Οικογένεια και Σχολείο (Τεύχος 213) by ΣΧΟΛΗ ΓΟΝΕΩΝ ΣΧΟΛΗ ΓΟΝΕΩΝ

Η φιλοσοφία των Νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων

Διμηνιαίο Παιδαγωγικό Περιοδικό Χρονιά 44η, Ιούλιος 2012, Αρ. 213 Συντακτικό Σημείωμα.................................. 4

Σχεδιασμός και τεχνολογία........................... 27

Νέο πρόγραμμα σπουδών Νέας ελληνικής γλώσσας.............................. 4

Νέο πρόγραμμα σπουδών Μουσικής........... 32

Νέο πρόγραμμα σπουδών Λογοτεχνίας........ 8 Νέο πρόγραμμα σπουδών Ιστορίας.............. 11 Νέο πρόγραμμα σπουδών Μαθηματικά...... 14

Νέο πρόγραμμα σπουδών Εικαστικών τεχνών....................................... 36 Νέο πρόγραμμα σπουδών Θεατρική αγωγή... 39

Νέο πρόγραμμα σπουδών Θρησκευτικών... 16

Η Μουσική στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών.............. 41

Νέο πρόγραμμα σπουδών Φυσικών επιστημών...................................... 20

Ο Επαγγελματικός Προσανατολισμός σήμερα............................................................ 43

Νέο πρόγραμμα σπουδών Φυσικής αγωγής... 23 Νέο πρόγραμμα σπουδών

Δραστηριότητες για ανάπτυξη της κατανόησης της προφορικής γλώσσας σε ένα παιδί........ 46

ΕΚΔΟΤΗΣ

ISSN 0253 - 0910

Παγκύπρια Σχολή Γονέων Το Διοικητικό Συμβούλιο της Σχολής αποτελούν εκπρόσωποι από: Συνομοσπονδίες και Ομοσπονδίες Συνδέσμων Γονέων Σχολείων Προδημοτικής, Δημοτικής, Μέσης και Τεχνικής εκπαίδευσης, Παγκύπρια Οργάνωση Ελλήνων Δασκάλων – ΠΟΕΔ, Οργάνωση Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης – ΟΕΛΜΕΚ, Οργάνωση Λειτουργών Τεχνικής Εκπαίδευσης Κύπρου – ΟΛΤΕΚ, Σύνδεσμοι Επιθεωρητών Δημοτικής, Μέσης και Τεχνικής Εκπαίδευσης, Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού και άτομα.

ΓΡΑΦΕΙΑ

Ιφιγενείας 73, 2003, Στρόβολος, Λευκωσία Τ.Θ. 27298, 1643, Λευκωσία Τηλέφωνο: 22 754466 Τηλεομοιότυπο: 22 345103 email: scholigoneon@cytanet.com.cy www.scholigoneon.org.cy www.facebook.com/scholigoneon

Τα χειρόγραφα δεν επιστρέφονται. Τα άρθρα εκφράζουν αποκλειστικά απόψεις των συγγραφέων τους. Αναδημοσιεύσεις επιτρέπονται, φτάνει να αναφέρεται η πηγή.

Συντακτική Επιτροπή: Λοϊζος Γιάσουμας Νίκος Μουλαζίμης Λευτέρης Αριστείδου Μιχάλης Τσιάρλιστος Κυριάκος Σαμάρας Στέφανος Πέτρου Μάριος Ιγνατίου Βάσω Μιχαήλ

ΕΤΗΣΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗ Για σχολεία, σωματεία και βιβλιοθήκες Για άτομα: Μέσω Ταχυδρομείου Μέσω σχολείου Για συνδρομητές του εξωτερικού Τιμή τεύχους στην Κύπρο

€10.00 €10.00 €10.00 €15.00 € 2.00

ΣΕΛΙΔΩΣΗ ΚΑΙ ΕΚΤΥΠΩΣΗ:

H. LOIZIDES LTD

Συντακτικό Σημείωμα Στα πλαίσια της συνεργασίας μας με το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού και το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, αφιερώνουμε το τεύχος αυτό του παιδαγωγικού περιοδικού μας στα Νέα Αναλυτικά Προγράμματα, που διαμορφώθηκαν ειδικά για τις έξι τάξεις της Δημοτικής Εκπαίδευσης, έχοντας ως στόχο τη γνωριμία των γονέων με αυτά. Κρίνουμε ως ορθό και αναγκαίο να αναφερθούμε με συντομία στο ιστορικό της συγγραφής των ΝΑΠ (Νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων). Τον Ιούνιο του 2008, με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου της Κυπριακής Δημοκρατίας, ξεκίνησε η διαδικασία εκσυγχρονισμού της εκπαίδευσης από το νηπιαγωγείο μέχρι το ενιαίο λύκειο. Με σκοπό την υλοποίηση του στόχου αυτού συστάθηκε η «Επιτροπή Διαμόρφωσης Αναλυτικών Προγραμμάτων (ΕΔΑΠ)», στις εργασίες της οποίας συμμετείχαν ακαδημαϊκοί και εκπρόσωποι των εκπαιδευτικών οργανώσεων ΠΟΕΔ, ΟΕΛΜΕΚ και ΟΛΤΕΚ. Η ΕΔΑΠ κατέθεσε στη συνέχεια το «Αναλυτικό Πρόγραμμα για τα δημόσια σχολεία της Κυπριακής Δημοκρατίας», που αποτέλεσε το θεωρητικό πλαίσιο για τη συγγραφή των Νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων για όλα τα μαθήματα της Δημόσιας Εκπαίδευσης. Ακολούθως το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού κάλεσε, με ανοικτή πρόσκληση, όσους εκπαιδευτικούς ήθελαν να συμμετάσχουν στη συγγραφή των ΝΑΠ, να δηλώσουν το ενδιαφέρον τους. Ανταποκρίθηκαν 360 εκπαιδευτικοί και δημιουργήθηκαν 21 συνολικά επιτροπές γνωστικών αντικειμένων υπό την καθοδήγηση έγκριτων ακαδημαϊκών επιστημόνων. Οι επιτροπές αυτές ξεκίνησαν τις εργασίες τους τον Μάρτιο του 2009 και ολοκλήρωσαν το έργο τους μέχρι τον Ιούνιο του 2010. Βασική φιλοσοφία των ΝΑΠ είναι η ενίσχυση των μαθητών και των μαθητριών, ώστε να διαμορφώσουν αυτόνομα και με αυτοπεποίθηση την ταυτότητά τους (εθνική, θρησκευτική, πολιτισμική), μαθαίνοντας, ταυτόχρονα, να σέβονται τα διαφορετικά χαρακτηριστικά της ταυτότητας των άλλων κοινοτήτων της Δημοκρατίας 4

της Κύπρου, καθώς, επίσης, και των συμμαθητών και συμμαθητριών τους, που κατάγονται από άλλες χώρες. Τρείς βασικοί πυλώνες ορίζονται από τα Νέα Αναλυτικά Προγράμματα στα πλαίσια της Εκπαιδευτικής Μεταρρύθμισης: α) Η απόκτηση από τους μαθητές/τριες ενός επαρκούς σώματος γνώσεων από όλες τις επιστήμες. β) Η απόκτηση από τους μαθητές/τριες γνώσεων, η ανάπτυξη στάσεων και η επίδειξη συμπεριφορών, που πρέπει να χαρακτηρίζουν τον σύγχρονο δημοκρατικό πολίτη. γ) Η απόκτηση από τους μαθητές/τριες στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο των κομβικών ιδιοτήτων, ικανοτήτων και δεξιοτήτων, που απαιτούνται στην κοινωνία του 21ου αιώνα. Η διαθεματική, επίσης, προσέγγιση της γνώσης, δηλαδή η πολύπλευρη διερεύνηση και μελέτη ενός θέματος με τη συμμετοχή και τον συντονισμό πολλών γνωστικών αντικειμένων, είναι ένα άλλο βασικό χαρακτηριστικό των ΝΑΠ. Τα Νέα Αναλυτικά Προγράμματα έρχονται να υπηρετήσουν τον ευρύτερο σκοπό της διαμόρφωσης στην Κύπρο ενός Δημοκρατικού και Ανθρώπινου Σχολείου. «Δημοκρατικό σχολείο» σημαίνει ένα σχολείο στο οποίο φοιτούν μαζί όλα τα παιδιά – ανεξάρτητα από οποιαδήποτε ιδιαιτερότητα μπορεί να έχουν – για να προετοιμαστούν για το κοινό τους μέλλον. «Ανθρώπινο σχολείο» χαρακτηρίζεται το σχολείο, το οποίο έχει απόλυτο σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Είναι, επιπλέον, ένα σχολείο, στο οποίο οι μαθητές/ τριες έχουν το δικαίωμα να μη βιώνουν την παιδική και την εφηβική ηλικία αποκλειστικά ως περιόδους ιδιαίτερα έντονης και πάρα πολύ κοπιαστικής προετοιμασίας για τη ζωή του ενήλικου ανθρώπου, αλλά ως τις πιο δημιουργικές και ευτυχισμένες περιόδους της ανθρώπινης ζωής. Έχουν αναφαίρετο δικαίωμα να βιώσουν τη χαρά και τη δημιουργικότητα της μάθησης! Κυριάκος Σαμάρας Εκπαιδευτικός, Μέλος Συντακτικής Επιτροπής

Νέο πρόγραμμα σπουδών Νέας ελληνικής γλώσσας

Ομάδα Υποστήριξης Νέου Προγράμματος Σπουδών Εισαγωγή Τις τελευταίες δεκαετίες έχει δημιουργηθεί μια νέα οικονομική και κοινωνικοπολιτισμική πραγματικότητα, μέσα στην οποία τα άτομα καλούνται να κατανοήσουν τον τρόπο με τον οποίο τα κείμενα προβάλλουν διάφορους

τρόπους θέασης της πραγματικότητας. Αυτό μπορεί να καλλιεργηθεί μέσα από την Παιδαγωγική του Κριτικού Γραμματισμού, η οποία εισάγεται στο νέο Πρόγραμμα Σπουδών της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Σημειώνεται ότι η Παιδαγωγική του Κριτικού Γραμματισμού διαπνέει όλα τα νέα Προγράμματα Σπουδών που αφορούν τα μαθήματα τα οποία περιλαμβάνονται στο Ωρολόγιο Πρόγραμμα του Δημοτικού Σχολείου. 5

Νέο Πρόγραμμα Σπουδών για τη Διδασκαλία της Νέας Ελληνικής Γλώσσας στο Δημοτικό Σχολείο: Τι αλλάζει... Πρόκειται για ένα πρόγραμμα με το οποίο οργανώνουμε και διδάσκουμε γλώσσα, με στόχο να αναδείξουμε το πώς μέσα από τη γλώσσα μπορούμε να εκφράσουμε τις θέσεις μας και τις απόψεις μας για τα διάφορα θέματα που απασχολούν την κοινωνία. Οι απόψεις μας μπορεί να είναι σύμφωνες με τις απόψεις που υπάρχουν στην κοινωνία, να τις διευρύνουν ή να έρχονται σε σύγκρουση με αυτές. Μέσα από το γλωσσικό μάθημα επιδιώκεται τα παιδιά, όχι απλώς να μπορούν να διαβάζουν με ευκολία τα διάφορα κείμενα ή να γράφουν σύμφωνα με τους κανόνες της γραμματικής. Στόχος είναι τα παιδιά να είναι σε θέση, όταν διαβάζουν ένα κείμενο, να μπορούν να κατανοούν ποια είναι η θέση του/της συγγραφέα για το θέμα στο οποίο αναφέρεται το κείμενο, έστω και αν αυτή η θέση δε δηλώνεται φανερά μέσα στο κείμενο, ώστε ερχόμενοι/ες σε επαφή με διάφορα κείμενα να εξετάζουν τις διαφορετικές απόψεις και στο τέλος να τοποθετούνται και τα ίδια πάνω στο θέμα. Τα κείμενα και οι γλωσσικές τους δομές αντιμετωπίζονται πολυεπίπεδα. Για παράδειγμα, σε ένα κείμενο οδηγιών όπως είναι μία συνταγή μαγειρικής, το οποίο απευθύνεται σε γυναίκες, εντοπίζεται συνήθως απλό λεξιλόγιο, ενώ σε ένα κείμενο οδηγιών για συναρμολόγηση επίπλου, το οποίο απευθύνεται σε άντρες, γίνεται χρήση δυσνόητων τεχνικών όρων. Υπόρρητα, τα δύο κείμενα λειτουργούν ως τρόποι αναπαραγωγής κοινωνικών στερεοτύπων για τα δύο φύλα. Τα στερεότυπα 6

αυτά μπορούν να γίνουν αντικείμενο κριτικής αποτίμησης και, ενδεχομένως, αποδόμησης, αφού εντοπιστούν κατά την επεξεργασία των δύο κειμένων. Οι αλλαγές είναι εμφανείς στις κειμενικές πρακτικές (αναγνωστικές και συγγραφικές) που εισάγονται στη σχολική τάξη, οι οποίες και δηλώνουν, στο σύνολό τους, μία δυναμική διαδικασία, ικανή να επαναπροσδιορίζεται συνεχώς, όπου κομβικό ρόλο διαδραματίζει η συνοικοδόμηση, από εκπαιδευτικό και παιδιά, θεματικών ενοτήτων. Σε σχέση με τη διαδικασία αυτή αναφέρονται επιγραμματικά τα πιο κάτω:  Οι θεματικές ενότητες συνοικοδομούνται στη βάση των ενδιαφερόντων, των αναγκών και του γλωσσικού επιπέδου των παιδιών και προκύπτουν μέσα από ένα αυθεντικό πλαίσιο προβληματισμού. Αφού συναποφασιστεί ένα θέμα-πρόβλημα προς διερεύνηση, όπως για παράδειγμα είναι η καταστροφή του περιβάλλοντος, οι μαθητές/-τριες και ο/η εκπαιδευτικός φέρνουν σχετικά κείμενα, τα οποία θα βρουν από διάφορες πηγές εντός και εκτός σχολικού πλαισίου. Τα κείμενα τα οποία αξιοποιούνται προέρχονται από διάφορες πηγές έντυπου, ηλεκτρονικού και προφορικού λόγου που παράγονται σε ποικίλες επικοινωνιακές συνθήκες. Κατά συνέπεια, κείμενο είναι ένα παραμύθι, αλλά και μία τηλεοπτική είδηση σε σχέση με την καταστροφή του περιβάλλοντος. Τα κείμενα καλύπτουν πτυχές του θέματος που έχει επιλεχθεί και μπορεί να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήματα που έχουν στο μεταξύ διατυπωθεί και τελούν υπό διερεύ-

βάνει υπόψη τι γνωρίζουν τα παιδιά, από άποψη γραφής και ανάγνωσης, πριν έλθουν στο σχολείο και κτίζει πάνω σε αυτό. Τα κείμενα, τα οποία αξιοποιούνται κατά την ανάπτυξη των θεματικών ενοτήτων επιλέγονται από ένα ευρύ αρχικό σώμα παιδαγωγικού υλικού στο οποίο οι εκπαιδευτικοί έχουν πρόσβαση και το οποίο εμπλουτίζουν και ανανεώνουν. Επίσης, τα ίδια τα παιδιά φέρνουν στην τάξη κείμενα για το θέμα που τα απασχολεί. Τα θέματα που θα απασχολήσουν τις ίδιες ηλικιακά τάξεις κάθε σχολείου δεν είναι απαραίτητο να συμπίπτουν. Επιπλέον, ο χρόνος ολοκλήρωσης μιας θεματικής ενότητας εξαρτάται από το ενδιαφέρον και τη συμμετοχή των μαθητών και των μαθητριών. Τέλος, η κυπριακή διάλεκτος αποτελεί γλωσσικό κεφάλαιο των παιδιών, το οποίο τυγχάνει αξιοποίησης ώστε τα παιδιά, αφού αντιληφθούν τις διαφορές της με την Κοινή Νέα Ελληνική, να προβαίνουν στην αποτελεσματική χρήση της καθεμιάς. Ως κατακλείδα νηση. Κατά την επεξεργασία των κειμένων, τα παιδιά, μέσω γραπτού και προφορικού λόγου, τοποθετούνται κριτικά απέναντι στα κείμενα των οποίων τις θέσεις μελετούν. Η κριτική ανάγνωση υποστηρίζεται από την κριτική γραφή των παιδιών, μέσω της οποίας οι μαθητές/-τριες εκφράζουν τη δική τους φωνή, δηλώνουν, δηλαδή, τη δική τους θέση και στάση για το υπό διαπραγμάτευση θέμα.  Η διδακτική μεθοδολογία διαφοροποιείται σε σχέση με τη μορφή, το ρυθμό και τη διαδικασία της διδασκαλίας, αφού λαμ-

Το νέο Πρόγραμμα Σπουδών δεν αντιμετωπίζει τη διδασκαλία της γραμματικής στατικά και μηχανικά αλλά σκοπεύει να καταστήσει το/τη μαθητή/τρια ικανό/ή να επιλέγει τις κατάλληλες γραμματικές δομές για να κάνει το κείμενό του πιο αποτελεσματικό για την περίσταση για την οποία το παράγει. Επομένως, στόχος του γλωσσικού μαθήματος είναι η καλλιέργεια του προβληματισμού για τον τρόπο που τα κείμενα λειτουργούν στην κοινωνία. Στοχεύει στην καλλιέργεια αυτόνομης σκέψης, ώστε να αποφευχθεί ο κίνδυνος κοινωνικής χειραγώγησης των παιδιών. 7

