Municipality sheki, no 3(126) march 2015

Page 1

МЯН ЙАНМАСАМ, СЯН ЙАНМАСАН, НЕЪЯ ЧЫХАР ГАРАНЛЫГЛАР АЙДЫНЛЫЬА?!

ØßÊÈ ØßÊÈ ÁßËßÄÈÉÉßÑÈ newspaper

оф

SHEKI

MUNICIPALITY

Шяки Бялядиййясинин органы

№ 3 (126) Март 2015

www.belediyye.sheki.org

В Я Т Я Н И М И З И Н Г А Н Л Ы Т А Р И Х И И Ш Ь А Л Е Д И Л М И Ш Т О Р П А Г Л А Р Ы М Ы З ГЯРБИ АЗЯРБАЙЪАН ХАНКЯНДИ ХОЪАЛЫ ШУША ЛАЧЫН ХОЪАВЯНД КЯЛБЯЪЯР АЬДЯРЯ АЬДАМ ФЦЗУЛИ ЪЯБРАЙЫЛ ГУБАДЛЫ ЗЯНЭИЛАН

декабр, 1988 26.12.1991 26.02.1992 08.05.1992 18.05.1992 02.10.1992 02.04.1993 07.07.1993 23.07.1993 23.08.1993 23.08.1993 31.08.1993 29.10.1993

УНУТМАЙАГ!

31 МАРТ АЗЯРБАЙЪАНЛЫЛАРЫН СОЙГЫРЫМЫ ЭЦНЦДЦР

“ШЯКИ ПАРК”

Д ДЙ ЙП П Ш Шя як киид дя я р ре ей йд д к ке еч чиир рииб б

Gяlяcяyin tяyyarяlяri yanacaqsыz iшlяyяcяk

ТЯБРИК ЕДИРИК

Bu barяdя мятбуата мялуматы Milli Aviasiya Akademiyasыnыn "Hava nяqliyqatыnыn texniki istismarы" fakцltяsiniн мязуну, сюзцэедян лайищянин мцяллифи Turan Mяmmяdli верib. Onun sюzlяrinя gюrя, bu mцhяrriklяr standart mцhяrriklяrdяn fяrqli олараг tamamilя yanacaqsыz iшlяmя qabiliyyяtinя malik olacaq. Сящифя 21-дя

" Шяki " qяzetinin 95 illik yubileyi qeyd olunacaq

Dахили Ишляр Назирлийи Баш Дювлят Yол Pолиси Идарясинин Иътимаиййятля ялагяляр шюбясинин ряиси, полис полковники Камран Ялийевин иштиракы иля Шякidя reyd keчirилмишдир.

ГЯЗАЙА УЬРАМЫШ ХАТИРЯ ЛЮВЩЯСИ

Сящифя 10-да

2015-ci ildя Azяrbaycanыn яn mяtbu orqanlarыndan biri olan "Шяki" fяaliyyяtя baшlamasыnыn 95 ili tamam mцnasibяtlя Шяkidя tяntяnяli yubiley keчirilmяsi nяzяrdя tutulub.

Tуран Mяmmяdli bu mцhяrriklяrin яn yaxшы tяrяflяrindяn birinin ekoloji cяhяtdяn tяmiz olduьunu vurьulayыb: "Чцnki atmosferя burdan yanacaqdan ayrыlan heч bir qaz daxil olmur. Normal tяyyarя mцhяrriklяrindя yanma kamerasыnda yanacaьыn yanmasыndan geniшlяnяn hava mцhяrrikin soplosundan yцksяk sцrяtlя чыxan hava шыrnaьы tяyyarяni юnя doьru itяlяyяrяk hяrяkяtя gяtirir. Сящифя 8-дя

qocaman qяzetinin olur. Bu tяdbirinin

Шяki шяhяr icra hakimiyyяti baшчыsыnыn mцavini, ictimai-siyasi vя humanitar mяsяlяlяr шюbяsinin mцdiri Zяrinя Cavadova bildirib ki, qяzetin yubiley tяdbiri Azяrbaycan Milli Mяtbuatыnыn 140 illiyi яrяfяsindя keчirilяcяk. Tяdbirdя Azяrbaycan mediasы tяm-silчilяrinin, ziyalыlarыn, ictimaiyyяt nцmayяndяlяrinin iшtirakы gюzlя-nilir. Azяrbaycan Xalq Cцmhuriyyяtinin yarandыьы ilk dюvrlяrdяn nяшrя baшlayan "Шяki" qяzeti шяrяfli inkiшaf yolu keчib. Mцxtяlif vaxtlarda "Шяki fяhlяsi", "Nuxa fяhlяsi" vя digяr adlar altыnda nяшr olunub, 1992-ci ildяn isя "Шяki" adlanыb. "Шяki" qяzeti Azяrbaycan milli mяtbuatыnыn яn gюzяl яnяnяlяrini davam etdirib, demokratik fik-rin formalaшmasыnda mцhцm rol oynayыb. Шяhяr icra hakimiyyяtinin mяtbu orqanы olan "Шяki" qяzeti hazыrda bu qяdim diyarыn ictimai-siyasi, sosial-iqtisadi vя mяdяni hя-yatыnda baш verяn yeniliklяrin geniш oxuculara чatdыrыlmasыnda fяal mюvqe nцmayiш etdirir.


ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ. 2

№ 3 (126), Март 2015

ШЯКИ ХЯБЯРЛЯРИ

ИЪРА БАШЧЫСЫНЫН ЯЩАЛИ ИЛЯ СЯЙЙАР ЭЮРЦШЛЯРИ Шяки шящяр иъра щакимиййятинин башчысы Елхан Усубов мцтямади олараг шящяримизин мцхтялиф мящялляриндя вя районумузун кяндляриндя ящали иля сяййар эюрцшляри давам етдирир. Сакинляр иля йахындан танышлыг характери дашыйан бу эюрцшлярдя иъра башчысы вятяндашларын шикайят вя тяклифлярини динляйир, йерлярдя сосиал-игтисади проблемлярин щялли истигамятиндя иш апарылмасы цчцн тядбирляр эюрцр.

(Яввялки эюрцшляр щаггында ютян сайларымызда охуйа билярсиниз)

Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubovун шящярин айры-айры мящялляляриндя вя кяндлярдя кечирдийи сяййар гябулларда, сакинляр иля эюрцшлярдя aьsaqqallar, ziyalыlar, ictimaiyyяt nцmayяndяlяri ilя yanaшы, baшчыnыn mцavinlяri, иъра aparatыnын шюbя mцdirlяri вя мцхтялиф xidmяt tяшkilatlarыnыn rяhbяlяri dя iшtirak etmiшlяr.

icra baшчыsыnыn vaxt tapыb онларын йашадыглары яraziyя gяliшini вя ящали иля gюrцшцnц, onlara gюstяrilяn diqqяt vя qayьыnыn bariz nцmunяsi kimi yцksяk qiymяtlяndirяrяk, шяhяrimizdя, elяcя dя ayrы-ayrы qяsяbя vя kяndlяrdя aparыlan tikinti-abadlыq, quruculuq iшlяrindяn danышmыш, йашадыглары яrazidяki hяlli vacib mяsяlяlяrя toxunмушлар.

Тядбирлярдя иштирак едян sakinlяr ilk нювбядя

Кечирилмиш эюrцшлярдя шяhяr icra hakimiyyяti-

nin baшчыsы Elxan Usubov qeyd olunan nюqsan vя чatышmazlыqlarыn aradan qaldыrыlmasы цчцn ayrы-ayrы mцяssisя vя tяшkilat rяhbяrlяrinя konkret tapшыrыqlar vermiш, шяhяrdя, elяcя dя qяsяbя vя kяndlяrdя aparыlan tikinti-abadlыq, quruculuq iшlяrinin daha da sцrяtlяndirilяcяyini, яhaliyя gюstяrilяn sosial xidmяtlяrin hяcminin vя keyfiyyяtinin, цmumilikdя isя яhalinin hяyat sяviyyяsinin яhяmiyyяtli dяrяcяdя yaxшыlaшacaьыnы bildirmiшdir.

Орта Зяйзид kяndindя эюрцш Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubov fevralыn 27-dя Orta Zяyzid kяndinin sakinlяri ilя gюrцшmцшdцr. Gюrцшdя Prezident Administrasiyasыnыn mяsul iшчisi Rцfяt Яliyev, baшчыnыn mцavinlяri, aparatыn шюbя mцdirlяri, ayrы-ayrы xidmяt tяшkilatlarыnыn rяhbяlяri, kяnd sakinlяri iшtirak etmiшlяr. Gюrцшцn яvvяlindя яrazidя aparыlan tikinti-abadlыq, quruculuq iшlяrindяn danышыlmыш, kяndin яrazisindяki hяlli vacib mяsяlяlяrя toxunulmuшdur. Bil-

dirilmiшdir ki, kяndin seldяn mцhafizяsi mяqsяdilя "Zяyzid" vя "Qurcana" чaylarыnыn yataьы tяmizlяnmiш, bir яdяd kюrpц cari tяmir olunmuш, 1,2 km iчmяli su xяtti чяkilmiш, 3 km kяndarasы vя 1 km tяsяrrцfat yolu cari tяmir olunmuш, 51 ailяyя yeni qaz xяtti чяkilmiш, kяnd EATSdя 150 abonent sцrяtli internetя qoшulmuш vя yeni yaшayыш massivindя artezian quyusu qazыlmышdыr. Kяnd sakinlяri Vaqif Abdullayev, Dursun Cabbarov, Abdul Яyyubov, Fikrяt Иlyasov, Hяsяn Salmanov vя baшqalarы чыxыш edяrяk kяndin mяrkяzi kцчяsinin яsaslы tяmiri vя iшыq-

landыrыlmasы, Orta Zяyzid kяnd 2 saylы tam orta mяktяbi цчцn idman zalыnыn tikilmяsi, ahыl sakinlяrin asudя vaxtlarыnы sяmяrяli keчirmяк цчцn mцvafiq шяrait yaradыlmasы, kяndin yuxarы mяhяllяsindяki dayanacaьыn bяrpasы, яrazidя aqroservis filialыnыn aчыlmasы vя sairlя baьlы tяlяb vя tяkliflяrini irяli sцrmцшlяr. Gюrцшdя Prezident Administrasiyasыnыn mяsul iшчisi Rцfяt Яliyev vя шяhяr icra hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubov чыxыш edяrяk tapшыrыq vя tюvsiyyяlяrini bildirmiш, qarшыda duran vяzifяlяr barяdя danышmышlar.

Бидейиз kяndindя сяййар гябул Fevralыn 19-da Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubov Bideyiz kяndinin sakinlяri ilя gюrцшmцшdцr. Gюrцшцn яvvяlindя kяndin яrazisindя son vaxtlar gюrцlmцш iшlяr barяdя mяlumat verilmiшdir. Bildirilmiшdir ki, kяnddaxili yollar яsaslы tяmir olunmuш, kяndя tяbii qaz verilmiш, iki яdяd yeni artezian quyusu qazыlmыш, EATS binasы tikilmiш, hяkim mяntяqяsi цчцn yeni bina tikilib istifadяyя verilmiшdir. Bideyiz kяnd sakinlяri Pяnah Alxasov, Nazim Qaffa-

Bяdяn Tяrbiyяsi vя Иdman Gцnц mцnasibяtilя Шяkidя tяdbir keчirilib Martыn 5-dя Шяki шяhяrindя Bяdяn Tяrbiyяsi vя Иdman Gцnцnя hяsr olunmuш bayram tяdbiri keчirilib. Шяkinin idman ictimaiyyяtinin nцmayяndяlяrinin iшtirak etdiyyi tяdbirdя чыxыш edяn Шяki шяhяr Gяnclяr vя Иdman idarяsinin

Vцqar Иskяndяrov юlkяmizdя idmanыn inkiшafыna gюstяrilяn yцksяk dюvlяt qayьыsыndan danышыb, 2014cц ildя rayon idmanчыlarыnыn respublika vя beynяlxalq sяviyyяli yarышlarda qazandыqlarы uьurlardan bяhs edib. Qeyd olunub ki, юlkяmizdя idman siyasяtinin tяmяli ulu юndяr Heydяr Яliyev tяrяfindяn qoyulub. Bu siyasяt hazыrda dюvlяtimizin baшчыsы Иlham Яliyev tяrяfindяn uьurla davam etdirilir. Azяrbaycan xalqыnыn fiziki saьlamlыьыna xцsusi юnяm verяn dюvlяtimizin baшчыsы bяdяn tяrbiyяsi vя idmanыn inkiшafы sahяsindя kompleks tяdbirlяrin hяyata keчirilmяsini diqqяtdя saxlayыr, respublikamыzыn idman imicinin yцksяlmяsinя чalышыr. Bцtцn bunlar isя gяnc nяslin saьlam ruhda tяrbiyяsinя, respublikamыzda idmanыn

rov, Elman Mahmudov vя baшqalarы чыxыш edяrяk kяnddя bankomat vя post terminal quraшdыrыlmasы, Baш Kцngцt kяndindяn Bideyiz kяndinя gedяn iчmяli su xяttinin яsaslы tяmiri, hяkim mяntяqяsinin daimi elektrik enerjisi ilя tяmin etmяk цчцn generator verilmяsi vя sairя ilя baьlы tяlяb vя tяkliflяrini irяli sцrmцшlяr. Gюrцшdя шяhяr icra hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubov чыxыш edяrяk qaldыrыlmыш mяsяlяlяrlя baьlы tapшыrыq vя tюvsiyyяlяrini bildirmiш, qarшыda duran vяzifяlяr barяdя danышmышdыr.

kцtlяviliyinя xidmяt edir. V.Иskяndяrov юlkяmizdя keчirilяcяk Ы Avropa Oyunlarы чяrчivяsindя Шяki шяhяrindя keчirilяn tяdbirlяrdяn dя sюz aчыb. Tяdbirdя чыxыш edяn Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin mяsul iшчisi Sadiq Yusifov idmanчыlarы яlamяtdar gцn mцnasibяtilя tяbrik edяrяk, юlkяmizdя bяdяn tяrbiyяsi vя idmanыn inkiшafыna, onun maddi-texniki bazasыnыn mюhkяmlяndirilmяsinя gюstяrilяn diqqяt vя qayьыya gюrя Prezident Иlham Яliyevя minnяtdarlыьыnы bildirib. Sonra idman sahяsindя fяrqlяnяn mяшqчi vя idmanчыlara gяnclяr vя idman idarяsinin fяxri fяrmanlarы vя qiymяtli hяdiyyяlяri tяqdim olunub. Tяdbir bяdii hissя ilя davam etdirilib.

Сящифянин щазырланмасында Шяки Шящяр Иъра Щакимиййятинин www.sheki-gov.az интернет сящифясиндян истифадя олунуб


№ 3 (126), Март 2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.3

31 МАРТ - АЗЯРБАЙЪАНЛЫЛАРЫН СОЙГЫРЫМЫ ЭЦНЦДЦР

ЙАДДАШЛАРДА ЙАШАЙАН КЯДЯР ВЯ ЩЦЗН Азярбайъан халгы 31 марты кядяр вя щцзнля гейд етди. Тарихимиздя еля щадисяляр вардыр ки, онлар халгымызы бюйцк фаъия вя изтирабларла цзляшдирмиш, милли йаддашымызын ян аьрылы мярщялясиня вя унудулмаз мягамына чеврилмишдир. А зярбайъанлылара

гаршы апарылан сойгырымы сийасятинин хронолоэийасыны хатырлайаркян халгымыза гаршы тюрядилян вящшилик вя ъинайятлярин мигйасы щейрят вя гязяб доьурмайа билмир.

Вцгар ЩАЪЫЙЕВ,

Шяки район прокурорунун мцавини

1998 -ъи илдян башлайараг щяр ил Азярбайъан Республикасында 31 март Азярбайъанлыларын Сойгырымы эцнц кими дювлят сявиййясиндя гейд олунур, сойгырымы гурбанларыны анма тядбирляри кечирилир, дцнйа иътимаиййятинин диггяти бу мясяляйя ъялб олунур. Бу да тясадцфи дейил. Чцнки сон икийцз илдя халгымыз дяфялярля гырьынлара мяруз галмыш, заманзаман Азярбайъанлылара гаршы йюнялдилмиш мягсядйюнлц сойгырымлар халгымызын талейиня ганла йазылмыш бир тарихя чеврилмишдир. Бу тарихин щяр сящифясиндя ишьал олунмуш торпагларымыз, даьыдылмыш ев-ешикляримиз, йурд-йуваларымыз, виран галмыш од-оъагларымыз, талан олмуш мядяниййят абидяляримиз ябяди из гоймушдур. А зярбайъанлылара гаршы йеридилян сойгырымы сийасятинин узун тарихи олса да бу барядя ясл щягигят Азярбайъан рящбялийинин гятиййяти сайясиндя сон иллярдя иътимаиййятя даща дольун чатдырылмышдыр. 1998-ъи илин март айынын 26-да Азярбайъан Республикасынын Цмуммилли Лидери Щейдяр Ялийев тяряфиндян щяр ил мартын 31-ни Сойгырымы Эцнц кими гейд олунмасы барядя Фярман имзаланмышдыр. Ц муммилли Лидер Щейдяр Ялийевин бу Фярманы тарихимизин гаранлыг сящифяляринин ишыгландырылмасында вя бу щадисяляря сийаси гиймят верилмясиндя мцщцм аддым олмушдур. Азярбайъан Республикасы мцстягиллик газандыгдан сонра халгымызын тарихи кечмишинин обйектив мянзярясини йаратмаг имканы ялдя едилмишдир. Узун иллярля эизли сахланылан, цзяриня гадаьа гойулан щягигятляр ачыгланмыш, тящриф едилян щадисяляр юзцнцн ясл гиймятини алмышдыр.

1905-1907 -ъи вя 1914-1920-ъи иллярдя ермяни дашнакларынын тюрятдикляри тоггушмалар заманы минлярля сойдашымыз гятля йетирилмишдир. 1917-ъи илин февралында 300 иллик Романовлар сцлалясинин сон чарынын щакимиййяти ифласа уьрадыгдан сонра милли азадлыг щярякаты Азярбайъанда да эениш вцсят алмыш, тарих бойу язаб бурульанларында чырпышан халгын ясябляри тарыма чякилмишди. 1918-ъи илин мартын 30да Бакы вя Абшерон кяндляри ган ичиндя чалхаланараг кцчяляри вя мейданлары, инсан ъясядляри сярэисиня чеврилмишди. Гапылары зорла гырыб евляря сохулан силащлы ермяниляр щеч кяся рящм етмядян гоъалы-ъаванлы, гадынлы-ушаглы бцтцн мцсялман ящалисини эцлляляйиб, цстляриня бензин тюкяряк дилсиз кюрпяляри беля дири-дири йандырмышдылар.

сойгырымы "яксингилабчы гцввяляр цзяриндя ян парлаг гялябя" кими адландырылмышдыр. Бу вящшиликляри тюрядян ермяни дашнакларынын йеэаня мягсяди гырьынлар йолу иля Азярбайъан халгынын ирадясини сарсытмаг, сойгырымлар йолу иля миллятин сайыны минимума ендирмяк, онун ян мярданя вя мцдрцк оьулларыны мящвя мящкум етмяк, Азярбайъаны бир юлкя кими хатирялярдян силмяк вя ону Ермянистанын бир яразисиня чевирмяк иди. Бу мягсядля дя онлар Бакыда вя Абшерон кяндляриндя тюрятдикляри аьласыьмайан вящшиляклярля кифайятлянмяйиб юз сойгырымы сийасятлярини Азярбайъанын диэяр реэионларында да давам етдирмиш, Шамахыда, Губада, Хачмазда, Лянкяранда кцтляви гырьынлар тюрятмиш, 50 миндян артыг сойдашымызы ян вящши цсулларла гятля йетирмишляр. Гырьынлар Шамахыда, Губада, Иряванда, Гарабаьда, Зянэязурда, Нахчыванда даща амансыз шякилдя тюрядилмишдир. Шамахы гязасында 58, Губа гязасында 112, Эянъя губернийасында 272, Иряван губернийасында 211 йашайыш мянтягяси йерля йексан едилмиш, бир

1918 -ъи илин март-апрел

айларында Ермяниляр Губада да дящшятли гырьынлар тюрятмишляр. Дашнаклардан ибарят хцсуси дястя Губайа дахил олараг 2 мин няфярлик силащлы гцввя иля бу гядим йашайыш дийарыны алт-цст етмишдир. Губада 112 кянд даьыдылмыш, минлярля эцнащсыз инсан вящшиъясиня юлдцрцлмцшдцр.

Е рмяни шовинистляринин Азярбайъанлылара гаршы сойгырымы сийасяти ъязасыз галдыьына, бу ъинайятляря щеч бир сийаси-щцгуги гиймят верилмядийиня эюря совет щюкцмяти дюврцндя дя Азярбайъанлылар барясиндя дцшмянчилик сийасяти давам етдирилмишдир. 1918-1920 -ъи

1918 -ъи илин мартын со-

нунъу вя апрелин биринъи он эцнлцкляриня тясадцф едян бу дящшятли сойгырымы халгымызын хатиря йаддашындан силинмяйяъякдир. 1918-ъи илин мартын сон 3 эцнц ярзиндя Бакыда ермяни болшевикляринин рящбярлийи вя фяал иштиракы иля милли зяминдя тюрядилмиш дящшятли гырьынлар нятиъясиндя 15 мин няфяр Азярбайъанлынын щяйатына мин бир вящшиликля сон гойулмуш, ермяни дашнаклары тяряфиндян бу

милйона йахын ящали юз тарихи етник торпагларындан дидярэин салынмышдыр. Мин иллярля тарихи щесабланан Шамахынын онларла кянди талан едилмиш, йцзлярля иътимаи бинасы даьыдылмыш, минлярля эцнащсыз ящалиси аьыр ишэянъяляря мяруз галмышдыр. Щятта ушаглара беля рящм едилмямиш, гадынлар амансызъасына юлдцрцлмцшдцр. Шящяр бцтцнлцкля талан едилмиш, сонра ися йандырылмышдыр. Бцтцн мясъидляр даьыдылмыш, йашайыш евляри виран гойулмушдур.

иллярдя Азярбайъан Ъцмщуриййятинин тяркибиня дахил олан Эюйчя, Зянэязур вя диэяр яразиляр о заманкы совет щакимиййяти рящбярляринин яли иля гондарма Ермянистан дювлятиня гатылмыш, Даьлыг Гарабаь ермяниляриня ися ясассыз олараг мухтариййят верилмишдир. ССРИ рящбярлийинин кюмяйи иля Ермянистан ССР щаким даиряляри 1948-1953-ъц иллярдя Азярбайъанлыларын юз тарихи торпагларындан департасийа едилмясиня наил олмушлар.

1980 -ъы иллярин сонунда "Бюйцк Ермянистан" хцлйасы иля йашайан давакар ермяни шовинистляринин вя онларын щимайячиляринин Азярбайъан халгына гаршы тяъавцзц сонрадан иримигйаслы мцщарибяйя чеврилмишдир. 1988-ъи илдя баш верян щадисяляр, йяни Гярби Азярбайъандан щямвятянляримизин вящшиъясиня говул-

масы, ев-ешикляринин, мал-дювлятляринин талан едилмяси, тящгирляря вя ишэянъяляря мяруз галмасы ермянилярин Азярбайъанлылара гаршы тюрятдикляри сойгырымынын йени мярщяляси кими гябул едилмялидир. Е рмяни ъялладлары 1992ъи ил феврал айынын 26-да тарихдя мисли бярабяри эюрцнмяйян Хоъалы фаъиясини тюрядяряк динъ ящалини хцсуси гяддарлыгла гятля

йетирмиш, йцзлярля гадын, гоъа вя ушаглары ясир эютцрмцшляр.

Б цтцн бунлар ХХ-ъи ясрин ахырларында ермянилярин Азярбайъанлылара гаршы сойгырымы сийасятинин аъы нятиъяляридир. М цстягиллийимиз мющкямляндикъя халгымызын башына эятирилян фаъияляри унутмамалы, Азярбайъанлылара гаршы апарылан сойгырымы сийасятинин бцтцн мярщяляляри барядя дцнйа иътимаиййятиня эениш мялумат вермялийик. Бу мясялядя Азярбайъан халгы бир олмалы вя ейни мювгедян чыхыш етмялидир. Она эюря дя тарихин дярслярини щямишя йадда сахламалы, фаъия вя мцсибятляримизин тарихи кюклярини билмяли вя эянъ нясля чатдырмалыйыг. Б из чалышмалыйыг ки, дцнйа иътимаиййяти ермянилярин вя онларын щавадарларынын чиркин сифятлярини вя ямяллярини эюрсцн, кимин щаглы, кимин щагсыз олдуьуну дярк едиб баша дцшсцнляр.

***

Фотоларда - ермяни дашнак дястяляринин Бакыда тюрятдикляри вящшиликляр.

Шяkidя "Шahin" hяrbi-idman oyunu цzrя respublika birinciliyinin rayon turu keчirilib Fevralыn 25-dя Sяrhяd Qoшunlarыnыn Шяki шяhяrindя yerlяшяn "N" saylы hяrbi hissяsindя "Шahin" hяrbiidman oyunu цzrя respublika birinciliyinin rayon turunun yarышlarы keчirilib. Шяhяr Gяnclяr vя Иdman Иdarяsindяn bildiriblяr ki, birincilikdя rayonun цmumtяhsil mяktяblяrini tяmsil edяn 7 komanda mцbarizя aparыb. Tяrkibinя 10 oьlan vя 4 qыz iшtirakчыnыn daxil olduьu komandalar sыra hazыrlыьы, silahыn sюkцlцb yыьыlmasы, maneяnin dяf edilmяsi, sanitarlarыn hazыrlыьы vя digяr yarышlarda bacarыqlarыnы nцmayiш etdiriblяr. Birinciliyin qalibi olan шяhяr 11 nюmrяli tam orta mяktяbin komandasы apreldя Zaqatalada keчirilяcяk zona yarышыna vяsiqя qazanыb. Sonrakы yerlяri fizika-riyaziyyat tяmayцllц liseyin vя шяhяr 8 nюmrяli tam orta mяktяbin komandalarы tutublar. Fяrqlяnяn komandalara diplomlar tяqdim olunub.


ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.4

ШЯКИДЯ... ...Нarkomaniya, erkяn nikah vя dini radikalizmя qarшы mцbarizя mяsяlяlяrinя hяsr olunmuш nюvbяti тядбир keчirilib

№ 3 (126), Март 2015

Yeni Azяrbaycan Partiyasы Шяki tяшkilatы Gяnclяr Birliyinin ЫV konfransы keчirilib Martыn 4-dя Yeni Azяrbaycan Partiyasы Шяki tяшkilatы Gяnclяr Birliyinin ЫV konfransы keчirilib.

Яbцlfяt Rzayev,

Шяki Шяhяr Rayon Polis Шюbяsinin rяisi, polis polkovniki Martыn 3-dя Шяki Texniki kollecdя Шяki Шяhяr Rayon Polis Шюbяsinin tяшkilatчыlыьы, Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin, Шяki Gяnclяr vя Иdman Иdarяsinin, Dini Qurumlarla Иш цzrя Dюvlяt Komitяsinin Шimal-Qяrb bюlgяsi цzrя шюbяsinin nцmayяndяlяrinin iшtirakы ilя keчirilяn tяdbirdя gяnclяr narkomaniya, erkяn nikah, dini radikalizm vя onlarыn zяrяrli tяsiri mюvzusunda maariflяndiriliblяr. Kollecin mцяllim kollektivi vя tяlяbяlяrinin iшtirak etdiyi tяdbirdя Шяki Шяhяr Rayon Polis шюbяsinin rяisi, polis polkovniki Яbцlfяt Rzayevin "Narkomaniyaya yox deyяk!", "Erkяn nikah vя onun fяsadlarы", "Dini radikalizmя qarшы mцbarizя hяr birimizin borcudur", "Yol hяrяkяti tяhlцkяsizliyinin tяmin edilmяsindя piyadalarыn rolu" mюvzularda mяruzяsi dinlяnilmiшdir. Tяdbirdя чыxыш edяn Шяki шяhяr Gяnclяr vя Иdman idarяsinin rяisi Vцqar Иskяndяrov, Dini Qurumlarla Иш цzrя Dюvlяt Komitяsinin Шimal-Qяrb bюlgяsi цzrя шюbяsinin baш mяslяhяtчisi Gцndцz Paшayev narkomaniyanыn yayыlmasыna, dini radikalizm vя erkяn nikah hallarыna qarшы hamыlыqla mцbarizя aparыlmasыnыn vacibliyini юnя чяkmiш, bu iшdя mцяllimlяrin, tяlяbя gяnclяrin, habelя valideynlяrin цzяrinя чox bюyцk vяzifя vя mяsuliyyяtin dцшdцyцnц xцsusi vurьulamышlar. Sonda belя gюrцшlяrin mцtяmadi olaraq bцtцn mяktяblяrdя tяшkil edilяcяyi diqqяtя чatdыrыlmыш, tяlяbяlяrin maraqlandыran mяsяlяlяrя aydыnlыq gяtirilmiшdir.

...bu gцnяdяk 34 minя yaxыn sakin tibbi mцayinяdяn keчib Prezident Иlham Яliyevin юlkя vяtяndaшlarыnыn tibbi mцayinяdяn keчirilmяsi ilя baьlы verdiyi tapшыrыq Шяki rayonunda da uьurla icra olunur. Rayon mяrkяzi xяstяxanasыnыn konsultativ poliklinika шюbяsinin mцdiri Nazim Яliyev AзярTAъ-a mцsahibяsindя bildirib ki, fevralыn яvvяlindя baшlanan aksiya чяrчivяsindя bu gцnяdяk 34 minя yaxыn rayon sakini tibbi mцayinяdяn keчib. Шюbя mцdiri deyib ki, aksiyanыn yцksяk sяviyyяdя keчirilmяsini tяmin etmяk цчцn poliklinikada, elяcя dя kяnd sahя xяstяxanalarы vя hяkim mяntяqяlяrindя lazыmi шяrait yaradыlыb. Mцayinяlяrя yцksяk ixtisaslы mцtяxяssislяrdяn ibarяt hяkim briqadalarы cяlb olunub. Artыq Шяki шяhяri яhalisinin tibbi mцayinяdяn keчirilmяsi яsasяn baшa чatыb. Turan qяsяbяsindя vя Baш Gюynцk kяndindя dя sakinlяr mцtяшяkkil qaydada mцayinя olunublar. Poliklinikanыn terapiya шюbяsinin mцdiri Kifayяt Hяmidovanыn verdiyi mяlumata gюrя, indiyяdяk mцayinя olunanlarыn 2775 nяfяri ambulator, 101 nяfяr isя stasionar mцalicяyя cяlb olunub. 25 nяfяr paytaxtыn tibb mцяssisяlяrinя gюndяrilib. Konsultativ poliklinika шюbяsinin hяkimi Etibar Kяrimov isя qeyd edib ki, mцayinя olunanlar arasыnda цrяk-damar, oynaq, arterial tяzyiq, revmatik xяstяliklяrdяn яziyyяt чяkяnlяr чoxluq tяшkil edirlяr. Belя sakinlяr ixtisaslы hяkimlяr tяrяfindяn tam mцayinя olunaraq mцalicя tяyin edilir, lazыmi mяslяhяtlяr verilir. Mцayinяdяn keчяn insanlar onlar цчцn yaradыlmыш шяraitя gюrя dюvlяtimizin baшчыsыna minnяtdarlыqlarыnы bildirir, belя aksiyalarыn davamlы olmasыnы arzulayыrlar.

Tяdbiri YAP Шяki tяшkilatыnыn sяdri Hяsяn Hяsяnov aчaraq zяngin tarixя malik olan vя zamanыn чяtin sыnaqlarыndan чыxan Yeni Azяrbaycan Partiyasыnыn bu gцn юlkяmizdя яn gцclц vя nцfuzlu siyasi qцvvяyя чevrildiyini, юz яtrafыnda cяmiyyяtin яn intellektual tяbяqяlяrini, partiyanыn yaradыcыsы ulu юndяr Heydяr Яliyev ideyalarыna sadiq insanlarы birlяшdirdiyini bildirib. YAP Шяki tяшkilatы Gяnclяr Birliyinin sяdri Daшqыn Mikayыlovun hesabat mяruzяsindя qurumun яvvяlki konfransdan keчяn dюvr яrzindяki fяaliyyяti яtraflы tяhlil edilib, qazanыlan uьurlardan, qarшыda duran vяzifяlяrdяn bяhs edilib. Bildirilib ki, iqtidar partiyasыnыn юncцl vя mцtяшяkkil tяшkilatlarыndan olan YAP Шяki tяшkilatыnыn ha-

Qiymяt MЯЩЯРРЯМЛИ, "Elimiz.Gцnцmцz" qяzetinin baш redaktoru 1915-1918-ci illяrdя Azяrbaycanыn mцstяqilliyinin tяmin edilmяsi, dюvlяtчiliyimizin ermяni vя rus, цmumяn Qяrb шovinizmindяn qorunmasы, xalqыmыza qarшы tюrяdilяn soyqыrыmыn qarшыsыnыn alыnmasы naminя qardaш kюmяyinя gяlяrяk, шяhid olmuш Tцrk яsgяrlяrinin шяrяfinя Шяkinin Vяrяzяt kяndinin aшaьы hissяsindя 2002-ъи илдя йарадылмыш "Чяlяngяz" abidя-xiyaban kompleksi mюvcuddur. Namяlum Tцrk яsgяrinin xatirяsini yad etmяk mяqsяdilя 31 mart soyqыrыmы gцnц яrяfяsindя, yяni bu gцn - mart ayыnыn 28-dя "Borчalы" Cяmiyyяtinin sяdri Zяlimxan Mяmmяdlinin rяhbяrliyi vя tяшkilatчыlыьы ilя bir qrup ziyalы xatirя-kompleksinя gedяrяk, namяlum Tцrk яsgяrinin xatirяsini yad etmiшlяr. Tяdbirdя Zяlimxan Mяmmяdli Bakыdan gяlmiш nцmayяndя heyяtinin xeyirxah missiyasы barяdя mяlumat vermiш, Tцrk Dцnyasы цчцn bюyцk юnяm daшыyan tarixi bir dюnяmdя bu cцr taleyцklц mяsяlяlяrя hяr zamankыndan daha artыq diqqяt yetirilmяsinin vacib-

zыrda 10903 nяfяr цzvц vardыr. Tяшkilat цzvlяrinin 3712 nяfяrini vя ya 34 faizini gяnclяr tяшkil edir. Яvvяlki konfransdan юtяn dюvr яrzindя 833 nяfяr gяnc partiya sыralarыna qяbul olunub. Gяnclяr Birliyinin цzvlяri rayonun ictimai-siyasi hяyatыnda fяal iшtirak edirlяr. Vurьulanыb ki, Azяrbaycan gяncliyinin avanqard qцvvяsi olan YAP Gяnclяr Birliyinin fяaliyyяti dюvlяtчiliyimizin qorunmasыna vя inkiшafыna xidmяt edir. Шяki gяnclяri Azяrbaycan Prezidenti Иlham Яliyev tяrяfindяn gяncliyя yaradыlan gюzяl imkanlarы цrяkdяn alqышlayыr, Vяtяnimizin daha da inkiшaf etmяsi, чiчяklяnmяsi iшindя qцvvяlяrini яsirgяmirlяr. Konfransda Milli Mяclisin deputatы Kamilя Яliyeva, "Yeni Azяrbay-

can" qяzetinin baш redaktoru Hikmяt Babaoьlu, YAP Mяrkяzi Aparatыnыn mяsul iшчisi Emil Abasov чыxыш edяrяk Yeni Azяrbaycan Partiyasыnыn Azяrbaycan dюvlяtчiliyi qarшыsыndakы tarixi rolundan danышыb, gяnclяrя tюvsiyyяlяrini bildiriblяr. Konfransda tяшkilatы mяsяlяlяrя baxыlыb, YAP Шяki tяшkilatы Gяnclяr Birliyinin Шura цzvlяri vя sяdri seчilib. Konfransda, hяmчinin respublika konfransыna nцmayяndяlяr seчilib. Partiya sыralarыna yeni daxil olan gяnclяrя цzvlцk vяsiqяlяri tяqdim edilib. Konfransыn sonunda iшtirakчыlar adыndan Azяrbaycan Respublikasыnыn Prezidenti, Yeni Azяrbaycan Partiyasыnыn sяdri Иlham Яliyevя mцraciяt qяbul olunub.

...шяhid Tцrk яsgяrinin xatirяsi yad olundu liyini vurьulamышdыr. Tцrklцyцmцzцn qцrur vя шяrяf tarixindя юz mюhцrцnц vurmuш шяhid юvladlarыmыzыn gяnc nяsillяr цчцn юrnяk ola bilяcяk mцbarizя vя mцcadilя yolu barяdя fikirlяrini sюylяmiшdir. Vяrяzяt kяnd orta mяktяbinin direktoru Яlяkrяm Mяmmяdov "Чяlяngяz" xatirя kompleksinin yaradыlmasыnы burada uyuyan шяhid Tцrk яsgяrinin xatirяsinя Шяki camaatыnыn ehtiram gюstяrmяsinin mяntiqi nяticяsi kimi xarakterizя etmiшdir. Kяnd icra nцmayяndяsi Яlяшrяf Mцslцmov, Axund Hacы Arif, шair-tяrcцmячi Giya Paчxataшvili, "Elimiz.Gцnцmцz" qяzetinin baш redaktoru Qiymяt Mяhяrrяmli, ziyalыlardan Abbas Яhmяdov, Rяsul Rяsulov, Elbяyi Cяlaloьlu, Gцlmяmmяd Иsrafiloьlu, 81 yaшlы Fяridя Mяmmяdova, Яhmяd Яhmяdov, Balяnmяd Mяmmяdov, Nemяt Mяmmяdov vя baшqalarы Tцrk Dцnyasыnыn azad-lыьы vя mцstяqilliyi uьrunda qurban getmiш bцtцn шяhidlяrиmыzin xatirяsinя ehtiramlarыnы bildirяrяk, qanla suvarыlmыш Tцrk torpaqlarыnыn hяr qarышыnыn gюz bяbяyi kimi qorunmasы цчцn bu gцn hяr zamankыndan daha sыx birlяшmяnin vacыb olduьunu vurьulamышlar. Abidяnin цzяrinя tяr qяrяnfillяr dцzцlmцш, шeirlяr sяslяndirilmiш, xatirя шяkillяri чяkdirilmiшdir. Tцrk Dцnyasыnыn bюyцk шairi

Qiymяt Мящяррямли, Зялимхан Мяммядли вя Эийа Пачхаташвили Bяxtiyar Vahabzadяnin "Tяk qяbir"я hяsr etdiyi шeirin iki bяndi xatirя kompleksinin цzяrinя hяkk olunmuшdur. Qonaqlar kompleksin яrazisi ilя dя tanыш olmuшlar.


ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 3 (126), Март 2015

ШЯКИДЯ... Beynяlxalq Qadыnlar Gцnц qeyd olunub

Tяdbirdя vurьulanыb ki, xalqыmыzыn цmummilli lideri Heydяr Яliyev qadыnlara hяmiшя xцsusi diqqяt vя qayьы gюstяrib. Ulu Юndяrin Azяrbaycana rяhbяrliyi dюvrцndя qadыnlarыn cяmiyyяtdя rolunun artыrыlmasы ilя baьlы mцhцm fяrman vя sяrяncamlar imzalanыb, qadыn problemlяri цzrя Dюvlяt Komitяsi yaradыlыb, Azяrbaycan Qadыnlarыnыn Ы Qurultayы keчirilib, dюvlяt qadыn siyasяtinin reallaшdыrыlmasыna baшlanыlыb. Bildirilib ki, qadыnlarыmыz mцa-

сящ.5

...шagirdlяr xalqыmыzыn Цmummilli Lideri Heydяr Яliyevin zяngin irsini daha dяrindяn юyrяnirlяr

Tariximizin yetiшdirdiyi яn bюyцk шяxsiyyяtlяrdяn olan цmummilli lider Heydяr Яliyev tяkcя Azяrbaycan xalqыnыn deyil, bцtцn dцnya xalqlarыnыn vя bяшяriyyяtin tarixinя daxil olub. Mцasir tariximizi ulu юndяr Heydяr Яliyevsiz tяsяvvцr etmяk mцmkцn deyildir. Цmummilli Liderin Azяrbaycana rяhbяrliyinin hяr iki dюvrцndя юlkяmizin inkiшafы vя qцdrяtlяnmяsi naminя gюrdцyц nяhяng iшlяr xalqыmыz tяrяfindяn daim yцksяk qiymяtlяndirilir. Hяmin illяrdя Azяrbaycanыn ictimai-siyasi, sosial-iqtisadi vя mяdяni sahяlяrdя яldя etdiyi bцtцn uьurlar mяhz dahi rяhbяr Heydяr Яliyevin adы ilя baьlыdыr. Bu bюyцk шяxsiyyяtin keчdiyi шяrяfli юmцr yolu, xalqыmыz qarшыsыnda misilsiz xidmяtlяri mцasirlяrimiz, elяcя dя gяlяcяk nяsillяr цчцn яsl юrnяkdir. Azяrbaycan qadыnы hяr zaman Шяrq qadыnыna mяxsus iradяsi, mяrdliyi, saflыьы, sяdaqяti ilя cяmiyyяtimizin hяyatыnda чox mцhцm rol oynayыb. Яsrlяr boyu qadыnlarыmыz milli-mяnяvi dяyяrlяrimizin, adяt-яnяnяlяrimizin qorunub saxlanыlmasы, юvladlarыmыzыn milli ruhda tяrbiyя olunmasы, Vяtяnя mяhяbbяt ruhunda yetiшdirilmяsi kimi шяrяfli bir iшi цzяrlяrinя gюtцrцb vя bunun юhdяsindяn layiqincя gяliblяr. Bu fikirlяr 8 Mart - Beynяlxalq Qadыnlar Gцnц mцnasibяtilя Шяki шяhяrindя keчirilяn bayram tяdbirindя sяslяndirilib. Sabit Rяhman adыna Dюvlяt Dram Teatrыnda keчirilяn tяdbirdя rayonun ayrы-ayrы яmяk kollektivlяrindя чalышan fяal qadыnlar iшtirak ediblяr.

sir dюvrdя dя mцstяqil Azяrbaycanыn ictimai-siyasi hяyatыnda aparыcы qцvvяdir. Иndi Azяrbaycan qadыnы dюvlяt idarячiliyindя, tяhsil, elm, sяhiyyя sahяlяrindя fяal iшtirak edir, yцksяk vяzifяlяrdя чalышыr, seчkili orqanlarda, Milli Mяclisdя, bяlяdiyyяlяrdя tяmsil olunurlar. Qeyd olunub ki, bцtцn Azяrbaycan qadыnlarы kimi, Шяki qadыnlarы da cяmiyyяtdя gedяn ictimai-siyasi proseslяrdя, rayonun sosial-iqtisadi vя mяdяni hяyatыnda yaxыndan iшtirak edirlяr. Bяlяdiyyя цzvlяrinin 40 faizini qadыnlar tяшkil edir. Qadыnlarыn яmяyi hяr zaman yцksяk qiymяtlяndirilib. Юtяn il Шяki qadыnlarыndan 5 nяfяri fяxri ad alыb vя medalla tяltif olunub. Bayram tяdbiri maraqlы konsert proqramы ilя davam edib.

Bu fikirlяr Цmummilli Liderin zяngin irsinin юyrяnilmяsi mяqsяdilя martыn 12-dя Шяki шяhяrindяki Heydяr Яliyev Mяrkяzindя Шorsu, Шin vя Чeшmяli kяnd tam orta mяktяblяrinin XЫ sinif шagirdlяrinя tarix fяnni цzrя keчirilяn aчыq dяrs zamanы sяslяndirilib. "Цmummilli Lider Heydяr Яliyevin ideyalarы mцasir Azяrbaycanыn sosial-iqtisadi inkiшafыnыn tяminatчыsыdыr" mюvzusuna hяsr olunan aчыq dяrsi Чяlяbixan qяsяbя tam orta mяktяbinin tarix mцяllimi Elvin Mustafayev aparmышdыr. Tяdris prosesindя шagirdlяrя Цmummilli Liderin dюvlяtчiliyimizin, mцstяqilliyimizin qorunmasы vя mюhkяmlяndirilmяsi sahяsindя tarixi xidmяtlяri barяdя geniш vя dolьun mяlu-mat verilib.

Yaponiya sяfirliyinin mяdяniyyяt attaшesi шagirdlяrlя gюrцшцb edir. Dost юlkяnin sяfirliyinin tяшяbbцsц ilя son illяr Шяkidя tяhsil, sяhiyyя, ekologiya sahяlяrini яhatя edяn bir sыra layihяlяr hяyata keчirilib.

Шяki Dюvlяt Dram Teatrы "Zirvя" mцkafatыna layiq gюrцlцb Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяti ilя Yaponiyanыn юlkяmizdяki sяfirliyi arasыnda

яmяkdaшlыq 14 ilя yaxыndыr ki, uьurla davam edir. Bu яlaqяlяr bir sыra sahяlяri яhatя

Yaponiyanыn Azяrbaycandakы sяfirliyinin mяdяniyyяt attaшesi Ko Obata martыn 5-dя Шяki шяhяrindя olub. Sяfяr чяrчivяsindя qonaq шяhяrdяki 10 nюmrяli tam orta mяktяbdя шagirdlяrlя gюrцшцb, onlara Yaponiyanыn tarixi, mяdяniyyяti, iqtisadiyyatы, milli adяt-яnяnяlяri, mяtbяxi barяdя geniш mяlumat verib. Шagirdlяr Yaponiyadan bяhs edяn filmя baxыblar. Belя gюrцшlяrin gяlяcяkdя dя davam etdirilmяsi nяzяrdя tutulur.

ABШ-ыn "Break of Reality" violenчel-rok qrupu консерт вермишдир Зяngin яnяnяlяri olan Sabit Rяhman adыna Шяki Dюvlяt Dram Teatrы 2014-cц il яrzindяki uьurlu fяaliyyяtinя gюrя Mяdяniyyяt vя Turizm Nazirliyi tяrяfindяn tяsis edilяn "Zirvя" mцkafatыna layiq gюrцlцb. Qeyd edяk ki, 2007-ci ildя tяsis edilяn bu mцkafat 7 nominasiya цzrя il яrzindя mяdяniyyяt sahяsindя юz yaradыcыlыьы ilя fяrqlяnяn istedadlы insanlara, kollektivlяrя verilir. Шяki teatrы "Teatr" nominasiyasы цzrя bu mцkafatыn sahibi olub. Шяki teatrыnыn bu yцksяk mцkafata layiq gюrцlmяsi heч dя tяsadцfi deyildir. 2014-cц il sentyabrыn 10-dan 19-dяk Шяkidя Azяrbaycanda ilk dяfя olaraq Beynяlxalq teatr festivalы keчirilib. Mяdяniyyяt vя Turizm Nazirliyi, Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяti vя Azяrbaycan Teatr Xadimlяri Иttifaqыnыn birgя

tяшkilatчыlыьы ilя "Azяrbaycan teatrы 2009-2019-cu illяrdя" Dюvlяt Proqramы чяrчivяsindя keчirilяn bu festival respublikamыzыn, elяcя dя Шяkinin mяdяni hяyatыnda olduqca яlamяtdar hadisяyя чevrilib. Hazыrda teatrda Яhmяd Orucoьlunun "Oьru" pyesi яsasыnda hazыrlanan tamaшa цzяrindя mяшqlяr baшa чatмышдыр. Яbцlfяt Salahovun quruluш verdiyi bu tamaшada яsas rollarы Xanlar Hяшimzadя, Иqrar Salamov, Briliant Babayeva, Akif Yusifov, Чinarя Sяmяdova vя baшqalarы ifa edirlяr. Teatrыn baш rejissoru, Яmяkdar Иncяsяnяt Xadimi Mirbala Sяlimli-nin bildirdiyinя gюrя, tamaшa tяhvil verildikdяn sonra teatrыn yaradыcы kollektivi apreldя ispan dramaturqu Migel de Seрvantesin "Don Kixot" яsяri цzяrin-dя mяшqlяrя baшlayacaq.

