Ten Mandere nr. 87-88 - 1990 nr. 2-3.

ST.-BARBARA

BESTUU R:

E r evoo r z itt e r :

( + ) RA FAË L V E RHO L L E

He\'csr raat 2 1, 88 70 I zege m tel. (05 1) 3 0.12.42

Voo r z itt e r :

DI'. JEAN - MA RI E L E RMYTE

Ko nri.ik ses tTaa l 323, 88 70 I zege m tel. (051 ) 3 0. 3 9.99

O n dervoor z itt e r :

ANTOON VAND R O MM E

Blauw h u iss l raa t 52, 8870 Izege m tel. (05 1) 30.3 1. 35

Sec r e ta ri s:

ROBE RT L EROY

Boomforeestst r aa t 49, 8870 I zegem tc l. (05 1) 30 I 0 56

Pen nin g m eester:

A L BE RI C D E PR EZ

Ommegangsl raat 69 b u s I , 8870 I zege m te l. (05 1)3 0.28 48

A rch ivar is:

A ND R É D E M EU RISS E

Ba ro ni elaa n 33, 887 0 I zege m te l. (05 1) 30 .46 .58

Lede n :

L UC BILLIO U W

Ter Bee md e n 16 , 887 0 I zege m le l. (05 1) 30 .1 2.2 3

BAR T BL O MM E

E ur o p as traa t 13,87 70 In g elmun s re r te l. (05 1) 30 03 67

AND R É MI ST IA E N

H o nd e ke n s m o len s traa t 24, 8870 I zege m te l. (05 1) 3 0.3 6 .69

FR E DDY SE YN A E VE

E lcgas tl aa n 14 , 887 0 I zege m te l. (05 1) 30 58 3 1

RAF VA N D EN B E RGH E

Meenses tee nw eg 77, 8870 I zege m te l. (05 1)30.46.23

H E NDRIK WILLAER T

Kr omme kee r s traa t 3, 8080 Rui s ele d e le l. (0 5 1) 68 82.45

RED AC TI E:

Ba rt Blomm e (h oo fd)

J ean- M a ri c Le rm y tc Ant oo n Va ndr o mm e Raf Va nd en b e r g h e

heemkundig tijdschrift voor Izegem, Emelgem en Kachtem

vi e rmaandelijks e p e riodi e k DE BOSSENIERSGILDE ST.-BARBARA IN IZEGEM 1615 - 1990 Bertrand N alf

aan dit nummer w e rkt e me e :

Be rtrand Nolf, Z e vekot e straat 27 , 8870 Iz e g e m

Ve rantw o ord e lijk e uit ge ve r: J ea n-M a ri e Le rm yte Ko rtrijk se str aa t 3 2 3 ,8870 I zege m

Elk e aut e ur is ve rantwoordelijk voor de inh o ud va n z ijn bijdrage e n on tvangt 15 ov e rdrukk e n.

Voor ge h e le e n ge d ee lt e lijk e o ve rn a m e is d e vo o rafgaa ndelijke toes te mming va n d e h ee mkundi ge kring e n d e a ut e ur ve r e is t.

All e wae rt Lu c, M a rktstraa t 14

Dr. Lu c Allos se ri e, Ro e se laa r sestraa t 3 27

M e vr Bal c a e n M-L , Sl agm ee r se nstr aa r 69

Bou c h e ri e G e r a rd , Amb ac hte nstraa t 84

Bourge ois, Andr é , Sint-Till o straat 9

Br al -D ej o ngh e, Rudi Ard oo ise straat 6 2

Bru y n eel Walte r , G rot e M a rkt I

Chri st iae n s M a r ce l , Eig e nh aa rdstraa t , 4 5

Chri s ti ac ns Om e r , Prins Alb e rtl a an 2

Chri s tia e ns , R os elin M ev r. , Grote M a rkt 17

D e b ac ke r Patri c k , Prin sesses tr a at 3 1

D e bl a uw e Mar ce l , Koute rw e g 125

D e bru y n e Rud y , Slag m ee rs e n s tr a at 13

D e cl c r c q Rik , Ko r e nmarkt 14

D e cl e r c q Louis , Burg.v.d.b og aerd e laa n 3 0

Z.E H D e co e n e J. , Ke rk s traa t 13

D e fa uw Leon , G e nts e h ee rw e g 9 2

D e Fo r c he Christiaan , H.C o n sci e n ces tra at 18

Dem ey john y, Ko rtrijks e str aat 321

D e mu y n c k Gu s t aa f, Ba r o n d e Pe li c h ys traa t 4 5

D e n ys R o land , Burg v.d Boga e rdel a an 67

Dri egelin c k-Wy ffe ls , M e vr., Burg. v d Bogae rd e laan 55

Dup o nt jim , Ke rkplein 8 bus 4

Dup o nt johan , Le nd e lee d se straat 7

Du yc k Walte r , Kruisstraa t 2 7

Feys_ Ge rard , C a miel Am eye straat I

Gel d o f Odiel bvb a, Slag m ee rsenstraa t 45

Guill e m y n-Ve rb e ke E. , M ee n s estee nw eg 88

Hand s a e me R o la nd , G e ntse heerweg 82

H e rman Raf, Stijn Streuvel sstraat 26

H o uthoofd Antoon, Stee n o ve nstraa t 4

Ke m p Lu c, L e ndel e eds es tra at 29 3

Kemp Marc , G e ntse H ee rw e g 45 Lag a H e rman , Ge ntse H ee rw e g 48

buit e n Izegem

D e bl a uw e , jul es D e cl e r c q, Carl D e p oo rter Frans

Durand Gerard

Gill es d e Péli c h y, M ej. H es p e el Eri c, M ey fr o idt Armand So e n s G e rard

Vanantw e rpen , Luci e n Vann e ste, Guid o Ve r a nn e man Andr é

St.-Amandsstr a at , 107

Iz e g e msestraat, 57

V.We el ystraat 15 Ars e naalstraa t 3 7 Ke ize r Karel str a at 105b 3 0 Lange kant II Vlass c haardstr a at 12 Be ukenlaan 11

Kor e nstraat, 19 Tarw es traat , 10 Ooststraat 199

L e cluy se- D e m eye r e E., Ab e le s tr aa t 25

Le fe vr e jo ze f, Kar e l d e Goe d e laa n 18 M a d o u Andr é, Roese laa rs e straat 3 17

M ae rte ns Eri c , Ke rel s s t raat 13 M a rr a nnes Pe t e r , Ke rk s traa t 2 M a tta n Ron y, Roesela a r ses traat 12 7

M e di a th ee k St. j oze fsco ll ege , B . v .d . Bogac rd e laa n , 53 Ond c rsteunin gs ge noo t'Sc h a p Zu s te rs va n Li e fde , R oes el a ars es tr aa t 4 3 O os te rl y n c k j oze f, St. -j o ri ss tr aa t 4 7

Porte Rik, Dw ee rsstr aat 32 Ro s se el Lu c , Ro e selaa r ses traat 9 5 Sae ler; André, M e vr. , Kac h tem ses tr aa t 13 7

Sago n -Vand e n a ve nn e F., Ge nts es tr aa t 17 Sago n Lu c, Oud e I e p e r se straat 4 5 Sey n aeve jo ze f, Burg. v.d Bo gae rd el a a n 9 3 Str o bb e -C a rd oe n D ., G e ntse H ee rw eg 98 Stro bb e -Staesse n s Lu c, Vr e destr aa t I S rrobbe-D e b e ve r G M e vr. , Kor e nm a rkt II a pp. 1 Te r ry n Rik , N e d e rwe g 3 8 Vand e nbu s sc h e Andr é, D a m 4 3 Va nd e nbus sc h e Erik , G e nts e H ee rw eg J6 Va nd e nbuss c h e M. , M e vr. , Ni e uw s traa t 9 Va nd e rhaeg h e n Alb e rt , Ba roni e laa n 2 6 Va ndomm e le Roge r, St. - R a fa ë lstr aat 14

Va nfl e t e r e n G e orges , Pr. Albertl aa n , 4 6 Va nhav e rb e ke Lu c, R oese la a rs es t raa t 83

Van g h ee nb e r g h e M e vr , Dw ee r ss tr aat 10 Vanh e ck e j o h a n , Prins es se straa t 74 Va nl e rb e rgh e Rob e rt , M ee ns es t ee nw eg 33 Ye n s Wern e r , Prin sdomlaa n 16 Ve rh ae gh e Lu c, O e ke n ses traa t 29 Ve rl e dens Will y, Pet e r Be noitstr aa t 41 We rbrou c k Ray mond , Ro es ela a r se straat 14 3

8800 ROESELAR E 8768 LEDEGEM 2678 av o d e Li e r NEDERLAND 8000 BR U GGE 8000 BR U GGE 3 150 HAACHT 8770 INGELMUNSTER 8860 LENDELED E 9800 DEINZE 8770 INGELMUNS T ER 8800 RO ESELARE

Vijfentwintigjaar gel e den gaf de h ee mkundig e kring Ten Mand ere ee n sp e ciaal numm e r uit n .a .v. h et 3 50-jarig bestaan van de koninklijk e Gilde de Bos se niers va n de H. Barbara. Dat g e b e urde in sam e nw e rkin g m et h e t Alg e m ee n R ijksarchi e f.

Dit jaar vi e r e n d e Bo sseniers hun 37 5 e v e rjaardag , opni e uw m e t een t e ntoon s telling en o pni e uw m et ee n uitgav e, waarbij opni e uw aan d e heemkundig e kring werd g e da c ht. Om d e uitgav e fin a nci ee l mog e lijk te maken, ve rs c hijnt d e z e bro c hur e in tw ee versi e s: als nr. 87-88 , jg . 3 0, nr. 2-3 van Ten Man dere e n als luxe uitgav e va n d e Boss e niers . D e z e ov e rzi c htelijke bijdrag e, waarin v ee l en e rgi e w e rd g es tok e n , ri c ht z ic h in d e all e r ee rst e plaats tot d e s c hutt e rs die hun v e rl e den willen ke nn e n e n tot heemkundig e n di e m ee r van d e sc hutt e rij will e n afw e te n Aan dit initiati ef werkten w e graag m ee Welk e I ze g e m se ve r e ni g in g kan ee n ev e n oud e staat van v e rdi e nste voorleg ge n? En kon m e n z ich ee n b e t e r e a ut e ur voorst e ll e n ?

Bertrand N olf (o 1951 ) is de b e s c heid e nh e id in p e rsoon. Daarom gaat m e n soms aan zijn s taat van v e r.di e nst e n voorbij. Als jonge n , nog in kort e bro e k , en dus t e n volle als autodidac t , begon hij m e t h e t ond e rzoe k va n zijn s tamb o om . Hij ontpopte zich daardo o r gel e idelijk aan tot e en sp ec iali s t in h e t l eze n v an Oud Sc hrift. Niet all ee n in de h ee mkundig e kring van Ingelmunst e r, Den Hert , g af hij ge waa rde e rd e kurs uss e n Oud Sc hrift, ook in Ten Mand ere Via zijn stamboomond e r z oek kr e eg hij bel a ngst e lling voo r h et o nspanning s le ven van vro e ger e n dat bracht h e m bij d e schutte rsv e renigingen Van 1980 tot 1984li e p hij d e zat e rdag college a an d e Ufsia , in d e afdeling g e s c hi e deni s In 1984 e n 1985 v o lgd e hij in Antw e r pen l esse n v o or Gild e b e g e le id e r , waardoor hij ar c hivaris van s c hutt e rsgild e n kon word e n ; d a t bete k ent niet alle e n het bijhoud e n van h e t ar c hi ef , maar ook op z o e king e n do e n. H e t l a atste j a ar v o lgd e hij di e lessen metjooris Defor ce , die to e n al z waar z iek was Daaruit r e sulte e rd e e e n vri e ndschap. Ni et all ee n zo u B N olf d e Gild e houd e r van d e Bo ss e ni e rs word e n. To e n al h a d hij j. Deforce b e loofd o o it d e ge s c hi e d e ni s van d e Koni nklijk e Gi ld e de Boss en iers va n de H. Barb ara t e sc hrijv e n. H e t resultaat va n d eze bel o ft e li g t nu vo o r.

D e aut e ur is m e t d e z e bro c hur e ni e t aan zijn proefstuk toe. Hij public ee rd e al diver se ke r e n in Den H ert, o.a. ov e r d e nog oudere Sint- Se bastiaa nsgild e van Ingelmunst e r , e n e nkele korter e bijdrage n in Vlaamse Sta m , h e t tijdschrift van d e Vl aams e Vereniging v oor Famili ekund e . Mom e nteel b e reidt hij e e n w e rk voor o ve r d e Sint-S e bastiaansgild e van Tielt . In een onb e waakt mom e nt gaf hij te k e nnen dat hij e rvan droomde in éé n publi cati e all e Izeg e mse s c hutters g ilden sapl e n te b es tud e r e n I s hij zelf ge e n a c tief sc hutt e r, m a ar dan bij d e Izeg e mse Sint-Sebastiaansgild e ? Zou e r een b e ter e auteur kunn e n g e vonden dan Be rtrand Nolf om ooit d e ges c hi e denis van d e schuttersgilden in W e st-Vlaandere n te b esc hrijve n ?

E e n hart e lijk e profi c iat dus voor de jubil e rend e Boss eniers e n Bertrand Nolf. Vee l leesg e not!

LERMYTE, voorzitt e r van Te n Mander e

jean-Marie

1. Het ontstaan van de schuttersgilden

1. Hun oorsprong.

Over h et o ntstaan van d e schuttersgilden zijn e r verschillende theorië e n waarvan d e e n e aanvaarbaarder is dan de ander e. M ee rder e oorzaken en e le m e nt e n h e bben hi e rin meeg es p eel d. Het is momenteel nog steeds zo goed als uitg es loten een precies antwoord te vind e n in dat duist e r verl eden. H et ve rl e den is zelden zo sch e rp afgelijnd als de histori c us het zou w e nsen.

R ee ds tijdens h e t Rom e inse Rijk was h e t ee n traditi e dat d e l e den van d e aristocratische famili es z ich verenigden in confrerieën of broed e rschappen. Ze b e hoorden all e n tot hetz e lfd e geslacht (ge ns ), e n noemd e n e lkaar frat e r s (broeders ) Later br e idd e n di e ve r e nigingen zich uit tot d e ge hele b e volking, zoals d eze die b e hoorden tot dezelfde ambachtelijke instellinge n ( 1) Volgens d e schrijver Plutarchus (46 - 120 ) verdeelde Numa Popmilius (714 - 671 voor Chr. ) d e inwon e rs va n Rom e in ambachten m et broedersc hapsband e n e n eigen fees ten en rituelen ter ere van hun b esc h e rmgod e n

Onze voorouders l ee fd e n als volksstammen in groe psv e rband. Om hun b e staan te ve rzekeren e n om in h e t leve nsond e rhoud t e voorzien van hun metg eze llen ging m e n op jac ht Hiervoor hant ee rd e m e n allerhand e wap e ns, zoals bijlen, messen e n bog e n. And e rzijds drong d e nood zich op, d e gemeenschap m e t deze middel e n te b esc hermen tege n indring e rs en rov e rsb e nden. Deze Ge rmaanse samenleving van halfnomad e n kan mo e ilijk ve rgelek e n worden m e t de ration ee l geo rganis ee rd e Rom e ins e wereld . Bij h e n was h e t groepsgevoel in s ibb e -verband ste rk ontwikkeld. Sommige histori c i schrijven dat z ij blo e dbro e d e rschapp e n vormd e n rond een sta mhoofd. In het b eg in van de 3de ee uw ontstonden bij d e Germanen aan de Rom e in se grenzen politieke fe d e raties van volkstammen (2). H e t voornaamste moti e f was de sibbe t e besch e rmen tegen ongewenste invloed e n. Ook dez e gemeenschap hing nauw samen m et rituele ge-

bruiken.

In de strijd om het Rom e ins nalat e ns c hap zullen deze G e rmanen elkaar nog vinni ger b e kamp en dan h e t voordien h e t geval was met d e Romeinen (3 )

Eindeloze oorlogen verscheurden het toenmal ig Europa. Rijk e n gro e id en e n ve rdw enen e ven sn e l als z e gekomen war en. Enkel één Ge rm aans e stam, d e Franken de meest ruw e e n primiti e ve stam slaagde e rin door list , terreur , anarc hi e e n oorlog hun machtsgebied verder uit te breiden e n geheel Wes t-Europa t e overheersen (4).

Tijdens h et Karolin g is c h e Rijk (8ste ee uw ) ontstonden e r groeperingen van vrije li e den (le ud es ) die ee n autonoom bestaan ge kend h ebben Ze beraadslaag d e n over d e b es lissin gen die moest e n genom e n worden voor het wel z ijn van de g em ee ns c hap Zo ko ze n ze zelf hun bestuurd e rs , legeraanvoerders e n rechters (5 ) Ieder ee n bracht z ijn maandelijks e of jaarlijk se bijdrage Uelde, gelde, g ulde of gi ld e) die g e s to r t werd in d e schat (gildeschat), di e dan moest di enen voor h e t gemeenschappelijk welzijn (6). De oud-Frankische benaming "g elda" of "gilda was ee n vrij algem e n e vorm om een ve rzam eling aan te duid e n. Zoal s uit d e e ty m o log isc h e st u di e s van D e Vries blijkt, is in tege n ste lling tot de "gelde" d e zogenaamde "geldonium" een soort geregl e m e nt ee rd ve rbond met r ec ht en e n plichten, m e t rituele praktijke n en tradities (7). Dez e "gildeoniae" war e n grotendeels fam ili egro epen (clan s) met hun aanhang e n o nd e rhori g e n. Het waren gezelschappen van ridd ers of land e igenaars, waarvan d e d ee lgenot e n z ic h tot onderling e hulp door een ee d met e lk aar verbond e n. Door hun bijdrag e n brachten z ij aldus ee n g emeens c happelijk e sc h a t sa men di e h e n medez e ggenschap e n ma c ht ve rl ee nde . Bij b e paalde gelegenheden w e rd en Oud g e rmaans e rituelen gevolgd, zoals de dodencultus, werd e n gezamelijk e ee tmal e n e n drinkgelag e n gehouden, waarbij d e oude rituel e n voor h et offeren aan de god e n werden opgevoerd. Dez e broeder sc hap en vorm van solidariteit door e e d-

verbond werd e cht e r dikwijls voor minder edele doeleinden gebruikt (8 ).

D e z e ver e nigingen van weerbare mann e n s c henen een voortzetting t e zijn van de vroeg e re blo e dbroederschappen maar nu groots e r opgevat. De leden die ond e r eed (c onjuratio ) stond e n, war e n ve rpli c ht hulp in nood te bied e n en de vr e d e pr e venti e f en repr e ssi e f te b e war e n.

Kar e l d e Grot e (+ 8 14 ) z ag h e t b e staan van d e ze gro e peringen , die in zo ' n vrij groepsverband le efden, m e t eig e n r e chtspraak, eig e n w e tten, en e ig e n le ve nsg ewoonten e n daarbij nog totaal onafhankelijk stond e n teg e nov e r zijn g ezag met le d e og e n aan

In navolging van d e ve rbodsbepaling e n door de Ke rk di e dez e hog e r vermeld e heid e ns e offer- en dod e nmalen verbood (9 ) w e rden de ze gildonia do o r h e m v e rbod e n. M e n b esc hikt zelfs nog ov e r dokum e nten van vó ó r Karel d e Grot e , zoals d e afzw e ringsformule bij h e t doop s el v e rmeld in d e ve r slag e n van het con c ili e van L e stin e in 743 ( 10 ). D eze c it e ert woordelijk : " end ec fors ac ho a llum d iobelge ld ae " ( 11 ) w at z o ve el als " de du ive l en z ijn a an ha ng " bet e kent.

Uit het voor g aand e valt nu ook te b e grijpen, waarom lat e r de t e rm "gild e " werd to e gepast op all e ge slot e n ge m ee ns chapp e n, z o al s amba c hten e n korporati e s ( 12 )

Kar e l d e Grot e w e nst e door ee n overko e pel e nd e ma c ht med e z e gg e nschap t e hebb e n in hun bestuur , e n vaardigd e daa rom in 779 , ee n w e t uit w a arin stond dat niem a nd voortaan nog d e eed m oc ht aflegg e n waardoor hij lid werd van e en gild e ( 13) .

Hij ontnam d e b e voegdheid van hun r ec ht e rs, en ve rving hen door b e ro e psr ec hters door h e m z elf a a ngest e ld (s c abini of s c h e p e n e n ). Jaarlijks li e t hij door zijn afg e vaardigd e n (Missi Domi c i) nagaan of z ijn wetten w e rden nagel e efd (14 ).

D ez e ve rbodsbepaling e n w e rden meermaals herhaald . Caroloman, bro e r van Karel de Grote, vaa rdigd e in 808 identi e ke e di c t e n uit, n e t als Hincmar, Aartsbisschop van Reims in 852 , wat duidt op e e n z e ke re h e ropblo e i van de gildoniae ( 15 ).

Na d e dood van zijn zoon, Lod e wijk de Vrom e, w e rd het Ke izerrijk in 84 3 door het ve rdr a g van Ve rdun onder d e dri e kleinzon e n ve rdeeld . D e b e paling e n, in h e t verdrag van Ve rdun vastg e legd , leidden tot v e el twisten e n sc h e rmut selingen tuss e n d e erfg e namen. Burge ro o rlog e n ving e n aan , die l e idden tot d e d e finiti eve ve rbrokkeling van het Franke nrijk.

Dit v e rzwakte ste e ds meer de mac ht v a n d e Kar oling e rs, zodat on ze g e west e n in d e 9d e e n d e 10d e ee uw e en g e makkelijke prooi werd e n voo r d e Noormann e n di e lan g she e n d e Scheld e e n rivi er e n h e t land binn e nvoeren e n all e s o p d e oe ve r s plund e rd e n en brandden wat binn e n hun b er e ik vi e l. H e t voornaamst e g e volg van d eze politieke c ri ses was dat d e k e iz e r aan ma cht e n gez a g inb oe tt e, e n ee n ni e uw e ontwikk e ling o nts to nd ( 16 )

D e aanzi e nlijk e n maakt e n zi c h m ees ter van d e ec onomis c h e m ac ht , van de grond , e n m e t b ehulp d a arvan gr e pen z ij d e publi e k e m a c h t . Hi erdoor o nt s tond ee n klasse di e in staat was de g e bod e n ec onomi s ch e mo ge lijkh e d en aan te grijp e n : de exploit a tie van d e grond n am toe en er ontstond e n b e p e rkt e afz e tmarkt e n ( 17 ).

Daarn a ast ontwikkeld e e r zi c h ee n gig a ntis c h e bouw a ctivite it. Zowel bouww e rk e n m e t ee n economi sc h e fun cti e, zoals brugg e n, sc hur e n e n markthall e n, al s hui ze n v a n rijk e n w e rd e n s te e d s va ker uit st e en gem a akt (18 ). Daarnaast beantwoordde z e aan ee n aantal b e h o eft e n waarvan d e voornaamst e h e t herb e rg e n va n e en s t ee d s maa r toen e m e nd e b e volking w as . (Di e tus se n d e tiend e e n d e ve e rti e nd e e euw ve rdubbeld e).

Med e door dez e e conomi sc he opgan g kr ee g d eze middeleeuwse st a d d e mog e lijkh e id z ic h ve rd e r t e ontwikkel e n. Zij z ijn dus ee n vru cht van d e ople ving van d e handel e n d e opblo e i van h e t platt eland. De b e tr e kking e n tuss e n stad e n pl a tteland waren bijzond e r nauw, zodat de st e d e n all ee n ko nd e n ontstaan dank zij e e n gunstig e a grarisc h e omg e ving Hierdoor r a akt e de stad onder d e invlo e d van d e ''feodale '' h e ren waardoor d e stad d e vorm aannam van e e n h ee rlijkheid ( 19 ).

De stad was aanvankelijk een marktplaats, een knooppunt in het handelsnetwerk, met een nieuw element "de produktie", de stad was een werkplaats geworden waar een arbeidsverdeling tot stand kwam. Hierdoor ontstonden de gilden waarbinnen de nieuwe ambachten zich organiseerden (20).

De stad verwierf een politieke macht waarmee de Vorst voor het eerst rekening moest houden. Talrijke keuren zijn bekend die officieel een rol toekenden aan de steden in het beleid van het land.

Door deze keuren en privileges genoten zij van een bevoorrechte toestand, wat hun in staat stelde hun maatschappij eigenhandig te besturen. Deze autonomie, zelfzekerheid en macht, werden nog krachtiger aangewakkerd door een aantal factoren, waaronder de stedelijke milities. In de eerste plaats hadden zij hun "eigen haard" te verdedigen (21), door de economische opbloei waren er meer en meer geldmiddelen ter beschikking gekomen om kostbare werken uit te voeren en hun woonplaatsen in een staat van verdediging te plaatsen Door hun grotere samenhang en betere oefening werden deze gediciplineerde milities alsmaar meer bevoorrecht, en bekwamen van de stadsmagistratuur verschillende voorrechten(22).

2. · De schuttersgilden.

Vanaf het jaar 1000 waren de economische voorwaarden aanwezig voor het ontstaan van een nieuwe westerse wereld. De stad ontstond dank zij de opleving van de handel en was de schepping van de kooplieden. Haar verdere ontwikkeling dankte zij aan een gunstige agrarische omgeving die de stedelijke centra kon voorzien van levensmiddelen en mensen.

De stad bekwam van de vorst autonomie, zelfzekerheid en macht en werd door een aantal factoren nog krachtiger aangewakkerd: de stadsomwalling en de stedelijke milities. De stedelijke milities bestonden al snel vooral uit aangeworven boeren, zoals de soldaten van het Brugse Vrije (23).

Door de steden toe te laten zich te versterken op hun eigen kosten moesten de vorsten hun eigen burchten niet meer onderhouden en van een garnizoen voorzien wat voor hen een besparing betekende.

Om de toepassing op de arbeidsverordeningen te vergemakkelijken werden er door de stadsmagistraat beroepsverenigingen in het leven geroepen (24). In eerste instantie waren dit een soort kartels ter uitschakeling van de concurrentie en beperking van de produktie maar ook voor de indeling en de aanvulling van de stedelijke milities . Deze gemeenschapszin vertoonde een egalitair karakter, dat voorkwam uit horizontale banden van solidariteit. Een gemeenschap van gelijken, verbonden door een eed (25).

Dit leidde in de 13 de eeuw tot een algemene beweging van vrijmaking van de bevolking die gepaard ging met een verbetering van de rechtsposities (26).

Dit democratiseringsproces kwam tevens tot ontwikkeling door de uitbreiding van de christe nheid. In oorsprong was het christendom e e n stedelijke godsdienst en het heeft bij ons vooral voor de continuïteit van de steden gezorgd (27 ).

De 12de en 13de eeuw waren eeuwen van diepe vroomheid, waartoe de kruistochten en kruistochtpredikingen ten zeerste hebben bijgedragen.

De Kerk was dan ook de nieuw ontstane gemeenschappen gunstig gezind die in het algemeen diverse maatschappelijke klassen overlapten. Want deze boden de mogelijkheid de klassenstrijd die in de steden was ontstaan af te zwakken Zo zijn er bijvoorbeeld de broederschappen die als religieuze organisaties zullen samen vallen met bepaalde beroepscategorieën.

De middeleeuwse mens was zo doordrongen van het ridderideaal, dat door de kruistochten tot hem was gekomen. Het hoogste doel was de strijd tegen de ongelovige die de waarheid, de bekering had afgewezen.

Jeruzalem beschouwde men als de troon van het goede (28)

Deze levensvisie werd zeer vlug door de gilden aangenomen waarmee zij zich dienstbaar maak-

ten aan de gemeenschap waar zij deel van uitmaakten

De beschermheilig e n van de eerste kruistochten, St.-Sebastiaan (29) en St.-Joris, werden deze van d e sc huttersgilden di e tegen het eind van de 13de e e uw in de Vlaamse steden zullen ontstaan.

Door de st e un van d e ambachten en d e inrichting van burgelijk e militi e s zal de gemeentelijke overh e id een noodzakelijke organisatie opbouwen die aan de beveilîging van de stad zal voldoen. Elke stad die zich respecteerde was voorzien van stevig e stadspoorten die, geschraagd door dikke sten e n muren, tegen een stootje konden. Oorlogen, strafexpediti e s in zelfs onderlinge ruzies kwamen in d e middel e euwen voor met de regelmaat van e e n klok.

In dit klimaat van vijandigheid en bedreiging volstond het ni e t om d e deuren te sluiten en passief to e te kijk e n tot d e storm was geluwd. Alle we e rbar e poort e rs werd e n gemobiliseerd om we e rstand te bi e d e n en d e belange n van d e stad en hun inwoners ve ilig te st e llen.

H e t gevaar kon ook binnen d e stad ontstaan, e n hi e r had d e magistraa t er all e belang bij zo snel mogelijk op t e tred e n e n dit "manu militairi" in d e ki e m t e smor e n. Ook bij brandgevaar was de inbreng van de bewap e nd e stadsgilden van groot nut. Bijna alle huiz e n waren uit hou t , stro en le e m opg e trokken e n in e e n mum van tijd kon e e n g e hele wijk of zelfs d e hel e s t ad in e en as - e n puinhoop v e rand e r e n D e b e hoe ft e wa s du s bij zond e r groo t te bes c hi kke n o v er ee n pe rm a n e nt e b e t r ouwbar e veil ighe id sdie n st, d ie op el kaar w a s i ng e s te ld en d ie ko n ins t a a n v oo r de wa c ht dien sten en de m il itaire e n po li tio nel e taken So m s waren zij r ee d s verenigd in een r el igi c use broede r schap z oal s d e Br oe derschap-va n - Onz e - Li ev e -Vrouw te Le u ve n (30 ) d ie later de Gr o t e Voe tb oo gg il de zal wo r d e n genoem d . Zo m o este n d e led e n o nder ede v e rklar en de stad onv oo r wa ar d e lijk t e d ie n en z o al s dat van ee n g o ede chris t e n ve rw ac ht mo cht word e n , w ann ee r z ij ie rs te weten kw amen ove r een s ame nzw eri ng te g e n het st ad sb e s t uu r o f de p la a tselijk adel d an die n den zij onmidd e llijk daarva n ke nn is t e geven a an de be tr okken e.

Bij het luiden van de stormklok moesten zij zich terstond met hun wapens naar het stadhuis begeven en daar verdere orders opvolgen In geval van oorlog moesten zij van het begin tot het einde deelnemen, bij brand dienden zij ordedienste n te verrichten. Wie deze reglementen niet opvolgde kon "trouw eloos eerenloos end e mey·n edi ch" verklaard worden e n moest als straf z'n harnas en wapen afstaan aan de gild e (31 )

In ruil voor de eed van getrouwheid aan het stadsbestuur genot e n zij ee n zeke r e vrijh e id en zelfstandigheid. Daarnaast had d e stad zich onder andere verplicht tot het volg e nde: h e t verstr e kken van uniformen, kleedg e ld om d e uniformen t e vernieuwen, e e n vergoeding voor de tijd dat zij wegens stadsdi e nst hun ambacht niet konden uitoefen e n (" all en ongheld e elc van z inen ambachte" ), en een t e gemo e tkoming in de kosten van het vogelschi e ten. H e t is niet denkbeeldig dat d e stadsgild e n of "ghuldebro ederen van de stad" om hun indrukw e kke nde staat van di e nst door de stedelijke ov e rh e id e rkend w e rd als s c huttersgild e. Di t w a s zo t e Ge nt in 1314 met d e St.-Jorisgilde, al s m e t d e St.Jorisgild e n van Brugge e n I e per (3 2 ) Ongetwijfe ld behoorden d e ze m e ns e n tot d e g egoeden van de stad die hun wapenopleiding hadd e n genote n binn e n de ambacht e n van d e s tad N<;tast d e bekommernis om d e stadsv e rdedigin g waren e r totaal ni e uwe fa c tor e n bepalend voor de inrichting van een schutte rsgild e, zoals h et p lezier aan h e t schietspel , of h e t vogels c hieten e n he t t e ntoons p r e id en van d e stedelij ke ma cht en p rac h t (33) .

D e ze fa c toren beg uns tigden d e verdere o ntwikkeling v an de s c hu tt e r sgi ld e n en d a t kon al leen maar dank zij h et d e mocr a tisch e g e tint i n i tiati ef d a t in d ez e sted e n a anw e zig was .

3 D e pl a atselij ke sch u tters gi lde n

D e oud ste sch ut te r sgild e n z ijn s p eci fiek e s t e delijk e i n ste ll i ngen d ie h u n vrijhed en b e kw a men van d e g e mee nt elij ke o ve rh ei d D eze sto n de n wel d r a model vo o r de kl e inere cent ra, w aar de aanzienlij ke n o f de lokal e h eer van de ge meente

aan de basis lagen van de oprichting van een schuttersgilde.

In alle belangrijke steden en gemeenten wordt er overgegaan tot de inrichting van een kruis- of voetbooggilde dat als wapen bij de ambachten ook de voorkeur had genoten op de handboog.

In de steden worden de handbooggilden meestal 40 à 50 jaar later erkend. Busgilden of kolveniersgilden zullen pas na het ontstaan van het buskruit en de ontwikkeling van het vuurwapen op het einde van de 15de eeuw voor het eerst ingericht worden. In de rurale gemeenten liggen de verschillen wat verder van elkaar. In de stad bekwamen de voetbooggilden gemakkelijker het maximum toegelaten leden dat in de vergunbrief was bepaald geworden. Meestal kon dit nog omzeild worden met de oprichting van een jonge voetboog maar door het hoge aantal gegadigden werden ook deze zeer vlug bezet.

Onder de bevolking waren er lagere groepen die in de loop van de tijd aan welstand en belang wonnen en door hun aanzien in staat waren deze verantwoordelijkheden te dragen. Omwille van de overbezetting van de voetbooggilden, zullen later in vele steden de handbooggilden opduiken die Sint-Sebastiaan als patroon vereerden.

Voor het eerst is er in 1382 te Izegem sprake van corporaties. Een confiscatielijst vermeldt er immers 10 personen die uitsluitend weefden (34). Dit duidt op een primair stedelijk karakter, op het einde van de 14de eeuw kwam alhier een lijnwaadmarkt tot stand die in ons gewest een grote bekendheid verwierf. Een grotere produktie betekent een steeds maar toenemende bevolking die in Izegem in 1445 na het pestjaar 1438 naar schatting uit ongeveer 1000 inwoners bestond (35). De organisatie binnen de gemeente was toen zo gestructureerd dat de bevolking zelf instond voor haar beveiliging en er werden militielijsten opgesteld die hen in staat stelde direkt op te treden bij eender welk gevaar.

Zo traden in dat reeds eerder geciteerd jaar 1382, niet minder dan 47 inwoners mee ten strijde naar de slag van Westrozebeke, dit ter verdediging van

Vlaanderen tegen Frankrijk en de machtspolitiek van Lodewyk van Male (36).

Over de bewapening van deze mensen is weinig bekend, in ieder geval bekwam het hen slecht , hun dienstbaarheid tegenover de lokale overheid werd niet beloond, zij leden een zware nederlaag, velen werden gedood, gevangen genomen en veroordeeld. Hun goederen en schrale eigendommen werden verbeurd verklaard en opgeëist door hun overwinnaar (37).

De gemeente had er de volgende decennia alle belang bij dat zij over een sterke en geoefende militie-eenheid beschikte. Met de economische bloei van de laken handel vestigden er zich te Izegem rijke handelaren die met zekerheid de belangrijkste financiers waren van de voetbooggilde St.-Joris in 1424 (38).

Dat waakzaamheid geboden was konden zij reeds aan den lijve ondervinden in 1452 (39). De vernietiging van de lijnwaadhalle door de Gentenaars met het doel de lokale handel te vernietigen is maar één voorbeeld welke rol de schuttersgild e binnen Izegem te vertolken had. Rond deze periode moet de handbooggilde St.Sebastiaan zijn ontstaan. Als wij een vergelijking maken met de omringende gemeenten dan zien wij dat dit reeds het geval was te Roeselare (1394), Tielt (1414) en Ingelmunster (1463). Trouwens de oudste "caert" bevestigd dit vermoeden reeds in 1610 dat zij "gheexerceert hebben ter eeren Godts ende mij'ne heere St , Sebastiaen het spel met den handtboghe daer toe sy van onse voorsaeten graeven van vlanderen ghehadt hebben sekere schoone privilegien ende vrijheden aengaende het beleydt ende onderhoudt van de voorseyde gulde, de welcke midts oudtheyt, qua ede bewerynghe ende de lanckdeurighe bedorven enden geheelyck verloren ghegaan syn." (40),

De gilden, die het musket of de bosse als wapen hanteerden, dateren uit de 16de eeuw.

In 1511 komt een dergelijke gilde in Zuid-WestVlaanderen voor het eerst aan bod te Kortrijk "gheleghen ende gesitueert in plaetsen van grooten be-

waerness en end efronti ere". De r e den waarom d e St.BaTFlabasgild e haar octrooi b e kwam op 2 maart 1511 lezen wij in d e aanhef van d e vergunbri e f : om me de besch ermen esse ende ve rsterckingh e onser voorseid e st ede, de we lck e fronti ere es van onsen land e ende gra efscep e v an Vlaend eren " (41 ) In Ro e selare was zij r ee ds g e kend in 1576 (42 ).

Te Wervik ontstond zij in 1561 uit een bestaand br oe ders c hap van St.-Barbara zoals dit waarschijnlijk ook het geval is m e t d e busgild e St.Barbara te I ze gem.

Vanaf 1566 (beeld e nstorm) \Vord e n d e z e g ec onfronteerd m e t één voor deze jonge gild e n ni e t zo gunstig e periode , de 80-jarige oorlog. ( 15681648 ). Pas een heel eind in de 17d e eeuw zi e n wij de opri c hting van nieuw e busgilden om hen "b equaam te maeck en tott e handelingh e van waep enen en hun ge ree t tehouden in all e occurenti en di e(s) soud en moghen ove rcommen omm e ons e vijanden te w edersta en " (4 3).

De St .-Andri e sgild e uit Ingelmunster ( 1629 ) werd spo e dig opg e volgd door Marke ( 1636 ), Gullegem (1642 ) die ook g e tuig e n van een herinrichting , Kuurn e (1644 ), Ardooi e (1681), Moorsled e en We velg e m ( 17de ee uw ).

In navolging van ee n plakkaat van Filips IV op 6 m e i 1630 werden talrijke gilden "geoctroye ert" of h e rbev e stigd H e t militair e karakter , zoals de twee voorgaand eve rgunbriev e n de ze nog oms c hrev e n, was to e n al grotend e els geruild voor plezi e r en ontspannmg.

4. Het ontstaan van de St.-Barbaragilde.

De Koninklijke gilde d e Bosseni e rs van St.- Barbara Iz e gem bestaat 375 jaar. Op 23 m e i 1615 ontving on ze gild e d e ordonnanti e van zijn e xcell e ntie de Graaf van Iz e gem VILAIN XlIII.

Na de handbooggilde St -Sebastiaan is zij d e oudst e ver e niging die nog in Iz e gem aanw e zig is. De rol die d e gilde op alle vlakk e n in de geschiedenis va n on ze stad h ee ft gespeeld is dan ook ni e t t e onders c hatt e n. D e gild e bekomt dan ook van d e landhe e r en de.gemeentelijke ov e rheid b e lang-

rijke voorr ec ht e n di e m d e ordonnanti e word e n g e wettigd.

M e rkwaardig g e noeg gaat h e t hi e r om e e n h e ri nrichting en was zij door b e paald e g e b e urt e nis se n die m e n in de ve rgunbri ef oms c hrijft al s "v oorgae nde Troub eie n" verlor e n g e gaan. Hi e rm ee w o rdt zond e r twijfel d e 80-jarige oorlog b e doeld ( 15681648 ) die heel onze s tre e k op h e t e ind e van d e 16d e ee uw trof.

Deze was zo catastrofaal dat h e t le e k dat in d eze p e riod e , Iz e gem van de kaart w a s ve rdw e n e n . In 1566 w e rd d e gem ee nt e opg e sc hrikt do o r ee n militi e -eenh e id die d e kerk en het kloost e r binn e ndrong e n d e inbo e del kort e n kl e in slo e g e n. Twee jaar later zou deze be e ldenstorm e n d e opstand van de Ned e rlanden t eg e n SP ?- nj e uitdraai e n op e en r e gelr ec ht e oorl o g . Door hun strooptochte n zaaid e n de c alvini s tis c h e r e bellen h ee l wat onrust wat in 1579 reed s le idd e tot ee n le e gloop van d e bevolkin g (44 ). Kort nadi e n werd in Ingelmun s t e r e n tot i n E me lgem e n Iz e gem e en veldslag uitg e vo c ht e n o m h et bezit van h e t kaste e l van Ing e lmun st e r. R e p resai ll es volgd e n in 1589 toen d e Iz e gems e hall e en t alrijk e huiz e n in de vlamm e n opging door plund e rend e vrijbuiters uit Ooste nd e of d e omg e ving van Sluis

Tot in 1597 werd de g e me e nte door vrijbuit e rs e n rondtr e kk e nde soldaten voortdur e nd ge plunderd . Daarbij komt nog dat in 1595 d e rest e rend e b e volking g e troffe n we rd door d e p e st. Pi e ter d e Coggh e , griffier van de g e meente, sc hre e f dat in 15 w e ken tijd maar liefst 3. 600 comml,J,ui c ant e n hieraan b e zwek e n (45 )

In g e heel Vlaand e r e n zijn talrijk e gilden in d e ze jaren met al hun hebben e n houden verdwen e n. Documente n gingen verloren in het vuur, gild eschatt e n w e rden geroofd oflater gesmolten om d e geplunderd e kerken van nieuw vaatw e rk t e voorZIen . G e en e nke le gilde h ee ft in Iz e g e m kans gezi e n deze periode t e overlev e n. Zowel de St -Jorisgilde, de St.-Sebastiaansgilde e n d e St.- Barbara-

gilde gev e n in hun gild e boeken aanwijzingen op deze gebeurtenissen.

Pas vanaf 1606 zijn er te kenen van ee n gevoelige verbetering te zien. In dit jaar maakt m e n voor d e ee rste maal gebruik van de parochi e r eg isters te Izegem. D eze werd e n door de dorpspastoor ingevuld en b ev atten d e dopen, huwelijken en d e overlijdens van zijn parochianen. D eze noteringe n duid en op ee n normalisering van ee n to estand di e m e n in 40 jaar in Iz ege m niet me er had gek e nd.

Ondertuss e n waren h e rst e llingsw e rk e n aan d e Sint- Tillok er k aan d e gang die nog vele jaren zouden in beslag nem e n .

In het b eg in van d e 17 d e ee uw w e rd e n ov e ral voetstappen aangewend om een octrooi t e bekomen tot d e oprichting van ni e uw e e n vooral tot de h erop ri c hting van tijdelijke teni et gegane gilden. De h er inrichting va n de St.-Barbaragild e is trouwens geen alle e nst aa nd feit , ook andere gilden krij gen tijdens h et Twaalfjarig b esta nd ( 16091621 ) hun r ec ht en van bestaan teru g. E r was imm ers ook d e plicht van iede r e gilde zich te e rk e nn en t ege nov er de nieuw e la ndheer of vorst.

Hiermee verzekerde de h eer zich van d e steun van deze g ild e n , en bekwam d e gilde de noodzakelijk e rechtspersoonlijkheid w aardoor zij de mogelijkheid verkreeg om e ig en goederen e n inkomsten t e ve rw e rv en viadoodschulden, giften , schenkinge n, inschrijvin gen e n boet e n

Tevens werden de reeds bekomen voorrecht en, die tij d ens d e voorg aa n de p e riod e verloren waren

gegaan, h e rb e vestigd . R eg le m enten werden terug toepasbaar en men kr eeg terug d e b e w e gingsvrijh e id om z ic h te oefe n e n en t e verplaatsen m et hun vuurwapens.

Hierm ee kond e n zij ook w eer hun religi euze furicti e opnemen en d eel n e m en op feest d agen aan pro cess ies en ommegangen.

Het all e rbelangrijkst e was welli c ht h et teru g uitbat e n van h et boss e n- of gildehof dat als gezamelijk bezit voor ie d e r e confreer ee n stimulans betekend e .

De oudst e aanwijzing van het b estaa n van de St.Barbaragild e is d e aanwezigheid van ee n altaar die aan haar was gewijd in d e St.-Tillokerk in 1539.

Elke gilde b ez at ee n patroonh e ilig e en ee n altaar in de ker k waaraan eert ijds gewoonlijk ee n kapel ani e verbonden was (46) .

In een di s r e ke ning uit dit jaar is er een vermeldi ng dat d e bedienaar van d e kapelani e in de kerk van Izegem " Maarten Van Wildemers c h " 10 pond parissis ontving voor een w e ke lijk s gehoud e n messe ten autaere van Ste baerbelle, te doene all e woensdaeghe" (47 )

I e d e r e gild e had ee n religieuze functie waar d e ge hoor zaam h e id aan de Room s- Katholieke kerk primeerde. D e l eve n sbescho uwin g van ieder e g ild ebroeder stond dan ook in het tek e n van e e n bijzondere verering voo r de s c h u tspatrone s St.Barbara. He t inri c ht e n en het ond e rhou d e n v an een altaar in de Si nt -Ti llokerk w as dan ook een

" Oud s te aa nwijzi ng ov er h et be sta an va n de St. Barbaragilde in Izegem", dd 1539 (SAI D is r e ke n in ge n ).

geschikte omlijsting voor het beleven van hun religie.

Deze inrichting gebeurt maar pas nadat de gilde voldoende draagkracht bezat, zoals in de eerste plaats de financiële middelen, het voldoende aantal leden met hun uitrusting en een geschikt oefenterrein.

N adat aan al de voorwaarden is voldaan en de nodige steun werd bekomen bij de kerkelijke en gemeentelijke overheid kon de goedkeuring aangevraagd worden bij het wereldlijk gezag.

Izegem genoot tijdens de eerste helft van de 16de eeuw van een economische zeer gunstige periode. Izegem was immers een dominerend linnenhandelscentrum geworden (48), en vele belangrijke kooplieden vestigden zich in de gemeente.

Dit was te danken aan een aanzienlijk productiecentrum (49) dat zeer vlug tot bloei kwam en een groot afzetgebied bevoorraadde.

In 1445 telde de gemeente 180 haarden, wat neerkomt op een bevolkingscijfer dat tussen de 900 en 1080 personen lag, de volgende decenia ontwikkelde zich in Vlaanderen een landbouwmethode

die van ons gebied het meest progressieve gewest van Europa maakte (50)

We mogen aannemen dat al de voorwaarden aanwezig waren voor de ontwikkeling van onze schuttersgilde. Het gunstig politiek en sociaal economisch klimaat was er en kende een positieve weerslag op het culturele en volkse verenigingsleven waarvan de schuttersgilden het middelpunt van uit maakten.

Om al deze redenen situeer ik de oprichting van de St.-Barbaragilde omstreeks 1520. Het verlies van het archief tengevolge van de reeds opgesomde feiten, de duur ervan, de ontvolking en een moeizame heropbouw van de gemeente, drong de aanvraag van een nieuwe ordonnantie op. Dit geschiedde in 1615, het zou de aanzet zijn van een ononderbroken verdienste die de gilde bracht aan de bevolking, zijn confreers, de kerk en de gemeente.

1. De ordonnantie van 1615.

De grote bloeiperiode van de schuttersgilden was ongetwijfeld het tijdperk van de Bourgondische Hertogen (1384- 1555 ). Menig rurale gilde verkreeg een octrooi waarbij zij als dusdanig werd erkend.

Al heel vroeg had de vorst koninklijke edicten laten uitvaardigen waarbij de verplichting werd opgelegd aan de mannelijke bevolking zich te bekwamen in het kruis- en handboogschieten.

Om een schuttersgild e op te richten was volgens de nog van kracht zijnde 16de eeuwse plakkaten "het prealable consent van den heer der plaetse of van weghen syne Maiesteit" nodig. Met dit prealabIe consent bedoelt men de voorafgaande toelating die in een vergunbrief, octrooi, ordonnant i e of caert wordt geacteerd.

Deze wordt verleend door de overheid, maar het kon ook de abt van een abdij zijn, zo het gebied kerkelijk goed was (1).

Het kon echter ook de gemeentelijke overheid zijn die deze bij schepenbrief bevestigde en erkende. Dit was het geval te Izegem waar de ordonnantie door Anthonius Bouckaert, hoogbaljuw van "myn Heere den Grave van Iseghem" werd verleend aan de "Gulde vande Bosse ofte doelstock hebbende voor patrones Sinte Barbara."

Waar wij deze Anthonius Bouckaert moeten plaatsen is moeilijk vast te stellen. In de "Geschiedenis van Izegem" wordt hij op geen enkele plaats vernoemd.

Op hetzelfde t ijdstip verleende hij nochtans ook nog 4 z ilv eren schakels aan de St.-Jorisgilde, die voorzien waren van zijn wapen "een keper met op ieder veld hetzelfde bloemmotief' (2).

Misschien herinnert de keper aan de heer van Wallemote, die in 1540 baljuw van Kortrijk was geweest en was hij een familielid van Judocus Bouckaert die in 1641 de achtste bisschop van Ieper was geworden (3).

De hoogbaljuw handelde in de naam van de heer van Izegem "synen heere ende Meestere" die wenste dat i edere "guldebroeder" zich akkoord verklaarde met het reglement dat bestond uit 34 artikelen en dit onder "hunnen Eedt" moesten bevestigen.

Vanaf 1555 was de heerlijkheid van Izegem 10 handen gegaan van het huis Vilain van Gent. Dat jaar stierf Jan IV van Stavele kinderloos en kwam de heerlijkheid toe aan Adriaan Vilain van Gent die gehuwd was met Margaretha van Stavele.

In de periode 1555-1792 dat zij heer van Izegem waren werd de heerlijkheid in 1582 erkend als graafschap door de Koning van Spanje Filips 11 (4). In 1678 toen het tot de Franse kroon behoorde, werd het door Lodewijk XIV tot prinsdom verheven. Het geslacht Vilain had een wapen "van sabel met een schildhoofd van zilver", waaraan het suffix XlIII in de 17de eeuw werd aan toegevoegd. (Zie foto ordonnantie 1615) . Dit had betrekking op het verleden van dit geslacht dat in Gent één der voornaamste families was (5) .

In hoofdzaak wordt met deze ordonnantie de voorschriften of de reglementen bedoeld die aan de gi ld e op 23 mei 161 5 werden toevertrouwd. Zij bewijst ook dat deze ordonnantie een aanvulling en een bevestiging was van een reeds lang voordien erkende en "gecostumeerde" gilde.

2. De reglementen.

De reglementen kan men onderscheiden in twee delen, 18 daarvan zijn opgenomen in de "quarte publyck" di e bedoeld waren voor het onderhoud van de wapens, de doelen en die onderrichtingen gaven aan de gebruikers ervan. Het zijn voornamelijk verbodsbepalingen die een goed verloop van d e schietwedstrijden of oefeningen moesten waarborgen.