Νέο πρόγραμμα σπουδών Λογοτεχνίας Ομάδα Υποστήριξης Νέου Προγράμματος Σπουδών «Η Λογοτεχνία, σημαίνον αισθητικό και μορφωτικό αγαθό, εντάσσεται στο πλαίσιο της ανθρωπιστικής παιδείας ως φορέας οικουμενικών αξιών, ενώ συγχρόνως καταδεικνύει την ιδιαίτερη γλωσσική και πολιτισμική φυσιογνωμία ενός λαού.» από την Εισαγωγή στο Πρόγραμμα Σπουδών της Λογοτεχνίας Το πιο πάνω απόσπασμα από το Πρόγραμμα Σπουδών της Λογοτεχνίας καταδεικνύει τη σημασία της ενασχόλησης των παιδιών με τη λογοτεχνία από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ζωής τους. Τα παιδιά, με την επαφή τους με τη λογοτεχνία, ως αναγνώστες και ως ερμηνευτές, διευρύνουν τον ορίζοντα των εμπειριών τους και αναπτύσσουν την ευαισθησία τους, τη φαντασία και την κριτική και ερμηνευτική τους ικανότητα. Η επαφή αυτή τα καθιστά ικανά να αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα με τις διάφορες όψεις που τη διακρίνουν και να παίρνουν θέση απέναντι στα ζητήματα της ατομικής και κοινωνικής ζωής. Το νέο Πρόγραμμα Σπουδών της Λογοτεχνίας, ακολουθώντας τις βασικές αρχές των Αναλυτικών Προγραμμάτων, στηρίζεται στους τρεις πυλώνες που ορίζονται από αυτά. Συγκεκριμένα, με τη διδασκαλία του μαθήματος επιδιώκεται τα παιδιά να αποκτήσουν βασικές γνώσεις γύρω 8

από τη λογοτεχνική παραγωγή, να διαμορφώσουν μέσα από τα λογοτεχνικά κείμενα αξίες, στάσεις, συμπεριφορές που απαρτίζουν το σύγχρονο δημοκρατικό πολίτη, καθώς και δεξιότητες, ικανότητες – κλειδιά, του «κριτικά εγγράμματου» («μορφωμένου») ανθρώπου που είναι απαραίτητες στην κοινωνία του 21ου αιώνα. Ειδικότερα, με τον πρώτο άξονα επιδιώκεται η κατανόηση των ιδιαίτερων τρόπων με τους οποίους η λογοτεχνία δημιουργεί ένα δικό της «κόσμο» σε σχέση με τον πραγματικό, η γλωσσική – αισθητική και πολιτισμική αγωγή τους, η καλλιέργεια εσωτερικών κινήτρων που να ωθούν τους μαθητές και τις μαθήτριες στη φιλαναγνωσία και εν τέλει τη διεύρυνση του μορφωτικού τους υπόβαθρου και, κυρίως, την ενίσχυση της ανθρωπιστικής διάστασης της παιδείας τους. Στο δεύτερο άξονα επιδιώκεται η ευαισθητοποίηση των παιδιών απέναντι στην πολιτισμική τους κληρονομιά και ταυτόχρονα η διαμόρφωση αξιών και η ευαισθητοποίηση τους απέναντι στο οικοσύστημα. Επιδιώκεται παράλληλα η καλλιέργεια της ευαισθησίας και η εκλέπτυνση του αισθητικού τους γούστου, ώστε φτάνοντας στην ενηλικίωση να πετύχουν μια ισορροπημένη ψυχο-συναισθηματική ανάπτυξη. Ακόμα, προωθείται η δημιουργία κινήτρων για αξιοποίηση του ελεύθερου τους χρόνου σε δημιουργικές δραστηριότητες, όπως είναι η φιλαναγνωσία. Οι δεξιότητες που αναπτύσσονται κατά τη διδασκαλία του μαθήματος οδηγούν στην αναγνωστική πρόσληψη των λογοτεχνικών έργων, την κατανόηση – ανάλυση – ερμηνεία των λογοτεχνικών κειμένων, τη σύγκρισή τους με άλλα λογοτεχνικά έργα, την αξιολόγησή τους και γενικότερα την ανάπτυξη της δημιουργικότητάς τους. Οι δεξιότητες αυτές συντελούν στην

καλλιέργεια και γενικότερων ικανοτήτων όπως η αναλυτική και συνθετική σκέψη, η δημιουργική φαντασία, η ενσυναίσθηση, η κριτική επίγνωση και διαχείριση της γνώσης, η διαμόρφωση συνείδησης γύρω από ζητήματα ταυτότητας και ικανότητας συλλογικής εργασίας, που απαιτείται να διαθέτει στην καθημερινή του ζωή ένας «μορφωμένος άνθρωπος». Το περιεχόμενο του νέου Προγράμματος Σπουδών της Λογοτεχνίας οργανώνεται σε τέσσερις θεματικούς άξονες: Φύση, Κοινωνία – Ανθρώπινες σχέσεις, Ιστορία – Πολιτισμική παράδοση και Φαντασία. Οι γενικότεροι θεματικοί άξονες, με τη σειρά τους, υποδιαιρούνται, φιλοδοξώντας να καλύψουν ένα μεγάλο εύρος θεμάτων όπως είναι το γεωφυσικό και βιοφυσικό περιβάλλον, θέματα ανθρωπογεωγραφίας και σχέσεών μας με τη φύση, τη διαφορετικότητα, λαογραφικά έθιμα, λαϊκές ιστορικές παραδόσεις, τη λαϊκή θρησκευτική ζωή, εθνικές και θρησκευτικές επετείους, το χιούμορ, την περιπέτεια, την επιστημονική φαντασία και «εικονική» πραγματικότητα κ.ά. Ισόρροπα, τα παιδιά μυούνται παιγνιωδώς στον κώδικα και τις συμβάσεις της τέχνης του λόγου, ξεκινώντας από το απλό, αυθόρμητο «παιχνίδι με τις λέξεις» στις μικρότερες τάξεις για να εισαχθούν στις μεγαλύτερες στα κείμενα και στο σύστημα της λογοτεχνικής γλώσσας. Μέσα από ποικίλες δραστηριότητες δημιουργικής γραφής και ανάγνωσης, καλλιεργείται η δημιουργικότητα, η ευαισθησία και η επινοητική ικανότητα των παιδιών. Τελικά, μέσα από τα παραπάνω, τα παιδιά οδηγούνται στην αισθητική απόλαυση, ανακαλύπτοντας σταδιακά του «κανόνες» του λογοτεχνικού «παιχνιδιού». Στο επίπεδο του Δημοτικού καταβάλλεται προ9

σπάθεια ώστε το μάθημα να αποτελεί ένα παιχνίδι κριτικής σκέψης και δημιουργικής συμμετοχής των παιδιών. Σ’ αυτό συντελούν η συνεχής επαφή των παιδιών με ελκυστικά γι’ αυτά κείμενα και η ύπαρξη κατάλληλου κλίματος διδασκαλίας στην τάξη, με απώτερο στόχο την ανάπτυξη εσωτερικών κινήτρων ώστε να έρθουν πιο κοντά στον κόσμο και το σύστημα της λογοτεχνίας. Μία από τις καινοτομίες του νέου Προγράμματος Σπουδών της Λογοτεχνίας είναι ότι στις βασικές δεξιότητες του λογοτεχνικού γραμματισμού έχει συμπεριληφθεί και η «ανάπτυξη της δημιουργικότητας των μαθητών μέσω της βαθμιαίας εξοικείωσής τους με συγγραφικές πρακτικές (δημιουργική γραφή)», οι οποίες βοηθούν τους μαθητές «να συνειδητοποιήσουν, με άμεσο τρόπο, και να ευαισθητοποιηθούν απέναντι στη διαδικασία της λογοτεχνικής γραφής και γενικά της καλλιτεχνικής έκφρασης ως τρόπου με τον οποίο τα άτομα (οι δημιουργοί) δεν ‘‘περιγράφουν’’ απλώς το περιβάλλον τους, αλλά παρεμβαίνουν δυναμικά σε αυτό και το ανα-δημιουργούν» (Αναλυτικά Προγράμματα για τα δημόσια σχολεία της Κυπριακής Δημοκρατίας, σ.75). Σύμφωνα με τις δοσμένες διδακτικές επισημάνσεις η δημιουργική γραφή θα πρέπει ως εκπαιδευτική δραστηριότητα να είναι «καθοδηγούμενη από τον διδάσκοντα και προαιρετική» (Αναλυτικά Προγράμματα, σ. 95). Ως προς την καθοδήγηση, είναι φανερό ότι θα πρέπει να δίνονται στους μαθητές εναύσματα που να τους παρωθούν προς μια συγκεκριμένη λογοτεχνική γραφή, έτσι ώστε στο τέλος της δραστηριότητας να έχουν προσοικειωθεί ένα λογοτεχνικό είδος (π.χ. την μικρή ιστορία ή το λίμερικ) ή μια συγγραφική τεχνική (π.χ. την ομοιοκαταληξία) και να αισθάνονται ικανοί να γράψουν κείμενα 10

σύμφωνα με τους κανόνες που έχουν αφομοιώσει. Από την άλλη, η δραστηριότητα θα πρέπει να είναι «προαιρετική» με την έννοια ότι, εφ’ όσον οι μαθητές δεν επιθυμούν να ασκηθούν στο γράψιμο, θα πρέπει να επιλέξουν μιαν άλλη δραστηριότητα του λογοτεχνικού γραμματισμού που έρχεται ως παραπλήρωμα της δημιουργικής γραφής όπως: φωναχτή ανάγνωση και κριτική ακρόαση απαγγελιών, εντρύφηση στις τέχνες της εικονογράφησης βιβλίων, της τυπογραφίας, της βιβλιοδεσίας και της βιβλιολογίας γενικώς (Δημιουργική Γραφή, Οδηγίες Πλεύσεως, Βιβλίο Εκπαιδευτικού). Η επιτυχία της διδασκαλίας της δημιουργικής γραφής, στην περίπτωσή μας και γενικότερα, κρίνεται από το αν και κατά πόσο (περισσότερους και) επαρκέστερους αναγνώστες της λογοτεχνίας μπορεί να διαμορφώσει. Οι συγγραφικές ασκήσεις σαν κι αυτές που προτείνεται ν’ ασχοληθούν οι μαθητές, πρώτιστα καλλιεργούν το γλωσσικό γούστο, διαπλάθουν απαιτητικότερους αναγνώστες και εκλεπτύνουν την λογοτεχνική ανάγνωση (Δημιουργική γραφή, Οδηγίες Πλεύσεως, Βιβλίο Εκπαιδευτικού). Εν κατακλείδι, στα πλαίσια του μαθήματος της λογοτεχνίας, που στο Ωρολόγιο Πρόγραμμα αποτελεί μέρος του μαθήματος «Γλώσσα και Πολιτισμός», τα παιδιά συνεργάζονται σε ποικίλες δραστηριότητες μαθαίνοντας με βιωματικό τρόπο, χρησιμοποιούν την τεχνολογία, ανακαλύπτουν προεκτάσεις και διασυνδέσεις της λογοτεχνίας με άλλα μαθήματα και με άλλες μορφές τέχνης και φτάνουν στην «ολιστική γνώση», ανάλογα με τις δυνατότητες και τα ενδιαφέροντά τους.

Νέο πρόγραμμα σπουδών Ιστορίας

Ομάδα Υποστήριξης Νέου Προγράμματος Σπουδών Βασικός σκοπός του μαθήματος της Ιστορίας, σύμφωνα με το νέο Πρόγραμμα Σπουδών Ιστορίας, είναι η καλλιέργεια ιστορικής σκέψης και η διαμόρφωση ιστορικής συνείδησης μέσα από την ενεργητική συμμετοχή των παιδιών στην ανακάλυψη της ιστορικής

γνώσης. 1Το νέο Πρόγραμμα Σπουδών αποτελεί ένα ευέλικτο εργαλείο το οποίο θέτει τις πρώτες βάσεις για τη θεώρηση της ιστορίας ως πεδίου προβληματισμού και έρευνας. Οι βασικοί άξονες και οι θεματικές ενότητες προσφέρουν περισσότερη ευελιξία ως προς 1. Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού (2010). Αναλυτικά Προγράμματα Προδημοτικής, Δημοτικής και Μέσης Εκπαίδευσης, Τόμος Α΄. Λευκωσία: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Υπηρεσία Ανάπτυξης Προγραμμάτων, σ. 159199.

την επιλογή του γνωστικού περιεχομένου των μαθημάτων και ενθαρρύνουν (με τις προτροπές για ενημερωμένη επιλογή, σφαιρικές επισκοπήσεις, θεματικές και εις βάθος μελέτες) την ανάπτυξη των ερευνητικών μεθόδων και ενός προβληματισμού, καθώς και τη χρήση μιας μεγάλης ποικιλίας πηγών. Κεντρική θέση στο Πρόγραμμα Σπουδών Ιστορίας κατέχει η ανάπτυξη του ιστορικού γραμματισμού η οποία επιδιώκεται μέσα από:  την ανάπτυξη της γνώσης περιεχομένου (τι συνέβηκε στο παρελθόν) και  την ανάπτυξη της ιστορικής κατανόησης/ σκέψης (πώς μαθαίνουμε για το παρελθόν, οι μέθοδοι και διαδικασίες της επιστήμης της Ιστορίας, οι μορφές της ιστορικής γνώσης αλλά και τα όριά της). Βασική επιδίωξη είναι να βοηθηθούν τα παιδιά, από μικρή ηλικία, να προσανατολίζονται στο χρόνο μέσα από την ανάπτυξη γνώσης περιεχομένου, την οποία να θυμούνται και να χρησιμοποιούν για την κατανόηση του παρελθόντος και της σχέσης του με το παρόν και το μέλλον. Ως εκ τούτου, επιδιώκεται οι μαθητές και οι μαθήτριές μας να αναπτύξουν ιστορικά πλαίσια τα οποία θα διαθέτουν συνοχή και στα οποία η γνώση του παρελθόντος θα οργανώνεται και θα αποκτά σημασία. Για να επιτευχθεί αυτό, προσφέρεται η ευκαιρία στα παιδιά να μελετήσουν μεγάλες χρονικές περιόδους δίνοντας έμφαση στην κατανόηση αλλαγών και συνεχειών μεγάλης κλίμακας. Οι τελευταίες βασίζονται σε ερωτήματα τα οποία είναι κοινά για όλες τις ιστορικές περιόδους που μελετούνται. Πέρα από την οργάνωση του περιεχομέ12

νου, δίνεται επίσης η ευκαιρία στα παιδιά, παράλληλα με την κυπριακή και την ελληνική, να μελετήσουν και θέματα από την ευρωπαϊκή και την παγκόσμια Ιστορία. Δίνεται επίσης η ευκαιρία να δουλέψουν με ιστορίες διάφορων ομάδων (άνδρες, γυναίκες, παιδιά, εθνικές, κοινωνικές και θρησκευτικές ομάδες σε γεωγραφικά τοπικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο). Επιπλέον, κεντρίζεται το ενδιαφέρον τους προς μια ποικιλία πτυχών της Ιστορίας (καθημερινή ζωή και συνθήκες εργασίας, επιστήμη, εκπαίδευση, κοινωνικές αλλαγές, τεχνολογική ανάπτυξη, πολιτική Ιστορία κ.ά.). Οι ιστορικοί μελετούν το παρελθόν βασιζόμενοι όχι μόνο στη γνώση περιεχομένου που διαθέτουν, αλλά επίσης στην ικανότητά τους να δουλεύουν με τις μεθόδους και τη λογική της Ιστορίας. Κατ’ επέκταση, στόχος της Ιστορικής Παιδείας είναι να βοηθηθούν τα παιδιά να αναπτύξουν την κατανόησή τους γύρω από τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η επιστήμη της Ιστορίας. Η ανάπτυξη της ιστορικής σκέψης στο νέο Πρόγραμμα Σπουδών Ιστορίας αποκτά πρωτεύουσα σημασία και επιτυγχάνεται μέσα από ένα συνδυασμό ανάπτυξης των ιδεών των μαθητών/τριών γύρω από επιστημολογικές έννοιες, των δεξιοτήτων που σχετίζονται με την Ιστορία και των στάσεών τους απέναντι στην Ιστορία και το παρελθόν. Οι επιστημολογικές έννοιες αυτές αποτελούν κανόνες και εργαλεία τα οποία χρησιμοποιούνται, για να ορίσουμε το τι νομιμοποιούμαστε να πούμε σχετικά με το παρελθόν, το πώς δομούμε αφηγήσεις και για να εξηγήσουμε το τι συνέβηκε στο παρελθόν. Σε αυτή

τη κατηγορία περιλαμβάνονται έννοιες όπως ο χρόνος, οι αιτίες και οι συνέπειες, η αλλαγή και συνέχεια, τα τεκμήρια, οι αναφορές, η σημαντικότητα, η ιστορική ενσυναίσθηση κ.ά. Επιδίωξη είναι τα παιδιά, από μικρή ηλικία, να αναπτύξουν κάποιες από αυτές τις επιστημολογικές έννοιες της Ιστορίας, οι οποίες μπορούν να τους βοηθήσουν να εξερευνήσουν το παρελθόν, να καταλάβουν το παρόν και να συνεχίσουν να μαθαίνουν Ιστορία ακόμα και μετά την έξοδό τους από το εκπαιδευτικό σύστημα. Οι δεξιότητες που καλλιεργούνται μέσα από το νέο Πρόγραμμα Σπουδών αποτελούν ουσιαστικά έκφραση των επιστημολογικών εννοιών που περιγράφονται πιο πάνω. Είναι πολύπλοκες και δεν αναπτύσσονται απλώς με τη μηχανική εξάσκηση και την επανάληψη, αλλά προϋποθέτουν ουσιαστική κατανόηση των εννοιών και αναστοχασμό. Στόχος είναι τα παιδιά να καταστούν ικανά να χρησιμοποιούν τις ιδέες τους γύρω από τις έννοιες της Ιστορίας για να κτίζουν τις δικές τους ερμηνείες σχετικά με ιστορικά ερωτήματα, να επικοινωνούν τα συμπεράσματα και τις ερμηνείες τους και να μπορούν να επιχειρηματολογούν στη βάση τεκμηρίων για αυτά. Πέρα από την κατανόηση εννοιών και την απόκτηση δεξιοτήτων στην ιστορική διερεύνηση, επιδιώκεται τα παιδιά να αναπτύξουν τις συγκεκριμένες εκείνες στάσεις που αποτελούν θεμελιώδες στοιχείο της επιστήμης της Ιστορίας και έχουν να κάνουν με το σεβασμό προς το παρελθόν και τους ανθρώπους του, την εκτίμηση της αξίας των τεκμηριωμένων κρίσεων, την αναγνώριση της ύπαρξης ποικίλων απόψεων και ερμηνειών για το ότι συ-

νέβηκε στο παρελθόν, την αναγνώριση των ορίων που υπάρχουν στη γνώση του παρελθόντος και την κριτική αντιμετώπιση κακών χρήσεων της Ιστορίας. Στο νέο Πρόγραμμα Σπουδών Ιστορίας η χρήση πηγών κατέχει κεντρική θέση. Η χρήση πηγών έχει να προσφέρει πολύ περισσότερα από την απλή πρόκληση του ενδιαφέροντος των παιδιών ή τη δημιουργία μιας αίσθησης «αυθεντικότητας». Το βασικό όφελος που προκύπτει από τη εργασία με πηγές είναι η ανάπτυξη του ιστορικού γραμματισμού αφού παρέχει στα παιδιά την ευκαιρία να σκεφτούν για τον τρόπο που δομείται η ιστορική γνώση χρησιμοποιώντας τα ίχνη του παρελθόντος που εξακολουθούν να υπάρχουν στο παρόν. Με αυτό τον τρόπο υποβοηθείται η ανάπτυξη της κατανόησης των μαθητών για έννοιες οι οποίες κατέχουν κεντρικό ρόλο στην ιστορική σκέψη (π.χ. αναφορές, τεκμήρια, κατάλοιπα, καταγραφές κ.ά.) ενώ ταυτόχρονα το παρελθόν το οποίο καλούνται να θυμούνται αποκτά σημασία.

