BeNeVit Magazine

BeNeVit Symposium Hasselt, 8 september 2011

Klimaatverandering en de wijnbouw in België en Nederland  Ons klimaat is al perfect  De juiste druivenkeuze is cruciaal  Pinot Noir straks „onze‟ druif?  Een sprankelende toekomst  Economische troeven van een toekomstige wijnregio 9 september masterclass ‘Sunlight into Wine’

BeNeVit Symposium Hasselt 8 september 2011 _______________________________________________________________________________________ Sponsors

AGENDA Provinciehuis Limburg Boudewijnzaal Universiteitslaan 1 3500 Hasselt België

8 september 2011

PROGRAMMA 9.30 u. Ontvangst 9.45 u. Verwelkoming door gouverneur Herman Reynders en Geurt van Rennes 10.00–12.00 u. “Climate change & wine. The influence on viticulture in Belgium and The Netherlands.” dr. Richard Smart 13.00–13.30 u. “Wat is de druif van de toekomst voor deze regio?” Chantal Smeets 13.30–15.00 u. “Le Pinot Noir et l‟intérêt d‟un climat froid pour la production de vin de qualité.” dr. Kyriakos / …………….

15.00–15.15 u. Pauze 15.15–16.00 u. “Inleiding over EU wetgeving; wettelijk beschermde herkomstbenamingen, het gebruik van „interspecifieke rassen‟en de economische consequenties.” prof. dr. Ghislain Houben 16.00–16.15 u. Conclusie en Slotwoord door gedeputeerde Peuskens en Geurt van Rennes

9 september 2011 Wijnkasteel Genoels-elderen

Masterclass ‚Canopy management‘ door Dr. Richard Smart

Organisatie:

G.van Rennes Boomkensstraat 134 3500 Hasselt

BeNeVit2011@gmail.com

www.benevit.org

Toegang enkel voor mensen die zijn ingeschreven. Meer informatie op www.benevit.org

BeNeVit Symposium Hasselt 8 september 2011 _______________________________________________________________________________________

BeNeVit 2011

Belgisch Nederlands Vitis Symposium Wijnbouw in de Nederlanden BeNeVit2011@gmail.com

BeNeVit 2011 is de eerste keer dat in België/Nederland een professioneel symposium georganiseerd wordt rond de toekomst van de wijnbouw in België en Nederland. Op basis van wetenschappelijke feiten en verwachtingen zal er een beeld worden gegeven van de toekomstige wijnregio’s. Er zal een stand van zaken worden opgemaakt, vijftig jaar nadat de wijnbouw er terugkeerde. Ook zal worden aangegeven welke keuzes er nu gemaakt moeten worden. Zowel technische, economische als milieuaspecten komen hierbij uitvoerig aan bod. Leveranciers van de wijnbouwsector kunnen zich aan een volledig nieuwe markt voorstellen. Een groeimarkt met enorm potentieel.

BeNeVit 2011 will be the first time that in Belgium/the Netherlands a professional symposium is organized around the future of the wine-growing in Belgium and the Netherlands. On the basis of scientific facts and expectations a picture will be given of the future wine region. A state of the art will be made up, fifty years after the winegrowing returned there. Also it will be indicated which choices must be there now made. Both technical, economic and environment aspects are taken into consideration exhaustively. Suppliers of the wine-growing sector can present themselves to an entirely new market with important potential.

BeNeVit 2011 wird das erste mal sein das in Belgien oder den Niederlanden, ein professionelles Symposium im Bezug der Zukunft vom Weinbau in Belgien und in den Niederlanden organisiert wird. Aufgrund von wissenschaftlichen Tatsachen und Erwartungen wird die Aussicht der zukünftigen Weinregion geschildert.

Eine zukunftsvolle Weinregion ist im entstehen, jetzt fünfzig Jahre nach dem der Weinanbau dort zurückgebracht war. Auch wird es angezeigt, das

man sich über bestimmte Sachen gemeinsam muss entscheiden. Es werden dabei technische, ökonomische und Klimaaspekte in Erwägung gezogen. Lieferanten des weinanbauenden Sektors können einem völlig neuen Absatzmarkt sich darstellen. Ein neuer Markt mit enormem Potential.

BeNeVit 2011 est la première fois de c'en Belgique/Pays-Bas un symposium professionnel est organisé autour de l'avenir de la viticulture en Belgique et aux Pays-Bas. Sur base des faits et des espérances scientifiques, une image sera donnée de la région de vin future. Un état des affaires sera fait, cinquante ans après que la viticulture retournerai. Aussi on sera indiqué quels choix doivent maintenant être faits. Aussi bien que les aspects d'environnement techniques et économiques sont pris en considération en détail. Les fournisseurs du secteur de viticulture peuvent se présenter à un marché entièrement nouveau. Un marché de croissance avec le potentiel énorme.

BeNeVit Symposium Hasselt 8 september 2011 _______________________________________________________________________________________

Toekomst voor wijnbouw in België en Nederland Inmiddels is wel voor iedereen duidelijk dat het klimaat verandert, en daarmee de wijnbouw is teruggekeerd naar de Nederlanden. Maar dat wijnbouw de komende jaren een rol van betekenis kan gaan spelen realiseren zich nog maar weinigen, en wat er mogelijk is lijkt nu nog utopie. Vast staat dat de wijnbouw een sociaal en economisch rol van betekenis zal gaan spelen. Het is tijd voor een wetenschappelijke analyse.

Op 8 september 2011 vindt in het Belgisch Limburgse Hasselt het BeNeVit Symposium 2011 plaats.

De wijnbouw in onze landen begint professionele vormen aan te nemen. In 1962, toen Jean Bellefroid in Borgloon als eerste een wijngaardje bij zijn huis aanlegde, keerde de wijnbouw bij ons terug, maar de mensen twijfelden sterk aan de mogelijkheid om aan professionele wijnbouw te doen. Er kwamen wijngaarden bij Maastricht en in het Hageland. De wijnbouw groeide en telt inmiddels honderden wijnbouwers. Er zijn inmiddels volwaardige wijndomeinen met meer dan tien of zelfs twintig hectaren. Maar veel belangrijker dan het aantal of de oppervlakte is de kwaliteit van de wijnen. Geregeld vallen onze wijnen ook internationaal in de prijzen en onze wijnbouwers genieten aanzien in binnen- en buitenland en restaurants presenteren met trots onze wijnen aan buitenlandse gasten. Onze wijnbouw staat inmiddels „op de kaart‟.

Maar dit is slechts een begin. De tijd van de pioniers wordt stilaan afgesloten en de professionalisering van de sector is begonnen. De wijnbouw gaat in de toekomst meer en meer een rol van betekenis spelen.

De klimaatverandering en verbeterde wijnbouwtechnieken maken dat onze landen inmiddels in de zone liggen waar commerciële wijnbouw, niet enkel mogelijk is, maar waar deze normaal zou moeten zijn. Onze wijnbouw wordt omarmd door de culinaire wereld en begint ook meer en meer als een toeristische troef te worden ontdekt. De wijnbouw is daarmee niet alleen een economische activiteit op zich, ze kan ook de motor zijn voor een opleving van de gastronomische en toeristische activiteiten in een streek. Waar wachten we dan nog op?

Het grootste probleem is niet langer het klimaat of de kennis maar de houding van het grote publiek. Ook investeerders en banken zijn nog niet van de mogelijkheden van wijnbouw overtuigd. Hierdoor is het voor de volgende generatie wijnbouwers moeilijk om op een voldoende grote schaal te kunnen opstarten.

De bedrijfseconomische wetten gelden voor de wijnbouw zoals voor elke andere economische activiteit. Schaalvoordelen en de omslag van vaste kosten van investeringen in machines en installaties

hebben een grote invloed op de kostprijs van het eindproduct. Om investeerders, banken en overheden te overtuigen van de mogelijkheden en de economische projecten van startende wijnbouwers beter te kunnen beoordelen organiseren wij dit symposium.

De Australiër Richard Smart is de belangrijkste spreker op het symposium.

Hij werd wereldberoemd met zijn boek ‘Sunlight into Wine’ waarin hij volledig nieuwe ideeën lanceerde die inmiddels in alle wijngebieden van de wereld worden toegepast. De laatste jaren heeft Richard Smart, zich als geen ander gespecialiseerd in de gevolgen van de opwarming van het klimaat voor de wijnbouw. Voor veel wijngebieden is de opwarming een groot probleem, maar de keerzijde van dezelfde medaille is dat België en Nederland belangrijke wijnlanden zullen worden.

