Jaarverslag 2009 Kamer van Koophandel Noord-Nederland
groeid e g s i export procent." e z n O " ertig naar d
"Kvk Netwerk hee bedrijf een gezicft ons ht gegeven."
"KvK g m'n bedaf mij gereed rijf nee sc r te ze hap om tten." 2
Inhoudsopgave Woord vooraf
6
De nieuwe koers van KvK Noord
7
Registratie en voorlichting
11
Duurzame economie en innovatie
14
Intermediaire rol
16
Onderwijs en bedrijfsleven
19
Internationaal zakendoen
22
Bevorderen van ondernemerschap
25
Resultatenrekening
28
Kengetallen Kamer van Koophandel Noord-Nederland 2009
29
Personeelsbeleid en organisatieontwikkeling
30
Bestuursleden
32
3
4
5
Woord vooraf Terugblikken kan handig, leuk of noodzakelijk zijn. Of alle drie. Dat hangt af van het doel van de lezer. Zoals ieder jaarverslag geeft ook deze versie een overzicht van de belangrijkste activiteiten en ontwikkelingen van de Kamer van Koophandel Noord-Nederland.
Nieuw is dat wij ons jaarverslag digitaal aanbieden. Wij denken dat terugblikken daar leuker en handiger van wordt. Het papier dat wij daarmee besparen, is een mooi voorbeeld van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Daar waar het handig is, hebben wij links toegevoegd. Door op deze links te klikken, navigeert u snel naar verwante artikelen in dit jaarverslag, of externe bronnen. Via de woordwolk op pagina 4 kunt u bijvoorbeeld rechtstreeks naar een thema springen dat voor u interessant is. Terugblikken leidt tot indikken. Daarmee kom je tot de kern, maar het gevaar is dat je zaken uitvergroot. Het klopt dat 2009 werd gekenmerkt door de economische crisis enerzijds en de fusie anderzijds. Tegelijkertijd is dat overdreven. Wij waren natuurlijk ook gewoon aan het werk. Wel is het zo dat wij de gevolgen van de crisis heel direct terugzien in onze dagelijkse praktijk. Wij hebben de ondernemers in ‘zwaar weer’ geholpen door hen begeleiding, coaching en mentorschap op maat te bieden. De fusie van 2008 betekent dat in 2009 stevig verder is gewerkt aan het invullen van de organisatorische en inhoudelijke veranderingen die nodig zijn om de KvK adequaat toe te rusten voor haar taak in een veranderende omgeving. Beide onderwerpen, maar ook onze dagelijkse werkzaamheden, vindt u terug in dit jaarverslag.
"Ondernemers, ma gebruik van onzeak meer nabijheid!"
Terugblikken heb ik zelf ook gedaan. Ik ben nu twee jaar voorzitter. Wat ik zie, is dat wij ons dienstenpakket daadwerkelijk dichter bij de ondernemer hebben gebracht. Ik roep de ondernemers van harte op om van die nabijheid nog meer gebruik te maken. Van onze kant blijven wij onverminderd enthousiast doorgaan de ondernemers verder te helpen, samen met onze stakeholders. Jacob Emmelkamp, voorzitter KvK Noord-Nederland
6
Eric Jansen, algemeen directeur Kamer van Koophandel Noord-Nederland De nieuwe koers van KvK Noord De Kamer van Koophandel Noord-Nederland was in 2009 een ‘organisatie in transitie’. Dat had enerzijds te maken met de fusie van de drie Noord-Nederlandse Kamers van Koophandel die in 2008 is ingezet. Anderzijds gaf de economische recessie aanleiding om kritisch naar de organisatie te kijken en noodzakelijke veranderingen door te voeren. Een belangrijk aandachtsgebied in de nieuwe koers is intensieve samenwerking met strategische partners. Bovendien wil KvK Noord de interactie met ondernemers verbeteren. Om dat te realiseren, is in november 2009 een nieuwe campagne gelanceerd onder de noemer ‘Verder met ondernemen’. “In 2008 startten wij een fusie om één Kamer van Koophandel voor Noord-Nederland te vormen. Wij hebben toen onze strategische visie op de nieuwe organisatie geformuleerd. KvK Noord wil zich de komende jaren ontwikkelen tot een flexibele en efficiënte dienstverlener die dicht op de ondernemer zit. Het eerste jaar van de fusie stond vooral in het teken van praktische veranderingen: de afzonderlijke Kamers samenvoegen en de winkel weer op orde brengen. Dat is gelukt en in 2009 konden wij een start maken met de verdere invulling van de strategische visie. Wij hebben kritisch naar onze organisatie gekeken en geluisterd naar onze medewerkers. Op basis daarvan zijn veranderplannen opgesteld, die wij in 2010 gaan uitvoeren.”
ht op c i d rd wil zitten." o o N "KvK dernemer de on
Dichtbij, flexibel en efficiënt “Na raadpleging van onze achterban, hebben wij bij de fusie Noord-Nederland opgedeeld in elf regio’s. Zo is het contact tussen KvK Noord en de ondernemers nog beter te faciliteren. Voor iedere regio is een regiomanager benoemd. Omdat ze zichtbaar zijn in de regio, zijn de regiomanagers gemakkelijk
7
aan te spreken door ondernemers. Ze weten als geen ander wat er speelt en kennen de specifieke behoeften van ‘hun’ ondernemers. Flexibiliteit is een sleutelwoord in onze ‘dienstverlening nieuwe stijl’. Wij willen niet achter onze bureaus blijven zitten, maar de boer op met onze kennis, netwerken, activiteiten en diensten. Wij willen daar zijn waar de ondernemers zijn, goed luisteren naar hun wensen en ideeën en hen vervolgens ondersteunen met diensten op maat. Een laatste slag in het fusieproces is de concentratie van stafdiensten. Om de efficiency te vergroten, verhuizen wij in 2011 alle ondersteunende diensten naar onze vestiging in Groningen. Alle klantgebonden diensten blijven waar ze horen: dicht bij de ondernemer. Deze concentratie heeft directe voordelen voor onze klanten. Ze kunnen beter en sneller worden geholpen, terwijl de kosten omlaag kunnen.”
KvK helpt ondernemers in zwaar weer “Hoe je het wendt of keert, 2009 zal de boeken ingaan als een recessiejaar. Ook het bedrijfsleven in Noord-Nederland zat in zwaar weer, al was de werkelijkheid gelukkig niet zo somber als het beeld dat in de politiek en de media werd geschetst. Bijna alle gezonde bedrijven zijn het jaar goed doorgekomen. Ze hebben tijdig hun maatregelen getroffen en fors in de kosten gesneden. Toch vielen er in sommige sectoren rake klappen, vooral in de bouw. KvK Noord heeft ondernemers die het moeilijk hadden zoveel mogelijk geholpen door hen begeleiding, coaching en mentorschap op maat te bieden. Naar verwachting zal het economisch tij in 2010 nog niet zijn gekeerd, mede omdat overheden fors gaan bezuinigen. Kortom, ondernemers zullen moeten blijven buffelen. Nog verder snijden in de kosten is voor veel bedrijven geen optie. Wat ze nodig hebben, is omzetverhoging. Vooral op het vlak van internationalisering liggen kansen. In 2010 gaan wij daarom nog meer ondernemers helpen om voet aan de grond te krijgen op buitenlandse markten. Bijvoorbeeld met onze handelsmissies, seminars en spreekuren (lees meer over dit thema op pagina 22).”
Verder met ondernemen! “Juist in deze tijden van ‘zwaar weer’ zoeken wij als KvK Noord proactief contact met ondernemers. Alle ondernemers kennen
8
ons van het Handelsregister, maar lang niet iedereen weet wat wij nog meer te bieden hebben. Nog veel meer ondernemers kunnen concrete resultaten boeken door handig gebruik te maken van onze kennis, diensten, activiteiten én ons grote netwerk. Om die ondernemers te bereiken, zijn wij in november 2009 gestart met de campagne ‘Verder met ondernemen’. Deze campagne is volledig gericht op het in contact komen met de ondernemer om samen resultaten te boeken. Wij roepen hen op om met concrete vragen en ondersteuningsbehoefte bij ons te komen. Om de drempel naar de KvK te verlagen, is een speciale actiewebsite geopend: www.verdermetondernemen.nl. Daar kunnen ondernemers terecht met hun vragen, problemen en ideeën.”
Klantgericht “De Kamer van Koophandel wordt door ondernemers uit heffingen betaald. Daarnaast halen wij inkomsten uit productverkoop. De recessie raakte daardoor ook ons direct in de budgetten. Er kwam minder geld binnen, terwijl wij meer uit de kast moesten trekken om bedrijven te helpen de recessie het hoofd te bieden. Dat vereiste een scherpere koers, een ondernemende houding en veel creativiteit. Vanuit onze kennis van het ondernemerschap willen wij nu samen met onze partners projecten initiëren, aanjagen en faciliteren en partijen verbinden. Vervolgens kunnen onze partners vanuit hun specialiteit de uitvoering op zich nemen. Voorbeelden zijn de ‘Haal winst uit’ bijeenkomsten en het Mentorproject.”