Μικροί Αρχαιολόγοι: Φωτογραφία από Εφαρμογή του νέου Προγράμματος Σπουδών Ιστορίας στο Δημοτικό Σχολείο Ερήμης 13

Νέο πρόγραμμα σπουδών Μαθηματικά Ομάδα Υποστήριξης Νέου Προγράμματος Σπουδών Η γνωσιολογική επανάσταση, η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας και η πολυπολιτισμική κοινωνία διαφοροποιούν τον προσανατολισμό της εκπαίδευσης και μεταβάλλουν τις προτεραιότητες του σύγχρονου σχολείου. Το σύγχρονο σχολείο θα πρέπει να προετοιμάζει τους μαθητές για έναν κόσμο ο οποίος θα διαφέρει ριζικά από το σημερινό. Η δυνατότητα προσαρμογής στον υπό εξέλιξη κόσμο θα εξαρτηθεί από τη δυνατότητα συνεχούς αυτομόρφωσης, τις δεξιότητες δια βίου μάθησης και τις μεταγνωστικές ικανότητες που διαθέτει το κάθε άτομο. Συνεπώς, η έμφαση μετατοπίζεται στην καλλιέργεια των ανώτερων νοητικών λειτουργιών της ανάλυσης, της σύνθεσης και της κριτικής εξέτασης των πραγμάτων (Θεοφιλίδης, 2009). Το μάθημα των Μαθηματικών δεν μπορούσε παρά να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα, ώστε να συνάδει με τις ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας της γνώσης του 21ου αιώνα. Το νέο Πρόγραμμα Σπουδών των Μαθηματικών έχει ως στόχο να προετοιμάσει τους μαθητές να αγαπήσουν τα Μαθηματικά, ώστε να κεντρίσει το ενδιαφέρον και την επιθυμία τους να ασχοληθούν συστηματικά με αυτά (ΥΠΠ, Πρόγραμμα Σπουδών των Μαθηματικών, 2010). Παράλληλα διασφαλίζει ότι κάθε άτομο θα αποκτήσει τις απαραίτητες μαθηματικές γνώσεις και ικανότητες που θα του επιτρέψουν να διαβιώσει ως αυ14

τόνομο και παραγωγικό μέλος μιας σύγχρονης δημοκρατικής κοινωνίας (Behm & Lloyd, 2009). Λαμβάνοντας υπόψη τις δυσκολίες που βιώνουν οι μαθητές κατά τη μετάβαση από τη μια εκπαιδευτική βαθμίδα στην άλλη, τo νέο Πρόγραμμα Σπουδών των Μαθηματικών αντιμετωπίζει ενιαία το πλαίσιο σπουδών από την Προδημοτική μέχρι το Λύκειο. Ακολουθώντας έναν ολοκληρωμένο σχεδιασμό, εξασφαλίζεται η ομαλή μετάβαση από τη μια εκπαιδευτική βαθμίδα στην άλλη. Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε επίσης στη διαμόρφωση ενός ισορροπημένου Προγράμματος Σπουδών. Tα μαθηματικά είναι κάτι πολύ περισσότερο από την εκμάθηση διαδικασιών ρουτίνας και αλγορίθμων: Τα μαθηματικά είναι σκέψη. Συμβαδίζοντας με τους στόχους που έθεσε η Ευρωπαϊκή Ένωση, το νέο Πρόγραμμα Σπουδών των Μαθηματικών εστιάζεται στις κομβικές ικανότητες της κατανόησης, της επάρκειας, της λύσης προβλήματος και του συλλογισμού. Το πλαίσιο της φιλοσοφίας αντικατοπτρίζεται στο διδακτικό μοντέλο που υιοθετείται και στο νέο εκπαιδευτικό υλικό. Στο εκπαιδευτικό υλικό γίνεται η εισαγωγή των εννοιών μέσα από Εξερευνήσεις ή/και Διερευνήσεις. Οι Εξερευνήσεις αποτελούν καταστάσεις που υποκινούν την περιέργεια των μαθητών και προκαλούν το ενδιαφέρον τους (Bossé, Lee, Swinson, & Faulconer, 2010). Οι καταστάσεις αυτές, στις οποίες οι μαθητές εξερευνούν ελεύθερα μαθηματικές έννοιες, αφορούν τη σύνδε-

ση των Μαθηματικών με τα άλλα αντικείμενα του Αναλυτικού Προγράμματος, τη διασύνδεση των μαθηματικών εννοιών, τη λύση προβλήματος, την αξιοποίηση των ιστορικών στοιχείων και τις εφαρμογές των μαθηματικών εννοιών στην καθημερινή ζωή. Η επιτυχία των ειδικών σκοπών των Μαθηματικών στηρίζεται στην έννοια των Εξερευνήσεων. Οι δραστηριότητες Εξερεύνησης συμβάλλουν στη διαφοροποίηση και εξατομίκευση της διδασκαλίας, στην παροχή κινήτρων και στη χαρά της μάθησης, στην ανάπτυξη του μαθηματικού συλλογισμού, της δημιουργικότητας και της φαντασίας στα Μαθηματικά. Μέσα από τις Διερευνήσεις οι μαθητές εστιάζουν την προσοχή τους στην υπό μελέτη έννοια μέσα από ένα συγκεκριμένο και καθοδηγημένο πλαίσιο, το οποίο τους δίνει τη δυνατότητα να διατυπώσουν υποθέσεις, να ελέγξουν την εγκυρότητα των υποθέσεών τους και να αιτιολογήσουν τις απαντήσεις τους (Bossé et al., 2010). Ακολουθούν οι Δραστηριότητες, όπου οι μαθητές οικοδομούν και εμπεδώνουν τις μαθηματικές έννοιες. Παράλληλα, δίνεται η ευκαιρία στον εκπαιδευτικό να αξιοποιήσει, αν χρειάζεται, κάποιες από τις Δραστηριότητες Εμπλουτισμού, οι οποίες βρίσκονται στο τέλος κάθε ενότητας. Οι δραστηριότητες αυτές δίνονται διαβαθμισμένα, ώστε να χρησιμοποιηθούν ανάλογα με τις ανάγκες και ιδιαιτερότητες των μαθητών. Στα πλαίσια της διαφοροποίησης της διδασκαλίας, της ενεργητικής πρόσκτησης της γνώσης και της καλλιέργειας του επιστημονικού τρόπου προσέγγισης των μαθηματικών εννοιών, η συστηματική χρήση εποπτικών μέσων και η σύγχρονη τεχνολογία αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του Προγράμματος Σπουδών των Μαθηματικών. Σε κάθε ενότητα δίνονται σαφείς εισηγήσεις για χρήση εποπτικού υλικού και εν-

σωμάτωση της τεχνολογίας, επενδύοντας στην προσθετική αξία τους. Η αξιοποίηση της πληθώρας των διαθέσιμων λογισμικών/ εφαρμογιδίων συμβάλλει στην εννοιολογική κατανόηση και στην επίλυση προβλημάτων που δεν είναι δυνατόν να λυθούν με χαρτί και μολύβι. Παράλληλα, η τεχνολογία συμβάλλει στην ανάπτυξη της ικανότητας των μαθητών να επικοινωνούν τις ιδέες τους αλλά και να αναζητούν πληροφορίες από το διαδίκτυο (ΥΠΠ, Αναλυτικό Πρόγραμμα Μαθηματικών, 2010). Όσον αφορά στην εφαρμογή του νέου εκπαιδευτικού υλικού των Μαθηματικών στη Δημοτική Εκπαίδευση, κατά τη σχολική χρονιά 20112012 έγινε εκτεταμένη εφαρμογή του στην Α΄ τάξη. Κατά τη σχολική χρονιά 2012-2013 αναμένεται η πλήρης εφαρμογή του στη Α΄ τάξη και εκτεταμένη εφαρμογή του στη Β΄ τάξη. Στόχος είναι η ολοκλήρωση της εφαρμογής του νέου Προγράμματος Σπουδών των Μαθηματικών και στις έξι τάξεις του δημοτικού σχολείου μέχρι τη σχολική χρονιά 2016-1017. Αναφορές Behm, S., & Lloyd, G. (2009). Factors influencing student teachers’ use of mathematics curriculum materials. In J. Remillard, B. Herbel-Eisenmann, & G. Lloyd (Eds.), Mathematics teachers at work: Connecting curriculum materials and classroom instruction. New York: Routledge, Taylor and Francis. Bossé, M. J., Lee, T. D., Swinson, M., & Faulconer, J. (2010). The NCTM process standards and the five Es of Science: Connecting math and science. School Science and Mathematics, 110(5), 262 – 276. doi:10.1111/j.1949-8594.2010.00033. Θεοφιλίδης, Χ. (2009). Ρωγμές στο παγόβουνο της παραδοσιακής διδασκαλίας. Αθήνα: Εκδόσεις Γρηγόρη. Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού (2010). Πρόγραμμα Σπουδών Μαθηματικών. Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου - Υπηρεσία Ανάπτυξης Προγραμμάτων. Ανάκληση 31 Μαΐου, 2012 από http://www.schools.ac.cy/klimakio/ Themata/Mathimatika/analytika_programmata/ektenes_ programma_mathimatika.pdf 15

Νέο πρόγραμμα σπουδών Θρησκευτικών Ομάδα Υποστήριξης Νέου Προγράμματος Σπουδών Στο άρθρο αναφέρεται το ιστορικό συγγραφής του Νέου Αναλυτικού Προγράμματος, που συνέγραψε η «Επιτροπή Διαμόρφωσης Αναλυτικών Προγραμμάτων (ΕΔΑΠ)» το 2008 και του Αναλυτικού Προγράμματος Θρησκευτικών (ΑΠΘ), που συνέγραψε η Επιτροπή Θρησκευτικών το 2009. Ακολούθως, περιγράφεται η φιλοσοφία του μαθήματος των Θρησκευτικών που διαπνέει το ΑΠΘ και η βασική παιδαγωγική αρχή πάνω στην οποία στηρίζεται. Τέλος, αναπτύσσονται οι σημαντικότερες διδακτικές αρχές που υιοθετούνται στη συγγραφή των σχολικών βιβλίων και στη διδακτική διαδικασία και οι οποίες μπορούν να βοηθήσουν στην επίτευξη των στόχων του ΑΠΘ. Λέξεις κλειδιά: Αναλυτικά Προγράμματα Θρησκευτικών, Θρησκευτικά, συγγραφή σχολικών βιβλίων. Τον Ιούνιο του 2008, με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου της Κυπριακής Δημοκρατίας, ξεκίνησε η διαδικασία εκσυγχρονισμού «της δομής και του περιεχομένου της εκπαίδευσης από το νηπιαγωγείο μέχρι το ενιαίο λύκειο» (Αρ. Απόφασης 67.339). Με σκοπό την υλοποίηση του στόχου αυτού, συστάθηκε η «Επιτροπή Διαμόρφωσης Αναλυτικών Προγραμμάτων (ΕΔΑΠ)», στις εργασίες της οποίας συμμετείχαν ακαδημαϊκοί και εκπρόσωποι των εκπαιδευτικών οργανώσεων ΠΟΕΔ, ΟΕΛΜΕΚ και ΟΛΤΕΚ. Η ΕΔΑΠ 16

κατέθεσε το Δεκέμβριο του 2008 προς το Συμβούλιο Δημοτικής και Μέσης Εκπαίδευσης, το «Αναλυτικό Πρόγραμμα για τα δημόσια σχολεία της Κυπριακής Δημοκρατίας», που αποτέλεσε το θεωρητικό πλαίσιο για τη συγγραφή Νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων για όλα τα μαθήματα της Δημόσιας Εκπαίδευσης. Ακολούθως, το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού κάλεσε με ανοιχτή πρόσκληση όσους εκπαιδευτικούς ήθελαν να συμμετάσχουν στη συγγραφή των Νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων να δηλώσουν το ενδιαφέρον τους. Ανταποκρίθηκαν 360 εκπαιδευτικοί και δημιουργήθηκαν 21 συνολικά επιτροπές γνωστικών αντικειμένων, οι οποίες ξεκίνησαν τις εργασίες τους το Μάρτιο του 2009. Στην Επιτροπή των Θρησκευτικών διορίστηκε πρόεδρος ο κ. Σταύρος Φωτίου, Αναπληρωτής Καθηγητής Θεολογίας και Διδακτικής των Θρησκευτικών στο Τμήμα Επιστημών της Αγωγής του Πανεπιστημίου Κύπρου. Την Επιτροπή στελέχωσαν 13 εκπαιδευτικοί Δημοτικής και Μέσης Εκπαίδευσης, ένας επιθεωρητής Δημοτικής και δύο επιθεωρητές Μέσης Εκπαίδευσης. Η Επιτροπή Θρησκευτικών εργάστηκε συστηματικά και παρέδωσε στην ΕΔΑΠ, το Σεπτέμβριο του 2009, το Αναλυτικό Πρόγραμμα Θρησκευτικών (ΑΠΘ), το οποίο αναρτήθηκε στον ιστοχώρο του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού προς υποβολή εισηγήσεων. Μέχρι τον Ιούνιο του 2012 αξιολογήθηκαν οι εισηγήσεις όλων και το ΑΠΘ συμπληρώθηκε, τροποποιήθηκε και εκδόθηκε μαζί με αυτά των υπόλοιπων γνωστικών

αντικειμένων, για να αποσταλεί σε όλους τους εκπαιδευτικούς. Στη διαμόρφωση της φιλοσοφίας του μαθήματος των Θρησκευτικών λήφθηκε υπόψη και το «Αναλυτικό Πρόγραμμα για τα δημόσια σχολεία της Κυπριακής Δημοκρατίας» του 2008, της ΕΔΑΠ, όπου καθορίζεται ως πλαίσιο της εκπαίδευσης ο ελληνικός πολιτισμός και στο οποίο αναφέρεται ότι οι μαθητές:  ενισχύονται για να διαμορφώσουν αυτόνομα και με αυτοπεποίθηση την ταυτότητά τους (εθνική, θρησκευτική, πολιτισμική), μαθαίνοντας, ταυτόχρονα, να σέβονται τα διαφορετικά χαρακτηριστικά της ταυτότητας των άλλων κοινοτήτων της Δημοκρατίας της Κύπρου, καθώς επίσης των συμμαθητών και συμμαθητριών τους που κατάγονται από άλλες χώρες. (σσ. 3-4) Κατ’ επέκταση το ΑΠΘ έθεσε ως σκοπό του μαθήματος «να γνωρίσει στους μαθητές/τριες την ορθόδοξη πίστη και το πανανθρώπινο διαχρονικό φαινόμενο της θρησκείας» (Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, Επιτροπή Θρησκευτικών, 2009, σ. 1). Βασική παιδαγωγική αρχή για τη διάταξη της ύλης ήταν η πορεία από το οικείο στο έτερο, δηλαδή από το γνώριμο δικό μας στο άγνωστο και διαφορετικό. Το μάθημα, δηλαδή, προσφέρει πρώτιστα γνώση για την Ορθόδοξη Εκκλησία και στη συνέχεια γνωριμία με τις άλλες θρησκείες. Η γνώση για την Ορθόδοξη Εκκλησία περιλαμβάνει, αδρομερώς, την αποκάλυψη του Θεού στον κόσμο, πριν και μετά την έλευση του Χριστού, τη διδασκαλία του Χριστού και τη μαρτυρία της Εκκλησίας μέσα στην ανθρώπινη ιστορία. Το μάθημα, καλλιεργώντας τη γνώση αυτή, διακρίνεται από την Κατήχηση, ενώ παράλληλα η γνωριμία με τις άλλες θρη-