Geurt van Rennes

Provincie Limburg De Provincie Limburg steunt het BeNeVit Symposium op vele manieren en stelt onder meer de locatie ter beschikking. Zonder deze steun was het symposium onmogelijk geweest.!

Het Limburgse Provinciebestuur is overtuigd van de mogelijkheden voor professionele wijnbouw en de extra troeven die Limburg op toeristisch gebied te bieden zal hebben. Gedeputeerde Jean-Paul Peuskens die onder meer toerisme onder zijn bevoegdheid heeft, zet met zijn medewerkers het BeNeVit Symposium, en daarmee de wijnbouw duidelijk op de kaart.

Provinciehuis, Universiteitslaan 1, 3500, Hasselt - www.limburg.be

BeNeVit Symposium Hasselt 8 september 2011 _______________________________________________________________________________________

Sprekers

Dr. Richard Smart

De Australier Richard Smart is wellicht een van de grootste specialisten op het gebied van de invloed van de klimaatverandering op de wijnbouw. Over de hele wereld geeft hij lezingen over dit onderwerp.

Hij was al wereldberoemd onder wijnbouwers door zijn inmiddels algemeen aanvaarde theoriën over het loofwandbeheer.

Inmiddels is hij de grootste specialist ter wereld wanneer het over de invloed van de

Chantal Smeets

Chantal Smeets is winnaar van „Selection Schwander Scolarship‟ voor beste resultaten behaald als niet Engelstalig student in de Master of Wine (2010), docent voor de Wine and Spirit Education Trust (London), columnist en freelance schrijver (voor onder meer het Internationale Blad „Tong Magazine‟

PhD. Kyriakos Kynigopoulos

Kyriakos Kynigopoulos komt op BeNeVit. In de plaats Eugene in Oregon in het noord-westen van de Verenigde Staten vond in 2007 het „Oregon Wine Symposium‟, een driedaags symposium over de wijnbouw in Oregon die steeds belangrijker wordt als gevolg van de opwarming van het klimaat. Meer dan 600 bezoeker bezochten het symposium. De lezing „Cool New Ways to Ferment Red Wines‟ was een voorstelling over de visie van Kyriakos Kynigopoulos, die de beste wijnbouwers over de hele wereld adviseert als het over Pinot noir gaat. Onderwerpen als lange maceratie, koeling met droog-ijs, cryoextractie, autochtone natuurlijke gisten en enzymen,

Prof. Ghislain Houben

Professor Ghislain Houben van de Universiteit Hasselt is zelf ook wijnbouwer. Jaarlijks studeren onder zijn leiding studenten af op een economisch thema rond het onderwerp 'wijnbouw'. Economische wetten maar ook de EU en nationale wettelijke bepalingen spelen een grote rol bij het ontwikkelen van wijnbouw en het innovatieve karakter van de onderneming vraagt

klimaatverandering op de wijnbouw gaat. Dat hij naar het BeNeVit Symposium komt is te danken aan zijn overtuiging dat de wijnbouw in België en Nederland een bloeiende toekomst voor de boeg heeft.

Wereldwijd slaat hij uitnodigingen af, maar naar het BeNeVit Symposium komt hij wel. Dat spreekt toch boekdelen.

Dr. Richard Smart is een van de belangrijkste sprekers op het BeNeVit Symposium, en zal op 9 september een masterclass / workshop loofwandbeheer geven.

(verkozen tot beste wijn publicatie van 2010). Zij voert sinds 2008 het management van Chateau Cadaulan (Bordeaux), is er de wijnmaker en verantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken alsmede viticultuur technische zaken.

gebruik van zwavel, temperatuurcontrole tijdens de gisting en andere belangrijke zaken die nodig zijn om fijne wijnen met kracht, stabiele kleur, volle complexe aroma‟s en bewaarpotentieel te maken.

Voor het BeNeVit Symposium heeft Kyriakos Kynigopoulos toegezegd om persoonlijk zijn visie te komen toelichten.

niet enkel vakmanschap als wijnbouwer/wijnmaker, maar minstens zo belangrijk is het zakelijk inzicht.

Daarom belicht Professor Houden de vooruitzichten, risico's en kansen vanuit een economisch perspectief.

Hij zal de economische aspecten bij de ontwikkeling van de wijnbouw belichten.

BeNeVit Symposium Hasselt 8 september 2011 _______________________________________________________________________________________

Een beetje geschiedenis

De terugkeer van de wijnbouw. Hebben we het dan over Belgische of Nederlandse wijn?

Waar is de wijnbouw teruggekeerd en door wie?

De geschiedenis van de terugkeer van de wijnbouw in België en Nederland begon in Limburg en heeft met de grens geen rekening gehouden.

1964

verschillende wijnbouwers.

De eerste nieuwe wijngaard werd in Kerniel - Borgloon geplant door Jean Bellefroid verzekeringsmakelaar en wijnfanaat. Om zijn huis plantte hij in 1964 de historische rode wijndruif "Loonse Vroege" - een hybride van Pinot Noir en Müller Thurgau aan. Hij had het wijnvirus doorgegeven aan Vlaamse maar ook Nederlandse

1967 Maastricht Frits Bosch legde in 1967 zijn wijngaard Slavante bij Maastricht aan. Dan volgde Hugo Hulst, die op de Apostelhoeve bij Maastricht als eerste de wijnbouw in Limburg als een economische activiteit herintroduceerde. In 1970 besloot Hugo Hulst de wijnstok op de Apostelhoeve, een traditioneel fruitbedrijf, te laten terugkeren. Hij begon hij met een kleine oppervlakte van 25 are op proef. Hij was het die de wijnbouw in Limburg als een economische activiteit herintroduceerde.

1972 Hageland "Vader Daems" begon in 1972, o.m. om zijn huis, met aanplant van Müller-Thurgau, en bracht een paar jaar later de eerste "Hagelander" op de markt. Jos Boyen uit Assent en Maurice Fol uit Linden volgden. Het is onder impuls van Maurice Fol dat in het Hageland de eerste wijnbouwersorganisatie is ontstaan. HIj en zijn zoon Frank zijn de drijvende kracht achter de "Lindener". In 1973 werd in Linden de vereniging van de Hagelandse wijnliefhebbers opgericht. Vandaag telt het Hageland een honderdtal wijnbouwers. Een aantal heeft voor een semiprofessionele tot professionele benadering gekozen, met bedrijven die tot 5 ha druiven verbouwen.

1985 aanleg St Cunnibert wijngaard Toen Laurent Savelkoul in 1985 zijn wijngaard St. Cunnibert in Wahlwiller door de pastoor van het dorp liet inzegenen was dat voor Laurent aanleiding om dit

met een feest te doen. Hierbij waren uiteraard de pers en vooraanstaande personen uitgenodigd. Het idee ontstond om de Limburgse wijn te gaan beschermen tegen fraudeurs door een wettelijk kader in het leven te roepen. Een A.O.C. Limburg. Ik begon aan de voorbereidingen en ging de reeds bestaande wijngaarden inventariseren.

1990 In 1990 heeft een groep wijngaard kunnen aanplanten in de Motvallei, ‟De Groote Mot„, deze telt inmiddels een 2000-tal stokken met als voornaamste variëteiten Muller Thurgau, Auxerrois, Pinot Noir, Sieger en Riesling.

wijnliefhebbers een

1991 Start Genoels-Elderen In 1990 kwam Geurt van Rennes op het idee om in Genoelselderen wijngaarden aan te leggen. In tegenstelling tot wat op dat moment gebruikelijk was koos hij Chardonnay en Pinot-Noir. In 1991 volgde de aanplant van de eerste twee wijngaarden van elk een halve ha. Inmiddels is het Wijnkasteel Genoels-Elderen uitgegroeid tot het belangrijkste wijndomein van België en Nederland, met internationaal aanzien en zelfs in Frankrijk aangemerkt als een van de twee beste Chardonnay's van buiten Frankrijk.

1996 De Haspengouwse wijnbouwers De vereniging Haspengouwse wijnbouwers werd op 9 december 1996 opgericht te Borgloon.

2000 GOB Haspengouw In 2000 werd beslist dat Haspengouwse wijn geen tafelwijn meer is maar dat die volgens Europese normen beschouwd wordt als kwaliteitswijn. Een BOB met de naam GOB Haspengouw is een feit.

GOB’s enkel in België Hoewel België inmiddels meerdere GOB‟s telt is er in Nederland nog geen enkele. Maar daarin gaat wellicht binnenkort verandering komen.

