraqlы xatirяlяri dя kitabda yer almышdыr. Nя qяdяr gec deyil, bu tarixi hadisяni lentя alыb яsl vяtяnpяrvяrlik nцmunяsi kimi gяlяcяk nяsillяr цчцn saxlamaq lazыmdыr.

Burda imkan vя maliyyя шяrt deyil, qeyrяt шяrtdir. Necя ki, шair kitabda yazыr:

Юzц sяfalы, Шяki diyarы.

Halva gцlablы, Piti sumaqlы, Qonaq - qaralы, Шяki diyarы.

Sюzц mяzяli, Dцnya gюzяli, Шair xяyallы, Шяki diyarы.

Hяr kim ki toplayыr dцnya malыnы Bяrkidib, ucaldыr юz hasarыnы Xeyri yoxdur - gяrяk bunu bilяsяn. Яzrayыla pulu yox, gяrяk canы verяsяn!

90-cы illяrdя cяbhяyя gюndяrmяk цчцn mцxbir tapыlmayanda Telman Hяmidli юz tяшяbbцsц ilя Qarabaь цzrя cяbhя mцxbiri olmuш, Salatыn Яsgяrova, Alы Mustafayevlя bir sяngяrdя чalышmышdыr. Шair xalqa xitabяn yazыr: Ey яziz qardaшыm birdir arzumuz Qalmasыn yad яldя torpaqlarыmыz Sizinlя bяrabяr Xankяndя qяdяr Mцtlяq gedяcяkdir bayraqlarыmыz!

Telman Hяmidli doьulub boya- baшa чatdыьы torpaьы isя belя

Чox mяшhur яdяbiyyat vя incяsяnяt xadimlяrinin T.Hяmidlinin hяyat vя yaradыcыlыьы haqqыnda dediklяri dяyяrli vя xoш sюzlяr dя "Seчilmiш яsяrlяr"in V cildindя yer almышdыr:

Телман Щямидли vяsf edir: Tяndir цrяkli, Polad bilяkli, Enli kцrяkli, Шяki diyarы.

Qыzы hяyalы, Oьlu vяfalы,

Xalq шairi Bяxtiyar Vahabzadя: “Telman Hяmidli чox istedadlы jurnalistdir. Yazыnы hardan baшlayыb, harda vя necя qurtarmaьы sяnяtkarlыqla bacarыr. Шeirlяri gюzяldir!”

Xalq artisti Zeynяb Xanlarova: “Telman Hяmidlinin шeirlяri vя чяkdiyi шяkillяr musiqi kimi шirindir.”

Xalq rяssamы Tahir Salahov: “Telman Hяmidlinin чяk-

diyi tablolar, yazdыьы шeirlяr яsl sяnяt nцmunяlяridir.”

Sюhbяt Шяkili yazardan gedirsя, demяli onun яsяrlяrindя mцtlяq Azяrbaycan шifahi xalq яdяbiyyatыnыn ulu babasы "Hacы Dayы" dan da sюz aчыlmalыdыr: “Vяzifяli bir шяxsin qohumu юlцr.

Onu dяfn etmяk цчцn bюyцk bir izdihamla qяbristanlыьa gяtirirlяr.

Vяzifяli шяxs qяbristanlыqda gюzяtчi iшlяyяn Hacы Dayыnыn kefini soruшur.

Hacы Dayы: - Kefim чox pisdir.

- Nя цчцn?

- Чцnki adamlarы o qяdяr soyursunuz ki, bura lцt gяlib чыxыrлар. Bяs mяn nя edim?” Шair-jurnalist, Beynяlxalq "Qran-Pri" mцkafatы laureatы Telman Hяmidli "Seчilmiш яsяrlяr" nin V cildindя юz oxucularыna belя mцraciяt edir.

Alчa чiчяklяyib цzя gцlяndя, Kцlяk lячяklяri yerя sяpяndя, Aчыb vяrяq-vяrяq xatыrla mяni, Иlin bu чaьыnda yada sal mяni!

Telman Hяmidliyяm qiyamяt qopsa Daьlar da yerindяn qopub daьыlsa Gюyцn yeddi qatы baшыma uчsa, Юlmяrяm adыma duz salan olsa!

Azяrbaycanыn Gцrcцstandan BЮYЦK DOSTU GИYA PAЧXATAШVИLИ yoxdur. Olubsa da, bu sяtirlяrя yetiшincяyя qяdяr sяbrlяri tцkяnib.

Bяli, Giya yaxшы bacarыr dostluьu.

Onun яn bюyцk dostu, яlbяttя ki, mяrhumя hяyat yoldaшы Lamara xanыm idi.

Son nяfяsinяdяk yanыnda oldu. Cismяn itirяndяn sonra Lamaranыn ruhu ilя adaxlandыьыnы yazdы:

Пцнщан ШЦКЦР Bюyцk aьlы qarшыsыnda baш яydiyim ispan mцtяfяkkir Baltasar Qrassian hesab edirdi ki, bяzi dostlar uzaq, digяrlяri yaxыn olduqda daha yaxшыdыrlar: "Sюhbяt цчцn yaramayan dost mяktublaшmada яla ola bilяr. Yaxыn цnsiyyяt zamanы dюzцlmяsi чяtin olan nюq-sanlarы mяsafя malalayыr" (Hяrчяnd, bu, ayrы sюhbя-

Demirяm gюylяrdя soraqla mяni, Enib yer цzцnя hey aьla mяni.

Qurtar bяdяnimdяn dustaq ruhumu, Yenidяn юzцnя adaxla mяni.

