1
Μάρτιος 2015
ΙΔΕΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΠΟΛΗ
Επιστροφή στο κέντρο
Μια βόλτα στις ιστορικές αγορές της πόλης
Είναι η συζήτηση για την παλιά παραλία ταμπού;
№200 Μάρτιος 2015
2
#200
Μάρτιος 2015
3
4
#200
Entr ance
info
ΛΕΞΕΙΣ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΟΥΛΑΣ ΕΙΚΟΝΑ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΙΜΗΤΟΠΟΥΛΟΣ
MAKING OF:
Εικόνα εξωφύλλου: Θανάσης Σταθόπουλος
H αναμονή είναι το νέο πένθος
E
PARALLAXI MAGAZINE
ίναι κάτι μέρες τελευταία
τι πήρε στο διάβα του. Μια χαμένη πενταετία. Χωρίς όνειρα, χωρίς ελπίδες. Μόνο
που έχω την αίσθηση πως
με πόνο και απώλειες. Και αν οι απώλειες, υλικές, συναισθηματικές και ουσιαστικές
ζούμε έτσι για δεκαετίες.
οδηγούσαν έστω σε ένα καλύτερο μέλλον θα άφηνες τη λήθη να κάνει τη δουλειά της.
Πως ο χρόνος σταμάτησε
Όμως μοιάζει αυτός ο ζόφος που ποτίζει κάθε κύτταρο της χώρας να μην έχει τέλος,
για πάντα στο 2010 και από τότε κάθε
να μην επιτρέπει στο φως να διεισδύσει. Ο καιρός περνά και εμείς απλά περιμένουμε.
μέρα είναι ένα τεράστιο deza vu. Ο χει-
Δεν ελπίζουμε πλέον, περιμένουμε. Οι στρατιές των ανέργων, των αποδεκατισμένων,
μώνας που τελειώνει μου φάνηκε ατέ-
των ψυχικά αδύναμων και αποκαμωμένων, των απελπισμένων. Και κυρίως των νεότε-
λειωτος. Πιο μακρύς και αβάσταχτος από
ρων. Που οργανώνουν αποδράσεις. Και όσοι μένουν πίσω αποχαιρετούν. Διαρκώς. Δεν
κάθε άλλη φορά. Ακόμα και με την πα-
ξέρω αν η τιμωρητική Ευρώπη στην οποία ζούμε έχει καμιά σχέση πια με τις όποιες
ρεμβολή των εκλογών, το διάλειμμα των
φωτεινές περιόδους του παρελθόντος της. Αν τα κατ’ επίφαση συμπονετικά λόγια για
γιορτών και την αναθάρρυνση της ελπί-
το ελληνικό δράμα μεταφράζονται απλά σε συγκαλυμμένη χαιρεκακία. Τα θανατηφόρα
δας που ξεπρόβαλλε αμέσως μετά, οι μέ-
πρωτοσέλιδα του Ευρωπαϊκού τύπου ώρες ώρες μοιάζουν με αγγελιόχαρτα θανάτου,
ρες έμοιαζαν απελπιστικά ίδιες, τραβηγ-
με μεσαιωνικές τελετές καύσης μαγισσών. Που έχουν όλες ελληνικά ονόματα. Και στο
μένες από τα μαλλιά, μέρες στάσιμες σαν
εσωτερικό της χώρας η είσπραξη της τιμωρίας μοιάζει να έχει τα χρώματα του πεπρω-
νερά του βάλτου. Η Ελλάδα ζει σε μια
μένου που φυγείν αδύνατο. Θα ήθελα σε αυτό το σημείωμα στις παρυφές της άνοιξης
διαρκή αναμονή. Μια αναμονή που την
να αχνοφέγγει η αισιοδοξία. Δεν συμβαίνει όμως. Ο εντυπωσιακός τρόπος που αγκα-
τροφοδοτούν συνεχώς νέες προθεσμίες,
λιάζεται ο κυβερνητικός χειρισμός σε ποσοστά 80% από την κοινή γνώμη δείχνει την
τελεσίγραφα, απειλές, σενάρια. Είναι μια
ανάγκη για μια αληθινή ανάσταση της χώρας από ένα αργόσυρτο και βαρύ πένθος που
θανατηφόρος αναμονή. Μοιάζει να έχει
τη σκιάζει. Το αβάσταχτο πένθος της αναμονής. Ας ελπίσουμε...
φύγει ήδη μια πενταετία της ζωής μας,
*Ο τίτλος του κειμένου είναι ένας στίχος του Τέλλου Φίλη
σαν αέρας που φύσηξε αιφνιδιαστικά και δεν πρόλαβε να αντιληφθεί κάνεις
ΜΑΡΤΙΟΣ 2015 / ΤΕΥΧΟΣ 200 / ΠΕΡΙΟΔΟΣ Β΄ • ΔΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝ ΣΕ 25.000 ΤΕΥΧΗ ΚΑΙ 320 ΣΗΜΕΙΑ ΔΙΑΝΟΜΗΣ • ΜΑΖΙ ΜΑΣ AYTO TO MHNA ΕΓΡΑΨΑΝ, ΣΧΕΔΙΑΣΑΝ, ΦΩΤΟΓΡΑΦΗΣΑΝ, ΣΚΕΦΤΗΚΑΝ, ΕΦΑΓΑΝ, ΧΟΡΕΨΑΝ, ΑΚΟΥΣΑΝ ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΒΡΗΚΑΝ ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣ ΟΙ: ΕΚΔΟΤΗΣ - ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΟΥΛΑΣ • ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΡΙΑ: ΚΥΑ ΤΖΗΜΟΥ • ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑΣ: ΚΥΑ ΤΖΗΜΟΥ • ΣΥΝΤΑΚΤΕΣ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΝΔΡΕΟΥ, ΜΙΧΑΛΗΣ ΓΟΥΔΗΣ, ΑΚΗΣ ΔΗΜΟΥ, ΚΩΣΤΗΣ ΖΑΦΕΙΡΑΚΗΣ, ΣΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ, ΕΥΗ ΚΑΡΚΙΤΗ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΠΑΡΑΝΗΣ, ΒΑΡΒΑΡΑ ΜΠΑΣΔΕΚΗ, ΧΡΥΣΑ ΝΑΝΟΥ, ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΥ, ΑΚΗΣ ΣΑΚΙΣΛΟΓΛΟΥ, ΜΑΝΩΛΗΣ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΚΗΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΕΛΤΖΙΔΗΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΣΙΤΙΡΙΔΗΣ, ΑΛΙΚΗ ΤΣΙΡΛΙΑΓΚΟΥ • ΛΟΝΔΙΝΟ: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΟΡΜΠΑΤΖΙΔΗΣ • ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ: ΝΤΙΝΑ ΠΙΝΟΣ, ΣΤΕΛΛΑ ΒΑΚΙΡΛΗ • ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΙ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ, ΕΛΕΝΗ ΒΡΑΚΑ, ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΜΠΑΣΔΕΚΗΣ, STEREOSIS, ΜΑΡΙΝΑ ΤΟΥΛΑ, ΟΡΧΑΝ ΤΣΟΛΑΚ • ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΡΑΜΦΥΛΙΔΟΥ, katerina@parallaximag.gr • ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ: DOLPHINS COMMUNICATION DESIGN • ΕΚΤΥΠΩΣΗ, ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: ΧΡΩΜΟΤΥΠ Α.Ε. ΜΗΝΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΠΟΛΗΣ Παπαμάρκου 2, 546 23 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΤΗΛ - FAX: 2310 429050 - 2310 429051 MONTHLY CITY & CINEMA REVIEW 2 Papamarkou str., 546 23 THESSALONIKI, GR, ΤΕL - FAX: +30 2310 429050 - +30 2310 429051 www.parallaximag.gr • info@parallaximag.gr
5
Μάρτιος 2015
Ξυπόλυτος στην άσφαλτο 36
δυνη γιατί αφηνόταν να κινδυνεύσει. Παντελώς αδιάφορη στο κυνήγι του γαμπρού που στοίχειωνε τους ρόλους των συναδέλφων της και το μικροαστικό όνειρο των θαυμα-
Ένας θεατρικός συγγραφέας περπατά μόνος...
στριών τους. Μια μελαχρινή ανορθογραφία στο οξυζενέ ξανθό τοπίο του εγχώριου σελιλόϊντ, μια σιωπηλή κατάφαση σε όλες τις ερωτήσεις που οι άντρες φοβούνταν να της
ΛΕΞΕΙΣ: ΑΚΗΣ ΔΗΜΟΥ
κάνουν. Ιδιοσυγκρασιακή, μακρινή, αθόρυβη. Μετρημένες ταινίες (κάποιες από ανάγκη), ελάχιστη τηλεόραση, εκθαμβωτικές φωτογραφίσεις (όπου σπάνια την πετυχαίνεις να γελάει), σχεδόν μηδενικές δημόσιες εμφανίσεις. Μετά η αναχώρηση. Το ημίφως. Η ζωή που ήταν αλλού. Ο ξανακερδισμένος χρόνος.
ραντεβού με μια άγνωστη
Το βράδυ που τη γνώρισα, ακούγοντάς την να μιλάει χωρίς ούτε ένα αχ γι’ αυτά που είχε αφήσει πίσω της να μπερδεύεται στα λόγια της, συνειδητοποίησα ότι ο καιρός – που δεν τον άφησε να περάσει ερήμην της - τη μετα-
H
μόρφωσε σε μια ακριβή γυναίκα, ικανοποιη-
μοναδική φορά που συνά-
μένη που έζησε με τον τρόπο που θέλησε.
ντησα την Έλενα Ναθανα-
Αφήνοντας σύξυλο το κοινό και το σινάφι,
ήλ ήταν ένα βραδάκι στα
επιλέγοντας νωρίς να φέρει το χρόνο στα μέ-
μέσα Ιουλίου του 2007,
τρα της. Ξηλώνοντας την κρίσιμη στιγμή την
σ’ ένα μπαρ του Νέου Ψυχικού. Η Έλλη Πα-
εικόνα της για να ράψει την προσωπική της
πακωνσταντίνου της είχε προτείνει να ξανα-
ιστορία. Προστατεύοντας τη σιωπή της για
γυρίσει στο θέατρο παίζοντας τον πρωτα-
να μπορεί όποτε θέλει να ξεσπάει στα γέλια,
γωνιστικό ρόλο στον «Ήχο του όπλου» της
μ’ ένα τυχαίο ανέκδοτο ή με μια ανάμνηση
Λούλας Αναγνωστάκη. Αργότερα έμαθα ότι
που ξαφνικά σήκωσε κεφάλι απ’ το πουθενά.
δεν δέχτηκε τελικά, το ρόλο τον έπαιξε η Τά-
Το 1979, πέρασε κάποιο καιρό συντροφεύο-
νια Τσανακλίδου, εκείνο το βράδυ όμως το
ντας και διαβάζοντας βιβλία στα τυφλά παι-
συζητούσε χαμογελώντας διστακτικά με την
διά ενός ιδρύματος, μεταφέροντας αργότερα
ιδέα. Έπινε βότκα με πάγο και μια φέτα λεμό-
τη ζόρικη εμπειρία της εκείνης της περιόδου
νι. Χακί παντελόνι, χακί φανελάκι, σανδάλια.
στο βιβλίο «Πώς έμαθα να βλέπω.» Κι όσο
Τα μαλλιά της πιασμένα μ’ ένα κοκαλάκι που
ο μύθος της μεγάλωνε αγόρασε μια μεγάλη
άστραφτε. Δεν ήταν πια το ανήμερο κορίτσι
έκταση στην Εύβοια. Έκανε αγροτικές δου-
της «Αναζήτησης». Κάτι πάνω της, ωστόσο,
κινήτων στην μισοέρημη Κηφισίας, ένα αδιάφορο τραγούδι της Τσαλιγοπούλου… Ξημερώματα
λειές, έφτιαχνε το δικό της κρασί, έσωσε απ’
έμοιαζε να μην έχει ησυχάσει κι ήταν αυτή η
το διαλύσαμε.
τη θανάτωσή τους άλογα του ιπποδρόμου. Το
ανησυχία που μου θύμιζε μια ξεχασμένη λέξη:
Δεν την ξαναείδα από τότε, μια φορά μόνο μιλήσαμε στο τηλέφωνο κάμποση ώρα για πολλά
πιο αγαπημένο της, ο Καλλίστρατος, πέθανε
σαγήνη. Κοίταζε το ποτήρι της και μίλαγε για
και για τίποτα. Το θάνατό της, στις 4 Μαρτίου του 2008, τον έμαθα από τις ειδήσεις. Ένας καρ-
μερικές βδομάδες μετά την ίδια.
πράγματα ανέφελα, νυχτερινά: ένα ταξίδι που
κίνος διανθισμένος με πλάνα από «Εκείνο το καλοκαίρι» του ’70 και υπόκρουση τις μουσικές
Δεν ξέρω πολλές σαν κι αυτήν που να πέρα-
ετοιμαζόταν να κάνει, τα δέντρα στο κτήμα
του Σπανού - ειρωνικό, σκέφτηκα.
σαν με τόση χάρη (και με τόση γενναιότητα)
της, τα περάσματά της από τη Θεσσαλονίκη
Για κάποιο λόγο, που μου φαίνεται δύσκολο να εξηγήσω, τη σκέφτομαι συχνά. Εκείνο το βράδυ
το ποτάμι της ματαιοδοξίας για να βρεθούν
παλιά. Άναψε κι άλλο τσιγάρο και γύρισε
της σύντομης συνάντησής μας κι όλα τ’ άλλα. Επιμένοντας πως η Έλενα Ναθαναήλ δεν ήταν
στην απέναντι όχθη μετρώντας τα φθινόπω-
ξαφνικά σ’ ένα άλλο καλοκαίρι, χρόνια πριν,
μια τυχαία ηθοποιός ούτε έζησε στην τύχη. Μερικές φορές κάθομαι και βλέπω τις παλιές ταινίες
ρα χωρίς ν’ αναστενάζουν. Η Έλενα το ‘κανε
που έκανε πρόβες με τον Γιάννη Τσαρούχη
της: τον εξαιρετικό «Φόβο», τη «Ντάμα Σπαθί», την «Επιχείρηση Απόλλων», το «Ραντεβού με
και το ‘κανε στην ώρα του. Ούτε νωρίς ούτε
για μια παράσταση της «Ηλέκτρας» που δεν
μια άγνωστη» - στις περισσότερες χωρίζει στο τέλος, φιλάει το συμπρωταγωνιστή της κι όταν
αργά. Ακριβώς τη στιγμή που ήταν έτοιμη.