Limburgse wijnbouwers werken aan de eerste Nederlandse GOB.

BeNeVit Symposium Hasselt 8 september 2011 _______________________________________________________________________________________ Wijnbouw op coöperatieve basis?

Er is in Limburg een toekomst voor wijnbouw. Daarvan is inmiddels iedereen die een beetje van wijn weet wel overtuigd. Na de eerste hobbywijnbouwers en de eerste professionelen is de volgende stap een coöperatie?

Is er plaats voor wijnbouw op grotere schaal? De huidige klimatologische ontwikkelingen zijn voor iedereen duidelijk. Er kan succesvol aan professionele wijnbouw gedaan kan worden in onze streken. Zelf zonde verdere opwarming van het klimaat is wijnbouw hier op zijn plaats. Wetenschappelijke en historische feiten tonen dit aan. Maar ook zonder wetenschap is het inmiddels duidelijk dat er in onze regionen succesvol commerciële wijnbouw mogelijk is. Misschien zijn onze streken wel beter geschikt dan menige regio uit de Nieuwe Wereld waar nu volop wijnen van naar Europa komen. „Cool Climate Wines‟ is die trend die duidelijk aan het doorzetten is. Dit komt doordat „terroir‟ steeds belangrijk aan het worden is en „terroir‟ enkel tot uitdrukking komt in een voor de desbetreffende druif koel gebied. De 20e eeuw is dan wel de eeuw van de techniek geweest in de wijnbouw, maar de 21e eeuw zou best wel eens deze van de „natuur‟ kunnen worden.

Wie onderneemt het initiatief? Is het aan de individuele (wijn-)boer of aan de toekomstige coöperatie om de initiatieven te nemen ? Misschien zijn het wel bestaande coöperatieve samenwerkingsvormen in de fruitteelt of investeerders en financiële groepen. Gebieden die klassiek als fruitstreek te boek staan hebben vaak al veel ervaring in huis om naar een wijnstreek te evolueren, maar de juiste grond en een goede ligging zijn voorwaarden die absoluut zijn voor kwaliteit en zakelijk succes.

Misschien zijn er wel bestaande coöperaties die een initiatief kunnen nemen, maar op dit moment zijn het nieuwe initiatieven die voor een coöperatieve aanpak kiezen.

Het opstarten van de wijnbouw vraagt een goede planning. De aanleg van de wijngaarden gaat drie jaar vooraf aan de eerste oogst. En de eerste paar oogsten zijn nog niet op het normale niveau qua kwaliteit, maar ook niet qua kwantiteit. De installatie voor de vinificatie moet dus pas enkele jaren na de aanleg van de wijngaarden gereed zijn. Het daarom belangrijk om een goede planning te hebben. Kennis en ervaring is daarvoor onmisbaar.

Maar wellicht het meest cruciaal is de keuze van het plantgoed. Al te vaak maken startende wijnbouwers uit onwetendheid een verkeerde keuze. Een beslissing die na een aantal jaren meestal tot een dure koerswijziging zal voeren. Ook het groeiscenario is naast de keuze van de variëteiten belangrijk voor de benodigde capaciteit bij de oogst. Door verschillende druiven te kiezen en verschillende wijnen te maken kan men de periode van de oogst spreiden, waardoor men de mensen en verwerkingscapaciteit over een langere periode kan inzetten. Dit geldt voor de persen etc. maar niet voor de fermentatietanks. Die zullen qua capaciteit op de ganse productie berekend moeten zijn.

Verenigde Achterhoekse Wijnbouwers De Coöperatie is een groep van twaalf wijnbouwers die samen de investeringen van de „wijnmakerij‟ hebben gedaan. Voor de kennis en begeleiding zijn ze een samenwerkingsverband voor 4 jaar aangegaan met de Zuid-Afrikaanse wijnmaker Oliver Meckler en de Duitse wijnmaker Markus Regnery.

“De combinatie van teeltbegeleiding door Markus Regnery door het gehele groeiseizoen zorgt voor een optimale hoeveelheid gezonde druiven waarvan Oliver Meckler, in samenwerking met ons, tijdens de oogst prachtige wijnen maakt.”

BeNeVit Symposium Hasselt 8 september 2011 _______________________________________________________________________________________ Deze combinatie van teelt en verwerking is in Nederland nergens anders te vinden. De samenwerking in een coöperatie heeft het grote voordeel dat investeringen vanuit gezamelijke kracht kunnen worden gedaan. Hoewel elke wijnbouwer een qua omvang bewerkbare is wijngaard heeft, zijn de „kelderinvesteringen‟ toch kunnen gebeuren op een voor de kwaliteit noodzakelijke schaal.

Vin de Liège

Ook in België is een echte coöperatie in Luik die een nieuwe wijngaard heeft aangelegd. Vin de Liege is de naam en men is nog steeds leden aan het werven.

Blijkbaar zijn er veel kleine deelnemers, maar vele kleine maken een grote. Gezien de investeringen die met een nieuw wijndomein gepaard gaan is dit wellicht een goede aanpak.

EU regelt herkomstbenamingen Hoewel we nog veelal spreken over tafelwijn, landwijn, A.O.C. etc. is de wetgeving al geruime tijd volledig gewijzigd. Nu gaat het over BGA of BOB. Is een hybride-wijn minderwaardig? Ik ga hier geen discussie aan over het al dan niet „lekker‟ vinden van deze wijnen. De druk op de EU om hybriden toe te laten in kwaliteitsgebieden is met name vanuit Duitsland heel groot.

Daarom besloot de EU tot een onderzoek dat tot de beslissing heeft gevoerd om vooralsnog hybriden niet toe te staan voor kwaliteitswijn. Tot nader order is wijn van hybriden dus minderwaardig of toch zeker minder waard.

De terugkeer van de wijnbouw gebeurde in een periode die bij ons niet door wetten werd beperkt.

De keuze van de wijnstokken, met name deze tussen klassieke wijnstokvariëteiten of hybriden, was vrij. Er zijn mensen die uit gemak of milieumotieven voor hybriden kozen en zolang het louter hobby bleef was dat natuurlijk geen probleem.

Hybriden worden in officiële teksten ‘interspecifieke rassen’ en door voorstanders camouflerend ‘resistente rassen’ genoemd. De moderne hybriden hebben heel veel voordelen in de teelt. Hoe groter de invloed van Amerikaanse stokken in de stamboom, hoe beter de schimmelresistentie. Maar met de resistentie hebben ze ook de aanmaak van een zeer onaangenaam ruikende stof (anthranilzuurmethyl) geërfd die een ‘foxy’ aroma aan de wijn geeft.

Met name Duitse onderzoeksinstituten hebben grote projecten lopen om nieuwe hybriden te ontwikkelen die de resistentie behouden maar die toch een kwaliteitswijn kunnen voortbrengen.

De beschermde oorsprongsbenaming (BOB) is een Europese verordening die streekproducten een bescherming biedt tegen namaak. Voluit heet de verordening: Verordening (EEG) nr. 2081/92 van de Raad van 14 juli 1992 inzake de bescherming van geografische aanduidingen en oorsprongsbenamingen van landbouwproducten en levensmiddelen.

Deze verordening is in 1992 door de Europese Raad in het leven geroepen. Sindsdien kent de Europese Unie drie beschermingscategorieën voor streekproducten, namelijk: - de beschermde oorsprongsbenaming (BOB) - beschermde geografische aanduiding (BGA) Voor een BGA mogen hybriden wel, maar voor een BOB mogen geen hybriden gebruikt worden.

VERSLAG VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD over het gebruik van interspecifieke wijnstokrassen die geschikt zijn voor de productie van in bepaalde gebieden voortgebrachte kwaliteitswijnen (v.q.p.r.d.)

(COM/2003/0838 def.) v.q.p.r.d.: vins de qualité produits dans des régions spécifiques (In bepaalde gebieden voortgebrachte kwaliteitswijnen).

7. Conclusie van de studie 7.1. De meeste interspecifieke rassen zijn niet geschikt voor de productie van v.q.p.r.d. Voorlopig lijkt het erop dat slechts enkele rassen kunnen worden toegelaten voor de productie van v.q.p.r.d.

Bovendien is het zeer waarschijnlijk dat, wanneer een dergelijke toelating wordt gegeven, de huidige interspecifieke rassen ook in de toekomst geen prominente plaats zullen innemen bij de productie van v.q.p.r.d. Zij kunnen wel zeer nuttig zijn voor de productie van biologische wijn.