Giya haqqыnda yazыlanlarыn da чoxunu oxumuшam. Onlarыn bir чoxu tяxminяn belя baшlayыr: "Mяn bu sюzlяri Giyanыn xoшu gяlsin deyя yazmыram, hяqi-

- deyя soruшdu. Bюyцk шair Ayaz Arabaчыnыn budяfяki ad gцnцnцn Aшuraya tяsadцf etdiyini юyrяnincя telefonu gюtцrцb ona zяng vurdu: "...Gюrцrsяn dяя, mцsяlman Pцnhan Шцkцr bu gцn mяscidя yox, xristian Givini yoluxmaьa gяlib. Ondan юyrяndim ad gцnцn olmasыnы. Tяbrik edirяm!". Ayaz mцяllim dя layiqli, sualabяnzяr cavab (yaxud cavababяnzяr sual) verdi: "Sяndяn bюyцk ziyarяtgahmы var?"

Amma чoxlarы bu ziyarяtgaha birbaшa deyil, nяdяnsя dolayы yolla gяlir, onu юz adы ilя чaьыrыb mцqяddяsliyinin altыnы cыzmaqdan чяkinir. Mяsяlяn, televiziyaчыlar onun шairlik istedadыnы, tяrcцmячilik mяharяtini, jurnalist qabiliyyяtini elя bil mцtlяq gяrяk "layihяlяr чяrчivяsindя" gюrцb tяsdiqlяyяlяr. Sanki

tin mюvzusudur ki, sяnin mяsafя saxlamaq istяdiyin dost юzц sяnя sцrяtlя yaxыnlaшmaq istяsя, necя olacaq - P.Ш.).

Bюyцk цrяyi юnцndя diz чюkdцyцm, bu il 55 иллик yubileyini qeyd edяn Giya Paчxataшvilinin cяmiyyяt iчindя bюyцk nцfuza malik, sюzlяri keчяrli, maddi imkanlarы da orta statistik Azяrbaycan vяtяndaшыnыn vяziyyяtindяn yaxшы, necя deyяrlяr, uzaqdangюrцnяn dostlarы sыrasыndan onunla uzaqdan gюrцшяnlяri, telefonla hal-яhval tutanlarы az deyildir. Saь olsunlar, olur ki, zaman-zaman xeyirlяri dяyir Giviyя. Sяmimiyyяtlяrinя шцbhя yaratmaq, onlarы vicdan testindяn keчirmяk istяmirяm. Buna nя haqqыm-hцququm, nя dя sяlahiyyяtim чatыr. Amma Giyanы yaxыndan tanыyanlar yaxшы bilirlяr ki, onun yanыnda oldunsa, dostluьun, dostluьa lяyaqяtin mцtlяq sяdaqяt detektorunda юlчцlяcяk. Givi ilя qoшa addыmladыnsa, nяzяrя almalыsan ki, gюzцnцn pis gюrmяsi sяbяbindяn sяnin yanыndaca bцdrяmяk ehtimalы чoxdur. Sюz yox, юzц qeyrяtinя tapыnыb mцtlяq ayaьa qalxacaq. Ona hяmin an яl uzada bilяcяyinя яmin olmalыsan. Giya ilя bir yerdяsяnsя, gюzя almalыsan ki, o, rastlaшdыьыnыz цчцncц шяxsя qafil dediyi sюzlя, elяdiyi qeyri-ordinar jestlя sцrpriz tяsir baьышlaya bilяr. Vя bu sюz hяmin o цmumi tanышыnыzы (vя onunla birgя sяni) mяmnun da edя bilяr, mяyus da.

Amma arxayыn olun ki, o dediyim sцrpriz mцtlяq vя mцtlяq hяqiqяtin tяntяnяsi olacaq. Dцz sюz isя heч dя hяmiшя шirin olmur. Sadяcя, palaza bцrцnцb elnяn sцrцnяnlяr vя son mяqsяd kimi elin yuxarы baшыndakы xalчaya doьru irяlilяyяnlяr, adam olub adamlara qoшulanlar vя uzaqbaшы adamlara bюyцklцk etmяyi qarшыya mяqsяd qoyanlar Givinin чыlpaq Иnsanlыq hяqiqяtini anlaya bilmяzlяr. Dцшцnцrяm ki, bu oчerki oxuyanlarыn arasыnda elяlяri

Эийа Пачхаташвили “Шяки Бялядиййяси” гязетинин редаксийасында

Шяки, Йухары Карвансара. Шякилдя солдан саьа: Эийа Пачхаташвили, шаир-йазычы Рясул Илмяддиноьлу, Азярбайъанын ямякдар ряссамы Раис Рясулзадя, шаир-йазычы Вагиф Аслан, “Шяки Бялядиййяси” гязетинин баш редактору Мурад Нябибяйов. qяtdi deyя yazыram..." Gяlin gюrяk, Giyanыn xoшu gяlяcяk sяviyyяdя yazы yazmaq asandыmы? Yaxud, Giyanыn yalandan, yalanlarыn яn qorxulusu olan hяqiqяt tяhrifindяn xoшlana bilяcяyini tяsяvvцr edirsinizmi?..

Azяrbaycan xalqыnыn milli-mяnяvi dяyяrlяrinя bюyцk hюrmяt gюstяrir Givi.