ανέβηκε ποτέ. Ανάμεσα στα λόγια της ήχοι
σβήνει το πλάνο το αντίο της στοιχειώνει την οθόνη. Πριν πέσουν οι τίτλοι του τέλους, τους
Μεσουρανώντας ακόμα. Πριν προλάβει να
της νύχτας: ο πάγος στο ποτήρι, τα βραχιόλια
έχει όλους εγκαταλείψει. Γεννημένη ντάμα, λίγο μπλαζέ και κάπως κουρασμένη, ερωτευμένη
γεράσει. Την έχω (και) γι’ αυτό αγαπήσει. -
στον καρπό της, οι πνιχτές κόρνες των αυτο-
από απελπισία κι ερωτική από απόγνωση, θύμα ενός σχεδόν εκ γενετής μποβαρισμού. Επικίν-
6
Exit
Δώδεκα φωτεινές πινακίδες που θα δείξουν την έξοδο κινδύνου ακόμα και στον πιο φανατικό σπιτόγατο. Τι αξίζει να δεις και να κάνεις για να φτιάξουν οι μέρες και οι νύχτες σου εντός της πόλης. Θα βγεις όπως και δήποτε. ΛΕΞΕΙΣ: ΓΙΑΝΝΗ ΑΝΔΡΕΟΥ
6
#200
1. Η τέχνη της σκηνικής αποπλάνησης Αν δεν έχετε δει ποτέ τους Momix, μην το καθυστερείτε άλλο. Οι υπόλοιποι ξέρουμε ότι επανέρχεστε ξανά και ξανά, μαγεμένοι από αυτό το οπτικοακουστικό υπερθέαμα ακροβατικού χορού που αγαπήθηκε από όλο τον κόσμο. Ευαισθησία, χιούμορ, εφευρετικότητα και δεξιοτεχνία, έμπνευση, γνώση και φαντασία, συνθέτουν το DNA των περίφημων MOMIX, της κορυφαίας και διασημότερης ομάδας των «θαυματοποιών χορευτών» του φημισμένου χορογράφου Moses Pendleton, που οριοθέτησαν μοναδικά ένα ανατρεπτικό και διαδραστικό περιβάλλον όπου ο χορός συναντά το τσίρκο, τα ακροβατικά, την παντομίμα, το θέατρο σκιών, τον αθλητισμό και την υποκριτική. Το ολόφρεσκο «Dreamcatcher» είναι ένα show μαγικό με 5 νέες χορογραφίες, εικόνες μαγικές, στιγμές αιωρούμενες, σκηνικές ψευδαισθήσεις, που με τη χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας (σπέσιαλ εφέ, λέιζερ, προβολές, ειδικοί φωτισμοί, μαριονέτες, σκιές), δημιουργούν ένα σουρεαλιστικό σκηνικό. Μην το χάσετε! *1 -5/4, Μέγαρο Μουσικής, Τηλ. 2310 895 800 2. O βλοσυρός Μαρκ Στη μακρά πορεία του, ο Mark Lanegan έβρισκε συνέχεια τρόπους να επανεφευρίσκει τον εαυτό του: Screaming Trees, Queens Of The Stone Age, Isobel Campbel, Gutter Twins, Greg Dulli, The Twilight Singers, Mark Lanegan band. Ο Lanegan φτιάχνει καλύτερα από όλους soundtracks για μικρές, προσωπικές καταστροφές. Το νέο του άλμπουμ Phantom Radio είναι επιπροσθέτως και ένας δίσκος που σήμανε την ανάμιξη του καλλιτέχνη με την τεχνολογία, αφού ένα μεγάλο μέρος του ηχογραφήθηκε σε smartphone με τη χρήση τού application Funk Box. Οι αναμενόμενες επιρροές στον κλασικό blues ήχο του δεν λείπουν. Τα 80s, τα grunge 90s, το ποτό και ο χαμηλών τόνων θρήνος είναι εδώ και ανακατεύονται με ηλεκτρονικά στοιχεία και synths. *20/3, Principal Club Theatre, Μύλος, Γεωργίου Ανδρέου 56, τηλ. 2310428088
3
3. Δεν ξεχνώ το Ολοκαύτωμα Το Zyklon B, ήταν το αέριο με το οποίο θανάτωναν τους κρατούμενους του Άουσβιτς. Το «Zyclon B ή το Πεπρωμένο» του Θανάση Τριαρίδη («Μένγκελε») σε σκηνοθεσία του Γιάννη Παρασκευόπουλου, είναι ένα έργο, σύμφωνα με τον συγγραφέα «για τη μνήμη του ολέθρου του Ολοκαυτώματος, για την ανυπόφορη Ιστορία που εισβάλλει στο ανυπεράσπιστο παρόν των ανθρώπων», ένας ρομαντικός εφιάλτης για την κραταιή αγάπη, για την δύναμη του Πεπρωμένου, για την μεγάλη συνάντηση των ανθρώπων. Στους δύο πρωταγωνιστικούς ρόλους εμφανίζονται η Ιωάννα Παγιατάκη και ο Κωνσταντίνος Γαβαλάς. Ένας άντρας και μια γυναίκα συναντιούνται στη δίδυμη κάψουλα ενός διάσημου παιχνιδιού roller coaster του Ζyklon. Βασική προϋπόθεση του παιχνιδιού είναι ότι κατά τη διάρκειά του, αυτοί οι δύο άνθρωποι δε θα ιδωθούν ποτέ. Μέχρι που κάποια στιγμή θα καταλάβουν πως πλέον δεν υπάρχει επιστροφή από τους «εαυτούς» που δημιούργησαν… Η παράσταση της 15ης Μαρτίου του 2015 θα είναι ανοιχτή για το κοινό της πόλης, ως υπόμνηση της μέρας που αναχώρησε το πρώτο τρένο με τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης για το Άουσβιτς. *4-31/3, Black Box, Βασ. Όλγας 65 & Φλέμινγκ 2, τηλ. 2310829254 4. Η ανακάλυψη της Αμερικής Στο έργο «Ποιος ανακάλυψε την Αμερική;» της Χρύσας Σπηλιώτη, δυο κορίτσια, η Καίτη και η εξάδελφή της Λίζα, συνομήλικες και εντελώς αντίθετοι χαρακτήρες αναπαριστούν τη ζωή τους επί σκηνής με πάθος και χιούμορ. Μεγαλώνουν, ερωτεύονται, προδίδουν και προδίδονται, επιλέγουν, αποτυχαίνουν, προσπαθούν, ζουν. Τα όνειρα και οι εφιάλτες τους γίνονται πραγματικότητα σε μια πανέξυπνη σκηνική αποτύπωση σε σκηνοθεσία Παύλου Δανελάτου, όπου οι δυο ηθοποιοί ενσαρκώνουν όλα τα πρόσωπα της
1
8
7
Μάρτιος 2015
ζωής τους από την παιδική τους ηλικία έως το γηροκομείο. Στους ρόλους η Παυλίνα Χαρέλα και η Χριστίνα Γυφτάκη. *από 27/2, θέατρο Σοφούλη, Τραπεζούντος 5 και Σοφούλη, τηλ. 2310423925 5. ΜακΝτόνα για πάντα Ένας από τα μεγαλύτερα ταλέντα του καιρού μας. Θεατρικός συγγραφέας και σεναριογράφος αλλά και κινηματογραφικός σκηνοθέτης, γνώρισε την αναγνώριση σε ηλικία 25 ετών (1995) με το έργο "Η βασίλισσα ομορφιάς του Λινέιν", του οποίου η συγγραφή λέγεται ότι είχε ολοκληρωθεί σε οκτώ μόλις μέρες. Από κει και πέρα η πορεία ήταν κατακόρυφα ανοδική. Το 1997 μάλιστα ο Μακ Ντόνα έγινε ο πρώτος συγγραφέας μετά τον Σαίξπηρ που είδε τέσσερα έργα του να ανεβαίνουν με επιτυχία στο West-End του Λονδίνου από επαγγελματικούς θιάσους μέσα στην ίδια χρονιά). Σε ηλικία 36 ετών στρέφεται στο σινεμά και το 2008 σκηνοθετεί το εξαιρετικό “Αποστολή στην Μπριζ”. To έργο του «Η βασίλισσα της ομορφιάς», (το δεύτερο δικό του που θα παίζεται στη Θεσσαλονίκη στις προσεχείς εβδομάδες, σε μετάφραση Ερρίου Μπελιέ, θα παρουσιάσει φέτος, σε σκηνοθεσία Χριστίνας Χατζηβασιλείου, στην Θεσσαλονίκη, στο Δημοτικό Θέατρο Καλαμαριάς «Μελίνα Μερκούρη», η άστεγη πλέον Πειραματική Σκηνή της «Τέχνης», Στους ρόλους οι η Έφη Σταμούλη, Σοφία Βούλγαρη, Γιώργος Δημητριάδης και Κωστής Ραμπαβίλας. *Μάρτιος, Δημοτικό θέατρο Καλαμαριάς, Μεταμορφώσεως 7-9, τηλ. 2310-458591 6. Ποιος είναι ο Πουπουλένιος; Μια από τις μεγαλύτερες θεατρικές επιτυχίες στην Αθήνα έρχεται για λίγες παραστάσεις στο Αριστοτέλειο. Ένα παράξενο έργο του Ιρλανδού Μάρτιν ΜακΝτόνα εκμεταλλεύεται την αστυνομική φόρμα για να αρθρώσει ένα πολιτικό σχόλιο για τη βία της εξουσίας αλλά και για την τρυφερότητα της παιδικής ηλικίας μας. Σε ένα αυταρχικό καθεστώς, ένας συγγραφέας ανακρίνεται από δύο αστυνομικούς ερευνητές για τις παράξενες ιστορίες που έχει γράψει. Ιστορίες με παιδιά αλλά όχι “για παιδιά”. Είναι, λοιπόν, κακό να γράφεις ιστορίες; Τι ακριβώς έχει συμβεί στην πόλη; Τι έπαθε το κοριτσάκι που βρέθηκε στους θάμνους; Λένε αλήθεια οι αστυνομικοί; Τι συνέβη στο μικρό Εβραίο; Τι τους συνέβη όταν ήταν παιδιά; Τι συνέβη σ' όλους μας, όταν ήμασταν παιδιά; Συνεχείς ανατροπές, αστυνομική πλοκή, χιούμορ, ευφυείς διάλογοι, στοιχεία θρίλερ, με τη βία και την τρυφερότητα να συνυπάρχουν, εξελίσσουν ένα παραμύθι που ισορροπεί ανάμεσα στον κωμικό παραλογισμό και στη γνήσια κλασική τραγωδία. Ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης, ο Νίκος Κουρής, ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος και ο Γιώργος Πυρπασόπουλος συνθέτουν το ιδανικό καστ για τη μαύρη κωμωδία του Ιρλανδού συγγραφέα Μάρτιν Μακ Ντόνα σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη.
