www.ruzgor.tj
№11 (011) 14 августи соли 2013
Бирав, зи таљрибаи рўзгор бањра бигир!
№ 11 (011), чоршанбе 14 августи соли 2013
сањ.6
www.ruzgor.tj info@ruzgor.tj
Њафтаномаи иљтимоию фарњангї
"СОЛИ ОЯНДА ИНЌИЛОБИ ТЕАТРЇ БОЯД ШАВАД"…
ИТТИЊОДИ ЊАРБИИ ТУРКИВУ ГУРЉЇ
ВОПАСИН КАЛОМИ ЛОЊУТЇ
Коршиносони масоили амниятї бар ин назаранд, ки иттињоди сегонаи њарбї назири Туркия, Озарбойљон ва Гурљистон ба дурнамои тарњњои Пентагон мувофиќат мекунад.
Он рўз њоли Лоњутї нисбат ба рўзњои ќаблї андаке бењтару хубтар буд. Парастор низ ин њолатро аз нишастухези ихтиёрии Лоњутї рўйи кати бемористон пай бурд…
сањ.13
Тайи ду сол аст, ки дар кишвар љашнвора-озмуни љумњуриявии театрии љавонон бо номи "Нигоњи нав" баргузор гардид. сањ.10
ЊИММАТ БАЛАНД ДОР, КИ МАРДОНИ РЎЗГОР... Аз корамсозии водии Вахш беш аз њаштод сол сипарї мегардад. Ин барои таърих ваќти тўлонї набошад њам, дар ин њашт дања дар рўзгори одамон тањаввулотњои зиёде рух додаанд, ки аксари он хотирмон мањсуб меёбанд. Корамсозї ва ба макони истењсоли пахта табдил додани водї дар он солњо ќањрамонї буд. Ба иќлими ѓайримуќаррарї, гармои тоќатфарсо, вуљуд доштани маризињои тропикї ва набудани одитарин шароити зиндагї нигоњ накарда, миллатњои гуногуни собиќ Иттињоди Шўравї водиро дар муддати бист сол ќисман корам ва ба макони парвариши пахтаи мањиннах, ки дар он айём ќимати он аз тило њам болотар буд, табдил доданд. Албатта, дар корамсозии водї њиссаи худи тољикон хеле бештар ва бузургтар аст. Агар Хуљандиён- аввалин фотењони Вахш, соли 1932 ихтиёрї ба ин љо омада бошанд, соли 1947 Бадахшониён ба даъвати њукумати ваќт њамовозї намуда, садњо оилањо ба ин љо кўч бастанд.
Чорабинињои зиддимухаддиротии Агентї сањ.2
Консепсияи ИНИТ то охири моњ такмил ва номзади ягона эълон мешавад
сањ.2
Ѓарази Ѓарб аз мубориза бо терроризм њифзи манфиатњои ишѓолгарон аст сањ.3 Агар Ќурбони Собир њам равад, пас кї мемонад? сањ.3
"Ўзбак" ё "Ўзбакистон" навиштан тобиши манфї надорад ва тањќир нест сањ.3 Ёдат ба хайр, Бањори нозанин сањ.4-5
Ќиссањо аз рўзгори эшони Султон... сањ.12
ЮНИСЕФ кўдаконро аз ќафас мебарорад? сањ.14
сањ. 8-9
"СЕ ТАРОНА БАРОИ ГУГУШ НАВИШТАМ, ЯКЕРО МАНСУР ГИРИФТ, ДИГАРИРО МАНИЖА…" Мегўянд душмандорам, вале бовар надорам. Агар чунин аст, њатто душманамро дўст медорам. Чунки агар ў набуд, ќиммати дўст пешам афзун набуд. Њастанд касаконе, ки кўшиш карданд, маро шикаста кунанд ва ќадре њам ба нопокниятњояшон ноил шуданд.
ДАР ИН ШУМОРА:
сањ. 7
Ањмад Зоњир ва сад шоир
сањ.15
ДАСТИ ТОЉИК ГИРИФТАН МЕЊВАРИ АНДЕШАИ ЎСТ Аслан, фазои бозор новобаста дар кадом кишвар буданаш ба њама маълум аст. Ба ибораи дигар ин коргоњ њељ гоњ ором несту мањз набзи љомеа дар бозор эњсос мешавад. Оре, гумон меравад, њаёти ношї аз љўшу хурўш танњо дар бозор аст.
ruzgor@hotmail.com
info@ruzgor.tj
w w w . r u z gсањ. o r4-5. t j
2
Ахбори Тољикистон ва љањон
www.ruzgor.tj
№11 (011) 14 августи соли 2013
Чорабинињои зиддимухаддиротии Агентї Гурўњи эъзомии Агентии назорати маводи нашъаовари назди Президенти Љумњурии Тољикистон дар доираи татбиќи аввалин лоињаи байналмилалии "Баргузории чорабинињои зиддимухаддиротї дар ноњияњои наздисарњадии вилоятњои Суѓд ва Хатлон, инчунин ВМКБ" вориди навоњии наздимарзии вилояти Хатлон шудааст. Мањмаднаим Маризоев, љонишини сардори Ситоди Агентї дар сўњбат бо "Рўзгор" гуфт чорабинии имсола дар вилояти Хатлон аз маркази ноњияи Шўрообод оѓоз шудааст ва дар он канори мутахассисони Агентї, духтурони нарколог, ходимони давлативу љамъиятї, ки аз пойтахти кишвар рафтаанд, инчунин њунармандони гурўњи эљодии "Лањзањои гуворо" бо барномаи љолиб ва тоза ширкат доранд. Дар ин чорабинињо гурўњњои њунарии ноњияњо низ иштирок менамоянд ва бо ироаи барномањои консертиву сањнањои њунарї зидди маводи мухаддир эътироз мекунанд. Кормандони Агентї як силсила вараќаву китобчањои иттилоотии зиддимухаддиротиро миёни ањолї пањн мекунанд ва баргузории њар гуна озмунњо миёни ширкаткунандагони аксияњо низ дар назар аст. Мањмаднаим Маризоев афзуд, ки ин аввалин Лоињаи байналмилалї аст, ки аз љониби Барномаи Раёсати Созмони Милали Муттањид оид ба мухаддирот ва љинояткорї барои Афѓонистон ва кишварњои њамсоя маблаѓгузорї мешавад ва намояндагони он низ дар љараёни баргузории чорабинињо фаъолона иштирок менамоянд. Њафтаи гузашта силсилаи чорабинињои зиддимухаддиротї дар доираи барномаи ёдшуда дар шањру навоњии ВМКБ баргузор шуда буданд. "Рўзгор"
Ширкати президенти Эрон дар њамоиши СЊШ тайид шуд Президенти тозаинтихоби Эрон Њасани Рўњонї дар љаласаи сарони кишварњои ширкаткунанда дар Созмони њамкорињои Шанхай, ки ќарор аст моњи сентябри соли равон дар шањри Бешкек баргузор шавад, ширкат мекунад. "Сафари сарвари давлати Эрон ба кишварњои Осиёи Марказї аввалин сафари хориљии ў баъди интихоб шуданаш ба ин симмат аст",-хабар дод шоми рўзи якшанбе телевизионии эронии Press TV. Маврид ба ёдоварист, ки Эрон чун Афѓонистон, Њиндустон, Муѓулистон ва Покистон дар СЊШ маќоми нозирї дорад. Ин кишвар борњо хостааст вориди паймони мазкур шавад, вале ахиран гуфта мешуд, ки алњол созмон ќасд надорад кишварњои дигарро ба узвият бипазирад. "Рўзгор"
Пирўзии коргардони афѓон дар синомобазми Италия
Консепсияи ИНИТ то охири моњ такмил ва номзади ягона эълон мешавад Дар љаласаи навбатии Иттињоди нерўњои ислоњхоњ, ки рўзи шанбе дар ќароргоњи ЊНИТ баргузор шуда буд, лоињаи консепсияи иттињод мавриди бањсу баррасї ќарор гирифт. Вале ширкаткунандагон аз пазириши лоиња ба далели ниёз ба такмил доштанаш худдорї карданд.
Њамзамон бо ин номзади ягонаи мухолифони њукумати феълї дар интихоботи президентї низ муайян нагашт. Дар сўњбате, ки узви Иттињоди мазкур Њикматулло Сайфуллозода бо "Рўзгор" дошт, изњор намуд, ки интизор меравад номзади ягона то охири моњи љорї эълон шавад, вале ќабл аз ин бояд Консепсия ќабул гардад. Ба гуфтаи Њикматулло Сайфуллозода Консепсия як санади усулї ва умумии ИНИТ аст, ки лоињаи он ба ањли нишаст матрањ гардид ва метавонад боз такмил пайдо намояд. Вай њамчунин иброз дошт, ки номзади ягона ин тасмими нињоии аъзои ИНИТ аст, ки дар заминаи консепсияи он ў барномаи интихоботии хешро месозад
ва онро ИНИТ тайид менамояд. Ва љанбањои усулии консепсия бояд асли барномаи номзад ќарор бигиранд. Ба гуфтаи Њикматулло Сайфуллозода ќарор аст рўзи чоршанбе як љаласаи машваратии мањдуд доир шавад ва рўзи шанбе љаласаи васеъ баргузор гардад. Вале номзади ягона то охири моњ эълон хоњад шуд. Маврид ба ёдоварист, ки аввали моњи июли соли равон намояндагони ањзоби сиёсї, коршиносон, њуќуќшиносон ва љомеаи шањрвандї барои пешнињоди номзади ягона дар интихоботи ќарибулвуќўъи раёсати љумњурї гурўњи корї созмон доданд ва дар заминаи он Иттињоди нерўњои ислоњталаб рўи кор омад. "Рўзгор"
Ќарзи давлатии Амрико ба 70 трилион доллар расидааст Иќтисодшиносони машњури Амрико бар ин назаранд, ки ќарзи давлатии ин кишвар бештар аз он аст, ки расман эълон шудааст.
Филми кутоњметражи коргардони шинохтаи Афѓонистон Сањар Фитрат "Ба хомўшии ман бовар макун" дар синамобазми филмњои кутоњметражи "Universocorto" дар Италия љои аввалро соњиб шуд. Бино ба гузориши ожонсии Бохтар Сањар Фитрат соњиби љоиза "барои љасорат дар инъикоси шароити зиндагии занон дар кўчањои Кобул ва мањорат дар корбурди наворбардории махфї" соњиби мукофот шудааст. Дар синамобазми њаштуми "Universocorto" филмњои кўтоњметражи донишљўён ва хатмкунандагон, коргардонњое, ки дар муасси-
сањои таълимї кор мекунанд, ширкат доранд ва он бо ташаббуси ассотсиатсияи итолявии "Giovani persone" ("Одамони љавон") роњандозї шудааст. Дар филми њуљљатии Сањар Фитрат мавзўъи њамла ва тањќири занон дар зиндагонии њамарўзии Афѓонистон мавриди инъикос ќарор гирифтааст. "Рўзгор" Дар ин бора рўзи душанбе Russia Today истинодан ба манобеъи худ дар Вашингтон хабар дод. Агар тибќи маълумоти расмї он беш аз 16 трилион доллар бошад, пас бино ба тањќиќоти Донишгоњи Калифорния ин ќарз њудудан 70 трилион доллар аст. Барои он ки азамати маблаѓи ќарз дарк шавад, метавон онро ба арзиши ширкати машњуртарини љањон муќоиса намуд: њаљми расман эълоншудаи ќарзи ИМА беш аз 16 трилион доллар аст, ки он баробар ба арзиши 40 ширкати Apple мебошад, аммо њаљми ѓайрирасмии ин ќарз, ки гуфта мешавад 70 трилион доллар аст, баробар ба арзиши 165 ширкате амсоли Apple мебошад. Аммо мушовири собиќи президент Рейган, профессор Котликофф мегўяд ќарзи давлатии Амрико њудудан 211 трилион доллар аст, ки агар онро боз њам ба арзиши ширкати машњури Apple ќиёс кунем, пас баробар ба 500 чунин ширкат хоњад буд. Бо вуљуди он ки коршиносон дар ин маврид назари воњид надоранд ва давлат њам раќами воќеиро пинњон медорад, метавон њадс зад, ки ќарзи давлатии Амрико хеле бузургтар аз арќоми расмист ва наметавонад нигаронкунанда набошад. "Рўзгор"
www.ruzgor.tj
e mail: info@ruzgor.tj
ruzgor@mail.ru
www.ruzgor.tj
"Рўзгор" ва хонанда
№11 (011) 14 августи соли 2013
3
"ЎЗБАК" Ё "ЎЗБАКИСТОН" НАВИШТАН ТОБИШИ МАНФЇ НАДОРАД ВА ТАЊЌИР НЕСТ
С
алом хидмати њамаи алоќамандони "Рўзгор". Инак, дар садади омода намудани шумораи навбатї муруре кардем ба навиштањо ва зангњои телефонии њаводорони худ. Онњое, ки њафтаи гузашта "Рўзгор" мутолиа карданд, албатта ќатори он ки навиштанд ё гуфтанд фалон матлаб писанд буд, боз эродњои љиддї њам доштанд, ки ба назар нагирифта наметавонем. Аз љумла Сиёвуш Мањмуродов аз Вањдат дар тамоси телефонї гуфт, ки "Рўзгор" бояд сањифаи варзиш дошта бошад. Ин чї гуна рўзгори беварзиш, шўхї кард Сиёвуш. Рўзноманигор ва пажуњишгари тољик Обид Шукурзода, ки навиштаи ўро дар зер хоњед хонд, низ дар сўњбат бо хабарнигори "Рўзгор" ба ин сањифа таъкид кард ва њатто гуфт на як, балки њатто ду сањифаро метавон варзишї кард. Мо дуруст пайи тањияи ин сањифа њастем ва умедворем дар кўтоњтарин фурсат "Рўзгор"- бо варзиш дастраси шумо мегардад. Дигар тамосњои телефонии мо тамосњои маъмулї буданд ва бо изњори ташаккур ба њамаи он азизон, ки ваќт ёфтаву њафтанома мутолиа карданд ва боз назарњои худро иброз доштаанд, муруре мекунем ба номањои расида:
АГАР ЌУРБОНИ СОБИР ЊАМ РАВАД, ПАС КЇ МЕМОНАД?
Рафтани Барзу Абдураззоќов барин њунармандони нотакрор аз љумњурї ва шуњрати онњо берун аз хоки мењан нишони носолимии вазъи њунар ва муносибат бо њунармандон дар кишвар аст. Ёд дорам, ки Барзу барои нављўиву аќидањои замонавиаш хеле тањти фишори равонї ќарор дошт ва ў наметавонист он чї дилаш мехосту истеъдодаш таќозо мекард, рўи сањна орад. Имрўз вай ба Ќирѓизистон аст ва дар аввалин соли фаъолияташ номаш вирди забонњо ва њунараш ќадр гардид. Маъмулан кишварњо аз нокомии њунармандон дар ватанашон судњо мебардоранд. Њоло њунари Барзу дар Ќирѓизистон харидор пайдо кардааст, дар њоле ки њамон њунар дар ватанаш ўро ба хорї мерасонд. Аммо шахсан барои ман дардовар аст, ки дар дуввувин дањаи садаи 21 њунармандони мо фирор мекунанд. Дар њоле ки мамлакат ором аст, љангу љидол нест. Пас маълум мешавад, ки дар ин муњит сањна барои њунармандони асил танг аст, онњо майдон мехоњанд, вале ин майдон аз љониби афроде, ки кам дар фикру нумуи кишваранд, ишѓол шудааст. Ман аз сўњбати њунарманди машњур ва профессор Ќурбони Собир чунин бардошт кардам. Азизулло Комрон, омўзгор аз ш. Душанбе ВОЙИ ИН МИЛЛАТ, КИ ЌАДРИ ЊУНАРМАНДИ ХУДРО НАМЕШИНОСАД
Аз сўњбати Ќурбони Собир бўи имдод ба машом мерасад. Њунарманди шоиста фиѓон мекашад, ки театрро наљот бояд дод. Вай мегўяд: "Озмуни театрии љавонон "Нигоњи нав" -ро бубинед, ки бачањо чї кор карданд? Аммо онњое, ки болотаранд, ба "Нигоњи нав" чї ќадар хусумат доранд. Чаро онњоро дастгирї намекунанд: инњо наљот мехоњанд театри кишварро". Ва дар тањияи филмњо низ. Ќурбони Собир њунармандест, ки бо вуљуди њунари воло доштанаш мо ўро дар филмњои номуваффаќе њам дидаем. Аммо дар ин сўњбат мегўяд шогирдонашро мехоњад дастгирї кунад, аз ин рў наќш мебозад, то аз вуљуди ў филм симои хос ба худ гирад. Вале ман шахсан муќобили ин суханонам. Донишманд ва њунарманде мисли Ќурбони Собир набояд чунин сањлангорї аз худ нишон дињад. Агар сенария заъиф бошад ва агар коргардон нокоромаду камтаљриба, пас ин филм бо ширкати як
Ўзбакистону Тољикистон"-ро хондам. Мехостам дар бораи вожаи "ўзбак" ва "Ўзбакистон" чанд њарф нависам, њарчанд дар ин бора зиёд гуфтаву навиштаанд ва асарњои пажуњишї њам интишор ёфтаанд. Вале њис кардам, ки чуноне дар баъзе нашрияњо дида мешавад, дар "Рўзгор" низ дар навишти дурусти ин ду вожа иштибоњ мекунанд. Дар тамоми сарчашмањо дар шакли "узбак" омадааст ва тарзи навишти форсии он њам чунин аст. Дар њељ манбаъе "узбек" наёмадаст. "Узбак" њамвазн ба Атобак аст, ки чуноне аз таърих медонем, дар замони Саъдї Атобакон дар вилояти Форс империяи бузурге доштанд, ки то дурињои Њинд доман пањн карда буд. Атобак (на
аррифї намешавад. Дар Эрон низоми исломї њама шароитро барои пањн кардани адабиёти муосир ва гузаштаи кишвар фароњам овардааст. Дар баробари он ки аксари кулли асарњои адабиёти љањон бо забони форсї тарљума шудаанд, боз асарњои форсї низ бо инглисиву олмонї ва испониву фаронсавї тарљума шудаанд. Ва њамаи инро аксаран худи эронињо мекунанд. Яъне, тарљумони адабиёти Эрон њамон эронист. Маълум мешавад мактаби тарљумаи адабиёт дар Тољикистон хеле заъиф аст ва њукумат њарчанд каму беш ба рушди адабиёт таваљљўњ мекунад, далелаш њамон аз пули Президент чоп шудани асарњои адибон, ки он њам дар маѓозањо аз сабаби га-
Атобек) ба маънои "пандомўзи кўдакон" (ниг. "Ѓиёс-ул-луѓот") аст. Ва гузашта аз ин дар Афѓонистон, Эрон, Покистон, Њинд, тамоми мамолики Араб бар мабнои сарчашмањои хаттї њама "узбак" навиштаанд. Ва низ вожаи "узбак" њич тобиши манфї ва ё даѓалу тањќире надорад. Мунтањо пас аз нуфузи пантуркизм дар Осиёи Миёна ин вожа ба шакли "узбек" таѓйир кард. Шояд таъсири русї њам бошад, ки русњо "туркман"-ро "туркмен", "арман" -"армен", Озарбойљонро "Азербайжан, Карбалоро Кербала, "Муњаммад" -ро "Магамед"...кардаанд. Зимнан дар Афѓонистон њатто имрўз њам намояндагони ин ќавм худро "узбак" меноманд. Обид Шукурзода, рўзноманигор ва пажуњишгари тољик.
ронї моњњо мехобад, вале ба тарљума эътибор намедињад. Раббимдухт, ки худ тарљумони босалиќа аст ва тољикиро ба русї тарљума мекунад, мегўяд, ки "Агар журналистон, адибон барои бахши тарљума ва манфиатњои он бештар нависанд, ба Њукумат барои дастгири ин бахш пешнињодро ирсол намоянд, гумон мекунам дастгирї њам меёфт..."