Xatыrlayыram, mяhяrrяmlik idi. Xяstя yatыrdы. Yaшadыьы цnvana baш чяkdim. Aьrыlardan canыnы diшinя tutan Givi: "Юzцn bilirsяn, mяhяrrяmlikdя iчmirяm, yoxsa aьrыlarыmы bir az unudardыm" - deyяrяk mцsяlman qonшularыna sayьы gюstяrdiyini ortaya qoydu. Sonra da "internetdя nя varnя yox, feysbukdakы dostlarыmыz neylяyir"

mцtlяqdir ki, яvvяlcя albinoslar haqda film hazыrlansыn, sonra da onlarыn sыrasыndan maraqlы biri kimi Giviyя diqqяt чяkilsin, bir sюzlя, юzцndяn, istedadыndan qabaq fosforu gюrцnsцn. Eшitdim ki, Azяrbaycan dюvlяti onillяrlя ev nюvbяsindя dayanan яlil vяtяndaшы Giya Paшxataшviliyя nяhayяt ki, mяnzil veriб. Amma Azяrbaycan Giya Paчxataшviliyя qayьы gюstяrmяmяliydi, qяdirшцnaslыq gюstяrmяliydi. Юlkяyя saьlam vяtяndaшlarыn bacarmadыьыndan qat-qat artыq xidmяt gюstяrdiyinя, Azяrbaycan яdяbiyyatыnы xarici dillяrя tяrcцmя etdiyinя, xalqlar dostluьunun mюhkяmlяnmяsi iшinя tюhfя verdiyinя gюrя zяhmяti dяyяrlяndirilmяli, maddi vя

mяnяvi tяrяfdяn stimullaшdыrыlmalыydы. Чцnki Giya sыnыq qol kimi cяmiyyяtin boynundan asыlmaьы sevяnlяrdяn deyil. Чцnki Giya Azяrbaycanыn Gцrcцstandan bюyцk, daha sadiq dostudur. Bilirяm, bu fikirlя razыlaшmayan чox olacaq. Subyektiv qяnaяtimdir: Neft ucuzlaшan kimi Gцrcцstan цzцnц яnяnяvi tяrяf-mцqabili Azяrbaycandan yana tutub Иrana, Rusiyaya vя baшqa bazar iшtirakчыlarыna tяrяf dюndяrdi. Halbuki, Azяrbaycan Neft Шirkяti Gцrcцstanda tяkcя neft-qaz tяchizatчыsы deyil, hяm dя bir чox sosial, humanitar layihяlяrin mцяllifidir. Nяhayяt ki, Giya Paчxataшviliyя mяnzil veriлди. Azяrbaycan.

Lamarasыnы itirяn Giviyя, юz юmrцnцn tяravяtli illяrini, saьlamlыьыnы kirayяlяrdя чцrцdяn Giviyя, artыq vяsiyyяtini yazan Giviyя: Dяrd mяni aьlatmaqdan Юzц dя kюvrяk oldu...

Qяlbimi daьlamaqdan Aьlayan цrяk oldu.

Dяrdin юzцnц dя aьlaya-aьlaya kюvrяldяn Givi deyir ki, bu mяnzil tяyinatы цzrя onun yaшamasы цчцn yuva deyil, daha чox юlцmцndяn sonra xatыrlanmasы цчцn ev-muzeyi kimi xidmяt edяcяk. Яlbяttя, яgяr kandarыndan bir xatirя lюvhяsi asmaьы яsirgяmяsяlяr...

55 yaшыn mцbarяk, Giya! Mцkяmmяl tяrcцmя etdiyin Иmadяddin Nяsimi kimi lamяkan olsan da belя, Sяnin mяnzilin qяdirbilяn dostlarыnыn qяlbi, sяrraf oxucularыnыn цrяyidi. Buna яmin ol vя yaшamaьa, yaratmaьa davam et.

№ 2 (136), Феврал 2016

Мязащир СЦЛЕЙМАНЗАДЯ, “СЯЩЯР” гязетинин баш редактору Яlifba bayramыdыr, яlifbanы bilirsiz?

Deyяsяn, bilяn azdыr, xыsыn-xыsыn gцlцrsцz...

"A" deyяndя - "Ana" sюylя birinci, "Azяrbaycan" gюzяllikdя bir inci...

"A" hяrfiylя "Allah" gяlsin dilinя, Dua elя, ruzu versin elinя...

"B" deyяndя - "Bakы" dцшsцn yadыna, "C" deyяndя - "Can" yetiшsin dadыna... "Ч" deyяndя - "Чiчяk" topla, gцl bяslя, "D" deyяndя - "Dяdя Qorqud"u sяslя...

"E" deyяndя - qoy "El" olsun kюmяyin, "Я" deyяndя - bяhrя versin "Яmяyin"...

"F" deyяndя - yadыna dцшsцn "Fяlяk", "G" deyяndя - "Gяmi", dяniz vя kцlяk...

"H" deyяndя - "Heydяr baba" oyansыn, "X" deyяndя - "Xain" alышsыn, yansыn... "Ы" deyяndя - sюz yoxdur, hamы bilsin, "И" deyяndя - "Иlham pяrisi" gяlsin...

"J" deyяndя - "Jurnalist"dir de, atam, "K" deyяndя - "Kюpяk" qoymayыr yatam...

"Q" deyяndя - bir nяrя чяk - "Qarabaь!", "L" deyяndя - "Lяyaqяt" dцшцn ancaq...

"M" deyяndя - "Mяzahir" de soraqsыz, "N" deyяndя - "Natяvan" Qarabaьsыz...

"O" deyяndя - "Olum" sюylя hяmiшя, "Ю" deyяndя - "Юlцm"...dцшmя tяшviшя...

"P" deyяndя - "Paltar"ыnы geyin sяn, "R" deyяndя - "Region"unla юyцn sяn...

"S" deyяndя - "Satqыn" olma heч zaman, "Ш" deyяndя - "Шяrяfsizlik"...ay aman!..

"T" deyяndя - "Talan" чыxsыn dilindяn, "U" deyяndя - tut "Uшaq"ыn яlindяn... "Ц" deyяndя - "Цnvan" ver, qoy gяlsinlяr, "V" deyяndя - "Vяfasыz"a gцlsцnlяr...