Is het dan verstandig om voor hybriden te kiezen?

BeNeVit Symposium Hasselt 8 september 2011 _______________________________________________________________________________________

Eerste internationale GOB

Wanneer we over Limburgse wijn spreken, hebben we het dan over Belgische of Nederlandse wijn?

Het wettelijk ordenen van een nieuwe wijnregio is geen evidentie. De terugkeer van de wijnbouw gebeurde door hobbywijnbouwers die niet door wetten werden beperkt in hun aanplant en keuze van wijnstokken. Zolang het louter hobby bleef was dat natuurlijk geen probleem, maar met de opkomst van de eerste professionelen ontstond er een behoefte aan wettelijke „spelregels‟ voor het maken van Limburgse wijn. In 1990 was er in Nederlands Limburg een eerste poging.

1990 Gemiste kans voor ‘AOC Limburg’ Comité de Patronage van het Limburgs Wijnbroederschap

wijnbouwers die de afgelopen twintig jaar voor gemak kozen, tegen de oprichting van een BOB Limburg. Gelukkig lijkt het er op dat wat mij twintig jaar geleden niet is gelukt, nu wel lukt. De wijnbouwers van goede Limburgse wijn hebben er immers al heel lang recht op.

In het voorjaar van 1990 was er een werkgroep actief om een stichting in het leven te roepen die de Nederlands Limburgse wijnbouwers zou organiseren. Dit „Comité de Patronage van een Limburgs Wijnbroederschap‟ zou als belangrijkste doel hebben om te komen tot de instelling van een „wettelijke beschermde herkomstbenaming‟ voor Limburgse wijn met zodanige wettelijke bepalingen ten opzichte van „toegestane druiven en technieken‟ dat de „goede naam en faam‟ van de Limburgse wijn beschermd zou worden. Ook zou een dergelijk wettelijk kader nieuwe wijnbouwers aanzetten tot het maken van kwalitatieve keuzes.

Geurt van Rennes had een inventaris opgemaakt van alle Nederlands Limburgse wijngaarden, waarin, op enkele stokken na, geen hybriden te bespeuren vielen. De voorwaarde voor een Vitis vinifera als basis voor de wijnbouw was dus evident. De statuten waren gereed om voor de notaris te passeren toen op de laatste vergadering de grootste, en enige echt commerciële wijnbouwer, zich van het project distantieerde. Gelukkig was alle werk dat er was verricht niet vergeefs. Het ligt immers aan de basis van het starten van de wijnbouw rond het Wijnkasteel Genoels-Elderen. Inmiddels het grootste wijndomein van Limburg.

Inmiddels, ruim 20 jaar later zijn wijnbouwers in Nederlands Limburg bezig om een BOB (beschermde oorkomst benaming) te verkrijgen. Maar inmiddels zijn er ook veel wijngaarden met hybriden aangeplant. Doordat de EU in het Europese wijnbeleid ook rigoureus voor kwaliteit heeft gekozen, is het niet mogelijk om aan een met hybriden aangeplante wijngaard de BOB-status te verlenen.

Door het ontbreken van enig wettelijk kader hebben een aantal nieuwe wijnbouwers hybriden aangeplant, zonder hierdoor lager „geklasseerd‟ te worden. Er was immers geen „klassering‟. Nu verzetten zich deze

‘AOC / GOB’ Maasvallei voor de beide Limburgen Twee belangrijke wijnbouwers op slechts … km van elkaar gelegen, met eenzelfde „terroir‟ en toch in twee landen gelegen, kan wijnbouw nog Europeser zijn? Of hoe nauw is de wijnbouw in de beide Limburgen met elkaar verbonden?

Als het aan Karel Henckens en Harry Vorselen ligt heeft Limburg binnen kort de eerste grensoverschrijdende wettelijke herkomstbenaming voor wijn ter wereld.

Het is perfect mogelijk want de Europese regels voor de wijnbouw vormen een gemeenschappelijke basis voor het opstellen van de bepalingen, en qua „terroir‟ is het immers gelijk aan de beide zijden van de grens.

BeNeVit Symposium Hasselt 8 september 2011 _______________________________________________________________________________________

1815 Het verdwijnen van onze wijngaarden Veel mensen denken dat de wijnbouw bij ons is verdwenen door toedoen van Napoleon. Niets is minder waar. Het was een vulkaan aan de andere kant van onze aardbol die dit veroorzaakte.

De „kleine ijstijd‟ die we kennen van de prachtige schilderijen van oude Hollandse meesters heeft de wijnbouw in onze regionen een eerste zware slag toegebracht. De bevroren wijngaarden werden gerooid en gebruikt om er andere gewassen aan te planten. De brouwkunst had voor een goed en goedkoop alternatief voor wijn gezorgd, en de eerste zorg was de explosief groeiende bevolking te kunnen voeden. “Waarom zo onzekere druiven aanplanten en drie jaar wachten, terwijl men het volgende jaar al oogsten kan”, moet men hebben gedacht. Het grootste deel van de wijngaarden is toen verdwenen en enkel de best gesitueerde wijngaarden overleefden deze periode.

Er volgde een lichte opwarming van het klimaat, en bijgevolg weer een gunstige periode voor de wijnbouw in onze streken. Tot ten tijde van Napoleon, die er geregeld ten onrechte de schuld van krijgt de wijnbouw in de Nederlanden de genadeslag te hebben toegebracht, opnieuw een ramp de wijnbouw in de noordelijke gebieden trof. In april 1815 was er een enorme uitbarsting van de stratovulkaan Tambora op het eiland Sumbawa, toen nog onderdeel van Nederlandsch-Indië, in de Indonesische archipel. De erupties, 7 op de vulkanische explosiviteitindex, waren

keer zoveel als hetgeen vrij kwam bij de eruptie van de Pinatubo in 1991. Deze zwavel zorgde voor een „gordijn‟ in de stratosfeer die wereldwijd het klimaat ernstig verstoorde.

Naar schatting verloren 12.000 mensen direct het leven, en meer dan honderdduizend mensen stierven ten gevolge van hongersnoden doordat oogsten mislukten en landbouwgronden onbruikbaar werden.

De effecten waren wereldwijd zo groot dat men spreekt van „het jaar zonder zomer‟ In de zomer van 1816 waren er ook in Europa veel misoogsten. In de Nederlanden daalde de temperatuur (jaargemiddelde) met ongeveer 3°C. In de winter van 1815-1816 was de invloed op de temperatuur nog groter. Het is door deze vreselijk koude winter dat de wijnbouw uit onze regionen volledig verdween. In juni lag er nog sneeuw.

Niemand dacht aan de heraanplant van wijngaarden.

De hongersnood die Europa in de daaropvolgende zomer trof zorgde er voor dat alle beschikbare grond voor voedsel gebruikt werd.

Geurt van Rennes

“Klimaatverandering kan leiden tot te veel suiker en te weinig zuren in wijn.”

FRANSE SENAATSCOMMISSIE VOOR ECONOMISCHE ZAKEN, L’avenir de la viticulture française : entre tradition et défi du Nouveau Monde, Information Report no. 349, 2001-2002, 141 pages ongeveer vier keer zo krachtig als deze van de Krakatau in 1883 en duurden nog drie maanden. De eruptie blies 60 megaton zwavel in de stratosfeer, zes

BeNeVit Symposium Hasselt 8 september 2011 _______________________________________________________________________________________ Brouwland ERO – Binger Seilzug Gespecialiseerde leverancier van artikelen voor het maken van wijn en het brouwen van bier…

Apotheker Frans Balis was maakte in het begin van de zeventiger jaren kennis met de hobby van het zelf wijn maken. Midden de jaren zeventig kon je in zijn apotheek al terecht voor enkele wijngisten en kleinere toebehoren terecht. Wij spreken midden de jaren zeventig. Gebeten door het wijnmaak-virus richtte Frans Balis, samen met andere "geïnfecteerden" in België de belangrijkste Amateur wijnmakers vereniging op, het V.A.W., telde al vlug méér dan 5.000 hobbyisten.

Wat in 1972 begon, als een Apotheek met aansluitend drogisterij groeide in het begin van de tachtiger jaren uit tot een groot- en kleinhandel met verdeelpunten in de hele Benelux met toebehoren voor het maken van wijn, bier en likeur. In 1987 nam de 2de generatie het roer over, en BROUWLAND werd in de jaren negentig de meest gespecialiseerde leverancier op het Europese vasteland met een aanbod van méér dan 3.000 produkten voor zowel de professionelen als voor de hobbyisten.

