Gazeta Nr. 43

E mërkurë, 26 Tetor 2011 - VITI 3 I BOTIMIT - NR 6 (43) - Çmimi 20 Lekë

Të pasurit do të bënin gjithçka për të varfërit, përveçse t’u hiqeshin qafe.

Lexojeni, shpërndajani miqve dhe mbi të gjitha, dorëzojani armikut!

GAZETE E PERJAVSHME - botuar nga organizata politike, tirane

E MERKURE 15 SHTATOR - GAZETE E PERJAVSHME E PAVARUR - VITI 1 I BOTIMIT - NR 1 (1)

analize Plehrat

02

Në kohën kur diskutohej për krizën e mbetjeve urbane në Itali midis të majtës dhe të djathtës Italiane, surpriza erdhi nga hiçi-më tha një koleg nga Brindisi. Vjen Berisha dhe kërkon që të jetë Shqipëria...

analize 03 Një akt i vërtetë presidencial Vendimi i Presidentit Bamir Topi për të mos dekretuar ligjin mbi trajtimin dhe menaxhimin e mbetjeve, që në publik është njohur si “ligji për importin e plehrave”, përbën një akt të vërtetë presidencial ...

opinion

05

Greva e urisë si mënyrë e dëshpëruar e të kërkuarit zgjidhje

Greva më e fundit e urisë në Shqipëri ishte ajo e minatorëve e cila nisi me cilësinë e protestës kur minatorët erdhën nga Bulqiza nën zhegun e Tiranës, korrik 2011...

zizek 08 NË MBROJTJE TË KAUZAVE TË HUMBURA IV Cili është, pra, për Badiou-në rezultati (mësimi) i Revolucionit Kulturor? Zor se mund të lihet pa u vënë re ironia e faktit se Badiou-ja, i cili është i paepur në kundërshtimin e nocionit të aktit si mohim...

opinion Topallët, Toptanët, Metistët, Artistët

15

Ne kemi një panoramë më të zezë se kurrë, më e ndyrë se vetë ndyrësia. Një e vërtetë e hidhur, që historia e të nesërmes nëse do i shpëtojmë këtij asimilimi, por që mua...

LIU

I KAZONAVE Editorial Kundër importit te plehrave.

E

djathta në pushtet e posaçërisht kapoja i tyre, Sali Ram Berisha, u mundua të fshihte pazarin e radhës në kurriz të shqiptarëve dhe një herë tjetër me një batutë të dobët stilistike.

Ai e quajti aleancën që kundërshton importin e plehrave nga Italiasi “aleancën e plehrave”.

Batuta të tilla përdoren së pari për të denigruar kundërshtarin, por më e rëndësishmja për të fshehur mungesën e plotë të argumenteve në mbrojtje të këtij pazari. Kryeministri mundohet të fshehë e të fshihet pas kazanëve të plehrave italianesepse ishte kjo parti që në 2004 votoj kundra këtij ligji, aso kohe të propozuar nga ish-kundërshtari, sot shok i tij, Fatos Nano. Kryeministri mundohet që nëpërmjet fshehjes pas kazanëve të plehrave, të kom-

pensojë atë që Berluskoni në Itali, meqenëse nuk e fsheh dot më, ja hedh Shqipërisë, duke i kaluar disa para plehrashposaçërisht këtyre plehrave që sot janë në krye të Shqiptareve për të mbajtur mbi kurriz plehrat italiane. Nëpërmjet batutave dhe buzëqeshjes idiote, kryeministri ynëmundohet të mosu përgjigjet pyetjeve legjitime që shtrohen sot nga publiku shqiptar. Ku janë kapacitetet doganore që do të na mbrojnë nga plehrat radioaktive që mund të marirn jetë shqiptarësh, ndërkohë qëe dimë shumë mirë që një prej institucioneve më të korruptuara në vend është pikërisht dogana?Kush do ta mbajë nesër përgjegjësinë për jetët që do priten në mes nga ndotja? Ku shkoi Shqipëria turistike? Kush do të jetë ai turist që do vijë në Republikën e Plehrave?

Ku shkoi konventa e Aarusit e firmosur nga qeveria shqiptarepër t’u mbrojtur e për të na mbrojtur pikërisht nga inkursione të tilla imperialiste nga vendet fqinje?

Kryeministri i venditmundohet të përdorë batutat për të fshehur diellin me shoshë,ose në rastin tonë me plehra, sepse nuk mundet t’u thotë shqiptarëve që këtë pazar ai po e bën për interesat mafioze të tij e familjes së tij. Kryeministri fshihet pas kazanëvesepse nuk ka kurajë t’u thotë shqiptarëve që përgjegjës për këtë transaksion është Mediu.

Kush?!Fatmir Mediu!Pikërisht ai që prej katër vjetësh deklaron që nuk dinte gjë për Gërdecin!!Ai që është i akuzuari i drejtpërdrejtë i prerjes në mes të 26 jetëve të pafajshme me aferat e tije të familjes së kryeministrit. Dyshja Sali-Fatmirbashkohet prapëpër

të realizuar “Gërdecin 2”, serinë e radhës së telenovelës kriminale shqiptare. ”Organizata politike” e pagëzon sot kryeministrin shqiptar me emrin “Liu i kazanëve”sepse i tillë ështëe kështu meriton të quhet. Gjithashtu “Organizata Politike”fton të gjithë shqiptarët të dalin kundra këtij ligji kriminalqë për disa para që do fitojnë disa plehra, duan ta transformojnë Shqipërinë në një kazan të madh të plehrave ndërkombëtare. Format e rezistencës mbeten të njëjtat, organizim dhe pjesëmarrje në tubimet që do të organizohennga Aleanca Kundër Importit të Plehrave. Vetëm hedhja në kazanin e plehrave të këtij ligjimund të garantojë që Shqipëria nuk do të kthehet vetë në një kazan të madh plehrashku sundon “Liu i kazanëve”.

2 Analize

E mërkurë, 26 Tetor 2011

Plehrat

Andi Kananaj

N

ë kohën kur diskutohej për krizën e mbetjeve urbane në Itali midis të majtës dhe të djathtës Italiane, surpriza erdhi nga hiçi-më tha një koleg nga Brindisi.

Vjen Berisha dhe kërkon që të jetë Shqipëria shteti ku mund të transportohen mbetjet, dhe jo vetëm kaq por 50 kategori mund dhe do të futen pa asnjë doganë; pa asnjë shpenzim ekstra në vendin tuaj. Italiani mund dhe të çuditet, po unë jo.

Të dhëna Çmimi i eksportit në Gjemani për mbetjet shkon rreth 215 eruo për ton, që do të përkthehej në 400.000 euro në ditë vetëm për zonën e Napolit.

Kostoja e vërtetë rritej në momentin e ambalazhimit. Nëse ndarja dhe diferencimi nuk është kryer në një fazë të parë vlera e kalon 1000 euro për ton. Investimi vetëm për zonën e Napolit që ndarja të kryhet me kosto më të ulët kapte shifrën e 150 milion eurove. Gjermania sigurisht që kërkon që mbetjet solide urbane të kujtdo zone, duhet që ta kalojnë në mënyrë të diferencuar kufirin. Një kabllogarmë e datës 13 shkurt 2008, tregon se qeveria Prodi hodhi poshtë idenë e transferimit të tyre në ven-

det në zhvillim, për shkak se ju ruajt humbjes së imazhit përpara votuese të vet të majtë. Mbetjet përfunduan në Gjermani duke kushtuar aq sa duhet të kushtonin, por me avantazhin se u eliminuan në inceneritor të nivelit të lartë.

