" My zginiem i długa noc na grobach naszych zalegnie ale wy, panno, dzieciom małym opowiadajcie o nas, aby tę broń podjęły, którą zakopią po borach niedobitki ostatnie”. Testament Powstańca 1863, Adama Bitisa, chłopa, dowódcy oddziału na Żmudzi „Dotknij historii ziemi częstochowskiej - 150 rocznica powstania styczniowego”
Czasy powstania styczniowego na ziemi powiatu częstochowskiego, ziemskiego i grodzkiego.
„Dotknij historii ziemi częstochowskiej - 150 rocznica powstania styczniowego”
To było największe polskie powstanie narodowe Powstanie styczniowe – polskie powstanie narodowe przeciwko Imperium Rosyjskiemu, ogłoszone manifestem 22 stycznia 1863 roku wydanym w Warszawie przez Tymczasowy Rząd Narodowy, spowodowane narastającym rosyjskim terrorem wobec polskiego biernego oporu.
„Dotknij historii ziemi częstochowskiej - 150 rocznica powstania styczniowego”
Na ziemiach częstochowskich stanęliśmy u progu powstania. Otrzymawszy rozkaz o powstaniu lokalny Komitet Obywatelski w Częstochowie przekazał władzę w ręce dr Juliana Kalinki. Nowy naczelnik polecił opublikować dekrety Rządu Narodowego o uwłaszczeniu chłopów i powołaniu ich do powstania. Zgodnie z planem powstania określonym przez Komitet Centralny, ochotnicy z Częstochowy, mieli zasilić oddziały województwa kaliskiego.
„Dotknij historii ziemi częstochowskiej - 150 rocznica powstania styczniowego”
Walka o ducha patriotyzmu od dawna nie ustawała Szczególną rolę pełniła tu Jasna Góra: Jej wydawnictwa stawały się dla ludu polskiego elementarzem języka polskiego. Przechowywane tu pamiątki dziedzictwa historycznego były publiczną lekcją tożsamości narodowej. Treści patriotyczne przekazywano poprzez pełne patriotycznych treści kazania, nabożeństwa odprawiane w rocznicę ważnych wydarzeń historycznych, pieśni religijne z patriotycznymi strofami. „Dotknij historii ziemi częstochowskiej - 150 rocznica powstania styczniowego”
Walka o ducha patriotyzmu od dawna nie ustawała W październiku 1861 r. na bramie wejściowej do klasztoru wywieszono duże godło – Orzeł Biały z litewską Pogonią. “Zakazany” herb Rzeczpospolitej przez tydzień witał pielgrzymów budząc ogromny entuzjazm. Wśród przybywających na Jasną Górę kolportowano ulotki nawołujące do zrzucenia rosyjskiego jarzma.
„Dotknij historii ziemi częstochowskiej - 150 rocznica powstania styczniowego”
Teren Częstochowy miał bardzo ważne znaczenie. Obszar Częstochowy i okolic znajdujący się według administracji Rządu Narodowego w województwie kaliskim, powiecie wieluńskim, stał się terenem walk oddziałów powstańczych z wojskami rosyjskim stacjonującymi w garnizonie częstochowskim. Spraw na tym terenie mieli dopilnować dr Julian Kalinka i Edward Stawecki. J.Kalinka powołał lokalny komitet obywatelski, któremu nieformalnie podporządkowały się władze miejskie. „Dotknij historii ziemi częstochowskiej - 150 rocznica powstania styczniowego”
Przygotowania do walk rozpoczęto od organizacji punktów zbornych Spiskowcy zagrożeni aresztowaniem opuścili Częstochowę, udając się głównie do pobliskich lasów. Punkt zborny dla ochotników wyznaczono w Poraju.
Pod Herbami umiejscowiono punkt przerzutu broni dla powstańców przez granicę (pomagał w tym wielki pisarz narodowy Józef Ignacy Kraszewski oraz jego brat Krzysztof). Nasze miasto miało zaopatrywać oddziały powstańcze i przyjmować rannych. Trzeba było zadbać o zgromadzenie i ukrycie pieniędzy, broni, środków medycznych, zorganizowanie, choćby w najskromniejszych rozmiarach, ćwiczeń dla ochotników.
„Dotknij historii ziemi częstochowskiej - 150 rocznica powstania styczniowego”
Pierwsze próby walk były nieudane. Nocą z 22 na 23 stycznia 1863 r. wymaszerował z Częstochowy pierwszy oddział powstańców pod dowództwem por. Józefa Grekowicza.