ABШ-ыn "Break of Reality" violenчel-rok qrupu respublikamыzыn regionlarыna sяfяr proqramы чяrчivяsindя sonuncu konsertini martыn 16-da Шяki шяhяrindя verib. Шяki Dюvlяt Dram Teatrыnыn zalыnda keчirilяn konsertdя яvvяlcя ABШ-ыn юlkяmizdяki sяfirliyinin mяdяniyyяt departamentinin яmяkdaшы Valeriy Manual qrupun fяaliyyяti vя respublikamыza sяfяrlяrinin mяqsяdi barяdя mяlumat verib. Bildirilib ki, 2003-cц ildя yaradыlan "Break of Reality" violenчel-rok qrupu ABШ-ыn gяnc, eyni zamanda, tanыnan musiqi qruplarыndandыr. Amerikada, elяcя dя bir sыra юlkяlяrdя konsert prоqramlarы ilя чыxыш edяn qrup indiyяdяk musiqisevяrlяrя 3 albomunu tяqdim edib. Qeyd olunub ki,

"Break of Reality" qrupu юlkяmizdя ilk dяfяdir sяfяrdяdir. Azяrbaycanda keчirilяn "Amerika gцnlяri"ndя iшtirak edяn simli kvartet qrupu sяfяr чяrчivяsindя artыq paytaxtda, elяcя dя Иsmayыllы, Qяbяlя, Mingячevir vя Zaqatala шя-

hяrlяrindя musiqisevяrlяr qarшыsыnda maraqlы konsert proqramlarы ilя чыxыш edib. Qrupun tяqdim etdiyi musiqi nюmrяlяri Шяki musiqisevяrlяri tяrяfindяn alqышlarla qarшыlanыb.


сящ. 6

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

2014 cц ildя Шяki rayonunda sяnayenin inkiшafы Mцstяqillik dюvrцndя Azяrbaycan iqtisadiyyatыnыn keчdiyi inkiшaf yolu юlkяmizin bцtцn sahяlяr цzrя hяyatыnы kюkцndяn dяyiшmiшdir. Son zamanlar Azяr-

baycanda sяnayenin inkiQoшqar шafы цчцn istehsalыn daha MЯММЯДОВ tяkmil vя mцtяrяqqi tяшkili

formalarы mяnimsяnilir vя bununla da iqtisadiyatыn bu aparыcы sahяsinin respublika hяyatыnda яhяmiyyяti artыr. Azяrbaycanыn bцtцn bюlgяlяri daim inkiшaf edir. Bu bюlgяlяrdяn biri dя Шяki rayonudur.Шяki rayonunun sяnayesi яsasяn toxuculuq sяnayesi, qida mяhsullarы, elektrik enerjisinin istehsalы vя bюlцшdцrцlmяsi,elяcя dя qazыn bюlцшdцrцlmяsi vя suyun yыьыlmasы, tяmizlяnmяsi vя paylanmasы, tikinti materiallarы чыnqыl , beton vя kяrpic istehsalы kimi sahяlяrlя tяmsil olunmuшdur. Hazыrda rayonda 18 sяnaye mцяssisяlяri fяaliyyяt gюstяrir ki, bunlarыda 12-si kiчik mцяssisяdir. 2014-cц il яrzindя Шяki rayonun sяnaye sahяsindя 21304,5 min manatlыq mяhsul istehsal edilmiш vя xidmяtlяr gюstяrilmiшdir ki, bu da 2013-cц ilin gюstяricisindяn 838,9 min manat azdыr. Иqtisadi fяaliyyяt nюvlяrinin tяsnifatыna uyьun olaraq sяnayenin emal bюlmяsindя 5646,2 min manatlыq, mяdяn чыxarma sяnayesinin digяr sahяlari 547,6 min manat, elektrik enerjisi, qaz vя su tяchizatы bюlmяsi vя sair bюlmяlяrdя 15130,9 min manatlыq sяnaye mяhsulu istehsal edilmiш vя xidmяtlяr gюstяrilmiшdir. 2014-cц il яrzindя Шяkinin sяnaye sahяsindя mяhsul istehsalы aшaьыdakы dioqranmada gюstяrilmiшdыr:

Шяkidя Novruz шяnliklяri Baharыn gяliшi mцnasibяtilя martыn 21-dя Шяki шяhяrinin "Yuxarыbaш" Dюvlяt Tarix-Memarlыq Qoruьu яrazisindя цmumшяhяr bayram шяnliyi keчirilib. Bayram tяdbiri XVЫЫЫ яsrя aid memarlыq abidяsi "Qala divarlarы"nыn hяyяtindя Novruz tonqalыnыn alovlandыrыlmasы ilя baшlanыb. Pяhlяvanlar tonqalыn яtrafыnda юz mяharяtlяrini, gцclяrini nцmayiш etdiriblяr. Novruzun personajlarы olan Kosa vя Keчяl mяzяli zarafatlarы ilя bayram iшtirakчыlarыnda xoш яhvali-ruhiyyя yaradыblar. Sonra bayram tяdbiri Azяrbaycan memarlыьыnыn nadir incilяrindяn olan Шяki Хan Сарайынын hяyяtindя davam etdirilib. Шяки Шящяр Мядяниййят вя Туризм Шюбясинин мusiqi vя rяqs kollektivlяri maraqlы konsert proqramы ilя hamыya xoш ovqat bяxш ediblяr. Шяhяr rяhbяrliyi vя qonaqlar daha sonra Qoruьun яrazisindя yerlяшяn V-VЫ яsrlяrя aid Dairяvi Mяbяdin hяyяtindя qol gцlяшчilяrinin yarышыnы, qяdim adяt-яnяnяlяrdяn sayыlan xoruz dюyцшцnц izlяyib, folklor vя rяqs kollektivlяrinin maraqlы konsert proqramыna tamaшa edib, Шяki sяnяtkarlarыnыn яl iшlяrindяn ibarяt sяrgilяrя baxыblar. Dюvlяt Rяsm Qalereyasыnыn hяyяtindя gяnc rяssamlarыn Novruza hяsr etdiklяri "Иlaxыr" sяrgisi, balaca musiqiчilяrin tяqdim etdiklяri musiqi nюmrяlяri

bayram tяdbirini daha da maraqlы edib. Novruz bayramыna hяsr olunan цmumшяhяr bayram шяnliyi XVЫЫЫ яsrя aid tarixi-memarlыq abidяsi "Yuxarы Karvansara" mehmanxana kompleksinin hяyяtindя meydan tamaшasы vя rяngarяng konsert proqramы ilя gecя saatlarыnadяk davam edib.

Шяkili rяssam: “Bu sяnяt mяnя daшlarы canlandыrmaьы, onlarla цnsiyyяt qurmaьы юyrяdib” Rяssam Tahir Hяmidlinin qaya daшы цzяrindя yaratdыьы rяsm яsяrlяrinя dцnyanыn heч bir yerindя rast gяlmяk mцmkцn deyil. Шяkili rяssamыn яl iшlяri Иordaniya, Efiopiya, Madaqaskar, Cяnubi Koreya, Bolqarыstan, Tцrkiyяdя keчirilяn mцxtяlif sяrgilяrdя nцmayiш olunub vя bюyцk maraqla qarшыlanыb.

2014-cц il яrzindя Шяki rayonunun toxuguluq sяnaye sahяsindя 2853,5 min manatlыq toxuguluq mяhsullarы istehsal edilmiш vя xidmяtlяr gюstяrilmiшdir ki, bu da 2013-cц ilin gюstяricisindяn 885 min manat чoxdur. Rayonda toxuguluq sяnayesi sahяsindя 2014 cц il яrzindя 208 min яdяd kяlaьayы istehsalы olunmuшdur ki, bu da юtяn ilin gюstяricisindяn 2 dяfяyяdяk чoxdur. 2612,8 ton pambыq iplik, 44452 яdяd kip шal istehsal olmuшdur. Dцyцnlяrlя toxunan xalчa 165,8 kv .m istehsal olunmuшdur ki, bu da юtяn illя mцqayisяdя 64 kv.m azdыr. Шяki rayonunda 2014 cц il яrzindя 984,6 min manatlыq 9430,5 kub kяrpic istehsal olunmuшdur ki, buda яvvяlki ildяn 531,6 kub metr azdыr. Mяdяncыxarma sяnayesinin digяr sяhяlяrindя 2014-cц il яrzindя rayonda 24428,3 ton чыnqыl istesalы olunmuшdur, bu da юtяn ildяn 8815,5 ton чoxdur. Rayonda tikinti sahяlяrindя istifadя etmяk цчцn 10196,4 ton beton vя oxшar qarышыq mяhsul istehsal olunmuшdur. 2014-cц il яrzindя rayonda qida mяhsulu olan 29 ton aь шяkяr istehsal olunmuшdur. Hesabat dюvrц яrzindя rayon sяnayesindя fяaliyyяt gюstяrmiш 3 sяhimdar cяmiyяt tяrяfindяn 2853,5 min manatlыq vя ya цmumi rayon gюstяricisinin 13,4 faizi qяdяr sяnaye mяhsulu istehsal olunmuш, xidmяtlяr gюstяrmiшdir. Шяki rayonunun sяnaye sahяsindя fяaliyyяt gюstяrяn kiчik mцяssisяlяri tяrяfindяn 2014-cц il яrzindя 940 min manatlыq sяnaye mяhsulu istehsal edilmiш, xidmяtlяr gюstяrilmiшdir Bu da hesabat dюvrцndя rayon gюstяricisinin 4,4 faizini tяшkil edir. Suyun tяmizlяmяsi vя bюlцшdцrцlmяsi bюlmяsi цzrя istehlaka verilяn suyun gюstяricisi 2014 cц ildя 2650,2 min kub metri tяшkil etmiшdir ki, bu da юtяn ilin gюstяricisindяn 455,4 min kub metr чoxdur. Цmumilikdя Шяki rayonu цzrя 2014-cц ildя 9257 min manatlыq elektrik enerjisi istehsal edilmiшdir ki, bu da яvvяlki ilin gюstяricisindяn 1597,8 min manat azdыr. 2014-cц ildя Шяki rayonunun qazla tяchizatыnda 1603,2 min manatlыq xidmяt gюstяrilmiшdi ki, bu da яvvяlki ildяkindяn 327,1 min manat чoxdur. Hesabat dюvrцnцn sonuna rayonun sяnaye mцяssisяlяrinin anbarlarыnda 6135,4 min manatlыq hazыr mяhsul qalыqы olmuшdur. Bu da 2013-cц ildяkindяn 115,8 min manat чoxdur. 2014-cц ildя Шяki rayonunun sяnaye sahяsindя чalышan iшчilяrin orta sayы 1468 nяfяr, sяnaye sahяsindя чalышan iшчilяrя hesablanmыш яmяk haqqы fondu isя 4985 min manat olmuшdur. Bu da 2013-cц ildяki яmяk haqqы fondundan (6709,9 мин манат) 1724 min manat azdыr. Bir iшчiyя dцшяn orta aylыq яmяk haqqы 259,3 manat olmuшdur ki, buda 2013-cц ildяn orta яmяk haqqыndan 21,6 manat azdыr. Hяlяlik Шяki Sяnaye sahяsindя naliyяtlяri cox olmasada gюrцlяn tяdbirlяr, hяyata keчirilяn iшlяr bu sahяnin эяlяcяk inkiшafыndan xяbяr verir.

№ 3 (126), Март 2015

Tahir Hяmidli deyir ki, vaxtilя xarici юlkя sяnяtkarlarыnыn timsah dяrisi, saman, aьac vя digяr materiallardan hazыrladыqlarы яl iшlяrini gюrяrkяn nя цчцn Azяrbaycanda belя bir sяnяtin olmamasыnы dцшцnцrmцш: "Gцnlяrin bir gцnц tяsadцfяn tцnd rяngdя yastы daш tapdыm. Onun цzяrindя aь rяnglя Шяkinin orta яsrlяrя aid qяdim kцчяsinin tяsvirini iшlяdim vя onu emalatxanamda digяr яl iшlяrimin yanыna yerlяшdirdim. Emalatxanaya tez-tez yerli vя xarici turistlяr gяlir, яl iшlяrimlя maraqlanыrlar. Bir dяfя amerikalы xanыm daш цzяrindя iшlяdiyim rяsmi gюrцb чox bяyяndi vя onu almaq istяdiyini bildirdi. Dцzц, satmaq istяmirdim, чцnki bu цslubda ilk яl iшim idi. Lakin amerikalы qonaq чox tяkid etdi vя hяmin яsяri mяndяn 50 ABШ dollarыna aldы. O vaxt aьlыma belя gяlmяzdi ki, nя vaxtsa daшlardan suvenir-hяdiyyяlяr hazыrlayacaьam vя bu, mяnim kiчik biznesim olacaq". Bu hadisяdяn sonra Tahir Hяmidli 2005-ci ildя 20-dяk daшыn цzяrindя Шяkinin qяdim tarixi abidяlяri, mяhяllяlяri яks olunan maraqlы bir ekspozisiya yaradыr. Azяrbaycan Prezidenti Иlham Яliyev vя Heydяr Яliyev Fondunun prezi-

denti Mehriban Яliyeva 2006-cы ildя Шяkiyя sяfяr zamanы yeni bяrpa olunmuш Шяki xanlarыnыn sarayыnыn hяyяtindя Tahir Hяmidlinin hяmin sяrgi-kompozisiyasыna baxыrlar. Sяrgi onlarыn чox xoшuna gяlir vя rяssama bu sahяdя fяaliyyяtini davam etdirmяyi tюvsiyя edirlяr.

Тащир Щямидли Sяnяtinя verilяn yцksяk qiymяtdяn ruhlanan rяssam bu iшя daha bюyцk hяvяslя giriшir. Иlk vaxtlar uzunluьu 15-20 santimetr olan daшlar цzяrindя iшlяyirdisя, sonralar юlчцlяri daha bюyцk - 100-150 santimetr olan qaya daшlarы цzяrindя tяsvirlяr yaratmaьa baшlayыr. Tahir Hяmidli deyir ki, bu sяnяt ona чoxlarыnыn fikir vermяdiyi

Мустафа ДАДАШОВ,

АЗЯРТАЪ-ын мцхбири

daшlarы canlandыrmaьы, onlarla цnsiyyяt qurmaьы юyrяdib. Bu gцn шяkili rяssamыn яl iшlяrinя dцnyanыn bцtцn qitяlяrindя, Avropa юlkяlяrindя, uzaq Yaponiyada, Чindя, ABШda, bir sюzlя, hяr yerdя rast gяlmяk mцmkцndцr. Шяkidя sяfяrdя olan ali qonaqlara, dюvlяt xadimlяrinя, tanыnmыш insanlara bu шяhяrdяn xatirя olaraq шяkli rяssamыn яsяrlяri hяdiyyя edilir. Шяkiyя gяlяn adi turistlяr dя "daш rяsmlяri" bюyцk hяvяslя alыrlar. Rяssam Шяki xanlarыnыn sarayыnы, Aшaьы vя Yuxarы karvansaralarы, Kiш kяndindяki alban mяbяdini, qяdim evlяri, mяscid vя minarяlяri, hяmчinin qonшu Qax vя Qяbяlя rayonlarыnыn яrazisindяki tarixi mяkanlarы daш цzяrindя canlandыrыr. Hяmsюhbяtim qeyd edir ki, daш цzяrindя tяsvir yaratmaq чяtindir vя чox vaxt aparыr. Uyьun daш tapmaq da asan deyil. Gяrяk qayalыqlarы gяzяsяn, mюvzuya uyьun daш seчяsяn. Daha sonra daшыn цzяrindя mцяyyяn hazыrlыq iшlяri aparыlыr, artыq hissяlяri qoparыlыr, цzц tяmizlяnir, rяnglяnir. Adi яsяr 4-5 gцnя baшa gяlir. Nisbяtяn bюyцk яsяrin цzяrindя isя daha чox iшlяmяk lazыmdыr. Bu iшdя ona oьlu Яhmяd kюmяk edir. Tahir Hяmidlinin чalышdыьы emalatxana ona babasы rяhmяtlik Saleh kiшidяn qalыb. 100 il юmцr sцrяn Saleh usta Шяkidя яn mяшhur dulusчulardan olub. Onun dцzяltdiyi saxsы qablar bцtцn Qafqazda mяшhur idi. Rяssamыn dediyinя gюrя, bu qabiliyyяt ona bяlkя dя irsяn keчib.


№ 3 (126), Март2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

"Bяlяdiyyя qulluqчularыnыn etik davranыш qaydalarы haqqыnda" Martыn 13-dя "Bяlяdiyyя qulluqчularыnыn etik davranыш qaydalarы haqqыnda" qanun layihяsi Milli Mяclisin Regional mяsяlяlяr komitяsinin iclasыnda ikinci oxunuшda mцzakirя edilib.

Ариф Рящимзадя Trend-in mяlumatыna gюrя, iclasda чыxыш edяn komitя sяdri Arif Rяhimzadя bir mцddяt яvvяl Azяrbaycanda bir чox kateqoriyalara malik olan iшчilяrin hяr biri ilя baьlы qanunun qяbul edilmяsinя dair tяkliflяrin sяslяndirildiyini bildirib: "Artыq dюvlяt qulluqчularыnыn etik-davranыш qaydalarы ilя baьlы qanun qяbul edilib. Belя getsя, digяr kateqoriyalarla da baьlы qanun qяbul etmяk lazыm olacaq". Komitя sяdri bяlяdiyyя orqanlarыnыn Azяrbaycanыn bцtцn яhalisini яhatя edяn юzцnцidarя qurumu olduьunu bildirib: "Bu tяшkilat dюvlяt qulluьundan sonra idarяetmя sistemindя ikinci qurumdur. Eyni zamanda, bir чox kateqoriya iшчilяrinin etik davranыш qaydalarы яmr, sяrяncam шяklindя tяsbit olunub". A.Rяhimzadя qeyd edib ki, tяqdim olunan qanun bi-

rinci oxunuшda qяbul edildikdяn sonra sяnяddя bir neчя kiчik redaktя xarakterli tяkliflяr yaranыb: "Layihяnin 15-ci maddяsinin ikinci bяndindя nяzяrdя tutulub ki, "Bяlяdiyyя qulluqчusu yerli юzцnцidarя orqanыnda mцяyyяn olunmuш xidmяti informasiyanыn tяqdim edilmяsi qaydalarыna яmяl etmяlidir". Belя razыlыьa gяldik ki, "yerli юzцnцidarя orqanы" deyil, "yerli юzцnц idarя orqanlarы цчцn mцяyyяn olunmuш xidmяti informasiyanыn tяqdim edilmяsi qaydalarыna яmяl etmяlidir" kimi yazыlsыn. Иkinci dцzяliш 17-ci maddяyя edilib. Bu da iшчi qaydasыnda razыlaшdыrыlыb. Bu maddяnin 17.0.1 bяndindя nяzяrdя tutulub ki, "Bяlяdiyyя qulluqчusunun davranышыnыn etik qaydalarыna uyьunluьu onun юzц, birbaшa vя ya yuxarы rяhbяri tяrяfindяn mцntяzяm tяhlil edilir". Komitя sяdrinin sюzlяrinя gюrя, tяklif olundu ki, "birbaшa vя ya" sюzц чыxarыlsыn vя "birbaшa vя" kimi qeyd edilsin: "Keчяn mцzakirя zamanы belя qяrara gяlmiшdik ki, 20-ci maddяnin 20.1 bяndindя nяzяrdя tutulan "Etik davranыш qaydalarыnыn pozulmasыna gюrя aшaьыdakы intizam mяsuliyyяti tяdbirlяrindяn biri tяtbiq edilя bilяr" mцddяasыnыn "20.1.3. baшqa vяzifяyя keчirmяk", "aшaьы vяzifяyя keчirmяk" kimi yazыlsыn. Bundan baшqa, 20.3 bяndindя gюstяrilяn "Etik davranыш qaydalarыnы pozmuш bяlяdiyyя qulluqчusuna intizam mяsuliyyяti pozuntunun aшkar edildiyi gцndяn etibarяn 30 gцn mцddяtindя tяtbiq edilя bilяr" sюzlяri "30 gцn mцddяtindя tяtbiq edilir" kimi yazыlsыn".

Шяkili gяnclяr ilaxыr чяrшяnbяni maraqlы flaшmobla qeyd etmiшlяr

сящ.7

БЯЛЯДИЙЙЯ ХЯБЯРЛЯРИ Шящярин мцхтялиф яразисиндя ящалинин сых йашайан вя ясасян тиъарят обйектляринин чох олдуьу яразиляриндя автомобиллярин кцчялярдя гайдасыз дайанмасы сябябли атомобил йолларында тыхаълар йараныр ки, бу сябябдян дя щямин кцчялярдя автомобиллярин сярбяст щярякятляри мящдудлашыр вя пийадалар цчцн тящлцкяли вязиййят йараныр. Беля кцчялярдян Салман Мцмтаз вя Сабит Рящман кцчяляриндя вязиййят даща аъы. Щяр ил олдуьу кими бу ил дя шящяримиздя кечириляъяк мядяникцтляви тядбирлярля ялагядар, щямчинин йай айларында шящяримиздя эюзлянилян гонаг вя туристлярин эялиши дя автомобил йолларында сыхлыьы артыраъаг ки, беля вязиййят щямин кцчялярдя автомобиллярин щярякятинин низамланмасыны бир гядяр дя чятинляшдиряъяк. Одур ки, Шяки Бялядиййяси "Бялядиййялярин статусу щаггында" Азярбайъан Республикасы Ганунунун 5-ъи маддясиня ясасланараг "Йерли игтисади инкишаф програмлары"нын щяйата кечирилмяси вя йухарыда адлары эюстярилмиш кцчялярдя йаранмыш автомобил тыхаъларынын арадан галдырылмасы, щямчинин эяляъякдя бялядиййянин мадди вясаитя олан тялабатынын гисмян тямин едилмяси

щесаб едилир. Беля бир тясяррцфатын йарадылмасы ящалинин даими ишля тямин едилмяси, еколожи мясялялярин щялли истигамятиндя атылан аддым вя бялядиййянин эяляъяк мадди дурумунун йахшылашдырылмасына хидмят едяъякдир. Мцасир тинэчилик хидмятиня бизим реэионда чох бюйцк ещтийаъ дуйулса да щялялик гоншу районларда да беля бир тясяррцфат

йарадылмадыьындан, Гябялядян Балякяня гядяр бцтцн районларда апарылан район дахили абадлыг вя йашыллашма ишляриня тяляб олунан декоратив аьаъ вя эцл коллары ясасян Бакы вя Эянъя шящярляриндян алынараг эятирилир. Одур ки, бцтцн бунлар нязяря алынараг Шяки Бялядиййяси сюзцэедян яразидя тинэчилик тясяррцфатынын йарадылмасы истигамятиндя мцвафиг

Йени инша едилян автомобил дайанаъаьы тядбирляри щяйата кечирир.

***

Йени истифадяйя верилмиш йашайыш массивиндя абадлыг ишляри давам етдирилир.

Тинэчилик тясяррцфаты цчцн айрылмыш ярази

Шящяримизин ъянуб щиссясиндя йени йашайыш массивиндяки кварталларында артыг ящалинин мяскунлашмасы вя йени евлярин тикилмяси севиндириъи щалдыр. Лакин щямин мящяллялярдя щяля эюрцляси ишляр чохдур. Бунлардан бири дя евлярарасы йолларын тямиридир. Вя артыг Шяки Бялядиййяси тяряфиндян щямин йолларын планлашдырылмасына вя балласт юртцйц иля мющкямляндирилмясиня старт верилмишдир. Йени йашайыш массивинин 124 вя 125-ъи кварталларында бу иш давам етдирилир.

Ш.Б. Ш.Б

мягсяди иля шящярин Сабит Рящман кцчясинин гярбиндя 4000 м2 яразидя ихтисаслашдырылмыш автомобил дайанаъаьынын йарадылмасыны зярури щесаб едир. Артыг бу истигамятдя лазыми тядбирляр дя щяйата кечирилиб. Щазырда сюзцэедян яразидя автомобил дайанаъаьынын иншасы ишляриня башланмышдар.

***

Шяки Бялядиййяси тинэчилик тясяррцфатынын йарадылмасына старт вериб.

El arasыnda boz ayыn dюrdцncц чяrшяnbяsinя yer чяrшяnbяsi, ilin axыr чяrшяnbяsi dя deyirlяr. Torpaq чяrшяnbяsindя halal zяhmяtя чaьыrыш, torpaьa mяhяbbяt vardыr. Bu чяrшяnbяdя tяbiяt qыш yuxusundan oyanыr, torpaьыn donu aчыlыr, insanlarыn ovqatы tяzяlяnir.

Torpaq чяrшяnbяsi Novruz bayramыnыn ayin vя mяrasimlяr ilя яn zяngin olanыdыr. Bu чяrшяnbя юlkяmizdя hяr il olduьu kimi, bu il dя tяntяnяli qeyd olunur. Шяkili gяnclяr dя bu ilin axыr чяrшяnbяsini юzцnяmяxsus qaydada - шяhяrin mяrkяzi meydanыnda maraqlы flaшmob keчirmяklя qeyd etmiшlяr.

Шяки Бялядиййясиня мяхсус олан торпаг сащяляринин мцяййян щиссяси йералты суларын мигдарынын чох олмасы вя яввялляр гурулмуш дренаж системинин истисмар мцддяти баша чатараг сырадан чыхмасы сябябли торпагларда батаглыглар йаранмыш вя ярази гамышлыьа чеврилмишдир. Щямин торпаг яразиляриндян бир щиссяси дя "Азпетрол" йанаъаг долдурма мянтягясинин шимал шярг щиссясиндядир. "Бялядиййя торпагларынын айрылмасына даир сянядлярин щазырланмасы вя разылашдырылмасы гайдалары щаггында" Ясаснамянин ЫЫ бяндинин 1-ъи абзасына вя "Бялядиййялярин статусу щаггында" Азярбайъан Республикасы Ганунунун 5-ъи маддясиня ясас-ланараг "Йерли игтисади инкишаф програмлары"нын щяйата кечирилмяси мягсяди иля бялядиййянин якиня йарарсыз торпаг сащялярини якиня йарарлы вязиййятя эятиряряк бялядиййянин няздиндя тинэчилик тясяррцфаты йарадараг мцхтялиф декоратив аьаъ вя эцл коллары тинэляринин йетишдирилмясинин тяшкил едилмяси мягсядя уйьун

Йени йашайыш массивиндян эюрцнтц - йолларын тямириня башламаздан яввял вя сонра


ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.8

sяdri Naibя Behbudova, kapitan Gцlnarя Musяliyeva, Яlillяr cяmiyyяtinin sяdri Salman Xudaverdiyev, Qaradaь rayonu polis mayoru Aidя Шirinova, Mцharibя veteranы Nigar Hяmidli, Qarabaь qazisi Tяranя Mцrsяlqulova, dюyцшчц Sevda Sяfяrova, bacыlarы Savad vя Xanыmzяr dя юz чыxышlarыnda Rahilя xanыmыn hяyat yolunun qцrur mяnbяyimiz olmasыndan danышdыlar. Шяhid xanыm haqqыnda olan film dя iшtirakчыlara tяqdim olundu. Leyla Hяsяnova daha sonra чыxыш edяrяk bildirdi: "Belя tяdbirlяri keчirmяkdя mяqsяdimiz gяnclяrя vяtяni sevmяyi aшыlamaq, шяhidlяrimizin unudulmasыna izn vermяmяkdir." Almaz Zeynalova isя чыxышыnda qeyd edib ki, Tovuz Rayon Иcra Hakimiyyяtindяn Rahilя Qarayevanыn adыnыn яbяdilяшdirilmяsi цчцn mцvafiq addыmlarыn atыlmasыnы xahiш edirik.

Rяhilя Qarayeva Martыn 14-dя эяnc vяtяnpяrvяr Leyla Hяsяnovanыn тяшяббцсц вя “Шяhid Ailяlяrinя Dяstяk” Иctimai Birliyi"nin dяstяyi ilя иля Bakыda Rяhilя xanыmы anыm mяrasimi keчirilib.

***

№ 3 (125), Март 2015

Нахчыванлы мяктяблиляр Шякидя Шяkinin tarixi mяkanlarы ilя tanышlыq Naxчыvan mяktяblilяrinin bюyцk maraьыna sяbяb oldu Azяrbaycan Prezidenti Иlham Яliyevin tapшыrыq vя tюvsiyяsi яsasыnda "Юlkяmizi tanыyaq" devizi altыnda keчirilяn maariflяndirici tur-aksiyanыn цчцncц mяrhяlяsi чяrчivяsindя Bakы-Иsmayыllы-Qяbяlя-Шяki marшrutu ilя hяrяkяt edяn Naxчыvan mяktяblilяri ekskursiyanыn цчцncц gцnцndя, martыn 19-da qяdim Шяki diyarыna gяldilяr.

yuxarы hissяsinя - "Yuxarыbaш" Dюvlяt Tarix-Memarlыq Qoruьunun яrazisinя gяldilяr. Naxчыvan mяktяblilяrini Шяki xanlarыnыn sarayыnыn hяyяtindя шяhяr icra hakimiyyяti baшчыsыnыn mцavini Zяrinя Cavadova sяmimiyyяtlя qarшыlayыb. Mяktяblilяrin diqqяtinя чatdыrыlыb ki, Azяrbaycanыn яn qяdim yaшayыш vя mяdяniyyяt mяskяnlяrindяn olan Шяkinin 2700 ildяn artыq yaшы vardыr. Qяdim ipяkчilik яnя-

marlыьыnыn nadir incisi hesab olunan bu memarlыq abidяsi Azяrbaycanda ilk mцstяqil xanlыьыn яsasыnы qoyan Hacы Чяlяbi xanыn nяvяsi Hцseyn xan Mцшtaьыn dюvrцndя, 1761-1762-ci illяrdя tikilib. Иnшaat texnologiyasыna gюrя bяnzяri olmayan sarayыn tikintisindя mismar vя yapышqandan istifadя olunmayыb. Mяktяblilяr sarayыn юnцndя xatirя шяkillяri чяkdiriblяr.

Tur-aksiya iшtirakчыlarыnыn Шяki ilя ilk tanышlыьы Kiш kяndindя yerlяшяn qяdim alban mяbяdini ziyarяtlя baшlanыb. Mяktяblilяrin diqqяtinя чatdыrыlыb ki, bu mяbяd eramыzыn Ы яsrindя Qafqaz Albaniyasыnda geniш yayыlan Ay mяbяdinin юzцlц цzяrindя qurulub. Яhяng daшыndan tikilяn bu abidя erkяn orta яsrlяrdя yaranan ilk gцnbяzli, zal tipli mяbяddir. Mяbяdin hяyяtindяki Yaloylutяpя mяdяniyyяtinя aid nцmunяlяr, hяyяtindяki ilkin orta яsrlяrя aid sяrdabяlяr mяktяblilяrin bюyцk maraьыna sяbяb olub. Sonra mяktяblilяr onlar цчцn ayrыlmыш avtobusla шяhяrin

nяlяrinя malik olan bu шяhяr, hяm dя, dцnya яhяmiyyяtli nadir tarix-memarlыq abidяlяri ilя mяшhurdur. Шяkidя dюvlяt qeydiyyatыna gюtцrцlmцш 84 tarix vя mяdяniyyяt abidяsi vardыr. Hяr il bu шяhяrdя beynяlxalq sяviyyяli tяdbirlяr, musiqi festivallarы keчirilir. Tur-aksiyanыn bцtцn iшtirakчыlarыna son illяrdя Шяkinin sosial-iqtisadi vя mяdяni hяyatыnda яldя edilяn uьurlardan bяhs edяn kitabчalar hяdiyyя olunub. Mяktяblilяr sarayыn hяyяtindя Шяki шirniyyatlarы ilя bяzяdilmiш чay sцfrяsinя qonaq olublar. Sarayla tanышlыq zamanы diqqяtя чatdыrыlыb ki, Шяrq me-

Sonra tur-aksiyanыn iшtirakчыlarы Qoruьun яrazisindя yerlяшяn tarixi-memarlыq abidяlяrinя baш чяkib, Шяki sяnяtkarlarыnыn яl iшlяrinя baxыblar. Шяkiyя sяfяrlяri чяrчivяsindя Naxчыvan mяktяblilяri XVЫЫЫ-XЫX яsrlяrя aid tarixi-memarlыq abidяsi "Yuxarы Karvansara" mehmanxana kompleksi ilя dя tanыш olublar. Bildirilib ki, Шяrq memarlыьы цslubunda tikilяn bu qяdim kompleks 300-dяk otaq vя zirzяmidяn ibarяtdir. Hazыrda bu memarlыq abidяsi mehmanxana kimi istifadя olunur. Шяkinin tarixi mяkanlarы ilя tanышlыq tur-aksiya iшtirakчыlarыnda zяngin tяяssцrat yaradыb.

QЫSA ARAYЫШ: Rяhilя Qarayeva 1970-ci il martыn martыn 22-dя Tovuz rayonunun Qяdirli kяndindя dцnyaya gюz aчыb. O, mяktяb illяrindя dalaшqan olmasa da, haqsыzы, яdalяtsizi cяzalandыrmaьa hяr an hazыr idi. Qayьыsыz чaьlarы isя bir gюz qыrpыmыnda юtцb keчirdi. Daha sonra Sumqayыt шяhяrinя kючяn Rяhilя peшя mяktя-

"Unutmadыq, unutmarыq, unudulmayacaq!" Qarabaь dюyцшlяrindя qяhrяmanlыqla hяlak olmuш - Tovuzun ilk xanыm шяhidi Rяhilя Qarayevanыn martыn 22-dя 45 yaшы tamam oldu.

Gяnc vяtяnpяrvяr Leyla Fяrhad qыzы Hяsяnovanыn tяшяbbцsц, Almaz Zeynalovanыn rяhbяri olduьu “Шяhid Ailяlяrinя Dяstяk” Иctimai Birliyi"nin dяstяyi ilя keчirilяn tяdbir "Unutmadыq, unutmarыq, unudulmayacaq!" adlanыrdы. Elшяn Sabiroьlu tяdbirin aчыlышыnы sяdr vя layihя rяhbяrinя hяvalя etdi. Leyla Hяsяnova Шяhid Rahilя Qarayeva haqqыnda gяlяn qonaqlara mяlumat verdi. Sonra Azяrbaycan Respublikasыnыn Dюvlяt himni sяslяndirildi. Шяhid xanыmыn xatirяsi bir dяqiqяlik sцkutla yad edildi. Tяdbirdя iшtirak edяn Qarabaь dюyцшчцlяri Rahilя Qarayevanыn dюyцш шцcaяtindяn danышdыlar. Иbrahim Иbrahimov vя Mяlяk Mцzяffяrova шяhidin xatirяsinя шeirlяr sюylяdilяr. Milli konservatoriyanыn tяlяbяlяri "Qarabaь шikяstя"sini ifa etdilяr. Milli qяhraman Fred Asifin qardaшы Яdalяt Mяmmяdov Rahilя Qarayevanыn cцrяtinin, cяsarяtinin gяnclяr цчцn bir юrnяk olduьunu dedi: "Rahilя xanыmыn dюyцш yoldaшы olaraq demяk istяyirяm ki, o, mяrd idi. 1992-ci il dekabrыn 10- da Qubadlы rayonu Yuxarы Cibihli kяndi uьrunda gedяn dюyцшlяrdя fяal iшtirak edib. Hяmin dюyцшdя biz cяsur komandirimiz Hяsяnqulu Qasыmovu, dюyцшчц yoldaшlarыmыz Sirac Mehdiyevi, Яhmяdi, Tяrlanы, topчumuz Rafaeli itirdik. Bu qanlы dюyцш zamanы Rahilя Qarayeva adыnы чяkdiyim heч bir igiddяn geri qalmыrdы. Юzцnя sюz vermiшdi ki, шяhidlяrimizin qisasыnы alacaq. Чox tяяssцf ki, 1993-cц ilin iyununda Rahilя Qarayevanы da itirdik. Onun adы da ucalan шяhidlяrlя bir sыrada чяkildi." Anыm mяrasimindя bir чox tяшkilatlarыn nцmayяndяlяri dя iшtirak etdi. Bilik Fondundan Sяlim Mirqafarov, "Qцrur" Шяhid ailяlяri birliyinin

bindя tяhsil alыr. O vaxt yurdsevяrlяr Azяrbaycan adlы bir mяmlяkяti xilas etmяyя, Vяtяnin baшы цstцnц almыш tяhlцkяni sovuшdurmaьa чalышыrdыlar. Rяhilя dя yurdun layiqli юvladlarы kimi, azadlыq, mцstяqillik arzusu ilя alышыb yanыrdы. Qarabaь mцharibяsi baшlayanda isя qяti qяrar vermiшdi: cяbhяyя gedib dцшmяnlя юlцm-dirim savaшыna qalxmalы. Rяhilя Qarayeva 1992-ci ilin aprelindя dюyцш bюlgяsinя yola dцшцr vя Qubadlыdakы "N" saylы hяrbi hissяnin ikinci taborunda qulluq etmяyя baшlayыr. Rяhilя Komsomol qыzы Qarayeva яvvяlcя tibb mяntяqяsindя чalышыrdы. Yaшыdlarы Simarя vя Иlhamя kimi, o da tibb bacыsы Dilшaddan ilk yardыm gюstяrmяyin incяliklяrini юyrяndi. Tяlim meydanыnda avtomatdan atяш aчmaq da Rяhilя цчцn чяtin olmadы, atdыьы gцllяlяr hяdяfя dяyirdi. Bir qяdяr sonra Rяhilяnin soraьы igidlikdя adы dilbяr яzbяri olmuш Hяsяnin bюlцyцndяn gяldi. Hяmin bюlцyцn komandirinin adы da ermяni quldurlarыn "qara" siyahыsыnda idi. Gцnlяrin birindя xяbяr yayыldы ki, dцшmяnin silahlы dяstяlяri Yuxarы Cibikliyя hцcum edib. Hiylяgяr yaьыlar Яyin kяndindя qarышыqlыq salыb bizim dюyцшчцlяrin diqqяtini bura yюnяltmiш, daha bюyцk canlы qцvvяsini vя texnikasыnы Yuxarы Cibikliyя yeritmiшdi. Ermяnilяr kяndя girib evlяrя od vurmuшdular. Hяmin dюyцшdя Rяhilя dя iшtirak edirdi. Qяhrяmanlыqda digяr yoldaшlarыndan heч dя geri qalmыrdы. Amma Rяhilя Qarayevanыn dюyцш yolu 1993-cц ilin yayыnadяk davam etdi. Иyulun 31-dя Qubadlы torpaьыnda, qanlы dюyцшlяrin birindя 23 yaшыnda шяhidlik zirvяsinя yцksяldi. Шяhid Rяhilя Qarayeva Tovuz rayonunun Qяdirli kяndindя dяfn olunub. Allah rяhmяt elяsin.

Gяlяcяyin tяyyarяlяri yanacaqsыz iшlяyяcяk (Яввяли 1-ъи сящифядя) Lakin mяnim hazыrladыьыm mцhяrriklяrdя yanma kamerasыnda yanacaq yanmыr, burda sцni elektrik boшalmasы yaradaraq yцksяk temperatur яldя edilir". Мцяллиф hяmчinin tяyyarяlяrin gюrцntцsцnцn dя dяyiшяcяyini deyib: "Hazыrda tяyyarяlяrin чяkisinin bюyцk hissяsini yanacaq tutur. Mяsяlяn, dцnyanыn яn bюyцk sяrniшin tяyyarяsi "Airbus A-380-800" 850 sяrniшin tutumuna malikdi. Bu tяyyarяnin цmumi чяkisi 570.000 kiloqram olduьu halda, yanacaq tutumu чяkisi 320.000 litr, yeni 256.960 kiloqramdыr. Ancaq mяnim hazыrldыьыm mцhяrriklяr yanacaqsыz iшlяdiyi цчцn tяyyarяlяr yanacaq gюtцrmяyяcяk vя яvяzindя юlчцlяri artacaq. Dцшцnцrяm ki, tяyyarяnin uzunluьu tяxminяn 180 metr, qanad qolayы isя 150-200 metr arasыnda ola bilяr. Bu qяdяr bюyцk olmasы da tяyyarяnin sяrniшin tutumunu 2500 nяfяrя qяdяr artыracaq. Bununla yanaшы bu mцhяrriklяr yanacaqla iшlяyяn tяyyarяlяrin sцrяtinя nisbяtяn daha sцrяtli olacaq. Bu da o demяkdir ki, gяlяcяyin tяyyarяlяri "suoersonic" sцrяtlя, yяni sяs sцrяti ilя uчacaq. Onu da яlavя edim ki, mяnim hazыrladыьыm mцhяrriklяrlя tяyyarяlяr yanacaqla deyil hava ilя iшlяdiyi

цчцn daha uzun zaman havada qala bilяcяk". T.Мяммядли artыq layihяnin там hazыr olduьunu bildiriб: "Bununla baьlы bir neчя xarici юlkяlяrlя danышыqlar apardыm, amma mяn Tцrkiyя цzяrindя dayandыm. Tцrk Hava Yollarы Pilotlar Assosiasiyasыnыn prezidenti Gцrcan Mantы яlindяn gяlяn kюmяkliyi mяnя gюstяrяcяyinя sюz verib, amma шяrtlяri var. Шяrtlяrdяn biri bu ixtira dюvlяt olaraq Tцrkiyя, шяxs olaraq mяnim adыmdan tanыnacaq vя шirkяt yaratdыьыm halda vergilяrin hamыsыnыn Tцrkiyя hюkumяtinя юdяnяcяk. Artыq bu шяrtlяri qяbul etmiшяm". faktxeber.com Редаксийадан: Туран Мяммядли иля ялагя сахлайыб бу барядя эялян сайымызда эениш вя ятрафлы мялумат вермяйя чалышаъаъыг.


№ 3 (125), Март 2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.9

Azяrbaycana vя doьma Шяkimя uzaq Nyu-Yorkdan salamlar! Америка Бирляшмиш Штатларында йашайан щямйерлимиз, Nyu-York Azяrbaycan-Amerika Qadin Cяmiyyяtinin vя Nyu-York “Azяrbaycan Evi”nin пrezidenti Миняввяр Ващабова (Кашийева) иля мцсащибя. Мурад НЯБИБЯЙОВ Mиnа ханымла Фаъеебоок сосиал шябякясиндя таныш олмушуг. АБШ-да онун фяалиййятини излядикдян, Азярбайъанын адыны океанын о тайында неъя язиз тутуб дцнйайа танытмасынын шащиди олдугдан сонра ондан мцсащибя алмаг гярарына эялдим. Фикрими Миняввяр ханыма дейяндя о, биръя кялмя иля разылыьыны билдирди: “Буйурун.” ...Вя бунунла да бизим виртуал мцсащибямиз башлады:

Миняввяр Ващабова - Mиnяvvяr ханым, яввялъя охуъуларымыза Азярбайъанда йашадыьыныз дювр щаггында гыса мялумат верярдиниз… - Билдийиниз кими, мян Шякидя anadan olmuшam. Sяkkizillik tяhsilimi baшa vurduqdan sonra, 1982-ci ildя Шяки Pedaqoji Texnikumuna daxil olдуm. Hяmin texnikumu фяrqlяnmя diplomu ilя битириб ali tяhsil almaq цmidi ilя sяnяdlяrimi M.F.Axundov adыna Rus dili vя Яdяbiyyatы Институтуна (Hazirкы Slavyan Universiteti) verdim вя гябул олдум. 1992-ci ildя hяmin institutу да фярглянмя diplomu ile baшa vurуб doьma Шякимизя qayытдым вя 8 saylы orta mяktяbdя rus dili mцяllimi kimi ямяк fяaliyyятимя baшladыm. Bir ildяn sonra, 1993-cц ildя ailя hяyatы qurдум вя даими йашамаг цчцн Bakы шящяриня кючдцк. Бакыда ихтисасдяйишмя курсунда ялавя тящсил алдыгдан сонра 3 сайлы орта мяктябдя рус дили вя ядябиййаты фянни иля йанашы, щям дя Азярбайъан дили вя ядябиййаты фяннини тядрис етмяйя башладым. 2006ъы илдя ися "Эреен Ъард"да ("Йашыл карт") АБШ-да даими йашамаг щцгугу газандыг вя аилямля бирликдя Нйу-Йорк шящяриня кючдцк. Щазырда 20 йашлы оьлум Anar уniversitetdя tяhsil alыr, qыzыm Nяrminin ися 12 yaшi var, 7-ci sinif шagirdidir. - Яввялъядян сизин Azяrbaycandan getmяk fikiriniz вар иди, йохса бuna “Yaшыl Kart” sяbяb oldu? - Mяnim heч bir zaman Azяrbaycandan kяnarda yaшamaq fikrim olmayib. Hяyat yoldaшым uzun mцddяt Rusiya Federasiyasinda yaшadыьыndan ora getmяyi istяyirdi. Интернетдя "Йашыл карт" лотерейасында да гейдиййатдан о кечмишди. Лакин бизим щеч удмаьа эцманымыз йох иди. Гисмят еля эятирди ки, газандыг вя Америкайа кючдцк. - ABШ-a ilk gяliшinizdя necя qarшыlandыnыz vя hansы imtiyazlarla tяmin olundunuz?

- "Yashыл Кarт" yalnыz АБШ-да daimi yaшamaq hцququ verir, heч bir imtiyaz vermir. Бура эяlяn insan юzц hяm ev, hяm iш mяsяlяsini hяll etmяlidir. Yяni burada bizi heч kim gцl-чичякля gюzlяmirди… Ня етмишикся, щамысы юз алын тяримизин мящсулудур. Мян АБШ-а эяляндян сонра Нйу-Йоркда йенидян тящсилими давам етдириб университетдя охудум вя ибтидаи синиф мцяллими ихтисасы цзря бакалавр диплому алдыгдан сонра мяктябдя мцяллимя ишлямяйя башладым. Ейни заманда, щазырда маэистратурада тящсил алырам. Ону да дейим ки, НйуЙорка эялдийим илк эцнлярдян Азярбайъан диаспору иля марагландым вя щямйерлиляримизля сых ялагя сахладым. Бу эцн диаспорумузун танынмыш лидерляриндян бирийям. 2013-ъц илдян бурада мяним рящбярлийимля Нйу-Йорк АзярбайъанАмерика Гадын Ъямиййяти фяалиййят эюстярир. - Mina xanыm, Америкада yaшadыьыnыz мцддятдя sizя qarшы ayrы-seчkilik щаллары, йахуд тязйиглярля цзляшмисиниз? - ABШ, хцсусян дя NyuYork beynяlmilяl шящярдир. Burada bцtцn millяtlяrin nцmayяndяlяri yaшayыr. Demokratik юlkя kimi hяr bir millяtin mяnafeyini qorumaq ABШ дювлятинин dяyяrli cяhяtidir. Onu da demяk istяyirяm ki, bцtцn deyilяnlяrlя yanaшы mцxtяlif icmalar юz mяnafelяrini qorumaq цчцn daha чox fяaliyyяt gюstяrirlяr, daha чox sыx birlяшmяyя, birи-birinя yardыm етмяйя чалышырлар. Azяrbaycan diasporu isя hяlя yenidir vя

Азярбайъан-Америка Гадын Ъямиййятинин емблеми bu sahяdя tam pцxtяlяшmяyib. - Azяrbaycan diasporunun, yaxud belя deyяk - НйуЙоркда йашайан hяmyerlilяrimizin "Azяrbaycan evi"nin aчыlmasыnda nя kimi rolu olub? Yoxsa bцtцn bunlarы юz zяhmяtiniz hesabыna yaratmыsыnыz? "Azяrbaycan Evi"ni ("Azerbaijan House Ыnc") aчmaq шяхсяn mяnim Америкайа эялдийим ilk gцнлярдян бюйцк арзум олуб. Бурайа кючян кими, ilk aylardan diaspor fяaliyyяtinя baшladыm, ancaq belя bir ocaьa да ehtiyac olduьunu duydum. Allaha чox шцkцr ki, bu арзуму щяйата кечирмяк 2014cц ildя bizя nяsib oldu. Hяmvяtяnlяrimiz bizя yalnыz mяnяvi dяstяk олурлар. Bu mяkanin aчыlmasыnda sadяcя mяnim ailяmin rolu var. Щяyat yoldaшыm Mirhцseyn Ващабов vя oьlum Anar mяnim яn yaxыn dostlarыm vя йардымчыларымдыр. Щазырда онлар мянимля бярабяр бурада чалышырлар. - Bir mцяllimя kimi dяrs keчdiyiniz uшaqlara Azяrbaycan haqынda mяlumatlar verirsinizmi?