Strategische samenwerking “KvK Noord heeft in 2009 de samenwerking met haar strategische partners uitgebreid. Met TCNN, NOM en Syntens hebben wij afgesproken de serviceverlening aan ondernemers nog verder te verbeteren en de regionale economie te versterken. De dienstverlening van de samenwerkingspartners was te versnipperd. De organisaties willen daarom elkaars activiteiten uitdragen, samen nieuwe activiteiten opzetten en beter gebruikmaken van elkaars netwerken. Je kunt als directie allerlei mooie afspraken en beloftes maken, maar onze medewerkers moeten het doen. Daarom hebben wij in 2009
deze samenwerking naar de werkvloer gebracht. 2009 stond in het teken van kennismaking; tussen medewerkers onderling en met elkaars producten. Een concreet project dat is voorgekomen uit deze samenwerking is ‘Slimmer werken 8.nl’ (lees meer over dit project op pagina 18).”
Bevorderen ondernemersklimaat “In 2009 hebben wij de strategische samenwerking versterkt met de werkgeverskoepels VNO-NCW Noord en MKB Noord. Door beter samen te werken, willen wij het ondernemersklimaat in Noord-Nederland verbeteren. Er werd in het verleden te veel dubbel werk gedaan. Het heeft bijvoorbeeld geen zin om alle drie afzonderlijk een bezwaar in te dienen tegen een beleidsvoorstel van de overheid. Wij kunnen beter onze krachten bundelen en vanuit ons specialisme een steentje bijdragen. In 2009 hebben wij de organisaties kritisch doorgelicht met de vraag: wie is waarvoor in het leven geroepen? Op basis van die uitkomsten hebben wij concrete afspraken gemaakt. De Kamer van Koophandel is een kennisorganisatie op het gebied van ondernemen. In welke vorm dan ook. Onze kracht ligt in het anticiperen, initiëren en aanjagen van projecten. De werkgeverskoepels zijn specialist in het uitdragen van standpunten en in het lobbyen.”
opgesteld. Deze afspraken gaan wij in 2010 verder uitrollen. De samenwerking hoeft wat ons betreft niet te stoppen bij internationalisering. Wij kunnen op veel meer vlakken gebruikmaken van elkaars expertise.”
Vooruitblik “2009 was het jaar van plannen maken, 2010 wordt het jaar van uitvoeren. Daar waar winst valt te behalen, willen wij samenwerken met strategische partners. Bij alles wat wij doen, staat de regionale verankering voorop. In 2011 wordt de Wet op de Kamers van Koophandel opnieuw besproken in de Tweede Kamer. Daarin is vastgelegd hoe de Kamers van Koophandel zijn georganiseerd. Schaalvergroting, dus een landelijk hoofdkantoor met enkele vestigingen in het land, is de dood in de pot. Ik heb er alle vertrouwen in dat de regionale verankering behouden blijft.”
Internationalisering “Op het gebied van internationalisering hebben wij in 2009 de basis gelegd voor verdere samenwerking met de drie noordelijke provincies en de gemeenten Leeuwarden, Emmen, Assen en Groningen. Door op strategisch niveau samen te werken, kunnen wij vele malen effectiever werken voor de ondernemers in Noord-Nederland. KvK Noord en de overheden vullen elkaar namelijk perfect aan. De Kamer mobiliseert het bedrijfsleven en legt contact met spelers op de buitenlandse markt. Provincies en gemeenten beschikken over de noodzakelijke ‘rode loper’ en vormen een bestuurlijk breekijzer. Het voordeel voor de ondernemer is dat hij beter wordt geïntroduceerd op de buitenlandse markten en zo meer effect kan behalen. In 2009 hebben de samenwerkingspartners afspraken gemaakt. Er wordt nu een strategisch plan
Actiewebsite verdermet ondernemen.n
l 9
Smeermiddel in veranderingsproces Ook voor directiesecretaris Jan Kneppers stond 2009 in het teken van het vormgeven van de organisatie voor de komende jaren. Jan loopt al heel wat jaren mee en heeft de wereld - en de Kamer van Koophandel - zien veranderen. Jan: “Hoe lastig dergelijke processen soms ook zijn, de uitdaging ligt er voor mij in om samen met de mensen om mij heen tot nieuwe dingen te komen en grensverleggend bezig te zijn. Druk belopen paden zijn voor mij daarom niet interessant.” In het veranderproces vergeet Jan nooit de menselijke maat. Door zijn netwerk weet hij goed wat er speelt binnen de organisatie. “Ik beschouw mijzelf als smeermiddel. Ik vind het fijn om de nieuwe Kamer mede vorm te kunnen geven en ik heb er ook alle vertrouwen in dat het lukt”, besluit Jan.
mer
a uwe K." e i n de geven m o n "Fij vorm te mede
10
Registratie en voorlichting De handelsregistertaak van de Kamer van Koophandel is het meest bekend. Iedere ondernemer krijgt ermee te maken door de verplichte inschrijving in het Handelsregister. Ook met de voorlichtingstaak van de Kamer van Koophandel hebben veel ondernemers kennis gemaakt. Via brochures, seminars, website, Startersdag of een persoonlijk gesprek hebben vele duizenden ondernemers kennis opgedaan. Het totaal aantal nieuwe inschrijvingen in het Handelsregister was 28.500. Het aandeel startende ondernemingen daarin was - evenals in 2008 - een kleine 10.000. Ongeveer 11.500 nieuwe inschrijvingen kwamen voort uit de uitbreiding van de inschrijvingsplicht. Sinds 1 juli 2008 is namelijk inschrijving in het Handelsregister verplicht voor alle ondernemingen en rechtspersonen. Voor die datum was dat voor categorieën zoals maatschappen, vrije beroepen en Verenigingen van Eigenaren niet het geval. De Kamer van Koophandel heeft deze nieuwe groepen in 2009 aangeschreven en geïnformeerd. De reden voor de uitbreiding van het Handelsregister is, dat de overheid werkt aan een stelsel van basisregistraties. Uitgangspunten zijn een betere dienstverlening voor ondernemers en een efficiëntere overheid. Op één plek worden eenmalig basisgegevens vastgelegd die de overheid steeds opnieuw nodig heeft. Daardoor is het niet meer noodzakelijk ondernemers meerdere malen te benaderen voor gegevens die hij al eens heeft verstrekt.
website toegankelijke informatie over ‘ondernemen in zwaar weer ‘ aan te bieden. Dat kan gaan over het tijdig interpreteren van signalen - zoals klanten die te laat betalen - tot hulp bij schulden. Ook organiseerde KvK Noord bijeenkomsten om ondernemers te informeren, bijvoorbeeld over de consequenties van de crisis voor financiering of over de mogelijkheden van deeltijd-WW. Tot slot heeft KvK Noord samen met VNO-NCW en MKB Nederland - een ‘Meldpunt Kredietcrisis’ ingericht. Ondernemers met acute problemen en vragen konden zich melden en werden vervolgens binnen 24 uur geholpen met concrete acties. Ruim 100 ondernemers hebben hier gebruik van gemaakt.
Aantal inschrijvingen per categorie (2009) Totaal Noord-Nederland: 179.430
Zwaar weer In 2009 werd de economische crisis voor iedereen voelbaar, zeker ook voor ondernemers. Er waren bijna 10.000 opheffingen in het Handelsregister van KvK Noord. Dat is 11 procent meer dan in 2008. In bijna 750 gevallen betrof het een faillissement, een stijging van 39 procent ten opzichte van 2008. De Kamer van Koophandel kwam ondernemers op verschillende manieren te hulp. Onder meer door op de
eenmanszaak
(73.631)
commanditaire
vennootschap (1.273)
maatschap (2.847)
bv (51.392)
vennootschap
nv (107)
onder firma (16.462)
vereniging (16.170) stichting (16.356 overig (789)
coöperatie (403)
11
Starten onverminderd populair In 2009 hebben 9.659 ondernemers zich ingeschreven als starter bij KvK Noord. Dat is een daling van 1 procent ten opzichte van het topjaar 2008. Hoewel het aantal starters vrijwel gelijk bleef, was de invloed van de economische crisis zichtbaar. Enerzijds heeft een deel van de potentiële starters zijn plannen uitgesteld door de economische crisis. Anderzijds zijn mensen voor zichzelf begonnen, juist omdat hun baan op de tocht stond. Dat betekent dat goede voorlichting over de start van een eigen bedrijf onverminderd belangrijk blijft. Het blijkt dat de slaagkans van starters toeneemt naarmate ze zich beter voorbereiden. De Kamer van Koophandel zet zich dus niet alleen in voor meer starters, maar vooral ook voor betere starters.