симои хуб чї гуна филми хуб шуда метавонад? "Ман њунарманди Њоливуд ё Боливуд нестам, ман њунарманди тољикам. Ва дар ватани ман санъати синамор комилан ба нестї расонидаанд. Њунармандону коргардонњояш њама парешон шудаанд. Валерий Ањадов дар Русия муваффаќ аст, Љамшед Усмонов дар Фаронса муваффаќ аст, Маргарита Ќосимова ва Бахтиёр Худойназаров муваффаќанд. Њамин чор нафар кифояанд, ки киностудияи "Тољикфилм" дунёгир бошад. Аммо инњо нестанд ва ба љои инњо имрўз њар одами чоруми кишвар филм гирифтан мехоњад ва њар одами панљум таъљилан мехоњад Амитабх Баччан ё Љигархонян бошад. Оамоне, ки умуман дар бораи синамо маълумот надоранд, филм гирифтан мехоњанд..." -мегўяд њунарманди шинохта. Дар њаќиќат шахсан ман зарфи як дањсола фили хуби тољикиро надидам. Сериёлњои телевизионї мањзункунанда, заъиф ва њунармандонаш аксаран аз кўчаи актёрї нагузашта, баъди пахши њамон филми ноком даъвои си-
Сўњбататонро аз сомонаи "Рўзгор" хондам. Хело сўњбати олї ва ба дили мо наздик. Аммо ба он ки мегўед ба сенарияњои заъиф ба хотири шогирдон меравед, ин ба ман писанд наёмад. Сенария суст бошад, њаќ тавре лозим пардохта нашавад, шуморо чї мондаанд, ки рафта номи некатонро дар як филми заъиф бад кунед? Магар аз суханони Њабибулло Абдураззоќов бардошти мусбат накардед? торагї мекунанд. Матбуот њам аз онњо ќањрамон метарошад. Ростї, ваќте ман мехондам, ки мухбир аз нафари дар сериёли Талабшо Муќим иштироккарда мепурсад, ки боз дар кадом филм мехоњед наќш бозед, хандаам меояд. Бо ин њол мо ба куљо мерасида бошем? ЃАРАЗИ ЃАРБ АЗ МУБОРИЗА БО ТЕРРОРИЗМ ЊИФЗИ МАНФИАТЊОИ ИШЃОЛГАРОН АСТ
Бори аввал мешунавам, ки Кохман ном олмонї се нафарро дар як љаласа ба ќатл расондаву худро низ њалок кардааст. Эътироз алайњи ришваву фасод, беадолатї. Инсон ваќте дид, ки дар љомеа њаќиќат маѓлуб асту тўњмат болонишин ва мавриди эњтиром ва наметавонад муќобили ин сели азим муќовимат кунад, даст ба амале мезанад, ки ба истилоњи имрўз онро терроризм меноманд. Сарнавишти Кохман баёнгари он нукта аст, ки терроризм худ зодаи беадолатї ва нољавонмардист. Ва мо ин калимаро њар рўз шояд садњо маротиба аз забони хосу ом бишнавем. Марде, ки муќобили тањќиру тањдид ва тўњмат
худро заъифу ночор дид ва пай бурд, ки ин се нафар муљиби бадномии ў мешаванд, аз наган сўяшон оташ кушод ва њалокашон кард. Чун медонист, ки дар болотар њам арзи њамин се тан мавриди эњтиром аст, на худсафедкунињои Кохман. Ин як рўйдоди кўчактарин аст. Имрўз ќудратњои љањонї олами Исломро зери по кардаанд ва танњо мардони бономуси он зидди истисморгарону таљовузгарон эътироз мекунанд. Ва чун нерўи муќовимат бо ќудратњо надоранд, даст ба амалњои террористї мезананд. Толибони Афѓонистон њарчанд иртиљоиянд, вале барои озодии ватанашон аз амрикоињо даст ба амал мезананд. Аммо онњо террорист, вале янкињое, ки аз дањњо њазор километр омадаву дар Афѓонистон њукм меронад, муборизи зидди террорист. Инро чї гуна бояд фањмид? "ЎЗБАК" Ё "ЎЗБАКИСТОН" НАВИШТАН ТОБИШИ МАНФЇ НАДОРАД ВА ТАЊЌИР НЕСТ
Аз шумораи як њафта пеши "Рўзгор" маќолаи "Омилњои ба сардї гаравидани муносибатњои
ruzgor@hotmail.com
АДАБИЁТИ ТОЉИКРО БА ЉАЊОНИЁН КЇ БОЯД МУАРРИФЇ КУНАД?
Аз мутолиаи чанд шумораи "Рўзгор" ба ин хулоса расидам, ки ба њар самти эљод, ки менигарем, оњро мебинем. То ин ваќт аз њоли адабиёту санъат њунармандону адибон сўњбат мекарданд, ки вазъро нигаронкунанда медонистанд. Аммо дар шумораи ахир сўњбати тарљумон Норї Раббимдухтро хондам, ки хулосааш ин аст: адабиёти мо аслан ба љањониён му-
info@ruzgor.tj
УСТОД ЌУРБОН, АГАР СЕНАРИЯ ЗАЪИФ АСТ, НАРАВЕД
Устод, Ќурбони Собир, дуруд бар шумо. Ман аз љумлаи шогирдони шумоям, ки њоло дар Русия мардикорї мекунам. Албатта, маро намешиносед, чун хеле сол шуд хатм кардему бо њамин кор наёфта, дунболи зиндагии дигар шудем. Аммо дарсе, ки аз шумо омўхтем, ёд дорем. Сўњбататонро аз сомонаи "Рўзгор" хондам. Хело сўњбати олї ва ба дили мо наздик. Аммо ба он ки мегўед ба сенарияњои заъиф ба хотири шогирдон меравед, ин ба ман писанд наёмад. Сенария суст бошад, њаќ тавре лозим пардохта нашавад, шуморо чї мондаанд, ки рафта номи некатонро дар як филми заъиф бад кунед? Магар аз суханони Њабибулло Абдураззоќов бардошти мусбат накардед? Олим Самандар, шањри Самара
www.ruzgor.tj
4
№11 (011) 14 августи соли 2013
Рўзгори муњољир
www.ruzgor.tj
ДАСТИ ТОЉИК ГИРИФТАН Ш
АЊРИ ВОЛГОГРАД, бозори "Титов". Ин бозор ба хотири он ки дар кўчаи ба номи Герман Степанович Титов, генерал полковники авиатсия, дуввумин кайњоннаварди машњури Иттињоди Шўравї, воќеъ шудааст ва инчунин бо назардошти хусусиёти забони русї ба бозори "Титова" маъруф аст. Аслан, фазои бозор новобаста дар кадом кишвар буданаш ба њама маълум аст. Ба ибораи дигар ин коргоњ њељ гоњ ором несту мањз набзи љомеа дар бозор эњсос мешавад. Оре, гумон меравад, њаёти ношї аз љўшу хурўш танњо дар бозор аст. Он рўз бозори "Титова" низ орї аз хусусиёти хоси дигар бозорњо набуд. Рафту омади одамон, ѓалоѓулаи муштариёну савдогарон, таблиѓи молу матоъ ва анвоъи гуногуни ѓизо, ба назар мерасид, ки њар як рањгузарро ба худ љалб менамояд, аммо воќеият чунин набуд, балки њар касе танњо љўёи колои мавриди ниёзаш даруни бозор гашт мекард…
Талабшоњи Салом, "Рўзгор" Яќин буд, њар касе, ки бозор рафтааст, чизеро мељуст ва ё ба дигар таъбири дигар ниёзи мухталифи афрод онњоро ба бозор бурда бурд. Маро низ ниёзе он љо бурда буд, аммо чизе, ки ман мељустам, хилофи ќавоиди бозор он љо фурўхта намешуд, фурўхтани он љинояти мањз аст, вале эњтимоли пайдо кардани эњтиёљотам вуљуд дошт. Шояд бо хондани сутури боло дар зењни хонанда ин суол ба љилва дарояд, ки роќим чї мељуста? Пас, бояд ў бидонад, ки банда муњољир мељустам, муњољири тољике, ки бањри луќмаи ноне бистари нарму кулбаи гарм тарк карда, сањрое, саройе, "хаскаппа"-ву тањхонаеро дар мулки рус љойи зист интихоб намудааст. Бинобар ин њар як сарсиёње медидем, илољ мељустам, то бидонам, ки ў куљоисту зодаи кадом миллате. Чун наздаш ист мекардам ба хотири шинохт, дармеёфтам, ки ё озарист ва ё ўзбак… Дар чунин њол, њолате ки њаёлам ба маѓшушї расида буд, овои дилкаши Ањмад Зоњир бо вуљуди шўру маѓали бозор ба гўш
расид, ки мегуфт: Кистам ман - рањнавард, овораву девонае, Доѓи Маљнунам зи дасти бекасї афсонае… Ин садои занги телефон буд, ки бо баланд шудани он дарк кардам, мани муштоќи њамватане ба ёди касе уфтодам. Вуљудамро эњсоси шодї фаро гирифт, зеро воќеан, "…зи дасти бекасї.." ба молу матоъи бозор ањамият зоњир намекардам, танњо хаёли дарёфти њамватанро дар гўшаи хотир мепарвардам. Чашм ба телефон духтам: раќам ношинос буд, аммо ваќте гўширо бардоштам, овои шинос "алло" гуфт. Ў Офарин ном духтари тољике аз масъулини Љамъияти тољикони Волгоград буд, ки бо ман тамос гирифтан мехостааст. Хоњар Офарин хабари хуше бароям расонд. Ў гуфт, "акои Нусратулло дар идораи мо мунтазири туст". Гуфтам: чї иттифоќи хубе… Бале, акои Нусратулло. Нусратулло Исматове, ки ният доштам, њатман бо ў дидор бубинам. Пас аз ин иттифоќ хушнуд шудаму шитофтам сўйи маќари љамъият. Чун вориди утоќ шудам, марди миёнсоли худќаду ќомате нишас-
та буд. Бо дидани банда аз курсї боло шуду даст дода, вохўрдї кардем ва худро муаррифї кард: Нусратулло Исматов, намояндаи Хадамоти муњољирати Љумњурии Тољикистон дар округи љанубии Федератсияи Русия. ПАЙРОЊАИ ЗИНДАГЇ Албатта, барои хонандаи мо маълум шуд, ки Нусратулло Исматов чї масъулияте дошта. Аммо фикр мекунам, ин љо зарур дорем, то љињати пайроњаи зиндагии ин марди шариф, ки бардоштњои худро аз суњбат ва њамроњї бо ў поёнтар хоњем гуфт, тамаркуз намоем. Исматов Нусратулло Њукматович 5 октябри соли 1962 дар дењаи Зиракии шањри Кўлоб дар оилаи омўзгор чашм ба олами њастї кушода, маълумоти ибтидоиро дар зодгоњаш гирифтааст. Чун њанўз айёми туфулият аз модар ятим монда буд, бо ихтитоми мактаби миёна ќиблагоњаш хост варо оиладор намояд. Аммо Исмати њанўз љавон инро намехост, балки дигар афкору орзу дар сараш чарх мезаданд. Бинобар ин хидмати њарбиро ихтиёр кард, њарчанд имкон дошт,
њадди аќал то соли оянда ба хидмат сафарбар нашавад, вале ихтиёран рафтан ба хидмати њарбиро интихоб намуд. Баъди бозгашт аз хидмат ќадре дар коргоњи пахтатозакунии шањри Кўлоб фаъолият намуда, бо маслињати масъулини пулиси шањри Кўлоб шомили Мактаби Олии муфаттишии шањри Волгоград шуд. Пас аз хатми Мактаби Олии муфаттишии шањри Волгоград фаъолияти кориашро аз Академияи Вазорати корњои дохилии Федератсияи Русия оѓоз намуда, то соли 2002 он љо машѓули омода намудани мутаххассисон буд. Соли 2002 бошад, Нусратулло Исматов ба нафаќа баромад, вале соли 2005 ба њайси намояндаи Хадамоти муњољират дар назди Вазорати мењнат ва њифзи иљтимоии Љумњурии Тољикистон баргузида шуда, муддати ду сол дар ин симмат фаъолият кард. Соли 2007 бошад, роњбарии ташкилоти љамъиятии Њимоияи њуќуќи шањрвандони хориљиро ба уњда гирифта, то соли 2011 ин ташкилотро уњда кард. Кунун масъулиятеро ба уњда дорад, ки дар боло гуфтем - намояндаи Хадамоти муњољирати Тољикистон дар ок-
руги љанубии Федератсияи Русия. Ногуфта намонад, ки Нусратулло Исматов зимни тањсил дар донишгоњи номбурда бо яке аз њамкурсонаш Татяна Ивановна ањд баста, оиладор мешаванд. Феълан Татяна Иванонва Исматова рутбаи полковникї дошта, дар маќомоти пулис фаъолият карда истодааст. Темур Исматов, ягона фарзанди эшон донишљўи Донишгоњи давлатии Маскав ба номи М. В. Ломоносов мебошад. Ин оилаи хушбахт маскуни шањри Волгоград аст. СУЊБАТИ ТОЉИКОНА Таври маълум, пеш аз он ки бо касе аввалин вохўрї сурат гирад ва он њам агар тасодуф набошад, банди хаёлот хоњї шуд; атрофи феълу атвори ў андеша хоњї кард, ки чї гуна асту ўро чї гуна гуфтору рафтор буда. Ѓарќи чунин андеша ману Нусратулло Исматов вохўрдем. Аввалин чизе ки аз суњбат пай бурдам, ин буд, ки акои Нусратулло бо забони шевои тољикї њарф мезад, њол он ки баъзе мансабдорони тољик бо вуљуди дар Тољикистон зиндагї карданашон бо забони тољикї хуб суњбат карда наметавонанд ва дигар ин
Ёдат ба хайр, Бањори нозанин
Д
www.ruzgor.tj
e mail: info@ruzgor.tj
ruzgor@mail.ru
уруду паёми бепоён ба ањли эљоди њафтаномаи "Рўзгор". Бо умеди малњам ба дарду захмњои дили модаронаам, ки гули хонадону духтари нозанинамро аз даст додаам, ба унвонии Шумо таронае аз ѓамхонаи диламро ирсол менамоям. Агар дар гўшае аз минбари рўзнома онро љой дињед, умре сипосгузоратон мешавам. Рўзњо паси њам мегузаранду фаслњои зебои сол бо навбат дари моро мекубанд. Агар њар сол аз омад омади бањору тобистон мани зиндагидўстро шодиву сурур фаро мегирифт, вале омаду рафти фаслњои соли имсол дардњоям шиддаттару доѓи диламро зиёдатар мекунанд. Зеро тирамоњи соли гузашта мусибати бузурге ба сари хонаводаи мо омад, ки захмаш тамоми умр дар синаи ман мондаву онро ба гўр мебарам.
www.ruzgor.tj
Рўзгори муњољир
№11 (011) 14 августи соли 2013
5
МЕЊВАРИ АНДЕШАИ ЎСТ ринмоњ 15 ва Руњангези 13 - соларо аз дењаи "Красноармейский"-и ноњияи Мартинов пайдо намудам. Ўро Мадина Одинаева, яке аз аќрабои худаш, ки шањрванди Русия будааст, даъват намуда, ба соњибкоре бо номи Мўсо Муњаммадов ба кор медињад. Наргис бо корфармо шартномае набаста буд. Ба гуфтаи Наргис, онњо дар чарогоње машѓули кор будаанд ва Мўсо Муњаммадов мегуфтааст, ки дар њоли норозї будан аз шароити фаъолият дар чарогоњ ўро ба Доѓистон хоњад фиристод, то оне ки масрафоти корфарморо љињати овардани Наргис Ќодиров ба Русия пардохт накунад. Аммо мо талош вар-
Н
ки хислати сирф тољиконаи ў њифз шудааст. Њамин тариќ, суњбати мо ба њар тарафе майл мекард ва хоксории ин мард он гумонњои ќабл аз вохўрї доштаамро ботил мекард. Тавре раванди суњбат љараён мегирифт, ки гўё мо шиноси дерина бошем. Агар ба тарзи дигар ифода намоям, суњбати мо чун мансабдору рўзноманигор набуд, њол он ки чунин суњбат бо мансабдорони тољик хилофи чашмдошт аст, балки чун ду тољике суњбат мекардем, ки солњо боз њамдигарро надидаанд. Нусратулло Исматов аз њоли муњољирин суњбат мекард. Ба гуфтаи ў, њар як касе дар роњи расидан ба маќсад аз роњи ќонуну худсозї кор гирад, албатта, ба маќсад хоњад расид, на он ки ба хориву залилї гирифтор шавад. Барои тасдиќи ин њарфњояш мавсуф аз Мукаррамхўља Мањмудов, як шањрванди Тољикистон, зодаи ноњияи Исфара ёдовар шуд, ки феълан ошхонаеро зери унвони "Таджикская кухня" ифтитоњ намуда, ѓизои миллии тољиконро пешкаши муштариён менамояд. Ба ќавли Нусратулло Исматов, солњои 1999-2000 ба ин сў Мукаррамхўља Мањмудов ба Волгоград
омада, дар бозор хушкмева савдо мекард, ки он замон тољикон бо мушкилоти зиёде рў ба рў буданд. Замоне ки њамватани исфарагии мо ба тиљорати хушкмева банд будааст, Нусратулло Исматов њамчун корманди милиса фаъолият менамудааст ва аз эшон кўмаки худро дареѓ надоштааст. Нусратулло Исматов мегўяд, "он замон фаъолият дар бозор мушкил буд. Аз як љониб њуљљатгузории коло, аз љониби дигар хуљљатгузорињои худи фурўшанда ва њамчунин милисањову соири монеањо њамватанонро азият медоданд. Он замон, ки корманди пулис будам, имкон доштам, тољиконро кўмак намоям, вале онњо маро намешинохтанд. Бинобар ин њангоми бозор рафтан агар тољикеро медидам, худро муаррифї намуда, омодагиямро бањри кўмаки эшон изњор медоштам". Баъди масъулияти намояндагии Хадамоти муњољиратро ба уњда гирифтани Нусратулло Исматов ў бештар муаррифї шуд. Чун масъулияти бевосита, ки гирифт, пайи њимояи њуќуќи њамватанони мо дар Волгоград мустањкамтар камар баст. Њоло яке аз даргоњњои умеди тољики муќими Волгоград
7-уми сентябри соли 2012 љавони дунёбехабаре ќоидаи њаракат дар роњро риоя накарда, дар роњраве воќеаъ дар маркази ноњия духтарам - Нилуфари 16-соларо пахш намуда, ба њалокат расонид. Марги Нилуфари мактабхонам, ки дар корњои љамъиятї фаъол буду гули сари сабади мактабу мањалла ба њисоб мерафт, фољеаи натанњо оилаи мо буд. Инак, ќариб як сол мешавад, ки Нилуфар бо мо несту марњами дарду аламњои модари мотамзадааш хотира аз умри пуршуру афсонавї, гулчини наќќошињо ва шеърњои пур аз розу ниёзи љигарбанди ѓуррамаргаш. Њар рўз шеърњои соддаву самимии "Модар", "Бибиљон", "Ишќи тез", "Наврўз муборак" ва дигар чакидањои эљодашро такрор ба такрор мехонаму мегирям. Оњ Нилуфар, чаро ин ќадар бармањал моро тарк кардї, мисли оне, ки њамеша барои иљрои илмомўзию анљоми машѓулиятњои дўстдоштаат, шитоб мекардї, аз зиндагї њам шитобон рафтї. Њамеша дар љањду талош будї аз мактаб меомадию истироњат нокарда корњои хонаро ба анљом мерасонидї то давоми рўз гоњу машѓ-
дафтари кории Нусратулло Исматов мебошад. Арќоми телефони ўро кулли муњољирини тољики волгоградї медонанд, агар надонанд њам, дарёфти шумораи телефонии ў кори чандон душворе нест. Худи манн дар он муддати кутоње, ки њамроњаш будам, шоњиди занг задани чандин њамватан шудам. Агар яке бо дархости "Вараќаи бозгашт ба Ватан" ба ў мурољеъ шавад, дигар ба мушкилоти баќайдгирї рў ба рў шуда ва саввумиро корфармо њаќќ-ул-зањмат надодааст ва ё њуќуќашро наќз кардааст. Њатто њолате низ шудааст, ки ў шањрванди Тољикистонро аз ќайди бардагї ворањонидааст. Мавсуф наќл мекунад, ки моњи ноябри соли 2011 Насруллоњ Шоев, сокини ноњияи Рўдакї, ба хадамот љињати ба мушкил гирифтор шудани Наргис Ќодирова, љиянаш дар Русия иттилоъ дода, дархост намудааст, ки кормандони хадамот кўмакаш намоянд. Дар аризаи мурољиаткунанда тахмин зада мешуд, ки Наргис Ќодирова дар минтаќаи љанубии Федератсияи Русия аст. "Баъди расидани ин иттилоъ ба якчанд навоњии вилояти Ростов сафар кардам, ки ахиран, Наргису кўдаконаш - Ши-
ули илмомўзї будию, гоње куртадўзию гулдўзї. Шабњо њама хоб буданду ту китоби "Ќуръон" ќироат мекардї. Гоњњо ба рўйи пурнури ту дида дўхта аз даргоњи Худованд шукргузорї мекардам, ки чунин гавњари камёбро атоям кардааст. Аммо ќисмат гавњари камёбамро ноёб гардонид. Оре, Нилуфари маро њама дўстону њамсояњо њамдарсону устодонаш гавњараки ноёб мегуфтанд. Њар гоње њунари дастони духтари гулзанамро дар гиребони духтарону занони маркази ноњия медидам, маро ифтихори модаронае фаро мегирифт. Гоње аз кору машѓулияти шабонарўзи эњсоси хастагї мекардию мегуфтї: "Модарљон, мехоњам љойе равам, ки касе маро нашиносаду ба суроѓам наояд". Гули нозанини ман ба "орзуят" расидї? Бањори гузашта буд, ки аз мактаб шодон омада, хабар овардї, ки дар мактаб "Бањори сол" интихобат кардаанд. Духтари соддаи ман, аз шодї дар курта намеѓунљидї, ки боре "Бањори ноњия" шуданат орзуи деринтизорат аст. Аммо аз куљо медонистї, ки бањори 16 солагиат бањори вопасини умрат њаст.