- Mяn bir mцяllim kimi Amerikada fяaliyyяt gюstяrя bildiyim цчцn fяxr edirяm. Bu- Азярбайъан Республикасынын Президенти Илщам Ялийевин Америка сяфяри вахты rada шаgirdlяrimя mцmkцn lярdя бир йердя олмаг цчцн "Azяr- Kaшiyev 1958-ъи ил ийулун 8-дя anaqяdяr Azяrbaycan haqqыnda чох baycan Evi"миз var. Yenя dя tяk- dan olмушду вя 1992-ъи ил февралын mяlumat vermяyя чalышыram. Шa- rar edirяm ki, mяn шяxsяn юzцmц 5-дя шящидлик zirvяsinя yцksяlди. girdlяrimin яksяriyyяti rusdilli ailя- biznes qadыnы yox, Вяtяnini sevяn, Onu tanыyan hяr kяs онун necя lяrin uшaqlarы vя Аmerikada yaшa- xalqыna hюrmяt edяn, tarixini vя mehriban, шян, insanpяrvяr olduyan mцxtяlif xalqlarыn nцmayяndя- mentalitetini unutmayan bir qadыn ьunu sюylяyir. Uшaqla uшaq, bюlяridirlяr. Uшaqlar azyaшlылардыр, kimi gюrцrяm. yцklя bюyцk idi. Son tikяsini belя mяn 4-5 yaшlы uшaqlara dяrs deyidostlarla bюlцшmяyя чalышardы. rяm. Яsasяn Azяrbaycanы, tarixiмизи, mяdяniyyяtiмизи hяftяsonu mяktяbindя tяbliь edirяm. Цмумиййятля, Nyu-Yorkda yaшadыьыmыz illяrdя яlimizdяn gяlяn qяdяr Vяtяnimizi tanыtmaq, mяdяniyyяtimizi, adяt-яnяnяlяrimizi burada yaшayan bцtцn xalqlara чatdыrmaq цчцn ялимиздян эяляни етмяйя чалышырыг. Тябии ки, эцndяlik yaшam uчцn hяr birimizin mцяyyяn iшlяrdя чalышmasы lazыmdыr. Bunun цчцn istяdiyimiz fяaliyyяti gюstяrmяk цчцn bцtцn hяmvяtяnlяrimizdяn mяnяvi yardыm gюzlяyirik. Щямишя Azяrbaycanыn milli bayramlarыnda, tariximizin qara gцnlяrindя birlikdя olmaьa, hяmrяy olmaьa vя sevincimizi, kяdяrimizi birlikdя bюlmяyя чalыshыrыq. Dяfяlяrlя Washington DC-dя Konqresin vя Aь Evin qarшыsыnda keчirilяn mitinqlяrdя iшtirak etmiшik. - Mяnfur qonшularыmыz ermяnilяrlя растлашдыьыныз вахтАзярбайъан АБШ-дакы фювгяладя вя сялащиййятли сяфири лар oluрmu? Онларла арамызда Йашар Ялийев, Миняввяр Ващабова вя Азярбайъанын олан дцшмянчилик мядяниййят вя туризм назири Ябцлфяс Гарайев Аzяrbaycandan kяnarda юзцнц неъя бцрузя верир? - Яlbяttя, yaшadыьыmыz Ailяsini, юvladыnы чox sevirdi. Elan Nyu-York шящяриндя ermяniляр дя olunmamыш mцharibя baшlayanвар. Hяtta iш yerleriнdя onlarla birdan юзцня йер тапмырды. Оnu sakitlikdя чалышанларымыз да вар. Adi hяlяшdirmяk olmurdu. "Mяn getyatda онларла sadяcя iш yoldaшы mяliyяm" - deyirdi, - "Йoxsa erkimi hяr gцn gюrцшдцйцмцздян, mяnilяr Шякийя гядяр эяляъякnormal mцnasibяt saxlamaьa чаляр"… Hяyatda щямишя йашамаьа лышсаг да, сюhbяt юlkяlяrimiz araтялясирди, юлмяйя дя тялясди… sыnda olan mцnasibяtlяrdяn dцш- Vяtяn цчцn darыxmыrdцkdя onlar юz iч цzlяrini gюstяrsыnыz ki?.. Yoxsa internet buna mяyя vя юзляринин haqlы olduqlarыnы imkan vermir... sцbut etmяyя чalышыrlar. Ancaq biz - Vяtяndяn kяnarda yadя onlarыn lazыmi cavablarnы veririk. шadыqda Vяtяni hamыdan, щяр шейFaktlarla kimin haqlы, kimin haqsыz дян чox sevirsяn. Dцzцnц deyim olduьunu sцbut etmяyя чалышырыq. ki, Azяrbaycanda yaшayanda bu Бу истигямятдя америкалы танышлаhisslяri keчirmirdim. Иndi Azяrbayрымыздан да истифадя едирик. Nyucan adы gяlяndя, kцчяdя бизим Yorkun Bruklin (Brooklyn) шящяринин “Азярбайъан Еви”нин дилдя daniшan insan gюrяndя, башчысы Erik Adams bizim diaspoемблеми maшыnlarыn nюmrя нишаны йериндя rун yaxыn dostudur. Evrovizion "Baki", "Azеri" sюzlяrini gюrяndя mahnы mцsabiqяsi zamanы Bakыda Vяtяndяn uzaqda yaшa- цrяyim daьa dюnцr. Hяr zaman qonaq olub. Biz onlarla da sыx saq da Vяtяnimiz цчцн layiqli юv- Vяtяndя baш verяn hadisяlяri izяmяkdaшлыq edirik. Nyu-Yorkdan lad olmaьa vя onun maraqlarыnы lяyirik. Saat fяrqi 9 saat olduьuna olan кonqressmenlяr vя сenator- bцtцn dцnyada qorumaьa чalышы- gюrя hadisяlяr дя 9 saat габаг larla gюrцшlяrdя tez-tez iшtirak edi- rыq. Azяrbaycan Dюvlяtinin яn bю- баш верир, belя demяk olarsa. Burik. yцk dяstяyi olmaq цчцn mяncя nunla yanaшы biz o qяdяr mяш- ABШ-da yaшayan hяm- Vяtяndяn uzaqda yaшamaьыn bю- ьулуг ки, darыxmaq haqda dцшцнvяtяnlяrimiz ilя яlaqяlяriniz ne- yцk mяsuliyyяti vя eyni zamanda мяйя belя vaxt yoxdur. Mяnim cя qurulub - sыrf bizneslя яla- faydasы var. ailяm vя anam mяnimlя yaшayыr, qяli, yoxsa sizi Vяtяn hяsrяri bir Фikrimcя mяn bir vicdanlы baшqa bцtцn qohumlarыmыz Azяryerя yыьыr? Azяrbaycan вяtяndaшы kimi yaшa- baycandadirлар. Щямишя xeyir iшляr - Dцzцnц deyim ki, "Azяr- dыьыm Nyu-York шящяриндя Вятя- olanda vя baшqa gцnlяrdя Azяrbaycan Evi"ni aчanda mяnim mц- ним цчцn daha чox faydalы ola bilя- baycanda olmaq istяyirяm bir anqяddяs mяqsяdim onun maddi rяm. Bunu tam sяmimiyyяtimlя lыq. Амма йolun uzaqliьi ve иш tяrяfi yox, mяnяvi tяряfi idi. Amma deyirяm ki, гцрбятдя yaшadiьыn imkan vermir hяr istяdiyimiz vaxt tяясsцf ki, maddiyyat da юnяm- zaman Вятяни daha da чox sevir- Vяtяnя gялмяйя. lиdir. Mяnim fikrimcя, ilk nюvbяdя sяn. Шяхсяn mяnim Vяtяnimя, Biz xaricdя yaшasaq da hяmvяtяnlяrimizi bir yerя topla- doьma Azяrbaycanыma, doьulуб Аzяrbaycanlыyыq vя mentalitetimaq, sevincli vя kяdяrli gцnlяri- бойа-баша чатдыьым доьма Шяки- mizi, adяt vя яnяnяlяrimizi heч mizdя bir yerdя olmaq vacib мя- мя olan sevgim hяr gцn daha da vaxt unutmayacaьыq. Vяtяnя olan сялядир. Demяk olar ki, Nyu-York- чoxalыr. sevgimiz heч bir zaman azalmada yaшayan Azяrbaycanlыlar юzlяri- Mina xanыm, qardaшы- yacaq, чцnki Вяtяn ayrы-ayrы insanni qяriblikdя hiss etmirlяr. Hяtta nыzыn Шяhid olmasы haqqыnda lardan, фярдлярдян ibarяt deyil, bizim "Azяrbaycan Evi" aчыlma- mяlumatыmыz var. Allah onun ru- Vяtяn VЯTЯNDИR vя ana kimi o mышdan яvvяl dя biz Azяri diaspo- hunu шad elяsin. Xahiш edirяm da yeganяdir, dяyiшilmяzdir. Бiz ru olaraq tez-tez yыgшhыrdыq, bayra- onun мцгяддяс рущуну да йад Vяtяni seчmirik vя onu sevmяyя mlarыmыzы bir yerdя keчirяrdik, 20 едяк... borcluyuq. Yanvar, Xocalы faciяlяrinin ildю- Bяli, Гарабаьымыз уьBцtцn Azяrbaycana vя nцmlяrindя birlikdя olmaьa чalы- рунда Шящид олан qardaшыm, ailя- doьma Шяkimя uzaq Nyu-Yorkшardыq. Ancaq indi bцtцn bu gцn- mizin ilk юvladi Nяsib Nadir oьlu dan salamlar!


ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.10

№ 3 (126), Март 2015

Kinomuzun Гяqяnisi Yusif Sяmяdoьlu demiшdi ki, Qяqяni - "ovqat yaradan", "tяшяbbцsчц" demяkdi. “Гялябя”нин Дино Россиси, “Йедди оьул истярям”ин Гягяниси, “ДОЛУ”нун Милис ряиси Фярщад Исрафиловун 60 йашы тамам олуб. Azяrbaycanыn mяшhur "Yeddi oьul istяrяm" filmindя Qяqяni obrazыnы canlandыran aktyor Fяrhad Иsrafilovun Milli.Az xяbяr portalыna mцsahibяsi. Mцsahibiмиз kinomuzun klassik nцmunяlяrindяn olan Tofiq Taьыzadяnin 45 ил bundan юncя чяkdiyi, posteri vaxtilя ABШ-ыn kinoteatrlarыndan birinin fasadnы bяzяyяn "Yeddi oьul istяrяm" (1970) ekran яsяrindяn Qяqяni kimi tanыdыьыmыz Fяrhad Иsrafilovdur. Fяrhad Иsrafilov 5 yanvar 1955-ci ildя Bakыda anadan olub. Moskvada ЦDKИ-nun aktyorluq fakцltяsindя tяhsil alыb (19751979). 1979-cu ildяn "Azяrbaycanfilm" kinostudiyasыnda iшlяmяyя baшlayыb. "Mosfilm"in istehsalы olan "Яn Mцhцm Tapшыrыq" (1979) filmindя Rцstяm, "Qяlяbя" (1984) filmindя Dino Rossi, "Yeddi oьul istяrяm"dя (1970) Qяqяni, "777 nюmrяli iш" (1992) filmindя fяhlя, "Долу" филминдя Милис ряиси rolunu, "Bircяciyim"dя Zeynal, "Doьma sahillяr"dя sцrцcц, "Evin kiшisi"ndя Rюvшяn, "Evlяnmяk istяyirяm"dя Mahmud bяy, "Qara gюlцn cяngavяri"ndя bolшevik, "Qяzяlxan"da Hяmid, "Шяrikli чюrяk"dя Fяrhad, "Dяnizя чыxmaq qorxuludur" filmindя Novruz, obrazыnы, "Alman klinikasыna шяxsi sяfяr", "Yuxu yaddaшы", "Tяrsinя чevrilmiш dцnya", "Cavid юmrц" filmlяrindя mцxtяlif rollarы oynayыb. Fяrhad Иsrafilov 1989-cu ildяn "Yuь" Teatrыnda чalышыr. "Yuь" Dюvlяt Teatrыnыn birinci yaш nяslinя aid olan Fяrhad Иsrafilov hяm dя Mяdяniyyяt vя Иncяsяnяt Universitetinin aktyor sяnяti kafedrasыnыn baш mцяllimidir.

Qяqяni da, яn чox da Fatmayi ilя Шaьanda aparыlыb. Qocaman qazaxlыlardan eшitmiшяm ki, Qazaxda Peykanlы adыnda kяnd olmayыb. Amma Qan Чanaьы, Qarayaz mahalы mяlumdu. - Bakыda bюyцyяn uшaq цчцn Qazax lяhcяsindя danышmaq asan olmayb yяqin...

bюyцk olmaьы bacaran adamlarы tez tanыyrlar. Elя rяhmяtlik Шahmar Яlяkbяrov da belя insan idi. Чox insanpяrvяr, istiqanlы adam idi. Чяkiliшlяr baшa чatana qяqяr mяndяn ayrыlmыrdы, kюmяkliyini яsirgяmirdi. Bircя o qalmышdы ki, яlimdяn tutsun. Sonralar da bu mehribanlыq davam edirdi. Шahmar Яlяkbяrov hяtta "Qяzяlxan" filmini чяkяndя цzrxahlыq etdi ki, mяnя uyьun rol bu filmdя yoxdu. Mяn isя dedim ki, sizin чяkdiyiniz filmdя fяhlяlik dя elяmяk mяnim цчцn xoш olardы. Rяhmяtlik Mюvlud Sцleymanlыnыn "Kюч" romanыnы ekranlaшdыrmaq istяyirdi, qismяt olmadы... - Qяzяnfяr Qяqяniyя gцllя atmaьы юyrяdяndя Gяray bяyin шяkli ilя alыnan mяzяli vя istehzalы mяqam tяsadцf idi? - Yox, bu, dцшцnцlmцш epizod idi. Bolшeviklяrin Gяray bяyя mцnasibяtini aчыb gюstяrяn detal idi. - Bяs ona qяdяr heч яlinizdя tцfяng tutmuшdunuz?

- Fяrhad mцяllim, yeddi oьulun arasыna dцшmяyiniz necя baш verdi? - "Шяrikli чюrяk" filminin чяkiliшlяri gedirdi. Mяni dя Vaqif rolu цчцn sыnaqdan keчirdilяr. Amma Kamran Rяcяblinin az da olsa, kino tяcrцbяsi olduьц цчцn bu rola onu tяsdiq etdilяr. Mяni isя epizodik rola чяkdilяr. Yusif Sяmяdoьlu ilя Tofiq Taьыzadя dя mяni elя чяkiliшlяrdя gюrmцшdцlяr. "Yeddi oьul istяrяm" filminin quruluшчu rejissoru яvvяlcя Kamil Rцstяmbяyov tяyin edilmiшdi. Sonra hansыsa sяbяbdяn filmi ondan alыb Tofiq Taьы- “Долу” филминдя: Милис ряиси - Фярщад Испафилов, Командир - Мяммядсяфа Гасымов zadяyя verdilяr. Amma Tofiq mцяllim Kamil - Yox, bu vяrdiшя dя "Yeddi oьul isRцstяmbяyovun seчdiyi aktyorlarыn heч birini - Юyrяnmяyinя юyrяnmiшdim. Am- tяrяm" filmindя yiyяlяndim. dяyiшmяdi. - Cяlal kimi igidlяri gцdaza ver- Sizin o vaxt neчя yaшыnыz var idi? ma o illяrdя "Azяrbaycanfilm" kinostudiyasыn- On beш yaшыm var idi. Bir dяfя mяr- da istehsal olunan filmlяrin hamыsыnda uшaq miш simasыzыn biri olan Kяlяntяr finalda hum Yusif Sяmяdoьluna dedim ki, чox ma- rollarыnы Ziya Baьыrov sяslяndirirdi. O, elя indi mяhz Qяqяninin gцllяsinя tuш gяlir. Hяraqlыdы, sizin ssenarinizlя чяkilmiш filmlяrin bi- dя dublyaj sяnяti ilя mяшьuldu. Mяnim dя min anda keчirdiyiniz hisslяri necя xatыrlayыrsыnыz? Qяzяnfяr юlяrkяn o cцr tяsirli rindя mяn iшtirak etmiшяm, baшqa birindя - яvяzimя filmdя ZiyaBaьыrov danышыr. - Qяqяni niyя mяhz Qяzяnfяrlя aьlamaьыnыz necя alыndы? "Qяtl gцnц"ndя isя oьlum. - Qяqяni atasыz, anasыz bir yeniyet- Sцjetя gюrя hadisяlяr Qazax dostlaшыr? - Gюrцnцr, Qяqяni, цnsiyyяt qur- mяdi, yetim oьlandыr. Nяnяsindяn baшa heч mahalыnda cяrяyan edir. Bяs чяkiliшlяr maq цчцn Qяzяnfяri daha rahat adam kimi kimi yoxdu. Qяzяnfяr яmi onun gцvяnя biharda aparыlmышdы? - Чяkiliшlяr Qobustanda, Mяrdяkan- qяbul edir. Uшaqlar axы uшaqla uшaq, bюyцklя lяcяyi tяk insan idi. Kяlяntяrin onu юlцmcцl

60

yaralamasы Qяqяni цчцn чox bюyцk faciяyя чevrilir. Hяmin andaca onda nifrяt vя intiqam hissi baш qaldыrыr. Ona gюrя dя Kяlяntяri elя bir gцllя ilя юldцrцr. Aьlamaьыm isя sыrf psixoloji hal idi. Bunu sюzlя izah etmяk mцmkцn deyil. Bircя onu deyя bilяrяm ki, iчimdяki "aьlamaq mexanizmini" iшя saldыm. Vя o gюrdцyцnцz kadrlar alыndы. Bu, nя demяkdi, necя baш verir, sюzlя ifadя etmяk чяtindi. - "Qяqяni" ayamasыnыn mяnasы ilя maraqlanmыsыnыz? - Maraqlanmышam. Yusif Sяmяdoьlu demiшdi ki, Qяqяni - "ovqat yaradan", "tяшяbbцsчц" demяkdi. Rusca buna "zavodila" deyirlяr. Mяnim юz xarakterыmdя dя bu xцsusiyyяt var. - Fяrhad mцяllim, Azяrbaycanы iшьal etmiш bolшeviklяrя kюmяk edяn bir obrazы canlandыrdыьыnыza gюrя peшmanчыlыq hissi keчirmяmisiniz ki? - Xeyr, qяtiyyяn. Qяqяni sovet quruluшunun ideallarыna inanan sadяlюvh gяnclяrdяn birinin ekran obrazыdыr. Bu, tarixdi vя bunu danmaq olmaz. Mяn юzцm isя heч vaxt heч bir partiyanыn цzvц olmamышam. "Yeddi oьul istяrяm" filminin yaradыcы heyяtinin цzvц olmaьыn юzц hяr kяsя nяsib olmayan xoшbяxtlik idi. O boyda sяnяtkarlarla bir filmdя чяkilmiшяmsя, daha nяyя peшman ola bilяrяm ki? - Amma nяdяnsя yaradыcыlыьыnыz daha чox teatrla baьlыdы. - Elяdir. "Yuь" teatrыnda qazandыqlarmы kinoda xяrclяyirяm. Цчцncц kursdan kinoya чяkilmяyя baшlamышam. Mцяllimim Yevgeni Matveyevin "Яn mцhцm tapшыrыq", bir dя "Qяlяbя" filmlяrindя. "Qяlяbя" filmindя azяrbaycanlы obrazыna qarшы чыxanlar da oldu, amma Yevgeni Semyonoviч dedi ki, faшizm цzяrindя qяlяbяni SSRИ-nin bцtцn xalqlarы birlikdя qazanыblar. Bu vaxta qяdяr istяr kinoda, istяrsя dя televiziyada enerjimi epizodik rollara sяrf etmяk istяmяmiшяm. Bunu tяkяbbцr kimi qяbul etmяk lazыm deyil.

“Яdalяt”

ГЯЗАЙА УЬРАМЫШ ХАТИРЯ ЛЮВЩЯСИ Вагиф АСЛАН, Рясул ИЛМЯДДИОЬЛУ

1991-ъи ил апрелин 19-да миллят вякилляри - профессор Диларя Ялийева иля тцрколог-алим Айдын Мяммядовун автомобил гязасында щялак олдуглары йердяки хатиря лювщяси йенидян гурулаъагдыр. АНС-ин бюлэя мцхбири Хатиря ханым мяня зянэ етди: Гахда Диларя ханым Ялийева вя Айдын Мяммядовун гязайа уьрадыглары йердяки хатиря лювщяси цч ай бундан яввял баш вермиш даща бир автомобил гязасы натиъясиндя учулмушдур. Орайа эетмяк истярдинизми? Мян дедим: - Йанымда Рясул Илмяддиноьлу да вардыр. Хатиря ханым деди: - Лап йахшы, ону да эютцрярик. Эюрцшцб йола дцзялдик. Хатиря лювщясини цчцлмцш эюрцб чох щяйяъанландыг. Хатиря ханым Гах район иъра щакимиййяти башчысынын щуманитар мясяляляр цзря мцавининя зянэ етди. Бир аздан районун баш мемары бизим йанымыза эялди. Эялишимизля ялагядар олараг бизи башчы иля эюрцшя дявят етди. Эюрцшдя иъра щакимиййятинин башчысы Муса Шякилийев тезликля щяр шейи гайдасынъа щяйата кечириляъяйини вяд етди вя юзцнцн

дя бу фикирдя олдуьуну сюйляди. Цмидварыг ки, Гах районунун баш мемары Фяхряддин Нясибовун да дедийи кими дя олаъагдыр: Бу ики бюйцк шяхсиййятин хатирясини якс етдирян лювщя

онларын автомобил гязасында щялак олдуглары 19 апрел тарихинядяк, йяни бу ил апрелин 15-дяк даща да эюркямли бир вязиййятдя йенидян гурулаъагдыр.


№ 3 (126), Март 2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.11

БЯХТИЙАР ВАЩАБЗАДЯ - 90 Щябибулла МАНАФЛЫ

АМЕА Шяки Реэионал Елми Мяркязин елми ишчиси, тарихчи (Яввяли ютян сайымызда)

B uradakы dustaqlardan Vorkuta kюmцr mяdяnlяrindя iшчi qцvvяsi kimi istifadя edilirdi. Vorkutada ilin doqquz ayы яrzindя temperatur sыfыr dяrяcяdяn yuxarы qalxmыrdы. Aьыr hava шяraitindя, цzцcц яmяk nяticяsindя dustaqlardan heч kim iki ildяn artыq tab gяtirя bilmirdi. Lakin mяhv olan yцz minlяrlя dustaьыn yerini yeni "xalq dцшmяnlяri" tuturdu. Юlцm konveyeri belяcя gecя-gцndцz fasilяsiz iшlяyirdi. S oljenitsыnыn hesablamaлarыna gюrя 1936-1938-ci illяrdя hяbs edilяrяk Stalinin юlцm dцшяrgяlяrinя gюndяrilяn 600 min kommunistdяn yalnыz 50 min nяfяr saь qalыb. K цtlяvi repressiya dюvrцndя nя qяdяr insan hяbs edilib, gцllяlяnib vя юlцm dцшяrgяlяrinя gюndяrilib? Bu suala yяqin ki, biz heч vaxt dяqiqlяшdirilmiш son cavab ala bilmyяcяyik. Robert Konvest apardыьы tяdqiqatlarыn nяticяlяrini 1991-ci ildя чap etdirib. Onun hesablamalarыna gюrя 1930cu ilin baшlanьыcыndan 1939-cu ilin яvvяlinя kimi olan mцddяtdя Stalin rеpressiyasы nяticяsindя 18 milyon insan hяlak olub, Volkoqonov isя kцtlяvi repressiya dюvrцndя mяhv edilяn insanlarыn sayыnыn 16 milyon, digяr mяnbяlяr isя 20 milyon civarыnda olduьunu bildirirlяr. Y aшadыьы dюvrdяn yцz illяrlя sonra baш verяcяk tarixi hadisяlяri gюrя bilmяk fitrяti kimi Tanrы vergisi ilя mцkafatlandыrыlan bюyцk gюrцcц Miшel Nostradamus hяlя XVЫ яsrdя Шяrqdя belя bir dяhшяtli mahiyyяtя malik dюvlяtin yaranacaьыnы vя ona шeytan xislяtli "qцdrяtli kюpяyin" rяhbяrlik edяcяyini xяbяr verib. Bu mяtlяblя яlaqяdar professor Qяzяnfяr Paшayevin "Nostradamusun mюcцzяli alяmi" kitabыndan kiчik bir parчaya diqqяt yetirяk: "Nostradamus 27 iyun 1557-ci ildя Fransa kralы ЫЫ Henriyя, яslindя gяlяcяk nяsillяrя цnvanladыьы aчыqlamada yazmышdы: "Oktyabr ayыnda bюyцk inqilab olacaq. Чoxlarы deyяcяklяr ki, bu indiyя qяdяr baш vermiш inqilablarыn яn dяhшяtlisidir. Sanki hяyat mяhvяrindяn чыxacaq. Yеr цzцnц zцlmяt bцrцyяcяk. Yazda vя bundan sonra bюyцk dяyiшikliklяr baш verяcяkdir. Krallыqlar mяhv olacaq, bцtцn bunlar Yеni Babilistanыn meydana gяlmяsinя, iyrяnc яxlaqsыzlыьa, чox pis mяnяvi dцшkцnlцyя gяtirib чыxacaq... Sanki bu Шяrq sяltяnяtindя insanlarыn яxlaqыnыn pozulmasы ucbatыndan Ulu Tanrы Шеytanы zцlmяtdяn azad etmiш vя bunun nяticяsindя Qцdrяtli kюpяk (Stalin - Q.P.) vя Doxan Qoq Maqoq (qorxulu vя dяhшяtli adam) dцnyaya gяlя bilmiшlяr. Kilsяlяrdя, mяscidlяrdя, ibadяtgahlarda elя oyunlar чыxaracaqlar ki, gюzdяn vя яldяn mяhrum olmuш qыrmыzыlar da, aьlar da bunun dяhшяtli nяticяlяrini gюrя bilmяyяcяklяr... Onlar юlkяnin цчdя iki hissяsini mяhv яdяcяklяr. Цчdя biri qalacaq. Lakin artыq hеч kim tarla vя evlяrin hяqiqi sahiblяrindяn neчя nяfяrin saь qalacaьыnы mцяyyяn edя bilmяyяcяkdir. Onlar tюrяtdiklяri cinayяtlяrя gюrя cяzadan yaxa qurtara bilmяyяcяklяr. 73 il 7 ay davam edяn hakimiyyяt яllяrindяn alыnacaqdыr". B urada bizim цчцn anlaшыlmayan bir шеy yoxdur. "Kыrallыqlar daьыlacaq" mяfhumu altыnda "юlkяlяr mцstяqilliyini itirяcяk vя

Gen yaddaшыmыzыn poeziya dili 4-ъц фясил ( 6-ъы щисся) SSRИ yaranacaq", "Yeni Babilistan" "Чoxmillяtli materialist Sovеt dюvlяti", "Шяrq sяltяnяti" "Sovetlяr юlkяsi" mяnasыnda iшlяnmiшdir. A damы heyrяtя gяtirяn odur ki, sanki Nostradamus mцasirimiz olub. Bizimlя bяrabяr bu aьrыlы-acыlы olaylarы yaшayыb, mцшahidя edib. Gюrцndцyц kimi, Nostradamus Sovet hakimiyyяtinin 73 il 7 ay чяkяcяyini dя peyьяmbяrcяsinя, tam dяqiqliyi ilя gюstяrmiшdir. 26 oktyabr 1917-ci il (kюhnя tяqvimlя) tarixdяn 1991-ci ilin avqustuna qяdяr olan vaxtы nяzяrя alsaq dцz 73 il 7 ay edяr. S talin repressiyasыnыn alovu Azяrbaycanы da qarsadы. 1934-cц il yanvarыn 1-dяn 1939-cu il yanvarыn 1-dяk olan mцddяt яrzindя Azяrbaycanda 27458 nяfяr insan gцllяlяnib. 1937- 38-ci illяrdя 40 min adam hяbs еdilib. Цmumiyyяtlя 30-cu illяrdяn 50-ci illяrin яvvяllяrinя kimi 70 min adam reressiyaya mяruz qalыb. Bunlarыn 29 min nяfяri ziyalы idi. S talinin qurduьu цsulidarя bяшяr tarixindя mюvcud olmuш bцtцn tiranlыqlarыn яn qяddarы olmuшdur. Azяrbaycanda 95 yaшlы Шirяli bяy Яlihяsяn bяy oьlunun, onunla hяmyaшыd olan Molla Hцseyn Molla Mяmmяd oьlunun, 90 yaшlы Яsgяr aьa Mяшяdi Sadiq oьlu Шяkibяyovun, 87 yaшlы Яsgяr Иmamяli oьlu Musayevin gцllяlяnmяlяri bunu sцbut edir. Dцnyanыn яn qяddar rejimlяri belя, юmцrlяrinin qцrub чaьыna чatmыш insanlarы mяhv etmяyiblяr. S talin rеjiminin yaratdыьы qorxu insanыn kюnцl evindя heч bir qцvvяnin tюrяdя bilmяyяcяyi bir nizamsыzlыq, xaos yaratmышdы. Qorxunun tюrяtdiyi iztirablar insanы mяшяqqяtlяr girdabыna yuvarlamышdы. Qorxunun yaratdыьы tяlaш, tяшviш hissi qasыrьaya dюnяrяk insana mяmnunluq bяxш edяn nя varsa hamыsыnы onun qяlbindяn sцpцrцb aparmышdы. Qorxu яxlaqi qяbahяtlяrin, idealsыzlыьыn, яqidяsizliyin, vicdansыzlыьыn, yaltaqlыьыn, amansыzlыьыn, sяdaqяtsizliyin, яdalяtsizliyin yaradыcыsыna чevrilmiшdi. B яxtiyar V ahabzadя "Иki qorxu" poemasыnda heyranedici poetik шtrixlяrlя qorxu hissinin insanыn vцqarыnы, яzяmяtini yerlя yeksan ctdiyini, mцtilяшdirib qula чevirdiyini aчыb gюstяrir. O zaman hamыnыn qяlbinя hakim kяsilяn юlцm qorxusu neчя-neчя insan nяslinin yaratdыьы mяnяvi dяyяrlяri ayaqlar altыna ataraq чirkaba bulaшdыrыb. Olцm qorxusu fobiya hяddinя yцksяlяrяk insan qяlbindя hяtta qohumluq, юvladlыq, valideynlik hislяrini dя mяhv edirdi. Sяnя tanыш dеyil bu hal, ey cavan, Qorxardыq doьmaca qardaшыmыzdan. Dяdяsini satan az olmamышdы, Yalnыz yaшlыlara bu hal tanышdыr Rцtbя sata-sata, yer sata-sata, Чoxlarы hюrmяt dя qazandы bol bol. O vaxt шцbhяliydi oьuldan ata, Gяlindяn qaynana, atadan oьul. O vaxt susardыlar xeyirdя, шяrdя. Иdrakы, vicdanы яzяrdi шцbhя. O zaman evlяrdя, idarяlяrdя Qara kabus kimi gяzяrdi шцbhя. Yaman yeyin idi шцbhяnin atы, Hamыmыz qul idik, o, bяydi ancaq. Birinin birinя mцnasibяti Шцbhяydi, Шцbhяydi, Шцbhяydi ancaq! Odur ki, qorxardыq bir birimizdяn, Qorxu saчыlardы gюzlяrimizdяn. Dцzlцyц, mяrdliyi dюшlяdi qorxu, Bir яsяr qalmadы vцqarыmыzdan. Elя canыmыza iшlяdi qorxu, Axdы qan yerinя damarыmыzdan. Sяhrada gюyяrяn bir qanqal tяki,

Bizim iчimizdя kюk atdы qorxu.

B цtцn bu mцsibяtlяrin baiskarы isя bolшevizmin totalitar mahiyyяtindяn юz шяxsi hakimiyyяtini mюhkяmlяndirmяk цчцn istifadя edяn Stalin idi. O, mцstяbid "taxtыnda" яylшяrяk юzцnцn subyektiv fikirlяrini ehkam kimi cяmiyyяtя qяbul etdirmiш, on milyonlarla insanы bu zяncirlя qandallayaraq qula чevirmiшdi. Mцstяbid zцlmцnц doьrultmaq цчцn Ehkamlar yaratdы, bцtlяr yaratdы. "Ellяrin atasы" olub o, bir gцn Юzцnц millяtя чox baha satdы.

vя yalnыz hяqiqяti sюylяmяklя hяyatы bahasыna dцшцncяsinin buxovlanmasыna imkan vermяdi. Sяmяd Mяnsur poeziyasыnыn hяqiqяtpяrяstliyinя яmin olmaq цчцn onun yaradыcыlыьыndan bir юrnяyя diqqяt yetirяk: O nяdir ki, surяtlяri soldurur, O nяdir ki, cibiшdanы doldurur, O nяdir ki, toyuqlarы gцldцrцr. Buna cavab verяn aшыq var olsun. Bu чekadыr surяtlяri soldurur, O rцшvяtdir cibiшdanы doldurur. Tяriflяrdir toyuqlarы gцldцrцr. Sюz soran aшыqa allah yar olsun.

DЦNYAMЫZA QORQUD DЯDЯ O (Xalq шairi B.Vahabzadяnin яziz xatirяsinя) Шahid MЯММЯДКЯРИМОВ

И.S.Nakam adыna Mяrkяzi Kitabxanada unudulmaz шаиримиз Bяxtiyar Vahabzadяnin anadan olmasыnыn 90 illiyi ilя яlaqяdar "Bir dяfя doьuluruq" adlы xatirя tяdbiriндя Шащид Мяммядкяримов юз шеирини сюйляркян. (11 fevral 2015-ci il) Doьulanda ad qoydular Bяxtiyar, Bюyцdцkcя olsun ona bяxti yar. Bяs gюrяsяn o, oldumu bяxtiyar? Nя mяn bildim, nя sяn bildin, nя dя o. Sыьышmayan nя gюylяrя, nя yerя Ortaq oldu neчя-neчя dяrd-sяrя. Hяlя heч vaxt deyilmяmiш, bakirя Apardы dalыnca шцarlar bizi; Kцtlяшdi beynimiz, hissimiz tamam. Aldы яlimizdяn dцшцncяmizi Zцlmцn, istibdadыn maskasы - ehkam!

1937 -ci il iyun ayыnыn 27-dя Azяrbaycanda guya millяtчiliyi, pantцrkizmi tяbliь edяn яsяrlяrin siyahыsы elan edildi. Hяmin siyahыya 44 nяfяr yazычы, шair vя яdяbiyyatшцnasыn adы dцшmцшdц. Hцseyn Cavid, Mikayыl Mцшfiq, Seyid Hцseyn, Яhmяd Cavad, Salman Mцmtaz, Qantemir, Sanыlы, Talыblы bu siyahыda юn sыrada dururdular. B яxtiyar V ahabzadя "яcdadыn ruhunu qanыnda yaшadan" bu yaradыcы insanlara bolшevizmin qurbanlarыndan olan Sяmяd Mяnsurun timsalыnda elegiya tяsiri baьышlayan gюzяl bir poeziya юrnяyi hяsr edib. Bolшevik rejimi tяrяfindяn gцllяlяnяrяk mяhv edilяn Sяmяd Mяnsur nяinki bolшevizmin ehkamlarыna boyun яymяdi, hяtta bu ehkamlar arxasыnda duran reallыq haqqыnda юz яsяrlяrindя yalnыz

Sюz apardы, sюz dedi dцnyada o. Qadaьalar iшindя dя haqq dedi, Haqq pozulmaz, mяhv olsun nahaq dedi. Azadlыьa pir dedi, ocaq dedi, Baш яymяdi bir dцшmяnя, yada o. Sяrhяd - Araz цrяyindяn keчirdi, Шяhriyarыn hяsrяtini чяkirdi. "Qardaш" - deyib dostu, yarы seчirdi, Vurulmuшdu bu mюhtяшяm ada o. Dedi: " - Dilim, bil, Azяri Tцrkcяsi Yurdum, yuvam qяdim Turan юlkяsi. Cяhd etdilяr boьaq, kяsяk bu sяsi." Gurlayaraq чatdы чox murada o. O gцn ki, anamыz bu yurd, bu topraq, Ucaltdы gюylяrя цч rяngli bayraq, Elin qarшыsыnda sюylяyяrяk haqq, Zaman gяldi, tez yetiшdi dada o. "Etiraf"ы etirafa чaьirdi, "Шяbu-hicran" can yanьisi baьыrdы. "Gцlцstan"ыn dedi dяrdi aьыrdы, Oldu dцnyamыza Qorqud Dяdя o.

B u шeir parчasыnda Sяmяd Mяnsur bolшevik rejiminin mahiyyяtini bцtцn чыlpaqlыьы ilя aчыb gюstяrib. Onun чeka (fюvqяladя komissiya) kimi zorakыlыq tяшkilatы цzяrindя bяrqяrar olduьunu, rцшvяt doьurduьunu, yalan tяriflяrя rяvac verdiyini bildirib. B яxtiyar Vahabzadя Sяmяd Mяnsura hяsr etdiyi шeirdя ustad adlandыrdыьы sяnяtkarыn "Oьlum Я.Tofiqя" шeirindяn aшaьыdakы misralarы epiqraf gяtirir: Hцquq, hцquq, nя gюzяl шey yetiшmяz isя яlim, Mяn юlmцш olsam unutma hцquqa hяsrяtimi.

B elяliklя, bu misralar шair Sяmяd Mяnsurun sюzцn hяqiqi mяnasыnda haqq-яdalяt, azadlыq tяшnяsi olduьunu bir daha tяsdiq edir. Bяxtiyar Vahabzadя sovet hюkumяti tяrяfindяn gцllяlяnmiш sяlяfinin taleyini, orta яsrlяrin ehkamlarыna qarшы яnяlhяq ideyasы ilя чыxыш etdiyinя gюrя шяrq

inkvizitorlarы tяrяfindяn bidяtчi kimi dяhшяtli iшgяncяlяrlя qяtlя yetirilmiш Hцseyn ibn Mяnsur Hяllacыn taleyi ilя mцqayisя edir vя Sяmяd Mяnsurun da mяhz mцtlяq hяqiqяtя can atdыьыna gюrя mяhv edildiyini bildirir. B юyцk Azяrbaycan шairi Иmadяddin Nяsimi dя XЫV яsrdя Mяnsur Hяllacыn zяka qяhrяmanlыьыnы tяkrar edяrяk deyirdi: Bulmuшam hяqqi яnяlhяqq sюylяrяm. Hяqq mяnяm, hяqq mяndяdir, hяqq sюylяrяm

S ufi fяlsяfi dini cяrяyanы ilя цzvi surяtdя baьlы olan hцrufilik tяliminin ideyalarы Nяsimi poeziyasыnda яks oluнуb. A llahыn bцtцn varlыqlarda - tяbiяtdя, insanda, sюzlяrdя, sюzlяri yaradan hяrflяrdя tяcяssцmц vя insanыn юz varlыьыndakы ilahi цnsцrц mяnяvi, яxlaqi tяkamцl yolu ilя inkiшaf etdirяrяk Allah sяviyyяsinя yцksяlmяsi hцrufilik tяliminin яsas ideoloji prinsiplяridir. Nяsimi юz poeziyasыnda bu ideyalarы birbaшa yox, insan mяnliyini, lяyaqяtini dяyяrlяndirmяklя, onu vяsf edib ucaltmaqla яks etdirmiшdir. Bяxtiyar Vahabzadяyя mяxsus fikir cюvhяri hцrufilik tяliminin fяlsяfi qatlarыna nцfuz edir: Allah! Bilirik, cisim deyil, bяs nяdir allah? Яn yцksяk olan haqda, hяqiqяtdяdir allah! Dondunsa tяkamцl vя gюzяllik qabaьыnda Dяrk et, bu tяяccцbdя, bu heyrяtdяdir allah! Иnsan nя imiш? Gizlidir insandakы qцdrяt, Hяr kяs onu fяhm etmяsя, acizdir o, яlbяt. Иnsanыn яzяl borcudur insanlыьa hюrmяt, Иnsanlara hюrmяtdя, lяyaqяtdяdir allah!

B яxtiyar V ahabzadя Nяsiminin fяlsяfяsindяn bяhs edяrяk bildirirdi ki, digяr klassiklяrdяn fяrqli olaraq o, insanы dяrk etmяk цчцn tяbiяt hadisяlяrini deyil, insanыn юzцnц meyar, etalon kimi gюtцrцrdц. Mяnsur Hяllac kimi hцrufi шair Nяsimi dя mцtlяq gerчяkliyя qovuшmaьa cяhd etdiyinя gюrя 603 il bundan qabaq gюrцnmяmiш bir qяddarlыqla, dяrisi soyularaq mяhv edildi. Nяsiminin юz hяyatы bahasыna яqidяsinя sadiq qalmasы, яsяrlяrinin qяhrяmanlarыnы mяnяviyyat meyarlarыna яsasяn mцяyyяn edяn Bяxtiyar Vahabzadяni onun haqqыnda "Fяryad" tarixi faciяsini qяlяmя almaьa coшdurur. Bu cяhяti hяssaslыqla dяyяrlяndirяn Lev Qumilyov щяmin mяnzum dram яsяri haqqыnda yazdыьы rяydя bildirirdi: "Mцяllif tarixi hяqiqяti tяhrif etmяyib. Чцnki qяdim tцrklяrя tяmяnnasыzlыq, rяшadяt vя юz ideallarыna sяdaqяt xas idi. Mяhz bu keyfiyyяtlяr tцrklяrя bяшяriyyяt tarixindя шяrяfli yer tutmaqda kюmяk etmiшdir". Vяhшi bolшevizm dюvrцndя, tяxminяn 80 il bundan яvvяl Sяmяd Mяnsur da "hяr mяtlяbin юz mяьzini, юz rяngini gюrdцyцnя" vя bunu dilя gяtirdiyinя gюrя юldцrцldц. Hцseyn ibn Mяnsur Hяllac, Иmadяddin Nяsimi vя Sяmяd Mяnsur mцxtяlif dюvrlяrdя yaшasalar da haqqa tapыndыqlarыndan, bцtцn zamanlarda haqqa qяnim kяsilяn despotizm tяrяfindяn mяhv edildilяr. (Арды эялян сайымызда)


ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.12

№ 3 (126), Март 2015

Azerbaijan – Sheki Khan’s Palace Иngiltяrяli sяyyah Пол Стил (Паул Стееле) юзцнцн балдщикер.ъом (Кечял турист) сайтында Шяki Xan sarayыnыn gюzяlliyindяn yazыr.

Паул СТЕЕЛЕ: "I love Sheki.. A lovely place.. Great people.. Great humour.. Great cake.. Lots of history too. " (Фаъебоок.ъом)

To return to Azerbaijan was a delight, a country I have fallen in love with. So much culture, so much genuine friendship and way too much to see and do in one trip. This time I headed out of Baku and up to the North of the country and got to marvel in some truly incredible places. I shall start with a monument that made my jaw drop. Kahn’s Palace in the ancient city of Sheki. Truly one of those buildings that the beauty and inspiration cannot be reproduced in photo. The detail and the history is

spellbinding and could have wandered for hours taking it all in. In the mid to late 1700s Sheki was the capital of the Sheki Khanate (kingdom) of Azerbaijan in the Caucuses, ruled by a khan (king). One must remember that this was only a small building, however the only one remaining of a huge complex comprising of residential buildings and a great winter palace. Built as the summer residence of Hussein-khan Mushtad (the grandson of Gadzhi Chelebi). An amazing fact about the palace is that not one drop of glue or a single nail was used to put it together. Making this fact even more incredible are the windows coloured yellow, red and blue demand a closer inspection and makes. The light coming in is mesmerising and perfect. Individual windows with each square metre consisting of 14,000 little pieces of hand crafted wood and over 5000 pieces of coloured glass. Inside there are 6 rooms, each with their different original purpose and intricate design. Not one inch is missed with fine detail. The ground floor has a grand

reception room, a rainbow of colours hits you immediately. Thousand upon thousands of images, floral to symbols of culture. Even when you look up the mind goes into awe with the shapes and detail. Mirrors perfectly placed to capture the coloured light coming in. Each room is decorated very differently from each other. Upstairs on the first floor the rooms are seperated side by side, one for the King and one for the Queen. These were mainly used for reception and guest hosting purposes. Again the wall paintings catch you spellbound. Realising this was mid eighteenth century made the whole thing more magnificent. Pomegranates adorn many of the pictures. Of course when in Azerbaijan I had come to see this fruit daily as juice and the seeds with my meals. Fresh and in abundance. Of course used in pictures like this it is a symbol of abundance and fertility. The main central room has a central banner of pictures running all around the room. Battle scenes are the main. Each

face, of which there are thousands of people, is unique and not one actual person depicted. Closer inspection reveals the great attention to detail again. Once there was water rushing down through the area producing natural springs that would have made these fountains run naturally. I was trying hard to imaging the room full with people. The colours in full glory and the sound of water flowing. Must have been quite a place to be. Today I must thank a most tremendous guide that went out of her way to explain all about the palace and the paintings within to me. Zamina Rasuloya (below) had all the patience in the world (thank you) as I wanted to find out more and more) Looking at the palace from the front you cannot miss the great big sycamore trees just in front to the left and right. Dating back as old as approx 1530 they have enabled the palace to stay standing through wind, storm and earthquakes.

www.baldhiker.com

Пол СТИЛ: "Mяn bu шяhяrin gюzяlliyinя heyran qaldыьыm memarlыq abidяsi - Шяki Xan sarayы barяdя yazmaq istяyirяm" Bюyцk Britaniyanыn baldhiker.com saytыnda bu elektron resursun yaradыcыsы Pol Stil Azяrbaycana nюvbяti sяfяri zamanы Шяki шяhяrinя sяyahяti ilя baьlы tяяssцratlarыnы bюlцшцб вя "Azяrbaycan-Шяki Xan sarayы" adlы mяqalяsiни yerlяшdirilib. анспресс.ъом "Azяrbaycana - mяftun olduьum юlkяyя yenidяn qayыtmaq mяnim цчцn чox sevindirici idi. Yenя dя zяngin mяdяniyyяti olan bir юlkяdя hяqiqi dostluq, чoxlu gяzmяli vя gюrmяli

yerlяr. Bu dяfя mяn paytaxt Bakыdan юlkяnin шimal-qяrbinя doьru sяyahяt edяrяk inanыlmaz gюzяlliyin mюcцzяsinя qapыldыm. Mяn Шяki шяhяrinя sяyahяt etdim. 1700-cц illяrin ortalarыna qяdяr bu шяhяr Azяrbaycanыn Шяki xanlыьыnыn paytaxtы olub. Mяn bu шяhяrin gюzяlliyinя heyran qaldыьыm memarlыq abidяsi Шяki Xan sarayы haqqыnda danышmaq istяyirяm" - deyя Pol Stil юз сайтында bildirir. Ейни заманда, о, яslindя bu mюhtяшяm tikilinin gюzяlliyi vя яzяmяtinin шяkillяrlя ifadя edilя bilmяyяcяyini yazыr.

Пол Стил: "Tarixi чox qяribя olan bu sarayы gяzmяk saatlarla vaxt aparыr. Dяbdяbяli yaшayыш binalarыndan vя nяhяng qыш sarayыndan ibarяt kompleksdяn dюvrцmцzя gяlib чыxanы mяhz bu mюhtяшяm tikilidir. Bu bina Hцseyn xan

Mцшtaq (Hacы Чяlяbinin nяvяsi) tяrяfindяn yayda yaшamaq цчцn tikilib. Saray haqqыnda яn heyrяtamiz faktlardan biri odur ki, onun tikintisi zamanы bir damla belя yapышqandan vя bir mismardan da istifadя olunmayыb. Pяncяrяlяr sarы, qыrmыzы vя mavi rяngli шцшяlяrdяn ibarяtdir ki, bu da binaya dцшяn iшыьы daha da fцsunkar edir. Pяncяrяlяrin ayrы-ayrыlыqda hяr kvadrat metrindя яllя hazыrlanmыш 14 min taxta parчasы vя 5 min rяngli шцшя vardыр. Qeyd edilir ki, sarayda hяr birinin fяrqli dizaynы olan 6 otaq vard. Hяr bir hissя isя яn xыrda incяliklяr belя nяzяrя alыnaraq gюzяllяшdirilib. Birinci mяrtяbяdя geniш qяbul otaьы vard. Gюy qurшaьыnы xatыrladan rяnglяr, minlяrlя rяsm vя чiчяk шяkillяri insanы dяrhal юzцnя cяlb edir. Buradakы gцzgцlяr iчяriyя sцzцlяn яlvan iшыьы яks etdirmяk цчцndцr. Hяr bir otaq digяrindяn fяrqli шяkildя bяzяdilib. Иkinci mяrtяbяdя otaqlar yan-yanadыr. Buradakы divar rяsmlяri dя heyrяtamizdir. Bцtцn bunlarыn XЫЫ яsrdя яrsяyя gяlmяsi faktы

insanы daha da tяяccцblяndirir. Шяkillяrin яksяriyyяtindя nar tяsvir olunub. Azяrbaycanda olarkяn mяn hяr gцn bu meyvяnin шirяsindяn daddыm. Nar bu юlkяdя bolluq vя bяrяkяt rяmzi hesab edilir. Sarayыn яsas otaьыndakы шяkillяrdя isя dюyцш sяhnяlяri цstцnlцk tяшkil edir. Minlяrlя insanыn tяsvir olunduьu rяsmlяrя diqqяtlя baxdыqda hяr bir simanыn nя qяdяr юzяl xц-

susiyyяtlяrя malik olduьu aчыqaydыn gюrцnцr. Sarayыn яtrafыndakы чinar aьaclarыnыn tarixi isя 1530-cu illяrя gedib чыxыr". Сайтдакы мяqalяdя Шяki xan sarayыnыn birи-birindяn fцsunkar фото-шяkillяri dя nцmayiш olunub ки, онлардан бир нечясини охуъуларымыза тягдим едирик.


ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 3 (126), Март 2015 Мурад НЯБИБЯЙОВ - Эцлназ ханым, яввялъя сизи йенидян бялядиййя цзвц вя бялядиййя сядринин мцавини сечилмяйиниз мцнасибяти иля тябрик едирям. Гаршыдакы 5 ил мцддятдя эюряъяйиниз бцтцн ишляриниздя мцвяффягиййятляр арзулайырам. - Чох саь олун, Мурад мцяллим. - Инди ися хащиш едирям, доьма Шякимизин цзв олдуьу Дцнйа Тарихи Шящярляр Лигасы щаггында охуъуларымыза гыса мялумат верярдиниз. - Билирсиниз ки, Шякидя туризмин инкишафы, мядяни-ирсимизин горунуб сахланылмасы, онун тягдими вя тяблиьи мягсядиля шящяримизин Дцнйа Тарихи Шящярляр Лигасына цзв гябул едилмяси цчцн тяшяббцс эюстярилмиш вя Гядим Шякимиз бу мютябяр тяшкилата цзв гябул едилмишдир. Игамятэащы Йапонийанын Кйото шящяриндя йерляшян Тарихи Шящярляр Лигасы 1987-ъи илдя йарадылмышдыр. Тарихи Шящярляр Лигасынын йарадылмасында ясас мягсяд "Йашанан тарихи мирас бцтцн бяшяриййятя мяхсусдур" ады алтында инсанлар арасында сцлщцн ялдя едилмяси, гаршылыглы ямякдашлыьын эенишляндирилмяси, тарихи шящярлярдя мядяни-ирсин горунуб сахланылмасы, тарихи мирасын эяляъяк нясилляря чатдырылмасы, бцтювлцкдя тарихи шящярлярин бцтцн дцнйайа тягдими вя тяблиьидир. Щазырда Тарихи Шящярляр Лигасында 61 юлкядян 102 шящяр тямсил олунур. - Доьма Шякимизин дцнйайа таныдылмасында бу тяшкилатын ролу вя сизин дя иштирак етдийиниз Чин Республикасынын Йанэзщау шящяриндя кечирилмиш

Шяки Дцнйа Тарихи Шящярляр Лигасынын цзвцдцр Шяки Бялядиййясинин Дцнйа Тарихи Шящярляр Лигасынын конфрансында иштирак етмиш сядр мцавини Эцлназ ханым Саламова иля мцсащибя.

Чин Республикасынын Йанэзщау шящяриндя кечирилмиш конфрансда

Тарихи Шящярляр Лигасынын рящбяри, Кйото шящяринин мери Даисаку Кадокава вя Эцлназ ханым Саламова

City of Kyoto

International Relations Office Teramachi Oike, Nakagyo-ku, Kyoto 604-8571 Japan Tel +81-75-222-3072 Fax +81-75-222-3055 E-mail: kokusai@city.kyoto.jp

September 26, 2014 Ms. Gulnaz Salamova Deputy Chairperson of Sheki Municipality Dear Ms. Gulnaz Salamova, I would like to express my sincere appreciation for you participation in the 14th World Conference of Historical Cities held in Yangzhou, China. At the 14th Conference, representatives of historical cities from different areas exchanged ideas from various points of view under the main theme of “Historical Cities: Ancient Culture Integrated into modern Civilization”. I believe the outcome of the Conference is very significant and fruitful.

14-ъц конфрансын иши барядя ня дейя билярсиниз? - Шящяримизин бу мютябяр тяшкилата цзв олмасынын щям Шякинин дцнйа шящяри кими танынмасында, щям дя Азярбайъанын гядим тарихя вя йцксяк мядяниййятя малик олмасынын нязяря чатдырылмасында, о ъцмлядян дцнйа иътимаиййятинин диггятинин юлкямизин аьрылы йери олан Гарабаь проблеминя, бяднам гоншуларымыз тяряфиндян ишьал олунмуш торпагларымызда тарих вя мядяниййят абидяляринин даьыдылмасына бир даща йюнялдилмясиндя бюйцк ящямиййяти вардыр. Эюрцшляр, чыхышлар вя данышыглар заманы щяр эцшясиндян, щяр гарышындан тарих гохусу эялян Шякинин гядим тарихя, эюзял тарихи абидяляря, ел сянятиня малик олмасыны нязяря чатдырмагла йанашы Цмуммилли лидеримиз Щейдяр Ялийевин ясасыны гойдуьу тарихи ирсимизин вя мядяниййятимизин горунмасына йюнялдилян сийаси курсун бу эцн Президентимиз Илщам ЯЛийев тяряфиндян лайигинъя давам етдирилдийини, дювлят башчысынын билаваситя гайьысы сайясиндя тарихи абидялярин горунмасы, бярпасы вя онлардан практик истифадя едилмяси сащясиндя глобал лайищялярин щяйата кечирилдийини, бу сащядя юлкянин биринъи ханымы, ЙУНЕСКО-нун вя ИСЕСКОнун хошмярамлы сяфири, миллят вякили Мещрибан ханым Ялийеванын рящбярлик етдийи Щейдяр Ялийев Фондунун да мцстясна ролу олдуьу хцсуси гейд едилир. Бу барядя Дцнйа Тарихи Шящярляр Лигасынын няшри олан

сящ.13 та цзв олан шящярляря ня тювсийя олунмушдур? - Конфрансда тарихи шящярлярин мцасир инкишафында тарихи дяйярлярин горунмасы, йашыллыьын инкишафыны дястякляйян йени систем вя механизмлярин йарадылмасы вя инсанларда йашыл инкишаф консепсийасынын дярки иля ялагядар эюрцлян ишлярдян, щяйата кечирилян лайищялярдян данышылмыш, тяърцбя мцбадиляси апарылмыш вя бу сащядя гаршыда дуран вязифяляр мцзакиря едилмишдир. Конфрансда гейд едилмишдир ки, истяр инкишаф етмш юлкялярдя, истярся дя инкишаф едян юлкялярдя вя йени базарларда, йашыл инкишаф эяляъяк игтисади-инкишаф цчцн ваъиб бир истигамятдир. Дцнйа Тарихи Шящярляринин 14-ъц конфрансы бцтцн цзв шящярляри йашыл инкишафын артан дяйяриндян там истифадя етмяйя, йашыл технолоэийа, арашдырма вя инкишаф сащясинин вя информасийанын тяшвигиня йюнялмиш прагматик тядбирляр щяйата кечирмяйя чаьырыр. Биз бундан сонра да Дцнйа Тарихи Шящярляр Лигасы иля ялагяляри мющкямляндирмяк, туризмин инкишафы, мядяни ирсимизин горунуб сахланылмасы, онун тягдими вя тяблиьи сащясиндя эюрцлян ишлярдя йахындан иштирак едяряк юз тющфямизи вермяйя чалышаъаьыг. - Эцлназ ханым, сиз щям дя Авропа Иттифагынын Реэионал Комитясинин Шярг Тяряфдашлыьы (ЪОРЛЕАП) цчцн Йерли вя Реэионал Щакимиййятляр Конфрансында дювлят нцмайяндя щейятинин цзвцсцнцз. Сящв етмирямся, ютян ил бу тяшкилатын кечирдийи конфрансда да иштирак етмисиниз. Бир-ики кялмя дя бу барядя дейярдиниз. - 2014-ъц ил сентйабрын 29-да Ъцръцстанын Тбилиси шящярин-

Йанэзщау шящяринин мери ЗЩУ Минйанг вя Шяки Бялядиййяси сядринин мцавини Эцлназ ханым Саламова "Дцнйа Тарихи Шящярляри" бцллетиндя дя мялумат верилмишдир. Сизин гейд етдийиниз кими 2014-ъц илин сентйабр айынын 2-дян 4-дяк Чин Республикасынын Йанэзщау шящяриндя Дцнйа Тарихи Шящярляринин 14-ъц конфрансы кечирилмишдир. Фцрсятдян истифадя едяряк конфрансда иштиракыма шяраит йаратдыьына эюря Шяки Шящяр Иъра Щакимиййятинин башчысы ъянаб Елхан Усубова дярин тяшяккцрцмц билдирирям. - Конфрансда ясас нядян данышылмыш, щансы мясяляляря диггят йетирилмиш вя тяшкила-

дя ЪОРЛЕАП-ын 4-ъц иллик конфрансы кечирилмишдир. Иъласда йерли щакимиййятлярин ямякдашлыг сащясиндя эюрдцкляри ишлярдян данышылмыш, сялащиййятлярин пайлашдырылмасы вя потенсиалын артырылмасы истигамятиндя фяалиййятляри, сийаси ямякдашлыьын вя диалогун эенишляндирилмяси йоллары мцзакиря едилмишдир. Конфрансда щямчинин Дювлят вя Щюкумят Башчыларынын 2015-ъи илдя кечириляъяк Рига Саммитиня сийаси тювсиййяляр гябул едилмишдир. - Мараглы мялуматлар вердийиниз цчцн тяшяккцр едирям.

***

The League of Historical Cities is developing positive steps to tackle the important common issues which each historical city faces. I would like to keep in close contact with you to enrich the League’s activities. The 15th World Conference of Historical Cities will be held in Bad Ischl, Austria, in 2016. In order to help us lead the conference to success, your cooperation and participation would be greatly appreciated. Lastly, I would like to extend my best wishes for you good health and the prosperity of your city. Yours sincerely,

Daisaku Kadokawa Chairperson of the League of Historical Cities Mayor of Kyoto

2014-ъц ил сентйабрын 29-да Дцнйа Тарихи Шящярляр Лигасынын сядри Даисаку Кадокавадан Шяки Бялядиййясинин сядр мцавини Эцлназ ханым Саламовайа цнванланмыш тяшяккцр мяктубу

Эцръцстанын пайтахты Тбилиси шящяриндя кечирилмиш конфрансда

П.С. Охуъуларын диггятиня ону да чатдырмаг истяйирик ки, Чин Республикасынын Йанэзщау шящяриндя кечирилмиш конфрансда Азярбайъан - Шяки шящяри фяал тямсил олундуьуна эюря 2014ъц ил сентйабрын 26 да Дцнйа Тарихи Шящярляр Лигасынын сядри Даисаку Кадокавадан Шяки Бялядиййясинин сядр мцавини Эцлназ ханым Саламованын адына тяшяккцр мяктубу эялмишдир.


сящ.14

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 3 (126), Март 2015

Milli ideyalar ЫЫ ЩИССЯ Щцсейн МУСТАФАБЯЙЛИ, Шяки Реэионал Елми Мяркязинин эеокимйа лабораторийасынын рящбяри, эеолоэийа-минералоэийа елмляри намизяди (яввяли гязетимизин нойабр 2014-ъц ил тарихли 11-ъи сайында) "Mill ideyalar" mяqalяsinin Ы hissяsindя biz Azяrbaycanыn milli ideologiyasыnыn цmumi strateji xяttinin - yяni namusluluьun bayraьыmыzыn rяnglяrinя uyьun olaraq vicdan - yaшыl, шяrяf - qirmыzы vя lяyaqяt - gюy prinsiplяrinя uyьun olaraq yarandыьы fikrini iddia etmiшdik. ("Шяki Bяlяdiyyяsi" qяzeti Nо 11 2014) Bu mяqalяdя isя bizim яsas mяqsяdimiz milli ideologiyamыzыn hяyata keчirilmяsi yolunda icra olunacaq taktiki mяsяlяlяrin hяllinя hяsr edilmiшdir.

A zяrbaycan cяmiyyяtininin inkiшafыnы qloballaшan Dцnya dцnya-gюrцшцnя, xцsusilя inkiшaf etmiш юlkяlяrin intibah yolunda qazanыlmыш ideoloji tяcrцbяyя uyьun olaraq qiymяtlяndirяrkяn o fikrя gяlmяk mцmkцndцr ki, hяr bir юlkяnin юz fяrdi tarixi tяkamцl yolu olmuшdur. Яgяr Bюyцk Britaniya vя ABШ цчцn bu yol aьыl цzяrindя qurulmuшdursa, Fransada - mяdяniyyяt, Almaniyada - qanun, Tцrkiyяdя - mюhkяmlik, Yaponiya, Koreya vя Чindя zяhmяtkeшlik, Иsraildя - dюzцmlцlцk amillяri цzяrindя hяyata keчirilmiшdir. Azяrbaycanda isя tяkamцl yolu Dяdя Qorqudчuluqdan bizя miras qalmыш vя mental шцuraltы dцшцncяmizdя mцhцm yer tutmuш lяyaqяtlilik amili ilя яlaqяsi vardыr. Buna gюrя dя Azяrbaycanda aparыlacaq ideoloji tяbliьatlarыn hяr birinin aparыcы strateji xяtti kimi mяhz lяyaqяtliliyin rolu nяzяrя alыnmalыdыr. Azяrbaycanыn strateji - lяyaqяtlilik xяttinin gяlяcяk inkiшafы цчцn hansы elmi ideoloji istiqamяtlяrin inkiшaf etdirilmяsinя ehtiyac vardыr? - sualыna cavab axtarmыш olsaq yяqin ki, чoxlarы Azяrbaycan cяmiyyяtindя insanlarыn baш - beyin evolyusiyasыnda nяzяrя чarpan nisbi gerilik problemini misal gюstяrя bilяr. Яlbяttя bu yюnцmdяki dяyяrlяndirmя daha чox dцnyanыn inkiшaf etmiш юlkяlяri ilя mцqayisяdя verilir. Lakin, иnkiшafda olan postsovet respublikalarыnын da bяzilяri, xцsusilя Baltikyanы юlkяlяr, Rusiya, Belorus, Ukrayna, Gцrcцstan vя hяtta Qazaxыstan Respublikalarы baш-beyin evolyusiyasыndan az-чox irяlidя yer tuturlar. Baш-beyin evolyusiyasыnыn inkiшafыnыn gюstяricisi olaraq ali tяhsilli insanlarыn цmumi sayыnыn yox, hяr yцz nяfяr ali tяhsilli mцtяxяssisdяn nя qяdяrinin tяшkilati iшlяrdя, dюvlяt vяzifяlяrindя чalышa bilmя imkanlarы nяzяrdя tutula bilяr. Azяrbaycan reallыqlarыnda cяmiyyяtin belя bir evolyusiyaya yцksяlmяsinя maneчilik gюstяrяn vя yaxud tormozlayыcы bir sыra amillяr mюvcuddur. A yrы-ayrы insanlarda vя hяm dя xalqlarda beyin evolyusiyasы yяqin ki, elmi biliklяr vя mяnяviyyatыn birgя vяhdяtindяn yaranыr. Onlarыn qarшыlыqlы яlaqя шяraitindя birbirini tamamlamasыndan яldя edilяn yцksяk sяviyyяli mяdяniyyяtin sayяsindя beyin evolyusiyasыnыn da formalaшacaьыnы qяbul etmяk olar. Elmli insanlarы fяrdi fikirlяrinя, dцшцncяlяri nя vя danышdыqlarыna gюrя asanlыqla tanыmaq mцmkцndцr. Mяnяviyyatlы insanlarы isя qismяn dя olsa onlarыn iшtirakыnыn hansы abihava yaratmasы ilя mцяyyяnlяшdirmяk olar. Mяnяvi keyfiyyяtlяrin insanlarda yцksяldilmяsi ilk nюvbяdя aqressivliyin-hirslilk, narazыlыq, iddialыlыq, inciklik, qorxu vя s. kimi mяnfi xцsusiyyяtlяrin azalmasы ilя nяticяlяnir. Bu amilin aradan qaldыrыlmasы hяm dя cяmiyyяtdя vяtяndaш hяmrяyliyinin яldя olunmasы цчцn яlveriшli zяmin yaradыr. A zяrbaycan milli ideologiyasыnыn qяbul olunmuш prinsiplяrinя gюrя - islamlaшmaq, mцasirlяшmяk vя tцrklяшmяk istiqamяtlяrini elя mцasir anlamda sцlh, mяdяniyyяt vя lяyaqяtin yцksяldilmяsi kimi dя baшa dцшmяk olar. Burada qarшыya

qoyulan mяqsяdlяrя чatmaq цчцn vicdan - qanun vя яdalяt sыrasы цzrя inkiшaf yolu keчmяk zяrurяti vardыr. Vicdanы - mяnяviyyatыn, qanunу maddiyatыn vя яdalяtи isя - lяyaqяtin baшlanьыcы hesab etmяk olar. Azяrbaycanlыlarыn tarixяn formalaшdыrdыqlarы milli mental dцчцncяsinя gюrя bu цч kateqoriyadan olan dяyяrlяri "halallыq" anlamы adы altыnda real hяyatda iшlяdilmiшdir. Qafqaz xalqlarыnыn яksяriyyяtinin dя orta яsrlяrdяn bяri azяrbaycan dilindя цnsiyyяt qurmalarыna чalышmalarыnыn, yяni tцrklяшmяlяrinin sяbяbini яslindя biz azяrbaycanlыlara mяxsus halallыьыn vя daha lяyaqяtli hяyat yolunun seчilmяsi ilя dя яlaqяlяndirя bilяrik. Lakin, mцasir dцnyagюrцшцnя gюrя qiymяtlяndirmiш olsaq halallыьыn hяmiшя qanuni olmadыьыnы, qanuniliyin isя bцtцn hallarda halallыьa uyьun gяldiyini qяbul edя bilяrik. Demяli Azяrbaycan cяmiyyяtinin mental dцшцncяsindя yer almыш halallыq anlamыna qanunilik amilini dя mцtlяq daxil etmяliyik ki, nяticяdя insan lяyaqяti arzuolunan sяviyyяdя qorunmuш vя yцksяldilmiш olsun. H яr hansы bir xalqыn mяnяvi dяyяrlяri onun mental xцsusiyyяtlяrini dя яhatя edir. Mental xцsusiyyяtlяr isя hяmin xalqыn inkiшaf sяviyyяsi ilя uzlaшaraq onun dцшцncя tяrzini formalaшdыrыr. Azяrbaycanlыlarыn dцшцncя tяrzindя koformist baxышlar юndя gedir. Hяmin tяfяkkцr tяrzinя gюrя яn yaxшы vя цmumяn яn aparыcы dцшцncя yeyib-iчmяyя olan чox yaxшы - birinci dяrяcяli vя hяyat яhяmiyyяtli mцnasibяtdir. Azяrbaycan mяkanыnda geyimя, ev-eшiyin bяzяdilmяsinя olan mцnasibяt dя insanlarыn dцnyaya baxышlarыnda юncцl yerlяrdяn birini tutur. Bu iki aparыcы dцшцncя tяrzi mцasir Azяrbaycan vяtяndaшыnыn dцnyagюrцшцnцn fundamentini tяшkil edir. Hяtta mцxtяlif televiziya efir proqramlarыnda azacыq sяrbяstliyin verilmяsi musiqili шou proqramlarыnda sяnяtkarlыьыn nцmayiш etdirilmяsindяn чox tяmtяrahlы ev qonaqlыqlarыnыn bir-birlяri ilя bяhsяbяs yarышmalarыnы xatыrladы. Burada яn yaddaqalan dцшцncяlяr gюzяl ifalar haqda yox, kimin daha tяmtяraгlы kabab qonaqlыьы vermяsi ilя яlaqяdar olaraq vurьulandыrыlan gюrцntцlяrlя яlaqяdar verilir. Belя davam edяrsя xalqыn юncцllяri sыrasыnda bu gцn gedяn mцьяnnilяrin peшяkarlыq цstцnlцklяrinin dя mцяyyяn zaman gediшindя tяdricяn itirilяcяyi шцbhя doьurmur. И nkiшaf etmiш юlkяlяrdя яhali цчцn sяciyyяvi olan, юz iшinin peшяkar ustasы olmaq, layiqli iш gюrmяk цчцn bilik vя bacarыьыn artыrыlmasы uьrunda чalышmalara чox lazыmlы diqqяt gюstяrilir. Bizdя isя bu ciddi mяsяlяyя orta sяviyyяdя vя yaxud birtяhяr sяy gюstяrmяkdя davam edilmяkdяdir. Burada dцшцncяni dяyiшmяk, birinci olaraq diqqяti layiqli iш gюrmяyя vя peшяkarlыьa, sonra geyinib-keчinmяyя vя nяhayяt, dцшцncяnin sonuncu olaraq yeyib iчmяyя yюnяltmяyin zamanы чoxdan yetiшmiшdir. Peшяkarlыьыn istяnilяn sahяlяrdяki чatышmazlыьы bizim cяmiyyяtdя xeyli ciddi vя yarasы saьalmaz problemlяr tюrяdяcяyi шцbhя doьurmur. Belя problemlяr 1988-ci ildяn bяri чox tez-tez ortalыьa чыxыr. Onlarыn icrasы hяm dя ona gюrя ciddi чяtinliklяrlя цzlяшir ki, qeyri peшяkar insanlar чox zaman vяzifяlяrя can atыr vя яksяr hallarda юzlяrini hansы isя bir vяzifяyя variant olaraq tяqdim olunmasыndan narahat olmurlar. Яksinя, peшяkarlar isя ilk nюvbяdя bu etimadы nя dяrяcяdя doьrulda bilяcяk doьru seчim vя bu iшdя qabaqcыl prioritet olduьunu яsas gюtцrmяlidirlяr. Demяli, azяrbaycan cяmiyyяtinin яn yaralы problemlяrindяn birincisini mяhz burada, insanlarыn юz iшlяrinя qeyri-peшяkar yanaшmasыnda axtarmaq lazыmdыr. Digяr tяrяfdяn peшяkarlыьыn artыrыlmasы uьrunda gedяn mцbarizяdя "zяhmяt olan yerdя qeybяt olmaz" prinsipinя uyьun olaraq insanlarыn mяnяvi keyfiyyяtlяrinin artmasыna da nail olmaq mцmkцndцr. Яksinя, insanlarыn maddi durumlarы yцksяldikcя "yeyibiчmя" mяrasimlяrindя yaranan dediqodu vя qeybяtin miqdarы юlчцyяgяlmяz dяrяcяdя чoxalacaьы vя lцzumsuz чяkiшmяlяrя gяtirib чыxaracaьы heч bir шцbhя yaratmыr. D цшцncяsindя "layiqli mцtяxяssis olmalы" fikri birincы mюvqedя yer almыш vя bu yolda mяqsяdyюnlц fяaliyyяt gьstяrяn hяr hansы bir fяrd, dцшцncяsindя hяr шeyi "yeyib-iчmяk"lя юlчцb-biчяnlяrdяn maddi vя

mяnяvi keyfiyyяtlяrdя yцksяk yer tuta bilmяlяri heч dя tяsadцfi iш deyildir. Birinci nюvbяdя tapшыrыqlarы daha mяsuliyyяtlя yerinя yetirяn peшяkar ustalarda hяmiшя deyilяn sюz vя gюrцlяn iш arasыnda daimi uyьunluq mцшahidя olunur. Digяr tяrяfdяn dя bu tipli peшя sahiblяri юz hяyat yollarыnы halallыq цzяrindяn qurduqlarыndan onlarыn vicdanlы шяxsiyyяt kimi yцksяliшi zaman gedimindя dяyiшmяz qalыr. Шяxsiyyяt kimi yцksяliшdя dя peшяkarlыьыn nя qяdяr vacib amil olduьu hamыya yaxшы mяlumdur. Ona gюrя dя hяr hansы bir ciddi peшя nюvцnя sahib olan insanlarыn gцndяlik zяhmяt vя mцbarizя hesabыna шяxsiyyяt olaraq nя dяrяcяdя mцkяmmяllяшя bilяcяyi heч kimdя шцbhя doьurmur. Яksinя yeyib-iшmяyi hяyatlarыnыn яsas qayяlяri hesab edяnlяr vя bunun guya "saьlamlыьa faydasы var" vя yaxud da "qoy demяsinlяr ki, dцnya malыndan yeyib doymadы, getdi" deyя dцшцnяnlяr isя olsa-olsa qarыnqululuьun astanasыnda olan bir sяviyyяdя qalacaqlar. Y uxarыda sюylяnilяn fikirlяrdяn bizя agah olur ki, azяrbaycan mentalыna uyьun gяlяn dцшцngяdя ayrы-ayrы komponentlяrin dцzцmцndя bцtцn dцnyanыn da sыnaьыndan keчirilяrяk qяbul olunmuш yer dяyiшkяnliyi edilmяsinя ehtiyac vardыr. Azяrbaycan dюvlяtinin aparыcы ideoloji kursunun yerinя yetirilmяsindя vя azяrbaycanчыlыьыn strateji istiqamяti kimi beynяlxalq sяviyyяdя tяdqiqinin tяшkilindя bu mяsяlяyя diqqяt yetirilmяsinя bюyцk ehtiyac duyulur. Bu yюnцmdя aparыlan iшlяr

bilяr. Azяrbaycanыn bu gцnkц orta ictimayi-iqtisadi reallыьыnda insanlarыn bюyцk vя aьыr zяhmяtlяri mцqabilindя qazanыlan nailiyyяtlяrin yetяrincя olmamasыnыn sяbяblяrini, ilk nюvbяdя vicdan-halallыq-яdalяt yolunun aшaьы gюstяricilяri ilя яsaslandыrmaq olar. B iz, Azяrbaycanыn iri шяhяrlяrindяki yol hяrяkяt qaydalarыnыn hяm sцrцcц vя hяm dя piyadalar tяrяfindяn hansы dяrяcяdя pozulmasыnы misal gюstяrя bilяrik. Burada vicdan, halallыq vя яdalяtin gюstяricilяrinin hansы dяrяcяdя arzu edilmяz olduьu cяmiyyяtdя yol mцfяttiшliyinя яhalinin mяnfi mцnasibяti ilя dя mцяyyяnlяшdirmяk olar. Kцчяlяrin чoxunda sяkilяrin olmamasы, piyadalarыn vя avtomobillяrin qarmaqarышыq hяrяkяtlяri, tez-tez baш verяn avto-yol qяzalarы yol mцfяttiшliyinin iшlяrini xeyli чяtinlяшdirir. Яslindя, yol hяrяkяti qaydalarыnы nizama salmaq yalnыz hяrяkяtdя olan piyada vя avtomobillяrя шamil edilmяli deyildir. Kцчяlяrdя dayanыb hяrяkяtя maneчыlыk gюstяrяnlяr dя bu sadя gюrцnяn sahяdя nя qяdяr чox iшlяr gюrцlmяli olduьunu bildirir. B яzяn, insanlar daha yцksяk tяhsil almaq nяticяsindя cяmiyyяtdя яdalяtin dя sяviyyяsinin artacaьыnы tяhmin edirlяr. Lakin, cяmiyyяtdя яdalяtя nail olmaьыn яsas yolunu demokratiya vя aшkarlыьыn inkiшafыnda axtarmaq lazыmdыr. Demokratiya vя aшkarlыq insanlarыn baш-beyin evolyusiyasыnda mцhцm rol oynamaqla yanaшы cяmiyyяtdя яdalяtin qatы dцшmяnlяri olan qorxu, yalan vя zorakыlыьыn tяdricяn azalmasыnы da

lы kimi hяm dя dяyяrli vяtяndaш sяviyyяsinя yцksяlmяyя ehtiyac vardыr. Belя olduьu tяqdirdя mцkяmmяl bir insan kimi yцksяlmяyin yolu kimlяrlя mцqayisяdя цstцnlцk яldя edilmяsi yox, insanыn юz-юzцnцn keчmiшi ilя mцqayisяdя olan uьurlarы hesabыna qazandыqlarы ilя юlчцlmяlidir. A zяrbaycananыn mцasir cяmiyyяtinin цmumi saьlamlыq durumunda tяmizkarlыьыn vя xцsusilя SSRИ-nin daьыlmasыndan sonra ayыqlыьn (iчki iчmяmяsi) artыmы mцшahidя olunsa da bu sahяdя iшlяrin davam etdirilmяsinя ciddi ehtiyac vardыr. Hяlяlik Azяrbaycanыn яsas шяhяrlяrinin tяmiz saxlanыlmasы baш kцчяlяrdя layiqincя yerinя yetirilsя dя daxili kцчя vя dalanlarыn vяziyyяti normalardan xeyli geri qalыr. A zяrbaycan cяmiyyяtindя insani keyfiyyяtlяrin-dara dцшяnlяrin halыna acыma, mяrhяmяt hisslяri yцksяk sяviyyяdя bяrqяrar olsa da kimlяrin isя peшя, savad, vяzifя, vardюvlяt, imkanlыlыq, sosial qrup vя s. fяrqlяndirilmяsinя dя tяsadцf olunur. Yяqin ki, cяmiyyяtdя sцlhsevяrliyin artыrыlmasы istiqamяtindя atыlan addыmlar bu чatышmazlыqlarыn aradan qaldыrыlmasыnda mцhцm rol oynayacaqdыr. Sual oluna bilяr; bяs cяmiyyяtdя sцlhsevяrliyя necя vя hansы yolla nail olmaq vя onu artыrmaq mцmkцndцr? O la bilsin ki, bunun цчцn birinci nюvbяdя cяmiyyяtdя doьruчuluьun, dцrцstlцyцn artыrыlmasыna ehtiyac vardыr. Dцrцstlцlцk, doьruчuluq vя yaxud da namusluluq bizim cяmiyyяtimizdя bir sыra mя-

...Яgяr Bюyцk Britaniya vя ABШ цчцn bu yol aьыl цzяrindя qurulmuшdursa, Fransada - mяdяniyyяt, Almaniyada - qanun, Tцrkiyяdя -mюhkяmlik, Yaponiya, Koreya vя Чindя - zяhmяtkeшlik, Иsraildя - dюzцmlцlцk amillяri цzяrindя hяyata keчirilmiшdir. Azяrbaycanda isя tяkamцl yolu Dяdя Qorqudчuluqdan bizя miras qalmыш vя mental шцuraltы dцшцncяmizdя mцhцm yer tutmuш lяyaqяtlilik amili ilя яlaqяsi vardыr. Buna gюrя dя Azяrbaycanda aparыlacaq ideoloji tяb-liьatlarыn hяr birinin aparыcы strateji xяtti kimi mяhz lяyaqяtliliyin rolu nяzяrя alыnmalыdыr. ...Шяxsiyyяt kimi yцksяliшdя dя peшяkarlыьыn nя qяdяr vacib amil olduьu hamыya yaxшы mяlumdur. Ona gюrя dя hяr hansы bir ciddi peшя nюvцnя sahib olan insanlarыn gцndяlik zяhmяt vя mцbarizя hesabыna шяxsiyyяt olaraq nя dяrяcяdя mцkяmmяllяшя bilяcяyi heч kimdя шцbhя doьurmur. Яksinя yeyib-iчmяyi hяyatlarыnыn яsas qayяlяri hesab edяnlяr vя bunun guya "saьlamlыьa faydasы var" vя yaxud da "qoy demяsinlяr ki, dцnya malыndan yeyib doymadы, getdi" deyя dцшцnяnlяr isя olsa-olsa qarыnqululuьun astanasыnda olan bir sяviyyяdя qalacaqlar. hяm dя dцnya iqtisadiyyatыnda Azяrbaycanыn yeri vя dцnya iqtisadi birliyinя inteqrasiyanыn юzцnяmяxsusluqlarыnыn araшdыrыlaraq цmumilяшdirilmяsi mяsяlяlяrin hяllindя dя mцhцm яhяmiyyяt kяsb edяcяyi ehtimal olunur. Azяrbaycan mentalыnы цmumilikdя toxunulmaz saxlamaqla onun mцxtяlif elementlяrinin nisbi yerdяyiшmяlяri hesabыna dцnyяvi model цzrя inkiшafы modernlяшdirmяk mцasir modernist realizm cяrяyanыna qoшmaq sadя baxышda toplananlarыn yerlяrini dяyiшdirmяk kimi baшa dцшцlя bilяr. Doьrudan da, azяrbaycanlыlarыn vicdan, halallыq, яdalяt, insaf, mяdяniyyяt vя zяhmяt gюstяricilяrinin bir-birini tяdricяn tamamlayaraq яvяz edяn sыra modeli maksimal surяtdя iшlяk mexanizmя malik ola bilяr. Bu model hяr bir vяtяndaш tяrяfindяn vicdan amilinin dцшцncяdя, sюzdя vя iшdя яsas prioritet istiqamяt kimi qяbul edilmяsindяn baшlayыr. Vicdani keyfiyyяtlяri zяruri sяviyyяyя чatdыrmadan heч bir insan mental dцшцncяmizin tяlяb etdiyi halallыq yoluna yiyяlяnя bilmяz. Halallыьыn sabit vя dцzxяtli yolunda davamlы surяtdя яzm vя iradя gюstяrяn insanlar azяrbaycan reallыьыnda шяxsiyyяt olaraq daha чox yцksяlirlяr. Azяrbaycan xalqыnыn nцmayяndяlяri yalnыz vicdan vя halallыq keyfiyyяtlяrini zяruri sяviyyяyя yцksяltdikdяn sonra яdalяtlilik mяrtяbяsinя чata bildikdя юzlяrini mцяyyяn qяdяr xoшbяxt hesab edя bilirlяr. Doьrudan da yalnыz юz яdalяt gюstяricilяrinin чox vя ya azlыьыna uyьun olaraq insanlar tяmsil etdiklяri xalqa, elяcя dя bцtцn dцnya ictimaiyyяtinя yaxыn vя ya uzaq ola bilir. Azяrbaycanlыlara baшucalыьы gяtirя bilяcяk vя yuxarыda qeyd olunan bцtцn milli mяnяvi keyfiyyяtlяr yalnыz шцurda insafыn vя davranышda yцksяk mяdяniyyяtin lazыmi sяviyyяyя qaldыrыlmasыndan sonra yerinя yetirilяn peшяkar zяhmяt hesabыna nяticя verя

tяmin edir. Demokratiya vя aшkarlыьыn hяr hansы bir юlkяdяki kяmiyyяt vя keyfiyyяt gюstяricilяrinin яdalяti nя dяrяcяdя ifadя etmяsinin isя iki baшlanьыc шяrti mюvcuddur. Birinci nюvbяdя, gюrцlяn iшlяrin heч bir kяsя ziyan vurmayacaьы vя bu iшlяrin cяmiyyяtя nя dяrяcяdя faydalы olacaьы qabaqcadan gюtцr-qoy edilmяlidir. X alqыn rifah halыnыn yцksяldilmяsinя sяrf olunan bцtцn digяr tяdbirlяr dя qanunlarыn aliliyinя riayяt olunmasы ilя bilavasitя яlaqяdar olduьundan yollarda mюvcud olan hяr hansы bir nюqsanыn nя dяrяcяdя cяmiyyяtimizin normal inkiшafыna maneчilik gюstяrdiyi bяlli olur. Yollarda insanlarыn hansы nizam-intizamla hяrяkяt etmяlяri isя xцsusi gюstяrici kimi hяm dя hяr bir xalqыn iqtisadi, sosial vя mяdяni sяviyyяlяrinin meyarы kimi qiymяtlяndirilя bilяr. M цasir Azяrbaycan cяmiyyяtinin reallыьыnda bir sыra keчmiш adяt vя vяrdiшlяrin qяti surяtdя bir kяnara qoyulmasыna da ehtiyac duyulmaqdadыr. Burada biz ilk nюvbяdя digяrlяrindяn цstцn olmaq istяyilя yaranan qeyri-mцnasibliyi misal gюstяrя bilяrik. "Hamыdan цstцn olmaq" цчцn gюstяrilяn sяylяr Dяdя Qorqudчuluqdan bяri юzцnя yer tutan vя xalqыn mцbarizlik ruhunu uzun illяr qoruyub saxlayan bir vasitя olmuшdur. Hal-hazыrda isя bu dцшцncя tяrzi insanlarda mцяyyяn qяdяr lovьalыq vя acgюzlцlцyя doьru meylliliyin artmasыna sяbяb olur. Feodal tipli bяsit dцшцncяyя яsaslanan bu tяmayцlцn, indi Azяrbaycanda mюvcud olan vя kapitalizm iqtisadi-siyasi formasiyasы sяviyyяsindя gedяn ictimayi-etik mцnasibяtlяrdя zamanыn mяnяvi tяlяblяrindяn geri qaldыьы gюz qabaьыndadыr. Doьrudan da, Dцnyыanыn mцasir insan tipologiyasыnda яn baшlыca meyar qцsursuz insan vя peшяkar mцtяxяssis olmaq amili durursa, bir azяrbaycan-

nяvi keyfiyyяtlяrin-hяqiqяt, qanunilik, xeyirxahlыq,яdalяt kimi cяhяtlяrin kompleks mяcmu sistemi baшa dцшцlцr. Иnsanlara xeyirxahlыq vя яdalяt kimi mяnяvi keyfiyyяtlяri ailя vя mяktяblяrdя mцяyyяn qяdяr aшыlamaq imkanlarы olsa da hяqiqilik vя qanunilik keyfiyyяtlяri dюvlяt sяviyyяsindя yerinя yetirilяcяk daxili siyasяtin nяticяsi olmalыdыr. Demяli doьruчuluьun cяmiyyяtdя lazыmi sяviyyяyя qяdяr yцksяldilmяsi dюvlяt sяviyyяsindя aparыlmalы olan ciddi bir istiqamяt olmalыdыr. D oьruчuluьun cяmiyyяtdя sяviyyяsinin normal hяddlяrя qяdяr artыrыlmasы hal hazыrda юlkяmizin qarшыsыnda duran birinci dяrяcяli Qarabaь probleminin hяllindя dя юnяmli yer tutacaьы шцbhяsizdir. Иlk nюvbяdя qцvvяlяrdяn qeyri rasional surяtdя istifadя olunaraq israf edilmяsi, digяr tяrяfdяn dя doьruчuluьun tяlяb olunan sяviyyяdя bяrqяrar olmamasы mюhkяmlik vя fяdakarlыq kimi yцksяk mяnяvi keyfiyyяtlяrin dя xeyli aшaьы enmяsinя gяtirib чыxarыr. Mяhz elя bu sяbяblяrя gюrя doьruчuluq cяmiyyяtdя nя qяdяr az olursa bir o qяdяr dя orada fяdakarlыьa az rast gяlinir, яksinя rцшvяtxorluq, alverчilik, шюhrяtpяrяstlik, plagiatlыq, юzцndяn mцшtяbehlik kimi cяmiyyяti tяnяzzцlя doьru yюnlяndirяn nюqsanlarыn чoxalmasыna шяrait yaradыr.. B ir чox hallarda Azяrbaycan cяmiyyяtinin mцяyyяn hissяsindя dini vя siyasi fanatizm meyllяrinin vя habelя cяmiyyяtin elmi, яdяbi, mяdяni qurumlarыnda da rastlaшdыьыmыz paxыllыq, qыsqanclыq vя yaxud da adi insanlardan baшlamыш ta nazirlяrя qяdяr rast gяlinяn lovьalыlыьыn da kюklяrindя doьuчuluьun normadan azlыьы durur. Cяmiyyяtimizdя rast gяlinяn bцtцn mяnfi keyfiyyяtlяr son nяticяdя цmumi tяшkilatsыzlыq vя yaxud da nizam-intizamыn aшaьы gюstяricilяri ilя юzцnц biruzя verir.


№ 3 (126), Март 2015 Вагиф АСЛАН,

Azяrbaycan Yazычыlar Birliyi Шяki bюlmяsinin sяdri, Azяrbaycan Mцяllimlяr Иnstitutu Шяki filialыnыn baш mцяllimi

(Яввяли ютян сайымызда)

ЫЫЫ ЩИССЯ Nяticя еtibаrы ilя Xilаfяtin tяzyiqi ilя еrmяni kilsяsinя tаbе оlmаq mяcburiyyяtindя qаlаn аlbаnlаr qriqоryаnlашdыlаr. Diоfizitliyi qяbul еtmяlяri оnlаrа kюmяk еtmяdi. Bir qisim аlbаnlаr isя qriqоryаnlашmаqdаnsа, mцsяlmаn оlmаьы цstцn tutdulаr. Аtяшpяrяst аlbаnlаr dа (Иslаm dini оnlаrы bцtpяrяst vя чоx аllаhlы оldulаrыnа gюrя kаfir sаyыrldы) юz nюvbяlяrindя иslаm dinini qяbul еtdilяr. Bu prоsеs "qыlыnc mцsяlmаnы" ifаdяsini yаrаtdы. Аzяrbаycаnыn hяm еrmяni, hяm dя яrяb tяsirindяn qismяn uzаq оlаn шimаl-qяrb zоnаsыndа yашаyаn аlbаnlаr аtяшpяrяstliyi vя xristiаnlыьы sintеz оlunmuш шяkildя uzun mцddяt qоruyub sаxlаyа bildilяr. Kаhinlяrin kешiшlяrlя birlikdя fяаliyyяt gюstяrmяlяri оnlаrы islаm tяsirindяn, kешiшlяrin kаhinlяrlя birgя fяяliyyяti isя оnlаrы qriqоryаn tяsirindяn qоrudu. Аlbаn mяbяd-kilsяlяrindя fяаliyyяt gюstяrяn kешiшlяrin "qаrа kешiш" аdlаndыrыlmаsы dа bununlа яlаqяdаrdыr. Qаrа kешiш "аlbаn" mяbяdkilsяlяrindя аtяшpяrяst kаhinlяrlя birgя fяаliyyяt gюstяrяn kешiшlяrя vеrilяn цmumi аddыr. Иndi dя Шяkidя kiшlilяrя Qаrа kешiшin nяvяlяri dеyirlяr. Sоn dяrяcя еtibаrlы tаrixi mяnbя sаyыlаn "Шяki xаnlаrыnыn mцxtяsяr tаixi" kitаbы bu sюzlяrlя bашlаnыr: "Nоxudа bir kешiш vаrmыш, аdыnа Qаrа kешiш dеyяrmiшlяr. Nоxudа bюyцk imiш. Vя bir kешiш dя Kiш kяndindя bюyцk imiш.Noxudakы Qаrа kешiш Kiшdяki kешiшin qыzыnы оьlunа istяr ki, аlа. Kiшdяki kешiш dеyяr ki, mяnim qыzыm аь su ilя pяrvяriш tаpыbdыr, qаrа su оlаn yеrя qыzыmы vеrmяrяm. Sоnrа Qаrа kешiш dеyяr ki, Kiш чаyыndаn bir аrx mяn dя еvimin yаnыnа gяtirirяm. …Qаrа kешiш bu sudаn bir аrx gяtirяr. Sоnrа qыzыnы оnun оьlunа vеrяr. Vя Qаrа kешiшin оьlunun аdы Cаndаrdыr. Cаndаr bir nечя vаxtdаn sоnrа mцsяlmаn оlub, аdыnа Яlicаn dеyibdirlяr…" "Шяki xаnlаrы vя оnlаrыn nяsillяri" аdlы tаrixi mяnbяnin mцяllifi Hаcы Sеyid Яbdцlhяmid яfяndi yашlы nяslin dеdiklяrinя яsаsяn yuxаrыdа Kяrim аьа Fаtеhin mяlumаtыnы tяsdiq еdir vя kоnkrеt tаrix gюstяrmяklя оnu dаhа dа dоlьunlашdыrыr: "848 sяnяyi islаmiyyяdяn mцqяddяmяdя Шяki vilаyяtindя mцstяqilяn hаkim vя xаn оlmаyыb… Hаmаn tаrixdя Cаndаr Qаrа kешiш оьlu mцsяlmаn оlub, Cаndаr Qаrа kешiш оьlu sоnrаlаrdаn mцsяlmаn оlub, аdыnы Яlicаn qоyubdur… Яlicаnы Nоxudа xаn tяyin еdibdirlяr. Bu dа… 861 (14561457) -ci sяnяdя vяfаt еdib…" Mяnbяdя islаmi tаrixlя юz яksini tаpаn 848-ci il milаdыn 1444-cц ilinя mцvаfiqdir. Bu tаrixi fаkt Аzяrbаycаnыn шimаl-qяrb bюlgяsindя xristiаnlыьыn XV яsrin ИИ yаыsыnаdяk аtяшpяrяstliklя bаrышmыш шяkildя yашаmаqdа оlduьunu bir dаhа tяsdiq еdir. Dцzdцr, Qаfqаz Аlbаniyаsы bir cоьrаfi tеrmin olaraq Mаkеdоniyаlы Иsgяndяrin Шяrqя yцrцшцnцn nяticяsi kimi mеydаnа gяlmiш vя xilаfяtin Qаfqаzы istilаsы ilя (VИИ яsrin sоnu-VИИИ яsrin яvvяli) tаrixdяn silinmiшdir, lаkin bu tоrpаqdа yашаyаn xаlq юzцnц vя sюzцnц, bir dя tаrixi аbidяlяrini qоruyub sаxаlаyа bilmiшdir. О dа dцzdцr ki, Аzяrbаycаn xаlqыnыn юzц vя sюzц tаrixi аbidяlяri kimi dяfяlяrlя zяdяlяnmiш, оxlаnmыш vя nizяlяnmiшdir, lakin оnun юzцnцn vя аbidяlяrinin tяmяli, bцnюvrяsi tаrixin sыnаqlаrыndаn sаlаmt чыxmышdыr. Bir bаxыn, milаdыn И-V яsrlяrinя аid оlub, Mingячеvirdяn ашkаr еdilmiш gil шаmdаn цzяrindяki yаzы 20-15 яsr