*4-8/4, θέατρο Αριστοτέλειο, , Εθνικής Αμύνης 2, Τηλ:2310 250303, 2310 270073 7. Θεατρικές φωνές της πόλης Vol. 4 Το πρόγραμμα της «Ανοιχτής Σκηνής», του φεστιβάλ που παρουσιάζει τη θεατρική παραγωγή από ομάδες της πόλης θα ξεκινήσει στις 27 Φεβρουαρίου και αναμένεται να ολοκληρωθεί στις 7 Απριλίου 2015. «Push your Art Company» / «Μαζί με τ' άπλυτα» του Christopher Durang στις 6 και 7 Μαρτίου. Θέατρο Αναζήτηση / «Ζήτω η Αμφίβολη Ζωή!» του Σάκη Σερέφα στις 11 και 12 Μαρτίου. Θεατρική Ομάδα «Kunst» / «Ορέστης» του Ευριπίδη στις 16 και 17 Μαρτίου. Αστική μη Κερδοσκοπική Εταιρία «Ο επιπόλαιος Φρεντ» / «Ο Δράκος» στις 20 και 21 Μαρτίου. Ομάδα «09 (Οι Γενναίοι του Βορρά)» / «Για απόψε αυτοσχεδιάζουμε Πιραντέλλο» στις 23 και 24 Μαρτίου. Ελληνικό Playback Θέατρο/«Αυτοσχεδιασμοί ζωής» στις 27 Μαρτίου 2015. Μουσικοχοροθεατρική - εικαστική ομάδα «ΣΩΜΑ Ως» / «Το Αρχοντικό της Μινόρε» στις 30 και 31 Μαρτίου. Ομάδα Τέχνης «Oberon» /«Καρακορούμ» του Ανδρέα Στάικου στις 3 και 4 Απριλίου. Θεατρική Ομάδα «Ουκ Νουκ» / «Εξορία» του Παύλου Μάτεσι στις 6 και 7 Απριλίου. Ακόμη, στο πλαίσιο παράλληλης εκδήλωσης, θα παρουσιαστεί στις 28 και 29 Μαρτίου 2015, στο Αλατζά Ιμαρέτ, το έργο «Κανελόριζα» με τη συνεργασία των ομάδων «kontakt^ensemble» και SourLiBooM. Όλα τα έσοδα θα αποδίδονται στις ομάδες. *27/2-4/4, Θέατρο «Άνετον – Σκηνή Νίκος Ναουμίδης», Παρασκευοπούλου 42, τηλ.2310-869869 8. Ένα διάσημο μιούζικαλ Η “Μελωδία της Ευτυχίας” είναι ένα έργο διαχρονικό για όλες τις ηλικίες, με χολιγουντιανό αέρα που βασίζεται στην διάσημη και αληθινή ιστορία της οικογένειας Φον Τραπ που έγινε μιούζικαλ και στη συνέχεια ταινία (1965) με την Τζούλι Άντριους και τον Κρίστοφερ Πλάμερ (Βραβεύτηκε με 5 Όσκαρ κι έσπασε το ρεκόρ εισπράξεων. Το σάουντρακ της ταινίας πούλησε περισσότερα από 11 εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως) , έρχεται να συστηθεί σε μικρούς και μεγάλους. Την ελληνική μεταφορά του μιούζικαλ υποστηρίζει ένα εξαιρετικό καστ ηθοποιών (με ξεχωριστές φωνητικές δυνατότητες, όπως απαιτούν οι ρόλοι) ανάμεσα στους οποίους είναι η Νάντια Κοντογεώργη, ο Άκης Σακελλαρίου, η Ζέτα Δούκα και ο Αργύρης Αγγέλου, ενώ τη σκηνοθεσία καθώς και την απόδοση του κειμένου και των στίχων στα ελληνικά υπογράφει η Θέμιδα Μαρσέλλου, που έχει αποδείξει τα τελευταία χρόνια το ιδιαίτερο ταλέντο της στον τομέα του μιούζικαλ (Annie, Fame, Rent). Το μουσικό σκέλος της παράστασης υποστηρίζει με τις ενορχηστρώσεις του ο Γιάννης Αντωνόπουλος , ενώ τις χορογραφίες έχει αναλάβει η Άννα Αθανασιάδη. *27/2-15/3, Ράδιο Σίτυ, Παρασκευοπούλου 9,
Τηλ.: 2310-824970, 2310-81915 9. Συναυλίες με την ΚΟΘ Συνεχίζοντας τις συνεργασίες με φορείς όπως το Α.Π.Θ., ο Δήμος Θεσσαλονίκης,η Μονή Λαζαριστών, τον Ο.Μ.Μ.Θ., το ΝΟΗΣΙΣ και το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, η ΚΟΘ ξεκινά την πρώτη της συνεργασία με το Γενικό Προξενείο της Γερμανίας στη Θεσσαλονίκη για τη διοργάνωση της συναυλίας 15/3/1943: Θεσσαλονίκη – Άουσβιτς Ημέρα Μνήμης, με την οποία τιμάται η μνήμη των Θεσσαλονικέων Εβραίων θυμάτων του Ολοκαυτώματος και πραγματοποιείται με αφορμή την αναχώρηση του πρώτου συρμού από τη Θεσσαλονίκη με προορισμό το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς στις 15 Μαρτίου του 1943. Η Κ.Ο.Θ. θα συνεργαστεί επίσης με τον Ο.Μ.Μ.Θ. για τη συμπαραγωγή του Ρέκβιεμ του Τζουζέπε Βέρντι (8/4/2015). Στο καλλιτεχνικό πρόγραμμα της τρέχουσας περιόδου περιλαμβάνονται οι τακτικές συναυλίες της Κ.Ο.Θ., η διοργάνωση συναυλιών μουσικής δωματίου «Κυριακάτικα Πρωινά» και η υλοποίηση του εκπαιδευτικού προγράμματος της Κ.Ο.Θ. σε σχολεία, ιδρύματα και νοσοκομεία της Βόρειας Ελλάδας, που θα πραγματοποιηθεί με δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. 10. Σκετσάκια Η μουσικοθεατρική παράσταση "Ήρωες" είναι μια ιδέα της Ελένης Γκασούκα η οποία και σκηνοθετεί ένα διαρκώς εξελισσόμενο έργο που επιστρέφει ξανά και ξανά, από το 2006, ενημερωμένο και εξελιγμένο. Μια συρραφή από σκετσάκια-σχόλια πάνω στον ρατσισμό, την ανεργία, τον επαρχιωτισμό, τα ναρκωτικά, την οικογένεια, τα social media, το σεξ, την ομοφυλοφιλία κ.ά. Παίζουν οι Θανάσης Αλευράς, Κωνσταντίνος Καϊκής, Βίκυ Καρατζόγλου, Θοδωρής Μαυρογιώργης, Ματίνα Νικολάου, Νικόλας Παπαδομιχελάκης, Αρετή Πασχάλη. Στη μουσική οι Χρίστος Θεοδώρου, Κωστής Βήχος, Λάμπης Κουντουρογιάννης, Σπύρος Καραμήτσος, ενώ στα κείμενα συμπράττει ο Θοδωρής Αθερίδης. Πριγκίπισσες από τη Μόσχα, ναυαγοί, τηλεοπτικές ιερόδουλες, σαδομαζοχιστές και πολιτικοί κρατούμενοι, gay Ηπειρώτες, ακολουθούν τα βήματα του tango χορεύοντας τσάμικο και τραγουδούν στη σκηνή βαριά ποπ και ελαφριά ζεϊμπέκικα για δυο απολαυστικές ώρες. *Μάρτιος, Black Box, Βασ. Όλγας 65 και Φλέμινγκ 2, τηλ.231 082 9254 11. Η νέα γενιά καλλιτεχνών από την Ιαπωνία. Η έκθεση με τίτλο “Μετάβαση στο μέλλον: Τέχνη από τη Νέα Γενιά της Ιαπωνίας / Passage to the Future Art from a New Generation in Japan” επικεντρώνεται στην τέχνη που παράγεται στην Ιαπωνία στις αρχές του 21ου αιώνα. Εκθέτει 42 έργα τέχνης-πίνακες, γλυπτά, εγκαταστάσεις, φωτογραφίες και βίντεο- έντεκα νέων Ιαπώνων καλλιτεχνών που επί του παρόντος προσελκύουν
την προσοχή. 11 καλλιτέχνες αντλούν το υλικό τους από το άμεσο περιβάλλον τους και παράγουν τέχνη η οποία αντικατοπτρίζει με έντονο τρόπο την δική τους προσωπική πραγματικότητα και ακολουθεί τη νέα παγκόσμια τάση στην Τέχνη που εστιάζει περισσότερο στην καθημερινή ζωή και την έκφραση πολύ προσωπικών αντιλήψεων και συναισθημάτων. εκδήλωση. *20/2 – 12 /4, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Εγνατία 154, εντός ΔΕΘHELEXPO, Τηλ. 2310 2400002 12. Στον έρωτα πατάμε γκάζι Το βραβευμένο με Πούλιτζερ έργο της Πάολα Βόγκελ, “Παράνομη οδήγηση” (σε μετάφραση Κωνσταντίνου Αρβανιτάκη) μας φέρνει αντιμέτωπους με τα όρια της ηθικής. Δύο άνθρωποι που νιώθουν πως δεν ανήκουν πουθενά, συναντιούνται ερωτικά μέσα σε μία δυσλειτουργική οικογένεια. Εκείνος 40άρης αλκοολικός, άντρας της θείας της, εκείνη ανήλικη που ψάχνει να καλύψει το κενό του απόντα πατέρα. Ο ένας μπορεί να σώσει «ή» να καταστρέψει τον άλλον. Ένας ασύμβατος με την πραγματικότητα έρωτας, ο λεπτός πάγος που είναι έτοιμος να υποχωρήσει απότομα κάτω από το βάρος ενός και μόνο λάθους μας. «Όταν τα φρένα σου δεν πιάσουν στον πάγο, θα πρέπει να πατήσεις γκάζι», της λέει σε ένα από τα μαθήματα οδήγησης που κάνουν. Έτσι, με το γκάζι πατημένο πάνω στον λεπτό πάγο, μαθαίνουν και οι δύο κάτι που θα αλλάξει για πάντα τη ζωή τους: ότι ο άνθρωπος που έχει τη δύναμη να μας καταστρέψει και εκείνος που έχει τη δύναμη να μας εξελίξει, είναι πολύ συχνά το ίδιο πρόσωπο. Η Άσπα Καλλιάνη σκηνοθετεί τους Σταύρο Ζαλμά, Δώρα Θωμοπούλου, Νεφέλη Κουρή, Εύη Σαρμή, Βασίλη Σεϊμένη και Θάνο Φερετζέλη. *28/2 – 31/5, Νέο Υπερώο – ΕΜΣ, τηλ.: 2315 200010
9
8
Ο ομφαλός της πόλης
ΛΕΞΕΙΣ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΗΚΑΣ, ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΥ, ΚΥΑ ΤΖΗΜΟΥ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΟΥΛΑΣ ΕΙΚΟΝΕΣ: ΕΛΕΝΗ ΒΡΑΚΑ, ΑΓΓΕΛΟΣ ΖΥΜΑΡΑΣ, ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΥ, ΘΑΝΑΣΗΣ ΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ
Η γειτονιά αυτή είναι το μέλλον της πόλης. Από την Καρόλου Ντιλ μέχρι τη Βενιζέλου και από τη Βασιλέως Ηρακλείου μέχρι την Εγνατία η πόλη διαθέτει έναν ανεκτίμητο θησαυρό.
Επιστροφή στα κλασικά του Γιώργου Τούλα Στα παιδικά μου χρόνια πολλές φορές τα Σάββατα ο πατέρας μου με έπαιρνε με το αστικό νούμερο 12-27, ΣταυρούποληΤούμπα και κατεβαίναμε από την Τούμπα στο κέντρο. Μια μικρή βόλτα και πάντα καταλήγαμε στην πλατεία Άθωνος, σε ένα φίλο του που είχε χρωματοπωλείο πάνω στην πλατεία, τον κύριο Κοσμά. Όσο εκείνοι έπιναν στο πόδι ένα ουζάκι έβρισκα την ευκαιρία και το έσκαγα στα πέριξ της πλατείας που μου φαινόταν πάντα εξαιρετικά μαγικά. Σαν τα παζάρια της Ανατολής που διαβάζαμε στα παραμύθια. Η πλατεία, όπως και όλες οι παραδοσιακές αγορές της πόλης έχασαν τις τελευταίες δυο δεκαετίες τη δυναμική τους. Το Μοδιάνο ερήμωσε εντελώς, το Καπάνι παραπαίει με πολλά καταστήματα που ανήκουν στο δήμο να είναι κλειστά, η Άθωνος παρήκμασε. Πέρσι που πήραμε την απόφαση να κατεβάσουμε τα γραφεία της parallaxi στο κέντρο τα βήματα μου με οδήγησαν στην αγαπημένη μου πλατεία. Σχεδόν υπνωτικά. Καθώς τριγυρνούσα τα στενά της για να δω τα δεκάδες ξενοίκιαστα καταστήματα είδα τις γενναίες προσπάθειες μερικών ανθρώπων να ζωντανέψουν μια ιστορική γειτονιά. Αρχιτεκτονικά γραφεία, σχεδιαστές κοσμημάτων, φωτογράφους,
#200
9
Μάρτιος 2015
πολιτιστικά ιδρύματα που άρχισαν δειλά δειλά να εγκαθίστανται εκεί. Έτσι μας έφερε και μας ο δρόμος μας σε ένα ιστορικό στενό που έχει υμνήσει ο Άρης Γεωργίου με τις μοναδικές εικόνες του, την Παπαμάρκου. Ενάμιση χρόνο μετά η κατάσταση παραμένει η ίδια. Άνοιξαν και άλλα γραφεία τριγύρω και μερικά στιλάτα καφέ και μπιστρό σε όλο το μήκος της αγοράς, στο Καπάνι και το Μόδιανο, τα μαγαζιά με τα ελληνικά προϊόντα πλήθυναν, τα γκρουπ με τους τουρίστες αυξήθηκαν, τα βλέπουμε κάθε τόσο σε θεματικές ξεναγήσεις να περνούν έξω από την πόρτα μας, να γοητεύονται από τη γειτονιά. Κάποια ξένα τηλεοπτικά συνεργεία που έρχονται να κάνουν ρεπορτάζ για την κρίση, μας είπαν ότι η γειτονιά είναι σκηνικό. Και είναι. Όμως, παρά τις ελπίδες μας, τα προβλήματα παραμένουν κυρίαρχα. Ο δήμος δυστυχώς διαψεύδοντας κάθε προσδοκία δεν έκανε τίποτε τα τελευταία χρόνια για να τονώσει τις παραδοσιακές αγορές της πόλης. Μπροστά στο γραφείο μας υπάρχει καμένη μια λάμπα ενός στύλου. Έχω τηλεφωνήσει προσωπικά μέχρι και σε αντιδήμαρχο για να αλλαχθεί, έξι μήνες τώρα...μάταια. Τα ενοικιαστήρια είναι δεκάδες και οι αγορές της πόλης πορεύονται χωρίς ένα στρατηγικό σχέδιο αναβάθμισής τους όπως συμβαίνει σε δεκάδες πόλεις της Δύσης. Το εντυπωσιακό σκηνικό τους και η διατήρηση του σε καλή
κατάσταση επαφίονται στην καλή προαίρεση των παροικούντων και μόνο. Τις νύχτες οι πεζόδρομοι μετατρέπονται σε απέραντα πάρκινγκ και τα μόνα πράγματα που λαμβάνουν χώρα είναι όσα οργανώνουν οι άνθρωποι που δραστηριοποιούνται στην περιοχή. Και όμως, η γειτονιά αυτή είναι το μέλλον της πόλης. Από την Καρόλου Ντιλ μέχρι τη Βενιζέλου και από την Βασιλέως Ηρακλείου μέχρι την Εγνατία η πόλη διαθέτει έναν ανεκτίμητο θησαυρό. Όσο πιο γρήγορα το αντιληφθεί τόσο πιο ψηλά θα τον φτάσει. Με κίνητρα, με αισθητικά όρια απαγόρευσης του νάιλον, του σκυλάδικου και του φτηνιάρικου τρόπο διασκέδασης, με περιορισμό των αυθαιρεσιών, με παρεμβάσεις που θα κάνουν τη ζωή στη γειτονιά καλύτερη. Η γειτονιά αλλάζει δειλά. Χρειάζεται ένα δυνατό σκούντημα για να γίνει ξανά ο ομφαλός της πόλης. Το αξίζει άλλωστε. Ουν Καπάν, Αγορά Βλάλη, Μοδιάνο της Κύας Τζήμου Η πόλη που κατά τη διάρκεια της οθωμανικής αυτοκρατορίας αναπτύσσονταν γαλήνια, μετά την απελευθέρωσή της και μέσα στον τελευταίο αιώνα της ζωής της αλλάζει συνεχώς προσπαθώντας να κατοχυρώσει μια νέα ταυτότητα. Η μεγάλη πυρκαγιά το 1917, ο καινούργιος πολεοδομικός σχεδιασμός αμέ-
σως μετά και η ανοικοδόμηση της πυρίκαυστης ζώνης σε εκλεκτικιστικό αρχιτεκτονικό ρυθμό, αλλά και η αλλοίωση του πληθυσμού της το 1922-23, η ένταση της αστυφιλίας μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο και η νέα ανοικοδόμηση, βασισμένη στον καταλυτικό νόμο της αντιπαροχής, το 1960 ήταν οι καταλυτικές αλλαγές στην ανθρωπογεωγραφία της και στο ατικό της τοπίο. Μέσα σε όλα αυτά η εμπορική καρδιά της πόλης, εδώ και αιώνες εξακολουθεί να χτυπάει στην κεντρική αγορά της που απλώνεται γύρω από την οδό Βενιζέλου, από το Λιμάνι μέχρι την σημερινή Άθωνος και κάτω από την Εγνατία. Στα χρόνια της τουρκοκρατίας (1430-1912) η κατοικία δεν έχει θέση στην περιοχή. Οι δρόμοι της εμπορικής συνοικίας, κάτω από τον άξονα της Εγνατίας και από τις δύο πλευρές της οδού Βενιζέλου, αλλά και η ίδια η Βενιζέλου (παλιά οδός Σεμπρή Πασά) είναι στεγασμένοι και αποτελούν πρόσοψη και συνέχεια των μικρών μαγαζιών, όπου ο έμπορος συναλλάσσεται με τον πελάτη. Στην περίμετρο της αγοράς απλωνόταν η “αγορά αλεύρων” (ή Ούν Καπάν, το γνωστό μας "Καπάνι", από το kaban- τη μεγάλη δημόσια ζυγαριά), σημερινή Πλατεία Άθωνος. Τη χρησιμοποιούσαν και ως αγορά μικρών ζώων, προβάτων και πουλερικών. Στο κέντρο της η χαρακτηριστική κυκλική στέρνα που σήμερα αντικαταστάθηκε με το συντριβάνι,
χρησίμευε για το πότισμα τον ζώων. Από αυτήν την πλατεία προέρχεται η ονομασία «Καπάνι» που χρησιμοποιείται σήμερα για όλη την παλιά αγορά της πόλης που εκτείνεται μεταξύ Βενιζέλου και Άθωνος και μεταξύ Εγνατίας και Ερμού (γνωστή και ως Αγορά Βλάλη). Πιο κάτω, προς την θάλασσα και το λιμάνι, η αιγυπτιακή αγορά με τα αποικιακά προϊόντα, τα Λαδάδικα. Από το τέλος του 19ου αιώνα, ο άνεμος του εκσυγχρονισμού που φυσά στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, φέρνει καινούργια δεδομένα. Νέες μορφές εργασίας και επαγγέλματα, κτίρια υπηρεσιών και γραφείων, μοντέρνα ξενοδοχεία που έρχονται να αντικαταστήσουν τα χάνια. Η παλιά αγορά προσπαθώντας να εκσυγχρονιστεί κι αυτή αντιγράφει αρχιτεκτονικές μορφές της Eυρώπης. Την προλαβαίνει η μεγάλη πυρκαγιά του 1917 που μετατρέπει σε στάχτη και μπούλμπερη όλη την αγορά, με τις παλιές και νέες κατασκευές, εκτός από τα Λαδάδικα. Ο έφορος καταγράφει 4069 κατεστραμμένους επαγγελματικούς χώρους. Με το νέο σχέδιο για το ιστορικό κέντρο, η όψη της Θεσσαλονίκης αλλάζει ουσιαστικά. H πυρίκαυστη ζώνη αποκτά μια εντελώς καινούργια μορφή, με τις ευθύγραμμες λεωφόρους, γεωμετρικά σχεδιασμένες πλατείες και τα διώροφα ως πενταώροφα 'μέγαρα' τράπεζες με συνεχή μέτωπα στους δρόμους. Οι πολεοδόμοι της νέας Θεσσαλονίκης δεν
10
#200
H πλατεία Άθωνος (1903). Καρτ ποστάλ από το βιβλίο "Η Δύση της Ανατολής. Θεσσαλονίκη 1870 - 1912, τα χρόνια του μετασχησμού", εκδόσεις ΜΙΕΤ.