усратулло Исматов аз њоли муњољирин суњбат мекард. Ба гуфтаи ў, њар як касе дар роњи расидан ба маќсад аз роњи ќонуну худсозї кор гирад, албатта, ба маќсад хоњад расид, на он ки ба хориву залилї гирифтор шавад. Барои тасбити ин њарфњояш мавсуф аз Мукаррамхўља Мањмудов, як шањрванди Тољикистон, зодаи ноњияи Исфара ёдовар шуд, ки феълан ошхонаеро зери унвони "Таджикская кухня" ифтитоњ намуда, ѓизои миллии тољиконро пешкаши муштариён менамояд.
зидем, ки ў ба Ватан баргардад", меафзояд њамсуњбатам. Оре, талоши ўро барои рафъи мушкилоти њамватанон њар замон эњсос мекардам. Њуљљатњои зиёде дар даст дошт ва пайи амалї гаштани он масоил талош мекард. Чун аъмоли ў дидам, бардоштам ин шуд, ки корњои ба анљомрасонидааш масрафоти зиёде талаб менамоянд. Бинобар ин пурсидам, ки ў пулакї хидмат мерасонад ё ройгон. Агар ройгон аст, аз куљо маблаѓ пайдо кардан мумкин аст. Бо табассуми њамешагї љавоб дод, "агар корњо ройгон иљро шаванд, талош барои омода намудани њуљљату дигар талабот бепул намешавад. Ё худ ваќте њамватане ба беморие гирифтор мешаваду ўро нахуст як каме муолиља кардан лозим аст. Баъдан маблаѓ зарур аст, ки ўро ба Ватан боз бифиристем". "Дар чунин њол, маблаѓ аз њисоби кист?", суолаш кардам. Дар љавоб гуфт, "агар каси ба мушкил мувољењшуда бо корди-
Он рўзи наврўз ширинињои зиндагиро эњсос мекардам, ваќте наваруси товусхиромам дар майдони марказии ноњия ќадам мезад, дилам гул-гул мешукуфт. Ман аз анбуњи тамошобинон туро ба њавас тамошо мекардаму, њар ќадами гузоштаатро бо зарби дил эњос мекардам. Ту дар маркази авом бо садои андалебонаат бањри мардум таронањои бањорї ќироат мекардию ман аз анбуњи одамон зери лаб бо ту њамовоз мешудам: Сабз гардонам замини сабзро бо дасти худ, Сарзамини нозанинро ман ба дасти сабзи худ. Мекунам сарсабзу хуррам хоки поки кишварам, Маскани ишќофаринро ман ба дасти сабзи худ. Њаминак як сол мешавад, ки бањори орзуњои зиндагї рафтаву дигар ин њама сарсабзию шукуфтанњои табиат танњо ѓамњои маро тоза мекунанду дарди синасўзамро бештар. Аммо чї кунам, ки бањори нозанини ман ба олами дигар, ки роњи бозгашт надорад, пештар аз мо рафтааст. Њаёт њамаи моро бо њамон сўй мебарад,
ruzgor@hotmail.com
њанда шартнома дошта бошад, кўшиш мекунам, масрафро кордињанда пардозад, агар не, ин љо њастанд бародарони тољике, ки шароити хубтар доранд, ба онњо мурољиат мекунам, эшон низ кўмаки худро дареѓ намедоранд. Њатто њолатњое низ мешаванд, ки ќарз менамоям ё аз љайби худам сарф мекунам". Нусратулло Исматов дар иртибот ба ин масъала аз зимистони соли гузашта ёдовар шуд. "Чун ин љо корњо мавсимиянд, баъди њосилѓундорї талош менамоем, ки кулли муњољирин ба кишвар баргарданд, зеро дар фасли сармо бекору бе манзили зист мемо-
нанд. Бинобар ин зимистони гузашта зане њудуди 40 њазор рубл ќарз пурсид, аз руфаќо пул гирифта, эњтиёљоти ўро бароварда сохтам, аммо то њол ќисме аз ќарзро баргардонидааст... Бо вуљуди ин њама Нусратулло Исматов андешаи гирифтани пулро дар сар намепарвард, баръакс калимаи "тољик"-у "Тољикистон" вирди забони ўсту њамвора талош меварзад, то номи тољику Тољикистон ба тарзи манфї ёд нашавад. Ба таври дигар њимояи тољик томияти зиндагии ўст. Инро њангоме мушоњида намудам, ки ўро занг мезаданду дар вохўрињо њамеша таъкид мекард, ки "коре кунед, то Тољикистону тољик њамеша ба тарзи мусбат ном гирифта шавад". Гузашта аз ин метавон дар бораи сифоти нек ва кўмакњои ин марди наљиб суњуфи зиёдеро дарљ кард, аммо фикр мекунам, аллакай хонандаи мо дарк кард, ки Нусратулло Исматов кисту ба чї талошњое ќодир…
аммо бо навбат гулчин мекунад. Чї кунам, ки ќисмат гули нозанинамро пештар аз ман гулчин карду маро дар зиндагї гирифтори ѓамбеморї. Њар субњи њаёти ман аз фикру зикри Нилуфари љавонмаргам оѓоз мешавад. Сањаргоњон ѓарќи андешаї ў роњ сўйи коргоњ мегираму, аз хотири гуфтањои духтарам, ки пайваста мегуфт ѓамгин машав модар, мардона ќадам мезанам. Ва суруду таронањои дар васфат эљоднамудаи хонаводаро роњ ба роњ замзамакунон: "Асалљонат" додарат, Њайрон монда бе ту. Сумайяву Шукрона, Гирён монда бе ту. Куљої ту апаљон, Апаљони мењрубон. Фариштаи заминро Куљо бурдї Худољон? Ба пеши куртаи мо, Кї занад гули домон? Руњат шоду ёдат ба хайр! Гули ѓурамарги оча… Модари љигарсўхта Савлатпочо, сокини ноњияи Љалолиддини Румї
info@ruzgor.tj
www.ruzgor.tj
6
№11 (011) 14 августи соли 2013
Аз рўзгори њамсояњо
www.ruzgor.tj
ИТТИЊОДИ ЊАРБИИ ТУРКИВУ ГУРЉЇ А з рўйдодњои муњими њафтаи гузашта метавон эълони бунёди артиши муштарак миёни Туркия, Озарбойљон ва Гурљистонро ном бурд, ки бидуни шак њангомабарангез буд. Аз сўи дигар мушоњида мешавад, ки худи ѓояи таъсиси артиши муштарак зояндаи як зиддияти бузург миёни Шарќ ва Ѓарб, ба вижа Русия ва Амрикову Иттињодияи Аврупост, ки аз имрўз тарњрезї ва ташвиќ мешавад. Њатто дар пасманзараи ин зиддиятњо метавон њадафи наздиктарини Амрико истифодаи ин иттињод барои зарба ба Эронро нодида гирифт, чун хатари муќовимату Шарќу Ѓарб бузуртар аз њаљми тањдиди зарба ба Эрон аст.
ањолї бештар аз пештар эътироз кунад ва масъалаи курдњо бори дигар рух занад. Аз сўи дигар барои Озарбойљон мушкилоти Кўњистони Ќаробоѓ пеш меояд ва эњтимолияти љанги нав барои касби тасаллут ба ин минтаќа зиёд аст”,-мегўяд ин коршинос. Игор Каротченко, сардабири маљаллаи “Мудофеаи миллї” низ таќрибан њамин гуна назар дорад. “Барои Озарбойљон чун пештара мушкилоти аслї Ќаробоѓи кўњист. Ва он ки Озарбойљон бештар аз пештар худро мусаллањ мекунад ва нерўњои њарбии хешро таќвият мебахшад, ба хотири аз мавќеъи зўр сухан рондан дар гуфтушуниди ќарибул-
Аммо Туркия њам мехоњад аз ин бурд кунад ва то њадде ин наќша ба ормонњои пантуркистии эњёи империяи усмонї мусоидат мекунад ва имкон дорад Анќара беш аз њар ваќти дигар ба ин тарњ посухи мусбат дињад. Ин боз дар њолест, ки эњёи империяи усмонии туркњо муѓойир ба ѓояи истиќлолияти њам Озарбойон ва њам Гурљистон аст. Дар гузашта, аниќтараш аз соли 2007 миёни ин се кишвар муоњадањои низомї ба имзо расида буданд, вале соли 2008 бар асари њодисањои Осетияи Љанубї ин гуфтушунидњо мута-
вуќўъ ба сарнавишти ин ќитъа аз хоки олам аст”,-мегўяд ў. Ин коршинос њамчунин аз иттињод ва бунёди артиши ягона миёни Боку ва Анќара ба назари шубња менигарад ва амалан инро як ташаббуси амалинашаванда меномад. Вале се кишвар метавонанд иттињоди њарбиеро ба вуљуд оранд. Ноиби президенти Академияи масъалањои геополитикї, доктори илмњои њарбї Константин Сивков низ ба иттињоди њарбии сегонаи Туркия, Озарбойљон ва Гурљистон шубња дорад. Ба гуфтаи ў Озарбойљон бо ин гуна из-
ваќќиф шуданд. Аслан ташаббускори ин гуна њамоиш худи Анќара аст, ки талош ба густариши њузури низомї дар минтаќа дорад. Дар оѓоз сухан аз бунёди воњидњои муштараки њифозатии хати интиќоли газ мерафт, вале баъдтар ин тарњ ба гунаи дигар ва имрўз дар шакли таъсиси артиши муштарак садо медињад. Моњи декабри соли 2011 онњо Ёддошти тафоњум дар мавриди бунёди хати интиќоли гази TANAR имзо карданд, ки арзиши умумии он 6 миллирад долларро ташкил медод. Ин хат бояд гази Озарбойљонро аз тариќи
ПАНТУРКИЗМ ВА “УСМОНИЗМ”-И ТУРКЇ
Бобољони Шафеъ, "Рўзгор" Њафтаи гузашта матбуоти Озарбойљон баъди сафари вазири мудофиаи ин кишвар Сафар Абиев ба ИМА ва дидораш бо њамтои амрикоияш Чак Њейгел њангома бардошт, ки акнун Боку ва Анќара артиши ягона бунёд мекунанд. Ба дигар маънї масъалаи ташкили артиши муштарак миёни Туркия ва Озарбойљон дар Вашингтон баррасї ва ќобили ќабул уфтодааст. Узви кумитаи мудофиаи Маљлиси Миллии Озарбойљон Зоњид Оруљ изњор дошт, ки Озарбойљон ва Туркия амалан ба таъсиси артиши муштарак оѓоз кардаанд ва шакли ин њамкорї бояд аз он ки то њол гуфта мешуд, фарќ кунад: на “Як миллат, ду давлат”, балки “Як миллат, артиши ягона”. Дар њамин њол бино ба гузоришоти расида Гурљистони њамсоя низ хостори рушди њамкорињои низомї бо Туркия шудааст. Вазири мудофиаи ин кишвар Ираклий Аласания гуфтааст, ки ваќти густариши сељонибаи њамкорињои низомї фаро расидааст. Ќарор аст 20 август Аласания низ вориди Вашингтон шавад ва сари ин масъала бо маќоти зидахли ин кишвар гуфтугў намояд. Коршиносони масоили амниятї бар ин назаранд, ки иттињоди сегонаи њарбї назири Туркия, Озарбойљон ва Гурљистон ба дурнамои тарњњои Пентагон мувофиќат мекунад ва тарроњони ин наќша муќовимате аз љониби Кохи Сафед эњсос нахоњанд кард. Ва боз ин дар њолест, ки Тифлис омодагии худро барои густариши њамкорињои низомї бо Исроил низ эълон кардааст. Аммо вазири гурљї дар шарњи ин тасмим гуфтааст, ки њоло сухан аз њимояи хати нафткаши Боку – Тифлис – Љайњон ва дигар тарњњои амниятї меравад. Ва њамаи ин коршиносонро ба ин хулоса овард, ки “сегонаи њарбї” метавонад аз љониби Амрико чун василаи муносиб ва хуби зарба ба Эрон истифода шавад. ТАРЊИ ВАШИНГТОНУ ИТТИЊОДИ ОЗАРИВУ ТУРКЇ?
Аммо ба назар мерасад тасмими сегона аз љониби коршиносон ва тањлилгарони амниятии минтаќа њар гуна шарњу баён ёфт ва дар маљмўъ он чандон љиддї гирифта нашудааст. Худи иттињод шояд воќеъан њам василаи наздикии се кишвар дар рушди њамкорињои низомї шавад, вале аксари кулли тањлилгарон ба бунёди артиши муштарак шаку шубња кардаанд. Нуктаи муњим
www.ruzgor.tj
он аст, ки ѓоя суди дуљониба дорад. Амрико мехоњад аз он ба нафъи худ истифода кунад ва аз љониби дигар Озарбойљон мехоњад аз иттињоди нав барои саркўбии Арманистон љињати њалли бўњрони Ќаробоѓ бањра барад. Шояд њам ину њам он имконпазир бошад, вале ояндаи минтаќа ва талоши ќудратњо барои љои по низ дар миён аст, ки њоло кам касонро аз доирањои њукуматї нигарон мекунад. Доирањои коршиносї бошанд аз њоло паёмади шумеро аз ин гуна тасмимњо дар амнияти минтаќа эњсос мекунанд. Владимир Козюлин, профессори Академияи илмњои њарбии Русия бар ин назар аст, ки њатман ин тарњ дар Вашингтон кашида шудааст. Аммо ин гуна паймонњои њарбї ба худи ин кишварњо чї медињанд, саволи боз аст ва касе наметавонад посухи даќиќ дињад. Чун тибќи наќшањои Кохи Сафед ин се кишвар бояд дар ояндаи наздик чун пойгоњ барои њамла ба Эрон хизмат кунанд. Вале баъд худи онњоро чї пеш хоњад омад, ин кори Вашингтон нест. Ва ин коршинос назари дигар њам дорад. Вай мегўяд Туркия худ ваќтњои охир ба сарчашмаи ноамнињо дар кишварњои пасошўравї табдил шудан дорад. “Туркия худ ба зиддиятњои дохилї рў ба рўст ва ба ин зуњури оворањои суриёї низ то њадде мусоидат кардаву маќомоти ин кишварро водор сохтааст ба њалли бўњрони Сурия доман занад. Ва ин боис мегардад, ки
e mail: info@ruzgor.tj
А
рњои Итињодияи Аврупо мутафаќќиф шуданд. Аввали соли гузашта бошад Анќара сарењан эълон намуд, ки аз лоињаи Naducco пуштибонї нахоњад кард. Коршиносон ва сиёсатмадорони минтаќа аз он бим доранд, ки тарњи мазкур људої миёни халќњои Ќафќози шимолї меандозад ва хеле хатар барои ояндаи ин миллатњо дорад. Аз љумла туркшиноси арман Рубен Сафрастян мегўяд: “Анќара барои Боку ба як шарики муњими њарбї табдил мешавад ва ин гувоњи ин рушди њамкорињои бесобиќаи ду кишвар зарфи танњо ду соли охир аст. Аз сўи дигар Туркия узви Паймони Атлантики шимолї (НАТО) аст ва талоши њамкорињои наздиктари низомї аз ќабили бунёди артиши ягон метавонад дар ояндаи наздик муљиби густариши нуфузи НАТО дар минтаќа гардад”. Ин коршинос њам бо он ишора мекунад, ки ташаббуси пайвастани Гурљистону Озарбойљон ба иттињоди њарбї бо Туркия пурра ба талошњои султахоњии Анќара созгор аст ва ин барномаи ќаблан тарњрезишудаи ин кишвар аст, ки мехоњад дар ќадамљои Империяи усмонї нуфузи густарда дошта бошад. Коршиноси њарбии арман Грач Петросян изњороти бунёди артиши муштарак миёни ду давлатро орзуи фантастикї номид. Вай гуфт: Ѓояи артиши ягона барои ду давлат мантиќ надорад. Агар артиш ягона бошад, пас ин ду ё се кишвар зери як парчам бояд муттањид бошанд. Аз назари истиќлолияти Туркия ва Озарбойљон ин кор амалан номумкин аст, чун ин ду кишвар системаи гуногуни њарбї доранд ва аз нигоњи ахлоќиву равонї низ ин ду мамлакат аз њам фарќ мекунанд. Ин изњорот аз жанри фантастика аст. Онњо метавонанд басо фаъолона ва созанда бо њам њамкорї дошта бошанд, вале наметавонанд ба њам оянд. Мо њаќ надорем ба ин гуна изњорот љиддї бингарем”. Директори пажуњишгоњи шарќшиносии Арманистон низ ба он ишора мекунад, ки талоши њамоиши се кишвар ба маънои зиддият миёни Шарќу Ѓарб аст. Туркия чун узви НАТО ва аз муттањидони аслии Вашингтон дар минтаќа аз манфиатњои Амрико ва Иттињодияи Аврупо дифоъ мекунад ва њамзамон бо истифо-
Аз љумла туркшиноси арман Рубен Сафрастян мегўяд: “Анќара барои Боку ба як шарики муњими њарбї табдил мешавад ва ин гувоњи ин рушди њамкорињои бесобиќаи ду кишвар зарфи танњо ду соли охир аст. Аз сўи дигар Туркия узви Паймони Атлантики шимолї (НАТО) аст ва талоши њамкорињои наздиктари низомї аз ќабили бунёди артиши ягон метавонад дар ояндаи наздик муљиби густариши нуфузи НАТО дар минтаќа гардад”. Ин коршинос њам бо он ишора мекунад, ки ташаббуси пайвастани Гурљистону Озарбойљон ба иттињоди њарбї бо Туркия пурра ба талошњои султахоњии Анќара созгор аст ва ин барномаи ќаблан тарњрезишудаи ин кишвар аст, ки мехоњад дар ќадамљои Империяи усмонї нуфузи густарда дошта бошад.