σκείες υπερβαίνει τη Θρησκειολογία, δηλαδή την ισομερή και αναλυτική διδασκαλία όλων των θρησκευμάτων. Στα Θρησκευτικά διδάσκονται τα παιδιά περιληπτικά τις κυριότερες θρησκείες, για να καταλαβαίνουν και να ερμηνεύουν τους διαφορετικούς πολιτισμούς στο σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον. Αυτό καλλιεργεί το σεβασμό της πολιτισμικής ταυτότητας κάθε ανθρώπου, αλλά και ενισχύει το θεολογικό κριτήριο των παιδιών, για να μην οδηγούνται στο θρησκευτικό συγκρητισμό κατά τον οποίο όλες οι θρησκείες θεωρούνται οι ίδιες. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η θρησκευτική αγωγή διαχωρίζει τη διδασκαλία μιας θρησκείας από την αδιαπραγμάτευτη αξία κάθε ανθρώπου. Εκτενέστερα, στο ΑΠΘ καταγράφεται ότι: Το μάθημα των Θρησκευτικών, στο πλαίσιο της ορθόδοξης παράδοσης, προτείνει το ελεύθερο άνοιγμα στο Θεό, προβάλλει την αξιοπρέπεια του ανθρώπινου προσώπου και την ακεραιότητα της δημιουργίας, επιδιώκει την ελευθερία και τη δικαιοσύνη, συμβάλλει στην ειρήνη και την αδελφοσύνη, προωθεί το όραμα της καταλλαγής και της αλληλεγγύης ανθρώπων και λαών, πράγματα που αποτελούν βασικές επιδιώξεις της Παιδείας. (σ. 1) Για να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι, πρέπει να διασφαλιστεί ότι η διδακτική διαδικασία και τα σχολικά βιβλία που συγγράφονται θα είναι συμβατά με τα ζητούμενα του ΑΠΘ. Γι’ αυτό και η Επιτροπή των Θρησκευτικών καθόρισε διδακτικές αρχές, που μπορούν να βοηθήσουν στην επίτευξη των στόχων του ΑΠΘ. Βασική διδακτική αρχή είναι η προαναφερθείσα διάταξη της ύλης από το οικείο στο έτερο. Στις μικρές τάξεις τα παιδιά αρχίζουν από τη 17

χαρά της ζωής μέσα από τη σχέση με τον εαυτό μας, τους γύρω μας, το φυσικό περιβάλλον, το Χριστό ως φίλο μας και την Εκκλησία ως τη μεγάλη μας οικογένεια. Μετά, εισάγεται η έννοια της αδελφότητας των ανθρώπων, όπου προβάλλονται παραδείγματα από την Αγία Γραφή και συνεχίζει με τον αγώνα των χριστιανών και της Εκκλησίας για την επικράτηση της αγάπης στον κόσμο. Στη συνέχεια, γίνεται η γνωριμία των παιδιών με τα άλλα χριστιανικά δόγματα και τις άλλες θρησκείες. Σημαντική παιδαγωγική αρχή είναι και η εξοικείωση των παιδιών με το λόγο του Χριστού και της Εκκλησίας και η κατανόηση ότι αυτός νοηματοδοτεί τη ζωή των ανθρώπων σε κάθε εποχή. Γι’ αυτό κάθε θεολογικό κείμενο πλαισιώνεται κι από ένα παιδοκεντρικό, το οποίο μεταφέρει το θεολογικό μήνυμα στο επίπεδο της καθημερινότητας των παιδιών. Αυτό βοηθά στην κατανόηση του νοήματος, κάνει πιο ενδιαφέρον το μάθημα και βοηθά τα παιδιά να αντιληφθούν ότι τα Θρησκευτικά συνδέονται ουσιαστικά με τη ζωή τους. Μια άλλη παράμετρος διδασκαλίας είναι η παρουσίαση της Οικουμενικότητας της Εκκλησίας. Ο Χριστιανισμός είναι η αποκάλυψη του Θεού σε όλα τα έθνη, συνεπώς στο μάθημα γίνεται επιλογή αγίων, ναών, εικόνων, ύμνων, πρώτα από την Εκκλησία της Κύπρου και μετά από πολλές άλλες Ορθόδοξες Εκκλησίες, που συγκροτούν την Καθολική Αποστολική Εκκλησία.

Επιπλέον, ο λόγος της Εκκλησίας δεν προβάλλεται ως ένα ηθικιστικό σύστημα αξιών, αλλά ως εμπειρία ζωής και σχέσης μεταξύ του ανθρώπου και του Θεού και των ανθρώπων μεταξύ τους. Η θρησκευτική αγωγή παρουσιάζει το βίωμα της εκκλησιαστικής ζωής, που διαποτίζει αυτές τις σχέσεις και αναμορφώνει τον άνθρωπο, αλλά σέβεται απόλυτα την ελευθερία επιλογής των

μαθητών και των οικογενειών τους. Τέλος, επειδή η Εκκλησία πορεύεται μέσα στην ιστορία, δημιουργεί πολιτισμό που επηρεάζει καταλυτικά τις κοινωνίες σε όλα τα επίπεδα του βίου τους. Συνεπώς, το μάθημα των Θρησκευτικών εμπλουτίζεται με λόγο, εικόνες, μουσική, ταινίες κ.ά., που παρουσιάζουν τα πολιτισμικά έργα της Εκκλησίας, τα οποία εξυψώνουν τον άνθρωπο και ανακαινίζουν τον κόσμο. Η συγγραφή των σχολικών βιβλίων από την Ομάδα ΝΑΠ Θρησκευτικών Δημοτικής κινείται μέσα στα πλαίσια των σκοπών του ΑΠΘ και των διδακτικών αρχών που περιγράφηκαν πιο πάνω. Στόχοι της Ομάδας είναι το εκπαιδευτικό υλικό που αναπτύσσεται να είναι συμβατό και συνεπές με τους στόχους του ΑΠΘ, αλλά και ενδιαφέρον για όλα τα παιδιά. Όταν αυτά επιτευχθούν, τότε θα προσφέρουμε στα παιδιά θρησκευτική αγωγή που θα έχει μορφωτική αξία, γιατί, ακόμη κι όταν δεν καθορίζει την προσωπική τους ιστορία, θα τα βοηθά να ερμηνεύουν και να καταλαβαίνουν τους ανθρώπους και τον κόσμο τους. Βιβλιογραφία • Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, Επιτροπή Διαμόρφωσης Αναλυτικών Προγραμμάτων (2008). Πρόταση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο Δημοτικής και Μέσης Εκπαίδευσης. «Αναλυτικό Πρόγραμμα για τα δημόσια σχολεία της Κυπριακής Δημοκρατίας». Λευκωσία: Υ.Π.Π. • Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, Επιτροπή Θρησκευτικών (2009). Αναλυτικό Πρόγραμμα Θρησκευτικών. Λευκωσία: Υ.Π.Π. • Υπουργικό Συμβούλιο Κυπριακής Δημοκρατίας (2008). Αποφάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου που αφορούν στη δημιουργία των αναγκαίων δομών για την υλοποίηση της Εκπαιδευτικής Μεταρρύθμισης (Αρ. Απόφασης 67.339, Ημερ. 11/6/2008). Λευκωσία: Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών. 19

Νέο πρόγραμμα σπουδών Φυσικών επιστημών

Ομάδα Υποστήριξης Νέου Προγράμματος Σπουδών

 Α. Απόκτηση ενός επαρκούς και συνεκτικού σώματος γνώσεων από όλες τις επιστήμες

Η ανάπτυξη του Προγράμματος Σπουδών των Φυσικών Επιστημών στη Δημοτική Εκπαίδευση (όπως και του Προγράμματος Σπουδών Φυσικής στη Μέση Εκπαίδευση) στηρίχτηκε στους πιο κάτω τρεις πυλώνες που θέσπισε η Επιτροπή Διαμόρφωσης Αναλυτικών Προγραμμάτων (ΕΔΑΠ):

 Β. Ανάπτυξη στάσεων και συμπεριφορών που διακρίνουν το δημοκρατικό πολίτη  Γ. Καλλιέργεια των κομβικών ιδιοτήτων, ικανοτήτων και δεξιοτήτων που απαιτούνται στην κοινωνία του 21ου αιώνα (ικανοτήτων-κλειδιών).

Οι γνώσεις βασικών εννοιών οργανώθηκαν στις πιο κάτω εννιά ενότητες: Ζωντανοί Οργανισμοί, Φυσικό Περιβάλλον, Το Σώμα και η Υγεία μας, Ενέργεια, Φως, Ήχος, Ύλη, Δυνάμεις-Κινήσεις-Απλές ΜηχανέςΕργαλεία-Κατασκευές, Ουρανός και Γη.

νεται από το/τη μαθητή/τρια να κάνει από την προοπτική των Φυσικών Επιστημών, αν την έχει κατακτήσει (ή αντίστοιχα σε τι πρέπει να ασκηθεί για να την κατακτήσει). Η κατανομή των ικανοτήτων-συνιστωσών στη δημοκρατική πολιτότητα και στις οκτώ ικανότητες-κλειδιά φαίνεται στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α. Οι τομείς της κατάκτησης εννοιών, της καλλιέργειας επιστημονικών δεξιοτήτων και της ανάπτυξης επιστημονικών στάσεων δε μεθοδεύονται ανεξάρτητα και απομονωμένα μεταξύ τους, αλλά με αλληλοσυσχετισμούς και αλληλεπιδράσεις προς την κατεύθυνση της επίλυσης προβλημάτων, με πλαίσιο αναφοράς τον κόσμο της καθημερινής ζωής. Π.χ. η κατανόηση του εννοιολογικού περιεχομένου αξιοποιείται ως μέσο για (αλλά ταυτόχρονα και επιδιώκεται ως σκοπός μέσα από) την επίλυση προβλημάτων. Αυτές οι αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στους τομείς της διδασκαλίας-μάθησης στις Φυσικές Επιστήμες και στην επίλυση προβλημάτων απεικονίζονται στο Σχεδιάγραμμα 1:

Οι δεξιότητες της επιστημονικής μεθοδολογίας και οι στάσεις της επιστημονικής νοοτροπίας αναλύθηκαν σε δηλώσεις ιδιοτήτων που εκφράζουν ικανότητες, τις οποίες αναμένεται να αναπτύξουν οι μαθητές/τριες, όπως προέκυψε από την ανασκόπηση διάφορων σύγχρονων Προγραμμάτων Σπουδών των Φυσικών Επιστημών στο διεθνή χώρο. Οι δηλώσεις αυτές κατανεμήθηκαν σε εννιά κατηγορίες, οι οποίες αντιστοιχούν στη δημοκρατική πολιτότητα και στις οκτώ ικανότητεςκλειδιά που θέσπισε η ΕΔΑΠ. Κάθε δήλωση ιδιότητας ουσιαστικά αποτελεί μία συνιστώσα της δημοκρατικής πολιτότητας ή της αντίστοιχης υπερκείμενης ικανότητας-κλειδιού (π.χ. δημιουργικότητα) και προσδιορίζει τι αναμέ-

Σχεδιάγραμμα 1: Πλαίσιο ανάπτυξης της

Στη βάση των πιο πάνω αξόνων καθορίστηκε το περιεχόμενο του Προγράμματος Σπουδών, το οποίο αποτελούν:  α. Γνώσεις βασικών εννοιών, οι οποίες συνδέονται με τον κόσμο της καθημερινής ζωής  β. Δεξιότητες της επιστημονικής μεθοδολογίας, οι οποίες προσανατολίζονται στην καλλιέργεια της δημοκρατικής πολιτότητας και των ικανοτήτων-κλειδιών  γ. Στάσεις της επιστημονικής νοοτροπίας, οι οποίες προσανατολίζονται στην κατεύθυνση της καλλιέργειας της δημοκρατικής πολιτότητας και των ικανοτήτων-κλειδιών.

βιωματικές μορφές μάθησης, μάθηση με το νου, το χέρι και όλες τις αισθήσεις. Το συγκεκριμένο μοντέλο παρουσιάζεται στο Σχεδιάγραμμα 2. Τα αμφίδρομα βέλη που συνδέουν τις φάσεις του πιο πάνω μοντέλου υπονούν ότι η πορεία της εργασίας δεν είναι αυστηρά γραμμική, αλλά μπορεί να παρουσιάζει εκτροπές και ανακολουθίες, ανάλογα με τις ερευνητικές ανάγκες που προκύπτουν. Επιπρόσθετα, το συγκεκριμένο διδακτικό μοντέλο, στην πλήρη ανάλυσή του, παραθέτει βασικές ενέργειες που μπορούν να αναλάβουν οι μαθητές/ τριες και αντίστοιχες ικανότητες που μπορούν να αναπτύξουν σε κάθε φάση.

Σχεδιάγραμμα 2: Το μοντέλο διδασκαλίας των Φυσικών Επιστημών διδασκαλίας των Φυσικών Επιστημών

Μια αξιοσημείωτη παράμετρος του νέου Προγράμματος Σπουδών είναι το διδακτικό μοντέλο, το οποίο αποτελείται από τέσσερις διακριτές φάσεις μιας ερευνητικής διαδικασίας: την έναρξη και το σχεδιασμό, την εκτέλεση και την καταγραφή, την ανάλυση και την ερμηνεία των αποτελεσμάτων και την επικοινωνία. Το μοντέλο αυτό συνάδει με τις σύγχρονες θεωρίες μάθησης στις Φυσικές Επιστήμες (π.χ. Εποικοδομισμός) και υπηρετεί βασικές αρχές ανάπτυξης και εφαρμογής του περιεχομένου, τις οποίες καθόρισε η ΕΔΑΠ: παιδαγωγική διαφοροποίηση, συνεργατικές και 22

Το νέο Πρόγραμμα Σπουδών των Φυσικών Επιστημών προνοεί σημαντικές αλλαγές και στον τομέα της αξιολόγησης, με ιδιαίτερη έμφαση στα αντικείμενα και τις τεχνικές της. Στις Φυσικές Επιστήμες θα αξιολογούνται έννοιες που συνδέονται με το πλαίσιο της καθημερινής ζωής και απαραίτητες ικανότητες για την κοινωνία του 21ου αιώνα, όπως π.χ. η ικανότητα των παιδιών να εξάγουν συμπεράσματα που στηρίζονται σε δεδομένα ή να ελέγχουν αν τα συμπεράσματα άλλων στηρίζονται σε πειστικά αποδεικτικά στοιχεία. Στη βάση των πιο πάνω κατευθυντήριων γραμμών του Προγράμματος Σπουδών, η αρμόδια Ομάδα Εργασίας ανέπτυξε το πρώτο διδακτικό υλικό, το οποίο τέθηκε επίσημα σε εφαρμογή τη σχολική χρονιά 2011-12 στα γνωστικά αντικείμενα «Φυσικές Επιστήμες και Τεχνολογία» για τις τάξεις Α΄-Δ΄και «Φυσικές Επιστήμες» για τις τάξεις Ε΄-Στ΄.

Νέο πρόγραμμα σπουδών Φυσικής αγωγής Ομάδα Υποστήριξης Νέου Προγράμματος Σπουδών Η Φυσική Αγωγή και οι Αρχές του Νέου Προγράμματος Σπουδών στη Δημοτική Εκπαίδευση Η μεγάλη αλλαγή (το ΝΕΟ) που επιδιώκεται με τα νέα Αναλυτικά Προγράμματα, είναι η διαφοροποίηση της οπτικής γωνίας μέσα από την οποία αντιμετωπίζουμε το μάθημα της Φυσικής Αγωγής. Η μεγάλη πρόκληση για όλους τους εμπλεκόμενους (εκπαιδευτικούς, μαθητές, γονείς) είναι η κατανόηση και η εφαρμογή των σκοπών του μαθήματος μέσα από τις Αρχές και τους Πυλώνες των νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων που τέθηκαν από την Κυπριακή Πολιτεία και αποτελούν την φιλοσοφία της Αλλαγής. Μέσα από την οπτική του Ανθρώπινου και Δημοκρατικού Σχολείου, το μάθημα της Φυσικής Αγωγής αποκτά νέα διάσταση. Αναβαθμίζεται και γίνεται ένα από τα πιο σημαντικά μαθήματα του Ωρολογίου Προγράμματος, αφού η Ανθρώπινη και η Δημοκρατική διάσταση πραγματώνονται αβίαστα μέσα από τις συνθήκες παιχνιδιού που προσφέρονται λόγω της φύσης του μαθήματος. Η Ανθρώπινη διάσταση εστιάζεται στη δημιουργία, μέσω του παιχνιδιού, ενός χαρούμενου σχολικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο όλα ανεξαιρέτως τα παιδιά, ανάλογα 23

με τις ικανότητες και δυνατότητές τους συμμετέχουν ενεργά και βιώνουν τη χαρά της ατομικής και ομαδικής επιτυχίας σε κατάλληλα σχεδιασμένα μαθήματα (ποικίλες παιγνιώδης και τροποποιημένες δραστηριότητες). Η έμφαση στις μικρές ηλικίες είναι στην ανάπτυξη και απόκτηση των βασικών κινητικών δεξιοτήτων και στις μεγαλύτερες στη χρήση των δεξιοτήτων αυτών για αποτελεσματική και ευχάριστη εφαρμογή σε μεγάλη ποικιλία κινητικών δραστηριοτήτων. Η Δημοκρατική διάσταση βρίσκει και αυτή πλήρη εφαρμογή στο μάθημα της Φυσικής Αγωγής. Το μαθησιακό περιβάλλον οργανώνεται με τέτοιο τρόπο, έτσι ώστε το κάθε παιδί να συμμετέχει ενεργά στις κινητικές δραστηριότητες (κυρίως σε δραστηριότητες μη αποκλεισμού) στο μέγιστο δυνατό χρόνο. Ο/η εκπαιδευτικός διαφοροποιεί την εργασία για το κάθε παιδί χρησιμοποιώντας ποικιλία δραστηριοτήτων, ποικιλία μέσων/υλικών και εφαρμόζοντας ποικιλία διδακτικών μεθόδων, επιδιώκοντας την ατομική πρόοδο του κάθε παιδιού. Σκοποί του Προγράμματος Σπουδών Φυσικής Αγωγής Πιο συγκεκριμένα, επιδιώκεται όπως όλα τα παιδιά:  1. Αναπτύξουν κινητικές δεξιότητες και να εκτελούν ορισμένες από αυτές σε ικανοποιητικό βαθμό.  2. Αποκτήσουν γνώσεις από την αθλητική επιστήμη (πώς και γιατί) και παράλληλα να τις εφαρμόζουν για την αποτελεσματική συμμετοχή τους σε παρούσες και μελλοντικές συνθήκες φυσικής δραστηριότητας.

