ΠΡΟΒΟΛΗ by Periodiko Proboli

2:Σχέδιο 1

4/6/2009

2:02 πµ

4:Σχέδιο 1

4/6/2009

3:57 µµ

«ΠΡΟΒΟΛΗ» ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΗ ΕΚ∆ΟΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΒΟΡΕΙΟΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ

Εκδότης – ∆ιευθυντής Χαράλαµπος Θανάσης

∆ιεύθυνση: 3ης Σεπτεµβρίου 18, Τ.Κ. 104 32 Τηλέφωνα επικοινωνίας

ΤΗΛ.: 210 51 25 905 ΚΙΝ.: 697 63 61 700 E-mail: info.provoli@gmail.com Web site: http://www.proboli.tk Συνεργάστηκαν σ’ αυτό το τεύχος: Κώστας Μάρης Κωνσταντίνος Γίγας Κώστας Τάλλιος Κώστας Κυριακού Νίκος Αναγνώστου Στέλιος Μπολλάνος Βασίλης Κρεµµύδας Μηνάς Λέκκας ∆ιευθυντής διαφηµιστικού τµήµατος

Νεκτάριος Κόρδας Κιν.: 6972295233 Art Design Γιώργος Θανάσης Επιµέλεια Νίκος Παπαγιάννης * Κάθε ενυπόγραφο κείµενο δεν εκφράζει οπωσδήποτε και την άποψη του περιοδικού. Τα κείµενα που στέλνονται προς δηµοσίευση δεν επιστρέφονται.

4 ٠ ΠΡ ΟΒ ΟΛΗ

Περιεχόµενα 5.

Ελληνο – Αλβανικά

Καραµανλής: «Kαλός γείτονας, έµπιστος φίλος, στενός σύµµαχος η Ελλάδα για την Αλβανία»

27. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΑΝ∆ΡΕΑ ΛΟΒΕΡ∆ΟΥ

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟ, ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΒΟΡΕΙΟΗΠΕΙΡΩΤΩΝ ΕΚΑΤΕΡΩΘΕΝ ΤΩΝ ΣΥΝΟΡΩΝ

19. Συνέντευξη Eνας Βορειοηπειρώτης στο ψηφοδέλτιο της Νέας ∆ηµοκρατίας 22. Συνέντευξη του προέδρου του ΚΕΑ∆, Βαγγέλη Ντούλε

Επιβεβληµένο για το ΚΕΑ∆ το διαζύγιο µε το ∆ηµοκρατικό Κόµµα 24. Ρεπορτάζ

Επίσκεψη Κασσίµη στην Βόρειο Ηπειρο.

5-7:Σχέδιο 1

4/6/2009

3:59 µµ

Ελληνο – Αλβανικά

Καραµανλής: «Kαλός γείτονας, έµπιστος φίλος, στενός σύµµαχος η Ελλάδα για την Αλβανία» -Ουσιαστική και ιστορική γέφυρα φιλίας µεταξύ των δύο χωρών µας η Ελληνική Εθνική Μειονότητα-

Ο πρωθυπουργός κατά την επίσηµη επίσκεψή του µίλησε στο Κοινοβούλιο της Αλβανίας, όπου και επιβεβαίωσε το φιλικό κλίµα και τη στενή συνεργασία των δύο κρατών σε όλους τους τοµείς. Κάνοντας σαφή αναφορά στον ρόλο της Ελληνικής Εθνικής Μειονότητας, ο κύριος Καραµανλής, ο οποίος χειροκροτήθηκε θερµά απ’ τους βουλευτές, χαρακτήρισε την πρόσφατη είσοδο της Αλβανίας στο ΝΑΤΟ ως «νέο ιστορικό κεφάλαιο τόσο για τη γείτονα χώρα, όσο και για την ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων» και ευχήθηκε την ένταξη της Αλβανίας και στην ευρωπα*κή οικογένεια επιβεβαιώνοντας εκ νέου την αµέριστη συµπαράσταση της Αθήνας.

ίναι µεγάλη µου χαρά που επισκέπτοµαι σήµερα τη φίλη και γείτονα Αλβανία και που µου δίνεται η ευκαιρία να απευθυνθώ από το βήµα αυτό σε εσάς, τους εκλεγµένους εκπροσώπους του φίλου αλβανικού λαού. Επιθυµούσα να πραγµατοποιήσω

αυτήν την σηµαντική επίσκεψη εδώ και καιρό και, για το λόγο αυτό, δέχθηκα µε µεγάλη ευχαρίστηση την πρόσκληση που µου απηύθυνε ο φίλος µου Πρωθυπουργός, κ. Σαλί Μπερίσα. Τα τελευταία χρόνια, Ελλάδα και Αλβανία έχουµε αναπτύξει σχέ-

σεις φιλίας, συνεργασίας και καλής γειτονίας µε τρόπο πολυδιάστατο και ουσιαστικό. Έχουν συντελεστεί αξιοσηµείωτα και σταθερά βήµατα προόδου για τη δηµιουργία και εµπέδωση ενός κλίµατος αµοιβαίας κατανόησης και εµπιστοσύνης προς όφελος

Π Ρ Ο Β Ο Λ Η ٠5

5-7:Σχέδιο 1

4/6/2009

3:59 µµ

των χωρών µας, των λαών µας και της ευρύτερης περιοχής. Σε αυτό το πλαίσιο σχέσεων, σηµειώνουµε και τη σηµασία της Ελληνικής Εθνικής Μειονότητας της Αλβανίας, η οποία συνιστά ουσιαστική και ιστορική γέφυρα φιλίας µεταξύ των δύο χωρών µας. Μέσα σε αυτό το κλίµα εποικοδοµητικής συνεργασίας, κατέστη δυνατή και η σηµερινή υπογραφή της ιδιαίτερα σηµαντικής Συµφωνίας για τον Καθορισµό των θαλασσίων ζωνών και της υφαλοκρηπίδας, µεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας. Με το ίδιο πνεύµα, υπεγράφη προ διµήνου και η ηθικής και ανθρωπιστικής σηµασίας Συµφωνία για τα Στρατιωτικά Κοιµητήρια των Ελλήνων στρατιωτών, που έπεσαν µαχόµενοι στην Αλβανία, κατά τον Ελληνο - Ιταλικό πόλεµο του 1940 - 41. Χάρη στις προσπάθειες και των δύο πλευρών, έχουµε εδραιώσει συστηµατικούς διαύλους επικοινωνίας, ανταλλάσσουµε συχνές και σηµαντικές επισκέψεις υψηλού επιπέδου και διανοίγουµε µε αυτόν τον τρόπο νέες προοπτικές για ακόµη πιο διευρυµένη και στενή διµερή συνεργασία. Το ευνο8κό πολιτικό κλίµα, που επικρατεί στις διµερείς µας σχέσεις, έχει πολύ θετικές επιπτώσεις και στον οικονοµικό τοµέα, γεγονός το οποίο αντικατοπτρίζεται ξεκάθαρα στον όγκο των ελληνικών επενδύσεων στη χώρα. Η δυναµική παρουσία των ελληνικών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται και -το τονίζω- θα εξακολουθήσουν να δραστηριοποιούνται στην Αλβανία, παρά τη δύσκολη και περίπλοκη παγκόσµια οικονοµική συγκυρία, συµβάλλει καθοριστικά στην ανάπτυξη της αλβανικής οικονοµίας. Θα ήθελα, βεβαίως, να αναφερθώ και στη συνεισφορά των Αλβανών οικονοµικών µεταναστών, που ζουν και εργάζονται τις τελευταίες δύο δεκαετίες στην Ελλάδα, συµβάλλοντας τόσο στην ελληνική

αγορά εργασίας όσο και στην ενίσχυση της οικονοµίας της Αλβανίας µε τα εµβάσµατά τους. Σας διαβεβαιώνω ότι η Ελλάδα επιθυµεί την ανάπτυξη και την περαιτέρω προώθηση των διµερών οικονοµικών σχέσεων και των επενδύσεων στην Αλβανία και θα συνεχίσει να ανταποκρίνεται θετικά στις εκκλήσεις των Αλβανών φίλων µας για αµοιβαίως επωφελείς επιχειρηµατικές ευκαιρίες. Συνεπώς, χαιρετίζουµε όλες τις ιδέες και τις προτάσεις για την ευνο8κή ρύθµιση του επενδυτικού περιβάλλοντος και για νέες συνεργασίες σε σηµαντικούς τοµείς, όπως, ιδίως, η ενέργεια και τα σχεδιαζόµενα δίκτυα µεταφοράς της. Κυρίες και Κύριοι, Η επίσκεψή µου πραγµατοποιείται σε µία εξαιρετική χρονική στιγµή, δεδοµένου ότι καλωσορίσαµε την Αλβανία στους κόλπους της οικογένειας του ΝΑΤΟ, µόλις πριν από λίγες εβδοµάδες. Επιτρέψτε µου, για άλλη µια φορά, να συγχαρώ, και από αυτό εδώ το βήµα, εσάς, τους εκπροσώπους του αλβανικού λαού, και, µέσα από εσάς, τον φίλο αλβανικό λαό, για την ένταξη της χώρας σας στο ΝΑΤΟ. Ενα γεγονός που αποτελεί σηµείο-σταθµό στη σύγχρονη ιστορία της Αλβανίας. Η Ελλάδα, από την πρώτη στιγµή, είχε στηρίξει την ευρωατλαντική ενσωµάτωση της Αλβανίας, µία απόφαση που είχε ληφθεί στο πλαίσιο της ευρύτερης γεωστρατηγι- κής µας θεώρησης για την περιοχή. Με την εισδοχή της χώρας στο ΝΑΤΟ, ανοίγεται ένα νέο ιστορικό κεφάλαιο και για την ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων, καθώς η Αλβανία µπορεί πλέον να συµβάλλει εποικοδοµητικά στην εµπέδωση ενός περιβάλλοντος ειρήνης, περιφερειακής σταθερότητας και ασφάλειας εκπληρώνοντας τους όρους καλής γειτονίας που απαιτούνται. Προσβλέπουµε στη στενή συνεργασία µε την Αλβανία, στο πλαίσιο πλέον της Συµµαχίας,

Θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι η Ελλάδα θα παραµείνει καλός γείτονας, έµπιστος φίλος, στενός σύµµαχος εντός του ΝΑΤΟ και ελπίζουµε, σύντοµα, µελλοντικός εταίρος εντός της Ε.Ε.

6 ٠ ΠΡ ΟΒ ΟΛΗ

5-7:Σχέδιο 1

4/6/2009

3:59 µµ

Η Ελλάδα υποστηρίζει την ευρωπα#κή πορεία της Αλβανίας, η οποία βεβαίως συνεπάγεται την εκπλήρωση των απαραίτητων ενταξιακών προ$ποθέσεων, κριτηρίων και προαπαιτουµένων που τίθενται από την Ε.Ε. Στο πλαίσιο αυτό, η Ενωση αποδίδει ιδιαίτερη σηµασία σε ζητήµατα, όπως η διεξαγωγή εκλογών σύµφωνα µε τα διεθνή πρότυπα, το κράτος δικαίου, η αντιµετώπιση της διαφθοράς, ο σεβασµός των ανθρωπίνων και µειονοτικών δικαιωµάτων. και είµαστε έτοιµοι να συνδράµουµε αποφασιστικά τις προσπάθειές σας προσφέροντας την απαραίτητη τεχνογνωσία. Κυρίες και Κύριοι,

ται από την Ε.Ε.

Οπως γνωρίζετε, η Ελλάδα απο-

η διεξαγωγή εκλογών

τελεί, επίσης, έναν σταθερό υπο-

σύµφωνα µε τα διεθνή πρότυπα,

στηρικτή της πορείας της

το κράτος δικαίου, η αντιµετώ-

Αλβανίας προς την Ε.Ε. Ηµασταν

πιση της διαφθοράς, ο σεβασµός

από τα πρώτα κράτη µέλη της

των ανθρωπίνων και µειονοτικών

Ένωσης που ενθάρρυναν και υ-

δικαιωµάτων. Η υιοθέτηση και

ποστήριξαν την ξεκάθαρη ευρω-

εφαρµογή όλων των απαραίτη-

πα8κή προοπτική όλων των χω-

των µέτρων, προς την κατεύ-

ρών των ∆υτικών Βαλκανίων, ήδη

θυνση αυτή, σύµφωνα µε τις

από το 2003 και την Ελληνική

ευρωπα8κές αξίες, θα διευκολύνει

Προεδρία της ΕΕ. Τότε, µε την

την προσέγγιση της Αλβανίας µε

Ατζέντα της Θεσσαλονίκης, απο-

την ευρωπα8κή οικογένεια.

τυπώθηκε για πρώτη φορά το

Η ελληνική υποστήριξη αποτυ-

ευρωπα8κό µέλλον της περιοχής.

πώνεται, επίσης, και στη θετική

Ολο αυτό το διάστηµα, η Ελλάδα

στάση µας απέναντι στην προ-

υποστηρίζει την ευρωπα8κή πο-

οπτική της απελευθέρωσης του

ρεία της Αλβανίας, η οποία βε-

καθεστώτος

βαίως συνεπάγεται την εκπλή-

πλαίσιο αυτό, η κυβέρνησή µου

ρωση των απαραίτητων ενταξια-

παρακολουθεί στενά την πρόοδο

κών προ9ποθέσεων, κριτηρίων

που έχει έως τώρα πραγµατοποι-

και προαπαιτουµένων που τίθεν-

ηθεί στην εφαρµογή των απαραί-

Στο πλαίσιο αυτό, η Ενωση αποδίδει ιδιαίτερη σηµασία σε ζητήµατα, όπως

θεωρήσεων.

Στο

τητων µεταρρυθµίσεων. Μεταρρυθµίσεων που θα επιτρέψουν την απελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων φέρνοντας τους πολίτες της Αλβανίας εγγύτερα στους Ευρωπαίους πολίτες. Κυρίες και κύριοι, Ηρθα σαν φίλος και αισθάνοµαι ότι βρίσκοµαι µεταξύ φίλων. Θα πρέπει να ξέρετε ότι η Ελλάδα τρέφει πάντοτε φιλικά αισθήµατα απέναντι στην Αλβανία και στο αλβανικό έθνος και προσβλέπει σε αµοιβαίως επωφελείς συνεργασίες στο µέλλον. Θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι η Ελλάδα θα παραµείνει καλός γείτονας, έµπιστος φίλος, στενός σύµµαχος εντός του ΝΑΤΟ και ελπίζουµε, σύντοµα, µελλοντικός εταίρος εντός της Ε.Ε.

Π Ρ Ο Β Ο Λ Η ٠7

8-10:Σχέδιο 1

4/6/2009

4:05 µµ

Απ’ την επίσκεψη του Κοινός βηµατισµός Καραµανλή-

Μπερίσα ενώ επιθεωρούν το αλβανικό στρατιωτικό άγηµα

που έχει παραταχθεί προς απόδοση

τιµών στον υψηλό

Ελληνα επισκέπτη.

Θερµή χειραψία των δύο πρωθυ-

πουργών µε φόντο τις εθνικές σηµαίες, ενδεικτική του φιλικού κλί-

µατος αλλά και της «καλής χη-

µείας» των δύο πολιτικών αντρών.

8٠ΠΡΟ ΒΟΛΗ

Υπό το ενορατικό βλέµµα Καραµανλή και το αυστηρό ύφος Μπερίσα οι δύο ΥΠΕΞ Μπακογιάννη και Μπάσα υπογράφουν τη διακρατική συµφωνία οριοθέτησης των θαλάσσιων συνόρων και της υφαλοκρηπίδας, που σηµαντική µερίδα του τύπου της γείτονος, δέσµια του ανέξοδου πατριωτισµού και ανθελληνικού φοβικού συνδρόµου, διατυµπάνισε ως χαριστική προς την Ελλάδα πυροδοτώντας το πολιτικό κλίµα στη χώρα ενόψει των εκλογών της 28ης Ιουνίου.

8-10:Σχέδιο 1

4/6/2009

4:05 µµ

κ. Καραµανλή στα Τίρανα Ο Κώστας Καραµανλής άνετος και φιλικός µε τον Αλβανό πρόεδρο Μπαµίρ Τόπι, σε έναν εποικοδοµητικό διάλογο που είχε ξεκινήσει µε τους καλύτερους οιωνούς κατά την επίσκεψη του τελευταίου στην Αθήνα στην προσπάθειά του να αφήσει πίσω οριστικά την κληρονοµιά ψυχρότητας του προκατόχου του Αλφρεντ Μωυσίου.

«Είµαστε δίπλα σας» σαν να λέει µε το εγκάρδιο χαµόγελό του στους συνοµιλητές του, προέδρους του ΚΕΑ∆ Βαγγέλη Ντούλε και της Οµόνοιας Βασίλη Μπολάνο, ο πρωθυπουργός Κώστας Καραµανλής, έχοντας δίπλα του την υπουργό Εξωτερικών Ντόρα Μπακογιάννη και τον κυβερνητικό εκπρόσωπο Ευάγγελο Αντώναρο.

Ο Εντι Ράµα, ο θρυλούµενος δήµαρχος των Τιράνων που κέρδισε το στοίχηµα της αυθαίρετης δόµησης και τη συµπάθεια πολλών και εκτός συνόρων, παραδίδει στον Κώστα Καραµανλή το «Χρυσό Κλειδί» της πόλης, µια υψηλή διάκριση που απονέµεται σε εξέχουσες προσωπικότητες και αξιότιµους φίλους των Τιράνων.

Π Ρ Ο Β Ο Λ Η ٠9

8-10:Σχέδιο 1

4/6/2009

4:06 µµ

Περιχαρής ο πρωθυπουργός καθώς συναντά µετά της συζύγου του τον πεφωτισµένο ιεράρχη της Ορθοδοξίας στην Αλβανία Αναστάσιο Γιαννουλάτο, ο οποίος έµπλεος ευτυχίας γι’ αυτή τους τη συνάντηση θα πει στον επισκέπτη του: «Στο πρόσωπό σας βλέπουµε όχι µόνο τον εµπνευσµένο, δραστήριο πολιτικό ηγέτη της Ελλάδας, αλλά συγχρόνως τον αποφασιστικό αγωνιστή για τη συµφιλίωση των λαών των Βαλκανίων, για την ειρηνική συνύπαρξη µέσα σε κλίµα δικαιοσύνης, διαφάνειας και αµοιβαίου σεβασµού».

Καραµανλής & Μπακογιάννη στην έδρα της προέδρου της αλβανικής Βουλής, Γιοζεφίνα Τοπάλι, η οποία έχει κάθε λόγο να υποδεχτεί εγκάρδια και θερµά τους υψηλούς Ελληνες επισκέπτες της ως ένδειξη ευγνωµοσύνης για την αµέριστη συµπαράσταση της Ελλάδας στην ευρωατλαντική πορεία της Αλβανίας.

Η πιο ζεστή και αγνή αγκαλιά

για την Πρώτη Κυρία της Ελλάδας, την Νατάσα Καραµανλή,

από ένα τσούρµο παιδιών

του Αρσακείου Κολεγίου των Τιράνων, µε όλη τη σηµειολογία

του στιγµιότυπου για το µέλλον

των ίδιων των ελληνο-αλβανικών σχέσεων.

10 ٠ Π Ρ Ο Β Ο Λ Η

11:Σχέδιο 1

4/6/2009

4:12 μμ

ΑΠΟΨΕΙΣ

H ελληνική υφαλοκρηπίδα και οι γείτονές της Τις τελευταίες μέρες, ακούγονται πολλά για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας. Τα αλβανικά ΜΜΕ κάνουν λόγο για παραχωρήσεις από την Αλβανία και μερίδα ελληνικών μέσων αντιστρόφως. Παρακάτω θα βρείτε μία τεκμηριωμένη άποψη πέρα από πολιτικές ή άλλες σκοπιμότητες.

Του Αγγελου Μ. Συρίγου

Δικηγόρου-επίκουρου καθηγητή διεθνούς δικαίου & εξωτερικής πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Μία λέξη από το παρελθόν μάς επισκέφθηκε δύο φορές τις τελευταίες ημέρες. Την 19η Μαρτίου ανακοινώθηκε ότι μονογραφήθηκε με την Αλβανία συμφωνία για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και άλλων θαλασσίων ζωνών. Τέσσερις ημέρες αργότερα, ο τέως πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης αναφέρθηκε σε ομιλία του στην Κωνσταντινούπολη (γενικόλογα) στην ανάγκη επιλύσεως του προβλήματος της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου, με διάλογο ή προσφυγή στη Χάγη. Στην ελληνική εξωτερική πολιτική ο χρόνος στα θέματα που σχετίζονται με την υφαλοκρηπίδα είχε σταματήσει στη δεκαετία του 1970. Η υφαλοκρηπίδα, δηλαδή ο

βυθός και το υπέδαφος της θάλασσας πέραν των χωρικών υδάτων, απέκτησε ιδιαίτερη σημασία με την ανακάλυψη πετρελαίου έξω από την Καβάλα. Η πετρελαϊκή κρίση του 1973 (που τετραπλασίασε τις τιμές του πετρελαίου σε λίγους μήνες) και η προσμονή για πλούσια κοιτάσματα ξύπνησαν το τουρκικό ενδιαφέρον. Στα μετέπειτα χρόνια διαπιστώθηκε ότι κάτω από τον βυθό του Αιγαίου δεν υπήρχαν λίμνες πετρελαίου. Η μονομερής ελληνική προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο το 1976 απέτυχε. Το τουρκικό ενδιαφέρον, όμως, παρέμεινε, ενώ η διεκδίκηση στο Αιγαίο απέκτησε και άλλες παραμέτρους, με πιο πρόσφατη τη θεωρία των «γκρίζων ζωνών». Τη δεκαετία του 1970 υπεγράφη και η μοναδική συμφωνία που έχει συνάψει η Ελλάδα με γειτονική της χώρα. Το 1977 συμφωνήσαμε με την Ιταλία για την οριοθέτηση της μεταξύ μας υφαλοκρηπίδας. Η συμφωνία ήταν σχετικώς εύκολη, διότι τα μεγάλα βάθη των θαλασσών απομάκρυναν το οικονομικό ενδιαφέρον από τυχόν ανεύ- ρεση πετρελαίου. Η τελευταία φορά που κινήθηκε το θέμα της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου ήταν το 2003. Φαίνεται ότι Ελλάδα και Τουρκία είχαν καταλήξει σε κατ’ αρχήν συμφωνία για επιλεκτική επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων σε κάποιες

περιοχές αλλιώς για παραπομπή της οριοθετήσεως στη Χάγη. Η κυβέρνηση Σημίτη δίστασε να προχωρήσει σε τέτοια συμφωνία παραμονές των εκλογών. Η πρόσφατη συμφωνία με την Αλβανία ανοίγει νέους δρόμους. Ακολουθεί κατά γράμμα τη Σύμβαση του 1982 για το δίκαιο της θάλασσας. Το όριο χαράσσεται με βάση τη μέθοδο της μέσης γραμμής / γραμμής ίσης αποστάσεως ανάμεσα στις ακτές Ελλάδος-Αλβανίας, όπως είναι η επιδίωξή μας στο Αιγαίο. Τα νησιά της περιοχής έχουν πλήρη επήρεια επί της οριοθετήσεως. Λαμβάνεται, επίσης, υπ’ όψιν μελλοντική επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 μίλια. Τέλος, το όριο είναι μία σύγχρονη γραμμή διότι οριοθετεί εκτός από την υφαλοκρηπίδα και άλλες θαλάσσιες ζώνες, όπως την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη. Με την ελληνο-αλβανική συμφωνία ουσιαστικά κλείνει το κεφάλαιο της οριοθετήσεως θαλασσίων ζωνών στα δυτικά της χώρας. Διαβουλεύσεις με την Αίγυπτο και τη Λιβύη για αντίστοιχες οριοθετήσεις συνεχίζονται. Αυτή η δυναμική δεν πρόκειται να επηρεάσει τις τουρκικές απόψεις. Τις απομονώνει, όμως, στοιχείο που στη διπλωματία μπορεί να είναι εξαιρετικά χρήσιμο.

ΠΡΟΒΟΛΗ ٠11

12:Σχέδιο 1

4/6/2009

4:13 μμ

ΑΠΟΨΕΙΣ

Η μεγάλη ευκαιρία Του Κώστα Τάλλιου,

δημοσιογράφου - Απόφοιτου Πανεπιστημίου Μακεδονίας Διεθνών Σχέσεων Την ίδια ημέρα που ο Ελληνας πρωθυπουργός ολοκλήρωνε την πρώτη του επίσημη επίσκεψη στα Τίρανα, η Αλβανία υπέβαλε αίτηση για την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ενωση, ύστερα από τη συνάντηση του Αλβανού πρωθυπουργού Σαλί Μπερίσα με τον Τσέχο πρωθυπουργό και προεδρεύοντα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Σύμφωνα με τους γνωρίζοντες, η ένταξη της Αλβανίας θα επιτευχθεί έπειτα από αρκετά χρόνια–αν επιτευχθεί ποτέ. Επομένως, βλέπουν την κίνηση αυτή ως ένα προεκλογικό τέχνασμα του Αλβανού πρωθυπουργού, ο οποίος θέλει να χρησιμοποιήσει το χαρτί της Ευρώπης προς όφελός του στις προσεχείς εκλογές του Ιουνίου. Ταυτόχρονα, όμως, η μακρά αυτή διαδικασία της Αλβανίας προς την Ευρώπη δημιουργεί και μια θαυμάσια ευκαιρία για την Ελληνική Εθνική Μειονότητα να επιτύχει τη βελτίωση της θέσης της και τον σεβασμό των δικαιωμάτων της. Αυτό ουσιαστικά εξαρτάται από τη θέση που θα τηρήσει η Ελλάδα κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας. Εξαρτάται δηλαδή από το κατά πόσο η ελληνική κυβέρνηση (η τωρινή αλλά και όσες τη διαδεχθούν στο μέλλον) θα επιδιώξει με σθένος την πλήρη εφαρμογή των ευρωπαϊκών κανόνων όσον αφορά τη μειονότητα. Κάτι τέτοιο δεν έγινε αντιληπτό κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του Κωνσταντίνου Καραμανλή στα Τίρανα. Τα δημοσιεύματα του τύπου και οι εκατέρωθεν ανακοινώσεις κάνουν λόγο

12 ٠ ΠΡΟΒΟΛΗ

για «πολύ καλό κλίμα στις συνομιλίες», για το «καλό επίπεδο των διμερών σχέσεων», για τον «σημαντικό ρόλο της μειονότητας ως “γέφυρας φιλίας” μεταξύ των δύο κρατών» κ.ο.κ. Η πραγματικότητα, όμως, είναι ότι λίγες ημέρες νωρίτερα το αλβανικό δικαστήριο της Αυλώνας καταδίκασε τον πρόεδρο της Ομόνοιας Βασίλη Μπολάνο σε 6μηνη φυλάκιση και 3ετή στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων με αστείες κατηγορίες. Φαίνεται δε ότι είναι πάγια τακτική της αλβανικής Δικαιοσύνης(;) να εκδίδει και από μία αμφιλεγόμενη απόφαση πριν

από κάθε επίσκεψη Ελληνα αξιωματούχου. Ενδεικτικά να αναφέρουμε τον ξυλοδαρμό και τις συλλήψεις πολιτών της Χιμάρας πριν από την επίσκεψη Κασσίμη, την έκδοση της απόφασης για τους “5” πριν από την επίσκεψη Μπακογιάννη, την άσκηση δίωξης στον Βασίλη Μπολάνο πριν από την επίσκεψη Βαρβιτσιώτη. Και δεν πρέπει, φυσικά, να ξεχνάμε την προβοκάτσια που είχε επιχειρηθεί πριν από ορισμένα χρόνια εις βάρος του Προέδρου της Δημοκρατίας, κ. Κάρολου Παπούλια. Ολες αυτές οι ενέργειες εξυπηρετούν έναν και μόνο σκοπό: να διακριβώσουν τις προθέσεις της Ελλάδας σχε-

τικά με την πίεση που ασκεί η Αλβανία στη μειονότητα. Θέλουν δηλαδή να δουν μέχρι πού φτάνει η ελληνική ανοχή, και γι’ αυτό, πολύ έξυπνα, χρησιμοποιούν τη Δικαιοσύνη καπηλευόμενοι τη δήθεν ανεξαρτησία της και τη μη δυνατότητα πολιτικής παρέμβασης σε αυτήν. Τα δείγματα, βέβαια, από ελληνικής πλευράς είναι γνωστά και μάλλον δεν αφήνουν περιθώρια αισιοδοξίας. Οι Αλβανοί έχουν τεστάρει την ελληνική ανοχή και γνωρίζουν ότι υπάρχουν πολλά ακόμη περιθώρια ανοχής από την ελληνική πλευρά. Πρέπει επειγόντως η ελληνική πολιτεία και οι Βορειοηπειρώτες να πιέσουν προς αυτή την κατεύθυνση, να κατανοήσουν ότι η διαδικασία που ξεκινάει από δω και στο εξής στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων Αλβανίας – Ευρωπαϊκής Ενωσης είναι η ιδανική ευκαιρία για την Ελληνική Εθνική Μειονότητα να επιτύχει όσα προσπαθεί εδώ και δεκαετίες και όσα δικαιούται βάσει των διεθνών συνθηκών και του διεθνούς δικαίου. Η Ελλάδα ορθά είναι υπέρ της ένταξης της Αλβανίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Μια τέτοια εξέλιξη θα είναι προς όφελος και των δύο μερών, και φυσικά προς όφελος των Βορειοηπειρωτών. Αρκεί βέβαια η ένταξη να είναι πραγματική, με όλα τα κριτήρια εκπληρωμένα, και όχι μια ένταξη πλασματική με την Αλβανία να επιβάλλει τους δικούς της όρους. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να επιτραπεί στην Αλβανία να περάσει το κατώφλι της Ευρωπαϊκής Ενωσης πριν ρυθμιστούν όλα τα ζητήματα που αφορούν τη μειονότητα και οι αβάσιμες διεκδικήσεις τους εις βάρος της Ελλάδας. Η Ελλάδα πρέπει να είναι έτοιμη για ένα «νέο Βουκουρέστι», εάν χρειαστεί. Το διακύβευμα, άλλωστε, είναι μεγάλο και η ευκαιρία αυτή δεν πρέπει να χαθεί.