αγνοούν τη σημασία των μικροεπαγγελμάτων και προέβλεψαν την περιοχή από την αγορά Βλάλη μέχρι την Άθωνος για την εγκατάσταση μικρών επιτηδευματιών που έστησαν εδώ τα μαγαζάκια τους, στη λογική του παραδοσιακού παζαριού. Mικρά ισόγεια και διώροφα κτίρια, ανοικτές αλλά και στεγασμένες στοές σχεδιάζονται παρά την αντίδραση των τότε εκπροσώπων της τοπικής αυτοδιοίκησης, που θεωρούσαν ότι ένα «ανατολίτικο παζάρι» δεν είχε θέση στο κέντρο μιας σύγχρονης ευρωπαϊκής πόλης. Τελικά γύρω από τον κεντρικό -δυτικής έμπνευσης- άξονα της Αριστοτέλους χωροθετείται η ζώνη των λεγόμενων μπαζάρ που παραπέμπουν στις ανατολίτικες καταβολές της πόλης. Η Άθωνος μια πλατεία με πολλές διεξόδους προς τους κεντρικούς άξονες αποκαλύπτει το παλιό και το νέο πρόσωπο της πόλης. Η Οδός Καρόλου Ντηλ «βαφτίζεται» το 1920, παρουσία του ίδιου του Κάρολου Ντηλ και μια νέα εποχή ξεκινάει για την πλατεία που φτάνει μέχρι το σήμερα. Η χάραξη της οδού Παπαμάρκου με τα μικρομάγαζα που διατηρούνται μέχρι σήμερα γίνεται το 1923. Από τότε κρατά και το όνομά της προς τιμήν του παιδαγωγού Χαρίσιου Παπαμάρκου. Για κάποιον αδιευκρίνιστο λόγο τα δρομάκια γύρω της φέρουν επίσης ονόματα διανοουμένων και παιδαγωγών, καθώς και επιφανών μελών της ελληνικής κοινότητας που έζησαν από τον 18ο αιώνα μέχρι τις αρχές του 20ού στη Μακεδονία (Κοσμάς Μπαλάνος, Φιλήμων Δραγούμης, ο έλληνας πρόξενος
Κ. Βατικιώτης, Μαργαρίτης Δήμητσας, Ιωάννης Αυγερινός...). Από τα χρόνια εκείνα, τα μικρά κτίσματα επιβίωσαν και σκεπάστηκαν με ένα παράξενο σκέπαστρο που έδωσε στην πλατεία μια νέα όψη. Εκείνη την εποχή κατασκευάζεται μεταξύ της Ερμού και της Βασιλέως Ηρακλείου και η Κεντρική Αγορά Τροφίμων, ή πιο γνωστή ως Στοά Μοδιάνο. Η κατασκευή της είχε ξεκινήσει το 1922, στο σημείο της πυρίκαυστης ζώνης που η ομάδα του Γάλλου πολεοδόμου Εμπράρ προέβλεπε τη δημιουργία bazaars. Πριν την πυρκαγιά σ’ εκείνο το σημείο ήταν η Πλάζα, το παλιό κέντρο θρησκευτικής και οικονομικής ζωής της πόλης. Τα σχέδια της στοάς έκανε ο αρχιτέκτονας Ελί Μοδιάνο, γόνος της γνωστής και πλούσιας οικογένειας Μοδιάνο. Τα εγκαίνια γίνονται στις 23 Μαρτίου το 1925. Ο Μοδιάνο φτιάχνει μια κλειστή στοά βάσει των ευρωπαϊκών τύπων, και της εξασφαλίζει πρόσβαση από δύο κεντρικές αρτηρίες της πόλης (Ερμού και Βασ. Ηρακλείου), ώστε να γίνεται ανεμπόδιστα η διέλευση του κοινού. Στη Στοά, σήμερα, δυστυχώς εντοπίζονται σοβαρές φθορές και βλάβες κυρίως εξαιτίας της υγρασίας, της φυσικής φθοράς του χρόνου και της σχεδόν ανύπαρκτης συντήρησης. Πολλά μαγαζιά κλείνουν. Το ΤΑΙΠΕΔ αποφασίζει να προχωρήσει στην πώλησή της πριν 2 χρόνια. Ο δήμαρχος, Γιάννης Μπουτάρης και η Δημοτική κίνηση πολιτών φρενάρουν την διαδικασία αποφασίζοντας να κρατήσουν την αγορά ανοικτή. Άγνωστο μέχρι πότε, προς το παρόν.
Το Καπάνι και η Μοδιάνο αποτελούν ακόµη και σήµερα δύο ζωντανά κοµµάτια της εμπορικής και κυρίως γαστρονοµικής καθημερινότητας της πόλης, µέρη γεµάτα όχι µόνο εµπόρους τροφίµων και λαχανικών, αλλά και µε πολλά νέου τύπου εναλλακτικά μαγαζιά και καφέ, φούρνους, µικρά λαϊκά εστιατόρια και πλήθος µεζεδοπωλεία που σφίζουν από ζωή. Στα μαγαζιά της περιοχής Λέξεις: Γιάννης Βήκας, Χριστίνα Παρασκευοπούλου Ένα από τα πρώτα μπαράκια που τολμούν και διαφοροποιούν το πρόσωπο της περιοχής είναι το Bazaar στην Παπαμάρκου, ένα ατμοσφαιρικό bar cafe που έχει αποκτήσει πια τη σφραγίδα του κλασικού. Σήμερα πλάι στα παραδοσιακά καταστήματα που επιβιώνουν ακόμα αναπτύσσονται δειλά μερικές εξαιρετικές ιδέες που γίνονται πόλος έλξης για κατοίκους και τουρίστες. Το τέλειο θεσσαλονικιώτικο κουλούρι Στην καρδιά της πόλης, στην οδό Βασιλέως Ηρακλείου 37-39, βρίσκεται το «Αριστοτέλειον» ή αλλιώς ο παράδεισος του τέλειου κουλουριού και των υπέροχων αρτοσκευασμάτων, τα οποία παρασκευάζονται όλο το βράδυ από τον Γιάννη και την υπόλοιπη ομάδα του μαγαζιού. Ένα σημείο, όπου παραδοσιακό και μοντέρνο παντρεύονται αριστοτεχνικά, καθώς από τη μια έχουμε τα παραδοσιακά τραγανά κουλούρια και
τα προζυμένια αρτοσκευάσματα που απευθύνονται στους απαιτητικούς λάτρεις της παραδοσιακής καλοψημένης ζύμης και από την άλλη βρίσκουμε στις βιτρίνες νέα προϊόντα, που ανταποκρίνονται στις γευστικές απαιτήσεις των ανθρώπων, που θέλουν να μαθαίνουν συνεχώς νέες γεύσεις. Τα προϊόντα που φεύγουν σαν… «ζεστά ψωμάκια» και θα πρέπει οπωσδήποτε να δοκιμάσετε είναι τα γεμιστά κουλούρια με Philadelphia και γαλοπούλα, τα ολικής άλεσης και πολύσπορα κουλουράκια, καθώς και τα καλαμποκιού με γαλοπούλα. Επίσης, οι πελάτες φαίνεται πως λατρεύουν ν’ απολαμβάνουν τις πίτες με ζαμπόν, κασέρι και λιαστή ντομάτα αλλά και την πλέον ιδιαίτερη σοκολατόπιτα με φύλλο χωριάτικο και την κοτόπιτα με πιπεριές και κασέρι να μη μένει «παραπονεμένη» και να τιμάται δεόντως. *Αριστοτέλειον, Βασιλέως Ηρακλείου 37-39, τηλ. 2310279804 Η παράδοση στο αντρικό ρούχο Δύο καταστήματα άρρηκτα συνδεδεμένα με την πλατεία Άθωνος εδώ και τέσσερις δεκαετίες, ακούνε στο όνομα Χυτίρογλου. Γενεές ανδρών όλων των ηλικιών έχουν εμπιστευτεί τους αδελφούς Χυτίρογλου, οι οποίοι φροντίζουν για το ποιοτικό και στιλάτο ντύσιμο του ανδρικού κοινού της Θεσσαλονίκης, διατηρώντας δύο καταστήματα στην περιοχή. Το ένα στην Εγνατία και στον αριθμό 90, υπό την επωνυμία XUTIROGLOU και το άλλο επί της Ερμού στον αριθμό 57 υπό την επωνυμία GREENLAND. Η οικογενειακή
Μάρτιος 2015
11
12
#200
επιχείρηση των δύο ανδρών διατηρεί μια παράδοση χρόνων, που θέλει τους απαιτητικούς πελάτες να ντύνονται με την τελευταία λέξη της μόδας, φορώντας ρούχα με άψογες ραφές και όλα αυτά σε προσιτές τιμές. *XUTIROGLOU, Εγνατίας 90, τηλ. 2310226375, GREENLAND, Ερμού 57, τηλ. 2310223305 Η γοητεία του χειροποίητου Ένα από τα πιο στιλάτα καταστήματα στην Παπαμάρκου είναι το ARTοποιείν, που συνδυάζει την τέχνη και την χειροποίητη κατασκευή με τα πιο όμορφα και κομψά αποτελέσματα. Ένα μαγαζί που μετράει δεκαετία στην περιοχή, έχει γίνει γνωστό για τα ενδιαφέροντα χειροποίητα κοσμήματά του, κι όχι μόνο. Λεπτεπίλεπτες κατασκευές από ασήμι, επιχρυσωμένο ασήμι, ορείχαλκο και ημιπολύτιμους λίθους σε ποικιλία σχεδίων, είτε ψάχνετε για βραχιόλια, σκουλαρίκια, κολιέ ή δαχτυλίδια. Κι όλα αυτά το έργο ντόπιων δημιουργών, καθώς το ARTοποιείν συνεργάζεται με δεκάδες Έλληνες σχεδι-
Μάρτιος 2015
αστές όλα αυτά τα χρόνια. Στο κατάστημα θα βρείτε επίσης πολλές ελληνικές μάρκες ρούχων και αξεσουάρ, από χειροποίητες τσάντες μέχρι εναλλακτικού στιλ φορέματα και πλεκτά. Ειδική προσθήκη για την περίοδο του Πάσχα θα είναι και οι χειροποίητες λαμπάδες, καθώς οι εποχιακές κατασκευές δεν λείπουν από το μαγαζί. Το ARTοποιείν σας δίνει επιπλέον την δυνατότητα τηλεφωνικής παραγγελίας, καθώς μπορείτε να παραλαμβάνετε τα προϊόντα του με αντικαταβολή σε όλη την Ελλάδα. Μια σίγουρη επιλογή για καλαίσθητα και αλλιώτικα δώρα. * ARTοποιείν, Παπαμάρκου 45, Πλ. Άθωνος, Τηλ. 2315 518333 Μια απρόσμενη συνάντηση στην Καρόλου Ντιλ Το Μικρό Τελλόγλειο λειτουργεί από το 2012 επί της Καρόλου Ντηλ, στον αριθμό 32 και αποτελεί μια μικρή όαση κουλτούρας και τέχνης. Ένα επιπλέον επίσημο σημείο πώλησης, πέραν αυτού που βρίσκεται εντός του ιδρύματος. Οι προμηθευτές του
13
14
πωλητηρίου αλλάζουν συνήθως ανά έκθεση, ωστόσο ορισμένοι συνεργάζονται μόνιμα με το Μικρό Τελλόγλειο, δημιουργώντας κάθε φορά έργα και προϊόντα, που σχετίζονται με την εκάστοτε έκθεση. Πάνινες τσάντες και κορδόνια λαιμού με το λογότυπο του ΤΙΤ, βιβλία, χειροποίητα κοσμήματα, παιχνίδια, είδη δώρων, ενσφηνώματα με έργα Βαλσαμάκη, Σικελιώτη και Βλάσση, καθώς και αναπαραγωγές έργων από τη μόνιμη συλλογή του Ιδρύματος σε περιορισμένα αντίτυπα είναι μερικά από τα μοναδικά αντικείμενα που θα βρει κανείς εκεί. *Μικρό Τελλόγλειο, Καρόλου Ντηλ 32, τηλ. 231022 4785 Στην ουρά του Χαρίλαου Εάν ψάχνεις ξηρούς καρπούς, ταχίνι, και άλλα παραδοσιακά προϊόντα ο προορισμός σου σίγουρα είναι στην αγορά της Πλατείας Άθωνος, όπου συναντά κανείς το ιστορικό μαγαζί του Χαρίλαου. Η επιχείρηση έχει μεγάλο παρελθόν, κρατώντας την δική της οικογενειακή παράδοση, αφού ο κ. Χαρίλαος
#200
την παρέλαβε από τους γονείς του, ενώ ο κόσμος επιβραβεύει την αγάπη και το μεράκι που έχει ο ίδιος και το προσωπικό για το μαγαζί τους, συνεχίζοντας να το προτιμά όλα αυτά τα χρόνια. Και εύλογα, καθώς το ζητούμενο είναι η σταθερή ποιότητα, με τον κ. Χαρίλαο να αναζητεί και να προμηθεύεται τα καλύτερα προϊόντα. Στο κατάστημα θα βρείτε όλους τους γνωστούς ξηρούς καρπούς που όμως όταν τους τρως καταλαβαίνεις πως δεν είναι σαν τους άλλους, αλλά και προϊόντα ξεχωριστά και δυσεύρετα στην αγορά όπως τα αποξηραμένα φρούτα στον ήλιο, δίχως καμία περαιτέρω επεξεργασία, με λαχταριστά κομμάτια μπανάνα, παπάγια, μάνγκο και ανανά, σνακ υγιεινής διατροφής, χειροποίητα ζυμαρικά αλλά και superfood που υπόσχονται μακροζωία. Σίγουρα θα πρέπει να δοκιμάσετε το ταχίνι ολικής άλεσης που είναι από τα καλύτερα στην Ελλάδα. Κι επειδή η δουλειά σχετίζεται με χύμα προϊόντα, αναρωτηθήκαμε πως γίνεται τόσα πολλά προϊόντα σε χύμα πώληση να διατηρούνται τόσο φρέσκα. Το μυστικό είναι