E sigurt që qeveria e një matrapazi si Berluskoni nuk do të ketë dilemën e një qeverie të majtë. Berluskoni njihet si arlekini i mashtrimit dhe kjo nuk ka arsye pse të ndryshojë për shqiptarët, edhe pse ne jemi tifozë të Milanit në masë. Dr Berluskoni nuk i do tifozë afatgjatë mesa duket.

Sikur mos mjaftonte dyshimi se pas plerave qëndrojnë kamorristët, komisioni parlamentar i hetimit në Itali gjeti të arsyeshme përfundimin se : Krimi i organizuar i tipit kamorrist vazhdon të ndërhyjë në mënyrë të drejtpërdrejtë tek trafiku i paligjshëm i mbetjeve, duke përfituar shuma të mëdha prash: Ky konfirmim vjen si pjesë e një studimi koral, me evidenca të qarta të treguar nga bashkëpunëtorët e drejtësisë.......Krimi i organizuar siguron vendin ku do të eliminohen mbetjet....

Në shkurt të vitit 2011, në rrugët e Napolit kishte mbi 2000 tonelata mbetje që grumbulloheshin çdo ditë.

Që do të thotë 2000x290eurox365ditë=211 milion euro në vit. Vetëm zona e Kampanias, vetëm me çmimin e kostos që kishte në vetë zonën e Napolit, pa taksa dogane, pa ambalazhim, pa diferencim të mbetjeve. Sasia e parave në qarkullim duket e respektueshme. Mafia mund edhe ta prishi terezinë për këtë shumë.

Të dhëna të tjera Vonesa në Napoli për mbledhjen e mbetjeve rriti me 84 % tumoret në mushkëri dhe mëlci. Vdekshmëria u rrit më 12% për femrat dhe me 9% për meshkujt. Shifër kjo që shtyu Prokurorinë e shtetit Italian të hapi hetim për përhapje me faj të epidemive. Studimi u krye nga studiues të Organizatës Botërore të Shëndetësisë, Qendra Europiane e Ambientit dhe Shëndetit dhe disa të tjera. Studimi fotografoi situatën nga viti 1995 deri në vitin 2002. Studimet që duhet të na bëjnë të mendojmë me seriozitet janë botuar në disa revista shkencore. Ne duhet të mendohemi, se Shqipëria e varfër dhe spitalet i kemi pa ilaçe, në ndryshim nga Italia.

Në zonën e Casertas është akoma i papërdorur një inceneritor i cili i vetëm do të ishte në gjendje të elimi-

nonte mbetjet e zonën e Kampanies.

Ky impiant i madh nuk përdoret se çmimi i ndarjes dhe përgatitjes së mbetjeve do ta bënte më të ulet marzhin e fitimit. Në mesin e krizës së zonës se Napolit, disa firma të mëdha u ofruan që të ndërtonin industrinë e duhur për ti dhënë zgjidhje situatës. Akoma një firmë serioze nuk është përzgjedhur. Duke se Kamorra dhe këtë herë ka gjetur vullnetarët për t’u kancerizuar. Kjo gjetje do të rrisë fitim me disa herë.

Do të krijojë mundësinë për ulje dhe të stresit që do shkaktonin kontrollet nëse aktiviteti do realizohej në një vend normal. *** Historia e importimit të plehrave, ideja e ndërtimit të centrali bërthamor në mes të asgjësë, shembja e piramidës e bashkë me të dhe e Top Channel, ndërtimi i fabrikave të çimentos nga Durrësi në Fushë Krujë apo dhe lënia pa ilaçe e spitaleve janë normaliteti i këtij vendi jo normal. Shkodra do të përmbytet për herë të tretë dhe do të jetë herë e tretë e baticës më të madhe në 100 vjet. Si me të qeshur kemi parë të na kalojnë para syve 300 vjet. Historia e vërtetë e shqiptarëve, që e jetojnë historinë e tyre 2000 vjeçare disa herë

brenda një 5 vjeçari. Lajmet ndodhin kaq shpesh, kaq të ngjashëm mes tyre, sa e humbasin tragjiken që sjellin me vete. Fakt është në dy vitet në vazhdim do dalë një ligj arsimi që do të çojë në mbylljen e Universitetit shtetëror, do të shiten ato pak të mira publike që kanë ngelur për pak gjë.

Më pas kthimi në një kazan të madh plehrash do jetë i pashmangshëm. Privatizimi i çdo aseti shtetëror dhe mos përdorimi i të ardhurave për të krijuar të mira të tjera publike çon detyrimisht tek falimentimi i shtetit. Kjo ndodhi me piramidat e Sudes, ku u shpenzua më shumë sesa të ardhurat reale.

Sudja nuk ishte shteti, por shtetin zëvendësonte në atë kohë.

Do të jemi vendi ku Mafia do të gjejë gjithmonë mundësinë për të sjellë çdo aktivitet të saj. Shqiptarët nuk kanë ndonjë moment reflektimi distancues ndaj organizatave kriminale. Do të thosha që e kundërta na ka ngjallur me shumë simpati dhe kjo është fakt. Shqiptarët janë të varfër. Shqiptarët kanë një kryeministër që nuk ka kufij morali mesa duket. Shqiptarët janë servil. Shqiptarët kanë frikë. Shqiptarët nuk mendohen. Shqiptarët e meritojnë.

Analize 3

E mërkurë, 26 Tetor 2011

Një akt i vërtetë presidencial Blendi Kajsiu

V

endimi i Presidentit Bamir Topi për të mos dekretuar ligjin mbi trajtimin dhe menaxhimin e mbetjeve, që në publik është njohur si “ligji për importin e plehrave”, përbën një akt të vërtetë presidencial.

Me refuzimin për të dekretuar “ligjin për importin e plehrave” Presidenti ka artikuluar një shqetësim të gjerë të shoqërisë shqiptare me të cilën vendimmarrja politike ka humbur pothuajse çdo lidhje. Ndaj, mosdekretimi përbën një nga ato akte gjithnjë e më të rralla në politikën shqiptare, ku interesi publik fiton mbi interesin e ngushtë privat apo klanor.

Ligji për mbetjet që u kthye nga Presidenti Topi përbën një nga aktet më të rrezikshme të miratuara nga Parlamenti shqiptar. Ai krijon një hapësirë për importin e plehrave, me të cilën mund të abuzohet lehtësisht, sidomos po të kemi parasysh kapacitetet tona të mangëta administrative dhe faktin se biznesi i plehrave në vendet fqinje si Italia ndodhet në duart e mafies lokale. Në këto kushte, lejimi i importit të plehrave, pavarësisht kufizimeve që parashtrohen në ligj, rrezikon të prodhojë futjen në masë të mbetjeve të rrezikshme nëpërmjet kapjes së administratës dhe vendimmarrjes sonë politike nga biznese të dyshimta.