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.15

КИШ КЯНДИ bundаn яvvяlki dili nеcя dя аydыn яks еtdirir. Hяmin шаmdаn цzяrindяki yаzы bеlя оxunmuшdur: "B/еnqyu /T/аnrы /И/оsеi/K/risti /Ю/zyun bizi sаyаqы yцz kыlаsыn. Buncа аmеn Sеnin nюkеrin blаn biz". Hаlbuki А.T.Аbrаmyаn, V.Qukаsyаn, Q.А.Klimоv, А.Q.Шаnidzеnin Mingячеvir yаzыlы аbidяlяrini оxumаq cяhdlяri bоша чыxmыш idi. Qыsаsы, bu yаzыdаkы dil nяinki sаvаdlы, hяttа sаvаdsыz аzяrbаycаnlы цчцn dя аnlашыqlыdыr. "Bеnqyu" dаkы bеn ("mяn"), "Иоsеi"dяki "Иsа", "Kristi"dяki "krist" vя yа "xrist" аnlашыqlыdыr, цstяlik "юzцn", "biz", "sаyаьы", "yцz", yаxud "цz", "blаn" ("bоlаn"-"оlаn") sюzlяri bu gцnцn юzцndя dя 15002000 il bundаn яvvяldя оlduьu kimi tяlяffцz еdilmяkdяdir. "Tаnrы" sюzц isя tцrklцyцmцzdяn tаm xяbяr vеrir. Bunu dа qеyd еdim ki, sаkяr vя kаsяr (kаs-аx) tаyfа bоylаrыndаn biri аlbаn аdlаnыrdы.33 Bu gцnkц Шяki sаkяrlяrin, bц gцnkц Kiш isя kаsяrlяrin юzцnцn vя sюzцnцn cаnlы nцmunяsidir. Еlя burаdаcа qеyd еdim ki, mаcаrlаr (оnlаrа "оnqrе" vя yа "vеnqеr" dя dеyirlяr), qаqаuzlаr (оnlаr Mоldоvаdа yашаyыrlаr), Kаrаimlяr (оnlаr Еstоniyаdа mяskunlашыblаr) Tцrk оlsаlаr dа, xristiаndыrlаr. Шяkidя vя Kiшdя yашаyаn аzяrbаycаnlыlаr isя аrtыq XV яsrin 40-cы illяrinяdяk kцtlяvi surяtdя islаm dinini qяbul еtmiшlяr. Bunu Qаrа kешiш оьlu Cаndаrlа-Яlicаnlа bаьlы tаrixi яhvаlаtdа dаhа аydыn gюrцrцrk. Kцtlяvi шяkildя islаmlашmаyа bаxmаyаrаq, Kiш mяbяdkilsяsi digяr mяbяd-kilsяlяr kimi юz fяаliyyяtini uzun mцddяtя dаyаndыrmаmышdыr. Budur, rus impеriyаsы Аzяrbаycаnы яsаrяt аltыnа аldыqdаn dяrhаl sоnrа - 1836-cы ildя Pеtеrburq Mцqяddяs Sinоdu аlbаn kilsяlяrinin lяьvi vя оnlаrыn Ечmiаdzin kilsя mяrkяzinя tаbе еdilmяsi bаrяdя qяrаr vеrdi. 705ci ildя яrяb xяlifяsinin vя bundаn 1131 il sоnrа 1836-cы ildя Pеtеrburq Mцqяddяs Sinоdunun vеrdiyi qяrаr Kiш mяbяd-kilsяsini qriqоryаnlашdыrа bilmяdi. Kiш mяbяdkilsяsindя fяаliyyяt gюstяrяn mеh-rяnsяlяr vя Qаrа kешiшlяr 1905-ci ilяdяk еrmяni din xаdimlяri ilя mцbаrizя аpаrmаlы оldulаr. 1905-ci ildя bаш vеrяn vя rus impеriyаsыnыn еrmяnilяrя hаvаdаrlыьы ilя mцшаyiяt еdilяn Qriqоryаn-mцsяlmаn dаvаsыndаn sоnrа аrtыq XV яsrin оrtаlаrыndаn mцsяlmаnlашmыш яhаli dini iddiаlаrа sоn qоyulsun dеyя mеhrnslяrdяn vя Qаrа kешiшlяrdяn imtinа еtdi. Яvvяlki sяhifяlяrdя hаqqыndа mяlumаt vеrdiyim Bяшirоv Аdышirin Qurbаn оьlu (Аllаh оnа qяni-qяni rяhmяt еlяsin) оnlаrыn gеdiшini bеlя xаtыrlаyыrdы: "Оnlаr dеdilяr ki, bu kilsя sizinkidir, еrmяnilяrinki dеyildir". Kiш cаmааtы bu mяbяdkilsяni mцqяddяs pir vя ziyаrяtgаh hеsаb еtdiklяri цчцn 19201930-cu illяrdя оnu mоllаxаnаyа чеvirdilяr, оrаdа яski яlifbа юyrяdilir vя шяriяt dяrslяri kечilirdi. Rus sоvеt impеriyаsы аtеist idеоlоgiyаyа istinаd еtdiyi цчцn tеzliklя dini mяktяblяr qаdаьаn еdildi. Kiш mяbяd-kilsяsi о vаxtdаn tаmаmilя tяrk еdilsя dя, mцqяddяs yеr kimi qоrunub sаxlаndы. Sоvеt dюvrцndя dя еrmяnilяr оnа sаhib чыxmаьа cяhd еtdilяr, lаkin bunа nаil оlа bilmяdilяr, gцrcцlяr dя Kiш mяbяd-kilsяsini юzlяrinя аid еtmяk fikrilя bir pаrа яsаssыz tеzislяrlя чыxыш еtdilяr. Bu dа bаш tutmаdы. 1981-ci ildя аrxеоlоq Аliyя Qаrаяhmяdоvаnыn kяшfiyyаt xаrаktеrli аxrашыlаrы, Fяridя Mяmmяdоvаnыn "Qаfqаz Аlbаniyаsыnыn siyаsi tаrixi vя tаrixi cоьrаfiyаsы", Rяшid Gюyцшоvun "Xristiаnstvо v Kаvkаskоy Аlbаnii" аdlы яsяrlяri tаrix vя mяnяviyyаt оьrulаrыnа vеrilяn tutаrlы cаvаb оldu. Bu яsяrlяr tяkzibеdilmяz fаkt vя dяlillяrlя zяngindir. Аdаlrы чяkilяn bu яsяrlяrdя Kiш mяbяd-kilsяsinя аid mаtеriаllаr, qismяn dя оlsа юz яksini tаpmышdыr. VЫЫ. Kiш mяbяd-kilsяsi-

nin yеrlяшdiyi mяhяllя hаqqыndа. Kiш kяndinin юz аdы kimi, оnun mяhяllя аdlаrы dа sеmаntikеtimоlоji ачыlыш tяlяb еdir. Bеlя mяhяllя аdlаrыndаn birisi dя Kiш mяbяd-kilsяsinin yеrlяшdiyi "Mаflаr" mяhяllяsinin аdыdыr. Bu sюz "Mаqlаr", "Mаьlаr" шяklindя dя tяlяffцz еdilir. "Kiш" sюzц kаsяr tаyfа аllаhы "Kiшi" ifаdя еtdiyi kimi "Mаflаr" sюzц dя mаqlаrlа (Mаqяrlяrlя - V.А.) bаьlыdыr. Mаqlаr tаrixi mяnbяlяrdя "mаq", "mаь", "mаh", "mць", "mяcus", "mяcuc" vя s. аdlаrlа tяqdim еdilir. Qяdim еlаm mяtnlяrindя "Mаk tаpе" sюzцnя rаst gяlinir. Bu sюz еtnik tеrmin kimi iшlяnir. "Pе" cяm bildirяn шяkilчidir. "Tа" yеr bildirir. Sюzцn kюkц оlаn "mаk" mаq tаyfаsыnыn аdыdыr. Bцtцn mяnbяlяr mаqlаrыn yеrli-аvtоxtоn оl-

sюzц ilя юzцnц bаша dцшdцyц цчцn yаd аdаmыn milli mяnsubiyyяtini yuxаrыdаkы tяrz ilя mцяyyяnlяшdirir. Bu hяm dя оnu gюstяrir ki, kiшlilяrin еtnоgеnеzindя kаs(яr), mаq (яr) vя sаk(яr) kimi аvtоxtоn tаyfаlаr durur, оnlаr kаs(яr), mаq (яr) vя sаk(яr)lяrin tоrunu, tюrяyi, uruqlusu, turuqlusudurlаr. Аtяшpяrяstlik bir tяlim kimi mаq(яr)lяrin аdы ilя bаьlы оlduьunа gюrя rцtbяsindяn, milli mяnsubiyyяtindяn аsыlы оlmаyаrаq, bцtцn аtяшpяrяst kаhinlяri "mаq" аdlаndыrmышlаr. "Mаq" sюzц qеyri-irаn mяnшяlidir vя irаn dillяri vаsitяsilя hеч bir еtimоlоji tяhlilя yаxыn gяlmir. Bununlа bеlя fаrs dilindя "muь" sюzц аtяшpяrяst kаhini mяnаsыndа iшlяnir. Digяr bir tяrяfdяn fаrs dilindя iшlяnяn "mаh" sюzц ilя mаq(яr)lяrin tяlimi аrаsыndа tаrixi яlаqя vаrdыr, чцnki, "mаh" sюzц bu

Azяrbaycan Prezidenti Иlham Яliyev vя xanыmы Mehriban Яliyeva, Tцrkiyяnin Baш naziri Rяcяb Tayyib Яrdoьan vя xanыmы Яminя Яrdoьan Kiш Alban mяbяdiндя, Шяки, 12 сентйабр 2012-ъи ил duьunu tяsdiq еdir. Sоnrаlаrdаn mаq tаyfаlаrы birlяшib Midiyа dюvlяtini yаrаtmышlаr. Mаqlаr Midiyаnыn vя Гаfqаz Аlbаniyаsыnыn kюklц tаyfаlаrы оlduqlаrыnа gюrя dаhа qяdim mяdяniyyяtя mаlik idilяr. Аtяшpяrяstliyi tяlim sяviyyяsinя qаldыrаn dа, yаyаn dа оnlаr idilяr. Оnlаrы "muь"lаr аdlаndыrыrdыlаr. Bu fikrin tяsdiqi цчцn яlаvя еdim ki, Kiш kяndindя yаd аdаma rаst gяldikdя milli mяnsubiyyяtini юyrяnmяk цчцn ашаьыdаkы tяrzdя suаl vеrirlяr: Lяzgisяn, yоxsа muьаl? Russаn, yоxsа muьаl? Tаlышsаn, yоxsа muьаl? Vя s. Burаdа "muь" sюzц аrtыq аmоrflашmыш "аl" шяkilчisi ilя iшlяnir. Аzяrbаycаn dilindя bir nечя sюz bu gцn dя "аl" шяkilчisi ilя iшlяnmяkdяdir. Zоь -zоь(аl) Tur -tur(аl) Dilimizdя iшlяnяn "чuvаl" sюzц dя bеlяdir. Sюzцn kюkц "чuv"dur, "Чuv" "cib" sюzцnцn lяhcяvi vаriаntыdыr. Kiш lяhcяsindя "cib" sюzц "cцv", "civ" шяklindя tяlяffцz оlunur. "Чuvаl" dа "cib", "kisя" mяnаsыndаdыr. Чuvаl чоx iri, cib чоx kiчik kisя оlsа dа, sеmаntikа hяr ikisindя еynidir. (V.А.) Dеmяli, Kiш яhli "muьаl"

dildя hяm plаnеt, hяm tяqvim аyы mяnаsыndа iшlяnir. Hяr hаldа mаq(яr)lяrin аstrаl tяsяvvцrlяri Аyа, gцnяшя vя ulduzlаrа sitаyiш еtmяlяri vя "Аvеstа" tяqvimi yаrаtmаlаrы bunа tяsir gюstяrmiшdir. Шцbhяsiz ki, ilk "Аvеstа" mаqlаrыn dilindя оlmuшdur. "Zяnd Аvеstаnыn" isя Sаsаnilяr dюvrцndя qяdim phlяvicя yаzыyа аlыndыьыnы hаmы bilir. Bu gцn bеynяlxаlq sяviyyяli bir sюz kimi iшlяnяn "mаqiyа", "mаqizm" mаq tяlimindяn gяlir. Qеybdяn xяbяr vеrrmя, fаlа bаxmа, tаlеyi яvvяlcяdяn dеmяk, ruhi vя cismаni xяstяliklяri sаьаltmаq vя s. mаq(яr)lяrin аrаsыndаn чыxаn mаqlаrыn iшi idi. Mаqlаrы hяm dя sеhrbаz vя cаdugяr hеsаb еdirdilяr. Mаflаr tоpоniminя gяldikdя isя оnun sюzачыmыndа hяmin mаq(яr)lяrin iчindяn чыxаn mаqlаr durur (V.А.) "Mаq" tяrkibli еtnоnimlяr tяkcя Kiшdя dеyil, bцtцn Аzяrbаycаndа gеniш yаyыlmышdыr. Qаx (muь)аl, Mux(аs), Qоx(muq), Sа(mux), Qu(mux), Muь(аn) vя s. Cяnubi Аzяrbаycаndаkы Mаk(u), Шimаli Аzяrbаycаndаkы Bаk(ы) tоpоnimlяri dя Mаq(яr)lяrlя bаьlыdыr. M//b яvяz-lяnmяsi isя (mяn//bяn vя s.) dilimiz цчцn xаrаktеrikdir. U//ц, ы/i шяkilчisi ilя bаьlы fikrimizi Kiш sюzцnцn ачыlышыndа dеmiшik. (V.А.). Шяxsяn mяn bu fikirdяyяm ki, "zа-

ьа" sюzц ilя sаk(яr)lяrin, mаьаr(а) sюzц ilя mаq(яr)lяrin ibtidаi hяyаt tяrzi аrаsыndа bиrbаша prаktik яlаqя vаrdыr, чцnki tаrix яcdаdlаrыmыzыn zаьа vя mаьаrа hяyаtы kечirdiklяrini tяsdiq еtmяkdяdir. "Elя bil ki , bunu maьara daшы gяtirmяyя gюndяrmiшik" (yяni, "gцcц чatmayan iшin dalыnca gюndяrmiшik - V.A.) ifadяsini bu gцn dя iшlяdirik. Bu - tarixi, genetik yaddaш kodlarы ilя tяfяkkцr vя danышыq tяrzinя irsi olaraq юtцrцlяn hadisяdir. Qоbustаndаkы "Аnа zаьа", Qаrаbаьdаkы "Аzыx", Qаzаx rаyоnundаkы "Tаьlаr" vя "Dаmcыlы", Cяnubi Аzяrbаycаndаkы "Tаmtаmа" maьaralarы gюz qаbаьыndаdыr. Mяqяrlяrin ulu vя яcdаd tаyfа оlmаsыnы sцbut еdяn fаktlаrdаn biri dя budur ki, Kiш mяbяd-kilsяsindя hяm dя "sачы vя sаqqаlы kешiшlяrinkindяn dаhа uzun vя kешiшlяrdяn еlmcя vя rцtbяcя цstцn оlаn mеhrяnsяlяr vаrdы". Biz yuxаrыdа tаrixi vя еlmi mяnbяlяrя sюykяnяrяk bцtцn аtяшpяrяst kаhinlяrin "mаq" аdlаndыьыnы gюstяrmiшdik. Оndа Kiш mяbяd-kilsяsindя fяаliyyяt gюstяrяn kаhinlяrя nя цчцn "mаq" dеyil, "mеhrяnsя" dеyirdilяr? Burada lяhcяyя xas olan intonasiya "maq"ыn "mah" vя ya "meh" kimi tяlяffцzцnя gяtirib чыxarmышdыr: "maq яr-maq яrяn" formantы "mah яr-mah яrяn", yaxud da "meh яrяn" шяklindя deyilmiшdir - "maqяrяnsя" "mehrяnsя" kimi amorflaшmышdыr. Bu, Kiш mяbяd-kilsяsindя fяаliyyяt gюstяrяn mаqlаrыn tаyfа mяnsubiyyяtlяrinя iшаrя idi, оnlаrыn mаq(яr) vя mаq(яrяn)lяrin iчindяn чыxdыqlаrыnы gюstяrirdi. Tаrix цчцn аdi hяqiqяtlяrdяn biri dя budur ki, hяm Иrаndа, hяm dя Hindistаndа аtяшpяrяstlik tяlimi mаq(яr) vя yа mаq(яrяn)lяrin iчindяn чыxаn kаhinlяr tяrяfindяn yаyыlmышdыr. Hind аtяшpяrяstlяrinin iшlяtdiklяri "mаhаrаsа" tеrmini dя mаqlаrыn mаq (яr) vя yа mаq(яrяn)lяr iчindяn чыxmаlаrыnа iшаrяdir. Bunа gюrя dя hindlilяr pешя vя mяnsubiyyяt sеmаntikаsыnы sаxlаmаqlа аtяшpяrяst kаhinlяrinя "mаhаrаsа" dеyirdilяr vя deyirlяr. Bu bеlя dя оlmаlы idi. Bu gцn mцsяlmаn цчцn Kяbя (Mяkkя vя Mяdinя), xristiаn цчцn Yеrusяlim (Qцds) nяdirsя, vаxtilя аtяшpяrяst hindli цчцn Аzяrbаycаn о idi. Bаkы yаxыnlыьыndаkы Surаxаnы аtяшgаhыnа sоn оrtа яsrlяrя qяdяr hind zяvvаrlаrыnыn gяliшi Оdlаr yurdu Аzяrbаycаnыn bцtюvlцkdя оcаq, pir hеsаb еdilmяsi ilя яlаqяdаrdыr. Kiш mяbяdkilsяsinя hind аtяшpяrяstlяrinin ziyаrяtя gяlib-gеtmяsini bilmяsяm dя, Kiш mяbяd-kilsяsindя оlаn kаhinя mеhrаnsя dеyildiyini bilirяm. Оnu dа bilirяm ki, Gяdяbяydяki Аy mяbяdinя dя yеrli яhаli "mаhаrаsа"dеyir. Mаq sюzцnцn "яrяn" sюzц ilя birgя iшlяnmяsi Аzяrbаycаn dili цчцn tяbii hаldыr. Аnа kitаbыmыz sаyыlаn "Kitаbi-dяdя Qоrqud"dа dа tеz-tеz "яr" vя "яrяn" sюzlяri sinоnim kimi iшlяnir, yеnilmяz igidlяr "аlp яrяn" еpitеti ilя юyцlцr. "Яr" vя "яrяn" sюzlяri cаnlы dаnышыq dilimizdя vя mцаsir pоеziyаmыzdа pаrаlеl iшlяnmяkdяdir. Sоvеt dюvrц Аzяrbаycаn шеrinin bюyцk nцmаyяndяsi Sямяд Vurьun "Muьаn" pоеmаsыndа yаzыrdы: Яsrlяr bоyuncа яrlяr, яrяnlяr, Ишыqlы dцnyаyа yоl gюstяrяnlяr… Mаq(яr) vя yа mаq(яrяn)lяr dili mяsяlяsi ilя hяlя XИX яsrin И yаrыsыndаn mаrаqlаnmаьа bашlаmышdыlаr. Иngilis аlimlяrindяn Rаulinsоn qаrdашlаrы mаqlаrы turаn (tцrk) tаyfаlаrы hеsаb еdirdilяr. Tяxminяn bundаn yцz il sоnrа Bisцtun yаzыlаrыnы аrашdыrаn аmеrikаn аlimi А.T.Е.Оlmstеd mаq tаyfаlаrыnыn tаrixdя yеri vя dili ilя bаьlы tutаrlы dяlil vя sцbutlаr gяtirяrяk оnlаrыn turаn (tцrk) tаyfаlаrы оlduqlаrыnы gюstяrir. Bunun tяsdiqi tцrk аlimi H.Z.Кашаyыn tяdqiqlяri ilя dаhа dа mюhkяmlяndirilir, rus аlimi Z.И.Yаmpоlskinin аrашdыrmаlаrы ilя dаhа dя dяrinlяшdirilir.

(Арды эялян сайымызда)


ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.16

Yrd. Doч. Dr.

Ramin SАДЫГОВ, Тцркийя

Azяrbaycan Tцrklяrinin soykюkцnц тяшкил едян qяdim Tцrk boylarыndan biri olan Oьuzlar 10-cu яsrin sonlarыndan etibarяn Xяzяr dяnizinin cяnub gцzяrgahыndan keчяrяk yurdumuza vя Anadoluya yerlяшmяyя baшladыlar. Daha яvvяl bюlgяmizdя mяskun digяr Tцrk boylarы ilя sцrяtlя qarышan Oьuzlar, Иslam dinini dя qяbul edяrяk bu gцnkц Azяrbaycan xalqыnыn tяшяkkцlцndя mцhцm rol oynadыlar. Яsrlяr boyunca millяtimizin yaddaшыnda, tarix vя mяdяniyyяt sяhifяlяrindя cяsarяt, mяrhяmяt timsalы olan vя vяtяnpяrvяr xarakterlяri ilя iz qoyan Oьuzlar, fяrqli dюvlяt tяшяkkцllяri ilя yurdumuzun Tцrk Yurdu deyя tanыnmasыnыn юnяmli faktoruna чevrilmiшdir. Sovet dюvrцndя Dяdя Qorqud dastanыndan baшqa digяr mяnbяlяrdя haqqlarыnda elя dя чox bяhs edilmяyяn vя yaddaшlardan silinmяyя чalышыlan Oьuzlar, mцstяqilliyimizi yenidяn bяrpa etdiyimizdяn sonra bяzi araшdыrmacыlarыn maraq gюstяrdiyi elmi чalышmalarыnыn tяdqiqat obyekti olmuшdur. Bu yazыmыzda чox qяdim dюvrlяrdяn bяri yaшadыqlarы bюlgяlяrdя bir чox dюvlяt qurumunun tяrkib hissяsi olsalar belя юz varlыqlarыnы qoruyub saxlaya bilmiш Oьuzlar haqqыnda bilgi vermяyя чalышacaьыq. Цstяlik verяcяyimiz bu bilgilяrin, daha чox dцnyada onlar haqqыnda aparыlmыш elmi tяdqiqatlar vя чalышmalara яsaslandыьыnы da яn baшdan qeyd etmяyi юzцmцzя borc bilirik.

masыdыr. Oьuzlar ayrыca Orxon kitabяlяrindя adы яn чox hallanan Tцrk boyudur. Bu kitabяlяrя gюrя Oьuzlar, Gюytцrk xaqanlыьыnыn яsaslandыьы mцhцm iki boydan biri idilяr. Mяsяlяn, Tonyukuk kitabяsindя, Gюytцrk xaqanы Eltяriш xaqanыn Oьuzlarla beш dяfя savaшdыьы yazыlmышdы. Цmumiyyяtlя Oьuzlarla Gюytцrklяrin eyni olduьu elm dцnyasыnca qяbul edilmяkdяdir. Gюytцrklяrin hakimiyyяti altыnda yaшamaqlarыna rяьmяn mяnbяlяrdяn anlaшыldыьыna gюrя uzun illяr onlarla savaшmышdыlar. Gюytцrk dюvlяtinin yыxыlmasыndan sonra isя Oьuzlarыn bir qismi Uyьur hakimiyyяtinя girmiшdir. Uyьur xaqanы Moyenчora aid Tцrkcя kitabяdя dюvlяti tяшkil edяn яsas boylarыn adы qeyd olunanda "Doqquz Oьuz bodun"u sюzц tяlяffцz edilmiшdir. Ayrыca Moyenчor hяlя gяnclik vaxtlarыnda Doqquz Oьuzlar ordusunun komandanы kimi atasы Kцl Bilgя xaqanыn sяfяrlяrinя iшtirak etmiшdi. Kitabяlяrdяn dя anlaшыldыьы kimi Oьuzlar, Uyьur

mяharяtli olduqlarы mяnbяlяrdя gюstяrilmiшdir. Иbni Fadlan sцbaшы Яtrяk-in mahir bir niшancы olduьundan bяhs etmiшdir. Rяшidяddinin, "CamiцtTяvarih" яsяrindя Oьuzlarыn Яlixan adlы son Oьuz yabqusu haqqыnda mяlumat verilmяkdяdir. Яlixanыn Qыlыnc Aslan vя Шah Mяlik adlы iki oьlu vardы. Шah Mяlik tarixi bir шяxsiyyяt kimi 11-ci яsrin ilk yarыsыnda Cяnd шяhяrinin hakimi idi. Qaшqarlы Mahmudun Divan-ы Lцьяti-Tцrk яsяrindя 22 Oьuz boyunun adы чяkilmiшdir. Oьuzlar iki qrupa, Цч-oxlar vя Boz-oxlar qruplarыna ayrыlыrdыlar. Boz-oxlar bunlar idi: Qayы, Bayat, Alka-evli, Qara-evli, Yazыr, Dюьer, Dodurqa, Yaparlы, Afшar, Qыzыk, Bяydili, Qarqыn. Цч-oxlar isя bunlar idi: Bayыndыr, Peчяnя, Чavuldur, Чepni, Salur, Alayuntlu, Yцrяьir, Иьdir, Buьdцz, Yыva, Qыnыq. 1000-ci illяrя doьru Oьuz Yabqu dюvlяti yыxыldы. Qыpчaqlarыn tяzyiqlяri nяticяsindя Sяlcuq ailяsi

dыlar. Hяtta kючяrilяr, шяhяrlяrdя yaшayanlara tяmbяl deyirdilяr. Шяhяrlяrdя yaшayanlar siyasi fяaliyyяtlяrdя kючяrilяrlя birlikdя hяrяkяt etmirdilяr. Monqol iшьallarы dюvrцndя bu Oьuz шяhяrlяrinin чoxu xarabaya чevrildi, mяhv oldu. Oьuzlar yayda шimaldakы Qaraqum чюllяrinя, qышda isя aшaьы Seyhun bюlgяsinя gedirdilяr. Oьuz hюkmdarы qышda Yenikяnddя olurdu. Oьuzlardan bюyцk bir kцtlяnin kючяriliyi tяrk edяrяk yerlяшik hяyata keчmяlяrinin яsas sяbяbi Иslamiyyяtin Oьuzlar tяrяfindяn qяbul edilmяsi idi. Oьuzlar яsasяn heyvandarlыqla mяшьul olurdular. Bu sяbяbdяn onlarыn bюyцk qoyun vя mal-qara sцrцlяri, at ilxыlarы vя dяvяlяri vardы. Иbni Fadlan onlarыn яsasяn qoyun яti yediklяrini sюylяmяkdяdir. Lakin eyni mцяllif onlarыn, юlяn yaxыnlarыnыn atlarыnыn яtlяrindяn yediklяrini dя bildirmiшdir. Ehtimal ki, at яtini mцhцm gцnlяrdя yeyirdilяr. Bu arada mцsяlman olduqdan sonra at яti yemяkdяn vaz keчdiklяri mяn-

№ 3 (126), Март 2015 юz sяyahяtnamяsindя, Oьuzlarda da mяbяdlяr olduьunu, lakin iчindя bцt gюrmяdiyini qeyd etmяkdяdir. Oьuzlarda aьsaqqallar (hakimlяr) vardы ki, onlara bюyцk ehtiram gюstяrirdilяr. Hakimlяr xalq цzяrindя bюyцk tяsirя malikdilяr. Mяhz Dяdя Qorqud belя aьsaqqallardan biri idi. Tяbiblik edяn, gяlяcяyя yюnяlik mяlumatlar verяn, dini mяrasimlяrя rяhbяrlik edяn bu mяnяvi шяxsiyyяtlяrя "Kam" dediklяri vя yaxud baшqa bir ad mы verdiklяri tam bilinmяmяkdяdir. 17 vя daha sonrakы яsrlяrdя dini шяxsiyyяtlяr "Ata" цnvanыna sahibdilяr. Qяdim Tцrklяrdя "Kam" ata mяnasыna gяlirdi. Sonra o sюzцn yerini "Ata" sюzц aldы. Atanыn yerini dя yenя din adamlarыnыn цnvanы olan "Baba" aldы. Юlц dяfn etmя adяtlяrinя gяlincя, onlar da юlцlяrini Gюytцrklяr kimi paltarlarы, silahlarы vя yanlarыnda digяr яшyalarы ilя bяrabяr dяfn edяrdilяr. Юlц, otaq kimi qazыlmыш bir mяzara qoyulur,

OЬUZLAR

Qяdim Oьuzlar: Mяnшяlяri vя yurdlarы Oьuz adыnыn mяnasы цzяrindя mцxtяlif aчыqlamalar verilmiшdir. Gy.Nemethe gюrя Oьuz sюzц Tцrkчяdя "qяbilя" mяnasыna gяlяn "ox" sюzцnя qяdim Tцrk dilindяki cяm шяkilчisi "z" яlavя edilяrяk "qяbilяlяr" mяnasыnda iшlяnmiшdir. Oьuz sюzцnцn Чin dilinя tяrcцmяsi dя "qяbilяlяr" mяnasыna gяlmяkdяdir. Anlaшыlыr ki, Oьuz adы "Tцrk qяbilяlяri" mяnasыnы ifadя edяn bir sюzdяn ibarяtdir. Oьuz adыnыn digяr mяnalarы isя belяdir: - F.Erdmana gюrя, Oьuz - Buьa demяkdir. - A. Vambery-yя gюrя, Oьuz-Oxuz (чay adы) - J. Marquart-a gюrя, Oьuz -Uz (adam) yяni oxчu. - J. R. Hamilton-a gюrя, Oьuz- qяbilя demяkdir. Bцtцn bunlarla bяrabяr elm dцnyasыnda яsasяn yuxarыda qeyd olunduьu kimi Gy. Nemeth-in fikirlяri qяbul edilmiшdir. Oьuz adыna Barlыq чayы kяnarыndakы Yenisey kitabяlяrindя rastlanmышdыr. Bu kitabяlяrdя "Altы Oьuz budunda" sюzц yazыlmышdыr. Kitabяnin Юz Yigяn Alp Turan adlы bir bяyя aid olduьu bildirilmiшdir. Bu kitabяdяn dя anlaшыldыьы kimi Oьuzlar 6 boy halыnda Barlыq чayы hюvzяsindя yaшayыrdыlar. Yenisey kitabяlяrinin Orxon kitabяlяrindяn daha qяdim zamanlara aid olduьu elm dцnyasыnca qяbul edilmiшdir. Belяliklя Oьuzlarыn, Gюytцrklяrin шimaldakы yurdlarыna gяlmяdяn яvvяl Barlыq чayы kяnarыnda ya-шadыqlarы vя o zamanlar 6 boydan meydana gяldiklяri anlaшыlmaqdadыr. Чin mяnbяlяrindя (e.я. 2-ci яsrя aid) Oьuzlara ilk dяfя O-kut adlы bir qюvm adы шяklindя rastlanыlmышdыr. Bu ad Tцrkcяdяki Oьur adыnыn Чin dilindяki for-

xaqanlыьы zamanыnda da Gюytцrklяr dюvlяtindя olduьu kimi dюvlяtin mцhцm boylarыndan biri olmuшdur. Gюytцrk dюvlяtinin yыxыlmasыndan sonra Tцrklяr Orta Asiyada bюyцk vя qцdrяtli imperiya qura bilmяdilяr. 10-cu яsrin ilk yarыsыnda Orta Asiyada beш ayrы Tцrk boyu hюkm sцrцrdц. Bunlar Oьuzlar, Uyьurlar, Qыrьыzlar, Kimeklяr vя Qarluqlar idi. Oьuzlar 10-cu яsrin ilk yarыsыnda qышlыq mяrkяzi Yenikяnd olan bir dюvlяt qurmuшdular. Dюvlяtin baшыnda Yabqu vardы, KцlErkin adlы bir baшbuь onun naibi (kюmяkчisi) idi. Yabqularыn mюhцr vя fяrmanlarыna tuьraq (tuьra) deyilirdi. Fяqяt bu sюzц digяr Tцrk boylarы anlamыrdыlar. Oьuzlar bu sюzц Anadoluya da gяtirdilяr. Ordu rяhbяri Sцbaшы adlanыrdы. Oьuzlarыn o dюvrdя qonшularы olan Peчenяklяr vя Xяzяrlяrlя mцnasibяtinin yaxшы olmadыьыnы gюstяrяn dяlillяr vardыr. Иbn Fadlan vя Яl-Mяsudiyя gюrя aralarыnda tez tez mцharibя baш verirdi. Xarяzmin yerli xanяdanlыьы Afriqilяr Oьuzlarыn tяzyiqi altыnda idilяr. Oьuzlarыn шяrqdяki qonшularы Karluklar ilя dя savaшdыqlarы, mцharibяlяrdяn birindя Oьuz Yabqusunun юlmяsindяn anlaшыlmaqdadыr. Digяr yandan Qaшqarlы Mahmud, Oьuzlarla Ciьillяr arasыnda kюklц dцшmяnlikdяn bяhs etmяkdяdir. Oьuz Yabqu dюvlяtinin tarixi haqqыnda baшqa bir mяlumat yoxdur. Lakin tarixi mяnbяlяrdяn anlaшыldыьыna gюrя, dюvlяtin varlыьыna Qыpчaqlar tяrяfindяn son verilmiшdir. Belяliklя Qыpчaqlar Oьuz чюlцnц tamamяn iшьal edяrяk onlarыn yurduna yerlяшmiшdilяr. Oьuzlarыn savaшmaqda

Oьuzlardan ayrыldы. Yabqu dюvlяtinin yыxыlmasыndan sonra Oьuzlardan bюyцk bir kцtlя Qaradяnizin шimalыndan keчяrяk qяrbя getdi. Digяr bir kцtlя isя Cяnd bюlgяsinя, oradan da Xorasana vя Anadoluya yюnяldi (Sяlcuqlular). Яn son qismi isя Orta Asiyada qaldы ki, bugцn Tцrkmяnistan xalqы Oьuzlardan gяlmяdir. Anadoluda vя Azяrbaycanda da bir чox yer adы Oьuz boylarыnыn adыnы daшыyыr.

Yaшayыш tяrzlяri Oьuzlar 9-cu яsrin ikinci yarыsыndan bяri Sыr-Dяrya (Seyhun) чayы hюvzяsindя yaшayыrdыlar. Иslam coьrafiyaчыlarыnыn verdiyi bilgilяrя gюrя Oьuz yurdu qяrbdя Xяzяr dяnizinя qяdяr uzanыrdы. Cяnubda Xarяzm юlkяsindя Gцrgяnc (Цrgяnc) шяhяri vя Jit qяsяbяsi ilя sяrhяd idi. Шimal sяrhяddinя gяlincя, 10-cu яsr Иslam coьrafiyaчыlarыndan Иstяxriyя gюrя Oьuz sяrhяdi Volqa (Иtil) чayыna qяdяr idi. Шimaldakы Qaraqum, Oьuzlarыn яsas yaylaьы sayыlыrdы. Иslam coьrafiyaчыlarы Qaraquma, Mefazatцl Qцzziyя (Oьuz чюlц) deyirdilяr. Mahmud Qaшqarlыnыn яsяrindя bu Oьuz шяhяrlяrinin adыnы чяkir: Yenikяnd, Qaracuq, Cяnd, Suьnaq, Qarnaq, Sцdkяnd, Barчыnlыqkяnd. Fяqяt шцbhя yoxdur ki, Oьuz шяhяrlяri Qaшqarlыnыn saydыqlarыndan ibarяt deyildir. Чцnkц Sыr-dяrya чayы boyunca yerlяшdiklяri яrazilяrdя Oьuzlara aid шяhяrlяr, qяsяbяlяr vя kяndlяr dя vardы. Яrяb mцяllifi яl Mяsudiyyя gюrя Oьuzlarda cяmiyyяt ali, orta vя aшaьы olmaq цzrя 3 sinfя ayrыlыrdы. Чoxu 10-cu яsrin яvvяllяrindя kючяri hяyat yaшayыr-

bяlяrdя qeyd olunmaqdadыr. Oьuzlar ilя qonшu mцsяlman xalqlarы arasыnda canlы bir ticarяtin var olduьu anlaшыlmaqdadыr. Oьuz yurdundan keчяn яn mцhцm ticarяt yolu Xarяzmdяn Volqa bюlgяsinя uzanan yol idi. Coьrafiyaчыlar onlarыn tacirlяrinin dя sayca чox olduьunu sюylяyirlяr. Oьuzlara aid ticarяt karvanlarы Xarяzm bюlgяsindяki Curcaniyyя vя Bara-tяgin, Maveraцnnяhrdяki Sabran шяhяrlяrinя qяdяr gedirdi. Яsas olaraq da qoyun ticarяti ilя mяшьul olurdular. Xorasan vя Maveraцn-nяhr civarыnыn яhalisi яt ehtiyacыnы Oьuz vя Qarluqlardan tяmin edirdi. Oьuzlarda qadыnlar цzlяrini юrtmяzdilяr. Kiшilяr isя saqqalsыz, ancaq bыьlы olardыlar. Ayrыca saчlarыnы da kяsmяzdilяr. 11-ci яsrdя Oьuzlar ilя qarшыlaшan ermяnilяri, onlarыn uzun saчlarы vя yaylarы heyrяtlяndirmiшdi. Onlarыn paltarlarы haqqыnda mяnbяlяrdя яtraflы mяlumat yoxdur. Danышdыqlarы Tцrkчя Orta Asiyadakы яn incя vя zяrif Tцrk lяhчяsi idi. Qaшqarlы Mahmud bunu xцsusяn яsяrindя qeyd etmiшdir. Eyni zamanda yalnыz Oьuz lяhчяsindяki bir чox sюzlяri dя bildirmiшdir.

Dini Иnanclarы Яsasяn digяr Tцrk boylarы vя Gюytцrklяr kimi Oьuzlar da "Tяk Tanrы"ya inanыrdыlar. O biri dцnyada ehtiyac olacaьыnы dцшцndцklяri цчцn qяhrяmanlarыnы at vя silahlarы ilя bяrabяr dяfn edirdilяr. Иbni Fadlan Oьuz yurdunda din adamы vя mяbяd gюrmяdiyini sюylяmяkdяdir. Digяr bir Яrяb mцяllifi olan Яbц Dцlяf isя

яlinя kыmыz dolu bir qяdяh verilir, юnцnя dя yenя kыmыz dolu bir qab qoyulurdu. Mяzarыn чardaьы kцmbяz kimi inшa edilirdi. Sonrakы dюvrlяrdя Sяlcuqlularыn kцmbяzli mяzarlarы da bu шяkildя olurdu. Dяfn mяrasimi sona yetdikdяn sonra юlяnin atы kяsilir vя bцtцn Tцrk qюvmlяrindя gюrцnяn "Юlц aшы" biшirilirdi. Oьuzlarыn adяtinя gюrя suda yuyunmaq qadaьan idi. Bцtцn Tцrklяrdяki qяdim inanышa gюrя su mцqяddяs idi vя yuyunmaq suyu kirlяtmяk, bюyцk gцnah iшlяmяk mяnasыna gяlirdi. Bu isя uьursuzluьa, fяlakяtя sяbяb ola bilяrdi. Oьuzlar paltarlarыnы da kюhnяlincяyя qяdяr чыxarmazdыlar. Ayrыca onlar xяstяlяnяn insanыn yanыna yaxыnlaшmazdыlar. Xяstяyя kюlя vя qaravaшlar (cariyя) tяhsis edirdilяr. Yoxsullar isя tamamяn юz baшlarыna buraxыlыrdыlar. Oьuzlarda юldцrцlяn adamыn intiqamыnыn alыnmasы adяti vardы. Ayrыca ata юlцncя oьul юgey anasы ilя evlяnя bilirdi. Evlяnmя adяtlяrindя "baшlыq" vermя adяti dя vardы. Toy adяtlяri haqqыnda tяfяrrцatlы mяlumatlar yoxdur. 10-cu яsrdяn etibarяn Oьuzlar Иslam dinini qяbul etmяyя baшladыlar. 921-ci ildя Volqa Bolqar юlkяsinя gedяn Иbni Fadlan, Иslamiyyяti qяbul etmiш, fяqяt xalqыnыn etirazыna gюrя yenidяn яvvяlki dininя dюnяn Oьuz bюyцklяrindяn Yыnal ilя rastlaшdыьыnы qeyd etmiшdir. Oьuzlarыn Иslam dinini qяbul etmяsindя Mцsяlmanlar ilя Tцrklяr arasыnda ticari яlaqяlяrin inkiшafыnыn da bюyцk rolu olmuшdur.


№ 3 (126), Март 2015 Фярщад ЯЗИЗОВ,

Шяки Rеэионал Eлми Mяркязинин еlmi iшляр цзря директор мцавини, б.ц.ф.д.

MЮVCUD VЯZИYYЯT Azяrbaycanыn ШimalГяrb bюlgяsi яlveriшli coьrafi mюvqedя yerlяшib, 6 rayonu юzцndя birlяшdirir, юlkя iqtisadiyyatыnda цmumi payi 17 faiz tяшkil edir. Aqrar region kimi xarakterizя olunur, юlkяnin яsas kяnd tяsяrrцfatы vя heyvandarlыq mяhsullarы istehsalчыsы olub, meyvячilik, bitkiчilik, чayчыlыq, arычыlыq, tцtцnчцlцk, balыqчыlыq, ipяkчilik, quшчuluq, dяnli bitkilяr istehsalыgeniш inkiшaf etmяkdяdir. Regionda bu sahяlяrin inkiшaf etdirilmяsi цчцn tяbii vя bioloji resurslar - mцnbit vя mяhsuldar torpaq ehtiyatlarы, yeraltы vя yerцstц su ehtiyatlarы, meшяlяrdя bitki ehtiyatlarы kifayяt qяdяrdir. Dяniz sяviyyяsindяn

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ Acыnohur gюlцnцn zяngin ornitofaunasы яrazidя turistlяr vя qonaqlarыn ovчuluqla mяшьul olmalarы цчцn imkanlar yaradыr. Eyni zamanda zяngin herpetefauna ilan zяhяri hasil etmяk vя ondan mцalicя mяqsяdlяrinя istifadя цчцn herpeteloji tяsяrrцfatыn yaradыlmasыnы zяruri edir. Bundan baшqa region hяm dя azsaylы xalqlarыn toplum halыnda yaшadыьы mяkan kimi dя xarakterizя olunub, bu xalqlara mяxsus etnoqrafiya vя milli-mяnяvi dяyяrlяrin zяnginliyi ilя dя seчilir. Azяrbaycanыn qяdim yaшayыш mяskяnlяrindяn olan region hяm dя tarix, tяbiяt, memarlыq vя mяdяniyyяt abidяlяri - qalalar, kurqanlar, nekropollar, kanyonlar, karvansaralar, mяscidlяr, kilsя vя inanc yerlяri, ziyarяtgah vя s. Alazan-minbяrяk adlы qяdim yaшayыш mяskяni ilя dя шeчilir.. Xцsusilя Alazan-Hяftяran, Яyriчay vadilяri kurqanlarla zяngin olub, bюlgяdя yaшamыш xalqlarыn tarixinя, adяt-яnяnяlя-rinя, mяtbяx mяdяniyyяtinя, folklor vя etnoqrafiyasыna xas olan mяlumatlarы юzцndя яks etdirmяsi baxыmыndan яhяmiyyяtli olub, tu-ristlяr цчцn чox maraqlыdыr. Region hяm dя ekoloji baxыmdan maraqlы olub, qoruqlar шяbяkяsi ilя яhatя olunmuш-

ПROBLEMLЯR Yuxarыda qeyd etdiyimiz kimi regionda bцtцn tяbii vя bioloji resurslarыn kifayяt qяdяr mюvcud olmasыna baxmayaraq, regionun цmumi iqtisadi inkiшafi, xцsusяn dя aqrar sahяnin vя turizmin inkiшafi qяnaяtbяxш deyildir. 2009-2012-ci illяr яrzindя Avropa ittifaqыnыn maliyyяsi ilя, Gцrcцstanыn "Qafqaz ekoloji qeyrihюkumяt tяшkilatы" tяrяfindяn hяyata keчirilяn "Cяnubi Qafqaz regionunda torpaqlarыn deqradasiyasыnыn qarшыsыnыn alыnmasы, torpaqlardan sяmяrяli istifadя etmяklя yoxsulluьun azadыlmasы..." layihяsi чяrчivяsindя layihяnin yerli koordinatoru kimi bizim tяrяfimizdяn aparыlan araшdыrmalar nяticяsindя mцяyyяn edilmiшdir ki, regionda aqrar sahяnin inkiшafыnы lяngidяn яsas problemlяr bunlardыr: - Torpaq mцlkiyyяtчilяrinin pay torpaqlarы yaшadыqlarы яrazidяn cox uzaqda - 35-40 km mяsafяdя yerlяшdiyindяn torpaqdan sяmяrяli istifadя edя bilmirlяr; - Uzun illяr torpaqlar dincя qoyulmadan istifadя olunduьundan yararsыz hala dцшmцшdцr; - Kiчik pay torpaqlarыnda nюvbяli яkin prinsipi tяtbiq oluna bilmяdiyindяn torpaqlardan sяmя-

ni, mяdяniyyяtini, vя etnoqrafiyasыnы юzцndя яks etdirяn turistlяr цчцn aчыq havada baxыш obyektlяri yoxdur; - Turistlяr цчцn infrastruktur obyektlяri, яylяncя-istirahяt mяrkяzlяri kifayяt qяdяr deyildir; - Turizm xidmяt obyektlяrindя servis sявiyyяsi aшagi olub, xidmяtlяr sertifikatlaшdыrыlmayыb, beynяlxalq standartlara uyьun deyildir; - Beynяlxalq turizmin tяшkili, turizmin digяr sahяlяrinin inkiшafi tяmin edilmяyib

VЯЗИФЯЛЯР ВЯ ЩЯЛЛИ ЙОЛЛАРЫ Яввялдя qeyd edilяn problemlяrin hяll edilmяsi Azяrbaycanыn Шimal-qяrb bюlgяsindя Qanыx-Яyriчay vadisinin tяbii resurslarыndan sяmяrяli istifadя etmяklя, kurort-rekreasiya iшlяrinin tяшkili, maddi-mяdяniyyяt nцmunяlяrini elmi dюvriyyяyя gяtirmяklя turizm baxыш obyektlяrinin yaradыlmasы, mцasir яkinчilik цsullarыnы tяtbiq etmяklя ekoloji tяmiz mяhsullar istehsalы vя aqrar sahяnin mцasir tяlяblяr sяviyyяsindя inkiшafыna nail olmaq mцmkцndцr. Qeyd edilяn mяqsяdя чатмаг цчцn aшaьыdaki vяzifяlяrin

сящ.17 viqat vasitяlяrindяn istifadя etmяklя maariflяndirmя iшlяrini gцclяndirmяk, innovasiyalarыn tяtbiq edilmяsi; - Яrazidя meшя bяrpa iшlяrini gцclяndirmяk, mюvcud bitki юrtцyцnцn qorunmasы vя sяmяrяli istifadя edilmяsi цчцn tяdbirlяr gюrmяk; - Acыnohur gюlцnцn яtrafinda kurort-rekreasiya iшlяrini tяшkil etmяk, hяmчinin turistlяr цчцn яylяncя-istirahяt mяrkяzinin yaradыlmasы, yaz-yay aylarыnda dцnyanыn mцxtяlif юlkяlяrindяn цчцb gяlmiш mцxtяlif nadir чюl quшlarыnы seyr etmяk, ovlanmasы qadaьan olunmayan quшlarы vя яtrafda mюvcud olan vяhшi heyvanlarы ovlamaqla ovчuluqla mяшьul olmaq; - Acыnohur gюlц яtrafinda Dяhnя kurqanlarы яrazisindя vя Alazan-minbяrяk vadisindя turistlяr цчцn baxыш obyekti kimi aчiq havada arxeologiya vя etmoqrafiya muzeyinin yaradыlmasы; - Qanыx чayыnыn mяnsяbindя mюvcud mцalicяvi tяbii palчыqdan istifadя etmяklя mцalicя-profilaktika iшlяrini tяшkil etmяk, balneoloji sanatoriya inшa etmяk; - Alazan-Hяftяran vadisindя mюvcud olan zяhяrli ilanlarыn bяslяnmяsi vя ilan zяhяri istehsali цчцn herpetoloji tяsяrrцfat yaratmaq; - Vadinin tяbii iqlim fak-

ШЯКИ БЮЛЭЯСИНИН AQRAR СЕКТОРУНДА MЮVCUD VЯZИYYЯT, PROBLEMLЯR VЯ VЯZИFЯLЯR 350-500 metr yцksяklikdя yerlяшяn dцzяnlik яrazilяrin subtropik iqlim qurшaьыna, daьяtяyi, daьlыq vя yцksяk daьlыq яrazilяrin isя digяr iqlim qurшaqlarыna aid olmasi regionda яnяnяvi bitkilяrlя yanaшы, qeyri-яnяnяvi subtropik vя digяr ekoloji tяmiz bitkilяrin, meyvя-tяrяvяzin vя s. yetiшdirilmяsi цчцn яlverшli imkanlar yaradыr. Vadidя mюvcud olan illik fяal temperatur, termik ehtiyatlar vя digяr amillяr isя burada il яrzindя iki dяfя mяhsul яldя edilmяsinя imkan verir. Vadidя mюvcud olan bitki ehtiyatlarыndan faydalanaraq yerli яhali ondan qыш otlaqlarы kimi istifadя edяrяk, heyvandarlыqla mяшьul olurlar. 1995-ci ildяn etibarяn юlkяdя aparыlan torpaq islahatlarы nяticяsindя яhali pay torpaqlarыnы яldя etmiш, torpaqlardan mцstяqil olaraq istifadя etmяkdяdirlяr. Son illяrdя aqrar секторун prioritet sahя oldugunu nяzяrя alaraq "2013-2017-ci illяr цчцn regionlarыn sosial-iqtisadi inkiшafы dюvlяt Proqramы" чяrчivяsindя bu sahяnin inkiшafinda bir sira irяlilяyiшlяr nяzяrя чarpыr. Alazan-Hяftяran vadisini vя Bюyцk Qafqazыn cяnub yamaclarыnы юzцndя birlяшdirяn bюlgя dцzяnlik яrazidяn baшlayaraq, hяr tяrяfdяn uca daьlarla яhatя olunub, meшяlяrlя, saf sulu tяbii gюllяrlя, yeraltы vя yerцstц iчmяli vя mцalicяvi sularla, baxыmlы vя maraqlы шяlalяlяrlя, alp vя subalp чяmяnliklяrindя nadir heyvanlar alяmi vя zяngin bitki юrtцyцnя malikdir. Qanыx-Яyriчay vadisindя siklon vя antisiklonlarыn, termik vя tяbii iqlim ehtiyatlarыnыn, sяrin komfort vя diskomfort шяraitin mюvcudluьu, Acыnohur gюlцnцn mцalicяvi tяsirя malik duzlu suyu, hяmчinin Qanыx чayыnыn mяnsяbindя mюvcud olan tяbii mцalicяvi palчыq vя s. яrazidя geniш miqyaslы kurort-rekreasiya iшlяtinin tяшkilinя imkan verir. Yerli яhali yaz-yay mюvsцmlяrindя Acыnohur gюlцnцn suyundan vя palчыqdan kortяbii olaraq mцxtяlif oynaq, dayaq-hяrяkяt sistemi vя dяri xяstяliklяrinin mцalicя-profilaktikasы mяqsяdilя istifadя edir vя faydalanыrlar. Vadidя ilboyu чoxsaylы gцnяшli vя kцlяkli gцnlяrin mюvcud olmasы яrazidя alternativ enerji mяnbяyi kimi gцnяш vя kцlяk batareyalarыnы tяtbiq etmяklя vadiyя yaxыn kяndlяrin enerji probleminin hяllinя imkan verir.