15
Μάρτιος 2015
η άριστη πρώτη ύλη και η γνώση και εμπειρία για να διατηρούνται άθικτα, τραγανά και φρέσκα, μέχρι τη στιγμή της πώλησης στον πελάτη. Ένα ιστορικό μαγαζί με παράδοση και απαράμιλλη ποιότητα στην εμπορική καρδιά της πόλης. *Ξηροί Καρποί Χαρίλαος, Βατικιώτου 24, Τηλ. 2310285487 Το πρώτο vegetarian και vegan spot στην πόλη Το rOOTS είναι από μόνο του λόγος να επισκεφτείς την Πλατεία Άθωνος· το πρώτο vegetarian και vegan spot της Θεσσαλονίκης. Ένας ζεστός και φιλόξενος χώρος, που τη διακόσμησή του επιμελήθηκαν οι τρείς φίλοι που έχουν το μαγαζί και αποτελεί ίσως την πιο εναλλακτική πρόταση στην πόλη. Η παρεΐστικη διάθεση συνοδεύεται από rock, reggae και indie ακούσματα, ενώ το σημείο γύρω από το μαγαζί των τριών φίλων θυμίζει κάποιο γραφικό σοκάκι νησιού ή μικρού χωριού, παρ’ όλο που βρίσκεται στην καρδιά της πόλης. Το εναλλακτικό στέκι ανοίγει από νωρίς το πρωί, ώστε να σας προμηθεύσει
με τα κατάλληλα εφόδια πριν τη δουλειά, δηλαδή τον εκλεκτό καφέ που σερβίρει. Βέβαια, όσοι προτιμάτε φυσικούς φρεσκοστυμμένους χυμούς ή δροσερά smoothies φρούτων και λαχανικών, το rOOTS θα σας κερδίσει χωρίς δεύτερη σκέψη. Από την άλλη, το μενού που αλλάζει ανά σεζόν, αποτελείται από λαχταριστά και πρωτότυπα vegetarian και vegan πιάτα, όπως το μυρωδάτο ριζότο μανιταριών, το ζουμερό burger λαχανικών και τα πεντανόστιμα φαλάφελ, ενώ οι χειροποίητοι μεζέδες, όπως η σπιτική φάβα, το ανατολίτικο χούμους, οι πολύχρωμες σαλάτες οσπρίων και το ουγγαρέζικο παντζάρι είναι πιάτα που θα απογειώσουν τις γευστικές σας αισθήσεις. Επειδή όμως το φαγητό τραβάει και το κρασάκι του, ζητήστε τον παραδοσιακό ικαριώτικο οίνο και για τους πιο μερακλήδες υπάρχει δυνατή κρητική ρακή οι πόρτες παραμένουν ανοιχτές και το βράδυ, με την παρέα του rOOTS να σας υποδέχεται με δροσερά κοκτέιλς και γευστικά ποτά, που προέρχονται από πολλές και διαφορετικές περιοχές της Ελλάδας . *rOOTS, Μπαλάνου 4, τηλ. 2310268063
16
#200
Η διακριτική γοητεία της συνοικίας των Εξοχών
ΛΕΞΕΙΣ: ΣΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ | ΕΙΚΟΝΕΣ: Από το βιβλίο «Η Θεσσαλονίκη Εκτός των Τειχών, Εικονογραφία της συνοικίας των εξοχών» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις University Studio Press
Μια συζήτηση με τον Βασίλη Κολώνα, καθηγητή της Ιστορίας της ΑρχιτεΟ Πύργος της Ευτυχίας από τον κήπο της οικίας Χασά Ασίζ Καπαντζή την εποχή που στέγαζε τα εκπαιδευτήρια Αγλαϊάς Σχινά (περιοχή Ανάληψη)
κτονικής στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλίας
Ένα αρχιτεκτονικό «μυστήριο» στα φοιτητικά του χρόνια ήταν ο καταλύτης που πυροδότησε το ενδιαφέρον του για την ιστορία της αρχιτεκτονικής. Η αγάπη του για τη Θεσσαλονίκη, το ρεύμα του εκλεκτικισμού που φύσηξε στην πόλη τον 19ο αιώνα, τα κοσμοπολίτικα κτίρια που στέγασαν αξιωματούχους, πρέσβεις, επιχειρηματίες και την μπελ εποκ της πόλης, η κατεδάφισή τους τη δεκαετία του ’70, τον οδήγησαν να ψάξει σε βάθος για τη νέα πόλη που δημιουργήθηκε πέρα από τα ανατολικά τείχη. Ο Βασίλης Κολώνας, στο νέο του βιβλίο «Η Θεσσαλονίκη Εκτός των Τειχών, Εικονογραφία της συνοικίας των εξοχών» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις University Studio Press, κατέγραψε και τεκμηρίωσε επιστημονικά το σχεδιασμό και την υλοποίηση βήμα προς βήμα της συνοικίας που χάρισε στη Θεσσαλονίκη το ευρωπαϊκό της προφίλ. Ο καθηγητής της Αρχιτεκτονικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλίας παραδίδει ένα μεστό μάθημα ιστορίας που προσπερνά με χάρη τις επιφανειακές αναγνώσεις περί του «ποιανού είναι η βίλα» και της όψιμης «λατρείας» της πόλης που χάθηκε και τεκμηριώνει αρχιτεκτονικά την πολυεθνική Θεσσαλονίκη. Μιλήσαμε μαζί του. Μια συνοικία με υποδομές πόλης Η πρώτη αναφορά στις Εξοχές ως ξεχωριστή κατοικία -με το όνομα Χαμηδιέ προς τιμή του σουλτάνου Α. Χαμήτ Β’- καταγράφεται, όπως διαβάζουμε, το 1885, σε ένα φορολογικό βιβλίο, το λεγόμενο Hulasa. Εκείνη την εποχή, η Θεσσαλονίκη, ως σημαντική πόλη του Οθωμανικού κράτους υποδέχεται τις
δυτικού τύπου μεταρρυθμίσεις του Τανζιμάτ, ενώ οι μη μουσουλμάνοι υπήκοοι αποκτούν ίσα πολιτικά δικαιώματα με τους μουσουλμάνους.. Η εντός των τειχών Θεσσαλονίκη δεν μπορεί να «αντέξει» την αύξηση του πληθυσμού που προκαλείται από την ανάπτυξη της πόλης και οι ευκατάστατοι, κυρίως, κάτοικοί της, ντόπιοι και Ευρωπαίοι, αναζητούν νέο «χώρο». Το πολιτικό περιβάλλον ευνοεί τις αλλαγές και με πρωτοβουλία των Οθωμανικών αρχών της πόλης ξεκινά η πρώτη επέκταση στα Ανατολικά. Σημείο αναφοράς των νέων πολεοδομικών παρεμβάσεων αποτελεί ο Λευκός Πύργος, στον οποίο κατέληγε η λεωφόρος Χαμηδιέ (σημερινή Εθνικής Αμύνης) και από εκεί ξεκινούσε η νέα παραθαλάσσια λεωφόρος που θα οδηγούσε στη συνοικία των Εξοχών (σημερινή Βασ. Γεωργίου-Βασ. Ολγας). Η κατεδάφιση των ΝΑ τειχών το 1890, ο σχεδιασμός υποδομών, όπως το ιππήλατο τραμ και τα δίκτυα κοινής ωφέλειας, αλλά και ο εξωραϊσμός της περιοχής με δενδροφυτεύσεις, κήπους και «θρανία προς ανάπαυσιν των περιπατητών», μετατρέπουν τη συνοικία των Εξοχών από περιοχή παραθέρισης σε τόπο μόνιμης κατοικίας. Πολυεθνική συνοικία «Κατάλαβα ότι για τους κατοίκους της συνοικίας των Εξοχών δεν έπαιζε κανένα ρόλο η εθνική ή η θρησκευτική τους ταυτότητα στην επιλογή του τόπου εγκατάστασης. Τα κριτήρια ήταν κοινωνικά και οικονομικά», μας λέει ο συγγραφέας, σε αντίθεση με ό,τι ίσχυε στην εντός των τειχών Θεσσαλονίκη, όπου οι συνοικίες ήταν χωρισμένες ανά κοινότητα.
17
Μάρτιος 2015
Στις Εξοχές η πρώτη μεγάλη αύξηση του πληθυσμού σημειώθηκε μετά την πυρκαγιά του 1890. Η πληθυσμιακή σύνθεση, όπως διαβάζουμε, σύμφωνα με την απογραφή του 1913, είναι ενδεικτική: το 49% ήταν Έλληνες, το 23% Εβραίοι, το 17,6% μουσουλμάνοι, το 4,3% Βούλγαροι και ένα 5,7% ξένοι υπήκοοι, σε σύνολο 25.349 κατοίκων. Αξίζει να τονιστεί ότι η απογραφή έγινε έναν χρόνο μετά την απελευθέρωση της πόλης το 1912 και πολλοί Οθωμανοί αξιωματούχοι – οι οποίοι πρωτοστάτησαν στη δημιουργία της συνοικίας – εγκατέλειψαν την πόλη. «Μην ξεχνάμε ότι υπήρξαν και μουσουλμάνοι που γεννήθηκαν και έζησαν εδώ, μορφωμένοι, καλλιεργημένοι, επένδυσαν, είχαν όνειρα για την πόλη και για τους απογόνους τους η Θεσσαλονίκη είναι μια χαμένη πατρίδα», σημειώνει ο συγγραφέας. Η δεύτερη μεγάλη αύξηση του πληθυσμού των Εξοχών έγινε μετά την καταστροφική πυρκαγιά του 1917. «Τότε πυκνώνει η συνοικία και ενισχύθηκε η παρουσία της Εβραϊκής κοινότητας. Η περιοχή άρχισε να θυμίζει αυτό που ζήσαμε αργότερα στις αρχές του ’60. Μετά ήρθε η αντιπαροχή και τα γκρέμισε όλα», τονίζει ο συγγραφέας. Τα κτίρια των Εξοχών «Μπροστά από την είσοδο υπήρχε ένα κυκλικό παρτέρι που το θυμάμαι πάντοτε ανθισμένο. Στη συνέχεια υπήρχε ο πίσω κήπος που χωρίζονταν από τον μπροστινό με ένα χώρισμα από μπαμπού. Πίσω από αυτό το χώρισμα υπήρχε ο λαχανόκηπος με τα σπαράγγια […]. Στον πίσω κήπο υπήρχαν πολλά οπωροφόρα δέντρα κι ένα θερμοκήπιο σε επαφή με το κτίριο». Έτσι περιγράφει ένα εξωτερικό τμήμα της Villa Ida, του σπιτιού στο οποίο μεγάλωσε ο Φαχρί Τανμάν, ο υιός του δημάρχου της Θεσσαλονίκης Χουλουσή Μπέη, σε ένα χειρόγραφο που αναδημοσιεύει ολόκληρο ο Βασίλης Κολώνας στο βιβλίο του. Στο μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου ο αναγνώστης θα βρει μια εκπληκτική παρουσίαση των δημόσιων και ιδιωτικών κτιρίων της συνοικίας των Εξοχών, που έχουν ταυτιστεί και χρονολογηθεί με βάση
το εικονογραφικό υλικό που συγκέντρωσε ο συγγραφέας. Στρατιωτικές εγκαταστάσεις, σχολεία και εκπαιδευτήρια, νοσοκομεία, εκκλησίες και βιομηχανικά κτίρια, αλλά και ιδιόκτητες κατοικίες αξιωματούχων, τραπεζιτών, βιομηχάνων, ανώτερων δημοσίων υπαλλήλων και γνωστών οικογενειών της πόλης περιγράφονται, χωροθετούνται και συνοδεύονται από σπάνια φωτογραφικά ντοκουμέντα. Ερευνώντας σε εφημερίδες, στρατιωτικά αρχεία, ιδιωτικές συλλογές και συγκρίνοντας τα ευρήματα του, ο συγγραφέας ανακάλυψε έναν τρόπο χρονολόγησης των κτιρίων και εντοπισμού του πρώτου ιδιοκτήτη του οικοπέδου. «Ως ιστορικός της αρχιτεκτονικής ήταν σημαντικό για μένα να βρω ποιος έδωσε πρώτος την εντολή για να χτιστεί το αρχικό κτίριο. Από μια υποσημείωση σε φορολογικά κατάστιχα που έδειχνε τη μεταβολή της αξίας του ακινήτου κατάλαβα ότι υπήρχαν σφάλματα στις μέχρι τότε απόπειρες χρονολόγησης των κτιρίων», τονίζει. Πολλοί αναγνώστες θα αναγνωρίσουν δρόμους και κτίρια, αλλά για τον ιστορικό της αρχιτεκτονικής σημαντικότερο είναι να δει κανείς πως εξελίχθηκαν αυτά τα κινήματα, τα στιλ, η αρχιτεκτονική της εποχής από την μετέπειτα διαδοχή των ιδιοκτησιών.