 3. Μάθουν πώς να έχουν ένα ικανοποιητικό επίπεδο φυσικής κατάστασης για την υγεία.  4. Αποκτήσουν θετική εμπειρία από τη φυσική δραστηριότητα και αναπτύξουν την αυτοέκφραση και την κοινωνικότητα.  5. Κατανοούν και σέβονται τη διαφορετικότητα των ατόμων και να συνεργάζονται με όλους και όλες.  6.Επιδεικνύουν υπεύθυνη αθλητική και κοινωνική συμπεριφορά, ως αποτέλεσμα της συμμετοχής στη φυσική δραστηριότητα. Το περιεχόμενο της Φυσικής Αγωγής Το περιεχόμενό του μαθήματος είναι συγκεκριμένο και ορίζεται από τους δείκτες επιτυχίας για κάθε τάξη. Έτσι τα προγράμματα από τάξη σε τάξη είναι συνεκτικά και προσβλέπουν στο απαιτούμενο επίπεδο στην έναρξη κάθε χρονιάς και το ζητούμενο επίπεδο στο τέλος κάθε χρονιάς. Τα παιδιά, εξελικτικά και προοδευτικά από τις μικρές τάξεις αποκτούν βασικές κινητικές δεξιότητες και τις εφαρμόζουν σε απλά παιχνίδια, σε δραστηριότητες χορού και δραστηριότητες εκπαιδευτικής γυμναστικής. Στις μεγαλύτερες τάξεις οι βασικές κινητικές δεξιότητες γίνονται πιο ποιοτικές και εφαρμόζονται σε τροποποιημένα ατομικά και ομαδικά παιχνίδια, σε παιχνίδια συνεργασίας, δραστηριότητες χορού, εκπαιδευτικής γυμναστικής, στίβου και δραστηριότητες ζωής. Το μάθημα προσεγγίζει διάφορα θέματα τόσο διαθεματικά όσο και διαπολιτισμικά. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η δι25

δασκαλία παραδοσιακών χορών τόσο κυπριακών όσο και άλλων πολιτισμών. Τα παιδιά αποκτούν γνώσεις για την παράδοση, ιστορία και πολιτισμό τόσο της χώρας τους όσο και άλλων χωρών και ταυτόχρονα καλλιεργούν στάσεις σεβασμού τόσο της δικής τους κουλτούρας όσο και των άλλων πολιτισμών.

ών.

Οι δραστηριότητες επίλυσης κινητικών προβλημάτων επιδιώκουν την ανάπτυξη της δημιουργικότητας των παιδιών, την καλλιέργεια της κριτικής τους σκέψης, τη συνεργασία και την ομαδική προσπάθεια.

Τέλος, οι γονείς, συμμετέχοντας σε αθλητικές δραστηριότητες που διοργανώνονται στο μάθημα μαζί με τα παιδιά τους, μπορούν να αποτελέσουν πρότυπο για τα παιδιά και παράδειγμα για ενασχόληση με την άσκηση.

Το οργανωμένο και κατάλληλα τροποποιημένο παιχνίδι καθώς και οι ανάλογες παρεμβάσεις του/της εκπαιδευτικού καλλιεργούν αξίες όπως η τιμιότητα, η συνετή αντιμετώπιση της νίκης και της ήττας, ο σεβασμός των άλλων, στάσεις όπως η ειλικρίνεια, η αποδοχή, η ανεκτικότητα και συμπεριφορές όπως ευγενή άμιλλα στις αγωνιστικές δραστηριότητες, υπευθυνότητα στους χώρους άσκησης, συνεργασία, τήρηση δημοκρατικών διαδικασι-

Καταληκτικά

Η αξιοποίηση των Τεχνολογιών στο μάθημα έχει σκοπό να συμβάλλει στην ποιοτικότερη παρεχόμενη Φυσική Αγωγή χωρίς αυτό να είναι σε βάρος της κινητικής δραστηριοποίησης των παιδιών.

Το νέο Πρόγραμμα Σπουδών Φυσικής Αγωγής είναι γραμμένο για την κυπριακή πραγματικότητα και αναμένεται ότι θα έχει σημαντική συνεισφορά στη δημιουργία του αυριανού δημοκρατικού και κινητικά δραστήριου πολίτη. Ευελπιστούμε στη στήριξή του από όλους τους εμπλεκόμενους εκπαιδευτικούς και κοινωνικούς φορείς.

Νέο πρόγραμμα σπουδών Σχεδιασμός και τεχνολογία Ομάδα Υποστήριξης Νέου Προγράμματος Σπουδών Το μάθημα Σχεδιασμός και Τεχνολογία στην Εκπαίδευση θεωρείται σήμερα πρωταρχικό στο εκπαιδευτικό μας σύστημα, τόσο για την προσέγγιση των στόχων του νέου σχολείου, όσο και για την εφαρμογή των αρχών και μεθόδων της σύγχρονης παιδαγωγικής. Το μάθημα στοχεύει στην παροχή γνώσεων, δεξιοτήτων και στάσεων, ενώ παράλληλα συνδυάζει επιστημονική συγκρότηση. Γενικός σκοπός του μαθήματος είναι η παροχή δυνατότητας εμπλοκής των μαθητών/ τριών σε μια δημιουργική και καινοτόμο διαδικασία μέσα από την οποία θα αποκτήσουν τις απαραίτητες γνώσεις, δεξιότητες και στάσεις, για να σχεδιάσουν και να αναπτύξουν διάφορα προϊόντα, συστήματα και περιβάλλοντα με σκοπό να ικανοποιήσουν διάφορες ανάγκες και να επιλύσουν διάφορα προβλήματα του ανθρώπινου περιβάλλοντος (κοινωνικό, φυσικό, τεχνητό). Το μάθημα Σχεδιασμός και Τεχνολογία παρέχει ακόμα στους μαθητές δυνατότητες ανάπτυξης ικανοτήτων για αυτοδύναμη δημιουργική δράση, σύμφωνα με τις απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας του 21ου αιώνα. Το Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος, έχει τρεις βασικούς άξονες:

 1. Απόκτηση Τεχνολογικής Γνώσης (κατανόησης): χρήση και λειτουργία των τεχνολογιών, τεχνολογικές αρχές, στρατηγικές για την επικοινωνία, την προώθηση, το σχεδιασμό και την αξιολόγηση των τεχνολογικών ιδεών και προϊόντων.  2. Ανάπτυξη Τεχνολογικών ικανοτήτων και δεξιοτήτων : επιλογή, ανάπτυξη, και προσαρμογή των κατάλληλων λύσεων, διαχείριση χρόνου, ανθρώπινων και φυσικών πόρων, παραγωγή τεχνολογικών προϊόντων, συστημάτων και περιβαλλόντων, παρουσίαση και προώθηση των ιδεών, των στρατηγικών και των προϊόντων, αξιολόγηση σχεδίων, στρατηγικών και προϊόντων.  3. Συσχέτιση Τεχνολογίας και Κοινωνίας (Καλλιέργεια αξιών, στάσεων και συμπεριφορών): κατανόηση των τρόπων με τους οποίους οι πεποιθήσεις, οι αξίες, οι στάσεις και οι συμπεριφορές των ατόμων και των κοινωνικών ομάδων προωθούν ή περιορίζουν την τεχνολογική ανάπτυξη, κατανόηση των επιδράσεων της τεχνολογίας στην κοινωνία και το περιβάλλον, διαχρονικά, σε τοπικό και διεθνές επίπεδο. Το Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος στοχεύει παράλληλα στην ανάπτυξη κάποιων γενικών δεξιοτήτων που μπορούν να εφαρμοστούν και σε άλλα γνωστικά αντικείμενα του Α.Π.:  Δεξιότητες Διαχείρισης Πληροφοριών: ικανότητα για υπολογισμούς, μετρήσεις, 27

εκτιμήσεις, ικανότητα για να χρησιμοποιούν γραφήματα, πίνακες, διαγράμματα και άλλα οπτικά μέσα, για να διαχειριστούν τις διάφορες πληροφορίες και να επιλύσουν τα προβλήματα που παρουσιάζονται, ικανότητα για να επικοινωνούν με διάφορες ιδέες, κριτήρια, πιθανές λύσεις και αποτελέσματα (γραφήματα, αναπαραστάσεις στο χαρτί και στον ηλεκτρονικό υπολογιστή, δυσδιάστατα και τρισδιάστατα μοντέλα και συμβολικές και λεκτικές αναπαραστάσεις), και ικανότητα να αναγνωρίζουν, οργανώνουν, αναλύουν, συνθέτουν και αξιολογούν δεδομένα και πληροφορίες και να ερμηνεύουν διαφορετικές απόψεις και προσεγγίσεις.  Δεξιότητες Επίλυσης Προβλήματος: κριτική, δημιουργική, αναστοχαστική και λογική σκέψη, φαντασία, δημιουργικότητα, καθορισμός και ανάλυση προβλήματος, διερεύνηση, κατασκευή, έλεγχος προϊόντων και κατασκευών, αξιολόγηση διαδικασιών και προϊόντων.  Δεξιότητες Διαχείρισης Έργων διαχείριση χρόνου, διαθέσιμων πηγών, ανάληψη ρίσκου, επίλυση διαφορών.  Κοινωνικές και Διαπροσωπικές Δεξιότητες: επικοινωνία μεταξύ μαθητών/τριών και εκπαιδευτικών, εργασία σε ομάδες, σεβασμός, συνεργασία, κ.λπ.. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Στο μάθημα υιοθετούνται διάφορες διδακτικές μέθοδοι που προσφέρουν πολλές ευκαιρίες στα παιδιά για να αναπτύξουν δεξιότητες και να αποκτήσουν γνώσεις που οδηγούν στην κατάκτηση της τεχνολογικής ικανότητας, καθώς υποχρεώνονται να λύσουν τεχνολογικά προ28

βλήματα. Για παράδειγμα, κεντρικό ρόλο στη διδασκαλία του Σχεδιασμού και Τεχνολογίας έχει η εφαρμογή της διαδικασίας λύσης προβλήματος (design process), το οποίο προκύπτει από μια ανάγκη. Η διαδικασία αυτή είναι δυναμική, δεν ακολουθεί συγκεκριμένη πορεία, και μπορεί να ξεκινήσει από οποιοδήποτε στάδιο του μαθήματος (π.χ. μπορεί να ξεκινάμε ένα πραγματικό προβληματισμό γύρω από περιβαλλοντικά θέματα, ή μπορεί να ξεκινά από δοτό πρόβλημα για νέο σχεδιασμό ενός παιχνιδιού για ψυχαγωγία, ή μπορεί να ξεκινά από αξιολόγηση ενός προϊόντος και να περνά από εντοπισμό νέας ανάγκης για βελτίωση, κ.λ.π.). Αυτή η διαδικασία αποτελεί ουσιαστικά τη βασική διδακτική μεθοδολογία του μαθήματος και περιγράφεται στο διάγραμμα. Μέσα από αυτή τη διαδικασία οι μαθη-

τές μαθαίνουν να επεξηγούν τη διαδικασία σχεδιασμού και κατανοούν τις βασικές παραμέτρους του για την κατασκευή ποιοτικών προϊόντων, σύμφωνα με τις ανάγκες και απαιτήσεις του σύγχρονου καταναλωτή, να τοποθετούν σε λειτουργική σειρά τα στάδια της διαδικασίας, να εξηγούν τη συμβολή της τεχνολογίας και του σχεδιασμού στη βελτίωση της παραγωγής βιομηχανικών και άλλων προϊόντων, να αναφέρουν τους παράγοντες αξιολόγησης μιας βιομηχανικής κατασκευής ή προϊόντος (τη χρήση - λειτουργικότητα, τη μορφή, εμφάνιση - αισθητική κ.λ.π), να αναφέρουν τα προβλήματα και τις ανάγκες που απασχολούν διαχρονικά τον άνθρωπο (στέγαση, διατροφή, εκπαίδευση, μεταφορά) και τις διάφορες λύσεις που δόθηκαν από αυτόν. Επιπλέον το μάθημα προωθεί τη συνεργατική μάθηση, αφού η κάθε τάξη χωρίζεται σε δύο ομάδες και η καθεμιά σε μικρές ανομοιογενές ομάδες (2-4 μαθητών), στις οποίες τα παιδιά μαθαίνουν να επιλύουν πρακτικά προβλήματα και να επιτυγχάνουν πρακτικούς στόχους επιζητώντας ένα αποτέλεσμα που θα είναι ευεργετικό τόσο για τα ίδια όσο και για τα μέλη της ομάδας τους. Μέσα από τη διερευνητική μάθηση οι μαθητές/τριες καλούνται να να ανακαλύψουν μια λύση/απάντηση, διαφοροποιημένη και πρωτότυπη. Συχνά μέσα από ιδεοθύελλα, οι μαθητές προκαλούνται να αντιδράσουν προφορικά ή γραπτά σε ένα ερώτημα ή πρόβλημα λέγοντας οτιδήποτε σχετικό τους έρχεται στο μυαλό. Τέλος, με τη διαθεματική προσέγγιση, ενοποιείται το περιεχόμενο της διδασκαλίας και η γνώση κατακτιέται μέσα από την εργαστηριακή, πρακτική και βιωματική μορφή του μαθήματος.

Το μάθημα του Σχεδιασμού και Τεχνολογίας από τη φύση του έχει να κάνει με διάφορες θεματικές ενότητες που προσεγγίζονται διαθεματικά: δομές, μηχανισμοί, ενέργεια, ηλεκτρισμός, ηλεκτρονικά και τεχνολογία ελέγχου, τεχνολογία υλικών, σχεδιασμός. Οι ενότητες του αναλυτικού προγράμματος δεν μπορούν να διδαχτούν από μόνες τους, αλλά μέσω ενός θέματος (κατασκευής). Για να ολοκληρωθεί μια κατασκευή συνδυάζονται θέματα από διάφορες ενότητες του αναλυτικού. Παράλληλα εμπλέκονται διαθεματικά και θέματα από άλλες επιστήμες όπως τα μαθηματικά, την επιστήμη, τη γλώσσα, την τέχνη, την ιστορία κ.λ.π. Γίνεται μεταφορά και εφαρμογή των γνώσεων των άλλων επιστημών στο μάθημα του Σχεδιασμού και Τεχνολογίας, για να υλοποιηθεί ο στόχος που θέτουν τα παιδιά. Με τον τρόπο αυτό οικοδομείται η πραγματική, βιωματική γνώση, που μπορεί κατ΄ επέκταση να εφαρμοστεί αργότερα στη ζωή.

Έτσι στο μάθημα προωθούνται οι ενεργοί και αποτελεσματικοί πολίτες του 21ου αιώνα. Για να μπορεί να λειτουργήσει σωστά το 29

μάθημα, πρέπει να υπάρχουν τα κατάλληλα διδακτικά μέσα και υλικά: καλά οργανωμένο εργαστήριο με ειδικούς πάγκους εργασίας και τον κατάλληλο εξοπλισμό όσον αφορά στα εργαλεία και στα υλικά που θα χρησιμοποιούνται, ηλεκτρονικοί υπολογιστές (τουλάχιστον δύο), ως ένα απαραίτητο εργαλείο έρευνας και ανακάλυψης της γνώσης, βιντεοπροβολέας για παρουσίαση εργασιών από τους μαθητές και από το δάσκαλο, και προγράμματα (λογισμικά) κλειστού και ανοιχτού τύπου με τα οποία να μπορούν να εργαστούν τα παιδιά σε όλα τα στάδια ανάπτυξης ενός θέματος. Όλα αυτά συνδυάζονται με επισκέψεις, συνεντεύξεις, συμμετοχές σε διαγωνισμούς, ώστε τα

παιδιά να έχουν την ευκαιρία να εφαρμόζουν τις τεχνολογικές γνώσεις και δεξιότητες που αποκτούν. Στο μάθημα τα τελευταία χρόνια έχουν ενταχθεί διάφορα ψηφιακά εργαλεία που συνάδουν με τους στόχους για την ένταξη των σύγχρονων τεχνολογιών επικοινωνίας και πληροφορίας (ΤΠΕ) στη σύγχρονη διαδικασία διδασκαλί30

ας και μάθησης. Έτσι, διάφορα λογισμικά (Αλλαγή στο κλίμα, Παιχνίδια με μηχανι-

σμούς, virtual labs electricity, κουτιά ελέγχου «egg-box» κ.α.) καθώς και εκπαιδευτικά πακέτα με kids construction και robotics, όχι μόνο ελκύουν το ενδιαφέρον των παιδιών, αλλά και ενισχύουν τη μάθηση μέσα από πειράματα, δοκιμές, εφαρμογές εναλλακτικών λύσεων και καινοτόμες διαδικασίες.

