ป่าเสาเฉลียง

ท้องฟ้า แผ่นดิน ต้นไม้ ทุกสรรพสิ่งในธรรมชาติล้วนมีสิ่งศักดิ์สิทธิค์ ุ้มครอง เป็นความเชื่อที่ชาวบ้านหมู่บ้านผาชัน อ�ำเภอโพธิ์ไทร จังหวัดอุบลราชธานี ยึดถือเเละให้ความเคารพนับถือย�ำเกรง ส่งผลต่อการรักษาป่าของชุมชนไว้ได้มาอย่างเนินนาน

บ้ า นผาชั น มี หิ น ฐานเป็ น หิ น ทราย ดั ง นั้ น เมื่ อ ถึ ง ฤดู น�้ ำ หลาก ทรายจะไม่สามารถกักเก็บน�้ำและความชุ่มชื้นไว้ได้ดี ส่งผลให้มีพืชพรรณ ธรรมชาติคือป่าเต็งรัง ซึ่งเป็นป่าโปร่ง มีไม้ส�ำคัญหลายประเภท เช่น ประดู่ เต็งรัง พะยูง ฯลฯ และป่าที่เกิดขึ้นแห่งนี้มีชื่อเรียกว่า “ป่าเสาเฉลียง” เป็น ป่าชุมชนทีช่ มุ ชนตัง้ ใจอนุรกั ษ์ไว้ โดยสิง่ ทีย่ งั ท�ำให้ปา่ ชุมชนแห่งนีย้ งั คงความ อุดมสมบูรณ์และอยู่คู่กับชุมชนบ้านผาชันตลอดมาก็คือ ความศรัทธา

ความศรัทธาในสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่ชาวบ้านเชื่อว่าให้คุณและโทษแก่ พวกเขาได้ ท�ำให้ชาวบ้านไม่กล้ารุกล�้ำป่าหรือตัดไม้ในป่าเสาเฉลียง อย่างไรก็ตามหากมีความจ�ำเป็นต้องการใช้ไม้ ชาวบ้านจะใช้ประโยชน์ จากไม้ตามหัวไร่ปลายนาแทน

โดยสิง่ ทีช่ าวบ้านน�ำออกจาก “ป่าเสาเฉลียง” ไปใช้ประโยชน์ได้จะ เป็นเพียงผลผลิตจากป่าเช่น หน่อไม้ เห็ด (เป็นอาหาร) ต้นชาด (ท�ำขี้ไต้) ผลของต้นหนามแท่ง (ใช้ซักผ้า) เป็นต้น

กฎระเบียบ

ความศรัทธา

เสาเฉลียง

ห้ามบุคคลภายนอกเข้า ล่าสัตว์ หาของป่าใน เขตป่าอนุรักษ์

“เสาเฉลียง” เป็นเสาหินขนาดยักษ์ เกิดขึ้นโดยธรรมชาติเเละอยู่ในพื้นที่ “ป่าเสาเฉลียง” ชาวบ้านเชื่อว่าวิญญาณของเจ้าเมืองและทหารกล้าที่เสียชีวิต จากการสู้รบในสงครามปกป้องเมืองอุบลราชธานีได้สิงสถิตอยู่ที่ “เสาเฉลียง” แห่งนี้ ชาวบ้านเรียกวิญญาณบรรพบุรุษที่สถิต อยู่ว่า “เจ้าเสา” ซึ่งจะคอยปกปักรักษาทั้งชาวบ้านและ ทรัพยากรป่า จึงท�ำให้ป่าเสาเฉลียงและเสาเฉลียงเป็นที่ ยึดเหนี่ยวจิตใจของคนทั้งชุมชน

ห้ามบุคคลใดเข้ามาตัดไม้ท�ำลายป่าใน เขตป่าชุมชน ถ้ามีการประสงค์จะซ่อมแซมบ้านเรือน ต้องการต้นไม้ต้องได้รับการพิจารณาจากคณะกรรมการป่าชุมชน ก่อน หากใครฝ่าฝืนจะต้องถูกปรับ 200 บาทถึง 5.000 บาท

200 บาท - 5,00 0 บาท

เจ

หน่วยงาน องค์กร บุคคลใดถ้ามีความประสงค์จะ ศึกษาธรรมชาติ “ป่าเสาเฉลัยง” ต้องได้รับอนุญาต จากผู้น�ำและคณะกรรมการดูแลป่า