Për të kuptuar këtë, mjafton të shohim se si ka ndodhur diçka e tillë në qytetet e vendeve fqinje, si Napoli, të cilat janë mbytur dhe kontaminuar nga importi i plehrave nga Veriu i Italisë. Kemi të bëjmë, pra, me një problem që nuk përballohet dot edhe nga vende më të zhvilluara se ne, siç është Italia. Pra, nëse biznesi i pistë i plehrave ka kapur administratën dhe politikën italiane, pa dyshim që diçka e tillë do të ndodhë edhe me administratën dhe politikën shqiptare.

Për pasojë, Shqipëria jo vetëm që nuk do të ishte e aftë të trajtonte plehrat e saj, por do të mbytej edhe nga plehrat e fqinjëve. Shumë lehtë Shqipëria do të përfundonte në një kosh të madh ku fqinjët do të hiqnin qafe përkundrejt një çmimi të lirë plehrat që ata i prodhojnë pa fund. Natyrisht, disa këndej dhe andej detit do të përfitonin nga biznesi i plehrave. Ama, shumica e shqiptarëve dhe ambienti i tyre do të vuanin pasojat.

Në këto kushte, pyetja që lind natyrshëm është: Përse u kalua ligji në Parlament? Dikush me të drejtë mund

të mendojë se kapja së cilës i frikësohemi ka ndodhur tashmë. Përndryshe, është e pashpjegueshme se si qeveria aktuale synon të kalojë një ligj kundër të cilit ajo vetë dhe shoqëria ka reaguar negativisht prej kohësh (kujtoni protestat në vitin 2004 kundër vendimit të qeverisë “Nano” për të ndërtuar një fabrikë për plehra që do të importoheshin nga Italia në Kashar). Personalisht mendoj

Për pasojë, Shqipëria jo vetëm që nuk do të ishte e aftë të trajtonte plehrat e saj, por do të mbytej edhe nga plehrat e fqinjëve.

Shumë lehtë Shqipëria do të përfundonte në një kosh të madh ku fqinjët do të hiqnin qafe përkundrejt një çmimi të lirë plehrat që ata i prodhojnë pa fund.

se më shumë sesa pasojë e kapjes, ky ligj buron nga dëshpërimi buxhetor i qeverisë aktuale. Në kushtet kur të ardhurat në buxhet bien vazhdimisht, kur borxhi i brendshëm dhe i jashtëm rriten, kur mbijetesa financiare është në pikëpyetje, qeveria për të mbetur në pushtet fillon dhe kërkon të nxjerrë para ku të mundet dhe me çdo çmim, deri në zgjedhjet e ardhshme. Në fund

të fundit, ajo që rrezikon realisht pushtetin është mungesa e parave me të cilat ushqehen një mori interesash që e mbajnë atë në këmbë.

Në këtë kontekst duhet kuptuar edhe ligji që i hap rrugë importit të plehrave.Ai është një nga aktet më të dëshpëruara për një dorë para nga qeveria dhe individë rreth saj. Pikërisht për këtë arsye, vendimi i Presidentit për mos ta

dekretuar këtë ligj është një nga aktet më fisnike të ndërmarra nga Presidenca. Ama, interesi ynë i përbashkët nuk mbrohet gjatë vetëm me akte presidenciale, ai ka nevojë edhe për reagim qytetar. Ndaj, akti i Presidentit duhet parë edhe si një ftesë drejtuar aktorëve dhe faktorëve socialë për të reaguar fuqishëm në mbrojtje të interesit publik.

4 Analize

E mërkurë, 26 Tetor 2011

SIKUR TË KISHIM SHTET….

LEART KOLA

K

riza greke në Shqipëri ka pasur përgjithësisht dy qasje në analiza. Njëra ka qenë ajo nacionaliste idiote, e tipit “shumë mirë t’i bëhet grekut; le të vdesë për bukë!” e tjetra kozmopolite e po aq mendjemadhe, një analizë e jashtme e borxhit të brendshëm të Greqisë, analizë gjakftohtë, a thua se bëhet fjalë për një krizë në Sri lanka e jo në mes të Europës e ngjitur me Shqipërinë.

Kriza greke, ndryshe nga çfarë duam të besojmë, e ka prekur Shqipërinë dhe e ka prekur mirë madje.

Këtë e thotë gjithë ditën Banka e Shqipërisë, duke reflektuar mbi remitancat e pakta të emigrantëve. Por mbi të gjitha kjo ndjehet në qytete kufitare si Korça e Gjirokastra, ku të ardhurat e emigrantëve ishin buka e përditshme e ekonomisë lokale. Shumica e bizneseve që ishin ndërtuar si pasojë e kësaj qasje ekonomike lokale kanë të bëjnë me materialet e ndërtimit dhe arredimit të shtëpive meqenëse se tradita e emigracionit shqiptar ishte ndërtimi apo rindërtimi i banesave.

Me dhjetëra dyqane mobiliesh, elektroshtëpiakesh e shërbimesh të tjera të kësaj natyre po falimentojnë me një shpejtësi të jashtëzakonshme, sidomos në zonat kufitare ku dhe emigracioni i shqiptarëve në Greqi ishte më i përqendruar.

Kjo fazë do të shoqërohet me një fazë tjetër që do jetë kthimi masiv i

emigrantëve në qytetet e origjinës.

Po të shkëputemi nga folku i “gjasme patriotizmit” e këngëve me “kurbetin e zi, që më mirë është me ndejt në shtëpi”, është e lehtë të imagjinohet që ky nuk është një lajm i mirë, sidomos në kushtet kur qeveria shqiptare ka përqafuar sistemin më fondamentalist neo-liberal të parë në ndonjë vend tjetër. Mosprania e shtetit e lënia dorë të lirë tregut do të sillte në këto zona një kosto dhe më të lartë sociale. Si papunësi, rritje kriminaliteti e forma të ngjashme të kanalizimit të depresionit. Mungesa e një alternative B për ata që nuk gjejnë punë në vendin e tyre, si p.sh. vajtja në emigrim, bën që në këto kushte katastrofa të jetë praktikisht në dyert e Shqipërisë.

Shteti shqiptar jo vetëm që nuk e merr në analizë një mundësi zgjidhjeje, por përkundrazi e fut veten në një flluskë imagjinare prosperiteti e ulërin me zërin e kryeministrit idiotësira të tipit: jemi vendi i dytë për zhvillim pas Gjermanisë. Me këtë sjellje, tashmë të parë e të provuar në 97-n,, kostot e 97-s janë të pashmangshme.

E vetmja mënyrë për të shmangur katastrofën është e kundërta e asaj që qeveria e djathtë në pushtet po bën.

Së pari, sikur të kishim një shtet, duhej ngritur menjëherë një grup krize i koordinuar mes Ministrisë së Ekonomisë, Financave, asaj të Punës dhe të Brendshme. Për të kuptuar se sa është

numri0 e shqiptarëve që po kthehen e cili është ritmi i kthimit të tyre. Gjithashtu duhet të ndodhë njohja me profesionet dhe kapacitetet financiare me të cilat kthehen në Shqipëri.