њоротњо мехоњад ба таъсири худ дар минтаќа афзояд. “Ин кўшишњо аз он гувоњї медињанд, ки Озарбойљон мехоњад мушкилоти Ќаробоѓро аз роњи низомї њал кунад ва бо “интернатсионалї кардани зиддият” мехоњад Туркияро ба он љалб созад. Зеро Боку хуб медонад, ки тани танњо наметавонад ба ин бўњрон расидагї кунад.
ruzgor@mail.ru
Гурљистон ба Туркия ва Аврупо интиќол бидињад. Гузашта аз ин Туркия соли 2010 эълон кард, ки дар татбиќи лоињаи дигари хати интиќоли газ бо номи Naducco ширкат хоњад кард. Аммо баъдан Озарбойљон гўё аз он ки Туркия хост дар равобиташ бо Ереван таљдиди назар кунад, ранљид ва гуфтушунидњо оид ба интиќоли гази Озарбойљон ба кишва-
да аз фурсат барои татбиќи амалии наќшањои худ аз љониби ѓарбиён имтиёзот ва озодињое дарёфт мекунад. Ин бозиест, ки онро «усмонизм» меноманд. Аммо набояд фаромўш кард, ки Шарќро Русия намояндагї мекунад ва пўшида нест, ки таъсири Маскав дар Ќафќози Љанубї беш аз он аст, ки амрикоињо ва аврупоиён ва њатто Туркия мепиндорад.
www.ruzgor.tj
Рўзгори адиб -Шумо имрўз аз таронасароёни маъруфи мо њастед. Таронањоятонро хонандањои саршиноси кишвар мехонанд ва сурудњои Шумо байни мардум мањбубият доранд… Аммо дар суњбате гуфта будед, ки имрўзњо дигар њамкориро бо сарояндањои арсаи љањонї, чун Бежани Муртазої, Мансур, Каёнуш ва Муину Сиёвуши Ќумайшї оѓоз кардаед. Тањният мегўем, вале боз донистан мехоњем, ки ин муносибатњо чї гуна ба роњ монда шуда бошанд ва чї самаре бор оварда? - Сипоси беандоза. Онеро ки яке аз таронасароёни эътирофшуда дар кишвар њастам, инак аз таърифи шумо дарк мекунам, чун дар мавриди машњур ва маъруф будан боре наандешидаам. Шумо, ки чунин мепиндоред хушам омад. Чунки эътирофи амал дар ин замони мушкилгузар воќеан сањл нест. Њамкорињо
дилам ба хона омада, таронаро шунид, гуфт "аз ман аст,дарди ман аст". Њарчанд медонам,ки ў њоло тасмими сурудхониро надорад, ба њар њол он таронаро ба Манижа таќдим кардам. Аммо боз њам барои Гугуш ахиран таронаи "Садоямро мабанд" тавлид шуд, аммо боз њам њайронам аз ќисмати минбаъдааш... …Ќалам фарсуданам бошад аз он, Ки маро бо сад таманно Модарам Шоира номам карда… Ин пораест аз як шеъри Шумо. Огоњ њам њастам, ки аз овони мактабхонї шеър менавиштед. Шояд муњити оила Шуморо ба арсаи шеъру тарона такон дода? -Истеъдод аз љониби Парвардигор аст. Њеч гуна муњит наметавонад як инсонро шоир бикунад. Њатто муњити хонаводагї. Дар њафт пушти ман касе шеър нагуфта. Ањли байте, ки ман дар он солор шудаам, њамагї
мушкил аст. Тарона дар худаш оњанг дорад.Шеър чизи дигар аст. Бубинед, ѓазалњои ноби њазрати Бедил мазмуни баланд доранд, вале дар ќолаби оњанг ба мушкил љо мегиранд. - Ба фикри худатон дар шоирї муваффаќед ё дар таронанависї? Ман дар суњбате чун ба Орзу гуфтам, ки ба андешаи ман Орзуи таронагў аз Орзуи шоир муваффаќтар аст, дар љавоб гуфт, ки ман барои фикргустарии иддае шеър ё тарона наменависам. Инро барои он таъкид кардам, ки ман аз Шумо дигар гуна љавоб мехоњам…. - Шоири суруднавис муваффаќтар аст албатта. Чунки тавассути оњанги баланд ва матни арзишманд тарона дар дил маскан мегирад, њатто љовидонї... Чун суруду мусиќї асоси зиндагии ман аст, албатта таронасаройї бароям ќаринтар аст.
№11 (011) 14 августи соли 2013
7
равад ки хонадор ташрифи дубораашро бихоњад, интизор шавад! -Њамчун журналист фаъолият доштан ба кори эљодии Шумо халал ворид намекунад? Чун оне ки шеър ё таронаи зебо мегўяд, бояд хеле зиндагии румонтикї дошта бошад, аммо журналист зиндагие дорад байни факту далелу арќом… -Хушбахтона дар самти рўзноманигорї њам пайваста робитаи хоссаро бо фаъолияти эљодиям дида метавонам. Дар радио оѓози кор дар идораи барномањои мусиќї буд ва инак дар ТВ "Пойтахт" сармуњаррири идораи барномањои мусиќї њастам. Румонтика аз ин бештар буда метавонад??? Њама љо мусиќї, суруд ва савту навову тарона… -Барномањои ТВ "Пойтахт"-ро худатон тамошо мекунед? Бароятон писанд аст? - Не, тамошо намекунам. Аммо ин маъ-
"СЕ ТАРОНА БАРОИ ГУГУШ НАВИШТАМ, ЯКЕРО МАНСУР ГИРИФТ, ДИГАРИРО МАНИЖА…" ШОИРАИ РАЊИМЉОН аз зумраи маъруфтарин таронасароњои кишвар аст. Таронањои ў бо садои хонандањои саршинос байни мардум мањбуб гардида. Ахиран Шоира дар суњбате изњор дошта буд, ки дигар таронанависиро ба овозхонњои сатњи љањонї оѓоз кардааст. Барои огоњии бештар ёфтан дар ин бобат ва умуман дар мавриди вазъи имрўзи таронагўї дар кишвар хабарнигори "Рўзгор" бо Шоирабонуи Рањимљон мусоњибае орост, ки онро пешкаши Шумо мегардонем. бо њунармандони маъруфи иронї, ки дар пояи лоињаи воќеан бузург, яъне сабти барномањои наврўзии шабакаи телевизионии "Nex1" дар Тољикистон шуруъ шудаанд, гумон мекунам њам барои ман ва њам барои миллати азизам паёмадњои нек доранд. Бо Мансур ва Андї пайи омода кардани таронањои љадид њастем, ки гумонам ин њамкорињо самти фаъолияти маро боз њам фарохтар месозад. Бежани Муртазавї ба тозагї оњанге бароям фиристода, ки бояд рўи он ман њарфи калом резам. Ин пурмасъултарин кори ман аст. Чунки Бежан дар интихоби матни суруд он ќадр нозукбин аст ва нигоштаи ман агар аз љониби ў ќабул шуд, пас ман дигар инќилоб кардаам.Сиёвуши Ќумайшї ба наздикї ба Тољикистон меояд ва бо њамроњии Фарњод Зикиров, оњангсози бењтарини кишвар, таронае барояш омода кардаем бо исми "Лаънат ба душмани ман",ки фикр мекунам дар сабку услуби хоси уст. Ин тарона фармоишї нест. Мо барои Сиёвуш њадя омода кардаему бас. -Боре гуфта будед, ки таронае барои Гугуш навиштаед. Аммо њанўз суруди Шуморо бо садои Гугуш нашунидем, чї шуд таќдири ин тарона? - Воќеан сари он тарона њодисаи аљибе омад. Аксари бинандањои шабакаи љањонии "Nex 1" шоњид њастанд, ки ман он таронаро њини суњбати телевизионї бо Бежану Афшин ва Мансур замзама кардам ва хоњиш, ки ин таронаро ба дасти таронасарои маќбули дили ман-- Гугуши нотакрор бирасонанд. Баъди сабти барнома Мансур дигар даст аз ман набардошт. Аз дараи Варзоб, ки макони сабти суњбати мо буд, то мењмонсарои Тољикистон исрор мекард таронаро бояд ў бисарояд. Њарчанд мегуфтамаш, ки суруд занона аст ва исмаш "Гиря буданро нахоњам", вале ў мегуфт дард мардонаву занона нест. Оќибат таронае ки њафт сол мунтазири соњиби аслияш Гугуш буд, ба хотири мењмон буданаш мансуби Мансур шуд. Охир мењмоннавозем мо! Аммо аз ин руњафтода нашудам. Бигзор чунин бошад. Чашмаи илњоми эљодкори асил дарёст, хушк намешавад. Худи њамон шаб таронаи олиљаноби дигаре барои Гугуш навиштам, ки бароям бештар писанд аст. Аммо ќисмати ин тарона боз њам аљибтар шуд. Замони хатми эљоди тарона Манижа Давлати азизи
ба шунидани оятњои Ќуръон раѓбат доранд, на ба суруду мусиќї. Аммо бубинед ки... -Аввалин маљмўаи ашъори Шумо "Нахустин номањои дард" унвон дошт. Бароям аљиб аст донистани оне ки чї ё кї муљиби дарди бонуе чу Шоираи Рањимљон шуда бошад, ё худ Шоира дар њаёт аз чї ранљ мекашад??? -Муљиби дардњоям ишќ асту халос. Ба љуз ин дард хељ мушкиле дар зиндагї надорам. Ишќ дарди сўзандаву созанда аст. Он ќадр ташнаам, ки дар нигоњи њар барги хушки дарахт сароб мебинам. Баъди тадќиќот дар кураи эњсосам кашф намудам њељ гоњ оне ки дар хиёлам барои љовидонї љо гирифта, дар олами воќеї зиндагї надошт. Аз висол то фосила пайдош накардаам. Њарчанд сад бор хаёлан аз ў ќањр кардаму оштї, васл кардаму фироќ, њатто ламс кардамаш, бўидамаш, бўсидамаш, вале...руъё буд, руъё! -Шояд душман њам дошта бошед, чун дар ин маврид таронаи зебое њам доред, ки онро Шабнами Сурайё бисёр олї мехонад ва оѓозаш чунин аст: Биханд бар ман биханд, Биханд душман, биханд… - Мегўянд душмандорам, вале бовар надорам. Агар чунин аст, њатто душманамро дўст медорам. Чунки агар ў набуд, ќиммати дўст пешам афзун набуд. Њастанд касаконе, ки кўшиш карданд, маро шикаста кунанд ва ќадре њам ба нопокниятњояшон ноил шуданд. Чунки имрўз Шоираи инсондўсту содаву хушбовар мурда дигар. Ин барои замонасозї бад нест. Аммо войи ман ,ки дигар нестам. Дар охирин шеърам гуфтам: Месўзонам боварамро андаруни тобути хушбоварињо Нестам аз сарсарињо... -Шеър њам менависед, тарона њам. Ибрози дард дар шеър осон аст ё дар тарона??? - Чї дар суруд ва чї дар шеър аз дард ќисса кардан самимист. Метавонї дуруѓ бигўї, дуруѓ гиря кунї, дуруѓ ишќ биварзї, аммо ба дуруѓ ишќро, эњсоси воќеиро,ки рањої аз у мањол аст, васф имкон надорад. Чун зеботарин дуруѓ њам самимият надорад. Яъне, агар эњсос ќолабиву фанд бошад, тарона дар дили хазорон шунаванда љо намегирад. Умри дуруѓ кўтоњ аст, вале тарона љовидонї... -Чї тафовутест байни шеъру тарона? -Тарона аз шеър воќеан тафовут дорад. Дар ќолаби мусиќї гуфтани матн хеле кори
Даъвои шоирї њељ гоњ надоштам ва надорам. Китоби навинтишорам бо номи "Вопасин номањои дард" бо таъкид ва исрори устоди шеърам шоири маъруф Рањмат Назрї рўи чоп омад. Навгониро дар китоб муњим пиндоштам ва сабти таронањоям ва ќироати шеърњоро дар шакли фитта дар дохили ин китоб љо кардам. - Шумо узви Иттифоќи нависандагон њастед. Бо иттињодияи адибон, шоирони касбии мо равобити эчодї доред? - Њарчанд дар мањфилњои шеър даъватием, аммо ками дар кам ба Иттифоќ меравам. Њамкорињо ќариб ки нестанд. Ин камбуд аз ман аст, вале нигоштањоямро ба он хотир ба шоирони касбї пешнињод намекунам, ки сахт метарсам ногањ дардњоям тањрир бигиранд ва эњсос бикунам, ки дар тани кўдаки ман либоси бегонагї бошад. Серкорї, даву този аз ин студиё то он студиё имкони њар замон ба Иттифоќ рафтанро намедињад. Ин сабаби дигар аст. Вале устодони шеърро хеле эњтиром дорам, њарчанд аз эљодашон кам иттилоъ дорам. Чун ман хеле кам мутолиа мекунам. -Дасти Шоираи Рањимљонро дар шоирї кї рост карда? Дар таронанависї чї? - Манманиро дўст надорам, худсариро њам, вале воќеан дар ин самт дастгир надоштам. Устод Рањмат Назрї аз ман машваратњояшонро дареѓ намедоранд. Аммо дарси махсус нагирифтаам, ки ин албатта ба манфиати ман нест. Дар таронанависї бошад, бењтарин устод њисси баланду дарки мусиќишиносист. Бояд дар рагу пайвандат бо хун тавъам савт љо дошта бошад, то битавонї дар оњанг њарф биёмезї... -Шумо шоир, таронасаро ва журналист њастед. Кадоме аз инњо бароятон осонтар аст, кадоме њаловатбахш, кадоме муфидтар? - Манфиат, суд, арзишро фаќат як амал ё пеша ба кас оварда метавонад, ки он њам ОДАМИЯТ аст. Агар ин пешаро дошта бошї дар њамаи самти фаъолият ва зиндагидорї дастболої. Ифтихор мекунам аз худ, ки имрўз чї дар телевизион, чї дар Иттифоќи нависандагон ва чї миёни њунармандон пеш аз њама њамчун инсон ва як зани заминї эњтиром дорам. Ин гуна тавсифњоро борњо мешунавам ва худамро бештар дўст медорам. Аз худ намеравам. Як андеша дорам, ки умр даргузар асту ман дар ин сарой мењмон. Аз мењмонї кас бояд сарбаланд биравад. Ончунон би-
ruzgor@hotmail.com
нои онро надорад, ки ин шабакаро дўст намедорам. Умуман, барои тамошои телевизион ваќт надорам. Ягон шабакаро тамошо намекунам… - Агар хато накунам, шумо муаллифи лоињаи барномаи "Ситораи хона" - ТВ "Пойтахт" хастед. Як барномаатонро дидам. Муњтавояш ин гуна аст, ки барандаи барнома ба хонаи хонандањои маъруф меравад ва бо онњо суњбат мекунад. Аммо гумон мекунам номи барномаатон то љойе ѓалат аст. Чунки чењрањои ин барнома ситораи хона не, балки дар арсањои бузургтар маъруфанд. Чаро "Ситораи хона"???? - "Ситораи хона" воќеан лоињаи ман буд ва ман дар номгузории барнома њељ ѓалатеро намебинам, дар њоле ки мардум мафњуми ситораро хоњем нахоњем ба њунармандон нисбат додаанд. Барнома бинандањои бешумор дошт, ки баъди бастани барнома њанўз зангњои зиёди бинандањои муштоќ гувоњи њарфњоям њастанд. -Чи чиз таронаро зебо мекунад? Корбурди вожањо, ибрози дард ё… - Њам вожањои мувофиќ ба нота ва талаффуз њангоми оњанг, њам эњсос, њам дарки амиќ ё худ ба ќавле "слух". -Имрўзњо њам шеър менависед ё комилан пайвастаед ба таронагўї??? - Суоли хеле аљиб аст. Таронанависї муњлат дорад. Ва интизор намешавад, ки кай мурѓи илњоми ту ба парвоз биёяд. Вале барои шеър гуфтан њатмист лањзаи илњом. Агар дар як рўз аз рўи фармоиш ду тарона нависам, шеърро метавонам дар моње маротибае ё соле як бор бигўям. Шеър гуфтан муњлат надорад, яъне ки... -Ба вазъи имрўзи шеър дар адабиёти мо ва њамчунин таронасарои дар кишвар чї бањо медињед? - Њуќуќ ба бањогузориро надорам. Чун талаба дар мактаб њаргиз бањо намегузорад. Ин њаќро фаќат устодон доранд. Дар мавриди таронаву сурудњо бошад хушњолам, ки мардумро маънигўшкун ва маъниљў кардаем. Бањман, "Рўзгор" P/S : Баъди чанд соати анљоми ин суњбат ба мо хабар расид, ки Шоираи Рањимљон ба сонењаи наќлиётї дучор шудаву дар беморхона бистарї гардидааст. Ањли ќалами "Рўзгор" шифои њарчї ољили ин бонуи худ саропо таронаро аз даргоњи Парвардигор хоњонанд.
info@ruzgor.tj
www.ruzgor.tj
8
Мардони рўзгор
www.ruzgor.tj
№11 (011) 14 августи соли 2013
ЊИММАТ БАЛАНД ДОР, КИ МАРДОНИ РЎЗГОР... Ё ЊОЛИ ТАБОЊИ ЌАСРИ ФАРЊАНГУ ЊАММОМИ БЕНИШОН
А
з корамсозии водии Вахш беш аз њаштод сол сипарї мегардад. Ин барои таърих ваќти тўлонї набошад њам, дар ин њашт дања дар рўзгори одамон тањаввулотњои зиёде рух додаанд, ки аксари он хотирмон мањсуб меёбанд. Корамсозї ва ба макони истењсоли пахта табдил додани водї дар он солњо ќањрамонї буд. Ба иќлими ѓайримуќаррарї, гармои тоќатфарсо, вуљуд доштани маризињои тропикї ва набудани одитарин шароити зиндагї нигоњ накарда, миллатњои гуногуни собиќ Иттињоди Шўравї водиро дар муддати бист сол ќисман корам ва ба макони парвариши пахтаи мањиннах, ки дар он айём ќимати он аз тило њам болотар буд, табдил доданд. Албатта, дар корамсозии водї њиссаи худи тољикон хеле бештар ва бузургтар аст. Агар Хуљандиён- аввалин фотењони Вахш, соли 1932 ихтиёрї ба ин љо омада бошанд, соли 1947 Бадахшониён ба даъвати њукумати ваќт њамовозї намуда, садњо оилањо ба ин љо кўч бастанд.
