ในบทสรุปนี้จะกล่าวถึงแนวโน้มการเปลี่ยนแปลงที่สำคัญ 4 ด้าน คือ 1) ด้านโครงสร้าง ประชากร 2) ด้าน เศรษฐกิจ 3) ด้านการเมือง และ 4) ด้านสังคม วัฒนธรรมความเป็นอยู่ ของประชาชน ซึง่ ล้วนเปลีย่ นแปลงไปอย่างมีปฏิสมั พันธ์ตอ่ กันและกันและต่อการเปลีย่ นแปลง ทางการศึกษา 1) แนวโน้มการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างประชากร ในช่วง 4 ปี ข้างหน้า คือ จนถึงปี พ.ศ. 2552 สัดส่วนประชากรวัยแรงงานของไทย จะมีสดั ส่วนอยูใ่ นภาวะทีเ่ พิม่ ขึน้ ถึงจุดสูงสุด เมือ่ เทียบกับสัดส่วนประชากรในวัยพึง่ พิงทีก่ ลุม่ เด็กลดลงและผู้สูงอายุค่อย ๆ เพิ่มขึ้นอย่างช้า ๆ กล่าวคือ อัตราส่วนการเป็นภาระของ ประชากรเด็กและผูส้ งู อายุตอ่ ประชากรวัยทำงานในปี พ.ศ. 2552 จะอยูท่ ่ี 49.1 ซึง่ เป็นจุด ต่ำสุด แต่หลังจากปี พ.ศ. 2552 ไปแล้ว สัดส่วนประชากรวัยแรงงานจะลดลง ในเชิงเทียบ กับประชากรในวัยพึ่งพิง เนื่องจากคนจะมีอายุยืนขึ้น ทำให้สัดส่วนผู้สูงอายุจะเพิ่มขึ้น เช่นในปี พ.ศ. 2563 อัตราส่วนการเป็นภาระของประชากรเด็กและผู้สูงอายุต่อประชากร วัยแรงงานจะเพิม่ เป็น 55.7 67 การที่กำลังแรงงานลดลง จะส่งผลต่อการออม การลงทุน ความเจริญเติบโตทาง เศรษฐกิจ และขีดความสามารถในการแข่งขันของประเทศทีล่ ดลง ขณะทีก่ ารให้บริการทาง การแพทย์ แ ละสวัสดิก ารสังคมให้ ก ับผู้ส ูงอายุท ี่ม ีส ัดส่วนต่อ ประชากรทั้งหมดสูงขึ ้น อาจจะมีปญ ั หา เนือ่ งจากการผลิตบุคลากรทางการแพทย์ของไทยเพิม่ ขึน้ ช้า และการจัด ระบบประกันสังคมยังไม่ครอบคลุมและขยายตัวได้ล่าช้า ผูส้ งู อายุทม่ี คี วามรูแ้ ละยังสุขภาพดีอาจช่วยงานการสอนและงานอืน่ ๆ บางเวลาได้ แต่ต้องมีระบบจัดการที่ยืดหยุ่น เช่น ขยายอายุเกษียณสำหรับผู้มีความรู้เฉพาะทาง ทีย่ งั สุขภาพดี การจ้างงานผูส้ งู อายุบางเวลา ส่งเสริมงานอาสาสมัครในชุมชน ซึง่ จะช่วยให้ ผูส้ งู อายุได้ทำงานและกิจกรรมทีเ่ ป็นประโยชน์ แต่กต็ อ้ งมีการเตรียมเรือ่ งการจัดการศึกษา อบรมสำหรับผู้สูงอายุด้วย
67 สำนักงานคณะกรรมการการพัฒนาทางเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ. ทิศทางที่ท้าทายแห่งการพัฒนาประเทศในระยะ แผนพัฒนาฯ ฉบับที่ 10 การพัฒนาสังคมเชิงรุก, มิถนุ ายน 2548. รายงานสภาวะการศึกษาไทย ปี 2547/2548 ...รากเหง้าของปัญหาและแนวทางแก้ไข...
133