Pas kësaj faze, sikur ne të kishim një shtet të vërtetë, do të na duhej të rikthenim një qasje proteksioniste të shtetit, sidomos për sektorët ku pritet që paratë e emigrantëve të kthyer do investohen. Edhe me sy të lirë, pa asnjë studim është e kuptueshme që shumica e shqiptarëve në Greqi punojnë në ndërtim, agro-biznes ose industri tekstile. Në shumicën e rasteve është e pritshme që ky grup me paratë e kursyera të tentojë të rikrijojë në Shqipëri të njëjtin biznes, duke pasur parasysh që do të duan të venë në jetë njohuritë e fituara në emigracion.

Sikur ne të kishim shtet, menjëherë do të nisnin politikat e kreditimit e ndërtimi i një banke bujqësore (premtim i Berishës në 2005) për të jetësuar këtë kapacitet monetar e punëtor që do angazhohej në ekonominë shqiptare. Kjo do të sillte që në rastin më të keq, papunësia të mbetej e njëjtë e nuk do të shtohej me gjak të ri emigrantësh fatkeqij.

Analiza e aftësive të “të ardhurve të rinj” është shumë e rëndësishme për të rivitalizuar ekonominë e për të ulur papunësinë në vend. Së pari, sepse papunësia në Shqipëri është më tragjike se papunësia në vende të tjera europiane. Në Shqipëri, të pa-

punët janë në kushte mesjetare, kanë vetëm trupin fizik, por nuk dinë të përdorin asnjë makineri e nuk zotërojnë asnjë zanat që do mund t’u krijonte një lloj perspektive. Ata janë sot pas më shumë se 20 vjetësh, në të njëjtat kushte që ishin emigrantët e parë që shkuan në perëndim. Sot emigrantët e kthyer, vërtet, mund të jenë pa punë, por ama zotërojnë një aftësi, që mund të transformohej në një motor për ndërtimin e mikro-bizneseve familjare, që sot janë i vetmi ilaç kundra krizës në Itali e Spanjë, e që do mund të riintegronin në tregun e punës e t’u jepnin aftësi dhe atyre të papunëve që nuk kanë asnjë aftës, e që krijojnë sasinë e të papunëve kronik në shoqërinë Shqiptare.

Sigurisht që të ketë sukses, një nismë e tillë do të duhej që qeveria të zhvendosej nga terreni i rrezikshëm neo-liberal për të përqafuar masa më proteksioniste për produktin vendor. Në mënyrë që të garantonte tregun për këto produkte e që më pas këto para të riqarkulloheshin në hapësirën publike e për interes publik.

Sikur të kishim një shtet të shqiptarëve e jo një agjenci private familjare, do mund të nxirrnim përfitime nga kriza fqinje për të ndërtuar një ekonomi vendore që do mund më pas të bëhej një shtyllë e rëndësishme për integrimin e vendit në BE. Mbrojtja e rivitalizimi i ekonomisë vendore është shembulli i vetëm që shqiptarët mund

të nxjerrin nga kriza e koalicionit ku duan të bëhen pjesë, por në vend që të ketë një reflektim më të madh për çështje të tilla, ne merremi me debate të pavlera mbi sintaksën e gjuhës.

Shteti shqiptar e ka më për zemër integrimin e plehrave italiane në vend sesa të qytetarëve të tij. Ky është paradoksi i neo-liberalizmit që sot prodhon pambarimisht paradokse të kësaj natyre e që e ka transformuar shqiptarin në një skizofren të përjetshëm.

Sikur të kishim një shtet e një qeveri të shqiptarëve e për shqiptarët do të kish qenë më e lehtë të debatonim për të ardhmen e për zhvillimin politiko-ekonomik. Por ne ndërkohe e dimë që nesër do jetë një ditë e re, ku kryeministri do mundohet të përfitojë me Mediun ndonjë para nga biznesi i plehrave. Naço do të presë ta urdhërojë Meta për ndonjë tender të paligjshëm. Halimi do të fillojë që tani të bëjë listat e të burgosurve gati për zgjedhjet e 2013. Myqeremi do të marrë ndonjë para nga ndonjë pronar universiteti privat që të kalojë ligjin fashist të arsimit të lartë. Ben Imami do të shesë skrap. Haxhinasto do të zgjohet në një dite të re për të thënë idiotësira të vjetra. E Shqipëria do përjetojë përsëri, deri në neveritje, krizë pas krize, varfëri e papunësi.

Sikur të kishim shtet do të kish qenë më e lehtë. Po ja që kemi një bandë e sa kohë të jetë ajo në pushtet, do na duhet të bëjmë biseda e të sillemi si të marrë peng.

Opinion 5

E mërkurë, 26 Tetor 2011

Greva e urisë si mënyrë e dëshpëruar e të kërkuarit zgjidhje Dilfirus Vrioni

G

reva më e fundit e urisë në Shqipëri ishte ajo e minatorëve e cila nisi me cilësinë e protestës kur minatorët erdhën nga Bulqiza nën zhegun e Tiranës, korrik 2011, për protesta para kryeministrisë dhe para firmës konçesionare ACR. Gjendje e vështirë njerëzore nën ritin e protestës. Greva me gjithë kohën e protestës zgjati pak a shumë 4 muaj.

Artikulimi i kërkesave filloi me bisedime, që është shumë normale, vazhdoi me protestën dhe pastaj me grevën e urisë. Kërkesat kryesore të minatorëve (për t’i përsëritur për të njëmijtën herë në nder të qëndresës së tyre) 1. përmirësimi i kushteve të punës në minierë, 2. mirëmbajtja e minierës dhe rritja e pagës. Përmirësimi i kushteve të punës dhe mbarëvajtja e minierës asnjëherë nuk u përkrah nga qeveria, edhe pse në fakt ishte ajo dora vetë që duhet të bënte presion mbi firmën konçesionare duke qenë se minierat janë pasuri kombëtare dhe qeveria ka dalë zot të jetë e Shqipërisë dhe e shqiptarëve dhe logjikisht të mbrojë interesat, dinjitetin, pasuritë e këtyre palëve. Që po të ndjekësh logjikën e thjeshtë e kanë edhe qeverinë pronë të tyren. Pra qeveria është e shqiptarëve, jo shqiptarët të qeverisë.

Asnjëherë, asnjëra nga palët të ci-

lat i adresoheshin kërkesat nuk i mori parasysh këto kërkesa. Ato kalonin mbi e nën batuta. Thonë se u firmos një marrëveshje. Dhe para ca ditësh ndodhi një aksident tjetër në punë.

Shumica e cilësuar e shoqërisë e shihnin çështjen e minatorëve çështje të mbylluar në rrëqethullin e ngushtë të bulqizakëve. Edhe sindikatat ishin të ndara. Minatorët kishin brenda vetes edhe grupin ‘plangprishës’. Të vetmit që qëndruan deri në fund qenë minatorët grevistë të urisë,e shokët e tyre që rrinin jashtë, për çdo rast.