น ว า้ ก

“เจ้ากวน” เป็นบุคคลที่ชาวบ้านเชื่อว่าสามารถเป็น สื่อกลางระหว่างอ�ำนาจเหนือธรรมชาติกับมนุษย์ได้ เเละเจ้ากวนเท่านั้นที่จะประกอบพิธีกรรมเลี้ยง “เจ้าเสา” ที่เสาเฉลียง

ถ้าคนในชุมชน น�ำบุคคลภายนอก เข้ามาล่าสัตว์ หาของป่า มีความผิด 2 เท่า

หากคณะกรรมการป่าชุมชน หรือผู้น�ำฝ่าฝืนกฎระเบียบจะต้องน�ำเข้า พิจารณาในที่ประชุม ประจ�ำทุก ๆ เดือน

โดยเจ้ากวนจะน�ำดอกไม้ ธูปเทียนมาท�ำพิธีไหว้บูชา “เจ้าเสา” ในทุก วันขึ้น 15 ค�่ำ และ แรม 15 ค�่ำ ของทุกเดือน เพื่อขอให้ “เจ้าเสา” ช่วยดูแลคนในหมู่บ้านให้อยู่ดีมีสุข ท�ำการเกษตรและประมงให้ได้ผลผลิตดี รักษาปกป้องทรัพยากรป่า และน�้ำให้แก่ชุมชน รวมทั้งเมื่อมีผู้มาเยือนหรือแขกมาที่ชุมชนบ้านผาชัน “เจ้ากวน” จะท�ำพิธีไหว้ขอให้ “เจ้าเสา” ปกป้องดูแลแขกของ ชุมชนให้ปลอดภัย และท�ำกิจกรรมงานการให้ราบรื่น

ห้ามบุคคลภายนอก น�ำสัตว์เลี้ยงมาปล่อย ในเขตป่าชุมชนบ้านผาชัน

ห้ามบุคคลภายนอกและคนในชุมชน น�ำสารเคมีมาใช้ ในพื้นที่สาธารณะ เซ่น ห้วย หนอง คลอง บึง บุ่ง

ถ้าบุคคลใดมีความประสงค์ จะเผาป่า ไร่นา และฟางข้าว เพื่อก�ำจัดศัตรูพืชจะต้องแจ้งต่อ คณะกรรมการป่า หรือผู้น�ำชุมชน เพื่อควบคุมไฟป่า

เกษตร

อาหาร

ชาวบ้านสามารถเก็บของป่าได้ เช่น เห็ด หน่อไม้ เป็นต้น ซึ่งชาวบ้านสามารถน�ำมาประกอบ อาหารได้

คุณประโยชน์

“ป่าเสาเฉลียง” เป็นป่าต้นน�้ำ หากมีป่าก็มีน�้ำ ซึ่งต้นไม้ สามารถรักษาความชุ่มชื้นเเละ กักเก็บน�้ำได้ ท�ำให้ชาวบ้าน มีน�้ำใช้อุปโภคเเละบริโภคได้ ทั้งปี โดยเฉพาะใช้ใน การเกษตร

“ป่าเสาเฉลียง” ยังคงด�ำรงอยู่ได้ เพราะ “ความเชื่อ” เหล่านี้ได้ท�ำให้ชาวบ้านหมู่บ้านผาชัน เป็นหนึ่งเดียวกัน เเละช่วยกันรักษาป่าได้ เมื่อป่าแห่งนี้ยังคงอยู่ ก็ท�ำให้ชาวบ้านมีทรัพยากรใช้คือ น�้ำ เเละ อาหาร

“

บทสัมภาษณ์

“

”

พ่อเชื่อในเรื่องของความเชื่อและพิธีกรรม เพราะว่าถูกปลูกฝังมาตั้งแต่เด็ก ส่วนเรื่องของกฎหมายเพิ่งจะมารู้ได้เมื่อตอนอ่านออกเขียนได้

”

(นายค�ำพัน เชิดชัย)

ความเชื่อมีความส�ำคัญต่อป่า คนเราจะไปลบหลู่ไม่ได้ ถ้าเราอยากท�ำอะไรสักอย่าง แต่ไม่ได้บอกกล่าวและสักการะ เจ้าที่จะท�ำให้ไม่ลุล่วงไปด้วยดี (นายสวัสดิ์ อินทร์ทอง)

“

ความเชื่อมากกว่า....เป็นสิ่งที่รักษาป่าตรงนี้ไว้ (นางบุญมา เจริญชาติ)

”