13-16:Σχέδιο 1

4/6/2009

4:17 μμ

ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΤΩΝ ΝΕΩΝ

Πολύτιμος σύμμαχος ο ευρωπαϊκός παράγοντας στο Βορειοηπειρωτικό Αγώνας γνώσης – Πρόκληση για τη Βορειοηπειρωτική Νεολαία

Του Στέλιου Μπολάνου Οικονομολόγου, μέλους του δ. σ. της Νεολαίας Βορειοηπειρωτών Η αίτηση ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ενωση την οποία κατέθεσε η Αλβανία, στις 28 Απριλίου, στην Πράγα, ενισχύει σημαντικά την ανάγκη περαιτέρω στήριξης της στρατηγικής διασύνδεσης των βορειοηπειρωτικών διεκδικήσεων με την ευρωπαϊκή πορεία της Αλβανίας. Μια μέγιστη δυνατή ανάμειξη του ευρωπαϊκού παράγοντα στο ζήτημα της Ελληνικής Μειονότητας, ως εξωτερικού-ουσιαστικού μοχλού πίεσης της αλβανικής κυβέρνησης για την αμεσότερη εκπλήρωση των σχετικών με την Ελληνική Εθνική Μειονότητα υποχρεώσεών της, κρίνεται σήμερα απαραίτητη όσο ποτέ άλλοτε. Η επιλογή και η στήριξη της εν λόγω στρατηγικής μπορεί να συνεισφέρουν στην επίτευξη ρεαλιστικών στόχων, όπως είναι η εγγύηση των περιουσιών, η κατάργηση των αυθαίρετα ορισμένων μειονοτικών ζωνών, η υιοθέτηση της ελληνικής γλώσσας ως επίσημης γλώσσας του κράτους, η κατοχύρωση ελεύθερης και δημοκρα-

τικής πολιτικής δράσης αλλά και η αναδιάρθρωση του νομικού πλαισίου λειτουργίας της τοπικής αυτοδιοίκησης με σκοπό την αναβάθμιση των τοπικών κοινωνιών σε ό,τι αφορά τη δυνατότητα άσκησης εξουσίας. Οι διεκδικήσεις αυτές περιελήφθησαν επαρκώς τεκμηριωμένες στο υπόμνημα της ΟΜΟΝΟΙΑΣ προς την Επιτροπή Εθνικής Αμυνας και Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής των Ελλήνων, τον περασμένο Νοέμβριο, συνυπεγράφησαν από το σύνολο του ηπειρωτικού ελληνισμού παγκοσμίως, αλλά και υιοθετήθηκαν πλήρως από την πρόσφατη πρωτοβουλία για τη δημιουργία ενός μοναδικού φορέα εκπροσώπησης των εν Αθήναις Βορειοηπειρωτών. Εάν θέλουμε όμως να υποστηρίξουμε ως Μειονότητα αυτή τη στρατηγική, δεν αρκούν τα ευχολόγια που ακούγονται κατά καιρούς από τους διάφορους παράγοντες του Βορειοηπειρωτικού Ελληνισμού. Απαιτείται πρωτίστως τεχνοκρατική γνώση σε ό,τι αφορά τα μέσα και το πλαίσιο δράσης των εθνικών μειονοτήτων στη σύγχρονη ευρωπαϊκή πραγματικότητα. Το σύνολο της επιχειρηματολογίας στη βάση της οποίας στηρίχθηκε το υπόμνημα της ΟΜΟΝΟΙΑΣ προς τη Βουλή των Ελλήνων, αναπτύχθηκε επάνω στα σχετικά με την Ελληνική Μειονότητα κείμενα των αρμόδιων για αντίστοιχα θέματα ευρωπαϊκών οργανισμών, γι’ αυτό και είχε ως αποτέλεσμα την επίσημη παραδοχή εκ μέρους της ελληνικής κυβέρνησης διά στόματος του υφυπουργού Εξωτερικών, Ιωάννη Βαλληνάκη, από το βήμα της Βουλής: «Τα ζητήματα που θίγονται, έτσι όπως θίγονται, στο υπόμνημα, είναι υπαρκτά και ασφαλώς είναι σεβαστά και μπορώ να διαβεβαιώσω τη Βουλή ότι η ελληνική

κυβέρνηση σε κάθε περίπτωση, τόσο διμερώς με την αλβανική πλευρά όσο και πολυμερώς σε όλους τους διεθνείς οργανισμούς –στο Συμβούλιο της Ευρώπης, στην Ευρωπαϊκή Ενωση, στον ΟΑΣΕ- θέτει τα ζητήματα αυτά μετ’ επιτάσεως και λαμβάνει, λοιπόν, σοβαρά υπ’ όψιν τις απόψεις της μειονότητας». Εάν αφ’ ενός η εκάστοτε ελληνική κυβέρνηση δεν μπορεί παρά να στηρίζει οποιαδήποτε θέση που αφορά τον Βορειοηπειρωτικό Ελληνισμό στη βάση του σχετικού ευρωπαϊκού κεκτημένου (όπως έκανε και ο υφυπουργός Εξωτερικών Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης με τη δήλωσή του στα Τίρανα για την «ανάγκη επιστροφής των περιουσιών στους Ελληνες της Αλβανίας»), αφ’ ετέρου, η εκάστοτε αλβανική κυβέρνηση έχει πολλούς λόγους για να κάνει δεκτά τέτοιου είδους αιτήματα, στο πλαίσιο της στρατηγικής επιλογής της για προσέγγιση με την Ευρωπαϊκή Ενωση. Οσο νωρίτερα αντιληφθούμε και εκμεταλλευθούμε ως Βορειοηπειρωτικός Ελληνισμός τη δυναμική της σχέσεως μεταξύ αυτών των μεταβλητών, τόσο καλύτερη υπηρεσία θα έχουμε προσφέρει στην πατρίδα και στις επόμενες γενιές. Η προσπάθεια μέγιστης εκμετάλλευσης της σχέσεως μεταξύ Ευρωπαϊκής Ενωσης, Αλβανίας και Ελλάδας συνίσταται, κάνοντας ουσιαστικά ένα βήμα παραπέρα, στην προσπάθεια επιρροής, από πλευράς του Βορειοηπειρωτικού Ελληνισμού, των σχετικών θέσεων που υιοθετούν οι αρμόδιοι ευρωπαϊκοί οργανισμοί αναφορικά με την Ελληνική Μειονότητα. Προς αυτή την κατεύθυνση, παρακάτω ακολουθεί μια περιγραφική αναφορά του ρόλου που μπορούν να διαδραματίσουν οι οργανώσεις των μειονοτήτων, στην προσπάθεια πάν-

ΠΡΟΒΟΛΗ ٠13

13-16:Σχέδιο 1

4/6/2009

4:17 μμ

τα να εκμεταλλευθούν στο έπακρον τον ευρωπαϊκό παράγοντα, και ειδικότερα τη Σύμβαση-Πλαίσιο για την Προστασία των Εθνικών Μειονοτήτων και το Συμβούλιο της Ευρώπης, δύο συνιστώσες που επηρεάζουν τα μέγιστα στη δημιουργία των σχετικών με τις εθνικές μειονότητες θέσεων της Ευρωπαϊκή Ενωσης. Η Σύμβαση-Πλαίσιο, το διεθνές ολοκληρωμένο πρότυπο για τις μειονότητες Την 1η Φεβρουαρίου 1998 τέθηκε σε ισχύ η Σύμβαση-Πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Προστασία των Εθνικών Μειονοτήτων. Η Σύµβαση είναι αποτέλεσµα µιας απόφασης που ελήφθη στη Διάσκεψη Κορυφής Αρχηγών Κρατών και Κυβερνήσεων στη Βιέννη το 1993. Βασίζεται στα κείµενα τόσο του τελικού κειµένου της Συνάντησης Ανθρώπινης Διάστασης της Διάσκεψης για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΔΑΣΕ) της Κοπεγχάγης του 1990, όσο και της Διακήρυξης του ΟΗΕ για τα Δικαιώµατα των Προσώπων που ανήκουν σε Εθνικές ή Εθνοτικές, Θρησκευτικές και Γλωσσικές Μειονότητες του 1992. Η Σύµβαση-Πλαίσιο µπορεί να λειτουργήσει ως υπόδειγµα και νοµικό ορόσηµο για τη νοµοθεσία και την πρακτική των κρατών-μελών του Συµβουλίου της Ευρώπης σε ό,τι αφορά τη µεταχείριση που επιφυλάσσουν στις µειονότητες (μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης είναι και η Αλβανία). Η Σύµβαση µπορεί να θεωρηθεί, επίσης, ως το πιο πρόσφατο και περιεκτικό διεθνές πρότυπο για τις εθνικές µειονότητες κι έχει εκτός από ηθικό και πολιτικό κύρος. Το Συµβούλιο της Ευρώπης, ο επιβλέπων οργανισμός εφαρμογής της Σύμβασης Το Συµβούλιο της Ευρώπης, µε έδρα στο Στρασβούργο, ιδρύθηκε το 1949 ως οργανισµός για τη συνεργασία µεταξύ των κυβερνήσεων και των κοινοβουλίων της Ευρώπης. Στόχος του είναι να πετύχει µεγαλύτερη ενό-

14 ٠ ΠΡΟΒΟΛΗ

τητα µεταξύ των κρατών-μελών του προκειµένου να διευκολύνει την οικονοµική και κοινωνική τους πρόοδο και να διαφυλάξει τις αρχές της πολυφωνικής δηµοκρατίας, το σεβασµό για τα ανθρώπινα δικαιώµατα και το κράτος δικαίου. Τα κράτη-μέλη οφείλουν να ασπαστούν αυτές τις αρχές και να διασφαλίσουν ότι όλοι οι άνθρωποι που βρίσκονται στην επικράτειά τους είναι σε θέση να απολαµβάνουν τα ανθρώπινα δικαιώµατα και τις θεµελιώδεις ελευθερίες. Στις αρμοδιότητες του Συμβουλίου της Ευρώπης, μεταξύ των άλλων, είναι και η παρακολούθηση του εάν και κατά πόσο τα κράτη-μέλη τηρούν και σέβονται τα όσα προβλέπονται στη Σύμβαση-Πλαίσιο για τις εθνικές μειονότητες. Τα αρμόδια όργανα είναι: Η Επιτροπή Υπουργών, η οποία παίρνει τις σηµαντικές εκτελεστικές αποφάσεις και καθοδηγεί τη δράση του οργανισµού. Απαρτίζεται από τους υπουργούς Εξωτερικών κάθε κράτους-μέλους. Συνεδριάζει δύο φορές το χρόνο. Ωστόσο, υπάρχουν εβδοµαδιαίες συναντήσεις των αναπληρωτών τους (των µονίµων εκπροσώπων των κρατών-μελών στο Στρασβούργο). Η Συµβουλευτική Επιτροπή για τη Σύµβαση-Πλαίσιο για την Προστασία των Εθνικών Μειονοτήτων, η οποία είναι ανεξάρτητο σώµα εµπειρογνωµόνων επιλεγµένων από την Επιτροπή Υπουργών µεταξύ υποψηφίων που έχουν προτείνει τα συµβαλλόµενα κράτη. Ο ρόλος της είναι να εξετάζει τις εκθέσεις των κρατών-μελών και να προετοιµάζει γνωµοδοτήσεις για τα µέτρα που αυτά έχουν λάβει προς υλοποίηση της Σύµβασης.

Οι κρατικές εκθέσεις, το μέσο ελέγχου της κατάστασης Τα συµβαλλόµενα κράτη πρέπει να περιγράφουν σε εκθέσεις πώς εφαρµόζεται στις χώρες τους η Σύµβαση. Η Συµβουλευτική Επιτροπή θα εξετάσει πρώτη αυτές τις εκθέσεις έχοντας τη δυνατότητα να λάβει υπόψη της στοιχεία που υποβάλλονται από άλλες πηγές, µεταξύ των οποίων και από οργανώσεις µειονοτήτων. Επειτα διατυπώνει τις γνωµοδοτήσεις της για την υλοποίηση των αρχών της Σύµβασης. Η Επιτροπή Υπουργών θα εξετάσει τότε τόσο την κρατική έκθεση όσο και τις γνωµοδοτήσεις της Συµβουλευτικής Επιτροπής προκειμένου να εξάγει τα συμπεράσματά της και, όπου αρµόζει, να κάνει συστάσεις προς το κράτος σχετικά µε την αποτελεσµατικότητά του στην υλοποίηση της Σύµβασης. Οι κρατικές εκθέσεις Τα κράτη που έχουν κυρώσει τη Σύµβαση υποχρεούνται να υποβάλουν τις αρχικές τους εκθέσεις εντός 12 μηνών από την έναρξη ισχύος της Σύµβασης στο εν λόγω κράτος. Εκτοτε κάθε συµβαλλόµενο κράτος οφείλει να υποβάλει έκθεση ανά πενταετία. Επιπλέον, η Επιτροπή Υπουργών µπορεί να ζητά έκτακτες εκθέσεις προκειµένου να αντιµετωπίσει καταστάσεις που µπορεί να προκύψουν στο ενδιάµεσο διάστηµα µεταξύ δύο περιοδικών εκθέσεων ενός συµβαλλόµενου μέρους. Οι κρατικές εκθέσεις δηµοσιοποιούνται µόλις τις λάβει το Συµβούλιο της Ευρώπης. Οι εκθέσεις πρέπει να περιέχουν πλήρεις πληροφορίες για τα νοµοθετικά και άλλα µέτρα που ελήφθησαν σε μια χώρα προκειµένου να γίνουν πράξη οι αρχές που διατυπώνονται στη Σύµβαση.

13-16:Σχέδιο 1

4/6/2009

4:17 μμ

Προτιμότερη η συλλογική εναλλακτική έκθεση Οι οργανώσεις των μειονοτήτων είναι φρόνιμο να εξετάσουν το ενδεχόµενο σχηµατισµού ενός συνασπισµού για την εκπόνηση εναλλακτικής έκθεσης σχετικά µε την υλοποίηση της Σύµβασης. Αν και οι προσπάθειες στο πλαίσιο συνασπισµών µπορούν να είναι πολύπλοκες και χρονοβόρες, προσφέρουν πολλαπλά οφέλη. Δύσκολη υπόθεση η αξιοπιστία Οι οργανώσεις των μειονοτήτων πρέπει να έχουν επίγνωση των προβληµάτων που θα συναντήσουν στην εδραίωση της αξιοπιστίας τους, η οποία δύσκολα επιτυγχάνεται αλλά εύκολα καταστρέφεται. Η παρουσίαση ανακριβών πληροφοριών µπορεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο στην εµπλεκόµενη μειονοτική οργάνωση. Οι οργανώσεις των μειονοτήτων πρέπει να είναι πάντοτε έτοιµες να τεκµηριώσουν τις πληροφορίες που υποβάλλουν. Συμπέρασμα

Ζωτικής σημασίας ο ρόλος των μειονοτήτων για τη σωστή ενημέρωση Χωρίς την πληροφόρηση των ανεξάρτητων πηγών είναι αδύνατο να υπάρξει σωστή αποτίμηση της κατάστασης των μειονοτήτων εκ μέρους της Συμβουλευτικής Επιτροπής, πράγμα που εκ των πραγμάτων αναδεικνύεται σε ζωτικής σημασίας παράγοντα στην εκπλήρωση της αποστολής της. Οι οργανώσεις των μειονοτήτων µπορούν ανά πάσα στιγµή να στείλουν πληροφορίες στη γραµµατεία της Συµβουλευτικής Επιτροπής στο Συµβούλιο της Ευρώπης στο Στρασβούργο. Οταν υποβάλλονται οι κρατικές εκθέσεις, οι οργανώσεις των μειονοτήτων υποβάλλουν τις δικές τους εναλλακτικές εκθέσεις για όλα τα ζητήματα. Συνεπώς, οφείλουν να

λαμβάνουν γνώση του περιεχομένου των κρατικών εκθέσεων, οι οποίες θα δηµοσιοποιούνται το αργότερο µόλις τις παραλάβει το Συµβούλιο της Ευρώπης, προκειµένου να προσδιορίσουν ποιες πληροφορίες χρειάζεται να αµφισβητηθούν ή να συµπληρωθούν. Με αυτόν τον τρόπο οι οργανώσεις των μειονοτήτων µπορούν να επικεντρωθούν στην υποβολή στοιχείων που λείπουν από την κρατική έκθεση ή που θα προσφέρουν εναλλακτικές / διορθωτικές πληροφορίες. Η πολύ πρόσφατη περίπτωση της καταδίκης του δημάρχου Χιμάρας και προέδρου της ΟΜΟΝΟΙΑΣ, Βασίλη Μπολάνου, είναι μια κραυγαλέα υπόθεση για την οποία υπάρχει ξεκάθαρη αναφορά στη Σύμβαση-Πλαίσιο (παράγραφος 3 του άρθρου 11) και πρέπει το συντομότερο δυνατόν να υπάρξει ενημέρωση της Επιτροπής.

Εάν αναλογιστεί κανείς τη Συμφωνία Σταθερότητας και Προσχώρησης της Αλβανίας με την Ευρωπαϊκή Ενωση, για την οποία έγινε πρόσφατα πολύς ντόρος με αφορμή το υπόμνημα της ΟΜΟΝΟΙΑΣ, εύκολα θα αντιληφθεί ότι οι αναφορές που εμπεριείχε το κείμενο της εν λόγω σύμβασης αναφορικά με την Ελληνική Μειονότητα (παράγραφος 15) ήταν παρμένες αυτούσιες από αντίστοιχο ψήφισμα της 11ης Μαΐου του 2005, της Επιτροπής των Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης, το οποίο είχε προκύψει ύστερα και από τη σχετική γνωμοδότηση της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων για τη Σύμβαση-Πλαίσιο. Είναι λοιπόν ηλίου φαεινότερον ότι οι συνιστώσες, Συμβούλιο της Ευρώπης και ΣύμβασηΠλαίσιο για την Προστασία των Εθνικών Μειονοτήτων, πρέπει να αξιοποιηθούν στο έπακρον για τη σύσταση της επιχειρηματολογίας των βορειοηπειρωτικών θέσεων ενόψει της ένταξης της Αλβανίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Ως εκ τούτου, πρέπει να συσταθεί από την ΟΜΟΝΟΙΑ ειδική ομάδα εργασίας με τους εξής στόχους:

ΠΡΟΒΟΛΗ ٠15

13-16:Σχέδιο 1

4/6/2009

4:17 μμ

Προσέγγιση παραγόντων διεθνής εμβέλειας με στόχο την ρεαλιστική ενημέρωση τους και την διεθνοποίηση του Βορειοηπειρωτικού. Μελέτη της ΣύμβασηςΠλαισίου για την Προστασία των Μειονοτήτων. Μελέτη των μέχρι στιγμής κατατεθειμένων εκθέσεων της αλβανικής κυβέρνησης, των αντίστοιχων γνωμοδοτήσεων της Συμβουλευτικής Επιτροπής, καθώς και των αποφάσεων της Επιτροπής των Υπουργών Εξωτερικών. Σύνταξη και κατάθεση στην αρμόδια επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης, την κατάλληλη στιγμή, παράλληλης έκθεσης σχετικής με το κατά πόσο η Αλβανία πληροί και σέβεται τα όσα προκύπτουν από τα άρθρα της Σύμβασης-Πλαισίου για την Προστασία των Μειονοτήτων. Προσπάθεια διεύρυνσης της βάσης μέσω επαφών με άλλες σχετικές ΜΚΟ ευρωπαϊκής εμβέλειας όπως η European Moovement, η UNPO και άλλες. Κι αν η έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού παραμένει ένα από τα βασικότερα προβλήματα των βορειοηπειρωτικών οργανώσεων, στη συγκεκριμένη περίπτωση θα μπορούσαν να κληθούν από την ΟΜΟΝΟΙΑ καταρτισμένοι Βορειοηπειρώτες νεολαίοι, ανεξάρτητα από τον τόπο μόνιμης διαμονής τους, οι οποίοι θα μπορούσαν να προσφέρουν ουσιαστική προστιθέμενη αξία στον Ελληνισμό της Βορείου Ηπείρου, με τα πλείστα προσόντα τους από την πρόσβαση στη δημοκρατική παιδεία, την τεχνοκρατική εκπαίδευση αλλά και την καθημερινή τριβή με το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Εξάλλου, είναι χρέος των εκπροσώπων της νέας γενιάς να ανταποκριθούν σε οποιοδήποτε σχετικό κάλεσμα και να πρωτοστατήσουν σε αυτό τον αγώνα γνώσης, απαλλαγμένοι από πάσης φύσεως ιδιοτέλεια, με ήθος και γνώμονα τη συνεχή αναζήτηση της αλήθειας σε όλες τις εκφάνσεις τις δραστηριοποίησής τους. Είναι

16 ٠ ΠΡΟΒΟΛΗ

επίσης χρέος τους να βάλουν τον πήχη πολύ πιο ψηλά απ’ την προηγούμενη γενιά, λόγω και των δύσκολων συνθηκών διαβίωσης που αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει. Οι ίδιοι πρέπει να συνειδητοποιήσουν πως μέτρο της συνεισφοράς τους δεν θα είναι ούτε τα ενδεχόμενα πάρτι ούτε τα πανηγύρια, ανεξάρτητα από το πόσο επιτυχημένα θα είναι αυτά!!! Η αποτελεσματικότητα των νέων Βορειοηπειρωτών σήμερα δεν μπορεί παρά να κριθεί στις καινοτόμες προτάσεις και τις ρεαλιστικές λύσεις που θα προσφέρουν, προκειμένου να συνταχθεί και να υλοποιηθεί μια νέα πρόταση επιβίωσης και ανάκαμψης του Εληνισμού της Βορείου Ηπείρου. Προς αυτή την κατεύθυνση, η Ευρωπαϊκή Κοινότητα αποτελεί έναν εν δυνάμει πολύ ισχυρό σύμμαχο της Ελληνικής Μειονότητας στην ευόδωση των προσπαθειών για βελτίωση της θέσης της εντός του αλβανικού κράτους και η μέγιστη δυνατή ανάμειξή της αποκτά ακόμα μεγαλύτερη αξία σήμερα, τη στιγμή που φαίνεται να σταθεροποιείται η πορεία της χώρας αυτής προς την Ευρωπαϊκή Ενωση. Η φωνή της Ελληνικής Μειονότητας στα αντίστοιχα αυτά φόρα

πρέπει να είναι ξεκάθαρη, δυνατή αλλά και οπωσδήποτε σύμφωνη με το πνεύμα και τις αρχές της Ενωμένης Ευρώπης, προκειμένου να εισακουστεί και να αποφέρει τα μέγιστα δυνατά οφέλη στην εθνική μας υπόθεση. Η γεωγραφική θέση της Βορείου Ηπείρου ως φυσικής συνέχειας της ελληνικής επικράτειας και η διαφαινόμενη είσοδος της Αλβανίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση (κατάργηση συνόρων και γενικότερες ευκαιρίες ανάπτυξης) διαμορφώνουν ένα σκηνικό πολιτικής δράσης με πολλές προκλήσεις. Το σύγχρονο αυτό ευρωπαϊκό γίγνεσθαι παρέχει σήμερα τις ευκαιρίες για τη δημιουργία του νομικού και πολιτικού πλαισίου εκείνου το οποίο θα επιτρέπει στους Βορειοηπειρώτες να διαβιούν, προκόβουν και σταδιοδρομούν πλέον ως Ελληνες στα πατρογονικά τους εδάφη, χωρίς να υστερούν σχεδόν σε τίποτα από τους εν Ελλάδι συμπατριώτες τους. Οι ευκαιρίες αυτές σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αφεθούν ανεκμετάλλευτες.

17:Σχέδιο 1

4/6/2009

4:19 μμ

Ραντεβού με την πολιτική

Ηταν θέμα χρόνου...

Του Νίκου Αναγνώστου

Ο κ. Λευτέρης Δημητρίου ανάμεσα στους υποψήφιους ευρωβουλευτές της Νέας Δημοκρατίας. Εχει ασφαλώς δίκιο ο Γιώργος Μάνος, ο γιατρός, που θεωρεί «ό,τι πιο φυσιολογικό μπορούσε να γίνει» την υποψηφιότητα του Λευτέρη Δημητρίου στο ευρωψηφοδέλτιο της Νέας Δημοκρατίας. Οχι, ασφαλώς, μόνο λόγω της «ισχυρής προσωπικότητας και ιστορίας» που κουβαλάει και ενσαρκώνει ο υποψήφιος και που μαζί με την εκλόγιμη σχεδόν θέση - ως επιλαχόντας κάποια στιγμή θα επιλεγεί - θα τον οδηγήσουν κάποια στιγμή εντός της τετραετίας στο Στρασβούργο. Αλλο έχει στον νου του μάλλον ο Γιώργος όπως το λέει και ο ίδιος -και δύσκολα θα διαφωνήσει κανείς μαζί του- «ότι ήταν θέμα χρόνου η συμμετοχή του Βορειοηπειρωτικού Ελληνισμού στα ελλαδικά και ευρωπαϊκά πολιτικά δρώμενα». Αυτό δεν είπε άλλωστε εκεί στο Ζάππειο Μέγαρο και ο Λευτέρης Ζαγορίτης, ο γραμματέας Ηπειρώτης, με την σκόπιμη αναφορά του γενέθλιου τόπου του υποψηφίου, των Αγίων Σαράντα, όπως τότε που απάντησε στους δημοσιογράφους για την απόδοση της ελληνικής ιθαγένειας με την ρητορική ερώτηση «καιρός δεν ήταν να την αποκτήσουν και τα αδέρφια μας οι Βορειοηπειρώτες;». Παρ’ όλα αυτά, ήταν ένα ωραίο ξάφνιασμα η υποψηφιότητα Δημητρίου. Γιατί ήταν μεγάλη η προσμονή και η

προσδοκία μας. Είναι αυτό που κάνει ενδιαφέροντα και τα πιο βέβαια πράγματα. Κάπως έτσι συνέβη και με τον κόσμο μας. Ακουγα στην άλλη πλευρά του τηλεφώνου τον αδερφό μου τον Αχιλλέα, για το νέο που του είχε «εκμυστηρευτεί» ο τυχαίος πελάτης της κούρσας του ταξί, ο Δημητρίου ο ίδιος –«μην πεις τίποτε πριν ανακοινωθεί» είπε στον ταξιτζή!- και προσπαθούσα να αναλογιστώ την απήχηση που θα είχε το γεγονός. Η πανηγυρική κοσμοσυρροή την Κυριακή το βράδυ στο «Κάραβελ», που σφραγίστηκε από την παλλόμενη απ’ τη συγκίνηση φωνή του Λευτέρη, καταγράφηκε πλέον ως μία απ’ τις ωραιότερες πολιτικές μας εκδηλώσεις. Το κατεβατό του «βιογραφικού» του Λευτέρη ωχριά μπροστά στα όσα ακούς απ’ όσους τον γνώρισαν από κοντά. Και δεν εννοώ μόνο τα όσα είπε απαντώντας στην ερώτησή μου ο μέχρι πρόσφατα πρώην εκπρόσωπος του ΥΠΕΞ, Γιώργος Κουμουτσάκος, και νυν συνυποψήφιος του Λευτέρη στο ίδιο ευρωψηφοδέλτιο: «Ο κύριος Δημητρίου είναι μια υποψηφιότητα και μια προσωπικότητα τριπλής σηματοδοσίας: Πρώτον, είναι Βορειοηπειρώτης ο ίδιος. Δηλαδή πρόκειται για ένα γνωστό και

δραστήριο μέλος της Εθνικής Ελληνικής Μειονότητας στην Αλβανία. Δεύτερον, ο ίδιος τα τελευταία χρόνια ζει σε ένα άλλο κομμάτι όπου το έθνος στην ευρεία του έννοια αντιμετώπισε τραγωδίες, που είναι η Κύπρος. Το μαρτυρικό μας νησί. Τρίτον, επομένως, είναι ένα μέλος του οικουμενικού Ελληνισμού. Θεωρώ ότι είναι μια σπουδαία επιλογή που επιβεβαιώνει και την ευαισθησία του κόμματος της Ν.Δ. και του πρωθυπουργού Κώστα Καραμανλή και ταυτόχρονα την πίστη στη δύναμη που έχουν οι Ελληνες ομογενείς». Πρώτη φορά τον είχα απέναντί μου, εκεί στο γραφείο του Απόδημου Ελληνισμού, στον 6ο όροφο, της Αγίου Κωνσταντίνου, και είχα την αίσθηση πως ήμαστε μια ζωή φίλοι. Αυτή η καλοσύνη του πιστεύω, που έχει την άπλα του τόπου μας –του Βούρκου- και τόσο αρμονικά δένει με την πληθωρική του σωματική διάπλαση, «κρύβει» και το μυστικό της επιτυχίας του. Να γιατί η αποδοχή του ήταν τόσο μεγάλη. Ολοι σαν να θέλουν να πουν μια κουβέντα, να προσθέσουν τη δική τους ψηφίδα σ’ αυτό το μωσαϊκό αποδοχής του κόσμου. Που την Κυριακή θα βρει σίγουρα την πιο ωραία του έκφραση. Αυτή της κάλπης.

ΠΡΟΒΟΛΗ ٠17

18:Σχέδιο 1

4/6/2009

4:20 μμ

Flashback

Λόγια καρδιάς για έναν παλιό μου φίλο Του Χαράλαμπου Αθανασίου Τη συνέντευξη του Λευτέρη Δημητρίου στον έγκριτο Κύπριο δημοσιογράφο Κορνήλιο Χατζηκώστα πιστεύω πως θα την απολαύσετε “γουλιά γουλιά”. Σαν ένα ποτήρι με παλαιό καλό κρασί, κρασί της δικιάς μας “μάρκας”. Ξέρω, το ποτήρι αυτή τη φορά θα το προτιμούσατε ξέχειλο. Ετσι, παρά τον περιορισμό του χώρου, δεν γίνεται όμως να μην προσθέσω λίγο ακόμη απόσταγμα. Η φιλία μου με τον Λευτέρη Δημητρίου, τον συνομήλικο, συντοπίτη και συναγωνιστή μου, ξεκινάει δύο δεκαετίες πριν. Ηταν τότε που μοιραζόμασταν καημούς και όνειρα μεγάλα ενώ καταποντίζονταν μπροστά στα μάτια μας το σαπιοκάραβο του κομμουνιστικού “παραδείσου”. Ηταν τότε που οι άνθρωποι εγκατέλειπαν “κοπαδιαστά” τα πατρώα τους εδάφη και έτρεχαν για άλλες άγνωστες πολιτείες... Εχανε η μάνα το παιδί και το παιδί τη μάνα.... Μέσα σε αυτή την αναμπουμπούλα, αν και γεωπόνος το επάγγελμα, ο Λεύτερης άδραξε το μικρόφωνο ενός ραφιοφωνικού σταθμού της Κέρκυρας μεταδίδοντας κάθε ημέρα τα νέα στους συμπατριώτες του Βορειοηπειρώτες. Λίγα χρόνια αργότερα εγώ θα εκλεγόμουν πρόεδρος της ΟΜΟΝΟΙΑΣ για τους Νομούς των Αγίων Σαράντα και Δελβίνου, ενώ ο Λευτέρης θα τελείωνε ένα μετά το άλλο τα μεταπτυχιακά του στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης. Μια ωραία μέρα θα μου εξομολογούνταν: - Καθόμουν στα παράλια της Κρήτης και αγνάντευα την Κύπρο, αυτό το «χρυσοπράσινο φύλλο ριγμένο στο πέλαγος» όπως θα έλεγε και ο ανεπανάληπτος Ελύ-

18 ٠ ΠΡΟΒΟΛΗ

Φωτο Ντοκουμέντο.

Αύγουστος 1998. Με τη διαμεσολάβηση του κ. Δημητρίου, αντιπροσωπεία της ΟΜΟΝΟΙΑΣ επισκέπτεται τον πρόεδρο της Κυπριακής Βουλής, κ. Σπύρο Κυπριανού.

της... Το ματωμένο θα έλεγα εγώ... δεν ξέρεις πόσο λαχταρούσα να αγγυροβολήσω εκεί... *** Αύγουστος 1998. Χτυπάει το κινητό μου και από την άλλη μεριά ακούω τη φωνή του Λευτέρη... - Φίλε Λάμπη, γνωρίζεις τα συναισθήματα των Κυπρίων για μας, μπορώ να φροντίσω να έχετε κάποιες επαφές υψηλού επιπέδου. Δεν είναι η στιγμή να περιγράψω αυτή την ανεπανάληπτη εμπειρία από τις επαφές μας με τον αείμνηστο Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Χρυσόστομο, τον πρόεδρο της Βουλής των Αντιπροσώπων κ. Κυπριανού (φωτό), τον πρόεδρο του ΔΗΣΥ κ. Αναστασιάδη, τους υπουργούς Γεωργίας, Παιδείας και τόσους άλλους παράγοντες. Τίποτα, όμως, δεν θα ήταν εύκολο δίχως τη διαμεσολάβηση του Λευτέρη Δημητρίου. Αυτά και πολλά άλλα, μού ’ρχονταν στο νου στο Ζάππειο Μέγαρο- δωρεά του Βορειοηπειρώτη Ευάγγελου Ζάππα και χώρος υπογραφής της Ενταξης της Ελλάδας στην ΕΟΚ με την υπογραφή του αείμνηστου Κων/νου Καραμανλή,

όταν ο Γενικός Γραμματέας της Νέας Δημοκρατίας, κ. Ελευθέριος Ζαγορίτης, ανακοίνωνε την υποψηφιότητα του συμπατριώτη μας Ελευθέριου Δημητρίου με το ψηφοδέλτιο της Ν.Δ. Και μάλλον σε άκρως τιμητική θέση, στην 11η, παρακαλώ! Την ίδια στιγμή ένας άλλος Λευτέρης, ο Λευτέρης ο Γείτονας με πολλούς δεσμούς με το Βορειοηπειρωτικό, βλέποντας να σκουπίζω τα δάκρυα συγκίνησης που βάραιναν τα ματόκλαδά μου, με κάλεσε για ένα ποτό. - Ευχαριστώ, του είπα αυθόρμητα, δεν θέλω να χαλάσω με τίποτα αυτή τη γεύση, τη γεύση του γνήσιου παλαιού κρασιού, του κρασιού του τόπου μου… Σ’ ευχαριστώ, φίλε Λευτέρη, γι’ αυτό το «σκλάβωμα»! Βλέπεις υπάρχουν και ωραίες και καλοδεχούμενες “σκλαβιές”. Ο Θεός να σε αξιώσει να σε δούμε το συντομότερο στο βήμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να βρωντοφωνάζεις για τα δίκαιά μας όπως εσύ ξέρεις. Μη λησμονείς πως θα είσαι ο πρώτος Βορειοηπειρώτης ευρωβουλευτής.... Ο Θεός να κάνει το θαύμα του.

19-21:Σχέδιο 1

4/6/2009

4:23 µµ

Συνέντευξη

Eνας Βορειοηπειρώτης στο ψηφοδέλτιο της Νέας ∆ηµοκρατίας

ΤΟΥ ΚΟΡΝΗΛΙΟΥ ΧΑΤΖΗΚΩΣΤΑ

Έναν Κύπριο, έναν Βορειοηπειρώτη και έναν εκπρόσωπο του Ελληνισµού της διασποράς θα ήταν ό,τι καλύτερο για τον Πρόεδρο της Νέας ∆ηµοκρατίας Κώστα Καραµανλή να περιλάβει στο ψηφοδέλτιο του κόµµατός του για τις επικείµενες ευρωπαϊκές εκλογές. Αντί, όµως, τρεις τέτοιους υποψηφίους, ο Κώστας Καραµανλής βρήκε έναν, ο οποίος αντιπροσωπεύει τον οικουµενικό Ελληνισµό. Ο Λευτέρης ∆ηµητρίου, πρόεδρος της Νοµαρχιακής Επιτροπής Κύπρου της Νέας ∆ηµοκρατίας, κατάγεται από τη Βόρειο Ηπειρο, ζει στην Κύπρο και είναι Κύπριος

υπήκοος. Ως στέλεχος του βορειοηπειρωτικού αγώνα εδώ και αρκετά χρόνια, ιδρυτής και πρόεδρος διαφόρων οργανώσεων, έλαβε µέρος σε διάφορες εκδηλώσεις για τη Βόρειο Ήπειρο στην Ελλάδα, στην Κύπρο και στο εξωτερικό, µε στόχο τη διαφώτιση του Ελληνισµού της διασποράς, και οι σχέσεις του µε τον οικουµενικό Ελληνισµό είναι στενότατες. Ο Λευτέρης ∆ηµητρίου, µέλος 10µελούς οικογένειας, µε πλούσιες εµπειρίες στα κοινά, έχει όλα τα στοιχεία του σύγχρονου Ευρωπαίου πολιτικού. Πολυπολιτισµικός, πολυδιάστατος, πολυεπίπεδος και πολύγλωσσος, αφού γνωρίζει πλην της ελληνικής, την αγγλική,

τη ρωσική και την αλβανική γλώσσα. Είναι µέλος της Κεντρικής Επιτροπής και Πρόεδρος της Νέας ∆ηµοκρατίας στην Κύπρο, Πρόεδρος του Παγκυπρίου Συνδέσµου Βορειοηπειρωτών, µέλος του ∆ιοικητικού Συµβουλίου και πρόεδρος της Επιτροπής επιχειρηµατικότητας της πανηπειρωτικής οµοσπονδίας Ευρώπης, µέλος του ∆.Σ. και εκπρόσωπος Τύπου της Παγκύπριας Οµοσπονδίας Ελληνοποντίων Υψηλάντης. Είναι διευθυντικό στέλεχος της αρχής πληρωµών της Ε.Ε. στην Κύπρο και πολύ καλός γνώστης της κοινής αγροτικής πολιτικής της Ε.Ε. Είναι αριστούχος απόφοιτος της γεωπονικής σχολής µε τρεις µετα-

Π Ρ Ο Β Ο Λ Η ٠19

19-21:Σχέδιο 1

4/6/2009

4:23 µµ

πτυχιακούς τίτλους.