Το σχολείο όμως δε λειτουργεί ανεξάρτητα, αλλά μέσα στην ευρύτερη κοινωνία. Για την επίτευξη των στόχων του μαθήματος, τα παιδιά μπορούν να ενισχύονται στο σπίτι μέσα από δημιουργικές δραστηριότητες και ποιοτικό χρόνο εργασίας με τους γονείς τους. Εκπαιδευτικά παιχνίδια, κατασκευαστικά μοντέλα, χειροτεχνίες, δημιουργία μικρών ερ-

γαστηρίων στο σπίτι, εμπλοκή σε λύση πρακτικών προβλημάτων στο σπίτι κ.λ.π. Με το τέλος του δημοτικού σχολείου, τα παιδιά αναμένεται να αποκτήσουν, πέραν από τις γνώσεις, την ερευνητική ικανότητα, τη δεξιότητα ταξινόμησης, αξιολόγησης και χρήσης πληροφοριών, την αναλυτική και συνθετική ικανότητα και τις ειδικές δεξιότητες κάθε ατόμου: κατανόηση πληροφοριών, εφαρμογή της αποκτηθείσας γνώσης στην επίλυση προβλημάτων, ανάλυση προβλημάτων, συνθετική ικανότητα, κριτική σκέψη, προσωπικότητα, ωριμότητα, παρατηρητικότητα, φαντασία, εφευρε-

τικότητα, καινοτομία και δημιουργικότητα ικανότητας απαραίτητες για τους ενεργούς και αποτελεσματικούς πολίτες του 21ου αιώνα. 31

Νέο πρόγραμμα σπουδών Μουσικής

Ομάδα Υποστήριξης Νέου Προγράμματος Σπουδών

σκέφτονται και δρουν και μπορεί να μεταδώσει ιδέες και συναισθήματα μέσα από επιλεγμένους ήχους και σύμβολα.

Η μουσική είναι αναπόσπαστο μέρος της ζωής μας, αποτελεί σημαντικό στοιχείο κάθε κουλτούρας και εξυπηρετεί διαφορετικές λειτουργίες της καθημερινότητας. Ως μια μοναδική μορφή μη λεκτικής επικοινωνίας, η Μουσική έχει τη δύναμη να επιδρά στον τρόπο με τον οποίο οι μαθητές και οι μαθήτριες αισθάνονται,

Ως υποχρεωτικό μάθημα του Αναλυτικού Προγράμματος η Μουσική συνεισφέρει με ένα ιδιαίτερο τρόπο τόσο στη γνωστική όσο και στη συναισθηματική, πνευματική, πολιτισμική και ψυχοκινητική ανάπτυξη των μαθητών και των μαθητριών, προάγοντας παράλληλα τα εκπαιδευτικά ιδεώδη που διέπουν τα νέα Αναλυτικά

Προγράμματα. Σκοπός Σκοπός του μαθήματος της Μουσικής είναι η μουσική ανάπτυξη όλων των μαθητών και των μαθητριών μέσα από εμπειρίες οι οποίες εδραιώνουν τις δεξιότητες, γνώσεις, στάσεις και συμπεριφορές τους, έτσι ώστε, με την ενεργητική συμμετοχή τους ως ακροατές, εκτελεστές και συνθέτες, να επικοινωνούν μέσω της μουσικής και να οικοδομούν μια δημιουργική διά βίου σχέση με αυτή. Στόχοι Μέσα από το μάθημα της Μουσικής οι μαθητές και οι μαθήτριες αναμένεται να:  Αναπτύξουν δεξιότητες ενεργητικής ακρόασης  Αναπτύξουν τις φωνητικές τους δεξιότητες  Αναπτύξουν δεξιότητες στην εκτέλεση οργάνων  Αναπτύξουν δεξιότητες αυτοσχεδιασμού και σύνθεσης  Αποκτήσουν γνώσεις και αναπτύξουν δεξιότητες ανάγνωσης και αποκωδικοποίησης διαφόρων ειδών μουσικής σημειογραφίας  Αποκτήσουν γνώσεις ως προς τις βασικές μουσικές έννοιες (ρυθμός, μελωδία, αρμονία/υφή, μορφή, χροιά, δυναμική, ταχύτητα και άρθρωση) και τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους αυτές συνδυάζονται στα διάφορα είδη και στυλ μουσικής.

 Αποκτήσουν και ενισχύσουν θετικές στάσεις και συμπεριφορές σε σχέση με τις μουσικές δραστηριότητες της ακρόασης, της εκτέλεσης και της σύνθεσης. Βασικοί Άξονες του Αναλυτικού Προγράμματος και Προγράμματος Σπουδών Μουσικής Σε εναρμόνιση με τους τρεις βασικούς άξονες που προτείνονται στο «Αναλυτικό Πρόγραμμα για τα Δημόσια Σχολεία της Κυπριακής Δημοκρατίας» το Πρόγραμμα Σπουδών της Μουσικής επιδιώκει τα εξής:  Να συμβάλλει στην προαγωγή της δημιουργικότητας των μαθητών και των μαθητριών, προσφέροντάς τους δυνατότητες για αυτοέκφραση και προβληματισμό καθώς και ευκαιρίες για ανάπτυξη δεξιοτήτων για καινοτομίες.  Να τους παρέχει γνώσεις και δεξιότητες της μουσικής μέσα από βιωματικές εμπειρίες.  Να συντελεί στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και της ικανότητας των μαθητών και των μαθητριών για λύση προβλήματος, στην όξυνση της μνήμης, στην ανάπτυξη των μαθησιακών δεξιοτήτων τους καθώς και στην απόκτηση μεταγνωστικών δεξιοτήτων.  Να συμβάλλει στην ανάπτυξη της αισθητικής κρίσης και ευαισθησίας τους, παρέχοντας ευκαιρίες για να αξιολογούν τη δουλειά τους και τη δουλειά των άλλων.  Να παρέχει, μέσα από ομαδικές δραστηριότητες, τη δυνατότητα στους μαθητές και στις μαθήτριες να κοινωνικοποιηθούν, να 33

αναπτύξουν δεξιότητες συνεργασίας, να αλληλεπιδρούν και να σέβονται τους άλλους. Μέσα από μια μουσική παιδεία που προάγει τα πιο πάνω, οι μαθητές και οι μαθήτριες εξελίσσονται σε υπεύθυνους, ενεργούς και δημοκρατικούς πολίτες. Σε πολίτες που έχουν συνείδηση της ατομικής μουσικής ταυτότητάς τους μέσα στο τοπικό αλλά και παγκόσμιο μουσικό γίγνεσθαι, σε πολίτες που αντιλαμβάνονται ότι η δημιουργία της μουσικής συνδέεται με την έννοια του χρόνου και του κοινωνικού πλαισίου και επομένως σέβονται τους άλλους μουσικούς πολιτισμούς και δημιουργούν, συμμετέχουν, επικοινωνούν μέσα από τη μουσική και συμβάλουν στα κοινωνικά και μουσικά δρώμενα της κοινότητάς τους. Παράλληλα, είναι πολίτες που κατανοούν τις λειτουργίες που επιτελεί η μουσική στην καθημερινή ζωή καθώς και τις ηθικές προεκτάσεις που έχουν κάποιες από αυτές. Είναι πολίτες που ερμηνεύουν και διαμορφώνουν άποψη για τα σύγχρονα μουσικά ρεύματα, που νοιάζονται για το φυσικό, κοινωνικό, πνευματικό και οικονομικό περιβάλλον, που γνωρίζουν και μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη μουσική τεχνολογία και τα μέσα που προσφέρουν οι τεχνολογίες πληροφορίας και επικοινωνίας. Πώς διαφοροποιείται το Νέο Πρόγραμμα Σπουδών Μουσικής από προηγούμενα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών;  1. Είναι Ενιαίο Πρόγραμμα Σπουδών από το νηπιαγωγείο μέχρι και την Α’ Λυκείου.  2. Οι τάξεις ομαδοποιούνται σε 4 βαθμίδες, οι οποίες ενοποιούν την Προδημοτική, Δημοτική και Μέση Εκπαίδευση: 34

Βαθμίδα 1: Προσχολική – Β΄ Δημοτικού Βαθμίδα 2: Γ΄ Δημοτικού – Ε΄ Δημοτικού Βαθμίδα 3: ΣΤ΄ Δημοτικού – Β΄ Γυμνασίου Βαθμίδα 4: Γ΄ Γυμνασίου – Α΄ Λυκείου  3. Είναι ένα ανοικτό Πρόγραμμα Σπουδών, με ευέλικτες δομές (αυτονομία του εκπαιδευτικού- οργάνωση του μαθήματος γύρω από τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες των μαθητών, εναλλακτικοί ρόλοι εκπαιδευτικούμαθητή, «ανοικτή τάξη»). Το νέο πρόγραμμα σπουδών Μουσικής δεν εφαρμόζεται μέσα από κεφάλαια συγκεκριμένων διδακτικών εγχειριδίων αλλά προωθεί το πολλαπλό εγχειρίδιο/εκπαιδευτικό υλικό και την επιλογήσύνθεση μέσα από ποικιλία πηγών και τράπεζα υλικού.  4. Αναλύει τις μουσικές έννοιες που πρέπει να διδαχθούν και τις δεξιότητες που επιθυμούμε οι μαθητές/τριες κάθε βαθμίδας να αποκτήσουν, ανά βαθμίδα με βάση την ηλικία των παιδιών. Αυτό διευκολύνει τον εκπαιδευτικό παρέχοντάς του την ευκαιρία να αξιολογήσει αν οι μαθητές/τριες της τάξης στην οποία διδάσκει έχουν αποκτήσει συγκεκριμένες μουσικές δεξιότητες και να κινηθεί ανάλογα μέσα στην ύλη και τους στόχους της Βαθμίδας. Με αυτό τον τρόπο δίνεται η ευκαιρία για διαφοροποίηση της μάθησης ανάλογα με το επίπεδο δεξιοτήτων του κάθε μαθητή/τριας ξεχωριστά.  5. Δίνει μεγαλύτερη έμφαση στην ανάπτυξη δεξιοτήτων, ξεκινώντας μεθοδικά από το νηπιαγωγείο. Επιδίωξη του νέου Προγράμματος Σπουδών Μουσικής είναι οι μαθητές/τριες να μάθουν να τραγουδούν

σωστά, να παίζουν ένα μουσικό όργανο, να αναπτύξουν δεξιότητες ενεργητικής ακρόασης, να αναπτύξουν δεξιότητες αυτοσχεδιασμού και σύνθεσης.  6. Δίνει αναλυμένες σε σχέση με τις δραστηριότητες του τριπτύχου (Ακρόαση-Εκτέλεση-Αυτοσχεδιασμός/Σύνθεση) τις επιδιωκόμενες στάσεις και συμπεριφορές. Πρώτη φορά σε Πρόγραμμα Σπουδών Μουσικής οι εκπαιδευτικοί έχουν στη διάθεσή τους ξεχωριστό μέρος του Προγράμματος Σπουδών όπου αναλύονται στάσεις και συμπεριφορές σε σχέση με τις δραστηριότητες της ακρόασης, της εκτέλεσης και της σύνθεσης.  7. Βοηθά τους εκπαιδευτικούς να οργανώνουν το μάθημά τους, όχι μόνο γύρω από μουσικές έννοιες, όπως γινόταν μέχρι σήμερα από τη μεγαλύτερη μερίδα εκπαιδευτικών Δημοτικής και Μέσης εκπαίδευσης, αλλά και μέσα από την οργάνωση γύρω από ανοικτές θεματικές ενότητες που συνδέουν τις γνώσεις και τις δεξιότητες που αποκτούν οι μαθητές μας για τα στοιχεία της μουσικής με τη μουσική ως μορφή επικοινωνίας, τόσο με το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον όσο και με τον εσωτερικό τους κόσμο. Σκόπιμα οι ενότητες αυτές είναι αρκετά γενικές για να μπορούν να προσαρμοστούν και να εμπλουτιστούν κάθε φορά ανάλογα με τη βαθμίδα, στις ανάγκες και στα ενδιαφέροντα των μαθητών/ εκπαιδευτικών/σχολικής μονάδας.  8. Αναλύει σε συντομία τη διδακτική μεθοδολογία για τη διδασκαλία του μαθήματος, βασισμένη σε σύγχρονες τάσεις της διδακτικής της Μουσικής αλλά και στους τρεις πυλώνες των νέων Αναλυτικών Προ-

γραμμάτων.  9. Δίνει έμφαση στη βιωματική συμμετοχή των μαθητών/τριών σε ποικίλες μουσικές εμπειρίες και σκόπιμα καθυστερεί, σε σχέση με το προηγούμενο πρόγραμμα σπουδών, την εισαγωγή της Μουσικής σημειογραφίας στις μικρές ηλικίες. Βασίζεται στην προσέγγιση «πρώτα ο ήχος και μετά το σύμβολο», προσέγγιση που ακολουθείται σε όλες τις βαθμίδες. Με απλά λόγια, οι μαθητές/τριες μαθαίνουν πρώτα να «μιλάνε» τη γλώσσα της μουσικής και μετά να τη «διαβάζουν».  10. Προωθεί την αμφίδρομη συνεργασία με την κοινότητα μέσα από ποικιλία δράσεων εντός και εκτός σχολείου, δίνοντας την ευκαιρία στα παιδιά να συνεργαστούν με καλλιτέχνες-δημιουργούς και να παρουσιάσουν τις δικές τους δημιουργίες και μουσικές δράσεις στην κοινότητα (ανοικτό σχολείο).  11. Προωθεί τα project σε όλες τις βαθμίδες, αναγνωρίζοντας την εκπαιδευτική τους σημασία.  12. Προωθεί την εισαγωγή άτυπων μαθησιακών πρακτικών στη μουσική και την εισαγωγή και παιδαγωγική αξιοποίηση των μουσικών προτιμήσεων των μαθητών στο μάθημα.  13. Δίνει συγκεκριμένα παραδείγματα σύγχρονων εργαλείων αξιολόγησης.  14. Προωθεί τη χρήση μουσικής τεχνολογίας και τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας τόσο από τον εκπαιδευτικό όσο και από τους μαθητές όλων των Βαθμίδων εκπαίδευσης. 35

Νέο πρόγραμμα σπουδών Εικαστικών τεχνών

Ομάδα Υποστήριξης Νέου Προγράμματος Σπουδών

νόημα, της εξερεύνησης των μέσων, υλικών και τεχνικών, καθώς και του συνεχούς αναστοχασμού.

Οι Εικαστικές Τέχνες είναι ενσωματωμένες στην καθημερινή μας ζωή και αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του τοπικού και παγκόσμιου πολιτισμού. Συνιστούν εκφραστικά μέσα με τα οποία αναπαριστούμε εμπειρίες, ιδέες, αξίες, συναισθήματα και απαιτούν διανοητικές λειτουργίες όπως αντίληψη, μνήμη και σχηματισμό εννοιών, προάγοντας έτσι την ολόπλευρη ανάπτυξη των παιδιών. Μέσα από τις Εικαστικές Τέχνες ο άνθρωπος επικοινωνεί, δημιουργεί και διατηρεί τον πολιτισμό και το περιβάλλον του, και ταυτόχρονα καλλιεργεί το σεβασμό και την κατανόηση ανάμεσα στους ανθρώπους. Επιπλέον, στο σύγχρονο κόσμο, το πεδίο των Εικαστικών Τεχνών παρεμβαίνει στις πρακτικές εφαρμογές της εικόνας (π.χ. φωτογραφία, διαφήμιση, ψηφιακή εικόνα) οι οποίες επιδρούν καθοριστικά στον τρόπο ζωής και σκέψης των ανθρώπων.

Μέσα από το μάθημα, επιδιώκεται η εικαστική έκφραση του παιδιού, η σύνδεσή της με το περιβάλλον και η προσέγγιση της εικαστικής δημιουργίας (έργου τέχνης/εικόνας) τοπικά και παγκόσμια. Επίσης, ενισχύονται οι εικαστικές εμπειρίες, γνώσεις, ικανότητες και δεξιότητες, στοχεύοντας στην ανάπτυξη κριτικά σκεπτόμενων, συνειδητοποιημένων δημιουργών - θεατών, που συμβάλλουν ενεργά στη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους.

Το νέο Πρόγραμμα Σπουδών (Π.Σ.) Εικαστικών Τεχνών έχει χαρακτήρα παιδοκεντρικό. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια η μάθηση και διδασκαλία στις Εικαστικές Τέχνες βασίζεται στις εμπειρίες, στα ενδιαφέροντα και ικανότητες των παιδιών. Σημαντικός είναι ο ρόλος του παιχνιδιού, της άμεσης εμπειρίας, της μάθησης εκτός των πλαισίων της σχολικής αίθουσας, της ενεργού συμμετοχής και εμπλοκής των παιδιών σε δραστηριότητες με

Το νέο Πρόγραμμα Σπουδών Εικαστικών Τεχνών αφορά όλο το εύρος της υποχρεωτικής εκπαίδευσης και επιτυγχάνει την ενιαιοποίηση της εκπαίδευσης από την Προδημοτική μέχρι την Α΄ Λυκείου. Οι τάξεις ομαδοποιούνται σε τέσσερις βαθμίδες: Βαθμίδα 1:

Προδημοτική – Β΄ Δημοτικού

Βαθμίδα 2:

Γ΄ Δημοτικού – Ε΄ Δημοτικού

Βαθμίδα 3:

ΣΤ΄ Δημοτικού – Β΄ Γυμνασίου

Βαθμίδα 4:

Γ΄ Γυμνασίου – Α΄ Λυκείου

Με αυτό τον τρόπο επιτυγχάνεται τόσο η συνέχεια του ενιαίου και συνεκτικού σώματος γνώσεων, όσο και η επίτευξη μακροπρόθεσμων στόχων που αφορούν στάσεις και συμπεριφορές. Επιπλέον, δίνεται η δυνατότητα καλλιέργειας συγκεκριμένων δεξιοτήτων σε όλες τις βαθμίδες. Οι διδακτικοί

στόχοι που καθορίζονται είναι κοινοί για τις τέσσερις βαθμίδες, ενώ οι δείκτες επιτυχίας οι οποίοι δηλώνουν το επιθυμητό επίπεδο που πρέπει να φτάσουν οι μαθητές/τριες, ορίζονται για κάθε βαθμίδα ξεχωριστά. Το Πρόγραμμα είναι ευέλικτο και ανοικτό, επιτρέποντας την ανάπτυξη πρωτοβουλιών από τους/τις εκπαιδευτικούς και τους/τις μαθητές/τριες. Βασικοί άξονες του νέου Προγράμματος Σπουδών Εικαστικών Τεχνών Το νέο Πρόγραμμα Σπουδών Εικαστικών Τεχνών είναι οργανωμένο και δομημένο σύμφωνα με τις βασικές αρχές των «Αναλυτικών Προγραμμάτων για τα Δημόσια Σχολεία της Κυπριακής Δημοκρατίας» και στηρίζεται σε τρεις βασικούς άξονες:  α) Απόκτηση ενός συνεκτικού και επαρκούς σώματος γνώσεων. Ο πρώτος άξονας προσεγγίζει τις Εικαστικές Τέχνες ως εμπειρία και βίωμα, παρέχοντας τη δυνατότητα για διερεύνηση της εικαστικής γλώσσας με τη χρήση μέσων και υλικών και για παρατήρηση κάθε μορφής εικαστικής δημιουργίας, μέσα από δραστηριότητες που έχουν νόημα για τα παιδιά.  β) Καλλιέργεια αξιών, υιοθέτηση στάσεων και συμπεριφορών, που απαρτίζουν τη σύγχρονη δημοκρατική πολιτότητα.

