—
90
|
Bezeten van vroeger. Erfgoed, identiteit en musealisering
een bijzondere rol speelt als bindend element in de historische cultuur. Ik zal dit toelichten aan de hand van het werk van Sir Walter Scott (1771-1832).
‘Scott-land’ Scott is tegenwoordig vooral bekend als auteur van Ivanhoe (1819). Hij was echter zeer productief in allerlei historische genres; genres die hij voor een deel zelf had ontworpen. Hij had dan ook een bijzonder gevoel voor het aanboren van historische onderwerpen en wist deze op aansprekende wijze aan zijn publiek voor te schotelen, en met succes. Niet alleen zijn tweeëndertig romans, maar ook de daaraan voorafgaande dichtwerken, hebben alle publicatierecords gebroken. Walter Scotts oeuvre fungeerde in feite als katalysator voor de ontwikkeling van zowel de moderne massamedia als de moderne heritage industry. Twee aspecten van het werk van Scott zijn hier relevant: de manier waarop hij over het landschap schreef en de manier waarop zijn geschriften over de aardbol reisden. Het is algemeen bekend dat het landschap van Schotland een belangrijke rol speelt in het werk van de ‘auteur van Waverley’. Zoals uit de titels van een aantal 7 publicaties op te maken valt, is Schotland in meerdere opzichten ‘the land of Scott’, een land dat conform de esthetica van de Romantiek eerder uit een netwerk van bij8 zondere plaatsen of ‘hallowed places’ bestaat, dan uit een in kaart gebracht gebied. Hoe is van Schotland een ‘land of Scott’ gemaakt? Scotts biograaf Edgar Johnson wijst herhaaldelijk op het feit dat zijn vrienden en reisgezellen zeer onder de indruk waren van de manier waarop de schrijver uren kon doorbrengen met het vertellen van verhalen over de plaatsen die ze passeerden. En uit dit enorme reservoir van lokale geschiedenis heeft hij in zijn geschreven werk rijkelijk geput. De inspiratie voor het gedicht The Lord of the Isles (1815) putte hij bijvoorbeeld uit een reis die hij in de Highlands had gemaakt. Hij troostte zich bij het schrijven van het gedicht veel 9 moeite om de juistheid van bepaalde topografische details te controleren. Deze belangstelling voor lokale geschiedenis resulteerde in een oeuvre dat niet alleen als een literaire geschiedenis te beschouwen is, maar ook als een reisgids: een Baedeker 10 avant-la-lettre in poëtische en romaneske vorm. Door historiografie, avonturenroman en reisverhaal te vermengen, heeft Scott personages in het leven geroepen die door het Schotland van een voorbije tijd reizen en onderweg allerlei avonturen meemaken, vaak op locaties die reeds enige faam genoten vanwege hun pittoreske schoonheid of vanwege gebeurtenissen die daar hadden plaatsgevonden. De bekendste van deze ronddwalende personages is Waverley, titelheld van de roman uit 1814, die in 1745 naar de Highlands op zoek naar romantiek ging en daar verzeild raakte in de laatste, mislukte opstand van de Hooglanders tegen het regime van de Hannovers. Nu is een belangstelling voor het Schotse landschap op zich niet zo verrassend in een periode waarin het reizen, met name naar ruige, sublieme en pittoreske plaatsen, 11 aan betekenis had gewonnen. Maar Scott voegde daar iets aan toe: de geschiedenis en het verhalende aspect. Zoals Bakhtin heeft opgemerkt, wist Scott het landschap als