θώς επίσης και την ιδιαίτερή µου πατρίδα την Ήπειρο. Ήταν, επίΚύριε ∆ηµητρίου, ποια είναι κατ’ σης, πολύ µεγάλη η συγκίνησή αρχάς τα σχόλιά σας για το γεγο- µου για το γεγονός ότι η παρουνός ότι ο πρόεδρος της Νέας ∆η- σίαση των υποψηφίων έγινε στο µοκρατίας Κώστας Καραµανλής Ζάππειο Μέγαρο, όπου ο εθνάρσάς επέλεξε στο ψηφοδέλτιο του χης Καραµανλής υπέγραψε την κόµµατός του για τις ευρωεκλο- ένταξη στην Ε.Ε. και κατά δεύγές; τερο λόγο επειδή το Ζάππειο αποτελεί δωρεά των ΒορειοηπειρωΕκφράζω τις ειλικρινείς ευχαρι- τών εθνικών ευεργετών Κωνστανστίες και τη βαθύτατη ευγνωµο- τίνου και Ευάγγελου Ζάππα. σύνη µου στον πρόεδρο της Νέας ∆ηµοκρατίας και Πρωθυπουργό Ποια είναι η εκτίµησή σας ως της Ελλάδος Κώστα Καραµανλή προς το αποτέλεσµα των εκλοκαι στη µεγάλη λαϊκή παράταξη γών, δεδοµένου ότι οι δηµοσκοτου οικουµενικού Ελληνισµού για πήσεις φέρουν το ΠΑΣΟΚ να τη µεγάλη τιµή που µου έκανε να προηγείται της Νέας ∆ηµοκραµε συµπεριλάβει στο ψηφοδέλτιο τίας; της Νέας ∆ηµοκρατίας. Η ενέργεια αυτή του αρχηγού της µεγά- Οι δηµοσκοπήσεις δεν δηµιουρλης µας παράταξης αποτελεί τιµή γούν καµιάν απολύτως ανησυχία. προς την ελληνική διασπορά και Αντιθέτως, εκφράζω τη βεβαιτον οικουµενικό Ελληνισµό, στην ότητα ότι η Νέα ∆ηµοκρατία µε ηρωική Κύπρο όπου ζω και εργά- αρχηγό τον Κώστα Καραµανλή θα ζοµαι εδώ και αρκετά χρόνια, κα- εξασφαλίσει και πάλι τη νίκη.

20 ٠ Π Ρ Ο Β Ο Λ Η

Πού στηρίζετε αυτή την αισιοδοξία σας; Στην ηγετική φυσιογνωµία του Κώστα Καραµανλή, ο οποίος χειρίζεται πολύ σωστά τα εθνικά και εσωτερικά ζητήµατα και ο οποίος ξέρει να κερδίζει εκλογές. Όµως, και σε έναν άλλο σηµαντικό παράγοντα, ο οποίος δεν µετριέται στις δηµοσκοπήσεις και αυτός είναι ο Ελληνισµός της διασποράς. Η νίκη της Νέας ∆ηµοκρατίας θα προέλθει από τη συσπείρωση της λαϊκής παράταξης, αλλά και από την Κύπρο, τη Βόρειο Ήπειρο και γενικά από τον οικουµενικό Ελληνισµό. Ειδικότερα, η Νέα ∆ηµοκρατία στην Κύπρο αναµένεται να πενταπλασιάσει την εκλογική της δύναµη, αλλά κυρίως η νίκη του κόµµατος θα προέλθει από τους Βορειοηπειρώτες, οι οποίοι ψηφίζουν για πρώτη φορά στην Ελλάδα και τα µηνύµατα που παίρ-

19-21:Σχέδιο 1

4/6/2009

4:23 µµ

νουµε από το κοµµάτι αυτό του Ελληνισµού είναι ιδιαίτερα συγκινητικά και ενθαρρυντικά. Ενδεικτικό του κλίµατος που επικρατεί ανάµεσα στους Βορειοηπειρώτες είναι η ανακοίνωση της Οµόνοιας, του κόµµατος των Βορειοηπειρωτών, η οποία τάσσεται ανοικτά υπέρ της Νέας ∆ηµοκρατίας και της υποψηφιότητας του Λευτέρη ∆ηµητρίου, της Ενωσης Χειµαρριωτών. Ανακοινώσεις συµπαράστασης και στήριξης από δεκάδες σωµατεία Βορειοηπειρωτών, της Πανηπειρωτικής Οµοσπονδίας Ευρώπης, της Ένωσης Επάρχων της Βορείου Ηπείρου, του ∆ικτύου Αιρετών Τοπικής Αυτοδιοίκησης Ευρώπης και από τη στήριξη που έχει το κόµµα και ο Βορειοηπειρώτης υποψήφιος από σύσσωµο τον Βορειοηπειρωτικό Τύπο. Εξάλλου, η Νέα ∆ηµοκρατία είναι το κατεξοχήν ευρωπαϊκό κόµµα, αφού µε την καθοδήγηση του εθνάρχη και ιδρυτή του Κωνσταντίνου Καραµανλή η Ελλάδα εντάχθηκε στην τότε ΕΟΚ και σήµερα Ευρωπαϊκή Ένωση, όταν άλλοι προέβαλλαν το σύνθηµα «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο». Η Νέα ∆ηµοκρατία αγωνίζεται για περισσότερη Ελλάδα στην Ευρώπη και για περισσότερη Ευρώπη στην Ελλάδα.

ρήσουν από την Ευρωβουλή, οπότε ανοίγεται ο δρόµος για τη δική σας είσοδο… Οπως γνωρίζετε, µε βάση την ελληνική νοµοθεσία δεν υπάρχει σταυρός προτίµησης στις ευρωεκλογές και η εκλογή γίνεται µε βάση τη σειρά στο ψηφοδέλτιο. Με βάση αυτή τη λογική, λοιπόν, αυτό που λένε οι πολιτικοί αναλυτές είναι πολύ πιθανόν και ως εκ τούτου πολύ πιθανή είναι και η είσοδός µου στην Ευρωβουλή. Οµως θέλω να τονίσω ότι αυτό δεν Αν επικαλεστούµε τις εκτιµήσεις των αναλυτών, σε είναι το ζητούµενο για µένα. Η µάχη δεν δίνεται για τέτοια περίπτωση, κάποιοι από τους ευρωβουλευτην έδρα, αλλά για την πατρίδα µας και τη µεγάλη τές που θα εκλεγούν θα επιστρατευτούν στη µάχη λαϊκή παράταξή µας, την οποία πρέπει να δυναµώτων εθνικών εκλογών και πολύ πιθανόν να αποχωσουµε και θα τη δυναµώσουµε, αναδεικνύοντας την και πάλι πρώτη πολιτική δύναµη στη χώρα µας. Ο αγώνας µου είναι ανιδιοτελής για το καλύτερο µέλλον της Ελλάδας της Ευρώπης και της παράταξης. Η συνεχής και πολύχρονη προσφορά µου στα κοινά πάνω σε αυτή τη βάση εστιαζόταν και έτσι θα συνεχιστεί. Όµως, σε περίπτωση εκλογής µου, θέλω να τονίσω ότι θα αποτελώ στην ουσία τον έβδοµο ευρωβουλευτή της Κυπριακής ∆ηµοκρατίας, αφού η Κύπρος είναι η δεύτερη πατρίδα µου, εδώ ζω και εργάζοµαι και ταυτοχρόνως τον εκπρόσωπο της ενιαίας Ηπείρου στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Π Ρ Ο Β Ο Λ Η ٠21

22-23:Σχέδιο 1

4/6/2009

4:39 µµ

Συνέντευξη του προέδρου του ΚΕΑ∆, Βαγγέλη Ντούλε

Επιβεβληµένο για το ΚΕΑ∆ το διαζύγιο µε το ∆ηµοκρατικό Κόµµα

Στον Νίκο Αναγνώστου

Κύκλο επαφών µε τους συλλόγους των Βορειοηπειρωτών, τις ελληνικές πολιτικές δυνάµεις αλλά και την υπουργό Εξωτερικών Ντόρα Μπακογιάννη είχαν οι πρόεδροι του ΚΕΑ∆ και Οµόνοιας, Βαγέλης Ντούλες και Βασίλης Μπολάνος, µε ατζέντα -τι άλλο- τις εκλογές της 28ης Ιουνίου στην Αλβανία, στο πλαίσιο της διήµερης επίσκεψής τους στην Αθήνα. Στη συνέντευξή του αιτιολογεί ως επιβεβληµένη την αποχώρηση του ΚΕΑ∆ απ’ το κυβερνητικό σχήµα Μπερίσα και τη συνεργασία µε τους σοσιαλιστές, λέγοντας χαρακτηριστικά πως «το ΚΕΑ∆ δεν ήταν και δεν θα γίνει υποτελής κανενός». Συν τω χρόνω, κόντρα στην περιρρέουσα ατµόσφαιρα και την έντονη φηµολογία πως αυτή η «γραµµή πλεύσης» δυσαρέστησε το ΥΠΕΞ, ο κύριος Ντούλες δηλώνει κατηγορηµατικά πως «δεν υπήρχε και ούτε υπάρχει περιθώριο για πιέσεις» και ότι όλες οι επαφές έλαβαν χώρα «µακριά από κοµµατικές επιρροές». Ο πρόεδρος της Οµόνοιας λέει ακόµη πως βάζει πιο ψηλά τον πήχη από πριν, «για τέσσερις από τρεις βουλευτές» και θεωρεί «πρόκληση για την ευρωπα3κή πορεία της Αλβανίας» την οµαλή διεξαγωγή των εκλογών. ΕΡ.: Κύριε Ντούλε, ποιος ο λόγος της επίσκεψή σας στην Αθήνα;

Απ.: Βρισκόµαστε στην Αθήνα µε τον κύριο Μπολάνο, τον πρόεδρο της Οµόνοιας, µε στόχο να δούµε όλους τους προέδρους των συλλόγων της Εθνικής Ελληνικής Μειονότητας και ταυτόχρονα και τους εκπροσώπους των ελληνικών πολιτικών δυνάµεων. Σκοπός µας είναι να ευαισθητοποιήσουµε στο µέγιστο δυνατό τα µέλη µας αλλά και ευρύτερα τους Αλβανούς µετανάστες, διότι είναι απαραίτητο, είναι κρίσιµο και αυτοί να δώσουν το ηχηρό «παρών» στις εκλογές της 28ης Ιουνίου. ∆εδοµένου ότι το ΚΕΑ∆ έχει την ευρεία και ισχυρή στήριξη της Εθνικής Ελληνικής Μειονότητας αλλά δεδοµένου και του

22 ٠ Π Ρ Ο Β Ο Λ Η

αδιάλειπτου και νόµιµου ενδιαφέροντος της Ελλάδας για τον σεβασµό των δικαιωµάτων της Εθνικής Ελληνικής Μειονότητας, θεωρήσαµε απαραίτητη τη διεξαγωγή αυτών των ενηµερωτικών επαφών.

ΕΡ.: Κάνατε λόγο για «νόµιµο ενδιαφέρον εκ µέρους της Ελλάδας» για την Εθνική Ελληνική Μειονότητα. Ποιο το πνεύµα της συζήτησής µε την υπουργό Εξωτερικών, κυρία Μπακογιάννη, και επ’ ευκαιρία να σας ρωτήσω πώς απαντάτε στη φήµες που κυκλοφόρησαν ότι γίνατε αποδέκτης πιέσων απ’ το ΥΠΕΞ όσον αφορά τις προεκλογικες σας συνεργασίες; Απ.: «∆εν υπήρχε και δεν υπάρχει

περιθώριο για πιέσεις. Αυτό που ενδιαφέρει την Ελλάδα είναι ο µέγιστος δυνατός σεβασµός των δικαιωµάτων της Εθνικής Ελληνικής Μειονότητας, οι άριστες σχέσεις µε την Αλβανία, η όσο πιο άµεσα γίνεται ένταξη της Αλβανίας στην Ε.Ε. όπως συνέβη στις 4 Απριλίου µε το ΝΑΤΟ- και σ’ αυτό το πνεύµα, µακριά από τις οποιεσδήποτε κοµµατικές επιρροές, λαµβάνουν χώρα και οι συναντήσεις µας. Το ποιος θα κυβερνά τη χώρα µετά τις εκλογές της 28ης Ιουνίου είναι αποκλειστικότητα του κυρίαρχου λαού, στην προκειµένη περίπτωση του λαού της Αλβανίας. Συνεπώς, εµείς ως κόµµα θα επιθυµούσαµε να ήµαστε εµείς οι προτιµητέοι της απόφασης και της κρίσης του εκλογικού σώµατος. Εκ µέρους της Ελλάδας, όµως,

22-23:Σχέδιο 1

4/6/2009

4:39 µµ

πρόκληση µετά την πτώση του ολοκληρωτικού καθεστώτος στα χρόνια του ’90. Η Αλβανία ολοκλήρωσε έναν κύκλο µε την ένταξη στο ΝΑΤΟ, τον µετακοµµουνιστικό της κύκλο, και άνοιξε έναν νέο κύκλο, αυτόν της ευρωπαϊκής ένταξης. Αν δεν πετύχουµε αυτό που προαναφέρατε, σηµαίνει πως οι πολιτικές δυνάµεις δεν αξίζουν της εµπιστοσύνης των Αλβανών πολιτών, οι οποίοι οµολογουµένως είναι πιο προχωρηµένοι από τις πολιτικές δυνάµεις και τους πολιτικούς. Ερ.: Πόσο ψηλά βάζετε τον πήχη, ως κόµµα, σ’ αυτή την αναµέτρηση;

ΟΜΟΝΟΙΑ – ΚΕΑ∆ όπως πάντα µαζί! το πλαίσιο είναι σαφές: Καµιάν ανάµειξη στην εκλογική διαδικασία της Αλβανίας.

Ερ.: Πείτε µου µε ειλικρίνεια, κύριε Ντούλε, τι σας ώθησε να αποχωρήσετε από µια δοκιµασµένη κυβερνητική συνεργασία µε το ∆ηµοκρατικό Κόµµα του Μπερίσα και να προχωρήσετε σε προεκλογικό «γάµο» µε το Σοσιαλιστικό Κόµµα;

Απ.: Είµαστε και παραµένουµε ειλικρινείς µε τον εαυτό µας και τους άλλους. Είχαµε µια συµφωνία συνεργασίας, µε ηµεροµηνία λήξης, όµως, µε το ∆ηµοκρατικό Κόµµα. Η εν λόγω συµφωνία µπήκε σε ισχύ µετά τις εκλογές της 3ης Ιουλίου του 2005 και έπαψε να ισχύει µε τη λήξη της θητείας τον Μάιο του τρέχοντος έτος. Το ∆ηµοκρατικό Κόµµα, ασχέτως των καλών πτυχών συνεργασίας που είχαµε όλα αυτά τα χρόνια, δεν µπόρεσε να απαλλαγεί απ’ το σύνδροµο της προ-

σπάθειάς του να µην αντιµετωπίσει ως συνέταιρο το ΚΕΑ∆ αλλά να θέσει αυτές τις σχέσεις σε ένα καθεστώς υποτέλειας. Το ΚΕΑ∆ έχει τις αρχές, τις αξίες, το πρόγραµµά του και δεν αποδέχεται µε κανέναν τρόπο να µπει σε καθεστως υποτέλειας έναντι κάποιου άλλου. Φυσικά, αποκλειστικό δικαίωµα και µέληµα του κάθε κόµµατος είναι να σκέπτεται το καλό του κόµµατος για την οποιαδήποτε εκλογική τακτική του. Οχι όµως στο όνοµα κάποιων περισσότερων ψήφων να θυσιάσει µείζονα θέµατα όπως αυτά της ένταξης ή της καλής γειτονίας εντάσσοντας στον συνασπισµό του πολιτικές δυνάµεις που στερούνται προγραµµάτων µε σαφή ευρωπαϊκό προσανατολισµό.

ΕΡ. : Προβέπετε και ελπίζετε πως όλα θα διεξαχθούν οµαλά, ως ένδειξη της ενταξιακής ευρωπαϊκής πορείας της Αλβανίας; Απ.: Πρέπει. Είναι η µεγαλύτερη

ΑΠ.: Ο πρώτος και σεµνός µας στόχος είνα να διατηρήσουµε την κοινοβουλευτική εκπροσώπησή µας µε τις τρεις έδρες που διαθέταµε. Φυσικά, δεν µας λείπει η φιλοδοξία, η σοβαρή δουλειά που γίνεται, αυτός ο αριθµός να αυξηθεί σε τέσσερις έδρες, γιατί όχι και περισσότερες.

Απόφαση του γενικού προ-

εδρείου του ΚΕΑ∆: 1. Ο κ. Σπύρος Ξέρας καθαιρείται απ’ την θέση του προέδρου του ΚΕΑ∆ νοµού Αργυροκάστρου και αντικαθίσταται απ’ τον κ. Χρήστο Λένγκο. 2. Ο κ. Κώστας Μπάρκας καθαιρείται απ’ τη θέση του προέδρου του ΚΕΑ∆ νοµού Αγίων Σαράντα και αντικαθιστάτε απ’ τον κ. Χαράλαµπο Παντέχη. Π Ρ Ο Β Ο Λ Η ٠23

24-25 teliko:Σχέδιο 1

4/6/2009

7:26 µµ

Θ. ΚΑΣΣΙΜΗΣ: ΜΑΣ ΕΝΩΝΟΥΝ ∆ΕΣΜΟΙ ΑΙΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΦΙΛΙΑΣ Της Σοφίας Αραβοπούλου

Εργοτάξιο η Βόρειος Ηπειρος: 33 έργα σε ελάχιστους µήνες. Αυτά είναι “τα κατορθώµατα ενός υφυπουργού”.

“Ελλάδα ένα µεγάλο όνειρο, ένας τρανός καηµός/ Πενήντα χρόνια η καρδιά µας έχει αντέξει/ Κι ήταν βαρύς πολύ βαρύς ο χωρισµός”. Με στίχους από ποιήµατα που περιγράφουν δύσκολους καιρούς, γεµάτους φόβο, κορίτσια µε ελληνικές παραδοσιακές φορεσιές να κρατούν µοσχοβολιστά λουλούδια από τους κήπους των φτωχών σπιτιών, παιδιά να ανεµίζουν ελληνικές σηµαίες, και ηλικιωµένοι να κρατούν µπουκάλια µε τσίπουρο, αλλά και λουκούµια και µε αισθήµατα ευγνωµοσύνης υποδέχθηκαν οι έπαρχοι και οι κάτοικοι των χωριών της ελληνικής µειονότητας στην Αλβανία τον υφυπουργό Εξωτερικών κ. Θόδωρο Κασσίµη. Τα εγκαίνια από τον υφυπουργό, ο οποίος συνοδευόταν από τον πρέσβη της Ελλάδας στα Τίρανα κ. Πάζιο και τον γενικό πρόξενο Αργυροκάστρου κ. Ριζόπουλο, πολλών µικρών έργων οδοποιίας, που θα βάλουν τέλος στους δύσβατους χωµατόδροµους, συνδέοντας

24 ٠ Π Ρ Ο Β Ο Λ Η

αρκετά χωριά µε το κεντρικό οδικό δίκτυο, τα εγκαίνια ενός υδραγωγείου που θα καλύψει την πολύµηνη πολλές φορές λειψυδρία σε επτά χωριά και τα εγκαίνια µιας γέφυρας που θα δώσει ασφάλεια -καθώς ήταν έτοιµη να καταρρεύσει η παλιά- σε µία περιοχή αποτέλεσαν µία ξεχωριστή µέρα για την ελληνική µειονότητα στις επαρχίες της ∆ρόπολης, της Λιουντζεριάς και του Μεσοποτάµου. Τα έργα που συνολικά ανέρχονται σε 36 - 11 στο Νοµό Αργυροκάστρου, 11 στο Ν. Αγ. Σαράντα, 7 στο Ν. ∆ελβίνου και 7 στο Ν. Πρεµέτης- ορισµένα εκ των οποίων βρίσκονται ακόµη υπό κατασκευή, χρηµατοδοτήθηκαν από το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών στο πλαίσιο παροχής αναπτυξιακής βοήθειας στην Αλβανία µε το ποσό περίπου 500.000 ευρώ και έρχονται να λύσουν προβλήµατα της καθηµερινής ζωής των κατοίκων. Εκτός από την κατασκευή δρόµων περιλαµβάνουν επίσης και ανακαίνιση

σχολικών κτιρίων, πλατειών µέχρι και κατασκευή στάσεων λεοφορείων. «Σας ευχαριστούµε από καρδιάς που µας προσέχετε, είναι µεγάλη τιµή για µας που που ήρθατε να µας επισκεφθείτε, είµαστε ευγνώµονες για την προσφορά της Ελλάδας που δεν µας ξεχνά ποτέ», θα πουν στον κ. Κασσίµη εκπρόσωποι των τοπικών αρχών και απλοί κάτοικοι, άνδρες και γυναίκες που θα θελήσουν να του σφίξουν το χέρι. Στο ∆οξάτι θα στηθεί γιορτινό τραπέζι στην πλατεία µε σπιτικές πίτες και εδέσµατα που ετοίµασαν οι γυναίκες του χωριού για την υποδοχή του υφυπουργού και της ελληνικής αποστολής. “Απόψε στο χωριό µας ήρθε µια καλή παρέα”, ακούγεται στη διαπασών από τα µεγάφωνα, µαζί µε ένα παραδοσιακό τραγούδι. Ετοιµα είναι και τα δώρα που θα του δώσουν, ξυλόγλυπτα µπουκάλια για ρακί, έναν πίνακα κ.ά. “Εγώ είµαι συγκινηµένος γι’ αυτό που νιώθουν. Γιατί ξέρω ότι η ζωή τους θα γίνει καλύτερη”, θα πει ο κ. Κασσίµης

24-25 teliko:Σχέδιο 1

4/6/2009

7:29 µµ

εξηγώντας ότι η επιλογή των έργων Μεσοπόταµου, Κρανιά, Φοινίκη, Βρυ- κές της περιοχής, για το πολεοδοµικό έγινε βάσει των προτάσεων των επί ώνι και της γέφυρας στο χωριό Βρω- θέµα, για τα σχέδια που έχει ώστε να τόπου επάρχων και µε τη σύµφωνη µερό, και ολοκληρώθηκε µε δείπνο που αξιοποιηθεί και να οµορφύνει η πεπαρέθεσε στους Αγ. Σαράντα ο υφυ- ριοχή, αλλά και για τα δύο µικρά έργα γνώµη των περιφερειαρχών. Η εκτέλεση πραγµατοποιήθηκε από πουργός στους επάρχους των µειονοτι- που είναι υπό κατασκευή µε χρηµατοδότηση της ελληνικής κυβέρνησης και τους ίδιους του επάρχους, ως αναδό- κών περιοχών. τα οποία θα βελτιώσουν τη ζωή των καχους, µε την υπογραφή συµβάσεων ατοίκων. Η ΕΛΛΑ∆Α ΘΑ ΕIΝΑΙ ∆ΙΠΛΑ νάθεσης µε το Γενικό Προξενείο Αργυροκάστρου το οποίο είχε και τον έλεγχο ΣΤΗΝ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΗΣ ΑΛΒΑΝΙΑΣ “Μετά από ενάµιση χρόνο που υλοποίησής τους. έχω να έρθω εδώ βλέπω ότι η “Με τους ανθρώπους εδώ Χιµάρα πραγµατικά αναπτύσµας ενώνουν δεσµοί αίµασεται και έχει καλές προοπτιτος και φιλίας. Ως Ελληνας κές”, δήλωσε ο υφυπουργός. αισθάνοµαι καλά που µπορούµε µε τις δυνάµεις “Εδώ στη Χιµάρα υπάρχει ένα που έχουµε να βοηθήσουισχυρό κοµµάτι µειονότητας µε. Στηρίζουµε την ευρωπρόσθεσε ο ίδιος- αλλά και όλοι παϊκή πορεία της Αλβανίας οι µειονοτικοί της Αλβανίας είναι και πιστεύουµε ότι το αξίεκείνοι που δουλεύουν και µοχζουν αυτή η χώρα και θούν για την ευρωπαϊκή προαυτός ο λαός. Και η σύνοπτική της Αλβανίας και θέλω δεση της Αλβανίας µε την να επαναλάβω ότι η Ελλάδα Ε.Ε. θα συµβάλει ώστε να αλλά και οι µειονοτικοί της Αλαυξήσουµε την παρέµβαβανίας θα είµαστε πάντα δίπλα σή µας και στην ένταξή της σε διάφορα προγράµ- “Εδώ στη Χιµάρα υπάρχει ένα ισχυρό κοµµάτι µειονότητας”. στη µεγάλη αυτή προσπάθεια”. µατα”, δήλωσε ο κ. Κασσίµης. Ο ίδιος πρόσθεσε ότι θα συνεχιστεί από Με τις καµπάνες να ηχούν γιορτινά Ερωτηθείς σχετικά µε τις εκλογές στη την Ελλάδα η προσπάθεια βελτίωσης στην Εκκλησία του Αγίου Νικολάου και γειτονική χώρα ο κ. Κασσίµης είπε: “Οι της ζωής των κατοίκων της Β. Ηπείρου τους κατοίκους του χωριού να υποδέ- εκλογές είναι εσωτερικό θέµα της Αλκαι όχι µόνο, ευχήθηκε τα αδέλφια τους χονται θερµά - µε επικεφαλής τον βανίας. Ο αλβανικός λαός θα επιλέξει που ζουν και εργάζονται στη χώρα µας έπαρχο της περιοχής Ηλία Θανάση - όπως όλοι οι λαοί ό,τι είναι καλύτερο για να µπορέσουν να επιστρέψουν εδώ και τον υφυπουργό Εξωτερικών Θόδωρο την προοπτική της χώρας του. Η ΕλΚασίµη και την ελληνική αντιπροσω- λάδα θα είναι δίπλα στην κυβέρνηση να φτιάξουν µια καλύτερη ζωή. Η συρρίκνωση του πληθυσµού της ελ- πεία, πραγµατοποιήθηκαν τα εγκαίνια της Αλβανίας, όποια και αν είναι αυτή”. ληνικής µειονότητας αντανακλά και στη της ασφαλτοστρωµένης πλατείας στην συρρίκνωση του µαθητικού πληθυ- Τσούκα, το τελευταίο από τα µικρά έργα ΑΛΛΑ ΤΡΙΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΕΣΟΑΒ ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΟ ΗΠΕΙΡΟ σµού. Από τα χωριά που επισκέφθηκε υποδοµής που εγκαινίασε ο υφυπουρσήµερα ο υφυπουργός ένα 50-60% του γός κατά την διήµερη επίσκεψή του Στις 26 Μαϊου, παρουσία του Υφυπουρπληθυσµού ζει και εργάζεται στην Ελ- στην Αλβανία. γού Εξωτερικών κ. Μιλτιάδη Βαρβιλάδα. Οι πρωτοβουλίες όµως των ελληνικών υπουργείων Εξωτερικών και Η Τσούκα είναι ένα µειονοτικό χωριό τσιώτη, συνεδρίασε η Επιτροπή ΠαραΠαιδείας είναι σηµαντικές εδώ και ένα έξω από τους Αγίους Σαράντα µε 3.000 κολούθησης του ΕΣΟΑΒ, υπό την προχρόνο, όπως µας είπε ο µορφωτικός κατοίκους, που χρόνια τώρα έφερε ως εδρία του Αναπληρωτή Γενικού Γραµακόλουθος της Ελλάδας στην Αλβανία “αγκάθι” την έλλειψη της πλατείας στην µατέα ∆ιεθνών Οικονοµικών Σχέσεων οποία τελικά “χάρισε” το ελληνικό υ- και Αναπτυξιακής Συνεργασίας κ. Ν. Τακ. Γερασιµίδης. Νηπιαγωγείο µε 30 µαθητές και µία πουργείο Εξωτερικών. Ενα έργο που χιάου και µε τη συµµετοχή εκπροσώπων των Υπουργείων ΠΕΧΩ∆Ε, Μεπρώτη τάξη δηµοτικού από φέτος µε 15 κόστισε 15.000 ευρώ. µαθητές, καθώς και εκκλησιαστικό λύ- “Είµαι ιδιαίτερα ικανοποιηµένος από ταφορών & Επικοινωνιών, Ανάπτυξης, κειο µε 40 µαθητές λειτουργεί υπό την την απήχηση που διαπίστωσα ότι Οικονοµίας & Οικονοµικών και Μακεσκέπη της ελληνορθόδοξης Αρχιεπι- έχουν όλα αυτά τα µικρά έργα που χρη- δονίας - Θράκης. σκοπής Αλβανίας στην Μητρόπολη Αρ- µατοδότησε η ελληνική κυβέρνηση”, Στη συνεδρίαση εγκρίθηκαν κατ’ αρχήν γυροκάστρου, την οποία επισκέφθηκε δήλωσε ο υφυπουργός πριν αναχωρή- τρία (3) νέα έργα στην Αλβανία: η καταο κ. Κασσίµης και η ελληνική αντιπρο- σει για την Χιµάρα (τελευταίο σταθµό σκευή οδικών κόµβων σύνδεσης χωσωπεία. Εκεί τον υποδέχτηκε και τον ξε- της επίσκεψής του πριν επιστρέψει ριών κατά µήκος του Οδικού Άξονα νάγησε ο µητροπολίτης κ. ∆ηµήτριος ο στην Αθήνα) για να συναντηθεί µε Σαγιάδα - Κονίσπολη - Αγ. Σαράντα, η οποίος τον ενηµέρωσε για το έργο που το δήµαρχο και πρόεδρο της Ελλη- οδική σύνδεση χωριών Πωγωνίου νικής Εθνικής Μειονοτικής Οργάνωσης (Σωπική-Πολίτσιανη-Σούχα) και η επιεπιτελεί η Μητρόπολη. σκευή-ανακατασκευή του κάστρου του Η πρώτη ηµέρα της επίσκεψης του κ. ΟΜΟΝΟΙΑ Βασίλη Μπολάνο. Κασσίµη συνεχίστηκε το απόγευµα µε Κατά τη συνάντηση ο κ. Μπολάνος ενη- Αργυροκάστρου. τα εγκαίνια έργων οδοποιίας στα χωριά µέρωσε τον κ. Κασίµη για τις προοπτι-

Π Ρ Ο Β Ο Λ Η ٠25

26:Σχέδιο 1

8/6/2009

5:26 µµ

Μήνυµα

ΟΜΟΝΟΙΑ, εθνική συστράτευση και ευρωπαϊκό προσανατολισµό (Αποκλειστικές δηλώσεις του Α΄ αντιπροέδρου του Ελληνικού Κοινοβουλίου, κ. Γιώργου Σούρλα, στην “Προβολή”)

Κύριε Πρόεδρε, ενόψει των εθνικών εκλογών στην Αλβανία ποιο το µήνυµά σας προς τους οµοεθνείς Βορειοηπειρώτες;

Κύριος Σούρλας: «Ενόψει των νέων εθνικών εκλογών στην Αλβανία αισθάνοµαι την ανάγκη µία φορά ακόµη να ευχαριστήσω και να συγχαρώ τους Βορειοηπειρώτες αδελφούς για τη µεγάλη τους συµβολή στο έπος του ’4041 και ιδιαίτερα για την πολυετή φροντίδα και τον χριστιανικό σεβασµό στα σκόρπια κοιµητήρια όσων θυσιάστηκαν για την ελευθερία και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Αυτά τα λέει ο συγγραφέας του βιβλίου “Οι ήρωες του ‘40 περιµένουν”. Οπως τότε εµείς οι Ελληνες αλλάξαµε την πορεία του ∆εύτερου Παγκοσµίου Πολέµου, έτσι και σήµερα µε σεβασµό στις αρχές και το σύνταγµα της Αλβανίας να συνεχίσουµε να προσφέρουµε τον καλύτερο εαυτό µας, µε ό,τι αυτό προϋποθέτει για τη δική µας κοινότητα αλλά και για τον εκσυγχρονισµό της Αλβανίας. Για το λόγο αυτό προβάλλει επιτακτική η ανάγκη να ασκήσετε µαζικά τα εκλογικά σας δικαιώµατα για να ξαναδώσετε µε την ψήφο σας µια ισχυρή παρουσία του ελληνικού παράγοντα στο αλβανικό Κοινοβούλιο για την προάσπιση των δικαίων αιτηµάτων της Ε.Ε. Μειονότητας. ΟΜΟΝΟΙΑ, λοιπόν, µεθοδικότητα, εθνική συστράτευση και ευρωπαϊκό προσανατολισµό».

26 ٠ Π Ρ Ο Β Ο Λ Η

27-30:Σχέδιο 1

4/6/2009

4:59 μμ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΑΝΔΡΕΑ ΛΟΒΕΡΔΟΥ

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟ, ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΒΟΡΕΙΟΗΠΕΙΡΩΤΩΝ ΕΚΑΤΕΡΩΘΕΝ ΤΩΝ ΣΥΝΟΡΩΝ

Στους Νίκο Αναγνώστου Χαράλαμπο Θανάση

Στη συνέντευξή του εφ’ όλης της ύλης που ακολουθεί ο κύριος Ανδρέας Λοβέρδος, πρώην υφυπουργός Εξωτερικών και νυν πολιτικός εκπρόσωπος για θέματα εξωτερικής πολιτικής του ΠΑΣΟΚ, απ’ τα πιο δεινά στελέχη και διαμορφωτές της πολιτικής της αξιωματικής αντιπολίτευσης, απαντάει άμεσα και χωρίς υπεκφυγές στα καυτά θέματα που αφορούν τη διαβίωση και προκοπή του Βορειοηπειρωτικού Ελληνισμού εκατέρωθεν των συνόρων. Αν και καθησυχαστικός, με τη διαβεβαίωσή του πως «η ελληνική Πολιτεία είχε και έχει στραμμένη την προσοχή της στον Βορειοηπειρωτικό Ελληνισμό», δεν παραλείπει να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου για τη μοίρα του Ελληνισμού από τη «συνθηματική ρητορική δίχως στρατηγικό περιεχόμενο», τις εκπτώσεις ως προς τις δημοκρατικές υποχρεώσεις της γείτονος στη διαδικασία ένταξής της στους ευρωατλαντικούς θεσμούς αλλά και την αναλγησία και απερισκεψία της «ελληνικής γραφειοκρατίας» στο θέμα της σύνταξης ΟΓΑ στους παρήλικές μας, η οποία «αποδεικνύεται έτσι πιο αποτελεσματική και απ’ τους εθνικιστικούς κύκλους της γείτονος». Ιδιαίτερα επικριτικός γι’ αυτά τα θέματα ο κύριος Λοβέρδος δεν κρύβει την έντονη αντιπολιτευτική του διάθεση προς τη Νέα Δημοκρατία, «υποχρεώνοντας» έτσι την «Προβολή» να ανοίξει τις στήλες της και στον διακομματικό διάλογο χωρίς αυτό να σημαίνει πως εμπλέκεται και η ίδια στο εν Ελλάδι κομματικό παιχνίδι. Το όλο κείμενο της συνέντευξης έχει ως εξής:

ΕΡ.: Κύριε Λοβέρδο, εκ των προτέρων να σας ευχαριστήσουμε που είχατε την καλοσύνη να απαντήσετε στην πρόσκληση της «Προβολής» και να σας ρωτήσουμε ευθύς εξαρχής, αν πιστεύετε ότι ο Βορειοηπειρωτι-

κός Ελληνισμός τυγχάνει της δέουσας προσοχής της ελληνικής πολιτείας και δεν είναι χαμηλά στην ατζέντα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, όπως πιστεύει σημαντική μερίδα των συμπατριωτών μας.