ξιοτήτων που απαιτούνται από την κοινωνία του 21ου αιώνα – ικανότητες κλειδιά. Ο τρίτος άξονας στοχεύει στην ανάπτυξη δεξιοτήτων που αφορούν κυρίως στους δύο διαπλεκόμενους τομείς σχεδιασμού δραστηριοτήτων: της θέασης-παρατήρησης και παραγωγής - δημιουργίας. Μέσα από αυτούς τους τομείς προσφέρονται παράλληλα δυνατότητες για καλλιέργεια δεξιοτήτων δημιουργικής λύσης προβλήματος και κοινωνικών-διαπροσωπικών δεξιοτήτων. Περιεχόμενο Το περιεχόμενο του Προγράμματος Σπουδών χωρίζεται στον Πυρήνα «Εικαστική Έκφραση και Σκέψη» και στις δύο Έννοιες Κλειδιά: «Αειφόρος Ανάπτυξη – Περιβάλλον» και «Πολιτισμός». Ο Πυρήνας περιλαμβάνει πειραματισμό με υλικά, εμπλουτισμό εμπειριών και διερεύνηση της εικαστικής γλώσσας. Οι Έννοιες Κλειδιά χωρίζονται σε έξι θεματικές περιοχές ως ακολούθως: Έννοια Κλειδί «Αειφόρος Ανάπτυξη – Περιβάλλον» Αυτή η έννοια κλειδί επιχειρεί να συνδέσει την εικαστική δημιουργία με την αειφόρο ανάπτυξη – περιβάλλον (φυσικό και ανθρωπογενές) και περιλαμβάνει τις πιο κάτω θεματικές:

Ο δεύτερος άξονας στοχεύει στην ανάπτυξη κριτικά σκεπτόμενων δημιουργών – θεατών που συμβάλλουν ενεργά στη διαμόρφωση της ποιότητας της ζωής τους.

Α) Χώρος – Τόπος

 γ) Καλλιέργεια ιδιοτήτων, ικανοτήτων, δε-

Έννοια Κλειδί «Πολιτισμός»

Β) Πολιτισμός της Εικόνας Γ) Κοινωνία και Ζωή

Η συγκεκριμένη έννοια κλειδί επικεντρώνεται στις εμπειρίες, ενδιαφέροντα και κοινωνικό-πολιτισμικό υπόβαθρο των μαθητών/τριών για την επιλογή ζητημάτων που αφορούν στις πιο κάτω θεματικές περιοχές: Α) Η Έννοια της Ταυτότητας Β) Τοπική Πολιτιστική Κληρονομιά Γ) Παγκόσμια Πολιτιστική Κληρονομιά Ο Πυρήνας και οι δύο Έννοιες Κλειδιά καλύπτουν όλο το φάσμα των γνώσεων, δεξιοτήτων και στάσεων που θα αναπτύξουν οι μαθητές/τριες. Η δομή του νέου Προγράμματος Σπουδών Εικαστικών Τεχνών φαίνεται καθαρά στο σχεδιάγραμμα που ακολουθεί:

Πλάνο εφαρμογής Η εφαρμογή του νέου Προγράμματος Σπουδών Εικαστικών Τεχνών θα γίνει σταδιακά και με σταθερά βήματα. Η σταδιακή εισαγωγή και εφαρμογή του νέου Προγράμματος Σπουδών Εικαστικών Τεχνών θα υλοποιηθεί με βάση το ακόλουθο πλάνο: 38

Σχολ. χρονιά Τρόπος εφαρμογής του νέου Προγράμματος Σπουδών Εικαστικών Τεχνών 2011-2012 Μερική εφαρμογή με την εισαγωγή ορισμένων ενοτήτων σε όλες τις τάξεις, οι οποίες έχουν διδαχθεί σε οποιοδήποτε στάδιο της σχολικής χρονιάς. 2012-2013 Μερική εφαρμογή με την εισαγωγή περισσότερων ενοτήτων σε όλες τις τάξεις. 2013-2014 Μερική εφαρμογή με την εισαγωγή περισσότερων ενοτήτων σε όλες τις τάξεις. 2014-2015 Πλήρης εφαρμογή σε όλες τις τάξεις. Ήδη έχει ετοιμαστεί πλάνο επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών για τη σχολική χρονιά 2012-13 το οποίο θα βοηθήσει στην ομαλή εφαρμογή του νέου Προγράμματος Σπουδών Εικαστικών Τεχνών. Επίσης, έχει αναρτηθεί στην ιστοσελίδα Εικαστικής Αγωγής χρήσιμο εκπαιδευτικό υλικό, όπως διδακτικές ενότητες που απευθύνονται σε διάφορες βαθμίδες, εποπτικό υλικό και λογισμικά, καθώς και Οδηγός Εκπαιδευτικού. Οι υπεύθυνοι Επιθεωρητές και Σύμβουλοι του μαθήματος είναι στη διάθεση όσων σχολείων χρειάζονται επιπρόσθετη βοήθεια και στήριξη για την καλύτερη δυνατή εφαρμογή του νέου Προγράμματος Σπουδών Εικαστικών Τεχνών, με απώτερο στόχο τη δημιουργία ενός πιο ανθρώπινου και δημοκρατικού σχολείου.

Νέο πρόγραμμα σπουδών Θεατρική αγωγή

Ομάδα Υποστήριξης Νέου Προγράμματος Σπουδών Η Θεατρική Αγωγή είναι, σύμφωνα με το Πρόγραμμα Σπουδών, η παιδαγωγική και κοινωνική προσέγγιση του θεάτρου και του δράματος. Προσβλέπει στο να διεγείρει την προσωπική και κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών ενεργοποιώντας τη φαντασία και ενθαρρύνοντας τη δημιουργικότητά τους. Η Θεατρική Αγωγή εκδημοκρατικοποιεί τα μέσα και τις διαδικασίες μάθησης γιατί παρέχει μια εναλλακτική διαδικασία μάθησης.

ανταποκρίνονται σε δραματικά πλαίσια. Αυτά τα τρία στάδια αποτελούν ουσιαστικά και τους τρεις άξονες αναφοράς της Θεατρικής Αγωγής, βάση των οποίων αναπτύσσονται οι ειδικές γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες που άπτονται του αντικειμένου της.  Ένα θεατρικό εργαστήρι αποκτά το χαρακτήρα ενός πολιτισμικού γεγονότος μιας και δημιουργείται συλλογικά από τα μέλη μιας συγκεκριμένης κοινότητας παιδιών, που επιχειρούν να κατανοήσουν τον εαυτό τους και τους άλλους μέσα σε συγκεκριμένα πλαίσια δράσης.

 Το θέατρο και το δράμα αποτελούν παραστατικές μορφές τέχνης και έτσι προσεγγίζονται ως ένα ζωντανό παραστατικό γεγονός όπου οι μαθητές-συμμετέχοντες γνωρίζουν θέατρο κάνοντας θέατρο.

 Η Θεατρική Αγωγή υιοθετεί ένα εργαστηριακό μοντέλο παιδαγωγικής, που έχει στόχο να εμπλέξει τα παιδιά ενεργά στη διαδικασία μάθησης κατά τη διάρκεια της οποίας διερευνούν, αναλύουν κριτικά, αντιπαραβάλλουν και επαναδιαπραγματεύονται γνώσεις, ιδέες και στάσεις ζωής.

 Στη διάρκεια ενός θεατρικού εργαστηρίου τα παιδιά δημιουργούν, παραστούν και

 Το τελικό προϊόν μιας τέτοιας διαδικασίας είναι το αποτέλεσμα της εργασίας των

Βασικές αρχές της Θεατρικής Αγωγής

συμμετεχόντων στο θεατρικό εργαστήρι, και όχι απαραίτητα η παράσταση προς ένα άλλο ακροατήριο, χωρίς αυτό να αποκλείεται. Τρόποι ένταξης της Θεατρικής Αγωγής στη Δημοτική Εκπαίδευση  Η Θεατρική Αγωγή αποτελεί μια νέα πρόταση παιδαγωγικής, που υιοθετεί όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά του θεατρικού εργαστηρίου, προσκαλώντας έτσι τα παιδιά σε μια δημόσια συζήτηση για θέματα που τα αφορούν. Παράλληλα, μέσα από τις διαδικασίες και τα εργαλεία που χρησιμοποιεί, ενεργοποιεί και αναπτύσσει όλες τις ικανότητες-κλειδιά και όλες τις αξίες, στάσεις, συμπεριφορές του σύγχρονου δημοκρατικού πολίτη, αυτού που μαθαίνει πώς να συνεργάζεται, να αποδέχεται το διαφορετικό και να διεκδικεί τη δικιά του φωνή στα δημόσια δρώμενα.  Η Θεατρική Αγωγή αποτελεί ταυτόχρονα και μια διαθεματική προσέγγιση, την οποία οι εκπαιδευτικοί μπορεί να εφαρμόσουν με σκοπό να ενοποιήσουν τα διάφορα γνωστικά αντικείμενα του σχολικού προγράμματος γύρω από μια συγκεκριμένη περιοχή γνώσης. Ένα θεατρικό εργαστήρι μπορεί, επομένως, να σχεδιαστεί ώστε να ανταποκρίνεται σε συγκεκριμένους στόχους άλλων γνωστικών αντικειμένων, και να πραγματοποιείται σε διδακτικές περιόδους των υπόλοιπων γνωστικών αντικειμένων και όχι μόνο σε αυτές του μαθήματος «Γλώσσα και Πολιτισμός».  Η Θεατρική Αγωγή είναι ένα από τα τρία 40

γνωστικά αντικείμενα που συνθέτουν το μάθημα «Γλώσσα και Πολιτισμός». Αποτελεί μορφή γλώσσας και παρέχει δυνατότητες εναλλακτικής έκφρασης και επικοινωνίας. Η επικοινωνία μέσω του θεάτρου και του δράματος δημιουργεί στα παιδιά δυνατότητες να μεταφέρουν τις ιδέες τους με ένα άλλο τρόπο πέρα από το συμβατικό. Μια τέτοια δυνατότητα προσφοράς ποικίλων μέσων μάθησης είναι που αναβαθμίζει τη δημόσια εκπαίδευση σε δημοκρατική εκπαίδευση. Στη διάρκεια ενός εργαστηρίου δίνονται, βέβαια, και πολλές ευκαιρίες στα παιδιά να αναπτύξουν προφορικό λόγο, ενώ τα ερεθίσματα που δημιουργούν τα δραματικά πλαίσια που κατασκευάζουν τα παιδιά μπορούν αργότερα να αποτελέσουν τη βάση για παραγωγή γραπτών κειμένων.  Η Θεατρική Αγωγή αποτελεί ταυτόχρονα γνωστικό αντικείμενο που προσβλέπει σε ειδικές γνώσεις, δεξιότητες, ικανότητες και στρατηγικές που άπτονται του αντικειμένου της. Για να είναι αποτελεσματική η αλληλεπίδραση των παιδιών μέσα από το θέατρο και το δράμα, θα πρέπει ταυτόχρονα να εκπαιδεύονται στο να χρησιμοποιούν τα ιδιαίτερα εργαλεία τους. Έτσι, λοιπόν, καθώς προσεγγίζουμε τη Θεατρική Αγωγή ως μέσον για να μάθουμε κάτι άλλο, χρησιμοποιούμε ταυτόχρονα τις ιδιαίτερες διαδικασίες και τα εργαλεία της, την προσεγγίζουμε δηλαδή ως αντικείμενο. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι δε διαχωρίζουμε την πρόθεση να μάθουμε μέσα από το δράμα και το θέατρο από την πρόθεση να μεταφέρουμε θεατρικά αυτό που μαθαίνουμε.

Η Μουσική στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών Γεωργία Παπαμιχαηλ ΑΑ,.Β.Μ, Μ.Μ, Ph.D (Cand.) Εργαστήρι Μουσικής Έκφρασης Τηλ. Επικοινωνίας: 99200450 Email: georgia_papas@yahoo.com Η μουσική παίζει σημαντικό ρόλο στην διαπαιδαγώγηση του παιδιού και του ανθρώπου γενικά. Από μικρή ηλικία το παιδί μαθαίνει να ξεχωρίζει διάφορους ήχους και να τους ταυτίζει με διάφορα αντικείμενα. Από τον καιρό που η μητέρα εγκυμονεί, το παιδί αναγνωρίζει τον ήχο της φωνής της και ακούει. Δεν είναι τυχαίο που το παιδί αναγνωρίζει την μουσική που ακούει η μητέρα και καθώς μεγαλώνει η συγκεκριμένη μουσική είναι γνώριμη και αγαπημένη. Από την αρχαία Ελλάδα μέχρι και σήμερα, φιλόσοφοι και εκπαιδευτικοί έχουν μελετήσει εις βάθος την εκπαίδευση, την σωστή εκμάθηση διαφόρων μαθημάτων και συνεχίζουν μέχρι και σήμερα να δίνουν ιδιαίτερη σημασία στην φιλοσοφία και τρόπους διαπαιδαγώγησης. Ο αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος Πλάτωνας σημείωσε την σημασία της σωστής Παιδείας του νέου και του μαθητή του. Από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα, η εκπαίδευση έχει προοδευσει σε μεγάλο βαθμό και είναι καθήκον μας να εξακολουθούμε να βελτιώνουμε και να προσφέρουμε στο παιδί όλα τα αναγκαία εφόδια για να γίνουν σωστοί πολίτες αργότερα.

Είναι πολύ σημαντικό το παιδί να έχει την σωστή διαπαιδαγώγηση από τα αρχικά στάδια της ηλικίας του. Υπάρχουν διάφορα προγράμματα για την προσχολική ηλικία τα οποία είναι παγκοσμίως αναγνωρισμένα και προσφέρουν μια ολοκληρωμένη προσχολική διαπαιδαγώγηση. Μερικά από τα προγράμματα αυτά είναι τα ακόλουθα: Kindermusik, Orff, Kodaly και Dalcroze. Το κάθε πρόγραμμα έχει ως βάση τον ρυθμό, ήχο, παλμό, μουσικά όργανα, εκτέλεση και τραγούδι. Αυτά τα προγράμματα μπορούν να διδαχτούν από εγγεγραμμένους και ειδικευμένους μουσικούς και από σχολειά τα οποία έχουν τα προσόντα να προσφέρουν αυτά τα προγράμματα. Λόγω της παγκοσμιοποίησης και του μεγάλου αριθμού μεταναστών που έχουν όλες οι χώρες παγκοσμίως όπως επίσης και η Κύπρος, είναι πολύ σημαντικό όπως το πρόγραμμα μουσικής το οποίο προσφέρεται στα δημόσια και ιδιωτικά σχολεία να είναι ολοκληρωμένο από όλες τις απόψεις όπως η διδασκαλία, εκμάθηση μουσικών οργάνων και τραγουδιών, ιστορία της μουσικής, σύνθεση τραγουδιών και μουσικές δραστηριότητες. Όλα τα παιδιά έχουν το δικαίωμα της σωστής διαπαιδαγώγησης και εκμάθησης έτσι ώστε να μεγαλώσουν με σωστές και γερές βάσεις. Η σωστή αξιολόγηση των προγραμμάτων μουσικής που ακολουθείτε από όλα τα σχολεία θα πρέπει να έχουν ως αποτέλεσμα την σωστή διαπαιδαγώγηση των μαθητών στο θέμα της μουσικής. Γι’ αυτό δάσκαλοι, διευθυντές, εκπαιδευτές και επιθεωρη41