De boetebus leek alom tegenwoordig, iedere tekortkoming of overtreding werd streng gestraft, een klein voorbeeld "Niemandt en sal syn water

ma ec ken met (zijn) Roer, Stamper oft e vier in syn handt , op de bo ete van éé n sch ele parissis " (6 ). And e r e war e n e r om d e goed e afloop van de o efeningen te waarborg e n, m e n eiste vooral ee n dis c iplinair optreden bij het gebruik van het vuurwap e n . Zo lez e n wij dat niemand vuur aan de lont mo c ht steken zonder ee rst d e "belle" t e klink e n (7). Wat opni e uw mo es t gebeuren "eer hij lossen ofte schieten" zal (8 ). Dez e richtlijn e n war e n in 1877 nog altijd van toepassing (9). Na h e t klink e n van d e bel mo c ht niemand spr eken "da t den sc hutt er daer dor e afl egghen moeste syn Ro er ofte sch eu te" ( 10 ). Ni e mand mo c ht zich tussen de doel e n begev e n zolang hij d e toelating van d e "knape" niet had b e komen ( 11 ). Toen men op het einde van d e 19d e eeuw b e schikte over sterk geëvolueerde wap e ns werden dez e r e glem e nten g e wijzigd om aan d e toen geldende veiligh e idsvoors c hriften te voldoen "alwie een capsule (piston ) op de chèminée (Pi stonpijp) va n het wa p en za l steken, al v orens hij op het punt is te schieten, za l gestraft w orden" ( 12) ; dit was ook van toepassing als m e n het wap e n" door het vens ter legt" alvor e ns de gildeknecht de rod e vlag had opg e trokk e n ( 13 ).

And e re artikels herinneren aan de ee nsgezindh e id die in d e gilde moest bewaard worden . kd er ee n was g e houden "de secreten vande gulde" t e b e war e n ( 14 ), "s.ynen bro eder den vyan t der hell en" ( 15 ) verwensen werd b e straft n e t als " een ige vi lainie oft e con[usigh e wo ord en" te sprek e n in d e ve rgad e ringen ( 16 ).

D eze die b e trapt werden op ee n klein e overtr eding "die sal betalen terstont" en zijn geld leggen op "de busse om me da erinn e ghesteken te wo rd en" door ee n andere gildebroeder ( 17 ).

H e t ander e deel omvat 16 artikels die ons inli c htingen v e rschaffe n over de werking van de gild e. De indeling van de gildeoverh ei d , de feestdag e n en d e houding van de confreers e n confreress e n tegenover de Kerk komen aan bod in d e andere hoofdstukken. Over het toetreden van de confreers en confreressen en d e voorwaarden die ve r e ist waren gaan wij nu in.

3. Het lidmaatschap.

D e gilde was niet zomaar ee n ve r e niging . Om lid te worden moest m e n vers c hijnen voor "co ninck, deken, hooftmannen en bereckers van de ghulde " M ee rmaals staat dit te lezen in h e t gildeboek . D e gildeoverh e id mo es t vooraf zijn inst e mming betuigen aan de to e tr e ding. H e t gedrag van h et ni e uwe lid moest onbesproken zijn. In de St -Barbaragilde was e r ge e n bep er king voorzien wat het aantal le d e n betr e ft. Bij vele st e delijke gilden was dit wel h et geval. Een gilde was p e r slot van rek e ning een gewapende macht , e n j e wist maar nooit hoe een roll e n kan . Daar m e n ook p e rson e n uit andere gemeenten aanvaardde kan m e n aann e men dat e r geen bep e rking was voorop gesteld. Meni g lid komt uit ee n randgemeent e of had hi e r ee n twt-:d e verblijfplaats 'zoals confre e r Sr. J oos t Re ini e r uit "Schraevenhaghe" di e in 17 3 6 aanvaard werd ( 18 ) Of war e n e r gehuisvest zoals "Jacobus Monballu ft. Cornelis en de syne Brigitta Van averbeke fa . Guilliame woonachtig binn en de parochie van Wa erdamme" ( 19 ), datum 16 m e i 1722. . H e t aflegg e n van d e ee d gebeurde m eestal op zeer bijzond e r e feestdag e n. H et t ee rfeest van St.Barbara, (4 d ec.) en d e dag waarop men koning sc hoot war e n de belangrUkst e dag e n. De eed ze lf is niet b e waard gebleven, toch laat het ee rst e artikel v e rmoeden welke inhoud hij b e vatt e. All e aandac ht uit naar trouw "t e sweren aan Gods H eme lry ck" e n aan d e " patron esse van deze gulde Ste. Barbara, d e v riendin ne Godts ." Verd e r wordt h e tze lfde ve rwacht "ghetrouwe te syne onsen gheachten hee re ende prin ce gra ve van Vlaenderen en myn heere den grave va n Vla en d eren en myn heere den gra ve va n Is eghem en de Em elgh em met zijn toeb ehoorten ". Ten overstaan van zijn gildebroeders beloofde hij de volle medewerking e n in geval van nood d eze naar "syn ve rmogh en" te zullen help e n . M e n werd lid door het betal e n van een jaargeld en een inkomgeld. Dit inkomgeld was b e doeld voor d e opnam e van de doodschuldb e kentenis in het gildeboek

N a d e ond e rt e kening e rvan w e rd ov e rgegaan tot een ceremonieel dat h e den verloren is gegaan. In naam van "der Heilige Maagd en Martelaresse Barbara" werd e n de ni e uwe led e n door d e Koning van d e gilde of de Voorzitt e r onder h e t vaandel g eroe pen , waarop zij plechtig werd e n gedoopt. Als symbool voor h e t volwaardig lid zijn, ontvingen zij uit de hand e n van d e koning of voorzitter" eenen ko ge l " (20 ). Na gelukgewenst t e z ijn door de gildeknecht kr eeg dez e van de "nieuw in gese tene" ee n .inkomstp en ning als ondersteuning voor de m e d e werking di e hij de komend e jar e n op h e t schietterrein aan h et nieuwe lid zal verlenen.

D e akte w e rd ond e rtekend met ee n doodschuldbekentenis. In het oud ste bewaarde r eg lem e nt wordt voorg esc hreven dat "elck en commende in dese gu ld e sal gheven tot proffyt e vande selve tsynder dootschuldt soo ve le alst hem beli even sal". In het b eg in was dit een bepaald bedrag, maar spoedig liet m e n al toe aan de gildebroeders hun doodschuld te vereffenen in natura. Zo beloofd e "Mary anna Werbrouck fa. Jacobus als confreresse de cost uumen en regelementen hier vooren gheexpresseert" te onderhoud e n e n "l'haerder doods chult een tonne goet bier (. ..) in band en ende een pont wit was voor het Bilt " (21). D e doodschuld is ee n soort verbintenis die aang egaan werd waarbij men beloofde na zijn dood een bepaald e som te schenken aan d e gilde, dit was bedo e ld om h e t begrafenisritueel van d eze confreer te betalen. Alle m e deconfr ee rs war e n verplicht "m et het dood e lichaem te gaene ter kerck en en t'selve te dra ghen als gu ld ebro ede rs, ende misse t e hoorne" (2 2 ).

Tijd e ns de begrafenis werd ee n hoev ee lheid was aan het altaar van St.-Barbara geschonken waaraan men, t e r ere van de ov e rl e dene die dez e in zijn doods c huld had bepaald , het li c ht ontstak Zo ' n doodschuld lat e n wij hier integraal opnem e n, het is deze van Rogier van Severen di e lid w e rd op 5 juni 1681 (23). "Soo heeft hem la et en doopen als guldebro eder inde gulde van Sin ta Barbara onderhouden met de boss e binn en de pro chi e ende prinsdomme van Is eghem ende belooft te onderhouden alle rege ls ende statuytten aande voo rnoemde gulde annex ende belooft tsynder doot Xij Pont

parissis op cond iti e dat de guldebroeders doen branden tot lavenisse vande siele vande voornoem d e van Severen ende ter ee ren vande hei lige maeghet Sinta Barbara ... "

Soms vroeg de overheid aan d e co nfr ee r s een gedeelte van hun doods c huld in te loss en "ter hulP e van d'oncosten" of "welcke is gheemployeert tot het vermaec ken van het vendel."

Soms we rd dez e ver hoogd met" eene hespe" of het kon ook "voor ider een geneverke" zijn di e als toemaat bij d e doods c huld w e rd gevo eg d . I ema nd di e het wat sportiever zag w as "d'heer francis dioniscius Auguste Desmadry l" di e aan ied e r e m e d eco nfrat e r "zijn begravinge bijwoond e, voorts aen ider van hen vier baLLen ende vier schoten poer " schonk (24). D e toemaatj es w e rd e n soms afgedwongen bij ee n aanstelling van d e betrokkene in d e gildeoverh e id, h e t kon ook h e t behal e n van d e konin gst it e l zijn die voor d eze extra's zo rgde. Om d eze red e nen we rd e n ze aldus ook genoteerd.

Niet alle verbintenissen werden do or de familieled e n en gildebroeders nag e lee fd Men rekende ec hter op d e wet , op hun "heerlicke ende reële executi e" waarop zij als "gecostumeerde gu ld e" aanspraak konden maken.

Zelfs zij di e door d e overheid uit d e gilde werden ve rbann e n moest e n hun onderschreven ve rplichting nakom e n. "item waa rt dat iemand en uit qua ede oPini e uitt er voo rnomd e Gulde wild e trec k en die sal t'selve met consente ... vermogen te doen e, mits te betalen syn dootschuldt" (25 ). Daarbij kwam nog dat hij zijn wap e n "syne Buss e oft e Do elstock " mo e st afstaan "tot proffytt e" van d e gilde.

D e gildeoverheid kwam ook tussen in meningv e rschillen tusen de gildeleden "omm e t e balan ceren tus sen d e ghuldebroederen". I e d e reen had de pli c ht "waer gh esc hil oft twist" was tu sse n de gildebroeders dit te kennen te geven aan de gildeov e rheid om "datt e m ett er minsten af te legghen ende wa ren parthi en" daarin t e onderscheiden (26 )

Dit herinn e rt onmiddellijk terug aan de ee d van getrouwheid die zij tegenov e r hun med eco n-

fr ee rs hadden afgelegd. In z ee r moeilijk e tijd e n hielden goed broeders c hap en oude vriendschapsbanden de gilden recht .

In d e gem ee nt e waar buit e n "h el over leven" zo w e inig te do e n was, was fe es t en vermaak zeer belangrijk Het teerfeest was het hoor;t e punt voor de gild e waar de ge h e le gemeenschap bij betrokk e n was. Ook de vrouw werd op d eze lfde wijz e als de her e n confreers in d e gilde aanvaard, onafgezien het fe it dat d e ec htg e noot lid was of niet. De band m et de gilde is altijd individu e el e n niet d eze van ee n ec htpaar o f een familie. In die zin wordt d e ee d persoonlijk b e hand eld alho e wel de confreresse op h et e ind e van de 19de ee uw op haar verzoek kon ontslagen word e n in "d en doop" (27 )

4. De prijs- en oefenschietingen.

Voor d e ee rst e maal in 13 46, werd in d e slag van Cr ézy g eb ruik gemaakt van vuurwap e ns Aanvankelijk war e n d eze nog weinig afdoend en ongevaarlijk.

Maar stilaan w e rd e n d eze wapens verb e t e rd en veralgemeend , zodat de kruis- e n handboog langzaam maar zeker van h et strijdton e el verdw ee n H e t schi e ten met dergelijk e wapens bestond s t eeds uit een bep e rkt aantal schoten. Voor elk schot di e nden e r ee n ganse r ee ks manipulati es t e worden uitg e voerd Zo diend e m e n d e loop van h e t wap e n langs d e voorzUd e te vullen met kruit en ee n proje c tiel. Aan d e a c hterzijde in het ontstekingsgat werd een klein e ho eve elh e id kruit ing e bra c ht om d e ontbranding mogelijk t e make n.

Sinds h e t begin van de zeventiende eeuw zijn d e eerste handl e iding e n voor h e t gebruik van vuurwapens bek e nd.

Eén van de b e ro e mdst e is ongetwijfeld de "Wap en hand elingh e van roers, musquetten ende sPiesse n " van Jacob d e Gh ey n II (28 ) D e vele afbe e lding e n illustreren de omslachtigh e id van het toenmalig gebruik Zo lez e n wij "t en 7 de : ho e hy de lonte, de welcke hy tussch en den duym ende den tweeden vi nger ghevat he eft, ma er den mont brengen

ende afblazen sal, so nd er daer naer seer te bou cken" (29)

Dit wa s sl ec hts éé n d e r handleiding e n waarm ee d e musketi e r zijn wap e n schietklaar maakt e

U it d e " Wap e nhand e lingh e" van J.d e Gey n , ie d e r e g ravur e toont ho e m e n h e t wa p e n m oes t lade n , vu ren e n z Vel e busg ild e n inform eer den z ic h in dit ico nografisc h zeer belangrijk we rk. (Ve r zame ling B. Nolf. I zege m ).

AanvankelUk gebruikten de stedelijke sc hutte rsgilden d ez elfde handl e iding e n al s h et leg e r. Van d eze exercitiehandboeken is de "Wapenhand elin ghe" van Jacob de Gheyn w e l d e bero e mdste (3 0 ) e n vond navolging in vele andere Europese leg e rs.

Later werd e n speciaal voor d e schuttersgild e n exe rcitiehandbo e ken uitg eb racht di e toelichting gaven over het gebruik e n h et hanter e n van hun wapens.

Het uiteind elijk doel van deze handboek e n was dat d e schutters de " v olcommen hand elingh e" van hun wapens beh ee rst e n waarm ee hun wee rbaarh e id tot uitdrukking w e rd gebracht. Binn e n de gilde werd e r steeds uitdrukkelijk gew eze n op d e pli c hten van d e schutters, tijd e ns d e handeling e n m e t hun wapens. Daarvoor werd ee n r eglem e nt in h et le ven geroepen om zovee l mogelijk d e veiligheid van de omstaand e rs t e garanderen.

Zo was het ook verbod e n gedurend e de oefeningen te roken, te drinken of luidruchtige gesprekken te voeren in de nabijheid van de schi e tbaan

Bij inbreuk e n op het reglement we rden er boet es voorzien, en bij herhaalde overtredingen kon zelfs de uitsluiting uit d e gilde worden overwogen met verbeurdverklaring van wapen tot gevolg

Deze r ec htspersoonlijkheid had de gilde bekomen door haar erkenning als "gecostumeerde guld e" die zy van het hoogste gezag, de vorst, had gekregen

Dit bood h e n de mogelijkheid boetes op te leggen e n beslissinge n te nemen om een zo goed en veilig mogelijk verloop van de schietoefe ningen te garanderen.

Het schi e t e n met het vuurwapen is altijd het bijzonderste doel van d e gilde gewe es t In het regl em e nt van 1851 wordt er immers nogmaals op gewezen dat "het uyto eJe nen va n het ve urgeschut ... altijd moel predomineren bo ve n al de and ere spelen, di e in de socit eyt zo uden konn en ve rigt worden." (31).

In het oudste gildeboek is er slechts sprake van het koningschieten dat buiten enkele uitzond eringen een jaarlijkse gebeurtenis was. Tot het twe e de kwart van de 19de ee uw had d e gilde een te rrein waar zij zonder problemen een pers kond e n opstellen (3 2 )

Deze "p ers e" was een lange paal in hout van ± 28 meter, in hout die bov e naan voorzi e n was van een ijzeren staaf of sprang. De koningschieting g e b e urde uits l uitend tusen d e le den van de gilde, als men nadien voor "dagkoning" s c hoot werd d e sprang aangevuld m e t twee zijdevogels. D e co nfreers di e e rin slaagden deze te treffen werd en met mooie prijzen begiftigd. Naargelang van de soort sc hi e ting plaatst e men nog m ee r vog e ls op de sprang Bij zo'n gelegenheden werden m ee rdere gilden uitgenodigd door d e organiserende gilde.

Dit verti caal schieten naar de pers was door de schuttersgilden zeer geliefd en steund e op een aloude traditie. Dez e niet alledaagse gebeurt e -

nissen w e rden met veel pracht e n praal onthaald , bijwijlen waren er zelfs schitterend e prijzen voorzien voor het hoogste getal schutters dat van dezelfde gilde op zo'n prijsschi e ting afkwam N et zoals e r ee n special e prijs voorzien was voor h et "mooist e incomm e n" waar all e confreers m et hun gildekostuum en getooid m e t hun gild ea ttributen door hun deelname hi e rvoor wedijv e rden.

De oudste vermelding dateert van 1752 waar d e St.-Barbaragilde uit Izegem d e elnam aan een fraaie schieting te Kortrijk (33 ).

Samen met Roeselare , Marke , Hulste, Gulleg e m , Harelbeke, Lendelede, Bissegem en Lauwe arriveerden zij te Kortrijk met hun vaandel, trommelaars en schuifelaars (3 4 ).

Het feest nam zowat drie dagen in beslag en werd opgevro lijkt door een wedstrijd voor narren, waar de Izegemse gildezot ook aan deelnam (35).

Izegem h ee ft zond e r twijfel ook zo'n schietspelen georganiseerd. Jammer genoeg ontbreken hi e r d e bronneI} in ons ar c hief en zijn wij t e rug genoodzaakt het archief van andere gilden t e raadpl egen.

Zo bezit de Sint-Antoniusgilde te Gent ov er een uitnodiging van de St -Barbaragild e uit Izeg e m (36 ) : "18 oogst 1 762, het gilde van de busse oft cononniers tot Js eghem nood en de gildebroed ers van Ste Antone, op 22 oogst, om te comm en helpen afschieten di ve rs che prijs voghels. "

Ook in 1803 0aer Xl, 8 floreal), nodigd e zij dezelfde "busschieters va n Gent" uit voor zo'n feestelijke schieting waar aan deelgenomen werd e n die plaats greep te Iz e gem op 18 floreal (3 7).

De jongste datum di e van zo'n "luysterryke" schieting getuigt is ee n gebeurtenis te Lendel e d e op 1 aug. 1824 (3 8) waar de "opp ervoge len" zeer vlug afgeschoten w er d e n "en mits eenen zwa ren regen opgekomen zijnde is het schietsp el opgeschort geweest, dusdanig dat ieder conJreer maar twe e scheuten mogen loss en en heeft " Van toen a f aan hadd e n de m ees t e gilden r ee ds heel wat problemen voor het vinden van een geschikt terrein .

UPHrUpl'O

A ltl VILA7{I A

HALTHA5

GAl'DAVO

COllI'!' ! In: J.n:tlHLM:., < <<', T)n AN'ffiNl'VS SANDt :n. VS

rt v a n Sanderus, ond e r n° 15 " 't hof van de Canoniers " bij d e tw ee brugg e n , (Foto T M .).

Tengevolge van de Franse Revolutie had de gilde haar eigendom v e rlor e n. Dit "meerselken" gelegen bij de rivier de Mandel was uitermate geschikt voor het opstellen van een staande pers. Het was gelegen op een veilige afstand van de stadskern en in de onmiddellijke omgeving waren er geen huizen opgesteld die mogelijks gevaar liepen voor de kogelinslagen.

Door dit verlies waren zij dus verplicht geworden uit te zien naar een andere plaats. Om deze redem ' n werd maar om de drie jaren de koningschieting georganis ee rd.

H e t kwam zover dat deze discipline d e finitief werd afgeschaft en deze koningschieting vanaf 1850 doorgang vond in "de bom me" of de doelen van het gild e hof.

D e geschikte ruimt e was in Izegem niet meer voorhanden. E e n op gang gekomen industrialise ringsproces zou voor een gevoelige stadskern-

uitbreiding zorgen . De aanleg van de spoorlijn Brugge Kortrijk in 1845 e n het graven v a n h e t kanaal Roeselare - Leie in 1863 zal spo e dig het uitzicht van Izegem gevoelig verand e ren (3 9 ).

Alhoewel er voldoende aanwijzingen zijn , zijn wij over de aard van de schi e toefe ning e n in h e t gildehof tijdens het "ancien regime " ni e t ing elicht.

Aanvanke lijk w e rden d e schi e to efe ning e n g e houden in de weiden van het het oud Kaste el (Zi e kaart A Sanderus ) waar een terr e in t e r b e schikking werd gesteld aan de bosseniersgild e . Te gen h e t e ind e van de 17 de eeuw h e bb e n zij z ee r vlug deze plaats verlaten en zij bekwamen een gunstiger gelege n t e rrein of oefe nplaats in d e G e ntstraat.

De mani e r waarop d e prijs- en oefenschietinge n w e rden g e organis e erd in h e t gildhof weten wij pas

Kaa

sinds 1801 .

Op 6 april van dat jaar werd er in de bestuursvergadering beslist om de veertien dagen een prijsschieting te houden. Deze wordt in de gilde nog altijd de "Vallée" geno e md (40 )

Op 19 december 1802 krijgt de Vallée het oudst bekend g e bleven schietreglement dat opgenomen werd in het "Prysbouck van het Gilde van de H. Maget Barbam."

Aan de "Confmeters van het Gilde" w e rd uitdrukkelijk gevraagd dat de "conditien end e reglem en t pointueelyck za l achtervolgt ende moeten onderhouden)) worden , in het schieten de )) gewoonlyck e vallée oft e ve erthien daegsche pry ze n."

Deze "conditien" bevatte n zeven artikelen, waarin onder me e r bepaald werd dat er dri e prijzen te winnen war e n" eenen v oor de naeste schoot e, ee nen voor het hoogh ende ee nen voor het leegh getal."

Deze kon m e n slechts b e komen nadat men voldaan had aan het betalen van het inl egge ld: "op pene v an geex cludeert te w ord en van alle regt op schieten." Dit inleggeld dat bepaald werd op 3 pond 10 schellingen parissisw er d besteed tot" het coopen der noodige pry ze n" dat toen r ee ds bestond uit een aantal stukk e n gildeporselein.

In 1872 w e rd e n enkele wijzigingen aan het regl ement uitg e vo e rd. Om elke deelnem e r op gelijk e voet te stellen, mocht e n e r "in geenen gevalle liejh ebberss chot en gedaen wo rd en " door d eze lfd e confreer "v oor z ij hunn e prysschoten gedae n" hadd e n (41 ).

In 19 33 w e rd h et r e gl e ment op d e Vallée nogmaals gewijzigd. Ied ere r ee ks , bestond voor d eze datum uit twee schoten, zond er voorafgaand e proef. Bij iede re prijssch ieting werd e n de prijz en toegekend , die ov er h et algem ee n in d e wac h t we rden gesleept doo r dezelfd e sc hutt e rs. Om di t t e vermij d e n wer d he t reglement gewijzigd , in d ie zin da t ied ere ree ks ui t 6 schoten b e staa t di e mochten voor afgegaan worden doo r 2 proefs choten.

Tevens w e rd e n de prijzen s le chts éénmaal per jaar uitgereikt. In func t ie van het totaal aantal punten dat men had behaald werd een r angsch ikkin g

opgemaakt . Hierdoor kon m e n deze die h e t hoogst aantal punten behaald had als kampioen van het seizoen aanduiden. Om ook de zwakkere of de minder begaafd e schutters de gelegenh e id te geven een deel van d e prijzen te winnen werd overgegaan tot een ind eling in 3 kategorieën . Wie een bepaald kwotum haalde in bijvoorbeeld de 3de kategorie steeg automatisch het volgend jaar naar 2de kategone .

Wie andersom ond e r een bepaald p e il zat daald e een kat e gorie Sedert 1956 werd aan dit kampioenschap een zilverèn wissels c haal verbond e n. Deze w e rd geschonken door de gewezen Burgemeest e r Jules Sintobin, deken van de gilde. D e confre e r die erin slaagde driemaal na elkaar kampioen te worden kreeg deze definitief toegew ezen. In 1966 w e rd deze voor de derde maal veroverd door Rog e r Pattyn di e de wissel schaal ontving als kampio e n in de Iste kat e gorie (4 2 ). D e toenmalig e griffier Willy Claryss e h eeft hi erop een nieuw e wisselschaal geschonk e n die in 1969 wederom door confreer Roger Patty n in d e wa c ht werd gesl ee pt.

Volgens het reglem e nt mocht ni e t ges c hoten worden op d e vier hoogdag e n van Pas e n , Pinkst e r en, Allerheiligen en Kerstdag en op d e zondagen van de vast e n Aangezien voor d e vallée om d e v ee rtien dagen geschoten werd , kwam dit ne e r op ee n twinti gtal schietingen per jaar . Dit aantal is thans nog hetzelfd e gebleven. Behalve d e hoogdag e n grijpen d eze nu plaats op ieder e zondag , en is ieder e schutter vrij dez e te bepal e n . D e twintig ee rste r ee ks en, hetzij één reeks per zondag, mak e n de vall ée van elk e schu tter ui t ee n kom e n in aanmerkin g voor de algemene rangschikkin g van het kampioenschap. He t s e izoen loopt van oktob er to t in septemb er v an h et volgend jaar. D e gene die door tijdsgeb rek aa n een onvoldoen d aantal schietingen heeft deelg e nom e n , kan op de laats te aan gewezen zondag nog twee Vallée's inschieten om het minimum aantal van 20 sc hietingen t e behalen.

De

moeilijkheidsgraad is mede b e paald geworden door de schietschijven. Deze werden in de loop van de jaren aangepast aan d e wedstrijd e n, de evo lutie van het sportwapen en de munitie. Door de ontwikkeling van de precissieapparatuur is m e n in staat duurzam e wapens te mak e n waarbij afWijkingen aan het wapen en de munitie wordt vermeden.

De zone-indeling in waarderingen was in de loop der tijden ze er verschillend, in zoverre zelfs dat een vergelijk met d e huidig e indeling niet mogelijk is

Een laatste maal gebeurde dit in het valléejaar 1966 - 67 waar net als in d e verbondschi et ing overgegaan w e rd tot het gebruik van de "internationale eibel", die in doorsn e d e ongeveer 4 cm. kleiner was dan h et vorige blazoen (43 ). Het heeft geen betoog dat de huidige sportschutter over de noodzakelijke zelfbeheersing moet beschikken om in deze sporttak e nig niveau te behalen. Een huidige w e dstrijd heeft geen vergelijk m ee r met d e sport van zelfs 50 jaar geled e n.

Het schieten is een sport waarbij lichaam en geest in ee n bijna volmaakte harmonie dient te zijn. Men mo e t ov e r een behoorlijk uithoudingsvermogen b esc hikken alsook ov e r een optimale concentratie, nodig om een goed schot te kunnen loss e n naar de doelschijf.

Naast de oefen- en de valléeschietingen hebben de le den ook de mogelijkheid deel te n e men aan andere wedstrijden. Soms zijn dit aanmoedigingswedstrijden die door de gilde worden georganiseerd.

Naast de buitengewone - en huldeschietingen voor de leden van de gilde wordt er een jaarlijkse op e ndeurdag georganiseerd met de Izegemse kermisdagen.

Onder toezicht en begeleiding krijgt de bezoeker de mogelijkheid een sportwapen te hanteren. Deze eerste ervaring is bij wijlen voor vele personen de start geweest om zich spontaan aan te sluiten bij de gilde. Naast de zeer degelijke infrastructuur heeft de gilde immers een aantal sportwapens ter beschikking voor hun leden, zodat de

kosten voor d e beoefening ervan tot een mInimum is h e rleid. N aast deze re crea ti esc hutt ers zijn er talrijke competitieschutters actief in d e gilde die d e mogelijkheid h e bb e n deel te n eme n aan d e Verbondschietingen van Zuid-West Vlaanderen. Hi e raan zijn een 10-tal schuttersvere nigingen aangesloten die, uitgerust m e t een 50-meterstand, een gemeenschappelijk e competitie inri chten. Net als bij de Vallé e wordt er ee n onderscheid gemaakt tussen verschillende kat egor ieë n . Daarnaast wordt ee n ploeg e nklassem e nt sámengesteld dat onze gilde altijd heeft bed ee ld met e r e- en eerste plaatsen.

Daarnaast zijn er ook speciale w e dstrijden voorzien voor d e sportschutters. Ook d e St.-Barbaragild e kende hi e rin ee n zeer rijk verled en. Een fraaie ve rzameling affiches uit h et einde van d e 19de eeuw getuigen hier nog van. Ied er jaar waren er tw ee prijskampen voorzi e n waaraan ook vreemde schutters konden deeln e m e n (44). Hi eraan waren altijd bijzondere prijzen verbonden die veel bijval genoten. Sp ec ial e gelegenheden waren de aanleiding voor een groots opgezette fees tviering . H et aanplakbiljet dat h et 27 5-jarig bestaan van de gilde aankondigde, vermeldde een prijzenpot van 800 frank, een voor die tijd ni et onaardig bedrag. Het verslag van deze schieting noteert schutters uit Roeselare, Tourcoing, Doornik, Brussel en Wervik In 1965 realiseerd e men een jubileumschieting met een prijzenpot van 50.000 frank. Niet minder dan 144 schutters wedijv e rden om het beste resultaat. Er werden 2000 series geschoten en men noteerde deelnemers uit Leuv e n, Gent, Geraardsbergen, Berchem alsook uit het noorden van Frankrijk, Maubeuge, Croix en St.-Amand-Ies-Eaux.

De hoogste eer kwam toe aan onze gildeconfreer Roger Pattyn die als laureaat van dez e internationale wedstrijd de "Medaille van de Koning" bekwam.

Deze hulde kwam ook J. Deldaele toe in 1834 . "Tot voldoeninge en geno egen van alle medeleden der Gilde" (45) slaagde hij op "eene Koninklijke feest tot Kortrijk, onder den nombre van 225 uytgeo effen de veur-

schutters" d e ee rste prijs te schieten "in de Bomm e" Dez e verme lding in het gildeboek toont op een sublieme wijze de geestdrift aan die ontstond bij zijn medeconfreers e n confreressen. Ook dit sportgebeuren zal d e aanleiding zijn voor een gezamelijke feestvreugd e tot "m emorie van all e de ingeschevene confrat ers en confreressen."

5. Het gildehof

Sc hutt e rsgild e n werd e n steeds gevestigd waar de stad uit strat egisch oogpunt het zwakst was, e n bijg e volg h et best b esc hermd moest worden. And e rzijds mo c hten zij geen gevaar bet e kenen voor d e sta d z e lf.

D e aanwezigheid van buskruit b e t e ke nde ee n r eëel gevaar voor d e toemalige b e huizing die m ees tal nog uit leem, riet en vlechtwerk was opg etrokk e n. H et brandg ev aar was dan ook nefast e n catast rofaal voor d e stad e n zijn bewon e rs.

Essentieel aan de St.-Barbaragilde was dat d eze ee n terrein nodig had waarop de schutters zich kond e n o e fe nen m et hun wapens. Dit noemde m e n "de doeLen" afgel e id van h e t woord "doeL" wat betekende. Dit t e rrein w e rd me es tal door de plaatselijk e heer aan de gilde to e ve rtrouwd "om te exe rceren end e fr equ enteren 't samen het voorsey de sp eL"

H et bezit van "eenen hof oft e pLaets e" bood de gilde ong e twijfe ld meer zekerheid in het voortbestaan ervan , niet minder belangrijk was w e llicht d e ve rbondenh e id van d e gildebro e ders met elkaar rond het gezamelijk bezit.

N aast het oefenen m et de bosse bood het gild ehuis imm ers ee n onderkomen voor h e t gildeb ez it dat men m et e ig en middelen had b e komen.

Daarnaast ge noot m en b e paalde inkomsten van verpachtingen van h e t gildehof wat d e mogelijkh ede n voor d e gild e terug ve rgroott e. Op basis van het ar c hiefmat e riaal e n een belangrijke ico no gr afisch e afbeelding (46 ) is het goe d

mogelijk het oudste bek e nde schutte rschof met zijn doelen te b esc hrijven

D e ze grafische illustratie naar Sand e rus (47 ) lee rt ons dat " 't hof van de canoniers" gevestigd was bij de "twee bruggen" aan de Mandel te Iz ege m

D e omwalde oefenplaats van de bos se n ie r s was t e bereiken via ee n ophaalbrugje.

Sanderus. (Foto D. Verfailli e,

H e t land bo e k uit 1653 (48) situeert deze "suyt ande voorgae nd e bLeeck erie het hof vande boss e, st reck ende oost ende west paeLende, noort de voo rga end e bLeeckerie, oost de mandere, suyt de graeve van Is eghem ende west den WaeL, groot 107 ro eden en half' (49 ).

In de onmiddellijke nabijheid waren ook de handbooggilde St.-Sebastiaan en d e niet meer b es taand e kruisbooggi l d e St.-Joris gevestigd. D e huisvesting van dez e verschill e nde gilden is id e ntiek aan dez e in de grote st e den, zoals te Brugge waar di e nog steeds ond e rgebrac ht zijn aan de rand van d e stad

D e schi e toefening e n w e rd e n g e houden op he t domein van het "t'o ud e cas tee L" dat e igendom en soms d e verblijfplaats was van de Heren van Izegem. Dez e is nu t e situeren waar h e t goederenstation van de N .M .B.S. zi c h bevindt.

Detailkaart

Wij z ie n dat h e t terrein van d e bossen ie rs volledig is o mwald door d e dod e a rm van de mandel di e z ic h te I zege m in twee ë n s plit s t e. In 180 5 was deze situatie r ee d s li c ht gewijzigd, éé n ge d eelte dat d e wal verbond m et de Mandel was reeds gedempt. D e bo sse ni e r s hadden toen al een a nd e r onderkomen.

D oo r d eze natuurlijk e begrenzing e n haar g e ïsolee rd e li gg ing voldeed d e bo sse ni e rsgilde ruimsc h oots aan de veiligheidsvoorschriften zoals hi e rbov e n aangegeven. Om d e do e le n te bereike n maakt e m e n gebruik van een ophaalbrugje dat ter h oogte van h e t gildehof was opgesteld.

H e le maal links stond ve rmo edel Uk h e t vuurhuis opgesteld waar het buskruit e n d e wapens van d e gild eco nfr ee rs werden ondergebracht. Tussen beide huisjes in h e rk e nn e n wij de twee sc hi et ban e n di e op hun beurt lang s weerszijden afgesc h e rmd waren op hun vo ll e le ngt e door ee n rij bomen.

D eze kort op elkaar geplaatste bomen waren bedoeld als afweerschild e n sloten d e schietbanen vo ll e dig af van de onmidd e llijk e omgeving. Aan h et begin e n het einde van d e sc hi e tbaan werden ge woonlijk hout e n afdakjes opgesteld. (zie foto ) D eze zorgden ervoor dat de sc hutt e rs enige besc h e rming hadden bij slecht wee r, op het eind e va n d e sc hi e tbaan stond ee n id e nti e k afdakje waar d e sc hi e tschijf of blazo e n in ondergebracht was.

H e t onderhoud van het schutte rshof viel ten laste van d e gild e overheid die hi e rvoor d e gildeknecht o f d e pac ht e r van het gildehof b e lastte. Hoe het e ruit h ee ft gezien is mo e ilijk vast te stellen .

Tegenwoordig hebben d e me este mensen een comfortabel ingerichte woning waar veel aandacht e n kapitaal is aan b es t ee d.

baan wa s door een a fdak van elkaar afgesc h er md.

le n van het klimaat, d e na c ht , de natuur , " h e t kwaad" e n andere gevaren . M ees tal we rd het e rf omringd door ee n b e uk e nh aag di e b esc houwd we rd als ee n ee rst e afw e ring tegen d e bliksem. Daarnaast vond men steeds in d e omgeving een vlierstruik di e d e woning teg e n all e rl e i gevaren moest vrijwar e n. En kwam het van kwaad naar erger dan war e n e r nog st ee ds midd e ltjes die het gebouw b esc h e rmden. Bov e n m e nig e deur of keldergat w e rd e r een kruis geschilderd e n was er één of a nd e r " heilig " voorwe rp b eg raven onder d e dr e mpel of h e t raam (in h et bijzonder een palmtakj e.)

Veel m ee r nog dan vandaag we rd h e t huis vroeger beschouwd als een soort h e iligdom. Hoe klein of ho e groo t ze ook was , de woning w e rd steeds b esc houwd als een veilige vesting tege n alle gril-

Een momenteel niet m ee r zo gekend middeltje is d e huislook, ook wel "dond er blomme" of "Don a rkruid" genoemd dat op h et dak werd geplant e n di e de woonst mo est b esc hutt e n tegen donder e n onweer.

Ied e r e sc hi et

Al d eze middelen wijzen op d e mat e waarin d e m e nsen zich zocht e n te b e scherm e n t ege n vreemde almachtig e krachten. Binnenshuis vond m e n terug ee n ve e lvoud van kruisen e n relikwi etj es, (5 0 ) w aar door m e n mag veronderstellen dat bij gev aar m e n dikwijls op wonder e n hoopt e. Niettemin trachtte m e n m ees tal onheil te voorkom e n door het bouwen van een stevig d egelijk huis.

D e oudste ikonografische afbeelding (5 1) l ee rt ons dat dit ee n georiënteerde langge s tr.ekt gebouwtje was dat m ees tal in d e 17 de e n 18de ee uw in ons gew es t voorkwam (52 )

M ees tal stond één van de langste zijden van de woning naar d e zon (z uiden ) gekeerd omwille van d e warmt e e n het li c ht die m e n daar kon opvangen. Een smalle sluitgevel stond naar het windrijk e west e n. Het dak dat de sterkste wind e n mo es t trots e ren was meestal fel afg esc h';lind e n b es tond uit stro of ri e t. Pas vanaf d e 18de eeuw word e n d eze langzaamaan v e rvang e n door pann e daken. D e material e n die gebruikt w e rden voor d e muren van de woning waren ook nog ste e <;ls d ezelfde als vele honderden jaren vóór de 17 de ee uw: hout , lee m of klei , hi e r en daar wat steen rond de r a m e n e n deur e n , e n stro of takken (53 ) .

Ste nen huiz e n war e n in de 17 de eeuw nog vrij zeldzaam e n zullen pas vanaf 1750 ee n zeker opgang kennen.

Ve nst e r of li c htgat e n in de muren war e n aanvankelijk erg kl e in omwille van d e warmte die and e rs kon verloren gaan E c ht glaz e n venst e rs bestond e n al (s inds de 16d e ee uw ) maar waren nog du ur e n zodoende zeer zeldzaam (54). M ees tal vond men ee n soort vlies (var kensblaas ), p e rkament of geoli e d papier dat een soort lichtgat g e h e el of g e deeltelijk bedekt e en met een houten luik werd afgesloten. D e vloer was meestal niet m ee r dan wat platgestampte kl e i, waarop stro of fijn sprokkelhout was uitgespr e id.

M et d e d aa rbijh ore nd e stan khind e r én gebrek aan hygi ë n e biedt d eze l eefs ituati e geen idylisch b eel d m eer

D e wat ervo orzi e ning vi e l voor onze gildeleden nog m ee, d eze werd re c ht st r ee ks uit de toen nog visrijke rivi e r, d e Mandel, ge haald en dit is dan w ee r ee n a nder verhaal.

H e t bes c h e iden optrekje w er d verm oedel ijk reeds in 1700 v e rlaten waar ee n onderkomen werd gevo nd e n in d e h e rb e rg " de Va Lcke" in d e Gentst raat.

Er zijn verschillende red e n e n aanneem baar waarom dez e plaats w er d v e rlat e n. Iz ege m h a d tijd e ns de n ege njarig e oo rlog ( 16881697 ), nogal wat sc had e opg elop e n (5 6 ) en h e t bouwvallig geword e n gild e huisj e w as onherstelbaar geworden.

Anderzijds was d e doelst e lling: " ee n strategische pLaats bezetten aLs verde digin g van de stad" volledig verloren gegaan e n zocht d e gilde z ijn h ei l in de binnenstad waar ee n ruim e re plaats werd gevonden om het sterk in aant al toegenomen gild ec onfr ee rs ee n co mfortab ele r onder kom en te bi e den.

Rond hetz e lfde tijdstip w e rd e n uit d e herb e rg "de VaLcke" dri e huiz e n gemaakt. Het middelst e dat bewoond was door A e rnout Van Houtte , no e mde m e n " De Boss e" D e ze h e rb e rg werd in 1 7 46 bewoond door Pi e ter Van Houtte (ee n telg van Aernout ) e n werd "Het Boss enhof' genoemd. E e nzelfd e omschrijving vinden wij in h e t landboek van François De Bal uit 1746 (5 7 ) "e en erfve wese nde het schuttershoJ van d e Bos sen iers"

In hetzelfde land boek wordt echt e r nog steeds gewag gemaakt over" eenen meersch ten voorga enden Lantbouck e (Anno 1653) articoLo 199, paeLende oost de mander... "(5 8 ) als e igendom van d e guldebroeders van "sente Barbara"

Ve rgeten wij ook ni e t dat m e nig huisgezin zijn warmte d ee ld e m e t allerlei kleinvee (55)

Van een gildehuis of gild e hof is e r hel e maal geen sprake m ee r zodat wij mog e n aann e men dat de

gilde zich definitief had gevestigd m de Gentstraat.

Het nieuwe oefenterrein ingericht achter "het Bossenhof' zou tot in september 1984 door de St.Barbaragilde in gebruik worden genomen. Zelfs toen h e t in 1787 haar lokaal vestigde in de aanpalende herberg "H et Damb erd" w e rd de bestaande schietstand behouden, tijdelyk werd zelfs de naam van de herberg veranderd in "Ste. Barbara" (59).

Twee gevelst e nen si e ren nu nog steeds het Damberd. Links twee g e kruiste wapens of "donderbussen", zinnebeeld van de bosseniersgilde. Rechts het jaartal 1 78 7, tijdstip waarop men het nieuw e lokaal het " Damb erd" b e trad Het oefenterrein zelf bestond uit de twee sp e cifi e ke delen, allereerst het doelhuis waar de doelsc hijven of d e blazo e nen zich bevonden en het 50 meter verder afgel egen vuurhuis van waaruit de schutter zijn wap e n hant e erde;

In het begin van deze eeuw bestond de doelschijf uit tw ee identieke schijven, bevestigd aan de uite inden van een yzeren staaf, die verticaal draaide om een as.

Te rwijl de en e doelschijf b e schot e n werd, kon de gildeknecht die in een keldertje voor de schijven aanwezig was de kogelgaten op de tweede schijf toeplakken (60 ).

Reeds vele e euwen voordi e n had de gildeknecht d e ze bijzondere taak op zich genomen en gaf hij vanuit een b e schermde positie richtlijnen aan de schutter waar zijn schot was terechtgekomen (zie foto ).

Door het plaatsen van een aantal verrekijkers en automatisering in 1962 werd de gildeknecht van deze taak ontslagen Door het gebruik van een elektrisch bediend kabelspoor kon men nu de doelschijven vanuit het vuurhuis laten vertrekken naar het doelhuis en na het schieten terug sturen naar het vuurhuis.

Gezien de plaatsing van het oefenterrein, in het centrum van de stad, was het gevaar niet denkbeeldig en was men genoodzaakt de veiligheidsvoorschriften op te voeren.

Reeds in 1819 "d en 24 januari" had m e n e e n tragisch ong e val meegemaakt di e het le ven kostte aan Augustin Vramme " die ga ende langs de kout er acht er de Boss e" door een verdwaald e kogel werd getroffen.

Een getuig e nverslag l ee rt ons dat "d ez e schutters z y'nd e bezig met schi eten een en bal van de (ge) w ee re afgeslagen is en heeft deze n ( A ugus ) tin getr eft in z ijn bill e. Zij droug en hem in de Bosse en meest er Pi eter Wolfca rius haelde den kog el uy t, dog da er kwam en and ere doctoren en seru zins di e dez e mensch ve el pin aendeden zoo ve rr e dat het iemand in de ga ze tte dede stell en, ik heb het gelez en, dag dez en heeft da er gelegen tot den 4d en maart e stervend e" (61 ).

De verdere uitbouw in 1962 van d e schoolinrichting "Av e Maria" gaf nogmaals aanleiding tot het opvoer e n van een aantal veiligh e idsmaatregelen (62).

Het verhogen van de afschermingsmuur was er één van, daarnaast werd het aantal s c hutsels opgevoerd zodat d e veiligh e id voor d e buurtb e woners gegarandeerd werd.

De volgende decennia zouden de gild e voor ee n moeilijke ke uze stellen. Plann e n werd e n g e maakt voor de uitbouw van h e t Izeg e ms sportc e ntrum waarin ook de bosseni e rsgild e w e rd betrokk e n. De kontakt e n met het stadsbestuur w e rden in eerste instantie door de gilde verbroken.

De gilde die op haar terrein ruim twee eeuwen gehuisvest was geweest , kon m e n ni e t zomaar de rug toekeren.

De meerderheid geloofde nog rotsvast in een aantal oplossingen om aan de toen ve rantwoorde eisen te voldoen . Helaas kon geen compromis worden geslot e n en was het lot van de schietstand bezegeld. , Ondertussen was een 2de fase ingetreden, moeizame onderhandelingen werden aangevat, plannen werden gemaakt, belangrijke mensen werden aangesproken voor hulp en advies, het leek uitzichtloos in zoverre zelfs dat de gilde genoodzaakt was uit te wijken naar de St.-Pietersbosseniersgild e te Hulste in 1984

Vo o r h e t eerst in zijn b e staan was d e gilde aange weze n op d e huisv es ting van een bevriend e gilde. Deze maatregel was voor d e gild e bijzonder pijnlijk en niet zond e r gevolg: een afnemend le d e n aa ntal e n ee n geb r e k aan motivati e zou , d e do ods t e ek vo o r de schuttersgilde bet e ke n e n. All e kra c ht e n w e rd e n sam e ngebundeld, h e t zou d e in zet z ijn di e h et tij d ee d ke r e n

D e 13 de oktober 1990 bet e ke nt dan ook een mijlp aal in d e gesc hi e d e nis van d e St.-Barbargild e in I zege m.

M et ee n pl ec htig e fees tviering opende d e H ee r Senator-Burge meest e r Rob e rt Vanlerb e r g he voor ee n talrijk opgekomen publiek d e ni e uw e schi etstand.

D e plaatsing van d eze schietstand binnen h e t sportcentrum van Iz ege m is b e te ke nisvol e n bi e d t d e g ild e d e g aranti es die levensnoodzakelijk z IJn

Een trotse pr es ident]. Vand e moortel e ontving uit d e h a nden van d e h ee r Senator-Burg e m ees t e r d e sleutel van h et ni e uw e gildehof.

M et d eze sy mbolis c h e daad w e rd de w e ns van all e gildebroeders en zusters volbrach t.

In z ijn toespraak bekl e mtoond e de pr es ident van St.- Barbara nogmaals het 37 5-jarig b es taan van d e schuttersgilde "het schieten met de boss e is een aloude traditie en d eze nieuwe stand biedt ons nu de mog elijkheid om ervoor te zorgen dat deze traditi e akti e/in leven bli:jft Al sinds 1 974 stre ven we voor onze nieuw e sta nd, en ik moet U ee rlijk bek enn en: ve len hadden de mo ed al opgegeve n Ik ben er steeds blijven in geloven en ben dan ook ontroerd va ndaag dit gebouw t e mogen op ene n Da nk aan allen di e z ich hi erv oor hebb en ingezet, zonder onders cheid."

Hi e rna kwam deken Jozef Decoene op het voorplan om de stand in t e wijden en het kruisbeeld op t e hangen . In zijn gebed sprak hij de hoop uit dat deze schi e tstand het symboo l mog e zijn van

d e verbondenheid m et elkaar, van trouwen van doorzetting , ee rd e r dan h e t symbool van geweld waarme e wap ens w o rden geassocieerd.

In naam van de H ee r Mini ste r van kultuur D ewael sprak de Volksv e rteg e nwoordig e r Bril uit Ro es elar e b e moedig e nde wo o rden aan d e g ild e to e.

Hij beaamd e dat h et noodg e dwong e n uitwijk en naar H ulst e niet b e vorderlijk was geweest voor de lee fbaarh e id van d e gilde e n b es lo ot z ijn toespraak m e t ee n sporti ef "veel schietgenot en schiet er maar op los."

Voortaan kan de aloude schuttersgilde w ee r m Iz ege m naar de roos mikk en.

D e we rkzaamhed e n w e rd e n in april 1990 door de B V B A Int e rconstru c t uit Mo es kro en aangevat e n in amp e r zes maand e n afgewerkt .

D e infrastruktuur biedt d e schutter de mogelijkh e id vers c hill e nd e disciplin es te hant eren .

Op e lke baan kunn e n d e dri e o ly mpi sche disciplin es beo e fe nd word e n en kan e r zowel lig gend, geknield als rechtstaand ges c hoten word en , waarvan de eerste twe e houding e n totaal ni e uw z ijn . De schietstand is ond e rverd ee ld in 7 banen van 50 mete r en van d e hedendaags e apparatuur voorzien di e voor d e sportschutter van essentieel belang zij n.

D e schietstand b ea ntwoord t voll e dig aan d e hoogste ve iligheidsnormen.

Zo zijn d e wanden van een absorb e r e nd mat e riaal dat afkets e n van kogels moet voorkomen. De grondlaag van de schietbanen bestaat uit zand, dat om d e zelfde reden h e t terugslaan tot een minimum moet b e perken.

Achter d e s c hiets c hijven zijn horizontale stalen banden geplaatst, zo bevestigd ond e r ee n sp ec iale hoek die d e inslaande kogels neerwaarts in het zand doen slaan. Regelmatige opgebouwde houten overspanning e n zorgen er tenslotte voor dat een eventuele

verdwaalde kogel onmogelijk uit de stand kan. Naast het bekomen van een nieuw e schietstand werd een huurovereenkomst met de stad bekomen voor het in gebruik nemen van het aanpalende gebouw "d e Ho ev e".

Deze huisvesting biedt de gilde een comfortabel onderkomen in de onmiddellijke omgeving van de schietstand zoals dit vele eeuwen geleden reeds was geweest.

Een nieuwe generatie staat er klaar voor om het doel van de gildeconfreers zoals dat vele eeuwen geleden reeds was, niet te beschamen.

Met deze erkenning is de toekomst van de gilde gewaarborgd en is de gilde meer dan ooit gewapend om te overleven.

Bijgestaan door de griffi e r van de gild e Ph.Duyck schi e t d e heer Se n a tor Burgem ee st e r R. Vanlerb e rgh e symbolis c h d e nieuw e sta nd in. (foto Te rma Izegem )

Opening va n d e nieuw e sc hi e lstand op 13 okt. 1990 door Se nator Burgem ees t e r R. Vanl e rb e rg h e, bijgestaan d o o r volksve rt ege nwoordi ge r L. Bril e n de Sc h e p e nen van d e stad Helemaal r ec ht s nemen Er e -pr es ident R. We rbrou c k en Pr e sid e nt]. Vand e m oo rtel e de honn e urs waar. (Fo to Te rma I zege m )

De gildeoverheid

M e t h e t b e komen van d e o rdonnanti e w e rden aan de gi ld e b e paalde privil eges gegev e n zo dat zij k on oefe nen m et d e " boss e oft e doelstock" ( l ) Daartege nov e r stonden e nkele verp li c hting e n waaronder de voornaam s t e hun trouw was die zij onder e d e moeste afl egge n aàn d e "Graeve van Vlaenderen" e n de "Grae v e va n I seghem en d e Emelg h em met z ijn toebehoorten " In wez e n was er sinds ee uwen nog ni ets veranderd. In tijd e n van nood kon nog steeds door d e wereld lijk e macht ee n beroep word e n gedaan op de schuttersgi ld en e n "naer het vermogen van iedere confreer" (2) op hun le d e n.