dur. Belя ki, Qanыx чayыnыn sol sahilindя Balakяn vя Zaqatala rayonlarы яrazisindяn keчяn hissяdя Zaqatala qoruьu, Qanыx чayыnыn saь sahilindя Gцrcцstan яrazisindя isя Dedoflitskaro qoruьu mюvcuddur. Hяr iki qoruq zяngin flora vя faunaya malik olub, vahid ekosistemdяn idarя olunur, regionun цmumi iqtisadi inkiшafinda xцsusi yeri vardir. Qoruqlar relikt vя endemik bitki nюvlяri, xцsusilя dя mцalicяvi яhяmiyyяtli dяrman bitkilяri vя heyvanat alяmi ilя dя zяngindir vя onlarыn daim bяrpa vя mцhafizяyя ehtiyaclarы yaradыr. Bцtцn qeyd olunan amillяr mюvcud tяbii resurslardan istifadя etmяklя, bюlgяdя яhalinin ekoloji tяmiz kяnd tяsяrrцfatы mяhsullari ilя tяmin etmяklя yanaшы, ilin bцtцn fяsillяrindя turizmin bir чox sahяlяrini - ekoturizmi, aqrar turizmi, mцalicяvi turizmi, arxeoloji turizmi, mяdяni turizmi, daь turizmi, dini turizmi vя zяvvarlыq vя s. inkiшaf etdirilmяsi цчцn zяmin yaradыr. Nяzяrя alsaq ki, region vя ona daxil olan rayonlar bюyцk Иpяk Йolunun, hяmчinin bir чox beynяlxalq turizm marшrutlarыnыn цzяrindя yerlяшir, onda regionun цmumi inkiшafыnыn nя dяrяcяdя aktual olduьu bir daha aydыn olur. Regionun inkiшafы isя burada yaшayan яhalinin sosial-iqtisadi vяziyyяtini yaxшыlaшdыrmaqla yanaшы, hяm dя юlkяnin цmumi iqtisadi inkiшafina юz mцsbяt tяsirini gюstяrяcяkdir.

rяli istifadя oluna bilmir, mяhsuldarlыq aшaьы olur; - Mюvcud suvarma sistemlяri vя qurьularы, hяmчinin irriqasiya sistemlяri siradan чыxdыьыndan torpaqlar шoranlaшыr vя deqradasiyaya mяruz qalыr; - Alazan-Hяftяran vadisindя torpaqlarda шoranlaшma vя sяhralaшma proseslяri sцrяtlяndiyindяn bitki юrtцyц mяhv olur, ekoloji problemlяr yaranыr; - Шяxsi mцlkiyyяtdя olan torpaqlarda meliorasiya tяdbirlяri vя torpaьыn mцnbitliyinin artыrыlmasы istiqamяtindя tяdbirlяr gюrцlmцr; - Torpaqlarda zяrяrverici vя hяшaratlara qarшы tяdbirlяr lazыmi sяviyyяdя gюrцlmцr; - Fermerlяr mцasir яkinчilik цsullarыnы vя texnologiyalarыnы юz tяsяrrцfatlarыnda tяtbiq edя bilmirlяr; - Ekoloji tяmiz kяnd tяsяrrцfatы mяhsullarыnыn istehsalы tяшkil edilmir, daxili bazarыn qorunmasы istiqamяtindя tяdbirlяr gюrцlmцr; - Ekoloji fяlakяt hallarыnda яkin sahяlяrinin siьorta olunmasыna baxmayaraq, fermerlяrя dяymiш ziyan юdяnilmir; - Yay otlaqlarыndan sistemsiz istifadя olunur, normadan artыq mal-qara otarыlыr; - Yaylaqlarda bitki юrtцyцnцn bяrpasы iшlяri gюrцlmцr, torpaьыn eroziyasыna qarшы tяdbirlяr tяшkil edilmir; - Regionda turizm resurslarыndan sяmяrяli istifadя olunmur; - Region яhalisinin tarixi-

yerinя yetirilmяsi tяlяb olunur: - Torpaqlarыn deqradasiyasыnыn vя шoranlaшmasыnыn qarшыsыnыn alыnmasы цчцn Qanыx чayыnыn suyundan istifadя etmяklя, bir neчя яrazidя nasos stansiyalarы quraшdыrmaq, suvarma sistemlяrini yaratmaq; - Torpaqlarыn mцnbitliyinin artыrыlmasы цчцn tяdbirlяr gюrmяk, mцasir яkinчilik цsullarыnы tяtbiq etmяklя ekoloji tяmiz meyvяtяrяvяz vя s. bitkilяrin yetiшdirilmяsi цчцn istixanalar tяшkil etmяk; - Ekoloji tяmiz kяnd tяsяrrцfatы haqqыnda AR qanunundan irяli gяlяn mцddяalar цzrя fermerlяr arasыnda maariflяndirmя vя mяlumatlandыrma iшlяrini yerinя yetirmяk; - Fermerlяr arasыnda kooperasiya formasыnda fяaliyyяt gюstяrmяlяri istiqamяtindя tяbliьattяшviqat iшlяrini gцclяndirmяk; - Fermerlяrя uzunmцddяtli vя iri mяblяьdя kreditlяrin verilmяsini tяmin etmяk; - Dюvlяt sяviyyяsindя torpaqlarыn mцnbitliyinin artыrыlmasы vя suvarma vя irriqasiya sistemlяrinin yaradыlmasы istiqamяtindя tяxirяsalыnmaz tяdbirlяr gюrmяk; - Fermerlяrя dюvlяt sifariшlяri vermяk, daxili bazarыn qorunmasы istiqamяtindя tяdbirlяr gюrmяk; - Torpaьыn satыnalma qiymяtinin artыrыlmasы; - Mцasir яkinчilik цsullarыnыn tяtbiqi ilя baьlы tяbliьat iшlяrinin gцclяndirilmяsi, beynяlxalq tяcrцbяnin юyrяnilmяsi; - Bцtцn nюv tяbliьat-tяш-

torlarыndan gцnяш vя kцlяkdяn istifadя etmяklя, gцnяш vя kцlяk batareyalarыndan ibarяt bir neчя yerdя poliqonlar yaratmaq, bununla da hяm яrazidя yaradыlan, hяm dя yaxыn kяndlяrin enerjiyя olan tяlяbatыnы tяmin etmяk; - Xцsusi seчilmiш яrazilяrdя beynяlxalq tяcrцbяyя яsaslanaraq mцasir aqroekosistemlяr yaratmaq, bu mяqsяdlя region яhalisi arasinda stimullaшdыrыcы tяdbirlяr gюrmяk; - Yaylaqlarda normativя uyьun mal-qara otarыlmasыna nяzarяti tяmin etmяk, zяrяrli bitkilяrin nюv tяrkibinin vя alaqlanma dяrяcяsinin mцяyyяnlяшdirilmяsi, onlara qarшы mцbarizя tяdbirlяrinin gюrцlmяsi. 2015-ci il Aзярбайъан Республикасынын Prezidenti cяnab Иlham Яliyev tяrяfindяn Kяnd tяsяrrцfatы ili elan edilmiшdir. Qeyri-neft sektorunun яn mцhцm aparыcы vя prioritet sahяlяrindяn biri olan aqrar sahяnin inkiшafы gцnцn яn aktual mяsяlяlяrindяndir. Одур ки, йaxыn 5 ildя юlkяdя, xцsusяn dя regionlarda aqrar sahяnin inkiшafыna xцsusi olaraq diqqяt artыrыlmalы, aidiyyatы dюvlяt qurumlarы, elmi vя elmi tяшkilat mцяssisяlяri юz fяaliyyяtlяrini bu istiqamяtdя intensivlяшdirilmяli, aqrar sahяdя innovasiyalarыn tяшkili, mцasir яkinчilik цsullarыnы tяtbiq etmяklя юlkя яhalisini ekoloji tяmiz яrzaq vя kяnd tяsяrrцfatы mяhsullarы ilя tяmin edilmяsi istiqamяtindя tяxirяsalыnmaz tяdbirlяr gюrцlmяlidir. Юlkя baшчыsыnыn gюstяriшi ilя bu istiqamяtdя fяaliyyяtin gцclяndirilmяsi mяqsяdilя 11 rayonda iri "Aqroparklar"ыn yaradыlmasыplanlaшdыrыlыr. Aqroparklar sяnaye цsulu ilя fяaliyyяt gюstяrяn kяnd tяsяrrцfatы mяhsullarы istehsalы vя emalы ilя mяшьul olan iri ixtisaslaшmыш, kommunikasiya texnologiyalarы яsasыnda idarя olunan mцяssisяlяr olub, burada mяhsullarыn becяrilmяsi, istehsalы vя emal proseslяri mцasir intensiv texnologiyalara яsaslanыr, bilavasitя innovasiyalarыn tяtbiqi vя istifadя edilmяsi ilя hяyata keчirilir. Mяhz bunu nяzяrя alaraq, AMEA Шяki Regional Elmi Mяrkяzinин rяhbяrliyi vя Elmi Шurasы nюvbяti illяrdя elmi-tяdqiqat iшlяrinin istiqamяti planlaшdыrыlan zaman bu fakt nяzяrя alыnmыш, regionda aqrar sahяnin gцnцn tяlяblяri sяviyyяsindя inkiшafыnыn tяmini istiqamяtindя tяdqiqatlara цstцnlцk verilmяsi qяrara alыnmышdыr.


ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.18

Едуард КАРАШ,

АБШ, Щйустон (Яввяли ютян сайымызда)

ЫЫ ЩИССЯ Bu arada Ernest Kяrimi 100 metrlik mяsafяdя estakada quraшdыran kranыn yanыndakы xиlasedicilяrin yanыna gюndяrяrяk, kяndirin ucunu яlindя saxlayыb яlindяkы yumru rezin tяkяri Kamalыn baшыna salmamaq цчцn var gцcцylя baшыbяlalы qяhrяmana sarы atdы - tяkяr Kamalыn yanыndaca suyun цzяrinя qondu. Kamal iki яlli ondan yapышdы, Ernest kюmяyя gяlmыш fяhlяlяrlя birlikdя onu kяndirlя dirяyя sarы чяkmяyя baшladыlar. Artыq indi Kamal rezin tяkяri buraxaraq яllяri vя ayaqlarы ilя яn azы yarыm metr diametri olan dirяkdяn mюhkяm yapышdы, dяniz sяviyyяsindя dirяyя yapышmыш чoxlu dяnizotu vя balыqqulaqlarы onun яllяrini, ayaqlarыnы vя bцtцn bяdяnini cыzыrdыlar, hяr yeri qanayыrdы, ancaq Kamal юzцndяn asыlы olmayaraq bяrk qorxmuшdu vя yuxarыdan ona qышqыra-qышqыra rezin tяkяrdяn yapышmaьы buyuran sяslяrя heч bыr mяhяl goymur, dirяkdяn heч cцr aralanmaq istяmirdы. Mюhkяm dirяkdяn aralanmaq qorxusu hяr yeri cыrmaq-cыrmaq olmuш Kamalыn aьrы qorxusunu цstяlяmышdы. Bu vaxt xilasedici katerin sцrяtlя onlara doьru gяldiyini gюrяn Ernest nisbяtяn sakitlяшdы, bir neчя dяqыqяdяn sonra kater artыq Kamala yaxыnlaшmышdы. Kater ehtiyatla Kamalыn mюhkяm yapышdыьы dirяyя yan aldы, onun gюyяrtяsindя Kamala yaxыn kцncцndя, Эennadы яylяшmiшdы, o sol яlilя katerin yellяncяyindяn yapышaraq saь яlini Kamala uzatdы vя ucadan rus dilindя ona яmr etdi: “o Nu davay, гeroy, slezay, priyexali!” Kamal heч baшыnы da tяrpяtmяdi. Эennadi яlini ona uzadaraq - qorxma, dedi, bura gяl, яlini mяnя ver, nя olub nя цчцn zяli kыmы dirяkdяn yapышmыsan? Kamalыn яl-ayaьы qorxudan elя bыl иflич olmuшdu, bяdяnи яsиm-яsиm яsыrdы. - Yox baчarmыram, - deyя sяslяndi. Эennadi kapitana nя isя dedi, sonra yuxarыdakыlara gюstяriш verdi: - Eheey, yuxarыdakыlar! Biz kateri bыr azca geriyя verяcяyik ki, ona toxunub яzmяyяk, siz rezin tяkяri katerя atыn, sonra mяnimlя birlikdя qяhrяmanыnыzы чяkяrsiniz! - Sonra cяld hяrяkяtlяrlя юz rezin jыletini baьlayыb suya tullandы, Xяlыlova yaxыnlaшыb яvvяlcя saь яlinin qыraq sцmцyц ilя onun яllяrindяn mюhkяm vurdu, heч bir reaksiyanыn olmadыьыnы gюrцb яllяrini var gцcц ilя Kamalыn чiyinlяrinя endirdi, bu dяfя Kamal doьrudan da doymuш zяli юz qurbanыnы buraxdыьы kыmы dirяkdяn ayrыldы, Эennadi isя onu aьuшuna alыb birlikdя katerя tяrяf цzmяyя baшladы. Katerdяki matros motoristlяrlя birlikdя gяminin gюyяrtяsinя чыxmaqda onlara kюmяk etdыlяr... - Bu, heч olmazsa bir kaьыz parчasыnы ovcunda mюhkяm sыxmышdы, mяnim baшыma bir baшqa hadisя dя gяlib - deyя Эena asudя vaxtda sюhbяt etmiшdi: - Bilirsiniz ki, biz vaxta dяyышяn zaman neftчilяrя ancaq bir-iki nяfяrin yan-yana dцшцb minmяsы цчцn gяmidяn dayanaчaьa dirяnяn trap veririk, trapыn bir ucu яlbяttя mцtlяq baьlы olur. Bir dяfя necя olubsa hяmin trapda ikiцч adam yan-yana dцшцb birlikdя keчmяk istяdikdя, basa-bas olub, axы gяmidя 500 nяfяrя qяdяr insan olur, trapыn bыr ucu qalxыb, gяmidяn aralanыb, birinin ayaьы sцrцшцb gяmi ilя trap arasыndakы mяsafяdяn dяnizя dцшmцшdц, яlindя dя bir yekя zяnbil - sumkasы var idi. Onu чяtinliklя dяnizdяn чыxaran zaman nя qяdяr чыьыrdыq kы, sum-

ДЕТЕКТИВ РОМАН

№ 3 (126), Март 2015

Шейтанла

kanы яlindяn burax - buraxmadы. Чox чяtinliklя onu xilas etdik vя sonradan soruшduq ki, nя цчцn sumkadan elя bяrk-bяrk yapышmышdыn? Pычыltы ilя dedi ki, - Naчalnыk, bilirsяn ki, burada "suxoy zakondu", 9-10 gцn iчki iчmяk qadaьandыr. Mяn isя hяmin sumkada bir яdяd "yarыmlitrlik" gюtцrmцшdцm юzцmnяn, baьышlayыn mяni, uшaqlar..." ...Vertolyot tяlяsmяdяn юz iшindя idi, yeni- yeni kilometrlяri fяth edяrяk axtarышыnы davam etdirirdi. Sяkkiz cцt gюz dяnizin dibinя qяdяr eшяlяnmяyя чalышaraq bu, daim hяrяkяtdя olan, ucsuzbucaqsыz mavi sahяni izlяmяkdя davam edirdi. Baшqalarыna nisbяtяn milisioner Tofiq daha tez-tez sяslяnirdi: Camaat baxыn! Salondakы camaat da tez Tofiгin dairяvi pяncяrяsinя - illцminatoruna doьru cumub onun gюrdцyц яшyaya baxыrdыlar - o яшya isя gah adicя taxta-шalban dirяklяr, gah da hansы gяmilяrdяnsя dяnizя dцшmцш, gцnяш шцalarы altыnda parыldayan metal чяllяk olurdu.

ancaq zaman keчdыkcя bu шцbhяlяr dя tяdricяn яriyib getdi. Иsti yay gцnlяrinin birindя yoldaш Mяmmяdovun hansы bir mяsяlя ilя яlaqяdar olaraq mяdяnя gяldiyi vя hяmin axшam Qыrmыzы Guшяdя nяшяxorluьun, narkomanlыьын nя boyda bюyцk bяla olmasы barяdя kollektiv qarшыsыnda mцhazirя oxuduьu Ernestin yadыnda idi. Mцhazirяsыndя o danышmышdы kы, "bыr dяfя Шцvяlan qяsяbяsindя Mirzяaьa Яhmяdov adlы bir шяxsdяn Юzbякistandan gяtirdiyi beш kq nяшя tutmuшdular." Polkovnik tяяsцflя geyd edirdi ki, bir kilo, iki kilo "eшшe tuda-suda" ancaq beш kilo - lap aьdыr axы"... Zaldakы iшtirakчыlarыn gцlцшdцyцnц gюrяn polkovnik яlavя etmiшdi: "eto je nastoyaшшee prestupleniye" - axы bu яsl cinayяtdir!" Bu zaman "bizim" Tofiq яlini qaldыraraq etiraz etmiшdы: "yoldaш polkovnik. Axы elя beш qram da cinayяtdir, ona gюrя tцrmяyя dцшmяk olar. "Яlbяttя" deyя polkovnik sяhvini dцzяltmiшdi, "elя beш qram da cinayяtdir". Bu iclasdan sonra bizim mяdяnin ышчыlяrы geyd etdilяr

olmaьы bacarыrdы. O rus dilindя geniш yayыlmыш "profilaktik" kяlmяsini юzцnцn шяxsяn yaxшы mцtяxяssis, яsl "professional" olmasыna dяlalяt etdiyinя шцbhя etmirdi, ardыna yapышdыrыlan "laktik" sюzцnцn mяnasыnы baшa dцшmяsя dя kimdяnsя soruшmaьa cцrяt etmirdi. Kimisя qaydalara riayяt etmяyib geyrimяqbul yerdя siqaret yandыranы gюrяn kimi "inspektor Kerjenbayev" o dяqiqя qarшыsыnda peyda olub on dяqiqя яvvяl hяmin шяxslя шirin sюhbяt etdiyinя baxmayaraq, "faraьat"pozasыnda dayanыb "чest" verir, яvvяlcя юzцnц tяqdim edir, sonra qara qovluьunun iчindяn hazыr protokol blankыnы чыxarardы. Baxmayaraq ki, onu bu sцnы adada bяzi reportaj aparan idman kommentatorlarыnыn: "Bizim Tyurinin rяqibi boksчu Nigeriyadan, eeee Likumbadan... nя isя siz onu юzцnцz mavi rяngli tumanыndan tanыya bilяrsiniz" dediklяri kimi, elя tяqdimatsыz da heч kimlя qarышыq salmaq mцmkцn deyildi. Xцsusilя iчazя verilmяmiш mяkanda siqaret чяkяn rяislяrы ifшa etmяk Kerjen-

mяhz Kerjenbayevin юzц idi. Yoldaш injinяr, axы mяn o qцsurlarы юzцm цчцn yazmamышdыm, yanьыnыn qarшыsыnы almaq lazыmdыr axы - deyя sюhbяtя baшladыqda, Ernest onun sюzцnц kяsяrяk: - Dцzdцr, Nursultan, ancaq o kaьыz sяnin qovluьunda yatarkяn usta Trunov o buruqda 300 metr dяrinliyi qazыb, eyni zamanda sяn dediklяrin qцsurlarы da lяьv edib, gedib yoxlaya bilяrsяn, yoxsa buruq dayanardы, planыmыz da dolmazdы. - Яяя yenя plan, plan... buruq yansa nя insanlar olacaq, nя plan - deyinяrяk Kerjenbaev otaьы tяrk etdi. Axшamцstц иdarяyя qayыdarkяn Ernest rяisin vя hяmkarlar tяшkыlatы sяdrinin mяrhumun ailяsinя bяd xяbяri чatdыrmaq цчцn sahilя yola dцшdцklяrini eшitdi. Яэяr o doьrudan da hяlak olubsa, orada iki azyaшlы uшaqlar yetim qalaчaq - deyя rяisin katыbяsi- "qovluqlar komandыrы" yumшaq цrяkli Lyudmila Anatolyevna gюz yaшlarыnы saxlaya bilmirdi. "Arif Abbasovыч bцtцn gцnц milis rяisi vя prokurorluьun mцstяntiqilя sюhbяtlяr aparыb, partkom vя hяmkarlar tяшkilatы sяdrilя birlikdя qazma qurьusuna gediblяr, onlarыn tapшыrыьы ilя mяn yanlarыna чoxlu adamlarы dяvяt edirdim, ora чay, bura siqaret kюtцklяri, qыzlarы da o ki var ora-bura qovmuшam, цч чaynik чay iчiblяr... Sizdя nя xяbяr var Ernest Arkadyeviч, bir шey tapa bidinizmi? - deyя цmыdsizcяшinя sual verdi. - Yox, Lyudmila Anatolyevna, heч nя tapmamышыq...sabah dalьыclarы gюndяrяrik. Mяni sualtы Texnыkы Ишlяr Иdarяsilя calaшdыrыn. - Ay Allah, bu nя bяladыr... KЮKLЯR VЯ BUDAQLAR Beш il яvvяl

60 ил яввял нефт дашларында чалышан ямякчиляр цчцн тахтадан гурашдырыдмыш илк “эеъягонду” Tofiq geyri-adi milisioner idi. Onun boyu milis formasыnыn "furajkasы" ilя birlikdя yцz altmыш santimetrя ancaq чatыrdы. Ola bilsin o, yatanda da bu furajkanы чыxarmыrdы, ona gюrя ki, hяmin papaьыn sayяsindя o tяbiяtdяn яn azы on santimetr udurdu. Onun ictimai asayiшi qoruyanlarыn sыrasыna kimlяrin vя necя qяbul etdiyi mяlum olmasa da, heч bir cidanы чuvalda qizlяtmяk mцmkцn olmadыьы, hяr tяrяfdяn baьlы bir sahя olan dяniz neftqazчыxarma idarяsi яrazisindя - harda kiчik bir geyri-adi hal, hadisя baш verirdisя, gecя yaxud gцndцz olmasыndan asыlы olmayaraq, Tofыq hazыr geyinmiш formasыnda, baшыnda sevimli furajkasilя, elя bil dяnizin dibindяn orada peyda olurdu, hardansa formasыna uyьun enli bыr "qalife" formalы шalvar da tapыb яyninя keчirmышdi ki, onun iчindя Tofiqin nazik ayaqlarы sapoqun iчinя sancыlmыш saat kяfkirlяri kimi gяziшirdi. Belя ki, kollektivin diqqяtinя чatdыrыlasы bцtцn yeniliklяr яvvяlcя Tofiqdяn baшlayыrdы, чatdыrыlmayasыlar isя baшqa mяnbяlяrdяn. Elя bu gцn dя MИ-6nыn axtarышa чыxacaьы barяdя mяlumat haradan Tofiqin qulaьыna чatdыrыldыьы mяlum olmasa da, ancaq vertolyot dispetчerinin otaьыnda o hamыdan qabaq peyda olaraq, uчuшun nя vaxt baшlayaчaьы ilя maraqlanmышdы. Qяribя tяsadцf idi ki, rayon milis шюbяsinin rяisi dя Mяmmяdov Tofiq idi, ancaq "bizim" Tofiqdяn fяrqli olaraq onu "Mяmmяdov yoldaш", yaxud "yoldaш polkovnik" deyя чаьырырdыlar. Bяzi acы dillяr danышыrdыlar kы, bizim sahя rяisыmыz yoldaш polkovnikin yaxыn qohumudur, yoxsa kim idi bu boyda uшaqcыьazы milisя ышя gюtцrяn,

ki, "bizim Tofыq daha aьыllыdыr, belя axmaq sюz demяz, onlarыn yerini dяyiшmяk lazыmdыr." Cяmi bir dяfя - yanaчaq doldurmaq цчцn tяnяffцslя - altы saatlыq axtarыш uчuшu vicdan qarшыsыnda borcun yerinя yetirilmяsindяn baшqa bir шey deyildi. Яэяr o doьrudan da чoxlu su iчibsя onda onun cяsяdi dяnizin dibindя ola bilяr, - deyя doktor Frenkel Kerjenbayevя izah edirdi - vя ancaq yazbaшы suyun цzяrinя чыxa bilяr- Яэяr suyun цzцndя olsaydы - demяli o suya artыq юlmцш vяzыyyяtdя dцшцb, ya yыxыlarkяn bяrk yaralanыb, yaxud elя yuxarыda kimsя ona kюmяk edib. Ancaq gecя vaxtы canlы insanы юldцrmяk kimя lazыmdыr - a Nursultan? - Sual tam mяntiqli alыnmadы, ona gюrя doktor юz mцlahizяlяrini davam etdirdi. - Nя olmuшdu ki, o юzц birbaшa юzцnц suya atmaq fikrinя dцшцb, юzц dя belя havada - neчя fikirlяшirsяn, serjant? Nurшultan adяti цzrя, orta asиyalыlara vя baшqa шяrq xalqlarыna mяxsus, qыyыq qazax gюzlяrini bir qяdяr dя yumaraq, bir dяqigяlik fikrя daldы, deyilяn versыyalarы bяdbяxt hadisяdяn tutmuш kriminala qяdяr - gюzцnцn qarшыsыndan keчirdi vя Mixaыl Petroviчin sadя sualыna cavab tapmaьa чalышыr, bu versыyalarыn heч birini nя цrяyi, nя яqli ilя qяbul etmяk fikrindя deyildi, чцnki bu bяdbяxt hadisя yanьыn zamanы baш vermяmiшdi: - Nee znayim doxdur, ne znayim, (bilmirik, doxdur, bilmirik) deyя Frenkelя baxdы, doktor isя artыq Bычkovla danышыrdы. Kerjenbayev hяr cцr yanьыnlarыn qarшыsыnы almaq цzrя iшlяrdя юz шяxsы vяzifяsini yerinя yetirяrkяn чox tяlяbkar vя qяtiyyяtli

bayevя ayrы lяzzяt verirdi. Baшqa bir mцhafizячi - mцvяkkil bяlkя dя heч fikir vermяyяcяyi yaxud bircя qыnayыcы baxышla kifayяtlяnячяyi mяqamda, Nursultan hяmin an "Dяniz qazma vя neftqazчыxarma obyektlяrindя yanьыndan mцhafizя цzrя qaydalarы"ыn canlы иfadячisinя чevrilяrяk, onlara uyьun tяkcя cяrimяlяndirmяklя kifayяtlяnmir, hяtta юz rяhbяrliyinя bu barяdя "mцzakыrя vя юlчц gюtцrmяk цчцn" mяlumat чatdыrmaьы bюyцk qяhrяmanlыq sayыrdы. Tяbiidir kы, Kerjenbayev юzц isя hяmiшя hamыya nцmunя olaraq bцtцn bayram gцnlяrindя mцtlяq tяшяkkцrlяrlя vя fяxri fяrmanlarla tяltif olunurdu. Ancaq bir dяfя Ernest onun coшqun fяalыyyяtinin qarшыsыnы almaьa mцvяffяq olmuшdu: ayыn axыrыnda чox vacыb olan quraшdыrыlmыш buruq qurьusu istismara qяbul edilmяliydi vя qяbul komissiyasыnыn tяrkibinя nя iшlяsя baшы qarышmыш onun daimi цzvц sahя rяisinin яvяzinя Kerjenbayevi daxil etmiшdilяr, o da hяmin obyektdя elя bir яhяmiyyяti olmayan чoxlu sayda qцsurlar taparaq aktы imzalamaqdan imtina etmiшdi. Ayыn axыrы idi, vaxt itirmяk olmaz idi, onda Ernest Kerjenbayevin qarшыsыna bir яdяd aь vяrяq qoyaraq demiшdi: Nursultan, qulaq as, sяnin dediklяrin чox dцzdцr. - Qaniшna - deyя Kerjenbayev sevinmiшdi: "Al bu vяrяqi, bцtцn dediklяrin qцsurlarы bircяbircя burada hяkk elя, юzцndя saxla, ancaq akta qol чяk!" Onun dediklяrinin vя fяaliyyяt sяviyyяsinin rяis - komissiya sяdri tяrяfindяn bяyяnilmяsi vя ona gюstяrilяn etimad Kerjenbayevя чox xoш idi, o qol чяkmяyя razыlыq verdi, ancaq ertяsi gцn sяhяr tezdяn rяisin kabinяtinя ilk daxil olan шяxs dя

Шиrиnbяy aramla шяhяrin mяrkяzi kцчяlяilя Dяnizkяnarы parka doьru addыmlayыrdы. Hardasa bu yaxыnlarda ya Чeyzin яsяrindя ya da Vaynerlяr qardaшlarыnыn romanlarыnыn birindя belя bir ifadяyя: "шяhяrin mяrkяzi yolunda "prodefilтroval" yяni "sцzя-sцzя getmяk" kяlmяsinя rast gяlmiшdi, bu gцn o юzц dя bu "quruda" yaшayan camaatыn iчindяn Bakы шяhяrinin яn mяrkяzi kцчяlяrindяn, yerli camaata yuxarыdan aшaьы baxaraq, belяcя "sцzя-sцzя" keчmяk ixtiyarыnda olduьunu gюstяrmяk istяyirdi. Юz "sцzцшцnя "yekяxanalыq qцruru" - el arasыnda deyildiyi "forslu" gюrkяmi vermяk цчцn o яlinя ata babasыndan qalmыш qяdim tяsbeh gюtцrцb yol uzunu onu gah qabaьыnda, gah da ki, arxasыnda, belinin цstцndяcя яlindя oynada-oynada yoluna davam edirdi. Tяsbehin цzяrindя яrяb яlifbasыyla yazыsы olan, qara rяngli dюrdkцnc dяnячiklяri sakit xoш cingiltili sяslя barmaqlarыnы sяrinlяшdirir, onu xoшhallandыrыrdы. Bu dяqiqяlяr o цrяyindя birlikdя neft texnikumunda oxuduьu sinif yoldaшlarыndan, yaxud texnikumu bitirdikdяn sonra bюlцшdцrmяyя яsasяn dцz цч il ayda yцz altmыш manata fяhlяlikdяn texnik vяzifяsinя qяdяr yцksяldiyi Abшeron Qazma Ишlяri Иdarяsinin iшчilяrindяn birinя rast gяlmяyi arzulayыrdы. Arzulayыrdы ki, rast gяlяcяyi adamla xoш-beшdяn sonra elяcя шюz arasы- "dяnizdя iшimiz o qяdяr чox oldu ki, bir az yubandыm, axы bu yaxыnlarda mяni usta tяyin ediblяr, - insanlar, avadanlыq hamыsы mяsuliyyяtdir dя, bu injener (mцhяndis) vяzifяsidir axы, baxmayaraq ki, dяnizdя hяr шeyi yenidяn - fяhlяlikdяn baшlamalы olmuшdum" - deyяrяk kюhnя tanышlarыnы mяlumatlandыrmaq istяyirdi.

(Арды 19-ъу сящифядя)


№ 3 (126), Март 2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.19

йолдаш олан... (Яввяли 18-ъи сящифядя) Sonra da kюhnя tanышыnыn dяnizdя iшlяmяyin xцsusiyyяtlяrindяn, чяtinliklяrdяn, qurudakыna nisbяtяn dяnizdя verilяn mяvaъiblяr barяdя suallarыnы cavablandыracaqdы. Axыrda mцtlяq kюhnя dostunu yaxыnlыqdakы kababxanaya dяvяt edib hяlя texnыk vяzifяsinin mяvacibi hesabыna onu qonaq edяcяkdi. Qarшыda o юzцnц babasы kimi bюyцk vя xoшbяxt bir ailяnыn baшчыsы gюrmяk fikrindяydi. Шirinbяy юzцnц heч vaxt atasыna oxшatmaq fikrinя dцшmяmiшdi, birincisi ona gюrя ki, atasы onlarы atanda oьul cяmi beш yaшыnda idi, ikincisi dя yaddaшыnda qaldыьы vя anasыnыn sюhbяtlяrindяn eшitdiyi atasыnыn bяzi-bяzi xoшagяlmяz hяrяkяtlяri onu cяlb etmir, fяrяhlяndirmirdi. Rяsul Rяsulovun bяxti heч gяtirmirdi. On цч yaшыnda ikяn o "xalq dцшmяnlяrinin юvladlarы saxlanыlan internata dцшmцшdц, o vaxtdan valideynlяrini nя gюrmцшdц, nя onlar barяsindя nя isя eшitmiшdi, ancaq yadыnda qalandan bilirdi ki, onlarыn hяr ikisi reшpublikanыn "Kommunist" adlы qяzetindя iшlяyirdilяr, atasы kяnd tяsяrrцfatы шюbяsinin mцdiri idi, anasы isя kadrlar цzrя "inspektor" - mцvяkkil idi. Иnternat hяyatы Rяsulu hiylяgяr vя eqoist insan kimi yetiшdirmiшdi. Иnternatda birtяhяr yeddiillik mяktяbi bitirяndяn sonra o, on altы yaшыndan inшaat materiallarы satышы maьazasыnda satыcы kюmяkчisi kimi iшlяmяyя baшladы vя 1941-чi ildя cяbhяyя чaьыrыldы. Cяbhя xяttinя gedib чatmamыш yolda onlarыn eшelonunu bombaladыlar, Rяsulun "bяxti gяtirdi", o dizindяn qяlpя yarasы aldы, hospitala dцшdц vя sol ayaьыnыn qatlanmamasы sяbяbindяn ordudan tяrxis olundu. Иnшaat materiallarilя ticarяtя qayыdan Rяsul tezliklя Abшeronda baь evlяrinin tikintisilя mяшьul olan vя baшqa шяhяrlяrя daшыyыb satыlacaq qяrяnfillяri yetiшdirmяk цчцn iшtixanalar tikяn iшbazlarla tanыш, hяm dя dost oldu, tikinti iшlяrinin aparыlmasыnda onlara lazыmi kюmяklik etmяyя baшladы. Иyirmi цч yaшыnda Rяsul toxuculuq texnikumunun tяlяbяsi iyirmi yaшlы Mяryяmlя ailя quranda artыq maьazanыn baш satыcыsы idi. Oьlu Шirinbяy dцnyaya gюz aчandan sonra o Balaxanski kцчяsindяki "qarышыq mallar" dцkanыnыn mцdiri oldu, hяmin dцkanda Rяsuldan baшqa tяxminяn otuz yaшlarыnda yцngцltяbiяtlы, hamыyla daim qaqqыldaшan "Qalya xala" adlы qadыn satыcы da iшlяyirdi. Шirinbяyin yaxшы yadыndadыr ki, atasы tez-tez iшdяn sяrxoш vяziyyяtdя axшamdan xeyli keчmiш qayыdarkяn onu yataьыndan gucaьыna qaldыrыb цzцndяn, alnыndan юpяr, Шirinbяy isя atasыndan gяlяn qoxudan, hяm dя bыьlarыныn tцkцnцn iynя tяk uшaьыn цzцnц sancdыьыndan narahat olar, цzцnц oyan-buyana чevirяrdi. Bяzяn gecяnin bir vaxtы onunla birlikdя evя onun sяrxoш dostlarы da dяstяylя, hay-kцylя iчяri daxil olardыlar. Onlar bюyцk masanыn arxasыna яylяшяrяk yemяk-ычmяklя mяшьul olar, atasы Mяryяmя teztez "onu gяtir, bunu gюtцr" buyurar, bяzяn isя "gюzцmя gюrцnmя, rяdd ol burdan" deyя tяhqir dя edяrdi. Xeyli vaxt keчяndяn sonra Шыrыnbяy baшa dцшmцшdц ki, uшaqlыqda eшitdiyi "sex, istehsal, mal, sap, yumaq, itkinin normasы, qabqacaьыn tяbii sыnmasы, vurulan ziyan vя s." sюzlяr mяnasыz gюstяriшlяrin vя atasыnыn bir istehsalчы tяrяfindяn geyri-qanuni "plandan яlavя" - "levыy" istehsal olunub baшqa geyri-qanuni istehsalчыya satыlan, atasыnыn dцkanы tяrяfindяn юrt-basdыr edilяn oьurluqdan baшqa bir шey deyilmiш. Baшqa gцnlяrdя, atasыnыn sяrxoш olmadыьы gecяlяrdя anasыnыn gюz yaшlarы iчindя atasilя bu

barяdя pычыltы ilя aparыlan sюhbяtlяrindя anasыnыn yalvara-yalvara "bu iшdяn яl чяkmяyi, bu "sexoviklяrin" bir gцn tutulacaьы vя onda sяni dя satacaqlar" dediyi шюzlяri Шirinbяy eшidirdi. "Onda mяn atama nя deyяcяyяm, Rяsul" - deyя anasы yalvarыrdы. "axы o mяni sяnя vermirdы, sяn onun adыnы batыrыrsan, heч qardaшыm da razы deyildi, ancaq mяnim vя sяnin xяtrinя anam yazыq onlarы dilя tutdu - razы saldы, vay Аllah indi bizim baшыmыza nя iш gяlяcяk, heч fikirlяшirsяn?" - anasы hюnkцrtцyя keчirdi. Onda Rasul yerindяn sычrayыb paltar шkafыna doьru cumur, dяstяlяnmiш pullarы anasыnыn цzцnя чыrparaq baьыrmaьa baшlayыrdы: "bяs bunlar olmasa mяn dilяnчilik edяcяm sяn dя ge-

azuqя, pal-paltar aparыrdы, ancaq heч vaxt gюrцшmяk arzusunda olmamышdы. Soruшan olanda isя - "o hяyasыza Rяsulun ancaq pulu lazыm idi, юzц tцrmяyя dцшmяmяk цчцn rцшvяt verib sonra da harasa qaчыb-чыxыb aradan" deyirdi. Belяliklя bir il davam etmiш, bir ildяn sonra Mяryяmin apardыqlarыnы qяbul etmяyib demiшdilяr ki, Rяsul Hяsяn oьlu Rяsulov Orta Aшiyadakы tцrmяlяrin birinя kюcцrцlцb. Bundan sonra Шirinbяy atasы barяdя heч nя bilmir vя zaman keчdikcя onun sonrakы taleyindяn bixяbяr idi vя heч maraqlanmыrdы da. Ancaq atasыnыn dostlarы bыilirdilяr ki, o hansыsa bыr "etap"da tцrmяdя hяlak olubmuш.

yыdarkяn o, yolцstц buruqlardakы qazma ишlяrinя, fыrlanan rotora, sяs-kцylя iшlяyяn nasoslara, torpaq anbarlarыna, oradan yenidяn borulara axыdыlan gil mяhluluna tamaшa edir, iш prosesilя maraqlanыr, fяhlяlяri sorьu-suala tuturdu. Belя gцnlяrin birindя qazma ustasы ona briqadaya ишя daxil olmaьы tяklыf edir - kiчik rцtbяlы, kюmяkчi fяhlя lazыm imiш. Bu dяqiqяdяn baшlayarag Rцstяm babanыn mцqяddяratы hяll olunur. Bir-iki ildяn sonra o, artыq qazmaчы vяzifяsinя keчirilir, bir il шeviшib-gюrцшяndяn sonra ciddi vя sadя kitabxanaчы qыz Validя ilя sovet qanunlarы VVAQ vasitяsilя evlяnir. Validяdяn o tez-tez geologiya vя qazmaya aid kitablar alыb

Нефт дашларынын илк “эеъягонду”су щазырда абидя кими горунур dыb "Иnturist"in qabaьыnda oьlun Шirin цчцn pul qazanacaqsan?" "Sяn bu pullarы ю fahiшя Qalyanыn цzцnя at "Иnturistin "qabaьыna da elя qoy o getsin, axшama qяdяr bцtцn kiшilяrin цzцnя hыrыldayыr!"deyя anasы bir az da coшurdu, onda Шirinчik tam yuxudan ayыlыrdы. Шirin bilirdi ki, "Иnturist" deyilяn yer Dяnizkяnarы parkыn yanыnda yerlяшir, 1 nюmrяli tramvayla Bayыla babasыgilя gedяndя gюrmцшdц, anчaq orada dayanыb hыrыldamaqla pul qazananlarы gюrmяmiшdы. Ailя davalarыnыn sayы getdikcя artыrdы, bu dava-dalaшda Qalya xalanыn adы daha tez-tez чяkilirdi vя onun цnvanыna bu vaxta qяdяr heч kяsdяn eшitmяdiyi sюzlяr yaьdыrlыrdы. Bu sюzlяr alova tюkцlяn benzin kimi davanы gюrцnmяz dяrяcяdя qыzышdыrыr, vя gцnlяrin bir gцnц bu onunla nяticяlяndi ki, atasы dюzmяyib qapыnы чыrpыb evdяn getdi vя bir daha qayыtmayacaьыnы bяrkdяn elan etdi. Sяn o яcnяbi ilя xoшbяxt olmayacaqsan, Шirinчiknяn mяnя dя belя oьru, "alkaш" lazыm deyildeyя anasы onun arxasыnca ancaq bu sюzlяri deyя bilmiшdi. Иki ildяn sonra, Шirin birinчi sinifdя oxuyarkяn atasыnы "kцllи miqdarda sosialist яmlakыnыn oьurlanmasы" maddяsilя uzunmцddяtli hяbs etdilяr. Valideynlяrinin artыq bir ildir ki, rяsmяn boшandыqlarыna baxmayaraq Mяryяm hяrdяn bir icazя verilяn gцnlяrdя Bayыl tцrmяsinя baш чяkir, Rяsula

Mяryяm юzц isя boшandыqdan sonra Volodarski adыna tikiш fabrikinя iшя girib, iyirmi ildяn artыq hяmin fabrikdя чalышыb, istehsalat qabaqcыlы olub vя ancaq nяvяlяrinin xяtrinя evdя onlara qulluq etmяk цчцn iшini atmыш, tяqaцdя чыxmышdы. Atasыndan miras qalan Шirinbяyя ancaq zahiri gюrцnцшц idi - ortaboylulara nisbяtяn bir azca hцndцr boyu, idmanчыlara mяxsus шax qamяti, yaxыn шяrq insanlarынa oxшar iri, uzunsov qonur gюzlяri, qara, daraьa vя beш barmaьa rahat yatыrыmlы parыltыlы dцz saчlarы onu чox gюzяgяlimli edirdi. Uzun sюzцn qыsasы, яэяr Шirinbяy anadan qыz doьulsaydы yяqin ki, шцbhяsiz gюzяllяrin siyahыsыna dцшяrdi. Bu onun zahiri gюrцnцшц idi, daxilяn, bцtцn xasiyyяtlяrisя o babasыna anasыnыn atasы mяшhur neftчы Rцstяm Mirzя oьlu Aьalarova bяnzяyirdi. Babasы юzц haqda danышmaьы sevmirdi - цmumiyyяtlя o, чoxdanышan adam deyildi, ancaq Mяryяm vя onun qardaшы Mirяli dayыsы hяrdяnbir axшamlar hяr шeynяn maraqlanan balaca oьlanы babasыnыn fяaliyyяti barяdя mяlumatlandыrыrdыlar. 20-ъi illяrin ortalarынda Gяncя qimnazыyasыnыn 6-cы sinfini bitirяn gяnc Rцstяm Azяrbaycanda Sovet hюkцmяti bяrqяrar olduqdan sonra bir neчя il parovoz deposunda fяhlяlik etmiш, sonra Bakыya gяlяrяk tikinti briqadasыnыn tяrkibindя dяniz neft mяdяninin yaradыlmasы mяqsяdilя "Иliч buxtasыnыn" torpaqlama iшlяrindя iшtыrak etmiшdi. Hяrdяn yataqxanaya qa-

oxuyardы, evlяnяndяn sonra isя onun mяslяhяtilя Nizamini, Puшkini, Stendalы, Чexovu, Sabiri vя Turqenevi mцtaliя edыr, azяrbaycan vя rus klassыk musiqi konsertlяrinя gedirmiш. Evlяnяndяn sonra ona fяhlя "barak" tipli yataqxanasыnda bir otaq verdilяr, bir ildяn Mяryяm anadan olandan sonra elя hяmin Stalin rayonunda иш yerinя yaxыn yerdя onlara iki otaqlы ayrыca mяnzil verdilяr. 1934-cц ilin sonlarыnda Leninqrad шяhяrindя S.M. Kirovun gцllяlяnmяsindяn sonra "Kirovun чaьыrышы" ilя Rцstяm Sovet Kommunist Bюlшeviklяr Partiyasыna daxil oldu vя hяr axшam evdя Kыrov barяsindя sюhbяt salыr - "bu yaxшы adamыn юldцrцlmяsi kimя lazыm idi?" - deyяrяk юz-юzцnя sual verirdi. Mironыч bir neчя il Azяrbaycan Kommunist Partiyasы Mяrkяzi Komitяsinin birinчi katibi olmuшdu vя o zamanlar Rцstяm onun alovlu чыxышlarыnыn шahidi olmuшdu. Validя isя ona "sinfi mцbarizяnin" hяlя dя davam etmяsi barяdя izahat vermяyя чalышыrdы. 30-cu illяrin sonlarыnda Шirinin babasы artыq respublыkada adlы-sanlы buruq ustasы kimi mяшhurlaшmышdы, respublыkada ilk dяniz юzцlцndяn birinci quyunu qazmaq mяhz onun briqadasыna hяvalя olunmuшdu vя qazma iшlяri mцvяffяqiyyяtlя baшa чatdыqdan sonra Rцstяm kiшini "Qыrmыzы Яmяk Bayraьы" ordenilя tяltif etmiшdilяr. 41-чi ildя neftчi kimi "bron" almaq vя evdя qalmaq hцququ olmasыna baxmayaraq rяhbяrlikdяn xahiш edib kюnцllц

surяtdя orduya getmiшdi. Mцharibяni birinci gцnцndяn sonuncu gцnцnя qяdяr Smolensk-Stalinqrad-Berlin xяttini heч bir dяfя yaralanmadan baшa vurub saь-salamat vяtяnя baш serjant rцtbяsindя, sinяsы orden-medallarla dolu qayыtmышdы. Tanыш-biliшin belя bяxtяvirlik barяdя suallarыna o, fяxrlя "demяli qismяt belяymiш" deyя cavab verirdi vя ъяbhя dostlarnыn ona qoyduьu lяqяbi yada salыrdы - "rus tяslim olmur!"- "russkыy ne sdayotsa." Шirinbяy hяr dяfя babasыgilя qonaq gяlяndя babasыnыn: - "Шirin юzцnц necя aparыr?" sualыna anasыndan "yaxшы" cavabы aldыqdan sonra ona babasыnыn son illяrdя Stalыn Mцkafatы laureatы vя Sosialist Яmяyi Qяhrяmanы niшanlarы яlavя olunmuш, qabaьы orden vя medallarla dolu pencяyini Шirinin balaca чiyinlяrinя keчirmяk icazяsi verilяrdi. "Иki ildir ki, tяqaцdя чыxыb, ancaq bir gцn dя olsun evdя oturmur, KP Rayon tяшkilatыnыn bцro цzvц, neftчilяrin hяmkarlar tяшkыlatы MK-nin цzvц, Rayon ИH-nin veteranlar Шurasыnыn цzvц, hяmiшя hardasa kimяsя lazыm, yaxud onun kimdяn юtrцsя kimdяnsя nяйisя xahыш etmяk qayьыlarы bitib tцkяnmir, - iшi-gцcц qurtarmaq bilmir"- deyя hяrdяn Шirinbяy babasы barяdя fikirlяшяrdi. Validя nяnяsi isя Шirinbяyin yaddaшыnda hяmiшя onun bitib qurtarmayan bцtцn sualarыna astaca, sяbirlя tяfsilatlы, izahatlы cavablarilя, kitabxanasыndan gяtirdiyi maraqlы rяngarяng шяkilli kitablarilя vя birdя hяmiшя nяvяsini cцrbяcцr dadlы yemяklяrlя - юz baьlarыndan gяtirdiyi цzцm yarpaьыna bцkцlmцш яtirli dolmasы, yaxud hяr yana gюzяllыk vя яtir saчan zяfяranlы, yanыnda cazibяli qaysыlы-kiшmiшli, яtli, qovurmalы plovu ilя sevыndыrmяsilя hяmышяlik hяkk olunmuшdu. Шirinin яn чox sevdiyi Novruz Bayramы gцnlяrыndя isя nяnяsinin sцfrяsini шirin, dadlы шяkяr-buralar, paxlava vя qoьallar bяzяyirdi, babasы da zarafatla: "sяn gяrяk шirniyyat fabrikindя, yaxud Ev-Mяtbяxlяrindя ышlяyяrdin, sяn elя yapышmыsan юz kitabxanandan яl чяkmirsяn" -deyяrdi. Nяnяsi rяhmяtя gedяndя dя чox sakit, heч kяsi incitmяdяn dцnyasыnы dяyiшdi, 61 yaшыnda bir sakit sentyabr gцnцndя axшam yatыb sяhяr oyanmadы. Hяkimlяr "цrяk partlamasы" diaqnozunu qoydular - gюrцnцr uzun illяr boyu hяyat yoldaшыnыn narahatчыlыьыnы - evdя iki uшaq ola-ola dяnizя, mцharibяyя gedib - qayыtmalarыnыn nigaranчыlыьыnы чяkmяk, qыzыnыn ailяsыnыn uьursuzluьu, nяvяsinin atasыz bюyцmяsы dяrdlяri nяnяsinin цrяyindя izsiz, nяticяsiz qalmamышdы... Шirinbяyin Gцlnarя ilя toy mяclisindя dя babasы юzцnц saxlaya bilmяyib tяzя ailяyя, xцsusяn dя gяlinя onun xanыmы Validя kimi evdя, ailяdя mehribanчыlыq, xoш яhval-ruhiyyя, шяliqя-sяhman yaratmaьы arzu edib bir qяdяr kюvrяlmiшdi dя... Gцlya ilя Шirinbяy anasыnыn yaxыn rяfiqяsы olan Nяrgizin ad gцnцndя tanыш olmuшdular. O, sonradan baшa dцшmцшdц ki, anasы tez-tez Nяrgiz xalanыn ondan юtrц darыxdыьыnы vя onu mцtlяq юz ad gцnцndя gюrmяk istяdiyini nя mяqsяdlя tяkrar edirmiш. O, doьrudan da яmяk fяalыyyяtinя baшladыqdan sonra evя gec vя yorьun qayыdыr, heч bir yerя getmяk imkanы olmurdu, чцnki artыq sяhяr saat altыda, iчяrisindяki oturacaqlar uzunnamasыna uzadыlmыш, цstц isя dikt taxtasы ilя юrtцlmцш avtobus onun pяncяrяsinin altыnda "siqnal" vermяyя baшlayыrdы. Belя gediш-gяliш vasitяsilя mяdяn yollarыnda atыlыb-dцшяrяk silkяlяnmяk insanlarы nяinkы fiziki ъяhяtdяn yorur, hяm dя яsяblяrini yerindяn oynadaraq яsas kiшilik яlamяtlяrinя xяlяl gяtirmяsinя dя шцbhя yeri qoymurdu...