ΑΠ.: Εγώ σας ευχαριστώ για την δυνατότητα που μου δίνετε να επικοινωνήσω με τους ομογενείς μας, δηλαδή τους συμπατριώτες μας που ζουν εκτός Ελλάδας, στην Αλβανία και να σας πω πως διαχρονικά η ελληνική Πολιτεία είχε και ΠΡΟΒΟΛΗ ٠27

27-30:Σχέδιο 1

4/6/2009

4:59 μμ

έχει στραμμένη την προσοχή της στον Βορειοηπειρωτικό Ελληνισμό. Η ελληνική πολιτεία, ωστόσο, αποτελείται από φορείς που αναλαμβάνουν την ευθύνη άσκησης πολιτικής και αναφέρομαι συγκεκριμένα στα κοινοβουλευτικά κόμματα τα οποία την εθνική ευαισθησία όφειλαν και οφείλουν να την μετουσιώσουν σε επωφελείς πολιτικές για τους ομογενείς μας, και σας δηλώνω με παρρησία πως στα ζητήματα που αφορούν τον Βορειοηπειρωτικό Ελληνισμό τολμήσαμε να χαράξουμε νέους δρόμους, υλοποιώντας υπεύθυνα ως κυβέρνηση μέτρα και πολιτικές στήριξής του στις εστίες του, σε δύσκολες διακρατικές συγκυρίες. Ακόμη προχωρήσαμε και σε μέτρα ενσωμάτωσης και ένταξης για τους ομογενείς μας που εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα και όλα αυτά σε αντιδιαστολή με μία αντίθετη συνθηματική ρητορική χωρίς στρατηγικό περιεχόμενο. Σήμερα, διαπιστώνω πως πολλά ζητήματα μένουν εκκρεμή και δεν βρίσκουν λύσεις, και δεν αρκούν οι ανέξοδες υποσχέσεις και τα συνθήματα για να επιλυθούν. Λύνονται μέσα από δημόσια διαβούλευση με τους ομογενείς μας, λύνονται από μια υπεύθυνη αναγωγή αυτών των αιτημάτων σε ένα σχέδιο διακυβέρνησης για μια καλύτερη Ελλάδα και την αποτελεσματικότερη παρουσία της Ελλάδας στις εστίες του Ελληνισμού. Και σ’αυτόν τον αγώνα που δίνουμε χρειαζόμαστε την ενεργή και ουσιαστική συμμετοχή των ομογενών μας, των συμπατριωτών μας.

προσλαμβάνουσες που σας οδήγησαν σε ένα τέτοιο συμπέρασμα και αν μπορείτε να γίνετε πιο σαφής όσον αφορά τον δικό μας χώρο. ΑΠ.: Είχα την τιμή και την ευθύνη να συμμετάσχω ως υφυπουργός Εξωτερικών σε μια ελληνική κυβέρνηση η οποία είχε μία έντονη διεθνή και περιφερειακή παρουσία και δράση. Και όσον αφορά τα Βαλκάνια το τελευταίο διάστημα υπάρχει ένα κενό και όταν αφήνεις κενά έρχονται άλλοι και τα συμπληρώνουν, δημιουργώντας ζώνες και σφαίρες επιρροής. Η Ελλάδα οφείλει να δώσει ξανά έντονο το στίγμα της συμβάλλοντας στη δημιουργία ενός νέου βαλκανικού περιβάλλοντος συνεργασίας και εμπέδωσης της ειρήνης και της φιλίας. Οσον αφορά τις ελληνοαλβανικές σχέσεις, πρέπει να γίνουν πιο πυκνές στο πλαίσιο χάραξης μιας νέας στρατηγικής. Και στην στρατηγική αυτή θεωρώ βασικό άξονα την κατοχύρωση των δικαιωμάτων και των διεκδικήσεων της Ελληνικής Εθνικής Μειονότητας και αναφέρομαι συγκεκριμένα στην κατοχύρωση της περιουσίας των Βορειοηπειρωτών, στα εκπαιδευτικά ζητήματα και στη βελτίωση των υποδομών.

ΕΡ.: Πώς αποτιμάτε την πρόσφατη επίσκεψη Καραμανλή στα Τίρανα; Με την εμπειρία και τη γνώση σας ως πρώην υφυπουργού Εξωτερικών, όπως προαναφέρατε, εκτιμάτε ότι η ενταξιακή πορεία της Αλβανίας ΕΡ.: Στην πρόσφατη ημερίδα στους ευρωατλαντικούς θεσμούς «Εξελίξεις στα Βαλκάνια και Βο- είναι και η ενδεδειγμένη λύση ρειοηπειρωτικός Ελληνισμός» υπ- για την άρση των εκκρεμοτήτων ογραμμίσατε την ανάγκη υιοθέ- και της παραδοσιακής καχυποτησης μιας πιο διεκδικητικής ψίας στις ελληνοαλβανικές σχέεξωτερικής πολιτικής. Ποιες οι σεις αλλά και τη βελτίωση του

28 ٠ ΠΡΟΒΟΛΗ

καθεστώτος της Ελληνικής Εθνικής Μειονότητας στην Αλβανία; ΑΠ.: Η επίσκεψη του Ελληνα πρωθυπουργού στα Τίρανα έπρεπε να είχε σηματοδοτήσει μια πιο διευρυμένη και ουσιαστική ατζέντα, όχι μόνο όσον αφορά τις σχέσεις μας με την Αλβανία ως εταίρων στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, αλλά και στο πλαίσιο της ενταξιακής πορείας της Αλβανίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Εννοώ την ανάδειξη της σημασίας που θα έχει η ουσιαστική ένταξή της στους ευρωπαϊκούς θεσμούς όπως και επίσης ότι αυτή η πορεία έχει να κάνει και με τον περαιτέρω εκδημοκρατισμό, την ανάπτυξη και τον σεβασμό των ανθρωπίνων και μειονοτικών δικαιωμάτων στην γείτονα χώρα. Θεωρώ ότι η ενταξιακή πορεία της Αλβανίας στους ευρωπαϊκούς θεσμούς είναι μια διαδικασία θετικού αθροίσματος για την προώθηση των ζητημάτων της Ελληνικής Εθνικής Μειονότητας και των ελληνοαλβανικών σχέσεων, αλλά δεν είναι μια διαδικασία αυτόματου πιλότου. Υπάρχουν πολιτικές δυνάμεις στην Αλβανία οι οποίες επενδύουν στον εθνικισμό και στην ένταση, όπως και άλλες οι οποίες προσπαθούν να βάλουν την χώρα σε μια ευρωπαϊκή τροχιά. Θα πρέπει ως Ελλάδα να εκπέμπουμε και να στέλνουμε ξεκάθαρα μηνύματα προς κάθε κατεύθυνση. Σ’ αυτήν την πορεία της Αλβανίας προς τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, ο Ελληνισμός, και ιδιαίτερα ο Βορειοηπειρωτικός, μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο. Υπογραμμίζω, πάντως, ως θετικό γεγονός την υπογραφή της συμφωνίας για την οριοθέτηση κάθε μορφής θαλάσσιων συνόρων !

27-30:Σχέδιο 1

4/6/2009

4:59 μμ

ΕΡ.: Κύριε Λοβέρδο, τελευταία οι Βορειοηπειρώτες παρήλικες βιώνουν επώδυνα το δίλημμα να εγκαταλείψουν τις εστίες τους βλέποντας με απογοήτευση να κόβονται «αβέρτα» συντάξεις ΟΓΑ εφόσον δεν διαμένουν μόνιμα στην Ελλάδα και αν έστω ένας εκ των συζύγων έχει απολαβές ενός ευρώ από την Αλβανία, γιατί αυτό θέλει ο ισχύον νόμος (!). Ενα κείμενο διαμαρτυρίας στάλθηκε τελευταίως προς όλες τις κοινοβουλευτικές ομάδες εκ μέρους όλων των βορειοηπειρωτικών σωματείων, για τροποποίηση του ισχύοντα νόμου. Τι προτίθεστε να κάνετε ως κόμμα; ΑΠ.: Αποδεικνύεται, λοιπόν, η ελληνική γραφειοκρατία πιο αποτελεσματική από τους ακραίους εθνικιστικούς κύκλους της γείτονος. Επιτρέψτε μου όμως να διαπιστώσω πως η γραφειοκρατική αναλγησία απέναντι στους Βορειοηπειρώτες γέροντες απηχεί και αντανακλά μια έλλειψη εθνικών προσανατολισμών και κοινωνικής ευαισθησίας από μία κυβέρνηση η οποία μετεωρίζεται ανάμεσα στις αντινομίες της και διαβρώνει με τον επιπόλαιο χειρισμό της, ό,τι θα έπρεπε να αποτελεί κεκτημένο και βάση για μια πιο αποτελεσματική στήριξη του Βορειοηπειρωτικού Ελληνισμού στις εστίες του. Υπήρχε μία πρότερη κατάσταση επί κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ επί των θεμάτων αυτών όπου διαφαινόταν έμπρακτα η πολιτική μας βούληση μέσα από την χορήγηση της σύνταξης του ΟΓΑ στους ηλικιωμένους ομογενείς μας, ώστε να στηριχθούν οι ίδιοι και οι οικογένειές τους και ιδιαίτερα οι διαμένοντες στην Βόρεια Ηπειρο και σκοπεύουμε με την ανάληψη της διακυβέρνησης να επιλύσουμε άμεσα τα ζητήματα αυτά επ’ ωφελεία

των ομογενών μας. ΕΡ.: Με τη γενική συναίνεση που εκφράστηκε από όλο το πολιτικό φάσμα στο θέμα της απόδοσης της ελληνικής ιθαγένειας στους Βροειοηπειρώτες, θα περίμενε κανείς πιο ταχείς ρυθμούς στη διεκπεραίωση της διαδικασίας. Παρ’όλα αυτά μόνο 8.500 συμπατριώτες μας πολιτογραφήθηκαν το 2008 και με τον ρυθμό αυτό θα απαιτηθούν 35 χρόνια για να ολοκληρωθεί η διαδικασία. Ποια η θέση σας για την επίσπευση και απλοποίηση της διαδικασίας; ΑΠ.: Επιτρέψτε μου να σας πω, πως δεν έχουμε ικανοποιητικούς ρυθμούς απόδοσης της ιθαγένειας στους Βορειοηπειρώτες γιατί δεν υπήρχε και ούτε υπάρχει ουσιαστική συναίνεση στο ζήτημα αυτό. Δεν υπήρχε συναίνεση το 2003

όταν θέλαμε να υλοποιήσουμε ως κυβέρνηση το συγκεκριμένο μέτρο έχοντας εργαστεί ώστε να διαμορφωθεί το κατάλληλο διακρατικό περιβάλλον για τη βιωσιμότητα της διπλής υπηκοότητας, πιέζοντας την Αλβανία να συμπεριλάβει τις πολλαπλές υπηκοότητες για τους πολίτες της στην αναθεώρηση του Συντάγματός της. Η Νέα Δημοκρατία για μικροκομματικούς λόγους αντέδρασε επιπόλαια και σπασμωδικά στη Βουλή. Δεν υπήρχε συναίνεση όταν στηρίξαμε με προτάσεις νόμου στη Βουλή το 2005 και το 2006 εκ νέου το αίτημα των ομογενών μας, που είχαν πια μαζικά βγει στους δρόμους και διαδήλωναν, αντιμετωπίζοντας και πάλι την αντίθεση της Ν.Δ. Δεν υπάρχει συναίνεση γιατί για το ΠΑΣΟΚ υπάρχει διαφορετικό πρόταγμα στο

ΠΡΟΒΟΛΗ ٠29

27-30:Σχέδιο 1

4/6/2009

4:59 μμ

πρόσωπα. Μας ενδιαφέρει η ουσιαστική συμμετοχή και εκπροσώπηση των Βορειοηπειρωτών σε όλα τα επίπεδα στο ΠΑΣΟΚ και αυτό αφορά πάνω από όλα τους ίδιους τους Βορειοηπειρώτες.

ΕΡ.: Και κάτι πιο άμεσο, ποιο το μήνυμά σας προς τους Βορειοηπειρώτες ψηφοφόρους στην επικείμενη κρίσιμη εκλογική αναμέτρηση της 28ης Ιουνίου στην Αλβανία; Δεν σας κρύβουμε πως με την αμέριστη συμπαράσταση του ΠΑΣΟΚ προς το Σ.Κ. της Αλβανίας (συνάντηση Βέροιας, Γραφείο Ενημέρωσης των μεταναστών στην Αλβανία), η αίσθηση που υπάρχει στον χώρο μας είναι πως δεν υπάρχει ανάλογο ενδιαφέρον και για την Ομόνοια-ΚΕΑΔ.

μέτρο αυτό και για τη Ν.Δ. άλλο. Για εμάς είναι μια υποχρέωση και ένα μέτρο μέσω του οποίου οι ομογενείς μας θα ενταχθούν πλήρως στην ελληνική κοινωνία και έτσι γίνονται υποκεί- μενα δικαιωμάτων και ορίζουν οι ίδιοι τις τύχες τους, ενώ για την Ν.Δ. το βασικό που προέχει είναι τι ποσοστό των Βορειοηπειρωτών θα την ψηφίσουν. Εχουμε προτείνει μέσω των προτάσεων νόμου που καταθέσαμε στη Βουλή, και θα υλοποιήσουμε ως κυβέρνηση, μια διαφορετική διαδικασία απόδοσης της ελληνικής ιθαγένειας στου ομογενείς μας. ΕΡ.: Πόσο θεμιτή και ρεαλιστική βλέπει ο χώρος σας τη φιλοδοξία των Βορειοηπειρωτών με την ένταξη στα ελλαδικά πολιτικά δρώμενα να πετύχουν και την ανάδειξη δικών τους εκπροσώπων; 30 ٠ ΠΡΟΒΟΛΗ

ΑΠ.: Είμαστε ένας πολιτικός χώρος που πιστεύουμε στη συμμετοχική δημοκρατία ως βασικό συστατικό μιας διακυβέρνησης που υπηρετεί τα εθνικά και λαϊκά συμφέροντα. Μας ενδιαφέρει μία ουσιαστική και αυθεντική σχέση με την κοινωνία και τους πολίτες και αυτό γίνεται με την διατύπωση ενός υπεύθυνου προγραμματικού λόγου και τη λειτουργία ενός ανοικτού κόμματος. Γίνεται μέσα από ένα δημόσιο εθνικό διάλογο τόσο με τον πολίτη όσο και με τους φορείς εκπροσώπησής του. Ετσι οικοδομείται μία σχέση εμπιστοσύνης και ένα αξιακό πολιτικό πλαίσιο ανάμεσα στο κόμμα και στην κοινωνία, δημιουργώντας έτσι κριτήρια πολιτικής συμμετοχής. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο η κοινωνία και οι ιδιαίτερες κοινωνικές ομάδες μέσα από την αυτοοργάνωση και αυτενέργεια αναδεικνύουν πολιτικές και πολιτικά

ΑΠ.: Μην συγχέεται τη σχέση του ΠΑΣΟΚ με το ομόλογο κόμμα της Αλβανίας και την σχέση μας με τον Βορειοηπειρωτικό Ελληνισμό. Το ΠΑΣΟΚ καλλιεργεί σχέσεις συνεργασίας με το αντίστοιχο κόμμα της γείτονος για την προώθηση κυρίως των διμερών και πολυμερών σχέσεων. Η πολιτική έκφραση των ομογενών μας στη γείτονα χώρα είναι ζήτημα ενός στρατηγικού προσανατολισμού της ίδιας της Ελληνικής Εθνικής Μειονότητας. Εμείς έχουμε στηρίξει και θα στηρίξουμε αυτές τις επιλογές, αλλά είμαστε αντίθετοι στις μορφές πατερναλισμού και κατάργησης της αυτοτέλειάς της. Ως προς αυτό πρέπει να είμαστε σαφείς. Το σημαντικό και ζητούμενο είναι η μαζική συμμετοχή των Βορειοηπειρωτών στις επικείμενες εκλογές που θα εξασφαλίσει μια πιο δυναμική παρουσία του Ελληνισμού στα πολιτικά δρώμενα της γείτονος. Εμείς είμαστε δίπλα σας.

31:Σχέδιο 1

8/6/2009

5:23 μμ

Για την Ελλάδα ήρωες, για τον ΟΓΑ “non grata”!!!

Φεβρουάριος 2009

7 Ιανουαρίου 2009

1 - Κλέαρχος Παπασάββας, ιερέας απ’ τη Χιμάρα,

πρώην πολιτικός κρατούμενος (17 χρόνια φυλακή για τα ελληνικά του ιδεώδη) παρασημοφορημένος

απ’ το υπουργείο Εξωτερικών Ελλάδος για την προ-

σφορά του στο Εθνος, καθώς και απ’ την Ενωση Χι-

μαριωτών. Το αίτημά του για συνταξιοδότηση απ’ τον ΟΓΑ απορρίφθηκε απ’ τους αναίσθητους γρα-

2- Στέφανος Σιάνης, σύμβολο της βορειοηπειρωτικής αντίστασης, πρώην πολιτικός κρατούμενος, δικασμένος σε 40 χρόνια φυλάκιση απ’ το δικτατορικό καθεστώς του Χότζα, απ’ τα οποία εξέτισε τα 33. Παρασημοφορημένος απ’ το υπουργείο Εξωτερικών Ελλάδος για την προσφορά του στο Εθνος. Παρά την προσωπική δέσμευση του διοικητή του ΟΓΑ, κ. Λευτέρη Παπαγεωργόπουλου, η αίτηση του κ. Σιάνη εκκρεμεί ακόμη στα σκονισμένα συρτάρια της γραφειοκρατίας!

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ

φειοκράτες του Οργανισμού.

Παρά τις διαβεβαιώσεις του Διοικητή του ΟΓΑ και κυβερνητικών αξιωματούχων το πρόβλημα που έχει παρουσιαστεί τα τελευταία χρόνια όχι μόνο δεν επιλύεται, αλλά αντίθετα, διογκώνεται. Στο έως τώρα πρόβλημα της απαίτησης για μόνιμη παραμονή έχει προστεθεί και νέο πρόβλημα με την αφαίρεση του δικαιώματος συνταξιοδότησης από τους υπερήλικες Βορειοηπειρώτες εφόσον λαμβάνουν έστω και 1 ευρώ ως σύνταξη από το αλβανικό κράτος. Η συμπερίληψη και των Βορειοηπειρωτών στους δικαιούχους της προνοιακής σύνταξης ήταν ένα από τα σημαντικότερα μέτρα που έχει λάβει την τελευταία 20ετία η Ελληνική Πολιτεία για τη στήριξη των Βορειοηπειρωτών στις πατρογονικές εστίες. Οι τελευταίες εξελίξεις αποτελούν, ουσιαστικά, ακύρωση του μέτρου αυτού, που θα οδηγήσει σε περεταίρω εγκατάλειψη και μαρασμό της Βορείου Ηπείρου. Για τις θέσεις και τις απαιτήσεις μας είχαμε ενημερώσει τη Διοίκηση του ΟΓΑ και τους αρμόδιους υπουργούς, χωρίς μέχρι στιγμής να έχουμε οποιαδήποτε ανταπόκριση τους. Φαίνεται ότι πρόκειται για μια συνειδητή πολιτική απόφαση της κυβέρνησης για αφαίρεση του δικαιώματος συνταξιοδότησης από το σύνολο των Βορειοηπειρωτών. Τελικά, την οικονομική κρίση θα την πληρώσει ο Βορειοηπειρωτικός Ελληνισμός!! Πρόκειται για μία απόφαση που βάζει ταφόπλακα στον εκεί Βορειοηπειρωτικό Ελληνισμό και δεν πρέπει να την αφήσουμε να περάσει! Καλούμε όλα τα βορειοηπειρωτικά σωματεία και όλους τους Βορειοηπειρώτες να αντισταθούν σε μια άδικη απόφαση. Καλούνται όλοι τη Δευτέρα 15 Ιουνίου 19:00 μ.μ. σε συγκέντρωση και πορεία διαμαρτυρίας στην πλατεία Κλαυθμώνος. Στον αγώνα πρέπει να δώσουν το παρόν όλοι οι Βορειοηπειρώτες. Η αξιοπρεπής επιβίωση των γερόντων στις πατρογονικές εστίες είναι υπόθεση όλων μας! ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ ΒΟΡΕΙΟΗΠΕΙΡΩΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΠΡΟΒΟΛΗ ٠31

4/6/2009

Κραυγή αγωνίας

32-33:Σχέδιο 1

5:05 μμ

Ακούει κανείς;

Ζήσος Χριστόπουλος:

«Κινδυνεύει η ζωή μου!»

- 14 χρόνια στόχος και θύμα της κρατικής και παρακρατικής βίας. - 400 εκατομμύρια λεκ οι ζημιές που υπέστη. - 75 φαρσοδικαστήρια και ο Γολγοθάς συνεχίζεται. - Μετά την κατεδάφιση του μπαρ (ελαφράς κατασκευής), την καταστροφή και υφαρπαγή της φάρμας του, του καίνε και 20 στρέμματα αμπέλι τις δροσερές ημέρες του Απρίλη (!). - Ο ίδιος τα συνδέει αυτά με την υπόθεση “HOXHA“ (1995), στην οποία είναι μάρτυρας-κλειδί.

ο 1995 ο Ζήσος Χριστόπουλος φλέρταρε με την επιτυχία, αφού αγόρασε το oρνιθοτροφείο των Εξαμιλίων πληρώνοντας υπέρογκα ποσά χρημάτων δανειζόμενος απ’ την Αλβανική Τράπεζα. Στη συνέχεια αποφάσισε να επεκτείνει τη δραστηριότητά του φτιάχνοντας και λειτουργώντας ένα bar - restaurant (ελαφράς κατασκευής), εκεί όπου το κύμα και οι γλάροι μάγευαν τους πολλούς επισκέπτες. Ανθρωπος της συναναστροφής ο Ζήσος και γλυκομίλητος με όλους - φρέσκα τα κοτόπουλα απ’ τη φάρμα του. Ευγενική η εξυπηρέτηση απ’ τη σύζυγό του και τις δύο τους κόρες. Συχνοί επισκέπτες, επιχειρηματίες, κομματικοί παράγοντες, βουλευτές αλλά και κάποιοι... αετονύχηδες. Ανύποπτος ο Ζήσος τους προσέ-

32 ٠ ΠΡΟΒΟΛΗ

φερε καφέ, χωριάτικο τσίπουρο ολονύχτιο ταξίδι ώς τη βόρεια Αλκαι κρασί, φρέσκο ψάρι και ό,τι βανία, κάπου στα Τίρανα και μετά άλλο ζητούσαν, ώσπου μια μέρα... στη Λιέζια, 400 χλμ. μακριά. Ο Ζήσος, δεμένος και τυλιγμένος με μια παλιά κουβέρτα που σού ’κοβε την ανάσα απ’ την μπόχα. Στα κρατητήρια των Τιράνων ολονύκτια ανάκριση, ψυχολογική και φυσική βία. Ηταν 15 Οκτώβρη του 1995. «Με κατηγορούσαν πως συΜέρα μεσημέρι. Ο Ζήσος πήγαινε νεργαζόμουν με ξένες μυστικές για τη φάρμα του. Ενα αμάξι φρε- υπηρεσίες. Συγκεκριμένα της Ελλάδος, της Σερβίας και άλλων χωρών. Με κατηγορούσαν ακόμα πως έπαιξα αρνητικό ρόλο στο εθνικό δημοψήφισμα που διεξήχθη τη χρονιά εκείνη για το νέο Σύνταγμα της Αλβανίας. Ασύλληπτα πράγματα για μένα». νάρει απότομα μρποστά στα πόδια Αυτά μου διηγείται ο Ζήσος με του. Τρία άτομα αποβιβάζονται και τρεμάμενα χείλη, αν και πέρασαν του ζητούν να τους συνοδέψει ώς 14 χρόνια από κείνη την αποτους Αγίους. Σαράντα. Απ’ εκεί φράδα ημέρα. Και συνεχίζει...

Η απαγωγή

32-33:Σχέδιο 1

4/6/2009

5:05 μμ

Ο δεπαντάχρονος Γολγοθάς Γρήγορα εξακριβώθηκαν όλα και κατέρρευσε η κατηγορία. Δεκαπέντε χρόνια μετά, όμως, δεν λέει να τελειώσει ο Γολγοθάς. Το κράτος τού κατεδαφίζει το μαγαζί. Το παρακράτος με τις ευλογίες του κράτους του παίρνει βίαια τη φάρμα. Απανωτά τα απειλητικά τηλεφωνήματα. Η οικογένεια αναγκάζεται να καταφύγειι στην Ελλάδα για λόγους ασφάλειας. Ολομόναχος ο Ζήσος, συνειδητός για τους κινδύνους που τον περίμεναν, ξεκινάει τη δική του Οδύσσεια: γράφει σε όλες τις αλβανικές αρχές, ευαισθητοποιεί τον τύπο, απευθύνεται στα δικαστήρια... Δυστυχώς, φωνή βοώντος εν τη ερήμω. Εβδομήντα πέντε δικαστήρια διεξήχθηκαν έως σήμερα. Κάθε 2 - 2,5 μήνες και δικαστήριο. Σε 400 εκατομμύρια λογαριάζεται η ζημιά του Ζήσου Χριστόπουλου. Και εκκρεμούν άλλα 25 εκατομμύρια \

δάνεια στις τράπεζες. Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, πριν από λίγες ημέρες, μέσα Απριλίου, με βλάστηση και βροχοπτώσεις, “κάποιοι” καίνε (!) 20 στρέμματα αμπέλι απ’ το οποίο ο Ζήσος περίμενε την ώρα του τρύγου για να καλύψει τις υποχρεώσεις του στις τράπεζες. Πώς πήρε φωτιά “τώρα που ανθίζουν τα κλαριά και βγάζει η γης χορτάρι;”. Γιατί δεν εξαπλώθηκε η φωτιά στα διπλανά αμπέλια των αλλοεθνών; Την εξήγηση τη δίνει ο Ζήσος: Μετά την εξαφάνιση του Αλβανοσκοπιανού Remzi Hoxha, ο οποίος είχε απαχθεί μαζί με μένα και με έναν τρίτο, τον Avdyl Loshaj, κοσοβάρο δημοσιογράφο, εγώ κατέθεσα στον ανακριτή λέγοντας όλη την αλήθεια. Για την εγκληματική αυτή ενέργεια σήμερα είναι υπόδικοι τέσσερα υψηλά ιστάμενα στελέχη της μυστικής υπηρεσίας της Αλβανίας SHISH και συγκεκριμένα ο Arben Sefgjini, πρώην διευθυντής, ο Ilir Kumbaro πρώην διευθυντής που είχε δραπετεύσει στην Αγγλία το 1997, καθώς και οι επιθεωρητές Bujdon Meçe και Avni Koldashi.

Επειτα απ’ όλα αυτά έχουν πυκνώσει οι απειλές εναντίον της ζωής μου. Πολλές φορές με ακολουθούν άγνωστοι άνθρωποι. Αλλες φορές αμάξια με ξένες πινακίδες προσπάθησαν να με τρακάρουν. Δεν μπορώ να σας πω το βρισίδι που δέχομαι απ’ τους “επιβάτες”. Για όλα αυτά έχω ζητήσει ειδική προστασία απ’ το κράτος, το οποίο μυστηριωδώςς κωφεύει. Επιτρέψτε μου και διά μέσου του περιοδικού σας να κάνω έκκληση άλλη μία φορά για την προστασία της ζωής μου... Αυτά λέει ο Ζήσος Χριστόπουλος και ενώ τον ακούω, σαστισμένος, στ’ αφτιά μου αντηχούν οι αγωνιώδεις φωνές των Ββορειοηπειρωτών έξω απ’ το Ελληνικό Κοινοβούλιο το βράδυ της επικύρωσης της συμφωνίας σύνδεσης της Αλβανίας με την Ευρωπα?κή Ενωση και μέσα μου ψιθύρισα το τραγούδι που κληρονομήσαμε απ’ τους παππούδες μας «ώς πότε αχ, ώς πότε ωχ!». Ακούει κανείς; Εύχομαι η κραυγή αγωνιάς του Ζήσου Χριστόπουλου επιτέλους να εισακουστεί πριν είναι αργά...

ΠΡΟΒΟΛΗ ٠33

34-36:Σχέδιο 1

4/6/2009

5:17 μμ

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ

O Συνταγματάρχης Πεζικού Δημήτριος Ν. Δούλης Τιμώμενος ήρωας της Σ.Μ.Υ.

κηση του 26ου Συντάγματος Πεζικού με έδρα την Χιμάρα.

Του Κώστα Μάρη

Όταν οι Βορειοηπειρώτες επανεστάτησαν, αρνούμενοι να υπαχθούν στο κατασκευαζόμενο αλβανικό κράτος, προσκληθείς (5-2-1914) από την Πανηπειρωτική Συνέλευση Αργυροκάστρου, ανέλαβε (18-2-1914) Υπουργός Στρατιωτικών και Αρχηγός του Στρατού της Αυτονόμου Ηπείρου.

Το όνομα του Βορειοηπειρώτη ήρωα, συνταγματάρχη Πεζικού Δημητρίου Δούλη θα φέρει η Τάξη του 2009 της Σχολής Μονίμων Υπαξιωματικών του Στρατού. Από το 2001, με διαταγή του Γ.Ε.Σ., καθιερώθηκε κάθε τάξη αποφοίτων της Σ.Μ.Υ. να ονοματίζεται με το όνομα ενός εθνικού ήρωμα, αποφοίτου της Σχολής.

Η απόφαση αυτή αποσκοπεί στην προβολή της ιστορικής κληρονομιάς, στην διατήρηση της στρατιωτικής παραδόσεως και στην αναβίωση του ηρωικού πνεύματος του ελληνικού στρατού.

Μέχρι σήμερα, οκτώ Τάξεις της Σ.Μ.Υ. φέρουν τα ονόματα ισαρίθμων σπουδαίων στρατιωτικών ηγετών, όπως ο Νικ. Πλαστήρας (η Τάξη 2001) ή ο Ιωάν. Βελισσαρίου (η Τάξη 2003), ενώ ο Ήρωας, το όνομα του οποίου φέρει η Τάξη που αποφοιτά εφέτος είναι ο Συνταγματάρχης Δημ. Δούλης. Δημήτριος Δούλης

Γεννήθηκε (1865) στην Νίβιτσα και ήταν εγγονός του οπλαρχηγού της Επαναστάσεως Κήτσιου Δούλη.

Κατετάγη στον Ελληνικό Στρατό ως Δεκανεύς Εθελοντής (22-7-1883).

Απεφοίτησε από το Στρατιωτικό Σχολείο Υπαξιωματικών, προαχθείς σε Ανθυπολοχαγό Πεζικού (208-1888) και έφερε Αριθμό Μητρώου 3747.

34 ٠ ΠΡΟΒΟΛΗ

Συγκρότησε, οργάνωσε και διοίκησε τον βορειοηπειρωτικό στρατό, διηύθυνε επιτυχώς τις επιχειρήσεις και, κατατροπώσας τα τουρκαλβανικά στίφη που διοικούσαν Τούρκοι και Ολλανδοί αξιωματικοί, Έλαβε μέρος στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 (στο μέτωπο της Ηπείρου).

Στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1912-13, ως Ταγματάρχης - Διοικητής του 3ου Τάγματος του 15ου Συντάγματος Πεζικού, κατέλαβε την Πρέβεζα (21-10-1912), μετέσχε στις μάχες Γριμπόβου και Μπιζανίου και τοποθετήθηκε πρώτος Φρούραρχος Αργυροκάστρου, μετά την απελευθέρωση της πόλεως (3-3-1913). Ως διοικητής του ιδίου Τάγματος, έλαβε μέρος στον ελληνοβουλγαρικό πόλεμο, τραυματισθείς στην μάχη του Χάνι Πρεντέλ (13 - 7 1913). Προαχθείς σε Αντισυνταγματάρχη (25 - 9 - 1913), ανέλαβε την διοί-

πρώτον, ανάγκασε τις μεγάλες δυνάμεις να προσέλθουν σε διαπραγματεύσεις και, με το Πρωτόκολλο της Κερκύρας (17-5-1914) , να παραχωρήσουν καθεστώς Αυτονομίας στις περιφέρειες Αργυροκάστρου και Κορυτσάς και δεύτερον, παρέδωσε (14-10-1914) την Β. Ήπειρο ακεραία και αβλαβή και τους κατοίκους σώους στον Ελληνικό Στρατό. Προαχθείς σε συνταγματάρχη (21-1915), ανέλαβε την διοίκηση της 10ης Μεραρχίας. Αποστρατεύθηκε τη αιτήσει του (6-5-1915).

Στις εκλογές της 31-5-1915 εξελέγη βουλευτής Αργυροκάστρου.