Tot in d e 16d e ee uw z ijn e r voorb ee lden bek e nd dat de schuttersgi ld e n in s taat waren ee n z ui vere m ili taire taak buiten d e gemeente of stad uit te voeren en dat ze daadw e rkelijk aanw ez ig war e n op het slagveld.

De me est betekenisvo ll e is deze op h et "G ro e ning e veld" te Ko rtrijk op 11 ju li 13 0 2 , waar éé n van de ve rs c hrikkelijkst e dram a's van d e Middeleeuwen plaatsg r ee p. Met d eze s lag d e r Gulden Sporen ve rwi e rv en d e Vlaamse g e m ee nten ee n e e uwig e r oem waarin d e sc hutt ersg il den ee n zeer belangrijk aan d eel hadden.

Deze wil w as nog steeds aanwezig op het eind e va n d e 16 d e eeuw to e n geuzenbenden onz e streek onv e ili g maakt en e n sommige g ild en e r in slaagden hun stad t e vrijwaren van geo r gan isee rd e aanvallen

Zo verdedigd e de St.-jorisgilde u i t Kortrijk hun stad "on ve rs chrokken en m et bravou re" t egen d e g euze n in 156 7 (3).

Toen hadd e n zij e chter al hun mi litair e taken verlo r en , e n le gd e de Vo rst op de schuttersgilden g ee n besl ag meer daa r h ij b e sch ik te over een d e gelijk uitgerust b e ro e ps le ger.

Door z ijn le e nheren d e raad te g eve n bij sommige aangel ege nheden d e schutte rsgild e n te raadpl egen, ve rl eg d e Karel V h e t accent e n wonnen d eze vanaf 1523 aan politi e ke invlo ed (4).

Stilaan vormden d eze sch utt e rsgild e n de rug gegraat van h e t politi e ke le ve n binn en de gemeente.

Een plakkaat van Filip s IV h e rinn ert in 1630 hi eraan e n gaf opdracht aan d e sch epe n e n, raadsl ed e n, gr iffiers, alsm e d e aan d e le d e n van h e t "onmondig" kamer co ll ege d ee l uit t e maken van een schuttersgi ld e (5 ).

Door h e t nauwe to ez i c ht op d e maats c happelijk e positie van d e schutters bl eef d e g ild e ee n en igsz ins elitai r gezelschap e n waren de sch utt ers voornamelijk afkomstig uit d e kring en van kooplied e n e n midd e nstand e r s.

Hun invl oed bleef dus ni e t b eperkt tot de sc huttersgild e alleen e n z ij b e kl eedden ook even b elangrijke posities in de ge m ee nt e lijk e overheid .

Dit steld e hun in staat di r e kt op te t re den bij onrust, oproer, brand en eender elk o ntij, zoda t de sc hu ttersg ild e een bijzonder nuttig instrument betekend e in d e gemeente.

De graaf van I zege m Vilain XlIII w as hi e rin zeer behoedzaam e n stelde de hoofdbaljuw van Iz egem aan als plaatsvervanger, m et de opdrac h t z ij n za ke n te behart igen en erop to e t e zien dat h et door h em verleen d oct rooi m et z ijn r ec ht en en pli chten stip t el ijk werd onde rhou den .

H ierin stelde men dat men all e twe e j a ren "eenen Deke n, tw ee bere ckers ende eenen ontJangh er " zal kiezen om d e "Gu lde te Regie ren en de a lle din ck in recht e te besorghen" (6) .

Deze v e r kie z ing greep ove r h e t alge me en p laats op de dag van de konin g schie t ing of de feestdag

van St.-B a rbara, e n we rd de " we t des er gild e vernie u wt " in aanwe z igh e id van d e hoogbaljuw of ee n commissaris.

Op d eze ve rgadering w e rd de baljuw , als vert ege nwoordig e r van hun lee nh ee r , di e hun bepaald e vrijh e d e n had g e s c h o nken, in " keni sse gesteld " van all e "acten, deba tt en en ge schill en" e n kon hij d esnoods in g rijpen waar nodig was

Sc hutt e r s gilden war e n b e houds gez inde ver e mging e n . Traditi e w e rd bij z ond e r op prijs gesteld, e euw e n hield m e n zi c h soms aan b e p a alde r e gl em e nte n e n w e rden dan ook g e n e r a ti e s lang onderhoud e n

De struktuur van d e g ild e bl e ef tot in de 19d e ee uw t e I zege m vrijw e l o ngewij z ig d.

Aan h e t hoofd stond d e " Deken " di e w e rd bijg estaan do o r de "conin ck, bereck ers ende gh eswoorn e vande selve gulde".

Som s w e rd d e ze uitg e br e id om d e g ilde to e t e lat e n b e t e r t e function e r e n en "s orghe te dra egh ene " en "d e ghuld ebro ed ers t e di en ene " .

In vel e Vlaams e gild e n is e r soms g ee n duidelyk e lijn te tr e kk e n in d e b e vo e gdheid van e en a a ntal ambt e n e n d e mani e r waarop d eze ve rk oze n werd e n Vele gild e n b e pal e n z e lf d e rol e n sc h e ppen hi e rdoor ee n ve rke erde int e rpretati e , wat wijst op ee n ve rlor e n g aan van ee n jui s te juri sdi c ti e (7).

Buiten d e koning w e rd <:; n alle fun c ti e s verkoz e n. In het b e gin van de 17 d e eeuw was dit voor ee n period e van twe e jare n , later to e n h e t bestuur noodzakelijk uitg e br e id werd, was e en lang e r e p e riod e gangbaar, z od a t kontinuït e it e n v e rni e uwing van d e e ed g e waa rborgd bl ee f.

Bepaald e tak e n w e rd e n s oms voor h e t le ven to ege kend z oals de griffi e r die als s c hryv e r van all e notiti e s in h e t gild e b oe k de e ni ge aangew eze n p e rsoon wa s.

Door bij hun intr e d e als gild e bro e d e r elk a ar trouw e n bijstand t e b e loven e n d a arnaas t ee n finan ciël e ve rplicht e bijdrage t e b e tal e n e n hi e rm ee d e b e langen v a n d e gild e e n ie dere gild e -

bro e d e r t e beh a rti ge n , ve rkr ege n Z ij h e t r ec h t b e slissin ge n te n e m e n.

Re e ds m e t d e h e rinri c hting in 161 5 is e r ee n duidelyk d e mo c ratis c h bel e id dat door ee n m ee rd erh e id van " v oy sen " (st e mmen ) do o r all e gild e le d en is sam e n ge steld . Ho e dit is geëvolu ee rd z ien wij in d e vo lgen d e luikj es.

De hoofdman

In d e middele e uw e n was de Hoofdman (h oo ftman - hooghman - oogman - homan ) h e t hoofd van een ge z el sc hap of ve r e niging. In d eze p e riod e h a dden d e sc hutter sgild e n ee n bel a n grijk e militaire taak t e v e rvull e n , al s aan v o e rd e r van e en groep s c hutt e rs , kre eg d eze d e bel a n grijkst e t a ak toeg e w eze n in d e gild e .

Met h e t verlor e n gaan va n d e milit a ir e e n p o liti onel e tak e n, gre e p e r binnen d e g ild eove rh eid een belangrijke vers c huiving plaat s di e d e fun ct ie van Hoofdman ond e r gesc hikt m a akt e

Met uit z ond e rin g va n ee n k o rt e p e riod e in d e 19d e ee uw bestond d e gild e ov e rh e id st ee d s uit twee h o ofdmann e n Deze mandaten w e rd e n st ee ds d e mocratis c h ge kozen uit me e rd e r e ka ndidat e n.

Dez e di e de meest e st e mmen haald e werd d e 1s t e hoofdman geno e m,d , deze ond e r h e t hoo g st e getal "voys en" de 2d e hoofdman. In d e z e hoedanigh e id s tond e n z ij d e Deken bij op d e alg e m e n e - e n b es tuursv e rgad e ring e n e n w a r e n zij ve rantwoordelijk om de go e d e w e rking van d e gild e t e verzeker e n.

G e dur e nd e een kort e tijd w e rd m a ar é é n h o ofdman ve rkozen en kr ee g hij vo o rrang op h e t D eke ns c hap.

E e n r e organisering m e t een ni e uw e ind e lin g v a n h e t b es tuur bra c ht t e rug tw ee h o ofdmann e n in h e t b es tuur.

Hoofdmannen van de St. - Barbaragilde Izegem.

1682 Hilarius Mar c h e lier

1686 Hilariu s Mar c helier - J ea n Le fauer 1688 Hilair Marcheli er - Ignatius van Houtt e

177 3 Pieter Nuttens - Jo annes Bapte Terriere 1778 Judo c us Van balberghe... 1781 Be rnardus VerhelIe1782 joann es Bapt e Lap e ir e - Philippe D enys

1788 Pet rus J ooris Missiaen (+ 3 okt).. . 1790 ].N. VandommeI e - Joannes Demuynck

Ignatius van Houtt e - Guillia e me Terner e

Ignatius van Houtte - Pi e ter Pesa nt

Pieter Pesa nt - Christiaan Strobb e Christiaen Strobbe - Judocus Bea ussart Christiaen Strobbe - Jooren Mi st iae n Christiae n Strobbe - Jooren Missiaen Piet e r van Oost - Christiaen Strobbe Jacqu es Cl eme nt Rob e rt vanden b erghe

Christiaen Strobbe - Jacques Clement Jacqu es Clement - Lauwerins Sette

Christiaen Strobbe - Pi e ter van Oost d e jonghe

Franciscus Ign a tius Strobbe - Franciscus Verduyn

Jaspar Maes - Jooseph van Compernolle Francis Ignatius Strobb e - Jaspart Maes Gasp ar Maes - Stephanus Morel Jasp aert Maes - Christiaen Strobbe fs. Christiaen

Piet e r van Oost fs. Pi eter - Frans Selvester van Oost fs Pi ete r Jacq u es W e rbrouck fs. Jacob - Joann es Gellynck fs. Joannes

Francis Dieri e k - J ooseph Vroman Pieter Verb e ke - Lod e wijk Mistiaen Francois Am eye - Joanne s Franciscus Gellynck

1696 Ignatius va n Houtt e - Rogi er van Severen 1698 170 3 171 3 1716 1719 1720 1722 172 3 1724 1727 17 30 17 32 17 34 17 36 1738 1739 1741 174 3 1749 1754 1758 1760

Pieter Verbeke - Hilarius Terri e r e

176 5 Joseph Merlin - Emanuel Storm e

1770 Joann es Gell y nck - Jan Bapte D ecoe n e 1771 Livinus Vand e bogaerd e - Joann es Min e

1801 P.]. Parm entie r - Joannes D enys 1802 Joannes L. Kerkhof - Joann es Denys 180 3 Francis Ma es - Fran c is VerhelIe 1806 Fe rdinand Morel - Pet rus D evos 1808 Petrus Strobbe.. . 1810 Eugen Verb e ke1811 A. van Camp e nhoudt1814 Pet rus Sabb e - P .]. D e Backere 1818 Pe trus van Malae rt s -J oannes Ignatiu s Sabbe 1820 1824 1826 1829 18 32

E.J Amey e - Petrus van Melae rts Martinus Vanhaeverb e ke - P.J. Verbeke Charles Walla ert - Joannes DobbeIs P A. Coucke]. N ys -J ean VerhuIst

18 36 ]. Dumat - Rosseel 18 38 - Ross eel

1851 P. Neyrinck - Jos ep h Thibau

De Deken

In d e ordonnantie van 161 5 wordt geen specifieke melding gemaakt over de bevoegdheden van deze functie. Wel wordt hij als de voornaamste persoon aangewezen, wat dan ook blijkt uit de verslagen die voorkomen in het oudste gildeboek.

Hij was dan ook een waardig e n aanzienlijk persoon di e dikwijls in de gem ee nte een hog e functie bekleedde. Hierdoor stond de gilde in een bevoorrechte positie en zag de gilde kans hun invlo ede n te doen gelden als er b e paalde problemen kwamen opdagen .

Pas op h e t e inde van d e 19 de eeuw werd overgegaan tot ee n herv e rdeling van d e b e stuurstake n e n verkoos men d e "Voorzitter" als de belangrijkste p e r soo n van d e gilde (8 ).

D e taak van d e D e ken e volueerde dan naar ond e rvoorzitt e r e n later naar ee n ereambt dat wordt to e gew eze n aan de oudste vertegenwoordiger van h e t bestuur.

D e D e ken afgeleid van "dizainier" wat "thienman" betekent had m ees tal d e ve rantwoord elijkh e id ove r de financiële to estan d van d e g ilde

De ni e uw e gildeleden l eg den hun ee d af in handen van de D e ken e n ondertekenden als dusdanig de do odsc huldakt e van d e nieuw e co nfreers. Gewoonlijk was hij ook b e last m e t h e t innen van deze d oodsc huld di e bij het ov e rlijden van d e confreer aan de gild e toekwam.

Door d eze bijzondere taak was hij h e el nauw betrokk e n m e t all e gebeurtenissen binnen d e gilde, zodat in de me es t e gevallen na zijn ambtsperiod e ook op hem werd gerek e nd als "overd e ken" wat dan terug wijst op h e t belangrijkste ambt van d e St.-Barbaragilde t e I zegem.

Rond 1850 werden tijd elijk twee d e kens en één hoofdman ingesteld zodat historis c h gezien de belangrijkst e persoon d e juiste naam kreeg to egewezen.

Dekens als hoofd van St.-Barbaragilde

1682 Carel Terrier e , h ee r van Te r EIst

1685 Andries Hoorn e (Hoorens de jonghe) 1688 Carele Terrier e, heer van Ter EIst

1696 tot 1719 Hilaire Marchelier

1720 Joannes VerhuIst

1722 Ferdinandus Amerly(n)ck

1723 Sr. Pieter van Oost d'oude 1724 Sr. Pieter van Oost verkozen "sond er voysen inghevolghe het consent van de gem ee ne con/reers"

1727 Christian Strobb e 1730 Pi ete r van Oost 1732 Pi ete r van Oost fs. Jan 1734 Francijs Ignatius Strobb e 1736 Pi e ter van Oo s t 1738 Pi e t e r van Oost fs. Pi e t ers 1739 Id e m 1741 Sr. Joannes baptiste Ver hui st " hooghballiu deser prochie ende prinsdomme van Iss egem" 1743 Sr. Pieter van Oost fs Pi eter 1749 Pi e te r Verdu y n

1752 Francois Igantiu s Strobb e "dede rapport syne domicilie te nemen binnen de stad Gendt en werd ve rva ngen door Joost Renier met 1 8 voysen" 1752 Joost R e ni er, burgem eester d ese r proc hie 1754 Joost Reni er 1755 Hilarius Te rri e re 1758 Francois van wtb e rgh e 1760 Jas pard Maes

1765 J oannes G ellyn c k d' oud e 1770 Joseph Tang e 1771 Christiaen Strobb e fs . wy lentJoseph 177 3 Jos e ph Lon c ke 1778 J. van wtb e rgh e 1781 Emanuel Storm e 1782 J oannes Minne 1790 Judocus van balbergh e 1801 JN. Van dommele 1803 Guillulmus Loncke Sr. Joseph Loncke overd e ke n

1806

Joannes Baptiste Denys

1812 J Coolen 1814 Petrus Strobb e 1817 F. Morel 1817 Joannes Francois Coolen, actuelen deken 1818 F. Morel J.F. Coolen opperdeken

1826 Judocus Verbek e

1829-18 3 4 JB Morel

18 3 7- 1840 JJ Van Dael e 1841 F Dumat

18 4 7 R o ss e el

De Koning.

D e ko nin g is z ond e r m ee r d e ce n t ral e figuur in d e g ild e. D eze p e r s oon is dan ook ni e t w eg te d e nk e n uit d e sc hutt e r sg ild e. Hij draa gt d e ee r e n d e waardi gh e id va n h e t ge hel e geze lsc h a p.

D e koning had z ijn tit e l b e kom e n door z ijn b eh e ndigheid in h e t s c hi e t e n m e t z ijn wapen E e rtijd s was dit het ne e rhal e n van "d en gaey" op ee n s taand e pers, later e n tot op h e d e n het " schoonst e" tr e ffe n van de roos op ee n blaz o e n.

H e t " v ogel-of gayschi et en" is v a n heel ouds ee n al ge m ee n volksvermaak , h oe h e t is ontstaa n is ni e t hel e maal duidelijk D e ko nin g svogel is ni e t zo m a ar ee n vogel. Hij is ee n h ee l bij zo nd e r e, m ac hti ge e n sy mboli sc h e voge l di e gel uk b re n g t aa n d e sc hutter di e h e m t r eft.

H e t ge bruik was ni e t b e p e rk t to t d e s c hut te r sg ild e n all e en, daarvoor is h et t r o uw e n s ve el oud e r d a n ee nd e r welke sc hu ttersgi l de.

Zo b esc hrijft de R o m e in se d ic h te r Ve r g ilius (7019 vóó r Chr. ) h e t sc hi ete n op een leve nd e duif op ee n sc h ee psmast in h et ge di c h t over d e Troj aa n se h e ld Ae n e a s.

Ook in d e m ythologi e he c htte m e n ve el belan g aan h e t vo g elsc hiete n Houtgravure 15 d e ee uw (Ve rz am e ling B. No lf Ize g e m )

Ook d e Ilias van Homerus (gd e eeuw vóór Chr. ) no e mt hetzelfde spel, door A c hill e s georganiseerd.

In d e oudheid schoot m e n zowel bij vreugde- als bij lijkspel e n hoog naar een duif. Bij d e dodencultus werd d e afgesthoten duif gezien als de onder de levend e n terugkerende ziel van d e gestorvene.

D eze "gaey van ee ren" zoals hij ook genoemd wordt, was en is naar uitzi c ht steeds ee n papegaai, zo als di e nu nog op d e gildebreuk voorkomt.

Door h e t behalen val) het hoogste ereambt bekwam hij enkele gunst e n zoals "syne maeltyt quitte hebben" e n maakte hij kans op het keizerschap. Ook maakte hij aanspraak op het inleggeld dat ie d e r e co nfreer onder de p e rs had gelegd en werd hij automatisch opgenomen in het bestuur en zo hij hi e r r ee ds deel van uitmaakt e werd hij van d eze taak ontslagen.

Gewoonlijk werd deze dag ve rkozen voor het sa m e nst e llen van de "wet ofeed " e n verkeerde men in d e mogelijkheid een plaatsv e rvanger te kiezen, voor d e plaats die hij na h e t b eë indigen van zijn koningsperiode terug bekwam.

Bij officiële e n kerkelijke pl ec htigheden zoals optochten en processies dro eg hij de waardevolle gildebreuk die hem van zijn confreers ondersch e idde. Als symbool van het gezag had hij steeds r ec ht op een ereplaats.

H e t koningschieten is nog steeds een gebeuren vol symboliek en wordt soms aanzien als een godsoordeel.

In de oudheid werd maar al t e dikwijls beroep gedaan op allerle i gode n . Bij b e twistingen en r ec htspraak verwachtte men van d eze goden dat deze de aangewezen persoon zou aanduiden die de juiste beslissingen kon n e men.

Me e rmaals was en is d e ni e uw e koning ni et d e persoon die de gild eco nfr ee rs als mog e lijke kandidaat hadden voorzien , e n b es liste een toevals c hot over deze konings c hi e ting . Ook onz e (voor )ouders aanzag e n dit als ee n godsoordeel e n b esc houwden de ni e uw e koning met meer ee rbi e d

E e rd e r op de dag hadd e n d e oud-koning en all e "eonfreers" de kerkdienst bijg e woond waarna m e n gezamenlijk en stoetsgewijs m e t wapperend vaandel naar de plaats of h e t terrein trok , waar d e staande pers was opgesteld.

Daar kreeg de hoogbaljuw als afgevaardigde van d e graaf van Izegem, in d e naam van deze , d e kans de koningsvogel ne e r te halen. Me e rmaals zijn akten e n besluiten van d eze "gaydag" ondertekend door een commissaris. Naar alle waarschijnlijkheid is dit ee n afgevaardigde van de leenheer di e zijn toelating moest geven voor de beslissinge n di e daar getroffen w e rd e n. Hierdoor kreeg de lee nh ee r de erkenning hog e r te zijn dan de gild e di e voor dez e koning sschieting en het gebruik van d e wap e ns zijn toest e mming had gegeven. Na hem kwam de uittredende koning die kans maakte op "dobbelkoning of prin ee " en uitzicht gaf op Keizerschap. Daarop volgden de andere confreers volgens voordien afgesproken regels.

Op de koningsschieting moesten alle leden van de gilde aantreden en mochten hier zeker niet ontbreken, op straf van een fiks e boete Alleen om heel bijzondere redenen, zoals ziekte, kon m e n "nootsynde uitgeleyt" hiervan ontslagen worden ( 10 )

Wie zonder toestemming afwezig was moest ook de kosten van het gildemaal betalen na het koningschieten (11). Hij "di e da er in maniqueerde dat sal wesen ten suleken coste end e ghelaghe als de ghonne di e da er in properen persoone" waren.

In d e middeleeuwen was h e t d e gewoonte dat m e n "dl' ga \' '' op de ke rktor e n plaatste , doch de koste n die daaruit voortvlo e id e n li e pen zo hoog op (sc h a d e aan de dakbedekkin g ) dat al heel vroeg d aa p; an \\'e rd afgezien,

Voet- e n handbooggild e n gebruikten over het algem ee n de molenwi e ke n om d e koningsvogel op ee n bepaalde hoogte t e plaatsen,

D eze mol e ns , meestal gebouwd buiten het centrum va n d e gemeente, bod e n d e schuttersgilden meer ruimte zodat d e schad e rapporten tot een minimum werden herleid.

Onz e bosseniersgilde h eeft hier zeer waarschijnlijk nooit gebruik van gemaakt. In ieder geval was het een soort mast of p e rs ( 12 ) die men plaatste in een meerseiken bij de Mandel, dat aan d e gilde toebehoorde in d e nabijheid van het oude oefenterrein.

Daar w e rd menigmaal het koningschieten georganiseerd ; niettegenstaande dez e op voldoende afstand van de woonkern was geplaatst was het gevaar voor verdwaalde kog e ls h e el reëel.

Zo werd Ev e rardus Obre c ht , pastoor van Emelgem , komende van de "pastor)" van Izegem ongelukkig door een kog e l afkomstig van de bosse ni e rs fataal getroffen. Hij werd te Emelgem beg rav e n op 25 mei 1648 (3)

M e t haar afschaffing op het e ind e van de 18de ee uw, tengevolge van de Franse Revolutie en de verbeurdverklaring van al haar goederen, ondervo nd d e gilde sindsdien steeds maar meer moeilijkh e d e n voor het vinden van ee n geschikte plaats.

Bronn e n vermelden dat dez e het laatst op een s taand e p e rs doorging op 27 m e i 1856 in de nabijh e id van de Kortrijkstraat en d e Maandagmarkt (Gildeboek 1818-1982, tafelr e d e 1896 ). DeZe was dat jaar "ommegewaaid" e n de gildeoverheid besliste van deze niet meer op t e stellen gezien het g root ge vaar bij het schieten voor d e buurtbewoners ,

Va n to e n af is dit oud geb ruik verloren gegaan e n was d e gilde genoodzaakt tot h et inri c hten van ee n ni e uw e disciplin e, d eze voor "doelkoning".

A a nvankelijk werd te I zege m ie der jaar een koningsschieting georganis ee rd. Reg elmatig gebeurde het echter dat om r e d e n e n, éé n of meer j are n we rden overgeslagen e n dat door d e "quad e maeren niet es heeft connen geschieden" ( 14 ).

D e mo e ilijkheden tot h e t b e kom e n van een g esc hikt te rrein zou de aanleiding z ijn dat ee n r eg lem e ntswijziging voorzag dat d eze maar om d e dri e jaar werd ingericht ( 15).

Vanaf toen bestond er ee n ve rminderde belangstelling voor het konings c hap Dit resulteerde in ee n zeer belangrijke wijziging in h e t bestuur van d e gilde.

Als belangrijkste figuur in d e gilde verdween de koningstitel van het ton e el e n hij wer d vervangen door deze van voorzitter of Pr es id ent. Dit bracht talrijk e vers.c huivingen te w eeg in d e strukt uur van de gilde die tot op hed e n nog steeds gehandhaafd zijn.

Pas na W.O. I zal terug aanda c ht b es teed worden aan dit ereambt, dat to e n aan de doelkoning toekwam .

Van dan af komt hij terug voor in de archieven van de gilde deeluitmakende van h e t bestuur en genoot hij terug de erkenning di e hij had verdiend .

De gildekoningen uit het archief van St.Barbara Izegem.

1680 Rogier Morel

1681 Rogier Morel

1686 Louis Strobbe 1688 Joos de Coene 1698 Joannes Maximiliaen Am e rlinck 1700 Guillaume Terrier e 171 3 Joannes Verhuist

1714 Hilarius Mar c h e li e r

1716 Pieter van Oost 1819 idem 1719 idem "Prince" 1820 ].]. Sabbe 1722 Christiaen de Coene 1824 M. Lecoutere 1723 Christiaen Strobbe 1826 Martinus Vanhaverbeke 1724 Pieter Francois Werbrouck 18 3 1 Idem 1725 Jacques Clement 1832 Petrus Vandommele 1727 Pieter van Oost fs. J ans 1834 Martinus Vanhaverbeke 1730 Frans Ignatius Strobbe wordt in deze periode "prince" 1732 Pieter van Oost fs. Pieters 1841 Martinus Vanhaverbeke wordt Keizer 1734 Pieter van Oost Rosseel wordt dit jaar Koning. 1736 Joseph Strobbe 1844 P.]. Boutens 1738 Joannes Van Compernolle fs. Joseph 1850 ].V. Van Overbeke 1741 Jaspar Maes fs. Passchier 1851 Fr. Vandeputte 1743 Francis Wallaey fs. Joos 185 3 F. Van Ov erbeke 1749 idem "prince" 1856 J oseph Ross eel 1750 idem wordt Keizer

Franscois Claerhout Koning 1923 Armand Strobbe 1751 Pieter Verbeke 1924 Richard Clement 1753 Pieter Franscois Verheede 1925 Remy Van Wijnsberghe 1755 J oannes Baptiste Renier 1926 Jozef Vandommele 1758 Joseph Loncke 1927 Marcel Vandommele 1760 Joannes Fransciscus Ghellinck 1928 Jules Masschelein 1764 Cyprianus Larmuseau fs. Martinus 1929 Michel Hauwe 1766 J oseph Merlin 19 30 Georges Rosseel 1769 Jacobus Pennynckx 1931 Michel Duyvejonck 1770 Jan Baptiste van Daele 1932 Eugeen Beernaert 1773 Joseph Merlin 1933 Jozef Werbrouck 1775 Joannes Baptiste Terriere 1934 Jozef Werbrouck 1778 idem, prince 1935 Marcel Vandommele 1780 idem - wordt Keizer 1936 Sylvere Kemp Joannes Valcke, Koning 1937 Sylvere Kemp 1781 ].C. Maes 19 38 Sylvere Kemp, wordt Keizer 1783 Gui li e lmus Loncke Pierre Vandommele, wordt Koning 1787 Guilielmus Verstraete 1939 Marcel Clarysse 1788 Pieter Joseph Lecluyse 1940 Armand Strobbe 1789 Petrus Jacobus van Wtberghe 1802 J . Coucke 1946 Marcel Clarysse 1805 E. Ronse 1947 Henri Simoens 1809 Emmanuel Ronse, wordt dit .iaar Keizer 1948 Sylvere Kemp 1949 André Linsele

1811 ].B. Morel 1950 Irene Verfaillie 1812 Eugenius Ronse 1951 Armand Strobbe 1813 J.B. Morel 1952 Willy Simoens 1814 A. Van Campenhoudt 19 53 Fabien Kemp 1816 P.A. Coucke 19 54 Tillo Vandommele 1817 ]. Van Wassenhove 19 55 Raymond Werbrouck 1818 F . R. Van Wtberghe 19 56 Willy Clarysse

1957 Le on Spriet

1958 Rog e r Lafaut

1959 Andr é Billiet

1960 jo ze f Rebrv

1961 Lu c ie n Roos e

19 62 M a r ce l Vand e nb e rghe

1963 j oze f R e brv 19 64 joori s Defor ce

196 5 Will y Vandemo o rtel e 1966 G u v Bee rna e rt

1967 H e nri Stov e

19 68 Andr é Bincqu e t

19 69 O sc ar Grijsp ee rt

1970 jac qu e s Decl e r cq

1971 Ro ge r Pattijn

1972 Guy Bee rnaert

197 3 Pa tri c k Port e

1974 j e h a n d e Ferr a r e

1975 Patri c k Porte

1976 jos Ae rts

1977 Guv Be erna e rt

1978 Gu y Bee rnaert , prin ce

1979 Gu y Bee rnaert , \",'.ordt Ke i ze r R e n é Bogaert, wordt Koning

1980 G ee rt Vannieuw e nhuys e 1981 G ee rt Ve rmaut

1982 Rik Vandoorn e 1983 lr e n e Maccafcrri

1984 jo ze f Watteny

1985 G ee rt Vannieuw e nhuyse

1986 Fr e dd y Vancoilli e 1987 Edd y Lafaut 1988 Rik Vandoorn e 1989 jacqu e s Muli e r 1990 Dirk Be e rnaert

De Berecker

Tijdens h e t samenkom e n in bestuurs z aken, proce szaken of bij het opst e llen van b e sluiten trad het bestuur altijd op in aanwezigh e id van twe e bereckers ( 16 ) .

Net als d e andere werd deze bestuurstaak door d e meerderh e id verkoz e n voor een b e paalde periode.

Gewoonlijk w e rd e n d eze g e r ec rut ee rd uit d e g ild e bro e d e r s di e r ee d s ee n lang e tijd bij d e gild e waren aa ng e sloten. Door hun jar e nlan ge e rv a ring r e ke nd e m e n op hun wij ze raad

Deze " gezw oornen" ke nd e n hel r e il e n e n ze il e n van d e g ild e en hadd e n hi e rd oo r ee n zee r b e la ngrijk e inbr e ng in h e t n e m e n va n b es li ss in gen.

Bereekers van Ste B a rbara

1682 Anthonius Sy m oe ns - Guill ae m e Br aeye 1686 Anthon e D e lb a r e - judo c u s va n H o utt e 1688 Antonius d e M a n - Gullae um e L e m a ittr e 1696 Anthone d e M a n - Guill ae m e L e M a istr e 1698 Anthone d e M a n - Guill ae m e d e Bu ssc h e r e

170 3 Sr. Pi e ter van Oo s t - Gilli s Tuitt e ns

1713 Gillis Tuyt e n s - Hiloin e A nth o n e M arc h e li e r 1716 joor e n Misti ae n - Ro g ier D e pu ydt 1719 La ur e ns Sette -G ill is Tu y rr e n s 1720 Laur e ns Sett e - Rogier d e Pu yt 1722 La urens Sette - Guilla e m e d e bussch e r e 1723 Laurens Se tt e - Guillae m e d e bussch e r e 17 24 jan Mistiae n - Laur e ns Se rr e

1727 jan Missia e n - Pi e ter Strobb e fs. Chri stian

1730 Pi e ter jos e ph St robb e -j a n Bapte d e Pu yt 1732 Christaen Strobbe - joann e s Bapte d e puyt 1734 Ste phanus Morel-judocus Le febere 1736 j udocus Lefebure - Fran c is Wilais 1738 jac ques Cl e m e nt - joann e s Gellinck d e jonghe 1739 jooseph R e ni e r - Piete r Se tt e f's. Lauw enns

1741 joost Renier - Pieter Vroman 1743 Pieter Vroman - j oannes Com pernoll e

I g natiu s Se tt e - C ar o lu s Lod e wy c k

Boudewyn Ignatius Gh e llyn c k - Francois Horr ez fs. Joann e s

Fran c iscus Te rri e r e fs . Hil a rius - Lodewy c k Fermaut

Chrisp y n Storm e - Boud e wyn Gell y nck

Francois Brabant - Boud e wyn G e llynck Be rnardus Lapair e - Martinus De me y

Be rnardus Lanss e nsPhilippus D enys junior - Joannes wallays

PJ . Neirynck - j.F . R oel e ns

180 3 Vin centi u s VerhuIst - Josephus Coucke

R ee ds h ee l vroeg in de 19 d e e e uw werd op h en g e en beroep meer gedaan als lid van het b est uur en t e nslotte is deze benaming volledig ve rlor e n gegaan .

D eze akt e n di e ste e ds in h e t g ild e bo e k w e rd e n opg e nom e n, werden altijd t e r g o e dkeuring aan d e gild e ov e rheid voor ge le gd e n d o or d e aanw ez ig e b e stuursl e den ond e rt e ke nd In h e t ze lfd e gildebo e k we rd e n ook d e nieuw e r e gle m e nt e n door de griffi e r g e not ee rd, hij stond ook in voor de briefwiss e lin g m e t d e g eme e nt elijk e ov e rheid en ander e gild e n .

Door deze vertrouwenspositi e in d e eed bl e ef d e griffi e r z ijn functie vers c h e id e n e jar e n uitoefe n e n of zolang hij dez e naar b e hor e n kon uito efe n e n.

Vanaf de tweede helft van d e 19de e e uw wordt hij ve rki e sbaar gesteld en is z ijn ambtsperiode b ep e rkt e n herverkiesbaar geworden. De hogere graad van alfabetis e ring onder de gildeleden is daar niet vre e md aan , zodat meerd e r e kandidaten hi ervoor in aanmerking kwamen.

Griffiers van St.-Barbara

168 2 Anton e van Houtte 1770 j.C. Maes 1771 Pi ete r Jos ep h Couck fs. Pieter

De Griffier

Hoewel de griffier niet vo o rk omt in d e ordonnanti e van 1615 als lid van de gildeoverheid, mogen wij toch m e t zekerheid aannemen dat hij b eh oo rd e tot het vast person ee l van d e gilde.

D eze griffier, geheimschrijver of kl e rk stond In voor d e administratie van d e gilde . Zo maakte hij h et proces-verbaal op van d e bestuursvergaderinge n e n van de led enb ij een k omste n

Na ast h et not e ren van d eze v e rslagen moest de g riffi e r ook instaan voor h et opnemen van d e d oo ds c huldakt e n van d e ni e uw e le den. Hiervoor ontving hij ee n vastgesteld b e drag van "ij schellingen parissis" ( 17 ) die door d e "incommende" confr ee r werd b e taald (18).

1802 J ean Francois Versc haeve

1817 Pieter Anthon e Coucke, "Burgemeester e n notaris tot is eg h em, actueel erfachtig greffier. " 18 3 7 j. Morel De Ontvanger

Een ni e t minder belangrijke figuur in de gilde is ongetwijfeld de ontvanger of p e nningmeester. Ree ds in 1615 we es m e n e rop dat deze "oock ghecose n wordt alle twee jaeren eenen ontfangher om me de Ghuld e t e Regi eren ende all e Din ck in Recht e te Beso rgh en " ( 19 ).

Het is ook één van de weinige figuren die zijn plichten vermeld ziet staan in het gildeboek. Artikel XVI uit de ordonnantie van 1615 zegt immers dat iedere ontvanger gehouden wordt ieder jaar alle schulden die iedere "ghuldebroeder soude moghen schuldigh sijn" te innen. Daarin zijn begrepen alle lidgelden, "ghelaeghen" van verteer of gildemalen, maar eveneens werd van hem verwacht de doodschulden die iedere confreer bij zijn aansluiting had beloofd, te ontvangen.

Het bestuur verwachtte in ieder geval dat deze persoon "t 'selve sal mo et en goet doen" en zo hij in gebreke was hij moest opdraaien voor de kosten van het geldelijk verlies.

Deze verantwoordelijkheid eiste bijgevolg een betrouwbaar persoon die deze plichten nauwgezet vervulde, later zal deze persoon door de raad gekozen worden.

De ontvanger maakte steeds deel uit van de overheid of wet en erwerd hem opgedragen een "algemene rekening te passeren en te sluyten, opdat de aenkomende regeerders zouden kónnen doen zien in welke omstandigheyd de confrerie z ig bevind" (20).

1727 1730 1732 1734 1736 1738 1739 1741 1743 1749 1752 1754 1760 1765 1766 1770 1773

Jan Bapte Van alewin Jan Bapte Van Haelewijn Joannes Bapte van Haelewin Christian Strobbe

Francis De Brauwere

J udocus Ie fevere Joannes Gellinck fs Joannes Joannes Gellinck fs Joannes Jaspart Maes Pieter van Oost fs. Pieter de jonghe Joannes Bapte Van Oost Petrus van Dommele

Mathys Fransciscus Ghellynck Carolus Maes J oseph Loncke Judocus Van baelberghe Martinus Verbeke 1782 Joannes Gryspeert 1803 Felix Depraetere

Ontvangers van St.-Barbara

1682 Gillis Buyse 1686 Frans de Rym 1688 Joos Gellynck

1698 Pieter Pesant

1703 Paulus Amerlinck

1713 Robert van den berghe 1716 Robert van den berghe 1719 Robert van den berghe 1720 Robert van den berghe 1722 Joseph Strobbe 1723 Joseph Strobbe

1724 Pieter Dobbels 104 40

De baljuw

Een eveneens niet meer gekende functie is het baljuwschap, dat reeds in het oudste reglement van 1615 wordt vermeld Zijn taak was toen niet duidelijk omschreven.

Waarschijnlijk mogen wij veronderstellen dat het hier een eream bacht betrof, dat je kon behalen tijdens het koningschieten. Wie tijdens dit koningschieten het eerst "den gaey gheraeckt ende één het eerste stuck daer af schieten sal dien sal ghehouden syn voor bailliu vande gulde" (21).

Deze die dus het eerst de "vogel van eeren" trof en hem daadwerkelijk schond werd automatisch als baljuw benoemd.

Uit de benaming kunnen we afleiden dat hij binnen de gilde een zekere rechtspraak genoot. In tegenstelling tot deze die zich koning schoot behoorde hij echter niet tot de eed of gildeoverheid.

Pas vanaf 1 7 43 wordt het baljuwschap opgenomen in de eed waardoor de baljuw medezeggenschap verkrijgt in het bestuur van de gilde.

Met het bekomen van deze functie genoot hij op "den dagh vande gayschietynghe" vrijstelling van betaling voor het gildemaal dat deze feestdag afsloot.

Soms kwam het echter voor dat het eerste schot, dat de koningsvogel raakte, beslissend was op deze koningschieting. De gildeFaad voorzag hierin, door te stellen dat het de nieuwe koning aangewezen was de baljuw vrij te kiezen en aan te stellen.

Zo lezen wij in 1755 "mits er geene stucken en waren gevallen heeft koningjoannes Baptiste Renier voor bailliu gecosen sr. jooris van dommele" (22). Andermaal werd dezelfde persoon in 1 7 60 terug door de koning aangesteld, zoals dit ook in 1766 met Laurins De Leu gebeurde.

Aanwijzingen nopens zijn taak werden niet gevonden, alhoewel deze wellicht dezelfde kan zijn als bij enkele buurgilden, zoals het opnemen en het overdragen van alle boeten aan de ontvanger of schat- en schuld bewaarder. Een niet zo prettige taak die van de bewuste persoon veel gezag eiste.

In het gildeboek noteerden wij de volgende personen die als baljuw van de gilde optraden, 1686 Pieter Dobbele 1698 joannes Maximiliaen Amerlinck

1743 Sr. Francois Van Oost 17.49 Sr. Carolus Lodewyck

1753 1755 1760 1766 1782

joannes Ameye fs. Guilliaeme Sr. j ooris van dommele Sr. Jooris van dommele Laurins De Leu Pieter de Vos

De gildezot.

Eén van de meest ludieke figuren in de gilde was ongetwijfeld de gildezot. In de middeleeuwen luisterden de rederijkers en schuttersgilden elkaars feesten op.

Zo hadden sommige schuttersgilden een eigen rederijkersafdeling. Meestal voerden zij godsdienstige toneelstukken uit en luisterden zij proceSSIes op.

Het uiteindelijk doel van de rederijkers was niet het toneel, maar de dichtkunst , bedbeld om "w el te segghen" niet om te lezen.

Deze werken bevatten daarom veel ritme, klankrijkdom, rijmkunstjes en vooral veel beeldspraak .

Al gauw speelden zij dan ook een grote rol bij allerlei volksvermaak ter verhoging van de algemene levensvreugde.

De levende gildeheiligen en gildenarren die in sommige schuttersgilden nog steeds een belangrijke rol vervullen zijn restanten uit de rederijkerstijd.

Daarnaast had men de zottengilden dieN'ooral de kerk en de geestelijkheid parodieerden. Zij ver schenen op vastenavond vieringen , stadsfeesten, landjuwelen en andere feesten van gilden en rederijkers.

Zij zijn de voorlopers van onze carnavalverenigingen en waren toen al gestruktureerd in een zottekoning of - prins, een opperzot, een ezelspaus of prins der Narren en hadden zelfs een patroonheilige: "Sint Reynuyt" wat betekent: Rein uit = schoon op, wat zoveel als "alles opgemaakt" betekent.

De g ild ezo t h ad ee n spec iale l aa k te ve rvulle n op bij z ond e r e sc hi e rw e d srr ij de n. (G rav ur e uir d e Ce nrrale biblioth e ek va n Z üri c h. )

D e taak van o n z e gild ez ot b e stond d a n ook in h e t p ropag e r e n van het ve rm a ak in d e g ild e, ond e r allerl e i vorm e n van di c htkunst, dan se n e n d e lolbroek uith a ng e n. In h e t g ildeboek vind e n wij op 4 d ece m b e r 17 33 : "Dito da gh gedoopt de n per soon v an jaco bus Verh aege sot desa gu Lde ende beLooft tsy n er doot de som me va n seve n po nt par is is ende een pont w it was als vooren . "

D a ns e n e n zing e n bevord e rden bov e nal de ge z elligheid e n bijgevolg d e broeder sc hap en juist door d e sc huttersgild e n werd v ee l g e danst e n g ez ong e n van zodra daar de mogelijkheid to e was .

D e feestdag van St.-Barbara (4 de c .), h e t koningsc hieten e n d e processi e s zijn de m ee st aangew eze n dag e n om met d e gilde naar buiten t e tr e den

H e t stoetsge wijs aantr e den naar de p e rs ofhet gildehuis om d e schutterkoning te beg e leiden was dan ook h e t moment om de gildezot toe te laten zijn kunst e n te openbar e n, tot algemeen vermaak van alle gildeleden en toeschouwers.

Tot in de tw e ede helft van de 19 de e euw zijn er sporen van zijn aanw e zigheid terug te vinden in de St -Barbaragilde.

D ee ls om de kosten van z ijn kostumering en de n ie t m eer alge m e n e aan v aa rd ing w e rd rond d i t t ijd st i p mer deze trad it ie gebro k en.

Prins

Wi e twee jaa r na el kaa r ko nin g sc h oot "is daer mede van alle de conJreers erkent geweest voor prince vo lg ens oudt ge bruyck" (2 3). Admini str at ie f no e md e m e n h e m oo k "den dobbeLen coninck " (2 4 ). D e g il de h ee ft tot d u sver negen prin se n ge k e nd di e in aa nm e rkin g kwam e n voor het k e i ze r sc hap.

1681 R og ie r Mor e l 17 19 Pi e te r van O os t 1749 Fr a ncis Walla ey fs. Joo s':' 1778 J o a nnes Baptiste Te rrier e': ' voor 1809 Emmanu e l Ronse ':' voor 1841 Martinu s Vanhav e rb e ke':' 1934 Jo ze f Werbrou c k 1937 Sylv è reKemp ':' 1978 Guy Beernae rt ': '

': ' werd e n nadien k e ize r.

Keizer

Wie "drijma eL na erga ens " de koningsvogel afschoot "t e weten in elck ja er eens" w e rd keizer voor het leven genoemd (25). Hij bekwam van de gild e zeer belangrijke voord elen en zal "word en gh ebenifici eert naer recht en ende usantie vand e andere guLd en" (26 ).

Zo was hij bijvoorbe e ld ontslagen van bijdrag e n op de te e rfeesten en mocht hij zijn le ven lang d e keizersbr e uk dragen di e men spe c iaal voor hem had aangemaakt" "Welke eeret ekens de gilde aen eenen k eys er vergunt word" (27).

Dat juweel was voorzi e n van h e t "k(')'serlijk e wap en CI/ gro mial door drij siL ve re gedoo rre rd e v ogels bekle ed II/('! d(' k ers erlijke crOOll (' m d e hel giLd ell li (e)s" (28 )

D eze drie papegaaien symbolis ee rden de 3 opee nvolg e nde koningstrofe ë e n di e hij voordien h a d g e wonnen.

Naa s t d e voordel e n g e no o t hij a ls kei z er van de gild e e e n voorname plaa ts in h e t gild e wez e n In z ijn ho e danigheid wordt hij, st ee ds " in vo ll e guldeca m er daerv oor en erk (' nt va n all e de co nfre ers" en in ie d e r s aanwe z igheid door d e hoofden va n de gild e " g eproclameert m ei v oLl e permissi e.jJll' sCl/ti e ende ill! ow nt ie " (29 ).

Door h e t bekomen van z ijn tit e l had hij een le venslang beslissingsr ec ht in d e ov e rheid: " wann('N eene alge m ene st em ming pl aa ts heeft za l den key ze r he! recht hebb en t wee st emm en te geve n" (3 0 ) Door h e t behalen van dez e ond e rsch e iding kwam hij ni e t me e r in aanmerking voor h e t koningschi ete n wa ar hij afstand moest va n do e n.

Ke i ze rs van St.Barbara 1750 1780 1809 1841 19 3 8 1979

Fran c is Wallaey fs. Joos

J oan nes Baptist e Terri e r e Emmanuel Ronse Martinus Vanhav e rb e ke Sylvère Kemp Guy Beernaert

De gildeknaap.

D e gildeknecht of bode is in di e nst van de gildeov e rheid. Hij wordt ook wel de "cnaepe of den dom estijk" genoemd en is onmisbaar in het gildele ve n. Hij had vele taken te verrichten zoals het onderhoud van de gildekamer e n de doelen op h e t o e fenterrein.

In opdracht van de overheid " v olgens behoorlijke vermaning van de gildeknaaP" (art. 22 ) droeg hij de m e dedelingen bij de leden aan huis, en hielp hij bij d e organisatie van de te e ravond.

Op de oefenschietingen of we dstrijden waarop ander e gilden waren uitg e nodigd was hij de aang e we z e n p e rsoon di e to e zi c ht hield e n d e sc hutt e r aanwij z ingen gaf in d e do e len .

E e n e ve n voorname opdracht was het discr ee t nagaan of de nieuw e voorg e dragen gildel e d e n van " goe den huyse" war e n e n of ze v o ld e den aan d e voorw a arden die bepalend war e n om lid van d e sc hutt e rsgilde te worden.

M e nig e doodschuldakt e ve rm e ldt dat " doo r de cnaep e ra pport geda en wa s va n het v oLL e co n t en teme nt va n z ij n v ad er en mo eder " (3 1) bij minderjarigen , di e d e voll e 25 jaar niet hadd e n ber e ikt e n lid wensten t e worden.

Voor zijn vele werk genoot hij e enjaarlijkse wedd e e n was hij vrij van gelag op d e teerfee sten van d e gilde

H e t was ook de gewoont e dat hij bij een dooppl ec htigheid een "inkom st - p en ning" (3 2) omvin g van h e t nieuwe lid als aanvulling op zijn wedd e .

Te ve ns werd hij regelmatig van nieuwe kledij voor z ien die het aan z ijn ambt ee n ze kere uitstraling gaf als "geeeden cna e,h e" (3 3 )

Op de officiële plechtigheden droeg hij als attribuut een koperen piek, waarop de Keizerlijke armd van Oostenrijk prijkte (34).

De gildeknaap maakte echter geen deel uit van het bestuur en moest volledig onpartijdig handelen. Daarom was hij ook niet stemgerechtigd en kon hij geen beslissingen nemen.

In onze Gilde kwam h e t voor dat het ambt van vader op zoon werd overgedragen zals dit het g e val was met Guillaeme de pyckere die op 4 dec 1689 (patroondag) zijn overleden vader Guillaeme opvolgde (35 ).

Waarschijnlijk had hij reeds vele jaren het werk van zijn vader bijgestaan en had hij geen moeite met de afstandelijkheid di e hij moest behouden met de gildeoverheid.

Met h e t afleggen van "den eedt van te wesen guldecnape" betekende hij een bijzond e re en boeiende schakel in de struktuur van d e gilde.

De alferÎs

In h et gildewezen werd de vaandeldrager dikwijls alferis genoemd. Dez e term is afgeleid van het Spaanse" alferez" die in d e 16 d e ee uw een vaandeldragend officier van ee n Spaans vendel was. Zoals h et bij militaire korps e n van toen de gewoonte was, droeg de alferis h et vaandel neerhangend ove r de schouder.

De taak van deze man was een zaak van eer. Volgens de regels van de krijgkunst was de standaard een vlag of vaandel voor de ruit er ij en hij werd bijgevolg te paard meegevo e rd.

Sommige historici bew e ren dat d e standaardruiter in z ig-zag reed aan de kop van d e gilde en hiermee de weg vrijmaakte voor d e stoet die in aantoc ht was.

Onze alferis beschikte over een groter vaandel en stapte vooraan vergezeld van een aantal ''fyfelaars" (36) e n de tambo e r die h et ritme van de stoet aangaven.

Als onderdeel voor Zijn doodschuld beloofde Chrystyaen Dorne fs. Chrysteyaen in 1723 zijn leve nl a ng het ambt van "alfferus" uit te oefenen (3 7).

Daarnaast beloofde hij 3 Pond Parissis voor zijn opvolger die hem bij zijn lijksto e t zou bijstaan.

Net als in 1804 toen Petrus Jos ep hus Vandewalle beloofde "sig getrouwe/yek te sullen quitten" (3 8 ), was deze funktie een eer di e m e t fierh ei d werd gedragen.

Als h e rkenningsteken droeg de alferis in zijn ambt een hoge ho e d, soms voorzien van ee n pluim, of ee n band rond de l e nd en die hem van d e andere leden onderscheidde.

Zijn taak als alferis droeg de waardigheid uit van d e gilde. Hij draaide en zwaaide het vaandel, het min of m ee r heilig symbool van d e ee nheid van al de gildebroeders die zich erac hter schaarden.