Бурњон Салмонов, барои «Рўзгор» Баъди солњои панљоњум муњољирати кўњистониёни водии Ќаротегин ва навоњии кўњистони минтаќаи Кўлоб ба водии Вахш рост меояд. Дар њамон солњо ќисмате аз сокинони водии Фарѓона ва Сурхондарёии љумњурии Ўзбекистон њамчун корамсозони водї дар ин љо зиндагии доимиро ихтиёр мекунанд. Ваќте ба таърихи корамсозї ва азхудкунии чўлистонњои водии он солњо аз наздик шинос мешавем, мавзеи Саройкамари (ноњияњои Панљу Ќумсангир) имрўза аз туќайзор ва регзорњои тафсон иборат будааст. Кўшиши заминкушоён солњои 1932-1935 самар мидињад ва кофтани канали Вахш- Ќумсангир бо имтидоди 65 километр бомуваффаќона анљом меёбад. Ин имкон медињад, ки то охири солњои сиюм колхозу совхозњои зиёде таъсис ёбанд. Собиќ колхози овозадору миллионери ба номи Ленини ноњияи Ќумсангир мањз дар њамон солњо ташкил ёфта буд. Оњое, ки каму беш шоњиди он айём њастанд, имрўз ришсафеду солхўрда буда, хотироти бачагии онњо дар китоби зиндагиашон ба њар гунае сабт ёфтааст. Имрўз аз он колхози овозадор осоре, ба љуз њамин Ќасри муњташами фарњангии нимвайрона, боќї чизе намонда. Кї онро бино кард? Дар сохтмони он чї ќадар маблаѓ сарф шудааст? Оё мумкин буд дар низоми сангини Шўравї маблаѓи хољагии коллективиро ба чунин кор сарф кард? Роќими ин сатрњо дар ин маврид каму беш огоњї дошт, вале лозим донистам бо шоњидони тахрихи бинои ин Ќаср, ки бовиќор боќист, мулоќот ороям ва аз забони эшон фањмам, ки ташабусскори ин иќдоми бузург дар он солњо кї буд? Баъди пурсуљўњои зиёд ду нафар шоњидони айнии он солњоро пайдо кардем, ки синну соли онњо наздик ба навад дакка мехўрад. Яке- бобои Абдусаломбек Иброњимов ва дигаре- мўйсафеди Ќаландар Холназарове, ки ёздањ сол боз аз биної мањрум монда, хотирањои онњо бо
www.ruzgor.tj
гузашти ним ќарн вобаста ба синну соли муборакашон, ѓубори тирагї њам гирифтааст. Аммо дар овардани баъзе арќом хотирањои эшон њанўз барљост. Бобои Ќаландар Холназаров, ки охири солњои панљоњум ва аввали шастум ёздањ сол дар вазифаи муовини раиси колхози собиќи овозадор зањмат кашидааст, аз миёни раисони колхозњои љумњурї номи Анвар Ќаландаровро хеле боэњтиром ба забон овард ва гуфт, ки дар таърихи сохти Шўравии Тољикистон панљ нафар раисони колхозњо: Саидхоља Урунхољаев, Абдуѓафур Самадов, аз вилояти собиќи Ленинобод, Миралї Мањмадалиев, Абдурозиќ Рањмонов ва Анвар Ќаландаров, аз минтаќаи Кўлобу Ќўрѓонтеппа бо шуљоту далерие, ки доштанд, камназир ба њисоб мерафтанд. Онњо дар њалли њама гуна масоил на танњо дар Тољикистон, балки дар Маскав низ обурў ва эътибори хосае доштанду суханашон дар њама љо, ба ќавле " мегузашт". Соли 1955 дар ноњияи Панљ ( соли 1965 ноњия ба Панљу Кумсангир људо шуд) њашт хољагињои коллективї (колхозњои майда Б.С.) муттањид гардонда шуда, колхози ба номи Ленин таъсис меёбад. Њуку-
e mail: info@ruzgor.tj
мати ваќти Тољикистон иштирокчии Љанги Бузурги Ватанї Анвар Ќаландаровро раиси колхоз пешбарї мекунад. Танњо ў барин шахс метавонист хољагие, ки навад дар сади онро русњою олмонитаборњо ташкил медоданд, роњбар бошад. Анвар Ќаландаров забони русиро хуб медонист ва оилааш њам рустабор буд. Роњбари синнаш аз чил гузашта хуб медонист ва чуноне, ки ба вай талќин намуда буданд, бояд дар Иттињоди Шўравї, бахусус дар мањалле, ки намояндагони беш аз сездањ миллату халќиятњои ин низом сукунат доранд, чун намуна як колхози аз њар нигоњ пешрафтаи пахтакорї ва чорводорї таъсису бидињад. Он замон хољагии навтаъсис пул надошт ва аз ин рў ба Анвар Ќаландаров тамоми имкониятњоро дода буданд, то аз захирањои мављуда хуб истифода намояд. Коре, ки ў дар ќадами аввал анљом дод, саршумори хукро кам ва парвариши гўсфанди ќароќулиро ба роњ монд. Барои ин кор дўсти замони љангиаш Даврон Чўлкашовро аз Ќазоќистон даъват намуд. Ин марди ќазоќ ба њайси чорводори номї ва мутахассиси варзида ба Анвар Ќаландаров маслињат медињад, ки дар шароити вуљуддошта саршумори
ruzgor@mail.ru
гўсфандро то ба 8-10 рама расондан мумкин. Шароити мусоиди рушди чорводориро ба њисоб гирифта, дар заминаи хољагї бахши институти чорводории Академияи чорводории љумњуриро таъсис медињанд. Яке аз олимони он замон машњур бо номи Степанова бо чанд нафар мутахассисони варзида парвариши зоти говњои зебушведиро дар колхози ба номи Ленин тавсия медињанд. Фермањои хукпарварї ихтисор ва се фермаи ширї ва як парвої зуњур менамояд. - Яке аз ќобилиятњои фавќулоддаи Анвар Ќаландаров,- мегўяд бобои Ќаландар Холназаров,- њамин буд, ки даромади колхозро нахуст аз соњаи чорводорї ба роњ монда тавонист. Ин кори хеле душвор њам буд, вале вай бо хулќу характере, ки дошт, њар ташаббусеро амалї карда метавонист. Мегуфтанд, ки вай Ќањрамони љанги бузурги ватанї аст. Дар нињод диктатор буд, вале шахси њалиму мењрубон ва инсони олиљаноб ба шумор мерафт. Соли 1958 колхози ба номи Ленин аз пахтакорї ва чорводорї даромади калонро соњиб гашт. Даромади иловагиро раис барои сотмони биноњои истиќоматї барои муњољирон, хариди техникаи кишоварзї ва корамсозии заминњои бекорхобида сарф менамуд. Муњољирон дар заминњои нав боѓњои ангур, себ ва хандаќњои лиму бунёд менамуданд. Раис Анвар Ќаландаров ботинан фарди озода буду зебоиро мепарастид. Дар он замон агроучасткањои раќами 2,3,4,6 ва 8 ба шањракњои замонавї шабоњат доштанд. Русњою олмонитаборњо биноњои маскунї ва маъмуриро бо тарњи хеле зебою дилкаш офарида, дар маркази њар як шањрак "филтрњо" оби лойро такшин ва мардум аз оби соф истифода мебурданд. Ин тадбир дар роњи бењдоштї буд. Њоло аз он филтрњо ному нишоне боќї намонда ва насли имрўз онро умуман намедонанд. Дар оѓози солњои шастум даромади пулии колхози ба номи Ленин аз фурўши њамаи соњањо 13 миллиён сўми њамонваќтаро ташкил дод. Ин маблаѓи њангуфте буд. Бобои Ќаландар Холназаров, ки муовини раиси колхоз шуда кор мекард, мегўяд, ки "Раиси калон" (Анвар Ќаландаров миёни мардум бо ин ном машњур будааст) боре дар як сўњбати хоса ба ман гуфт, ки дар сар аз њисоби даромадњои бадастомада сохтмони як Ќасри мўњташам ва як як њаммоми замонавиро дорад. Ман, ки љавонтар будаму ба ин корњо он ќадар сарфањм намерафтам, хомўширо ихтиёр кардам. - Чї, ту, Ќаландар, намехоњї колхози мо соњиби Ќасри маданият ва њаммоми замонавї бошад?- ба ман маънидорона нигарист раиси калон.- Пул дорем, бояд созем ва ба ояндагон ба мерос гузорем. - Агар аз боло иљозат дињанд, сохтан мумкин будагист,- бељуръатона гуфтам ман. - Ин наќшаи ман не, пешнињоди Бобољон Ѓафуров аст,- мўйи ѓафси ѓулиашро бо панљааш шона зад раиси калону илова кард,- дар Маскав ин бузургворро ду- се маротиба дидам ва таъкид дошт, ки наќшаи бунёди Ќаср, њаммом ва се бинои мактаби замонавиро њељ гоњ фаромўш накунам. Дар њаќиќат, Бобољон Ѓафуров дар симати котиби аввали Њизби коммунисти Тољикистон њар гоње, ки ба водии Вахш меомад, аз колхози ба номи Ленин њатман дидан мекард. Бо тољикон, русу олмонитабор, ўзбеку тотор ва тамоми сокинони колхоз њамсўњбат мешуд ва дарди дили онњоро мешунид. Соли 1960 Анвар Ќаландаров дар боло масъалаи сохтани Ќасри маданиятро дар
Мардони рўзгор
www.ruzgor.tj
кастанафс ва одами покиза буд, натарсид, мардонавор ба суолњо љавоб гуфт. Дар маљлиси љамъбастии солона, ки интихоби раис як банди он буд, мањалгароён ба маќсади худ расиданд. Аммо маќомоти болої номзади мањалгароёнро дастгирї накард ва шахси "бегона" курсии раисии колхози миллионерро ишѓол кард. Анвар Ќаландаров на ба вазифаи вазири кишоварзї пешнињод шуду на вазифаи аз он болотарро соњиб гардид. Ўро дар мавзеи навободи Ѓароутии собиќ ноњияи Колхозобод, директори совхоз таъин намуданд… Аз соли 1964 то фурўпошии сохти Шўравї (1991) ду нафари дигар дар симати раиси колхози ба номи Ленини ноњияи
БEТАВАЉЉУЊЇ БА МЕРОСИ ФАРЊАНГЇ
маркази колхоз њаллу фасл кард. Ба ў гуфтанд, ки якошёнаву одї бошад, вале ў ба ин розї намешавад ва лоињаи бинои дуошёнаро, ки дар даст дошт, ба шахси масъули кумитаи марказї нишон медињад. Љанљоли калоне барои худсарона сохтани Ќасри маданияти дуошёна ба амал омад. Њокими ваќт Улљабоев ташаббуси Анвар Ќаландаровро дастгирї карда ба ў мегўяд: - Коре кунед, ки аз болоятон ба Маскав ариза нанависанд.Дар он љо ман нестам, ки шуморо дастгирї кунам. Сохтмони Ќасри маданият якуним сол тўл кашид, дар ин муддат асъори нави соли 1961 ба муомила баромад ва њисоби пул дањ бар як шуд. Дар хазинаи колхози ба номи Ленин бо вуљуди табдили асъор беш аз ду миллион сўм боќї монд, ки ин маблаѓи хеле калон мањсуб меёфт ва колхоз "милионериаш"-ро нигањ дошта тавонист. Дар муддати солњои 1961-1964 колхоз истењсоли пахтаи мањиннахро ба чор њазор тонна расонд, фурўши пўсти ќароќулї ќариб дањ њазор донаро ташкил дод. Соњаи нави лимупарварї таъсис ёфт. истењсоли гўшту шир ду маротиба афзуд. Колхозчиён маоши хуб гирифта, колхоз борњо ѓолиби мусобиќаи умумииттифоќї гадид. Чор нафар соњиби унвони баланди Ќањрамони мењнати сотсиалистї шуданд. Раис Анвар Ќаландаров аз даромади бадастомада сохтмони ду мактаби дутабаќа ва шинондани лўлаи обро ба масофаи панљоњ километр ба наќша гирифт. Њудуди сї километр роњњои байниколхозї мумфарш гардиданд. Бо вуљуди њамаи ин ободкорињо, сохтмони њаммоми нав Раиси калонро ором намегузошт. Ба болою поён такудав кард, вале иљозати њаммоми чор кас медидагиро барояш иљозат надоданд. Гуфтанд, ки пули зиёдатї дошта бошед, бо хољагињои ќафомонда дењ ё ба њисоби давлат гузарон. Анвар ба ин розї нашуд ва сохтмони њаммоми шарќиёнаро ба роњ монд. Устоњою меъморонро аз вилояти Андиљони Ўзбекистон даъват карда, лоињаи њаммомро тартиб доданду ў бо ин лоиња ба назди котиби якуми райком медарояд. Якуним миллиён сўм масрафи сохтмон котиби райкомро безобита месозад, аммо вай аз обурўе, ки Анвар Ќаландаров дар миќёси љумњурї дошт, дандон сафед накарда, танњо мегўяд, ки масъаларо дар боло хубтар пазонад. Дар кумитаи марказї зидди лоињаи њаммоми якуниммиллиёна баромаданд, аммо Анвар Ќаландаров сохтмонро худсарона оѓоз кард. Пул, ки дошт, ба кор бењтарин устоњои варзидаро аз Бухорою Самарќанд ва Андиљон даъват намуд. Чунин тарзи рафтору муносибат, аз љумла ба эътибор нагирифтани иншондоди боло, гарданшахї ва якравиро дар он солњо танњо Анвар Ќаландаров карда метавонист, на каси дигар. Чуноне ки бобои Абдусаломбек Иброњимов мегўяд, Раиси калон чунон љазаба дошт, ки на танњо тобеонаш, балки роњбарони
болої њам дар муносибату муошират бо ў хеле боэњтиёт буданд ва эњтиромашро дар сатњи олї ба љо меоварданд. Марди дарёдил ва соњибэњтироме буд. То анљоми сохтмон нафаре ба Раиси калон кордор нашуд. Њамин ки њаммомро ба истифода доданд, аз болои Раиси калон навис-навис сар шуд. Ариза то Маскав расид. Як гурўњ нотавонбинону бахилон барои сиёњ кардани раис Анвар Ќаландаров бешармона навиштанд, ки вай њаммоми гунбаддор бино карда, дар сохтмони он унсурњои исломиро зинда кардааст. Як шахси масъул аз кумитаи марказии ЊКИШ барои тафтиш омад. Тасодуфро бинед, ки раис лому калом нагуфта, аввал ин шахси
баландпояро ба њаммоми нав мебарад, ки куфти роњро барорад. Мењмон аз њаммом бо табъи болида баромада, ба Анвар Ќаландаров ташаккур мегўяд, ки вай дер боз орзу дошт дар чунин буѓи гарми њаммоми шарќиёна рагу пайвандашро гарм кунад. Ў, боз, бадоњатан суол медињад, ки ин њаммом аз кадом аср боќї мондааст? Раис табассум карда мегўяд, ки ин њамон њаммомест, ки таќдири маро њаллу фасл мекунад. Фиристодаи Маскав Анвар Ќаландаровро дастгирї кард. Бале, раиси калон њам душман дошт; њатто дар сатњи боло низ намехостанд, ки вай раиси колхози овозадору миллионер бошад. Ў бояд Ќањрамони мењнати сотсиалистї мешуд ва ба вазифањои баландтар пешбарї мегардид. Аз наќли бобои Каландар Холназаров, ки таърихи зиндаи он солњост, бояд Анвар Ќаландаров, соли 1964, курсии вазири кишоварзии кишвар ва ё ягон вазифаи баландтарро ишѓол мекард. Аммо алайњаш туњмату дасисабозињоро раво диданд. Аз худи колхоз як гурўњ мањалгароёни кўрдилу нотавонбин мустаќиман ба Маскав ариза навиштанд. Раиси калон, ки ши-
Я
№11 (011) 14 августи соли 2013
9
меъмории хеле ќашанг бино ёфтааст, дилсўзї доранд, мегўянд, ки љамоат барои таъмири он маблаѓ надорад. Аммо љамоат барои танг кардани њудуди Ќасри маданият "љуръату салоњият" доштааст,ки деворњои похсагї рўз то рўз ин бинои хуштарњу њоло њам замонавиро њалќавор печонда, ба ќавле онро " буѓї" кардааст. Ба вазъи нобасомони њавлии Ќаср мурѓони њаво мегирянд. Дар рў ба рўи Ќаср њанўз њайкали Ленин побарљост. Мављудияти он њељ ишколе надорад. Он чун мероси фарњангї аз замони Шўравї барои насли имрўз башорат медињад, ки мардуми мо як замоне дар империяи бузурги собиќ Шўравї мезистанд. Мо дар љустуљўи њаммоми шарќиёна хеле
ке аз сабаби рўй овардани мо ба ин масъала њифзи мероси фарњангии миллат аст; хоњ он кўчак бошад, хоњ он бузург. Дар аксар кишварњои дунё дастовардњои фарњангиро мисли гавњараки чашм њифз мекунанд ва чунин њукмро, ки он "камањаммият ва шикастаю вайрона аст" ботил медонанд. Њаммоми шарќиёнаи колхози собиќи ба номи Ленин, ки хишит он шояд чанд "ќаср"-ро зинат дода бошад, ба мероси фарњангии миллат дохил мешуд ва боиси таассуф аст, ки бо саъю кўшиши чанд мансабдори бефарњанг имрўз аз он нишоне боќї намонда. Кўшиш кардем аз бойгонии нафаре расми ин њаммоми нодирро пайдо намоем, вале нишонии суратгирон бароямон мушаххас нашуд ва расми он дастрасамон нагардид.
Ќумсангир кор карданд. Чуноне ки њолдонњо мегўянд дар ин муддат колхоз миллионериашро нигоњ дошта тавонист, вале дар масъалаи ободонї аз љониби раисон иќдоме сурат нагирифт. Ќасри маданият, ки имрўз бинои нимвайронаро мемонад, он солњо барои на танњо мардуми ин љо, балки ифтихори сокинони ноњия ва вилояти Ќўрѓонтеппа мањсуб меёфт. Дар толори барњавои он, ки дорои њазор курсї аст, њатто маљлисњои сатњи њукуматї баргузор мегардид. Рўзњои адабиёту санъати халќњои Шўравї дар ин маркази барњавою озода доир мешуд. Он ќадамгоњи бузургтарин ашхоси љумњурї ва собиќ Иттињоди Шўравї мањсуб меёбад. Имрўз колхози собиќи Ленин номи дигар дорад. Дар тўли бист соли даврони истиќлолият Ќасри маданият, ки ифтихори фарњангии мост, рўйи таъмирро надида, дару тирезањояш шикаста, манзараи њузнангезеро гирифтааст. Мо огоњї ёфтем, ки ду-се сол пеш Ќасри маданиятро љамоати Панљ ихитёрдорї намуда, дар чанд утоќи он кормандони љамоат љойгиранд. Онњое, ки ба Ќасри маданият, ки аз рўйи
ruzgor@hotmail.com
зањмат кашидем,он њаммоме, ки дар он солњо ќариб буд таќдири бунёдгари он Анвар Ќаландаровро њаллу фасл намояд, вале аз он чизе, њатто хиште боќї намондааст. Аз рўи наќли чанд сокини љамоати Панљ, панљшаш сол пеш, биноро фурўхтаанд. Њаммом, аз рўи наќли бобои Ќаландар Холназаров, ба маблаѓи якуним миллиён сўми њамонваќта сохта шуд буд. Он буѓ дошту оби гарм. Сокинони колхози собиќ ва ноњия аз он истифода мекарданд. Бинои њаммом аз хишти махсуси пухтаи сурх, сангњои ќиматбањо ва оњану бетон эъмор ёфта, шояд њамин нодирии њаммом боиси фурўхтани он гардида бошад. Он замону алъон њам дар њудуди минтаќаи Ќўрѓонтеппа чунин њаммоми нодир вуљуд надорад, ки як замоне он ифтихори њамагон буд. Яке аз сабаби рўй овардани мо ба ин масъала њифзи мероси фарњангии миллат аст; хоњ он кўчак бошад, хоњ он бузург. Дар аксар кишварњои дунё дастовардњои фарњангиро мисли гавњараки чашм њифз мекунанд ва чунин њукмро, ки он "камањаммият ва шикастаю вайрона аст" ботил медонанд. Њаммоми шарќиёнаи колхози собиќи ба номи Ленин, ки хишит он шояд чанд "ќаср"-ро зинат дода бошад, ба мероси фарњангии миллат дохил мешуд ва боиси таассуф аст, ки бо саъю кўшиши чанд мансабдори бефарњанг имрўз аз он нишоне боќї намонда. Кўшиш кардем аз бойгонии нафаре расми ин њаммоми нодирро пайдо намоем, вале нишонии суратгирон бароямон мушаххас нашуд ва расми он дастрасамон нагардид. Мо, бо ин навиштањо, мехостем таваљљуњи вазорати фарњанги кишварро ба њалли ин масъала љалб созем. Ваќти он нарасидааст, ки Ќасри маданияти собиќ колхози ба номи Ленини ноњияи Ќумсангир ба мероси фарњангии кишвар шомил гардад. Агар Ќасри маданият ду -се соли дигар рўи таъмирро набинад, он боз њам валангортару ба нимвайрона табдил хоњад ёфт. Он гоњ пулдоре бо гардани каљ дари идорањои масъулро кўфта, худро чун дилсўзи мероси фарњангї нишон медињаду бо соњиби он шудан, ба талаву торољи он даст мезанад. Яќин, ин моли ўст ва њарчї хост, онро мекунад.