(Арды эялян сайымызда)


ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.20

№ 3 (126), Март 2015

Бадисяба ананын Шяки цнваны Шяmistan NЯZИRLИ, yazычы-jurnalist “Халг гязети” Gюrkяmli яdяbiyyatшцnas, maarifчilik tariximizdя misilsiz xidmяtlяri olan ziyalы, XЫX яsrin sonu, XX яsrin яvvяllяrindя mцяllimlяr mцяllimi kimi чox bюyцk nцfuz qazanan Firidun bяy Kючяrlinin (1863-1920) hяyat yoldaшы Badisяba xanыm Mustafa aьa qыzы Vяkilova 1881-ci il martыn 2-dя Qazax qяzasыnыn Salahlы qяryяsindя anadan olmuшdur. Onun qardaшlarы Mяmmяd aьa vя Иsmayыl aьa Qori Mцяllimlяr Seminariyasыnda шuшalы Firidun bяylя birgя oxuyurdular. 1897-ci ildя tяlяbя dostlarы ilя birgя Salahlыya gяlяn Firidun bяy Badisяba xanыmla ailя qurmuшdur. Firidun bяy Qoridя mцяllim iшlяyяndя Badisяba xanыmыn tяhsili ilя fяrdi mяшьul olmuш vя onun maarifчi-qadыm kimi yetiшmяsindя bюyцk zяhmяt чяkmiшdir. Badisяba xanыm юz xяrcilя 1918-ci ildя Qazaxda "Yetim vя qaчqыn uшaqlar evi" aчmышdыr. 1920-ci ilin iyun ayыnda bolшevik-daшnaklar tяrяfindяn Gяncяdя gцllяlяnяn Firidun bяydяn sonra Badisяba xanыm onun maarifчilik fяaliyyяtinin davamчыsы olmuшdur. Bakы Pedaqoji Texnikumunda mцяllim iшlяyяn Badisяba xanыm hяm dя pedaqoji institutda ali tяhsil almышdыr. 1925-ci il mayыn 1-dя Maarif Komissarlыьыnыn яmrilя Badisяba xanыm Kючяrli Zaqatalaya gюndяrilmiш vя orada ilk dяfя Pedaqoji Texnikum tяшkil etmiшdir. 1929-cu ildя isя Quba Pedaqoji Texnikumunun yaradыcыsы olan bu fяdakar qadыn 1930-cu ildя Шяkidя 2 saylы uшaq evinin dя yaradыcыsы vя direktoru olmuшdur. Yцzlяrlя kimsяsiz uшaьыn bюyцmяsindя vя tяhsil almasыnda Badisяba xanыm Kючяrlinin яvяzsiz xidmяti var. Yorulmaz maarif xadiminin bюyцmяkdя olan balalarыmыza tяmannasыz qayьыsы яmяkdar mцяllim adы ilя, "Шяrяf niшanы" ordeni vя "Qafqazыn mцdafiяsinя gюrя" medalы ilя tяltif olunmuшdur. Badisяba xanыmыn sяmяrяli xidmяti mяrhum yazычы Hacыaьa Cцmшцdlцnцn "Badisяba" povestindя vя akademik Bяkir Nяbiyevin "Firidun bяy Kючяrli" monoqrafiyasыnda юz яksini tapmышdыr.

***

Gecя yaьan yaьышdan sonra шяhяrdя яmяlli-baшlы yaz bцrkцsц vardы. Bir fяsildя цч dяfя gяldiyim Шяkidя belя bцrkц gюrmяmiшdim. Шяhяrin saьы, solu vя arxasы yam-yaшыl meшя ilя яhatя olunsa da, sяrinlikdяn яsяr-яlamяt yox idi. Yalnыz Qышlaq deyilяn mяhяllяnin yanыnda шяhяr eninя doьru uzanыr. Ona gюrя dя Tяpяcяnnяt kяndi tяrяfdяn яsяn sяrin meh цrяkaчandыr. Шяkidя yaьышlar sцrяtlя yaьыr, чox da чяkmir ki, kяsir. Az vaxtda sellяr-sular oynaшыr, yerdя bir gюlmячя belя qalmыr. Xan yaylaьыna sыьыnan Шяkidя ancaq yaьышыn bцrkц niшanяsi qalыr. Gцnortaya yaxыn Qurcana чayы boyunca цzц yuxarы yol aldыm. Nя qяdяr yavaш yerisяm dя isti mяni tяntitdi, pencяyimi чыxarыb чiynimя atdыm. Шяkidя qяdimi binalar o qяdяr gюzяl vя yaraшыqlыdыr ki, istяristяmяz, tez-tez dayanыb tamaшa etmяyя mяcbursan. Bu gюzяlliklяri gюrцb seyr etdikcя, qeyri-ixtiyari Aleksandr Dцmanыn: "Nuxa olduqca cazibяdar, adamы heyran qoyan шяhяrdir" - sюzlяrini xatыrlayыrsan. Elя bu xatыrlamalarыn axarыnda Firidun bяyin 1911-ci ilin may ayыnda Шяki haqqыnda heyranlыqla yazdыьы cцmlяlяri yadыma dцшцr. "M.F.Axundov hяzrяtlяrinin anadan olmasыndan yцz il mцrцr etmяsi mцnasibяtilя risaleyi-yadigaranяdir" kitabыnы yazarkяn Шяkidя olan Firidun bяy шяhяrin gюzяlliyini belя tяsvir edir: "Sabiqdя Шяki яhli юz xanlarыna tabe vя чox zirяk bir tayfa imiш. Шяhяrin abц-havasы mюtяdil vя

sяlamяtdir. Чahar fяsli чox dцz vя hяr fяsli юz iqtizasыna mцvafiq gяlib keчir. Шяhяrin iчindя hяr tяrяfя sular vя чeшmяlяr axыr; hяr evin юzцnяmяxsus mяhяllяsi vя baьчasы olduьundan шяhяr yaшыl yarpaqlar ilя яhatя olunubdur. Яtrafda olan daь яtяyindяn Nuxaya tamaшa etdikdя gюzцn qabaьыnda gюzяl bir mяnzяrя aчыlыr, ruh tяzяlяnir. Uca vя bюyцk aьaclarыn arasыndan minarяlяr dяxi gюy tяrяfinя sяrkeшlik edib, guya, zяbani-hal ilя onlara deyir: Nя qяdяr siz uca olsanыz da, bizim rцtbяmiz vя hюrmяtimiz sizinkindяn яladыr; bizim baшыmыzdan "Allahц-Яkbяr" sяdasы, sizin цstцnцzdя qarьa dolaшalar qыqqыltыsы eшidilir". Elя-belя tяkbaшыna, heч kimdяn, heч nя soruшmadan gedirяm. Aшaьы Karvansaranы keчib sola dюnцrяm. Mehmanxanadan bir arzu ilя чыxmышam: 1930-cu ildя gюrkяmli maarifчi Badisяba xanыm Kючяrlinin tяшkil etdiyi iki saylы uшaq evini tapmalыyam. Dцnяn axшam aьsaqqal bir шяkilidяn iki saylы uшaq evinin harada yerlяшdiyini soruшdum. Tяяccцblя цzцmя baxыb dedi: - Vallah, uшaq evini bilmirяm, amma bizdя internat mяktяb var, o da Xan sarayыna чatmamыш Qurcana чayыnыn saь sahilindяdir. - Aьsaqqal, mяnя vaxtilя Badisяba xanыm Kючяrlinin iшlяdiyi uшaq evi... - Hя, indi bildim sizя hara lazыmdыr. Nюmrяsini bilmirяm, ancaq bizim Шяkidя ora "Badisяba ananыn yetimlяr evi" deyirlяr. Siz Чatqal dяrяsi (el arasыnda Чaqqal dяrяsi dя deyirlяr) adlы mяhяllяyя getsяniz oranы чox asan taparsыnыz. Xeyirxah qocanыn mяslяhяti ilя gяlib dюrd yanы hasara alыnmыш bir abidяyя чatdыm. Yarыaчыq qapыdan iчяri keчib цstцndяki yazыnы oxudum: "1930-cu ilin aprelindя Sovet hakimiyyяtinя qarшы цsyan qaldыrmыш banditlяrlя mцbarizяdя hяlak olanlarыn xatirяsinя". Abidяnin цzяrindя yazыlmыш soyadlarы oxuyanda mяni ikrah hissi bцrцdц. Bu цsyanda Milli ordumuzun mяrd polkovniki Bяhram bяy Nяbibяyovun (1884-1930) baшчыlыьы ilя xalqыmыzыn igid oьullarы son nяfяsinя qяdяr vuruшub hяlak olublar. Yetmiш ildяn чox onlarыn adы "bandit" kimi sovetlяr tarixindя чяkilib. Tяяssцf ki, azadlыьыmыzы, istiqlaliyyяtimizi boьan, yцzlяrlя soydaшыmыzы qanыna qяltan edяn bolшevik-daшnaq яsgяrlяrinin "шяrяfinя" qoyulmuш abidя hяlя dя qalыrdы. - Sizin tanышыnыzыn adы var burda? - Yox, - deyя dяrhal cavab verdim, Allah elяmяsin, burada adы yazыlanlarыn hamыsы xalqыmыzыn dцшmяni olublar... Bu ortayaшlы kiшi hardan, nя vaxt gяldisя, sяsindяn diksinib, tяяccцblя ona baxdыm. Qыsыq sяslя danышan kiшi, elя bil, yerin tяrkindяn чыxdы. Mяnя шцbhя ilя baxыb mцti bir gюrkяmя dцшdц. - Qoxmayыn, - deyib ona tяsяlli verdim, - daha bunlarыn dюvranы getdi. Sяn Badisяba ananыn uшaq evinin harada olduьunu mяnя gюstяrяrsяnmi? - Чыxaq yuxarыdakы yola, oradan gюrцnцr, - deyib шцbhяliшцbhяli mяnя baшdan-ayaьa yenidяn baxdы. Yola чыxdыq. Qяmbяr daшы dюшяnmiш цzцyuxarы gedяn yolun solundakы цчmяrtяbяli qяdimi bir binanы gюstяrdi. ...Mavi rяng чяkilmiш taxta qapыdan iчяri keчdim. Daш pillяkяnlяri qalxыb geniш, sяliqяli bir hяyяtя girdim. Bir azdan юyrяndim ki, bu yaraшыqlы ev 1937-ci ildя gцllяlяnmiш Rцstяm bяy Zцlfцqarovun шяxsi mцlkц imiш. Hяyяtdя sakitlik hюkm sцrцrdц. Evin alt mяrtяbяsindяn yaшlы bir qadыn чыxdы. Mяnim ona yaxыnlaшыb salam vermяyimi gюzlяmяyя amanы чatmayan qadыn uzaqdan yuxarыnы gюstяrib bяrkdяn: - Direktor yuxarыdadы, uшaqlar da dяrsdяdirlяr, - dedi. Sяrt dikdirli taxta pillяkяnlя ikinci mяrtяbяyя чыxdыm. Sol tяrяfdяki qapыnы aчыb iчяriyя boylan-

dыm. Zюvqlя tяmir olunmuш otaqda gцllяr vя чiчяklяr gюz oxшayыrdы. Otaqыn baш tяrяfindя rяngli bir portret asыlыb. Bu, Badisяba xanыm Kючяrlinin yaьlы boya ilя iшlяnmiш яksidir. Altыnda heч bir yazы-filan olmasa da, vaxtilя yцzlяrlя kimsяsizin anasы olmuш portretdяki aьbirчяyi dяrhal tanыdыm. Xatirя otaьыnda mцasir mebel, pianino vя xeyli kitab divar boyu sяliqя-sяhmanla dцzцlцb. Stullardan birindя oturub onun яzizi vя xalqыmыzыn юlmяz яdяbiyyatшцnasы Firidun bяy Kючяrli ilя keчяn gцnlяrini bir-bir xatыrlayыram... Mяni tяsvirяgяlmяz qяm, kяdяr aьuшuna alыb. Bura indi dя uшaq evidir. Daha doьrusu, "Шяki qarышыq tipli uшaq evi"dir. Bu xoшuma gяlmяyяn rяsmi adы cюldя oxudum. Vя dяrhal fikrimdяn keчdi ki, niyя lюvhяdя Badisяba ananыn adы yoxdu. Axы o, burda, mяhz bu binada nя az, nя чox, dцz iyirmi dюrd il zяhmяt чяkib, yцzlяrlя kimsяsizя ana olub...

шeyi birdяn danышыb qurtarmaq istяyяn Roza xanыma tяsяlli verя bilmirяm. Qurbanяli mцяllimin dinmyяi, mяslяhяti onu az da olsa toxdadыr. - Yaxшы, Roza xanыm, necя oldu ki, yцzlяrlя uшaqdan Badisяba ana sizi seчdi, sizi юvladlыьa gюtцrdц? - Yox, ay oьul, dцz demяdin, Badisяba ana heч kяsi seчmяzdi... O, uшaq evindяki dюrd yцzdяn чox uшaьa eyni ana qayьыsы, ana gюzц ilя baxыrdы. Mяn 1926-cы ildя Шяkidя anadan olmuшam. Иki yaшыm tamam olar-olmaz anam юlцb. Atamы 1929-cu ildя "xalq dцшmяni" elяyib tutublar. O, mцяllim olub. Mяn bir il nюkяrimizin цmidinя qalmышam. Sonra bibim Xubnisяyя veriblяr. Dюrd yaшыma qяdяr bibim saxlayыb. Bibim яrя gedяndя gяtirib mяni aшaьы mяscidin yanыndakы yetimxanaya verib. 1930-cu ildя gяlib oradan tяшkil elяdiyi yetimxanaya uшaq seчяn Badisяba ana mяni dя gяtirib.

Бадисяба вя Фиридун Кючярлиляр Иlk gюrцшdяn iradыmы uшaq evinin tяdris iшlяri цzrя direktor mцavini Qurbanяli Cabbarova da bildirdim. O, tяяssцflя dedi ki, dяfяlяrlя yuxarы tяшkilatlara mцraciяt etsяk dя, bir cavab yoxdur. Bircя tяsяllimiz var ki, bцtцn Шяki яhalisi bura "Badisяba ananыn uшaq evi" deyir. Vaxtilя Badisяba ananыn yaшadыьы otaьы gюrmяk istяdim. Qurbanяli mцяllim mяnя цчцncц mяrtяbяyя чыxmaьы tяklif etdi. Saь tяrяfdяki birinci otaьы aчыb: - Otuz il bu otaqda yaшayыb Badisяba ana, - dedi. Buranы muzey etmяk istяyirik, hяlяlik onun haqqыnda sяnяdlяr, foto-шяkillяr vя шяxsi яшyalarы toplayыrыq. - Mяnя mяlumdur ki, Badisяba ana burada iшlяyяndя Roza adlы цч yaшlы qыz uшaьыnы юvladlыьa gюtцrцb. Gюrяsяn, saьdыrmы Roza, bilmirsiniz? -Saьdыr, яlbяttя, Mehdi Hцseynzadя kцчяsindяki on saylы evdя yaшayыr. ...Шяkililяrя mяxsus xoшsimalы, cяld yeriшli, gюzlяrindяn gцlяn bir ana bulud kimi tutulur. Roza Hябibullah qыzы Hяшimova Badisяba xanыmыn adыnы eшidяn kimi gюzlяrindя yaш gilяlяndi. Bizi dя kюvrяltdi. Bir xeyli юzцnц яlя ala bilmir, titrяk, kюvrяk sяslя: Anama qurban olum, Allah ona rяhmяt elяsin, baxbax buramda yaшayыr - deyib, sol яlini цrяyinin baшыna qoyur. Mяnim nurum, pakыm, gюzцmцn iшыьыdы analar-anasы Badisяbam... Hяyacandan яsяn, hяr

Yeddi yaшыma чatmышdыm, bibim hяdiyyя ilя gяldi. Nя qяdяr yalvardыsa vermяdi Badisяba ana, "Harda юlmцшdцn indiyяdяk" - dedi. Birdяn hirslя: Buyur, apar, - deyя яlini mяnя uzatdы. Mяn dяrhal Badisяba anamыn dizini qucaqlayыb aьladыm, hюnkцrя-hюnkцrя: - Yox, istяmirяm, nя hяdiyyяsini, nя юzцnц. Ana, qurban olum, vermя mяni ona... Badisяba ana sяrt sяslя: - Get, sяnяd gяtir ki, Roza, hяqiqяtяn, sяnin qardaшыn qыzыdыr. Bunu hюkumяt mяnя sяnяdlя verib. Bibim: - Sяnяd yoxdu, hardan alыm - dedi. Sяnяdlяr it-bat olub. - Yaxшы ki, yoxdu. Heч olsa da verяn deyildim. Юzцmцn юvladыm yoxdu, Rozanы юzцm gюtцrцb юvlad kimi bюyцdяcяm. Bundan sonra mяni юzц ilя цчцncц mяrtяbяyя, evinя apardы. O gцndяn onunla yaшadыm. Mяni юzц ilя yatыzdыrardы. Qorxurdu ki, bibim gяlib oьurlayыb aparar mяni... - Roza xanыm, heч hяyat yoldaшы Firidun bяy Kючяrlidяn danышыrdыmы? - Danышыrdы nяdi, ay oьul. Deynяn heч dilindяn dцшяrdimi onun adы. Nяyя яl atыrdыn, deyirdi, Firidun bяyin yadigarыdы. Nяdяn danышыrdыn, deyirdi, Firidun bяy belя deyяrdi. Иlahi, insanыn insana nя boyda mяhяbbяti, nя цlvi sevgisi olarmыш. Gцmцш qabыn iчindя yumurta boyda lяli vardы. Pяncяrяnin

pяrdяlяrini saldыrar, qapыnы da baьlatdыrardы. Otaq tam qaranlыq olanda gцmцш qabыn aьzыnы aчardы. Lяlin iшыьыnda Quran oxuyardы. O vaxt "Allahsыzlar ittifaqы" vardы. Mюhцbbяli adlы cavan bir oьlan qapы-qapы gяzib allahsыz bileti paylayыrdы. Bir dяfя Mюhцbbяli bizя dя gяldi. Badisяba anaya da tяklif elяdi. Anam bяrk яsяblяшirdi. "Rяdd ol, - dedi, biqeyrяt, tutduьun iшdяn xяbяrin var, get papaьыnы qoy qabaьыna yaxшы-yaxшы fikirlяш... Allahsыz da insan olar? Qonшuluьumuzda keчmiш bяy oьlu vardы. Fяrhad bяy Zцlfцqarov bizя tez-tez gяlяrdi. Sяliqяli geyimli, шirin danышыqlы, yaraшыqlы cavan adam idi, otuz yaшы ancaq olardы. Bankda iшlяyirdi. Axшamцstц bizя gяldi. Hяyacanla: - Ay Badisяba ana, neylяmisяn. Axы, o Mюhцbbяli шuqulun biridir, sяn dя onu acыlamыsan. Яшi, bir parчa kardon biletdi, al at, qalsыn evdя onunla sяn dinsiz olmayacaqdыn ki?... Anam hirslя: - Fяrhad bяy, nяsli-nяcabяtinя layiq olmayan sюzц danышma. Qoy getsin nя gяdяlik elяyir baшqasыnыn qapыsыnda elяsin. Bir o qalmышdы pak evimi "Allahsыz bileti" ilя murdarlayam. Heч bilirsяn, Firidun bяy yuxuma girib mяni necя tюhmяtlяndirяrdi. Mюhцbbяli o gedяn oldu. Bir dя bizim qapыya gяlmяdi. Evdя Firidun bяyin gцmцш qaшыьыnы, bычaьыnы, lampasыnы vя nяlbяkisini dя ayrыca saxlayardы. Qыzыldan papiros qabы vardы, цstцndя "Firidun bяy Kючяrli" yazыlmышdы. Чяkisi dюrd yцz яlli qram idi. Evimizdя onun яn чox яzizlяdiyi, aьlaya-aьlaya vяrяqlяyib baxdыьы bir bюyцk albom vardы. Mяn onu zorla yerdяn qaldыrardыm. Цstцndя rusca gцmцшdяn iri hяrflяrlя "F.K." yazыlmышdы. Onu 1895-ci il oktyabrыn 23-dя Иrяvan gimnaziyasыnыn mцdavimlяri Firidun bяyя avtoqrafla hяdiyyя vermiшdilяr. Orada Firidun bяyin чяrkяzi geyimdя, Badisяba xanыmla, qohumlarы ilя, qardaшlarы Иsmayыl vя Mяmmяdaьa Vяkilovla, tяlяbяlяrilя, Шuшada, Qori vя Tiflisdя чяkilmiш чoxlu fotoшяkillяri saxlanыlыrdы. Axы, Firidun bяy on il Иrяvan gimnaziyasыnda tяrbiyячimцяllim iшlяmiшdi. Badisяba ana Firidun bяyin iki dяst paltarыnы saxlayыrdы. Bir dяsti чяrkяzi formada, o birisi kostyum idi. Corabыna kimi yuyub-цtцlяyib sandыьa yыьmышdы. Deyirdi ki, Firidun bяy mцtlяq gяlяcяk, o mяni tяk-tяnha yetim qoymaz. Firidun bяy юlяsi adam deyil. Hяr axшam ona Quran oxuyardы. Яziz gцndя, aшurada halva biшirib, uшaqlara paylayardы. Amma demirdi ki, halvanы Firidun bяyя gюrя biшirilib. Ehtiyat edirdi. Gюzц yolda, qulaьы sяsdя idi... Bir dяfя soruшdum ki, ana, Firidun bяyi niyя tutublar ki? - Bilяmmяdik, ay bala, 1920-ci il mayыn 31-dя axшam цstц gяlib Qazaxdan qыzыl ordu яsgяrlяri apardыlar. Soruшdum ki, hara aparыrsыz. Dedilяr ki, tezliklя qayыdacaq. O gedяn oldu... Чox vaxt чarpayыdan dцшцb yerdя yatardы. Чarpayы boш olaola, niyя yerdя yatыrsan, ay ana? deyя soruшanda cavab verяrdi ki, Firidun bяy kimi can torpaqda yatsыn, mяn чarpayыda... Bilirdi, чox yaxшы bilirdi ki, Firidun bяyi bolшevikdaшnaklar 1920-ci ilin iyununda Gяn-cяdя gцllяlяyiblяr. Amma yenя цmidini цzmцrdц. "Axы onun gцnahы nяydi? O, aydan arы, sudan duru bir insan idi" - deyib, yanыbyaxыlardы. Badisяba anam danышыrdы ki, Qoridя yaшayanda bir gцn Firidun bяylя шяhяrя gяzmяyя чыxmышdыq. Bizя bir qaraчы rast gяldi. Qabaьыmыzы kяsib dedi ki, qoyun falыnыza baxыm. Firidun bяy razы olmadы. Aralanыb: "Gяl bяri - dedi. Boш шeydir, inanma bunlarыn danышыьыna". Mяn getmяdim. Qaraчы falыma baxыb яvvяlcя xoш sюzlяr dedi. Sonra bir addыm da irяli atыb, pычыltы ilя: "Sяnin яrin dяmirdяn, yяni gцllяdяn юlяcяk. Sяn юzцn isя uzun юmцr sцrяcяksяn" - dedi.

(Арды 21-ъи сящифядя)


№ 3 (125), Март 2015

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.21

Д ДЙ ЙП П э эу уш шя яс си и ШЯKИ DЮVLЯT YOL POLИSИНДЯН SЦRЦCЦLЯRЯ

XЯBЯRDARLЫQ

Azяrbaycan Respublikasыnыn Prezidenti, Ali Baш Komandan Cяnab Иlham Яliyevin rяhbяrliyi ilя юlkяdя uьurla davam etdirilяn quruculuq proseslяrindя yaxыndan iшtirak edяn Daxili Ишlяr Orqanlarыnыn яmяkdaшlarы cinayяtkarlыьa qarшы mцbarizя, ictimai tяhlцkяsizliyin tяmini sahяsindя яvvяlki illяrdя яldя edilmiш mцsbяt nяticяlяri юtяn 2014-cц ildя dя qoruyub saxlamыш vя bir чox istiqamяtlяr цzrя daha da inkiшaf etdirmiшlяr. Daxili Ишlяr Nazirliyinin fяaliyyяtinin яsas istiqamяtlяrindяn olan yol hяrяkяti tяhlцkяsizliyinin tяmini sahяsindя Dюvlяt Yol Polisinin xidmяti fяaliyyяtinin tяkmillяшdirilmяsi istiqamяtindя dя юnяmli addыmlar atыlmыш, mцasir dцnya tяcrцbяsinя uyьun informasiya-kommunikasiya texnologiyalarы tяtbiq edilmяklя texniki vasitяlяrlя yol hяrяkяtinя nяzarяt sahяsi daha da geniшlяndirilmiш, aшkar edilяn inzibati xяtalar цzrя шяxsin iшtirakы olmadan inzibatы protokol-

larыn tяrtib edilmяsi, vяtяndaшlarыn qayda pozuntularыna gюrя tяtbiq edilяn cяrimяlяr haqqыnda internet vasitяsilя mяlumat ala bilmяsi tяmin edilmiшdir. Dюvlяt Yol Polisinin maddi texniki bazasы son illяr яrzindя yenilяшдириляряк mцasirlяшmiш, xidmяtin "elektron hюkumяt dюvlяt proqramыna uyьun qurulmasы" qayda pozuntularыnыn mцasir texniki vasitяlяrlя aшkarlanmasы vя digяr istiqamяtlяrdя uьurlu islahatlar aparыlmышdыr. Юtяn 2014-ъц илдя Dюvlяt Yol Polisi яmяkdaшlarы hяrяkяtin tяhlцkяsizliyinin tяmin olunmasыnda, insanlarыn hяyat vя saьlamlыqlarыnыn avtomobillяrin zяrяrli tяsirlяrindяn qorunmasы sahяsindя mцhцm funksiyalarыnы цmumilikdя layiqincя yerinя yetirmяyя чalышmышlar. Hяyata keчirilmiш tяdbirlяr юz mцsbяt nяticяlяrini vermiш, 2014-cц il яrzindя yol hяrяkяtinя nяzarяt prosesindя 2 milyon 355 mindяn artыq yol hяrяkяti qayda pozuntusu, o cцmlяdяn nяqliyyat vasitяlяrinin sяrxoш sцrцcцlяr tяrяfindяn idarя edil-

mяsi цzrя 16.606, mцяyyяn olunmuш sцrяt hяddinin aшыlmasы цzrя 720 min 303, юtmя, manevr vя qarшыdan gяlяn nяqliyyatыn yoluna чыxma qaydalarыnыn pozulmasы цzrя 233 min 968, yolayrыclarыnыn keчilmяsi qaydalarыnыn pozulmazы цzrя 124 min 724 fakt aшkar edilmiш, yol hяrяkяti qayda pozuntusuna gюrя 2.774 sцrцcцnцn hцququ mцxtяlif mцddяtlяrя mяhdudlaшdыrыlыmышdыr. Цmumilikdя il яrzindя YHQ pozuntularыna gюrя tяtbiq edilяn cяrimяlяrdяn 78 милйон 765 мин 108 manatыn юdяnilmяsi tяmin edilmiшdir. Hяmчinin Шяki Шяhяr Rayon Polis Шюbяsinin Dюvlяt Yol Polisi Bюlmяsinin яmяkdaшlarы tяrяfindяn 2014-cц il яrzindя yol hяrяkяtinя nяzarяt prosesindя 5531 yol hяrяkяti qayda pozuntusu, o cцmlяdяn 26 avtoxuliqan, nяqliyyat vasitяsinin sяrxoш sцrцcцlяr tяrяfindяn idarя edilmяsi цzrя 343, giriш qadaьandыr yol niшanыnыn tяlяbinin pozulmasы цzrя 200, svetoforun qadaьanedici siqnalla-

Tural NИФТАЛЫЙЕВ,

rыnыn pozulmasы цzrя 193, sцrцcцlцk hцququ olmadan idarя etmяyя gюrя 460 fakt aшkar edilmiшdir. Yol-nяqliyyat hadisяlяrinin profilaktikasы sahяsindя hяyata keчirilmiш mцvafiq tяdbirlяrin, respublika цzrя bцtюvlцkdя hadisяlяrin vя onlarыn aьыrlыq dяrяcяsinin artыmыnыn qarшыsыnыn alыnmasыna mцsbяt tяsiri olmuшdur. Belя ki, юtяn il яrzindя respublika яrazindя 2635 YNH-si qeydя alыnmыш, nяticяdя 1124 nяfяr hяlak olmuш, 2676 nяfяr yaralanmышdыr. 2013-ci il ilя mцqayisяdя YNH-nin sayы 211 fakt (7.4 %), hяlak olanlarыn sayы 40 nяfяr (3.4%), yaralananlarыn sayы isя 272 nяfяr (9.2%) azalmышdыr. 2013-cц il ilя mцqayisяdя 2014-cц il яrzindя Шяki ШRPШnin DYPB-nin xidmяti яrazilяrindя baш vermiш yol nяqliyyat hadisяlяrindя юlцmцn sayыnda xeyli artыm olmuш, цmumi hadisяlяrin sayы 7 fakt, yяni 17,5 % yaralananlarыn sayы isя 2 fakt, yяni 5% azalmышdыr.

Шяki ШRPШ DYPB-нин Tяbliьat vя тяшviqat цzrя иnspektoru, полис баш лейтенанты Respublika цzrя qeydя alыnmыш yol nяqliyyat hadisяlяrinin analitik tяhlili aparыlmыш, mцяyyяn olunmuшdur ki, yol nяqliyyat hadisяlяri яsasяn qarшыdan gяlяn nяqliyyatыn yoluna чыxma vя юtmя qaydalarыnыn pozulmasы, nяqliyyat vasitяsinin sяrxoш vяziyyяtdя idarя edilmяsi, habelя sцrяt hяddinin aшыlmasы kimi qayda pozuntularы nяticяsindя baш vermiшdir. Ona gюrя dя respublika яrazisindя o cцmlяdяn Шяki шяhяr-rayon яrazisindя Dюvlяt Yol Polisi tяrяfindяn yuxarыda gюstяrilяn hяmin qayda pozuntularыna qarшы mцbarizя gцclяndirilяcяkdir. Шяki Шяhяr-Rayon Polis Шюbяsinin Dюvlяt Yol Polisi bюlmяsi bцtцn sцrцcцlяri yol hяrяkяt qaydalarыqaydalarыna яmяl etmяyя чaьыrыr.

DYP Шяkidя reyd keчirdi, 60 sцrцcц cяzalandыrыldы Шяkidя Daxili Ишlяr Nazirliyinin Baш Dюvlяt Yol Polis Иdarяsinin Иътимаиййятля ялягяляр шюбясинин ряиси, полис pоlkovnikи Kamran Яliyevин иштиракы иля reyd keчirilmiшdir. Reydin nя mяqsяdlя keчirilmяsi haqda mяlуmat verяn polkovnik Kamran Яliyev билдирмишдир ки, Новруз bayramы иля яlaqяdar istirahяt gцnlяrindя шяhяrdяn rayonlara xeyli axыn olub. Rayon yerlяrindя nяqliyatыn hяrяkяtы xeyli intensivlяшmiшdir. Bu baxыmdan DYP dя щадисялярин гаршысынын алынмасы мягсядиля rayonlarda tяdbirlяr keчirir. Xцsusi ilя rayondaxili yollarda vя rayonlar arasы yollarda tяdbirlяr

davam edir. Mяqsяd sцrцcцlяri гайдалара риайят етмяйя ъялб етмяк, хцсusi ilя hadisяlяr zamanы юlцm hallarыnыn sayыnыn azalmasыna nail olmaqdыr. Tяdbir tяkcя Шяkidя yox bir чox rayonlarda keчirilмиш вя istirahяt gцnlяrinin sonuna qяdяr davam етмишдир. К.Ялийев сцrцcцlяrdяn ону xahiш eдир ки, alkоqolлу iчkilяrdяn istifadя edib sцkan arxasыna oтurmasыnlar vя sцrяt hяddini gюzlяsinlяr. Reyd zamanы mцxtяlif qayda pozuntularы ilя яlaqяdar 60 sцrцcцyя prоtоkol yazыlmышdыr.

Садыг ФЯТЯЛИЙЕВ

Бадисяба ананын Шяки цнваны (Яввяли 20-ъи сящифядя) Mяn яsяblяшib qaraчыya aьыr sюz dedim: "Mяnim яrim elя kiшidir ki, onsuz bir gцn yaшamaq lazыmыm deyil. Sяfeh-sяfeh danышma" deyib qaraчыdan aralandыm. Firidun bяyя bu barяdя heч nя demяsяm dя, цч-dюrd gцn юzцmя gяlя bilmяdim. Badisяba anam kюksцnц юtцrцb: - Иndi gюrцрsяn, qыzыm, mяn dюzцmlцyяm, on ildяn чoxdur Firidun bяy gяlib чыxmыr, mяn isя hяlя dя yaшayыram. Bir gцn mяnя dedi ki, get, Fяrhad bяyi чaьыr gяlsin bizя. Fяrhad bяyя dedi ki, gяrяk sяn mяnim xяtrimя Шuшaya gedяsяn. Mяnя xяbяr чatыb ki, юvladыmыz olmadыьыna gюrя Firidun bяy vaxtilя Шuшada mяndяn gizli evlяnibmiш. Deyirlяr, bir oьlu qalыb. Onu dяqiqlяшdir, qayыt. Sonra юzцm gedib o oьlanы gяtirяcяm. Qoy gяlsin, yurduna yiyя dursun, axы o, Firidun bяyin yadigarыdы. Mяnim цчцn чox яzizdi. Sonra ona Firidun bяyin Шuшadakы qohumlarыnыn adlarыnы verdi. Bir neчя шuшalы aьsaqqal, aьbirчяk adы чяkib tapшыrdы ki, onlarla gюrцш, soruш, onlar mцtlяq bilяrlяr, tanыyarlar Firidun bяyin oьlunu. Bir hяftяdяn sonra Шuшadan qayыdan Fяrhad bяy шad xяbяr gяtirя bilmяdi. Anam чox mяyus oldu.

Яllinci illяr idi, dяqiq ili yadыmda deyil. Bir dяfя dя dяrsdяn gяlяndя gюrdцm anam yыr-yыьыш elяyir. Mяnя bir qяzet gюstяrib sevinclя dedi ki, bu qяzetdя elan yazыlыb ki, Firidun Kючяrli adlы gяnc aspirant, elmlяr namizяdi adы almaq цчцn universitetdя mцdafiя edяcяkdir. Bu, yяqin ki, Firidun bяyin yadыgarыdыr. Gedib oьlanы axtaracam, universitetdя olar, onu tapmaq asandы. Иlahi, anam necя sevinirdi. Onun qяddi-qamяti dцzяlmiшdi, цzц sevinc iшыьы ilя dolu idi. Onun sevincdolu, шяn vцqarы indi dя gюzцmцn qabaьыndadы. Elя bil ilk gюrцшя gedяn cavan qыz uшaьы idi. Amma dюrd-beш gцn sonra qayыdan Badisяba anam qanadы qыrыlmыш quшa bяnzяyirdi. Durub-oturub Qazax lяhcяsindя yana-yana deyirdi: - Ay Firidun bяy, a evi yыxыlmышыn oьlu, bu qяdяr dя uzaq sяfяr olarmы?.. - Roza xanыm, шahid oldum ki, Badisяba anaya hцdudsuz mяhяbbяtiniz var. Шцbhяsiz ki, o da sizя az qayьы gюstяrmяyib, o чяtin, aьыr uшaqlыq illяrinizdя sizя ana яvяzi olub. Чox saь olun ki, onun xatirяsini yaшadыrsыnыz. Bayaqdan fikir verirяm, nяvяlяrinizdяn heч birini "Badisяba" - deyя чaьыrmыrsыnыz.

Roza xanыm ovcundakы gцllц dяsmalla gюz yaшlarыnы silib, qяddini dцzяltdi. Юtkяm vя mяьrur sяslя: - Anamыn adыnы heч bir nяvяmя qoymaram. Ona gюrя yox ki, nяvяlяrim ona layiq deyillяr. Bяlkя dя, layiqdirlяr. Amma o adы, o insanы, Badisяba anamы qяlbimdя, varlыьыmda yaшadыram, yaшadacam. - Roza xanыm, Firidun bяyin tяlяbяlяrindяn, Badisяba ananыn qohumlarыndan onun yanыna gяlib-gedяn olurdumu? - Gяlяnlяrdяn яn чox yadыmda qalan Sяmяd Vurьun olub. Sяmяd gяlяndя uшaqlar kefdя-damaqda olurdular. Heч vaxt яliboш gяlmяzdi. Oьlanlara шalvar, kюynяk, qыzlara чit don, saчlarыna baьlamaьa lent, balacalara isя чoxlu konfet vя oyuncaq gяtirяrdi. Oьlan uшaqlarыnы yыьыb meшяyя aparar, bulaq baшыnda yedizdirib-iчizdirяrdi. Aьaca чыxыb uшaqlara meyvя yыьardы. Цst-baшыnы bulayanda Badisяba ana onu danlaya-danlaya bulaшыqlы paltarыnы юzц yuyardы. Sяmяd Vurьun onu "a bыcы" - deyя чaьыrardы. Яliboш gяlmяyяn bir dя Яli adыnda Firidun bяyin tяlяbяsi vardы, o da чox gяlяrdi. Яli Sяbrini anam "oьlum" - deyя чaьыrardы. Deyirdi ki, Яli Qoridя oxuyanda Firidun bяy onu юvladlыьa gюtцrmцшdц. Mцharibя baшlanmamыш Яli daha gяl-

mяdi. Bir dяfя Sяmяd Vurьun gяlяndя anam Яlini soruшdu. Anam soruшduqca Sяmяd Vurьun eшitmяmяzliyя vururdu. Anam яrklя цstцnя qышqыranda Sяmяd Vurьun sakitcя ona nяsя dedi. Anam "balam vay" - deyib, aьladы. Mяlum oldu ki, Яlini 1937-ci ildя hяbs edib sцrgцnя gюndяriblяr. Bacыsы oьlu Fяxri Vяkilov gяlяndя чox qalardы. Bяzяn bir hяftя, on gцn, anasы Dцrnяtnisa ilя qalardыlar. Uшaq evinя yardыm almaqda bacыsы oьlunun kюmяyi чox olurdu. Mцьяnni Bцlbцlцn, Rяшid bяy Яfяndiyevin gяlmяyi dя yadыmdadыr. Rяшid bяy o qяdяr qocalmышdы ki, qolundan tutub zorla gяtirяrdilяr. Шяkidяn яn чox anamla sюhbяtя gяlяn Яbdцrяhman Abdullayev olurdu. O, gяrяkki, raykomda iшlяyirdi. Deputatlыqdan чox danышardыlar. Axы anam Badisяba цч чaьыrыш - 1946-cы ildяn 1952-ci ilя kimi Шяki Шяhяr Sovetinin deputatы olmuшdur. Hяm dя Шяhяr Deputat Komissiyasыnыn sяdri idi. Oьlan uшaqlarыnы baшыna yыьыb шяhяrin abadlaшdыrыlmasыna aparardы. Anamыn tяшяbbцsц ilя Aьamalыoьlu kцчяsindя, pioner parkы salыnmышdы. - Roza xanыm, bяs toyunuzu necя, Badisяba ana gюrdцmц, sizin xoшbяxtliyinizin шahidi oldumu?

- On yeddi yaшыm tamam olanda dedi ki, sяni яrя verяcяm. Mяn юzцm dя, деди, on yeddi yaшыmda Firidun bяylя ailя qurmuшam. O, qardaшlarыm - Иsmayыlla, Mяmmяdaьa ilя Qori Seminariyasыnda birgя oxumuшdu. Bir dяfя qыш tяtilindя Salahlыya gяlяndя mяni gюrцb bяyяnmiшdi. - Ana, - dedim, - mяn Bakыya oxumaьa getmяk istяyirяm. Buraxmaram, - dedi, gюzяl-gюyчяk qыzsan, sяni gюtцrцb qaчыrdarlar, mяn tяk-tяnha qalaram, mяnя dя yazыьыn gяlsin. Qonшumuz Teymur yaxшы cavandы, яxlaqlы oьlandы. Onun da taleyi sяninkinя oxшayыr, o da bяy nяslindяndi, atasыnы bolшeviklяr hяbs edib gцllяlяyiblяr. Fяrhad bяy kimi aьыllы qohumu var. Baш-baшa verib, xoшbяxt yaшayarsыnыz. Bilяrяm ki, sяni xoшbяxt elяdim, arxayыn юlяrяm. Anam mяni Teymura яrя verdi. Toydan bir neчя gцn sonra Bakыya getmяyя hazыrlaшdы. 1954cц ilin yanvar ayыnda dedi ki, gedirяm Bakыya, pensiyaya чыxыb, qayыdыb gяlяcяm, ev alacam. Sяn, mяn, Teymur birgя yaшayarыq. Qatarda gedяndя ona bяrk soyuq dяyir, xяstяlяnir. Dюrd gцn sonra teleqram aldыm. Yazыrdы ki, tяcili gяl. Dяrhal yola dцшdцm. Son nяfяsinя чatdыm...


ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.22

№ 3 (126), Март 2015

Hяyatda insanыn яn яsas vяzifяlяrindяn biri dя nяsil artыrmaqdыr.