"Y" deyяndя - bax, qarшыdan "Yaz" gяlir, "Z" deyяndя - "Zurna" gяlir, saz gяlir... Яlifbanы unutma, яzbяrlя bu шeirimi, Get, юzцnя yer axtar, mяn tapmышam yerimi...

***

Gяlirsяn, gяl, Yeni il, Bizя dя bir gцn gяtir!

Qaniчяn mяmurlara, Dяrd gяtir, sцrgцn gяtir!

Elя et ki, kasыbыn, Hяyatы tяzяlяnsin. Цmцdsцz arzularыn, Цstцnя su яlяnsin.

Elя et ki, xalqыmыz, Чюrяk dяrdi чяkmяsin.

Ana balasы цчцn, Gюz yaшlarы tюkmяsin.

Elя et ki, yaltaqlыq, Яrisin, yoxa чыxsыn.

Xalqa zцlцm edяnin, Allah evini yыxsыn!..

Hasarlarы sюkцlsцn, Gюy meшяnin, dяnizin.

Bu sяdlяri чяkяnlяr, Sцrцnsцn dizin - dizin...

Elя et ki, adamlar, Danышsыn daim haqqdan.

Cavanlar шяrlяnmяsin, Tutulmasыn nahaqdan...

Elя шяrait yarat, Яdalяt zяfяr чalsыn.

Hяrя qalxa bildiyi, Mяrtяbяyя ucalsыn!

Elя et ki, yыьышsыn, Qaчqыn-kючkцn sюhbяti.

Qяlbimizdя kюk salsыn, Qarabaь mяhяbbяti.

Elя et цrяyimiz, Bu Vяtяnlя dюyцnsцn.

Xalqыmыz gцclц, mцdrik, Rяhbяrilя юyцnsцn!...

***

Vaxt tapdыm qocalmaьa...

Allah, bu nя iш idi?.. Чыxdыm чюrяk almaьa, Barmaqlarыm цшцdц...

Soyuq dяymяsin deyя, Яlimdяki manatы, Ovcumda sыxdыm bяrk-bяrk.

O mяnim son цmцdцm, O, mяnimчцn bir чюrяk...

Pensiyamыn sonuncu Manatыydы bu manat...

Onsuz necя yaшayыm, Necя aчыm qol-qanad?..

Soyuq mяni kяsirdi,

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ Qяlbim tir-tir яsirdi... Яlimdяki manatы Bir daha sыxdыm, sыxdыm, Sonra ovcumu aчыb, Onun цzцnя baxdыm.

Manat mяndяn utandы...

Sanki xяcalяtindяn, O pul alышdы, yandы...

Elя bil ki, цrяyim, Bir anlыьa dayandы... Шimaldan яsяn kцlяk, Qяfil fяryad qopardы.

Pulu яlimdяn alыb, Uzaqlara apardы...

Mяn dя qaldыm чюrяksiz, Zavallы manat kimi, Bir kimsяyя gяrяksiz...

ПОЕЗИЙА

***

Yыgышыb hяr dяfя toya gedяndя, Bir az ayaq цstя durub baxыram.

Ara qarышanda, mяzhяb itяndя, Mяn daha dюzmяyib чюlя чыxыram.

Masanыn цstцndя, gюr bir nяlяr var, Hamыsы bahalы, dadlы, lяzizdir.

"Vaьzalы"ya dodaq bцzцr qonaqlar, "Mendelson" onlara daha яzizdir. . Иndi tamada da dцшцbdц dяbdяn Cavan mцьяnnilяr meydan sulayыr. Чoxdan uzaqlaшыb kюkdяn, яmяldяn, Biri nяrя чяkir, biri ulayir.

Qяflяtяn sarayda iшыqlar sюnцr, Bilmirsяn bu toydur, ya diskoteka.

Gюrцrяm cavanlar yaman sevinir, Atыlыb-dцшцrlяr bu tыqhatыqqa.

Xalqыn adяtinя mяhяl qoyulmur, Qalmayib aьыllы sюzя ehtiyac.

Zяmanя dяyiшib, indi duyulmur, Bir ustad aшыьa, saza ehtiyac. Иllяr keчir, tapыlmayыr яlacы, Mяclis coшur, bulaq kimi qaynayыr. "Яrяb rяqsi", "Иran rяqsi", "Turacы"...

Mяnim xalqыm hяr havaya oynayыr...

***

Чal - чaьыrla baшыmыzы qatdыlar, Sяrvяt yыьыb hяr arzuya чatdыlar...

Nяyim vardы taladыlar, soydular, Vяtяnimi yaman gцnя qoydular...

Gяl indi sяn yaшa, yarat, Allah, mяnim dadыma чat!

Bыьlarыndan yaь tюkцlяn, O nazirin юzцnя bax, Шalvarыnыn balaьыna, Dцшцk - dцшцk sюzцnя bax...

Hяr gцn яsяblяr gяrilir, Tяzя fяrmanlar verilir...

Nazirsя юz iшindяdir, Яvvяlki vяrdiшindяdir... Юz xalqыna can yandыran, Nazir adы чяkin gюrцm...

Gedib onu qucaqlayыm, Чiчяklяrdяn чяlяng hюrцm... Иcra baшчыsы da nazirin tayы, Hяlя kяsilmяyib gцndяlik payы...

Siz bu xalqa yiyя durun, Qoy ucadan gяlsin sяsi, Xalq dюvlяtin sahibidir, Mяmur xalqыn xidmяtчisi.

Nя vaxt isinяcяk bu od, bu ocaq, Xalqыn xidmяtindя kim dayanacaq?