info@ruzgor.tj
www.ruzgor.tj
10
Театр дар рўзгори мо
www.ruzgor.tj
№11 (011) 14 августи соли 2013
"СОЛИ ОЯНДА ИНЌИЛОБИ
ТЕАТРЇ БОЯД ШАВАД"… Т
Шоњљамшед Раззоќзода -Мехостам дар бораи љашнвораи "Нигоњи нав" маълумоти пурратар медодед. Ин љашнвора чї гуна љашнвора аст ва њадафи шумо аз баргузор кардани он дар чист? Далер: -Ин љашнвора-озмунест, ки бо даст додани имконият њамасола баргузор мегардад. Дар љашнвораи мо љавонони то 30-сола иштирок карда метавонанд. Њамаи намоишњое, ки дар љашнвора-озмун иштирок менамоянд аз тарафи сарапарстони лоиња маблаѓгузорї мешаванд. Масалан, онњо аз дилхох минтаќаи кишвар барои иштирок дар љашнвора ба Душанбе даъват ва бо љойи хобу хурокпулї таъмин карда мешавад. Њамчунин имсол маблаѓи њар љоизаи мо њудуди 200 доллари амрикої буд. Њадафи нињоии мо овардани тамошобини чавон ба театр тавассути намоишњое, ки бо нигоњи нав тањия шудаанд ва талаботи тамошобини асри 21умро ќонеъ карда метавонанд. Шоњљамшед: -ЉОЉТЉ "Нигоњи нав" сирф љашнвораи љавонон буда, маќсади асосии он сарљамъ кардани љавонони эљодкоре, ки њамаи онњо як "дард" доранд, яъне - ТЕАТР. Ва дар мардум бедор кардани њисси театрравї ё, ки театрдўстдорї. -Шумо соли дуввум аст, ки дар кишвар љашнвора - озмуни љумхуриявии театрии љавононро бо номи "Нигоњи нав" баргузор мекунед. Кай ѓояи "Нигоњи нав" ба сари Шумо омад ва аввалин ќадаматон дар ин самт кадом буд??? Далер: -Дар бахши чоруми Донишкадаи санъат мехондам, ки ѓояи ин лоиња дар андешаам пайдо шуд. Баъдан, соле ќабл ба роњбарияти донишкада лоињаро пешнињод намудам. Дар аввал аз љониби собиќ роњ-
www.ruzgor.tj
бари донишкада хуб ќабул карда шуд. Аммо намедонам бо сабабњои ба мо низ номаълум якбора аз дастгирии он даст кашиданд ва њатто монеањо низ эљод намуданд, то ин лоиња роњандозї нагардад. Бар замми ин њама мо њамон сол даъватномаи баргузории нахустин љашнвора-озмунро ба роњбарияти собиќи донишкада расонидем, аммо онњо боз њам даъвати моро напазируфтанд. Хулоса, намедонам то њол бароямон муаммост, ки чаро бо мо чунин рафтор намуданд. Њамин буд талошњои нахустинамон ва чун ноком шудем, сар халонидем ба дари идорањои хориљї. Шоњљамшед: -Ман низ дар њамон вохўрие, ки Далер ѓояи ин лоињаро ба собиќ роњбари ДДСТ ба номи М.Турсунзода пешнињод мекард, њузур доштам… Моњи ноябр-декабри соли 2011 мо - донишљўёни шўъбаи коргардонии донишкадаи мазкур барои пешвози соли нави мелодї тамрин доштем, ки Далер ба назди толори 2ми донишкада омада, мехост вараќањои эълониро часпонад. Ман ба ў кўмаки худро дар самти пайдо кардани шеър ва оњанги мувофиќ барои ГИМН, сабти аудиовидеоролики тарѓиботии ЉОЉТЉ "Нигоњи нав" пешнињод кардам ва мо бо њамин корро якљоя оѓоз кардем. -Дар як суњбате, ки дар сомонаи "Рўзгор" доштем, Шумо гуфтед, сарпарасти ин љашнвора Институти "Љамъияти Кушод"-и Бунёди мадад дар Тољикистон ва Дафтари њамкории Швейтсария аст. Чаро созмонњои хориљї? Ба нињодњои ватанї ва соњибкорони кишвар мурољиат кардеду рад шуд ё… Далер: -На, чаро хурсандем ки Вазорати фарњанг аз ин лоиња ду сол инљониб пуш-
e mail: info@ruzgor.tj
айи ду сол аст, ки дар кишвар љашнвора-озмуни љумњуриявии театрии љавонон бо номи "Нигоњи нав" баргузор гардид. Дар ин озмун сањнањое ба намоиш гузошта шуданд, ки комилан аз тарафи љавонон омода гаштаанд. Ба њунари љавонони эљодкори "Нигоњи нав" маъруфтарин шахсиятњои театрии кишвар бањои сазовор додаанд. Хонандаи "Рўзгор" њам огоњ њаст, ки дар сафњањои рўзнома њунармандони маъруфе чун Ќурбони Собиру Њабибулло Абдураззоќов ва Хуршед Мустафоев намоишњоеро, ки дар ин љашнвора-озмун рўйи сањна омада буданд, васф кардаанд. Барои огоњии бештар ёфтан дар мавриди Љашнвора-Озмуни театрии љавонон "Нигоњи нав" ин њафта хабарнигори "Рўзгор" сўњбате орост бо мутасаддиёни баргузории ин љашнвора Далери Эмомалї ва Шоњљамшед Раззоќзода, ки онро пешкаши Шумо мегардонем.
тибонї намуда истодааст. Њамчунин Кумитаи љавонон, варзиш ва сайёњии назди Њукумати Тољикистон ба миќдори кам њам бошад, моро дастгирии молиявї мекунад. Аммо, мо ростї ба њамаи ширкатњои мобилї ва як маѓозаи бузурги техникї мактуби њамкорї фиристодем, онњо дастгирї накарданд. Хушбахтона, соли аввал аз ширкатњои ватанї танњо ширкати "Рухом" бо мо њамкорї намуд. Њамчунин ду сол боз ташкилоти љамъятии "Чавонони асри 21" бо Љашнвора-Озмуни "Нигоњи нав" њамкории зич дорад, ки боиси зикр аст. Шоњљамшед: -Дар масъалаи љалби соњибкорони кишвар бошад, њоло таљриба надорем, аммо аз тарафи дўстон ва њамкорон ин маслињатро гирифта будем. Вале агар ягон саховатпешаи ватанї пайдо шавад ё пайдо кунему њамкорї пешнињод кунанд, албатта бо љону дил ќабул хоњем кард. Ва фикр мекунам, ки ваќти чунин њамкорињо њам расидааст.
мо њаст, зеро аз он "чашмњо" мефањмї, ки дар куљо хато кардї ё дуруст. Ва ваќте ин њама ба фоидаи кор бошад, хавотир шудан њам нашояд. -Њунармандони бузургсоли мо љашнвораи Шуморо чї гуна ќабул карданд? Аз тарафи бархеи онњо њам бадбинї буд? Далер: -Бадбинияшонро намедонам, то њол мушоњида накардаем. Аммо, аз чї бошад мо ќисми зиёди онњоро дар маросими ифтитоњи Љашнвора-Озмун дидему баъдан моро танњо гузоштанд. Шояд мо љавобгўи табъи онњо намбудем. Шоњљамшед: -Аз тарафи њунармандони бузургсол ба ѓайр аз маслињату машварат ва роњнамої чизе набуд ва агар чунин њам шавад, фикр мекунам ин сад дар сад нодуруст хоњад буд. Зеро мо ба тарбияи онњо ниёз дорем на ба бадбинї. -Хуршед Мустафоев мегўяд, сатњи "Нигоњи нав" аз сатњи "Парасту" баландтар аст. Ман ин гуна муболиѓаро ќабул
-Ќурбони Собир дар як суњбат гуфт, ки "Нигоњи нав" љашнвораи хуб аст, аммо "онро чашми дидан надоранд". Кї шуморо чашми дидан надорад ва ба кадом далел? Далер: -Хуб ин андешаи устод Ќурбони Собир аст, ки мо ин нафарро эњтиром мекунем, зеро яке аз аввалинњост, ки лоињаро дастгирии маънавї намуда, дар пањлўи мо рост истод. Албатта, оѓози кор бе камбудї намешавад ва ин камбудњои моро атрофиён дида, баъзеяшон пинњону бархеи дигар ошкор эрод мегиранд. Шоњљамшед: -Агар "чашми дидан" надошта бошанд, моро чи хел диданд? (механдад) Агар аз шўхї берун гап занем ин дида натавонистанњо барои фоидаи кори
надорам. Шумо чї? Оё воќеан аз дидгоњи Шумо њам "Нигоњи нав" аз "Парасту" дар сатњи баландтар аст? Агар ња, ба кадом далел? Далер: -Хуб мешуд ки ба ин суол аз худи Хуршед Мустафоев посух гиред, ки муболиѓа кардааст ё на. Аммо инро њам бояд гуфт, ки ин њунарманд, њамасола ба 4-5 љашнвораи театри хориљ меравад ва онњоро дида, муќоиса мекунад. Чун дар "Нигоњи нав" аксаран љавонон фаъолият мекунанд ва табъу завќи Хуршед низ ба мо наздик аст. Шояд ба ин хотир бошад. Аммо "Парасту" бо њама каму костињои худаш маќом ва манзалати худро дорад. Бигзор фарќ нагузорем миёни ин ду љашнвора ва бигзор боз дањњо љашнворањои
ruzgor@mail.ru
Театр дар рўзгори мо
www.ruzgor.tj
мекунам мерасад он рўзњо низ. Шоњљамшед: -Сатњи хизматрасонї барои тамошобин дар театр бояд баланд бардошта шавад, оѓоз аз чиптагир (билетёр), либосовезак (гардероб) то намоишњои бо талаботи тамошобини муосир тањияшуда, ки аз љињати ороиши сањна, чароѓ, љињози сањна, либоси шинам ва мувофиќ ва ба дањњо талаботњои дигари замони муосир љавобгўй. Зеро дар айни њол ё ба истилои дигар асри бистуяк кам тамошобине ёфт мешавад, ки аз хониши монологе, њатто олї бошад, дар њайрат монаду моту мабњут шуда бошад. Ва айни замон фурсате расидааст, ки аз таљњизоту техникаи театрии нав истифода намуда намоишњои худро љолибтар гардонем. Ва яке аз роњњои дигари љалби тамошобин ин тарѓиб тариќи ВАО аст, ки ќариб дар навад дарсади њолатњо, яъне баъди тањия шудани намоши наве дида намешавад. -Њабибулло Абдураззоќов ба он андеша аст, ки дар "Нигоњи нав"-и имсола нигоњи нав камтар буд… Шумо чї андеша доред? Далер: -Камтар буд…ман низ розиам ба ин фикр, зеро њамагї ду намоиш як каме бо диди нав тањия шуда буд, ки он њам бошад хело ноуњдабароёна. Аммо њоло фурсати он аст, ки љавонони театрии мо огоњ шаванд, ки "Нигоњи нав" аз онњо чї мехоњад. Бовар дорам, ки дар ин ду сол онњо то андозае инро дарк намуданд ва дар соли оянда инќилоби театрие бояд шавад. Шоњљамшед: -"Нигоњи нав" - ин боз њам њамон бозии њунармандон дар сањна, аммо бозї неву зиндагї, ин њамон чароѓ, аммо фаќат аз 2-3 ранг истифода бурдан неву 20-
Далери Эмомалї дигари театрї роњандозї карда шаванд. Шоњљамшед: -Барои љавоби мушаххаси ин савол Шумо ба мутахассисони хирфавии соњаи театрї мурољиат кунед бењ мешуд. Чунки мо њоло нав ќадамњои аввалини худро дар самти љашнворасозї монда истодаем ва њуќуќи чунин тањлилњоро надорем. -Шумо "Парасту"-и имсоларо тамошо кардед? Чи чизро писандидед ва чиро на? Шоњљамшед: -Аз њама писандидатарин барои ман дар љараёни баргузории љашнвораи "Парасту" ин сарљамъии тамоми ањли њунари театрњои љумњурї мебошад, ки аз дидани дидори њамкасбон ва њамсабаќон мешукуфанд. Сатњи баланд ё паст будани намоишњо бошанд ин фаќат аз ду ё се љузъиёти њалшаванда вобаста аст. Ин маблаѓгузории кофї, коргардони хуб ва маводи баланд. Далер: -Ман ба љуз ду намоиш аз њамаи чараёни "Парасту" дидан намудам. Сатњи пасти аксари намоишњо маро хуш наомад, ки ин њатто шармовар аст. Дар ин баробар намоиши Курбон Бобољонов "Љавонии Мушфиќї"-ро дўст доштам. Сатњи ташкилии "Парасту" хуб набуд, ки фикр мекунам ин низ ба маблаѓ вобастагии зич дорад. Бовар дорам, ки парвози "Парасту"и оянда баландтар ва зеботар мегардад. -Бархе аз њунармандони мо мегўянд, дар "Нигоњи нав" њунарманду коргардонњои касбї на, балки аксаран њаваскорон љамъ мешаванд, Шумо чї мегўед??? Далер: -Њар нафар њаќќи ибрози андешаро дорад, аммо ман намедонам, ки ба "аксар"-и Шумо кињо ворид мешаванд. Чун ман бовар надорам, ки онњо ањли театр бошанд…Инро мехохам зикр намоям, ки дар љашнвораи "Нигоњи нав" њамаи он љавононе, ки намоиши тањия намудаашон талаботи моро ќонеъ кунад, њуќуќи ишитрок карданро пайдо мекунанд. Новобаста аз он, ки онњо донишљўянд ё њунарманди театри халќї ё касбї ва ё њаваскор… Баъдан, љашнвораи имсола дар ду самт баргузор гардид, яъне намоишњои озмунї ва ѓайриозмунї. Ман бо боварии комил метавонам гўям, ки намоишњои имсол дар озмуни мо ишитрок намуда талаботи театрњои касбиро ќонеъ карда метавонист. Инро на танњо ман, балки њунармандон ва собиќадорони театр, ки шоњиди воќеа буданд, метавонанд исбот кунанд. Шоњљамшед: -Њамон њаваскорон соли гузашта намоишњои "Модари аз тоќати тањќир хаста" (дар тањияи гуруњи љавонони эљодкор аз Конибодом, ки соњиби Шоњљоиза ва се љоизаи дигар шуда буд), "Сча-
Б
№11 (011) 14 августи соли 2013
11
еро тањия кунем, ки љавобгўи талаботњои театрии љањонї ва сазовори даъватњо шаванд. Ва гумон мекунам, бе кўмаку дастгирии бузургсолон ва шахсони дахлдори соња ин кор мушкилтар аст. -Наќшањоятон барои "Нигоњи нав"-и соли оянда чї гуна аст? Далер: -Наќшањо зиёданд, њатто беохир… аммо намешавад њамаи онро мо инљо ќайд намоем, зеро воќеан хело зиёд ва наќшањои бузурганд. Баъдан боз њам маблаѓ наќши асосиро мебозад, ки љашнвора соли оянда баргузор мегардад ё на. Шоњљамшед: -Боз њам ба як зинаи дигар ќадам мондан. Мо њамаи саъю кўшишњоро мекунем, ки иљрокунандаи "наќши асосї"ро ёбем ва Худо нахоњаду "иљрокунанда" ёфт нашавад аз њамаи хоњишмандону онњое, ки дар ин ду сол ба мо пайвастанд, хоњиш мекунам, ки бо кадом як роње соли оянда боз њам дар маросими пўшидашавї дасти њамдигар гирифта гўем: "Ман, Ту, Вай… дар якљоягї Мо МЕТАВОНЕМ!!". -Барои баргузор кардани љашнвора чї ќадар маблаѓ харљ мешавад? Барои он мепурсам, ки шояд ягон хонандаи "Рўзгор" сарпарастии "Нигоњи нав"ро ба уњда бигирад… Далер: -Э кош, чунин нафарон пайдо шаванд. Аммо ман бовар надорам, зеро њама маблаѓашро дар самте сарф мекунад, ки бозпас фоида бигирад. Театр бошад ба љуз фоидаи маънавї дигар чизе дода наметавонад… Љашнвораи имсола наздики 40 њазор доллар буља дошт, ки дар њамин њол њам камбудњои зиёдеро мо њангоми роњандозии лоиња њис намудем. Аммо барои дар сатњи хуб гузаронидан, ки аќаллан талаботи љашнворањои Осиёро љавобгуй бошад
овар дорам, ки дар оянда бо пайдо намудани сарпарастон ин њама роњи њалли худро меёбад. Аммо нисбати гуруњи тадорукоти лоиња дар атроф суханњои ноњаќ зиёд гуфта мешаванд ва умед дорам, рўзе он нафарон ноњаќ будани худро мефањманд. Ман аз ин минбари баланд мегўям, ки чун дигар љавонони театрї аз њисоби волидайн мехўраму мепўшам ва моњонае, ки аз њисоби лоиња мегирам њамагї барои семоња зиндагиям кифоя асту бас. Аммо барои он, ки театри муосири тољик чавобгўи талаботи љањонї гардад, ман шахсан омодаам њатто фарроши театр шавам.
стье" (театри русии Чкалов, ки соњиби 2 љоиза шуда буд), "Хирс" (ДДСТ ба номи М.Турсунзода, ки соњиби 2 љоиза), имсол бошад намоишњои "Оњ, агар зинда мебудам…" (гуруњи љавонони эљодкор "Порс" аз Душанбе, ки соњиби 4 љоиза шуда буд), "Бадният" (ДДХ ба номи Б.Ѓафуров, соњиби 3 љоиза), "Замоне барои ишќ" (гуруњи "Само" аз Душанбе, соњиби 2 љоиза) тањия ва пешнињод намуда буданд, ки аз тарафи њакамони њирфавї ба монанди Барзу Абдураззоќов, Раљаб Њусейнов, Янтобте Мамадќулов, Тамара Махсумовна ва дигарон бањои сазовор гирифта буданд. -Шумо ба маќсаде, ки пеш аз роњандозї кардани ин љашнвора пеши худ гузошта будед, расидед ё на??? Далер: -На…аммо ќадамњои нахустин гузошта шудаанд. Дигар роњи бозгашт нест.. Шоњљамшед: -Ба фикрам баъди гузаронидани 1-2 љашнвора ба њадафи нињої расидан амри мањол аст. Њоло њамааш дар пеш.
30 ранг, ин њамон либоси сањнавї, аммо бо дўхти нав… ин њама мумкин љузъиёт бошад, аммо тамошобини оддї аз њама пеш ба њамин љузъиётњо ањамият медињад. Барои ман кам ё зиёд муњим нест, муњим он аст, ки буд ва ин одамро умеди нав мебахшад. -Рост аст, ки дар чашнвораи имсола як театршиноси хоричи ба Шоњљамшед Умарї ва Далери Эмомалї маблаги калон такдим кардааст???