Një skenë: Bulqizë, gusht, në hyrje të minierës, minatorë që rrinin jashtë për të qenë në çdo rast pranë shokëve të tyre grevistë 1400 metra nën tokë, me vete kishin edhe gra edhe fëmijë, kuptohet ata që kishin mundësi fizike të vinin. Në një moment të caktuar hapet lajmi që do të vinte policia nga Tiranë për t’i nxjerrë me forcë nga greva e urisë. Një prind, minator kishte pranë djalin e tij të vogël, jo më shumë se 6 vjeç. E mori përballë dhe i tha ngultazi, “Merr gurë në dorë kur të vi policia, qëllo, me ç’të kapi dora, godit”. Në muajin gusht në Bulqizë kërthiu gjashtë vjeç po mbronte minierën tonë me gurë në dorë, ruante edhe tavolinën e familjes. Përballë policët, ndoshta edhe ata po aq fatkeq sa ai. Absurd. Me duhet të ritheksoj se kam qenë dëshmitare e gjithë skenës.

Problemi në këtë (punë, çështje, kauzë, tablo, skicë…) nuk e di ç’emër do t’a përshkruante më mirë është se duket sikur është krijuar një traditë grevash urie sa herë duam të kërkojmë diçka. Deputetët futen në grevë urie për Kodin Zgjedhor, tetraplegjikët futen në grevë urie për të drejtat e tyre, studentët janë futur gjithashtu (edhe pse nuk mund të bëhet paralelizim për efekt periudhash historike), minatorët nuk ishte hera e parë që u futën në grevë. Procedura duket pak a shumë; një ose dy muaj bisedime, kërkesa, nga pesë deri në tetë ditë protesta ‘minimale’, deklarata në media, dhe kur kërkesat nuk plotësohen (gjë që ka precedent) fillon greva e urisë. Unë s’kam asgjë kundër këtij mjeti paqësor dhe fisnik të të kërkuarit, por mesa duket i ka dalë boja dhe, edhe pronarit edhe shtetarit i është forcuar zemra.

Duhet të kërkojmë ndryshe.

A është greva e urisë rruga që duhet ndjekur? Marrëdhënia midis pronarit dhe punëtorit është marrëdhënie konflikti në këtë rast.

Punëtori është në luftë për të drejtat e veta, la lutte des ouvriers contre les patrons, dhe ky është një konflikt klasash. Nuk mund të kërkohet zemërbutësia e padronit. Në këtë luftë duhet të mos e kemi prishur regjimin e të mbahemi të fortë.

Më duhet të jap një shembull: afër Marsejës, në jug të Francës gjendet uzina Fralib, e cila prodhon çajin Lipton. Padronët e uzinës duan ta mbyllin uzinën me arsyen se në Francë taksat janë shumë të larta dhe ata nuk arrijnë dot t’i mbulojnë. Bashkë me këtë ata duan t’i transportojnë mjetet e prodhimit diku në Poloni në një tjetër filial të tyre për të vazhduar aktivitetin atje. Lufta e punëtorëve të Fralib kundër këtij vendimi ka filluar që nga 28 shtatori i vitit 2010. Aktualisht që prej 2 shtatori 2011 punëtorët e Fralib e kanë pushtuar uzinën dhe nuk lejojnë askënd të marrë mjetet e prodhimit.

Kjo uzinë ka 182 punëtor dhe ata janë të vendosur që nuk do të lejojnë asnjë nga mjetet të niset për në Poloni. Ata janë të vendosur që në emër të dinjitetit të tyre njerëzor nuk do t’i humbin vendet e punës vetëm pse pronari nuk do që ”të taksohet kaq lartë”. Ata po ndalojnë me forcë hedhjen në skamje të shumë familjeve. Por, përkundrazi, ata sigurisht që lënë të shkojë padroni nëse do, por jo mjetet e punës. Organizmi i tyre është i qëndrueshëm, asnjëherë nuk është artikuluar greva e urisë.

Një shembull tjetër, në Argjentinë në vitet 2001-2002 kompania Zanon donte të mbyllte uzinën duke nxjerrë në rrugë 200 punëtorë dhe familjet e tyre në skamje. Punëtorët nuk e leju-

an. Ata vendosën të mbanin fabrikën, të rikuperonin mjetet e punës dhe filluan të prodhonin jo më nën varësinë e padronëve.

Ajo që dua të them është se greva (jo gjithnjë vetëm e urisë) është dhe duhet të shihet si luftë. Ku në mes nuk është pushtimi i tokës (prona) si në luftërat mes shteteve por paraja ( pronari që s’krijon kushtet e punës (se s’do të harxhojë para), që do të largohet me pretendimin e taksimit të lartë, që do të mbyllë fabrikën duke hedhur në rrugë punëtorët). Dhe nga ana tjetër punëtorët që kërkojnë dinjitetin e një qënie njerëzore dhe dinjitetin e punës së tyre.

Edhe për rastin e minatorëve greva e urisë nuk solli asgjë. Solidariteti është vlerë, ai nuk është i tejkaluar.

Shembulli i Fralib-it në mos lëshimin e mjeteve të punës është një shembull dinjiteti dhe jo mëshire. Për të pasur lirinë për të duhet luftuar, radhët duhen më të dendura dhe sulmet më të qartë. Strategjia ngelet për t’u përmirësuar. Lufta drejt demokracisë edhe për këtë është e bukur.

Ndoshta në tabelën në derën e minierës nuk duhej shkruar “Ndalohet hyrja pa leje ne grevën e urisë së minatorëve”, por “Ndalohet hyrja në minierë deri në plotësimin e kërkesave”.

6 Opinion

E mërkurë, 26 Tetor 2011

Dhuna “e mirë” dhe dhuna “e keqe”

Ermira Danaj

S

ë shpejti do të jenë dy javët e aktivizimit kundër diskriminimit gjinor dhe kryesisht kundër dhunës ndaj grave. Sigurisht që sikurse çdo vit do të bëhen aktivitete ndërgjegjësuese një pjesë e të cilave do të kenë impakt dhe të paktën do të kujtojnë edhe njëherë se sa e rëndësishme është që të flitet për këtë çështje, një pjesë do të jenë paksa mediokre, sa për tu bërë. Megjithatë, shqetësimi im është se një formë e dhunës është pikërisht të flitet për dhunën gjatë një dite apo gjatë një jave, apo qofshin dy në vit. Që të jemi të sinqertë raste të dhunës në Shqipëri ne po kemi nga disa në ditë, dhe ky nuk është as qëllimi kryesor i këtij shkrimi. Ndërkohë që ky shkrim do të kishte për qëllim të merrej me çështjen e dhunës ndaj grave dhe keqpërdorimin e saj si pjesë e luftës politike, me dhunën ndaj grave që shpesh është dhunë “e mirë” që nuk ka nevojë për tu dënuar, dhe dhunën “e keqe”, atë që duhet dënuar e kritikuar, etj.