'Meldpunt Kredi cr isis': ruim honderd aaet nmeldingen!
Digitale ontmoetingen op KvK Netwerk
Startende ondernemingen (2009)
KvK Netwerk van KvK Noord-Nederland is hét digitale platform voor ondernemers in Noord-Nederland. Via www.kvknetwerk.nl kunnen ondernemers in contact komen met andere ondernemers om kennis te maken, informatie uit te wisselen of concreet zaken te doen. In 2009 groeide het netwerk van circa 1.500 naar zo’n 3.000 leden. KvK Noord heeft onderzoek gedaan naar de waardering en het gebruik van KvK Netwerk. Daaruit blijkt dat leden van het netwerk bijzonder enthousiast zijn. Maar liefst 90% van de leden is regelmatig gebruiker. Ruim 70% ziet digitaal netwerken als een aanvulling op fysieke netwerken. Hoe vaker men actief is op het digitale netwerk, hoe vaker men ook fysieke netwerkbijeenkomsten bezoekt. Dat blijkt ook uit het succes van de KvK Netwerkborrels. In 2009 zijn zes van deze bijeenkomsten georganiseerd. Vanwege de grote belangstelling moest zelfs een maximum worden gesteld aan het aantal deelnemers.
Totaal Noord-Nederland: 9513
Landbouw en
Horeca (336)
visserij (253)
Vervoer (228)
Industrie (351)
Financiën (56)
Bouw (884)
Adviesdiensten
Groothandel (391) Detailhandel (1392)
12
Facilitaire diensten
(1235) Persoonlijke
(1366)
diensten (1465) Algemene diensten
(1556)
Wim de Kleuver, directeur Registratie en Voorlichting De omgeving verandert, wij veranderen mee! “De nieuwe Handelsregistratiewet heeft in 2009 extra druk gelegd op onze organisatie. Wij moesten ongeveer 11.500 extra inschrijvingen verwerken. Ook inhoudelijk vraagt de nieuwe wetgeving meer van onze medewerkers. Het is gelukt om alle inschrijvingen met de bestaande formatie af te wikkelen. Daar zijn wij trots op. Naar verwachting zal de nieuwe wet ook in 2010 een flink aantal extra inschrijvingen opleveren.” “Ook de verregaande digitalisering is van invloed op onze organisatie. In de nabije toekomst kunnen ondernemers hun inschrijving regelen vanachter hun bureau. Wij zoeken alleen nog naar een systeem waarmee wij veilig elektronische handtekeningen kunnen verwerken. Door deze digitalisering zullen minder ondernemers onze vestigingen bezoeken. We kunnen het werk straks met minder medewerkers doen. De baliebezoeken die overblijven, zullen wel complexer van aard zijn.” “Kortom: de omgeving verandert, maar wij veranderen mee. Wij willen de komende jaren transformeren naar een kennis- en ontmoetingcentrum. Daarvoor werken wij op dit moment een transitieplan uit. De Kamer van Koophandel wordt nog meer een plek waar ondernemers elkaar ontmoeten en kennis komen halen. Wij bieden dienstverlening op maat voor individuele ondernemers. Een goed voorbeeld van een project van KvK Noord ‘nieuwe stijl’ is het Sociale Innovatiecafé dat wij in 2009 op diverse plekken in Noord-Nederland hebben georganiseerd (zie pagina 14). Tijdens dergelijke bijeenkomsten ontstaat een boeiende dialoog. Daar gaat het ons om!”
jaren e d n e m ennis e ko k d n n e e e l "We wil rmeren naar um." transfo oetingscentr en ontm
13
Duurzame economie en innovatie De Kamer van Koophandel vindt het belangrijk dat ondernemerschap gecombineerd wordt met aandacht voor people, planet en profit´. Duurzame economie en innovatie - ook wel aangeduid als maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) - staat voor het zoeken naar evenwicht tussen financieel economische resultaten, sociale belangen en het milieu. Maar wat betekent dat in de praktijk? Om ondernemers te helpen daar invulling aan te geven, is een bewustwordingsproces nodig. De Kamer van Koophandel brengt het op gang. Duurzaam ondernemen vraagt om uitleg. De Kamer geeft die uitleg niet alleen door ondernemers te informeren, maar ook door hen uit te nodigen. Op die manier delen ondernemers en organisaties hun kennis en ervaring. Dit werkt inspirerend en stimuleert de ontwikkeling van nieuwe initiatieven.
Landelijke Dag van de Duurzaamheid KvK Noord organiseerde in 2009 - samen met de provincie Fryslân - een bijeenkomst op 09-09-09, de landelijke Dag van de Duurzaamheid. Op het bedrijf van een eerdere winnaar van de Duurzaamheidsprijs Fryslân vertelden drie ondernemers over de manier waarop zij duurzaam ondernemen en welke voordelen dit biedt. Tevens werd een CO2-certificaat uitgereikt aan een ondernemer die op duurzame wijze zijn afval inzamelt. Ongeveer 70 ondernemers en andere belangstellenden luisterden, raakten met elkaar in gesprek en lieten hun gedachten gaan over de toepassing van de opgedane kennis in de dagelijkse praktijk.
Duurzaamheidsprijs Fryslân KvK Noord is betrokken bij de Duurzaamheidsprijs Fryslân. Tijdens een rechtstreekse televisie-uitzending van Omrop Fryslân vanuit de Blokhuispoort in Leeuwarden werd Sauna Hotstones uit Vrouwenparochie als prijswinnaar bekend gemaakt. De overwinning leverde Sauna Hotstones veel
14
belangstelling op in de media. Ook ontving de onderneming een geldbedrag om verder onderzoek te doen naar de toepassing van duurzame technieken en materialen.
Duurzaam ondernemen in KIND-project Een ander middel waarmee de KvK Noord het duurzaam ondernemen onder de aandacht brengt, is het KIND-project. Via dit Kennis Intensief Netwerk Doorgroeiers maakt een ondernemer deel uit van een kleine groep ondernemers die allemaal in de groeifase zitten. De bijeenkomsten worden begeleid door een ervaren ondernemer uit het bedrijfsleven en een adviseur van de Kamer van Koophandel. Lees meer over KIND op pagina 26.
De kroeg als inspiratiebron Sociale innovatie heeft betrekking op de wijze waarop het werk in ondernemingen is georganiseerd. Een nieuwe aanpak levert een bijdrage aan de verhoging van arbeidsproductiviteit, een betere benutting van talenten en meer werkplezier. Het blijkt dat sociale innovatie een belangrijke voorwaarde is voor product- of procesinnovatie. Maar liefst 75% van het innovatiesucces van ondernemingen is het resultaat van sociale innovatie. Reden genoeg voor de Kamer van Koophandel om ondernemers hierbij te ondersteunen. In 2009 is dit op een laagdrempelige en praktische manier ingevuld met tien bijeenkomsten onder de naam ´Innoveren met je personeel - de kroeg als inspiratiebron´. In een informele sfeer werd aan de hand van succesvolle voorbeelden uit de praktijk informatie uitgewisseld. Vervolgens gingen ondernemers en hun medewerkers actief met het thema aan de slag. Dit waren geslaagde bijeenkomsten: het inspireert als andere ondernemers trots en enthousiast vertellen over hun successen. Bekijk een voorbeeld van sociale innovatie bij Bakkerij van der Leur uit Bolsward.