Στις εκλογές της 6-12-1915 εξελέξη πρώτος βουλευτής του

34-36:Σχέδιο 1

4/6/2009

5:17 μμ

νίνων (6-5-1928), παρισταμένων των αρχών της πόλεως, χοροστάτησαν οι Μητροπολίτες Ιωαννίνων Σπυρίδων και Δρυινουπόλεως Βασίλειος, συνεργάτες, συναγωνιστές και συνυπουργοί του Δούλη στην κυβέρνηση της Αυτονόμου Ηπείρου. Σύσσωμος ο Τύπος της εποχής, με πρωτοφανή και εκπλήσσουσα, για τα ελληνικά δεδομένα, ομοφωνία έπλεξε το εγκώμιο και εξήρε το ήθος, την εντιμότητα, την ευθύτητα του χαρακτήρος, την κατάρτιση, την ανεπίληπτο διαγωγή, τον ηρωισμό και το πνεύμα θυσίας και προσφοράς που διέκρινε τον Ήρωα Δ. Δούλη. Το διατακτικό της υπ’ αριθ. 3/17-12-1915 αποφάσεως του τριμελούς Πρωτοδικείου Αργυροκάστρου, με την οποία ανακηρύχθηκαν οι δέκα βουλευτές του νομού, με πρώτο τον Δημήτριο Δούλη.

Νομού Αργυροκάστρου και μετέσχε στην ΚΑ’ Περίοδο της Βουλής των Ελλήνων, εκλεγείς μέλος της επιτροπής επί των Στρατιωτικών και αναγνωριζόμενος ως ο άτυπος αρχηγός της ομάδος των 16 ανεξαρτήτων βουλευτών της Β. Ηπείρου.

Παρατίθεται ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από την Νεκρολογία που δημοσίευσε ο Γεώργιος Χατζής (Πελλερέν) στην εφημερίδα των Ιωαννίνων “Ήπειρος” (11-41928): «...Όταν εκλείπουν άνθρωποι με ψυχήν, χαρακτήρα και ήθος ως

Απεβίωσε (5-4-1928) στην Αθήνα από ανακοπή καρδιάς.

Ο θάνατός του ανηγγέλθη (6-4-1928) στην Βουλή, όπου οι εκπρόσωποι όλων των πολιτικών κομμάτων ανεγνώρισαν τις αρετές και τις υπηρεσίες και τίμησαν την μνήμη του.

Εκηδεύθη, χοροστατούντος του Μητροπολίτου ΙωανΟ Δημήτριος Δούλης,

Υπουργός Στρατιωτικών της

Αυτονόμου

Ηπείρου στο γραφείο του.

νίνων Σπυρίδωνος και ετάφη στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών (6-4-1928).

Στο 40νθήμερο πάνδημο πανηπειρωτικό μνημόσυνο, που τελέσθηκε στον Μητροπολιτικό Ναό Ιωαν-

Προκήρυξη του Υπουργείου Στρατιωτικών της Αυτονόμου Ηπείρου με την υπογραφή του Δημ. Δούλη ως υπουργού.

ΠΡΟΒΟΛΗ ٠35

34-36:Σχέδιο 1

4/6/2009

5:17 μμ

του αειμνήστου Δ. Δούλη, δεν εκλείπει το άτομον μόνον και το πένθος επί τη απωλεία δεν είναι πένθος προς το άτομον: Σβύνει και εκλείπει ολόκληρος κόσμος αγνός, ολόκληρος θησαυρός εντιμότητος και αδόλου ενθουσιασμού διά τα ευγενέστερα και τιμιώτερα των ανθρωπίνων Ιδεωδών. ...Ανδρείος, εις την όλην σημασίαν της λέξεως, άφοβος με όλον τον σεμνόν σεβασμόν, που επιβάλλει το μεγαλείον της πραγματικής ανδρείας και αφοβίας, πιστός στρατιώτης Έλλην, υπηρέτησε τα ελληνικά όπλα και εις την δόξαν την δόξαν μόνον και τιμή νέαν προσέθεσεν και αυτός...» Το β. διάταγμα της 18ης-1-1907, περί προαγωγής του Δ. Δούλη σε λοχαγό α’ τάξεως (Φ.Ε.Κ. 13/ Β/ 19-1-1907)

ΕΤΑΙΡΙΑ ΛΕΩΦΟΡΕΙΩΝ

ΜΠΟΥΡΝΤΕΝΗΣ

Ανεση - Ασφάλεια - Συνέπεια Αναχωρήσεις κάθε βράδυ. Αθήνα - Αγ. Σαράντα ώρα 20:30

Πρακτορεία: Σταθμος Λαρίσης, ΜΕΤΡΟ. Τηλ.: 6944533115

Δευτέρα - Τετάρτη - Σάββατο Αθήνα - Αγ. Σαράντα 9:00 το πρωί και Αγ. Σαράντα - Αθήνα 7:00 το πρωί και 19:30 το βράδυ

Εισητήριο 25 € - Με επιστροφή 45 €

Ταξιδεψτε με το δικο σας παιδί, το παιδί του Βούρκου! Το περιοδικό «ΠΡΟΒΟΛΗ» είναι το δικό σας ελεύθερο βήμα. Το βήμα των αδούλωτων Βορειοηπειρωτών Αγωνιστών. Καθρέπτης της ταυτότητας του τόπου μας. Το άσμα της ψυχής μας. Η λαχτάρα μας να πάρουν σάρκα και οστά τα όνειρά μας. Ας μετατρέψουμε τα μονοφωνικά «Εγώ» σε πολυφωνικό «ΕΜΕΙΣ». «ΠΡΟΒΟΛΗ» Ιδού το βήμα. Στηρίξτε το! 36 ٠ ΠΡΟΒΟΛΗ

37-39:Σχέδιο 1

4/6/2009

5:37 μμ

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ

Ο αλβανικός «Κόλπος των Χοίρων» Η αποτυχημένη επιχείρηση της CIA και της βρετανικής SIS και η συμμετοχή της Ελλάδας, με στόχο την ανατροπή του Ενβέρ Χότζα Του Σταύρου Τζίμα «Χωρίς σχόλιο», θα μπορούσε να ήταν το δικό μας σχόλιο για το κείμενο που δανειστήκαμε απ’ την έγκριτη εφημερίδα «Καθημερινή» για λογαριασμό του δικού μας αναγνωστικού κοινού. Ετσι, για χάρη της ιστορίας τις άγνωστες σελίδες της οποίας καιρό τώρα φέρνει στο φως με συνέπεια η «Προβολή». Ενα πράγμα, όμως, δεν σηκώνει παρερμηνεία. Οι κάποτε πρόσκαιροι νικητές, τύπου Μαρκ Ντοντάνι και Σουλιώτη, που αφηγούνται την ιστορία με κομπασμούς νικητή, είναι οι τελικοί ηττημένοι. Συνεπώς η ιστορία είναι μεν ιστορία αλλά κατ’ ουδέναν τρόπο «κολυμπήθρα του Σιλωάμ» για τα δικά τους εγκλήματα, που στην περίπτωση του Βορειηπειρωτικού Ελληνισμού ακούνε στο όνομα «κομμουνιστική γενοκτονία». Αλήθεια, δεν αισθάνονται υπόλογοι αυτοί οι άνθρωποι για όσα σαθρά υπερασπίστηκαν και ειδεχθή εγκλήματα διέπραξαν στο όνομα του ειδώλου τους, του Ενβέρ Χότζα; Πάντως τη δίκη μπορεί να τη γλίτωσαν, την καταδίκη όμως ως τυφλά όργανα της ανελευθερίας στη συνείδηση του ελεύθερου κόσμου όχι.

«…Η εκπαίδευση των πρακτόρων γινόταν στην Αθήνα, από Αμερικανούς της CIA. Διάλεγαν τους τρομοκράτες σε στρατόπεδα Αλβανών αντεπαναστατών και, αφού τους μάθαιναν να χειρίζονται όπλα και ασυρμάτους και τους εξασκούσαν σε πράξεις δολιοφθοράς, τους έριχναν με αλεξίπτωτα ή τους περνούσαν κρυφά από τα σύνορα με σκοπό να οργανώσουν εξέγερση κατά της λαϊκής εξουσίας. Εμείς όμως είχαμε πληροφορηθεί τα σχέδιά τους και τους περιμέναμε. Επί 16 μήνες παιζόταν ένα άγριο παιγνίδι πρακτόρων στα βουνά της Αλβανίας, με την εμπλοκή Αλβανών τρομοκρατών, Αμερικανών, Βρετανών και Ελλήνων. Στο τέλος τους διαλύσαμε». Ο 80χρονος σήμερα Μαρκ Ντοντάνι, πρώην πράκτορας των αλβανικών μυστικών υπηρεσιών, μιλάει στην «Κ» για τον αλβανικό «Κόλπο των Χοίρων», δηλαδή την αποτυχημένη επιχείρηση της CIA και της βρετανικής SIS (μετέπειτα ΜΙ6), στην οποία ρόλο διαδραμάτισε και η Ελλάδα, με στόχο την ανατροπή του Ενβέρ Χότζα. «Επέλεξαν την Αλβανία διότι οι μυστικές υπηρεσίες της Αμερικής και της Βρετανίας νόμιζαν ότι ήταν ο πιο αδύναμος κρίκος στην αλυσίδα των χωρών του σοσιαλιστικού μπλοκ. Πίστευαν ότι με το να ανατρέψουν το δικό μας λαϊκό

καθεστώς θα έστελναν ένα μήνυμα και στις άλλες λαϊκές δημοκρατίες για το τι πρόκειται να ακολουθήσει. Την πάτησαν, όμως, γιατί έκαναν λάθος εκτίμηση της αλβανικής πραγματικότητας…», λέει και προσθέτει πως «ο αόρατος πόλεμος των κατασκόπων με την Ελλάδα συνεχίστηκε επί πολλά χρόνια μετά από εκείνο το πάθημα των ιμπεριαλιστών…». Τέλη του 1947: ο Ενβέρ Χότζα και οι παρτιζάνοι του είχαν εγκαθιδρύσει «λαϊκό καθεστώς» στην Αλβανία, συγκροτώντας το πρώτο και μοναδικό κομμουνιστικό κράτος στη Μεσόγειο, και, όπως ήταν φυσικό, για την επιβίωσή του στράφηκαν στη Σοβιετική Ενωση, που τους πρόσφερε πολιτική, οικονομική και στρατιωτική υποστήριξη. Βρετανοί και Αμερικανοί ανησυχούσαν για το ενδεχόμενο να μετατραπεί το κατά τ’ άλλα μικρό και ασήμαντο αυτό κράτος σε ορμητήριο των Σοβιετικών στη Μεσόγειο, καθώς μάλιστα οι πληροφορίες τους ανέφεραν πως η Μόσχα σχεδίαζε την κατασκευή βάσης υποβρυχίων στην Αυλώνα και αποφάσισαν να ανατρέψουν τον Χότζα. Το έργο ανατέθηκε στη SIS και στη CIA, που σχεδίασαν από κοινού μια επιχείρηση με την επωνυμία «Πολύτιμη» (Valuable) για τους Βρετανούς και «Σατανάς» (Fiend) για τους Αμερικανούς,

χρησιμοποιώντας ως «μοχλό» Αλβανούς εθνικιστές και αντικομμουνιστές, που εργάζονταν ως πράκτορες των μυστικών υπηρεσιών Ελλάδας, Ιταλίας και Γιουγκοσλαβίας. Δολιοφθορές

Σύμφωνα με το σχέδιο, εκπαιδευμένοι κομάντος θα έπεφταν με αλεξίπτωτα στην κεντρική Αλβανία με σκοπό να ξεσηκώσουν τον πληθυσμό εναντίον του Χότζα και σε συνεργασία με ένοπλες εθνικιστικές και βασιλικές ομάδες, που δρούσαν διάσπαρτες στα βουνά εναντίον του καθεστώτος, να προκαλέσουν γενικευμένη εξέγερση. Στην αρχή το βάρος σήκωσαν οι Βρετανοί. Στρατολόγησαν σε Γερμανία, Ιταλία και Ελλάδα και μετέφεραν στη Μάλτα για εκπαίδευση εκατοντάδες Αλβανούς αντικαθεστωτικούς, οι οποίοι έπεσαν με αλεξίπτωτα στην περιοχή Μάτι της κεντρικής Αλβανίας στις αρχές του 1948, αλλά δεν κατάφεραν να προσεγγίσουν με επιτυχία τους κατοίκους και να οργανώσουν ένα ευρύτερο κίνημα. Ετσι, περιορίστηκαν σε κάποιες δολιοφθορές και η επιχείρηση «σερνόταν» έως το 1949, οπότε οι Αμερικανοί πήραν την υπόθεση στα χέρια τους, αποφασισμένοι να τελειώνουν με τον Χότζα.

ΠΡΟΒΟΛΗ ٠37

37-39:Σχέδιο 1

4/6/2009

5:37 μμ

Μετέφεραν, λοιπόν, το βασικό κέντρο εκπαίδευσης πρακτόρων στην Ελλάδα και το 1949, στις 3 Δεκεμβρίου, οι πρώτοι 40 Αλβανοί κομάντος επιχείρησαν απόβαση στην Αυλώνα όπου έφτασαν με το βρετανικό πλοίο «Stormie Seαs». Στην ακτή, όμως, τους περίμεναν οι αλβανικές δυνάμεις ασφαλείας: τέσσερις κομάντος σκοτώθηκαν, οι άλλοι κατάφεραν να επιστρέψουν σώοι στο πλοίο. Κάτι δεν πήγαινε καλά. «Είχαμε πληροφορηθεί έγκαιρα τα σχέδια των βρετανικών και αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών και τους περιμέναμε», λέει ο Ντοντάνι. Πώς όμως είχε μάθει ο Χότζα για το υποτίθεται- άκρως απόρρητο αυτό σχέδιο; Ο Κιμ Φίλμπι

Πολύ αργότερα, από την πλευρά των Δυτικών, η παταγώδης αποτυχία των μυστικών τους υπηρεσιών αποδόθηκε σε διαρροή της επιχείρησης με δράστη τον διαβόητο διπλό κατάσκοπο Κιμ Φίλμπι. Σύμφωνα με την εκδοχή τους, ο Φίλμπι διέρρευσε το σχέδιο στον Στάλιν και εκείνος ενημέρωσε τον Χότζα… Ομως οι Αλβανοί αντικρούουν μετά βδελυγμίας τους αμερικανοβρετανικούς ισχυρισμούς. «Πρόκειται για τεράστιο ψέμα. Το σχέδιο έφτασε σ’ εμάς από έναν πράκτορά μας στο Βατικανό», υποστηρίζει ο Ντοντάνι, που με καμάρι λέει ότι ανήκε στην πενταμελή ομάδα της Σιγκουρίμι, που διείσδυσε και διέλυσε το δίκτυο των «αντεπαναστατών, τρομοκρατών». Και δεν είναι ο μόνος. «Οταν σημειώθηκε η επιτυχία μας, ο Φίλμπι είχε αποκαλυφθεί ήδη και βρισκόταν υπό παρακολούθηση από την αμερικανοβρετανική αντικατασκοπία, δεν θα μπορούσε λοιπόν να ξέρει τέτοιες λεπτομέρειες», γράφει ο τότε επικεφαλής της Σιγκουρίμι στην Αλβανία, Πίλο Σάντρο, στο βιβλίο του με τίτλο «Το χιόνι αρχίζει», που κυκλοφόρησε πρόσφατα στην Αλβανία και στο οποίο περιγράφει λεπτομέρειες της επιχείρησης. «Με εντολή του Ενβέρ Χότζα συγκροτήθηκε μια ομάδα πέντε στελεχών της Σιγκουρίμι, μεταξύ των οποίων εγώ και ένας Ελληνας μειονοτικός, ο Γιώργος Σουλιώτης, που ονομάστηκε “Μέτωπο Σωτηρίας” και είχε σκοπό να εισχωρήσει στις ένοπλες εθνικιστικές ομάδες, όπως το Balli Kombëtar και το Legaliteti που δρούσε στα βουνά. Η ομάδα μας

38 ٠ ΠΡΟΒΟΛΗ

Ο Ο Μαρκ Μαρκ Ντοντάνι Ντοντάνι με με δυο δυο μεταμφιεσμένους μεταμφιεσμένους πράκτορες πράκτορες τις τις SIGURIMI. SIGURIMI. εμφανιζόταν ως αντικομμουνιστική, που επιδίωκε ταυτόχρονα να έρθει σε επαφή και με όσους δρούσαν από το εξωτερικό για να συντονιστούμε στην επιχείρηση πρόκλησης εξέγερσης», συνεχίζει ο Ντοντάνι. «Παράλληλα, στάλθηκαν άνθρωποί μας στην Ελλάδα και στην Ιταλία, που έπιασαν επαφές και έπαιρναν πληροφορίες από εξορίστους. Η εκπαίδευση όλων των πρακτόρων που πιάσαμε στη συνέχεια, με βάση και τις ομολογίες τους, αποκαλύφθηκε ότι είχε γίνει στην Αθήνα σε κέντρο της CIA. Την ευθύνη είχε ένας Αμερικανός συνταγματάρχης με το ψευδώνυμο Τζον (πραγματικό όνομα Αλ Ολμερ) και εκπαιδευτές ήταν κάποιοι Αμερικανοί Τζίμι, Τσάρλι και Μάικ. Σημαντικό ρόλο στη στρατολόγηση διαδραμάτισε ο Σύλλογος Βορειοηπειρωτών. Με τη βοήθειά του διάλεγαν τους υποψηφίους για να επανδρώσουν τις παραστρατιωτικές ομάδες. Είχαν συγκροτήσει μάλιστα και την Επιτροπή Ελεύθερης Αλβανίας, στην Ιταλία, την Αίγυπτο και την Ελλάδα, που λειτουργούσε σαν προσωρινή κυβέρνηση και απαρτιζόταν από ανθρώπους του εξόριστου βασιλιά Αχμέτ Ζώγου».

Κομάντος εκπαιδευμένοι στην Ελλάδα συνέχιζαν να μπαινοβγαίνουν κατά διαστήματα στην Αλβανία διασχίζοντας κρυφά τα σύνορα στην Ηπειρο και τη Δυτική Μακεδονία και πραγματοποιούσαν κάποιες επαφές με παραστρατιωτικές ομάδες, μεταξύ αυτών και το «Μέτωπο Σωτηρίας» της Σιγκουρίμι, χωρίς όμως να καταφέρουν να ξεσηκώσουν τον πληθυσμό.

Αποτυχίες Το κλιμάκιο της CIA στην Αθήνα, που προβληματιζόταν με τις συνεχιζόμενες αποτυχίες, αποφάσισε την άνοιξη του 1952 «να τα παίξει όλα για όλα». Εστειλε, λοιπόν, στην Αλβανία τον επικεφαλής των εκπαιδευμένων κομάντος, που ήταν γύρω στους 500, Ζενέλ Σέχου, συνοδευόμενο από άλλα δύο στελέχη της Επιτροπής, μεταξύ αυτών και έναν ασυρματιστή, ονόματι Ταχίρ Πρέτσι. «Και οι τρεις είχαν φύγει αμέσως μετά την απελευθέρωση στην Ελλάδα, όπου στρατολογήθηκαν στην αρχή από τις ελληνικές μυστικές υπηρεσίες και στη συνέχεια από τη CIA», αναφέρει ο Ντοντάνι. Οι αντιφρονούντες έπεσαν μια νύχτα με

37-39:Σχέδιο 1

4/6/2009

5:37 μμ

αλεξίπτωτο στην κεντρική Αλβανία, κοντά σε μια μικρή λίμνη, τη Βαϊκάλη, αλλά εκεί τους περίμεναν οι πράκτορες της Σιγκουρίμι και τους συνέλαβαν. «Αναγκάσαμε τον ασυρματιστή να μεταδώσει στο κλιμάκιο της CIA στην Αθήνα ότι όλα πάνε καλά και το πεδίο είναι ελεύθερο να καταφθάσουν και άλλοι παραστρατιωτικοί. Στόχος μας ήταν να πιάσουμε και τον κορυφαίο πράκτορά τους, έναν Χαμίτ Ματιάνι, που ήταν σκληρό καρύδι. Μετά από αρκετούς μήνες προετοιμασίας μιας καλά στημένης παγίδας, ο Ματιάνι “τσίμπησε“ και ήρθε στην Αλβανία, στις 30 Απριλίου 1953. Με το που έπεσε με το αλεξίπτωτο τον πιάσαμε. Το ίδιο έγινε και με άλλους που ακολούθησαν. Στην ανάκριση “κελάηδησαν“ όλοι και αποκαλύφθηκε πλήρως η εμπλοκή των αμερικανικών, βρετανικών, ελληνικών, ιταλικών, αλλά και ώς ένα βαθμό και των γιουγκοσλαβικών υπηρεσιών». Σοβιετικοί στην Αυλώνα και πόλεμος κατασκόπων

Ο Ενβέρ Χότζα οργάνωσε με τη βοήθεια των Σοβιετικών άριστα τις μυστικές υπηρεσίες του, που έφτιαξαν ένα άρτιο κατασκοπευτικό δίκτυο στην Ελλάδα, η οποία παρέμενε ορμητήριο –λόγω της προνομιακής γεωγραφικής της θέσης– των πάσης φύσεως αντιαλβανικών δραστηριοτήτων των Δυτικών. «Υπήρχε ψυχρός πόλεμος μεταξύ των μυστικών υπηρεσιών των δύο χωρών», λέει ο Λουάν Πομπράτι, στέλεχος της Σιγκουρίμι μέχρι και τη δεκαετία του ’80. «Η Αλβανία βρισκόταν σε θέση άμυνας, καθώς κάποιοι κύκλοι στην Ελλάδα τροφοδοτούσαν αποσχιστικές δραστηριότητες στη Βόρειο Ηπειρο. Επρεπε λοιπόν να ξέρουμε τι γίνεται και γι’ αυτό είχαμε “φυτέψει” παντού ανθρώπους μας. Και η Ελλάδα βεβαίως διενεργούσε κατασκοπία». Μυστική βάση

Η ελληνική πλευρά ενδιαφερόταν κυρίως για το Βορειοηπειρωτικό, όμως οι Δυτικοί είχαν έναν επιπλέον λόγο να διενεργούν κατασκοπία στον «παράδεισο του Χότζα»: από το 1957 άρχισε να λειτουργεί η μυστική βάση των σοβιετικών υποβρυχίων στην Αυλώνα. Ελλιμενίζονταν εκεί, τότε, δώδεκα υπερσύγχρονα ρωσικά συμβατικά υποβρύχια, που συνιστούσαν ευθεία απειλή για τον αμερικανικό 6ο Στόλο, με προοπτι-

κή, όπως μετέδιδε με κάθε ευκαιρία ο Νικίτα Χρουστσόφ, να εγκαταστήσει η Μόσχα και πυρηνοκίνητα υποβρύχια. Οι ελληνικές μυστικές υπηρεσίες κλήθηκαν από τους Αμερικανούς και το ΝΑΤΟ να βοηθήσουν με δεδομένο ότι λόγω της μειονότητας θα ήταν εύκολο να οργανώσουν δίκτυο συλλογής πληροφοριών για τις κινήσεις των Σοβιετικών στην Αυλώνα. Ο αρχηγός Ναυτικού

Η ελληνική κατασκοπία φαίνεται ότι έκανε καλή δουλειά, αφού κατάφερε να στρατολογήσει τον ίδιο τον αρχηγό του πολεμικού ναυτικού της Αλβανίας, Τέμε Σέχου*, που γνώριζε τα πάντα για τη βάση της Αυλώνας. Ενας Βορειοηπειρώτης, ο Κώστα Φ. από το χωριό Λεσινίτσα (Μουλσία)** των Αγίων Σαράντα,

“Με εντολή του Ενβέρ Χότζα συγκροτήθηκε μια ομάδα πέντε στελεχών της Σιγκουρίμι, μεταξύ των οποίων εγώ και ένας Ελληνας μειονοτικός, ο Γιώργος Σουλιώτης”.

που είχε δραπετεύσει το 1948 και είχε στρατολογηθεί από τις ελληνικές μυστικές υπηρεσίες, φτάνοντας μάλιστα σε υψηλά κλιμάκια, ήταν ο άνθρωπος που «χειριζόταν» τον Σέχου. Ο Φ. με έδρα την Ηγουμενίτσα μπαινόβγαινε παράνομα στην Αλβανία και κατηύθυνε δίκτυο πρακτόρων που δρούσε στον αλβανικό νότο και φυσικά η CIA μάθαινε πολλά, αν όχι τα πάντα, για τα ρωσικά υποβρύχια. Ο Μαρκ Ντοντάνι αφηγείται: «Είχαμε πληροφορίες από την αντικατασκοπία μας στην Αθήνα πως κάποιοι ανώτεροι αξιωματικοί, Τσάμηδες, έδιναν πληροφορίες στις ελληνικές αρχές και μέσω αυτών στους Αμερικανούς. Ξέραμε επίσης ότι ο Κώστα Φ. ερχόταν κρυφά και καθοδηγούσε τους πληροφοριοδότες του. Το 1960 τον πιάσαμε τυχαία και ομολόγησε με ειλικρίνεια. Δεν χρειάστηκε να τον βασανίσουμε. Απλώς του είπαμε ότι αν ήθελε να αποφύγει την εκτέλεση, έπρεπε να μιλήσει, μιας και είχε φύγει στην Ελλάδα επειδή είχε σκοτώσει την αδερφή του για λόγους τιμής. Αυτός μας έδωσε τον Τέμε Σέχου. Την πραγματική αλήθεια την ξέρει μόνον αυτός».

Ο Αλβανός ναύαρχος συνελήφθη και καταδικάστηκε σε θάνατο. Δεν εκτελέστηκε, όμως, διότι πέθανε στη διάρκια των βασανιστηρίων στα υπόγεια της Σιγκουρίμι. Οσο για τον Κώστα Φ., αποφυλακίστηκε το 1987 και ήρθε στην Ελλάδα. «Μέχρι πριν από κάποια χρόνια κρατούσαμε τηλεφωνική επαφή, αλλά μετά χαθήκαμε. Αν τον συναντήσεις πες του ότι τον ψάχνω, θέλω να βρεθούμε οπωσδήποτε», είπε στην «Κ» ο Ντοντάνι. Οι δύο κατάσκοποι δεν θα έχουν την ευκαιρία να θυμηθούν τα παλιά, διότι ο Κόστα Φ. πέθανε στην Ηγουμενίτσα το 1998. Το Βορειοηπειρωτικό

Οσο για τον Ντοντάνι, που έχει μυαλό ξυράφι, λέει: «Η Σιγκουρίμι είχε ένα φοβερό δίκτυο κατασκοπίας σε όλη την Ευρώπη. Οι σημαντικότεροι πράκτορές μας δούλευαν στις μυστικές υπηρεσίες των Ελλάδας, Γιουγκοσλαβίας και στη CIA. Αντιλαμβάνεστε τους λόγους. Ανθρωποί μας υπήρχαν παντού, στις βορειοηπειρωτικές οργανώσεις, ακόμα και παπά στην αυλή του Σεβαστιανού είχαμε…». Το αλβανικό καθεστώς κυριαρχούνταν από φοβίες, που πάντως δεν ήταν αβάσιμες. Στην Ελλάδα, διάφοροι κύκλοι δεν έπαψαν ποτέ να σχεδιάζουν ή να ονειρεύονται απόσχιση της Βορείου Ηπείρου. Για παράδειγμα, το 1959, μια οργάνωση με την επωνυμία ΕΚΑΒΗ (Εθνικό Απελευθερωτικό Κίνημα Βορείου Ηπείρου) εκπαίδευε Χειμαρριώτες κομάντος στον Ολυμπο για να απελευθερώσουν τη Β. Ηπειρο, χωρίς ωστόσο να προχωρήσει –ή τουλάχιστον δεν μαθεύτηκε ότι το έκανε– σε δραστηριότητες στο αλβανικό έδαφος. Οι μυστικές υπηρεσίες του Σαλί Μπερίσα, το 1997, διακίνησαν ισχυρισμούς πως η «εξέγερση των πυραμίδων» υποκινήθηκε από την Ελλάδα με βάση το σχέδιο «Λωτός». Ο Μαρκ Ντοντάνι, όμως, όταν τον ρώτησα για το σχέδιο αυτό, είπε ότι πρόκειται για «σαχλαμάρες του Γκαζιτέντε» (σ.σ. τότε αρχηγός των μυστικών υπηρεσιών) και πως το «επί χάρτου σενάριο» αυτό ήταν γνωστό στους Αλβανούς από τη δεκαετία του ’60… * Τέμε Σέχου - Πρόκειται για τον Τέμε Σέικου

** Μουλσία - γίνεται λόγος για το χωριό Μουρσί, γενέτειρα του Κώστα Φ.

ΠΡΟΒΟΛΗ ٠39

40-43:Σχέδιο 1

4/6/2009

5:44 μμ

ΞΕΦΥΛΛΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΜΑΡΤΥΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΑΣ

Ψάχνοντας τα λείψανα του αδερφού μου Εθνομάρτυρα

Γρηγόριου Σταύρου

Του Νικόλαου Σταύρου * Ψάχνοντας την ιστορία του αδελφού μου Γρηγορίου, που εκτελέστηκε εν ψυχρώ 56 χρόνια πριν στα Αγια χώματα της Βορείου Ηπείρου, έζησα το μύθο του λαβυρίνθου της Αριάδνης. Γιατί; Εξηγούμαι: Εξ ανάγκης, αυτό είναι μόνο ένα μέρος της ιστορίας του θανάτου του αδελφού μου. Οι υπηρεσίες πληροφοριών τριών χωρών, Αλβανίας, Ελλάδας και Ηνωμένων Πολιτειών, κρατούν ακόμη καλά κρυμμένα σημαντικά κομμάτια και λεπτομέρειες σχετικά με τη μοιραία αποστολή του. Η Αλβανία, η χώρα που εξετέλεσε τον Γρηγόριο, ξεπέρασε τα όρια της απανθρωπιάς: Κρατά ακόμα στα βιβλία της έναν “νόμο απορρήτων” που θεσπίστηκε από τον Xότζα, ο οποίος επιτρέπει την απόκρυψη των προσωπικών αρχείων, όπως του αδελφού μου, για πενήντα χρόνια. Ο ουσιαστικός σκοπός και το αποτέλεσμα αυτού του νόμου είναι σαφή: Ολοι οι παλιάνθρωποι της Sigurimi, οι βασανιστές, οι εξωδικαστικοί εκτελεστές, ακόμη και αυτοί που έκαναν μαζικές

40 ٠ ΠΡΟΒΟΛΗ

εκτελέσεις, δεν κινδυνεύουν να αναγνωριστούν και να δικαστούν. Αλλωστε η πλειοψηφία των βασανιστών της Sigurimi κάνει και πάλι την ίδια δουλειά στην Αλβανία. Το 1991 οι Ηνωμένες Πολιτείες επιθυμούσαν πολύ την κατάρρευση του καθεστώτος του Xότζα και δεν τους ένοιαζε ποιος θα το αντικαθιστούσε. Το αντικατέστησαν αντίγραφα του Xότζα και οι νόμοι του τους προστάτευαν και έκρυβαν τα εγκλήματά τους, και θα συνεχίσουν να τους προστατεύουν έως ότου ο χρόνος αντικαταστήσει μια βάρβαρη γενιά. Αλλά έπρεπε να κρατήσω μιαν υπόσχεση που είχα κάνει στους νεκρούς γονείς μου. Μετά από τη μεταθανάτια παρασημοφόρηση του ηρωικού Γρηγόριου, άρχισα αθόρυβα το δύσκολο έργο της αναζήτησης: Να βρω τα λείψανά του και να τα φέρω στην πατρίδα, στον τάφο των γονέων του στα Ιωάννινα. Ποτέ μου δέν φαντάστηκα ότι απονομή τιμής σ’ έναν ήρωα που πολέμησε ένα τυραννικό καθεστώς θα δημιουργούσε μεγάλο θέμα για οποιαδήποτε κυβέρνηση, αλλά αυτό ακριβώς συνέβη. Αποδεικνύεται ότι οι ίδιοι άνθρωποι που βασάνισαν, σκότωσαν και εξαφάνισαν ανθρώπους στη μαύρη κόλαση των στρατοπέδων εργασίας του Χότζα, αυτοανακηρύχθηκαν δημοκράτες και συνεχίζουν να επανδρώνουν το αλβανικό σύστημα ασφαλείας. Την δεκαετία του ‘90 οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν απασχολημένες με τη διάλυση των Βαλκανίων και δεν ήθελαν να δυσαρεστήσουν τους Αλβανούς ρωτώντας τους πού είχαν θάψει τα θύματά τους. Το καλοκαίρι

του 1992 πήγα στα Τίρανα για να αρχίσω την αναζήτηση των λειψάνων του αδελφού μου, ήσυχα και χωρίς την πρόθεση να δημιουργήσω πολιτικό θέμα. Μια επίσκεψη στον πρόεδρο του Κοινοβουλίου Pjeter Arbnori είχε ως αποτέλεσμα “ένα κατηγορώ” εναντίον “Ελλήνων σοβινιστών που ανακινούν το ζήτημα της Βορείου Ηπείρου”. Υποθέτω ότι εννοούσε εμένα και τον αδελφό μου. Χωρίς να έχει συνειδητοποιήσει τις συνέπειες της επόμενης δήλωσής του, κατέληξε λέγοντας, “Υπάρχουν χιλιάδες σαν τον αδελφό σου των οποίων οι τάφοι δεν μπορούν να εντοπισθούν”. Μια επίσκεψη στο γραφείο του ηγέτη της αντιπολίτευσης, Φατός Νάνο, είχε ως αποτέλεσμα να μου δοθεί μια υπόσχεση από έναν από τους στενούς συμβούλους του (και αργότερα μέλος του Υπουργικού Συμβουλίου) ότι “θα φροντίσει αυτό το ζήτημα” μόλις το Σοσιαλιστικό Κόμμα θα αναλάμβανε την εξουσία. Με συβούλεψε, “Μην χαραμίζεις τον χρόνο σου με έναν φανατικό εθνικιστή (Salli Berisha)”. Οι σοσιαλιστές πήραν την εξουσία στις αρχές του 1997, αμέσως μετά το σκάνδαλο των πυραμίδων που επέφερε την κατάρρευση του κράτους. Εως τότε, με ιδιωτικές προσπάθειες, είχα καταφέρει να εντοπίσω την περιοχή όπου είχε εκτελεστεί ο αδελφός μου. Ηταν σε έναν λόφο με θέα τους Αγίους Σαράντα, και ένα μέρος όπου οι τρεις αδελφές μου είχαν ψάξει περπατώντας πολλές φορές χωρίς αποτέλεσμα. Κάτι που δέν ήξεραν ήταν ότι η εκτέλεση είχε γίνει μέσα στα όρια στρατιωτικής βάσης, τα απομεινάρια της οποίας

40-43:Σχέδιο 1

4/6/2009

5:44 μμ

Αριστερά, ο στρατηγός Βύρων Μπόζιος, αναπληρωτής αρχηγός της ΚΥΠ, που προετοίμασε την «έκθεση πεπραγμένων» του Γρηγόριου Α. Σταύρου για τη μετά θάνατον παρασημοφόρησή του. Μεταξύ άλλων, δεξιά του καθηγητή Νίκου Σταύρου, ο τότε υπουργός Αμυνας, Γιάννης Βαρβιτσιώτης, ο Μιλτιάδης Εβερτ, μέλος της τότε κυβέρνησης και ο Αρχηγός ΓΕΕΘΑ, στρατηγός Ιωάννης Βερυβάκης. Αριστερά του κ. Σταύρου, η σύζυγός του Κατερίνα.