-Чї бояд кард, ки таваљљуњи љавонон ба театр бештар шавад ва оё "Нигоњи нав" дар мавриди љалби тамошобин ба театр наќш гузошта метавонад? Далер: -Таваљуњњи чавононе, ки дар ин самт фаъолият мекунанд ё тањсил ду сол боз аллакай љалб шудааст. Чун боз њам маблаѓ…љоизањои мо ки имсол маблаѓ дошт, довталабон зиёд шуданд ва агар маблаѓи зиёдтар бошад, боз њам сатњи намоишњо ва раќобати эљодї бештар мешавад. Дар мавриди тамошобинон бошад то њол наќши бузург нагузоштааст. Њарчанд толори намоишњои љашнвора-озмун пур буд. Аммо аз њисоби тамошобинони хосса ва тамошобинони ќаторї… Яке аз маќсадњои бузурги мо низ њамин аст, фикр
Далер: -Ростї дар аввал чунин иќдоме буд, баъдан ба таъхир гузошта шуд, ки њоло намедонам ња гўям ё на… Зеро њанўз њам чиз муаммост ва норўшан. Шоњљамшед: -Натанњо ба ману Далер, боз ба ду гуруњи иштирокчии имсола чунин ваъда дода шудааст. Ва њатман баъди ба даст гирифтани он маблаѓ бехабар нахоњед монд. -Намоишњои љашнвораи Шуморо ба фестивалњои хориљ даъват накарданд? Далер: -То њол на. Аммо чунин иќдомњо роњандозї шуда истодаанд, ки бовар дорам натиљањои хуб медињаду аз он мо шуморо њатман огоњ мекунем. Шоњљамшед: -Аввал ин, ки ин кори сањл нест ва дуввум мо бояд чунин намоишњо-
ruzgor@hotmail.com
моро буљаи то 100 хазор доллара лозим аст. Боз њам мегўям, умед надорам, ки мо чунин сарпараст пайдо намоем. Шоњљамшед: -Далер раќами 100-ро дўст медорад, барои њамин якбора чунин гуфт. Ба маблаѓи аз ин камтар њам баргузор карда мешавад, аммо баъди он сафи "њаваскоргўяндагон" зиёд хоњад шуд. Вале ман боварї дорам, ки сарпарастони инфиродї њатман ёфт мешаванд ва ин маънои онро надорад, ки як нафар бояд тамоми масрафњои љашнвораро ба пуррагї ба уњда бигирад. Мо ба дастгирии ќисман њам розї њастем. -Шояд суолеро интизор будеду ман напурсидам… Далер: -Суол, ки на…гуфтание дорам. Албата, њамаи кор ва иќдом дар оѓоз бе нуќсон намешавад. ЉОЉТЉ "Нигоњи нав"- низ пур аз нуќсонњост. Бовар дорам, ки дар оянда бо пайдо намудани сарпарастон ин њама роњи њалли худро меёбад. Аммо нисбати гуруњи тадорукоти лоиња дар атроф суханњои ноњаќ зиёд гуфта мешаванд ва умед дорам, рўзе он нафарон ноњаќ будани худро мефањманд. Ман аз ин минбари баланд мегўям, ки чун дигар љавонони театрї аз њисоби волидайн мехўраму мепўшам ва моњонае, ки аз њисоби лоиња мегирам, њамагї барои семоња зиндагиям кифоя асту бас. Аммо барои он, ки театри муосири тољик чавобгўи талаботи љањонї гардад, ман шахсан омодаам њатто фарроши театр шавам. Шоњљамшед: -Ман њам дар муддати 7 соли дар театр кор карданам гоњо ба устохонаи театр сар мехалондаму гоњо њамроњи коргарони сањна ё хамчун коргари сањна бепул (табассум) кор мекардам. Ин ягон љои бадї надорад ё ман аз ин ягон чї бой надодам, барои ман муњим он буд, ки дар театр будам. Дар бораи он, ки Далер гуфт, гўё њаќќи касеро хўрда бошем, њатто сухане гуфтанї нестам, зеро њамаи масрафњои љашнвора то дирами охирон њуљљат дорад. Бањман, "Рўзгор"
info@ruzgor.tj
www.ruzgor.tj
Аз рўзгори орифон
www.ruzgor.tj
саронаш эшони Муњаммадљон, эшони Ањмадљон, эшони Саидакбар, эшони Саиданвар ва эшони Саиднуриддин, духтараш Бибї Њусния мебошанд. Аз миёни фарзандони эшони Саидљалолиддин каму беш дар бораи эшони Ањмадљон маълумот дорем. Эшони Ањмадљон дар ваќти беному нишон шудани падар таќриан 22-24 сол доштааст. Мушкилоти зиндагї ва масъулияти нигоњубини хонавода баъди мафќудуласар шудани эшони Саидљалолиддин асосан ба дўши њамин эшони Ањмадљон бор мешавад. Ба воя расондан, таълим додану тарбия кардани беш аз 10 нафар бародарону хоњарони аз худ кўчактар ўро маљбур мекарданд, ки касбу корњои гуногунро аз худ карда тавассути он рўзгори хешро пеш бубарад. Эшони Ањмадљон дар
навбат мепоиданд. Эшони Ањмадљон дар як ташриф овардан ба назди ин оњангар ва суњбат бо ў ва шогирдонаш сирри сохтани плугро кашф мекунад ва худ тавлидгари ин навъ олати мењнат мегардад ва як мушкилоти дењќонони атрофро осон мекунад. Дар замоне, ки мардуми хешу аќрабояшон тройкашуда талош мекарданд, ки касе аз муносибати хешу таборї доштани онњо бо "душманони халќ" огоњ нашавад ва њамаљињата онро пинњон медоштанд, эшони Ањмадљон кўшиш ба харљ медод, ки нишонањое аз онњоро ба насли баъдї ба ёдгор бирасонад. Њоло бо кўшиши ин марди ба нангу номусу ор чанд ашёи муњими эшони Султон, падари ў Шайх Шањобиддини Валї, эшони Саидљалолиддин ва дигарон то ба рўзњои мо мањфуз мондааст. Инњо пеш аз њама мўњрњо (печат)- и эшонњо мебошад. Камарбанди эшони Султон, ки онро ба ў Амир Олимхон тўњфа намудааст, косаи чўбине, ки дар он Шайх Шањобиддини Валї ва эшони Султон хўрок мехўрданд, гарданбанди Вимушк (Бибимушкиниссо)-и, хоњари эшони Султон, гилеме, ки дар он љасади
яш ба фарзандонаш, махсусан ба эшони Саидкабир, наќл карда аз ў талаб кардааст, ки дар навбати худ ў ин ќиссањоро на танњо ба фарзандонаш, балки агар тавонад онро дар шакли китоб тайёр карда ба нашр бирасонад. Фарзанди дигараш эшони Абдулбасирро хононда махсус дар Ёзѓанд хонадор мекунад, ки њавлии бобову амакњояшро соњибї кунад. Эшони Абдулбасир ба ѓайр аз он ки имоми масљиди панљваќтаи ба номи њазрати Эшони Султон дар дењаи Ёзѓанд мебошад, ў инчунин нигоњубини оромгоњеро, ки дар боѓи бобокалонаш Шайх Шањобиддини Валї љойгир шудааст ва дар он њамин бобокалонаш, бародарони бобои эшони Саидљалолиддинаш эшони Султон, эшони Сулаймон, эшони Њайдар ва падараш эшони Ањмадљон ба хок супурда шудаанд, ба ўњда дорад. Воќеан, аз шаш фарзанди Шайх Шањобиддини Валї дар ин мазор се фарзандаш: Эшони Султон, эшони Сулаймон ва эшони Њайдар гўронда шудаанд. Таќдири эшони Саидљалолиддинро акнун медонед. Ба ќавли эшони Саидкабир, ки ба ќиблагоњаш эшони Ањмадљон истинод меорад, эшони Алоуддин ва эшони Шорањматуллоњ баъди аз сўи Махсуми Фузайл ба ќатл расидани бародаронашон эшони Султон ва эшони Сулаймон чанд муддат мавриди таваљљуњи њукуматдорони ваќт ќарор мегиранд. Онњо мехоњанд дар бозињои сиёсии худ аз эшони Аловуддин ва эшони Шорањматуллоњ њамчун маводи тарѓиботї истифода намоянд. Ба ќавле эшони Шорањматуллоњ муддате раиси ревком (шўрои инќилобї)-и ё Тавилдара ва ё Ѓарм таъин мегардад. Вале бародарон чун мебинанд ва эњсос мекунанд, ки ба онњо њукуматдорон чандон боварї надоранд ва њатто маълумотњое мерасиданд, ки онњоро душмани халќ эълон карда, ба ќатл мерасонанд, зану фарзандњои худро дар ин љо гузошта, ба Афѓонистон фирор мекунанд ва дар њамон љо вафот мекунанд ва ба хок супурда мешаванд.
баробари он ки донишманди исломии хуб буд, ў њам дењќониро хуб медонист, њам касби оњангариро наѓз аз худ карда буд. Воќеан, солњои панљоњум дар Душанбе ва атрофи он як армании оњангар буд, ки сирри сохтани плуги љуфткуниро аз дигар оњангарон пинњон медошт. Бозори њунараш њамеша гарм буд. Одамони гирду атрофи шањр барои сохтани плуги љуфткунї моњњо дар назди ў
эшони Султон ва эшони Сулаймонро аз Тавилдара ба Ёзѓанд овардаанд, сандуќчаи хурдакаке барои нигоњ доштани мўњрњои эшонњо низ аз ашёе мебошанд, ки њар як осорхонаи шањрњои калон доштани чунин нигорањоро орзу мекунад. Эшони Ањмадљон ба љуз он ки ин ашёро мањфуз нигоњ доштааст, боз ќиссаву ривоятњои љолиберо аз њаёти падару бобо ва амакњо-
Дар бораи бозмондагони эшонњои Ёзѓанд, таќдири онњо ва баъзе маълумоте, ки ба тозагї дастраси ин хонадон шудааст, мо муфассалтар бо нашри як сўњбате, ки чанде пеш бо эшони Саидкабир доштем, дар шуморањои оянда ба шумо, хонандагони гиромии њафтаномаи "Рўзгор", иттилои бештаре хоњем дод. Бо мо бошед. (давом дорад)
(Аввалаш дар шуморањои гузашта)
12
№11 (011) 14 августи соли 2013
ЌИССАЊО АЗ РЎЗГОРИ ЭШОНИ СУЛТОН... ЌИССАИ ТРОЙКА ШУДАНИ ЭШОНИ САЙИДЉАЛОЛИДДИН Соли 1937-ум буд. Эшони Сайидљалолиддин баъди бозгашт аз дењаи Синои Дењнави Ўзбекистон, аз пеши муридонаш дар роњ аз сўи маќомоти амниятии Ўзбекистон боздошт мешавад. Њамроњи ў чандин нафар мулло ва сўфї низ будааст. Эшон муњрњои эшонњоро низ бо худ доштааст. Дар зиндони Дењнав ў ба Султон ном њамроњаш муњрњоро дода мегўяд, ки ту имрўз аз зиндон мебарої. Илтимос, ин муњрњоро бо худ бигир. Ваќту соаташ фаро расид ман аз ту онњоро мегирам. Султон худи њамон шаб аз зиндон мегурезад ва муњрњоро бо худ мебарад. Эшони Сайидљалолиддинро ба зиндони Тошканд мебаранд. Султони Њамад, «Рўзгор» Њамон ваќт мањбусони зиндонњо таљриба карда будаанд, ки касеро дар муддати се рўз агар хўрок надода, танњо об медодаанд, он зиндонї њукми ќатл доштааст ва њатман баъди се рўз ўро ба ќатл мерасонидаанд. Њангоми ба ќатлгоњ бурдан аз паси мањбусон як саги гирандаро "алакушкуш" мекардаанд, то мањбуси аз гушнагї бемадоршуда аз тарси газидани саг худро тезтар ба ќатлгоњ бирасонад. Њамин тариќ эшони Сайидљалолиддинро баъди се рўзи гушна нигоњ доштан ба кушторгоњ бурданї мешаванд. Сагро аз пасаш "алакушкуш" мегўянд. Вале саг бархилофи чашмдошти соњибаш ин даъфа оромона аз паси эшони Сайидљалолиддин бо сари хам ба кушторгоњ меравад. Њамин ки эшон дар назди девор худро омодаи паррондан мекунад, саг худро ба пеши пойи эшон партофта ба нолиш медарояду аз чашмонаш ашк љорї мешавад. Ин њолро зиндонбон дида, дарњол ба сардораш хабар медињад. Сардори зиндон ба њайрат афтода, бори дигар эшонро ањволпурсї ва пурсуљў мекунад. Чун аз аслу насаби эшон бохабар мешавад, дигар љуръат намекунад, ки њукми ќатлро ба иљро расонад. Баръакс, боре ўро ба назди худ даъват карда, њуљљатњои як шахси тамоман бегонаро ба ў дода хоњиш мекунад, ки тезтар аз Ўзбекистон хориљ шаваду дигар то чанд муддате ному насаби њаќиќии худро аз одамони атрофаш пинњон дорад. Эшони Сайидљалолиддин
www.ruzgor.tj
ба Тољикистон баргашта чанд соли дигар дар ин љо дар озодї мегардад. Вале њамагї се ё чор рўз пеш аз саршавии Љанги Бузурги Ватанї ўро дар наздикии собиќ бозори "Баракат" кормандони НКВД боздошт намуда, ба мањбас мебаранд. Ин дафъа низ ўро ба љурми фаъолияти зиддисоветї зиндонї мекунанд. Баъди он ки шаби аввалро дар мањбас мегузаронад зиндонбонон ўро субњгоњи рўзи дигар њангоми тањорат кардан дар беруни зиндон мебинанд. Њайрон мешаванд. Сардорони мањбас дар ин кор аз аскарони ќаторї гумонбар мешаванд. Онњоро иваз мекунанд. Вале боз ду рўзи дигар низ ин кор такрор мешавад. Писарони эшон кўшиш ба харљ медињанд, ки ўро аз зиндон озод кунанд, вале ин њама кўшишњо баръабас мераванд. Боре ба онњо хабар медињанд, ки падарашонро ба Тошканд фиристодаанд. Фарзандони њазрати эшон ўро кофта ба Тошканд мераванд. Вале дар он љо ба онњо иттилоъ медињанд, ки њазрати эшони Сайидљалолиддинро, дар њаќиќат, бояд ба Тошканд меоварданд. Аммо ў ба Тошканд нарасидааст. Њуљраи ў дар ќатораи аз Тољикистон омада холї будааст. Касе то њол гуфта наметавонад, ки эшони Сайидљалолиддин куљо шудааст. Аз њамон замон то имрўз беш аз 71 сол мегузарад, вале аз ў хабаре нест. БОЗМОНДАГОНИ ЭШОНЊОИ ЁЗЃАНД Эшони Саидљалолиддин таќрибан дар синни 40-41 солагї мафќудуласар мешавад. Аз ў панљ писару як духтар боќї мемонад. Пи-
e mail: info@ruzgor.tj
ruzgor@mail.ru
Ёде аз рўзгори бузургон
www.ruzgor.tj
№11 (011) 14 августи соли 2013
13
карда буд. Њангоми вурудаш ба он њуљра доруњое дар даст дошт ва бо њамонњо рўйи курсї нишаста буд. Аммо акнун мисли чўбе хушк истода буду нигоњаш мекард. Ў шеърро њам аз худи шоир мешунид ва њам аз нусхаи аслї, яъне ба забони модарї. *** Ѓуруб буд, ки Ситсилия Бону назди шоир омад. Ў њамсари Лоњутї ва аз бењтарин мутарљимони осораш буд. Ашъори Лоњутї боиси ошної ва пайвандаш бо шоир шудаву ба онњо фарзандон бахшида буд. Фаровон буданд касоне, ки мехостанд шеъри Лоњутиро тарљума кунанд, вале њар мутарљиме ашъори ўро наметавонист, ончунон ки навиштаву суруда шуда буд, ба забони русї баргардонад, магар афроде њамчун Г.Шенгели, Е.Козловский, И.Кошежова, М.Акчурин ва Т.Исфандиёрова. Њамон тавр ки худи шоир мегуфт, Худованд Бонуро барои тарљумаи ашъораш ба ў дода буд. Бону њам ба забони шеъри Лоњутї мусаллат буд ва њам худаш шоиру мутарљиме беназир буд. Лоњутї бо њамкории Бону "Аспи мисин" ва "Мотсарт ва Салйери"-ро аз осори А.С.Пушкин ва баъзе порањо аз асари "Евгений Онегин"-ро ба забони форсии тољикї тарљума карда буд. Бону аз парастор њоли Лоњутиро љўё шуд. Бо шунидани љумлаи "хуб аст", сабкутар ба сўйи њуљраи бемор ќадам бардошт. - Шеъре њам бароям хонда гуфт, ки ду рўз пеш сурудааст. Ба забони худаш бароям хонд.
ВОПАСИН КАЛОМИ ЛОЊУТЇ
О
н рўз њоли Лоњутї нисбат ба рўзњои ќаблї андаке бењтару хубтар буд. Парастор низ ин њолатро аз нишастухези ихтиёрии Лоњутї рўйи кати бемористон пай бурд… Парастор ин бор, тибќи одати њамешагї, бемори худро "рафиќ Лоњутї" хитоб накард ва ўро "шоири муњтарам" садо кард. Ин ибора ќувва ва нерўи зиёде ба шоир бахшид. Чун ў барои њифзи ному эътибори Абулќосим Лоњутии шоир аз њамон даврони кўдакї ѓайрату њиммати худро сарф карда буд. Ў он љо ки лозим буд, шеърро њамчун силоњ ба кор мебурд.
Ќосим НУРБОДОВ, нависандаи туркман Акнун ашъори озодихоњонаи ў дар дили њазорон мардум маъво гузошта буд ва дар љашнњову арўсињо, дар ќолаби наѓмаву тарона ба њар љо танин меафканд: Зиндагї охир сар ояд, бандагї даркор нест, Бандагї гар шарт бошад, зиндагї даркор нест. Њар кас ки ашъори ширину сењрангезро мешунид, чи шоирро мешинохту чи намешинохт, нохудогоњ лаб ба тањсину офарини ў мекушуд. Ту гўйї, калимаи "шоиру суханвар" барои ўст, ки офарида шуда. Мардум ўро инсони маъмулї намедонистанд, балки "љуръанўши љоми Њаќ" мепиндоштанд… Парастор, ки дар тўли шаб муроќибаш буд, имрўз ўро "шоир" хитоб кард. Магар на ин аст, ки агар шоир бошї, мардум низ ба ту "шоир" хоњанд гуфт. Ин рўзњо чунин аст. Љомеа ба њар касе ки ду сатрро ба њам пайванд дињад, "шоир" намегўяд. Шоир каломи бузургест! Ў, ки то њафтодсолагї барои сарбаландии лафзи "шоир" ѓайрату тавонашро дареѓ надошта буд, имрўз ин калима тани ранљурашро љоне тоза бахшид ва ќувваю нерўе дучандон ба ў дод. Лоњутї борњо ин калимаро аз забони њамин хонуми парастор шунид. Ў њар бор бо шунидани лафзи "шоир" худро нерўманд эњсос мекард. Парастор низ аз замоне ки дарёфт, ў њамон Лоњутии шоир аст, њис мекард. Табобате, ки барои бемор анљом медињад, беш аз пеш дармон мешавад. Ў Лоњутиро ба василаи ашъораш дуродур мешинохт. Ашъори Лоњутї борњо ба забони русї мунташир шуда буд. Парастор ваќтњои фароѓаташро маъмулан, бо мутолиаи
китоб сипарї мекард. Аз замоне, ки Лоњутиро дар бистари бемористон диду парастораш шуд, бењтарини ваќти худро бо Лоњутї - худаш ё шеъраш мегузаронд. Осори шоирон, аз љумла осори Лоњутї зинатбахши китобхонаи шахсии ў буд. Осори Лоњутї ифтихори ќафасањои њар китобхонае буд. Китобњояшро бо иштиёќи тамом ба забони русї чоп ва мунташир мекарданд. Албатта, ин њам аз он буд, ки осори Лоњутї ибтидо дар дилњо љой мегирифту пас аз он дар ќафасаи китобхонањо. Он гоњ ки сухан аз шеъру шоирї ба миён омад, хонуми парастор суолеро, ки муддатњо зењнашро машѓул карда буд, аз Лоњутї пурсид: -Ман ашъори Шуморо ба забони русї мехонам. Онњо аз форсии тољикї ба забони русї тарљума шудаанд. Пас, Шумо ашъоратонро ба форсии тољикї менависед? Лоњутї бо табассум ба ў посух дод: -Албатта! Парастор дубора гуфт: - Ман ашъори Шуморо ба забони русї мехонам, бисёр таъсиргузор ва њунармандонаву равон аст. Мегўянд, агар ба забони аслї хонда шавад, сўзноктару муассиртар аст… Лоњутї аз ў напурсид, аз куљо медонад, ки забони аслии ашъораш равону таъсиргузор аст, зеро дар гуфтугўњои ќаблї бо шоир гуфта буд, ки ањли мутолиа аст. Дар муќаддимаи њамон китобњо ѓолибан хонанда бо шарњи њоли шоир ошно мегардид ва дар бораи вижагињои шеъру шоирї сухан гуфта мешуд. Нависандагон дар муќаддимаи осори Лоњутї шеъри ўро чун оби мусаффову равон тавсиф мекарданд. Шояд парастор ин дидгоњњоро пеши чашм меовард ва ба њамин хотир чунин назаре дошт. Лоњутї лабханде зад. Нохудогоњ ба нўки мўйлаби ѓафси худ дасте кашид, агарчи медонист, ки ин кор назди он зани љавон
зишт љилва медињад. Одаташ ин буд. Ў њар гоњ ки мехост, бо хаёле осуда фикрашро ба касе бигўяд, ин корро мекард. Пурсид: - Оё мехоњед, ки шеърамро аз забони худам бишнавед? Хонуми парастор хушњол шуд: - Албатта, мехоњам. - Пас, бигузор, ин шеърро бароят бихонам. Онро ду рўз пеш дар њамин бемористон сурудам… Парастор бо тааљљуб пурсид: - Бо вуљуди беморие, ки доред, зењни худро ба фаъолият во доштеду шеър сурудед? Бо ин њоле ки доред, кори фикрї ва сурудани шеър барои шумо хуб нест. -Њоло ки њолам хуб аст. Аз замоне ки шумо маро ба лафзи "шоир" хитоб кардед, њолам бењтар аз пештар шуда. Агар гўш медињед, бароятон бихонам. Парастор бо тааннї пурсид: - Ку? Куљост? Ў фикр кард, ки шоир коѓазе берун меоварад. Хурдтарин њаракатњояшро зери назар дошт. Лоњутї бе њељ њаракате танњо нигоњашро ба сўе дўхт. Парастор ваќте ки дид, шоир дар фикри амиќе фурў рафта, гумон кард, бо њарфе, ки зада, ўро озурдааст. Талош кард, аз нигоњу чењраи шоир инро бихонад. Шоир дар њамон вазъу њолат ба оромї шурўъ ба хондани шеър кард. Парастор гумон кард, ки шоир таронаеро
Аз замоне ки Лоњутиро дар бистари бемористон диду парастораш шуд, бењтарини ваќти худро бо Лоњутї - худаш ё шеъраш мегузаронд. Осори шоирон, аз љумла осори Лоњутї зинатбахши китобхонаи шахсии ў буд. аз зери лаб наљво мекунад. Диќќат, ки кард, мутаваљљењ шуд, ки шеър аст. Он њам ба забоне, ки то он рўз нашунида буд. Завќи шеърхонї шоирро ба бархостан аз бистари беморї водошт. Парастор ки доим ўро ба истироњат дар бистар тавсия мекард, акнун гўё шоирро намедид ва моту мабњут истода буд. Ту гўйї шеъри Лоњутї ўро љоду
ruzgor@hotmail.com
Бону бо шунидани ин суханон аз забони парастор намедонист аз хушњолї чї бикунад, зеро бо ин охирин беморї Лоњутї даст ба ќалам набурда буд. Агар шеъре суруда, яъне ин ки дарвоќеъ, њолаш рў ба бењбуд аст. Шоир агарчи аз њоли Бонуву фарзандонаш љўё шуду гуфт, ки њолаш бењтар аз пештар аст, аммо дар бораи охирин сурудаи хеш чизе нагуфт. Чун шоир чизе нагуфт, њамсараш - Бону низ дар бораи шеъре, ки барои парастор хонда буд, њарфе назад ва чизе напурсид. Чун фикр мекард, шояд комил нашудааст ва мехоњад чизе ба он бияфзояд. Шоир, агар њатто як байт шеър низ месуруд, ба Бонуяш хабар медоду барояш мехонд, аммо чаро ин бор чунин нашуд? Бону дар баробари ин кори шоир бетафовут ва бетараф низ набуд, вале нахост њарфе ба ў бигўяд. Бо вуљуди ин, набояд байни шоир ва Бону њеч гуна рози ногуфтае вуљуд дошта бошад. Магар на ин аст, ки шеър онњоро бо њам расондаву асрорашонро барои њам намоён сохта буд? Бо вуљуди ин Бону натавонист аз пурсидан худдорї кунад: - Ќосим! Шунидаам, дирўз шеъре сурудаї. Аммо… Шоир даст ба сари худ заду гуфт: - Бонуљон! Ин беморї њама чизро аз ёдам бурда. Ман фикр кардам, ки ин шеъри навамро бароят хондаам. Бар ман хурда нагир. Хуб шуд, ки ёдам овардї. Бинавис, бароят мехонам. Бону коѓазу ќаламе баровард. Лоњутї оњиста-оњиста шурўъ ба хондан кард. Нигоњаш ќалами сиёњи Бонуро, ки ба рўйи коѓази сафед шиновар буд, намедид. Лоњутї шеърашро ба поён бурд. Мазмуни ин шеър дар маѓзи љону устухони Бону нуфуз кард. Њар шеъре ки Лоњутї месуруд, бар тамоми вуљуди Бону таъсир мегузошт. Ў њам ашъори ѓамангез ва њам шод дошт, аммо ашъори ѓамангезаш ѓусса намеовард ва ашъори шодаш шод намекард. Шеър асосан барои шод шудан ва ѓамгин шудан суруда намешавад. Шеър марњам ва доруи рўњбахши љону равони одамист. Дору агарчи талх аст, барои бењбуди ту судманд аст. Шеъри ѓамангез низ чунин аст, аммо ин шеър дар дунёи рўњу равони Бону таъсире шигифт ва амиќ гузошт. Бону пас аз навиштани шеър гуфт: - Ќосим! Шеъри хуб ва аљибе сурудаї. Ман њатман имшаб мешинаму инро тарљума мекунам. - Писандидї? Хушат омад? Бону бе њеч њарфу сухане чун нишонаи тасдиќ танњо сарашро љунбонд. Лоњутї низ хурсанд шуд. Тањияи Ќиёмиддин Сатторї (Идома дорад)
info@ruzgor.tj
www.ruzgor.tj
14
Мољарои рўзгор
www.ruzgor.tj
№11 (011) 14 августи соли 2013
С Мари Пер Пуаре, директори генералии созмони ЮНИСЕФ
Мавлуда Ќаландарова, муовини раиси Шўрои адлия
Сафарбек Нуралиев, судяи ноњияи Исмоили Сомонї
ЮНИСЕФ
кўдаконро аз ќафас мебарорад?