Në të njëjtën periudhë si tani, pak vjet më parë, kryetari i Partisë Socialiste ishte në shënjestër për dhunën që na i paskërkësh shkaktuar grave të tija. Madje, edhe pse dikush mund ta kujtojë, edhe konferencat zyrtare të organizuara me këtë qëllim u kthyen në tribunën e sharjeve ndaj Edi Ramës, që paskësh bërë këtë e atë. Dhe në një shkrim timin të mëparshëm, duke u marrë përsëri me këtë çështje (po fatkeqësisht emrat e politikanëve ndryshojnë, por çështjet mbeten të njëjtat) kam folur mbi ndryshimin e perspektivës së trajtimit të diskriminimit gjinor në varësi të përkatësisë politike. Sepse ndërkohë që shahej një kryetar partie që keqtrajtonte gratë, mbrohej një ish ministër që kishte ngacmuar seksualisht një punonjëse të ardhshme, sepse në rastin e parë duhej patjetër sharë burri ndërsa në rastin e dytë vajza ishte “tip kurve”.

Dhe mesa duket nuk kemi të bëjmë fare këtu me ndonjë “pasion” për mbrojtjen e të drejtave të grave por thjesht me një element tjetër për të sharë apo mbrojtur ca burra me pushtet. Pra çështja e pushtetit është ajo thelbësorja në këtë mes, dhe aspak dhuna ndaj grave. Rastet e sipërpërmendura ishin para rreth 2 vitesh.

Kështu që po i referohem disa ngjarjeve të kohëve të fundit, jo vetëm në Tiranë por dhe në Prishtinë.

Para disa kohësh në gazeta qarkulloi lajmi mbi ngacmimet seksuale që një kryetar bashkie mu në qendër të Shqipërisë i kishte bërë vazhdimisht

një punonjëseje të bashkisë e cila më pas e denoncoi këtë ngacmim të vazhdueshëm që ndërkohë u kthye dhe në kërcënim të vazhdueshëm. U shkruajt nëpër gazeta për këtë, por çuditërisht asnjë nga gratë (sigurisht që dhe burrat, por meqenëse ka ca gra politikane që marrin gjithnjë flamurin e barazisë gjinore) e të njëjtës forcë politike si kryetari i bashkisë nuk dolën të mbronin të drejtën e gruas nga Kamza që ishte ngacmuar dhe kërcënuar. Domethënë ne paskemi ngacmim dhe kërcënim, por për sa kohë e bën këtë ngacmim një përfaqësues i anës tonë, nuk ka problem “është dhunë e mirë”, ndërsa po të kish ndodhur e njëjta gjë me ndonjë kryetar bashkie “opozitar”, nami do ish bërë, do kishin filluar konferencat për shtyp në emër të kësaj dhe asaj konvente, në emër të nderit shqiptar, të gruas shqiptare, të familjes shqiptare, etj etj. Domethënë gjithë çështja qëndron tek pozicioni që kemi në rrjetën e pushtetit, dhe edhe koncepti i dhunës apo më saktë dënueshmëria e dhunës varion nga ky pozicion në rrjetën e pushtetit. Rasti tjetër që ka ndodhur po së fundmi është ai i dhunës ndaj disa grave në Bashkinë e Tiranës. Nuk po e përsëris rastin sepse u pasqyrua mjaftueshëm nga mediat, por në të gjithë këtë histori kishte një element shumë të rëndësishëm që më mbeti në mendje duke e theksuar edhe më shumë atë

që është thënë më sipër me lidhjen e dhunës dhe pozicionin në rrjetën e pushtetit. Një nga deputetet e forcës politike në pushtet që tashmë qeveris dhe Bashkinë e Tiranës, duke folur në një emision, tha se kishte dëgjuar që këto gratë që ishin shtyrë në zyrat e Bashkisë, në fakt janë si të padurueshme dhe e përmbledhur shkurt edhe mund ta kenë merituar reagimin se mund ti kishin acaruar shumë punonjësit e bashkisë. E thënë kështu duket si normale, ne jemi mësuar me këto shprehjet e tipit “e rraha se më provokoi”, “e vrava se më provokoi”, etj. Dhe me të thënë këtë, po të ndjehemi të provokuar ne e vritkemi dikë, dhe kjo u quajtka e “justifikuar”. Në këtë logjikë shkon dhe kjo deklarata e mësipërme, që vërtet nuk është mirë të dhunohen gratë, por në këtë rast këto gratë dhe mbase e kanë merituar. Kjo thënie ndodh vetëm sepse bëhet fjalë për punonjës bashkie të së njëjtës forcë politike, sepse nëse do ishte rasti i kundërt nuk është shumë e vështirë për të imagjinuar se ç’do kish ndodhur. Por le ta themi fare drejt, që nuk ka dhunë që mbase e meriton dhe dhunë që nuk e meriton. Dhuna është e palejueshme dhe e dënueshme në çdo rast, ndaj kujtdo që ushtrohet, por në këtë shkrim po flasim vec për dhunën ndaj grave e po merremi me të. Një grua nuk mundet në një rast të dhunohet dhe “ta ketë merituar” sepse ai që e ka dhunuar

është i partisë time.

Raste të ngjashme i kemi dhe në Prishtinë gjatë këtyre muajve të fundit. Para disa javësh, aktivistët e Lëvizjes Vetëvendosje ndërmorën një aksion në lidhje me negociatat me Serbinë. Në mbërritje të delegacionit të udhëhequr nga Edita Tahiri, aktivistët e Lëvizjes Vetëvendosje gjuajtën domate ndaj makinës së Edita Tahirit. Nuk po zgjatem në këtë shkrim, sepse nuk është qëllimi i tij, mbi atë që po ndodh me negociatat me Serbinë, dhe pozicionin komplet të pabarabartë midis Kosovës dhe Serbisë ku Serbia vazhdon të mbajë gjithnjë pozicionin e saj dominues. Por ajo që ndodhi pas këtij aksioni ishte një seri deklaratash në mbrojtje të Edita Tahirit, sepse ishte dhunuar një zyrtare e lartë, që për më tepër është grua (është bërë e modës tani që kur duam ta bëjmë me tragjike një situatë shtojmë elementin gjinor), etj etj.

Dhe deklaratat u bënë nga politikanë e nga përfaqësues të shoqërisë civile, etj etj. Por në të njëjtin aksion ndaj Edita Tahirit, shumë aktiviste të Lëvizjes Vetëvendosje, u dhunuan pa asnjë lloj shqetësimi nga forcat e policisë. Dhe nuk u gjuajtën me domate duke qëndruar brenda makinës së tyre, por u rrahën dhe u dhunuan direkt të pambrojtura nga forcat e policisë. Dhe le të shtojmë që nuk është ky i pari aksion kur aktivistet e Lëvizjes Vetëvendosje janë dhunuar nga

forcat e policisë, për aksionet e tyre të cilat gjithnjë kanë qenë ose simbolike ose ndaj objekteve. Por, në lidhje me këtë aksionin e fundit, ndaj Edita Tahirit, ndërkohë që u dënua gjoja dhuna ndaj Edita Tahirit, askush nga këta/o mbrojtësi/et e të drejtave të njeriut nuk u kujtua të dilte dhe të reagonte për dhunën ndaj këtyre grave dhe vajzave të Lëvizjes Vetëvendosje. Dhe e zëmë sikur dhe ajo ndaj Edita Tahirit të ishte dhunë e njëjtë me atë që është ushtruar ndaj aktivisteve të Lëvizjes Vetëvendosje, si ka mundësi që ndaj dikujt reagohet se na qenka dhunuar e ndaj dikujt tjetër jo, dhe dhuna ndaj dikujt na u konsideroka e dënueshme dhe e keqe ndërsa ndaj dikujt tjetër e justifikuar dhe e mirë. Nuk ka dhunë të mirë dhe dhunë të keqe, ka vetëm dhunë. Fatkeqësisht ajo që ndodh në Tiranë e në Prishtinë është një vlerësim dhune në varësi të interesave politikë dhe në varësi të pozicionit në pushtet. Dhe më fatkeqësisht akoma, dhuna ndaj grave është kthyer në një element shumë të fuqishëm të luftës politike, ku herë është e mirë e herë është e keqe sipas pozicionit të dhunuesit dhe të viktimës.