«αυστροϊταλικά πρότυπα», «ελβετικά σαλέ» και «εγγλέζικες αγροικίες». «Τότε δεν υπήρχαν οι αρχιτέκτονες με άποψη. Οι ιδιοκτήτες ήθελαν τα σπίτια τους όπως τα έβλεπαν στα περιοδικά και τις φωτογραφίες της εποχής. Γι’ αυτό βλέπουμε τον Ξενοφώντα Παιονίδη να κτίζει τουρκομπαρόκ κτίριο για τον Σειφουλάχ Πασά, νεοκλασικό για τον Περ. Χατζηλαζάρου, εκλεκτικιστικό για τον Μαν.Σαλέμ. Ο Πιέρο Αριγκόνι μόνο διατηρούσε ένα προσωπικό ύφος στις βίλες που σχεδιάζει για την οικ. Καπαντζή ή στην Casa Bianca», εξηγεί ο κ. Κολώνας. Οι χώροι για πρώτη φορά στη Θεσσαλονίκη κατανέμονται σύμφωνα με τα δυτικά πρότυπα και υπάρχει διαχωρισμός της κοινωνικής και οικογενειακής ζωής. (υποδοχή, τραπεζαρία, σαλόνι, βεστιάριο, καπνιστήριο, μπουντουάρ, χώροι προσωπικού). Από το βιβλίο του Βασίλη Κολώνα ρίχνουμε και ματιά στον εσωτερικό χώρο των πλούσιων κατοικιών και μαθαίνουμε για τα περίτεχνα τζάκια, τον οικιακό εξοπλισμό του σπιτιού, τις οροφογραφίες, τον ξυλόγλυπτο διάκοσμο ορισμένων επαύλεων, ενώ τα έπιπλα «πολυτελείας» συνήθως αγοράζονταν σε κάποιο ταξίδι των ιδιοκτητών στη Γαλλία, την Αυστρία ή την Ιταλία.
«Ελβετικά σαλέ» και «εγγλέζικες αγροικίες» «Η Θεσσαλονίκη ήταν δεύτερη πόλη ενός άλλους κράτους, άρα είχε μια άλλη αρχιτεκτονική. Είχε επιρροές από την Κωνσταντινούπολη και την Ευρώπη απευθείας. Στην Αθήνα κυριάρχησε ο νεοκλασικισμός, στη Θεσσαλονίκη όχι», σημειώνει ο Βασίλης Κολώνας. Η Θεσσαλονίκη επηρεάστηκε, όπως διαβάζουμε, από το ρεύμα του εκλεκτικισμού κυρίαρχο αρχιτεκτονικό στυλ στην Ευρώπη στα τέλη του 19ου αι.. Έτσι, δημιουργούνται μεγαλόπρεπα δημόσια κτίρια, με μεγάλα ανοίγματα, αετώματα, γείσα και στηθαία, συμβολίζοντας τη σημασία κάθε φορέα εξουσίας και την αύξηση των υπηρεσιών που στεγάζουν. Στις ιδιωτικές κατοικίες περιγράφεται ένας ευρωπαϊκός αέρας και μια πολυμορφία από
Το σαράκι της έρευνας «Τα κενά στην αρχιτεκτονική ιστορία μιας πόλης, δημιουργούν κενά στην ιστορία της πόλης». Αυτή η φράση του συγγραφέα, στον πρόλογο του βιβλίου, συνοψίζει και τους λόγους που οδήγησαν τον Βασίλη Κολώνα να συγκεντρώσει μια έρευνα που ξεκίνησε για τη διδακτορική του διατριβή που παρουσίασε το 1991 και ολοκληρώθηκε με την έκδοση της Εικονογραφίας των Εξοχών. Η αφορμή πάντως παραμένει προσωπική: «Θυμάμαι ζωντανές πολλές από τις βίλες των Εξοχών από το διαμέρισμά μας σε μια από τις πρώτες πολυκατοικίες στη Βασιλίσσης Όλγας. Τις θυμάμαι όμως και να γκρεμίζονται. Πάντα ήθελα να κάνω κάτι γι’ αυτά τα κτίρια». Το μικρόβιο, μας εξηγεί, είχε μπει από νωρίς μέσα του και εκδηλώθηκε στα χρόνια των σπου-
Το θαλάσσιο μέτωπο στο ύψος της οδού Μπιζανίου στα 1915-17. Διακρίνεται το κτίριο διαμερισμέτων του Π. Αριγκόνι
δών του στην Αρχιτεκτονική του Α.Π.Θ. «Στο μάθημα της ιστορίας μας πρότειναν ορισμένα μνημεία για να εξασκηθούμε μελετώντας τη βιβλιογραφία τους. Ανάμεσά τους εκ παραδρομής είχε συμπεριληφθεί το Γενί Τζαμί, για το οποίο δεν υπήρχε καμιά πληροφορία. Στη διάρκεια της έρευνας ο φύλακας του κτιρίου μας υπέδειξε μια πλάκα μισοθαμένη στο χώμα με την επιγραφή “Vitaliano Poselli, architetto”. Η μονογραφία του, σε συνεργασία με τη Λένα Παπαματθαιάκη, έφερε στο φως και άλλα έργα του Ιταλού αρχιτέκτονα. Από τότε άρχισα τις έρευνές μου για την πόλη», σημειώνει. Μια άλλη εποχή Στο κλείσιμο του βιβλίου θα περίμενε κανείς να περιγράφεται ο «επικήδειος» της πάλαι ποτέ κοσμοπολίτικης συνοικίας. Ο συγγραφέας όντως περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο οι επαύλεις των Εξοχών κατεδαφίστηκαν τότε που «είπανε οι εργολάβοι πως τελειώσανε οι πολυτέλειες με τις μονοκατοικίες και τα δίπατα και τις αυλές, και άρχιζε μια άλλη εποχή, επικερδής, με μέγαρα, με δρόμους ασφαλτοστρωμένους και με πεζοδρόμια πλακόστρωτα, όπου δηλαδή δεν ήταν δυνατό να μείνει χώρος για αυλές και περιβόλια, ούτε για κρυψώνες που θα τρύπωναν τα μυστικά» (Νίκος Μπακόλας, Η Μεγάλη Πλατεία, Κέδρος, Αθήνα, 1987). Ωστόσο, το βιβλίο τελειώνει με μια αναφορά σε δύο σπουδαίους κινηματογραφιστές, τον Τάκη Κανελλόπουλο και τον Θεόδωρο Αγγελόπουλο, οι οποίοι ανέδειξαν τη νέα παραλία στην "Παρένθεση" και επιχείρησαν να αποκαταστήσουν την παλιά στο Μία αιωνιότητα και μία ημέρα, αντίστοιχα. Όπως, ίσως, θα έπρεπε να τη βλέπουμε σήμερα. Μια πόλη που προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στο παρόν και το παρελθόν της. Χωρίς υπερβολές. Άλλωστε, όπως μας λέει και ο ίδιος, «πάντα θα βρίσκουμε κάτι γοητευτικό σ’ αυτή τη συνοικία».
Η λεωφόρος των Εξοχών στο ύψος του χειμάρου του στρστοπέδου.
18
#200
Παλιά παραλία: Μια συζήτηση στα όρια του ταμπού
Η επέκταση της Παλιάς Παραλίας προς την θάλασσα (από το Λευκό Πύργο μέχρι το Λιμάνι) απασχολεί την πόλη με προτάσεις, μελέτες και διαγωνισμούς εδώ και δεκαετίες.
ΛΕΞΕΙΣ: ΚYΑ ΤΖHΜΟΥ, ΒΙΚΤΩΡΙΑ ΓΚΑΝΙΛΑ, ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ • ΕΙΚΟΝΑ: ΑΓΓΕΛΟΣ ΖΥΜΑΡΑΣ
Μέχρι τα 1873 μπροστά στο παραλιακό μέτωπο υψώνονταν τα Θαλάσσια τείχη. Όταν τα τείχη κατεδαφίζονται, τα υλικά τους χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία μιας προκυμαίας από την σημερινή οδό Σαλαμίνας μέχρι τον Λευκό Πύργο. Σχηματίσθηκε έτσι η παραλία στενότερη αρχικά κατά 8 μέτρα από ό,τι είναι σήμερα. Μπορούμε, λοιπόν, χοντρικά να πούμε πως ο δρόμος έχει ηλικία 140 ετών. Η παραλία εκτείνεται αρχικά λιθόστρωτη και μέχρι το 1893 χωρίς τροχιοδρομικές γραμμές. Το τραμ που κατασκευάζεται μετά είναι αρχικά ιππήλατο και αργότερα ηλεκτροκίνητο (στις αρχές του 1900). Μια δεύτερη έμπληση στη θάλασσα έγινε το 1900 για να δημιουργηθεί ο πρώτος προβλήτας.Τότε περίπου ξεκινούν και οι εργασίες επέκτασης της παραλίας κατά άλλα 8 μέτρα. H Λεωφόρος που σχηματίστηκε μετά την επιχωμάτωση του 1873 ονομάζονταν Λεωφόρος Μπεγιάζ Κουλέ (του Λευκού Πύργου) μέχρι την απελευθέρωση, λεωφόρος Βασιλέως Κωνσταντίνου μέχρι τον μεσοπόλεμο, λεωφόρος της Νίκης εδώ και αρκετές δεκαετίες. Το κοσμοπολίτικο παρελθόν της έχει ιστορίες γραμμένες από Οθωμανούς, Νεότουρκους, Εβραίους και Χριστιανούς. Την περπάτησαν στρατιώτες, στρατηγοί και βασιλείς, κατακτητές, απελευθερωτές, διαδηλωτές, έμποροι, μικροπωλητές, αχθοφόροι και καραβοκύρηδες, τανκς, τραμ (μέχρι το 1926 οπότε η γραμμή μεταφέρθηκε στην Τσιμισκή που μόλις είχε ολοκληρωθεί η διάνοιξή της). Η ανάγκη για την ύπαρξη ενός δρόµου που θα συνέδεε ακόµη περισσότερο την πόλη µε τη θάλασσα υπήρχε και στο σχεδιασµό του Ερνέστου Εµπράρ, όταν σχεδίαζε τη Λεωφόρο Νίκης, μετά την μεγάλη πυρκαγιά του 1917. Στα σχέδια του Εµπραρ εµφανίζεται µια επέκταση προς τη θάλασσα που αρχίζει περίπου µισό µέτρο από την επιφάνεια του δρόµου. Σ’ εκείνη την επέκταση ο Εµπράρ οραµατιζόταν τους Θεσσαλονικείς να κάνουν τη βόλτα τους το καλοκαίρι και ν’ απολαµβάνουν τη
θάλασσα. Σήμερα, χωρίς την επέκταση του Εμπράρ, η Λεωφόρος Νίκης αποτελεί έναν από τους επιβαρυμένους άξονες κυκλοφορίας στην πόλη. Μέσω αυτής εξυπηρετείται το μεγαλύτερο μέρος της κίνησης από την Δυτική είσοδο προς τα Ανατολικά, ενώ οι πεζοί μοιράζονται το πλακόστρωτο με έναν ποδηλατόδρομο σε μια αδύνατη συνύπαρξη κυρίως στην διάρκεια του Σαββατοκύριακου και των εποχών με καλό καιρό. Δεν είναι τυχαίο που στη διάρκεια βόλτας άνθρωποι βρέθηκαν στη θάλασσα λόγω του αδιαχώρητου. Η επέκταση της Παλιάς Παραλίας προς την
θάλασσα (από το Λευκό Πύργο μέχρι το Λιμάνι) απασχολεί την πόλη με προτάσεις, μελέτες και διαγωνισμούς από την δεκαετία του 70. Ο τελευταίος προκηρύχτηκε πριν ένα χρόνο με χρηματοδότηση από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη (ΕΠΠΕΡΑΑ). Το αντικείμενο του έργου είναι να διαμορφωθεί πρόταση για έναν προνομιακό χώρο συνάντησης της πόλης με το νερό. Ένας "εξώστης" κοινωνικής επαφής που θα συνδέσει την περιοχή της νέας παραλίας με την Α' Προβλήτα του λιμανιού. Μια από τις πιο σοβαρές και απειλητικές
συζητήσεις για την παλιά παραλία άνοιξε στις άρχες της δεκαετίας του ενενήντα επί δημαρχίας Σωτήρη Κούβελα και προέβλεπε το μπάζωμα για αρκετά μέτρα του μετώπου της και τη δημιουργία ενός διευρυμένου θαλάσσιου μετώπου με κατασκευές αναψυχής και μαρίνα. Τότε η ΕΝΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ, σε συνεργασία με Οικολογικές οργανώσεις και φορείς της Θεσσαλονίκης, απέτρεψε το μπάζωμα της παλιάς παραλίας. Έκτοτε οι συζητήσεις ήταν διαρκείς. Από ξύλινα ντεκ μέχρι υποθαλάσσιες.