υπάρχουν ακόμα. Οπως είχε γίνει πενήντα χρόνια νωρίτερα, η οικογένειά μου δοκιμάστηκε άλλη μία φορά συναισθηματικά. Το μέλος του Αλβανικού Υπουργικού Συμβουλίου που προσεφέρθη να βοηθήσει αποδείχθηκε ότι ή δεν είχε το σθένος, ή είχε πρόθεση να με εξαπατήσει, ή και τα δύο. Το 2001 με πληροφόρησε ότι το πρόβλημα είχε λυθεί και με ρώτησε άν ήθελα τα λείψανα του Γρηγόριου να ενταφιαστούν στον τόπο όπου είχε γεννηθεί, ή στα Ιωάννινα. Επέλεξα την Ελλάδα προκειμένου ο Γρηγόριος να ξανασμίξει με τους γονείς μας και περίμενα το επόμενο τηλεφώνημα του ιδίου. Ενα χρόνο αργότερα, το ίδιο μέλος του Υπουργικού Συμβουλίου με πληροφόρησε ότι “είχε αντιμετωπίσει δυσκολίες”. “Το τελευταίο μέλος του εκτελεστικού αποσπάσματος αρνήθηκε να μιλήσει”, είπε, και μερικούς μήνες αργότερα ο εκτελεστής, πολύ βολικά για τον υπουργό, “πέθανε”. Εν τω μεταξύ, συνέχισα να του ζητώ τον δικαστικό φάκελο του αδελφού μου. Τον Σεπτέμβριο του 2003, ο ίδιος με πληροφόρησε, πρώτη φορά, ότι υπήρχε “νόμος απορρήτων για πενήντα χρόνια” που στην περίπτωση του αδελφού μου είχε ήδη λήξει στις 12 Αυγούστου 2003. Εξουσιοδότησα το ίδιο υπουργικό μέλος να πάρει τον φάκελο. Μερι-

κούς μήνες αργότερα με ενημέρωσε ότι ο φάκελος του αδελφού μου είχε παραβιαστεί και είχαν αφαιρεθεί πολλά έγγραφα και ότι είχαν μείνει μόνο λίγα (μεταξύ αυτών η πλαστογραφημένη αίτηση χάριτος και η απόρριψη, τέσσερις σελίδες συνολικά), τα οποία και μου έδωσε. Είχα μιαν υποψία ότι δεν ήταν ειλικρινής και για να είμαι σίγουρος ζήτησα βοήθεια από το Αμερικανικό Υπουργείο Εξωτερικών για να πάρω επισήμως και απ’ ευθείας τον φάκελο του αδελφού μου. Τον Φεβρουάριο του 2004 έλαβα τριάντα έξι σελίδες, μαζί και πρακτικά της δίκης απο το ΥΠΕΞ των ΗΠΑ. Παρεμπιπτόντως, σε αίτησή μου για πληροφορίες που υποβλήθηκε στη CIA το 2001, στο πλαίσιο του νόμου για Ελεύθερη Πληροφόρηση, δόθηκε μια γραφειοκρατική απάντηση και έξι σελίδες με οδηγίες πώς να ασκήσω έφεση σε απόφαση για απόρριψη της αίτησης. Απάντησα στις 10 Δεκεμβρίου 2001 και τους διαβεβαίωσα ότι δεν είχα καμία πρόθεση να ασκήσω έφεση στην απόφαση της CIA. “Αν το έκανα”, δήλωσα, “θα σήμαινε ότι δίνω αξία σε μια διαδικασία που στερείται στοιχειώδους ευαισθησίας ή σεβασμού για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια”. Η ιδιωτική μου αναζήτηση έφερε άλλο ένα τρομακτικό αποτέλεσμα:

Ανακάλυψα τον ανακριτή του Γρηγόριου, τον βασανιστή, και σύμφωνα με τους ανώτερους υπαλλήλους της Ελληνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών, τον de facto εκτελεστή του. Ζει την ήσυχη ζωή ενός κηπουρού σε προάστιο της Αθήνας. Πράγματι, ο N/Toger Η. Τ., του οποίου η υπο-

Ο Γρηγόριος Σταύρου.

γραφή φιγουράρει σε κάθε έγγραφο και που έσυρε τον αδελφό μου στην εκτέλεσή του δεκαπέντε ημέρες πριν από την επανεξέταση της υπόθεσης από το Ανώτατο Στρατοδικείο, παίρνει σύνταξη της Sigurimi

ΠΡΟΒΟΛΗ ٠41

40-43:Σχέδιο 1

4/6/2009

5:44 μμ

λεπτομέρειες. Είπε ότι έμπηξε μια ξύλινη σανίδα ακριβώς πάνω στη θέση του ενταφιασμού του και απέδωσε τις πληροφορίες για αυτήν την θέση σε ένα πρώην στέλεχος της Sigurimi, υφιστάμενό του. Εντόπισα το στέλεχος της Sigurimi, τον Mevlan Shero, που σε μια δήλωση (Ιούνιος 2007) επιβεβαίωσε ότι ήταν παρών κατά την εκτέλεση αλλά δεν ήταν στο εκτελεστικό απόσπασμα. Αυτός και καμιά δωδεκαριά άλλοι φρουρούσαν την περιοχή εκτέλεσης, είπε, και πρόσθεσε μιλώντας σε δημοσιογράφο που ενΟ Αθανάσιος και η Αριστούλα Σταύρου, εργούσε εκ μέρους μου: “Ευχαρίστως θα σας γονείς του Γρηγορίου. έδειχνα την ακριβή θέση αν την γνώριζα”. στην Αλβανία αλλά και σύνταξη Μετά από την εκτέλεση, είπε ο ΟΓΑ απ’ την Ελλάδα (!). Οταν τον προκάλεσαν, ο Τ. είπε ότι Shero, μια προεπιλεγμένη ομάδα δεν ήξερε καν τον Γρηγόριο Σταύ- πήρε το σώμα για τον ενταφιασμό. ρου. Οταν του παρουσίασαν τα έγ- Δεν είχε καμία οπτική επαφή ούτε γραφα με την υπογραφή του είπε με την εκτέλεση, ούτε είχε δει πού ότι είχαν πλαστογραφηθεί. Οταν είχε μεταφερθεί το σώμα, και έτσι του είπαν ότι είχε πει ψέματα και τον ήταν αδύνατο να δώσει τέτοιες πληαπείλησαν με απέλαση από την Ελ- ροφορίες στον Τ. Οταν ανώτεροι Ελληνες αξιωματούχοι τον έπεισαν με το μαλακό, ο Τ. έκανε δεύτερο ταξίδι στον τόπο του εγκλήματος με κατάλληλη συνοδεία. Αλλη μία φορά έδειξε με ψυχρή ακρίβεια τη θέση του ενταφιασμού και μέτρησε την απόσταση από τον κυρίως δρόμο. Η σκηνή φωτογραφήθηκε από κάθε οπτική γωνία. Η ξύλινη σανίδα που ο Τ. είχε χώσει στο έδαφος έχει καταγραφεί με το GPS. Με όλες αυτές τις πληροφορίες, σκέφτηκα ότι η αναζήτησή μου είχε φτάσει στο τελευταίο της στάδιο. Ηταν τώρα καιρός πια η επίσημη διπλωματία να κάνει την ανάλογη παρουσίαση στην Η αδελφή του Γρηγορίου, αλβανική κυβέρνηση και να ζηΑγαθή. τήσει την άδεια να ψάξει τη συγλάδα, προσφέρθηκε να πάει στους κεκριμένη περιοχή και να γίνει η Αγίους Σαράντα και να μιλήσει “σε ανακομιδή των όσων βρισκόταν κάποιον” που μπορεί να “ξέρει σε βάθος δύο μέτρων περίπου. Η κάτι”. Επέστρεψε με συγκεκριμένες αναζήτησή μου αυτή είχε την

42 ٠ ΠΡΟΒΟΛΗ

υποστήριξη τουλάχιστον πέντε Αμερικανών πρέσβεων, μεταξύ των οποίων ο Christopher Hill, ο Tom Μiller και η Marcie Ries. Ολοι τους προσέφεραν την ευγενή υποστήριξή τους για να δοθεί μια λύση κι ένα τέλος σε ένα ζήτημα για το οποίο η Ελλάδα είχε την προέχουσα και ουσιαστική ευθύνη. Αμεση έκκληση έγινε επίσης σε δύο Αλβανούς πρωθυπουργούς, τους Ilir Meta και Fatos Νano, με αποτέλεσμα διάφορες υποσχέσεις και υπεκφυγές. Αν και γνώρισα προσωπικά κάθε μεταπολεμικό Ελληνα πρωθυπουργό, εκτός από τον Γεώργιο Παπανδρέου, και τουλάχιστον μερικούς τους θεωρούσα φίλους, δεν αισθανόμουν άνετα να ζητήσω πολιτική εξυπηρέτηση για ένα ηθικό ζήτημα και ποτέ δεν ανέφερα το θέμα του αδελφού μου σε κανέναν από αυτούς. Προτίμησα να ασχοληθώ με την υπόθεση με ανοικτό και διαφανή τρόπο μέσω της διπλωματικής οδού. Στις 24 Ιανουαρίου 2007, η υπεύθυνος του τμήματος Αλβανικών Υποθέσεων του ΥΠΕΞ των ΗΠΑ, η Erin Kotheimer, μου έστειλε ένα ηλεκτρονικό μήνυμα ζητώντας να της τηλεφωνήσω αμέσως λέγοντας: “Υπάρχει μια πολύ θετική εξέλιξη στην υπόθεσή σας”. Ελέγχοντας με

Η τελευταία φωτογραφία που άφησε στους γονείς του για μεγέθυνση ο Γρηγόριος την ημέρα που τους αποχαιρέτησε για τελευταία φορά.

δυσκολία τα συναισθήματά μου, της τηλεφώνησα την επομένη και μου είπε ότι επιτέλους, μια Ελληνο-Αλβανική επιτροπή είχε κάνει ανασκα-

40-43:Σχέδιο 1

4/6/2009

5:44 μμ

φές στη θέση που είχε υποδείξει ο Τ., είχαν βρεθεί ανθρώπινα λείψανα σε δύο σημεία και μεταφέρθηκαν στα Τίρανα (Γνώριζα από την προσωπική μου έρευνά ότι στην ίδια περιοχή είχε εκτελεστεί ένα δεύτερο άτομο που ονομαζόταν Κοράκης). Ευχαρίστησα την Kotheimer και της έστειλα ένα πολύ συναισθηματικό σημείωμα για το αρχείο της και ενημέρωσα τους αδελφούς μου Παύλο και Ηλία ότι, επιτέλους, ο Γρηγόριος επέστρεφε πια στην πατρίδα του. Ολον αυτόν τον καιρό Ελληνες δηπλωμάτες επίσημα μου έλεγαν ότι οι Αλβανοί επέμεναν στη μυστικότητα και σε μια σιωπηλή προσέγγιση στο θέμα, γεγονός που καθυστέρησε την ανασκαφή και ανακομιδή των λειψάνων από τον Απρίλιο του 2005 ώς τον Ιανουάριο του 2007. Προφανώς, ήθελαν να κρύψουν τους ενόχους που είχαν μεταταγεί από την Sigurimi στην υπηρεσία που την αντικατέστησε, τη νέα υπηρεσία πληροφοριών, την SHIK. Την επόμενη ημέρα μετά από τη συναισθηματική επικοινωνία μου με την Kotheimer, έλαβα τρία τηλεφωνήματα από Ελληνες επισήμους, με την εξής σειρά: Τηλεφώνημα από το γραφείο της υπουργού Εξωτερικών με φανερή ανακούφιση ότι τα “ανευρεθέντα λείψανα” ήταν στην Αθήνα και ότι “το υπουργείο ήταν πρόθυμο να τα στείλει στην Αμερική”. Σε μία ώρα, ο Ελληνας πρέσβυς στις Ηνωμένες Πολιτείες, Αλέξανδρος Μαλλιάς, μου τηλεφώνησε από την Αριζόνα με το ίδιο μήνυμα και προσφορά. Τέλος, ένας ανώτατος Ελληνας αξιωματούχος της ΕΥΠ μου τηλεφώνησε για να με ενημερώσει ότι η ανασκαφή είχε γίνει, ότι “είχαν βρεθεί λείψανα” και ότι το ΥΠΕΞ ήταν πρόθυμο να τα στείλει στην Ουάσιγκτον. Αυθόρμητα απάντησα ότι τα λείψανα ανήκουν στον τάφο των γονέων μας στα Ιωάννινα και όχι στην Αμερική. Επειτα από μια μικρή σιωπή μού πρότεινε πρώτα να γίνει η ανάλογη επιστημονική ανάλυση, η ταυτοποίπηση, για να καθοριστεί εάν τα λείψανα πράγματι ανήκαν στον αδελφό μου. Στις 28 Φεβρουαρίου 2007 μου τηλεφώνησε ο ίδιος ανώτερος αξιωματού-

χος της ΕΥΠ και με λύπη με πληροφόρησε ότι η ταυτοποίηση είχε ολοκληρωθεί από τον προϊστάμενο της ιατροδικαστικής υπηρεσίας, όχι από τη δική του υπηρεσία, και ότι, “δυστυχώς”, τα λείψανα δεν ήταν του αδελφού μου. Ολον αυτόν τον καιρό, είχα τη συνεχή και αμετακίνητη συμπαράσταση αυτού του αξιωματούχου. Αφού συνήλθα από τον απροσδόκητο κλονισμό, έστειλα μια ευχαριστήρια επιστολή στον ίδιο αξιωματούχο της ΕΥΠ και του ζήτησα μια τελευταία χάρη: Να μου δώσουν

Ο Κίμ Φίλμπι.

αντίγραφο του επίσημου αποτελέσματος της ταυτοποίησης που απέκλειε την πιθανότητα να είναι αυτά τα λείψανα του αδελφού μου δίχως να γίνει μια συγκριτική DNA εξέταση. Στις 7 Μαρτίου επισκέφτηκα τον Ελληνα πρέσβυ με αντίγραφο της ίδιας επιστολής που είχα στείλει στον αξιωματούχο της ΕΥΠ και ζήτησα μια εξήγηση του συμπεράσματος που είχε βγει δίχως εξέταση του DNA. Ο πρέσβυς Μαλλιάς προσφέρθηκε να στείλει το δικό μου DNA με τον επόμενο διπλωματικό σάκο (14 Μαρτίου) για μια συγκριτική εξέταση που θα έδινε τέλος στο πρόβλημα αυτό μια για πάντα. Δείγμα του δικού μου DNA ετοιμάστηκε στο Νοσοκομείο Sibley Μemorial για να δοθεί στην πρεσβεία για να το στείλουν στην Αθήνα. Αυτό δεν έγινε ποτέ. Στις 12 Μαρτίου η ΕΥΠ, όχι το υπουργείο Εξωτερικών, με πληροφόρησε ότι τα λείψανα που είχαν βρεθεί στην περιοχή εκείνη “δεν ήταν ανθρώπινα”. Η απογοήτευση του αξιωματούχου της ΕΥΠ ήταν τόση όση και η δική μου. Η αναζήτηση αυτή που κράτησε πενήντα τέσσερα χρόνια τελείωσε δίχως να μπορέσω να εκπληρώσω την υπόσχεσή μου στους νε-

κρούς γονείς μου. Το μόνο πράγμα που μπορώ να τους πω είναι αυτό που αναφέρει ο Θουκυδίδης στον “Επιτάφιο”: “Ανδρών επιφανών πάσα γη τάφος” (των γενναίων κάθε γη και τάφος). Εξακολουθούν να παραμένουν αναπάντητα τρία ερωτήματα: Τι ακριβώς ήταν αυτό που το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών ήταν έτοιμο να μου στείλει στην Αμερική για ενταφιασμό, για να αποφύγει “οποιαδήποτε πιθανή εθνικιστική εκμετάλλευση” στα Ιωάννινα; Οπως μου λένε επιστήμονες ιατροί, ακόμη και ένας πρωτοετής φοιτητής της Ιατρικής θα μπορούσε οπτικώς και μόνο να καταλάβει αν τα οστά είναι ανθρώπινα ή όχι. Είχε πράγματι βγει ή όχι κάποια προκαταρκτική ιατρική απόφαση πριν από την προσφορά να σταλεί στην Ουάσιγκτον οτιδήποτε ήταν αυτό που είχε βρεθεί από την εκσκαφή στο Qafë Gjashtë για να τελειώσει αυτή η οικογενειακή περιπέτεια; Και τέλος, γιατί επετράπη στην aλβανική κυβέρνηση να χρονοτριβήσει με υπεκφυγές, να εξαπατήσει και να αποκρύψει τις βιαιότητες του καθεστώτος Xότζα; Σε αυτήν την υπόθεση, όταν οι Αλβανοί συμφώνησαν να συνεργαστούν χάρη στην επέμβαση του βουλευτή Ντόναλντ Πέιν, επέμειναν σε μια “μυστική προσέγγιση για ένα ανθρωπιστικό ζήτημα”. Και βέβαια μια κηδεία στα Ιωάννινα λόγω της φήμης του Γρηγόριου, δεν θα ήταν ούτε μυστική ούτε μικρή και πιθανώς εντυπωσιακή. Αλλά αναρωτιέται κανείς: μια “δημοκρατική Αλβανία” ακόμη δεν μπορεί να αποδεχθεί το ότι ο Γρηγόριος Α. Σταύρου είχε κατασκοπεύσει και υπονομεύσει το καθεστώς Xότζα και με την υπέρτατη θυσία του είχε τονώσει το ηθικό ενός καταπιεσμένου λαού; Η απάντηση στην τελευταία ερώτηση είναι ξεκάθαρη για τον συγγραφέα: Οι απόγονοι-αντίγραφα του Xότζα και οι νόμοι του Xότζα εξακολουθούν να κυβερνούν τη χώρα υποκρινόμενοι, και ο υπόλοιπος δημοκρατικός κόσμος τους επιτρέπει να το κάνουν.

* Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ της Ουάσιγκτον.

ΠΡΟΒΟΛΗ ٠43

44-45:Σχέδιο 1

4/6/2009

5:46 μμ

ΤΑ ΑΔΕΡΦΙΑ ΠΟΥ ΤΑ ΧΩΡΙΣΕ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΕΝΩΣΕ Η ΔΟΞΑ -Η Αμερικανική Βουλή τίμησε τα αδέρφια Σταύρου, τον εκτελεσθέντα Γρηγόρη και τον διαπρεπή καθηγητή του Χάρβαρντ και αγωνιστή της ελευθερίας Νικόλα-

Ο Γρηγόρης Σταύρου το Δεκέμβριο του 1952.

Μέσα στα αφιερώματα του Μαρτίου, τα οποία αφορούν τον διαχρονικό ηρωισμό των Ελλήνων, και την έναρξη της Επανάσταση που έγινε τον Μάρτιο του 1821, το αρθρογραφικό Online Magazine Apodimos.com παρουσιάζει μια ηρωική μορφή. Αυτή του Γρηγόριου Σταύρου, που θυσίασε τη ζωή, τίμησε την Ελλάδα με τους αγώνες του και τιμήθηκε Ο διακεκριμένος καθηγητής τόσο από την Ελλάδα όσο και την Διεθνών Υποθέσεων στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ Αμερικανική Βουλή.

Η τιμητική διάκριση του ήρωα Γρηγόρη Σταύρου

Ο Βουλευτής Ντόναλντ Πέιν, από τη Νέα Υερσέη, έκανε μια καταχώριση στα πρακτικά της Αμερικανικής Βουλής για να τιμήσει δύο αξιόλογα αδέλφια, τον Γρηγόρη Σταύρου, που θυσίασε τη ζωή του, πριν από μισόν περίπου αιώνα, για έναν μεγάλο σκοπό και τον αδελφό του Νικόλαο Σταύρου, καθηγητή σήμερα στη Ουάσιγκτον, που συνέχισε το ίδιο έργο με άλλα μέσα. Στην εισαγωγή του ο Ντόναλντ Πέιν αναφέρει: «Ολοι θυμό μα στε τις ιστορικές μέρες που κατέρρευσε ο κομμουνιστικός συνασπισμός από το ίδιο του το βάρος και οι λαοί της Ανατολικής Ευρώπης βγήκανε από το σκοτάδι του

44 ٠ ΠΡΟΒΟΛΗ

απολυταρχισμού κι αντίκρισαν το φως της ελευθερίας. Η κατάρρευση του κομμουνιστικού συστήματος ήτανε τόσο ξαφνική κι αυθόρμητη που δεν άφησε χρονικά περιθώρια για να καταγραφούνε οι ηρωικές πράξεις τις οποίες πάμπολλοι άνθρωποι κατέβαλαν σε μια περίοδο 70 χρόνων για να καταστεί τελικά δυνατόν να ανατείλει ο ήλιος της ελευθερίας στην Ανατολική Ευρώπη. Ηρωες υπήρξανε σε κάθε χώρα της περιοχής αυτής, όσο κράτησε η σκοτεινή περίοδος του κομμουνιστικού τρόμου. Από όλες τις χώρες τις Ανατολικής Ευρώπης καμιά δεν βρισκόταν σε μεγαλύτερη απομόνωση και καμίας ο λαός δεν ήταν περισσότερο καταπιεσμένος από την Αλβανία. Το καθεστώς του Ενβέρ Χότζα ήταν το τελευταίο που κατέρρευσε και μερικές ημέρες πριν από την πτώ-

της Ουάσιγκτον, κ. Νικόλαος Σταύρου.

ση του πάνω από ένα εκατομμύριο Αλβανοί διέσχισαν τα σύνορα και πήγανε σε γειτονικές χώρες σε αναζήτηση τροφής και ελευθερίας. Το καθεστώς του Χότζα παρέμεινε για χρόνια πολλά στην εξουσία χάρις στην εκπληκτική απομόνωσή του από τον υπόλοιπο κόσμο, που στηρίχτηκε στο σκεπτικό ότι εάν δεν επιτρέπονταν σε κανένα να μπει ή να βγει από τη χώρα τότε δεν θα υπήρχε κανένας να πει στους έξω την αληθινή ιστορία της, το πόσο δυστυχισμένος ήτανε ο λαός της». Στη συνέχεια της καταχώρισής του στα πρακτικά της Αμερικανικής Βουλής, ο Ντόναλντ Πέιν επισημαίνει: «Αλλά υπήρξανε ιδεαλιστές που ποτέ δεν ξέχασαν τον αλβανικό λαό και βρήκαν τρόπους να εκθέσουνε τα έκτροπα του καθεστώτος που κυβερνούσε τότε

44-45:Σχέδιο 1

4/6/2009

5:47 μμ

την τύχη του. Σήμερα αποτείνω φόρο τιμής σε δύο τέτοιους ιδεαλιστές που αγνοήθηκαν μέσα στη βιασύνη μας να συγχωρέσουμε όλους τους άλλοτε κομμουνιστές και να τους δεχτούμε στους κόλπους μας δίχως να τους κάνουμε καμιά ερώτηση, μόνον και μόνο με μια απλή διαβεβαίωσή τους πως του λοιπού θα είναι δημοκράτες. Ο ένας από τους δύο αυτούς ιδεαλιστές ζει σήμερα κοντά μας, ο άλλος έκανε την μεγαλύτερη θυσία που μπορεί να κάνει άνθρωπος. Είναι οι αδελφοί Σταύρου, Γρηγόρης και Νικόλαος». Ο βουλευτής από τη Νέα Υερσέη παραθέτει στη συνέχεια ορισμένες συναρπαστικές λεπτομέρειες για τη δράση του Γρηγόρη Σταύρου. Κατά την έκφρασή του: «Ο Γρηγόρης σε ηλικία 23 χρόνων εκτελούσε επικίνδυνες κατασκοπευτικές αποστολές στην Αλβανία για τις ελληνικές αρχές. Στην τελευταία από τις αποστολές του αυτές, που απέβλεπε στην αποκατάσταση ενός ζωτικής σημασίας δικτύου το οποίο είχε αποκαλύψει ο Βρετανός προδότης Κιμ Φίλμπι, ο Γρηγόρης επίσης προδόθηκε, συνελήφθη, βασανίστηκε, πέρασε από στρατοδικείο και τέλος εκτελέστηκε στις 3 Σεπτεμβρίου, 1953. Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, αυτός ήταν και το τελευταίο θύμα του Φίλμπι στην Αλβανία. Όπως μαθαίνω, οι τελευταίες λέξεις που πρόφεραν τα χείλη του Γρηγόρη στους στρατοδίκες του ήταν: “Θα ξανακάνω το ίδιο, αν μου δοθεί μία ακόμη ευκαιρία”. Ο ηρωισμός του έδωσε ελπίδα στον αλβανικό λαό ότι δεν είχε ξεχαστεί. Το θάρρος του Γρηγόρη Σταύρου αναγνωρίστηκε επίσημα μετά τον θάνατό του. Με απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης του απενεμήθη στις 19 Σεπτεμβρίου

1991, το «Μετάλλιο Εξαίρετων Πράξεων για το σθένος του και τον ανεπανάληπτο ηρωισμό του». Στη συνέχεια ο Βουλευτής Ντόνα-

Ο Βουλευτής Ντόναλντ Πέιν, από τη Νέα Υερσέη.

λντ Πέιν δεν παραλείπει να πλέξει το εγκώμιο και του άλλου αδελφού. «Ο Νικόλαος Σταύρου, αδελφός του Γρηγόρη, είναι διακεκριμένος καθηγητής Διεθνών Υποθέσεων στο Πανεπιστήμιο Χάουαρντ της Ουάσιγκτον που συνέχισε το ίδιο έργο με άλλα μέσα. Οι καταθέσεις του σε επιτροπές της Αμερικανικής Βουλής και η εμφάνισή του ενώπιον της αρμόδιας για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών, προκάλεσαν την οργή του καθεστώτος Χότζα. Ο καθηγητής κ. Σταύρου ήταν μεταξύ των λίγων ακαδημαϊκών της Δύσης που τακτικά αποκάλυπταν τα έκτροπα της Αλβανίας στην περίοδο της απολυταρχικής διακυβέρνησής της και το “γκουλάκ” του Χότζα. Τα σχετικά άρθρα του δημοσιεύθηκαν στη “Ουάσιγκτον Ποστ”, στο περιοδικό “Αουτλουκ”, στην εφημερίδα “Μάντσεστερ Γκάρντιαν” της Βρετανίας, στο “Βήμα” που εκδίδεται στην Αθήνα, στην “Μπόρμπα” της Γιουγκοσλαβίας, στα αμερικανικά περιοδικά “Γουέρλντ εντ Αϊ” και “Γουέρλντ Αφαίαρς” και άλλα έντυπα. Επί 12 χρόνια ήταν ο αναλυτής αλβανικών υποθέσεων του

περιοδικού “Επιθεώρηση” του Παγκόσμιου Κομμουνιστικού Κινήματος που εξέδιδε το Ιδρυμα Χούβερ. Το καθεστώς στα Τίρανα είχε εξοργιστεί σε τέτοιο βαθμό από τις δραστηριότητες αυτές του καθηγητή Σταύρου που τον καταδίκασε ερήμην σε θάνατο». Ο λόγος για τον οποίο ο βουλευτής Ντόναλντ Πέιν έκανε την καταχώρηση αυτή στα πρακτικά της Βουλής φαίνεται πως είναι για να βοηθήσει στο να δοθεί μια σωστή κατάληξη σε ένα μεγάλο ανθρωπιστικό ζήτημα. Το εξηγεί ο ίδιος με τούτα τα λόγια: «Στα 15 χρόνια που πέρασαν από τότε που κατέρρευσε το κομμουνιστικό καθεστώς στην Αλβανία, ο καθηγητής Σταύρου επιδίωξε αθόρυβα τη βοήθεια της αλβανικής κυβέρνησης για τον εντοπισμό, την εκταφή και την επιστροφή σε αυτόν των λειψάνων του αδελφού του, για να του κάνει μια πρέπουσα κηδεία (σύμφωνα με τις ελληνοχριστιανικές παραδόσεις). Οι ενέργειές που έκανε για να δοθεί ένα τέτοιο τέλος την μεγάλη αυτή ανθρώπινη τραγωδία κρατήθηκαν μακριά από τον φακό της δημοσιότητας και ήταν απαλλαγμένες κάθε εθνικιστικού στοιχείου. Δύο Αλβανοί πρωθυπουργοί και ένας πρόεδρος της Αλβανικής Βουλής τού υποσχέθηκαν πως θα διερευνήσουν την υπόθεση, αλλά μέχρι στιγμής δεν έχουν υλοποιήσει τις υποσχέσεις τους». Εν κατακλείδι ο Ντόναλντ Πέιν κάνει έκκληση προς όλους όσοι είναι σε θέση να συμβάλλουν για να δοθεί λύση να το πράξουν γιατί, όπως λέει: «Αυτό είναι το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε για να τιμήσουμε μια οικογένεια για την θυσία που έκανε στο βωμό της ελευθερίας».

ΠΡΟΒΟΛΗ ٠45

46-47:Σχέδιο 1

4/6/2009

6:18 μμ

Ημερολόγιο «TOP SECRET»

Με τον Πύρρο Σπυρομήλιο στους Αγίους Σαράντα

Του Κωνσταντίνου Γίγα

Το καλοκαιρι του 1958 πραγματοποίησα την τρίτη επίσημη αποστολή μου στους Αγίους Σαράντα στo πλαίσιο της Επιτροπής Καθαρισμού των στενών Κερκύρας απ’ τις νάρκες που είχαν βάλει οι Αλβανοί με συνέπεια την ανατίναξη των δύο αγγλικών αντιτορπιλικών, υπό τον πλοίαρχο (Β.Ν.*) Ε. Δημοτάκη, ως πρόεδρο, και τον αντιπλοίαρχο (Β.Ν.) Πύρρο Σπυρομήλιο, ως αντιπρόεδρο, όπως φαίνεται στο Φ/Α της έκθεσής μου της 4ης Αυγού-

46 ٠ ΠΡΟΒΟΛΗ

στου 1958. Στις 30 Ιουλίου το πρωί επιβιβαστήκαμε στην Κέρκυρα, επί του Βασιλικού Πλοίου, Πλωτάρχης “ΧΑΤΖΗΚΩΝΣΤΑΝΤΗΣ” μια 7μελής επιτροπή για την υπογραφή του Πρωτοκόλλου Καθαρισμού του στενού, και στις 10 π.μ. φθάσαμε στους Αγίους Σαράντα, γενέτειρά μου, και αγκυροβολήσαμε στο ιστορικό λιμάνι της Βορείου Ηπείρου. Μετά την αποβίβασή μας από το σκάφος, μας υποδέχθηκαν ο πλοίαρχος «σύντροφος» Abdi Μati, αρχηγός του Αλβανικού Ναυτικού, που αργότερα εκτελέσθηκε ως κατάσκοπος της Ελλάδος (Τσάμης στην καταγωγή, από τη Θεσπρωτία) και ο δ/ντής του ΥΠΕΞ «σύντροφος» ΓΙΟΒΑΝΙ και άλλοι. Στη συνέχεια επιβιβασθήκαμε σε αλβανικά αυτοκίνητα και μεταβήκαμε στην ανατολική πλευρά της πόλεως, στο ξενοδοχείο “ALBTURIST“ επί της οδού Αγίων ΣαράνταΤσούκα, όπου και καταλύσαμε τα μέλη της Ελληνικής Επιτροπής. Η επίσκεψη στον ιερό ναό Αγίου Χαράλαμπου Το απόγευμα περί ώραν 7 επισκέφθηκα, μαζί με το Σημαιοφόρο του

πλοίου, τον Ιερόν Ναόν του Αγίου Χαραλάμπους, όπου συνάντησα τον ιερέα Παπαχρήστον, από τον Αγιο Βασίλειο. Ενώ έψελνε τον Εσπερινόν και ύψωσε την φωνήν του όταν πληροφορήθηκε την παρουσία μας, βροντοφωνάζοντας το «Τη Υπερμάχω Στρατηγώ τα νικητήρια», ένα ρίγος συγκινήσεως διαπέρασε το κορμί μου. Ασπάστηκα τον κουρελή ιερέα, έτσι τον είχε καταντήσει η αλβανική κυριαρχία, και αφού ανταλλάξαμε λίγα λόγια για τη ζωή στην πόλη απεχώρησα κατασυγκινημένος. Εφυγε το «Αλβανίας»

Από τις 31 Ιουλίου έως τις 2 Αυγούστου 1958, οι εργασίες διεξήχθησαν ομαλά. Στις 2 Αυγούστου θα γινόταν η υπογραφή του Πρωτοκόλλου, όμως λόγω εμπλοκής σημαντικού στοιχείου από πλευράς Αλβανών η υπογραφή ανεβλήθη. Και να τι είχε συμβεί: “Όταν μου δόθηκε να ελέγξω το κείμενο του Πρωτόκολλου από ελληνικής πλευράς για την ακρίβειά του, στο τέλος αντιδρώ. Στο “Εν Αγίοις Σαράντα” οι Αλβανοί είχαν προσθέσει το προσδιοριστικό “Αλβανίας”. Δηλαδή “Εν Αγίοις Σαράντα Αλβανίας“. Και τότε λέγω: “Δεν υπογράφω”. «Υπόγραψε» μου λέγει ο Δημοτάκης, ο πρόεδρος της Ελληνικής Επιτροπής. “Δεν υπογράφω” του απαντώ. «Υπόγραψε! - μου λέγει. Ο Καραμανλής θέλει το Πρωτόκολλο». “Δεν υπογράφω, του επαναλαμβάνω, εκτός αν αφαιρεθεί το “Αλβανίας”. “Εγώ είμαι από αυτή την ιερή πόλη. Είναι γεγονός ότι σήμερα είναι εντός Αλβανίας. Η Ελλάδα όμως έχει διεκδικήσεις για τη Βόρειο Ήπειρο και δεν έχει λυθεί ακόμη το ζήτημα. Γι’ αυτό αρνούμε να υπογραψω.”