De kapitein

D e term kapitein iS ontleend uit de militaire krijgskunst. Hij had als officier h e t bevel over een bepaalde groep soldaten.

Om d eze taak naar b e hor en te kunnen uitvo eren werd van hem verwacht dat hij bekwaam en erva r e n was in de krijgso efening.

Eén van de bijzond erste taken was zonder meer h et le r e n omgaan en hant e r en van vuurwapens Dit vergde een gedisciplineerd optreden en eiste van de betrokken persoon een zware verantwoordelijkheid.

D e sc huttersgilden ontleenden deze naam en b e noemden hun wapenmeester in deze functie. D eze was dan ook belast met d e zo rg voor de in de wapenkamer bewaard e wapens en uitrustingsstukken.

Waars c hijnlijk moest hij ook toezicht houden op d e verschillende reglementen die b e tr e kking hadd e n m et de veiligheid rond h et vuurhuis en mo est hij all e onregelmatigheden rapport e ren aan d e gildeoverheid.

In zijn functie werd hij steeds aangesteld "met voysen van eoninek, deken en ee(d)t" (3 9) en niet verkoz en door de gildel e d en zelf.

In processies en optochten onderscheidde hij zich van de andere med eco nfre e rs door het dragen van ee n (s lag)z waard. Dit waardigheidsteken

symboliseerde de macht die hij uitoefende op al de confreers, die hij al van bij hun eedaflegging had bijgestaan.

Kapiteins vermeld in het gildeboek van Ste. Barbara

1730 1731 1732 1734 1736 1738

Joseph Japick

Joannes Bapte VerhuIst werd later hoogbaljuw van Izegem en Deken van de gilde in 1741.

J oannes Gellynck

J oannes Gellynck

Mathys Gellynck

Franscois van Oost fs. Pieters 1739 Franscois Selvester van Oost 1741 Matthys Gellinck fs. J oannes 1743 Pieter van Hoye

De muzikanten

Stoeten en feestelijkheden zijn moeilijk in te beelden zonder muziek. Daarvoor had de gilde een aantal mensen in dienst. De onderrichtingen bij de feestelijkheden luidde "als oud gebruik zal er eenen schuivelaar bij den tamboer gevoegd worden" en in artikel 38 van het reglement van 1877 wordt verder uitdrukkelijk bepaald dat in de buitengewone omstandigheden gebruik zal gemaakt worden van ... de schuifelaar aan het hoofd van de gilde en dat zijn plaats tussen trommel en vaandel moet zijn (40).

Deze muzikanten zoals fluitspelers en een tamboer waren hoogst waarschijnlijk voor de gelegenheid geëngageerd en werden voor hun optreden door de gilde betaald.

Zij vergezelden de schuttersgilde in al haar optochten zowel binnen als buiten de gemeente.

De trommel is steevast een element dat d e gilden van het leger hebben afgekeken. Nochtans komt er geen enkele naam opduiken die de taak van tamboer vervulde.

Aanduidingen zijn overvloedig aanwezig dat deze toelating hadden op begravenissen van gildeconfreers "te mogen slaen den trommel" of net niet en maar "stillekens" aanwezig te zijn.

De gildetrom is immers functioneel en symbolisch van betekenis. De trom roept op, kondigt aan, verkondigt door ritme en toonhoogte blijheid en droefenis. Er werd dan ook veel belang gehech taan hun aanwezigheid. Franscois Lameitre verpoogd e zijn doodschuld met 2 tonnen "groodt" bier in banden Hij onderschreef deze akte op 8 september 1 78 9 opdat" den tamboer ende fYfelaere hem souden helpen begraeven in piesier in platse van in droujheyt" (41 ).

Feestdagen der gilde.

1. Het koningschieten.

Zoals in alle schuttersgilden is in de St.-Barbaragilde de koningschieting het hoogtepunt van het jaar en de belangrijkste wedstrijd waar iedere schutter naartoe leeft.

N et als bij vele andere gilden gaat dit feest, gebonden door haar eeuwenoude tradities, met veel ce remonieel door.

Op de morgen van deze hoogdag begeven de leden van deze gilde zich in uniform, voorzien van hun kentekens van waardigheid, naar de kerk, voor een herdenkingsmis ter herinnering aan de afgestorven leden De oudste reglementen getuigen "omme alsoo met de Guldebroeders tsamen ter kercke te gaene" (I).

Na deze plechtigheid verenigen zij zich, om "van daer na er de plaetse daer men den Gaey schieten zal" te gaan, "ider met sijnen Doelstock ofte Busse wel voorsien van Lonten, Pour oft Cruyt ende Loot" (2).

Daar aangekomen werden onmiddellijk de voorbereidingen getroffen voor het koningschieten. Wanneer het spel van het vogelschieten is ontstaan zal wel niemand ooit te weet komen. Vroeger gebeurde dit op een staande pers (3), op een terrein (meers) bij de Mandel dat aan de St.Barbaragilde toebehoorde. Hierop werd een houten vogel (papegaey) van bepaalde afmetingen geplaatst die het doelwit was van deze koningschieting, en zo wie" den gaey af schieten sal" wordt "ghehouden voor coninck." Hij die hem het eerst raakte en een stuk afschoot werd als baljuw aangesteld.

Wanneer men overgegaan is tot de huidige vorm van koningschieten is niet helemaal duidelijk.

Op de 14de mei 1834 vroeg de overheid van St.Barbara "Iseghem" aan de zeer edelen heer Mijnheer Van Heurne "ten dien daege den 8 juny aenstaende de persse staende op zijn eigendom te mogen gebruiken voor eene luysterlyke schietinge met den carabien" (4).

Het antwoord van de heer Van Heurne uit Brugge ondersteunde reeds de problematiek die de schutters ondervonden bij de uitoefening van hun activiteiten.

"In antwoorde, dat de perse staende op mijn erve, bij gedoogsaamheyd tot wederroepens, mij niet toebehoort, dat ik daer niet tegen en hebbe, maer dat het moet afgevraegd worden van de handboge" (5).

De gilde had bijgevolg geen staande pers meer ter beschikking en moest voor speciale gelegenheden beroep doen op deze van de handbooggilde St.Sebastiaan te Izegem.

De voornaamste reden echter voor het wegvall e n van dit gebruik lezen wij verder in het antwoord, "datter dikwils schade komt door de kogels , recommenderende de sorge, bezonderlyk voor de passanten op de publyke ba enen ."

Sinds het einde van het feodaal tijdperk is het uitzicht van de gemeente enorm veel veranderd. De opgang van d e industriële nijverheden zorgde tevens voor een gevoelige bevolkingsaangroei Het gevaar was dus niet denkbe e ldig dat d e schutters met hun efficientere wapens, zoals de grotere draagkracht van de kogel, schade konden toebrengen in de omgeving.

In ieder geval waren deze zorgen, voor het feodaal tijdperk niet aan onze gilde besteed. Toen was het begrip ruimte nog niet begrensd en schoot men van oudser de "papegay van heeren". Trouwens toen had de gilde de beschikking over een "partye meersch" gelegen binnen "de prochie van Is eghem, dicht by de twee bruggen."

Een pachtkontrakt van 11 juli 1804 (6) omschrijft nog beter de ligging van dit onroerend goed, "een partycken maymeersch gelegen binnen de prochie van Iseghem, ten Oostcante van de Wal ofte brugstraete, paelende suytwest ende noort Louise Brancas, ende oost de riviere den mandel, groot een hondert roeden " (7).

Een clausule vermeldde dat "de societeyt syn behoudende op het verpachte te schieten de gewoonelycke coninckschoote, alsmede indien sulkx genodig gevonden wierde aldaer t e stellen een en Gaypersse ende op de selve te schie ten soo dickmaels als zulckx geradigh gevonden sal. "

Dit "meerselken" had men bij schenking gekregen van Francois Vande Bogae rde en "syne huysvrouwe" Clem e ns e Seynaeve "volgens aele gepasseert voor de wethouders van Is eghe m den 4en january 16 82" (8 ).

H et b ez it van ee n onroerend goed bood d e gilde dan ook meer zekerheid in het voortb es taan ervan.

Vermoedelijk is d eze e ig e ndom kort na het opstellen van h e t laatst e pachtkontrakt in 1804, verlor e n gegaan .

D e nawe eën van de Franse Revolutie bracht de gilde in grote moeilijkh e d e n. Na d e afschaffing onder het "Directoire" w erd zij door Napol eo n terug ing es teld.

Vele wetten en decreten zorgden er echter voor dat hun e igendommen in andere handen overgingen. D e mening van de Bisschop van Brugge daarover was voor ee n naburige gilde te lng e lmunster geheel ee nvoudig, namelijk : "de gilde moest aanzien worden als deel uitmakende van de confrerien eertijds in de parochiekerk gesticht... en dat diensvolgende het decreet van 28 messidor, jaar XIII (9), de goederen moesten aanzien wor den als toebehorende aan de Kerkfabriek" ( 10 ).

In gelijkaardige omstandigheden heeft d e Barbaragilde waars c hijnlijk haar goed verlor e n e n waren zij van d eze periode af geheel afhankelijk van derden.

AI deze voornoemd e oorzaken lagen dan ook aan d e basis voor het opnieuw inst e llen van het koningsschi e ten, namelijk het schieten voor DOELKONING (l1).

In het reglement van 1851 hield men h e imelijk nog steeds rekening met een mogelijk terug inrichten van de oude tradities ( 12 ).

"Indien men lat er het koningschi eten op de pers zoude herinrichten, deze schieting zal ook, en met vee l luister, op dien dag moeten plaats hebb en."

Uiteindelijk illustreert artikel 23 uitvo e rig d e nieuwe richtlijnen die door de confreers en confreress e n moeten gevolgd worden "Den maandag voor onzen H eer H eme lvaart, zullen de confreers zich s'morgens, op het gestelde uur in het Gildhofbe vinden, om van daar wederom stoetsgewijze, met slaanden trommel en ontrolde vaande l, ter kerke te gaan, om aldaar misse te hooren en gedurende dezelve ter offrande te gaan. Deze mis zal gezongen worden om de kosten der Gilde en tot lav enis der zie len van de afgestorvene confreers en confreressen van de Gilde of confrerie der Heilige Barbara ."

Onmiddellijk na de mis zal m en den DOELKONING schieten, op de volgende manier: "Den koning of voorzitter der Gilde zal de eerste scheut schieten in de schijf, we lk e scheut door den knecht nie t mag toegeplakt worden, na hem schieten al de confreers die ter kerke zij n geweest, op hunne beurt elk een scheut. .. Den con[reer wiens scheut, gedurende deze schieting, naast de stake is, za l als Do elkoning herkend worden, en gedurende gansch het jaar zijn woord nevens dat der leden van het bestier, opzichtens het schieten in de schijf, mogen doen gelden."

Heden wordt degen e koning di e d e roos (doelwit ), tr eft op een afstand van 50 meter , waarbij de positie van de schutter een staande houding is. Na éé n re e ks waarbij iedere schutter eenmaal heeft g esc hoten , wordt dezelfde volgorde gerespecteerd voor een nieuwe reeks, dez e wordt nog eenmaal h e rhaald, zodat ie dere schutter driemaal zijn kansen heeft kunnen b e nutten om h et koningschap te verwerven.

Maken meerd e re schutters aanspraak op d e koningstitel dan worden hun respectievelijke doelschijven door een onpartijdige eed gekeurd,

Ko nin gssc hi e tin g 2 0 / 0 5/ 1990 " D e H oe ve" Kr e kels traat te I zege m . Va n link s n aa r r ec ht s: kind e r e n : D o roth y e n Thimoth y Va nni e uw e nhu yze z itt e nd : Ir è ne M acc afe rri -m e vr.]. Vand e mo o rt e le - Er e -Pr e sident Raymond We rbr o u c k - Koning Dirk Bee rnae rt - Pr e sid e nt Ja cqu e s Vand e moort e le - Er e -Presid e ntJan Dem ees - m e vr. we d.]. Defor ce - Vice -Pr e sid e nt Re né Bo g a e rt - Os c ar Gryspeerdt Staand :

RonaId D ec oopman -m e vr. P . Vand e putte - Patri c k Vandeputt e -m e vr. w e d.]. A e rts -m e vr. R . D e coopman - Willy Vandeputt e -mevr. R. Va ndoorne -m e vr. W. Vand e putte -m e vr. P . VandommeI e - Cecil e D e Landsh ee r -m e vr . G. Bo gae rt -G ee rt Va nnieuw e nhu yze -m e vr. G . Van Ni e uw e nhuyz e - Fr e dd y Van C o ilIi e, m ev r. M. Ve rm ee rs c h - mevr. R . D e rthoo - Rud y Balcaen -m e vr. F. Van Coillie -M a r c Ve rme e r sc h _ m e vr. R. Bal ca e n - Romain Derthoo - Lu cien Vand e rh e er e - Gas pard Bogae rt - Philipp e Du yc k -m e vr. W . Priem - Pi e rr e Vandomm e le -m e vr. O . Naess e ns -m evr. Ph . Duy c k - Willy Pri e m - Rosa Lava e rt - Om e r N aess e ns - Jac ques Muli e r - mevr.]. D e mees -m e vr.]. Depre z - Rik Vandoorn e - Jan D e pr ez - ].Pierre Van E lsland e r - Ste faan Pri e m - mevr. W . Simoens - Fr a nk Oelaere -m e vr. ].P. Van Elsland e r - Willy Simo e ns . (foto Te rm a).

waarbij de mooiste s c heut wordt aang e wez e n. Al s d e nieuw e konin g b e ke nd is, wordt hij of z ij door d e voor z itter al s konin g v o org e drag e n e n in zijn waardigh e id g e huldigd .

D e a ftr e d e nd e koning biedt d e voorzitt e r de oud e gild e br e uk aa n en d e nieuw e koning wordt ve rz o c ht naar v o or t e tr e den. Hi e rop wordt hij ge ëe rd m e t d e gild e br e uk e n aan zijn m e d ec onfr ee r s e n c onfr e ress e n , net zo als vro e g e r , als d e ni e uw e konin g voor ges teld , "e nd e is ge kent van aLLe confree rs v oor de wettelyc ken coni nc k" ( 13). Vo lge n s ee n h e d e nd a ags e traditi e w o rdt ee n gr oe p s foto ge nom e n als h e rinn e ring a an d eze h e u ge lijk e d ag.

Na d ez e huldiging w o rdt ie d e reen ve rwacht e n uit ge nodigd v o or h et fee stmaal e n wordt d e z e d ag b es lo te n m e t ee n g eze llig s am e nzijn .

D e fee stelijkh e den r o nd h e t k o nings c hi e ten steld e m e n in d e v orig e ee uw in ee n totaal a nder d agli c h t. In d e ee rst e pl a ats w a r e n d eze Gaai- o f Guld e dag e n b e do e ld om in h e t bij zo nd e r d e h e rinrichtin g v an d e Bos seni e r sg ild e Ste. Barbara t e h e rd e nk e n . " Dezen f ees tda g die mo et gevie rd worden op den zo nd ag vo or Onzen H ee r H eme lvaart en volge nd e hierna geme lde dage n, den ve rjaa rdag zijnde de heri nrich ting de r Gilde Bo ssenie rs t en jare 1 6 1 5 (23 mei), binnen Isegh em, za l om gee ne reden s mo gen afg eschaft worden. I N TEGEN D EE L, het bes tier en de leden zu LLen all es moet en doe n wat z ij' kun nen om deze l ven in stand te ho uden "

G e w o ont e g e trouw w e rd "n a behoorlijk e ve rman ing va n de gild ekn echt " all e confr ee r s e n confr e r e ss e n in h et g ildehof ve rwac ht , vanwaar men sto e tsgewij s "met slaand en tromm el en ontrol de v aa nde l " naar d e ke rk trok e n aldaar d e Hoo g mis bijwoond e e n "ged urend e de zelve t er ofJerand ging ."

In d e namidd a g w e rd n a de ves p e rs z o h e t kiesjaar w as, s am e n ge kom e n in h e t gildehof waar m e n ov e rging tot d e ve rki e zing van het "b es ti er".

Om d e z e r e d e n ging het koningschi e t e n in d eze p e riode maar om d e drie jaar door (14) alwaar

"a LL e guld ebro eders ge roepen wo rd en om den actu ell en of den ni eu we n konin g met hu n ne tegenwo ordigheyd te veree ren, hi ern aer zic h te lat en v ind en in het gulde hof, al wae r de ve rki ez in g tot den ra ed van den koni ng, za l door mee rd erh ey d va n st emm en gesc hieden. "

Daarop a a nsluitend werd d e maand ag namidd ag voor On ze Heer H e melvaa rt, om "dryuren" e n aangekondigd do o r "den tromm elaa r" vo o r d e "koningsprijs" of " Dagkonin g" g e s c h o t e n " n aer he t sc hiet en va n de prij sv ogh el co n ingh van dien dagh" ( 15 )

D eze bij z onder e prijs w e rd door d e Vo o r z itt e r van de gild e g e s c honken, di e hi e rm ee vrij van inl e g mo c ht " medeschi ete n. " N e t als bij het konings c hi e t e n w e rd in d e 19 d e ee uw voor dagkoning ges c h o t e n in d e s c hijf en m e t het s t a akwit.

E e rder g e b e urde dit ook op d e staand e p e r s "den 6 ju ni 1 734 heeft geschot en den Pap egay van heeren ende op den 8st en voo rs eyd e mae nt aJgesc hoten den prijsgay die ghehoud en wo rt door de co nJreers vo or memorie" waarna ov e rgegaan werd to t het ve rki eze n va n d e "hoof den " van d e gild e m e t "co nte ntement van all e co nJree rs ."

D eze prij svo gel w e rd ook d e vo g el v an pl ez ie r g e no e md e n soms ook ekst e rvogel, waaraan zo als bij d e konings c hi e ting all e g ild e bro e ders d e elnamen.

Al s blijk van waard e ring w e rden d e nam e n va n ee n aantal dagkonin g en door d e griffi e r in h e t g ild e boek n ee rges c hr e ve n , e n ond e r sc hr e v e n z ij ze lfs doods c huldakt e n van med eco nfreers m e t hun eretite l , waardoor wij mog e n aannem e n dat hun rol ee n bijzond e re b e t e ke nis ve rvuld e in h e t gildel e v e n van St. - Barbara "d en 2ju ni 1767 geschot en voor de p rijs voge l wa erv an den opp ers ten gewees t is door Sr.jo an nes Fran cois GeLLy nck voor desen dag coni nck va n onz e gulde " ( 16 ).

To t s lot w e rden d eze " Gaai - oJ Guldedagen" a fg e sloten op " Den dond erd ag " feestd a g van " Onze H ee r Hem elv aa rt" w a arop all e confr e r es sen w e rd e n uitgenodigd deel t e nem e n aan d e prijsbolling ( 17 )

Dir e ve n e m e nt o f " urollw k ellSdag " dat in h e t gild e h o f d oo r g ing w a s r ee d s ge bruikelijk in 1851 e n laa t in d eze p e ri o d e al vè rm oe d e n d a t h e t o m ee n o ud ge bruik g ing

Tot v oo r W.O. II mag m e n ve r o nd e r s t e llen dat d e v r o uw e nkel als passief lid aa nw ez ig was binn e n de g ild e e n d a t haar rol ee n r eleg ie u s-c haritati e ve p li c h t w as . N oc htan s is e r éé n li c h t punt di e d eze m e nin g in vr a ag s telt .

In h et o ud st e g ild e b oe k w o rdt m e ldin g ge maakt va n ee n d oo d sc huld b e ke nt e ni s "op den 10 m ( v 1 78 0 is aen vee rt voor confreress e Barbara Th eresia Deboosere actuele co ni ngi n ne deser eonfrerie" ( 18 ).

Dit b e t e ke nd e geens z ins d a t z ij aa nspraak kon m a ke n o p d e konin g stit el in h e t sc hi e t e n , naar d e "pap ega ey van eeren ", m aa r o p ee n zee r o ud vo lk sge bruik

Pop ulair w a s het "gan ze n knupp elen" waarbij d e beste z ic h k o ningin m oc ht n oe m e n e n a an d e a rm va n d e koning in d e s to et m oc ht m ee lopen. Vele ik o n o grafis c h e afb eel din ge n zo als deze op t inn e n h e rd e nkingsb o rd e n , to n e n aa n dat d eze fes ti v it e it ee n t y pi sc h vla a m s ge bruik was , dat e rin b esto nd m e t b e hulp van ee n knuppel d e ganze k op va n d e romp t e sc h e id e n Wi e hi e rin s laagd e w e rd m e t d e tit e l v an konin g in ve r ee rd Dit g e bruik w e rd tot v oo r ko rt nog ste e d s i n d e St.-S e bastiaansgild e t e We nduin e (w e liswaar m et ee n d o d e gans ) om d e vijf j aa r uitgevoerd

M e t d e Frans e Re voluti e ve rdw ee n dit g e bruik in o n ze g ild e, om te e volu e r e n n a ar ee n geze lli ge n a midd ag waarin h e t s pelp a tr oo n om ge vormd was in ee n prijsbollin g.

To t b es luit kunnen wij ste ll e n d a t h e t konings c hi ete n h e d e n IS g eë volu ee rd naar een é é nd agsge b e urtenis , waarbij h e t sc hi e t e n naar d e vog el ve rlor e n is gegaan . Daar n aa st zijn ook e e n aa ntal ele m e nten ve rdw e n e n di e nauw in verband sto nd e n m e t d eze fees td ag, zo al s d e optocht m e t d e mu z ikant e n, h e t baljuw sc h a p , d e dagkonin g e n d e vr o uwk e nsdag

Los d aa rvan is e r n og s t eeds d e ve rb o nd e nh e id m e t d e Ke rk : ee n ge z a m e nlijk e ke rkdi e n s t , d e o ffe r a nd e e n d e g ild eg r oe t m e t h e t vaa nd el va n St. - Ba r ba r a.

To t voo r kort werd t e ru g h e t initi a ti e f g e nom e n op d eze bij z ondere fee std ag va n d e g ild e, geza m el ijk 's m o r ge ns h e t ontbijt t e n e m e n Dit d oor d e ui ttr e d e nd e ko nin g aa n ge b o d e n m aal w e rd d a n oo k zo sob e r mo g elijk ge h o ud e n . Koe ke br oo d m e t ko ffi e e n d e all o m vatt e nd e "g eze Lligheid" b epale n o p zo ee n dag d e s fee r d ie van d eze dag ee n g ild ed ag m aa kt.

2. Het Patroonfeest.

Naas t h e t konin gsc hi e t e n was h et p atroo nfeest va n St . - Ba rb a ra d e b e la n g rijk s t e d ag voo r d e g ild e, waar " eleken gu ldebro ed er we rt ghehoud en op den dag h van Ste B arb ara ind e kercke te eommen" voo r "d en no en" alwaar m e n voo r h et al t aa r va n d e " v ri endinn e Ghodts St e.Barbara" ee n z i n ge n d e IT' i < "tfn Pn sa l ende die te hooren" ( 19).

D eze fees tdag 4 d ece mb e r was da n oo k d e id eale g el ege nh e id om s am e n m e t d e co nfr ee r s e n co nfr e r esse n in ee n fees t va n sam e nh o ri g h e id h e t g ild ej aa r af t e sluit e n

All e b es t a ande re g le m e nt e n wij ze n d a n ook in d e ee r s t e plaats aan d e pli c ht e n va n all e led e n te n o ve r s ta a n van hun p a tr oo nh e ili ge St -Barbar a. D e le d e n di e hi e rvan in "g hebrecke waeren" e n hi e rv oo r gee n vo ldo e nd e uitl eg e n b e wij s kond e n vo o rl egge n we rd e n m e t ee n fik se gel d so m b e bo e t.

In d e v r oege m o r ge n h a d m e n r ee d s h aa r b e eld in h e t Bo sse nhof g e plaa t st, w aa r m e n "te r harer eere" h e t li c ht ontstak en dit o nd e rhield to t ' s a vonds n a d e al ge m e n e ve rgad e rin g (20 ).

Stoe t sge wij z e vertrok m e n " t er kercke" w a ar h e t b e eld m e t d e "r eliqui e" ee n bij zo nd e r e plaa t s h a d ge kr ege n , di e na d e mi s d oo r al d e le d e n d e ge w o n e huld e w e rd b e w eze n (2 1).

Zo werd er ook iedere avond ged urende het octaaf van de H. Barbara "ter harer eere" in de kerk een lof gezongen dat door de gilde werd bekostigd en waarop alle leden aanwezig waren (22 ).

Volgend op de H. Mis werd er in de namiddag een kosteloze prijskamp ingericht voor al de leden die ingeschreven waren voor het avondfeest. Deze prijzen vielen ten koste van de gilde en waren voorzien voor" de naaste scheut" , het hoogste en het laagste getal. Hed e ndaags worden er door de gilde 15 stukken porsel e in aangeboden di e evenredig worden verdeeld over de drie bestaande categorieën die de Vallé e schutters onderscheiden .

Zoals altijd wordt het patroonfeest afgesloten met h e t gildemaal waar "all e guld ebro ederen op Ste Barbara en da gh sal gh ehoud en sy n ter ma eltyt te eommen" (2 3)

D e kosten van het feestmaal werden gevorderd van all e confreers, waarbij ie der zijn deel betaald e , zij "di e daer in manique erd e dat sal wesen ten sul eken cost e ende ghelaghe als de ghonn e die daer in properen persoon e" waren. Pas na de crisis in de 19 de ee uw we rd dit reglement gewijzigd en waren de l e d e n vrij in te tekenen voor h e t teerfeest.

Vro e ger werd er dus ook van de afwezigen verwa c ht dat zij hun bijdrage betaalden tenzij er r e d e n e n waren die hen hiervan ontsloeg, "ten waere den noot zulex verheiseht e ende dat wel betooght wae re" Deze regel bevestigt de belangrijkheid van dit fee st , d e ze samenkomst van al haar leden gold dan ook als een algemene vergadering (24 ) waarop d e griffier een uitgebreid verslag voorlas en "d e we rking en van het besti er en de r vo orva ll en gedurende het ve rloop en jaar" kenbaar maakt e.

Het gildejaar begint en eindigt met het fee st waar meestal alles werd afgerekend en schulden werden voldaan. Soms werden nieuwe bestuursleden gekozen en meestal werden op deze dag d e nieuwe leden aangebracht, gedoopt en na de plechtigheid in het gildeboek inges c hreven.

Deze teerdag was er dan ook om allerlei geschillen op te lossen en onderling e ruzies te beslechten.

In zijn eed aan getrouwheid was iedereen erto e "ghehouden waer ghesehil oft twist weet tusschen zijn guldebroeders, dat te kennen te gheven aen coninck, Dek en en Bereckers."

Het goede eten en vooral het drinken maakt e n alles veel gemakkelijker, waardoor men in een hernieuwde eensgezindheid er opnieuw een jaar tegen kon.

Deze feestmalen waren ongetwijfeld afgewisseld met gezangen, rymelaryen, heildronken en tafelredes op voorwaarde dat niet strijdig waren met het doel der gilde" (25 )

Deze doelstellingen van d e gild e vinden wij nu nog terug, zoals in de gedichten van Cyr van Ysenheim die er enkele jaren voor zijn dood eraan hield zijn rymelaryen op de uitnodiging voor het patroonfeest aan alle confre e rs en confrer e ss e n mee te delen. Zo lezen wij in 1984

We feesten, we vieren, all en gel ijk, We schoten, we troffen en v oelde n on s rijk, Zo ' n gee stdrift, waar vin d j e di e nog, ra, ra 'P Bij ons, de schutt ers van St e. Barbara.

Wat toen op tafel kwam is moeilijk te veronderstellen. Zo een speciale gelegenheid laat vermoeden dat er niet alledaagse gerechten op tafel kwamen.

Vroeger werd meestal zo'n fe estmaal door de e igen leden verzorgd terwijl het nu uitbeste e d wordt aan de traiteur die het minst per hoofd aanrekent.

D e basis van de eetgewoonten bestond vroeger hoofdzakelijk uit brood en vl e es, meestal aangevuld met specerijen en peulvruchten. De aardappel was er nog niet.

Men kende er drie hoofdsoorten brood: het uit wit tarwebloem bestaande " w itt ebroot", het "regi erbroot' , dat meestal werd gebruikt e n uit tarwe en rogge bestond en het "armenbroot" waar rogge , gerst, haver of gort in verwerkt waren .

H e t vlees b es tond uit runds- , varkens-, schape-, of ge it ev lees e n soms ook wel kip , konijn e n fazant of wat da c ht j e van "saucysen va n patry ze n en ander gevoge Lt om vers te eten" di e m e n in 1746 liet aa)'lmaken.

Zo leze n wij : "In plaats van varkensvleesch, neemt men patryzen of hoenders, die we l van het ve l en sPieren gezu iverd z ijn en men neemt v iermaal zoveel va rkensr euzel als vleesch en men kruidt het naer zy n goedvinden en men kneed er wa t melk door heen en stopt ze in schapendarmen, dan legt men ze in wa t melk om uit te tr ekken en dan d roo gt men ze afe n braad ze op ee n ve tp ap ier, is een smakelijk eten "

D eze jaarlijkse maaltijd e n w e rd e n dan ook aangericht naar de meerder e of minder e draagkracht van d e kas en deze van haar le d e n

D e ke uz e van hun gerechten lag door de talrUk e e n soms z eldzame vleessoorten volledig in de lijn van ee n middeleeuws fes tijn e n laat vermoeden d a t m e n overvloedig at, waars c hijnlijk veel meer dan wat wij thans naar binn e n zo uden werken.

Drank vloeide er in overvloed en op ee n "tonn e groot bi er" we rd er dan ook ni e t gekeken. Som s werd e r wijn aang e bod e n, do c h h e t bier was ve e l goedkoper en kon m e n zel f brouwen zo m e n d e ingr e di ë nt e n bij d e overheid had gekocht. G e zien d e hygiënisch e omstandigheden was h et d e en ige aanvaardbare drank om d e gezouten e n ge kruid e spijzen naar binnen te werk e n . Het wordt dan ook als d e volksdrank beschouwd.

Ho e kunnen wij dan b ete r afs luit e n dan m e t h et gedicht dat eyr van Yse nh e im ons in 1981 toevertrouwde De kolf op de schoud er het oog naar 't vizier of we jong zijn of ouder ve rgeten is 't bi er en te lt slech ts de roos Maar niet op va ndaag nu schi eten we lo os Ste. Barbara ziet even graag ons v ieren op haar Jeest Waren er ma ar meer St 8 a rbara's geweest.

Nu nog wordt er meer dan vro ege r aandacht besteed aan het menu , dan aan h e t dieet. De eetgewoonten zijn een cultuur ge'ijorden zoals d e humanist Erasmus in zijn "civ ili sa ti e of manieren bo ekje" dit met onze vooroud e rs wilde bewerkstelli ge n (26 ).

Zouden onze !voorouders dan ook tevreden zijn met wat er in 1989 werd voorgeschoteld?

Tongfilet met oesterzwam Varkenshaas met fzjn e kruid ensaus Gebak

Koffi e

Het antwoord kennen wij, als we een uitgavepost uit 1647 illustreren die een gilde nodig had om de avond t e teren.

"Verbesight tot de Gulde maeltyt ee n vedt rendt ende een vedt calf ende nog een vedt calf met de spinazie ende sallaeye, vie r vae ten terwe, dry hespen weghende 27 pandt, 4 steenen bot er end e soete melck, 2 ro gge n brod en ende 6 tonnen bier."

3 . De kerkelijke feestdagen.

H e t· doel van de tw ee vorige manifestaties was ongetwijfeld de samenhorigh e id binnen de gild e te ve rgroten. Wij mogen echter niet ve rond e rstellen dat het pl ez ie r dat de gild e bro e d e rs beleefden met h e t schieten "naer de gaey van eeren" d e enige reden wa s di e de gilden hebben do e n overleven. Naast h e t "constige spel" war e n e r vele octrooien, privil eges of voorrechten nodig om d e gilde haar r es pe ctable ouderdom te do e n b e kom e n

Ee n d e r voornaamste fa ctor e n, di e het voortbestaan van de aloude gild e h eeft gewaarborgd is ongetwijfeld deze die op ee n godsdienstige basis is gebouwd.

D e r e ligieuz e en morele d e nkbeeld e n van de ge won e volksmens op het platteland b e rustte in d e ov e rtuiging dat h e t le ve n e n de dood in God s hand e n lag.

D eze geda c ht e aan d e dood e n de hel was een bijzond e re kr ac htig e aansporing om de v e rbodsb e paling e n van d e kerk e lijke moraal in a c ht te n e men Aa n wat d e ke rk voorhield , mocht ni e t wo rd e n g e twijfeld , d e plaats di e d e k e rk e n religi e inn a m in h e t le ven v a n d e g e won e man is dan ook ho og in t e sc h a tten.

D eze religi e u ze ing es teldheid we rd n o g sterk b evo rd e rd do o r het p e r s oonlijk initiatief van d e sc hu t t e rsgild e n die v a naf d e 16d e eeuw hun militair e e n politi o nel e tak e n hadd e n verlor e n Vanaf d e 17 d e ee uw zal h e t r e ligi e u s bes e f nog sterk e r to e n e men w at uitm o ndt in ee n snell e r e groei van h e t a antal br oe d e rs c happ e n In d eze period e we rd naast ee n aantal confr e rieën ook d e St.Se b as tiaan sg ild e e n onze St.-Barbaragild e h e rsti c ht. In ee n ze ke r e mate is dit t e dank e n aan d e h e r o pbouw van de St.-Tilloke rk di e ee n aanvan g nam in 1604 , na op h e t e ind e v a n d e 16d e e euw t e z ijn ve rni e ld

In 16 17 r es ult e erd e dit in d e installati e van 6 ni e uw e alt a r e n di e h e tz e lfd e jaar door de Bissc h o p van Doornik Maximiliaan Vilain XlIII we rd e n in ge wijd (27 ).

H e t is gee n to e val d a t d e h e rinrichtin g van on ze gild e beïnvl oe d we rd door h e t opri c ht e n van d e ni e uw e ke rk Re eds in 1539 (28 ) was e r ee n altaar g ewijd aan o n ze p a trone s , dat hoo g st wa a rs c hijnlijk d oo r onz e s c hutt e r sgilde we rd ond e rh o ud e n . Helaas ontbr e ken hi e r d e nodig e arc hi e fs tukk e n o m dit te stav e n.

N a d e wo e lig e g e b e urt e niss e n op h et e ind van d e 16d e e euw wa s de ke rk terug h e t middelpunt van h e t parochi a al lev e n ge word e n. H e t g e loof gaf d e m e ns e n ee n houv as t in het le ven, waardoor zij on ge twijfeld d e last e n van hun bestaa n, zi e kt e , arm oe de e n dood g e makk e lijk kond e n drag e n H e t innerlijk leven van de gilde is dan ook doordrongen van deze godsdienstzin. Om toegelat e n

te worden tot h e t vroom g e zelschap mo e st m e n "rooms- eathoLiek " zijn en w e rd er g ee is t dat "e /ek Gu/ d ebro ede r sw eren sa/ God e va n H eme /ryc k " (29 ) Wi e zijn godsdienst niet vi e rde of z ic h ni e t d e ftig wi s t t e houd e n we rd uitd e gild e g e wee rd D e g ild e was een h ec ht e gro e p di e d e verbond e nh e id m e t h e t geloof uiterlijk naar vor e n bra c ht. Al s uiting va n hun d e voti e we rden in d e 17d e ee uw d e proces sies t e rug g ewaarde e rd e n ke nd e n ze ee n e norm su cce s. In zoverr e z elfs dat ee n h ee l d o rp al s het war e leegli e p om g e tuig e t e kunn e n z ijn van de pro c essi e in een naburig e paro c hi e of ge meent e. Ve rget e n wij ni e t dat d e pr oce ss ie toe n b es list ee n grot e a ttracti e was. H e t was ni e t all ee n een religieuz e opto c ht , zij maakte n e t als d e jaarlijks e kermis d e el ui t van h e t volk s le ve n .

D e gild e broeders war e n op straf van bo e t e (3 0 )"X schel. p ar. ten ware noodt ende betooght, so o ' t behoo rt " - verpli c ht deel t e nem e n aan d e jaarlijks e proce ssies, d e z e war e n "d en H. Sa erame nt sda gh ende onze Lieve Vrou we ndag h half ougs t ". Door hun aanw ez igheid m e t hu n wa p ens vertolkt e n d e plaats e lljk e s c hutt e rsgild en de po lition e le tak e n di e zij r ee ds ee uw e n tr a diti o n ee l ha dd e n uitg e vo e rd. " Om also o eere t e doen " a a n h e t all e rheilig s t sacram e nt d es altaars, a a n onz e Li e ve Vrouw e n aan d e H e ilig e Maagd e n mart ela r e s Ba rbara , patron es d e r gild e wi e ns b e eld e n "r eLiqu e" in d e pro ce ss ie g e dr age n w e rd.

Zo vervuld e n zij d e ord e di e nst di e e rin b es tond d e sto e t te op e n e n e n hi e rdoor d e we g vrij t e m a ke n voor e e n kl e urrijk e e n muzikal e opto c ht D e ze belangrijk e ke rkelijk e feest e n werd e n imm e rs m e t vee l luist e r ge vi e rd , vaak we rden profan e elem e nten to e gevo e gd waaruit later ongetwijfeld h e t dorpstoneel of de r e d e rijk e rs g ild e is gegro e id.

N aar hun b e langrijkheid had elke gilde haar vast e pl a ats in d e opto c ht e n ging in een b e paald e voorgesc hr e ve n ord e ''fee steLie en d e ee r/ ic met hue rLi eden e cle et "

D e tromm e laar voorop, soms bijg e staan door é é n of meerd e r e ''fylelaars'' , gevolgd door de vendelier

ofalferis di e met " ontrold e v ende l" de koning en de g ildeoverh e id bestaand e uit de hoofdman, d eke ns en b e r ec kers voorafging. Daarop volgd e n de gildebroeders in groot ornaat, di e in hun midd e n d e b e elt e nis van hun patron es St.-Barbara me e droeg e n .

Op het einde van de 18d e ee uw zou dit feestelijk karakt e r uit e indelijk verloren gaan. Dit had grotendeels t e maken met h e t e dikt van Ke izer Joz e f II die in 1788 paal en p e rk stelde aan het uiterlijk ve rtoon van d e ze pro cess ie s.

D eze hadd e n in d e 19d e eeuw m e d e door de tijdsge es t van toen een m ee r geslot e n e n streng e r karakter, waarin de rol van de gild e b e perkt bleef tot het belijd za am volg e n van de ke rk e lijke overh e id.

Dez e hoogdag e n werd e n dan ook ing evuld door d e gildebroeders de kans te geven aan ee n gratis " witschieting" d ee l te n e m e n, waarbij d e prijz e n door de kas van de gilde werden b eta ald. Op de dag van de all e rheiligste sa c ramentsproces sie we rd d eze witschi e ting vooraf gegaan door ee n algem e ne vergadering , waarop all e leden werd e n uitgenodigd dez e met "hunne tegenw oordigheid" te ve r ee ren (31 )

Vanaf de 20ste eeuw zal d e band tuss e n de religi e e n het gewone dagelijks leven van d e bevolking steeds verd e r van elkaar gaan liggen, in zoverre zelfs dat d eze gildea c tivit e it totaal is verdwen e n.

Door hun deelname e n betrokkenh e id aan dit volksgebeuren kreeg d e gilde de draagkracht die het nodig had om t e overleven waardoor d e sc huttersgild e ee n esse nti eel onderd e el bleef van het volksleven.

Vanaf de 19 de eeuw ondergaat de gilde een mentaliteitsverandering, aan de basis hi e rvan ligt ongetwijfeld ook het we derzijds kontakt met de Kerk, die zeer streng moraliserend optrad tegen alle mogelijke denkbeeld e n.

----De oprichting echter van een total e nieuwe Kerk omstreeks 1850 zal d e gilde de kans geven haar

sluimerend b es taan ee n nieuw e inj ect ie te geve n .

D e openheid met d e- b e volking had d e gilde ec hter al verloren. H e t straattoneel dat de schuttersgild e n opvoerden e n die daardoor de grauwheid van h e t dagelijks le ven wat kl e urde was definitief ve rl e den tijd.

4. Koekezondag.

Een zee r oud gebruik in ons Vlaams volksleven is ongetwijfeld het samenkomen op vastenavond, van oudsh e r werd d eze dag ook Bacc hus- of smuldag g e no e md.

Vóór m e n d e vast e n b ego n , nam men nog ee n s duchtig afscheid van d e pr e t en deed men z ic h voor h e t "carni vale", h e t afs c h e id van h e t vlees, nog ee ns e xtra te goed (3 2 ).

In h e t alg e me e n bakt e m e n op vastenavond panneko e k of spekkoek. Andere gebakken waren wafels, poffe rtj e s en wors t e brood m et ingebakk e n spekrepen.

Ieder ee n smulde op vastenavond e n was er een ongebond e n sfeer di e wij nu no g op d e ca rn ava lfeesten m ee maken

Ook on ze gilde d ee d hi e rin ni et ten on d er. H et regl e m e nt uit 1877 vermeld de ze ze lfs als een o ud gebruik (33 )

Deze ko e kez ondag , ook genoemd "vette zondag" greep plaats de zondag voor d e vasten e n was de ideale gelegenheid om ee n verbroederingsfees t te orgams e ren.

Hierop we rden d e andere schutte rsgilden uit d e stad, d e St.-Jorisgild e (voetboog ) e n de St . - Sebastiaansgilde (handboog ) uitg e nodigd en m e n deed zich gastronomis c h te go e d

Vooraf we rd er een ko s teloze m e t het karabijn gehoud e n . Ieder e d e elnemer had twee schoten in de schijf en maakt e kans op één van de drie koekebroden (34), waaraan men d e naam van deze fees tdag had ontleend.

Naar alle waarschijnlijkheid is deze g e beurt e nis gegroeid uit het s c hieten "om de kra eke" (35) die in de vorig e eeuwen in all e vlaams e gild e n op het programma stond e n ee n typis c h vastenavondgeb e ur e n was.

Bij talrijke fe es telijkhed e n di e men vooral in vroeg e r e tijd e n in onze streek tijdens d e vastenperiod e aantrof, speelde d e krakeling een ze e r belangrijk e rol.

D e volksv e rb e elding schreef aan d e krakeling, die als ee n heilig e offe rko e k we rd aanzi e n , oc c ulte kra c hten to e.

Dit vloeide voort uit een historische a c htergrond wa ar in de G e rman e n dit g e l ege nh e idsbrood als een schijnoffer g eb ruikt e n om zo hun wens e n op gebied v a n gezondheid, vru c htbaarheid e n krijgsg e luk t e bekom e n.

D eze koe keb rood sc hi e ting is nog steeds een gild eac tivit e it , maar wordt nu gespreid vanaf d e zondag voor aswoensdag over zeven opeenvolgende zo ndag e n. Buit e n d e ee r s te schieting di e door de gilde wordt b e kostigd, wordt ee n kl e in e ve rgo e ding gevraagd aa n d e d eel nem e nde schutters. Hierin worden t e lk e ns 9 tot 10 ko e kebroed e n evenredig verdeeld ov e r d e dri e cat ego ri eë n di e d e Vall éesc hutters ond e rs c heid e n .

5. Buitengewone feesten.

Door d e eeuwen h ee n zijn de gilden betrokken geweest met het dorpslev e n G e beurte nissen in d e gem ee nt e, zoals jub e lfeesten van burgemeest ers en pastoors , doortocht e n met begroeting van vorsten en b e langrijk e en voornam e personen, optochten e n all e rlei fees t e n war e n telk e ns d e aanleiding om m ee op te stappen of m ee te vieren e n ton e n aan, ho ezee r de gilden middelpunten waren van h e t vlaams e volkslev e n .

D e gild e, b e wust van zijn verantwoordelijkheid eiste van zijn "bestier dat all es op tijd en volgens oud gebruik geschiede" (3 6 ) en voorzag hiervoor een scenario dat kon gebruikt worden.

Onmisbar e element e n waren zonder m ee r d e muzikanten die ee n zeer ruim aandeel hadden in h e t inkaderen van d e ple c htigh ei d. Hiervoor zorgde d e " tromm elar e en de schuifelare" die aan h e t hoofd van d e sto et mo es ten plaat s nem e n.

Een symbolisch elem e nt dat in alle omstandighed e n moet aanwezig zijn is het vaand e l. Vlagg e n zijn en blijven ee n symbool van id ealism e, van strijd en overwinning , maar ook van solidariteit, eendracht, fierheid e n onderling ve rtrouw e n waarin de le den van d e gilde z ic h h erke nd e n.

Zoals op een schieting, die plaatsgre e p te Kortrijk e n dateert van september 1752. Onz e gilde nam hier aa n d ee l e n was e r aanwezig met vaand e l, trommelaars en fluitspel e rs. Dit fee st dat 3 dag e n in beslag nam, wer d ook n og opgevrolijkt m e t een bijzond e r e prijskamp voor narr e n (3 7). In d e onmidd e llijk e nabijh eid hoord e de gildeoverheid, steeds voorafgegaan door de koning, di e dez e bijzond ere ere tit el tijdens h et koningschi e ten had bekom e n en hi er do o r symbolis c h het gezag vert e genwoordigd e "wel voa rsien van de tekens der wa ardigheid ."

Hierm ee b e doelde men d e koningsk ett ing of breuk.

Dit juweel dat zorgzaam door de gilde wordt bewaard is ontl ee nd aan de ridderorden, m ee r b e paald aan d e Orde van het Gulden Vli es e n bestaat uit ee n koningsvogel en ee n halsband .

Aan deze openbare optredens w e rd bijgevolg e norm veel aandacht best ee d, door h e t opnem e n van strenge reg e ls in het r e glement of door hoge boet es, probe e rde m e n zich te verze ke r e n van ee n grote opkomst van d e gild e led e n. Deze samenkomsten van één of me e rder e schuttersgilden maakte dan ook een diep e indruk op d e plaatselijk e bevolking .

Als r ec htstreeks e erfgenaam van de middeleeuwse gilden die voor vrijheid en welvaart hadd e n gezorgd dwong e n zij in de 17d e eeuw nog ste e ds respect af.

De gilden waren dan ook bijzonder trots op het heldhaftige verleden van hun voorgangers en cultiveerden dit met zorg.

Alles wat aan dit verleden herinnerde werd met zorg bewaard, zoals het schieten met de bosse en het samenkomen van de gildeconfreers, die zij door hun onderlinge eed had gezworen.

Daarnaast werden op deze openbare optredens van de schuttersgilden de hechte banden duidelijk naar voor gebracht Zonder onderscheid droeg iedere gildebroeder dezelfde kledij, (rok of livrei genoemd,) waardoor hun optreden aan karakter won als herinnering aan een rijk verle d e n.

Dit openbaar optreden was voor het stadsbestuur van groot belang. Hiermee symboliseerde zij de macht van de stad en had er bijgevolg alle belang bij dat deze samenkomsten vlekkeloos verliepen.

Besluit

Het fe es t, de meest typis c h e vorm van ontspanning in gemeenschap was in d e voorgaande eeuwen ee n essentieel bestandd eel van het leven, d e enige gelegenheid tot ontspanning in grote stijl (41 ).

Cultuur en ontspanning war e n georganiseerd en men vierde feest in gemeenschap, volgens ee n bepaald systeem. Meer dan heden was men in di e tijd aangewezen op elkaar, omdat de middelen waarover men beschikte niet toereikend war e n om in zijn behoeften t e voorzien. Men zocht steun bij elkaar, omdat m e n die bij zichzelf ni e t vond. Men deed dit dan ook op een geordende wijze, omdat het de enige manier was om het doeltreffend te doen .

Op deze speciale gelegenheden werden zij steeds door de stad uitgenodigd en beloond voor hun aanwezigheid, het escorteren van belangrijke gasten in de stad of het bewaken van de af te leggen route. Onder het Frans Tijdperk (38) werd op 19 mei 1808 de pas aangestelde meier L.J. Thilleur door de schuttersgilden langs de baan van Ingelmunster naar Izegem aan de tolbarrière opgewacht en feestelijk onthaald te Izegem.

Bij officiële bezoeken, zoals deze van de heer Gouverneur Ruzette aan Izegem op 26 juli 1886 bekleedde de St.-Barbaragilde een belangrijke verantwoordelijkheid (39). Deze betrokkenheid werd eveneens gedeeld bij die feestelijkheden die georganiseerd werden bij de installatie van de nieuwe burgemeester of die feestelijkheden van nationaal belang zoals de herinnering aan de Boerenkrijg in 1898 (40).

Dit gemeenschapsgevoel vond men terug in h e t gildeleven waar een groep mensen met dezelfde belangen werden samengebracht en zich daardoor ook . gemakkelijker met e lkaar verbonden achtten. Het kontakt met de b e volking was dan ook wederzijds omdat de gilde d eze doelstellingen hanteerden die bestemd waren voor de bevolking namelijk een sociale ontspanning Tegenwoordig ondergaat de mens het ontspanningsleven als individu. Aan de oorzaak ligt onder andere de toenemende commercialisering waardoor de schuttersgilden deze taken verloren die ze eeuwenlang hadden uitgevoerd. Door dit geïsoleerd zijn zal de gilde St.- Barbara zich meer dan ooit moeten "wapenen" om te overleven.

Deze doelstelling lijkt vandaag gewaarborgd Met het bekomen van een nieuwe schietstand is er een nieuwe weg ingeslagen die er moet voor zorgen dat deze toekomstgericht is.

Evolutie van de vuurwapens

Ree ds in d e oudheid slaagden de w a p e nsm e d e n e rin volkomen fun ct ionel e aanvals- e n ve rd e digingswapens te ontwikkelen waarvan d e vorm e n d e so ms rijk e versi e ring getuig e n van ee n zeer ve rfijnd e smaak .

In de midd e leeuw e n werd ie der wap e n dat gesc hikt was voor zowel de aanval als d e verdediging h et geweer genoemd. Etymologisch is dit t e v e rkl are n als z ic h te " w e ren" of in h e t ge we e r kom en .

D eze vuurwapens waren z ee r ee nvoudige , primitieve wap e n s die b es tonden uit een ijzeren buis di e aan d e achterzijde voorzien war e n van ee n h o ut e n of ijz e r e n staart di e op de schouder kwam t e rusten

Door d e lompe en zware uitvoering ondervond m e n grote moeilijkh e den bij het hant e ren ervan. Pr ec iesh e id kwam e r nog ni e t van pas en d e uitw e rking was ee rd e r schrikwekkend dan doelmatig . Wat ni e t belette dat spoedig daarna het aantal vuurwap e ns sterk toenam.

Door het gebruik van een brand e nd e lont e n h e t overhalen van de tr e kker kwam h e t lontvuur in h e t kruitpannetje t e r ec ht. Dit had als nadeel dat zij slechts in zeer gunstige we e rsomstandigheden gebruikt konden worden. M e n schoot met loden kogels, waardoor ze " lood bus se n" werd e n geno e md

De klover.