Bir az da bizi dцшцnцn, Vicdanыnыz olsun sizin!

Xalqыn ahы tutar sizi, Sцrцnяrsiz dizin-dizin...

***

Sюylя, qoч Koroьlu, bяs biz indi neylяyяk?

Dяrdimizi aчыb kimя sюylяyяk?

Sяn tяkcя tцfяng gюrmцшdцn, Чяkя bilmirdin bu dяrdi...

Bяs mobil telefon, avtomat, Tank gюrsяydin nя edяrdin?

Sяnin zamanыnda yaшыl meшяlяr, Boynu bцkцk bяnюvшяlяr, Uca daьlar, meyvяli baьlar, Axar sular, buz bulaqlar olardы. Иri yarpaqlы, qollu-budaqlы aьaclar Yerя kюlgя salardы...

Qoч Koroьlu, bilirsяn indi, Bu gюzяllik kimindi?

Nя mяnimdi, nя sяnin, Nя dя yoldan keчяnin...

Meшяlяrdя, чюllяrdя uca hasarlar tikilib, Elя bil ki, Чin sяddidir, Hasarlarыn цzяrindяn tikanlы mяftil чяkilib.

Bu yerlяrdяn keчmяk olmaz, Bulaqdan su iчmяk olmaz...

Meшяdя meшяlik qalmayыb, Kiшidя kiшilik qalmayыb... Цrяyin partlasыn, Koroьlu!

Gorun чatlasыn, Koroьlu!

Qыrыlыbdы sяnin belin Юzяllяшib Чяnlibelin!...

сящ.23

ЧЯKDИ

Dяrdi dяrd чяkяnя gюndяrir Allah, Mяn dяrdi чяkmяdim, dяrd mяni чяkdi.

Nя yerdя qыnaq var, nя gюydя gцnah, Dяrя buludlarы, daь чяni чяkdi.

Bяd yeyi bяyяnmяz, nadan xocanы, Dil sюzц яridяr, sюzsя hecanы, Heч kяs ayыrammaz cismdяn canы, Aьrы qяlbi чяkdi, ruh tяni чяkdi.

Adam var yaxшыdы, adam var pisdi, Biri xeyirxahdы, biri xяbisdi.

Firuz hяm optimist, hяm pessimistdi, Gюzцylя o, qяmin шяklini чяkdi.

***

MЯN Mяn юzцm-юzцmdяn чыxa bilmirяm, юzцmя kяnardan baxa bilmirяm, baьa tяk qыnыma чяkilmiшяm mяn, buьda tяk torpaьa яkilmiшяm mяn, gecяni gцndцzdяn seчя bilmirяm, bu taydan o taya keчя bilmirяm, bilmirяm nя цчцn yaшayыram mяn, kimlяrin yцkцnц daшыyыram mяn, yerimi-yurdumu bilяn dя yoxdu, heч mяnim yanыma gяlяn dя yoxdu, yoxdu aьlayanыm, gцlяnim mяnim, чoxdan qыrыlыbdы qяlяmim mяnim, dяrdimin шяklini чяkяn tapыlmыr, baьrыmыn baшыnы sюkяn tapыlmыr, tapыlmыr qяbrimi qazan nя vaxtdыr, sяslяnmir цstцmdя яzan nя vaxtdыr, юlцyыm, diriyяm, nяyяm- bilmirяm, чoxdan aьlamыram, чoxdan gцlmцrяm, mяn юzцm-юzцmdяn чыxa bilmirяm, юzцmя kяnardan baxa bilmirяm.

***

GЮRMЦШЯM Var-dюvlяt яsiri olanlarы mяn Saxta, tяkяbbцrlц, nadan gюrmцшяm.

Ac canavar kimi яlinя dцшяn Hяr шeyi qaparaq, udan gюrmцшяm.

Belяsi nяfsinin quluna dюnяr, Aьa eшшяyinin чuluna dюnяr, Tapdanыb dяyirman yoluna dюnяr, Lap keчяr чюrяkdяn-sudan, gюrmцшяm.

Ay Firuz, юzцnц saysan da haqlы, Bu dцnya яzяldяn olub maraqlы.

Bu ikiayaqlы, burun-qulaqlы Sцrцnцn iчindя adam gюrmцшяm.

***

ЮZ SЮZЦN OLSUN Gah iblis dяrs deyir sяnя, gah mяlяk, Чalыш bir sifяtin, bir sюzцn olsun. Иlk arzun hяyatda sevmяk, sevilmяk, Шяrяfli юlцmsя son arzun olsun. Шяri boь, xeyirя sяn sinя gяrmя, Qяlbini heч zaman шeytana vermя, Gцndя min libasa, min dona girmя, Hяm mяslяkin olsun, hяm ruzun olsun.

Bцtцn qitяlяrя yolun olunca, Yanыnda kяnizin, qulun olunca, N qяdяr tanышыn, pulun olunca, Tяki bircя dяnя Firuzun olsun.

***

- Dцnyaya sяn tяkrar gяlsяydin hяrgah, Necя yaшayardыn bu юmrц, insan?

- Belя bir imkanыm olsaydы, vallah, Bu dцnyaya qяti gяlmяzdim, inan.

***

Иlahi, aьыl ver bяndяlяrinя, O-nun Kitabыnы, Sюzцnц qaytar.

Ya Rяbbim, цz tutub deyirяm Sяnя: Иnsana insanыn юzцnц qaytar.

Nadan, tяkяbbцrlц, boшboьaz, harыn...

Bunlar dinsiz olub, imansыz olub.

Sяnin bяndяlяrin, yaratdыqlarыn, Иlahi, nя yaman amansыz olub.