Radomsko
Brał on udział w nieudanej próbie zdobycia Radomska, wielu powstańców poszło w niewolę. Jeńców skierowano do Piotrkowa, gdzie część z nich skazano na karę śmierci. „Dotknij historii ziemi częstochowskiej - 150 rocznica powstania styczniowego”
Pierwsze sukcesy wzmocniły ducha powstańców… Drugi odział ochotników wyruszył z miasta 24 stycznia pod dowództwem płk. Teodora Cieszkowskiego. Dotarł pod Ojców gdzie był punkt zbiórki pod dowództwem płk. Apolinarego Kurowskiego. W lutym oddział ten uczestniczył w walkach o Sosnowiec. Po zwycięstwie oddział wyruszył na północ zajmując Panki. Tam uruchomił produkcję armat dla powstańców. Ścigany przez wojska carskie Cieszkowski wycofał się w kierunku Zagłębia, pod Mrzygłodem stoczył zwycięską potyczkę z Rosjanami. Następnie zdobył Radomsko, rozbrajając tamtejszy garnizon.
płk. Apolinarego Kurowskiego.
„Dotknij historii ziemi częstochowskiej - 150 rocznica powstania styczniowego”
Sławna stała się bitwa pod Wąsoszem… W kwietniu 1863 r. naczelnik wojskowy powiatu wieluńskiego mjr Aleksander Lüttich prowadził powstańców z kaliskiego do sandomierskiego - na pomoc tamtejszym oddziałom. Pod Wąsoszem 23 kwietnia oddział rosyjski z Wielunia uderzył na oddział Lütticha. Zginęło 34 Polaków. Pozostawionych rannych Rosjanie zamordowali. Ich pogrzeb stał się wielką manifestacją patriotyczno-religijną. „Dotknij historii ziemi częstochowskiej - 150 rocznica powstania styczniowego”
Władze miasta nie poddały się pogróżkom Rosjan… W maju 1863 r. po powstaniu Rządu Narodowego zmieniono władze powstańcze województwa kaliskiego. Nowym Naczelnikiem Częstochowy został Henryk Keller. Mimo klęsk potrafił on zorganizować kolejne oddziały z częstochowskich mieszkańców. Przez całe powstanie ściśle z Komitetem Obywatelskim współdziałały władze samorządowe. Burmistrz Łęski nie przestraszył się pogróżek rosyjskiego komendanta garnizonu pułkownika Enrotha, mówiącego o surowych represjach za pomoc powstańcom. „Dotknij historii ziemi częstochowskiej - 150 rocznica powstania styczniowego”
Największe potyczki na ziemi częstochowskiej miały miejsce pod Koniecpolem, Wąsoszem, Kruszyną, Żarkami, Janowem, Ostrowami, Mirowem, Miechowem, Ogrodzieńcem i Prusickiem.
H. Rola, Powstanie Styczniowe na ziemi
częstochowskiej, Katowice 1965, s. 65. „Dotknij historii ziemi częstochowskiej - 150 rocznica powstania styczniowego”
Epizody z czasów powstania…
W maju 1863 r. mjr Józef Oxiński walczył z Rosjanami pod Koniecpolem. H. Rola, Powstanie Styczniowe na ziemi
częstochowskiej, Katowice 1965, s. 65. „Dotknij historii ziemi częstochowskiej - 150 rocznica powstania styczniowego”
Epizody z czasów powstania…
Dowódca płk Zygmunt Chmieleński bił się pod Janowem i pod Rudnikami.
H. Rola, Powstanie Styczniowe na ziemi
częstochowskiej, Katowice 1965, s. 65. „Dotknij historii ziemi częstochowskiej - 150 rocznica powstania styczniowego”
Atak powstańców na Mełchów
Pod Mełchowem ciężko ranny został przyszły św. Brat Albert Chmielowski. „Dotknij historii ziemi częstochowskiej - 150 rocznica powstania styczniowego”
Epizody z czasów powstania…
29 sierpnia 1863 r. płk Edmund Taczanowski starł się z carskim oddziałem pod Kruszyną, zakończona całkowitym rozbiciem powstańców.