Janko Lolkema, teamleider Regiostimulering en regiomanager Wie niet duurzaam is, mist straks de boot “Duurzaam ondernemen en MVO, het zijn inmiddels ingeburgerde begrippen. Dat betekent niet dat ook alle ondernemers precies weten wat ze met het thema kunnen of moeten en hoe ze het handen en voeten moeten geven. Daar ligt dus een taak
voor de Kamer van Koophandel. Omdat wij een gemakkelijke toegang hebben tot kennis en marktpartijen, ligt het voor de hand dat wij een belangrijke rol spelen in de bewustwording.” “We willen het begrip ook graag concreet maken voor de ondernemer. Laten zien welke voordelen het heeft. Dat het ook wat oplevert. Daarbij maken wij ook duidelijk dat ze er echt achter moeten staan. Klanten trappen niet in louter windowdressing. Het is een lange termijninvestering die je moet doen, want als je niet meegaat, raak je op den duur klanten kwijt. Een voorbeeld is dat de overheid vanaf 1 januari 2010 duurzaam inkoopt. Als ondernemer moet je daar op inspelen, anders mis je de boot.” “Organisaties kunnen ook samen werken aan een duurzame economie. Een mooi voorbeeld is de dreigende verloedering van een bedrijventerrein in Noordwest Friesland. Onder leiding van het Fries Platform Parkmanagement (zie pagina 17) is een plan opgesteld om van het terrein de ’duurzaamste bedrijvenstraat’ van Friesland te maken. Gemeente en ondernemers werken nu samen aan de uitvoering. Het project wordt in het land beschouwd als goed voorbeeld van samenwerking tussen overheden en ondernemers voor de toekomstige (her)ontwikkeling van bedrijventerreinen.”
elen d r o o ke v iedt." l e w ien emen b z n e at ondern l e "W aam z r u u d
15
Intermediaire rol Beleidsvoornemens, plannen en regelingen van de overheid zijn van grote invloed op het vestigingsklimaat en de bedrijfsomgeving. De Kamer van Koophandel opereert in de regio op het snijvlak van overheid en bedrijfsleven en bepleit dat bedrijven voldoende ruimte moeten hebben om te kunnen ondernemen. In deze intermediaire rol adviseert de Kamer van Koophandel de overheid over beleid, onderhoudt ze contacten met ondernemers en lokale overheden en organiseert ze bijeenkomsten om de partijen bij elkaar te brengen. In tijden van ‘zwaar weer’ is de behoefte aan betrouwbare informatie over de economische bedrijvigheid groot. De Kamer van Koophandel presenteert sinds 2008 - samen met het CBS, het Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid, VNO-NCW en MKB Nederland - ieder kwartaal de ConjunctuurEnquête Nederland (COEN). De COEN brengt de belangrijkste ontwikkelingen en verwachtingen van het Nederlandse bedrijfsleven in kaart, uitgesplitst naar regio en bedrijfstak. KvK Noord vertaalt de resultaten naar de noordelijke situatie en presenteert deze tijdens een persbijeenkomst. Daarbij stelt KvK Noord ondernemers uit verschillende branches in de gelegenheid om een toelichting te geven op de eigen situatie.
Haal winst uit… Op veel plaatsen in Noord-Nederland wordt fors geïnvesteerd in grote projecten. KvK Noord wil regionale ondernemers daarvan laten profiteren en organiseert daarom bijeenkomsten onder de noemer ‘Haal winst uit…’. Tijdens deze bijeenkomsten ontmoeten regionale ondernemers en opdrachtgevers elkaar aan de hand van kansrijke investeringen in een bepaalde regio. In 2009 organiseerde de Kamer al succesvolle bijeenkomsten in de Eemshaven (zie kader) en in Hoogeveen. Ondernemers plukten daar de vruchten van. Zo keerden diverse deelnemers van ‘Haal winst uit de Eemshaven’ met concrete contacten en orders huiswaarts. KvK Noord zal deze succesformule in de toekomst nog breder inzetten in Noord-Nederland.
16
Haal wins Eemshaven t uit de , juni 2009 .
Haal winst uit de Eemshaven Wessel Poeder, regiomanager Noord-Groningen: “Eén van de meest aansprekende projecten van 2009 was ‘Haal winst uit de Eemshaven’. De komende jaren wordt er vijf miljard euro geïnvesteerd in de Eemshaven met de bouw van twee energiecentrales. Als regionale ondernemer bouw je natuurlijk geen energiecentrale, maar door het project op te splitsen in deelprojecten kunnen ook kleinere ondernemers in aanmerking komen voor een opdracht. Wij hebben lokale ondernemers en de opdrachtgevers met elkaar in contact gebracht tijdens een bijeenkomst in een grote terminal in de Eemshaven. Er waren ruim zeshonderd ondernemers aanwezig. Die gigantische belangstelling is begrijpelijk. In tijden van crisis kunnen bedrijven moeilijker aan opdrachten komen. In de Eemshaven ging het om heel concrete opdrachten en was er een directe link met de regio. De Kamer van Koophandel heeft met ‘Haal winst uit…’ een duidelijke positie verworven. Wij brengen de vraag en het aanbod bij elkaar. Het mooie is dat bedrijven ons nu al benaderen voor contacten met toeleveranciers. Deze rol gaan wij zeker doorontwikkelen in NoordNederland.”
Ondernemersfondsen De Tweede Kamer stemde begin 2009 in met de experimentenwet Bedrijfsgerichte Gebiedsverbetering (BGV). Lokale ondernemersverenigingen kunnen in een BGV-zone een fonds vormen om activiteiten te ontplooien die het gebied ten goede komen. De Kamer van Koophandel adviseert en ondersteunt ondernemers bij de totstandkoming van ondernemersfondsen, bijvoorbeeld door informatieavonden te organiseren. Mede door de inspanningen van KvK Noord zijn er in Noord-Nederland in 2009 nieuwe fondsen opgericht in Heerenveen, Surhuisterveen, Leeuwarden, Bolsward en Hoogeveen. Vanuit de fondsen gaan de ondernemers gezamenlijk aan de slag met een scala aan onderwerpen, zoals de Sinterklaasintocht of de inrichting van een winkelgebied. Met een ondernemersfonds verbetert de organisatiegraad van de ondernemers. Ook helpt het de verantwoordelijkheid voor het winkelgebied of bedrijventerrein makkelijker op te pakken.
Het Fries Platf Parkmanagement:orm voor bedrijventerreinen, dertien dan 1.200 bedrijven meer pilot-gemeenten. , in vijf
Fries Platform voor Parkmanagement In Noord-Nederland wordt op veel bedrijventerreinen gewerkt aan het opzetten van parkmanagement. Immers door samen te werken valt er voor ondernemers winst te behalen. Dat kan door gezamenlijk energie in te kopen, de beveiliging te regelen of door het gezamenlijk inrichten van de ruimte. De Kamer van Koophandel is betrokken bij verschillende initiatieven, vaak als adviseur of initiator richting ondernemers en gemeenten. In Friesland is de Kamer van Koophandel oprichter van het Fries Platform Parkmanagement (FPPM). Het FPPM ondersteunt ondernemersverenigingen, gemeenten en lokale parkmanagementverenigingen bij het opzetten en uitvoeren van parkmanagement op bedrijventerrein. Het gaat om dertien bedrijventerreinen met meer dan 1.200 bedrijven, verdeeld over vijf pilot-gemeenten. Dit project is in 2009 afgerond. Nu moeten deze pilots zelfstandig verder.
17
Evert Wind, directeur Regiostimulering Veel gezaaid in 2009 “In 2008 hebben wij als KvK Noord veel energie gestoken in de fusie. In 2009 hebben wij onze aandacht weer volop gericht op de noordelijke markt. Voor de afdeling Regiostimulering was het een jaar van van zaaien ofwel investeren. Ik doel op het transitieproces, de Regiovisie, de marketingcampagne Verder met ondernemen, het Internationaliseringsplatform, het project Slimmer werken 8.nl, de nieuwe inschrijvingen en - last but not least - investeren in de relatie met de klant.”
“Tijdens de crisis is het twee keer zo hard nodig om de regio te stimuleren. Dat zet nog eens een dikke streep onder het belang van onze activiteiten! Natuurlijk ontstaan er ook wel initiatieven als de Kamer van Koophandel zich er niet mee bemoeit, maar toch maken wij dikwijls het verschil. Dat is het afgelopen jaar een aantal keren gebleken. Wij hebben veel gezaaid en wij maken ons op om in 2010 de eerste resultaten te oogsten.”
“Regiostimulering richt zich op de drie O’s: ondernemers, overheden en onderwijsinstellingen. Voor die doelgroepen stellen wij ons agendasettend, faciliterend en verbindend op. Nu wij de grenzen binnen onze eigen organisatie hebben opgeruimd, kunnen wij meer invloed uitoefenen op de samenwerking tussen provincies, gemeenten, bedrijven en instanties. In 2009 hebben wij dan ook flink geïnvesteerd in het ontwikkelen van een inhoudelijke en strategische Regiovisie voor NoordNederland. Professor Tordoir heeft ons daar als externe deskundige in begeleid.” “Dankzij de oprichting van het Platform Internationaal Ondernemen Noord-Nederland (PIONN) kunnen wij meer samenhang aanbrengen in de internationale activiteiten van provincies, gemeenten en exportclubs. Wij hebben drie IP’s geformuleerd: Internationaal Platform, Internationaal Plan en Internationale Promotie. Onze ambitie is, om uit elke handelsmissie meer resultaat te halen door onze gezamenlijke contacten beter te stroomlijnen. Als KvK Noord vervullen wij hierin een regisserende functie.”
18
"Agendase en verbindttend, faciliterend overheden end, voor ondernem e en onderw ijsinstellinrs, gen."