D e klover was het vuurwapen van d e zestiende ee uwse schutterij. H e t is afgeleid uit het latijnse "coluber" of het franse" coleu v re" wat adder of slang b e t e kent naar het sissend geluid dat vrijkwam bij d e ontsteking van h e t gewe e r.

Onder invloed van het Bourgondisch bestuur werden ze co uleuvrin e geno e md , wat door de vla-

mingen we rd ve rtaald in co lv e n waaruit ook d e naam kolv e niersgild e is ontstaan.

D e klov e r of Colf kwam voort uit de middelee uwse handbus, d e vro egste vorm van h et h andvuurwap en , dat wil zeggen: e en wap e n dat door éé n man kon gedragen en bediend worden.

D e klov e r is ook b e kend onder d e naam haakbus of kortw eg haak , zo genoemd vanw ege ee n zwa r e haak di e aan d e onderzijde van d e loop was aa ngebrac ht.

Door d eze haak voor een vast punt te laten rust e n , zoals een borstw er ing of ee n rand, werd d e terugslag van het vuurwap e n opgevangen .

Om de loop te kunnen hanter e n wa s d eze gevat in ee n houten lad e, di e acht e raan e indigd e in een verdikking, de " kolf' genaamd. In d c eerste helft van de zestiende ee uw war e d eze zeer dik en veelhoekig van doorsn e de.

De lopen van de haakbuss e n waren meestal z waar e n uitge voerd in brons of ijzer , hun wanddikte was overdreven t e n opzichte van h et kalib er. D e buit e nzijde van de loop was vaak ve e lh oe kig waarbij de facetten vaak over de le ngte van loop groepsgewijs ten opzichte van elkaar versprongen of altern ee rden m e t rond e stukken.

D e mond van de loop, ook " tromp" genaamd, was voorzien van een dikke rand. Bovenop het dikste ged ee lte van de loop of "kulas" bevond zich een blok waarin een vizierk ee p was aangebracht.

Aan de zijkant van de loop, dir e kt ond e r het "zundgat", was ee n vierkante kruitpan aangebracht, met een zwenkbaar deksel afgesloten. Om h e t kruit in de loop tot ontbranding t e br e ng e n werd ee n lont gebruikt, die ing e klemd was in d e lipp e n van een slangvormig e haan (ser pentine genaamd .)

Evo luti e van de vuurwapens I S- 18d e eeu w. (ver za meling B. Nolf, Izegem) .

I. Primitief handvuurwap e n of h andbus ( 1334 )

11 , 111. Klov e r ISd e ee uw

IV , V , VI. Haakbus (e ind I Sde ee uw )

VII. Musk et (b eg in 16d e eeuw )

Vlll , IX. H aa kbu s ( 1610 )

X H aa kbu s ( 16 32, n e d e rl and e n )

XI, XII , XIII. Ont ste kin gsme ka ni s m en uit 18d e ee uw

D eze haan was via een tuim e laar of direct met een aftrekker verbonden , door midd e l van een vloeie nd e b e w eg ing kon hij naar d e pan worden gebracht. Om het 'wapen t e lad e n mo e st gebruik ge maakt worden van een hout e n of ijzeren laadsto k

H et wap e n werd met loss e hand e n afgevuurd, dat wil zegge n niet tegen h e t li c haam gedrukt.

De musket.

Een ve rb e terde uitvoering van d e klover of haakbus was de "musket" of" Lontroer" .

De h e rkomst van het woord musk et is niet precies bekend, mogelijk is h e t afgeleid van het spaanse "mosquette".

D e vuurwapens waren zó zwaar dat zij bij het gebruik e rvan moesten worden ondersteund op een ge vorkt e stok, "Jurket" genaamd.

D e musket had een dri e ho e kig e kolf waarvan d e onderkant een zodanig e ho e k had ten opzichte van d e loop, dat het wap e n tege n de borst kon worden gesteund bij h e t afvuren. Op het einde van d e 16de eeuw had de musk e t in de Nederland e n ee n typische ontwikk e ling die ontstond uit de door d e Spaanse troep e n m eege brachte voorbeelden.

D e handbeugel die de tr e kk e r beschermde had ee n S-vorm met een karakt e ristieke uitstulping, die door samenknijping van het materiaal tot stand was gebracht. D e zware loop had in het midd e n ringvormige mark e ring e n , de achterste helft van de loop was ho e kig t e rwijl die vooraan rond was

D e musk et was voorzi e n van ee n taps toelopend buisvormig achtervizi e r (diopt e r ) overwegend versierd met een turk e nkop

H e t slot was in de regel ee n lontsnapslot. De lont di e vastgeklemd zat in de haan werd door middel

van ee n veer met ee n abrupte b eweg ing In de pan gebracht.

Pan e n pandeksel war e n op d ez elfde wijze ingericht als de eerder genoemde klov e rs, een gevo e lige verbetering was h e t vuurscherm dat ve rticaal achter de pan was aangebracht om d e schutter tegen de gloeiende kruitd ee ltjes die vrijkw a m e n te bescherm e n Een nood za kelijke la adstok was tevens in d e lad e van de musk et opgenomen.

Een variant van het m ees tal toegepaste lontslot was het tondelslot waarm ee musk e tt e n, roers e n vooral doelroers werd e n uitg e rust. Bij het tondelslot e indigt de serpentine in een buisvormig kok e rtj e waarin "tondel" (ge droogd e zwam) werd vastgezet. Deze tondel kon ve rvolgens aan h et gloeien worden gebracht.

Voor de schuttergilden werd voor minder gevalle n het kostbare radslot toegepast, dat als hulpmiddel werd gebruikt om vonk e n te produ ceren. D eze kwamen tot stand door ee n radvormig stale n rasp tegen een stuk z wavelki es (pyriet ) te lat e n draaien.

Het roer

Een kleinere versie van d e musket was het roer , h e rk e nbaar aan het ontbreken van het furk et. Door haar lichtere uitvoering , die de schutter de gelegenheid gaf met d e vrij e hand te schieten, verdrong zij alle andere wap e ns van het toneel. H e t was nog altijd voorzi e n van ee n zware loop, waarvan net zoals bij d e musk e t d e achterste helft vi e rkant van doorsn e d e was en de voorst e rond.

H eel typisch was d e kelk - of kapiteelvormig e tromp. Deze waren h e t ee rst uit Antwerpen afkomstig en kenden daarna ee n algemene ve rspreiding.

Het kulas was veelal voorzi e n van een dioptervizi e r (3).

H e t afvuurmechanisme was doorgaans een lontslot, later worden roer e n voorzien van vuurste e ne n snaphaansloten.

In het oudste g ild eboe k vinden wij een afbee lding over de toen gebrui kt e doel roeren A 0 1680. (foto D. Verfaillie i.O.

Het doeLroer was speciaal voor h et schieten in de doelen ontwikkeld. Het opvallendste aan deze vuurwapens zijn de laden die aan de onderzijde voorzien zij n van een zware, soms vierkante steunklos, afgeleid van een soortgelijke uitstulping die ook voorkwam aan de zuil van grote krui sbogen.

Men kon deze in twee typen onderscheiden. Deze met een plat of nagenoeg plat ondervlak dienden kennelijk om het geweer op ee n band ofborstwering te steunen. De andere soort was meestal kunstig ges n eden en kon uitsluit e nd met de hand worden vastgenomen, waarbij d e e ll eboog tegen h et middel werd gedrukt. Typisch is ook dat geweren vaak opgelegd werden afgeschoten, dat wil zeggen met de kolf op de schouder liggend.

Deze wapens waren voorzien van ee n voorlader waar h et kruit en daarna d e kogel vanaf het einde van de loop werden ing ebrac ht.

In 1842 ve randerde dit toen de ee rste achterlader tot ontwikkeling kwam. Dit wap e n mag als voorloper van h et huidige sportgew ee r doorgaan . Door d e technologische kennis e n de precissieapparatuur werd de bal listi e k van d e kogelbaan verd er geëvolueerd en verbet e rd.

H e t maken van het" Mique/ets/ot" en tenslotte h et "percussies /ot " zou het gebruik van patronen toelaten e n zo was een bijkom e nd e kruitlading di e d e hoofdlading tot ontbranding bracht overbodig geworden.

Dit bracht met zich m ee dat deze in gesloten ruimten zonder veel probl e m en kon gebruikt word en, daar rook en kruitd ampen sterk werden gereduceerd.

Een verder ten top gedreven industrialisati e bracht een geperfectioneerd produktieapparaat in beweging dat de strengste fabricagenormen aankon .

Door d e technologische en produktiemogelijkhed en kwam een sportwapen tot ontwikkeling dat de schutter in staat stelde compet iti ef d eel te n e m en aan schietwedstrijden.

D eze e rk e nning zou e r voor d e sportsc hutter h eel vlug kom e n Reeds bij de ee rst e inrichting van de mod e rn e Olympisch e Spelen in Athene in 1896 we rd e n 5 schietdisciplines in het programma opgenomen.

Op basis van de histori sc h e achtergronden lijkt h et m e dan ook meer dan logis c h dat d e schuttersg ild e n hi e r ee n zeer belangrijk aandeel in h ebben ge had di e ongetwijfeld ee n ni e uw e stimulans h ebben gegeven aan d e schuttersgilden om hun voortb es taan te waarborg en.

Dit had b e paalde voordelen, zoals bij de terugslag, e n het maakte t eve n s h et richten gemakke lijk e r.

D eze wijze van schieten maa kt e het mogelijk h e t zwaarste punt van h et wapen meer naar achter te verplaatsen e n is waars c hijnlijk ontleend aan h et voorbeeld van de zware kruis - of balansbogen.

Door het gebruik van een m et een deksel afgesloten kruitpan kon voortaan ook in minder gunstige weersomstandigheden h et wap e n gebruikt word e n.

Niettegenstaande zijn hog e prijs z al d eze langzamerhand all e lontroer e n t ege n h e t e inde van d e zeve nti e nde eeuw doen verdwijnen.

D e versiering van d e wap e ns , oorspronkelijk stre ng waardig, wordt vooral in de achtti e nde ee uw steeds delikater. Ornam e nt e n, gegraveerd of aang e bracht , krijg e n het uitzi c ht van fijn ka ntw e rk D oo r d eze nog verder door ge dr eve n verfijning e n evo luti e wordt h e t vuursteenslotwapen het me es t gebr uikt e wapen.

Dit ontste kingsmechanism e had omwille van zijn ee nvoud e n doeltreffen dh e id h e t snaphaanslot vervangen, dat de eerst e co mbinati e was van staal en vuursteen om de kruitlading tot ontbranding te brengen.

Pas in 182 5 is er ee n ni e uw e ontwikkeling te bespeuren. Vanaf dat mom e nt verschijnen de eerste gewe r e n met slaghoedjes. Dit betekende een hel e vooruitgang. In 1836 ontwikkeld e de Fransman Flobert z ijn "Flobertgeweer" met randontst e king

Aan d e buitenzijde war e n d e lop e n achtkantig en met g rave e rwerk versierd. To e n waren er ook verd er o ntwikkelde diopt e rs als mikog e n in gebruik net als d e schouderhaken e n d e " pommeau 's" als handst e unen.

Kruithoorn

Zijn naam zal later uitgro e ie n tot ee n begrip in het 6 mm li c htkaliber sportg e we er.

Furketstok

D e furketstok werd gebruikt om d e musket bij het schieten t e ondersteunen. D eze wapens waren tot h et midden van de 17 de ee uw zo zwaar dat ze niet uit d e vrij e hand kond e n word e n afgevuurd. Het was m eest al een houten stok, m e t ijzeren vork en dito schoen en had een hoogt e van ± 1,5 me-

E en schutter had een bandeli e r met een aantal kruitmaten om zijn middel, elke kruitmaat b evatt e de afg e paste ho e v ee lh e id kruit voor éé n schot. Sommige kruithoorns waren zó gemaakt dat zij door één bepaald e handeling de juiste ho e v ee lheid kruit voor éé n schot gaven. De meest uit ee nlopende vormen e n mat e rialen war e n gangbaar. Ijzer, brons, palmhout, gegoten, gedr e ve n, met zilver e n inl egwe rk, verguld e n m ees tal rijkelijk voorzi e n van graveerwerk. Ze gaven steeds aanleiding tot een spectaculair kunstzinnig voorwerp. De foto 's tonen ons ee n kruithoorn uit de 16d e ee uw die uit een ged eel te van ee n gewei is ontte r. staan.

In d e rec hte rhand houd e n d eze so ldaten de furketstok vast, die h et z war e vuurwap e n mo est ondersteûnen. Aan hun sc h o ud e rband z ijn een h ele ree ks kruitmaten bevestigd. (G r av ure 1609 , Centrale biblioth ee k Zürich )

Aan d e e n e zijde het gegraveerde portret van een jonge vrouw met vrouwelijke wapen, omgeven door ee n dichte krans van bloemen en bladeren.

De a nd e r e afbeelding toont ons d e andere zijde met Adam e n Eva in het hof van Eden, aan de onderzijde d e schepping van Eva. Aan de takken van h et gewei is d e kruitmaat bevestigd, terwijl een kett ing h et deksel gesloten houdt.

Kruithoorn 16d e eeuw. (priveverzameling )

Het was een zelfsprekende zaak dat men volgeli ng was van de "heilige cathoLicke Roomsche Kerk. "

Deze kerkelijke volgzaamheid was zowat de grondslag voor burgerlij ke trouw aan het wettelij k gezag binnen de gemeente.

Volgens de tijdsgeest van toen was er al een sociale verbondenheid vanaf de geboorte tot aan de dood : Elkaar helpen om te leven en te overleven.

Hierin herkennen wij het begrip

Het kiezen van een patrones ligt dan ook in deze lijn Zij is voor de gilde een voorbeeld waar alle confreers naar op kijken, hun heilige die hen in bescherming neemt "godts vriendin ne Ste. - Barbara.))

Nochtans dient niet uit het oog verloren te worden dat het gebruik, een schutspatroon voor een gilde te hebben, uit een ver verleden stamt: namelijk uit de voorkristelijke tijden, toen in onze streken nog de oud-germaanse goden aanbeden werden.

Met de kerstening slaagde men erin langzaamaan deze heidense rituelen af te schaffen en deze in te kleden in een christelijke geïnspireerde verhouding, steunend op trouwen goedheid

Deze ontwikkeling bleef vele eeuwen gehandhaafd door de aanwezigheid van het geestelijk gezag waardoor binnen de schuttersgilde een nieuwe identiteit ontstond.

De broederschap of confrerie van St.-Barbara.

Sint-Barbara, beschermster van de bosseniersgilde te Izegem.

Weinigen stellen zich wellicht de vraag, wie was Sint-Barbara en waarom koos men juist haar als patrones van deze gilde?

De legende van St.-Barbara

De passie oflijdensweg van deze Oosterse Heilige werd laat in de 10e eeuw, door Siméon Métaphraste verzameld. In de 13e eeuw werd die passie in het westen gevulgariseerd door de aartsbisschop van Genua, Jacques de Varagine, in de "légende dorée ".

Volgens de meest aangenomen legenden werd zij in Nicomedia geboren, als dochter van de satraap Dioscurus. Volgens andere bronnen duidt haar naam op een andere afkomst. Barbara komt van het griekse "barbaros" wat "vreemd" betekent. Volgens de ene zou zij geboren zijn in de stad Catania aan de voet van de Etna , volgens anderen zou zij geboren zijn in Heliopolis, nabij Kaîro in Egypte. Pas nadien zouden haar ouders verhuisd zijn naar Nicomedia.

Er bestaat dus geen wetenschappelijk historische zekerheid nopens haar identiteit Door meerdere zaken is er een verband te leggen tussen de verering van Barbara en Oosterse en Oud-Egyptische legenden, wat ons doet vermoeden dat zij het martelaarschap in Egypte heeft ondergaan. In de oorspronkelijke legenden van de H.Barbara komen er scarabeeën voor wat een Egyptische herkomst veronderstelt. Een andere doet ons denken aan de fabel van Daphné, die in de Griekse mythologie een nimf was die door Apollo werd bemind en vervolgd In een ander aan de fabel van Danaé die door haar vader in een toren werd opgesloten.

Volgens de oudste bronnen zou het een leerlinge van Origines geweest zijn en werd ze gedood in Nicomedie onder het rijk van Maximinus I, welke in het jaar 235 de zesde grote vervolging inleidde Een andere kroniekschrijver zegt dat ze geleden heeft onder Bisschop Heracle, die de kerk van Alexandrië bestuurde tot in het jaar 248 Volgens Assemani werd zij in 306 gedood in Heliopolis in Egypte onder het rijk van Galerius.

Barbara was een gegeerde vrouw, wondermooi en gezien haar afkomst rijk. De ene bron vermeldt dat zij van geen opgedrongen huwelijk wilde weten en zichzelf opsloot in een toren. Volgens de andere overlevering was haar vader bang dat omwille van haar buitengewone schoonheid er wel eens mannen een huwelijksaanzoek zouden doen die hij niet graag zag, en die haar daarom in een toren opsloot. Een derde vertelt dat zij om haar christelijke bekeringsijver door haar vader werd opgesloten in een toren die maar met twee vensters verlicht was. Dank zij een uitvlucht vond zij toch een middel om het onderwijs te krijgen van een priester, gezonden door Origines. Deze liet zich doorgaan voor een dokter, die haar onderwees in de christelijke godsdienst en haar doopte Om haar geloof in de Drievuldigheid te uiten, bracht zij op de muren van haar cel een derde venster aan. Toen de wrede Dioscurus vernam dat zijn dochter ondanks al zijn voorzorgen, zich toch bekeerd had, bedreigde hij haar met zijn zwaard. Zij kon ontsnappen en verschool zich in de holte van een rots die zich als bij wonder half opende om haar asiel te geven. Zij werd aangegeven door een herder die haar verklikte maar die onmatig gestraft werd voor zijn verraad, met de metamorfose van zijn schapen in sprinkhanen.

Terug in de gevangenis weigerde ze het christendom af te zweren en een herder te huwen. Daarop werd ze aan de rechter Marcien overgeleverd die haar de wreedste kwellingen deed ondergaan. Uiteindelijk sleepte haar ontaarde vader haar naar de top van een berg, waar hij haar eigenhandig onthoofdde. De hemelse strafliet niet op zich wachten, haar vader werd door de bliksem getroffen. Hij werd op zo'n manier verteerd dat er van zijn lichaam niets meer achterbleef, noch as, noch poeder.

De cultus

In het oosten is het de cultus van" het onbevlekt martelaarschap" van Bithynie ontstaan Vanaf de 4e

eeuw is ze de patrones van een klooster van Edessa . In de 7e eeuw werd ze titularis van een basiliek die door de Kopten in Kaïro werd gebouwd . Verder wijdt men aan haar een kerk in Constantinopel toe. Haar populariteit in het westen dateert slechts vanaf de 15e eeuw Eerder vinden wij haar terug op een fresco in de Santa Maria Antiqua in Rome, uit de 8e eeuw Dit is het oudste bewijs van haar verering in het westen. Op deze fresco is zij vergezeld van een pauw, symbool van de onsterfelijkheid. Men heeft ook verondersteld dat in bepaalde gevallen haar cultus vervangen werd door die van de Keltische godheid, Brabo: god van de bronnen. Daar tegenover, gezien zij tegen de bliksem beschermde, heeft men ook heiligdommen voor haar opgericht op hoogten die de bliksem treft. In Frankrijk werd ze vooral vereerd in de provincies N ormandië en Bretagne, zoals de oprichting van een priorij van St. - Barbara-en Auge op de oevers van de Dive dit getuigt.

In Italie is zij patrones van de steden Ferrare, Guastalla en Mantua. Sinds 985 vindt men sporen van haar verering terug in Gent.

De uitbreiding van haar cultus in Duitsland op het eind van de Middeleeuwen is vooral te wijten aan het feit dat ze deel uitmaakte van de 14 bemiddelaars of hulp heiligen, waar zij in gezelschap vertoefde van de H.Catharina en de H.Margareta. Deze 3 heiligen genoten in de volkse devotie van een benijdenswaardige privilege, geïllustreerd door dit gezegde :

"Barbara met de veren, Margareta met de worm, Catharina met het wiel, Zijn de 3 heilige meisjes."

De liturgie voegde daar nog de H Dorothea aan toe om zo de groep van de 4 belangrijkste maagden te vormen Het is vooral met de H.Catharina dat de H . Barbara gekoppeld werd. Beschermster van de mannen met de wapens, symboliseert ze het actief leven, terwijl de H.Catharina, beschermster van de geestelijken, het beeld is van het cotemplatieve leven.

Patronaten.

Hoewel de cultus van St.-Barbara vaak een collectieve vorm aanneemt, hebben haar patronalen ee n h e el individueel karakter. Ze zijn zo talrijk dat j e ze moet klasseren in twe e groepen om er je w e g in te vinden.

-D e bescherming tegen de bliksem en de plotse dood.

- De patronaten van d e beroepen en de gild e n.

toen. In e e n boek van Heures van 1490 , ri c ht een devoot dit verzoek aan de h e ilige: " Besch erm mij' van bliksem en onw eé r, zoa ls van de plots e dood di e gem ee n en oneervol is. Daartoe heeft God haar macht gegeven."

Een van d e belangrijkst e red e nen van haar populariteit is h et feit dat ze d e vrouwelijk e tegenhanger is van St.-Christoffel di e eveneens aanroepen wordt te gen de plots e dood. D e stervend e n zo c hten bij haar toevlu c ht om niet te sterven zo nd er te h e bb e n g e biecht. Daarom no e md e men haar " Moed er van d e biecht" De bro e ders c happen van d e goed e dood wijdd e n zi c h aan haar.

1. Bes c herming t ege n bliksem e n de plotse dood

Een van haar meest geapprecieerde privileges was d e b esc herming t ege n d e bliks e m omdat haar beul, haar eigen vader, getroffen werd door het vuur van d e hem e l. Ze w e rd dan ook de "samenzw eerster van de bliks em" genoemd. D e oud e populair e gez eg den b e vestig e n dit :

"Wanneer de donder zal gro mm en zal Barbara ons bew aren

Wan neer de dond er zal va llen za l Barbara ons weerhouden

Overal waar Barbara zal voorbijgaan zal de donder niet va ll en "

De ker ke n , waarvan ze d e spitsen en h e t timm e rwerk beschermde tegen brand, plaatst e n zich onder haar bes c herming Zo is h et dat d e naam van de h e ilige vaak op d eze klokken is geschreven, die men in tijd en van onweer e n storm uit volle krac ht li et luiden.

Zoals ze b esc hermd e teg e n de bliksem, wordt ze oo k verondersteld te bes c h e rm e n tegen de s c hielijke dood , tegen de dood z ond e r bie c ht en zonder communie di e heel e rg gevreesd w e rd door de ge lovig e n .

Zo b e hoort ze ook tot d e categorie van d e e uc haristisch e h e ilig e n. D eze tw ee patronaten war e n op het e ind van de Midd e lee uw e n heel e rg met e lkaar ve rbond e n in d e geest van d e mens van

2 . Patronaat van gi ld en e n b e roepen

Omdat ze besch e rmde teg e n bliks e m e n d e sle c hte dood is Barbara in de 15de ee uw de patrones van d e artilleristen geworden, wiens bulderend e kanonnen bliks e mden e n di e dus door toevallige ontploffingen e n ook in oorlogstijd aan een plots e dood blootges teld waren. D e vuurwerkmak e rs volgd e n hun voorbeeld. Ook d e gewe e rmak e rs, bommenwerpers, k anonniers, plaatsten haar b esc herm e nd b ee ld in hun w a penschild of op hun werktuigen.

In Parijs w e rden de salpetermakers, d e kruitmak e rs en de artilleri eo fficier e n gegroepeerd in de broederschap van St.-Barbara. Voor dezelfde reden of misschi e n omdat een berg zich voor haar opende, w er d Barbara ook d e patrones van de mijnw e rkers e n de steenhouwers die in h e t bijzond e r blootg este ld zijn aan h et gevaar van mijngas en instorting e n; ook vele mijnpUlten kreg e n haar naam . Op haar feest (4 dec e mber ) werd e r door d e mijnw e rkers niet gewerkt. Zij di e h e t to c h ded e n war e n b evrees d voor een dodelijk ong e val Te r uitbr e iding werd ze ook g eadopt ee rd door d e arbeiders di e naar petroleum boord e n, zoals in Pe chelbronn in d e Elzas Aange zien men in tijd e n van storm de klokken luidd e om de bliksem w e g t e houden , w e rd Barbara ook d e patrones van d e klokk e nluid e r s en d e b e iaardi e rs.

Zo nd e r m e er s taan d e m ees t e brandw ee rkorps e n o nder h e t patronaat van Sr.-Barbara, d e b es trijders van h et vuur dat d e gem ee n sc h a p trefL A ndere patronaten \" or d e n uitgel eg d door and e r e elem e nr e n uit ha ar l ege nd e Omdat ze z ic h a l s ijv er ige maagd h ee l vr oeg inwijdd e in de waarh e d e n v an h e t c hrist e lijk geloof, w e rd ze samen met d e H .C a tharina d e patrones van d e scholi er e n e n d e s tudenten D e toren waar ze o pgeslot e n za t e n w aa r ze ee n d e rd e v e nst e r t e ke nd e ter e r e \ an d e H. Dri e vuldi g h e id z orgde e r oo k voor d at ze de patr o n es werd van de gevang e n e n , de architec ten e n d e metsers. Ter herinn e ring aan de m e ta morfo se van de h erd e r di e haar verklikt e w e rd ze d oor d e bo e r e n aa ng e r oepen om h e n te bescherm e n tegen d e sp rinkh anenp laag Door h e t fe it dat d e rots waar ze g in g sc huil e n , z ich mir a kul e u s opend e, wordt ze omw ille van die r e d e n aa nbeden voor de gen ez ing van d e ))steen ziekte ))

De volks e tvmologi e sc hrijft haar no g an d e re klant e n toe. Te ngevolge van ee n v er keerde woordspe ling m e t h aar na am, die het id ee van ))haren)) uitdrukt, wordt ze oo k aa nro e p e n door d e tapijtwerk e r s, borstelmak e r s e n ho e d e nm a k e r s In het Sa6 n e e n Loire geb ie d ga an d e vrouwen zelfs op bed evaarts tocht n aa r St.-Barbara o m kind e r e n met b e kruld haar t e h e bb e n. M e n z iet dus ho e b uit e n gewoo n geva ri ee rd h aa r kli e nt e el was. M e n nam ni et all ee n tot h aa r z ijn toevlu c ht in het uur van d e dood, maar oo k tijdens h e t dagelijks e le ven, voo r ee n ma ssa beroepen Als b esc h e rm ste r e n h e melse advokat e had zij bijgev olg ee n rijk e b ee ldb esc hrijvin g.

Ikonografi e

Behalve d e palm van d e martelar es e n de kroon h ee ft Barb ara nog a nd e r e attrributen di e haar to eb e hor e n e n karakt e ri se r e n D e e n e zijn ontleend aa n ha ar lege nde, d e a nd e r e aan h aa r beschermschappen.

1. D e toren waar haar vader haar opsloot

Het is h e t m eest co n sta nt e e n bijgevolg v e rplichtt e a ttribuut.

In plaats van de symbolische toren in d e h a nd , wordt ze so ms ook voo rg es teld , z itt e nd , bij ee n grote tor e n in aanbouw. Zo wordt ze door Jan van Eyck vo orge steld, geze t e n voor ee n log e van steenk appe rs, m e t een in aanbouw z ijnde tor e n. (Koninklijk mus e um voor Schon e Kunst en te Antw e rp e n .)

Kenm e rk e nd aan haar toren zijn d e dri e v e nst e r s di e haar bewondering voor de H.Dri e vuldigh e id sy mboli se r e n . Som s is de toren h e rl e id tot ee n zeer kl e in e trap e n komt hij zo als v e r s ie rin g op haar diad ee m of in h aar kapsel t e r ec ht.

2. E e n pauweveer

De ro e d e n waarm ee h aar vader h aar gese ld e zouden in pauweveren v e r a nderd z ijn. In elk g e val zou h et ee n symbool van onsterfelijkheid kunn e n

St. Barbara m e t haar a ttribut e n , toren , veder en kelk. (gravur e 14 75, prentenkabin e t Be rlijn )

zIJn. Zoals in de fr esco van d e Santa Maria Antiqua in Rome. Het zo u een allusie zijn op ha a r patronaat tegen d e plotse dood

3. Haar vad e r en v e rvolg e r, vertrapt aan haa r vo e t e n

H e t is de tege nhang e r van d e Keiz e r Maxentius di e men ond e r de vo e t e n ziet van de H . Catharina van Alexandrië

4. Een kelk met hostie

Dit attribuut duidt haar aan als beschermster teg e n de plots e dood , zonder co mmunie, maar is mind e r univ e rseel dan de vorige. Het is z eldzaam in Frankrijk, maar eige n aan d e Germaanse, Duitse e n Vlaams e kunst. Terwijl de tor e n haar l egende oproept, duidt de kelk haar aan als patrones van de go e d e dood De tw ee attributen worden vaak gecombineerd, d e kelk wordt op ee n vooruitspringende co nsole geplaatst, onder h e t "triplet" van de tor e n. Vro ege r verondersteld e m e n zelfs d a t h e t sa men slechts éé n symbool vormde.

D e kelk zou ee n doublet g e w ee st zijn, e en ee nvoudige variante van de tor e n di e soms voorkw a m in d e vorm van een In d e 15 e ee uw gebruikte m e n dez e vorm als sacramentarium om d e h. Hosti e s in t e bewaren , best e md voo r de st e rv e nden . Van de ze vorm is men overgegaan naar ee n kelk zonder deksel waarbov e n ee n hosti e zweeft.

5. Een kanon , of ee n kanonskogel.

Dit attribuut duidt haar aan als patron e s van d e artilleristen. Het is w e inig geloofWaardig dat het kanon een sl ec ht e interpretati e zou zijn van de toren. D e gelijkenis qua vorm is heel vaag en d e kokers van ee n kanon richt e n zich niet verticaal op. In de Santa Maria Formosa in Ven e tië staat zij op ee n schilderij van Palma Vec chio voorgesteld m e t een kanon aan haar vo e t e n.

Een Eng e lse albast in het Vi c toria e n Alb e rt Museum uit d e 15e ee uw toont haar m e t ee n kan o nbal in haar hand . D e gelijk e nis tuss e n ee n kanonbal e n ee n kaat sbal verklaart waarom m e n haar ook verkoos als patron es van d e kaatsbalspel e rs

Barbaragebruiken

Als typis c h St.-Barbarag eb ruik kunn e n w e vermelden dat bij d e mijnw e rk e rs h et ge bruik was om in d e nacht van St.-Barbara te eten e n t e drink e n . Op d e ze mijnwerk e rsfeest en a t e n ze dan " barbarabroodjes ", di e ook wel op begrafenissen w e rden gegeten Barbara-takjes van kerS cif vlier we rden op 4 d ece mb e r , dus op St.-Barbaradag, in het water gezet in d e hoop dat deze dan in d e Kerstn ac ht zouden gaan blo e ie n St.-Barbara was vaak een vrije dag , soms zelfs met ee n arb e idsverbod . Op haar feestd ag 4 de ce mb e r b eg inn e n ook d e zes donk e rste weken van h et Far

BARBARA

Latijn : Barbara Variant: BaI'bant, Babette Italie , Spanje: Barbara Engeland: Barbara , Betty. Duitsland: Barbara , Bärbe le. Rusland: Va rva re, Varia, Varenka.

De confrerie of broederschap van St.-Barbara tijdens het Ancien Regime

D e rgelijk e broed e rschapp e n z oals St.- Barbaragild e n war e n veelal aan een k e rk verbonden e n werd e n opg e richt om de ver e ring van deze h e ilige te bevestigen.

Naast d e schuttersgilde di e zich bekwaamd e in h e t gebruik en d e b eo efening met h e t wapen, ontstond er binnen d eze groep ee n confrerie ofbroed e rschap ter ere van St.-Barbara. Naast de schutters werd deze gro e p aang e vuld met hun r e specti e velijke echtgenoten, ouders, kinderen en verwanten en niet in het minst and e re gelovigen, di e hierm ee de band m et hun ke rk en zieleherder verstevigden.

Met de ondertekening van een doodschuldakte bewamen zij mits betaling in geld of goederen, b e paalde voorwaarden voor het vervullen van hun uitvaartdienst.

D e verplichte aanwezigheid van alle leden op de begrafenis, door de gilde b e kostigd en het helpen dragen "te r aerde" hielp de persoon in zekere zin van een geestelijke nazorg, waardoor de kansen op het betred e n van de hemels e poort heel wat groter werd.

Mede door invloed van de godsdiensttroebelen tijdens de 16de eeuw vormden zij vanaf de daaropvolgende eeuw de belangrijkste groep binnen de gilde.

D e voornaamste karaktertrekken, zoals militaire e n politionele taken, waren toen reeds verdwenen e n er werd meer en meer aandacht besteed aan de c haritatieve plichten en het schietspel als vrijetijdsbesteding. De oudst bekende reglementen wijzen steeds op hun religieuze verplichtingen, ten overstaan van de Rooms Katholieke Kerk en in het bijzonder aan hun toewijding tot de heilige Barbara.

In de ordonnantie van 1615 wordt allereerst aan de gildebroeders de eed van getrouwheid gevraagd : "dat elck sweren sal God e van hemelryck en Ste. - Barbara , vriendinne Godts thouden voor patronesse. " Dat elke guldebroeder gehouden is te komen op de H.-Sacramentsdag en onze Lieve Vrouwendag "halfougst" en mee in de processie "te gaene" en "ee re" te doen het H.Sacrament en O.L.Vrouwe. Verder wordt elke gildebroeder aangemaand op straffe van 20 schellingen parissis wie daervan in ghebreke waere" op de dag van St.-Barbara (4 december) in de "kercke te commen voor den noen" alwaar men voor het altaar van de "vriendinne Godts Ste.-Barbara" een zingende mis celebreren zal "ende die te hooren. " Traditioneel is nog steeds "den dagh dat men den gay schieten zal" (koningschieten) bijeenkomt met "de Deken, bereckers en ander gheswoorne, omme alsoa met de guldebroeders tsamen ter kercke te gaene."

De giften die ze kregen, werden in de aan de heilige toegewijd altaar of kapel geplaatst en vormden aldus een belangrijk onderdeel van het kunstpatrimonium in de St.- Tillokerk te Izegem.

De verering van St.-Barbara was ni et alleen ee n door de gilde voorgeschr eve n en opgelegd e verplichting, ze behoorde mede tot d e levensbeschouwing van elke gild e broeder. H et was ee n zeer belangrijk deel van de gilde . Ieder e gilde had zijn beeltenis in de parochiekerk staan, soms zelf in ee n eigen kapel. BU ommegangen werd dit beeld devoti e vol uitgehaald en door de gilde in de processie rondg e dragen. Eeuwenlang bestond te Izegem het gebruik processie te houden op 15 augustus, h et feest van O.L.Vrouw Hemelvaart e n op 8 september, het feest van O.L.Vrouw Geboorte . Vroeger, op de woensdag na Sinksen, later op de tweede of d e rde Sinksendag, hielden de Iz egemnaren een grote Mariavaart naar de twee oudste Mariakapell e n: de Abel e - kapel e n de Schardouwkapel. Deze Abele - kap e l werd door de geuzen zodanig vernield in 1566 dat zij pas door to edoe n van pastoor Van Hamme in 1608 terug werd hersteld.

Kort na deze datum werd de Barbaragild e opgericht en zal daaropvolgend heel nauw betrokken geraken met het ceremonieel van deze processie.

In grOeit ornaat ging men de lange stoet gelovigen vooraf, al de confreers waren volgens hun "conditien " gehouden, zich op het gestelde uur ten hove te b e vinden, om van daar stoetsge wijze, met " slaanden trommel en ontrolde vaande l" ter kerke te gaan, aldaar de hoogmis t e wonen en gedurende dezelve ter offerande te gaan.

Na de hoogmis zullen alle confreers verplicht zijn mede te gaan in de processie, "om alsoo eere te doen" aan het allerheiligste sacrament des altaars, aan onze Lieve Vrouwen aan de Heilige Maagd en Martelares Barbara, patrones der gilde wiens beeld en "relique" in de processie gedragen werd.

Door toedo e n van pastoor Lust werd de relikwie van St.-Barbara in 1726 bekomen . Hij betuigde zijn erkentelUkheid met de gilde door zich tot de Barbaragilde aan te sluiten op 8 september 1730 , (1) waarin hij in zijn doodschuld liet opnemen "den trommel ende vendel" niet te gebruiken op zijn uitvaart. Hij mag als één van de belangrUkste pastoors van Izegem beschouwd worden. Hij was de

fora: H .Cec ili a e n H.Barb a r a Br a n dg las St.Tillok e rk te I zege m

Be id e h e ili ge n drage n hun att ribu te n. Cec ili a de h a rp e n Barbara d e to r e n e n paJmta k. Tu sse n b e ide prijkt h e t wap e n va n I zege m. O nd e r d e H .Ce cilia: D.D. (Ounum O e di t = gift van ) Koninklijk e H a rmoni e d e r Con gregat ie O nder de H.B a rbara: D e co nfr e ri e e n Koninklijk e gild e Bosse ni e rs. ges ignee rd : Oli v ie r C a nton (Ce n t 195 7)

zoo n van joanne s e n joann a Te r ry n, te M e nen ge b o r e n op 18.1 0 . 169l. H ij we rd p a stoor te Iz ege m o p 13. 05.1724. Hij v e rkr ee g van Paus Clem e n s XII ve rschill e nd e voorr ec ht e n en aflaten. H ij sti e rf t e Iz e gem op 6 m e i 1770 na er 46 jaar h e t h e rd e rlijk ambt bekl ee d t e h e bb e n (2 )

Bela n g rijk e b ee ld e n , si e r a d e n , z ilv e rw e rk en and e r s tukk e n werden op kost e n van d e gilde be-

steld e n b e kostigd door all e le d e n tot "cirae t " van d e ke rk

Zo vindt men in d e huidig e D e kanal e ke rk van d e H.Tillo nog st e eds e en br a ndglas t e r e r e van d e H Barbara

Dit br a ndglas geplaatst o p 1 o ktob e r 1959 we rd op vraag van Dek e n jo ze f Sobry g e s c honken do o r d e gild e St.-Barbara Hi e rm ee b e t e ke nd e d e gild e nog st ee ds de band m e t d e Ke rk.

Ve rd e r vind e n wij in h e t ke rkp a t r imonium va n d e St -TilJoke rk een niet nad e r o m sc hr eve n z il ve r e n tang voor St.-Barbara , di e naar all e waa rsc hijnlijkheid als gebruik sv oo rw e rp tot d e gild esc hat d e r bosseniers b e hoord e (3).

D e invlo e d van de gild e bl eef ni e t b e p e rkt binn e n d e St.- Tillokerk all ee n , blijkbaa r had d e gild e b e hoeft e aan ee n suppl e m e nt a ir a kti e t e rr e in M e d e dank zij de pas to ral e d y nami e k e n d e ke rkb e tr o kk e nheid van vel e br oe d e r sc h a pp e n , is d e 18d e ee uw de belan g rijk s t e p e ri o d e g e w o rd e n voor d e bosseni e rsgild e St.- Ba rb a r a . Door hun toedoen w e rd b e k o m e n d at d e "grauwsustersk ap ell e" ontstaan in 142 5 e n gelege n i n de " Rou ssela arstrat e" r ec ht ov e r d e "Arend" ee n n ie u we b e st e mming kr ee g .

Op 26 oktober 177 3 (4 ) w e rd d eze kapel door D e ke n Cooreman pl ec hti g in ge wijd ter ee r e va n St. - Barbara. D e le d e n van de St. - Ba rb a rag ild e gaven aldu s blijk van e en grot e godsdi e nstig e ijv e r e n d evoti e H e t is dan ook niet v e rwond e rlijk dat wij in de g ild e bo e ke n me e rder e pri es te r s in h e t le d e nb e stand te rugvi nden .

- De 2, jan. 1 77 9 is aenvee rt voo r co nfrere d eser co nfreri e hee r ende m ees tere Mar tinus Alb ertus Va n Dom me le, pries ter en de directeur in het convent van Jseghem; - 5 juni 178 1 aen vee rt d' hee r ende meest ere j ac ob us Emm a nuel Storme, onderp astor in Vi chte (5 )

- 2 1 sept ember 1 78 1 aen vee rt hee r end e m ee stere M a rti n us La urentius Verduyn, profes sor in het co ll egi e van het capittel tot Doornyc k. (6)

- 1 79 0 H ee r ende mees ter j oannes Caro lus Van Do mm ele Js Carel, diak ens emi naris t

In deze kapel stond vermoedelijk ook de beelt enis van Sr.-Barbara, en bood aan d e b ez oeker d e gelegenheid zijn plicht e n te voldoen, op weg naar het wrder gelegen Bossen- of schunershof "De Tà/ekp" in d e "Gmdstraptp." Door d e gebeurtenissen op het einde van de 18de ee uw leek h e t erop dat de gilde de band met de Kerk zou ve rliezen.

De beslissingen genomen door Jozef II werden op 8 mei 1786 te Izegem meegede e ld.

In het notitieboekschen vanJ.B. Vandewalle lezen wi.i : " in de kercke van Ys eghem heb ik hooren aji-oepen alle bro ederschappen bij ordonnantie van den Keyzer. " (7) .

De ze hervormingen van keizer jozef II (de Kei zerKoster ) leidden in 17 89 tot een opstand in ons land . De zelfde kroni ek ver meldt "dat er eene beroerte in ons land is ontstaen, tegen den Kepe r jozephus den tweeden die hier grave van Vlanderen was, die om zijne kwade regeringe door on ze vaderlanders die men patriotten noemde verjaegt werd "

De gebeurtenissen volgden elkaar snel op en hadden een gelukkige afloop : "op 20 dec 1 789 heeft men hier zeer verb lijd de eerste processie gegaen, die te vooren door den Keyzer afgeschaft waren geweest en de broederschappen weer ingeroepen."

Pas op 23 dec. 1790 las men d e bevestiging " in de gazette" "dat hel wederom alles moeste zij'n gelijk in den tijd van Maria Ther esia ende Keyz er Kar el."

Een i.idel e hoop. In Frankrijk kwam ee n revolutionaire b eweg ing tot ontwikkeling di e geheel h et maatschappelijk leven grondig zou veranderen. Verschillende kronieken bevestige n de b e kommernis e n de emoties van de bevolking ten overstaan van hun zieleherders : "van dezejaeren 1 792 is hier eene beroerte ontstaen, men zeyde de fransche natie die van het rooms geloof afgeweken z ij'n en hunne priesters dooden en ve rjagen."

De Franse Revolutie zou er voor zorgen dat het Ancien Regime voorgoed zou verdwijnen . Een nieuwe klasse, de burgerij, droeg de nieuw e 18de eeuwse ideeën op de handen en streefde naar politieke macht.

Dit streven druiste volledig in tegen de heersende opvattingen. De veranderingen di e werden doorgevoerd waren met bloed en terreur besmeurd en kwamen dan ook hard aan en vond e n geen begri p bij de ongeletterde en onwetende massa di e hun vruchten op het veld zagen vertrappeld worden door een moordend leger: "defransehen zij'n den 14 juny hier meester geworden van geheel ons flanderen en zij' hebben allomme hunne vrij's tukken gesteLt hunne wetten gepubLiceert maar tot nu hebben zy onze priester gelaten,

Links in de tuin van de grauwzusters In de Roesclarestraat het kapelletje dat in 177 3 gewijd werd aan St. Barbara (illustratie T.M. ).

maer tag eene ontellyke schade in dit land gedaen Koor en, hoy, stroo ende haever moeste zy gelevert worden op straf van plunteringe" (8 ) .

De gilden zowel deze van ambachten als schutters werden aanzien als een belemmering voor d e gedachten van vrijheid, gelijkheid en broederlijkheid en werden gewoon afgeschaft. Al hun eigendommen werden verbeurd verklaard. Net als het klooster werd de kapel ter ere van St.Barbara openbaar verkocht en tenslotte in december 1803 afgebroken.

Een stukje Izegems patrimonium ging voorgoed verloren.

De Franse excessen leidden tenslotte tot een crisisperiode voor onze gilde. Niett e min was onz e gilde voorbereid op de "slavery van de franschen di e ons ve le kwelden". Med e door de burgerlijke overheid die voor de "frans e kar" gespannen was en oogluikend veel door de vingers zag, konden in de "Belok en tijd" aan de ondergedoken priesters daar waar nodig was hulp geboden worden.

Pas na de aftocht van d e Fransen in 1814 kon d e betrokkenheid van de dorpspastoor met het gildeleven terug opgenomen worden " op den 12 den juli 181 5 is hier in de kerke gedaen een solemnelen liJkdi en st v oor de gesneu ve ld e Belgen. De kerk was gehe el in den rouw e behangen, geheel schoon en al de gilden woonden den dienst bij en deelden brood aen de armen.

De ze sneu ve linghe gebeurd e omtrent Charl eroi daer door Gods zege n de Fransch e de nederlaag kregen."

Een nieuwe tijd

Heel vlug in de 19de ee uw kon de gilde haar activiteiten terug opstarten De gildefeesten doorbraken nog steeds het isol ement van h et platteland. D e zondag na het lof riep het tromgeroffel de sch utters op voor de optocht naar het bossenie r shof : vooraan de alferis m et ontrolde vendel, de koning, deken , bereckers en confreers van de g ild e. Bij speciale gelegenheden , wedstri.iden o f tornooien waren die vergez eld door de " Gildezot" die met vermaak, zoals sprongen en grappen de toeschouwers verlustigd e

In het geloof herk e nde men nog steeds h e t gemoed van de landelijke bevolking , er heerste nog steeds ee n gemeenschapsgeest, verankerd door eemvenoude tradities .

Bij grote plechtigh e d e n werden deze nog steeds feestelijk ten toon gespreid en was de ke rk me estal te klein voor het toestromende volk. Deze hoogtepunten bevestigde een geloof dat het dagelijks leven dooraderde en vertolkt werd in het gebed waarmee iedere dag begon en eindigde. De toewijding tot St.- Barbara ble ef onverminderd aangroeIen.

Niettemin wordt h et leven van d e kleine man reeds grondig beïnvloed. Door een aantal uitvindingen en de industriële toepassing ervan verdwenen ee n aantal draagvlakken di e het leven hadden geschraagd e n duurzaam gemaakt, langzaam we e k het geritmeerde bestaan voor een jachtiger tempo . Ambachten verdwijnen, meer e n m eer mensen worden loonslav en, die aan d e willekeur van hun werkgever zijn overgel eve rd . De ze industriële revolutie zorgt ervoor dat d e nijverh e id op het platteland, di e voor de gewon e bevolking een levensnoodzakelijk e aanvulling betekent, ontoereikend is .

De gevolgen zijn dramatisch: armoede alom, ontvolking van het platteland, machteloosheid, analfabetisme en honger! Regelmatig trekk en epidemiën een spoor van dood door de bevolking.

In het le denbestand van onze gild e is dit duidelijk waar te nemen Vanaf 1820 herkennen wij een terugloop met als absoluut dieptepunt de jaren 1840-1850.

De kerk stond machteloos of had geen antwoord op d e mentale vervlakking die was ontstaan. Uiterlijk bewoog de mens zich in een omgevin g die totaal vreemd was geworden, innerlijk was hij nog steeds aanwezig in het feodaal tijdper k. De overgang van de oude naar de ni e uwe wer eld zou de gilde pas t e boven komen vanaf de jaren 1860 .

Het officiele katholicisme was voor deze period e sterk burgerlijk conservatief, dit ondertekenen wij

duidelijk in d e aansluitingsvoorwaarden voor de gilde.

Daarin wordt met nog m ee r aandrang gevraagd aa n de ni e uwe gildebroeders de plichten aan d e "roomsch cathoh,ken godsdienst" te vo lge n (r eg le m e nt 1851 ) om d e "eendrachtigheyd en verstand houdi ng" tussen all e co nfrat e rs e n co nfrer esse n te blijv e n ge met e n

Zo wordt h et verbod i ng es teld dat "mans en vrou wspersonen tesamen danse n, worde n redevoeringen, Li edekens , tegenstrijdig aan de goede zeden ten strengste ve rboden. "

Van alle gildebroeders e n zusters wordt verwacht dat zij op all e feestdagen van de h e ilig e Kerk , als in de pro cess ie , als in d e bijzond e r e "oproePing en" van de gildeoverheid m e t "eene zedige tegenwoordighei d" aanwezig z ull e n z ijn in de Ke rk. D e gedragslijn van de gilde ten ov e r s taan van haar le den bl ee f in 1877 onverminderd co nservatief. H e t is duid e lijk dat d eze reglem e nt e n door d e ke rk war e n o pgelegd Door de politi e k van secularisatie d e r lib e rale reg e ring e n voeld e n de kerk e n d e gelovi ge n zich dir ect bedreigd , ongeloof en onverschilligheid grep e n snel om zich heen, belangrijk e groepen in d e maatschappij le ken weg t e g lijden van h e t geloof e n in de gr ee p t e komen van v rijzinnig e Artikel 14 valt dan ook t e begrijpen : dat alle p e rsonen uit d e gilde gebannen word e n - die door ge boorte ofdoor afzwering geen deel uitmak en va n de Room s-kat holi eke kerk, zoa ls jod en, prot es tant en en schismatieken.

- alle person en di e deel uitmaken van geheime of ge kende ve rgade ringen , di e tot doel hebb en het vervolgen van de Ro oms Katholi ek e Kerk, het zij in hare leerling, hetzij in hare bedienaars, gelijk onder we lken naam of op we lke plaa ts deze vergadering, maatschappij of kring zou bestaan ( bv. Vrijmets ela a rs , vrijdenkers , socialist en, em .).

- ALLe personen di e weigeren zic h te ond erwerpen aan 's lands wellen, voor zowel de ze l ve niet strijdig zijn met de leering der Rooms Katholi ek e Kerk. (deserteurs, revolutionairs, int ernationa listen, enL.)

- ALLen die door gelijk we lk e rechtbank en, ve roord ee ld zijn voor ee n onterend misdrijf, zoals : dieJten, blo edige gevec ht en, moordpogingen en moorders, aa nslagen op d e zede n, bankbreuken en andere soortgelijk e misdrijven.

- A ll e personen, opent lijk gekend als zijn de van een ongodsdi en stig of zede loo s gedrag (die hunn en pas en niet houden, s'zondags geen mis horen , die een slecht huis of herberg houden , die zede loos leven in hunn en staat .)

H et e ind e van de 1g e ee uw w e rd ge ke nm er kt door de oprichting va n ee n veelvoud van bro ederschappen, in het bij zon d e r dez e genootsc h appen di e in sto nd e n voor h et stimulere n va n de Mariav e r e rin g (9 ).

Te Rom e had d e 9de december 18 54 d e dogmaverklaring plaats van O . L.Vrouw Onb ev le kt Ontvang e n Ook d e verschijningen van O.L.Vrouw te Lourd es droeg e n in sterke mate bij tot d eze Marial e geestdrift ( 10 ).