Bir zaman insanlar canыndan keчib, Qan tюkцb ar, namus, qeyrяt цstцndя. Иndi bir-birinin qanыnы iчir Bunlar pul цstцndя, sяrvяt цstцndя.

Dцnyanыn kяlяfi elя dolaшnb, Nahaqq gюz dikibdir haqqыn yerinя. Иndi vicdanlar da qana bulaшыb... Иlahi, aьыl ver bяndяlяrinя.

1988.

***

ASЫN Mяni dilimdяn asmayыn, Mяni sюzцmdяn asыn.

Bu dцnyada nяlяr gюrdцm?

Mяni gюzцmdяn asыn.

Фируз МУСТАФА, йазычыдраматург, фялсяфя елмляри доктору Gцllяr mяni юtцrmяdi, Чюllяr mяni bitirmяdi, Yollar mяni itirmяdi Mяni izimdяn asыn.

Kюmяyя bir kяs gяlmяdi, Иns gяlmяdi, cins gяlmяdi, Harayыma sяs gяlmяdi, Mяni sяsimdяn asыn.

Kцlяk mяni qaldыrammaz, Чiчяk mяni gцldцrяmяz; Fяlяk mяni юldцrяmmяz Mяni юzцmdяn asыn.

1988.

*** OЛА

Yarыb keчmяk цчцn zцlmяt gecяni Иti oxun ola, kamanыn ola.

Heч vaxt qorxutmaya tufanlar sяni, Tufanыn iчindя tufanыn ola.

Kюksцn sыxыlsa da bir daш qяfяsdя, Haqqы arayasan susan nяfяsdя, Dюrdnala чapasan sяn шяrin цstя, Bir az yaшamaьa gцmanыn ola.

Ay Firuz Mustafa, quш tяk uчasan, Gяlяn arzulara qucaq aчasan, Bu vaxtы, zamanы qыrыb qaчasan, Юzцnцn ayrыca zamanыn ola.

***

Gюzцnцn юnцndя bitяr xяyanяt, Onu nя aranda, nя dя daьda gяz.

Kimsя xяyanяti baьышlar, fяqяt Xяyanяti heч kяs unuda bilmяz.

***

Qышa divan tutan sяmum yellяri Bir bahar шamыnы sюndцrя bilmяz.

Od-alov iчindя bяrkiyяnlяri Heч kim чяkic altda sыndыra bilmяz.

***

Bяzяn tяslim olur doьru yalana, Natяmiz юnцndя diz чюkцr tяmiz.

Qяdrini bilmirik bizim olanыn, Bizim olmayanы axtaririq biz.

***

Цrяyim aьlыma qiyam eylяyir: Niyя yalanlara oluruq шяrik?

Bяzяn hiylяgяrя mцdrik sюylяyir, Hяrdяn aьыllыya dяli deyirik.

***

Gцnahsыz da mяnяm, gцnahkar da mяn, Hяr kяsin юz bяxti, юz yazыsы var. Юmцr tamaшadыr bilmяk istяsяn, Onun da antraktы, pauzasы var.

***

Axmaьыn dяrdini aьыllы чяkir, Bяzяn ideyalar gяlir цz-цzя.

Dцnяn sюylяnilяn aьыllы fikir Bu gцn чox mяnasыz gюrцnцr bizя.

***

Oturub durana vermirsяn fцrsяt, Bilmirsяn deyilяn hяr sюz silahdыr.

Cahilin sюzцnц kяsmяk cяsarяt, Alimin sюzцnц kяsmяk gцnahdыr.

***

Oьru doьru olub, doьrusa oьru, Kяsibdir yolumu bir naqqal чяnя.

Zяmanя oьludur zalыmыn oьlu, Qышыn ortasыnda qar satыr mяnя.

***

Ишя bax, bu axшam saat altыda Xoшbяxtlik arxamca evя gяlibmiш.

Mяn o vaxt qalmышam qarыn altыndaBir tяrяfdя aptek, bir tяrяfdя qыш...

***

Bax bu Femidamыz, bu da tяrяzi, Bяs hanы яdalяt, bяs hanы nizam?

Femida xanыmыn baьlыdыr gюzц, Bяlkя buna gюrя pozulub mizan?..

***

- Gяrяk gюrmяyяydi bu dюvrц gюzцm: Hяr yanda nadanlыq, alчaqlыq, yalan.

- Bяs kimdir gцnahkar? Яlbяttя, юzцn,Nя цчцn bu yaшa gяlib чatmыsan?

ØßÊÈ ØßÊÈ ÁßËßÄÈÉÉßÑÈ № 2 (136), Феврал 2016

ДИГГЯТ! ИНТЕРНЕТ ИСТИФАДЯЧИЛЯРИНИН НЯЗЯРИНЯ: БИЗИМ WEB СЯЩИФЯЛЯРИМИЗ: http://sheki.io.ua http://belediyye.io.ua h t t p : / / b e l e d i y y e . s h e k i . o rg http://sheki-municipality.narod.ru http://issuu.com/shekibelediyyesi http://facebook.com/shekibelediyyesi

"A'DAN-Z'YЯ АЗЯРБАЙЪАН" Щямйерлимизин "Иstanbul-Азярбайъан Kцltцr Evi"нин tяqdimatы ile Гардаш Тцркийядя hяyata keчirилян лайищяси

Елчин ИМАНОВ,

ТУРАН телетеатрынын баш режиссору 2008-ъи илдя fяaliyяtя baшlayan "Иstanbul-Азярбайъан Kцltцr Evi" Азярбайъан мядяниййятини Гардаш Tцrkiyяdя тяблиь етмяйя давам едир. Азярбайъанda вя еляъя дя izlяnя bilяn Barыш TV каналында бу ил март айынын 5-дян щяр щяфтянин шянбя эцнляри саат 23:00-да yayыnlanmasы цчцн anlaшma imzalaныб. Щяftяnыn чяrшяnbя axшamы gцnляри ися верилиш gцndцz саат 14:00-да тякрар олараг programыn баш sponsoru олан UPT-нин (Uluslararasы Para Transferi) спонсорлуьу иля ефирдя йайынланаъаг.