Onderwijs en bedrijfsleven De verbinding tussen onderwijs en bedrijfsleven is een belangrijk speerpunt van de Kamer van Koophandel. Ook in 2009 heeft KvK Noord succesvolle activiteiten ontplooid met als doelen: het bevorderen van ondernemerschap, meer kennisuitwisseling tussen onderwijs en bedrijfsleven en een betere aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt.
Bevorderen van ondernemerschap KvK Noord wil studenten interesseren voor ondernemerschap en hen daar beter op voorbereiden. KvK Noord wil zich profileren als hét startersinstituut voor studenten. Om dat te realiseren, moeten wij zichtbaar zijn. Daarom heeft KvK Noord in 2009 95 presentaties verzorgd voor ongeveer drieduizend studenten. Ook was ze betrokken bij het beoordelen van 47 ondernemingsplannen die tijdens vijf wedstrijden werden gepresenteerd. Enkele andere onderwerpen waren: - Minors & modules Ondernemerschap KvK Noord geeft advies aan noordelijke onderwijsinstellingen over minors of modules Ondernemerschap. Ook heeft KvK Noord de instellingen geïnformeerd over de mogelijkheid zich aan te sluiten bij het landelijke certificaat voor Ondernemerschap voor het hbo. Binnen het mbo worden eveneens modules aangeboden op het gebied van ondernemerschap en werd in 2009 gewerkt aan de ontwikkeling van een certificaat. In 2009 zijn alle hogescholen hierover door de Kamer van Koophandel geïnformeerd. De Hanzehogeschool Groningen is hiermee in studiejaar 2007-2008 gestart. De andere drie hogescholen in Noord-Nederland beraden zich nog over de invoering van het certificaat. Binnen de Regionale Opleidingcentra (mbo) worden diverse modules aangeboden op het gebied van ondernemerschap. In 2009 is verder gewerkt aan de ontwikkeling van een certificaat Ondernemerschap voor het mbo. In 2009 is een pilot gestart op vijf ROC’s. De Kamer van Koophandel ondersteunt dit initiatief landelijk.
- Ondernemersacademie KvK Noord verzorgt workshops over ondernemerschap voor de Ondernemersacademie en heeft zitting in de adviesraad. Ook organiseert KvK Noord netwerkbijeenkomsten voor de deelnemers en betrokken partijen. - Jong ondernemen KvK Noord is nauw betrokken bij de Stichting Jong Ondernemen Noord-Nederland en heeft zitting in het bestuur. Deze stichting bevordert het starten van studentenbedrijven via ‘learning by doing’. Dit slaat bijzonder goed aan, gezien de groei van 30% ten opzichte van het studiejaar 2007-2008.
Kennisuitwisseling KvK Noord vindt het belangrijk dat onderwijs en bedrijfsleven optimaal van elkaars kennis profiteren en deze ook kunnen verdiepen en verbreden. Zij stimuleert daarom structurele samenwerking tussen de onderwijsinstellingen en het bedrijfsleven. KvK Noord ondersteunt dit. - Maak kennis² KvK Noord heeft in november 2009 het onderwijsdebat ‘Maak kennis²’ georganiseerd om structurele samenwerking tussen bedrijfsleven en onderwijs te bevorderen. Het debat trok 120 geïnteresseerden. Deze samenwerking werd geïllustreerd aan de hand van diverse best practices op dit terrein. Tijdens het debat is uitgesproken dat nieuw te vormen partnerships deze samenwerking verder kunnen uitbouwen. In diverse regio’s is hier al een start mee gemaakt door netwerken te organiseren tussen onderwijs en bedrijfsleven. KvK Noord ondersteunt dit.
KvK Noord in 2009vo: or 95 presentaties enten. drieduizend stud 19
Aansluiting arbeidsmarkt KvK Noord zet zich in voor een goede aansluiting van het aanbod van onderwijsinstellingen op de vraag van de arbeidsmarkt. Wij adviseren instellingen over hun aanbod en nemen deel aan diverse overleggen tussen onderwijs en bedrijfsleven. Tijdens deze bijeenkomsten wordt gesproken over het werkaanbod in het bedrijfsleven en hoe onderwijsinstellingen daarop kunnen inspelen. Ook wordt overlegd over het organiseren van activiteiten en projecten vanuit een gezamenlijke verantwoordelijkheid. KvK Noord neemt onder meer deel aan het Regionaal Convenant Beroepsonderwijs Bedrijfsleven Drenthe (RCBBD) en het Economisch Netwerk Groningen. In 2009 heeft KvK Noord in Noordoost Friesland het netwerk ‘De Gouden Driehoek’ opgericht, samen met onderwijsinstellingen, overheid en het regionale bedrijfsleven. Op 27 oktober 2009 startte het netwerk met een bijeenkomst. Ruim honderd vertegenwoordigers van de drie O’s - ondernemers, onderwijs en overheid - waren daarbij aanwezig. - Technics4U De komende jaren zal het tekort aan technisch specialisten verder toenemen. Vanuit het bedrijfsleven klinkt de roep om hier aandacht aan te besteden. KvK Noord heeft in 2009 het project Technics4U financieel ondersteund. Dit project heeft als doel basisschoolleerlingen in de groepen 7 en 8 enthousiast te maken voor techniek. In 2009 hebben 600 basisschoolleerlingen uit Sneek, Bolsward en Heerenveen deelgenomen aan het project.
Onderwijs bedrijfsleontmoet ven.
20
Margriet Bouma, coördinator themateam Onderwijs en Ondernemerschap De Kamer ondersteunt onderwijsinstellingen bij het invoeren van docentstages “De Kamer van Koophandel makelt en schakelt tussen onderwijs en bedrijfsleven. Wij adviseren, maar willen vooral partijen met elkaar verbinden. Binnen het onderwijs bestaan vele initiatieven en projecten die het ondernemerschap willen bevorderen. Zo heeft bijna iedere hbo-instelling haar eigen ondernemingsprojecten. De Kamer van Koophandel pleit voor meer uniformiteit in deze projecten, met een kenniscentrum Ondernemerschap en een eensluidend certificaat Ondernemerschap voor hbo en mbo.” “We willen bevorderen dat het onderwijs het bedrijfsleven verrijkt en omgekeerd. Docentstages moeten daarom integraal deel uitmaken van de werkzaamheden van docenten. Deze stages zorgen voor kennisuitwisseling tussen onderwijs en bedrijfsleven. Daarnaast is het een ideaal middel om de praktijkervaring van docenten op peil te houden. Tijdens het onderwijsdebat Maak Kennis² heeft de KvK een stappenplan voor docentstages uitgereikt aan onderwijsinstellingen. De Kamer wil hiermee onderwijsinstellingen stimuleren en ondersteunen bij het invoeren van docentstages.” “Een uitkomst van het onderwijsdebat in 2009 was ook dat er meer partnerships tussen onderwijsinstellingen en het bedrijfsleven moeten worden gevormd. Het is goed om in kleiner verband met elkaar verder te spreken over de
rijfsleven d e b t e h t e o "Onderwijs m mgekeerd." verrijken en o
knelpunten, maar zeker ook over de kansen die er liggen op dit terrein. Het onderwijs kan nog veel meer gebruik maken van de praktijk van het bedrijfsleven om zo haar onderwijsprogramma’s verder te optimaliseren.”
21
Internationaal zakendoen Veel exporterende bedrijven in het noorden hebben in 2009 omzetverlies moeten accepteren. Groeimarkten zoals Oost-Europa vielen bijna van de ene op de andere dag weg. Juist onder die omstandigheden is het belangrijk om te kijken waar in de eigen regio winst is te halen. Regionale samenwerking en netwerken werden daarom dé kernbegrippen om de internationale concurrentie aan te blijven gaan. KvK Noord had daarin een belangrijke facilitaire rol. Meer dan tweeduizend bedrijven met internationaliseringsplannen namen deel aan evenementen van KvK Noord.
gaf 90% aan dat ze waardevolle contacten overhielden aan de handelsmissies.
Winst door WiN!
Samenwerkende exportclubs
Begin 2009 is het exportprogramma Werken aan Internationalisering Noord-Nederland (WiN!) gestart. WiN! is het exportstimuleringsprogramma voor het midden- en kleinbedrijf in Noord-Nederland. Het programma is een initiatief van KvK Noord. In de uitvoering werken KvK Noord, Syntens, BDF, DAGIN en het WTC nauw met elkaar samen. Ze stemmen alle afzonderlijke activiteiten op elkaar af die gericht zijn op exportbevordering bij het midden- en kleinbedrijf in het noorden. Door deze afstemming is het voor ondernemers duidelijker geworden waar ze terecht kunnen voor activiteiten en diensten. Een ander voordeel is dat het goedkoper is.