De Iz egemse ge es telijkh e id kre eg hi e rdoor ge h ee l nieuw e impuls e n, waardoor de rol van onze co nfrerie St.-Barbara binn e n d e Ke rk op h et ac hterplan werd vers c hov e n

Om ee n aantal red e n en zoals h et bouwvallig zijn van d e Si n t- Tillok er k e n de toenam e van de b evo lking , w e rd overgegaan tot h e t bouwen van de nieuw e ke rk ( 11 ). Ook d e St.-Barbaragild e dro eg haar steentje bij tot d e inrichting van d e nieuw e in n e o-gotis c h e stijl gebouwde ke rk , die in 18 55 w e rd afgewerkt.

Beeldhouwer Aloïs Clarysse, confreer van d e gilde, zorgde in 1874 voor een ni e uw St -Barbarabeeld , volledig in de nieuw e stijl van to e n ( 12 ).

Van d eze datum af gebruikte m e n dez e beelte nis in hun processies ( 13 ), en werd d eze stimulans aang eg r e p e n voor ee n nieuwe blo e iperiod e, di e voor d e gilde een absoluut hoogt ep unt bet e ke nde.

De erkenning kwam op 3 juni 1896, toen Koning Leopold 11 de gild e d e eretitel ve rgunde van "Koninklijke Gilde Boss en iers der H. Barbara".

De oude St. Tillok e rk (foto T.M .).

M e t ve el luist er en een grootse ple c htigheid werd te r gelegenhe id , van het bekomen "haren nieuw en ee retijtel" feest gevierd.

In d e ve rslagen lezen zij : "Van s'm orgens vroeg wierden de Boss en iers door fyfer en tromm el ten hove geroep en om gezeLLewijs ten 9 uren naar de misse te gaan, die gedaan wierd tot lavenis der zielen va n de afgestorvene confr eers en confreressen, zes en tachtig confreers waren tegenwoo rdig "

Op h e t einde van de fe es tdag drukte de plaatsve rvanger van Z.M. de Konin g, Povinciaal raadslid Vanden Bogaerde, de w e ns uit "de Vriendschap en Bro ederlijkheid di e sed ert hond erd en jaren onafgebrok en tot heden in de Gilde hebb en bestaan, onder de confr eers te z ien voortduren, de v ri end enbanden nog nauwer te zien to ehalen, opdat de Koninklijk e Ghilde Boss eniers nog ve lejaren, nog eeuwen z ou kunn en bes taan en gro eien en blo eien tot ee re va n het Bes ti er en tot ro em van Is eghem. "

De gilde kreeg t erug haar aanzien binnen de stad en kon spoed ig reken e n op 120 l eden .

Weldra zou ons land ec ht e r verwikkeld geraken in "den grooten oorlog" waardoor all e aktiviteiten van d e Barbaragilde werd e n stopgezet (14 ).

Na ee n eerste bijeenkomst na W . O . I , de 22 juni 1919 , werden alle krac ht e n bije e n gebrac ht, tot d e h e rinrichting van de g ild e Eé n d e r ou dste leden van d e gilde, de heer Franço is Bral betreurde dat "deze rampvolle tijden in de schoone gilde eene diepe bres hadden geslegen " I n het bUzonder haalde hij h e t ve rlies aan van d e voorzitter der gilde, d e h ee r Gustaaf Rosseel, die tijd e ns de "duitsche be ze tting " was overleden, "een uiterst gevoeligen slag vo or de confrerie ze lve " Te ng e volge van de national e ee nsgezindh e id we rd h eel vlug de k aap van de 200 leden b er e ikt.

Op d e fees td ag van St. - Barbara 4 d ece mber 1922 , vierde m e n h e t jubileumfeest van d e heren Frans Bral e n Charles-Louis Seynaeve om hun 50 jaar lidmaats c hap.

D e ve rslagen laten ons toe ee n blik t e werpen in h e t Boss e nhof en de sfe e r van d eze ni e t alledaagse ge b e urt e nis te proeven : "de feestzaal had ee n waren Jeestelijken aan blik H et aloud e bee ld der H.Barbara , is door blo eme n en planten omgeven, waskeirsen branden vo or de heilige, overal de nationale kl euren kwistig t en toon gespreid, ge tuig ende van ware Vader landsliefd e."

In de toespraak van d e toenmalige voorzitter M ulli e h er kende m e n nog steeds de waardering voor hun patroonheilige: "Wij viere n va nda ag, St e B a rbara, de heilige patrones der goede dood, die sedert de jaren 1 600 en nog vrorger, door de welde nk ende I seghe mnaars hier in dit lokaal gevierd wordt. Tis waar, het is eene nederige Gild e, met geen menschenpoliti ek doel , aLleenlij'k met een gees telijk gedacht ... "

Ieder e co nfr ee r of confreres h a d nog steeds dit gebed bij d e hand: H ei lige B arbara M aget

Die de schone krone drag et Bo ven aLle martelaressen edel jonk v rou w, Sta my by da'k biechten mag met waar berouw Eer ik va n deze we reld scheiden zou.

Niettemin mogen wij stellen dat d e co nfr e ri e d e band m e t de Kerk reed s voor een groot deel had ve rlor e n. Vanaf d e jar e n 1920 was e r r ee ds ee n negatiev e evo luti e waar te nemen ( 15 ). D eze tendens w e rd z e ke r nog gevoeliger waarge nom e n na de tweed e w e reldo o rlog.

H e t is dan ook teke n e nd dat vele ke rkelijke gebeurtenissen gewoon v e rdw e n e n. Ves pers, lof en in ieder geval de processi e zijn zake n die hed endaags ni et meer voorkom en.

D e industrialisati e e n h et opkomen van d e vakbondsgilden zorgden voor ee n m e ns- e n lev e nsw aa rdig e r bestaan . D eze verworven rechten e n m e dezeggenschap le idd e n uit e indelijk tot een m e ntalit e itsverand e ring, waardoor het aantal kerkelijk e n ve rminderde.

D e co nfrerie kwam bijg e volg w e rkloos t e staan en onderging een sluim e r e nd b es taan dat p as ee nmaal p e r jaar tot lev e n w e rd gewekt.

Haar fees tdag op 4 dec e mb e r bleef d e e nige gelegenheid om de leden van d e gilde te h e rinn eren aan d e diepere zin van ee n schut (ter )sgilde : "ELkaar helP en om te leven en t e overleven."

In mo e ilijk e tijden h e bb e n go e d bro e d e rschap e n vriendschapsbanden d e gild e n stee ds recht gehoud e n. M e t dit do e l voor ogen s laagde het b estuur e rin d e co nfr e ri e ni e uw leve n in te blazen

In 1959 kon men 646 co nfr ee r s en confre r essen not e r e n di e mits ee n kl e in e bijdrage hun steun b e tuigd e n met de do e lst e llin g van onze confrerie St . - Barbara .

D eze e rk e nning van d e gemee n sc h ap betekent dan ook ee n positiev e invlo ed voor h e t voortlev en van onze gilde .

M et hun traditieg e trouw e gedac ht e staan z ij dan oo k kl aar in het Europa v an mor gen!

D e r e d e n e n van deze tend e ns zijn he el complex , f h ee l wat fa c toren h e bb e n hi er een voorname rol in gespeeld

7. De levenslijn van de gilde.

De St.-Barbaragilde kent een zeer hoge ouderdom. In 1615 werd z ij te Izegem h e ringericht e n van dan af maakte zij d eel uit van h e t gemeenschapsleven. Ho e wij deze maatschappij mo e t en voorstellen is wel d e vraag. De leve nsomstandigheden in Middele e uws e e n Anci e n Regim e p eriode waren niet b epaal d hoopg eve nd.

De gemeente was tijd e ns deze h er inrichting nog niet hel e maal hersteld van de opstand der N ed e rland e n tegen Spanj e. Krijgsgeweld, doortr e kkende l ege rbenden, vrijbuiters, b es mettelijk e ziekten e n hongersnood hadden d e gemeente zo geteisterd dat deze omzeggens totaal ontvolkt was.

In 1577 telde Izegem 484 buitenpoorters te Kortrijk, in 1593 nog slechts 66 ( 1). D e gemeente werd moeizaam h eropge bouwd In 1609 b esto nd het aantal buitenpoorte rs nog maar uit 98 eenheden (2), alhoewel er tijd e ns het twaalfjarig b es tand ( 1609-1621 ) een tijdelijke verb etering m e rkbaar was slaagde de gemeente er in 1620 nog altijd ni e t in zijn vast aandeel in d e belastingen van d e kasselrij Kortrijk te b e tal en (3).

Na dit b esta nd kwam nu ook Frankrijk in bew eging e n drukte zwaar zijn wil op d e ontmoedigde plattelandsbevolking D e verwachtingen van d eze mensen mag men in d e 17 de eeuw bijgevolg ni et hoog ins c hatten.

De disr e ke ningen tonen overvloedig aan dat ee n zee r hoo g percentage van de bevolking zich in d e laagst e vermogenscategorie bevond e n bijgevolg "onmondig" was.

Pas vanaf 1678 met d e "Vrede van Ny'megen" (4 ) is er ee n verbetering vast te stellen in onze streek. D e aanvang van het tot op heden b e waard geblev e n oudste gildeboek in d eze period e is dus zeker geen to e val . Er werd duidelijk w e rk gemaakt e n alle kans e n werden uit e indelijk gegrepen om zich binnen d e gemeente t e manifest e ren . Dat dit maar tijd e lijk was stellen wij re e ds vast in 1688, door d e geografische positie van onze streek bl ee f deze een speelbal van d e mogendh e den.

De "Negenjarige Oorlog" ( 1688-1697 ) zal spoedig van ons gewest h et slagveld van Europa maken en platgewalst worden door Franse, Spaanse, Hollands e, Engelse en Schotse troepen maar ook door so ldaten afkomstig uit de stree k van Hannover , Brandenburg, Saksen e n Beieren (5 ).

M eer bepaald d e overlijdensregisters (6) bevatten de echo van het m e nselijk leed te wijten aan oorlogsg ewe ld , ziekte (pes tjaar 1694 ) en de grillen van d e natuur die d e bevolking moest doorstaan.

Pas vanaf 1679 zijn wij in h e t oudste gildeboek ( 1679-1818 ) voor h e t ee rst ingeli c ht over de werking van d e gilde. Een opgenomen le denlijst (zie bijlage ) van ruim 60 le den b e wijst dat de gilde in deze p er iode een bloeiende vereniging was. Buiten d eze enige voorkomende naamlijst bevat dit gildeboek voor h et g root s te d eel de inschrijving e n van d e nieuwe led en. Bij d e doodschuldb e ke nt en issen is soms de ov e rlijdensdatum van d e confreer of confreres genot eer d, op vele andere dan weer niet. Op het tijdstip van hun overlijden maakt en z ij mis schien geen d eel meer u it van de gilde, door langdurig e ziekte of andere oorzaken wer d soms verzuimd het jaargeld te b e tal e n e n werden z ij als geen lid meer beschouwd. In m ee rd e r e gevallen mo et dit echter wel het geval zijn gewe est

Het b e hoorde ni e t tot d e pli c ht van de griffier dit te not e r e n , geen e nkel reglement geeft hi erove r een aanwijzing of toelichting. Daarvoor was eerder h et "Obituarium" of het zielboek geschikt dat aanwezig was in ee n sc huttergild e. Hi er in werd d e lev e nsloop van d e co nfreer opgenomen, zoals ook d e gebeurtenissen waarm ee hij t e mak e n had in d e gilde. Deze zijn echter ve rloren gegaan. Hierdoor is het dus bijzonder mo e ilijk vast te s tellen ho e het ledenaantal in het An c ien Regim e is geëvolu ee rd. E e n aantal indicati es wijzen op ee n bloeip e riode, het inwijden van een nieuw e gildevlag, h e t bekomen van bijzond ere eretitels, ' of

andere b e la n gri jk e feestelijkh e den z IJn mom e nten yan ee n grote popularit e ir in de gemeente . Ook her aantal [()etredingen bi e dt ons de mog elijkh e id de l e yells loop yan de g ild e te bepalen. Hier m oe t e n wij ons w e l b e ho e d e n dit cijfermateri a al ni e r yerkeerd te int e rpr e te r e n. Noodgedw o ng e n st ille periodes (zoa ls oorlog) worden ge y o lgd door een sterk op lopende ledenaan,, e rying. Voor h e t grootst e de e l w e rd hier maar h e t gele d e n yerlies goedgemaakt. In ongunst ig e perioden \" er d ee n voorg e nom e n aansl uiting allee n maar uitgesteld. Soms gingen b e paalde aktiyit e it e n, zo als d e kon in gschieting "om den slechten t y( ' ni e t door en was e r van een normale \" er king geen sprake . Aa n d e hand van het b e kom e n c ijfe rmat e riaal is h et mogel ijk een grafisch e v oo rst e lling weer te ge v e n di e dit illustre e rt. Voor all e duidelijkheid w er d e r onderscheid gemaakt tuss e n de confreers (v o ll e lijn ) e n de confreressen (stippe llijn ) Deze vertoont omzeggens d eze lfd e go lvend e b e w eg ll1 g.

In h e r midden van d e 19de ee uw is e r ee n verstoring waar te nemen D e oorzaak hiervan is we lbek e nd : de vrouw verloor in d eze periode haar maats c h appeli jk re c ht. Ni e t all ee n d e crisis, m et d e to e n e mende armo e d e is daar d e schuld v a n , ook d e Kerk trad hi e rin fanati e ke r op en w ees d e vrouw terug in ' haar ke urslijf van "mo ede r aan de haard"

H e t c ijfe rmateriaal na W.O.II bevat ook d e co nfr e ri e l e d e n die in de ze p e riod e werd h e ring e ri c ht. Een groot deel van d eze groep leve rd e ec ht er all ee n maar een ge ld elijke bijdrage en had in w eze n niets met de gi ld e t e mak e n, daarom e indigt d eze grafiek in 1950, om geen v e rtek e nd e r bee ld t e geven

Als wij deze cijferdans overschouwen stellen wij ee n aantal diepte- e n hoogt e punten vast di e wij kunn e n verklaren . In h e t An c i e n Regime zijn e r tw ee di e ptepunten di e weliswaar niet zo zwaar doorw ege n als dez e in d e Mod e rn e Tijd (na 1800 ). / - - - confreers - - - confreressen

De leve n s lijn van de g- ild e vo lgens hel aa mal in sc hrijvingen , die in de g ildeboeken werden genoteerd. (illustratie B. No lf - Izege rn )

Inschrijvingen Ste e Barbaragilde Izegem

D e eerste is d eze na de negenjarig e oorlog ( 16881679 ), die, zoals eerder werd aangeg e ve n , onze str ee k ve el schade heeft to ege br ac ht. Een paar de ce nnia nadi e n was dit reeds herst e ld e n ging d e gilde haar bloeiendste periode tegemo et.

De Franse Rev olutie ligt aan de basis van een tw ee de negati e ve periode. Daarvoor is er al een terugval merkbaar die beïnvloed werd door de afs c haffing van d e gilden door d e Oostenrijkse Ke iz e r Joz e f II (7). Ook d e Franse bezetter zal kort nadien all e veremgmgen, ambachten, broederschappen en schuttersgilden afschaffen. Al hun b ez ittingen werden zelfs verbeurd ve rklaard, alle kostbaarheden w e rden opgeëist e n menige z ilver e n br e uk verdwe e n in ee n Franse smeltoven. Door h e t d ec r ee t van 2 mei 179 3, dat pas op 7 Pluvios e van het jaar V (26 jan. 1797 ) in onze gewesten werd gepubliceerd, werden allen eigendomm e n van de schuttersgilden genationaliseerd.

D e Fransen hadd e n eerder een wet uitgevaardigd (29 sept.-14 okt. 1791 ) die de afs c haffing van de oude gilde beval. Artikel 28 vermeldt dat "de oude borge rlyk e wagten, compagnieen van bus-schieters, musketschiet ers, ridders va n den handbogen of van de kruysbo gen, compagnieen en vo Lontairen en aLLe andere, onderwelk e form en benoeming hel zyn mag worden af geschaft·' ,

Onder h e t arrest van d e 9de Floréal van het jaar IV (28 april 1796 ) w e rd d eze bovenstaande verklaring bevestigd en de oprichting bevolen van de gendarmerie, die de politionele taken moest vervullen. Hierdoor werd e n vele gilden ontbonden e n afgeschaft, en werden all e leden w e ttelijk ontslagen van hun verbintenissen die zij door hun eed van trouw aan de gilde hadden aangegaan.

hun taaiheid wi sten z ij deze g e beurt e nis sen t e overleven , na een kort e h erops tanding (8 ) zo ud e n meerd e re oorzaken d e aanleiding zijn tot h et v ormen van de ergste cr isiss e n in het bestaan van d e gilde .

Naarg e lang de 19de ee uw vorderde kunn e n wij vaststellen dat het gildebestand ee n meer elitair karakter kr ee g en steeds maar minder was geïnt egreerd in d e dorpsbevolking In d eze periode was dit een alg e me e n verschijnsel voor alle aspect e n van h e t verenigingsleven Stilaan mo es ten d eze ook d e concurrentie duld e n van andere ontspanningsvormen.

De voornaamst e red e n ec hter is zonder m ee r de zeer 5l ec ht e econo mis c h e omstandighed e n. Vlaanderen was gedompeld in armoede e n ni e ts liet aan de bevolking toe d e teug e ls wat te loss en. Deel uitmaken van ee n ve reniging was dan ook maar best ee d aan de m eer b egoeden. Meer e n meer verenigde de gilde ee n aantal mensen die mind e r onder de gevolgen vap d e industriële maatschappij blootg es teld waren. Dit pro ces heeft zich doorgezet tot na W.O I. Na d e E e rst e Wereldoorlog kreeg het g ildew ezen een herople ving Door d e verschrikking e n van de oorlog zochten vele m e nsen steun voor hun onzekerheid in h e t eigen verleden en werd er weer waarde gehecht aan de eigen cultuur waaraan d e gilden een groot aandeel hadden gehad (9 ).

De b e tere lev e nsomstandigh e den zullen tev e ns de toegankelijkheid verruimen, zodat d e gilde terug vergroeid was met het volksl e ven.

De belangrijkste periode is ongetwijfeld de tw eede helft van de 18de ee uw . Deze brengt een ononderbroken toename van het ledenbestand aan het li c ht.

M e nig e politieverordening werd uitgevaardigd in opdracht van de overheid. Zware straffen tot de doodstraf toe stond op het in bezit houden van een vuurwapen. Tussen 1794 en 1801 werden amper twee led e n ingeschreven , een treurige bladzijde in de geschi e denis van de gilde. Door

De levensomstandigheden en hun verwachtingen waren er sinds de ongelukseeuw (17 d e eeuw ) st e rk op vooruit gegaan. In d e landbouw en veeteelt brak een expansieperiode aan, die tot een grondige wijziging in de voedingsgewoonten z ou le iden. Door de opkomst van de aardappel teelt e n de uitbreiding e rvan kwam ov e rvloedig e n go e dkoop voedsel beschikbaar dat men tev e ns goed kon bewaren. De ve es tapel groeide ook aan en dat

b eg unstigd e bijg e volg d e z uivelpr o dukti e. Hi e rdoor was e r ee n b e tr e kk e lijke welst a nd bij d e b e volking a anwe z ig e n kond e n ze lfs d e lag e r e kla s sen ee n b ee tje sp a r e n ( 10 )

Hi e rdo o r oo k vormd e h e t ontspanningsl e ven alsmaar ee n b e langrijk e r a spect v a n h e t dagd age lijks e le ve n , dat to e n oo k nog gr o t e nd e els w e rd ge dirig ee rd door d e Ke rk . Het wa s r ee d s e euw e n zo, dat z ij z ic h inli e t m e t di e vorm e n van ve rmaa k di e volg e n s h a ar d e go e d e ze d e n in g e va a r kond e n br e ng e n Ve le ontspannin g svorm e n b e sc houwd e z ij dan oo k al s sle c ht o f ge v aa rlijk e n z ij probe e rd e d eze zo v ee l mogelijk t e w e ren.

D eze sam e nhorigh e id w as we l aanw ez ig tussen d e Ke rk , z ijn p ri e st e rs e n d e St.-Barb a r ag ild e G esc haard r o nd het gild e altaar we rd d oo r d e paroc hi e h e rd e r to e g ez ie n o f a an d e n oo d z akelijk e c haritati e ve pli c hten w e rd voldaan v o or deze h e t v uur gesc hu t als vrij e tijd s b es tedin g ui toe fe nd e n

H e t laatste h o ogt e punt d a t ik hi e r wil beli c hten is va n e e n a nd e r e origin e . H e t e ind e va n d e 19d e ee uw w e rd ge ke nm e rkt door ee n ve rnieuwd e le ve nsvi s ie Geïnspir ee rd door o ud e c ultur e n g ing m e n te ru g aand ac ht sc h e nk e n aa n h e t karakte r ervan . Di t is zow e l o p t e mak e n uit d e lit e ratuur , di e v oo r het ee rst aa ndacht sc h o nk aan h et h e emkundi g ve ldw e rk , a l s uit d e ar c hit ec tuur , di e d e o ud e s tijlk e nm e rk e n t e rug ontd e kt e e n geb ruikt e .

D e ze h e rw o nn e n id e ntit e it zorgd e v oo r een h e ro pl e vin g va n de gild eac tiviteit. Oud e traditi es w e rd e n te ru g in h e t le v e n gero e p e n . H e t opn e men va n ee n nieuw r eg lem e nt in 1877 bev e stigt d e z e e voluti e . Talrijk e w e dstrijd e n w e rden g e org anise e rd di e gescho e id waren op d e lee st van h et An c ie n Reg im e .

H e t opk o m e nd nationalit e itsgevoel w e rd tenslott e bekroond m e t het ve rgunnen en h e t toekenn e n van de e r e titel "KoninkLy ke giLde" in 1896. Dit is ont ege nspr e kelijk h e t hoogt e punt van d e g ilde g e w ees t. Over d e omstandigh e d e n waarin dit geb e urd e zijn wij zee r goed ing e licht . H e t tw e ed e gild e boek ( 1818 ) b e handelt uitvoerig d e

v oorb e r e iding e n e rv a n " Ten jaere achttien honderd vy( en nege nt ig, wierd er aan het Best ier door d en H eer Va Lère Vande n Bogae rde, gouw ra ads Lid, het voors tel geda a n va n aan z ijn e Majesteit de n Koning Leopold Jf den h'tel t e vrage n va n Konin H vke Gil de" ( 11 ). De H ee r Vanden Bogae rde b e loo fd e d e z e v r aag dis c r ee t bij h e t H o f va n d e Ko nin g te o nd e rst e un e n . Het vo o rb e reidend w e rk we rd gedaa n d oo r de Hoofdman Jul e s La fa ut di e d e o pdr ac ht kr eeg een histori sc h e studi e te m a ke n va n d e g ild e Alle oud e hands c hrift e n van d e G ild e we rd e n ond e r zoc ht e n all e w e te nswaardi g h e d e n we r de n s am e n ge bundeld "die den Koni ng konden bewegen om aa n on ze aloude gilde de eerv oll en t'llel Ie schenken." O p 18 m e i 1896 we rd h et ve r z o e ks c hrift a an h e t H of ov e rg e m aa kt dat b esto nd uit ee n hi s to ris c h e n o ta over d e sti c hting , h e t doel, z ijn le d e n e n de privil eg ies van d e g ild e. H e t ee r s t e ve rslag ve rm e ldd e d a t d e g ild e ui t 86 le d e n bes tond D eze zo ud e n r ee d s d e 3 d e jun i in kenni s w o rd e n g es t e ld d a t de to e lat in g ver k regen was o m d e tit e l va n Ko ninklijk e maatsc h app i j t e drage n. Spo e di g we rd e n d e v o orber e idin gen getroffen van n oo it ee rd e r ve rt oo nd e feeste lijkh eden i n de s t ad . D eze gee stdrift uitt e z ic h oo k in h e t le d e naant a l. H e t jaarv e r s lag w e rd a fges lo te n m et 154 led e n D e dagen di e v o lgd e n op d e promoti e to t koninklijk e ve r e ni g in g hadd e n e r z ic h spont aa n 22 ni e uw e le den in gesc hr e ve n D e g ild e had d e opgel o p e n sc had e goe d ge maakt e n sto nd op h etz elfd e p e il van n e t vo o r d e Fran se R e voluti e. D e gild e s tond klaar v oo r de 20st e ee uw.

Koni n klijk br e ve t, b e kom e n op 3 juni 1896

•. /y",

Het patrimonium van de gilde

Door d e eeuwen h een w e rd e r door de gilden altijd ve e l aandacht best ee d aan de gildeschat. Als oudste vereniging van ee n stad of dorp vertegenwoord igd e zij een st e rk e traditi e.

D e gi ld esc hat bevat niet all ee n d e zilveren voorw e rp e n of gildebreuken di e d e koning in zijn waardigheid moet eren . Daar zijn ook nog vele voorwerpen die als symbool of attr ibuut een fun ct ie binnen de gilde bepaald e n, zoals deze van d e hoofdmannen, dekens, koning, alferissen en gi ld e knaap, maar dat zijn e ve neens d e gild e bo e ke n of registers di e st ee ds nauwgezet door d e g riffi e r of geheimschrijv e r we rd e n aangevuld e n d e belangrijkste schak e l b ete ke nen voor de geschieden is van de gild e

H et opnemen van het o c trooi ( 1), d e ee d, het regle m e nt e n d e dop e n van all e co nfr ee rs toont de ee nsg ez indheid aan tuss e n d eze le d e n. Door het smeden van een broed e rband hadden zij een b e wust e taak gekozen en hi e rdoor vormden zij de bouwsteen die de gilden d ee d overleven.

Meerdere za ken zijn echter verloren gegaan omdat z ij uit ee n delikaler mat e riaal waren gemaakt , zoals d e wimpels en vaandels e n die om hun o ud e rdom en de to estand e rvan werden vervangen. Door gebrek aan zo rg s n e uv e ld e n vele vlaggen d e laatste decennia . Te Iz ege m bleef een merkwaardig exemplaar b e w aa rd e n dat mag als één van d e pronkstukk e n van de gilde b esc h o uwd worden.

De g ild ev lag karakteris ee rt z ic h door zijn eigen vorm e n ke ntekens : zij h ee ft specifieke afmetinge n , is vierkant van vorm, e n is volg e ns bepaald e regels onderverdeeld in verschillende velden Het h oofdmotief is steeds ee n ce ntraal medaillon dat ee n v oo rst e lling geeft van ee n geschilderd of gebo rduurd patroon van d e gi ld e .

In d ez elfde omstandigheden zijn d e fraaie gildetrommels verloren gegaan , di e door hun veelvuldig gebruik vele herstelling e n moesten onder-

gaan en door hun ouderdom de aandacht van d e gilde verloren. Gewoonlijk hadden zij een hog e ke tel of kuip en waren zij b es pannen met ezelsve l.

D e oudste trommen war e n van hout of koper e n droegen de afbeeldingen e n d e kentekens van d e gi ld e. Deze konden zowel g e drev e n , ingekrast of b esc hilderd zijn .

Ook moet menige gildekam e r zijn uitgerust m e t ee n aantal waardige m e ubels, zoals kasten, tafels en g e stoelte.

In h e t bijzonder denk ik aan d e gi ld e koffers waa r h e t archief van de gilde w e rd b e waard.

N e t als vele andere gebruiksvoorwerpen ondergingen zi j een dro ev ig lot e n gingen definitief ve rlor e n. All ee n de gilden die van ouds hun gildehoven b e won e n, zoals de St. Se bastiaansgild e te Brugge, d e len nog in deze w ee ld e.

D e gi ld esc hat is ni ette min h et meest vertegenwoordigd door d e gildebreuk of h e t konin gsz ilv e r.

H et gildezilver heeft altijd in nauw verband gestaan m et de geschiedenis van de gemeenten e n draagt d e namen en d e wap e nstukk e n van all e voorname heren en geslachten vanaf d e I6d e ee uw In hoofdzaak was dit alleen d e koningsk etting. Bij optochten e n andere plechtigheden kr eeg d e koning als drag e r van d e koningskettin g ee n zeer speciale plaats aangewezen. D e m eest gangbare naam voor dit ce r e moni eel attribuut is d e br e uk. In het " An c ie n R eg im e" we rden z ij m eest al anders genoemd

H et archief spreekt van "den haLsb an d" maar h e t kon ook "breLoque, beLok e, aLsbant,juweeL,joyau, pLotte, crans of 't span" zijn.

D e halsband is de le tt e rlijk e vertaling van h et woord "collier", dat in Franstalige do c um e nt e n

g e bruikt w e rd om vrij omvangrijke ket e ns of ke ttin ge n te oms c hrijv e n

Zo wordt de t e rm "colli er" gebruikt voor de ketens van d e ridd e rs van h e t Guld e n Vlies. D e adel maakt e re e ds in d e 14de eeuw gebruik van d e z e spr e ke nd e symbol e n , waardoor het ee n h e rk e nning s t e ke n w e rd van hun ond e rlinge partij e n . Zo ri c htte Filips de Go e de ( 1396-1467 ) op 10 jan. 14 3 0 t e r g e lege nh e id van h e t sluite n van zijn huw e lijk m et Isab e lla van Portugal d e Ord e va n h e t Gulden Vli e s op H e t doel van d e z e g e m e ens c ha!J was h e t christelijk ridderid eaal ni e uw lev e n in t e blaz e n. Hun d e vi e s " ante f eci t qua m flamma mi ce l " (2 ) we rd uitge b e eld al s e en vuurslag e n e e n vuurst ee n waa ruit d e v o nken springen .

Di t v uurst ee n -e n vuur slagmotief w e rd verw e rkt tu sse n d e sc hakels van d e k e t e n s di e d e o rd e le d e n dr oege n e n z al zee r vlu g do o r d e sc hutt e rsgild e n ove r ge nom e n word e n.

Ui t h e t ar c hi ef van b e p a ald e g ild e n w e t e n wij d a t m e n d eze r ee d s b ezat in d e 15 d e ee uw Bui te n ee n aan t al uni e ke ge vall e n is di t o udst e gi ld ez il ve r v e rl o r e n g egaa n . Ve r sc hill e nd e r e den e n kunn e n hi ervoo r aan ge haald wo rd e n .

Zo h a ald e d e Sint-J o ri sg ild e va n Iz ege m aan d a t "door oude lroube Len van or/ ogen" m e n p as in 16 0 9 "gh eLyck men j eghe n wo rdig hier ende ove r aLghebruyckt" ee n n ie uw e k o ning s ke tting w er d ge m aakt e n " wederom eenen H alsse banl ghedr eghen was" (3 ).

H ie r mee w o rdt o n getwijfeld d e g e b e urt e nis se n di e p laat s g r e p e n o p h e t e ind e van d e 16d e ee uw . D eze go d sdi e ns too rlog h eeft gr ote invl oe d g e h ad o p d e g ild e n .

Zo lee rt h e t a r c hi ef van o nz e St. -Barb a r ag ild e d a t z ij in d e z e pe ri o d e t e n ond e r is g eg a a n, dat d e ke rk we rd ge plund e r d waarbij alle ke rks c hatt e n we r de n ve rni el d

Da t d e gild e n daar o nd e r h e bb e n g e le d e n staa t z o nd e r m ee r vas t . So mmig e w a r e n ze lfs ni e t m ee r

in staat hun activit e it e n teru g op te n e m e n e n h e t duurde vel e jaren voor z ij di e kans teru g kr eg e n

H e t is dan ook ge e n wond e r dat h e t g ildeb ez it i n d e z e period e verlor e n gega a n is. En zo dit ni e t h e t g e val was , w e rd d eze in vel e ge vall e n a an d e n oo dlijd e nde ke rk g e s c honken e n w e rd e n d e z e om gesmolten voor d e aanmaak va n ni e uw e kelk e n. Of we rd het ve rkreg e n kapitaal b e st ee d o m d e inri c hting van het ve rnield e altaar , g e wijd aan hun patroon, opnieuw in t e ri c ht e n e n t e b e k ostig e n.

D e beeld e nstorm va n 1566 is e r d e oo r z aak va n d a t vele pra c htstukk e n van e delsm ee dkunst zo al s juw e le n , pr o nkb e ke r s, drinkhoorn s, zilv e r e n sc hal e n e n kann e n, profan e e n religi e u ze zilv e r e n afb ee lding e n verlor e n zijn geg aan

M e nige grot e sc hi ets p e le n w e rd e n v oo r d eze period e georga nis ee rd di e m e t z ulke prij ze n w e r den b eg iftigd. H e t z ou nadi e n n o oi t m ee r voorvalle n.

Onte g e n s pr e kelijk m o g e n wij d eze per iode als ee n " ba rrière " b este mpel e n in d e e vo luti e van h et g ilde z ilv e r.

D e oudst e g ild e br e uk e n di e t o t on s z ijn ge k o m e n z ijn de ze di e o n tsta an op h e t e ind e va n d e 16 d e e euw.

Zij z ijn sa m e ng estel d ui t ee n aant al ver sier d e sc h a kels, h e bben ee n rond e vo rm di e tr a diti o n e el is vo or h et Graafsc h a p Vlaa nd ere n (4 ) e n zijn va n ve r g uld z ilv e r.

D oo r d e h e rk e nnin gs t e ke n s , z oal s h e t Bourgo ndi sc h e vuur slag, o ver t e n e m e n va n d e o ud e ord e kettin ge n , bl ee f m e n tr o uw aa n d e o ud e k o ningsbr,e uk e n. Tij d e lijk zo u ec h te r in h e t b eg in va n de 17d e ee uw ee n v e rb o d ing e s tel d z ijn o p h et a anbreng e n va n Bo ur g ondi sc h e e m b le m e n (5 ) Of dit ve rb o d invl oe d h ee ft ge had in o n s g ewest is m oe ilijk vas t te st e ll e n, in ie d e r g e val ging m e n st ee ds m ee r belan g h ec ht e n aan ee n ce nt ra al m e daillon

Aan d e br e uk zelf w e rd e n gel e id e lijk aan kl e in e schildj e s g e h ec ht met d e namen e n h e t jaartal van d e konin ge n.

Als symbool v e re e uwigd e deze zijn naam door ee n zilv e r e n plaatje t e b e kostig e n e n aan te brenge n aan " de halsband ".

Sommig e gild e n st e ld e n d e z e ve rpli c hting in door h e t op t e n e men in h e t gilderegl e m e nt , in ruil voor d eze dur e aangel ege nh e id g e n o t e n zij " v rij van ghelaege op all e gay- en f ee stdage n" van d e g ild e.

Van zijn on s t s taan w e rd d ez e " halsband" gebruikt door d e gild e e n door to e voeging lee fd e z e met d e g ild e m ee Haar h oge r e waard e kon ook p a nd zijn om ee n ni e uw e gildebr e uk m e t een a a ntal oude el em e nt e n t e b e kostig e n.

Ing e lmunst e r (D e Pl o th o ) di e n a uw b e trokk e n was m e t d e gilde of d e mild e sch e nk e r was va n h e t juw ee l. D a t dez e sp ec t ac ulair ka n z ijn b e wij s t dez e va n d e St.-S e bas ti a ansgild e ui t In ge lmun s t e r waarvan h et m e daill o n omg e ve n is door m aa r li efst 28 diamant e n (8 ).

Buiten e delsten e n w o rd e n all e m ogel ijk e ve r a n twoord e el e m e nt e n aan ge brac ht o m h e t m e d a illon te ve rfraai e n En g elfi g ur e n , v o lut e n , kr a n se n e n sc h e lpmoti e ve n dr age n bij to t h et v o rm e n va n het " cirae l ". D eze o ud e breuk e n z ijn doorga a n s de m o oi s te en ve rwij ze n n a ar h e t va km a n s ch a p va n ge ke nd e z ilve rsm e d e n uit on ze str ee k . Zij m a k e n h e t m ogelijk, d o or het aanbr e n ge n v a n hun z ilv e rm e rke n, h e n te id e ntifi ce r e n Naast h e t m e daill o n is d e pap ega aI h e t h oo fdmerk va n d e konin gs ke tting .

H e t r e gi s t e r van St.-Jori s Izegem ve rmeld anno 1681 in di e zi n " synd e oo ck in beta li nghe gh egeven anden vooren gh enoomd en m r Vliegh e, sil ve rsmit (6) d e vee rti ch schae kels vand en oud e ha/sb ant , t'sae m en weghende tot elf on sse n en half ten p rijs e va n ee n en patta con d'ons se, draeghend e uier pont t wa lf schelly ngen grooten."

Naargelang de period e h e bben dez e s c hildjes ee n e ig e n traditionele vorm e n in de m ee ste gevall e n dragen zij d e naam van de schenk e r, het jaartal met zijn wapen , huism e rk of attribuut. Soms zijn het verhal e nd e schakels di e aanwijzing e n gev e n ov e r het b e ro e p van d e ni e uwe koning of de handelingen di e d e z e dag g e b e urden. Een schak e l van d e Ingelmunst e rs e St. - Sebastiaansgild e ve reeuwigd e "t enjaere 1749 heeft Piet er Jacobus Lo osf e/dt ft. Pet er den papegay v an den p erce do en sy nck en end e den wy n do en schy nck en " ( 7 )

Het aanw e zig e central e medaillon ve stigt steeds d e aandac ht door d e aanwezigh e id van een wapens c hild of de gegraveerde afbe e lding van de patroon. H e t kon ook h e t wapen zijn van de plaatselijke dorpsheer zoals t e Gullegem (D e eed) of t e

D e pap eg a a i, het zinn e b e eld voor de b e ko m e n konin g s t ite l. (foto, D v e rfaillie, gild ea r c hieD.

D eze k o nin gsvoge l is ee n zee r oud e le m e nt maa r of hij e r oo rspronkelijk bijhoord e b e twijfel e n sommige historici. J aarlijks werd het koningsc hi ete n geo rganise e rd De belangrijkste trofee die door d e schutter in de wacht kon worden geslee pt w as ee n zilver e n vogel. Zij zien e r verschillend uit: als valk e n, duiv e n, ga ai e n of papegaaien Deze z ilv e r e n vogels komen ec ht e r bijna uit s luit e nd voor onder d e verzameln aam "papegaai en".

Dit w aardi g h e idstek e n van d e koning hing altijd o nderaan h e t groot m e daillon. D e m ee ste papegaaien word e n gedragen aan oorring e tjes op d e rug of acht e r d e vog e l e n onderaan ee n bepaald e e voluti e, in h e t begin tamelijk kl e in, lat e r wat grot e r. Ze z ijn natuurg e trouw w ee rg ege ve n, soms ge kroond m e t koningskroon en krui s e n over h e t alg e m ee n ve rguld. Hij komt voor m et gesloten of gespreid e vl e ugels e n staat op een tak.

M ees tal b es tond dit uit z ilv e rw e rk e n waren d eze stukk en vanoudsher ve rbonden m e t de gild e. H e t war e n g r o t e en kostba r e stukk e n die door ee n aantal sc hi etwe d strijd e n maar ook door sc h e nking van b e langrijk e person e n werden b e komen.

Soms was h e t ook ee n gezamelijke aan koop van al de confreers di e naa r hun vermogen hi ervoor ee n finan ciël e bijdrag e hadd e n betaald . H et r epresentatiev e karakt e r stond hi e r voor op w aardo or h e t aanzien van de gilde toe nam . Ook d e symboolfunctie die een aantal zilv e r e n voorw er p e n binn e n d e gilde in d e 16d e en 17 de e euw kr eeg, is in dit verband int e r essa nt. Kunstw e rk e ll in edel metaal hebb e n s inds d e oudheid ste e ds een votieve e n rituel e b ete ke ni s gehad (l 0 ).

Hi e rdoor b e houdt hij d e ee r en waardigh e id e n blijft hij ze lfstandig e n wordt hij ni e t gedrag e n aan d e kett ing wat h e m ondergeschikt zou m ake n.

Door d eze opbouw h e bb e n zij ee n horizontal e houding e n staan zij (h e raldisch ) naar links kijke nd op ee n spiraalgewijs gedraaid takje.

Di t sym bolisch e le m e nt ve rwijst naar d e overwonn e n strijd tussen go e d e n kwaad, di e dikwijls in draaisymbol e n voorg es t e ld wordt (9)

Na verloop van tijd w e rden sommige gild ebr e uk e n zo z waar belad e n dat d e nood zich opdrong voor de aanmaak van ee n nieuw e koningsbr e uk. D e z e worden dan ook traditi egetrouw naar hetzelfd e model m e t d ez elfde kenmerken e n symbol e n gemaakt e n zij zull e n opnieuw d e ee r b e wijzen van de gilde aan de volgende koning.

N aast d e gildebreuken had men de eerder genoemde zilveren b e ke rs die als attribuut van d e stedelijke gilde kond e n doorgaan.

Goud e n z ilver w e rd e n in alle b esc having e n in de eerste plaats aan d e godheid g e wijd . D e glans van goud e n zilver h ee ft van oud s d e m e n sel ijk e beg ee rlijkh e id gewekt , e n de d oem di e aan h et bezit van goud e n z ilv er kleeft , kon e nkel door h et offe r aan de godh e id word e n opg e h eve n. Goud e n zilver ve rt ege nwoordi gde rijkdom en macht. D e rhalv e was h e t vertoon e rvan e n h e t schenken van ee n e delsm ee dw e rk h et symboo l van ee rb e tuiging e n e rkennin g van g e zag of ander e machtsverhoudingen, van b e r e ke ning of dankbaarheid.

Zond e r m ee r zijn d e ceremoniële draagt e ke ns bedo e ld om de waardigheid en d e status van sommige le d e n van de gilde te ton e n. Zo had men naast d e konings br e uk ook talrijk e tekens di e d e machtspositie van d e v e rschill e nd e functionarissen mo es t e n symbolis e ren.

Een van die voorname voorw e rp e n was ong e twijfeld d e drinkhoorn . Dez e ve rvulde een speciale rol binnen het ce r emoni e el van de total e groep. Bij officiële bijeenkomsten werd d eze gevuld m e t de erewijn en ond e r de aanw ez ige schutters rondgeg e ven. Hierin herkenn e n wij te rug d e broederschapsgedac ht e

Niet alleen bij de schuttersgilden vinden wi j dit gebruik. ook in andere wereldse za ken had de ze ee n symbolische "'aard e, onder andere bij h e t afhandelen \ 'an contracten die hi e rmee be zegel d \\·erd e n

H e t gebruik van d e hoorn komt zo wa t in gehe e l Europa \ 'oor en dateert van vóór h e rjaar duizend. Dit gebruik is ontstaan uit de le gende van de Heilige Corne liu s, wiens naam met één hoorn ( 11 ) in wrband w erd gebracht. Deze genas ee n griffioen van een ernstige ziekte. Dit fabeldi er, dat m e n z ic h half als lee uwen half als adelaar voorsteld e, schonk aan Cornelius voor z ijn di e nst éé n van z ijn klauwen In de middelee U\\'en associeerde m e n de drinkhoorn met d e lege ndaris c h e klaU\y van de griffioen , zo als m e n de narwaltand voor d e hoorn van ee n ander fabeldier, d e ee nhoorn hi e ld.

Zo komt h et voor dat m e n deze drinkhoorn ook \\'e l "gr iffio ens klauw " of gewoon " klauw" noemde.

Aan dez e klauwhoorn werden wond e rbaarlijk e e ig e nschapp e n toeges c hr eve n , waarbij de hoorn in staat zo u zijn vergif aan te tonen in dranken e n deze zelfs onsc hadelijk te maken ( 12 ).

De hoorn is ook het attr i buut van d e figuur "Prosperita" . H e t begrip Prosperita wordt in d e ico nologia v erta ald m et voorspoed e n is dus eveneens met h et optreden van de schuttersgilden t e rijmen , die door hun optreden vaak vrede en voorspoed hebben gebracht.

Gelijk eerder verme l d organiseerden de g ild e n ook andere schietwedstrijden, ook deze die als vermaak voor de b evo lking van de gemeente bedoeld waren.

De prijz en die bij d e rg e lijke wedstrijden werden uitgeloofd, bestonden vr ijw e l uitsluit e nd uit zi lveren gebru ik svoorwerpen waarop de waarde van h et zilv er stond.

SOfT1s we ten wij hoe z ij e ruit z i en en staan zij in d e 19de eeuw geï llu streerd op de affiche.

Ter gelegenheid van h et 350 jarig bestaan werd een tinnen h e rinn er in gsbo rd aangemaakt. Hierin werd het zilveren St. Barbaram eda illon (dat h eden een onderdeel vormt met de presidentsketting ) als ce ntraal motief gebru ikt. (foto T.M. )

In de regel waren h et zilveren bestekken en huisraad , waaronder sauskom, borden , messen, lepels, vorken, soeplepels enz .. . die op zo'n wedstrijden te winnen waren. Tot in 1950 werden stukken van fijn gehalt e gepresenteerd, geleidelijk aan werd het tafelzilv er gedevalueerd. De te hoge kostprijs van het zilver zou uiteindelijk deze trad i tie doen verdwijnen.

Ook vro ege r waren e r somm ige per ioden waarin deze dur e aange legenheden niet weggelegd waren voor de dorpsgild e n en waarin men tinn e n voorwerpen ter beschikking stelde Vanaf 17 50 is de verspreiding alg e m ee n en werden er op grote schaal sierborden, prijsschotels, kannen en borden door de gi ld e aangewend e n als geschenk op de wedst rijden voorzien.

Heel wat sier- en herinneringsbord e n z ijn bek e nd en tonen ons de gegraveerde voorstell in g van d e gi ld epat roon of ee n schutterssymbool van de gi ld e

Bewaarde a Fri c he van een "co ncours de {ir " ingericht op 13 aug. 1899. Vermeldt , 'oor de eerste pri js" Dou ze c uillers en argent" De tweede prijs " un remontoir en argent". (foto: D. Verfaillie, gi ldear c hid)

Met het teloorgaan van het tingi e t e rsambacht rond 1850 kwam het gildeporselein opdagen dat traditioneel, tot op h e d e n, nog s t ee ds gekend

I S

Als aanvulling op dit porselein e n h e t zilverbeste k , dat do o r ee n eco nomis c he gunstige period e terug populair werd, bood ook de glasnijverheid talrijk fijn glaswerk aan voorzien van d e kentek e ns van de gilde.

Andere hi sto ri sc he voorwerpen war e n b e paald e penningen vervaardigd te r herinn e ring aan of n aa r aanleiding van ee n speciale gebeurtenis, of d e ze di e h e rinneren aan h e t godsdienstig getint e karakter d er middel ee uws e schuttersgilden, zoals d e afbeeld ing e n van d e gildepatroon.

R e ligieu ze voorwerpen, z ijnde b ee ld e n, kand elaars , pro cess ietoorts e n e n reliek e n w e rd e n door toedoe n van d e gilde aa n ge ko c ht om h et altaar va n hun patroonheilige te sieren e n t e ere n .

M e nig St.-Joris-, St.-S ebas tiaan-, of St.-Barbarabeeld werd in opdracht van de schuttersgilden door ee n beeldsnijder tot le ve n gewe kt. Ve le ge tuig e n van eenvo ud , maar enkele ste k e n d aa r ver bov e n uit!

N aast d e g ild e breuk werd de b ee lt e nis van d e patroonheilige m et d e groots te zorg b e handeld.

D eze kwam bij ieder e ge le genheid op ee n ereplaats t e s t aa n, zelfs toen de m ees te gilden h e t altaar , gewijd aan hun patroon, in d e kerk verloren en zo de specifieke rol die h et vele eeuwen trouw had vervuld, geschiedenis w e rd

In de ee rst e plaats b evat h e t d e ordonnantie van 1615 di e door de graaf van Iz ege m, Vilain XlIII aan d e boss e niersgild e werd ve rl ee nd .

Door h et op te n e m e n in het gildeboek is h et tot vandaag b e waard gebleven. H e t i s d e e nig e bron die tot op heden ee n aanduiding geeft ov er h et ontstaan van d e St.-Barb a ragild e en d e omstandigh e d e n waarin dit is ge beurd .

Dat octrooien, vergunbrieven of ordonnanties veelvuldig werd e n gecopieerd is van ze lfspr e ke nd. Dez e do c um e nten w a r en zo bel a n g rijk voor de gilde dat z ij voor h et n ages lacht m oeste n b ewaard worden.

Met dit do c ument k o n z ij zich t en overstaan van de wereldlijke overh e id leg imit e r e n e n kr eeg z ij b es taansr ec ht om zic h te oefenen met d e bosse , h e t wapen van d e g ild e. Als groep kon zij zich vrij verplaatsen binnen h et dorp of d e heerlijkh e id om d e "gay van eeren" te schieten e n was h e t toegestaan bev ri ende en vreemde g ilden te b ezoe ke n of te ontva n ge n e n er deel t e n eme n aan sc hi etwe dstrijd e n .

Naast de vergunbrief moest men om bestaansrecht te ge nieten b esc hikk e n over ee n , door de overheid toegestaan, reglement waar in de eerste plaats de trouw aan de vorst e n de Ro omsKatholi e ke Ke rk ve r e ist was. D eze is dan ook bewaard gebleven, waaruit blijkt dat de 34 artikelen e rop gericht z ijn d e ee nh e id binn e n de gilde te bewaren.

Daarnaast zijn er 883 handg esc hr e ven akt en opgenomen waarv a n het grootste gedeelte betrekking heeft op de aansluiting van de nieuw e g ild eco nfr eers.

1. Gildeboek 1,1676 - 1819

Van een groot aantal b e waard gebl e ven bezittingen is h e t oudste gild e boek historis c h gezien d e belangrUkste bron

Zo'n doodschuldakt e b e schrijft d e b e loft e van trouw di e de nieuw e gildebroeder in bijzijn van de gildeoverheid onder eed afl egt t ege nov e r d e gilde e n in het bijzonder aan d e patrones St.Barbara. Naast d e datum van inschrijving wordt m e d egedeeld w e lk bedrag e n hoeve e lh e id waskaar se n (13) hij aan de gild e schenkt als doodschuld. Deze wordt dan ook altijd door h et merktek e n of

de handt e kening van de ze p e rsoon e n deze van de aa nw ez ige gildeov e rh e id voorzien, Soms komt het voor h e t d eze na ve rloop van tijd door d e confreer w e rd " ve rh ooghm entee rt" (14 ) of aangepast. Zo verhoogd e Guillielmus Verstraet e op 2 juni 1767 ( 15 ) als dagkoning zijn doodschuld m e t "een tonne bier in banden boven het gonne hier na es t" ,

Soms geeft deze aanwij z in ge n over bepaald e gebe urt e nissen weer di e d eze p e rsoon in de gild e m eemaakte, De belangrijk s te is h e t b e halen van d e e r e titel m e t het koning sc hi e t e n, waar uitvoerig op teruggekeken wordt in h e t gildeboek, Zo slaagde in 1760 Joannes Franciscus Gellynck e rin met h e t eerste schot d e vogel neer te halen

waa rdoor hij als konin g we rd e rkend , Hij h erhaald e dit wap e nfe it tw ee dag e n nadi e n d e 20 e m e i 1760 toen m e n voor d e dag koning schoot d oor ook met zijn" eerste schote sonder daervan eenighen stucken te hebben geweest, het geene binnen onz e confr erie no(o)yt en heeft voorgeva ll en" ( 16 ),

Mind e r prettige voorvall e n z ijn op éé n h and te te ll e n alho e wel er eentje bovenuit steekt waar Bern a rdus Lanssens op 21 april 178 3 in ee n "ofJ-da:v" verkeerde en e rin slaagd e m e t éé n sc h o t "de staeeke in bro eken" (17 ) te schieten waardoor zij in "twee stuyeken is gevallen , memorie", Wij z ijn h e t dus niet v e rg ete n! !