Më fatkeqësisht akoma, duke e kthyer dhunën ndaj grave në luftë politike dhe duke e politizuar, nuk bëhet gjë tjetër veçse delegjitimohet çështja e dhunimit të grave dhe vajzave “të thjeshta” që nuk janë as në politikë e as në vëmendje të mediave.

Opinion 7

E mërkurë, 26 Tetor 2011

Qeverisje me inercion Besnik Pula

D

y ngjarje shënuan javën politike në Kosovë: lansimi i Raportit të Progresit për Kosovën nga Komisioni Evropian dhe dështimi i sërishëm i privatizimit të PTK-së.

Ngjarjet janë vetëm incidentalisht të lidhura, mirëpo që të dyja janë indikacion për një problem fundamental në karakterin e qeverisjes në Kosovë.

Dimë fare mirë për skandalet dhe për nivelin e thellë të korrupsionit moral, politik e financiar që ka gllabëruar pjesën më të madhe të strukturave shtetërore dhe të institucioneve publike në Kosovë, diçka që konfirmohet edhe në Raportin e Progresit. Mirëpo, dështimet e kësaj qeverisjeje nuk janë vetëm në nivel të korrupsionit të gjithanshëm.

Ato janë gjithnjë e më evidente edhe në nivel të politikave publike, veçanërisht ato zhvillimore. Ministrat e qeverisë Thaçi 2 përditë paraqiten në media duke proklamuar suksese dhe rezultate, sado që sipas shumicës së indikatorëve objektivë vendi vazhdon të marrë teposhtëzen.

Në fakt, siç na tregoi Raporti i Progresit, gjërat nuk po ecin përpara, por po ecin mbrapa.Veçanërisht në fushën e gjendjes ekonomike në vend, ka jo përmirësim, por përkeqësim të gjendjes në krahasim me atë të viteve të kaluara.

Në të njëjtin moment që mediat dhe publiku kosovar kapërdinë mesazhin e hidhët që erdh nga Brukseli, një nga ofertuesit e tenderit për privatizimin e Telekomit të Kosovës (TK), Hrvatski Telekom (pronë e Deutsche Telecom), tërhiqet nga gara nën pretekstin e korrupsionit brenda menaxhmentit aktual të PTK-së. Në mungesë të ofertuesve të mjaftueshëm, duket se privatizimi i TK-së do të dështojë edhe sivjet.

Dështimi për herë të dytë i një politike që qeveria Thaçi 2 synon ta sendërtojë me çdo kusht, tregon se jo vetëm korrupsioni, dyshimet për afera kriminale dhe problemet tjera që kanë karakterizuar qeverisjet (të kaluarën dhe aktualen) nga Hashim Thaçi, por se më fundamentalisht, kjo qeverisje po dështon edhe në objektivat e veta politike.

Ka shumë raste kur qeveri të korruptuara, madje shumë më autoritare dhe anti-demokratike se ajo që ekziston në Kosovë, megjithatë kanë arritur rezultate në pikëpamje të zhvillimit ekonomik apo përmirësimit të standardit të jetës së qytetarëve të saj. Kina, me regjimin e saj represiv njëpartiak, megjithatë arrin të krijojë rritje ekonomike marramendëse. Regjimi autoritar i gjeneral Parkut në Korenë Jugore gjatë viteve 1960 arriti ta industrializojë Korenë dhe të ndërtojë bazën e zhvillimit që ky vend gëzon sot. Edhe Egjipti në vitet e fundit të sundimit të Hosni Mu-

barakut apo të Tunizisë nën Ben Alinë, të cilat përkundër korrupsionit dhe sistemeve represive politike, shënuan rezultate jo edhe krejt dëshpëruese në rrafshin e rritjes ekonomike. Realiteti është se në Kosovë, hapësira për një kompromis me një qeverisje të keqe dhe të korruptuar, në shkëmbim të rritjes ekonomike dhe ngritjes së mirëqenies, shpejt po shkon drejt ngushtimit. Qeveria Thaçi 2, përderisa nuk është në gjendje ta adresojë korrupsionin, gjithashtu po dështon në nxjerrjen e qoftë edhe të një rezultati pozitiv në rrafshin e politikave ekonomike.

Struktura aktuale politike gjithmonë ka pasë mekanizma të tjerë për ruajtjen e pushtetin, që i nxjerr në përdorim atëherë kur rezultatet konkrete mungojnë. Politika e metodave klienteliste, fokusi në krijimin e imazheve të fuqisë dhe autoritetit dhe e shfrytëzimit të cikleve mediale për të plasuar në vazhdimësi slogane boshe për “integrime euroatlantike” në kohën kur anëtarësimi në BE duket të jetë më larg se kurrë më parë, dhe përdorimi i shantazheve dhe kërcënimeve joformale nga ana tjetër, janë simptomë e një problemi më fundamental që ka Hashim Thaçi dhe qeveria e tij. Ajo di t’i menaxhojë situatat politike, di t’i përshtatet momenteve politike që imponohen nga fuqitë e jashtme (siç ishte presioni për t’i hyrë bisedimeve me Serbinë), por nuk di të qeveris. Ka dallim thelbësor midis

aftësisë së një kryeministri dhe të një qeverie që t’i mbijetojë situatave të momentit, dhe aftësisë së një qeverie që të sjell rezultate konkrete për qytetarët e vendit. Kjo është veçanërisht e vërtetë në rrafshin e politikës ekonomike. Korrupsioni qeveritar për qytetarin e rëndomtë mbetet një abstraksion që nuk e godet atë drejtpërdrejtë, pasi që efektet e korrupsionit në zhvillim ekonomik dhe mirëqenie janë indirekte.

Mirëpo qytetarëve nuk mund t’i shitet mjegulla dhe iluzionet në kohën që ata ballafaqohen me vështirësi reale dhe të përditshme në sigurimin e mbijetesës, dhe kur përkeqësimi i gjendjes ekonomike godet drejtpërdrejtë xhepin dhe standardin e jetesës së tyre.

Problemi i politikave pa rezultate të qeverisë Thaçi 2 janë pasojë e faktit se këto politika janë politika jofleksibile dhe është vetëm inercioni që i mban ato në themel të politikave të ashtuquajtura zhvillimore të kësaj qeverie. Privatizimi i PTK-së, autostrada Vërmnicë-Merdar, privatizimi i KEK-ut dhe projekte të tjera të gjitha filluan si nisma nën qeverinë Thaçi 1 – kuptohen, me asistencën e “miqëve” konsulentë, këshilltarë dhe “ekspertë” të angazhuar nga USAID, Banka Botërore dhe institucioneve tjera që punuan dhe hartuan programet në mbrapavijë, programe që Hashim Thaçi dhe qeveria e tij, si ajo e kaluara ashtu dhe kjo e tanishmja, i përvetësuan si projekte të veta politike.