KvK Noord steekt veel energie in de drie noordelijke exportclubs: Exportclub Groningen, Friese Exportclub en Exportclub Drenthe. Deze verenigingen brengen exporterende ondernemers met elkaar in contact om ervaringen uit te wisselen en van elkaar te leren. Met dat doel organiseren de clubs informele en veelzijdige (thema)bijeenkomsten. In het afgelopen jaar zijn de exportclubs van Groningen, Friesland en Drenthe meer gaan samenwerken om hun gezamenlijke netwerk te vergroten. Daardoor geeft het lidmaatschap van één van de clubs nu toegang tot meer dan vierhonderd noordelijke exporteurs. De verschillende bijeenkomsten van de exportclubs trokken meer dan vijfhonderd bezoekers.
Activiteiten van WiN! in 2009 Handelsmissies naar Turkije en Finland Workshops over o.a. BTW en bedrijfsvestiging in Duitsland Maatwerk via individuele gesprekken
Deelnemers 30 220 200
Handelsmissies Onder de vlag van WiN! zijn in 2009 handelsmissies naar Turkije en Finland georganiseerd. Met deze handelsmissies hielp KvK Noord beginnende en ervaren ondernemers voet aan de grond te krijgen op buitenlandse markten door ze in contact te brengen met afnemers of distributeurs ter plekke. De deelnemende ondernemer kreeg een individueel programma aangeboden op basis van zijn specifieke wensen. KvK Noord werkt daarvoor samen met goed bekend staande, lokale bureaus. Zij hebben de kennis en de contacten om de juiste combinaties tot stand te brengen. Van de deelnemers
22
Activiteiten van de exportclubs Noordelijke themabijeenkomst Duitsland Zakendoen met India tijdens kookworkshop Workshop conceptontwikkeling Webmarketing internationaal
Deelnemers 130 50 40 40
KvK Noord: hét exportloket in de regio KvK Noord werkt nauw samen met het ministerie van EZ, de EVD en de andere Kamers van Koophandel in het land. Daarom biedt de Kamer van Koophandel op regionaal niveau toegang tot het landelijke en internationale netwerk dat het midden- en kleinbedrijf kan ondersteunen om de exportplannen te realiseren. Zo voert de Kamer van Koophandel bijvoorbeeld het subsidieprogramma Prepare2Start uit in opdracht van EZ. Meer dan zestig startende exporteurs kregen daarmee hulp om een exportplan te maken, maar ook subsidie om dit plan uit te voeren. Ook het netwerk van diplomatieke posten in het buitenland gebruikt het loket van de Kamer van Koophandel om tijdens de zogeheten spreekdagen in contact te komen met ondernemers met exportplannen.
Activiteiten in de regio in 2009 Subsidie Prepare2Start Internationale Handelsdag Spreekdagen Seminars “Starten met export naar Duitsland”, “Duitse klanten binden”
Deelnemers 60 260 70 30
Eems Dollard Business Forum (EDBF) en de Industrie- und Handelskammer in Emden. De activiteiten die KvK Noord biedt varïeren van individuele voorlichting tot grootschalige evenementen. De essentie van de activiteiten is enerzijds kennisoverdracht en anderzijds het samenbrengen van partijen. Een goed voorbeeld van een dergelijke activiteit is de bijeenkomst ‘Haal winst uit de Eemshaven’ (zie pagina 16). Deelnemende organisaties zijn bijzonder enthousiast over deze activiteiten, zoals een georganiseerd beursbezoek. Het eerste contact met samenwerkingspartners wordt gezamenlijk gelegd, waarna ze zelf verder kunnen.
Grensoverschrijdende activiteiten
Deelnemers Themabijeenkomsten EDBF 430 EDR-spreekdagen en Sprechtage 45 Haal winst uit de Eemshaven 600, waarvan 53 Duits Regiodag Meyer Werft 600, waarvan 110 Nederlands Diverse seminars 52 Beursprogramma ‘Business Plus‘ 65
Grensoverschrijdende samenwerking KvK Noord maakt zich sterk voor het functioneren van NoordNederland en Noordwest-Duitsland als één economische regio. Voor Noord-Nederlandse ondernemers liggen er grote kansen over de grens. Hetzelfde geldt natuurlijk voor Noord-Duitse ondernemers. KvK Noord helpt ondernemers deze kansen te benutten. De Kamer werkt daarin samen met onder meer het
90% van de deelnem ers houdt waardevolle cont a ct aan de handelsmis en over sies van de KvK Noord.
23
Frans Alting, teamleider Internationale Handel Buitenlandse contacten zijn essentieel voor internationaal zaken doen “Je hoeft niet aan het buitenland te leveren om te concurreren met buitenlandse producenten. Bedrijven werken in een sterk geïnternationaliseerde omgeving. Dus kan iedereen te maken krijgen met buitenlandse concurrentie. Dat moet het noordelijk midden- en kleinbedrijf goed voor ogen houden.” “Om succesvol te zijn in het buitenland moet je natuurlijk je zaken thuis goed op orde hebben. Maar van doorslaggevende invloed zijn de contacten van de ondernemer in en met het buitenland. Daarvoor is kennis van de markt essentieel, maar ook van taal en cultuur. Daarom ontwikkelen wij als Kamer van Koophandel diverse activiteiten als handelsmissies voor het versterken van contacten en seminars voor het vergroten van het kennisniveau.”
"Handelsmissie de contacten s versterken buitenland." met het
24
“Bewijzen kan ik het niet, maar ik heb het gevoel dat onder invloed van de economische situatie, de ondernemer in het midden- en kleinbedrijf het weer dichter bij huis zoekt. De kans op succes of herstel wordt daar misschien hoger ingeschat. KvK Noord is in 2008 al begonnen om nabij gelegen markten als Noord-Duitsland en Scandinavië meer onder de aandacht te brengen. Tenslotte is een stad als Hamburg alleen al een metropool met meer dan twee miljoen inwoners. In 2009 is dit beleid voorgezet. Zo waren circa twintig activiteiten gericht op zakendoen met Duitsland. Daarbij werken wij intern nauw samen met onze regiomanagers, die onder meer verantwoordelijk zijn voor de initiatieven en projecten op het gebied van deze ‘Euregionale’ samenwerking. In dat kader namen wij als KvK Noord deel aan of organiseerden wij beurzen, seminars, spreekdagen of andere bijeenkomsten. Daarmee bereikten wij negenhonderd ondernemers. Zij kregen informatie van diverse specialisten, bijvoorbeeld van de Industrie- und Handelskammern in Emden, Oldenburg en Osnabrück.”
Bevorderen van ondernemerschap Alle activiteiten van de Kamer van Koophandel zijn gericht op het bevorderen van ondernemerschap. Om de specifieke doelgroepen te bereiken heeft de Kamer van Koophandel een aantal bijzondere projecten en activiteiten ontwikkeld. Accenten liggen op het enthousiasmeren van groepen potentiële ondernemers en op het verbeteren van de kwaliteit van reeds actieve ondernemers.
Mentorproject Het Mentorproject dat in 2009 is gestart, is de opvolger van het succesvolle project Ondernemerskompas. In 2009 namen 170 noordelijke ondernemers deel aan het project. De doelgroep bestond uit ondernemers die maximaal vijf jaar een eigen bedrijf hadden. In het project werd een starter gekoppeld aan een ervaren mentor. Deze begeleidde de starter gedurende een jaar. De koppeling bood beide partijen voordelen. De starter kon putten uit de jarenlange ervaring van zijn mentor. De ervaren ondernemer profiteerde van de onbevangenheid en de frisse kijk van zijn of haar ´pupil´. Dat beeld werd bevestigd door de enthousiaste reacties van beide partijen.
Kansen in krachtwijken In dit project bestaat de doelgroep uit bewoners van krachtwijken. In het kader van het rijksbeleid heeft KvK Noord in 2009 een subsidie ontvangen voor de stimulering van het ondernemerschap in De Hoogte en Korrewegwijk, twee Groningse krachtwijken. Samen met de gemeente Groningen wordt dit nieuwe instrument ingezet om ondernemerschap en sociaaleconomische ontwikkeling in de wijken te stimuleren. In 2009 is het project gestart. Er zijn inloopavonden, themabijeenkomsten en wijkwandelingen georganiseerd. Algemene en specifieke informatie is verstrekt en ondernemers, starters en wijkbewoners zijn met elkaar in contact gebracht. Trajectbegeleiding en de inzet van een coach vormen het vervolgtraject. In Leeuwarden is een vergelijkbaar project opgezet,
samen met MKB-Nederland. De aspirant ondernemers worden vervolgens gekoppeld aan een coach en worden begeleid tijdens de uitvoering. In Leeuwarden is in 2009 een vergelijkbaar project opgezet, samen met MKB-Nederland.