In het nieuwe gebouw van 3700 m², waar wij sinds 2001 in huizen, realiseerde BROUWLAND dankzij sterke eigen merken, een efficiënte distributie en het streven naar maximale klanten- tevredenheid een groei naar 35 medewerkers met producten uit meer dan 65 landen; en met een export- aandeel van 50 %.

Een constant zoeken naar nieuwe producten en het opvolgen van de laatste trends maakt dat bij BROUWLAND altijd het meest uitgekiende assortiment voor de klant beschikbaar is. Niet enkel voor de hobbyist maar ook voor de professionelen : microbrouwerijen, fruitsapbedrijven, wijngaardeniers: allen vinden ze hun weg naar BROUWLAND.

ERO en Binger Seilzug zijn de grootste producenten van wijnbouwmachines van Duitsland, met een brede waaier van produkten voor de wijngaard.

Van oogstmachine, snoeimachine, loofbinder ontbladeringsmachine tot en met voorsnijders worden alle voor het wijngaardbeheer benodigde machines aangeboden. Nieuw in het gamma is de ERO snoeimachine VITECO. Het is de eerste snoeimachine die de scheuten uit de loofwand neemt en tevens verhakselt bij vlakke en half-gebogen geleiding .

Meer informatie op:

www.ERO-Binger.de

Ontbladeren in de druivenzone is stilaan wereldwijd ingeburgerd in de wijnbouw. Het is een van de hoekstenen van het moderne loofwandbeheer.

BeNeVit Symposium Hasselt 8 september 2011 _______________________________________________________________________________________

Rode wijn Een uitdaging die de moeite loont

.

.

.

.

.

BeNeVit Symposium Hasselt 8 september 2011 _______________________________________________________________________________________

Rood kan ook Waarom geen rood?

Momenteel worden er bij ons hoofdzakelijk witte wijnen gemaakt. Logisch, er zijn veel witte druivenvariëteiten die goed in ons klimaat en op onze bodem passen en die aantrekkelijke wijnen geven.

Maar rood kan ook. Onmiddellijk staan we weer voor die cruciale vraag; welke druif?

Als hobby

Wanneer men als hobby wij wil maken kan men heel leuke resultaten bereiken. Zo produceert het Runkster höfke, een Hasseltse stadswijngaard die over een uitzonderlijk microklimaat beschikt, jaarlijks zo‟n zeventig flessen wijn van een Mediterrane druif.

Maar in het open terrein zou dit zeker niet lukken. Ook zijn er druiven zoals de Dornfelder die het goed doet en lopen er experimenten met verschillende moderne kruisingen.

Degelijke wijn maken is zo zeker mogelijk, maar echt klasse wijnen vragen ook een klasse druif.

Als professioneel

Voor professionele wijnbouwers is er de keuze tussen zeker een aanvaardbare rode wijn maken of een rode klasse wijn maken in zes of zeven op de tien jaar.

Wanneer men de realiseerbare verkoopprijs erin betrekt blijkt dat het economische resultaat zich in beide scenario‟s niet zo gek veel ontloopt. Maar dat maakt de keuze er niet gemakkelijker op.

Pinot noir Wanneer we het hebben over de blauwe druiven die de beste wijnen voortbrengen zijn het overwegend druiven waarvoor het bij ons (nog) niet warm genoeg is. Cabernet-Sauvignon en dergelijk is voor ons absoluut niet mogelijk. Maar alle moderne druiven die in ons klimaat goed gedijen hebben een beperkt potentieel qua kwaliteit. De meest noordelijke blauwe druif voor „grote‟ wijnen is zonder enige twijfel de Pinot Noir. Deze druif waaraan de Bourgogne zijn terechte reputatie ontleend krijgt het in zijn streek van oorsprong, de Bourgogne, stilaan te warm. In dertig jaar tijd is de oogst met meer dan een maand vervroegd.

“De Pinot Noir druif heeft in de Bourgogne de grenzen bereikt wat betreft aanpassing voor het voortbrengen van fijne en elegante wijnen; hij heeft weinig kans nog in staat te zijn op de traditionele terroir waar hij nu is aangeplant zijn volledige eigenschappen en complexiteit aan aroma’s te ontplooien als de temperatuur blijft stijgen”.

Pichery M-C, BOURDON F. Éléments de réflexion sur quelques impacts économiques du réchauffement climatique sur la filière vitivinicole en Bourgogne. Seminare: “Réchauffement climatique, quels impacts probables sur les vignobles?”, 28-30 Mars 2007.

‘Cool climate lover’

Laat nu deze fantastische druif zich als geen ander in een koel klimaat thuis voelen. Er is maar één probleem; het is een van de moeilijkste druiven die men aan kan planten. Er is geen andere die in de wijngaard zo rigoureus moet worden gevolgd, en dan noch. De rendementen zijn laag, tenminste als men kwaliteit wil maken. Ziektes en insecten, het lijkt wel alsof alles en iedereen verzot is op die druif.

Wanneer men gezonde druiven oogst volgt de vinificatie. Er zijn bijna evenveel visies als wijnmakers, en voor meerdere visies valt wat te zeggen. Maar één ding is bij een goede vinificatie gegarandeerd: een super complexe en verfijnde wijn die veel geld kost, maar niet duur is. De Pinot Noir is zeker de druif die in de toekomst onze beste rode wijnen voort zal brengen, mits deskundig gevinifieerd, en niet in elk jaar.

BeNeVit Symposium Hasselt 8 september 2011 _______________________________________________________________________________________

Wetenschap De afgelopen jaren is er veel onderzoek geweest naar de klimaatverandering en de invloed op de wijnbouw. Het economische belang van de wijnbouw is immers heel groot.

Bij ons is de terugkeer van de wijnbouw vooral aan liefhebbers te danken. In de traditionele wijnlanden van Europa en de nieuwe wereld hebben overheden en onderzoeksinstellingen langlopende onderzoeken lopen naar de invloed van de klimaatverandering op de wijnbouw. Maar bij ons is er zelfs geen beleid met het oog op de stimulering van de ontwikkeling van de wijnbouw. De kennis is dan ook meestal in het buitenland te zoeken, en de ervaringen in onze eigen wijngebieden worden amper toegankelijk gemaakt voor nieuwe wijnbouwers. Consultants zijn meestal in het buitenland te vinden en kosten geld. Hoewel de investeringen in nieuwe wijngaarden aanzienlijk zijn en er keuzes worden gemaakt die tientallen jaren het beleid en de kwaliteit zullen bepalen zijn nieuwe wijnbouwers meestal geneigd om op de kosten van deskundig advies te besparen. Wijnbouwers zijn per definitie eigenzinnige mensen die er niet voor

terugdeinzen om te experimenteren en risico te nemen. Zolang het een hobby blijft is daar ook niks mis mee, maar wanneer men professioneel wil werken is deskundig advies en begeleiding misschien wel de belangrijkste investering die men kan doen.

Wetenschappelijke studies hebben meestal betrekking op buitenlandse wijngebieden waarvan men de ervaringen en aanbevelingen niet zonder meer naar onze gebieden mag vertalen. Alleen al voor de juiste interpretatie is er meer kennis nodig dan deze waarover de potentiële nieuwe wijnbouwer beschikt.

Het aantal voorbeelden uit het verleden waarbij onnodig verkeerde beslissingen werden genomen zijn legio. Met de organisatie van het BeNeVit Symposium willen wij een aanzet geven om te komen tot een uitwisseling van ervaringen onder wijnbouwers en het beschikbaar maken van kennis die in veel andere landen algemeen aanwezig is. Kennis is voor de verdere ontwikkeling van onze wijnbouw onmisbaar.

“(De klimaatverandering) kan er toe leiden dat de Pinot Noir verdwijnt uit de Côte de Beaune, en wordt vervangen door andere variëteiten.”