H. Rola, Powstanie Styczniowe na ziemi
częstochowskiej, Katowice 1965, s. 65. „Dotknij historii ziemi częstochowskiej - 150 rocznica powstania styczniowego”
Epizody z czasów powstania…
Ostatnią powstańczą potyczkę stoczono pod Chorzenicami 4 VII 1864r. H. Rola, Powstanie Styczniowe na ziemi
częstochowskiej, Katowice 1965, s. 65. „Dotknij historii ziemi częstochowskiej - 150 rocznica powstania styczniowego”
A czym walczyły polskie oddziały?
„Dotknij historii ziemi częstochowskiej - 150 rocznica powstania styczniowego”
Walkę o wolność wielu malarzy utrwaliło na swoich płótnach…
„Walka powstańcza” Michał Elwiro Andriolli „Dotknij historii ziemi częstochowskiej - 150 rocznica powstania styczniowego”
Zasadzka Powstańców Styczniowych.
Kawaleria powstańcza w marszu.
Obóz powstańców w lesie
Tadeusz Ajdukiewicz
Częstochowianie stali się świadkami okrutnych represji. Powstanie na naszej ziemi dogasło w lipcu 1864 r. Na Częstochowę i Klasztor Jasnogórski spadły wielkie represje. Wziętych do niewoli powstańców Rosjanie wieszali w lasku za karczmą „Ostatni Grosz” i w tzw. Kawich Górach. Na obecnym placu Bohaterów Getta, przy wylocie drogi na Warszawę, był plac kaźni. Tu wystawiono szubienice, w haniebny sposób pozbawiano tu życia jeńców polskich wziętych do niewoli. „Dotknij historii ziemi częstochowskiej - 150 rocznica powstania styczniowego”
„Dotknij historii ziemi częstochowskiej - 150 rocznica powstania styczniowego”
Duchowieństwo trafiło pod ścisłą kontrolę państwa. Dotkliwe represje dotknęły także klasztor Jasnogórski. Aresztowano kilku księży i rozważana była całkowita likwidacja klasztoru. Odebrano klasztorowi kościoły św. Zygmunta i św. Barbary. Skonfiskowano dobra ziemskie. Zlikwidowano drukarnie i wydawnictwo. Zakazano przyjmowania nowych zakonników do nowicjatu. Na teren klasztoru wprowadzono garnizon wojsk rosyjskich.
Oddział powstańców styczniowych pod Jasną Górą
„Dotknij historii ziemi częstochowskiej - 150 rocznica powstania styczniowego”
. .
Powstańcy pod klasztorem- drzeworyt „Dotknij historii ziemi częstochowskiej - 150 rocznica powstania styczniowego”
Powstanie znacznie wpisało się świadomości społeczności okolicznych miast… Podjęto decyzje o pozbawieniu praw miejskich Kłobucka, Mstowa, Przyrowa, Janowa, Olsztyna i Krzepic.
„Dotknij historii ziemi częstochowskiej - 150 rocznica powstania styczniowego”
Cena za zryw wolnościowy była bardzo wysoka. Lecz pomimo represji nasi przodkowie, Częstochowianie, dowiedli swojego patriotyzmu.
Aby pamięć nie umarła! Świadectwem zdarzeń lat 1863-1864 są mogiły powstańców na okolicznych cmentarzach, pomniki upamiętniające miejsca walk powstańczych, również dokumenty zgromadzone w zasobie Archiwum Państwowego w Częstochowie. Można zwiedzić wirtualną wystawę poświęconą Powstaniu Styczniowemu: www.apczestochowa.pl
Choć pamiątek nie zachowało się wiele w ratuszu można było zobaczyć wystawę poświęconą narodowemu zrywowi sprzed 150 lat. Wydano także za sprawą Akademii im. Jana Długosza "Pamiętnik częstochowianina powstańca styczniowego" Jana Szuberta.
„Dotknij historii ziemi częstochowskiej - 150 rocznica powstania styczniowego”
Informacje o autorze:
Autor prezentacji: Barbara Kołodziej
Nazwa szkoły: Zespół Szkół we Wrzosowej Ul. Szkolna 4 42-263 Wrzosowa zswrzosowa@nso.pl
Opiekun: Karolina Przybył
„Dotknij historii ziemi częstochowskiej - 150 rocznica powstania styczniowego”
Źródła informacji
www.czestochowa.um.gov.pl tekst Jarosława Kapsa www.czestochowa.gazeta.pl wybrane informacje WWW.niedziela.pl - tekst Sławomir Błauta www.fotopolska.eu – zdjęcia www.dobroni.pl-zdjęcia wybrane informacje
„Dotknij historii ziemi częstochowskiej - 150 rocznica powstania styczniowego”