19
Μάρτιος 2015
Νέοι πειραματισμοί και πρόχειρες λύσεις οδηγούν σε νέα αδιέξοδα και σπατάλες. Λέξεις: Γκανίλα Βικτώρια, Αρχιτέκτων Μηχανικός Η σημερινή κατάσταση στην παλιά παραλία της Θεσσαλονίκης μπορεί να περιγραφεί με λίγες λέξεις: είναι απλά ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΗ και ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΗ για τους πεζούς και τους ποδηλάτες και ΕΧΕΙ ΠΑΨΕΙ ΠΡΟ ΠΟΛΛΟΥ ΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΧΩΡΟ ΑΝΑΨΥΧΗΣ των πολιτών. Οποιοσδήποτε εισέρχεται «στη στενωπό» της παλιάς παραλίας αντιμετωπίζει ακραίες καταστάσεις: - ένα πεζοδρόμιο όπου η διέλευση είναι αδύνατη λόγω διαφόρων εμποδίων - μία αχρηστευμένη λωρίδα κυκλοφορίας της οδού Νίκης, από σταθμευμένα οχήματα «εξυπηρέτησης των καταστημάτων» - έναν ποδηλατόδρομο σχεδόν σε επαφή με τα διερχόμενα οχήματα, προφανώς για ριψοκίνδυνους ποδηλάτες - έναν διάδρομο πλάτους τριών μέτρων (που σε πολλά σημεία του μειώνεται στο 1,5 μέτρο λόγω της ύπαρξης των μικρών αποβαθρών) για φανατικούς πεζούς που αγνοούν το απρόοπτο ενδεχόμενο μιας πτώσης στη θάλασσα. Το ιστορικό της παλιάς παραλίας παραπέμπει σε περιστατικό βαρύ και ανίατο. Δαπανηρό και στάσιμο. Εδώ και 100 χρόνια διατηρεί το ίδιο πλάτος (των 20 μέτρων) όπως το παρέλαβε ο Εμπράρ από την Οθωμανική Διοίκηση και το παρέδωσε, παρόλο που κατά τον επανασχεδιασμό της πόλης μετά την πυρκαγιά του 1917, πρότεινε την επέκταση του πλάτους της στα 40 μέτρα, πράγμα που για κακή μας τύχη δεν υλοποιήθηκε ποτέ για λόγους οικονομικούς. Τα μέχρι σήμερα «γιατροσόφια» είναι πολλά: από μεγαλόπνοες αστικές αναπτύξεις μεγάλης κλίμακας συνοδευόμενες από μεγάλου πλάτους μπαζώματα, μέχρι υποθαλάσσιες αρτηρίες συνδυασμένες με υπόγεια παρκινγκ χιλιάδων θέσεων, που όμως δεν κατάφεραν να γιατρέψουν τον ασθενή. Η θεραπεία όμως εκτός από ακατάλληλη, ήταν και πολύ δαπανηρή. Αλλεπάλληλοι Αρχιτεκτονικοί Διαγωνισμοί με εξαγορές μελετών που πετάχτηκαν στα σκουπίδια, δαπανηρές εργολαβίες όπου οι ανάδοχοι διεκδικούν τεράστιες αποζημιώσεις, χωρίς να κατασκευαστεί τίποτα. Διερωτήθηκε ποτέ κανείς πόσο έχει επιβαρυνθεί το Ελληνικό Δημόσιο; Και γιατί αντιδρά ο ασθενής σε όλες τις προτεινόμενες θεραπείες; Γιατί δεν θέλει «να του αλλάξουν τα φώτα». Αν είναι να καταστρέψουμε το χαρακτήρα και τη μορφή της παραλίας με απαράδεκτες επεμβάσεις, καλύτερα να παραμείνει όπως είναι «να έχουμε να τη θυμόμαστε», όπως την παραλάβαμε εδώ και πολλά χρόνια από τους γονείς μας, σαν ένα από τα στοιχεία ταυτότητας της
πόλης (όπως ο Λευκός Πύργος, η πλατεία Αριστοτέλους κλπ). Γι' αυτό και το πρόβλημα «παλιά παραλία» δεν τολμάει να το ακουμπήσει κανείς. Γι αυτό και προτείνονται λύσεις που στοχεύουν πρωτίστως στην ικανοποίηση του κοινού αισθήματος των πολιτών σχετικά με τη διατήρηση του χαρακτήρα της παραλίας και δευτερευόντως σε μία σοβαρή λύση. Όπως για παράδειγμα ο κυοφορούμενος νέος Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός προσπαθεί να παρουσιάσει την προτεινόμενη διαπλάτυνση της παλιάς παραλίας σαν «δημιουργία ενός εξώστη κοινωνικής επαφής των πολιτών με τη θάλασσα» που θα υλοποιηθεί «με την κατασκευή ενός ελαφρού μεταλλικού καταστρώματος με επένδυση ξυλείας και πλάτος 1015 μέτρων». Πράγμα που σημαίνει «ας το φτιάξουμε τώρα για να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα και αν δεν μας αρέσει στο μέλλον μπορούμε να το ξηλώσουμε και να το πετάξουμε μαζί με τα χρήματα που δαπανήθηκαν, αφού πρόκειται για μη μόνιμη κατασκευή». Άλλωστε πως μπορεί ένας Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός να δεσμεύει τους μελετητές ως προς την επιλογή των υλικών που θα χρησιμοποιηθούν για τη μικρή αυτή διαπλάτυνση, αν θα έχει μόνιμο ή πρόχειρο χαρακτήρα και τέλος ποιος διασφαλίζει ότι με το ζητούμενο τρόπο κατασκευής δεν θα αλλοιωθεί ο χαρακτήρας της παλιάς παραλίας; (σκεφτείτε για παράδειγμα πώς θα φαίνεται το μέτωπο της παραλίας με όλες αυτές τις σιδεροκατασκευές από κάποιον που το αντικρίζει από τη θάλασσα..) Σήμερα μετά από τις παλινωδίες και τους προβληματισμούς τόσων πολλών ετών, έχουν καταγραφεί και αναλυθεί όλα τα δεδομένα. Όπως ακριβώς και η βούληση της πλειονότητας των πολιτών που δυσανασχετεί για την υφιστάμενη κατάσταση και απαιτεί την εξεύρεση λύσεων. Πιστεύω ότι όλοι οι φορείς της πόλης, μέσα από μία Δημόσια Διαβούλευση, μπορούν σήμερα να συμφωνήσουν στην μοναδική ίσως αποδεκτή λύση που ικανοποιεί το αίσθημα των πολιτών, δηλαδή: μία μικρή διαπλάτυνση της παλιάς παραλίας (με το απολύτως αναγκαίο πλάτος) μόνιμου χαρακτήρα, που θα ενσωματώνει και τους μελλοντικούς σταθμούς επιβίβασης της θαλάσσιας συγκοινωνίας και θα διατηρεί τα σημερινά κυκλοφοριακά δεδομένα. Ας προχωρήσουμε λοιπόν σε έναν Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό στον οποίο θα προκριθεί εκείνη η μελέτη που θα καταφέρει να επιτύχει τη διατήρηση του σημερινού χαρακτήρα και φυσιογνωμίας της παραλίας στο μέγιστο δυνατό βαθμό.
20
#200
17ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης – Εικόνες του 21ου Αιώνα
10 λόγοι για να πάτε – 13-22 Μαρτίου 2015 ΛΕΞΕΙΣ: ΣΤΑΘΗΣ ΚΟΛΙΑΣ
Το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης επιστρέφει στην αρχή της άνοιξης για να ταξιδέψει το κοινό σε απίστευτες αληθινές ιστορίες που εξελίσσονται χωρίς σενάριο και δεύτερη λήψη σε κάθε γωνιά του πλανήτη.
Το πρόγραμμα φέτος εκτός από προβολές περιλαμβάνει αφιερώματα σε μεγάλους κινηματογραφιστές, αφιέρωμα στις «Ανατρεπτικές Φωνές του Γερμανικού Ντοκιμαντέρ», παράλληλες εκδηλώσεις και την Αγορά Ντοκιμαντέρ που αποτελεί τόπο συνάντησης δημιουργών και επαγγελματιών του κινηματογραφικού χώρου. Γιατί όμως να πάτε στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ; Η απάντηση μπορεί να βρίσκεται στην ουσία του ντοκιμαντέρ που το διαφοροποιεί από τη μυθοπλασία. Σε μία ταινία τεκμηρίωσης, αυτό που βλέπεις, είναι αλήθεια. Σε κάθε προβολή, ταξιδεύεις σε μακρινές και άγνωστες γωνιές του πλανήτη και γίνεσαι κοινωνός ενός αληθινού γεγονότος. Μπορεί γι’
αυτό τα τελευταία χρόνια η σκηνοθεσία των ταινιών να έχει ντοκιμαντερίστικη αισθητική και τα σενάρια των ταινιών να βασίζονται σε αληθινές ιστορίες. Διότι, η μυθοπλασία ζήλεψε την αλήθεια του ντοκιμαντέρ. Η απάντηση μπορεί να βρίσκεται στο ίδιο το κοινό, το οποίο σταθερά τα τελευταία χρόνια προτιμά το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ από το Φεστιβάλ Κινηματογράφου. Ίσως επειδή το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ δεν έχει την αίγλη του μεγάλου του αδερφού, γίνεται πιο ειλικρινές και προσεγγίζει πιο αφοσιωμένο κοινό. Η απάντηση μπορεί να βρίσκεται στις ηλικίες των δύο φεστιβάλ. Ενώ το Φεστιβάλ Κινηματογράφου βαδίζει στο 56ο έτος της ηλικίας του θυμίζοντας έναν γεμάτο από εμπειρία μεσήλικα, το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ
γίνεται 17 χρονών. Βρίσκεται στη φωτιά της εφηβείας, οργισμένο και ακούραστο προσπαθώντας να ταρακουνήσει τον κόσμο. Ίσως εκεί οφείλεται το γεγονός πως παρά τα μειωμένα κονδύλια το συγκεκριμένο Φεστιβάλ συνεχίζει να είναι ποιοτικό. Ίσως, εκεί οφείλεται το γεγονός πως πέρυσι συμμετείχαν με τα ντοκιμαντέρ τους χωρίς χρηματοδότηση 59 έλληνες σκηνοθέτες δημιουργώντας πεισματικά ενάντια στην οικονομική κρίση. Αν δεν σας έπεισαν τα παραπάνω, σας παραθέτουμε 10 ακόμα λόγους για να παρακολουθήσετε το φετινό Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
1. Αφιέρωμα στον Χούπερτ Ζάουπερ. Το όνομά του έχει συνδεθεί με το αποκαλυπτικό ντοκιμαντέρ που στηλιτεύει κυρίως την εκμετάλλευση της αφρικανικής ηπείρου από τον δυτικό κόσμο, αλλά καταγγέλλει γενικά πρακτικές και πολιτικές δίνοντας φωνή στους αδύναμους και περιγράφοντας το αίνιγμα της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης πλούσιων και φτωχών πέρα από σύνορα. Ο Χούπερτ Ζάουπερ γεννήθηκε στις Αυστριακές Άλπεις και έχει διακριθεί σε πολλά διεθνή φεστιβάλ. Το πιο γνωστό του έργο είναι το πολυβραβευμένο «Ο Εφιάλτης του Δαρβίνου» (2004), το οποίο εξετάζει την αποικιοκρατική αλιεία στη Λίμνη Βικτώρια στην Τανζανία. Άλλες δουλειές του που παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον είναι το «Kisangani Diary» (1998) που καταγράφει την οδυνηρή εμπειρία εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων Χούτου της Ρουάντα στη ζούγκλα του Ζαΐρ, το «Wecome as Friends» (2014), το οποίο επικεντρώνεται στην αποικιοκρατία του Νότιου Σουδάν και το «Alone with our Stories» (2002), μία καταγγελία για την ενδοοικογενειακή βία. Επιλέξτε όμως και το «On the Road with Emil» (1993) τη συγκινητική ιστορία ενός διευθυντή τσίρκου. 2. Αφιέρωμα στον Αλεξάντρου Σόλομον. Ο Αλεξάντρου Σόλομον γεννήθηκε στο Βουκουρέστι το 1966. Εδώ και δεκαετίες αποτυπώνει με τα ντοκιμαντέρ του το αληθινό πρόσωπο της κοινωνίας και της πολιτικής κατάστασης της Ρουμανίας. Διεισδύει χωρίς ωραιοποιήσεις στην ψυχή της και την αποτυπώνει με αντικειμενικότητα. Έτσι έκανε στο «Kapitalism: Our Improved Formula», που σκιαγραφεί τη σύγχρονη Ρουμανία, μετέωρη ανάμεσα στον κομμουνισμό του χθες και τον καπιταλισμό του σήμερα. Αντίστοιχα, κατέγραψε την ρουμάνικη κοινωνία μέσα από τους δρόμους του Βουκουρεστίου στο «Apocalypse On Wheels» και μέσα από ένα ραδιοφωνικό σταθμό αμερικανικής προπαγάνδας στο «Cold Waves» (2007). Παράλληλα, μην
21
Μάρτιος 2015
χάσετε την συγκλονιστική αληθινή ιστορία που αφηγείται το «The Great Communist Bank Robbery» (2004). Το 1959 μια ομάδα πρώην καθεστωτικών κομμουνιστών ληστεύει τη Ρουμανική Εθνική Τράπεζα με στόχο να πλήξει το απολυταρχικό σύστημα. 3. Τέχνες Ποια είναι η σχέση των τεχνών με την κοινωνία και πως αλληλεπιδρούν; Ένα από τα μεγάλα ονόματα του φετινού φεστιβάλ είναι το υποψήφιο για Όσκαρ «Αλάτι της γης» των Βιμ Βέντερς και Τζουλιάνο Ριμπέιρο Σαλγάδο. Εστιάζει στη ζωή και το έργο του καταξιωμένου βραζιλιάνου φωτορεπόρτερ Σεμπαστιάο Σαλγάδο και στις εντυπωσιακές ανατριχιαστικές φωτογραφίες του. Δριμύ κατηγορώ ενάντια στο ρατσισμό μέσα από τις τέχνες είναι κα το «The Queen of Silence» της Ανιέσκα Ζβιέφκα, που αφηγείται την ιστορία της Ντενίσα, μιας 10χρονης κωφάλαλης Ρομά που επικοινωνεί με το περιβάλλον της μέσα από τη μουσική και το χορό, μιμούμενη τις πρωταγωνίστριες των ταινιών του Μπόλιγουντ. Αν επιθυμείτε κάτι πιο ανάλαφρο, επιλέξτε να ξεπεράσετε κάθε σύνορο στο «Around the World in 50 Concerts» της Χέντι Χόνιγκμαν, ένα μουσικό roadmovieμε όχημα μία Ορχήστρα. 4. Κοινωνία Πιο έντονα από μία φωτογραφία ή από έναν τίτλο στις εφημερίδες η κάμερα ενός ντοκιμαντέρ μας τοποθετεί σε απομακρυσμένες κοινωνίες, αναδεικνύει τα προβλήματα τους και επικοινωνεί με γλώσσα τηνεικόνα. Μπορείτε να ταξιδέψετε στην Αφρική μέσα από το «35 Cows and a Kalashnikov» του Όσβαλντ φον Ριτχόφεν και να γνωρίσετε την παρθένα ομορφιά της Μαύρης Ηπείρου ήβγάλτε εισιτήριο για το «The Humanitarians» του Μαξιμίλιαν Χάσλεμπεργκερ, ενός έργου που μιλά για τη σεξουαλικότητα των ατόμων με αναπηρία και για τα κοινωνικές προκαταλήψεις που αντιμετωπίζουν. Τέλος, αξίζει να παρακολουθήσετε και το «Rules of the Game», μία αποκαλυπτική εικόνα της παγκόσμιας ανεργίας και της αγοράς εργασίας γενικότερα. 5. Περιβάλλον Με το Λεονάρντο ντι Κάπριο στην παραγωγή, το θριλερικό «Virunga» του Ορλάντο βον Έινσιντελ καταγράφει τον αγώνα μιας ομάδας ανθρώπων να προστατέψουν το ομώνυμο πάρκο -μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO στο Κονγκό δείχνοντας τα σημεία σύνδεσης περιβάλλοντος και πολιτική. Με την αξία της φύσης ασχολείται και το «After Us, Only the Burnt Earth» της Ντελφίν Φεντόροφ. Ακολουθεί τους κατοίκους ενός χωριού στην Ουκρανία, οι οποίοι αρνούνται να το εγκαταλείψουν παρά το ότι βρίσκεται σε απαγορευμένη ζώνη, έπειτα από πυρηνική έκρηξη. 6. Πόλεμος Δύο εξαιρετικά ντοκιμαντέρ που θα προβληθούν στο Φεστιβάλ σχετικά με τα μελανά σημεία της ανθρώπινης ιστορίας είναι το «Night will Fall» του Αντρέ Σίνγκερ που
βασίζεται στο μοναδικό ντοκιμαντέρ του Άλφρεντ Χίτσκοκ και διεισδύει στα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και το υποψήφιο για Όσκαρ «The Look of Silence». Ο Τζόσουα Οπενχάιμερ μετά το πολυβραβευμένο "The Act of Killing" επιστρέφει θεματικά στη φρικτή γενοκτονία που διαπράχθηκε στην πρόσφατη ιστορία της Ινδονησίας. Εξίσου συγκλονιστικό είναι και το «Silvered Water, Syria self-portrait» που καταγράφει τον πόλεμο στη Συρία, όχι όμως από τη ματιά ενός κινηματογραφιστή, αλλά από τους ίδιους τους πολίτες.