CHABIN J P, MADELIN M, BONNEFOY C. Les vignobles beaunois face au réchauffement climatique. (Vineyards of Beaune in the face of global warming) Seminar: “Réchauffement climatique, quels impacts probables sur les vignobles?” (“Global warming, what will the probable impact be on vineyards?”), 28-30 March 2007. https://www.u-bourgogne.fr/chaireunesco-vinetculture/Actes%20clima/Actes/Article_Pdf/Chabin.pdf

Carlo Faber Carlo Faber is een kweker van wijndruiven in Luxemburg die al heel wat klanten heeft in België en Nederland. Op deze manier heeft hij ook al heel wat ervaringen opgedaan met de eigenheid van onze wijngebieden. Waardevolle informatie voor nieuwe wijnbouwers. www.faber-poggi.lu

BeNeVit Symposium Hasselt 8 september 2011 _______________________________________________________________________________________

Wijntoerisme in België en Nederland Wijnbouw is in België en Nederland inmiddels overal te vinden. Her en der, ook op minder geschikte gronden, zijn er mensen die wijn maken. Meestal omdat het toevallig de plek is waar zij wonen of waar zij een lapje grond hebben. In de toekomst zal voor professionele wijngaarden gericht de juiste locatie gekozen worden. De bodem, ondergrond en het reliëf zijn immers van bijzonder groot belang en bepaalt de maximaal haalbare kwaliteit. Dit zal er op termijn toe voeren dat er zich duidelijk afgebakende wijngebieden zullen ontwikkelen die toeristisch een steeds grotere rol gaan spelen.

Wijnbouw op zichzelf is al een economische activiteit die in belang gaat toenemen, maar daar moet de toeristische ontwikkeling van plattelandgebieden nog worden bijgeteld wanneer we het economische belang van wijnbouw willen beoordelen.

Toeristisch waarde van wijnbouw Alle belangrijke wijngebieden in Europa zijn toeristische gebieden. Het hoogseizoen valt niet in de twee zomermaanden maar vooral in het voorjaar en de herfst en valt nooit volledig stil.

Wijnbouw is daarmee veel interessanter dan bijvoorbeeld een fruitstreek die zich enkel op het bloesemseizoen concentreert. Ook trekt wijnbouw niet het dagtoerisme aan maar veel meer het „kort verblijf toerisme‟ en stimuleert daarmee de ontwikkeling van landelijke gebieden.

Wijn wordt terecht geassocieerd met gezelligheid en culinair plezier en de regionale keuken en gastronomie krijgt altijd een meerwaarde door de aanwezigheid van wijnbouw in de streek. Wijn is immers een echt streekproduct en in vergelijking met andere producten die gekoeld transport vragen of een korte houdbaarheid hebben veel gemakkelijker distribueerbaar in de regio waardoor een goede beschikbaarheid in de streek gemakkelijk realiseerbaar is.

Wijnbouw draagt bij aan een positief imago van de streek. Wijn heeft een sterke associatie met de streek van herkomst. „Een wijn smaakt nergens beter dan in de wijngaar waar hij gemaakt wordt.‟ Het is altijd „goed leven‟ in een wijnstreek, en daarmee levert

wijnbouw een positieve bijdrage aan de uitstraling van de streek.

Naast de landschappelijke aantrekkelijkheid van wijngaarden geeft wijnbouw ook een nieuwe bestemming aan historische boerderijen waarvan de bijgebouwen veelal enkel een agrarische bestemming mogen hebben, en levert daarmee een bijdrage aan het behoud van het cultuurpatrimonium. Geen conservering van lege gebouwen, geen omvorming naar bewoning, maar agrarisch hergebruik.

Het is duidelijk dat het stimuleren van de wijnbouw

in een regio veel ruimer moet worden gezien dan enkel de wijnbouwsector zelf.

BeNeVit Symposium Hasselt 8 september 2011 _______________________________________________________________________________________

BeNeVit Symposium Hasselt 8 september 2011 _______________________________________________________________________________________

Bubbels

Een sprankelende toekomst voor wijnbouw.

We spreken over witte en rode wijnen, maar laten we de „bubbels‟ niet vergeten. Mergel is de perfecte ondergrond voor het maken van een sprankelende wijn. Dat is over de ganse wereld zo. Maar slechts 8% van het aardoppervlak heeft een kalksteenlaag aan of kort onder het bodemoppervlak. Het zuiden van de beide Limburgen hebben deze grond, en zijn ideaal voor het maken van schuimwijnen.

Hobby

We mogen niet vergeten dat de terugkeer van de wijnbouw door gepassioneerde hobby-wijnbouwers is gekomen. Maar de rol van hobbyisten is nog lang niet uitgespeeld. Veel van onze toekomstige professionele wijnmakers zullen met wijnbouw als hobby starten.

De geringe investeringen om zelf wijn te maken is hierbij zeker een voordeel.

Er zijn verenigingen en opleidingen waar de kennis kan worden opgedaan, en er zijn inmiddels ook deskundige adviseurs die waardevolle adviezen kunnen geven.

Professioneel Om professioneel schuimwijnen te maken zijn onze landen buitengewoon geschikt. De druiven moeten iets vroeger worden geoogst wanneer er nog voldoende zuren zijn en nog niet te veel suiker. Er zijn inmiddels meerdere producenten die internationaal zich met alle andere schuimwijnproducerende landen kunnen meten.

“Klimaatverandering kan leiden tot te veel suiker en te weinig zuren in wijn.”

FRANSE SENAATSCOMMISSIE VOOR ECONOMISCHE ZAKEN, L’avenir de la viticulture française : entre tradition et défi du Nouveau Monde, Information Report no. 349, 2001-2002, 141 pages

Chardonnay Chardonnay is de meest succesvolle druif voor schuimwijn als men wereldwijd beziet. Maar Chardonnay is ook een druif die in het noorden thuis hoort. Door de opwarming van het klimaat zijn er veel gebieden waar men bij de Chardonnay te weinig zuren heeft om nog een frisse schuimwijn te maken.

Men kan in de kelder wel gaan ingrijpen, maar waar is men dan me bezig.

Als hobby Twee belangrijke met elkaar verbonden?

BeNeVit Symposium Hasselt 8 september 2011 _______________________________________________________________________________________

Opleiding

Kennis is de sleutel tot succes We spreken over witte en rode wijnen, maar laten we de „bubbels‟ niet vergeten. Mergel is de perfecte ondergrond voor het maken van een sprankelende wijn. Dat is over de ganse wereld zo. Maar slechts 8% van het aardoppervlak heeft een kalksteenlaag aan of kort onder het bodemoppervlak. Het zuiden van de beide Limburgen hebben deze grond, en zijn ideaal voor het maken van schuimwijnen.

Gecertificeerde opleiding WIJNBOUWER - WIJNMAKER bij Syntra Hasselt

In september 2010 is de eerste cursus wijnbouwer wijnmaker bij Syntra Hasselt van start gegaan. Het succes van de opleiding heeft aanleiding gegeven tot het organiseren van een nieuwe cursus met ingang van september 2011.

De opleiding geeft een door de Vlaamse overheid erkend diploma.

Infodag 28/05 14:00-17:00 Tijdens de infodag op zaterdag 28 mei kan je van 14.00 tot 17.00 uur in al onze campussen kennismaken met het opleidingsaanbod van het cursusjaar 2011-2012. Kom zeker een kijkje nemen en maak kennis met de docenten, (ex)cursisten, infrastructuur,… Je krijgt meteen een antwoord op al je inhoudelijke en praktische vragen.

BeNeVit Symposium Hasselt 8 september 2011 _______________________________________________________________________________________

Het moet van ‘Europa’

Europese richtlijnen en verordeningen die de wijnbouw regelen gelden ook voor ons. Doorgaans krijgt ‘Europa’ de schuld van onaangename wetgeving, maar met de wijnbouw is het anders.

Dankzij de Europese regelgeving zal wijnbouw bij ons niet langer stiefmoederlijk behandeld kunnen worden.

Wijn en wijnproductie in de Europese Unie De Europese Unie is met 3,6 miljoen hectare grond, meer dan 2,4 miljoen bedrijven en zo'n 180 miljoen hectoliter wijn per jaar, ongeveer 65% van de wereldproductie, de grootste wijnproducent van de wereld. Ongeveer 2,2 miljoen mensen, circa 22% van de totale werkgelegenheid in de landbouw, werken in de wijnbouw. Daarmee is het economische belang wel duidelijk, en de aandacht van de EU voor de wijnbouw verklaard. Het succes van landen als ZuidAfrika, Australië, Chili en de Verenigde Staten heeft de EU aangezet tot het herzien van hun wijnbeleid.

Het subsidiëren van de alsmaar groter wordende overschotten aan hoofdzakelijk minderwaardige landwijn was niet langer houdbaar. Alleen met een betere kwaliteit kan Europa zich wapenen tegen de „nieuwe wereldwijnen.‟ Het beleid richt zich op meer betere wijn, en minder landwijn.