ЧАЬА СЯСИ (hekayя)

Рясул ИЛМЯДДИН ОЬЛУ Doьum evinin hяyяti adamlarla dolu idi. Cяmil hяyяtin bir kяnarыnda юz "Mersedes" markalы maшыnыna sюykяnib hяyat yoldaшы Яzizяnin gяlmяsini gюzlяyirdi. Яzizяnin doьum evinin binasыna daxil olmasыndan iki saata yaxыn bir vaxt keчirdi. Cяmil iш yerinя getmяyя tяlяsdiyindяn tez-tez saatыna baxыr, mobil telefonu ilя kimlяrяsя zяng vurur, tapшыrыqlar verirdi. Doьum evi binasыnыn qapыlarы aчыldы. Aь xalatlы tibb iшчisinin mцшayiяti ilя cavan bir gяlin qucaьыnda qundaqlanmыш kюrpяsi ilя qapыda gюrцnяndя hяyяtdяki adamlar arasыnda canlanma vя coшqu яmяlя gяldi. Alqыш vя tяbrik sяslяri hяyяti bцrцdц. Uшaq anasы isя gцl-чiчяklяr arasыnda gюrцnmяz oldu. Kюrpяni qucaьыna gюtцrяn nяnя onlarы gюzlяyяn maшыna яylяшяndя o biri adamlar da maшыnlara tяrяf daьыlышdыlar. Cяmil yalnыz indi gюrdц ki, Яzizя qapыnыn kandarыnda divara sюykяnib iki яllяri ilя qarnыnы tutub vя bюyцk hяsяd hissi ilя яli kюrpяli xoшbяxt qadыnыn ardыnca baxыr. Cяmil istяdi yaxыnlaшыb Яzizяyя desin ki, tez gedяk, axы iшя tяlяsirяm. Amma yaxыnlaшanda gюrdц ki, Яzizяnin halы юzцndя deyil . Rяngi aьappaq avazыyыb, юzц dя gцclя ayaq цstя dayanыr. Cяmil onun qolundan tutdu. Яzizя diksindi. Sakitcя dюnцb яrinin цzцnя baxdы. Biri-birinя heч nя demяdяn asta addыmlarla maшыnыn yanыna gяldilяr. Cяmil arxa qapыnы aчdы vя Яzizяnin maшыna oturmasыna kюmяk etdi. Sonra o biri tяrяfdяn gяlib сцканын arxasыna яylяшdi. Bir xeyli vaxt belяcя getdilяr. Cяmil sakit sяslя, "necяsяn, яzizim, aьrыmыrsan ki", deyя Яzizяdяn xяbяr aldы. Яzizяdяn cavab gяlmяdi. Cяmil yoluna davam edя-edя gцzgцdя Яzizяyя baxdы. Arvadыnыn gюzlяrindяn yaш axыrdы. Cяmil bilmяdi neylяsin. Dцшцndц ki, yяqin arvadыnыn aьrыlarы чox incidir. Цrяyi yansa da bu halda nя etmяli olduьunu qяrarlaшdыra bilmirdi. Birdяn Яzizя asta vя hяlim sяslя dillяndi: - Cяmil, gюrdцn o gяlini? Necя dя xoшbяxt idi. Onunla birlikdя nя qяdяr adamы юz gяliшi ilя sevindirmiшdi o qundaqdakы varlыq. Sцd qoxulu mяsum kюrpя. Яzizя birdяn baшladыьы kimi birdяn dя susdu. Cяmil heч nя demяdяn sakitcя maшыnы idarя edirdi. Nяhayяt ki, evlяrinin qabaьыna чatdыlar. Cяmil maшыnы яylяyib dцшdц. Darvazanы aчыb maшыnы hяyяtя saldы. Sonra maшыnыn arxa qapыsыnы aчdы, Яzizяnin яlindяn tutub yerя dцшmяsinя kюmяk etdi. Sonra yaxыnlaшыb evin qapыsыnы aчdы. Qapыya чatar-чatmaz Яzizя yerя oturub yanыqlы sяslя aьlayaaьlaya, - mяn чox pis iш gюrdцm. Mяn bюyцk gцnaha batdыm. Allah mяni baьышlamayacaq, deyяrяk

daha bяrkdяn hюnkцrdц. Cяmil чaшqыn halda bilmяdi neylяsin. Arvadыnыn qolundan tutub qaldыrdы. Иstяdi evя aparsыn. Яzizя birdяn sяsini kяsib яrinя dя susmaq iшarяsi verяrяk, - Cяmil mяn kюrpяmizin sяsini eшidirяm. O aьlayыr. Mяndяn kюmяk istяyir, - deyя pычыldadы. Cяmil arvadыnы sakitlяшdirmяk цчцn hяlim sюzlяr demяyя чalышdы: - Яzizim, юzцnц nahaq qыnayыrsan. Belя hяrяkяt edяn tяkcя biz deyilik ki, indi bizim kimi uшaьы olmasыnы istяmяyяn gяnc ailяlяr чoxdur. Иki uшaьыmыz var, bяsdir. Hяlя nя qяdяr ki, gяncik юzцmцzц daha az qayьы ilя yцklяmяliyik. Dur ayaьa, evя keчяk. Yatыb dincяl. Daha olan oldu, yaddan чыxart getsin. Keчяk evя, mяn hяkim чaьыrыm gяlib sяnя lazыm olan mцalicяni etsin. Bir neчя gцnя sakitlяшяrsяn, yaran da saьalar. Ona kimi mяn dя iшlяrimi qaydaya salaram birlikdя gedяrik sяyahяtя, dincяlяrik яsяblяrimiz dя sakitlяшяr. Sюz verirяm, sяni hansы юlkяyя istяsяn aparacaьam. Tяki sяn dincяl, saьal vя olanlarы unut. Яzizя yazыq vя mцti gюrkяm almышdы. Onlar evя daxil oldular. Яzizя чarpayыya uzanыb bir mцddяt xыsыn-xыsыn aьladы. Elя bu halыnda az sonra onu yuxu apardы. Ailя hяkimi Mяsmя xanыm baшqa bir hяkim-psixoloqla gяlib Яzizяni mцayinя etdilяr. Ona sakitlяшdirici mяlhяmlяr verdilяr. Bu mцayinя vя mцalicяlяrin kюmяyi ilя Яzizя artыq bir hяftяyя saьalыb, юzцnц yaxшы hiss etmяyя baшlamышdы. Hяlя dцnyaya gяtirmяdяn mяhv etdirdiyi kюrpяsi dя artыq yavaш-yavaш unudulurdu... Иllяr bir-birini яvяzlяdikcя Cяmilin var-dюvlяti artыr, gцzяranы yaxшыlaшыrdы. On yaшlы qыzlarы Nuranя vя ondan beш yaш bюyцk olan oьlanlarы Mяtlяb xцsusi tяhsil mяktяbindя dяrs aldыqlarы цчцn yalnыz istirahяt vя bayram gцnlяrindя evя gяlirdilяr. Ona gюrя dя uшaqlar юz valideyinlяrindяn чox mцяllim vя tяrbiyячilяrini gюrцrdцlяr. Cяmil vя Яzizя hяr qayьыdan uzaq bir hяyat yaшayыrdыlar. Tez-tez xarici юlkяlяrin mяшhur istirahяt yerlяrindя dincяlmяyя gedirdilяr. Belя istirahяt gцnlяrindяn birindя Яzizя kюrpя sяsinя yuxudan ayыldы. Neчя il bundan qabaq vaxtыndan яvvяl mяhv etdirib tяmizlяtdiyi, цzцnц belя gюrmяdiyi, bir neчя ay bяdяnindя gяzdirdiyi kюrpяsini xatыrladы. Яvvяl elя bildi bu sяsi yuxu gюrdцyц цчцn eшidir. Durub yerindя oturdu. Yuxudan tam ayыlsa da kюrpя sяsi kяsilmяk bilmirdi. O, qorxdu. Yanыnda heч nяdяn xяbяrsiz yatan яrini oyatdы. - Cяmil, qalx kюrpя aьlayыr, mяn qorxuram. Cяmil hюvlnak yerindяn qalxdы. Иstяdi Яzizяyя nя isя desin, amma o biri otaqdan eшidilяn telefon sяsi onu bu fikirdяn daшыndыrdы. Tez o biri otaьa keчib telefonu gюtцrdц. Telefonda oьlu Mяtlя-

Шяkidя geniшmiqyaslы aьacяkmя kаmpaniyasы keчirilir ЫDEA Иctimai Birliyinin tяшяbbцsц ilя hяyata keчirilяn birinci "Цmumrespublika Yaшыllaшdыrma Marafonu" layihяsi чяrчivяsindя Шяkidя geniшmiqyaslы aьacяkmя kаmpaniyasы keчirilir. Шяkinin idarя, mцяssisя vя tяшkilatlarыnыn, ictimaiyyяt nцmayяndяlяrinin iшtirak etdiyi aksiyada bu gцnя kimi 4070 яdяd aьac яkilmiшdir. Magistral avtomobil yollarыnыn kяnarыnda, шяhяrdя park vя meydanlarda, kяndlяrin яrazisindя яsasяn meшя vя meyvя cinsli aьaclar яkilir. Kаmpaniya cari ilin mart-aprel aylarы яrzindя aparыlacaqdыr.

(Щядиси-шярифлярдян)

bin aьlaya-aьlaya dediyi yalvarышlы sюzlяr onun qяlbini daьladы: - Ata, ata bacыm,.. Nuranя... bacыm... tez gяlin... - duuud... duuud... - sяs kяsildi. Tappыltыya o biri otaqdan gяlяn Яzizя xanыm яrini yerя yыxыlmыш gюrяndя юzцndяn asыlы olmadan bяrkdяn qышqыrdы. Sяsя otel iшчilяri qaчыb gяldilяr. Vяziyyяti bilяn kimi hяkim чaьыrdыlar. Hяkimlяrin diaqnozu belя oldu ki, Cяmili infarkt vurmuшdur.Ona danышmaq vя tяrpяnmяk olmazdы. Hяkimlяr Cяmili nяzarяtя gюtцrdцlяr. Яzizя xanыmыn baшы яrinя qarышdыьы цчцn o gecяki zяngdяn vя uшaqlarыn vяziyyяtindяn xяbяri yox idi.

son mяnzilя ailя цzvlяrinin heч biri olmadan, kяnar adamlarыn yola salmasы onu sыxыr vя цzцrdц. Yerli vя xaricdяn dяvяt edilяn hяkimlяrin ciddi sяylяrinя baxmayaraq, onun vяziyyяti getdikcя pislяшirdi. Hяmin bu aьыr gцnlяrdя xoшa gяlяn yeganя hadisя bu oldu ki, Mяtlяb xяstяxanadan чыxыb evя dюnmцшdц. O, artыq юzцnц yaxшы hiss edirdi. Amma hяkimlяrin mяslяhяti ilя dяrslяrinя davam etmirdi. Яzizя xanыm bцtцn gцnц яrinin yanыnda olub, ona qulluq edirdi. Gцn яrzindя bir-iki saatlыьa yatыb yuxusunu almaьa mяcbur olanda oьlu Mяtlяb atasыnыn yanыnda qalыrdы. Hяmiшя elitar hяyat sцr-

Bir hяftя belяcя keчdi. Cяmil bir az юzцnя gяlmiшdi. Hяkimlяr, otel iшчilяri xцsusi qayьы vя hяkimin mцшayяti ilя onlarы evlяrinя yola saldыlar. Cяmilgil evя чatanda artыq beш gцn idi ki, qыzlarы Nuranя qara torpaьыn aьuшunda idi. Иstirahяt gцnц evlяrindя qalыb, sяhяri gцnц tezdяn mяktяbя tяlяsяn uшaqlar yolu keчяrkяn dюngяdяn чыxan maшыn qardaшыndan bir addыm geridя qalan Nuranяni vurmuшdu. Onu xяstяxanaya чatdыrsalar da hяyatыnы xilas etmяk mцmkцn olmamышdы. Ata anasыndan xяbяr чыxmadыьы цчцn qohumqonшu vя mцяllimlяri qыzcыьazыn dяfnini tяшkil etmiшdilяr. Mяtlяb aьыr stress keчirdiyi цчцn indi xяstяxanada mцalicя olunurdu. Цst-цstя aldыьы bu qяfil zяrbяlяrdяn Яzizя xanыm sarsыlmышdы. Bir gecяnin iчindя baшыnыn tцklяri tamam aьarmышdы. Evdя ayaq цstя olan yeganя ailя цzvц olduьu цчцn bцtцn qayьыlarы o чяkmяli olurdu. Cяmilin saьlamlыq durumu чox aьыr idi. Qыzыnыn юlцmц vя

mяyя юyrяшяn Яzizя xanыm istяristяmяz dцшdцyц bu aьыr vяziyyяtя uyьunlaшыrdы. Amma onu яn чox цzяn vя heч vaxt qulaqlarыndan getmяyяn чaьa sяsi idi ki, yatanda da, duranda da onu mцшayiяt edirdi. Cяmilin xяstяliyi цч aya qяdяr чяkdi. Hяkimlяrin ciddi sяylяrinя baxmayaraq, onu saьaltmaq mцmkцn olmadы. Qыzы Nuranяnin yanыnda ona da qяbir qazыldы... Яzizя xanыm oьlu Mяtlяblя tяk qaldы. Иmkanlarы olmadыьыna gюrя Mяtlяb tяhsilini xцsusi mяktяbdя davam etdirя bilmяdi. O, adi dюvlяt mяktяbindя orta tяhsilini baшa vurdu. Ali mяktяbя qяbul ola bilmяdiyi цчцn anasыna kюmяk etmяk mяqsяdi ilя iшlяmяyя baшladы. Hяr ikisi, ana-bala bir tяhяr dolanыr, birlikdя ailя faciяlяrini yaшayыrdыlar. Bir neчя ay belяcя keчdi. Gцnlяrin bir gцnц Mяtlяbя яsgяri xidmяtя чaьыrыш vяrяqяsi gяldi. Anasы onu яsgяrliyя yola saldы. Artыq beш ay olurdu ki, Mяtlяb яsgяri

xidmяtini чяkirdi. Tez-tez anasы ilя яlaqя saxlayan Mяtlяb xidmяt yerindяn vя buradakы шяraitdяn razы olduьunu bildirirdi. Яzizя xanыm da evdя oturub yeganя цmidi vя gцvяnci olan Mяtlяbin яsgяri xidmяtdяn qayыdыb gяlmяsini gюzlяyirdi. Ona qяribя gяlяn bu idi ki, Mяtlяbi яsgяrliyя yola salan gцndяn bяri kюrpя sяsi qulaqlarыndan чяkilmiшdi. Dцzц o, bu sяsя elя юyrяшmiшdi ki, indi o sяs цчцn deyяsяn bir az darыxыrdы da. Eyni zamanda bu sakitlik onu qorxudurdu. Belя sцkutun nя isя yaxшы hal olduьunu qяbul edя bilmirdi. Bu gцn Cяmillя evlяnmяlяrinin ildюnцmц idi. Sяhяr tezdяn gцl maьazasыndan bir dяstя qяrяnfil alыb, qяbиristanlыьa getmiш, Cяmilin vя Nuranяnin qяbirlяrinin цstцnя gцl dцzцb, sяliqя-sahman yaratmышdы. Tяk-tяnha oturub bir xeyli aьladыqdan sonra yorulub яldяn dцшmцш halda evя qayыtmышdы. Bir stяkan чay iчib divana uzandы ki, bir az dincяlsin. Yorьun olduьu цчцn onu tezliklя yuxu apardы. Yuxuda ona elя gяldi ki, yenя qяbiristanlыqdadыr vя Cяmilin baш daшыnы tяmizlяyir. Bu vaxt qяbirdяn sяs eшidilir, - "Яzizя, eшitmirsяn? Kюrpяmiz aьlayыr, onu яmizdirsяnя." Яzizя qorxmuш halda yuxudan ayыlыb qalxdы. Ona elя gяldi ki, evin iчindя, haradasa uшaq aьlayыr. Юzц dя lap yaxыnda. Bu onun kюrpяsi idi. Qalxыb kюrpяni axtarmaьa baшladы. Bцtцn otaqlara baxdы, heч kim yox idi. Amma kюrpяnin sяsi kяsilmяk bilmirdi, яksinя kюrpя elя bil getdikcя coшurdu. Яzizя xanыm mяnzilin hяr yerindя, hяtta vanna otaьыnda aьlamaьыnы bir an belя kяsmяyяn kюrpяsini axtarыrdы. Getdikcя kюrpя sяsi artыr, amma юzц tapыlmыrdы ki, tapыlmыrdы. Яzizя юzцnц itirmiш halda qapыdan чыxdы. Sяs dя onunla birlikdя evdяn чыxdы. Bir anlыьa ona elя gяldi ki, kюrpяni qonшular gюtцrцb. Яzizя qonшularыn qapыlarыnы dюyцb kюrpяsini soruшurdu. O, bir чox qapыlarы dюydцkdяn sonra pillяkanda oturub aьlamaьa vя qonшulara yalvarmaьa baшladы: - Nя olar mяni az incidin, verin mяnim kюrpяmi. Axы o acdыr. Qoyun anasы kюrpяsini яmizdirsin. Yalvarыram sizя, verin mяnim balamы. Qonшular Яzizяni sakitlяшdirmяk istяsяlяr dя mцmkцn olmadы. O, daha da bяrkdяn aьlayыr vя kюrpяsini istяyir, hamыya yalvarыrdы. Яlacы kяsilяn qonшular "tяcili yardыm" maшыnы чaьыrdыlar. Gяlяn hяkimlяr ona iynя vurub sakitlяшdirdilяr, sonra maшыna qoyub xяstяxanaya apardыlar. Ruhi яsяb dispanserindя cяmi bircя gцn yaшadы, Яzizя xanыm... Onu son mяnzilя yola salanlar arasыnda nя qыzы, nя oьlu, nя яri,.. nя dя dцnya iшыьыnы gюrmяdяn dцnyadan getmяyя mяcbur edilяn, adы belя olmayan kюrpяsi yox idi ...

ЕТИБАРСЫЗ ЩЕСАБ ЕДИЛИР Шяки району, Кичик Дящня кяндиндя йашайан Адамова Намиля Лачын гызынын Шяхсиййят вясигяси итдийи цчцн етибарсыз сайылыр. Шяки шящяри, 19-ъу район, Шякински кцчяси, ев 20А, мянзил 23 цнванда гейдиййатда олан Мяммядова Севинъ Яждяр гызынын Шяхсиййят вясигяси итдийи цчцн етибарсыз сайылыр. Шяки шящяри, Ахундов проспекти, ев 13, мянзил 5 цнванда йашайан Ъавадов Айдын Ялякбяр оьлунун Шяхсиййят вясигяси итдийи цчцн етибарсыз сайылыр.


№ 3 (126), Март 2015

Барат АБДУЛЛАЙЕВ Barat Abdullayev klassika ilя mцasirliyin vяhdяtidir.

Вагиф Аслан Gцn vurur, baшыm gicяllяnir, hяm aclыgdan, hяm dя fikirdяn. Qabaьыmdakы nяrdtaxtalarыnы sata bilmirяm... Turistlяr bu gun чoxdur. Чoxusu da nяrd oynaya bilmir. Яvvяlяr чagыrыb bir-ikisini юyrяtmяk istяyirdim. Amma yenя dя bu dil bilmяzlik alяmi gatыrdы bir - birinя. Hirslяnib чыrpыrdыm nяrdtaxtanы. Sяsindяn eшшяyim gorxurdu. Mяn dя gorxurdum ki, eшшeyim gorxajaq, шыllaq atыb gonшunun stяkan nяlbяkisini girajaq, ya da batirajaq alяmi. Bu gun nя bu eшшяk gorxub, nя dя mяn. Guya ki, her шey yaxшыdыr. Amma nяrdtaxtalar satыlmыr ki, satыlmыr. Heч yaxыn dцшяn dя yoxdur. Axыrыnjы iki gцndя bir jцt zяr satmышam. Onu da oynamaq цчцn almayыblar. Bir fransiz qыzы golbag kimi istifade edejek. Almamышdan qabaq mяnя bilяyini gюstяrirdi. Mяn dя ona ovujumu. Baшa sala bilmirdim. Sяn demя, o da mяni baшa sala bilmirmiш. Zяrlяri qolbaq kimi alыrmыш. Zяrdяn gazandыьыm pula kartof almышdыm. Kartof yaxшыdыr. ичini юzцmцz yeyirik, gabыьыnы da veririk eшшяyя. Axшam sяrinindя mallarы ona yцklяyib ikimiz dя dцшцrцk yola. Saь olsun bu yolu. Яn pis vaxtlarda belя bizi evя чatdыrыb. Юzцnцn xяbяri yoxdur. Amma, mяn bu yoldan utanыram. Dяfяlяrlя yaшayышdan шikayяtlяnыb donguldana-donguldana tцpцrmцшяm hяr шeyя. O da gяldiyim yola dцшцb. Иndi dя utandыьыmdan baшыmы dik tutmuшam ki, yolu gюrmяyim. Fikrя getmiшdim. Bayaqkы o fransыz qыzы dцшцnцrdцm. Birdяn bu zalыm balasы elя iчini tюkdц ki, (шяhяr yerыndя buna anqыrmaq deyirlяr) sяksяndim vя o anda uzaqdan evi gюrdцm vя yadыma dцшdц ki, nяsя yadыmdan чыxыb. Bunlarыn iч tюkmяklяri iki istяkdяn baslayыr. Birincisi vaxtы чatanda, ikincisi vaxtы keчяndя. Deyяsяn, bu, ikincisiydi. Hяyяtя чatdыq. Hяmышяki kimi bыrыncы mяn girdim, ikinci o. Чцnki o da юz yerini bыlыr, mяn dя. Oturdum masanыn arxasыnda. Dedim: - Arvad, yemяk gяtir. Qrafindяn bir stяkan su tюkцb iчdim. Yemяk yeyяndя su iчmяyя adяt etmisяm. Qяribяdir, insanlar yemяk yeyяndя su iчirlяr. Heyvanlar isя yemяkdяn ya яvvяl, ya sonra. Uшaq televizora baxыrdы, televizoru gюrцb tяяccцblяndim: - Bu hardan? - Яmim gяtirib, - dedi: - bir az bax, aparajam. - O nяdi? Orda gюstяrirlяr? Yaman bizim eшшяyя oxшayыr. - Zebradыr. Televizorda bu heyvanыn zebra olmasыndan, insanlarыn dцnyanыn hяr yerinden gяlыb zebralarы gюrmяk цчцn чoxlu pul xяrclяmяlяrindяn, onlarla шяkil чяkdirmяlяrыndяn, яn yaxшы halda onlarы bir dяqiqяlik dя olsa, minmяk istяmяlяrыndяn danышыrdыlar. Yediyim yerdя чюrяk tыxanыb qaldы bogazыmda. Yavanlыьыm yoxdu deyяn nя o yana getdi, nя dя bu yana. Bu yandan da fikir mяni gюtцrdц. Burda nя isя var, amma mяn bilmirяm. Eшшяk hяmin eшшяk, turistlяr dя hяmin turistlяr. Birdяn yerimdяn dik atыldыm. Sevincяk udqundum. Иstяdim qaчыm maьazaya, onsuz da getmяliydim. Bayaqkы yadыma dцsяn, yadыmdan cыxmышы almaьa. Hava alatoran olduьundan axшamыn xeyrindяn sabahыn шяри yaxшыdыr deyя fikirlяшib dik attandыьыm yerя qayыtdыm. Zalыm qыzы anыnda яhvalыmыn yaxsы olmadыgыnы anladы. Sяhяrяcяn yatmadыm. Tezdяn durub eшшяyin yanыna getdim. Bayыrdakы яl-цz yuyanыn yanыnda talvar kimi yer var. Orda gecяlяyir. Mяni

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ gюrяn kimi yanыma gяlmяyя baшladы. Kюlgяdяn чыxmыsdы, qapqara tцklяri parыldayыrdы gцnяшin altыnda. Яlimlя iшarя etdim ki, dur, dayan. Uzaqdan baxыb fikrim hяyata keчяndяn sonra eшшяyimin necя gюrцnяcяyini яvvяlcяdяn tяxmin etmяk istяyirdim. Nя isя яsas mяsяlя aь rяngi almaq idi. Yanыmda eшшяk, daha doьrusu, eшшяyin yanыnda mяn, getdik dцkana. Hяlя sяhяr aчыlmamыsdы. Dцkanыn qabaьыnda oturdum, gюzlяdik. Gяlяn-gedяn salam verib kecir, qыyьacы eшшяyя baxыrdы. Иnsanlarыn xoшlarыna gяlir eшшяk. Hяmisя onu yцk altыnda gюrцrlяr. Sяhяr iшя gedяndя dя, axшam iшdяn qayыdanda da. Иndi, elя bil, zalыm balasы toya gedirdi. Tяrtяmiz, heч nяsiz. Юzцnя de lяzzяt edirdi. Fikirlяшdiyim baш tutsa, eшшяk gяrяk mяnim kimi yцksцz getsin, mяn isя eшшяk kimi yцklц. Dцkan aчыldы, aldыm aь rяngli boyanы. Bir neчя юlчцdя fыrчa da aldыm vя getdik mяktяbя. Mяktяbdя ingilis dili muяllimi var, qяbirиstanlыqda iшlяyir, oralarы rяnglяyir. Elя bilir, qяbirиstanlыьы rяnglяyяndя tяzя gюrsяnяcяk. Uшaqlыqda elя bilirdim ki, qяbirиstanlыq yerin altыndadыr. Girirsяn tunel kimi bir yerя vя saьda, solda qяbirlяr gюrцrsяn. Иndi dя elя fikirlяшirяm. Axы yerin цstцndя ancaq baш daшlarыdыr. Qяbirlяr yerin altыndadыr. Qяbirsanlыqdakы hяr шey eyni cцrя kюhnяdir. Eшшяknяn getdim mяktяbя. Heч kim tяяccцblяnmяdi. Elя bil юyrяшmisdilяr. Hцseynqulu mцяllimi чaьыrdыm. - Xeyir ola, ay Sabir? Eшшяknяn mяktяbя niyя gяlmisяn? Bir eшшяyя baxdы, bir mяnя, bir dя яlimdяki vedrяyя baxdы vя soruшdu: - Nя etmяk lazыmdы? Nя sяn, nя eшшяk ingilis dilin юyrяnяn deyilsiz, mяnlik nя var? - Eшшяyi rяnglяmяk lazыmdыr. Юzц dя kruqavoy. Zebra kimi etmяk lazыmdыr. - Apar maшыn rяnglяyяnlяrin yanыna, onlar rяnglяsin. - Yox, ay Hцseynqulu, burada яl iшi lazыmdыr. Юzц dя boyaya-boyaya bir az ingiliscя danыш onnan, gяlяcяkdя lazыm olar. - Yaxшы, axшam цstц gяtir qяbirиstanlыьa, gюrяk neynirik. Bцtцn gцnц boш idik deyя mяktяbdяn getdik iшя. Heч nя aparmamыsdыq. Elя-belя getmiшdik. Birinci dяfя idi ki, iшя eшшяknяn gяzmяyя gяlmisdik. Юz yerimizя чatanda iш qonшum Cяmil: - Nя яcяb belя gec, юzц dя heч nяsiz? - Nя bilim яшшi, baшыma bir fikir gяlib istяyirяm onu edim. - Allah sяnin canыnы saь elяsin, Sabir. Sяnin fikirlяrindяn чox adam yararlanыb, чюrяk pulu qazanыb. Amma sяn юzцnя bir gцn aьlamadыn. - Nя bilim, ay Cяmil? Юzцm цcцn fikirlяшя bilirяm ki? Bir dя юzцmcцn fikirlяsяndя dцnya balacalaшыb olur fыndыq boyda. Yaxшыsы budur, qoy fikirlяшim fikirlяsdiyim kimi. Bir az da ordan-burdan danыsыb evя qayыtmaq istяyirdim ki, eшшяyin turistlяrя baxdыьыnы gюrdцm. - Toшш!.. - dedim, eшitmяdi яя... Elя bil, o da fikirlяшirdi. Bюyrцnя bir dцmsцk vurdum. Baшыnы dюndяrib mяnalы- mяnalы: - Deyяsяn bunlar цcцn hazыrlaшыrыq, - dedi. Tяbii ki, nя dediyini danышa bilmяdiyini gюzlяrindяn oxuyurdum. “Lalыn dilini anasы bilяr”, deyirlяr. Mяn dя bunun dilini bilirяm. Eшшяyi olanlar mяni yaxшы baшa duшяrlяr. Baшыna яlimi yellяdib: - Hardan bildin? - deyя soruшdum. Gцlцmsцndцm: - Gяl dцs qabaьa, gedяk! - dedim. Yavaш-yavaш yerimiz dяyiшirdi deyяsяn. Baшa dцшmяdim, niyя ona gяl dцs qabaьa dedim. Axы, hяmiшя mяn getmiшяm qabaqda, iшlяrim dя alыnmayib. Bяlkя indiyяnяcяn sяhv etmiшяm? Qabaqda eшшяk getmяliymiш. Nя isя… Axшam oldu. Firчaynan boyanы gюtцrцb kяndin mяrkяzinя qяbirиstanliьa tяrяf getdik. Hяr yerdя qяbirиstanlыq kяndin qыraьыnda olur, bizim kяnddя isя ortasыndadыr. Elя bil, kяndi qяbirиstanlыьa gюrя salыblar. Qяbirиstanlыq bюyцyцb kцчяlяrя girib. Qяbirиstanlыqdakыlar kяnddяkilяri keчib. - Sabir, burdayam! - Hцseynqulunun sяsi gяldi. Ora-bura baxdыm, gюrmяdim. Qяbirиstanlыqda bu qяdяr adamыn iчindя asan deyil onu tapmaq. Axыr ki, gюrdцm. Hцseynqulu яlindя lom gцlя-gцlя bizя tяrяf gяlirdi: - Sяhяrdяn gцlmяk tutub mяni яdя. Heч eшшяyi dя rяnglяyяr-

lяr? Bяlkя bu yazыq necя var, elя qalsыn... - Birincisi, Hцseynqulu heч vaxt yazыьa yazыьыn gяlmяsin. Иkincisi, bilmяdiyin шeylяr var. Цcцncцsц, indi eшшяklяr dя dяyisir. Zяmanя belяdir. Dюrdцncцsц, giriш iшя. Vaxt itirmя, kim tapsa, qaytarmayacaq. O da heч nя demяdi, baшыnы yellяyя-yellяyя baшladы iшini gюrmяyя. Gec qurtardыq. Camaatыn чoxu yatmышdы, qalanы isя evdя idi. Kцcяdя heч kim gюzя dяymirdi. Hцseynqulu iшini bitirdi. Ay isыьыnda eшшяyim qяribя gюrцnцrdц. O hяm eшшяk idi, hяm dя essek deyildi. Birinci dяfя idi ki, eшшяyimin eшшяk olduguna subhя edirdim. Hяrdяn bir aьzыnы aчыb iчini boшaltmaq istяyirdi, amma dяrindяn nяfяs alыb susurdu. Baшqa cцr gюrцndцyцnя rяьmяn hяlя dя daxilяn eшшяk olaraq qaldыgыnы gюstяrmяk istяyirdi. Amma шяraitя uyьun olaraq adamlar arasыnda yerini qorumaq naminя hяlя ki, dяrindяn nяfяs almaqla kifayяtlяnirdi. Yeriшi dя dяyismiшdi deyesen. Bяrk girmiшdi bu zebra obrazыna. Deyяsяn boya quruduqca sыxыrdы onu. Yerindя qurcunurdu. Amma saь olsun

edirdim. Darvazadan чыxыb bazara yollandыq. Bazar deyяndя ki, bir neчя piшtaxtadы yolun qыraьыnda. Bцtцn turistlяr avtobuslarы burda saxlayыrlar, bulaqdan su icir, dincяlirlяr. Biz dя o vaxt bunlara яlimizdя nя var, hamыsыnы tяklif edirik. At nalыndan tutmuш kirkirяyяcяn. Nalы alan чox olur, kirkirяni fыrladan. Bu dяfя nяrdtaxtalarы ve yцkц юzцm daшыyыrdыm. Hamы bizя baxыrdы, biz dя bir-birimizя. Yerя qoydum яlimdяkilяri. Onlarы yerbяyer etmяk istяyirdim ki, цc-dюrd turistin vя qonшu iш yoldaшыmыn bizя tяrяf gяldiyini gюrdцm. - Bu nяdi, Sabir? Яяя,.. nя qяшяng gюrsяnir? - Sяn Allah, yavaш, hяlя tяzяdir, axы. Turistlяrdяn biri яlindяki чюrяyi eшшяyя uzatdы. O birisi шяkil чяkmяk istяyirdi ki, qяfildяn юzцm dя gюzlяmяdяn qышqыrdыm: - Ten dollar. - Gцldцlяr, amma biri cцzdanыnы aчmaьa baшladы. O saat fikirlяшdim ki, deyяsяn, az dedim Amma cяhяnnяm, iшя tяzя baшlayыram deyя olar. Turist ten dollarы uzatdы mяnя. Beш dяnя bir dollar idi, bir dяnя dя beш dollar. Siftяdir deyя bir dollarыn Vaшington tяrяfini sцrtdum

сящ.23 - Ay qыz, bir шey nяdir? Pul чыxdы, pul! Cibimdяn dollarlarы чыxartdыm, xыrda olduьundan lap чox gюrцnцrdц. Arvad da baшladы eшшяyin цzцndяn opmяyя: - Halal olsun, mяn bilirdim, яvvяl-axiр bu bizi bir gцnя cixardacaq. Юzц dя, Sabir, bu gцn yuxu gюrmцшdцm. Gюrdцm ki, hяyяt doludu tяzяknяn. - Ay qыz, tяzяyin bura nя dяxli var? - Deyirlяr, tяzяk gюrяndя яlя чoxlu pul gяlir. - Arvad, pul olanda yuxuda nя gюrцrsяn gюr, hamыsы uyьun gяlir. Eшшяyi rahatla. Ишlяrim cox yaxшы gedirdi. Иki il idi ki, чox pul qazanmaьa baslamышdыm. Artыq ona nя zebra deyirdim, nя dя eшшяk. Ona Ешшяkcan deyirdim. Keчen hяftя Eшшяkcan dedi ki, Sabir, яvvяllяr heч kim bizя yaxыn dцшmцrdц. Иndi isя mяnя dя salam verirlяr. Qяbul elяmiшdik bu halы. Yavas-yavas qohumlar чoxalmaьa baшlamышdы. Dostlarыmыn sayы vя danышыqlarы dяyiшmiшdi. Hяtta, borc istяyяnlяr dя olurdu. Mяn dя: Mяnim pulum deyil, verя bilmяrяm, gedin, ondan istяyin! - deyib

Eшшяyin vяsiyyяti

Huseynqulunu, ele bil, yцz ildi eшшяk boyayыrdы. Heч pul da almadы. Dedim: - Niyя gюtцrmцrsяn? Dedi: - Neчя vaxt idi ki, iшdяn belя lяzzяt almamыsdыm. Bu iш puldan da artыqdыr. Dedim: - Sяni dя saь ol, Hцseynqulu! Иslяr yaxшы getsin, яvяzini чыxaram. Daha eшшяyimя eшшяk kimi baxa bilmirяm. Zebraya daha чox oxшayыr. Deyirяm, gюrяsяn Zebranы da rяnglяyib eшшяyя oxшadan olubmu? Nя isя… Bir az pяrt olmuш kimiyяm, elя bil, eшшяyя xяyanяt etmiшяm. Hяyяtя girяndя arvad bizi gюrцb aьzыnы aчdы ve sonra da yumdu. Birinci dяfя idi ki, demяyя sюz tapmыrdы. Fцrsяtdяn istifadя edib dedim : - Donquldanma, pis baшa dцшяr. Onsuz da kefi yoxdur. - Niyя bu gцnя salmыsan bunu? - Zebra etmiшяm, lazыmdыr. Sabah aparacam turistlяrin yanыna. - Nя zяbra? Bцtцn kяnd gцlяr bizя! - Arvad zяbra yox, zebra! Цstцnя bir шey salaram tяzя-tяzя, sonra baxarыq. Hяm dя nя pis iш gюrmцшяm ki? Eшшяyi dяyisib biznesmen etmяk istяyirяm dя! Pul qazanacam. Ancaq adыnы yaxшы qoydunaa zяbra. - Vallah Sabir biyabыr olacayыq. - Niyя? Eшшяyi eшшяk kimi iшlяdяndя biyabыr olmadыq, indi gцl kimi zebra olacaq, biyabir olacayыq? Az danыш, yemяk ver, юldцm acыnnan. Sяhяr tezdяn yuxudan qalxb getdim eшшяyin yanыna, qurumuшdu zolaqlarы. Dяyiшmiшdi eшшяk. Bir gecяyя mяn dя dяyiшmiшdim. Elя bil, Hцseynqulu ikimizi bir yerdя rяnglяmiшdi. Aчыьы, юzцmц artыq шirkяt sahibi kimi aparыrdыm. Bюyцk bir iшin astanasыnda olduьumu hiss

eшшяyin arxasыna. Xalчalara vя milli geyimlяrя baxan turistlяр dя bu tяrяfя baxmaьa basladыlar. Юzumu tox gostяrmяyя calышыrdыm, amma яl-ayaьыmы tяr basmышdы. Yanыmda bir tutяk чalan oturur - Яшrяf. O da tцtяkчalmaq ilя pul qazanыr. Gюzlяri kordur. Gozяl чalir. O gяlmяyяndя buralar cяhяnnяmя dюnцr, O чalanda sanki gюzlяri aчыlыr, dцnyanы gюrцr, baшыnы dik tutur, uzaqlara baxыr. Чalыb qurtaran kimi dя kor olur. Иndi hяvяslя чalir, aшыq havasыdы - “Gюyчяgцlц”. Armudu stяkan satan var - Tariyel. Heyvяrя boydadы - Tarzan deyirik. Dedim: - Ayя, Tarzan, gяl, kюmяk elя, gюz-qulaq ol. Qoyma havayы шяkil чяkdirsinlяr. - O da elя bunu gюzlяyirmiш kimi anыndaca bitdi eшшяyin yanыnda. Yaraшыrdыlar bir-birlяrinя. Bir qыz da шяkil чяkdirmяk istяyirdi. Eшшяyim dюnцb mяnя baxdы. On dollar da bundan aldыm. Cяmi on dяqiqяdir giriшmiшяm bu iшя, artiq iyirmi dollarыm var. Baшladыm hesablamaьa ki, hяr otuz dяqiqяyя on dollar qazansam, bu, bir saatda iyirmi dollar edir. Altы saatda yцz iyirmi dollar edir, ayda цc min altы yцz dollar... Юzц dя tяr-tяmiz, halal zяhmяtimlя. Чox цrяklяndim, keчdim eшшяyin qabaьыna. Elя bil ki, o da mяnя baxыb gulumsяdi. Axшama qяdяr iki yцz bir dollar qazandыm. Uчurdum... Ancaq eшшяyin ritmindя getmяliydim. Юzцmц qudurmaqdan qorumalыydыm. Axы, iшi gюrяn eшшяkdi, men sadяcя kassir idim. Bu dяfя yol чox uzun gяldi mяnя. Юzцmц evя tez чatdыrmaq istяyirdim. Иstяdim ki, tez-tez, qaчa-qaчa evя gedim, amma eшшяkdяn utandыm. Nя olsun ki, eшшяkdir? Dюnцb birdяn deyяr ki, hяmiшя bir yerdя gedirdik, indi nя oldu? Nя isя, gяldik catdiq. Eшшяyi qabaьa buraxdыm. Girdik iчяri. Arvad bizi gюzlяyirdi. Tez cumdu eшшяyin цstunя. - Sabir, nя tяяr oldu? Bir шey cыxdыmы?

Eшшяkcanы gюstяrirdim. Borc istяyяnlяr dя, elя bil, bir-birlяrinя oxшayыrlar. Onlar eyni cцmlяlяri deyirlяr, eyni cцrя yeriyirlяr, eyni cцrя yazыq olurlar. Eyni cцrя alыrlar vя eyni cцrя dя vermirlяr. Yaxшы ki, Eшшяkcandan borc ala bilmirlяr. Eшшяkcanыn dostu da yoxdur - bir tanышы var, pis eшшяk deyil, hяrdяn bir kцчяdя gюrцшцrlяr. Bir шeyя чox heyfislяnirяm. Eшшяkcanыn balasы olmadы. Dяfяlяrlя hiss etmiшяm ki, bu barяdя dцшцnцr, lakin eшшяk kimi dцшцnцr. Mяn dя nя edim? Чarяsizяm. Balasы olsaydы, юz balam kimi baxardыm ona. Nя isя... Xoшuma gяlir bunlarыn xasiyyяtlяri, mцasir dюvrцn qayda-qanunlarыna uyьun gяlir. Юzlяrini eшшяk kimi gюrsяdib, altdan-altdan pul qazanыrlar. Mяnim kimi adamlarы da юzlяrinя kassir qoyurlar. Ишim-peшяm pul saymaqdы. Eшшяyin kassiri olmuшam. Mяnim baшqa kassirlяrdяn bir fяrqim var, saydыьыm pulun hamыsы mяnя qalыr. Maшыn da almышam, villa da tikdirmiшяm, usaьы xaricя oxumaьa da gюndяrmiшяm. Dцnяn uшaгnan skaypda danышdыq. Dedi ki, papa, universиteti qurtarandan sonra nя edirsяn et, mяnя bir eшшяk tap. Bяsimdir. Bir neчя ildir ki, adam kimi yaшayыrыq. Eшшяkcan da cox razыdыr. Maшыnla aparыb gяtirirяm. Yemяyi, ictmai televizorlu otaьы, her шeyi yerli yerindяdir. On gцnя yaxыndыr ki, qanыm чox qaradыr. Hяkimlяr deyib ki, чarяsi yoxdur, юlяcяk. Aparmadыьыm yer qalmadы. Tцrkiyяdяn gяlяn hяkimlяrя dя gostяrdim. Dedilяr, qocalыqdandыr. Hяr gцn bir neчя dяfя qapыnы baьlayыb hюnkцr-hюnkцr aьlayыram. Onsuz necя yaшayacaьыmы dцшцnя bilmirяm. Mяni adam edяn Eшшяkcanы itirmяk istяmirяm. Bilirяm ki, hяr шeyim ola-ola, heч nяyim olmayacaq. Ayrыlmaq istяmirяm ondan. On gцndцr yanыnda yatыram. Gцnц-gцndяn vяziyyяti pislяшir. Bu gцn gцnorta mяni чaьыrdы yanыna. Dedi: - Sabir, mяnя чox yaxшы qulluq etmisяn. - Цzцndяn юpdцm. Dedim: - Mяn sяnя yaxшыlыq etmiшяm, sяnsя mяni adam etmisяn. Иndi bilmiшяm fяrqini heyvanlarla adamlarыn. Tяzя-tяzя dцnyanы baшa dцшmяyя baшlamышam. Tяbiяtin tяbiяti bu imis. Hamыmыz bir-birimizя hюrmяtlя, izzяtlя yanaшmalыyыq. Sяnin mяnя юyrяtdiyini heч bir kitabdan oxuyub юyrяnя bilmяzdim. Bizlяrin sizlяrя hяlя чox ehtiyacыmыz olacaqdыr. - Bir xahiшim var, Sabir. - De, nя istяyirsяn de, hamыsыnы edяcяyяm. - Sabir, mяn kiшi kimi юlmяk istяyirяm. Apar yu, mяni eшшяk kimi dяfn elя. Dedi ve цzцnц чюndяrdi. Qяhяrlяndim. Yanыnda aьlamayыm deyя юzцmц tox tutmaьa чalышdыm, amma bacarmadim, sarыldыm boynuna vя hюnkцr-hюnkцr aьladыm. Nя demiшdisя dя, hamыsыnы elяdim. Иndi ayda bir neчя dяfя gedirяm onu dяfn elediyim yerя. Axшam цstц gedirяm. Her dяfя dя o fransыz qыzы yadыma dцшцr...


ØßÊÈ ØßÊÈ ÁßËßÄÈÉÉßÑÈ № 3 (126), Март 2015

Гиймяти 60 гяпик

ДИГГЯТ! ИНТЕРНЕТ ИСТИФАДЯЧИЛЯРИНИН НЯЗЯРИНЯ: БИЗИМ WEB СЯЩИФЯЛЯРИМИЗ: http://sheki.io.ua http://belediyye.io.ua h t t p : / / b e l e d i y y e . s h e k i . o rg http://sheki-municipality.narod.ru http://issuu.com/shekibelediyyesi http://facebook.com/shekibelediyyesi

РЕАЛИТИ ШОУ

“F e r m a ” Мурад НЯБИБЯЙОВ Канал С телевизийасындан тамашачыларын бюйцк марагла излядикляри “Ферма” Реалити ШОУ-сундан репортаж щазырламаг щаггында чохдан дцшцнцрдцм. Мягсядими “Фаъебоок” сосиал шябякясиндя телеканалын рящбяри Ряшад Мяммядова билдиряндя о, мяним бу фикрими алгышлады вя щеч тяряддцд етмядян ойун кечирилян йеря эетмяйимя иъазя верди... Яввялъя гейд едим ки, Азярбайъан телемяканында илк дяфя олараг реаллашан бу лайищянин идейа мцяллифи “Канал С” ММЪ-нин баш директору Ряшад Мяммядовдур вя онун рящбярлийи иля щяйата кечирилир. Лайищянин мягсяди шящяр мцщитиндя йашайан инсанлары кянд щяйаты иля йахындан таныш етмяк, эянълярдя ямяйя, зящмятя щявяс

Мартын 15-дя Канал С-ин бядии верилишляр цзря координатору Щяйат Мяммядованын мцшаийяти иля “Ферма”нын йерляшдийи кяндя эетдик. Ферманын яразисиня дахил олмаздан яввял Щяйат ханым мяни ойуна нязарят етмяк цчцн компцтер аваданлыглары гурашдырылмыш, чох да бюйцк олмайан отагла таныш етди. Бурада 5 няфяр эянъ ейни заманда компцтер вя мцхтялиф електрон гурьуларын габаьында эярэин ишля мяшьул идиляр. Онларын иши 30 камера вя чохсайлы сясютцрцъцляри васитясиля бцтцн сутка ярзиндя “Ферма”нын фяалиййятиня нязарят етмякдян ибарятдир... Сяфяримиз истиращят эцнцня тясадцф етдийиндян, шоу иштиракчыларынын - 11 няфяр эянъ гыз вя оьланларын ишсизликдян дарыхдыглары цзляриндян щисс етдим. Бизи ися онлар бюйцк севинъля гаршыладылар. Яввял-

Фермайа електрон нязарят отаьы ойатмаг, ян башлыъасы онлара екстремал вязиййятлярдян чыхмаьын йолларыны, коллеттив шяраитдя ишлямяйин сиррлярини, щалал зящмятля газанъ ялдя етмяйи юйрятмякдир. Лайищядя 3 айдан чох иштирак едян ойунчунун щесабына 500 манат, 6 айдан чох иштирак едянин щесабына ися 1000 манат бонус ялавя олунур. Щазырда лайищя 2-ъи дяфя щяйата кечирилир. “Ферма-1” ютян илин нойабрында Кцр чайындакы бир адада сона чатмышдыр. Финалда 3 иштиракчы чятин щава шяраитиндя йемяксиз, анъаг су иля тямин олунараг гялябя уьрунда мцбаризя апармышлар. Щямин 3 няфярдян йцксяк дцзцмлцлцк нцмайиш етдирян иштиракчы 10 мин манат мцкафат алараг ойуну баша чатдырмышдыр. Ону да хатырладым ки, вerilish hяr gцn Region Tv, Kanal S, Kepez TV, ElTV, CTV вя RTV-нин ефириндя 1 саат - ахшам саат 9-дан 10-а кими yayimlanir...

ъя “Ферма”нын щяйяти вя тясяррцфаты иля мяни таныш етдиляр. Бурада гызлар вя оьланлар цчцн айры-айрылыгда гурашдырылмыш йатаг отаглары, йемякхана, мцхтялиф ойунлар, сющбят вя истиращят етмяк цчцн нязярдя тутулмуш ял алтда олан тябии материаллардан - ясасян аьаъдан вя гамышдан щазырланмыш отураъаг-

Иштиракчылар: арха ъярэядя, солдан саьа - Нярмин Мяммядова, Щямидя Чичанова, Минаря Байрамова, Тящниййя Изаулова, Емин Зейналов, Рамиля Ящмядова, Амид Аббасов; Юн ъярэядя, солдан саьа Рамал Аббасов, Илащя Щясянова, Пярвиз Теймуров, Елнур Бахышов. лар, чятирли вя чятирсиз стол-стуллар диггяти ъялб едирди... Фермада 11 няфяр иштиракчы иля таныш олдум. Иштиракчылардан биринин бир эцн яввял ойуну тярк етдийини вя йени иштиракчынын ися базар ертяси ойуна гатылаъаьыны дедиляр. Щяйат ханымын дедикляриня эюря, ойуна тязя башлайан щяр ойунчунун адына 300 манат депозит гойулур. Ойунун эедишатында гайдалара ямял етмяйянляр, щяр гайда позунтусуна эюря “ъязаландырылырлар” вя онларын щесабындан гайда позунтусуна эюря мцяййян едилмиш ъяримя мябляьи депозитдян тутулур. Ейни заманда фяал иштиракчыларын мцкафатландырылмасы да нязярдя тутулуб. Мцкафат мябляьи дя ойунчунун депозитиня ялавя олунур. Фермада иштиракчыларын ойуна мараьыны даща да артырмаг цчцн кянд щяйатынын ясас атрибутлары олан иняк, тойуг, газ, юрдяк, эюйярчинляр дя вар. Иняклярин сцдц ойунчулар тяряфиндян саьылыр вя истифадя едилир. Тойугларын йумурталары да иштиракчыларын пайыдыр. Ону да дедиляр ки, ойунчулар юз истякляриндян асылы олараг, артыг галан йумурталары базарда сатыб, явязиндя диэяр лазым олан мящсуллар ала билярляр. Ферма иштиракчылары цчцн вахташыры олараг Вятянимизин эюрмяли йерляриня екскурсийалар да тяшкил олунур. Фермайа танынмыш инъясянят хадимляри - мцьянниляр,

актйорлар, мейханачылар дявят олунур. Онъа дягигя олдуьум “Ферма”дан хош вя йаддашыма щямишялик щякк олунан тяяссцратла айрылдым. Бир “ойун” адландырылан вя

дя, достлуьа гиймят вермясиндя дя бюйык ролу олдуьуну хцсуси гейд етмялийям. Сонда ферманын иштиракчыларына мцвяффягиййятляр арзулайыб, дейирям: “Ойунчу апарсын!”

Ферманын йемякханасында яйлянъя мягсядиля щяйата кечирилян бу лайищянин тякъя ШОУ олмадыьыны там мясулиййятимля дейя билярям. Лайищя шящяр мцщитиндя бюйцмцш эянъляря екстремал шяраитдя юзлярини неъя апармаьы, кянд щяйатынын чятинликлярини йашамаьы юйрядир. Ейни заманда “Ферма” лайищясинин эянъляримизин тялимтярбийясиндя, маарифляндирилмясин-

П.С. Ялавя олараг гейд етмяк истяйирям ки, шящярли эянъляримиз цчцн реэион телеканалынын реаллашдырдыьы лайищяйя бянзяр пайтахт телеканаллырымыз да бюлэяляримизин эянъляри цчцн охшар лайищяляр щяйата кечирсяляр, щям телевизийа тамашачыларынын, щям дя эянъляримизин цряйинъя оларды.

Ферманын щяйятиндян эюрцнтцляр

Тясисчи: Шяки Бялядиййяси Баш редактор: Мурад Нябибяйов

Редаксийанын цнваны: Шяки шящяри, АЗ5500, М.Я.Рясулзадя пр.182, 2-ъи мяртябя Тел: +(994 24) 244 28 02 Моб: +(994 50) 310 69 57 Е - м а и л : murad.nabibekov@mail.ru

Щесаб нюмряси: Азярбайъан Бейнялхалг Банкынын Шяки филиалы, Код: 805410 ВЮЕН: 9900001881 Мцхбир щесабы: 0137010002944 S.W.И.Ф.Т. БИК ИБАЗАЗ 2Х Шяки Бялядиййяси, Щесаб Но: 33308019449336503266 ВЮЕН 3000086531

www.issuu.com/shekibelediyyesi

Гязет 2005-ъи илдя Азярбайъан Республикасы Ядлиййя Назирлийиндя гейдиййатдан кечиб. Гейдиййат № 1458. Тираж 500. Чапа щазырланыб: 2 апрел 2015-ъи ил Гязет “ЗАМАН-АЗЯР” ММЪ-нын мятбяясиндя чап олунуб.


Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.