46-47:Σχέδιο 1

4/6/2009

6:18 μμ

«Θα σε στείλω Στρατοδικείο» μου λέγει ο Δημοτάκης. Παρεμβαίνων ο Σπυρομήλιος λέγει: “Πλοίαρχε, μη τον πιέζεις τον ανθυπολοχαγό, κάπου έχει δίκιο”. Ετσι η συνεδρίαση έληξε για την επομένη. Μετά τη λήξη της συνεδρίασης, ο Σπυρομήλιος με ρώτησε “Πώς θα θέσουμε το θέμα;” Του απαντώ “Θα κοιτάξουμε το Πρωτόκολλο της Κερκύρας, που το υπέγραψαν και οι ίδιοι και εκεί θα στηριχθούμε“. Ετσι κι έγινε και την επομένη το θέμα λύθηκε με την άποψή μου. Εφυγε το “Αλβανίας”. Πλήρωσε με τη ζωή του τη ζωή μου

Αργά το βράδυ μετά τη δεξίωση των Αλβανών ενώ καθόμασταν στη βεράντα του ξενοδοχείου βλέπουμε τον περίγυρο να περικυκλώνεται από ενόπλους στρατιώτες. Περιέργως ξαφνικά βλέπουμε έναν νεαρό να απευθύνεται στον Σπυρομήλιο και να του λέγει: “Φυλάξτε τον ανθυπολοχαγό, θα τον απαγάγουν” κι έφυγε. Για κακή του τύχη, πλήρωσε με τη ζωή του τη ζωή μου. Το έμαθα έπειτα από χρόνια, στο Μούρτο Θεσπρωτίας. Αιωνία του η μνήμη. Ηταν από την Τσούκα και με ήξερε από μικρός. «Καμιά επαφή με τους Ελληνες»

Στις 3 Αυγούστου μετά την υπογραφή του Πρωτοκόλλου με τον Σπυρομήλιο πήγαμε στην προβλήτα για μπάνιο, κι ενώ ο Σπυρομήλιος κολυμπούσε στη θάλασσα, μπροστά μου εμφανίσθηκε ο συγγενής μου Παύλος Λάτσης από το Πικέρμι Χιμάρας. Είχε υπηρετήσει στις ομάδες του καπετάν Θύμιου Λιώλη και στον Ζέρβα. Μετά τη χειραψία με ρώτησε: “Πού είναι ο Πύρρος;” “Νάτος” του λέγω. Περίμενε κι όταν βγήκε ο Πύρρος από τη θάλασσα που κολυμπούσε, τον αγκάλιασε, τον φίλησε με πάθος, κάτι είπαν μεταξύ τους κι έφυγε προς την πόλη. Για κακή του τύχη στην έξοδό του τον περίμεναν ένστολοι Αλβανοί, τον συνέλαβαν. Τον σακάτεψαν στο ξύλο και τον αλυσσόδεσαν, για παράβαση εντολής: “Καμιά επαφή

με τους Ελληνες”. Ηταν πατέρας της Αικατερίνης Λάτση, συζύγου του Δημήτρη Γκάτσιου, από τη Λεσινίτσα Αγίων Σαράντα και σύζυγος της Καλλιόπης Κέντρου - Λάτση, υιοθετημένης, κόρης της μητέρας μου με την έγκριση και του Ελληνικού Προξενείου Αγίων Σαράντα. Τέσσερις δεκαετίες μετά ο Παύλος Λάτσης παρασημοφορήθηκε από το Ελληνικό ΥΠΕΞ για την εθνική του δράση.

βαριά, και αναγκάστηκε να «συμμορφωθεί» λόγω της αποστολής. Δύο χρόνια μετά με την επέμβαση του ΟΗΕ μπόρεσε να της βγάλει άδεια για να μεταβεί στην Ελλάδα. Η ηρωική, όμως, αυτή μητέρα προτίμησε να περάσει τις τελευταίες μέρες τις ζωής της στη γενέτειρά της.

Η ανεκπλήρωτη επιθυμία του Πύρρου Σπυρομήλιου

Με την ευκαιρία της επισκέψεως στους Αγίους Σαράντα γνώρισα τον αείμνηστο Πύρρο Σπυρομήλιο, ανιψιό του αρχηγού της Χιμάρας του 1912, Σπύρου Σπυρομήλιου, συνταγματάρχη Χωροφυλακής και εγγονού του στρατηγού Σπυρομήλιου, ιδρυτή του Μετοχικού Ταμείου Στρατού (Μ.Τ.Σ.) μεταξύ των οδών Πανεπιστημίου – Βουκουρεστίου Σταδίου, στο Σύνταγμα (Στοά Σπυρομήλιου). Μετά την αποστράτευσή του, το 1958, έγινε γενικός διευθυντής του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας και με διόρισε στη “Φωνή της Ελλάδος”, υπεύθυνο της Αλβανικής Εκπομπή και, διά του στρατηγού Αλέξανδρου Νάτσινα, διερμηνέα-μεταφραστή στο υπουργείο Προεδρίας της Κυβερνήσεως από όπου συνταξιοδοτήθηκα.

Πριν πάρουμε τον δρόμο της επιστροφής ο Σπυρομήλιος ζήτησε να συναντήσει την μητέρα του Καλήνα, του γένους Δήμα, η οποία διέμενε μόνη της στην γενέτειρά του την Χιμάρα. Είχε να την δει απ’ τον Ελληνο-ιταλικό πόλεμο του 1940. Απ’ ό,τι είχα ακούσει, η μητέρα του ήταν μια αληθινή αριστοκράτισσα με σπουδές στην Αίγυπτο και στην Γαλλία αλλά που προτίμησε αντί των σαλονιών τα κακοτράχαλα βουνά της Χιμάρας ακολουθώντας τον άντρα της Νίκο Σπυρομήλιο -και αυτός γνωστός αγωνιστής για τα ελληνικά ιδεώδη. Τρεις φορές τον εξόρισαν οικογενειακώς οι Ιταλοί: το 1917, το 1941 και το 1943. Πέθανε απ’ τον καημό του το 1945. Η απάντηση των αλβανικών αρχών ήταν αρνητική. Και ο Πύρρος έκανε πέτρα την καρδιά του, αναστέναξε

Ο Πύρρος Σπυρομήλιος, ο ευεργέτης μου

* Βασιλικό Ναυτικό

ΠΡΟΒΟΛΗ ٠47

48-50:Σχέδιο 1

4/6/2009

5:49 μμ

Φάκελος Γενοκτονίας

Η φρίκη της σκευωρίας διά στόματος των «5»

Του Κώστα Κυριακού δικηγόρου – πρώην πολιτικού φυλακισθέντα

Οι σειρές που ακολουθούν δεν είναι απόσπασμα από βιβλίο μυθιστόρημα, ούτε αυτά που διαβάζετε μην τα εκλάβετε ως κλαψουρίσματα, ως φωνή στείρας διαμαρτυρίας και καταγγελίας. Αποσκοπώ: α) Στο να κατανοήσετε όσο γίνεται καλύτερα την έκταση και το βάθος της πίεσης που ασκήθηκε εναντίον του Ελληνισμού για να μπορέσει το καθεστώς Μπερίσα να χαλκεύσει και στήσει τη βρόμικη σκευωρία εις βάρος των “5” και κατ’ επέκταση εις βάρος του βορειοηπειρωτικού ζητήματος. β) Στο να μπορέσει ο αναγνώστης να κατανοήσει το παρόν και το αβέβαιο μέλλον του Βορειοηπειρωτικού Ελληνισμού. Βέβαια αυτά το τραγικά γεγονότα που συνέβησαν τότε, είναι πολύ νωρίς ακόμα να απαλειφθούν από την μνήμη των θυμάτων και επιβάλλεται να περιληφθούν σ’ ένα χρονικό για τον Ελληνισμό της Βορείου Ηπείρου. Πρέπει, για να μην ξεχνάμε, να καταγραφεί το μεγαλείο των ηρωικών στιγμών, αλλά και οι μελανές σελίδες εκείνης εποχής.

48 ٠ ΠΡΟΒΟΛΗ

Η αξία αυτής της μαρτυρίας είναι πως γίνεται διά στόματος των ιδίων των θυμάτων. Παραθέτω αποσπάσματα από τα προσωπικά ημερολόγια των “5”: «Ανω των τριών εικοσιτετραώρων, ήταν κάτι το πρωτάκουστο. 80 ώρες χωρίς ύπνο, χωρίς φαγητό. Οι ανακριτές (άνθρωποι των μυστικών υπηρεσιών) μπαινόβγαιναν ο ένας μετά τον άλλο. Πότε με διάφορες φωτογραφίες και έγγραφα και πότε πως τάχα μόλις είχαν ανακαλύψει κι άλλη μία πληροφορία, πότε με το περίστροφο στο χέρι και πότε με το γκλοόμπ. Η ψυχολογική βία, συνοδευόμενη με τη σωματική και η εξάντληση μετέτρεψαν εμάς τους κατηγορουμένους σε κουρδισμένα ρομπότ...» Ο Π. Μάρτος γράφει: «Ο δεσμοφύλακας, που είχε τελειώσει τη βάρδια του, πήγε σε κάποιο καφενείο, άρχισε να πίνει και κοκορευόταν μπροστά στους άλλους για τα κατορθώματά του. Με τι να διασκεδάσουμε εμείς εκεί μέσα οχτώ (8) ώρες; Αυτοί είναι παλιοκαούρηδες, σκατοέλληνες. Αυτός από το Δέλβινο τρελάθηκε. Και σκυλί να ήτανε θα έχει ψοφήσει με τόσες κλοτσιές και ξύλο που έχει φάει. Τώρα ούτε τρώει ούτε πίνει. Τρεις φορές έχει κάνει απεργία πείνας. Τώρα του συμπαραστάθηκαν και οι άλλοι. Σήμερα τον “χάιδεψα” καλά.... Ηταν αυτός ο δεσμοφύλακας που, αφού με ψόφησε με γροθιές, με άφησε και στους άλλους για να “παίξουν”

με μένα, λες και μπροστά τους είχαν κάποια μπάλα ποδοσφαίρου. Μετά με έδεσαν με χειροπέδες στο κρεβάτι για να μην κουνιόμουν και φώναζα, γιατί τους ανησυχούσα που έπαιζαν τάβλι έξω στο διάδρομο...» Ο Β. Παπαχρήστος αναφέρει: «... μίλα μας, για το καλό σου. Εμείς τα γνωρίζομε όλα. Οταν πήγες στην Ελλάδα με ποιον μίλησες; - Με τον αστυνόμο που σφράγιζε τα διαβατήρια... Ενα δυνατό χτύπημα στο κεφάλι... Λιποθύμησα. Ενα δοχείο με νερό άδειασαν πάνω μου... Συνήλθα. - Εννοια σου και θα δεις. Μην ξεχνάς ότι είσαι και άρρωστος… Κάποια στιγμή το κεφάλι μου έγειρε πάνω στο τραπέζι από την κούραση και την αϋπνία. Πάνω από τρία μερόνυχτα χωρίς φαγητό, χωρίς ύπνο. Ενα δυνατό χτύπημα με ανάφερε. Ο εαυτός μου τώρα πια λειτουργούσε σαν ένα ρομπότ. Στην πρώτη συνάντηση με τη σύζυγό μου δεν αναγνώρισα τα παιδιά μου στη φωτογραφία. Η σύζυγός μου έφυγε με την εντύπωση πως είχα τρελαθεί. Κάποια στιγμή η πόρτα έμεινε ανοιχτή. Σαν να ερχόταν από τα έγκατα της γης μια γυναικεία φωνή. Ήταν η Ερμιόνη... Πόσοι είναι αυτή τη στιγμή στα κρατητήρια; Μόνο στη δίκη μάθαμε για τη Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου. Για τις δεκάδες συλλήψεις της ίδιας ώρας και νύχτας. Για τα πρησμένα πόδια του Παναγιώτη από τα χτυπήματα και το ηλεκτροσόκ του

48-50:Σχέδιο 1

4/6/2009

5:49 μμ

Κώστα. Πάνω από τρία μερόνυχτα.... Οι ανακριτές και οι άνθρωποι της μυστικής υπηρεσίας άλλαζαν κάθε ώρα. Αλλος μουσάτος κι άλλος φαλακρός. Ο ένας με το περίστροφο στο χέρι κι ο άλλος με το γκλομπ. Ολη η ανάκριση χωρίς δικηγόρο. Μόνο πέντε μέρες προτού αρχίσει η δίκη ο δικηγόρος ανέλαβε την υπόθεσή μου». Ο Θ. Μπεζιάνης θυμάται: «Εχοντας στα χέρια τους διάφορα έγγραφα και φωτογραφίες, που έχουν πάρει παράνομα, μαζί με πάρα πολύ υλικό από τη βιβλιοθήκη μου, οι άνθρωποι του SHIK άρχισαν να με ρωτούν: - Ποιοι απ’ αυτούς στη φωτογραφία είναι της Eλληνικής Aσφάλειας; - Τι είναι το έγγραφο αυτό για τοn Σεβαστιανό υπογραμμένο από σένα και τον Δ. Κίκη; Οι συνηθισμένες βρισιές ήταν “Vorioepiri“, όπως το πρόφεραν αυτοί, πράκτορας της Ελλάδας κ.λπ. Εγώ δεν είχα τι να πω και τι να κρύψω, γιατί οι προθέσεις της Ομόνοιας δεν ήταν κατά της Αλβανίας, ούτε είχε κάτι το νέο ν’ αποκαλύψει... Οι φωτογραφίες ήταν από δραστηριότητες μαζί με Ελλαδίτες, ενώ το έγγραφο προς τον Δεσπότη έκφραζε τα ευχαριστήρια για τη συνεχή βοήθεια στο χώρο μας, τα δίκανα αναγκαστήκαμε να τα αγοράσουμε γιατί μας κατέκλεψαν οι Αλβανοί λαθρομετανάστες... Ο άνθρωπος του SHIK που με ανέκρινε, δυσαρεστήθηκε από τις απαντήσεις, με χτύπησε δυνατά στο κεφάλι... Με άρπαξε ξανά και με πέταξε έξω. Κοντά στις σκάλες με ξαναχτυπάει στο κεφάλι. Τότε λιποθύμησα και σωριάστηκα στις σκάλες. Σ’ αυτή την κατάσταση με βρήκε η γραμματέας της αμερικανικής πρεσβείας... Τους είπε: “Δεν έχετε τέτοιο δικαίωμα”. Μετά τον ερχομό εκπροσώπου της αμερικανικής πρεσβείας μου επέτρεψαν δικηγόρο. Και με το δικηγόρο, όμως, άρχισαν να παίζουν καλά το παιχνίδι τους. Με έπαιρναν όποτε ήθελαν, χωρίς τη συμμετοχή

του. Ποιος θα τους σταματούσε; Μέσα στο κτίριο ήμασταν απομονωμένοι....» Ο Ηρ. Σύρμος αναφέρει στο ημερολόγιό του: «...Με κράτησαν τρία μερόνυχτα απάνω σε μια καρέκλα και με ρωτούσαν σχεδόν τα ίδιο πράγματα. Είναι κι αυτός ένας τρόπος ανάκρισης, για να σου κουραστεί ολόκληρο το σώμα. Τους λέω: Δεν έχει ένα κελί ν’ ακουμπήσω λίγο το κεφάλι μου, γιατί δεν αντέχω άλλο, Θα πέσω στο τσιμέντο. Ούτε ο Χότζα δεν μας έκανε έτσι. Δεν απαντώ. Πείτε στους ανωτέρους σας ότι δεν μπορώ άλλο. Με πήγαν στα κελιά, στο τέλος του διαδρόμου. Τον Κώστα και τον Θοδωρή τους είχαν βάλει δεξιά. Τον Παπαχρήστο και τον Μάρτο αριστερά. Εμένα με πήγαν στο τέλος του διαδρόμου σε ένα κελί που ήταν ένα πραγματικό ντουλάπι, χωρίς φεγγίτη, με μια κλειστή πόρτα, ένας σωστός τάφος. Στους τοίχους υπήρχαν αίματα, ακαθαρσίες και βρομιές. Ολους τους κακοποιούς τους πήγαιναν εκεί. Δεν χόρταινα ανάσα. Φώναξα. Τίποτε. Κόντεψα να λιποθυμήσω. ΕΈξω πέντε αστυνομικοί οπλισμένοι με αυτόματα μας φρουρούσαν και κορόιδευαν. Παίζανε με τη σκανδάλη όλη τη νύχτα, για να μας τρομοκρατήσουν. Γλίτωσα από το κελί “ντουλάπι” μόνον όταν με αντικατέστησαν ξανά με τον Μάρτο, ο οποίος είχε τρελαθεί και τον έχωσαν εκεί για να μην ακούγονταν οι φωνές του. Εμείς φάγαμε το μερίδιο μας απάνω στο δωμάτιο των ανακρίσεων, που μας έκαναν τη ζωή μαύρη, χειρότερα και από την εποχή του Χότζα. Τον Παναγιώτη όμως τον έδερναν μέσα στο διάδρομο, για να ακούγαμε και εμείς. Μια μέρα, που τον άφησαν οι δυνάμεις, ούτε έτρωγε ούτε έπινε. Τον πήγαν γρήγορα στο νοσοκομείο, για να μην πέθαινε προτού γίνει η δίκη, αργότερα ας απέθνησκε....»

Κωστας Κυριακού: «Τα δυο μικρά μου παιδιά, φοβισμένα κλαίγανε στην αγκαλιά της μαμάς τους... Ο υπεύθυνος έβαζε στην τσάντα του ό,τι χαρτιά ήταν γραμμένα στην ελληνική γλώσσα... Πήρε και όλες τις φωτογραφίες που βρήκε. Η γυναίκα μου διαμαρτυρήθηκε και άπλωσε το χέρι να του πάρει ένα άλμπουμ με φωτογραφίες από τη βάπτιση του παιδιού μας. Ο «απεσταλμένος» με αγριότητα έβγαλε το πιστόλι και της το ακούμπησε στο κεφάλι. Μετά από 23 ώρες έφεραν στο Αργυρόκαστρο και τον αδερφό μου το Θωμά, ο οποίος τότε ήταν γραμματέας της ΟΜΟΝΟΙΑΣ στο Νομό Αργυροκάστρου. ...Η μάνα δεν τους άνοιγε τις πόρτες, αλλά αυτοί μπήκαν με το ζόρι από τους τοίχους. Καημένη μάνα τι σου είδαν τα μάτια, δεν τέλειωσαν τα βάσανα, σαν τον Χότζα είναι και ο Μπερίσα …Μας πήραν και μας πήγανε στον Αδη. Στο μικρό δωμάτιο (στην ανάκριση στα Τίρανα) ήταν πάντα 2,3,4,ή και 5 άντρες, της Ασφάλειας, συνέχιζαν εντατικές ερωτήσεις, ομοιώματα του Σατανά που απολάμβαναν την μερονύχτια βαρβαρότητα με συναισθήματα ιεροεξεταστή. Αυτά συνοδεύονταν με χτυπήματα, με γροθιές, κλοτσιές και γκλομπ. Το απόγευμα της Τετάρτης ήρθε κάποιος στο δωμάτιο των βασανιστηρίων. Στα χέρια κρατούσε τις φωτογραφίες μου, με τη στολή της SECURITY. Είχε επίσης και ένα χαρτί με 67 ερωτήσεις. Αφησε το γκλομπ στο τραπέζι και μου είπε πως θα ’ρθεί σε 15 λεπτά και εάν δεν του απαντούσα θα με έλιωνε. Ξαναήρθε, με ξέντυσε, μου δίπλωσε τα πόδια και άρχισε να με χτυπά στις πατούσες. Αυτό συνεχίστηκε πολύ ώρα. Επειτα μ’ έβαλε καθιστό και άρχισε να χτυπά παντού, στην αρχή με το γκλομπ, έπειτα με τα χέρια και τα πόδια. Μούδιασα και δεν καταλάβαινα τίποτα. Φώναζε: “Μου έχεις σκοτώσει έναν αδελφό στην Ελλάδα, σκότωσες και άλλους στην Επισκοπή, τώρα θα σας σκοτώσουμε εμείς, είναι η σειρά μας”. Ακουσα να λέει στους άλλους:

ΠΡΟΒΟΛΗ ٠49

48-50:Σχέδιο 1

4/6/2009

5:49 μμ

“Έχετε έτοιμο το ηλεκτροσόκ, αλλά όχι, θα τον πάμε στην ηλεκτρική καρέκλα”. Εφυγε για να έρθει έπειτα από λίγο πιο αγριεμένος. Αρχισε να με χτυπά με το γκλομπ. Εβγαλε τα πιστόλι και μου το έβαλε στο κρόταφο. Εχασα τις αισθήσεις μου. Τους ανθρώπους τους έβλεπα θολά και πολλές φορές άνοιγα τα χέρια για να γαντζωθώ απ’ τους δικούς μου, έβλεπα τη μάνα μου, τη γυναίκα μου, τα παιδιά μου, την αδελφή μου σαν κινούμενα αιωρούμενα σχέδια και που ηρθαν εκεί να μου δώσουν κουράγιο. Ακουγα τα παιδιά μου σαν να τα είχα κοντά και να έκλαιγαν. Οταν με κουνούσαν δυνατά, συνερχόμουν λίγο και θυμάμαι μόνον το στόμα τους μισάνοιχτο και τα δόντια τους όταν γελούσαν. Εγώ είμαι αυτός που με πήραν από το σπίτι μου κάποιο βράδυ και είμαι μόνος; Γιατί είμαι μόνος; …Αλλά πάλι άπλωνα τα χέρια να πιάσω κάποιον δικό μου που μου φαινό-

ταν πως τον είχα εκεί κοντά...» Ηταν πολλές οι φορές που τον θάνατο τον περιμέναμε και τον ζητούσαμε ως λύτρωση. Δεν δεχτήκαμε τις στημένες κατηγορίες, μόνο αναστενάζαμε. Ακούγαμε τους αναστεναγμούς μας. Γύρω μας οι σαδιστές χαίρονταν. Η σιωπή μας ήταν εκνευριστική. Τη δύναμη την αντλούσαμε από τον ΘΕΟ και την ελπίδα από την Ελλάδα. Οσο εμείς σφίγγαμε τα δόντια, τόσο εκνευρίζονταν οι βασανιστές μας. Συνεδρίαζε και ξανασυνεδρίαζε η ανακριτική επιτροπή και αποφάσισε να αλλάξει ταχτική. Αρον άρον, παράνομα και κρυφά βιντεοσκόπησαν, μαγνητοσκόπησαν, έκοψαν – έραψαν, έκαμαν μοντάζ, σκηνοθέτησαν χίλιους διαβολικούς τρόπους για να βγουν «ασπροπρόσωποι» στη δίκη – παρωδία, στην οποία με «ατράνταχτες αποδείξεις» θα προσπαθούσαν να πείσουν τη παγκόσμια κοινή γνώμη για τα «εγκλήματα των δραστών» και να μπορούσαν να τους καταδικάσουν.

Σ’ αυτό τον κύκλο της κόλασης μας κράτησαν μέχρι τον Σεπτέμβριο που έληξε το Πρωτοδικείο. Μετά μας έβαλαν σε διάφορα κελιά χωριστά, αλλά μαζί με άλλους κατάδικους για αδικήματα του κοινού Ποινικού Δικαίου (;!) Τα πιο ανήθικα και απάνθρωπα σε όλη αυτή την τραγωδία είναι το τι υπέφεραν οι οικείοι μας άνθρωποι από τα όργανα του κράτους μέχρι που έμαθαν το πού μας είχαν κρατούμενους. Πάνω από 20 μέρες οι μανάδες μας, οι γυναίκες, τα αδέρφια και τα παιδιά μας τραβιόνταν στα Τίρανα και με κομμένη την ανάσα ρωτούσαν από υπηρεσία σε υπηρεσία να μάθουν κάποιο νέο για τα παιδιά τους. Ολοι σήκωναν τις πλάτες. Τους “5” τους είχε καταπιεί η γης, κανένας δεν τους είδε, κανένας δεν τους ήξερε, ούτε οι εισαγγελείς, ούτε υπουργοί, ούτε άλλοι λειτουργοί. Ετσι μαγειρεύτηκε η τραγωδία, που θα μετατρέπονταν σε φαρσοκωμωδία τις ημέρες της ιστορικής δικής…

- Μελέτη - Πώληση - Εγκατάσταση

Service κλιματισμού - εξαερισμού Διεύθυνση καταστήματος: Σπ. Λάμπρου 20 – Πειραιάς ΤΗΛ./ FAX: 210 – 4531840 – Κιν.: 6945548074

50 ٠ ΠΡΟΒΟΛΗ

51-52:Σχέδιο 1

4/6/2009

5:51 μμ

Λογοτεχνική κριτική

“Το μυθικό ανάκτορο” του Φώτου Ν. Κυριαζάτη-Λαζατινού

Του Μηνά Λέκκα

Θέλω να δηλώσω ευθύς εξαρχής πως δεν είμαι κριτικός λογοτεχνίας και δεν διεκδικώ κανέναν παρόμοιο ρόλο. Ενας απλός αναγνώστης είμαι, παθιασμένος με τα βιβλία και το διάβασμα. Απ’ αυτή, λοιπόν, τη θέση θέλω να εκφράσω κάποιες σκέψεις-εκτιμήσεις για το τελευταίο μυθιστόρημα του γνωστού Βορειοηπειρώτη ποιητή και συγγραφέα Φώτου Ν. Κυριαζάτη-Λαζατινού: “Το μυθικό ανάκτορο”. Και θέλω και πάλι ευθύς εξαρχής να δηλώσω πως διαβάζοντάς το, έμεινα κατάπληκτος. Τα γεγονότα εξελίσσονται στη Βόρεια Ηπειρο, σε μία μικρή πόλη της Νοτίου Αλβανίας, τα περίχωρά της, και την πρωτεύουσα, τα Τίρανα. Το μυθιστόρημα ανοίγει με μία ερώτηση και μία απάντηση: Ρώτησε αυτός: “Είναι μακριά το σκοτάδι;” Είπαν αυτοί: “Κλείσε τα μάτια να το δεις.” Ενας σύντομος αλλά βαθιά φιλοσοφημένος διάλογος. Μέσα του σωπαίνει ένα νόημα, που αφήνεται σ΄εμάς το ξεδιάλυμά του. Οι κεντρικοί ήρωες του βιβλίου, δύο διανοούμενοι: Ο συγγραφέας Πέτρος Βλαστόπουλος και ο ζωγράφος Δημήτρης Χελινός.

Ολοκληρωμένες προσωπικότητες, άνθρωποι και καλλιτέχνες με υπόληψη κι αξίες, με μια πλούσια και πολύτροπα προικισμένη ψυχή και μία πατριδολάτρισσα μούσα μέσα τους που τους ακολουθεί σε κάθε βήμα, σε ηλεκτρίζουν. Σε αναγκάζουν να τους ακολουθήσεις κι εσύ, βήμα το βήμα, να τους αφουγκραστείς, να τους κοιτάς κατάματα και να τους καμαρώνεις. Δεν ξέρω γιατί μου μοιάζουν με τον μυθικό Θησέα, που περπατάει μεσ’ στο λαβύρινθο αναζητώντας να βρει και να σκοτώσει το ανθρωπόμορφο τέρας. Ανήσυχα πνεύματα, που προβληματίζονται για όσα γύρω τους συμβαίνουν, που συζητούν ατέλειωτες ώρες, που σχεδιάζουν, αποφασίζουν, δρουν και… απογοητεύονται. “Αισθάνονται παγιδευμένοι στο λαβύρινθο της ζωής” – όπως μας λέει ο συγγραφέας. Ποτέ, όμως, δεν εγκαταλείπουν την Ιδέα: “Πέτρο, εμείς θα επιστρέψουμε το συντομότερο. Το πολύ πολύ σ’ έναν μήνα, βάλε δύο…”, απευθύνεται ο Δημήτρης προς τον Πέτρο, μετά την αποτυχημένη προσπάθεια εισόδου τους στην ελληνική πρεσβεία στα Τίρανα. Δεν υπάρχει τομέας της ζωής, εξελίξεις και γεγονότα της δεκαετίας του ’80 που να μην τ’ άγγιξε η πένα του Φώτου Κυριαζάτη. Και όχι απλώς τ’ άγγιξε. Τα ζωγράφισε σηκώνοντάς τα σε απλησίαστα καλλιτεχνικά ύψη. Μέσα από καλοστημένους διαλόγους, πότε ανοιχτούς και θαρραλέους και πότε ψιθυριστούς, γεμάτους υπαινιγμούς και υπονοούμενα, πετυχημένες περιγραφές και ζωγραφίσματα πορτρέτων που αγγίζουν το απειροτέλειο, ο συγγραφέας διεισδύει σε κάθε “τρύπα” της κοινωνικής, οικονομικής, πολιτικής και πάνω απ’ όλα πολιτιστικής ζωής του τόπου. Ανακαλύπτει και βγάζει προς τα έξω όλη τη βρομιά, όλη την μπόχα που αναδύεται απ’ το σάπισμα μιας ανε-

λεύθερης κοινωνίας. Ενός καθεστώτος θεμελιωμένου στο ψέμα και την υποκρισία. Μπροστά στα μάτια του αναγνώστη, σαν σε άχαρη παράτα μόδας, παρελαύνουν όλοι οι υπαίτιοι της κατάντιας αυτής. Και τα δημιουργήματά τους. Οι ανίκανοι και αμόρφωτοι σε υψηλά ιστάμενους “θώκους”, οι ιθύνοντες “πετεινοκαυκάλοι”, οι ρουφιάνοι, οι καταδότες και οι ασφαλίτες, οι “καπελάτοι”, όπως τους αποκαλεί ο συγγραφέας, που κάνουν το νόμο, οι Με την αναμφισβήτητη τέχνη της αφήγησης, που κατέχετε, η ιστορία μεταφέρεται βιωματικά και είναι σκληρή ιστορία. Πρόκειται για μαρτυρία, για πηγή μιας δύσκολης εποχής και θα ‘λεγα ότι από τη μεριά σας είναι απόδοση χρέους - να μην χαθεί η ιστορία. Η οπτική είναι μόνον αυτή, δεν είναι σύνθετη όπως στο «Άκου τι σου σφυρίζει ο άνεμος» και η ατμόσφαιρα είναι βαριά. Αυτό ακριβώς λέει ένας από τους ήρωες του έργου, ο Σωκράτης, (σ. 31) “...δεν υπάρχει τίποτα να με βαστάξει στη ζωή εκτός από ένα, το εθνικό...” Είναι συνάμα και απολογισμός - επιλογή ζωής δύσκολης αλλά τιμημένης. Μεγάλη υπόθεση αυτό αλλά και τιμή. Να είστε πάντα τόσο δημιουργικός Με βαθιά εκτίμηση

Χρυσούλα Ν. Παπαγεωργοπούλου

υποκριτές, οι γλείφτες και οι αυλοκόλακες… όλα τα αρρωστημένα και άθλια αυτά πλασματάκια που προκαλούν βδελυγμία καθώς προσπαθούν να προβάλουν τις αξίες τους σαν καλλιτεχνικές. Κι ο Κυριαζάτης ζωγραφίζει με του λόγου το πινέλο τα πορτρέτα τους: …Αυτό το κινητό σκιάχτρο της τέχνης, που κάθεται δύο σειρές πιο πέρα με δύο μικροσκοπικές τρύπες για μάτια στο βάθος της απέραντης μύτης - κασάρα…αυτό το σάψαλο, το

ΠΡΟΒΟΛΗ ٠51

51-52:Σχέδιο 1

4/6/2009

5:51 μμ

ξερόχορτο που βηματίζει με τα νύχια των ποδιών, σαν σε παντοτινή ανίχνευση, με τα φτενά χείλη, τα σωσμένα απ’ την πολλή λογοδιάρροια που καυχέται πως γράφει, ζει κ αναπνέει. Και πιο κάτω το πορτρέτο ενός άλλου “καλλιτέχνη”: “…Αυτό το βραδυκίνητο βατράχι της ξηράς, ο Θεμιστοκλής …Οσες φορές έλαχε να κατέβει στην πόλη ο Βλαστόπουλος, τον έβρισκε να βαδίζει αργά, να ρουφάει μαυροζούμια, ή πολύχρωμα πιοτά σε καφενεία και να βγάζει αδιάκοπα καπνό απ’ όλες τις τρύπες του προσώπου σαν παλιός καπνοδόχος.” Ενας απ’ τους πιο αντιπροσωπευτικούς ήρωες του βιβλίου είναι σίγουρα και ο αγροφύλακας Γρηγόρης. “Υπέφερε από Ιαβερισμό. Είχε το μικρό ελάττωμα του φανατισμένου πιστού. Και τώρα ζούσε τη μεγάλη τραγωδία της σπασμένης πίστης.” Ολοι γύρω του κλέβανε. Κλέβαν τις ελιές του συνεταιρισμού! “Έκλεβαν και οι κομμουνιστές!” Το πορτρέτο του είναι ζωγραφισμένο μ’ όλες τις αποχρώσεις: Του εγκληματία, του φανατισμένου, του γελοίου, του αφελή… μία κωμικοτραγική ύπαρξη που τη μισείς και συνάμα τη λυπάσαι. Μου είναι δύσκολο να περιγράψω, να κατατάξω, να αξιολογήσω όλους τους ήρωες, τα πορτρέτα τους, τις μαστορικές περιγραφές, τους φιλοσοφημένους διαλόγους και μονολόγους και να πω ποιος και τι μεσ’ στα ωραία είναι το ωραιότερο. Μάταια θα το προσπαθούσα με τα πενιχρά μέσα του λόγου μου. Στο μυθιστόρημα υπάρχει μία επιστολή γραμμένη απ’ τον συγγραφέα Πέτρο Βλαστόπουλο. Απευθύνεται στην ελληνική πρεσβεία, στους Ελληνες πολιτικούς, και διανοούμενους. Αν δεν κατόρθωναν να εισέλθουν στο μυθικό ανάκτορο, αν τους συλλαμβάνανε, αν τους εκτελούσαν επί τόπου, θα προσπαθούσαν προτού γίνουν όλ’ αυτά, να πετάξουν την επιστολή αυτή στην αυλή της πρεσβείας. Να μάθει η Μάνα Πατρίδα και γενικότερα ο ελεύθερος κόσμος της Δύσης το δράμα του Ελληνισμού της Αλβανίας, το δράμα των Βορειοηπειρωτών. Εξάλλου, αυτός ήταν και ο σκοπός του αγώνα τους, ο

52 ٠ ΠΡΟΒΟΛΗ

προορισμός τους, οι ευγενικές τους προθέσεις. Η επιστολή αυτή είναι ένα απ’ τα θαυμαστότερα κατορθώματα του λόγου του Φώτου Κυριαζάτη. Κι όπως όλο το δημιουργικό του έργο, ο ποιητικός και πεζός του λόγος πηγάζει απ’ τη σκέψη και απευθύνεται στη σκέψη. Και ασφαλώς βάζει σε σκέψεις και τον αναγνώστη. Η ολοζώντανη αναπαράσταση των γεγονότων, η αριστοτεχνία της περιγραφής, η διεισδυτική ματιά και το βάθος της σκέψης του συγγραφέα, όλα μαζί, αποτελούν ένα αρχιτεκτονικά σφιχτοδεμενό σύνολο, που τοποθετούν το εν λόγω μυθιστόρημα, ποιος ξέρει, σε ποια κλασικής εντέλειας μορφή. Το μέτρο της μαεστρίας του στην έκφραση και στη γλώσσα, το κάνουν πιο εγωιστικό και ευανάγνωστο. Η γλώσσα του πλούσια και καλλιεργημένη, απλή αλλά και εμπλουτισμένη με της “μάνας τα γνωρίσματα”, ικανοποιεί κάθε επιπέδου αναγνώστη.