Deze hadden en hebben bij ons veelal geen erkenning. Ondanks dat ze in de ons omringende landen waren erkend mogen onze wijnbouwers ze niet gebruiken. De verouderde minder effectieve en meer milieubelastende middelen mag men wel gebruiken. Nu geldt er voor nieuwe producten een verkorte procedure waarbij dure onderzoeken uit buurlanden niet langer moeten worden over gedaan.

Helaas geldt het enkel voor nieuwe producten en is er geen overgangsregeling.

Rooipremie Enkele jaren geleden gaf de EU rond 1,3 miljard euro uit aan haar wijnbeleid, en rond 500 miljoen daarvan ging naar het gesubsidieerd afstoken van overschotten en dergelijke. Het beleid werd bijgesteld en richtte zich op het rooien van 175.000 hectare aan wijngaarden. Rooipremies kwamen in de plaats van de subsidiëring van overschotten. Met ingang van 2015 worden de beperking op de aanleg van nieuwe wijngaarden opgeheven om succesvolle wijnboeren de kans te geven om hun bedrijf verder uit te bouwen.

•

Harmonisering Een belangrijke verandering is de invoering van Europese zones voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen met ingang van 15 juni 2011. Nu zullen nieuwe erkenningen in principe voor de hele zone gelden. Onze wijnbouwers zullen straks de nieuwe middelen ook mogen gebruiken die voorheen voor onze landen niet voor erkenning werden voorgedragen omdat de markt voor specifieke wijnbouwproducten daarvoor economisch te klein was. Totaal verouderde sproeistoffen die vroeger een erkenning hadden gekregen omdat ze effectief waren voor in onze landen veel voorkomende teelten waren in de ons omringende wijnlanden al vervangen door effectievere en minder milieubelastende producten die speciaal voor de wijnbouw waren ontwikkeld.

IPM-richtlijn Maar Europa gaat nog verder met de verplichte invoering van de duurzaam geïntegreerde gewasbescherming met ingang van 2014.

•

•

IPM steunt onder andere op preventie door het gebruik van natuurlijke vijanden en op de observatie van de plagen en hun nuttigen.

Essentieel is het gebruik van selectieve gewasbeschermingsmiddelen omwille van hun sparend effect op natuurlijke vijanden en hun inzet op basis van de infectiedruk.

Gebruik natuurlijke vijanden.

Maar de EU legt niet enkel verplichtingen aan de wijnbouwers op. Zo worden de lidstaten er onder meer toe verplicht om er voor te zorgen dat de wijnbouwers over de informatie beschikken om hun spuitprogramma af te kunnen stemmen op de effectieve infectiedruk in plaats van rigide spuitschema‟s te hanteren. De informatie daarvoor moet komen uit een door automatische weerstations gevoed informaticasysteem. Ook al is de wijnbouw tot op heden nog niet voor „vol‟ aangezien, het systeem moet er gewoon komen van Europa.

BeNeVit Symposium Hasselt 8 september 2011 _______________________________________________________________________________________

Expansie van de wijnbouw in België en Nederland De wijnbouw telt in België en Nederland al honderden wijngaarden. Hobby, bijberoep of professioneel, de natuur maakt geen onderscheid. De wetten van de natuur gelden voor iedereen en laten zich maar beperkt beïnvloeden. Een van de belangrijkste beslissingen bij het aanleggen van een wijngaard is de keuze van de stokken. De keuze is veel beperkter dan men op het eerste zicht zou denken. Als de wijnbouw een sociaaleconomische rol van betekenis wil gaan spelen zullen de wijnbouwers met kennis van zaken moeten kiezen.

Op 8 september 2011 vindt in het Belgisch Limburgse Hasselt het BeNeVit Symposium 2011 plaats.

Wijn maken is boeiend, goede wijn maken een plezier, maar zakelijk aan wijnbouw doen is nog een heel andere zaak. Wanneer men een investeringsopstelling maakt wordt al vlug duidelijk dat men niet zonder een goede kennis van bedrijfsbeheer kan. Maar ook de beste economist kan geen wijnbouwbedrijf opzetten zonder gedegen kennis van de wijnbouw. „Economies of scale’ kan aanleiding geven tot het in een keer aanplanten van een „voldoende‟ grote wijngaard.

Optimaal benutten van hardwarecapaciteit maakt het aanplanten van meerdere variëteiten wenselijk. Zo is ook het kiezen voor een, twee of meerdere wijnen van bijzonder grote invloed op de toekomstige exploitatie.

Wanneer we 10 ha aanplanten meet een druif voor het maken van een type wijn is de oogst en verwerkingscapaciteit heel anders dan wanneer we dezelfde 10 ha aanplanten met verschillende druiven

en zowel schuim- als rode en witte stille wijnen maken.

10 ha met een rendement van 40 hl per ha geeft meer dan 57.000 flessen wijn. Om die in de markt af te zetten, startende van 0 is een moeilijke opdracht. Een gestage groei gespreid over meerdere jaren kan hier de zaak vereenvoudigen.

De wijnbouw is heel sterk door wetgeving beïnvloed.

De Europese regelgeving drukt een stempel op de nationale bepalingen die recht geven op een wettelijke oorsprongsbenaming.

Dan is er nog de keuze tussen duiven op basis van commerciële mogelijkheden. Niet elke druif kan kwaliteitswijn voortbrengen, maar in welke mate laat men de natuur of de consument de keuze bepalen.

Deze keuze heeft immers zware gevolgen voor de maximaal haalbare verkoopprijs in landen waar de loonkost tot de hoogste ter wereld behoren en de relatie rendement/kwaliteit is nog een factor van groot belang.

Voor het welslagen van de verdere uitbouw van de wijnbouw zijn deze economische aspecten dan ook belangrijke onderwerpen die op het symposium een belangrijke plaats innemen. Ook bij de wijnbouw is goed ondernemerschap even belangrijk als technische kennis van druiventeelt en vinificatie.

Vitisvino-van Rein Vitisvino-van Rein is een winkel en webshop gespecialiseerd in het leveren van druivenplanten, wijnbouwmateriaal en-gereedschap en produkten voor het wijnmaken. Sinds kort levert Vitisvino-van Rein ook alle benodigdheden voor de hobbyist voor het maken van kaas, bier en likeur.

(Bijna) alles kunnen we verzenden naar Nederland en Belgie.

Zowel de professionele als de hobbymatige wijnbouwer en wijnmaker kan bij Vitisvino-van Rein alles vinden wat nodig is voor de aanleg en het onderhoud van een wijngaard en voor het maken van wijn.

Vitisvino-van Rein Suetersweg 2a, 7497 MZ Bentelo Tel.nr: 0547-388928 - Fax.nr: 0547-292785 - www.vitisvino.nl - www.vanrein.nl

BeNeVit Symposium Hasselt 8 september 2011 _______________________________________________________________________________________

Vin Vert Er is al lang behoefte aan een nieuwe, pan-Europese biologische wijnwetgeving. ORWINE, een driejarig onderzoeksprogramma opgezet door de EU, raadpleegde de biologische wijnmakers in de meeste Europese wijnproducerende landen, presenteerde aan de Europese Commissie haar uiteindelijke aanbevelingen.

“Groene” wijn; de belangstelling voor biologische producten neemt toe en de media besteden steeds meer aandacht aan deze zich doorzettende trend. Is het een oorzaak of een gevolg? De stijgende vraag van de consument naar natuurvriendelijke producten is een feit, en wijn blijft daarbij niet achter.

1. Een eerste groep wijnbouwers heeft altijd een biologische wijnbouw gehad. Zij hebben altijd de chemie buiten gehouden omdat zij resoluut voor kwaliteit kiezen. Zij werkten met klassieke druiven en niet met hybriden.

2. Sinds een aantal jaren schakelen steeds meer wijnproducenten over op natuurvriendelijke wijnbouw- en vinificatiemethodes uit ecologische overtuiging en omwille van het gezondheidsaspect.

Zij beogen het minimaliseren van het gebruik van chemische hulpmiddelen op de eerste plaats om het milieu en hun eigen gezondheid te beschermen. Bij deze groep treffen we ook wijnbouwers aan die voor hybriden kiezen om „biologisch‟ gecertificeerd te worden.

3. De recentste stroming is de groeiende groep wijnbouwers die ontdekken dat er effectief kwaliteitsverbetering via deze weg bereikt kan worden. Gezond bodemleven draagt bij aan de complexiteit en identiteit van de wijn en heeft voor de vinificatie minder of geen oenologische hulpmiddelen nodig.