τους και εισέρχεται στην άγνωστη προσωπική τους σφαίρας. Αυτή τη διαδρομή ακολουθεί το «Katharine Hepburn – TheGreat Kate» των Άντριου Ντέιβις και Ρίκε Μπρέντελ, που ανασυνθέτει το πολύπλευρο προφίλ αυτής της γυναίκας που αποτέλεσε σταρ και πρότυπο. Ενώ, και αν δεν είστε λάτρεις της πολιτικής μην αμελήσετε να παρακολουθήσετε το «Pepe Mujica – Lessons From the Flowerbed» της Χάιντι Σπεκόνια. Πρωταγωνιστεί ο πρόεδρος της Ουρουγουάης Χοσέ Μουχίκα, γνωστός ως ο πιο φτωχός ηγέτης στον κόσμο.
7. Το Ντοκιμαντέρ ως πολιτικό όπλο και μέσο αποκάλυψης Η Εικόνα έχει μεγάλη δύναμη και μπορεί να λειτουργήσει πιο αποτελεσματικά και από όπλο. Έτσι χρησιμοποιήθηκε στο «Poverty INC» του Μάικλ Μάθεσον Μίλερ που διερευνά το παρασκήνιο του φαύλου κύκλου της παγκόσμιας φτώχειας που υποκινείται συνειδητά ή ασυνείδητα από τη Δύση. Αντίστοιχα, το «We are Journalists» του Αχμάντ Τζαλαλί Φαραχανί εκθέτει τις τρομοκρατικές συνθήκες εργασίας των δημοσιογράφων στο Ιράν και το «Documented» καταγράφει τη σοκαριστική προσωπική ιστορία του ακτιβιστή Χοσέ Αντόνιο Βάργκας, χάρη στην οποία άλλαξε ο μεταναστευτικός νόμος στις ΗΠΑ. Πολιτικό όπλο είναι και το αποκαλυπτικό ντοκιμαντέρ «Raiders» του Αλεξάντερ Γκεντέλεφ, το οποίο φέρνει στο φως τη δράση ενός παράνομου δικτύου στη Ρωσία, στο οποίο εμπλέκονται μαφιόζοι, πολιτικοί και δικαστές.
9. Αφανείς ήρωες Καθημερινοί άγνωστοι άνθρωποι ξεπερνάνε τεράστια εμπόδια ή βιώνουν απίστευτες ιστορίες, οι οποίες γνωστοποιούνται στο κοινό μέσα από το φακό του ντοκιμαντέρ. Πρωταγωνίστρια του «Dreamcatcher» της Κιμ Λοντζινότο είναι μία γυναίκα που ξέφυγε από την πορνεία και έγινε φύλακας άγγελος των γυναικών. Στο «Running From Crazy»
8. Μεγάλες Προσωπικότητες Εκτός από γεγονότα, το ντοκιμαντέρ ακολουθεί και προσωπικότητες παγκοσμίου φήμης, ξεπερνά τη μάσκα της δημοσιότητας
η Μπάρμπαρα Κοπλ, παρακολουθεί την Μάριελ, την εγγονή του Έρνεστ Χέμινγουεϊ σε ένα ταξίδι αυτογνωσίας στοιχειωμένο από το βάρος της κληρονομιάς, τις ψυχικές ασθένειες και τις εξαρτήσεις. 10. Το ίδιο το Φεστιβάλ Δεν είναι τυχαίο πως το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ συνοδεύεται από τις πρώτες ηλιόλουστες μέρες της άνοιξης καθώς τα ντοκιμαντέρ δεν βασίζονται σε βιβλία. Βόλτα από την πλατεία Αριστοτέλους προς το λιμάνι από την παραλία, συνάντηση με πολλούς διαφορετικούς γνωστούς, αναμονή στην ουρά, πάρτυ, προγράμματα, σάντουιτς στην τσάντα, εθελοντές, φλερτ και πολλά άλλα είναι κομμάτια της ιεροτελεστίας του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Καλή απόλαυση!
22
#200
movieland ΛΕΞΕΙΣ: ΚΥΑ ΤΖΗΜΟΥ
οι ταινίες του μήνα
Focus των Γκλεν Φικάρα, Τζον Ρέκουα με τους Γουίλ Σμιθ, Μάργκοτ Ρόμπι, Ροντρίγκο Σαντόρο Καθαρόαιμη περιπέτεια με τον αγαπημένο των ταινιών του είδους, Γουίλ Σμιθ στο ρόλο ενός επαγγελματία απατεώνα που μαθαίνει τα κόλπα σε μια νεαρή wanna be κατεργάρισσα. Και φυσικά θα ερωτευτούν και φυσικά θα χαθούν για να ξαναβρεθούν 3 χρόνια αργότερα ανταγωνιστές στο ίδιο κόλπο. Εκτός απ΄τον πρωταγωνιστή στα ατού οι δυο σκηνοθέτες υπεύθυνοι για το “Crazy, Stupid, love”. Απενοχοποιημένη διασκέδαση, χιούμορ και δράση. Τα παίζει στα δάκτυλα κάτι τέτοια το Χόλιγουντ. (5/3) Kidnapping Freddy Heineken του Ντάνιελ Άφρεντσον με τους Άντονι Χόπκινς, Σαμ Γουόρθινγκτον, Τζίμ Στάρτζες Η απαγωγή του μεγιστάνα της μπύρας Alfred “Freddy’’ Heineken, που είχε ως αποτέλεσμα να δοθεί το μεγαλύτερο ποσόν για λύτρα στην ιστορία, μεταφέρεται στο σινεμά από τον Σουηδό δημιουργό των “The Girl Who Played with Fire” & “The Girl Who Kicked the Hornet’s Nest”. Σταράτο καστ, δοκιμασμένος σκανδιναβός σκηνοθέτης, αληθινή ιστορία. Τριπλέτα που δύσκολα αποτυχαίνει. (26/3) Τιμπουκτού του Αμπντεραμάν Σισακό με τους Ιμπραήμ Αχμέντ, Τούλου Κίκι Tην ταινία την είδαμε στο πρόσφατο φεστιβάλ της πόλη μας και είναι επίκαιρη όσο ποτέ. Ο μαυριτανός σκηνοθέτης σχολιάζει την πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα του Τιμπουκτού, αλλά την κατεύθυνση που παίρνουν τα πράγματα, καθώς τα πάντα ελέγχονται αυστηρά και ασφυκτικά από τους τζιχαντιστές και τον ισλαμικό νόμο Ο χρόνος στο Τιμπουκτού άρχισε να κυλά αντίστροφα. Οι δρόμοι έρημοι, οι πόρτες κλειστές. Οι γυναίκες έχουν γίνει σκιές και το σκοτάδι έχει τυλίξει όλα όσα έδιναν κάποτε χρώμα σ’ αυτή την εξωτική πόλη του Μάλι. Ο ισλαμικός φονταμενταλισμός είναι πλέον η νέα τάξη πραγμάτων που σκορπά τον τρόμο στην περιοχή. Στη δίνη των γεγονότων θα παρασυρθεί μια οικογένεια. (5/3)
Νυχτερινός Ανταποκριτής / Nightcrawler του Νταν Γκίλροϊ με τους Τζέικ Τζίλενχαλ, Ρενέ Ρούσο, Μπιλ Πάξτον Στο κυνήγι της φήμης και κυρίως του χρήματος, προσπαθώντας να αδράξει το Αμερικανικό όνειρο, ένας looser θα βρει την κλίση του αναζητώντας μανιωδώς αιματοβαμμένες ειδήσεις που θα απογειώσουν τα νούμερα τηλεθέασης. Κάθε βράδυ ενώ η πόλη κοιμάται, μια ομάδα ανθρώπων διασχίζει τους δρόμους της με γρήγορα αυτοκίνητα και ακριβό τηλεοπτικό εξοπλισμό, παρακολουθώντας τις αστυνομικές συχνότητες, σε αναζήτηση ενός ακόμη καλού ρεπορτάζ. Αυτοί οι ανεξάρτητοι «κυνηγοί» ειδήσεων, γνωστοί ως νυχτερινοί ανταποκριτές επιδίδονται σε ένα άσπονδο σαφάρι. Οι παπαράτσι του αίματος είναι μια πραγματικότητα που θρέφεται από τα media και ο Νταν Γκιλρόι καταφέρνει να μας βάλει στη φρίκη με σημαντικό εργαλείο τον εξαιρετικό πρωταγωνιστή του. (5/3)
Still Alice: Κάθε Στιγμή Μετράει των Ρίτσαρντ Γκλέιτζερ, Γουός Γουεστμόρλαντ με τους Τζούλιαν Μουρ, Κρίστεν Στιούαρτ, Άλεκ Μπόλντγουιν, Κέιτ Μπόσγουορθ Το έργο παρακολουθεί τον προσωπικό αγώνα μιας ακαδημαϊκού γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, ευτυχισμένης συζύγου και μητέρας τριών παιδιών με αντίπαλο τη μη αναστρέψιμη νόσο του Αλτσχάιμερ. Δίκαιη κατάληξη το όσκαρ πρώτου γυναικείου ρόλου στη συνταρακτική ερμηνεία τηςΤζούλιαν Μουρ. (12/3) Σταχτοπούτα / Cinderella του Κένεθ Μπράνα με τους Κέιτ Μπλάνσετ, Λίλι Τζέιμς, Στέλαν Σκάρσγκαρντ Είναι της μόδας το κινηματογραφικό “ξανακοίταγμα” των κλασικών παραμυθιών. Πέρσι είδαμε την Ωραία Κοιμωμένη (“Maleficent”) από την πλευρά της κακής μάγισσας, πρόπερσι την Κοκκινοσκουφίτσα να μάχεται με ένα λύκο-λυκάνθρωπο (“Red riding hood”),
φέτος έσκισε το μιούζικαλ “Into the woods” χαρίζοντας την 19η υποψηφιότητα στην Μέριλ Στριπ. Ήρθε η σειρά της Σταχτοπούτας δια χειρός Κένεθ Μπράνα, που φαίνεται να θέλει να σεβαστεί τον κλασικό μύθο. (12/3)
Στα Χρόνια της Βίας / A Most Violent Year του Τζ. Σ. Τσάντορ με τους Τζέσικα Τσάστεϊν, Όσκαρ Άιζακ, Ντέιβιντ Ογιέλο Το 1981, ήταν μια από τις πιο βίαιες χρονιές στην ιστορία της Νέας Υόρκης. Ο Τσάντορ (“All is lost”) κρατάει ως πρωταγωνιστή την ατμόσφαιρα της εποχής, πετυχαίνει διάνα στην επιλογή του πρωταγωνιστικού του ζευγαριού και παραδίδει μια καλοδουλεμένη ταινία με επίκεντρο έναν επιχειρηματία που προσπαθεί να κρατήσει τη βία έξω από το σπίτι του και τις επιχειρήσεις του, πράγμα που αποδεικνύεται δύσκολο έως αδύνατο. (5/3) Ο Άνθρωπος του Νοέμβρη / The November Man του Ρότζερ Ντόναλτσον με τους Πιρς Μπρόσναν, Όλγα Κιριλένκο, Λουκ Μπρέισι Ο Ρότζερ Ντόναλτσον έχει αδυναμία στα κατασκοπικά θρίλερ και η επιλογή του πρώην Τζέιμς Μποντ στον πρωταγωνιστικό ρόλο (ο Μπρόσναν έχει συνεργαστεί ξανά με τον Ντόναλντσον στην «Κορυφή του Δάντη» το 1997) έρχεται να δέσει τη συνταγή του καλοκουρδισμένου θρίλερ δράσης. Προσθέστε και το σενάριο που είναι βασισμένο στο μυθιστόρημα του Μπιλ Γκρέιντζερ, «There Are No Spies», από τη δημοφιλή σειρά βιβλίων November Man, με ήρωα ένα πολύ καλά εκπαιδευμένο και φυσικά εξαιρετικά επικίνδυνο πρώην πράκτορα της CIA με φόντο τον κόσμο της διεθνούς κατασκοπίας και το αποτέλεσμα δύσκολα να μην ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των φαν του είδους. (19/3)
Η Τριλογία της Απόκλισης: Ανταρσία / Insurgent του Ρόμπερτ Σουέντκε με τους Σέιλιν Γούντλι, Τεό Τζέιμς, Κέιτ Ουίνσλετ, Οκτάβια Σπένσερ, Ναόμι Ουότς Πρόκειται για το 2ο μέρος της επιτυχημένης σειράς ταινιών «Τριλογία της Απόκλισης» και είναι βασισμένο στο αντίστοιχο βιβλίοφαινόμενο της φανταστικής λογοτεχνίας που αποτελεί τη συνέχεια του αρχικού “Divergent”. Τα δυο βιβλία μαζί που έχουν καταφέρει να κατακτήσουν την πρώτη θέση στη λίστα με τα πιο επιτυχημένα best sellers των New York Times, έχουν πουλήσει περισσότερα από 3 εκατομμύρια αντίτυπα και συγκαταλέγονται φυσικά ανάμεσα στα πιο δημοφιλή e-books όλων των εποχών. Εδώ η κεντρική ηρωίδα Τρίς Πράιορ καλείται πλέον να αντιμετωπίσει τους εσωτερικούς της δαίμονες και να συνεχίσει να μάχεται ενάντια στην ισχυρή συμμαχία που απειλεί να καταστρέψει τη ζωή της. (19/3) Όχθες / Riverbanks του Πάνου Καρκανεβάτου με τους Ανδρέα Κωνσταντίνου, Έλενα Μαυρίδου, Levent Uzumcu, Σίμο Τσακίρη, Κίμωνα Κουρή Μετά την ταινία «Καλά Κρυμμένα Μυστικά, Αθανασία», ο Πάνος Καρκανεβάτος επιστρέφει με τη νέα του δημιουργία, με τίτλο «Όχθες», τα γυρίσματα της οποίας έγιναν σε Κεντρική Μακεδονία και Κωνσταντινούπολη. Πρόκειται για μια ταινία σε σενάριο Πάνου Καρκανεβάτου και του δικού μας Ισίδωρου Ζουργού, στην οποία αποτυπώνεται η μεταναστευτική κρίση των ημερών μας, μέσα από μία ερωτική ιστορία με φόντο ένα ποτάμι σύνορο Ανατολής-Δύσης. Σε ένα σημείο στο χάρτη, όπου τα κύματα της ιστορίας ξεβράζουν ανθρώπινες ψυχές, σε ένα τοπίο, όπου οι πρωταρχικές, αρχετυπικές ανάγκες κινούν τους ανθρώπους, διασταυρώνονται ορισμένοι παράξενοι δρόμοι της αγάπης κι οι ήρωες βαδίζουν πάνω σε μια λεπτή κόκκινη γραμμή. (5/3)
Μάρτιος 2015
23
24
#200