In de kantlijn komt af en toe de overlijdensdatum van de confreer voor e n worden aanwijzingen gegeven in welke omstandigheden dit is gebeurd. Zo ook in het tweede gildeboek waar wij lezen dat op IS augustus 1874 "d ' hee r françois A m ey e schielijk is ove rled en in d e kerk, v oor d e Hoogmis". N aast ridd e r in de L e opold-orde en lid van de "provincial en raad" was hij tevens" Burgemeester d er stad" ( 18 )

De zorgzame griffier noteerde niet alleen het jaar van intrede, maar ook d e plaats, de omstandigheden en de overlijdensdatum waardoor het nut van deze gildeboeken bewezen is voor de genealoog.

Enkele aanduidingen hebben wij ook over de ouderdom van het gild e boek. In de gerestaureerde lederen omslag zien wij nog de originele opdruk: "LIVRE DE LA CONFRERIE DE SAINTE BARBE A ISEGHEM DONNE PAR MAISTRE N ICOLAS BOURGEOIS CHIRURGIEN" XlIII/ MDCLXXVI

Het gildeboek werd bijgevolg geschonken door Nicolas Bourgeois ( 19 ) die het in 1676 overmaakte aan de gildeoverheid. Dat het pas eind 1679 voor het eerste werd gebruikt lijkt mij logisch. Het handschrift van de ordonnanti e en het reglement is zonder twijfel van een vakman "scrib ent ". Het werd ingekleurd met mooi e realistische bloemmotieven en het wapen van Vilain XlIII prijkt er op een ereplaats. De hier in kleurendruk voorkomende illustratie bevestigt dat dit zeer zorgvuldig is gebeurd en toevertrouwd is geworden aan een bekwaam griffier die e r het (monniken ) geduld voor had.

Het kwam bijgevolg onze Nicolas Bourgeois toe om als eerste opgenomen te worden in het nieuwe gildeboek. Zo lezen wij" op den 4 en d ecembre 1679 soo heeft m ee st er Nicolas Bourgois hem lat en doopen als guldebroed er in de gilde v an Santa Barbara , onderhoud en m et de boss e binnen Is egem ende heeft des en boeck ghegev en and. e sel ve guld e ". 152.

Sinds 1673 was hij t e Iz e gem als c hirurgijn g e v estigd (2.0 )

Rond dit tijdstip ve rli e t de gilde zijn oud oefe nt e rrein in d e Brugstraat nabij de Wal, om te verhuizen naar de Gent s traat waar d e bosseni e rs z ic h vestigden in de afspanning "D e Va l ck e " di e to e n van naam veranderd e in "Hof v an d en Boss e " .

Het hoog ledenaantal (er is een lijst van 66 co nfreers in 1679 ) laat v e rmoeden dat de gild e ee n hoogtepunt kende e n het oude boss e n hof t e kl e in was geworden. Nog h e tzelfde jaar kende z ij ee n aangroei van tien confreers en was zij de belangrijkste schuttersgilde te Izegem g e worden.

Het boek zal tenslott e een onond e rbroken dienst bewijzen aan de gild e tot het door h e t tweed e b estaande gildeboek in 1818 werd opgevolgd.

Titelbladzijd e van h e t oudst bewaard e gild e boek. (foto T.M ).

In d eze periode hadd e n ondertussen 995 p e rsonen ee n b e la ngrijk e bijdrage g e le ve rd e n daarom verdient dit boek all ee n al ee n bijzonder e r eplaats.

2 . Gildeboek 11, 1818-1982 "CONFRERIE SINTE BARBARA ISEGHEM "

Om r e d e n e n "dat den ouden op zoodaen ige wijze beschre ven was, dat er geene ge bruykbaere blaederen waere n over blijve nd e" werd op 26 nov. 1818 h et tweede g ild e boek aa n geva t.

De ee rst e inschrijvin g (21 ) bev es ti g d e d e traditi e van wele e r "we lk e onderschrevene n v oorders no ch verklaert te jonnen het tegenwoordig R egister " (22 ).

Deze opgenomen doods c huld is deze van Mari e Joann e Witt e boll e, ec ht ge note van Pi e ter Anton e Coucke "Borgermeestn en notaris tot Is eghem, ee rtijd s Konin g en actuflijk e7fàgtig greffi er van de meergemeld e gilde" di e ve rklaard e h e t regist e r t e hebben gegeve n "Uyt iver die z ij vo or de z e confrerie is hebb ende" e n dat "op den ze lve n za l wo rden overges teld, all e de actué/r in ZI 'ezen zijnde reglementen en statuten die door de confrat ers ac hterv olgt en g'observ ee rt worden."

De opgenomen r eg le m e nten zijn r es p ec tievelijk d eze van 4 d ece mb er 18 5 1 m et ee n 14 artikels, een bijhor e nd "bij voegsel" van I S artikels dat w e rd ge not ee rd op 14 s e pt 1874 en ee n belangrijk r egle ment van 4 d ec 1877 dat uit 90 artikels b estaa t.

Tot a a n W O II wordt nauwg ezet ie d e re doodschuldakte van de gildeconfreers opgenomen.

Na d e bevrijding ondergaat de gilde ee n m e ntaliteitsverandering e n is h e t opnemen van de doodsc huld geen noodzak e lijk punt om lid te word e n van d e gilde.

Vanaf d eze p e riod e z ijn de jaarlijks e verslagen opgenomen die op d e alg e men e vergadering w e rden goedgekeurd. Door z ijn alg e m e n e vorm e n

door alle ge b e urt e ni sse n van h et w e rkjaar te not er e n bi e dt het ons ee n veel b eter in z icht in d e hed e nd aagse geschi e d e nis van d e g ild e

3 . Gildeboek 111, 1982-

H e t in 1982 in gebruik genomen g ild e bo e k werd in opdracht van d e g ilde door d e h eer Antoon Vandromme rijk e lijk geïllustreerd met een tekeni ng van het h e d e nd aag se Iz ege m e n d e afb ee lding van h e t oudste St.-Barbarabeeld. Met h et voorbeeld van het oudste gild eboe k (1676 ) voor ogen w e rd hierm ee ee n traditie ve rd e r gezet .

Door hi e r d e grootste zorg aan te besteden is ee n belan g rijke stap gezet voor h et bewaren ervan, zodat di e voor lat e r e vorsers ee n bron van all e rl e i geg e ve ns op het gebied vah h eem kunde en volkskunst z al beteke n e n.

4. De gildevaandels.

Sind s h e t ontstaan van d e h erald ie k en d e ontw ikkeling e rvan tijd e ns d e middel ee uwen ma a kt e men onderscheid door do e ke n e n schilden te voorzi e n va n b e paald e symbolen , kleur e n e n vlakverdelingen. Zo kon m e n waarnem e n wie m e n was , wat m e n is en w e lk e groep er bij hoord e.

Lang za m e rhand ve roverd e n d e vlaggen d e beschaafde we reld Daar waar h e t gebruik voorheen voorbehouden was aan koning e n e n het lege r , we rd h e t aa n de ker ke lijke inst e lling e n to ege lat e n een vlag te dragen e n e r de g e past e afbeeldingen van h e ilig e n in te plaatsen.

Door d e groei van d e ambachtsgilden ontwikk e ld e n zij zic h zee r snel tot ma c htige gild e n e n brac ht e n zij ook symbolen aan op ee n bani er.

Door d e evo lutie van d e h e raldi e k kr ege n d e kl e uren e n d e afbeeldingen een betekenis di e m e n voor h e t praktis c h gebruik sam e nvatte in str e nge regels (2 3).

Soms nam h e t embleem d e ganse opp e rvlakte van de vlag in e n werden h e t juweeltj es van tekene n borduurkunst. Het is ook onderworpen aan bepaalde afmetingen of vormen.

"Vlaggen" z ijn bijvoorb e eld ste e ds r ec hthoekig, doch m ee r lang dan hoog en van d e stok afwaaiend.

"Vaande ls" kunnen ook r ec hthoekig zijn maar dan z ijn zij m ee r hoog dan lang, m eest al zijn zij vierkant, afwaai e nd van d e stok of een dwarshout.

Een ni et ing es ned e n vaandel no e mt men een "b " M k " ijl anzer. e n spree t soms van ori am m en" e n "go nfalons "

D e oriflamm e kan m e n e tymologis c h verklar e n uit h e t Oudfranse woord "ori" : goud e n ''jlamme": dat vlag b e te k e nt Dit slaat t e rug op d e e mbl e m e n in het vaand e l. Een derd e onderscheid maakt m e n m e t de "wimpels". D eze z ijn drieho e kig , lang e n smal, al of ni e t ges pl e t e n aan h e t e ind e e n kunn e n zo wel van d e sto k afwaaien of aan ee n dwarshout word e n opgehangen.

Een verslag uit 1896 (24) vermeldt dat e r in d eze periode no g e nkel e r es t e n b e waar d gebleven waren van ee n gildevlag uit 1615, w at mogelijk is gez ien d e h e rinrichtin g v a n de gilde op dit tijdstip gebeurde.

N aar uit z ic ht e n vorm kunnen wij alleen maar gisse n, gezien deze stukken sind sdi e n verlor e n z IJn gega a n .

Jules Lafaut schrijft "on a toujours employ é la cara bin e, car sur les fragm ents du drapeau de 1615 nous voyons encore deux carabines, posées en sau toir, un e petite cible, bordée de roug e, brochant sur le tout". Ook h et oudste gild e bo e k verwijst naar een oudere vlag waar gesprok e n wordt van ee n inz ege ning in 1680 van ee n " nieu w" vendel. Er mo et bijgevolg ee n oud gew eest zijn. D e oudste verm e lding dat ee rt inderdaad van 8 sept. 1680 (25) waar "het nieuw vende l ghewyt is gheweest binnen de kercke van Is eghem door hee r ende meestere Ja co bus de poort ere ca pelaen van Is eghem" (26 ).

Het is ni e t toevallig dat deze op dit mom ent is aanges c haft. Zoals ee rd e r gem e ld had m e n pas het fraai gildeboek èat ee n aanvan g nam in 1679 en is ook d e aanwezigheid van ee n p a troonb ee ld uit di e tijd .

Dit v e rst e vigt mijn stelling, gezien h et groot ledenaantal de boss e ni e rs zi c h d e finitief in de nieuw e gildekamer in d e Gentstraat kwam vestigen en zich talrijk e ni e uwe ornam ente n li et aanschaffen om de b e kom e n status van de gilde te verfraai e n.

Het vaandel is e e n onmisbaar element in h et gi ldelev e n. Cyriel Ve rs c haeve schr eef ooit " De plaats va n de vlagg e is voorop en zij is een baanbreker van gedacht en, ee n voorbeeld van durf, een vuurbaak in de hoogt e, een zwaa rt emeter van de moed, een ve ldh eer die konin g wo rdt, ee n zic htba ar geweten, de eeuwige lente der gedachten " (27 ).

Bij i e d e r e plechtigh e id of geleg e nh e id was dit het aangewezen symbool van d e gilde, d a t op een ereplaats moest staan e n waar iedere gi ld ebroeder zich a c ht e r mo es t scharen. Reeds bij de intr e d e w e rd d e eed van trouw afgelegd onder h et vaandel (28 ).

Het openen van h et vendel tijd e n s d e b egrafenispl ec htigheid van ee n gild eco nfr ee r symb o liseert nog sterker d e b an d van br oedersc hap H et is het symbool van id e alisme en tevens van tr ouw e n gehechtheid waarrond men z i c h verzamelde in eendracht, fierh e id e n onderling v e rtrouw en.

De gildevlag van 1680 is nog altijd b ewaard gebleven, maar is in een zó b e denkelijk e toestand d at zij dring e nd moet gerestaureerd worden!

Een ve rslag in de "Gazette van I seghem" vermeld het g e bruik van d eze gildevlag nog in 1902. "In de sto et, ingeri cht bij de ontvangst van Baron Karel Gillis de Pelichy in 1902 en waarin ook de gilde opst apt, lezen wij van de hand van E. Dierick. Aan het hoofd der gilde bewonde rt men het wapperend vaande l van Sinte Barbara , dat dagt ekent van 16 80. H et is één der zeld za m e kunststukk en va n die tijd alhier bew aard, het is

De oud ste gildevaandel s zijn uit z ijd e ge m aa k t e n werd e n m e t strikk e n v a stgem aa kt aa n d e sto k , waar aa n o nderaan ee n z war e b o l aa n ge bra c ht w as om h e t t e genwi c ht t e vormen , D e s t e el was in v e r ge lijking m e t d e h e d e nd aags e z e e r ko rt e n de v e r s ie ringen v a n d e vlag z ijn tot de ze lfd e b as ismoti e ve n t e h e rl e id e n , (zi e f oto g ildevlag 16 80 ) Gilde v l ag 168 0, ( foto T.M , )

In d e kruiselings aangebra c hte diagonalen over d e vl a g h e rk e nt men h e t Bourgondische St.Andri es kruis , de kno e st e nstokk e n (3 1) In h e t midd e n op de kruising va n d e tw e e knoeste n s tokk e n e e n medaillon m e t d e afb ee lding van d e b esc h e rmheilige St.-Barbara m e t d e toren e n d e paJm a ls attribuut. Bo ve n aa n ee n prins e lijk e kr oo n ru s t e nd op tw ee paJm e n , ond e raan twe e g e krui s t e b os s e n . Re c hts ee n ka n o nni e r met e en kan o n o p d e g rond. Links ee n ka n o nni e r m e t ee n k a n o n in z ijn handen . Di t a ll es is z w a ar omlij s t d oo r d e kl e ur e n v an d e b osse ni e r sg ild e z wart e n r oo d In d e bovenst e b a nd leze n wij " 1 6 I SEG H E M 8 0"

D e vlag van 1680 werd in 1908 ve rvangen door ee n ni e uw e (zie foto gild e vlag 1908 ) di e ter g e l ege nh e id van de koninklijk e e rk e nning we rd b esteld

H aa r o ms c hrijving is d e vol ge nd e: éé n diag on a aJ ge ri c ht e witt e band doorkruist d e vl a g in tw ee ge lijk e d e l e n, daarop leze n wij " KOS1NKLIjK E GILD E BOSS E SIER S I SEG H E M ". Bo v e na a n in h e t link e rv e ld een m e daill o n m e t St. - Ba rbar a e n ee n prin se lijke kroon , r ec ht s ge flank ee rd d oo r ee n b osse ni e r met ee n ka n o n e n tw ee ge krui s te b osse n e n h e tjaartaJ 161 5. In h e t r ec ht e r ve ld h e t wa p e n v a n I zege m m e t ee n bl a d e rkr o on tussen ge b oge n la uw e r e n e n een ka n o nni e r m e t kan o n.

G il dev lag ' 1908 (fo t o T. M ,l

Onderaan rechts het jaartal 1908 De vlag is omzoomd met een rood-zwarte band, de kleuren van de gilde.

In 1946 werd deze gildevlag hersteld door de zusters carmelitessen te Brugge (32).

De kosten werden onder vorm van een omhaling tijdens het feest van St.-Barbara onder de aanwezige leden ruimschoots gedekt, maar ze was in 1964 zo versleten dat geen herstelling nog mogelijk was (33).

In een bestuursvergadering werd er besloten een nieuw vaandel te laten maken. Een eerste ontwerp werd verworpen. Een ander dat afgeleid was. van de gildevlag van 1680 en voorgesteld werd door

Guy Beernaert, bestuurslid, kreeg de medewerking van de President en de heer S. Kemp en de valléegriffier Luc Roose (zie foto gildevlag 1965).

Op deze nieuwe vlag zijn de volgende afbeeldingen aangebracht. Het St.-Andrieskruis of Bourgondisch kruis volgens diagonalen waarop een oude en een nieuwe bosse prijken. Bovenaan de beeltenis van St.- Barbara met de toren en de palm als attribuut, dit alles omzoomd door de koningsketen met de papegaai.

Rechts van het St.-Andrieskruis een koningskroon. Links een prinselijke kroon. Geheel de vlag is omzoomd met de kleuren van de gilde, zwart en rood. In de zwarte band lezen wij" KON. GILDE BOSSENIERS" , onderaan "H. BARBARA Gildevlag 1965 (foto T.M.)

EGE M". In de 4 hoek e n ee n wi t veld m e t bovenaan h et e mbl ee m van h et gulden vlies e n h et wapen van Izeg e m . Ond e raan de jaartall e n 1615 en 1965 . D e totale kost prijs van h e t vaandel m et de toebehoren bedroeg 17 150 fr a nk en werd via ee n ins c hrijving bekostigd.

5. De gildebreuken

In onze gilde no e md e men d e g ild e br e uk ook wel d e halsk ett in g . D e koningsk e tting b estaa t enerz ijd s uit een ke ttin g waarin moti eve n verwerkt waren die h e rinner e n aan d e orde van h e t Guld en Vlies en and e rzijds d e z ilv e r e n vogel of "papegay" die gesc h o nk e n werd aan de konin g van d e gilde.

Jamm e r genoeg is e r in het a r c hief van de gilde geen e nkel e bron di e het o nt s taan van d e konin gs ke ttin g staaft . Vermoedelijk moet d eze to c h door d e tijd e n h een aa nw ez ig z ijn geweest in d e g ilde Bepaal de p e ri o d e n zoals d e Franse R evo lutie z ijn bij zo nder kw ets baar ge weest voor d e g ilde Vermoedelijk is d e g ild esc hat verloren gegaan e n werd dez e d oo r d e bezetter in b es lag ge nom e n om te ve rdwijn e n in de Parijs e smeltkroezen.

Pas in 1812 sp r ee kt h et gild e bo e k vo or h e t ee r st over ee n bij zo nder e halsketting (3 4 ), w aa rin staat dat deze werd geschonken aan de "actue len Keyser Emanuel Ro nse" en h em "te jonnen ende geven voor teken van eere de drye silvere gedoreerde gayen georneert met de Keyserlijk e Croone ende hel Gul de Vlis, daer toe relal if. "

Zond e r twijfe l hebb e n wij hi e r te mak e n m e t ee n ke i ze rsketting di e w e rd to ege kend aan de gild econ frat e r di e e rin slaagde driemaal na elkaar koning te schieten.

Eenzelfde e r e t e ke n wordt trouw e ns ook in 1841 aan de ni e uw e kei ze r Martinus Vanhaverbeke aan ge bod e n. Doch d e tekst laat vermo e den dat d e gilde niet m ee r in h et b ez it was van d e ketting di e ZIJ In 1812 hadden lat e n mak e n .

Zo laat d e "actue le keyzer" w ete n aan alle "respective en waere confraters" dat hij de g ild e "niet bege erd e te beswaeren" e n dat hij ze lf "zich gew ee rdig ( vo elt ) de keyserLijke wae pen te doen maeken en de zelve in erfenisse te behouden" (35 )

Een stylistisch onderzoek van de huidige konin gs kett in g b esc hrijft d eze zo al s wij die voor de ke ize rsk ett ing t e ru gvi nd e n in d e teksten in 1812 e n 1841.

Zo mog e n wij ve rmoed e n dat d e h edendaagse k o ningsk ett ing is o ntstaan uit één van deze keizers kettin ge n of in deze p e ri o d e volgens de tijdsgeest van toe n is o ntstaan

Los van d eze gegevens w er d d e h e d endaagse k o ningsbr e uk door de h ee r A. Vand e kerc kh ove , co nserva tor van h e t Bijl o ke mu se um t e Gent o nderzo c ht die h et ontstaan ervan rond 1850 beschreef.

A. Koningsbreuk St.-Barbara

H e t halssno e r is van gesmeed zilver, waarop acht tussenschakels zijn aangebracht di e o m b e urt verg uld e n ve rzilv e rd zijn. I e d e re schakel draagt d eze lfd e afbeelding: ee n Bo urgondi sc h krui s met vuurslag m e t het ke ntek e n van h et Gulden Vlies. Dit alles wordt gedragen door tw ee van e lkaar afgewende kanonn e n .

Aan de k ett ing hangt de v e rgulde vog e l, gev e d e rd, gekroond, e n g e hal s band Aan h e t uit e ind e van d e ke tting is een linnen strik b e ves tigd in d e kl e ur e n van d e gilde, zwart en rood. Dit wordt door de koning om d e hals gedragen. Totale le ngt e 50 c m Anno 18 5 0

C il debreu k ' an de Ko n ing. foto D Ve rfa illi e, g ild ea rc hief

B, Ke izersbreuk

Bes ta at uit e en halsk e tting van ges m ee d zilv e r waarop zes vergulde sc h a ke ls z ijn aangebracht, m et d e zes namen va n d e tot op h e d e n gekend e ke ize r s van d e bo sse ni e r sg ild e St.- Barbara. All e sc h a ke ls h e bb e n d eze lfd e vorm (r e naissan cesc hil d ) waarop ee n geg r aveer d e naam is aange bra c ht.

WALLAEY FRANCIS

TERRIERE JAN BAPTISTE

RO NSE EMMANUEL

VANHAVERBEK E MARTINUS

KEM P SILVERE

BEERNAERT GUY

10 - 5 - 1750 28-5-1780 19-5 - 1809 16 -5- 1841 23-5 - 19 38 12-5- 1979

D e h a lsk e tting is ve rb onden aa n ee n centraal z ilve r e n r e naissanc e -s c hild m e t h e t gegrave e rd e stads wap e n van Iz egem waa r op gegrav ee rd staat - KEIZER - KONINKUJK E GILDE BOSS EN I E RS - H BARBARA - IS EG HEM 161 5.

Aan h et centraal wap e n h ang t ee n verguld e p a p eg aai, gekroond e n ge h a lsba nd. Total e le ngte 6 3 c m . Anno 197 9.

C ild eb r c uk van de Ke izer. (foto D Vcrfa illi e , g ild earchi e0.

Halsk e tting onderbrok e n door zes renaissance schake ls met d e gegrav ee rd e namen e n ambtp e riod e van zes presid e nt e n van de bosseni e rsgild e St. - Barbara.

Pe trus ROSSEEL

Gustave ROSSEEL

Louis ROSSE EL

Georges ROSSEEL

Sy lvère KEMP

Raymond WERBROUCK

1865-188 3 188 3- 1917 1919-19 22 1922-1952 19 52 -1968 1969-1978

Aan d eze laatste schakel h angt ee n zilvere n herinn e ringss c hakel van St. Joris Kaulille 425 Far , 1554-1979 Vog e lsc hi e ting 26-8-79. Gemerkt 4 t e kens. G ild('brellk van d(' Presid('nt. (liJto D Vnfail li (' i.o. g il rkarc hiel )

D e halsk e tting is ve rbond e n aa n ee n ce ntr aa l z ilveren r e nai ss anc e-sc hild met h e t geg rav eer d e stadswapen van l zeg-em \\ 'aa r o p eve n ee n s gegraveerd is : PRESIDENT - KO N I N KLIJKE G ILD E BOSSENIERS - H. BARBARA - ISEGH L\116 15

Aan het centrale wap e n han g t ee n zilv e r en m e daillon m e t de afb ee l ding van St e Ba rb a r a waarop oo k de attribut e n , d e toren en ee n palmtak z ijn aangebrac ht. Dit m e daill o n is v e rmo e d elijk e ind 19d e ee uw s e n d e afbee ldin g is in h oogr e li ë f (geperst ). Le ngt e 50 cm.

6. De Beelden.

Anno 1979.

Schuttersgi ld en zijn op ee n go d s di e n st ig e grondsl ag georganiseerd, in d e ke rk h adden ze veelal een e igen altaar e n steeds een eigen gi ldepatroon.

D e patroonhei lig e w e rd op d e feestdagen van de g ild e lui sterrijk gevierd. Di e dag begon dan oo k s tee d s m e t het bijwonen van ee n plechtige mis di e ter e r e van de patroon w er d geo r ga niseerd .

H e t altaar van de patroonheilige w as feestelijk v ers ie rd met het beeld v an de g ild epat roon . Na de ker ke lijke pl ec htigh e id vo lgde ee n pro cessie w aa r a l de gildeconfr ee r s aan d eel n a m e n

In hun o ptocht dro ege n deze de t e kens van hun waardigheid. D e gildevlag e n d e b eel t e nis van d e patroonhe ili ge waren d e l eve nd e sv mbolen van de g ild e e n zo in h e t g ild e h of ee n ere plaats toegewezen kregen .

H et is bekend dat er r eeds in 15 39 (3 6 ) ee n altaar was gewijd aan Sr.-Barbara en dat h e t ontstaan van onze gi ld e in d eze per i o d e moet te situeren z ijn . D e beeldenstorm in 1566 l e idd e d e ta c htigj a rig e oorlog in ( 1568-1648 ) di e o n ze streek in h e t l aa t s t e kwart van d e 16d e ee u w h e el hard trof.

De ke rk van I zege m w e rd z waar beschad igd , ge \\-elYen \\ -aren ingesrort, mur e n, pijlers en vloeren z\\-aar b esc h ad igd, klokken en z ijroren danig roegerakeld (3 7).

War er m e r het interi e ur van de St.-Tillokerk is gebeurd vernemen wij in een vonnis dat één van de calvinistische predikanten in 1567 rot d e strop veroordeelde.

Op 23 augustus 1566 hadden d e geuzen "met sloeken ende wapenen ghebroken end e ghecasseert all e de beelden, sacrallle ntshuisen, andere ornementen ende bOl/eken binnen de kercke van / seghem ... in welc ke bra cke dá 'ersche goedingen dezelfden kercke on/ v rempt hebb en geweest ende daer vele andere il150lentien bedreven" (3 8 )

Dit sch etst o nmiddellijk ee n desolaat b e eld van d e toestand waarin d e gilden verzeild waren geraakt.

Volgend o p deze woelig e tijd en politi e ke onrust z al pas in h e t begin van d e 17 d e eeuw ee n gunstige r period e aanbreken voor de gilden

H e t bel e id d e r Aartsh e rtog e n Albr ec ht e n Isabella is voorsp oe dig. Het katholicisme triomfeert m et de contra-reformatie en m e t vernieuwd e kracht e n worden d e aangebrachte letse ls h ers teld Er zijn bijgevolg veel bestelling e n van altaren, doksalen , ta b e rnakels, grafmonumenten en reeksen apostel beeld e n

D e opdrac htgeve rs z ijn bijna uitsluitend te zoeken in d e hoge geestelijkh e id, d e adel e n in enkele gev all en d e rijke burg e rij.

D e herinri c hting in 1615 van de boss e niersgilde te Izegem was de ideal e gelegenheid om in het bijzo nder m e t h e t beeld van St .-Barbara de aanw ez igheid van de gilde in d e kerk te verstevigen.

A. St.-Barbara, 1 7de ee uw

I n de link e rh and h oud z ij ee n tor e n m e t drie vensteropeninge n vast , in de re c ht e rhand een ved e rbos .

Met ontbl ote voeten staat zij op een g rondje, m et h e t g ebogen linkerb een iet s naar vor e n .

A. SI. - Ll d rbdr a, e ik Zuid - N e d e rl a nds ca 1625- 1650

Van haar hoofd vall e n d e haren tot op de schouders. Zij draagt een onderkleed m et ronde halsuitsnijding, waarvan de drap e ring sam e ng eknoopt is in de l enden . Aan d e schouders hangt een g eo p e nde mant e l die net als h e t onderkl eed tot op d e grond wordt gedragen. Materialen en to es tand : eik Restant e n van origin e el polycromi e, barst in h e t voorhoofd tot over h e t linker oog lid.

B. St.-Barbara, 18de eeuw

Door to e doen van d e Eerwaard e h ee r pastoor Lust, lid van de boss e ni e rsgilde, we rd d e relikwi e van d e St -Barbara in 1726 b e kom en Dez e gebeurt e ni s was voor de gilde d e gelegenheid voor het do e n maken van ee n nieuw b ee ld Dit bestond uit een borstbeeld van St.- Barbara e n ee n voetstuk

B. Bo rs t r e li e kh o ud e r , lind e nh o ut b a rok , 173 0 - 17 5 0

waa rin ee n op e ning voor z ie n w as om de relikwie o p te b e rg e n.

H aa r g elaa t is even n aa r r ec hts g e we nd. In d e gesc h e id e n haartooi draag t z ij ee n collier m et pa relm o ti e ve n Afh a n ge nd e haarvl ec ht e n draag t z ij wederzijd s t o t o p d e s c houd e rs Van d e link e r sc houd e r hangt sc huin ee n geopend e m a nt e l. D e r ec htermouw va n h e t g e waad is m e t ee n kl e inood samengehoud e n . E e n rond e halsuitsnijdin g is g e accentueerd m e t ee n zwaarder e uitg e vo e rd e rand. In d e half g e sloten r ec ht e rhand houdt zij d e to r e n , waa r ee n getrali e d v e nst e r ee n miniatuur ·· b e eld v a h St.-Barbara ge va n ge n houdt.

H e t b e eld e indigt in h e t middel e n gaat ov e r in ee n ve r g uld vo e tstuk , d a t sy mm et ris c h is opg e -

bo uwd m e t ee n a.a ntal o rn a m e nten en twee g evle u gel d e e n g elk o pp e n .

M a t e rial e n e n to es ta nd : lin de nh ou t , ve r g uld Besc h a di g in g link e rh a nd en toren O p e nk e le plaats e n is h et v e r g uld sel b esc h adigd e n is d e witt e krijtl aag z ic h baa r.

C St .- Ba r ba r a Ne o go ti sc h A. Cl arysse, 18 7 4

H e t sluitstuk van d e r e likwie draag t ee n bes c hilderd gestok e n stadswap e n e n herjaanall700. Dit " 'e rd ve rm oe d e lijk vee l la t e r aang e br ac ht.

C. St.-Barbara, 1874

H e t is h et e nig e beeld dat de gild e in b ez it h eeft dat m et ze ke rheid geïdentificeerd ka n word e n Op de feestdag van de g ild e "den vierde n December 18 Î J word er voor leden ee ne inschrijving geopend, om de kosten te dekken voor een nieuw Beeld va n de Heilige Barbam Patronnes desa Maatschappv" (3 9 ).

De opdracht we rd gegeve n aan Aloys Clarysse di e op 3 0 m e i 1869 (40 ) lid va n d e gild e was geworden Voordi e n had hij ges tude e rd t e Antwerp e n e n was e r b e kroond ge worden aan "d e Akademie van Beeldhouwku nde"

Ree d s ee rd e r was hij b e trokken gewe es t als "houtbewerker " voor het mak en van h et int e ri e ur in d e nieuw ge b o uwd e Sint-Tilloke rk van 1855 Zo mo c ht hij in opdracht van pastoor D e Hulst e r in 186 5 ee n ni e uw e s pr ee kstoel mak en. Van d eze laatst e b es tond d e kuip uit vijf panel e n di e taferele n van Sint- Tillo voor stel d e n.

Of h e t totaal bedrag va n de ins c hrijving " 1 7J franc s " vold ee d om d e b eel dhouw e r te voldoen, is niet b e ke nd, wel dat Hip (poliet ) Cl e ment als medeconfrater kostel oos h e t nieuw e b e eld schilderde (41 )

Ree ds op 15 a ugustus 1874 was h e t afgewerkt e n ko n h e t d eze lfde dag in d e "groote processie" gedrage n word en.

H e t b ee ld staa t op ee n voetstuk naast d e tor e n, att ribuut van Ste Barbara. In haar r ec hterhand houdt zij ee n palmtak vast, met d e linkerhand rust zij op ee n zwaard (42 ).

Zij draagt ee n kroon op het hoofd, d e haren los samenhang e nd tot op d e schouders. Een mant e l bedekt voor het grootst e gedeelte h et o nderkl ee d tot op d e grond. Een si e rknoop sluit d eze mantel di c ht bij de hals . De drap e ring van de mantel is sameng e houden in d e recht erz ij.

Toestand: Kroon is beschadigd, op d e foto ontbre e kt h e t origineel b esc hadigd e z w aa rd dat h ed e n h e r stel d is g e word e n Een ni e t ge ke nd ornament of mo ge lijk attribuut ontbreekt op h et voetstuk. Op e nkel e plaats e n zijn klein e laagjes krijtlaag zichtbaar.

7. Di ver sen

A. Kanonnen, 18de eeuw, 19 de eeuw.

Zond e r m ee r beschikte d e gild e n og ove r een aa ntal zaken die ze ee n bijzoridere uitstraling gaf. In buit e ngewone feeste n en inhuldigingen werden "ond errichtingen gegeven voor het ge bruik va n de kanons" (4 3).

Daar kwam het d e gildeknecht toe d eze te lad en "met bu skru id of po er" e n los t e brand en.

Dez e kanonnen w er d e n geplaatst op een affuit zodat d eze ook gemakkelijk verplaatst kond en worden, ee n daarbijhor en d e muniti e wagen zorgde voor h e t veilig vervoer van het buskruit. Zo vinden wij een b esc hrijving van een stoet op 1 7 jan. 1875 (44 ).

Die dag nam de gild e d e el aan d e inhuldiging v an de he e r H e nri De Mûel e naer e als burgemeester van de stad Zo wordt daar gesprok e n van het lo sbranden van de kanonn e n bij d e opening van d e stoet, waarmee d e gilde huld e bracht aan d e nieuwe burgemeeste r. Terzelfd e r tijd werd e n twee kanonnen opg e nomen in d e stoet en voortgetrokk e n op een affuit door vi e r personen. D e z e dag war e n dit als zwarte slaaf v e rmomde p e rson e n die zich in een "slave nkleed" moesten ve rplaatsen , wat ongetwijfeld tot d e ve rbeelding van het kijk e rspubliek mo e t hebben gesproken.

Deze kanonnen zijn nog steeds in h e t bezit van d e gilde en in goede staat. Zij bestaan uit brons , zijn gegoten en geciseleerd De ring e n op de kanon sloop van het ene zijn, zowel op h e t einde, h et

midden als aan de trom p mooier gemaakt dan het ander, en ook nog voorzi e n van mooi graveerwerk. Om deze reden is het gietjaar van dit kanon te zoeken op het eind van d e 18de eeuw.

De affuit, in goede staat, is, wat haar vorm betreft, vro eg 19de eeuws. De wielen hebben ieder 8 spaken e n de velgen zijn m e t ijz e r beslagen

B. Zilver en porselein.

In h et oudste gildeboek wordt op 9 sept. 1812 melding gemaakt van "dry silveren prysen" (45) die tijdens ee n wedstrijd op ee n staande pers door dri e leden van de gilde w e rd e n behaald . Dat h e t tot ons is gekomen is zeer toevallig. Het betr e ft hier een schenking of ee n teruggave aan de gilde omdat die blijkbaar niet in staat was om de keiz e rsbreuk die Emannuel Ronse dat jaar toekwam t e b e kostigen.

D eze prijzen werd e n b e haald door Eug e nius Ronse " bro eder van onsen actue len keyse r" door "den oppervogel" neer te halen e n door Pe trus Antonius Cou c ke , Meyer en Jacobus Thibeau die de tw ee rest e r e nde " zijde voge ls " hadd e n getroffen. Hoe deze er hebben uitgezi e n is wel de vraag . War e n h e t sier- of gebruiksvoorwerpen zoals dit h e t geval was in 1879 , toen zes z ilveren best e kk en (le p e l, m es en vork ) werd e n aangeboden (46 ) ? Of vert ege nwoordigden d eze ee n bepaald gewicht, wat soms in andere gilden voorkwam, om ee n geldelijk e waarde uit te drukk e n ?

Ov e r het porselein zijn wij r ee ds wat vroeg er ing e licht. Voor het eerst we rd e r een reglement opgesteld in 1802 (47 ) dat de prijsschietingen bepaalde en onderrichting e n gaf over het verloop en de prijzen die er kond e n b e haald worden.

Met deze prijsschietingen bedoelde men d e vallée die onder de gildeconfreers werd gehouden.

Kanon, 18de eeuw. (foto b Vcrfa illi e , gildearchief).

Dez e a c tivit e it geb e urd e in het gi l d e hof naar h e t "d oelhuy s" e n ni e t op d e staand e p e rs die maa r voor sp ec ial e ge leg e nh e d e n opg es te ld w e rd D e z e vall ée o f miss c hi e n in het b e gin ook oefe nsc hieting e n ge no e md w e rd e n om d e vee rti e n dag e n in ge ri c ht Stilaan e v o lu ee rden zij naar e en c omp e titie binn e n d e g ild e di e uit e indelijk d e ka mpioen aanwees va n h e t lop e nd j aa r. Lat e r we rd e r nog ee n ond e rsch e id ge maakt e n ge beurd e e r ee n split sing in ve rs c hill e nd e cat eg ori eë n .

In h e t b eg in w e rd e n d eze w e d strijd e n beloond m e t "ga ll eyen ta ll ooren". Dit ge bruik is t o t op h e d e n blijven b estaa n en is geë volu ee rd to t h e t gild eporsel e in.

D e e e r s te s p o r e n vind e n wij terug in 1872 , w aa r d e prij ze n z ull e n b es t aan uit "assie ten dewelk e de maatschappij ten dien einde heeft do en vervaa rdig en "

Ve rmo e d e lijk waren d eze r e eds ve rsi e rd met h e t wap e n van d e gild e wat ze ker h e t geval is 1897 , waar nu n og e nkel e s tukk e n van b e waard zijn ge blev e n

Kort na h et b e kom e n va n het" Ko nin klijk breve t" w e rd massaal ni e uw g ild e porsel e in b es t e ld dat v oor z ie n w e rd van h e t ni e uw e e mbl ee m " KON I N KLIjK E GILDE BOS S ENIERS H. BARBAR A I SE GH E M 1 6 15".

Ee n b e w a ard g e bl e ve n r e ke ning va n h e t huis Defoort-Ve rann e man v a n 17 m e i 1897 le ert on s wat pr ec ies w e rd b es t e ld: 29 7 assiet en à 1, .5 fr het st uk 2 soup et reinen à 10 fr 2 groe nse lk omme n m et de kse l à 6, 2 5 fr 2 sa ucieren à 5 fr. 2 ov ale pl aa n à 2,75 fr.

H e t g e zamelijk bedrag was 389 ,5 frank (48 ). Amp e r éé n j a ar lat e r vol g d e r e eds ee n ni e uwe b es t e lling van "12 do zijnen as siet en, 2 soup etr einen, 5 ov ale plats, 5 saucieren en 5 groenselkomm en "

H e t oud s t e g ild e porsel e in is het wit porselein uit " Limoges" m e t rod e opdruk e n bestaat uit stukk e n di e all ee n d e el uitmaakt e n van ee n ee tservi e s.

Gild e p o rse le in Ko ninklijk e Ka r a bini e r e n M aatsc h app ij , I seg h e m 1 896 (fo t o T .M )

Dez e s tukk e n kond e n tot kort n a w .o . 11 d oo r d e Vall éesc hutt e rs b e h a ald word e n

Vanaf 19 5 5 werd wit p o rs e le in van h et w er khuis " ce ra bel Porcele in e de Baud our " aan ge b o d e n waarvan d e s tukk e n m e t ee n goud e n r a nd omb oo rd waren Het ee ts e rvi e s w e rd ve rd e r uitg e br e id m e t ee n koffi e - m o kka - e n th ee s e rvi e s

Preci e s d e zelfde vorm e n werd e n vanaf 1974 d oo r het huis Fe nix uit I zege m besteld bij "Bar euth er Walds as sen / Ba v ari a / Ger many " And e r e h e rke nnin g st e ke ns zijn ee n driepunti ge kroon m e t ond e r a an h e t cijfe r 164 , e n het p e rsoonlijk m e rk in z warte kl e ur : Fe nix import P.Y.B.A . e n door ee n Fe nix ov e rvl e ugeld.

C. D e gildekledij

Veel oud e ordonnanti es verwij ze n naar h e t gebruik e n h e t drag e n v an ee n tabb aa rd z oals d e z e te Ing e lmunster di e "sull en ve rmoghen te dra ghen ons en rock ofte levery e" (49).

Soms staat erbij in welke kleur dit moest zijn In 1786 was dit voor de barbaragilde te Wervik "hoog blauw" en was het uniform beschreven als een laken kleed, met wit onder lijf, witte korte broek, witte kousen en platte hoed (surarow) (50).

Men gaf soms ook aanwijzingen welke parure als sier- en herkenningsteken op hoed of mouw mocht aangebracht worden.

De hoed werd soms versierd met struisvoge lpluimen, haneveren of rozetten of kleurenbanden waardoor onderscheid kon gemaakt worden tussen de leden en de overheid van hun functies. Dit konden ook een aantal tekens zijn zoals stokken, pieken, degens of zwaarden. Hoeden had men in alle variaties: boerehoeden, hoge deftige hoeden, bolhoeden, kepies, fanfarepetten, mutsen, flaphoeden, Spaanse hoeden of potsen zoals te Izegem.

Als teken van rouw droeg men speciale rouwsjerpen en droeg men op de uitvaart van de gildebroeder een zwarte -strik of band op de mouw .

Door hun deelname aan de ommegangen en in de processies onderscheidden zij zich tegenover de andere groepen en kreeg dit een officiëler karakter en was dit disciplinair optreden een politionele taak geworden. Voor deze medewerking ontvingen zij trouwens van de gemeentelijke overheid een bijdrage (51).

Het "incommen" van de ghilde tijdens speciale wedstrijden was dan ook een zeer plechtige zaak .

Aan het hoofd de tamboer en de ''fYlelare'' gevolgd door de alferis of vaandeldrager, de overheid en de confreers allen in dezelfde kledij. Dit stoetsgewijs optreden was aan zeer strenge regels on- - -- zwarte pots

gouden knop e n

zwarte band m e t dito strik ___ ----">witte kousen - -+__0_ -j-

zwarte schoenen ___ --I

Vermoedelijk kostuum vaT\ de gild eknaap op het eind van de 19d e eeuw. (teken in g A. Vandromme,

derworp e n om in aanm e rking te kom e n voor ee n "speciale silveren prijs voor den schoonst en tenue".

D e boss e ni e rsgild e had zonder twijfel een e ig e n uniform , d e gildeboeken geven daar ec hter ni e ts over prij s e n zo war e n wij soms op andere bronnen aang e w e zen.

Zo leze n wij in de R eg ist e rs van d e St. Herm esg ilde t e Rons e: " Om twee uren naarmiddag z ijn wij uitgetrokken in vo llen uniform met alle de t eecken van Eere en hebb en gemarcheert benevens menigvuldige gildens als ond er andere van Js eghem en Mar cque die ook in uniforme uitgedoscht waren, rondomme de plaatse en voor de jugen die van uit eenen balcon den stoet anwgen " (52).

Reeds voor 1965 zijn e r nog getuig e nissen bek e nd dat d e gildeknaap vro ege r over een b e paald e uitrusting b esc hikte.

D eze moet waarschijnlijk uit e rlijk dezelfde geweest zijn di e in 1875 aan "den tamboer en den domestyk" (53 ) toegewezen was.

Door d e mond e ling e gegevens te verzamel e n slaagd e men er in 1965 een r eco nstructie van dit kostuum t e mak e n , dat door Li e vin Ly beer , convan de gilde werd uitgevo e rd.

Op basis van d eze gegevens maakt e A. Vandromm e d e ze sch e ts di e wij U graag laten z ien.

Vandaag bestaat h e t kostuum van d e gildebroeders van St.-Barbara Iz ege m uit een grijze broek en een blauwe jas, m e t het wapen van de gilde op de link e rborst.

Ond e r d e jas wordt ee n wit overhemd gedragen met ee n blauwe das e n wordt e r gee n onderscheid meer gemaakt m et de kostum e ring tuss e n de overheid e n de le d e n van de gilde.

Met de weinige bronnen die tot ons zijn gekomen en die de "tand des tijds" hebben overleefd is het mogelijk geweest een beeld te schetsen van ,de bosseniersgilde St.- Barbara te Izegem.

Wij mogen veronderstellen dat de gilde is onte staan in het tweede kwart van de 16de eeuw . De voornaamste voorwaarden om tot de oprichr ting van een totaal nieuwe gilde over te gaan waren op dit tijdstip te Izegem aanwezig Er was allereerst een sociale en economische welvaart. De gemeente had dit te danken aan een bloeiende lijnwaadnijverheid . Hieruit kwam een nieuwe groep mensen op het voorplan, die de noodzaak vond om naast de voet- en handbooggildeeen nieuwe gilde in het leven te roepen.

Gezien deze bemiddeld waren, droegen deze in eerste instantie bij tot de financiering van , het altaar gewijd aan hun patrones inde parochiekerk en de uitbating tot het uitoefenen van het vuurgeschut. Daarnaast was er een voldoende inwonerspotentieel aanwezig die de leefbaarheid van de drie gilden moest waarborgen. En tenslotte was de steun onontbeerlijk van de overheid en/of de plaatselijke adel die als tussenstation optrad voor het bekomen van hun octrooi.

Misschien introduceerde Adriaan Vilain de beoefening van de bos se te Izegem. Dit voornaam adelijk geslacht uit Gent was zeer actief iH de busgilde van St.-Anthonius in Gent.

Adriaan Vilain kan dit initiatief reeds genomen hebben in 1525. Toen huwde hij met Margaretha van Stavele, een zus van de toenmalige dorpsheer Jan IV van Stavele Later zal immers een telg van hen zorgen voor de herinrichting van de St.Barbaragilde in 1615.

Zonder twijfel is er nog veel braakliggend terrein en zal er na specifiek en geduldig onderzoek deze studie kunnen verruimd worden. Het leven van een schuttersgilde kruiste immers vele wegen. Die bronnen hebben nagelaten waarin de gilde direkt of indirekt werd vermeld. Generatie na generatie bood de gilde aan de gemeente haar diensten aan en bouwde zij mee aan de persoonlijkheid en de waardigheid van de gemeente.

De gilde engageerde zich door middel van broederschap, eerbaarheid en ontspanning in het . gemeenschapsleven en vormde zo een vooraanstaande en onvervangbare schakel in de volkscultuur van het Graafschap Vlaanderen . Door deze geaardheid trotseerde de gilde vele crisissen en behield zij tot op heden de echte gildegeest.

Vandaag staat zij voor een nieuwe uitdaging. Aan de dageraad van de 21 ste eeuw gekomen zal de gilde al zijn krachten samen moeten bundelen om de hedendaagse maatschappelijke veranderingen te trotseren.

Tendele is ze hiervoor reeds gewapend, een nieuwe infrastruktuur is momenteel aanwezig om haar doelstelling te vrijwaren. Een in het jubileumjaar succesvol ingerichte tentoonstelling over de schuttersgilden te Izegem bewees dat de gilde aanwezig is in onze leefgemeenschap en dat deze de confrontaties met de toekomst zal aankunnen.

Bertrand N olf Archivaris Zevekotestraat 27 8870 Izegem

Dit is de ordonnantie die Anthonius Bou c kaert in d esen tyt Hooghbailliu van Syne Ex e mijn H ee re d e n Grave van Is eghem Emelghem met z ijne toebehoorten sijnen h ee re e nde M (eeste r )e ghehouden wilt h eb ben e nde dat all e Gu ld ebroed e r e op elck artyckel hier na e r volghende hunn e n Eedt do en z ull en Commende in d e Gulde vande Bos se ofte doelstock hi e r in Is eg h e m h eb bend e vo or patron es Sinte Ba rbara.

Welck e gulde oft Bro e derschap m et d e voorgaende troubelen soo ghedeso leert e nde v( e r )l aten was datter niem a nden van (de) selve e n leefd e n in Vlaend ere n dan eenen Guldebro ede r. d at opt' Advies van Con in c k , Deke n ende Berec ke rs e nd e Gheswoorne vand e selve Gulde, e nd e dat tot co nfirmati e van de voorgaende, e nde g h ecostum ee rd e Gu ld e. Actum d e n xxnt n mey 1615.

It e m elcken Guldebroeder wert oock ghehouden op d en dagh van St. Ba rbara ind e ke r c ke te commen voor d en no e n alwaer m e n voor d e n autaer vande vriendin n e Ghodts Ste. Barbara ee n s ingh ende misse do e n sal e nd e die t e hooren, e nde soo wi e dae rv a n in ghebreke wae r e op d e boete van XX sch. par. noot z ijn de u (i)tg hel ey t ende d at te b etoog h e n Alsoo h et b e hoort.

VI

It e m zoo is el c k Gu ld e bro e d e r ghehouden t e commen by d e n coninck de ke n e nd e Bereckers alsoo di c kwils als hi e rvoren ontboden is m e tten knap e e nd e soo wie hier af in g h ebreke ofte fautt e w ese n zal dat zou d e w ese n op d e boete va n V schel. par. ten wae r e d e n noot z ulcx verheischte e nd e dat wel Betoog ht waer e.

VII

Eerst e nd e alvooren dat elck Guldebroeder sweren sal Gode van H e m e lry c k mevr. Ste. Bar bara vriendinne Godts t'houden voor patron esse van des e gulde e nd e ghetrouwe t e sijne onsen Ghedachten H ee re ende Prin ce Grave van Vlae nderen. Mijn H ee r e d e n Grave va n ls eg hem e n (d e) Emelghem met z ijn toebehoorten e n (d e) elcke n Guldebroer ghetrouwe te z ijn da e r hij in nood e (w ert) t e versercoesen nae r sijn vermoghen.

II

Item soo wie ind e se lve Gu ld e comm e n wilt sal gheven voor inn e co mm e n van ontfanghen te sijn X sch.par. e nde anden Clerq IJ sche l.p a r.

III

Ite m soo is gheordonneert elck Guldebroeder g hehouden zal z ijn op elck d ag h d a t m en den Gay schieten z al te co mm en by d e n Bailliu u (i)tte n nae m e van d e n He e r e by D e ken Breckers e nd e ander g h es woorne omme Alsoo met d e Gu ldebroeders t'sa m e n ter kerck e te gaene, e nde van dae r nae r d e p laetse daer m e n d e n Gaey schi e te n zal. Id e r met sijnen Do e ls tock ofte Buss e wel voors ie n van Lonte n , pour oft Cruyt en(de) Loot , ende soo wie hi e rvan ingh e br e ke waer e dat so ud e s ijn de b o ute van XX sche l.p ar. Noot sijnde u (i)tg hel eyt ende dien Bethoont al soo t Be hoort.