Nu kunnen we ons er aan verwachten dat „bio‟ ook een verkoopargument gaat worden, maar hoe „bio‟ is „bio‟?

Door het ontbreken van een Europese verordening voor de wijnbereiding, is het enkel de wijnbouw die momenteel gecertificeerd wordt. We spreken dus niet over ‘biologische wijn’ maar over ‘wijn gemaakt van biologisch geteelde druiven’.

Dan zijn er nog verschillen in de wetgeving van de verschillende landen, en de controle gebeurt door organisaties die verschillende normen hanteren. Het is dus niet verwonderlijk dat er hierdoor bij de consument verwarring bestaat. Bestaat biologische wijn wel? Wat wil biologisch eigenlijk zeggen? Wat is duurzame, natuurlijke of organische wijnbouw?

Europa besloot werkt te maken van harmonisering van de regels en richtlijnen. Hiertoe werd in 2006 het onderzoeksproject ORWINE opgezet waarvan in 2009 de resultaten werden gepresenteerd.

(Deze resultaten zijn te vinden op www.orwine.org) Toen was het wachten op de regelgeving die Europa zou gaan bepalen.

Maar in juni 2010 besloot de Europese Commissie om haar ontwerpbesluit tot invoering van nieuwe regels voor de biologische wijnproductie in te trekken. De verschillen in opvattingen tussen de wijnbouwers van de verschillende lidstaten waren bijzonder groot. Een compromis « voor de normen van de biologische productie » werd niet gevonden, zei Brussel.

Het voorstel van de commissie omvatte een lijst van

BeNeVit Symposium Hasselt 8 september 2011 _______________________________________________________________________________________ toegelaten additieven die kleiner is dan deze toegestaan voor traditionele wijnen. « Er is voor de invoering van deze nieuwe regels geen meerderheid onder de lidstaten. Ik ben niet bereid tot een compromis inzake de biologische normen die een verkeerd signaal zou sturen aan de consument over het belang dat de Commissie hecht aan de kwaliteit. Ik hoop dat de industrie en het onderzoek vooruitgang kunnen boeken en dat de Commissie zal terug kunnen komen met een voorstel» zei commissaris voor Landbouw en Plattelandsontwikkeling Dacian CIOLOŞ.

Tot nader order blijven de huidige regels gehandhaafd voor de flessen wijn met het etiket « druiven uit de biologische landbouw ».

Waar gaat het over ?

Momenteel is er op grond van de Europese biologische wijnbouw certificeringen een brede waaier van processen en additieven toegestaan. In de praktijk is het zo dat, voor zover het de werkzaamheden in de kelder betreft, er voor vrijwel alle onderdelen van de vinificatie geen verschil bestaat tussen een organische en een conventionele productie. In feite is het gemakkelijk voor een conventionele wijnbedrijf om een biologische productie lijn langs een conventionele te plaatsen, in hetzelfde gebouw en grotendeels met dezelfde apparatuur. Dit maakt de drempel om biologische wijn te gaan produceren natuurlijk lager, maar vergroot ook het risico op fraude. Hoewel er een duidelijk onderscheid gemaakt kan worden op het vlak van voorschriften en verbodsbepalingen tussen biologische en conventionele wijnbouw zolang het over het werk in de wijngaard gaat, is het onderscheid tussen de twee, als we eenmaal over de drempel van de wijnmakerij zijn, vrijwel volledig verdwenen.

Er is een grote verscheidenheid aan vinificatietechnieken toegestaan in de biologische wijnbouw, gaande van heel eenvoudige tot hoogtechnologische.

Biologische wijnbouw is gewoonlijk niet per se traditioneel of ambachtelijk. Er zijn geen strenge productieregels, en men mag gebruik maken van vrijwel alle moderne ontwikkelingen die ook in de conventionele wijnbouw zijn toegelaten. Een met de hand geplukte, met voeten getreden, spontaan gegiste, in eiken vaten gerijpte wijn, zonder enige toevoeging van additieven kan worden voorzien van dezelfde "biologisch" stempel als een met de machine geoogste, koude maceratie, met kweekgist gefermenteerde, multi-gefilterde wijn. En toch is de productie van deze wijnen, en de visie van de wijnmakers volledig anders. Voeg hieraan toe de zichzelf biologisch verklarende producenten, of zij die wel biodynamisch werken maar zonder certificering, en het biologische wijnlandschap wordt nog ingewikkelder.

Er zijn wijnen zonder enige „bio‟ vermelding die biologischer zijn gemaakt dan sommige gecertificeerde bio-wijnen. Europa probeerde hierin tot een harmonisatie te komen maar is daar duidelijk niet in geslaagd. Ten slotte verandert er niks: het is aan de individuele biologische wijnmaker om uit te leggen hoe hun wijn maken, en aan de consument om uit te vinden wat de betekenis van de gebruikte productietechnieken is.

Als Europa strenge normen oplegt aan haar wijnbouwers, maar wijn van buiten de EU die volgens veel lichtere normen „bio‟ of „organisch‟ mogen heten, probleemloos als dusdanig toelaat, is er opnieuw een ernstig probleem voor de Europese wijnbouw. Laten we hopen dat in de toekomst alle „bio‟-wijn die in Europa verkocht wordt ook „bio‟ is volgens dezelfde regels.

Het enige waarin de EU op het vlak van bio-wijn harmonisatie is gelukt is de invoering van een nieuw uniform bio-label. De olifant heeft een muis gebaard.

BeNeVit Symposium Hasselt 8 september 2011 _______________________________________________________________________________________ Sponsors

Waarom het BeNeVit Symposium?

Het BeNeVit. Symposium is een persoonlijk initiatief van Geurt van Rennes. Hij is inmiddels bijna veertig jaar intensief met wijn bezig en heeft een respectabele staat van dienst. Al vijfentwintig jaar is hij betrokken bij de ontwikkeling van de wijnbouw in onze landen.

Met zijn kennis opgedaan als handelaar probeerde hij al in 1987 de Nederlands Limburgse wijnbouwers er van te overtuigen dat men moest professionaliseren en onder meer een A.O.C. oprichten om een wettelijke bescherming te krijgen voor „Limburgse wijn‟. Ervaringen werden verzameld en ontwerpen voor een wetsvoorstel werden opgesteld. Helaas waren er toen onvoldoende wijnbouwers die het project steunden.

In 1990 ontwikkelde hij het businessplan voor het huidige Wijnkasteel Genoels-Elderen. Overtuigd van het belang van kwaliteit en met een zakelijke geest startte hij met zijn vader dit inmiddels internationaal erkende wijndomein.

Meer dan zakelijke belangen is het echter zijn passie voor wijn die hem drijft. Daarom probeert hij collega wijnbouwers altijd te helpen in het verbeteren van hun resultaten, zowel organoleptisch als zakelijk. Als docent wijnbouwer/wijnmaker zorgt hij nu voor een nieuwe generatie wijnbouwers. “Het is belangrijk om te weten welke kennis je hebt en welke niet. Maar nog veel belangrijker is het dat men de nodige kennis gaat halen waar ze te vinden is” is zijn motto.

Hij geeft regelmatig lezingen over wijn en wijnbouw en wordt vaak door wijnbouwers gevraagd voor adviezen. Nu organiseert hij het BeNeVit Symposium en haalt daarvoor de grootste specialist ter wereld Dr. Richard Smart naar onze landen om onze wijnbouw opnieuw een nieuwe impuls te geven. Deskundigen uit de wijnwereld twijfelen er niet aan dat hij ook nu weer gelijk heeft met zijn visie over de toekomst van onze wijnbouw.

Organisatie:

G.van Rennes Boomkensstraat 134 3500 Hasselt

BeNeVit2011@gmail.com

www.benevit.org

“Er is veel werk gekropen in de organisatie van dit symposium.

Gaandeweg heb ik gemerkt hoeveel mensen er oprecht blij mee zijn dat deze herboren cultuur onder de aandacht komt met een symposium op wetenschappelijke basis en met sprekers die werkelijk iets te vertellen hebben. Ik hoop echter dat wij niet enkel wijnbouwers bereiken maar ook de mensen die een belangrijke rol gaan spelen in de verdere ontwikkeling van onze wijnbouw. Overheden, investeerders, bankiers en vooral het grote publiek.”

Geurt van Rennes

www.benevit.org

BeNeVit Symposium Hasselt 8 september 2011 _______________________________________________________________________________________

BeNeVit Symposium p/a Runkster hĂśfke Boomkensstraat 134 3500 Hasselt BelgiĂŤ www.benevit.org