Een vliegende start Samen met het UWV en het CWI heeft KvK Noord in 2009 een programma ontwikkeld om het starten vanuit een uitkeringssituatie te bevorderen. In 2009 namen 903 mensen in een uitkeringssituatie deel aan dit programma. KvK Noord bood deze doelgroep een seminar `Succesvol ondernemen´ aan. Dit seminar bestond uit zes modules. Er werd onder meer ingegaan op het ondernemingsplan, marketing, financiën en juridische zaken.
`Maak kennis met…´ Voor ondernemers die korter dan één jaar een eigen bedrijf hebben, organiseerde KvK Noord netwerkbijeenkomsten onder de noemer ‘Maak kennis met...’. Per vestiging zijn er twee bijeenkomsten georganiseerd. In totaal name 288 ondernemers deel aan deze activiteit. De bijeenkomsten waren enerzijds gericht op kennisoverdracht en anderzijds op netwerken. De deelnemers maakten kennis met elkaar en vergrootten zo hun netwerk. Deskundigen uit de praktijk gaven de starters adviezen en tips, bijvoorbeeld over marketing en acquisitie. Diverse netwerkorganisaties presenteerden zich eveneens tijdens deze bijeenkomsten.
'Maak kennis m 288 deelnemers. et' trekt
25
Ondernemersprijzen KvK Noord is al jarenlang betrokken bij de organisatie van diverse ondernemersprijzen in Noord-Nederland. Dit blijkt een goed middel te zijn om ondernemerschap te bevorderen. De doelgroep bestaat vooral uit ondernemers die al langer een eigen bedrijf hebben. De ervaring is dat nominaties voor prijzen zeer motiverend werken. Deelnemers voelen zich erkend in hun ondernemerschap. Bovendien genereert het veel media aandacht. Het aantal ondernemersprijzen is de laatste jaren sterk toegenomen. KvK Noord zet zich daarom in voor het verbinden van initiatieven. Zo was de Nieuwjaarsbijeenkomst van KvK Noord tevens het podium voor de uitreiking van de Creativiteitsprijs. Enkele prijzen waar KvK Noord bij betrokken is: Prijs Creativiteitsprijs Leeuwarder Ondernemersprijs
Winnaar Vorm Martini, Groningen Koopmans Koninklijke Meelfabrieken, Leeuwarden
Friese Onderneming van het jaar
Holiday Ice, St. Nicolaasga
Dé Jonge Ondernemersprijs Gooi Design, Heerenveen Groninger Ondernemingsprijs Lode Holding, Groningen Duurzaamste Ondernemer Citeq Biologics, Groningen van de stad Groningen Duurzaamheidsprijs Fryslân
Sauna Hotstones, Vrouwenparochie
Drentse Ondernemer van het Jaar
Jan Houkes, Emmen
KIND-project De doelgroep van dit project bestaat uit doorgroeiende ondernemers. Het Kennis Intensief Netwerk Doorgroeiers (KIND) is door KvK Noord opgezet om een actief netwerk te creëren voor deze doelgroep. Ervaren ondernemers leren van elkaar in groepsverband en worden professioneel ondersteund bij het nemen van beslissingen voor hun actuele praktijkvraagstukken. KvK Noord heeft het KIND-project opgezet in de periode
26
Uitreiking Cre tijdens Nieuwj ativiteitsprijs komst KvK Noaarsbijeenord.
2004-2008, met subsidie van SNN. In 2009 ging KvK Noord - zonder subsidie - door met KIND. In 2009 waren vijf groepen actief, ieder met acht tot tien deelnemers. Deze groepen kwamen circa tien maal bijeen. De ondernemers zijn zeer positief over deze bijeenkomsten. Ze zijn daarin elkaars gelijke en leren daarom graag en gemakkelijk van elkaar over tal van praktische aspecten in hun bedrijfsvoering.
Strategisch Ondernemerschap KvK Noord ondersteunt, samen met MKB-Noord en VNO-NCW Noord, de Stichting Strategisch Ondernemerschap NoordNederland. De stichting bevordert succesvol ondernemen in Noord-Nederland door het inzetten van commissarissen bij kleine en middelgrote bedrijven. Uit het succes van het project blijkt dat ook binnen het MKB de commissaris bijdraagt aan de continuïteit en groei van de onderneming. Dat heeft ertoe geleid dat ook andere regionale Kamers van Koophandel in 2009 soortgelijke projecten hebben opgezet. In het noorden zijn in 2009 ruim tachtig matches gemaakt tussen MKB en commissarissen.
Henk Zandstra, adviseur/stafmedewerker Kamer van Koophandel Noord-Nederland Constante scholing is belangrijk “Het aantal starters is in 2009 nagenoeg gelijk gebleven in vergelijking met het jaar daarvoor. De samenstelling van de groep is echter wel gewijzigd. Meer mensen zijn gestart vanuit een uitkeringssituatie of omdat hun baan op de tocht stond. Ook startten er meer mensen een onderneming terwijl ze nog een parttime dienstverband aanhielden. Tot slot is er een toename te zien van het aantal ZZP’ers. Dit is trouwens een moeilijk te benaderen groep voor ons. Wij merken dat deze ondernemers gewoon heel veel werken en daardoor niet de tijd kunnen vinden om onze seminars en andere voorlichtingsbijeenkomsten te bezoeken. Daardoor komen ze nauwelijks toe aan opleidingen. Terwijl de economie daar juist wel om vraagt!” “Uiteraard heeft de crisis ook effect op de bestaande ondernemingen. De crisis dwingt ze tot rendementsverbetering, een grotere mate van efficiency, commercialiteit en vooral een visie. Daarvoor is vaak kennis nodig die in het eigen bedrijf ontbreekt. De Stichting Strategisch Ondernemerschap, die wordt voorgezeten door Jacob Emmelkamp, voorzitter van KvK Noord, stimuleert het inzetten van een commissaris in het MKB. Bijna alle deelnemende bedrijven geven te kennen dat ze daar veel baat bij hebben.” “Naast een individuele benadering van ondernemers organiseert de Kamer van Koophandel sinds jaar en dag een aantal landelijke bijeenkomsten, die een regionale invulling krijgen en die gericht zijn op het bereiken van grote aantallen deelnemers tegelijkertijd. De Startersdag, de Internationale Handelsdag, de Themadag Bedrijfsoverdracht en de
vooral t g n i w d "Crisis ontwikkelen tot hetn visie." van ee
Themadag Wet en Regelgeving zijn daar voorbeelden van. Deze evenementen trokken in 2009 ruim drieduizend bezoekers. Verder verzorgde KvK Noord tal van seminars waaraan zo’n 3.500 (startende) ondernemers deelnamen.”
27
Resultatenrekening in €. ’000 2009 - werkelijk 10.267 2.773
2009 - begroting 11.275 2.605
2008 - werkelijk 10.186 2.672
13.040
13.880
12.858
6.505 2.517 1.315 535 3.116
6.911 2.566 1.323 718 3.836
6.369 2.588 1.464 617 3.485
Som der bedrijfslasten
13.988
15.354
14.523
Bedrijfsresultaat
-/- 948
-/- 1.474
-/- 1.665
8. Financiële baten en soortgelijke inkomsten 9. Financiële lasten en soortgelijke kosten
406 -/-3
415 -/- 26
723 -/-52
Financieel resultaat
403
389
671
10. Buitengewone baten 11. Buitengewone lasten
0 0
0 0
0 0
Buitengewoon resultaat
0
0
0
-/- 545
-/- 1.085
-/- 994
1. Inkomsten uit heffingen 2. Inkomsten uit producten en diensten Som der bedrijfsopbrengsten 3. 4. 5. 6. 7.
Lonen en salarissen Sociale lasten en overige personeelskosten Kosten uitbesteed werk Afschrijvingen vaste activa Overige bedrijfskosten
Netto resultaat
28
Kengetallen Kamer van Koophandel Noord-Nederland 2009 Totaal aantal inschrijvingen Aantal starters Nieuwe inschrijvingen Aandeel nieuwe inschrijvingen nieuwe categorieĂŤn Opheffingen Aantal bezoekers aan vestigingen Bezoekers Startersdag Bezoekers Internationale Handelsdag Bezoekers Themadag Bedrijfsoverdracht Bezoekers Themadag Wetten & Regels Deelnemers seminars Maatwerkgesprekken totaal Afgegeven exportdocumenten Trajecten Prepare2Start Afgifte ATA-carnets Handelsnaamonderzoek Gedeponeerde Leveringsvoorwaarden Aantal uitgegeven BTW-nummers
179.430 9.569 28.004 11.600 9.781 63.202 2.518 260 192 180 4.726 1.774 35.286 60 65 236 10.282 9.801
29
Personeelsbeleid en organisatieontwikkeling Ondernemers hebben behoefte aan voorlichting en ondersteuning die afgestemd is op hun situatie. Ook moet de informatie gemakkelijk toegankelijk zijn, onafhankelijk en professioneel en een bijdrage leveren aan hun succes. Om de Kamer van Koophandel en de medewerkers zo goed mogelijk voor deze taak toe te rusten, zijn tal van instrumenten beschikbaar. Sinds de fusie in 2008 zijn deze samengebracht onder de overkoepelende term ‘M-factor’.