IV

Item in ghe ly cken soo is el c k Guld e bro e der gh e houd e n t e commen op den H.Sac ram e ntsdagh en d e onse Liev e Vrouwen dagh half ougst bij coninck, dek e n ende Berec kers omme m e de Ind e pro ces sie te gaen e ende e ere t e do e n e het H. Sacrament e nde Onse Li e ve Vrouwe op d e boete van X schel. Par. ten waere noodt e nde betoogh SOot b e ho ort.

Ite m zoo is elck Gu ld e bro e d er oock ghehouden waer hij g h eschi l oft twi st weet tuss c h e n z ijn gu ld ebroeders, d at te kenn e n te gheven aen Coninck, Dek e n en Be r ec k e rs om me d atte metter minsten af te legg h e n e nd e waren parthien dae rinn e t e wed e rspannigh

Dat waer op d 'o nvri e nts c h ap vanden H eere e nd e Coninck D e ken e nd e Be reck ers.

VIII

It e m soo wi e d e n gaey af schieten sal, wort ghehouden voor Coninck ende di e n dagh sijne maelryt quitte h ebben e nd e die den Gaey drijm ael na e rgae ns sal afsch ie t e n t e we ten. In elck jae r eens z al ghe h ouden sijn voor keyser ende Gheb e nifici ee rt word e n nae r Recht e n e nde usanti e van and (e) re guld e n

IX

It e m d e n Coninck sal d e n Gaey dagh mogh e n trecken tusschen tw e e v e rsall e n int schuttershof, indient h e m g h e li eft e nde dae r zu ll e n gh e houd e n sijn met h e m te trecken all e di e naer d e n Gaey ghes c hot e n hebb e n, ende te sch ieten j eg h e ns d e n con in ck tenminstens omme een groote.

X

Ite m is oock gheordon n ee rt dat al le Guldebro e der e n op d e n dagh dat m e n den Gaey sc hiet e n sal ende op Ste. Barbarae n dagh sa l ghehoud e n sijn ter maeltyt te co mmen b y d e n Coninck ende vand e r Guld e bro e ders e nde die daer in maniqu ee rde dat sal w ese n t e n sulcke n coste e nd e ghelaghe als d e ghonne di e dae r in proper e n perso o ne w e rd e n.

Item zullen oock g he cosen wo rd e n alle twee jae re n eenen Deken twee Brec kers e nd e e<:ne;[l ontfangher omme de Gulde te Regi e ren e nde alle Dinck in Rec hte te Be sorghen.

XII

Item Soo wie den Gaey gheraeckt e nd e een h e t eerste stuck daer a f schieten zal , dien sal ghehouden sijn voor Bailliu vande gulde en de sal op den dagh vand e Gaeyschietynghe quitte z ijn e m aeltyt h eb b en

XIII

Ite m waert dat iemanden u (i)t quaed e opinie uitter vo ?rnomde Guld e wilde trecken di e sul t'se lv e m et co nsente van Coninck, Deke n e nd e Berec kers vermoghen te do e ne, mits te b e tael e n zijn doot sc huldt e nd e te laete n tot proffytte vande gulde sy n e Bu sse o ft e Doelstock.

XIV

Item is hi e r b y d e ghemeyne guldebroeders gheaccordeert dat elcken commende in dese gulde sal gheven tot profrytte van d e selve ts ynd e r doots c huldt soo vele alst h e m b e liev en sal , di e n sullen ghehouden zijn a lle de guldebroeders m e t het dood e lichaem te gae n e ter kerc ken e nd e t.'selve te dragh en als guldebroeders, ende misse t e hoorne, we lcke dootsc huldt sal gheindt sijn nae r s ijn doot als naer Rec hte

XV

Item D at men van nu voortaen all e de Guldebroederen de ghonne ind e gulde zijn sal vermoghen op d e n Gaeydagh te vi s itere n ofte d e selve wel versien s ijn van Buss e, lonten cruyt ende Loot, omme elck m et h et sijne a1soo n aer d e n Gaey te schieten, wie hi e rvan e n ghebreke waere op d e Bo ete van XX (20 ) schel. par. alsoo dickwils a ls hy in ghebreke bevonden waere.

XVI

Ite m 50 0 wordt elcken onrfangher Ghehouden binn e n den ee r s t e n jae re te innen de sc huld e n di e el c k Ghuldebroeder soude moghen schuldigh sijn 500 van do osc huld e n ghelaegh en ofte andersins op paine soo hy inghebreke wae r e t'selve te volcommen ende soo te di e n e n dat hy t' selve sal mo ete n goet doen.

QUARRTE PUBLYCK

All e Guldebroeders sullen hun wa c hten te sp re ken , Eenigh e vilainie ofte confusighe wo o rd en inde vergaderynghen binn e n den hove oft int pas se r en guldewijs o ft g h ese ll ewys op de Bo e te van z ulcx b y condemnatie.

ONDERHOUT DIT

XVIII

Item alle Guldebroeders worden ghehouden te comm e n by den Conin c k te n van VJ S P van d e n c n a p e te waere hy de

IXX

It e m een kl ey n e bo e te sal doen ee n oortjen. xx

boete

Ite m soo wie ee n kl ey n e bo ete verbeuren zal die sal b etalen terstont ende sijn Ghel (d)t legg hen op de busse omme daerinn e gh e ste ken te word e n, door ee n ander guldebroeder op dobb e l bo e te van dobbel g H e ldt

XXI

Item alle kle yne bo ete n doen ee n oort ken , behoudens bl as ph e mij e bij Ghodt ghesworen ende s ijn G h ebe n ed ijd e moed e r uit grammen m oe d e boete voor X(IO ) Sch p a r.

XXII

D e n vyant der hell e n te wenschen sy n en br oeder, sal b oe ten ij (2 ) Sc h e l. par.

m ae r met Idelen mond e sonder gr a ms c hap wo rd t, ee n ortien.

XXIII

Niemanr e n sal schieten m e t elcan der en Ro e r ten wae re by consente, boete V (5 ) Schel. par.

XXIV

Niemant e n sal vier anden Han e steken oft legg h e n so nd er b e lle te klyncke n , o p d e b oe te van ij (2 ) Sc h e l.par. e nd e sal we deromm e n klin c ken ee r hij losse n oft schieten sal , op gheIyc ke boete van 2 sc h e l. p ar.

Niemant en sal spreken naer den clanck van (d e ) Be ll e dat den sc hutt e r daer dore aflegghen moe s te sijn Roer ofte scheute, op de boete van een oortien.

XXVI

Niemant en sal hem vervoord e re n van d e ghonne inden ee (d )t m et en z ijn te steken m e t svnen vvngher inde trompe orte loop vande Ro e rs , op de Boete van ij (2 ) Schel.par.

XXVII

Niemandt en za! hem veroorderen te svne oft staene voor d en doel-Bomme ofte Rond eel als de schote gheschoten is , eer den knape de schote gestopt h eeft dat d e Broed e rs vam e ijnd e ni et e n moghte sien, op d e boete van een oortien

XXVIII

Niemandt e n sal loopen tusch e n den doel en tusschen die sc hutt ers , m ae r sal wachten h et ophouden van schieten te n waer by consente van die bro e r s op boete X ( I 0 ) Schel. par.

XXIX

Alle Guldebroeders zullen bewaeren de secreten vande gu ld e op paine te staen ter correctie vande Gheswoorne.

XXX

Niemandt en sal sijn water ma ec ke n m et Ro e r , Stamper ofte v ier in s ijn handt , op de bo ete van ee n sc h e le parissis.

XXXI

Niemandt e n sal syn Ro e r (ae n ) vremde mannen gheven, ofte Iet van sijn gheschut ut eenen schimp op de boete van een oortien.

XXXII

Niemandt e n sal meschtrecke n ofte ee nigh gewei r e smitten ofte slaen met ovelen moed e in d e vergaderynghe. Dien sal staen ter correctie vande Gulde ofte Gheswoorne.

Xx..XIII

Niemandt e n sal gaen schieten in a nd e r plaetsen om me de gulde in eenighe costen te brengh e n. Op paine van haer selfs cos te n te ghedooghen ende ut de gu ld e gheseijt te worden .

Niemandt en sa! het voordryncken van syne broeder nem e n t' sy kanne oft ghelae dat daer wort ghewonnen met schieten te w e ten im ophouden van schieten, sal Boeten ten tafelc een pime biers.

Le d e nlij s t voor 4 d ec. 1679.

I J a n va n zeve r e n fs Ca r e ls

2. A n dr ies H oo r e n s d 'o ud e

3. Piete r Vi a n e

4 J a n d e m a n

5. J oos va n H o utte

6. Pi ete r d e Pij c ke r

7. Sr. T h o bi as d e Bl oc k

8. J acq u es Ve r s tra e te

9. j oos du Bo is

10. A nth o n e ca p e ll e

11 fra n s Va nd e n Bo g ae rd e J o n g h e

12 Pi ete r D o bb e le

13. An th o n e Sa p fs.Adams

14 Adri e n s h oo r e n s fs.Andri es J o n g h e

15. M a nijn e Po nt s huu sv r a uw e gee r ae n v ie r s tra e te

16. J acq u es n o ll e t

17. fr a n s d e Vos

18. Piete r Lo bb e sta el

19. C hri s ti ae n Dhoom fs.Pi e t er 20. Anth o n e Simo e ns

2 1. M ic h ael d e d e rcq 22 Ro el a nt Se tt e 23. +Steve n d e Bea us ae n 24. J Oos d e C oe n e 25. Pi e te r Bo u cc a e n fs . d'h ee r j oos

26. Au g u s tijn fol e n 2 7 H ee r e nd e m ee ster Paulus j oose phus Le Loup 28 Gas p ae rt d e vri e se 29. J a n Les ij

3 0 c hir s ti ae n CaJ o inge 3 1. Pi e te r n ae rt fs.Guilliaum e 32 Pi e te r ge ij se n fs.Pi e te r 33. D ' h ee r J a n Andri es

+ = ree d s o v e rl e d e n (voor 4 d ec. 16 7 9)

34 Pi e te r d e Vild e r e 35. J a nn e ken v e rhil st hui svr o uw e Pi e te r d e Vild er 36. j a n MaJfe ijt 3 7. h e ndri c k MaJfe ijt 38. Pi e te r d e kee sgi ete r 39. J oos Co ub o ut f s . J oos 40 M an inu s Ke r c kh o f 4 1. Sr. j a n vand e r Be ke fs.A nth o n e 42 J oos R osse el fs.p a u we ls 4 3 . C o m e li a hooren s hu svra uw e Ste ve n Bee usa e n 44 . C le m e n se Se ynav e hu ysv r a uw e fr a ns va n Bogaer d e 45. M a rij vander Brugg h e hu ys vr a uw e Pi e te r ho e nraet 46. J a n C a p e ll e 47. J oos ijn e d e coop huu svra u we J Oos Rossee l 48. Mr. J ac qu e s du R e ubr e ij

4 9 A nth o n e vand e r b e ke 5 0 Su sa nna de jon c kh eere hu ys vr o u we j a n MaJfe ijt

5 1. G uilli a m e Morel fs.St e ve n 52 . Ad ri ae n va nden Bu ss c h e fs .J oos 53, 5 4. J a n Ve rh e lIe e nd e M a r garete van (de r ) St ee n e sijn hu ys vr a uw e 55. Ad r ia nus van N oord e n 56 Ca r e l fe ri e re 5 7 . J oos C laer h o llt 5 8 Mr. j a n faucqu e r cx 5 9 . E li s ab e th va n Cas e el e hu ys vra uw e joo s va n Houtte 60. Guilli a m e Ie maistre 6 1. Pe tronell e de do e t huu svr a uw m a n e n ker c khof 62. F ran sco is Rijm 63 Hil a riu s Marc eli e r 6 4 j oo ri s d e la Rue fS.Jac qu es 65. j a n Ie faut 6 6 Gill e Buij se 6 7 M a rij Ve rhuist

M ate n e n gew ic hte n in d e Ko rtrijk s e kasse Irij op p e rvl a kt e mate n

1 bund e r = 1 , 416956 ha = 16 00 roe d e n 100 ro e d e n = 0 ,08856 h a I a = II ro e den

1 h a = 1129 roed e n Inh o ud s m a t e n to n = 1 vat = 1 , 47 6 h ecto lit e r 1 to n = 6 4 s topen

1 kann e = 2 s top e n ge wi c hte n I p o nd = 4 3 1, 9 g r a m

D e m unt e n

g uld e n = 20 stuiv e rs = 1 fl o rijn LB (pond ) groten Vlaa ms = 6 g uld e n of 6 florijn e n LB g rote n = 20 sc h e llin g e n = 2 40 d e nier e n s tuiv e r = 2 grot e n Vlaa m s g uld e n = 40 grot e n LB g r ote n = 12 LB p a ri s is

(

et ontstaan va n d e sc hu t te r sg ild e n

I ) R. DELB I AUSSE , Civilisation, PeuPles et Mondes , II, L'Antiquité Rome, b lz . 222-22 3, Pari s , 19 66 .

(2 ) Pr o L Or. j.S DE LAET , Geschiedenis van België, ee rs te deel, Oude geschiedenis, b lz. 49 , G e nt , 1964.

(3 ) Or. L. VO ET , Geschiede nis va n tweede deel, De M iddeleeuwen, b lz. 55 e. v. , G e nt , 1964 (4 ) idem, b lz. 5 7.

(5 ) C. MARTONY e n R . D E NORM E , Ontwik keling van de Westerse Cult uw; I, b lz. 248 , Antw e r pe n, 1962 .

(6) H W.j. VOLMULLE R , Oost hoeks Encycl op ed ie, VI, b lz 246 , Utrec ht , 1968

(7) DE VR I ES , N ed. Ety mo lo gisc h Woo rden bo ek, b lz 208, 19 7 1

(8 ) C ur s us Gi ld e b e g e le id e r

(9 ) D E VRIES , A ltgennanische religiöse geschichte, 2d e e dit ie, b lz; 33 1- 332

( 10 ) C ursu s g ild e b egel e id e r

( 11 ) H E FELE-LECLERCQ, H istoire des conciles, T. lIl, 2ième part, b lz . 3 8 5, Pa r is , 1910.

( 12 ) C u r s u s Ci ld e b ege le id e r.

( 13 ) Vi cto r DE RODE , Les ancêtres des Flamands de France, b l z. 11 2

( 14 ) C. MARTONY e n R D EN ORM E, Ontw ikkeling , I, b lz 248, Antw e rp e n 1962

( 15 ) C u rs u s g ild e b ege le id e r

( 16 ) j ac qu es LE GOF F, De cultuur van M iddeleeuws Europa , V ie rd e druk, b lz 68 , Amst e rd a m 198 7.

( 17 ) idem, bl z 77.

( 18) idem, bl z 79.

( 19 ) idem, blz. 99

(20 ) idem, bl z 10 3

(2 1) Or. L. VO ET , Geschiedenis , tweede deel, De Middeleeuwen, b lz 107.

(22 ) Pas la te r kwam e n d e a fzo nd e rl ij ke te rm "schutterije" in voege , h e tgee n o p d e gebod e n b e-sc hu t-t in g duidt , e n ni e t o p sc hi ete n , zoals vaa k h e d e n w o rdt ge d ac h t. So mmige ond e r zoe ke rs w ij ze n o p " scuttere" (to t 13 0 0 ) di e d e ge m ee nte n m oes te n bewa ke n e n o p vuur e n on lu s te n le tte n binn e n de ge me e nt e. H e t b esc h e rm e n van "have en goede" was h e t d oel, d e o pcir ac ht van de g il de, h et zo nodi g " in h et ge w ee r ko m e n " h e t middel o m d e d oe le ind e n v e ili g te kunn e n stell e n . C ur s u s C ild ebege le id er .

(23 ) j ac qu es LE GOFF , De cultuur , b lz 3 70. (24) Dr. L. VOET, Gesc hiedenis , Tweede deel, de Midd eleeuwen b lz. 123 (25 ) j. L E C OFF , De cultuur , bl z 11 9 (26 ) idem, bl z. 12 5 (2 7 ) idem, bl z. 9 7 (28 ) idem, bl z. 36 6. (29 ) z ijn w a p e n w e rd h e tj e ru zale mk r ui s (30 ) Liber Amicorum, E. Van AutenboeI; 1985, bl z. 3 80.

(3 1) Le uv e n se o ork o nd e va n 13 4 3, in A . M EU LEMANS , Bijdrage tot de geschiedenis van de Leuvense schuttersgilden, in E ige n Sc h oo n e n de Braband e r , 197 2, b lz. 96 - 98, voe tnoot 20. (32) M a rga r e ta M U S, Geschiedenis van de Ieperse Bo ogschutters , b lz 18 e .V (33) T. R E INTCES , b l z. 8 2 (3 4 ) J.M . LE RMYTE , Geschiedens van Izegem, b lz . 76, Te n M a n de r e, 1985 . (35) idem , b lz 76. (36 ) R .A. K. , O.A .S. n ° 8 4 2 . (37 ) ide m (38 ) Register St. j oris, /424, pri vé ve r za m e l in g (39 ) J. M . L E RMYT E, Geschiedenis ... , b lz. 76. (40 ) Gildeboek St.-Sebastiaan, Kop ie ve rgunb r ie f, 16 10 , 17 2 7 (4 1) R.A. K Fo nd s G o et h a ls- Ve r c ru ysse. (42 ) F DE POTT E R , Schets eener geschiedenis van de stad Rousselare, 18 75 , b lz 18 3 e .v (43 ) C A In g elmun s te r , Vergu n b ri e f 162 9 , St. - Andri e sgi ld e , In gel mun s t e r. (44) I n 15 79 kr e g e n d e I z e ge m se w e ve r s, d e b el a ngr ijkste hui s n ijv e rh e id , d e toelating in Bru gge te we rk e n. (45 ) J.M LERMYTE , Geschiedenis..., bl z 85 e .v. (4 6 ) O r. K.C PEETERS , H et Vlaamsche Volksleven, b lz 68 e .v (47 ) S. A i. dr f 25 r O. (48 ) j.M L E R M YT E, Geschiedenis., b lz. 83. (49 ) ide m , bl z. 76

(5 0 ) Vlaand e r e n wa s in d e ee rs te helft va n d e 16d e e e uw d e di c hts t b evo lkte s tree k uit Wes t-E ur o p a gewo rd e n . Zi e J D E VRIES , The Dut ch rum l Economy in the Golden Age, 1 500-1700, N e w H ave a nd Lo nd o n , Va le U ni ve r s ity Pr ess, 1974 , p. 80 e.v ., D e a ut e ur gee ft vo lge nd e : Vl aa nd e r e n 40 inw o'll'C r s p e • .km 2 , H o lland 28, Fri es la nd 18, 6 e n Lu x e mb ur g 4.

H oofdst uk 2 : H et g ildel e ve n

( I ) St. Se b as ti a an D esse lge m ri c ht te z ijn ve r z o e k aan de a bt va n d e St. - Pi e te rs abdij te Ge nt in 16 17 , waa rond er hu n h ee rlijkh e id reso rt ee rd e. Zi e M . D E BRO UW E RE , E. D UCATI EEU W , Onder d e Clocke, se pt. 1978 , p. 2 1 e.v . (2 ) R egister St .-joris, 1 424, pri vé- b ez it.

(3 ) JM L E RMYT E , Geschied enis va n Iz egem, bl z 5 75, Te n M a nd e re, 19 8 5 (4 ) id e m , bl z. 3 6

(5 ) G . F. TAN G H E, Parochi ebo ek van 1seghem , h e rdruk 197 5 , b lz . 16 1 e .v. (6 ) O r d o nn a nti e 161 5, a rt . 3 0.

(7) ide m, a rt 24.

(8 ) idem.

(9 ) G ild e bo e k 1818 , r eg le m e nt 18 77 , a rt. 5 8 e n 59.

( 10 ) Ord o nn a nt ie 161 5, a rt 25

(1 1) idem , a rt 27.

( 12 ) G il de b oe k 18 18 , a rt 57. ( 13) id e m.

( 14 ) o r do nn a nti e 16 15, a rr 29

( 15 ) id e m, a rt . 2 2.

( 16 ) id e m, a rt 18.

( 17 ) id e m, a rt . 20.

( 18 ) G ild e bo e k I , n ° 3 81.

( 19 ) G ild e b oe k I , n ° 21 9.

(20 ) G ild e bo e k 1818 , reg le m e nt 18 77 , a rt 4. (2 1) g i ld e b oe k I , n ° 25 9.

(22 ) o rd on nanti e 161 5 , art. 14 (2 3 ) G ild e b oe k I , n ° 7 9.

(24 ) G ild e b oe k I , n ° 81 2.

(25 ) Ord o nn a nti e 161 5, a rr. 13. (26 ) id e m , art 7.

(2 7 ) G il de b oe k 1818 , r eg le m e nt 18 77 , art 4. (28) D e n Haa g , 1607.

(29 ) dw z zo nd e r e r v eel b ij te bukk en (3 0 ) ° Antw e rp e n 15 6 5 - + 16Z9.

(3 1) g il de b oe k 1818 , r eg le m e nt 185 1, a rt. 9 .

(3 2 ) " p erse", a fkom s ti g van h et Fr a n s woo rd "pe rche" , d a t s taa k, sto k o f la t b e tek e nt (33 ) R .A. K. , fo nds G oe thaJ s- Ve rc ru ysse, re 6782 .

(3 4 ) JP VE RSCH E LD E , H istorisch culture el ove r z icht van de volkssport en in Kortrijk, Li ce nti aa tsver h a ndelin g, KU L , 19 77 , bl z 122

(35 ) O o k F. D E POTI E R , Geschied enis der stad Kortrijk, Ge nt , 187 4, de el IJ , bl z . 112 , ve rm e ld t deze ge b e urte ni s in 17 52 . De a u te ur s va n Te n M a nder e nr. I I ( 1965 ) e n d eze van d e b ijdrage in d e "Gesc hied en is van Izeg em" h e bb e n hi e r ee n lee sfo ut ge m aa kt. In " 15 72 " li e t d e pl aa tse lijk e to e s ta nd n ie t toe z ulke w e d strijd e n in te r ic hte n. Ee n aa nt a l d ee ln e m e nd e g ild e n wa r e n in 15 7 2 n og ni e t ge ke nd e n zage n p as in d e 18d e ee uw het le v e n s l ic ht.

(36 ) Fe rd. VANDERHA EG H E N , j aarboek en van . S in t Antone t e C en t, Ge nt , 1867 , d ee l I , bl z. 183 .

(3 7 ) idem, bl z 223

(3 8 ) Reso luti eboek St. H e/mes, Ro n se.

(3 9 ) JM . L E RMYTE , Ce schied enis.. , h e t eco n o mis c h leve n in d e 19 d e e n 2 0 s te ee u w, bl z. 199-224 .

(40 ) In d e g ild e te We rvik h ee ft d e z elfd e prij s kamp "Vollée", d e Izege m se uitdrukkin g is ee n ve rb aste rin g van h et Fr a n se " v olée" i n de b e te ke ni s va n "e n se mb le d e co up s nombr e u x et co n séc utifs" (La rouss e ). Z ie Te n M a n de r e, nr. 11 (1 96 5 ).

(4 1) Prijsboek 1802, r eg lem e nt 1872, art E

(42 ) Gildeboek 1818 , vers lag 196 5.

(43 ) id e m, vers lag 1966

(44 ) id e m , reglement 1877, art. 86.

(45 ) id e m , n ° 9 11.

(46 ) SANDERUS , Flandria l llusirala , kaart van Izegem 1641 , gete kend door Vedest d e Ploui c h uit Westo ute r. (47 ) Antoon Sanders, bijgenaamd Sanderus, ° Gent 1586 -+ Affligem 1664.

(48) S.A.I., Legger 1653, Van Walraeve e n Pieter Lust, art 199. (49) opperv la ktemaat, z ie bijlage.

(50 ) J. WEYNS, Haard en H eem , H e ist- op-de- b e rg , 1984, blz. 47-50.

(5 1) SANDERUS, Flandria , 1641.

(52 ) J. WEYNS , Ha ard en , bl z 29-32.

(53 ) P. GOUBE RT , La vie quotidienne d es paysans Jrançais au X Vll e siècle, Paris, 1982, blz. 59 - 60 (54 ) J. WEYNS , H aard en , bl z 33 - 3 4.

(55 ) In het gi ld e h of van de Inge lmun ste r se St.-Sebastiaansgild e mestte de pachter enkele rund e r e n in de " gildecaIn e r e"

(56) R.A.K. , Bruine pakke n n° 5580.

(5 7 ) S.A.I., Land boek 1746. (58 ) S.A.I., Landboek 1746, art 288.

(59 ) S.A.M. (e nen ) n° P 754-55-56, 22 oktober 1779 (60 ) L. BILLlOUW en R. VERHOLLE , Gilde der Bosseniers va n de H. B arbara, in Ten Mander e, 5 jg. n° 2 ( 1965 ) blz. 19. (6 I ) Nolilieboecksken j. Vandewalle , b lz 58.

(62 ) Ve rslagboek St. - Barbara , 1956- 19 7 8.

Hoofdstuk 3 : De str u ctuur van d e gi lde ( I ) Ordonnant ie 1615.

(2 ) id em, art. I.

(3) A. VANLERBERGHE, F. LOUWAERT, Sl. -jorisgilde Korlrijk, 1972, b l z. 39.

(4 ) UNGER, 1930, blz. 4; 5 en 10.

(5) A VANLERBERGHE en F. LOUWAERT , Sl.-Jorisgilde , blz. 39.

(6 ) Ordonnantie 1615 , art. 3.

(7 ) Luc SOENS, Kon. Handboo ggilde Sl. - Sebasliaan, H e ule , 1986 , b lz. 25. Zo wordt het deke ns c hap toegewezen aan de voorgaand e koning.

(8 ) Gi ld e boek 11, reglement 1877, art 40.

(9 ) Ordonnantie 161 5, art. 8

( 10 ) id e m , art. 3

( 11 ) idem, art 10.

( 12 ) Op den 11 mey 1698 heeft de voornomden Amerlinck den gay gescholen van de perse.

( 13) L. BILLlOUW e n R VERHOLLE , Gilde der Bosseniers van de H. Barbara, in Ten Mand ere, 5 Jg. n° 2 ( 1965 ) blz. 17.

( 14 ) Gi ld eboe k I , n ° 84.

( 15 ) Gi ld e boek 181 8- 198 2, R eg lement 04/12/1851, art. 10 .

( 16 ) VERDAM , bl z; 77, (B e r ec ke r = be s tuurd e r, verzorge r )

( 17 ) reke nmunt.

( 18 ) Ordonnantie 1615, art.2.

( 19 ) id e m, art. 11.

(20 ) regl e m e nt 18 5 1, art. 7.

(2 1) ordo nnanti e 1615, reglem e nt 12.

(22) g ild eboek I, n° 499

(23) G ild eboe k I, n° 698.

(24 ) id e m, n° 473.

(25 ) ordonnant ie 161 5, art. 8

(26 ) id em, art. 8.

(2 7 ) Gildeboe k 1818-198 2 n° 934.

\. :2<)) C ilddwc k I. 11 0 7:,

, :,0 \ rcgl<' l1 H' 1l1 I SS I a rr 10 (3 1) G ildcboc k I. 11 0 5 86

, 3:2 ) \ lgC lll CIl C p li c ht cll der Ie d e ll 187 7 a rr -l d3 ) G ild eb oe k I. 11 0 8 1-l .

\3H G il deboek 181 8- 198 :2. \ T r s lag- La fa u t 1896. ;35 ) G il deboe k I. n a 10 6 d6 ) fl uits p elers

, 37 \ G il d e boe k I. n a 2 H. (3 8 ) G ild e b o ek I. n a 8' 17.

13 9 ) G ild e b o ek l. n a 325 ;-l Ol G il d e bo e k 18 18. , -l l ) G ild e b o ek l. n a 772

Hoofd stuk -l : Fe es td a g e n \'a n de g ild e ! I \ o rd o nn a nt ie 16 15. a rt . 3 12 \ id e m

13 1 a fk o m s t ig \ 'an h e t Fr a n se ,,"oord "pache", dat s taa k, o f sto k o f l at b e t e ke n t. r-l l pri\ ·é- a r c hi e f. ko pi e in b e z it. 15 1 id e m .

16 1 G il d e b o ek I , n a 8 14.

171 R oe d e = opp e n-Iakt e m a at , z ie b ij la ge

18 1 G il d e b oe k I , b lz 3 19 19 1 F ra ns e jaarte ll in g, 180 5

110 ) B. NOLF , De sch utte rsg ilde St. - Sebastiaan, D en H e rt 9 0 j g n a 17 b lz. 25.

( 1 11 G ild eboe k 11 , b e m e rk in g en , d ee l 2, h e t vie r e n d e r fee st d age n ( 12 1 id e m , a rt 22.

( 13 ) G il d e b oe k I , n a 2 2'4 .

( 14 ) Reglement om de eendragtighe)' d en verstandhou di ng te blyven gen ieten tussc hen all e co nfr aters en co nfreressen, G il d e boek 11 , art 10 , j a ar 18 5 i.

l i S) g ild e b oe k I , n a 4 8 8

( 16 ) id e m , n a 580.

( 17 ) G i ld e b oe k 11 , r eg le m e nt 1877 , art 24. ( 18 ) G il d e bo e k I , n a 69 3 ( 19 ) Gi ld e b o e k I , ord o nn a nt ie 16 15 , a rt V. (20 ) G il d e bo e k 11, r eg le m e nt 18 77 , a rt 33 (2 1) id e m , a rt 28 (2 2 ) id e m , a r t. 35 (23 ) Gi ld e bo e k I , ord o nn a nt ie 16 15, a rt X. (24 ) G il d e boe k 11 , r eg lem e nt 1877 , a rt. 3 2. (25 ) id e m , art 3 1.

( 26 ) Schatten op taJe l, ca ta lo g u s G e m ee nt e kr e d ie t van Bel g ië , 1984, b lz 18. (2 7 ) R A K., K.A. I zege m , n a 3 8 re 2 1 ve n 24v. (28 ) S .A . I. , dr. 153 9-40 re 2 5 v, (29 ) Ord o nnant ie 16 15, a rt l. (3 0 ) ord o n n a nti e 16 15 , a r t. IV

(3 1) H e t v iere n de r feeS tdage n , r e glem e nt 1877 , art 2 5, 26 e n 2 7 (3 2 ) J. H. NAMM I N GS , B ro od en ge baksvo rm en en hun ne bet ekeni s in deJo lklore, De n H aag 19 3 2 , b lz 87 (33 ) H e t v ie r en d e r fees tdage n , art. 3 6 e n 3 7 (3 4 ) Eé n voor de n aas t e sc h e ut , éé n vo o r de tweede n a a s te sc h e ut e n éé n voor de ver s te sc he u t i n de s c hi jf, z ij nde de n a a s t b ij de n band.

(35 ) kr a ke li ng = kr a kend , kn ap p e n d g e b a k.

(3 6 ) R eg lem e nt 1877 , h e t v iere n d e r feestd age n , a rt 8.

(3 7 ) R A.K . Fond s Goet h a ls- Ve r cru vsse f" 6 7 82

(3 8 ) R . BE KAERT , Izegem onde r het Franse tijdPerk, Te n M a nd e r e, 17 j g. n ° 3 11977 bl z. 11 6 e. Y.

(39 ) Gaze tt e va n I seg h em, 2 7/ 08/1 898.

(4 0 ) id e m

(4 1) Dr. G.J. ST EEN BE R GEN , H et landju w eel van de Rede rijk ers.

H o ofd stuk 5 : E vo luti e va n d e vuurwap e n s ( I ) H et b u s krui t kwa m ge lijktij d ig in A r ab ië, Chin a e n E uropa to t o nt\, ikk e lin g Zo geb ruikt e n d e A r ab ieren het b u skruit r ee d s in d e 13de ee u w. C h i n a ke nd e h e t r ee d s in de laa tst e pe ri ode , 'an d e Ya n- d Yllas ti e 11260- 13 68 1 D e ee r st e d ie ee n samenste lli ng van h et bus kruit maa k te in E u ro p a was de Fr a ns e m o nnik Roge r Baco n in 12 4 9.

(2 ) m a nu sc rip t van Mil emète.

(3) Om bete r te kunn e n mikk e n, pla a tste m e n dan e e n op h e t uit e in de " a n d e loop. di e men nu de korr e l noem t , e n vervo lge ns ee n keep o p d e a c ht e r z ijd e va n d e loop o f ze lfs o p d e ko lf. Sp oe di g we r d ee r st d e keep , 'e ryangen door ee n p laa tj e m et ee n kl e in e o p e nin g. Dit wo rdt op h e d e n n og s teeds ge bruikt o nd e r d e b e n a min g "diopter".

H oo fdstuk 6 : D e g ild e e n de Ke rk

( I ) g il deboe k I, n ° 3 14 35.

(2 ) Te n M a nd e r e , j g. 197 1, b l z 29.

(3 ) J. GE LDHOF , Bij he t IOO-jaTig bestaan l'all de SI.- H i/oniuskerk. 18"- 19". b l z. 37. (4 ) R B E KA E RT , H et klooster der Grauwe Zusters l'G1l Legem rOlld 1486 tot 1 ï96 in Te n M a nd ere 7d e j g n° 3 ( 19 ) b l z. 3 -

(5 ) Gestorve n a ls ond erpas too r te Ti ege m 17 oktob er 17 9 1. o ud 40 j aren (6 ) Ges torve n op 2 1 juli 18 10 , oud 57 j aren. als ka n o ll\ 'c k d e r ka th e dr ale te Do ornik

(7 ) Notitieboec kschm Vand ewa l/ f b lz. 29.

(8) idem. bl z. 52.

(9 ) J.M LE RMYT E Gesch iedmis van hegem. Te n Mand e re. 19 8 5 bl z 26 7- 2 88.

( 10 ) J.M. L E RMYT E. idem bl z. 277.

( 11 ) J. M. LE RMYT E, idem. bl z. 2 67

( 12 ) G ild ebo ek 11 rubriek ve r s lagen

( 13 ) id e m .

(14 ) id e m W.O 1914 - 19 18.

( 15) J.M . L E RMYTE, Gesr hie dm is ... bl z. 4 4 9 .

Hoofdstuk 7 : D e le v e n slijn va n d e gild e

( I ) D oo r b e taling van ee n j a arlijks e kl e in e vergoeding kond e n d eze p e rs o n e n d e r ec hte n van het Kortrijks e poorte rs c h a p g eniete n. Dit had spe c ifi e ke voo rdelen. Zo war e n d e buit e n p o orte rs vrijg e st e ld van het rec ht va n " beste ho o fd ", of het r ec ht d a t d e He e r va n hun h ee rlijkh e id h a d , om bij hun o ve rlijd e n, h et b es te stuk ro e r e nd goed uit hun nalatens c hap in b e slag te m oge n n e m e n. Be la n g rijk was oo k dat z ij z ic h in pr a ktis c h all e ge vall e n kond e n o nttr e kke n a an de r ec htspraak va n hun e ige n h ee rlijkh e id, d oo r b e ro e p te d oe n op d e Kortrijk se sc h e p e nb a nk H e t buit e np o orte rschap w as ee n er ez aak vo or ie mand di e wild e m ee te ll e n o p het dorp.

(2 ) j .M. LERMYTE , Gesc hiede ns van Iz egem , H e t An c ie n Reg ime, bl z. 8 5.

(3 ) id e m , bl z. 86.

(4 ) Prof. Dr. J CRAEYBECKX , Gesc hiedenis van Belgie; d ee l 3, M o d e rn e Gesc hi e d e ni s, bl z 2 4 3

(5 ) M. DELMOTIE , De Gave rst reke, ,4d e j g blz. 98.

(6 ) R.A K P.R. I zege m.

(7) H e t e dict van ke ize r j oze f IJ dagt e ke nt van 8 april 1786. H e t werd ge publi ce erd d o or d e Raad van Vl aa nd e r e n o p 29 a pril 1786. (8 ) Tijd e n s de restaura ti e o nd e r Nap o le on kwam in o n ze str ee k h e t g ild e w eze n opni e uw o p gan g (9 ) E. VAN A UTENBOER, Gens Bra bantia, j g XV n ° 4 , bl z 13 9.

( 10 ) BRT , Op e n Sch oo l, De Geschiedenis van de kleine man.

( 11 ) Gild e bo e k 1818 , Ve rslag Lafaut.

Hoofdstuk 8 : H e t patrimonium van d e g ild e

( I ) ook o rdonnanti e , v e r g unbri e f of c h a rt e r g e no e md. Sc hrijfwij ze is soms ook "caert " Komt van h e t Latijns e "chart a" , dat zo wel bri e f, pap y rusblad al s g esc hrift b e te ke nt (2 ) Hij sla at alvorens d e vl a m vonkt.

(3) R eg ist e r St .-joris , I zege m.

(4 ) J VERBESSELT, Schalle n der Vl aamse Schuttersgilden, catalogu s 1966 , Gild e s c hatte n , bl z ; VII - XVI.

(5) Sc hu ttersgi lden in N oord - Bra bant , 198 3, bl z. 116. (6 ) Hi e rm ee wordt jacqu es Vliegh e Il b e do e ld, zilv e r s mid te Kortrijk ° Kortrijk 8 m e i 16 3 9 - + 3 o kto b e r 1 70 2. z ie P. DEBRABANDERE, De Kort rijks e ede lsmeedkunst, in D e Le ie gouw, 1988 , bl z 90-92 (7) R .A . K., Fonds d e Pl o tho, Gild e bo e k St.-Sebastiaan Ingelmunste r, r 217.

(8 ) P DEBRABANDERE , De Kortr ijk se , bl z 220

(9 ) Sc hu tt ersgi lde n in N oord- Brab an t, 198 3, bl z. 69.

( 10 ) Gen t, Dui zend jaa r ku ns t en cultuur, 1975, deel II , e delsm ee dkunst , bl z 2 4 3-3 20.

(11 ) in h e t latijn "corn us"

( 12 ) Schutters in Holla nd, Zwolle , 1988 , bl z; 146.

( 13 ) s tee d s uitgedrukt in ge wi c ht.

( 14 ) v e rm ee rderd

( 15 ) Gild e boek I , n ° 5 81.

( 16 ) Gild e bo e k I , n ° 5 2 3 e n 524.

( 17 ) staec ke = p e rs.

( 18 ) Gild e bo e k 1818 , bl z 21 , lid va n d e St. - Barb a r ag ild e sinds 1819.

( 19 ) Hij w a s d e z oon van Lo uis Bourg eo is, c hirurgijn te Doornik e n Mari e Madelein e C as ie r. Hij w e rd te D o ornik gebor e n op 14 maart 1649 e n ov e rl ee d op 8 nov e mb e r 1694 , ten ge volge van d e p e st die in on ze str ee k bij z ond e r v e el sl ac h to ffe rs e iste

(20 ) G e n ea logisch e g e ge v e ns ter b e sc hikking gesteld door P. Bourge oi s, I e per.

(21 ) Gild e boek 1818, n° 884.

(22 ) Gild e boek 1818 , bl z. 21 e n 22.

(2 3 ) Dr s JA. DE BOO , H erald iek , bl z. 40.

(24 ) Gild e bo e k 1818, v e rsl a g Lafaut.

(25 ) Gild e bo e k I, n° 78.

(26 ) + 6 april 1707

(2 7) toes praak te O os takke r , I a pril 19 13

(28 ) G ild e b oe k 1818 , r eg le m e nt 185 1, a rt 4.

(29 ) L. BILLIO U W e n R VE RHOLL E , Gilde der Bos seniers van de H. Ba rbara, Te n M a nd e r e, 5 j g n 02 bl z. 2 7- 2 8. (3 0 ) G ild eboe k I , n ° 4 86, 4 d e ce mb e r 17 5 2.

(3 1) St. - Andri es w as d e p at r oo n van d e Bo urg ondi sc h e v o r st e n

Z ie D rs. J. A. D E BOO , H eraldi ek , bl z. 7 4

(32 ) G ild e b oe k 1818 , 1197 vO (33) id e m , jaarv e rslag 19 6 4- 65.

(3 4 ) G ild e b oe k I , n° 8 5 4

(35 ) G ild e b oe k 1818 , n ° 93 4 (3 6 ) S.A. I. Or ; 1539 - 40 , f" 25 v .

(3 7 ) K PRIE M , in Gesch ied enis va n Ize ge m, H el Ancien Regim e, bl z 93-94 (3 8 ) id e m , b lz . 94 .

(3 9 ) G ild e b oe k 18 18, n ° 1040 (40 ) id e m , n ° 1018. (4 1) id e m , n ° 1040.

(42 ) on la n g s ge r es taur ee rd d oor Will y Sim oe n s , lid v a n d e g ild e (4 3) G il d e b oe k 1818 , r eg lem e nt 18 77 , a rt . 3 8 e n 3 9. (4 4 ) G ild e b oe k 1818, ve r s lag Lafaut . (45 ) G il d e b oe k I , n ° 8 5 4 (46 ) D eze we rd e n aan d e g il d e g e sc h o nk e n d o o r Baron Alb é ri c d e M o n t bl a n c uit In g elmun ste r , vo lk sve rte g e nw oo r d ig e r. Ze h add e n ee n waa rd e v an 3 00 fr (47 ) prys b o u c k 18 0 2.

(48 ) M NU YTT ENS, Si erbord en v an d e Iz egems e schutt ersgild en, in Te n M a nd e r e, 2 4 j g n 02 b lz 11 5. (49 ) B. N OL F, De schutt ersgild e Sl. -Se bas tiaan, D e n H e rt , 9° j g n ° 17 b l z . 45. (50 ) F J BL E eK , Geschi edenis der Werv icks che R ed erkam er oudtijds genaa md " Droogaers"

(5 1) D e St - Ba rbarag ild e te G ull e g e m k r e eg bijvoorb ee ld v a n d e g e m e e nt e lijk e ov e rh e id "ov e r d r y e j a e r e n d ie nst g e dae n in d e p ro ce ss ie o p o mm e gan c k d ag h 174 5, 17 46 e n 1747 tot h e t ve r e e r e n h e t ve n e rabi e met hunn e fl amb e u se n door de confr e rs d e r selv e c o n fr e ri e , te n la st e als voo r seyd, 18 p o n de n " , R A.K. , Ge m ee n te a r c hi e f Gull ege m, R e so lut ie bo e k 17 44 - 1748, 6 d ece mb e r 17 4 7.

(52 ) Re so luti e b oe k St. - H e rm c s , R o n s e Dit g r e e p pl aa ts te Le nd e le d e o p I a ugustu s 1824 (5 3 ) G il de b oe k 181 8, ve rs lag Lafa u t.

BRAUN, A., Hi storische Zielschieben, Leipzig 1981.

BUNTINX , j. , In v entaris van het archief van de Raad van Vlaand eren 6 din, Brussel 194 3-73

CLOET, M. , H et bisdom Brugge 1559 - 1984, Brugge 1984.

CAROSSO - KOK, LEVY -VAN HALM , Schuiten in Holl and, Zwolle 1988.

DE BO , L.L., Westvlaamsch I dioticon, Ge nt 1892.

DE BOO, j.A ., Dr. , H eraldiek, Bussum 19 7 3 .

DEBRABANDERE, P. , De Kortrijkse Edelsmeedkunst , Kortrijk 1979.

DE BROUWER, W. , o .l. v., Ges chiedenis v an de kleine man , BRT, Open Schoo l , 1983.

DELMOTTE , M. , De kasselrij Kor/rijk en de Ga v entreek, de grote verlie ze rs va n de negenjarige oorlog, bl z. 9 1- 214 , 4de jaarboek "De Gaverstreke" , Waregem 1976

DE POTTER, F. , Geschiedenis der stad Kortrijk , Gent 1874

DE SCHR IJVER , M., Cursus gi ld ebegeleid er, 1984 , Antwerpen.

DE SCH RIJVER , M., e.a., id em, cycl u s 198 5-86, Antwerpen

DE SCHRIJVER, M. , de Aloud e Kol ven iersgzlde te Merksem , Antwerpen , 1971.

DEVOGELAERE, j. , De slecht e jaren 1840 - 1850 in het arrondissement Roeselare - Tielt, Ro ese lar e, 1982.

DEWILDE, K., cursus gilde begeleider, 1985, Antwerpen.

DUBRUNFAUT, P., o.l.v. , De Belgische reglementaire vuurwapens sedert 1830 , Brussel , 1988.

FRU YN , R ., H et voorsPel van de 80 -jarige oorlog, Aula 13 1, 1986.

GILLET , A. , cursus gildebegeleider 198 4, Antwerpen.

GU ILL EM IJN , E. , De vrijbuiter, Aartrijke , 1990.

GU ILL EM IJN ,j. , De oude Schuttersgilde te Wakken , 1977.

ISIN G , A., Brabants e schuttersgilden, Maesbree , 1983.

IVEN, W , BOGAERTS, j. , VAN GE RWEN , T., Schuttersgilden in Noord-Brabant, Helmond , 198 3

LE GOFF, J , De cultuur van middeleeuws Europa, Amsterdam , 1987.

LERMYTE , J .M , (red. ), Geschiedenis van Izegem , Izeg em, 198 5.

MADDENS, N. , De kasselrij Kortrijk, de Leiegouw XXV, 198 3, b lz 223 - 255

MI CHAE LlS , H.TH. , Schützengilden , Mün c h en, 1985 .

MOULIN , j. -C OPPENS , De geschi edenis van het oude Sint-jorisgild e te Gent , Ge nt , 1982.

MUS, M., Geschiedenis van de Iepers e boogschutters, Vlaams e Volk sportcentrale, Dossi e r nr. 8, K.U L.

NANN IN GS , j.H. , Brood en Geb ak v ormen en hunne beteekenis ind e Folklore, Zaa nd am , 19 32

NO LF , B. , Geschiedenis van de St. - Sebastiaansgilde te Ingelmunst el; Dl. I, D e n H ert , 1986.

NOLF , B , Dl. 11, D e n H ert, 1988.

NOLF , B. , tentoonstelling: Boss eniers in hel Kristal en in de Bloem en, I z egem, 1990.

PEETERS, K.C., Dr. , H et Vlaam sche Volk slev en , Bru gge, 194 3 .

PEETERS , K.C. , Dr. , Eigen Aard, Antwerpen, 2de uitgave, 1947.

PIRENNE, H , Geschiedenis van België, vert. R. Delb ec q, VII delen Gent, 1934.

RE IN TGES, T., Dr. , Ursprung und Wes en der spiitmittel alterlichen Schützengzlden, Bonn, 196 3 .

SCHE LSTRAETE, C. , KINTA E RT , H., DE RUYCK, D., H et einde van de onveranderlzjk heid, N e vcl e, 19 86.

SC HOLTE -HOE K, C.H.A., Het gastma al en de tafel in de loop der tijd en, Elsevier pocket , 428 , 1965.

SCHOTTE, A., H eerlijkheid Ingelmunst er, Den H e rt , 1979

SLOSSE L. , Rond Kortrijk, H a nd zame , 1977.

SOENS , L., De Koninklijke handbooggilde Sint-S ebastiaan in H eule, H e ul e , 1986 .

STEENBE R GEN , G.j. , Dr. , het landju weel van de Rederijkers, Leuven, 19 50.

ST R UBBE, E.I. , VOET, L. , De chronologie van de Middel eeuw en en de Moderne Tijden in de N ed erla nden, Antwerpen-Amsterdam, 1960.

VAN ACKER, L., Geschiedenis d er Ardoois e Schuttersgilden, 1952

VAN AUTENBOER, E., Dr. , Kempisch e schuttersgilden, Taxandri a, 1970 - 71 , nr. XLI I -XLIII.

VAN DENBERGHE , S., De Tincollecti e van het Gruuthusemuseum te Brugge, Brugge, 198 5.

VANDERHAEGHEN, F.,jaarboek en van Sint AntllOne te Gent , Gent, 1867.

VANDERHAEGHEN, F., H istoire de la Chef Confrérie de St.Antoine, Gent, 1866.

VANDEVOORDE H. , DE LSAE RDT , P. , PRENEEL , L. , VERAGHTERT, K. , D'HOKER , M :, Bas tiLL e, Boerenkrijg en Tr icolore, Leuv e n , 19 89.

VANDEWALLE , P. , Oude maten, gewicht en en muntstelsels in Vla a nderen, Brabant e n Limburg , Oostende 1984.

VANLERBERGHE, A., LO UVAE RT , F., Geschiedkundig overz icht van de aloude gilde va n d e Ed ele Ridder St. -joris t e Kortrijk, Kortr ijk , 197 2.

VERBESSELT, j. , o.l.v., Schatt en d er Vlaams e schutt ersgilden, Antw e rp e n , 19 66.

VERSC H E LDE , j.P , H istorisch cultureel overzicht van de volkssport en in Kortrijk, Li ce nti eve rh a nd e lin g , K.U. L. , 19 77

VERWIJS, E., VERDAM, j. , Middeln ed erlandsch Woordenbo ek, 9 din, D e n H aag, 1895 - 1928.

WEYNS,j., Volkshuis raad in Vlaander en, Beersel, 1974.

W E YNS , j. , H aard en H eem, H e ist- op- d e- b e r g, 1984.

WIJF FE L, C., De oorsprong der ambac hten in Vlaanderen en B rabant, Brussel, 1951.

WO UTE RS , H. , Dr., De kemPische schuttersgilden, 1968

X., De St. -j orisgilde Th ielt , onuitg e geven h a nds c hrift , 193 5.

X , De ee rba ere Guld, cataloo g , Valkenswaard, 197 3.

X. , Wap ens en wapenuitrustingen, cataloo g, Bru ssel, 1968.

LIJS T VAN DE GEBRUIKTE AFKORTINGEN

R.A.K. : Rijksarc hi e f Kortrijk

S.A.I. : Stadsa r c hief I zege m

G.A .!. : Gemee nt ea rchi e f Ing e lmun ste r

O.S.A K. : Oud stadsarchi e f Kortrijk

K.U.L. : Katholi e ke universite it Le uv e n S.P. : Sint Pieters

O.A.!. : D e k a naal archierf I zege m

f" : folio V O : ve rso r O : r e cto fs : zoo n va n fa : dochter v an

P.P. : Ponde n parisis

P.Gr. : Po nd e n g roten T.M. : Te n Mand e re LB: Pond

P.R. : Paroc hi e r eg ister St : Sint Fo: Fo nd s

jrb : jaarboek jrg : j aa r gan g dl. : d e el a fl . : a fl eve ring nr. : nummer A O: Anno Vol: volum e z .a. : zelfde a ut e ur a n : arti ke l

INHOUDSTAFEL:

l. H et ontstaan van d e schuttersgilden

2 . H et gildeleven

3. D e structuur van d e gilde

4. Feestdagen van de gilde

5. Evolutie van de vuurwap e ns

6 . D e gilde en de kerk

7. D e levenslijn van de g ild e

8. H et patrimonium van d e gilde

9. Bes luit

10 . Bijlag e 1 : Ordonnanti e 1615

Bijlage 2 : Ledenlijst voor 4 d ec. 1679

Bijlage 3 : Maten e n gewichten in de Kortrijks e kass e irij

Voetnoten

Bi bliografie

68 7 6 94 110 121 127 139 144 168 169 172 17 3 174 181

omslag: foto Callewaert, Izegem