Και κάτι ακόμα. Τελειώνοντας την ανάγνωση, είδα την ημερομηνία συγγραφής του έργου. Είκοσι τρεις μέρες. 400 σελίδες ενός τόσο φιλοσοφημένου και υψηλού επιπέδου έργου σε 23 μέρες. Μόνον μία ισχυρή προσωπικότητα με ακράδαντη πίστη στα πιστεύω της, με μία ολόψυχη αφοσίωση στην τέχνη και στο έργο της, μπορούν να κάνουν τέτοια κατορθώματα. Κι αν ακόμα δεν είναι δύσκολο να διαπιστώσει κανείς τα αυτοβιογραφικά χαρακτηριστικά αυτού του έργου. Διαβάζοντας το «Μυθικό Ανάκτορο» μου δόθηκε η ευκαιρία να μεταβάλλω «τα Άγια των Αγίων» του τόπου μας, που τα εγκατέλειψα μικρός και έχτιζα σε όλη μου την ζωή «μυθικά ανάκτορα» και αλλοτινούς ανθρώπους. Με όλη μου την αγάπη Νίκος Υφαντής

53-55:Σχέδιο 1

4/6/2009

5:52 μμ

Λογοτεχνία

ΣΤΟ ΛΑΒΥΡΙΝΘΟ ΤΗΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ - Αποσπάσματα απ’ το μυθηστόριμα «ΤΟ ΜΥΘΙΚΟ ΑΝΑΚΤΟΡΟ» Μόλο που δεν πήγαμε στον πόλεμο, απ’ αυτόν γυρνάμε πληγωμένοι...

Του Φώτου Κυριαζάτη

ταν μ ροστά στον καθρέφτη όταν άκουσε τη νέα είδηση. Η ξυριστική μηχανή στάθηκε μετέωρη. Την α ίθωσε σιγά στο γυάλινο ράφι, λησίασε το ραδιόφωνο. Μιλούσε για τον τό ο του και τους ανθρώ ους του. Καθώς ο ομιλητής ροχωρούσε αργά, ένα ξεστό κύμα ήγαινε να σκε άσει την ύ αρξή του σαν μαλακό ανοιξιάτικο φουσκο-δέντρι. Η καρδιά του χτυ ούσε δυνατά κι ακυβέρνητα. Χρόνια ερίμενε ή, ιο σωστά, ερίμεναν -ένας λαός- λίγη συμ αράσταση α ό τους ομογενείς τους, α ό το έθνος τους, δεν μ ορεί... Δοσμένοι στην τραγική μοίρα τους ζούσαν στην α ομόνωση μια ολόκληρη ζωή. Ο,τι είχε νιώσει ο ρο ά ος τους, ο Οδυσ-

σέας όταν μαζί με τους συντρόφους του βρέθηκε κλεισμένος ίσω α ό το μεγάλο βράχο του Κύκλω α. Με τη διαφορά ως εδώ δεν ήταν σ ηλιά, μα χιλιάδες χιλιόμετρα κλοιός με συρματο λέγματα και θάνατο. Πουθενά αντίλογος, λίγη συμ όνια ή συμ αράσταση. Και δεν ήταν δώδεκα όσοι δοκιμάζονταν, αλλά εκατοντάδες χιλιάδες. Κά οιος τους είχε μανταλώσει κά οτε στα τρίσβαθα, δίχως να τους ρωτήσει, και τώρα τους άφηνε να βασανίζονται εκεί μέσα χρόνια και χρόνια. Το ραδιόφωνο έρασε σε άλλες ειδήσεις, μετά ακολούθησαν εμβατήρια. Εμεινε για λίγο μαρμαρωμένος. Δεν μ ορούσε να ξεδιακρίνει αν ήταν σε όνειρο ή στην ραγματικότητα. Ωστόσο, έρασε γρήγορα το ξυράφι στα γένια ψιθυρίζοντας ανάμεσα στα δόντια στίχους γραμμένους σε στιγμές έντασης: Κείνοι να σέ ονται στο χώμα. Στην εξορία άλλοι εκεί. Κι εμείς εδώ γυρνάμε ακόμα, Ηρωες μόνοι τραγικοί.

μαλλιά, ρόσω ο κατεβαίνοντας σαν δροσιστικός καταρράχτης το μεσοχείμωνο. Σφογγίστηκε. Και, ανάμεσα α ό το χνούδι της ετσέτας, είδε την όψη του στον καθρέ τη: Χείλη εισματωμένα, μάτια ασάλευτα, κόκκινα, ονεμένα. Μετά με σίγουρες κινήσεις λησίασε το κρεμαστάρι στην όρτα και φόρεσε το σακάκι. Προχώρησε στο διάδρομο ου μύριζε ετρέλαιο, ανάμεσα στους ιτσιλισμένους τοίχους α ό φαγητά, και βγήκε. Κά ου βαθιά του διαγράφηκε η α όφαση του άντρα, του ξεγελασμένου μια ζωή. Ενα ανοιχτό αυτοκίνητο διέσχιζε σφυρίζοντας τη βρεγμένη λατεία. Μια γυναίκα έ αιρνε νερό στο ηγάδι. Στην είσοδο του καφενείου και α ό τα καταστήματα άντρες ξανά στριμωγμένοι. Του φάνταξαν εντελώς ανήμ οροι, μαζωμένοι α ό το κρύο να τρεμουλιάζουν θωρώντας τη βροχή και τους δρόμους τι θα φέρουν. Ο Αλέξης ξεκό ηκε α ό το λήθος. Με τα χέρια στις τσέ ες λίγα μέτρα ιο έρα, σύρριζα στον τοίχο, κάτω α ό το υ όστεγο, θα είχε ώρα ου τον ερίμενε.

Τα δάκρυα λημμύρισαν α ό μόνα τους, η όραση θόλωσε, άρχισαν να κυλάνε ζεστά στα δυο μάγουλα. Εφερε δυο τρεις βόλτες έρα δώθε στο μικρό δωμάτιο, χτυ ώντας το χέρι γροθιά στην αλάμη ροσ αθώντας να συγκρατήσει το αραλήρημα του αρά ονου ου ήγαινε να γίνει κραυγή. Το ρόσω ο του έκαιγε. ΕΈχωσε το κεφάλι κάτω α ό το βρυσάκι για να συνέρθει. Το νερό κελαρυστό, σ λαχνικό, χάιδευε

*** Ο Πέτρος θυμήθηκε ως ο Αλέξης δυο τρεις μέρες νωρίτερα του είχε ει ότι θα ήθελε να είχε τηλεόραση, για να έβλε ε την αρέλαση στα Γιάννενα “κάτι θα έλεγαν οι δικοί μας στην ε έτειο της α ελευθέρωσης της όλης α ό τους Τούρκους...” “Και τώρα για τις σχέσεις μας με τη γειτονική Αλβανία…” Είχε μια λέξη ου δεν την κατάλαβα. Δεσμέ..., συνέχισε ο Αλέξης.

ΠΡΟΒΟΛΗ ٠53

53-55:Σχέδιο 1

4/6/2009

5:52 μμ

Δεσμεύεται, ου θα ει υ οχρεώνεται κι α ομένει η ιστορική ευθύνη στις άλλες κυβερνήσεις... Ναι, ακριβώς, με αυτή την έννοια. Εψές δε βάσταξα, κο άνισα στο σ ίτι του γείτονα. Τον είδα τον Πρωθυ ουργό, ό ως βλέ ω τώρα εσένα αντίκρυ, στην τηλεόραση, με σταυρωμένα τα χέρια και να μιλάει ήρεμος τονίζοντας τις λέξεις: “Η κυβέρνηση μας, δήλωσε, δεσμεύεται να λύσει αυτό το ρόβλημα. Δε θα ε ιτρέψουμε την αρα έρα συρρίκνωση του Ελληνισμού, ό ου και να είναι... στην Αλβανία, στην Τουρκία. Α ευθύνουμε ροειδο οίηση σε αυτή τη χώρα...” Ένα όμως δε μου άρεσε μονάχα. Αυτό ου εί ε για τα σύνορα: “Βέβαια, ένα ράγμα ρέ ει να έχουμε υ όψη μας. Τα σύνορα είναι α αραβίαστα, σύμφωνα με τις τελικές ράξεις του Ελσίνκι και των Βρυξελλών. Η κυβέρνησή μας σέβεται αυτές τις διακηρύξεις...” - Νομίζω ως είναι η ιο σωστή θέση στις μέρες μας. Αλλο τι ε ιθυμούμε εμείς... Ενα δι λωματικό κόλ ο, αλλά για τούτους

54 ٠ ΠΡΟΒΟΛΗ

εδώ το μαχαίρι στη σφαγή. Τι θα ούνε; Δε σου ζητάω τί οτα, μα στην ράξη τα ζητάω όλα. Εγώ τυχαίνει να είμαι καμιά δεκαριά χρόνια μεγαλύτερος α ό σένα... Και στις μέρες μας μια δεκαετία είναι ολλά, μια ζωή. Το 1967 ξεσ άθωναν οι δικοί μας μέσα. Εκφωνούσαν συνέχεια φλογερούς λόγους στέλνοντάς μας μηνύματα. “Ας μη ξεχάσουν τα αδέρφια μας, έλεγαν, ως όσο μεγάλη κι αν είναι η νύχτα ου τους σκε άζει, τόσο λησιάζει η ολυ όθητη μέρα”. Νόμιζες έρχονταν, ήρθαν. Τότε άρχισε η μεγαλύτερη καταδίωξή μας, η μαύρη... Αλλαγές ονομάτων χωριών κι ανθρώ ων, αφαίρεσαν α ό την ταυτότητα το θρήσκευμα και την εθνικότητα... Πήγαινες στο ληξιαρχείο να δώσεις το όνομα του ατέρα σου ή της μητέρας σου στα αιδιά σου, σύμφωνα με την αράδοση, και σου έβγαζαν μ ροστά έναν υ οχρεωτικό κατάλογο με ακαταλαβίστικα ονόματα, ιλλυρικά, ξενικά... Γέμισαν τα μαθητολόγια των σχολειών μας σήμερα με

αλλόφυλα ακούσματα α ό τα ιο αράξενα: Εντμόντ, Αλφρέντ, Ιλίρ, Μαϊλίντα, Βασιλέφσκι, μέχρι και Μαρλεγκέν, (αρχικά των Μαρξ, Λένιν, Εγκελς)... Είχαν α αγορέψει στους μαθητές να μιλούν ελληνικά στους διαδρόμους και στις αυλές των σχολείων, δεν τολμούσες να εις καλημέρα φωναχτά στη γλώσσα μας, είχαν αγριέψει κι οι γύφτοι, σ’ έ αιρναν ξω ίσω κράζοντας: “λάκα - λάκα”, αντιστρέφοντας εριγελαστικά το συνηθισμένο: καλά... Συλλήψεις, εκτο ίσεις, ντεμασκαρίσματα για εκφοβισμό μ ροστά σε συγκεντρωμένο λήθος. Ακόμα και το γερο-καλαϊτζή. Τον κατηγορούσαν ως μάζευε α ό τον κόσμο χρήματα για να ξαναχτίσει τις εκκλησίες και για ένο λο αγώνα. Φαντάσου τώρα ιδεολόγο εκείνο το χούφταλο, ντυμένο κουρέλια ου σβάρνιζε τα όδια καθώς ερνούσε στους δρόμους. Φορούσε ξεσκισμένα φορέματα, έλεγαν, ε ίτηδες, για να δείξει στον κόσμο ως ήταν φτωχή η χώρα μας. Εκατόν δεκατέσσερις σελίδες το κατηγο-

53-55:Σχέδιο 1

4/6/2009

5:52 μμ

ρητήριο, αγα ητέ μου. Εκεί έρα στις λεύκες και στα λατάνια κοντά στο οτάμι, μαζεμένα τα δεκαεφτά χωριά του συνεταιρισμού. Μετά όλα τα “εξειδικευμένα” στελέχη του τό ου μας, οι “άγρυ νοι ε αναστάτες” της τελευταίας ώρας, τον είχαν βάλει στη μέση και ξερνούσαν ε άνω του τη βρωμιά της ψυχής τους. Ενας του έταξε το ραβδί κάτω μή ως χιμούσε ρος τους ε ίσημους, άλλος έκραξε χλευαστικά: “Τριχιά να τον κρεμάσομε!” Ο κύριος ομιλητής, ο ρόεδρος του γεωργικού συνεταιρισμού, βροντοφώνησε κατενθουσιασμένος «α ό την ε αναστατική ατμόσφαιρα» του λήθους: “Τα όργανα της Δικτατορίας του Προλεταριάτου ας κάνουν το καθήκον τους!”. Όλοι μετά σκορ ίσανε... Κι έμεινε στον κενό χώρο μονάχα ο γερο-γανωτής να σβαρνίζει και άλι τα όδια του ρος την ερημιά... Αυτό ήταν το ντεμασκάρισμα. Εσύ δεν είχες την κακιά τύχη να το ζήσεις, ό ως εγώ... Στο μεταξύ συναγερμοί τρόμαζαν τον ξύ νο και τ’ όνειρα, ακούγονταν συνθήματα α ό τα ιο αράλογα και ηλίθια ό ως: “Ένας με εκατό”, ου σήμαινε θα σκότωνε εκατό ο καθέ- νας και δε θα σκοτώνονταν. Ξενύχτια σε βάλτους και σε βρώμικα καταφύγια, μήνες στα χαρακώματα με τα στρατιωτικά άβγαλτα α ό ε άνω σου, με το ντουφέκι αγκαλιά και τον γυλιό με τα εκατόν ενήντα φυσίγγια για μαξιλάρι... Κι άλλα, κι άλλα ολλά... Λοι όν τι α έγινε; Μετά α ό τέσσερα χρόνια, ένα ωραίο ρωί του 1971, ακούμε α ό το ραδιόφωνο ως όλη αυτή η σφίξη, ο ατριωτικός αναβρασμός α ’ τη μεριά της ατρίδας κατέληξε σε σύναψη δι λωματικών σχέσεων των δύο κυβερνήσεων με το αιτιολογικό: “Ή α ουσία μας, αρουσία κι η αδιαφορία μας ενδιαφέρον”. Και ως “ήταν ανθέλληνες αυτοί ου άφησαν τόσα

χρόνια α οκλεισμένα τα αδέρφια μας”. Βλέ εις άντοτε υ άρχουν έτοιμα τα αντίδοτα κι οι δικαιολογίες της α οτυχίας. Οι δικτάτορες ή “οι μεγάλοι” βρίσκουν άντα τη γλώσσα της συμβίωσης. Κι ο κόσμος μας ου τότε υ έμενε, υ έφερε και ρόσμενε νυχτοήμερα με βασταγμένη την ανάσα, οι άνθρω οί μας, “ Μας ρόδωσαν”, αναστέναξαν με ικρία, “Μας αράτησαν”, εί αν ξαναγυρνώντας α ογοητευμένοι στην τραγική τους μοίρα... Ηταν η ρώτη ε αφή μου με τη γυμνή ραγματικότητα, με τη διάψευση του ιο α τού, του ιο ελ ιδοθρεμμένου ανθρώ ινου ονείρου. Ηταν η ρώτη τρανταχτή α όκριση αλληλεγγύης της μάνας ατρίδας ρος τα ικραμένα τέκνα της, αλλά μετατρά ηκε ξανά σε αγωνία, αμολόγητο αρά ονο και καημό. Ο ως άντα... Εδώ κι έναν αιώνα ερί ου... Δυο φορές κερδίσαμε τη λευτεριά, αγα ητέ μου, α ό το 1912 μέχρι σήμερα κι άλλες τόσες τη χάσαμε σε καιρό ειρήνης. Θυμάμαι ως εκείνες τις μέρες τριγυρνούσα μόνος μου στους έρημους δρόμους της νύχτας, στα δάση του όνου ψελλίζοντας ασταμάτητα α αρηγόρητος: Α ’ τους ά ιστους Φράγκους λευτεριά μη ζητάτε. Εκεί ζουν κηδεμόνες ου ουλούν κι αγοράζουν. Με δικό σας ντουφέκι και σ αθί ολεμάτε... Ηταν στίχοι του Βύρωνα ου κι εγώ δεν ξέρω ώς είχαν φθάσει ώς τα αφτιά μου. Λόγια ει ωμένα ριν α ό διακόσια χρόνια, τόσο ε ίκαιρα... Τα μάτια του Πέτρου ήγαιναν να ξεχειλίσουν ξανά α ό συγκίνηση, αλλά, ευτυχώς, εκείνη τη στιγμή εμφανίστηκε η σερβιτόρα στο τρα έζι κι οι δύο φίλοι διέκοψαν τη συζήτηση. *** Ο Πέτρος του ροτείνε να κάνουν έναν ερί ατο. Υστερα α ό κάνα τέταρτο βρέθηκαν στους ηλιόλουστους λόφους. Εκεί ο Βλαστό ουλος

του ανέ τυξε το σχέδιο του: Δυο τρεις άνθρω οι, αγωνιστές των ανθρω ίνων δικαιωμάτων μια μέρα ξεκινάν και μ αίνουν στην Ελληνική Πρεσβεία στα Τίρανα. Εξουδετερώνουν την αντίσταση των ανυ οψίαστων αστυνόμων, εκμεταλλευόμενοι την αμηχανία της στιγμής, τους ακινητούν με ερίστροφο ή μαχαίρι. Διαμηνύουν στην Ελληνική Πρεσβεία: «Είμαστε Ελληνες, αδέρφια σας. Θέλομε μηχανήματα, ηχεία και να ειδο οιηθούν όλες οι ρεσβείες ου εδρεύουν σε τούτο τον τό ο. Θα κάνομε μια ανακοίνωση». Τι θα γίνει, λες; Θα τους αραδώσουν με το ρώτο, α οκρίθηκε ο Αλέξης. Δεν μ ορεί. Θα τους ουν: «Το αίσχος κι η ευθύνη θα μείνει σε σας. Παραδώσατε δυο τρεις ομογενείς στους αλλόφυλους, σε βαρβάρους και τυράννους.» Δεν μ ορεί, δε θα το κάνουν. Θα μ ουν με τη βία οι Αλβανοί. Το ξέρεις το κεφάλι ου έχει τούτος... Αυτό το αντιμετω ίζεις με άλλο τρό ο. Τους λες στην ρεσβεία: «Μ είτε εσείς στη μέση ή αλλιώς μόνο κουφάρια θα εριμαζέψουνε α ό εμάς». Ή με την σκληρή δυναμική αντίσταση-αυτόματο, θέρισμα, ολλά κουφάρια, νομίζω ο σκο ός θα έχει ε ιτευχθεί... Πρώτο: Θα έχουν μιλήσει όλα τα τηλεο τικά και ραδιοφωνικά κανάλια του κόσμου για μαςΥ άρχει στον λανήτη μας κι ένας άλλος λαός ου ξέρει να μάχεται για τα δίκαια αιτήματά του. Δεύτερο: Θα βγει α ό το λήθαργο ο κόσμος μας. Θα έχομε στείλει ένα μήνυμα στον ελληνικό λαό, στην κοινή ελληνική γνώμη, στην ιστορία... Μετά, αν όλα θα άνε καλά, μέσα στην Ελλάδα οργάνωση, α αγωγή Αλβανού ρέσβη σε κά οιο κράτος ή α αγωγή αιδιών μελών του Πολιτικού Γραφείου ου σ ουδάζουν στα ξένα και όροι για Αυτονομία ή Ανεξαρτησία. «ΤΟ ΜΥΘΙΚO ΑΝΑΚΤΟΡΟ» θα το βρείτε: ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΚΡΙΤΑΣ Εφέσου 24, 171 21 Νέα Σμύρνη, Τηλ.: 210 – 9334 554, 9314 968, FAX: 210 – 9311 436 Στοά του Βιβλίου, Πεσμαζόγλου 5, 104 65 Αθήνα, Τηλ.: 210-3247678 ή στα γραφεία της «ΠΡΟΒΟΛΗΣ»

ΠΡΟΒΟΛΗ ٠55

56-58:Σχέδιο 1

4/6/2009

6:13 μμ

ΓΕΦΥΡΕΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Η ΜΠΑΛΑΝΤΑ ΠΟΥ ΕΝΩΝΕΙ ΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ -Η παράσταση του «Νεκρού αδερφού», ένα βαλκανικό υπερθέαμα σε πέντε γλώσσες, που ανέβασε με επιτυχία στο θέατρο ΚΑΠΠΑ ο Σωτήρης Χατζάκης και περιοδεύει σε χώρες της Βαλκανικής-

Του Νίκου Αναγνώστου

Εάν μέσω της ιστορίας τους τα Βαλκάνια, κατά τα λεγόμενα του Winston Churchill, «παράγουν περισσότερη ιστορία απ’ όση μπορούν να καταναλώσουν», ένα πράγμα είναι βέβαιο πως μέσω της τέχνης τους έχουν πάρει το «αίμα τους πίσω» γι’ αυτόν τον όχι και τόσο κολακευτικό αφορισμό. Διότι μόνον μια περιοχή σαν τα Βαλκάνια μπορεί να δημιουργήσει έναν τέτοιο διαχρονικό μύθο όπως την «Μπέσα του νεκρού αδερφού» που ξεπερνά τα εθνικά σύνορα και τις διαφορές και αναδεικνύει τις κοινές ρίζες και τη δυναμική της πολιτικής συνύπαρξης των λαών της χερσονήσου. Αυτή την αίσθηση σου προκαλεί το ομότιτλο βαλκανικό υπερ-

56 ٠ ΠΡΟΒΟΛΗ

θέαμα που ανέβασε αρχικά και με ιδιαίτερη επιτυχία στην Αθήνα, στη σκηνή του θεάτρου ΚΑΠΠΑ, ο προικισμένος Ελληνας σκηνοθέτης Σωτήρης Χατζάκης. Εκεί στα «ορεινά» των εδράνων του θεάτρου και ενόσω οι ηθοποιοί έδιναν τις τελευταίες πινελιές του μακιγιάζ τους πριν βγουν στη σκηνή, ο σκηνοθέτης μάς «εξομολογούνταν» πως 15 χρόνια εξερεύνησης σχετικά με το «τραγικό στοιχείο στο σύγχρονο λαϊκό πολιτισμό» τον οδήγησαν στη γνωστή μπαλάντα του 7ου- 8ου αιώνα, «ένα κορυφαίο κείμενο με δομή, ύφος και ήθος αρχαίου δράματος», ένα

αξεπέραστο θρηνητικό ποίημα καθώς «ο θρήνος ταιριάζει πολύ στα Βαλκάνια». «Πέρα από κει», θα τονίσει με τη σιγουριά του ανθρώπου που βρήκε το θησαυρό του ενωτικού μύθου της πολύπαθης και κατακερματισμένης Βαλκανικής, «είναι ένα πολιτικό και κοινωνικό βήμα το οποίο δείχνει ότι μπορούν οι λαοί στα Βαλκάνια να ξεπεράσουν τις διαφορές τους και να βρίσκουν κοινά στοιχεία, κοινούς τόπους και μύθους για να ζουν ειρηνικά και να αναπτύσσονται δημιουργικά». Ενα μήνυμα ηχηρό που οι αξίες του έργου το κάνουν, όμως, να ηχεί αυθεντικό

Από αριστερά οι τρεις κορυφαίες βαλκάνιες ηθοποιοί στον ρόλο της μάνας: Μάγια Μόργκενστερν, Μαργαρίτα Τζέπα και Μαρία Κατσιαδάκη.

56-58:Σχέδιο 1

4/6/2009

6:13 μμ

Κίτι Σελμάνι Τζέτζεβιτς- Νίκος Αρβανίτης στους ρόλους της Αρετής και του Κωνσταντή.

και πηγαίο και καθόλου εξεζητημένο και προπαγανδιστικό.

«Εμείς είμαστε ηθοποιοί, καλλιτέχνες της σκηνής εμπνευσμένοι απ’ τις όμορφες ρίζες της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας» μας λέει η Maia Morgenstern, η Ρουμανοεβραία διεθνούς φήμης ηθοποιός (που τείνει να «πολιτογραφηθεί» Ελληνίδα -προ τριετίας έπαιξε Λισιστράτη με σκηνοθέτη τον Μιχάλη Κακογιάννη), η οποία προτίστως βλέπει το εγχείρημα ως «κατ’ εξοχήν καλλιτεχνικό έργο που με έκανε να συνειδητοποιήσω πως τα Βαλκάνια έχουν ρίζες βαθιές και όλοι μας είμαστε μέρος ενός κοινού μεγάλου πράγματος». Πράγματι το ξεδίπλωμα της όλης 70λεπτης παράστασης της μπαλάντας του νεκρού αδερφού που σηκώνεται απ’ τον τάφο για να φέρει πίσω, τηρώτας την υπόσχεση, στην τραγική μητέρα, που η πανούκλα της πήρε τα οκτώ της αγόρια, τη μοναχοκόρη που ήταν παντρεμένη μακριά στα ξένα, μετατρέπεται σε ένα συναρπαστικό οδοιπορικό στην πλούσια λαϊκή παράδοση όπου «παντρεύονται» περισσότερες από 300 παραλλαγές παραλογής, μοιρολόγια, κατά-

ρες, επικλήσεις, ανακαλήματα νεκρών, χορευτικά και θρηνητικά παραγγέλματα, τραγούδια ερωτικά, παγανιστικά, γάμου και ξενιτιάς απ’ τις πέντε χώρες: την Ελλάδα, την Αλβανία, τη Σερβία, τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία. Η Αρετή και ο Κωνσταντής στην Ελληνική, η Δοκίνα και ο Κονσταντίνι στην αλβανική, η Γέλιτσα και ο Γιοβάνι στη σερβική, η Πεκτάνα και ο Λαζάρ στη βουλγαρική, η Βόικα και ο Κονσταντίνι στη ρουμανική, είναι ο νεκρός αδερφός και η ζωντανή αδερφή που η δοσμένη μπέσα τούς βάζει καβάλα στο άλογο και τους οδηγεί στη χαροκαμένη μάνα. Στον ρόλο της μητέρας εναλλάσσονται με θαυμαστό τρόπο και σπάνια αρμονία επικοινωνίας, που καθιστά περιττή τη μετάφραση -μια φωτεινή δέσμη ψηλά στην πρόσοψη της σκηνής- τρεις μεγάλες κυρίες της βαλκανικής -και όχι μόνο- θεατρικής σκηνής: η Ελληνίδα Μαρία Κατσιαδάκη, η Αλβανίδα Μαργαρίτα Τζέπα και η Ρουμανοεβραία Maia Morgenstern. «Είναι η γλώσσα του θεάτρου, η γλώσσα της καρδιάς», μας λέει με τη βελούδινη γλυκιά φωνή της η Κατσιαδάκη. «Καθόλου ανταγωνισμός

και αντιζηλία, μεγάλη αγάπη μεταξύ μας» απαντάει στη συνέχεια στην «προκλητική» μας ερώτηση. Πληθωρική όπως και στη σκηνή η κορυφαία τραγωδός της Αλβανίας πλέκει ανεπιτήδευτα το εγκώμιο του Σωτήρη Χατζάκη, του «μεγάλου εμπνευσμένου καλλιτέχνη» όπως λέει γι’ αυτό το τολμηρό του εγχείρημα της «μεγάλης διαβαλκανικής αρμονίας». «Είναι η γλώσσα της τέχνης που μας ενώνει. Το διαισθάνομαι πότε τελειώνει η άλλη. Ο ρυθμός δεν απουσιάζει ούτε στιγμή. Αν δούμε την κατάρα των τριών μανάδων, και οι τρεις μας σπαραζόμαστε απ’ τον ίδιο πόνο, τον πόνο που ενώνεται σε τρεις φωνές-κραυγές που καλούν τον Κωνσταντίνο και ακούγονται στεντόρειες «Ανάθεμά σε, Κωνσταντή και μυριανάθεμά σε, οπού μου την εξόριζες την Αρετή στα ξένα...». Η αρμονία των γλωσσών και ερμηνείας φθάνει, δίχως υπερβολή, στο απόγειό της σ’ αυτή την παράσταση που συναρπάσσει τον θεατή απ’ το πρώτο εισαγωγικό τραγούδι της Σερβίδας Natasha Mediç και τον κάνει να την παρακολουθεί με το εναγώνιο συναίσθημα που σου προκαλεί η αρχαία τραγωδία. «Ενα ωραίο ποίημα ο Χατζάκης το έκανε μια ωραία παράσταση. Με καταπληκτικούς ηθοποιούς, με συγκλονιστικές φωνές και φθασμένη σκηνοθεσία» μας λέει ο θεατής Γιώργος Φραντζεσκάκης. «Είναι ένα χαρακτηρηστικό παράδειγμα των στοιχείων που ενώνουν τους βαλκανικούς πολιτισμούς» μας επισημαίνει ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ελληνικού Πολιτισμού, Γιώργος Μπαμπινιώτης, συμπληρώνοντας πως «ως ιδιαίτερα βαρυσήμαντη παράσταση θα την πάμε

ΠΡΟΒΟΛΗ ٠57

56-58:Σχέδιο 1

4/6/2009

6:13 μμ

Ο σκηνοθέτης Σωτήρης Χατζάκης με τις ηθοποιούς της παράστασης. στις άλλες τέσσερις εστίες πολιτισμού των Βαλκανίων» -όπως και έγινε: στα Τίρανα, στο Βελιγράδι, στη Σόφια και στο Βουκουρέστι.

Η αξία της παράστασης θα ήταν ελλιπής χωρίς την αίσθηση που δημιουργεί στον θεατή πως μόνο κοινοκτημοσύνη μπορεί να υπάρξει πάνω σ’ αυτό το αξεπέραστο μαργαριτάρι του λαϊκού βαλκανικού πνεύματος. «Η μπέσα του νεκρού αδερφού» πράγματι ενώνει και δεν χωρίζει τους Βαλκάνιους. «Ο Σωτήρης Χατζάκης βρήκε το κλειδί του αινίγματος που η τέχνη το αποδέχεται και μας έφερε μια ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα, αισθησιακή, μοναδική παράσταση. Πάνω απ’ όλα πολύ ευγενική διότι ανεβάζει στη σκηνή πέντε γλώσσες των Βαλκανίων, πράγμα που σημαίνει πως αυτός ο θρύλος δεν είναι ούτε δικός μου, ούτε δικός σου. Είναι όλων των Βαλκανίων. Χρειαζόμαστε τέτοιες κουβέντες. Αυτό που κάνει η τέχνη δεν το κάνει κανείς, ούτε η πολιτική...» όπως είπε η Τζέπα. Αυτός ο μύθος, της μπέσας, με τις 3.000 παραλλαγές μόνο στον ελλαδικό χώρο, έρχεται να δώσει πράγματι ιδιαίτερη αίγλη σ’ αυτή την ομορφιά της τέχνης. Της πραγματικής βαλκανικής τέχνης, που δύσκολα ξεθωριάζει μέσα σου και αδρανοποιεί ακόμη και αυτή την αδηφάγα γομολάστιχα του χρόνου.

58 ٠ ΠΡΟΒΟΛΗ

Ο Γιώργος Νταλάρας με την Αλβανίδα τραγωδό Μαργαρίτα Τζέπα.

59:Σχέδιο 1

4/6/2009

12:57 πµ

10 χρόνια απ’ την ιστορική επίσκεψη Καραµανλή στη Βόρειο Ηπειρο

Λόγια θερµά, µε το χέρι στην καρδιά, προς τους Αλυκιώτες µε την υπόσχεση πως η Ελλάδα θα είναι δίπλα τους.

Τιµ Τ ιµή ή κκα αιι δδό όξξα ασ σττα αα αθθά άννα αττα απ πα αλλικ ικά άρ ρια ια

ου ωγ εί .∆. γ α δρ ςΝ του Υ ρ εά τη ι α ω γκαίν ας, δ Στα ε ας Σο φί Αγί τη ς

Θερµός εναγκαλισµός άραγε τι να του λέει ο ηγέτης;στον πιτσιρικά, το µέλλον του τόπου µας.

Αρχείο Βασίλη Κρεµµύδα