UPT ile bir protokol imzalandыqdan sonra, Barыш TВ-yя program tяklifi gюtцrяn "ИstanbulАзярбайъан Kцltцr Evi"нин бaшkanы Hikmet ELP'in, mцяllif вя aparыcы Кямаля Kamalqыzына, Yapыmcы Nuray Baykal'a, reklam koordinatоrу Gцlay Yыlmazа programы sifariш etmяsi вя Barыш TВ-de yayыn цчцn чяkiliшiяrя baшlanыlmasы bu gцnя qяdяr Азярбайъан мяdяniyyяti adыna bюyцk bir addыm olду. Верилишин aparыcыlыьы Кямаля Kamalqыzы tяrяfindяn hяyata keчdi. Proqramыn ilk qonaqlarы "Иstanbul-Азярбайъан Kцltцr Evi"нин бaшkanы Hikmet Elp, sevilen sяs sяnяtkarы Elgцn Гuliyev, Азярбайъан хalq рягсляри ифачысы, Тябризли Sаbilе Xыyabani вя mяtbяx guшяsыnдя Mяlаhяt Babayeva олду.

Baшkan Hikmet Elp демишдир ки, мяdяniyyяtimizin Иstanbul цzяrindяn Bakы вя Tяbrizя uluslararasы bir TV цzerinden hazыrlanmasы bizlяr цчцn qцrur веrиъиdir. Tцrkiyя вя Азярбайъан Tцrklцйц arasыndaki mяdяni ayrыlыqlarыn aradan gюtцrцlmяsi вя Tebriz-Bakы qardaшlыьыna хидмят едян bir parчaны da bir addыm olaraq uьurlu hesab etmяk olar. Bu programlarы uzun юmцrlц arzu edirяm. Иnшallah dцnyanыn bir чox yerinя sяpяlяnmiш olan

millяtimizя xeyirlяr gяtirяr...

Programыn aparыcыsы Кямаля ханым (Нябибяйова Кямаля Камал гызы) щаггында ятрафлы мялумат вермяк истяйирям: Иnsan taleyi hardan hara gedir cixir... Гядим Шякинин тanыnmыш Nяbibяyovlar nяslinin nцmayяndяsi, Sumqayыt шящярindя зiyalы ailяsindя gюz aчан бу ханымын валидейнляринин дя Sumqayыtыn inkiшafыnda payы var. Valideynlяri, heч nяdя sюzцndяn cixmазdыlar. Щяр iki ailяnin ilk nяvяsi idi. Иlk tяhsiliни S.Hacibяyov adыna musiqi texnikumunda alыб, фortepiano mцяllimi iшlяйирди. Hяmkarlar tяшkilatыnыn sяdri idi. Mяktяbdя ssenarilяr yazыb muсигили tamaшalar hazirlayirdi. Чцnki яsl sevdiyi iш bu idi. Щяр kяs incяsяnяtя get

bяr Kazыmovski oldu. Чoxsaylы Televiziya чяkiliшlяri, Dюvlяt tяdbirlяri... Respublika Televiziyalarыnda вя tяdbirlяrdя az zamanda uьurlar qazandы. Eyni zamanda "Dяyirman" adlы mцяllif proqramы iшыq цzц gюrdц. Веriliшin qonaqlarы халгымызын севимлиляри Nяsibя Zeynalova, Yaшar Nuri, Telman Adыgюzяlov, Aьalar Bayramov, Azad Шцkцrov, Firdovsi Naibov вя baшqalarы olduлар.

Televiziyada mцяllif departamentinin rяhbяri олмагла telemцxbirлик дя етмяк Кямаля ханымын цряйиндян иди. "Sяni sevmяdim unutmaq цчцn" filmini чяkdi вя yцksяk sяviyyяdя филмин tяqdimatы keчirildi. О, щям дя "Иrs" Фolklor ansamblыnda aparыcы idi. 10 il Mя-

Верилишдян эюрцнтц. Шякилдя солдан саьа: Тябризли ряггася Сабиле Хийабани, "Иstanbul-Азярбайъан Kцltцr Evi"нин бaшkanы Hikmet ELP, Тцркийядя кечирилян “О сяс” мцсабигясинин иштиракчысы Elgцn Гuliyev вя Кямаля Камалгызы. deyirdi. Tяbii, gяnc idi, юvladlarы isя kюrpя... Lakin ailяsi ona dяstяk oldu. Qыrmыzы diplomla Азярбайъан Dюvlяt Mяdяniyyяt vя Иncяsяnяt Uniвяrsitetиniн magistraturaсыnы bitirdi. Uniвеrsitetя qяbul olan kimi бяdii qiraяtlя mяшьul olmaьa baшladы вя ilk televiziya вя sяnяt fяaliyyяtiня mцяllimi, respublikanыn яmяkdar artisti Aьalar Bayramovla baшladы. Sяnяt mцяllimi R.E.A. pr. Firdovsi Naibov idi. Иlk рejissoru Яlяk-

Тясисчи: Шяки Бялядиййяси Баш редактор: Мурад Нябибяйов

dяniyyяt Mяrkяzinin rяhbяri oldu. Щямин иллярдя щям дя университетя тялябяляр щазырламаьа вахт тапан Кямаля Камалгызы, Мяrkяzdя uшaq teatrы вя vokal qruplarы иля дя мяшьул олурду.