τές θα πρέπει να εξετάσουν το πρόγραμμα για όλα τα παιδιά ανεξαρτήτως χρώματος, ηλικίας, θρησκείας, οικογενειακής και οικονομικής κατάστασης, γλώσσας και εθνικότητας. Όλα τα παιδιά έχουν το δικαίωμα ισης εκμετάλλευσης και μάθησης. Το θέμα της πολυεθνικοτητας στα σχολεία είναι κάτι που απασχόλησε την εκπαίδευση και άλλους φορείς τα τελευταία χρόνια. Το θέμα αυτό απασχόλησε συγκεκριμένα αρκετά ιδρύματα, σχολεία, ειδικούς όπως και τους γονείς και δάσκαλους. Είναι σημαντικό όπως αποδεχτούμε τα παιδιά αυτά καθώς όχι μόνο δεν ήταν δική τους επιλογή να φύγουν από την χώρα τους αλλά όπως σημειώθηκε και προηγουμένως το κάθε παιδί αξίζει το καλύτερο ειδικά στην εκπαίδευση. Με την σωστή αντιμετώπιση και σωστό τρόπο προσέγγισης και εκπαίδευσης, το παιδί αυτό θα έχει τα σωστά εφόδια για καλύτερη απόδοση στο σχολείο, όπως επίσης και καλύτερη κοινωνική συμπεριφορά απέναντι στα άλλα παιδιά και κοινωνία γενικά. Το παιδί σε μικρή ηλικία είναι αρκετά ευάλωτο και αν ζει καθημερινά μέσα σε εχθρικό περιβάλλον είτε αυτό είναι στο σχολείο η στην κοινωνία γενικά, τότε μεγαλώνοντας θα έχει μια εχθρική στάση απέναντι στη κοινωνία και τους ανθρώπους της. Μέσα από το μάθημα της μουσικής, ένα παιδί μπορεί να εκφραστεί και να μάθει καινούρια πράγματα ούτος ώστε να δεθεί και με την τέχνη της μουσικής αλλά και με τα υπόλοιπα παιδιά της τάξης. Παράλληλα, τα υπόλοιπα παιδιά θα μπορούν να μάθουν και για την μουσική άλλων χωρών και κρατών αλλά και την σημασία της μουσικής σε άλλες χώρες. Όπως σημειώθηκε και προηγουμένως είναι πολύ σημαντικό να 42

εξεταστεί το πρόγραμμα που ακολουθηται στο μάθημα της μουσικής με τέτοιο τρόπο ούτος ώστε να προστεθούν δραστηριότητες με θέμα την μουσική από άλλες χώρες. Εργαστήρια, μουσικές κατασκευές, παρουσίαση μουσικών συνόλων και εκμάθηση τραγουδιών από άλλες χώρες είναι κάποια σημαντικά στοιχεία τα οποία θα βοηθήσουν τόσο τον Κύπριο μαθητή όπως επίσης και τον μετανάστη να κερδίσει πιο πολλές γνώσεις τόσο στον μουσικό τομέα όσο και στον κοινωνικό. Δάσκαλοι, γονείς και μαθητές μπορούν να πάρουν τα θετικά στοιχεία της πολυεθνικοτητας και μαζί μέσω της μουσικής μπορούν να δώσουν ένα καλύτερο αύριο στην κοινωνία. “Teachers and students will be able to serve the needs of all children regardless of race, religion culture or background. By studying and performing music of various cultures we open windows to an exciting array of varying music experiences allowing all students to identify and understand differences as well as commonalities. We also boost the perception of music education by offering curriculum that allows all students away to identify themselves” (Reed, 2010, p. 82)

Ο Επαγγελματικός Προσανατολισμός σήμερα Άννα Δαλώση MA, Education Diploma, Counseling & Careers Guidance BA, Education & Psychology https://sites.google.com/site/dalosianna/ Η επιλογή επαγγελματικής κατεύθυνσης είναι μία σύνθετη διαδικασία. Ζούμε σε μια κοινωνία με μεγάλη κινητικότητα και χρειάζεται να βρισκόμαστε σε διαρκή εγρήγορση σε πολλά επίπεδα προκειμένου να συμβαδίσουμε με τις απαιτήσεις της. Σήμερα γνωρίζουμε ότι ορισμένοι τομείς επαγγελμάτων (όπως τα οικονομικά, η νομική, η πληροφορική και η ιατρική) είναι στην πρώτη κατηγορία ζήτησης όμως δε μπορούμε να γνωρίζουμε τι ακριβώς θα συμβαίνει μετά από μια δεκαετία όταν οι σημερινοί μαθητές θα βγουν στην αγορά εργασίας. H ανάπτυξη της τεχνολογίας, η εξέλιξη της επιστήμης και η τάση παγκοσμιοποίησης των επιχειρήσεων αυξάνουν τόσο τον αριθμό και την ποικιλία των επαγγελμάτων (στην Αμερική αριθμούνται γύρω στις 40.000 διαφορετικές ειδικότητες) όσο και τις απαιτήσεις του κάθε επαγγέλματος. H γνώση δύο τουλάχιστον ξένων γλωσσών και ηλεκτρονικού υπολογιστή σε συνδυασμό με την κατοχή μεταπτυχιακού διπλώματος θεωρούνται σήμερα sine qua non στοιχεία μίας επιτυχημένης σταδιοδρομίας. Είναι θετικό ότι οι ίδιοι οι ενδιαφερόμενοι βρίσκονται κοντά στις εξελίξεις της εποχής τους και ότι οι γονείς

είναι πλέον πολύ ευαισθητοποιημένοι και δεν αφήνουν στην τύχη τις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές των παιδιών τους. Το εκπαιδευτικό σύστημα ασκεί μία πρόωρη πίεση για επιλογή σπουδών. Στην ηλικία των 15 -16 χρόνων που θα πρέπει να πάρουν καθοριστική απόφαση για το μέλλον τους πολλά παιδιά δεν διαθέτουν ανάλογη ωριμότητα, γνώση του εαυτού τους και των δυνατοτήτων τους, γνώση των ευρύτερων κοινωνικών συνθηκών και της αγοράς εργασίας και συχνά δεν γνωρίζουν τα διάφορα επαγγέλματα και τις ιδιαίτερες απαιτήσεις τους. Γίνεται έτσι φανερή η ανάγκη έγκαιρης προετοιμασίας και σχεδιασμού της σταδιοδρομίας. Οι γονείς ανησυχούν ιδιαίτερα για την πιθανότητα να επιλέξει το παιδί τους λάθος επάγγελμα. Δυστυχώς η 43

επιλογή κατεύθυνσης που γίνεται στην B’ Λυκείου είναι σχετικά καθοριστική- για τις πρώτες σπουδές τουλάχιστον. Το γεγονός αυτό αυξάνει τη σημασία του έγκαιρου και προγραμματισμένου προσανατολισμού από τα χρόνια του Γυμνασίου και ιδιαίτερα στη Γ’ Γυμνασίου. Η τάση για “δια βίου εκπαίδευση” προσφέρει τη δυνατότητα να ξεκινήσει κανείς με σπουδές σε ένα αντικείμενο πιο γενικό και να προσδιορίσει το αντικείμενο εξειδίκευσής του αργότερα. Εκείνο που πρέπει να αποφευχθεί με κάθε τρόπο είναι να επενδύσει ο νέος (και μαζί με εκείνον και η οικογένειά του) χρόνο, χρήμα και ενέργεια για να σπουδάσει κάτι που θα αποδειχθεί τελικά ότι δεν του άρεσε ή δεν είχε ανταπόκριση στην αγορά εργασίας.

ου, τα κριτήρια επιλογής που διαθέτουν είναι ποικίλα και το ζήτημα της επιλογής ιδιαίτερα περίπλοκο. Εδώ υπεισέρχεται και το θέμα της ιδιαιτερότητας των κριτηρίων ανά άτομο (έχουμε δηλαδή κριτήρια οικονομικής φύσεως, οικογενειακής παράδοσης, προσωπικών ενδιαφερόντων και ικανοτήτων πληροφόρησης για επαγγέλματα κ.λ.π.). Σε κάθε περίπτωση υπάρχει ανάγκη συστηματικής υποστήριξης κατά τη διαδικασία επιλογής. Πρέπει πάντα να θυμόμαστε ότι η τελική επιλογή είναι υπόθεση και ευθύνη ατομική και να ενθαρρύνουμε τους μαθητές να υιοθετήσουν μία ενεργή και υπεύθυνη στάση απέναντι στο ζήτημα. Είναι βασικό να θυμόμαστε ότι μαζί με το επάγγελμα επιλέγουμε και συγκεκριμένο τρόπο ζωής.

Όσον αφορά στους μαθητές της Γ’ Γυμνασί-

Ο Επαγγελματικός Προσανατολισμός δεν

εξαντλείται στην ώρα του μαθήματος. Ο ρόλος των γονέων είναι κι εδώ σημαντικός καθώς μπορούν να συζητούν επαγγελματικά θέματα με το παιδί τους δηλαδή να μοιράζονται εμπειρίες από τη δική τους δουλειά, να συζητούν για τα επαγγέλματα των ατόμων του περιβάλλοντός τους και να σχολιάζουν πληροφορίες από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Οι γονείς θα μπορούσαν να ενθαρρύνουν τους μαθητές να απασχοληθούν για μερικές εβδομάδες το καλοκαίρι σε ένα ταιριαστό επαγγελματικό χώρο και γενικά να αναπτύξουν ενδιαφέροντα και να εμπλακούν σε ομάδες δραστηριοτήτων στο σχολείο ή σε εθελοντικές οργανώσεις. Η κινητικότητα των εφήβων και η συμμετοχή τους σε διακρατικά προγράμματα για τη νεολαία όπως είναι οι Ανταλλαγές Νέων και τα Σεμινάρια Κατάρτισης στο εξωτερικό ή με φιλοξενούμενους από το εξωτερικό εξοπλίζουν τους νέους με πολύτιμες διαπροσωπικές, ακαδημαϊκές και επαγγελματικές δεξιότητες. Ο Σύμβουλος Επαγγελματικού Προσανατολισμού είναι ο κατάλληλος ειδικός για να υποστηρίξει όλα τα θέματα που αφορούν τη σταδιοδρομία του ατόμου. Ο ρόλος του αφορά στον καλύτερο δυνατό συνδυασμό των χαρακτηριστικών του ατόμου με τις συνθήκες του κοινωνικού περιβάλλοντος με στόχο την επιλογή του κατάλληλου επαγγέλματος. Ο συνδυασμός αυτός προϋποθέτει αυτογνωσία (στοιχεία προσωπικότητας, ικανότητες, ενδιαφέροντα, αξίες, δεξιότητες κ.λπ.), γνώση του περιβάλλοντος (εκπαιδευτικού και εργασιακού) και κατάλληλη συμβουλευτική υποστήριξη προκειμένου να καταλήξει ο μαθητής στη λήψη εκπαιδευτικής (και περαιτέρω επαγγελματικής) απόφασης.

Ο Σύμβουλος Επαγγελματικού Προσανατολισμού προετοιμάζει το άτομο να αναζητήσει εργασία. Στις μέρες μας η αναζήτηση εργασίας είναι μία πολύπλοκη διαδικασία που απαιτεί ειδικές γνώσεις των μεθόδων αναζήτησης και των τρόπων αποτελεσματικής παρουσίασης του εαυτού μας. Ο Σύμβουλος εκπαιδεύει τα άτομα στη σύνταξη του Βιογραφικού Σημειώματος και της Συνοδευτικής Επιστολής καθώς και στο χειρισμό τη Συνέντευξης είτε αυτή γίνεται για εισαγωγή σε πανεπιστήμιο, είτε για επιλογή προσωπικού. Η αναζήτηση εργασίας είναι η πρώτη μας απαιτητική εργασία πλήρους ωραρίου. Η αγορά εργασίας είναι τόσο απαιτητική σήμερα που η αποστολή ενός βιογραφικού σημειώματος δεν αρκεί για να μας εξασφαλίσει εργασία. Η εξεύρεση επαγγέλματος απαιτεί μία σειρά από δεξιότητες- κλειδιά οι οποίες είναι ακριβώς εκείνες που αξιολογούνται κατά την επιλογή προσωπικού. Απαιτεί συνέπεια, ακρίβεια, μεθοδικότητα, μελέτη και διαπροσωπικές ικανότητες. Επιπλέον, ο Σύμβουλος Επαγγελματικού Προσανατολισμού υποστηρίζει άτομα που ήδη εργάζονται να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν στην εργασία τους και τα άτομα που έχουν χάσει τη δουλειά τους να προσανατολισθούν ξανά προκειμένου να βρουν καινούρια δουλειά. Ο Σύμβουλος ενημερώνει για ευκαιρίες εκπαίδευσης και δια βίου κατάρτισης ώστε να μπορεί το άτομο να έχει πάντοτε τα προσόντα που ζητούνται από την αγορά εργασίας και να εξασφαλίσει τη θέση που ήδη κατέχει ή να βρει μία καινούρια 45

Δραστηριότητες για ανάπτυξη της κατανόησης της προφορικής γλώσσας σε ένα παιδί

Εύζωνα Ιωάννα Λογοθεραπεύτρια Τηλ. 99586125 Οι πρώτες λέξεις που διδάσκεται ένα παιδί θα πρέπει να εκφράζουν τα αντικείμενα που του είναι οικεία στο καθημερινό του περιβάλλον. Μπορούμε να επιλέξουμε το λεξιλόγιο παρατηρώντας την καθημερινότητα, τα αγαπημένα παιχνίδια, το φαγητό, τα ζωάκια κτλ κάθε παιδιού ξεχωριστά. Οι πρώτες λέξεις πρέπει να αποτελούνται από λίγες συλλαβές και να είναι πιο γενικευμένες για να τις κατανοεί πιο εύκολα το παιδί. 46

Δραστηριότητες  1. Φαγητό • Κατά την διάρκεια του φαγητού μιλήστε στο παιδί για το φαγητό που τρώει και εστιάστε την προσοχή του στο κάθε αντικείμενο την ώρα που το ονομάζετε. Επίσης μπορείτε να κάνετε ένα είδος μικρής συζήτησης με το παιδί ρωτώντας το π.χ Θέλεις νερό; • Πάρτε το παιδί μαζί σας για ψώνια και μιλήστε του για αυτά που ψωνίζετε, επίσης αφήστε το παιδί να σας παρακολουθεί κατά την διάρκεια που ετοιμάζετε το φαγητό.

 2. Ρούχα • Κατά την διάρκεια που ντύνετε το παιδί κατονομάστε του τα ρούχα που φοράει. • Αφήστε το παιδί να σας βοηθάει κατά την διάρκεια που συγυρίζετε τις ντουλάπες ή κατά την διάρκεια που βάζετε τα άπλυτα στο πλυντήριο, ακόμα και τη ώρα που τα απλώνετε να στεγνώσουν. • Αν το παιδί είναι κοριτσάκι αγοράστε του μία κούκλα και διάφορα ρούχα για να την ντύνει και να την ξεντύνει.  3. Παιχνίδια • Καθώς παίζετε με το παιδί στο μπάνιο, στην άμμο ή στην γωνιά του παιχνιδιού ονομάστε τα διάφορα παιχνίδια που παίζετε. • Ζητήστε από το παιδί να βγάζει και να συγυρίζει μαζί σας τα παιχνίδια και καθώς το κάνετε αυτό να κατονομάζετε τα παιχνίδια.  4. Καθημερινά αντικείμενα • Κατά τη διάρκεια της ημέρας συζητήστε για τα διάφορα αντικείμενα που παρουσιάζονται μπροστά σας π.χ κουτάλι, σαπούνι, πιάτο κλπ.

τε και κατονομάστε τα. • Να κανονίζετε εξόδους στον ζωολογικό κήπο ή σε κάποια φάρμα με το παιδί. Επίσης αφήστε το να ταΐσει κάποια ζωάκια. • Όταν γνωρίσει τα αληθινά ζώα τότε μπορείτε να του δείξετε εικόνες ζώων σε βιβλία και να του ζητήσετε να τα κατονομάσει. • Αφήστε το παιδί να παίξει με πάζλ που έχουν πάνω ζώα.  6. Μεταφορικά μέσα • Δείξτε κατά την διάρκεια της ημέρας τα διάφορα οχήματα στο παιδί και κατονομάστε τα. • Παίξτε με διάφορα αυτοκινητάκια, τρενάκια κλπ.  7. Μέρη του σώματος • Καθώς κάνει μπάνιο το παιδί να του δείχνετε τα μέρη του σώματος και να του τα κατονομάζετε π.χ τώρα πλένουμε τα χέρια μας. • ΄Όταν τα μάθει μπορείτε να συνεχίσετε το παιχνίδι με εντολές π.χ. Δείξε μου τα μάτια σου κλπ.

• Παίξτε παιχνίδια τα οποία μπλέκουν αληθινά αντικείμενα ή αντίγραφα παιχνίδια και βάλτε στο παιδί να κάνει π.χ πως φτιάχνει τσάι ή ότι πλένει τα δόντια του κλπ.

• Μια άλλη πολύ καλή άσκηση για να μάθει το παιδί τα μέρη του σώματος είναι το τραγουδάκι « χαρωπά τα δυο μου χέρια τα κτυπώ» και το «κουνελάκι».

• Βάλτε σε ένα κουτί διάφορα αντικείμενα και πείτε του να σας τα δώσει π.χ δώσε που το κουτάλι.

Κάνοντας όλες αυτές τις δραστηριότητες με το παιδί σας τότε θα ξοδεύετε ποιοτικό χρόνο με το παιδί σας. Θα αναπτυχθούν οι σχέσεις σας μαζί του και ταυτόχρονα να δείτε πως το παιδάκι σας θα μάθει να κατανοεί και να επικοινωνεί από πολύ μικρή ηλικία .

 5. Ζώα • Όταν περπατάτε στο δρόμο με το παιδί σας δείξτε του τα διάφορα ζώα που βλέπε-

Σημειώσεις:

ΠΑΓΚΥ Π

ΝΕΩΝ ΓΟ

ΧΟΛΗ ΑΣ ΡΙ

ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΣΧΟΛΗ ΓΟΝΕΩΝ

1968

Στοιχεία Επικοινωνίας με την Παγκύπρια Σχολή Γονέων: Ιφιγενείας 73, 2003, Στρόβολος, Λευκωσία Τ.Θ. 27298, 1643, Λευκωσία Τηλέφωνο: 22 754466 Τηλεομοιότυπο: 22 345103 email: scholigoneon@cytanet.com.cy www.scholigoneon.org.cy www.facebook.com/scholigoneon