Ш
ўрои адлияи Тољикистон мегўяд, новобаста аз тадбирњои андешида бобати пешгирии содиршавии љиноятњо аз љониби ноболиѓон дар судњои љумњурї афзоиши шумораи баррасии парвандањо нисбати ноболиѓоне, ки љиноятњои гуногун содир кардаанд, ба назар мерасад.
Алишер Зарифї, "Рўзгор" Мавлуда Ќаландарова, муовини раиси Шўрои адлия зимни ифтитоњи нахустин толори махсуси додгоњї барои ноболиѓон, ки дар бинои суди ноњияи Исмоили Сомонї љойгир аст, гуфт, агар соли гузашта судњои љумњурї 504 парвандаи марбут ба ноболиѓонро баррасї карда бошанд, ни нишондод танњо дар нимсолаи аввали соли равон 259 ададро ташкил медињад, ки ин омилњо таќвият бахшидани тадбирњои пешгирикунандаи содиршавии љиноятро аз љониби ноболиѓон таќозо менамояд. Номбурда иброз дошт, ки бо маќсади мувофиќ гардонидани тарзу усули баррасии парвандањои ноболиѓон бо меъёрњои байналмилалї ва њаматарафа таъмин намудани њифзи њуќуќу манфиатњои кўдакон, пеш аз њама фароњам овардани муњити солим дар рафти тафтишу баррасии чунин парвандањо, њимоя намудан аз омилњои ба рўњияи кўдак таъсиркунанда бо кўмаки бевоситаи намояндагии созмони ЮНИСЕФ утоќ ва толори алоњида таъмиру љињозонида шудааст: "Чунин толору утоќи алоњида дар судњои шањрњои Ќўрѓонтеппаву Хуљанд низ омола шуда, дар марњила, истифодадињї ќарор доранд ва дар дигар судњо низ амалї намудани ин иќдом ба наќша гирифта шудааст. Бо ташкил шудани чунин утоќ ва толор акнун ноболиѓон метавонанд то саршавии мурофиањои додгоњї
www.ruzgor.tj
дар ин утоќ њузур дошта, аз таъќибу эњсосоти ногувор њифз карда шуда, худро озод њис намоянд. Утоќу толори мазкур на танњо барои ноболиѓоне, ки ќонуншиканињо кардаанд, њамчунин мумкин аст парвандањое, ки дар онњо љабрдидагон ва шоњидони ноболиѓ љалб шудаанд, ё ин ки бањсњои оилавї, аз љумла фарзандхонї, муайян кардани љои зисти кўдакон дар ин љо баррасї гарданд". Сафарбек Нуралиев, судяи ноњияи Исмоили Сомонї дар суњбат бо хабаргнигори "Рўзгор" иброз дошт, ки маќсад аз ташкили чунин толори махсус, таъсир нарасонидан ба руњияи ноболиѓон зимни мурофиањои додгоњї ва ислоњ шудани онњо ме-
Б
љавобгарї кашида мешавад, умуман метавонад њис накунад, ки нисбаташ мурофиаи судї рафта истодааст ва ё ўро ба љавобгарии љиноятї кашида истодаанд". Ин мусоњибамон мегўяд, њангоми баррасии мурофиаи додгоњї судя, прокурор ва дигар шоњидон дар толори маљлиси судї нишаста, кўдак њамроњи омўзгор дар утоќе, ки барои ноболиѓон
мамлакатњои хориља гирифта шудааст ва умедворем чунин шароит ба манфиати ноболиѓон хоњад шуд. Мари Пер Пуаре, директори генералии созмони ЮНИСЕФ дар кишварњои Осиёи Миёна, Аврупои шарќї ва Иттињоди муштаракулманофеъ, ки дар кушодашвии утоќу толор мазкур ширкат дошт, иброз намуд, ки
а ќавли Мари Пер Пуаре, ташкили чунин њуљра барои ноболиѓон на танњо дар таърихи Тољикистон, балки дар минтаќаи Осиёи Марказї низ бори аввал аст: "Аз роњбарияти Тољикистон умедворем, ки масъалаи кўдакон дар барномаи марказии системаи судї ќарор мегирад. Ин чорабинї шањодат медињад, ки Тољикистон аз низоми адлия нисбати ноболиѓон ба низоми адлия барои ноболиѓон гузашта истодааст. Кўдаконе, ки амалњояшон бо ќонун мухолифат доранд, на њамеша масъалаи онњо ба таври пурра њаллу фасл мегардад".
бошад. Нуралиев ќайд намуд, ки ваќте ќаблан ноболиѓон ба љавобгарии љиноятї кашида мешуданд, мо чунин шароит надоштем ва зимни мурофиањо, падару модари онњо пурсида мешуданд, шоњидон, љабрдидањо ширкат менамуданд, ки ин ба асаби ноболиѓ таъсири бад мерасонид: "Айни њол, ки чунин толор кушода шудааст, ноболиѓ ваќте ба
e mail: info@ruzgor.tj
бо таљњизоти махсус, ќалам, дафтар ва ѓайра љињозонида шудааст, менишинад ва ўро тариќи омўзгор мепурсанд: "Раисикунандаи суд аз толори маљлиси судї тавассути омўзгор ба кўдак савол медињад ва ноболиѓ пайхас намекунад, ки саволро судя дода истодааст". Сафарбек Нуралиев илова намуд, ки роњандозии чунин толору утоќ дар кишвар аз таљрибаи
ruzgor@mail.ru
дар чунин њуљрањо фаъолияти судњои ботаљриба наќши хеле муњим мебозад. Бо таваљљўњ ба ин, номбурда гуфт, тасмим гирифтааст, судяњои Тољикистонро тариќи созмони ЮНИСЕФ аз омўзиш гузаронад: "Барои фаро гирифтани судяњо бо омўзиш дар ЮНИСЕФ барномаи махсус аст. Баробари њуљрањои вижа барои муњайё сохтани низоми хуби адлия ба
кўдакон, судяњои таълимгирифта низ наќши муњим мебозанд". Ба ќавли Мари Пер Пуаре, ташкили чунин њуљрањо барои ноболиѓон на танњо дар таърихи Тољикистон, балки дар минтаќаи Осиёи Марказї низ бори аввал аст: "Аз роњбарияти Тољикистон умедворем, ки масъалаи кўдакон дар барномаи марказии системаи судї ќарор мегирад. Ин чорабинї шањодат медињад, ки Тољикистон аз низоми адлия нисбати ноболиѓон ба низоми адлия барои ноболиѓон мегузарад. Кўдаконе, ки амалњояшон бо ќонун мухолифат доранд, на њамеша масъалаи онњо ба таври пурра њаллу фасл мегардад". Лейлї Моширї, сардори намояндагии ЮНИСЕФ дар Душанбе зимни суњбаташ ба "Рўзгор" гуфт, дар гузашта кўдакон дар дохили ќафас гузошта мешуданд ва акнун ташкили чунин утоќу толор барои њурмату эњтиром ва њифзи њуќуќи кўдакон мусоидат мекунад. Мавриди зикр аст, ки барои ташкили толор ва утоќи махсус барои пурсиши ноболиѓон ЮНИСЕФ дар 4 навоњии пойтахт 14 њазор доллар људо кардааст.
Аз рўзгори нобиѓањо
www.ruzgor.tj
(Аввалаш дар шуморањои гузашта)
МАРГИ МАН РЎЗЕ ФАРО ХОЊАД РАСИД
Марги ман рўзе фаро хоњад расид, Дар бањоре равшан аз амвољи нур. Дар зимистони ѓуборолуду дур, Ё хазоне холї аз фарёду шўр.
Аксари алоќамандони садои Ањмад Зоњир бар ин назаранд, ки таронаи "Марги ман рўзе фаро хоњад расид" бар матни шеъри Фурўѓи Фаррухзод "Баъдњо"-ро овозхон њамагї чанд муддати кўтоњ пеш аз маргаш суруда бошад, ки ин нодуруст аст. Бори нахуст ин суруд соли 1972, яъне њафт сол ќабл аз марги Ањмад Зоњир, дар студияи "Ориёно Музик" сабт шуда, шомили албоми "Дарди дил" мегардад.
Марги ман рўзе фаро хоњад расид, Рўзе аз ин талху ширин рўзњо. Рўзи пуче њамчу рўзони дигар Сояе з-имрўзњо, дирўзњо. Дидагонам њамчу долонњои тор, Гунањоям њамчу мармарњои сард, Ногањон хобе маро хоњад рабуд, Ман тињї хоњам шуд аз фарёди дард.
Дар омади гап мегўем, ки Фурўѓи Фаррухзод њам ин шеърро 10 сол пеш аз вафоташ дар соли 1956 эљод карда буд. Шеъри "Баъдњо"-и Фурўѓи Фаррухзод аз љињати њаљм аз љумлаи калонтарин шеърњои шоира ба њисоб меравад. Он аз ёздањ банди чормисрагї иборат аст. Аммо Ањмад Зоњир њамагї дањ мисраи њамин шеърро ба сурудаш ворид кардааст. Ду мисраи аввалро, ки ба њайси наќароти суруд истифода мебарад ва бандњои панљ ва ёздањро пурра. Давомнокии ин варианти суруд чор даќиќаву 9 сония мебошад. Як варианти дигари мањфилии суруди "Марги ман рўзе фаро хоњад расид" низ мављуд аст, ки онро дар албоме тањти номи шартии "Њамчу най менолам аз савдои дил" Султони Њамад, «Рўзгор»
15
№11 (011) 14 августи соли 2013
Мехазанд ором рўи дафтарам, Дастањоям фориѓ аз афсуни шеър. Ёд меорам, ки дар дастони ман, Рўзгоре шуъла мезад хуни шеър. Хок мехонад маро њар дам ба хеш, Мерасанд аз рањ, ки дар хокам нињанд.
АЊМАД ЗОЊИР ВА САД ШОИР
љой додаанд. Мутаассифона, соли суруда шудан ва сабти ин варианти таронаи "Марги ман рўзе фаро хоњад расид" ба мо маълум нест. Вале матни ин варианти сурудро низ Ањмад Зоњир мисли варианти таронаи дар албоми "Дарди дил" шомилшуда сурудааст. Давомнокии ин варианти суруди "Марги ман рўзе фаро хоњад расид" чањор даќиќаву 12 сония аст. Оњанги суруд моли худи Ањмад Зоњир мебошад. Ба ќавле онро бар пояи рогњои њиндї эљод кардааст. Дар ваќти иљрои суруде, ки дар студияи "Ориёно музик" сабт гардидааст, аз асбобњои мусиќии синтезатор, флейта, труба, гитори барќї, љозбанд истифода шудааст. Дар варианти мањфилї бошад Ањмад Зоњир ин сурудро бо њармония ва табла мехонад. Ањмад Зоњир њамчун оњангсоз ва овозхон як хусусияти ба худ хос дошт. Њамеша дар љустуљўи матни хуб барои оњангњои эљоднамудааш мешуд. Дар ин љода пайваста дар љустуљўи роњу равиши нав буд. Баъзан чанд матнро дар як оњанг ва баръакс як матнро дар чанд оњанг мехонд ва вокуниши мухлисонашро интизор мешуд, ки он чї гунааст. Дар ин миён агар кадоме аз матнњо ба истиќболи гармтари мухлисонаш мувољењ мешуд, њамон матнро барои оњанги эљодкардааш интихоб мекард. Чи тавре ки гуфтем оњанги суруди "Марги ман рўзе фаро хоњад расид"-ро соли 1972 эљод карда буд. Ањмад Зоњир баъди шаш сол, соли 1978, матни дигареро дар њамин оњанг хонда онро дар студияи "Афѓонмузик" сабт менамояд, ки он тарона "Ишќу мењрат куллии зебои ман" ном дорад. Ин тарона баъдан ба албоми шумори 13-и бастаи студияи "Афѓон-музик" ё худ албоми "Оњанги зиндагї" ворид карда мешавад. Вале бояд гуфт, ин оњанг танњо дар матни шеъри Фурўѓи Фаррухзод маъруф, серистеъмол ва сершунаванда мешавад ва онњо њам баъди марги Ањмад Зоњир дар соли 1979. Њамон рўзи маргаш, 14-уми июн, онро дањњо бор аз тариќи радиоњои мухталиф дунё мешунавонданд. Њатто дар ќабристони "Шуњадои солењин"
Оњ, шояд ошиќонам нимашаб, Гул ба рўи гўри ѓамнокам нињанд. Баъди ман ногањ ба як сў мераванд Пардањои тираи дунёи ман. Чашмњои ношиносе мехазанд Рўи коѓазњову дафтарњои ман. Дар утоќи кўчакам по менињад Баъди ман бо ёди ман бегонае. Дар барии оина мемонад ба љой Тори мўе, наќши дасте, шонае. Мерањам аз хешу мемонам зи хеш, Њарчї барљомонда вайрон мешавад. Руњи ман чун бодбони ќоиќе Дар уфуќњо дуру пинњон мешавад. Мешитобанд аз паи њам бе шикеб Рўзњову њафтањову моњњо. Чашми ту дар интизори номае Хира мемонад ба чашми роњњо чанд лањза пеш аз бахоксупории љасади ин хунёгари нотакрор касе аз магнитофон њамин сурудро баланд сар медињад. Он лањза ѓиреву фарёди љонкоњи њозирин ба фалак мепечад. Имрўз њам њар боре, ки дар барномањои радиої ва телевизионї сухан аз марги Ањмад Зоњир меравад, њатман ин сурудро мешунавонанд. Инак шакли мукаммали шеъри "Баъдњо"-ро пешкаши шумо хонандагони азиз мекунем. Мисраъњое, ки бо ранги ѓафс ишора шудаанд, инњо њамон мисрањоеанд, ки Ањмад Зоњир дар суруди "Марги ман рўзе фаро хоњад расид" хондааст:
Лек дигар пайкари сарди маро Мефишорад хоки домангири хок. Бе ту дур аз зарбањои ќалби ту Ќалби ман мепўсад он љо зери хок. Баъдњо номи маро борону бод, Нарм мешўянд аз рухсори санг. Гўри ман гумном мемонад ба роњ, Фориѓ аз афсонањои ному нанг. (давом дорад)
ДАРУ ТИРЕЗАЊОИ ПЛАСТИКЇ
АЗ МАСОЛЕЊИ БАЛАНДСИФАТИ ТУРКЇ
СИФАТИ АЪЛО, НАРХИ ДАСТРАС, МУЊЛАТИ КЎТОЊ
ruzgor@hotmail.com
info@ruzgor.tj
www.ruzgor.tj
16
№11 (011) 14 августи соли 2013
МУАССИС: ТАШКИЛОТИ w ЉАМЪИЯТИИ w w . r u z g o r«РЎЗГОР» .tj
Рангинкамон
www.ruzgor.tj
Рўзнома дар Вазорати Фарњанги Љумњурии Тољикистон тањти раќами 0216/рз, аз дувоздањуми декабри соли 2012 сабти ном шудааст.
e mail: info@ruzgor.tj
Сармуњаррир: Султони ЊАМАД Веростор: Љањонгири СУЛТОН
ruzgor@mail.ru
* Аксу дастхатњо ба муаллифонашон баргардонида намешавад. * Ба дурустии далелу арќоме, ки дар номањои расида ва эълону рекламањо истифода шудаанд, муаллифонашон масъулият доранд. * Њангоми истифода ва иќтибосњои људогона аз матолиби «Рўзгор» истинод ба манбаъ њатмист.
Суроѓаи мо: шањри Душанбе, кўч. Бухоро 13 Телефон: (907) 91-59-34 Нашрия дар чопхонаи «Мушфиќї» ба табъ расидааст. Теъдоди нашр: 1000 нусха.