Eyni zamanda Sumqayыtыn istehsal mцяssisяlяrinin filmlяrini чяkdi. Bu mцddяt яrzindя щям дя aparыcы olaraq fяaliyyяtini davam etdirirdi. 2010-cu ildяn ися QHT rяhbяrli olmuшdur. Dюvlяtdяn dяstяk alaraq uшaq filmlяri чяkmiшdir. Щямчи-

Редаксийанын цнваны: Шяки шящяри, АЗ5500, М.Я.Рясулзадя пр.182, 2-ъи мяртябя Тел: +(994 24) 244 28 02 Моб: +(994 50) 310 69 57 Е - м а и л : sheki.belediyye@gmail.com murad.nabibekov@mail.ru

www.issuu.com/shekibelediyyesi

Кямаля Камалгызы (Нябибяйова) нин mяktяblilяr цчцn mцxtяlif mюvzuларda seminarlar keчirmiшdir. Tяhsil Nazirliyi ilя imzaladыьы fяaliyyяt proqramыnыn чяrчiвяsindя daha yeni iшlяrя imza atdы. Кямаля ханым Dюvlяt Teatrыnda да чalышmыш, бir sыra тamaшalarda oynamiш вя йазычы-драматург, профессор Fируз Mustafanin "Mцqяvva" monopyesini hazirlamышdыr. Сон иллярдя Fuad Kazыmovla TURAN TELETEATRЫ yaraдан К.Камалгызы чох аz mцddяtdя вя юz hesabыna даща чox iшlяr gюrцб, лайищяляр реаллашдырмышдыр - Xocalы soyqыrыmыnыn ildюnцmцnя рejissor Elчin Иmanovун quruluшunda щазырладыьы "Hяlя varыq, olacaьыq, artacaьыq" adlы tamaшa Bakы шящярindя nцmayiш etdirilmiшdir. Бунларла йанашы цч film дя щяйата вясигя алмышдыр. Bu gцn isя tale Кямаля xanыmа юз Вятянини Гардаш Тцркийядя тяблиь етмяк имканы йаратмышдыр. "Иstanbul-Азярбайъан Kцltцr Еvi" Кямаля xanыma юз qucaьыны aчdы. Иlk gяldiyinden iki лайищя tяklif etdi. Sponsorla anlaшma imzalandыqdan sonra "A'DAN - Z'YЯ АЗЯРБАЙЪАН" proqramы televizyona gюtцrцldц. …Вя биз BARЫSH TVnin informasiya dяstяyi ilя, "Иstanbul-Азярбайъан Кцltцr Еvi"nin tяшkilatы dяstяyi ilя, yapыmcы Nuray Baykal, reklam meneceri Gцlay Yыlmazla bu iшя baшladыq. Бу ишдя яsas mяqsяd Азярбайъанымызы, zaman-zaman tяzйiqя mяruz qalan xalqымызын яzablы hяyat hekayяlяriни, яdяbiyyatымызы, яnяnяляримизи, incяsяnяtimizи,

Щесаб нюмряси: Азярбайъан Бейнялхалг Банкынын Шяки филиалы, Код: 805410 ВЮЕН: 9900001881 Мцхбир щесабы: 0137010002944 S.W.И.Ф.Т. БИК ИБАЗАЗ 2Х Шяки Бялядиййяси, Щесаб Но: 33308019449336503266 ВЮЕН 3000086531

rяqsлярimizи вя musiqimizи гардаш Тцркийяйя tanыtmaqdыr. Яn gцъlц silahыmыz mяdяniyyяtdir. Йери эялмишкян, дaha bir лайищямизи aчыqlamaq istяyirяm. Belя ki, Aygцn Hasanoьlunun "Adsыz Qadыn" monodramы яsasыnda tamaшa hazыrlaйырыг. Тамашанын рejыssorу бяндяниз, бяstяkarы Sevinc Qasыmova, рessamы Adalet Kara вя aktrisa Кямаля Kamalqыzыdыr. Bu da чox bюyцk вя юnяmli olan бир layihяdir. Цmumiyyяtlя, Кямаля xanыm Tцrkiyяdя Азярбайъан teatrыnы yaratmaьы dцшцnцr. Artыq чalышmalar gedir. Биз дя Кямаля xanыma чыxdыьы bu чяtin yolda даима uьurlar dilяyirik. Азярбайъаныn adыnы yцksяklяrя qaldыrmaq iddiasыnda olan bu xanыm yaxыn zamanda Qa-rabaьda da teatr yaratmaьы вя чekiliшляр etmяyi arzulayыr.

***

Шяки Бялядиййясинин коллективи дя, бцтцн Шякилиляр адындан, щямйерлимиз Кямаля ханыма, онунла чийин-чийиня чалышан сойдашларымыза вя Тцркийяли гардашларымыза щямишя сянятин зирвяляриндя олмаьы арзулайыр.

*** Гязетин щазырланмасында Шяки Шящяр Иъра Щакимиййятинин sheki-ih.gov.az вя АзярТАъ-ын азертаэ.эов-аз интернет сайтларындан истифадя олунмушдур.

Гязет 27 ийул 2005-ъи илдя Азярбайъан Республикасы Ядлиййя Назирлийиндя гейдиййатдан кечиб. Гейдиййат № 1458. Тираж 500. Чапа щазырланыб: 9 март 2016-ъи ил Гязет “ЗАМАН-АЗЯР” ММЪ-нын мятбяясиндя чап олунуб.

www.belediyye.sheki.org