De M-factor Na de fusie was het nodig om eenheid te creëren in de verscheidenheid van culturen, werkwijzen en rechtspositie. En het was nodig om een herkenningspunt te hebben voor de medewerkers waarin alle onderdelen van personeelsbeleid en organisatieontwikkeling in samenhang terug te vinden waren. In de M-factor staat de letter M voor Medewerker, Meerwaarde en Motivatie. Iedere ‘M‘ heeft een eigen invulling. De bestaande instrumenten als competentiemanagement en kwaliteitsmanagement komen dus op die manier ook terug in de M-factor. In 2009 stond de M-factor in het teken van de verdere ontwikkeling van de organisatie en haar medewerkers, zodat er optimaal kan worden voldaan aan de behoeften van de ondernemer.
Factor Meerwaarde Het kwaliteitsmanagement valt onder de factor Meerwaarde. KvK Noord stuurt actief op ontwikkeling en verbetering van de organisatie. Zo is in 2008 het INK-model geïmplementeerd, een instrument voor kwaliteitsmanagement van het Instituut Nederlandse Kwaliteit. Het accent ligt daarbij op monitoring van de organisatiebrede processen: innovatie, financiën, klant en proces. Daarnaast heeft de interne werkgroep Malibu (managementinformatie en budgetcyclus) in oktober 2009 een zelfevaluatie uitgevoerd. Naar aanleiding hiervan is het
30
instrumentarium aangepast dat gebruikt wordt voor monitoring en sturing op strategisch, tactisch, operationeel en personeelsniveau. Er zijn prestatie indicatoren vastgesteld voor toepassing in het INK-model.
Factor Medewerker Om de klant goed te kunnen bedienen, is het van belang dat de vaardigheden en de kwaliteiten van de medewerkers optimaal worden benut. Hiervoor zet KvK Noord het instrument competentiemanagement in. Personeelscyclus Een ander belangrijk instrument in de ontwikkeling van personeel en organisatie is de Personeelscyclus (P-cyclus). Dit instrument is in deze vorm ingevoerd in 2008. De cyclus bestaat uit drie gesprekken die ieder jaar plaatsvinden tussen leidinggevende en medewerker. In het eerste gesprek worden plannen en afspraken gemaakt. Halverwege het jaar volgt een voortgangsgesprek en het jaar sluit af met een beoordelingsgesprek. ROC-traject In het kader van persoonlijke ontwikkeling van medewerkers is in 2009 het ROC-traject gestart. Medewerkers van het Handelsregister kunnen binnen twee jaar een administratief juridisch mbo-diploma halen. Alle Kamers van Koophandel in Nederland hebben hiervoor een maatwerkovereenkomst gesloten met het ROC in Leiden. Vijf medewerkers van KvK Noord-Nederland zijn in oktober gestart met deze opleiding. Het project loopt door na 2009. KvK Noord 2014 De organisatie werkt aan de ontwikkeling van de visie op ‘KvK Noord in 2014’. De analysefase in dit proces wordt
uitgevoerd door een transitieteam en transitiewerkgroepen. Er zijn vier werkgroepen die ieder een thema voor hun rekening nemen: werkconcept, werkprocessen/klantproces, leiderschap & ondernemerschap (structuur) en ontwikkeling & arbeidsrelatie. In de werkgroepen zitten medewerkers en MT-leden. De eerste werkgroep is in november 2009 van start gegaan. In 2010 volgen de andere drie. Iedere werkgroep stelt een advies op en een plan van aanpak voor de realisering. De resultaten worden aan de medewerkers gepresenteerd tijdens de medewerkersbijeenkomsten.
Kengetallen 2009 Kengetallen van Kamer van Koophandel Noord-Nederland, peildatum 31 december 2009. Formatie in FTE Gemiddelde leeftijd in jaar Aantal medewerkers
130,4 42 153 (exclusief uitzendkrachten en stagiaires)
Verdeling man/vrouw
Man 62 (41%) / Vrouw 91 (59%)
Uitzendkrachten Stagiaires
17 13 (MBO) / 27 (HBO)
Instroom in aantal medewerkers Doorstroom in aantal medewerkers Uitstroom in aantal medewerkers Gemiddelde duur van het dienstverband Gemiddeld ziekteverzuim 2009
6 3 13 12 jaar 4,9% (incl. vangnetgevallen) / 3,9% (excl. vangnetgevallen)
31
Bestuursleden Overzicht leden Algemeen en Dagelijks Bestuur naar benoemende organisatie 2008-2011.
32
Benoemende organisatie Onafhankelijke zetel VNO-NCW Noord VNO-NCW Noord / Transport en Logistiek N-Nld
Geleding Overige ondernemingen Overige ondernemingen Overige ondernemingen
Naam J. Emmelkamp, voorzitter AB en DB G.F.J. Backx F. Boonstra
Woonplaats Haren Joure Haulerwijk
VNO-NCW Noord VNO-NCW Noord
Overige ondernemingen Overige ondernemingen
A. Bruins Slot S. Dijkstra Vanaf 1-11-2009: H. Veenstra
Hoogeveen Leek/Beetsterzwaag/ Surhuisterveen
VNO-NCW Noord VNO-NCW Noord VNO-NCW Noord VNO-NCW Noord MKB-Noord
Overige ondernemingen Overige ondernemingen Overige ondernemingen Overige ondernemingen Midden- en kleinbedrijf
K.E. Engelse, tevens lid DB N. Vanderveen C.G. Zijderveld, tevens lid DB H.J. de Wit A.B.W. Adema Vanaf 1-11-2009: P.H. Spek
Leeuwarden Assen Delfzijl Emmen Leeuwarden/Gauw
MKB-Noord/Recron MKB-Noord / Metaalunie MKB-Noord MKB-Noord MKB-Noord MKB-Noord MKB-Noord / Kon. Horeca Nld Unie MHP FNV FNV FNV CNV FNV FNV CNV
Midden- en kleinbedrijf Midden- en kleinbedrijf Midden- en kleinbedrijf Midden- en kleinbedrijf Midden- en kleinbedrijf Midden- en kleinbedrijf Midden- en kleinbedrijf Werknemers Werknemers Werknemers Werknemers Werknemers Werknemers Werknemers Werknemers
P. Cruys Mevr. G. Hoekstra H.A.S. van ´t Hoff Mevr. H.G.M. Littink A.L.R. Nieveen, tevens lid DB A.A. Rolink, vice-voorzitter AB en DB Mevr. B.J. de Vries B. Bergsma J.B. Bos G.J. Horstman Mevr. T. Idsardi H. Kuipers Mevr. A.E. Ossel F.H.G. de Vries, tevens lid DB K. Zantingh, tevens lid DB
Ruinerwold Suwâld Groningen Groningen Tjuchem Emmen Leeuwarden Assen Veendam Emmen Leeuwarden Groningen Hoogezand Sneek Emmen
Do is o D j i "Dankzendement mijn r id." gegroe
"Twee grote opdrachten 'Haal winst uit de Eem dankzij shaven'."
Het Jaarverslag 2009 is een uitgave van de Kamer van Koophandel Noord-Nederland | Teksten en interviews: Kamer van Koophandel Noord-Nederland, Afdeling Communicatie Kamer van Koophandel Noord-Nederland, Anne-Marie Krap; Statement communicatie adviesbureau, Groningen | Vormgeving: ICO Communicatie, Groningen | Fotografie: Kamer van Koophandel Noord-Nederland; Jan Buwalda, Groningen; Studio eLBee, Heerenveen; Jan Bouwman, Feerwerd | Eindredactie: Bieneke Drenth | www.kvk.nl Š 2010
33
Kamer van Koophandel Noord-Nederland Locatie Groningen Leonard Springerlaan 15, 9727 KB Groningen Postbus 134, 9700 AC Groningen T (088) 585 1000 F (088) 585 1099 E info-groningen@kvk.nl
Locatie Leeuwarden Heliconweg 62, 8914 AT Leeuwarden Postbus 699, 8901 BL Leeuwarden T (088) 585 1000 F (088) 585 1066 E info-leeuwarden@kvk.nl
Locatie Meppel Stationsweg 66, 7941 HG Meppel Postbus 27, 7940 AA Meppel T (088) 585 1000 F (088) 585 1020 E info-meppel@kvk.nl
Locatie Emmen Marktplein 140, 7811 BA Emmen Postbus 27, 7940 AA Meppel T (088) 585 1000 F (0591) 658 288 E info-emmen@kvk.nl
www.kvk.nl