3.15 Bebouwd gebied
3.15.1 Inleiding Onder bebouwd gebied wordt dat deel van Drenthe verstaan waar bebouwing, in welke vorm ook, het belangrijkste kenmerk is en waar menselijke activiteiten overheersen. De belangrijkste functies zijn wonen, industrie, verkeer en recreatie. De oppervlakte bebouwd gebied is in Drenthe, vergeleken met West-Nederland, relatief gering. De overgang van bebouwing naar het landelijk gebied verloopt dikwijls geleidelijk, de invloeden van het buitengebied zijn dan ook groot. In oude dorpskernen zijn veelal ‘groene’ elementen te vinden zoals brinken, begraafplaatsen, graslandjes of restanten bos. Ook in de grotere woonkernen is er ruimte voor natuur. In parken en plantsoenen vestigen zich spontaan allerlei planten. Rommelplekken en braakliggende terreinen zijn soms verrassend rijk aan planten. In bosjes en singels en in mosrijke gazons zijn allerlei paddenstoelen te vinden en op oude bomen en kerkmuren groeien soms zeldzame korstmossen. Veel vogelsoorten leven bij voorkeur in dorpen en steden, maar ook soorten van bossen en struwelen komen hier voor. Langs vijvers en sloten groeien vaak verschillende soorten moerasplanten, waardoor er ook waterinsecten, vissen en watervogels kunnen leven.
3.15.2 Vegetatie en flora Nergens komen op een relatief zo klein oppervlak zoveel verschillende biotopen voor als in bebouwd gebied. Daardoor is de flora er zeer gevarieerd. Ze bestaat voor het grootste deel uit inheemse dan wel ingeburgerde soorten. De invloed van menselijk handelen in de bebouwde kom is echter groot. Zo is er ook een groot aantal plantensoorten te vinden die in Drenthe (nog) niet als inheems of ingeburgerd worden beschouwd, maar door ‑ al dan niet opzettelijk ‑ toedoen van mensen verschijnen. Meestal gaat het om spontane vestigingen door aanvoer (adventieven) of ‘ontsnappingen’ uit tuinen. Regelmatig worden ook soorten aangeplant of uitgezaaid. De flora in steden wijkt zo sterk af van die van andere biotopen dat Nederlandse flora-experts het stedelijk milieu
als nieuw plantendistrict hebben onderscheiden: het Urbaan district (zie kader ‘Urbaan district’). In Drenthe worden de specifieke vertegenwoordigers van dit district voornamelijk aangetroffen in de grotere woonkernen.
Gazons en begraafplaatsen Gazons zijn een belangrijk onderdeel van het groen in bebouwd gebied. In tegenstelling tot bermen buiten de bebouwde kom worden gazons regelmatig gemaaid; de maaifrequentie is afhankelijk van de voedselrijkdom van de bodem. Daarnaast worden ze regelmatig bereden en betreden. Alleen planten die op de een of andere manier zijn aangepast aan deze omstandigheden kunnen hier leven. Sommige soorten ontlopen beschadigingen doordat ze laagblijvende rozetten vormen, gewoonweg heel klein zijn of hun levenscyclus al voltooid hebben voor de eerste maaibeurt. Draadereprijs (figuur 3.15.2) is zozeer aangepast aan het leven in gazons dat ze welhaast als gazonafhankelijk kan worden bestempeld. Ze is ooit als rotsplantje vanuit de Kaukasus ingevoerd en heeft zich binnen Nederland snel verspreid in voedselrijke gazons. De plant vormt in Nederland geen vruchten maar verspreidt zich met stengelfragmenten die gemakkelijk wortel schieten. Ze is als een aanwinst te beschouwen die met haar blauwe bloemen in het voorjaar enige kleur geeft aan saaie gazons. Naast maaifrequentie en betreding bepalen voedselrijkdom, vochtgehalte, zuurgehalte en beschaduwing welke soorten zich kunnen handhaven. Gazons op voedselarme bodem komen overal in dorpen voor. Met name gazons van oude begraafplaatsen zijn in floristisch opzicht vaak bijzonder. Deze worden frequent gemaaid, bemesting blijft meestal achterwege en gevallen bladeren worden verwijderd. Hierdoor ontstaan schrale, mosrijke gazons waarin verschillende planten zich prima thuis voelen. Een opvallende soort is Muizenoor die met zijn rozetvormige groeiwijze duidelijk profiteert van de lage vegetatie en zo uitgestrekte matten kan vormen. Op dezelfde plaatsen staat meestal ook Gewone veldbies, terwijl op niet gemaaide plekjes Grasklokje en Zandblauwtje kunnen voorkomen. Op plaatsen waar de grasmat beschadigd is groeit dikwijls Kleine leeuwenklauw.