Këto politika u treguan dhe po tregohen katastrofike. Autostrada, në kombinim me papërgjegjësinë fiskale të kryeministrit, çoi në rritjen e deficitit buxhetor, dhe rrezikun e tretjes së rezervave shtetërore, gjë që duket gjithnjë e më e mundshme tani pas dështimit të shitjes së PTK-së, duke e çuar Kosovën pashmangshëm drejt një krize fiskale gjatë vitit 2012. Privatizimi i PTK-së po dështon jo vetëm për shkak të korrupsionit dhe nepotizmit që qeverisja e Hashim Thaçit ka instaluar në këtë institucion, por për faktin se ky privatizim po ndodh në kushtet e një krize të thellë ekonomike në Evropë, në momentin që mbarë kontinenti rrezikohet nga një valë e dytë e kolapseve bankare si pasojë e krizës së borxheve sovrane. Në një situatë të tillë, bankat kanë rrudhur kredidhënien ndërsa firmat kanë një qëndrim shumë më konservator karshi investimeve. Në një kontekst të tillë, privatizimi, sidomos i një ndërmarrje të zaptuar fund e krye nga korrupsioni dhe keqmenaxhimi, natyrshëm se do të dështojë.

Këtij dështimi i shtohen problemet tjera. Inflacioni i përmasave katastrofike – diçka që fare pak po diskutohet në debatet mediale për ekonominë – po han edhe atë pak fuqi blerëse të familjeve kosovare, duke ua bërë më të shtrenjtë jetën dhe duke ia zbehur perspektivën sidomos të rinjve, që nuk u mbetet rrugë tjetër pos emigrimit nga Kosova. Bizneset e

vogla familjare po shkojnë drejt shkatërrimit, si pasojë e kamatave të larta që bëjnë të pamundur investimet dhe e konkurrencës nga monopolet e mëdha tregtare, që mbajnë lidhje të ngushta me partitë politike, e që gradualisht po zaptojnë tregtinë në Kosovë, veçanërisht përmes vërshimit të tregut me mallra serbe. Papunësia është në rritje, jo në ulje, ndërkohë që mijëra të rinj çdo vit i shtohen një tregu të punës që nuk ka çka të ofrojë për ta – as bile të një page për jetesë, lerë më një karrierë dhe një të ardhme. Rritja ekonomike për sivjet, sado që të jetë shifra e saktë në fund, do të jetë krejtësisht artificiale, pasi që në realitet, varfërimi i gjithmbarshëm i qytetarëve nga inflacioni do të hajë çfarëdo shifre nominale të rritjes ekonomike që pretendohet. Akti i dytë në rrafshin e politikave ekonomike që po përgatitet nga qeveria Thaçi, privatizimi i KEK-ut, është skandal në vete i cili tek sa do të fillojë të na shpaloset nëpër ballinat e gazetave.

Problemi i Kosovës nuk është vetëm se ajo ka krizë ekonomike, problemi më i madh është se ajo ka krizë të qeverisjes ekonomike. Kjo qeveri duhet ta kuptojë se qytetarët shumë shpejt ngopen me spektakle, slogane dhe iluzione joreale që refuzojnë të ballafaqohen me realitetin. Inercioni dhe mbështetja në strategji dhe programe të dështuara nuk do të funksionojnë më si zgjidhje.

8 Filozofi

E mërkurë, 26 Tetor 2011

Alain Badiou-ja ose dhuna e tërheqjes

SLAVOJ ZIZEK – NË MBROJTJE TË KAUZAVE TË HUMBURA IV Mësimet e Revolucionit Kulturor (Vijon nga numri i kaluar) Përzgjodhi dhe përktheu: Arlind Qori

C

ili është, pra, për Badiou-në rezultati (mësimi) i Revolucionit Kulturor? Zor se mund të lihet pa u vënë re ironia e faktit se Badiou-ja, i cili është i paepur në kundërshtimin e nocionit të aktit si mohim, e përcakton domethënien historike të Revolucionit Kulturor Maoist pikërisht si dhënien e sinjalit për fundin e partisë-shtet si produkt qendror të veprimtarisë politike revolucionare. Më përgjithësisht, Revolucioni Kulturor tregoi se nuk është më i mundur nënshtrimi i veprimeve masive revolucionare apo i fenomeneve organizative ndaj logjikës së përpiktë të përfaqësimit klasor. Kjo është arsyeja pse ai mbetet një episod politik i rëndësisë më të madhe.

Këta rreshta janë marrë nga “Revolucioni Kulturor: revolucioni i fundit?” i Badiou-së, tekst i cili që në titull dëfton një paralelizëm të papritur me Heideggerin: për Badiou-në, Revolucioni Kulturor zë të njëjtin vend strukturor që zë Revolucioni Nazist për Heidegger-in – atë të angazhimit politik më radikal, dështimi i të cilit sinjalizon fundin e veprimtarisë politike (tradicionale) si të tillë. Përfundimi i tekstit të Badiou-së e përsërit me forcë këtë pikë: Në fund të fundit, Revolucioni Kulturor, edhe kur i hyn një rruge qorre, dëshmon pamundësinë për ta çliruar vërtet dhe globalisht politikën nga korniza e partisë shtet që e burgos atë. Ai shënon një përvojë të pazëvendësueshme ngopjeje për arsyen se një vullnet i dhunshëm që synonte gjetjen e rrugëve të reja politike, rinisjen e revolucionit dhe gjetjen e formave të reja të luftës punëtore brenda kushteve formale të socializmit, dështoi kur u përball me domosdoshmërinë e mbajtjes së kornizës së përgjithshme të partisë-shtet për shkak të rendit publik dhe shmangies së luftës civile.

Rëndësia kyçe e të fundit shpërthim vërtet të madh revolucionar të shekullit të njëzetë del se është mohuese përderisa qëndron pikërisht në dështimin që sinjalizon shterimin e logjikës partiake/shtetërore të procesit revolucionar. Megjithatë, po sikur të shkojmë një hap më tutje dhe t’i përfytyrojmë të dyja polet, praninë (“vetorganizimin “e drejtpërdrejtë” jashtështetëror të masave revolucionare) dhe ri-praninë (përfaqësimin), si dy pole të ndërvarura?

Në këtë mënyrë, sipas një paradoksi vërtet hegelian, fundi i formës parti-shtet të veprimtarisë revolucionare që udhëhiqet nga telosi i “marrjes së pushtetit shtetëror” përbën në të njëjtën kohë edhe fundin e të gjitha formave të vetorganizimit “të drejtpërdrejtë” (jopërfaqësues)(këshillat punëtore dhe

të tjera forma të “demokracisë së drejtpërdrejtë”).

Kur Badiou-ja, në Logiques des mondes-in e tij të mëvonshëm, thotë të njëjtën gjë për Revolucionin Kulturor, e ndryshon theksin në mënyrë gati të padiktueshme: Revolucioni Kulturor, për të gjithë revolucionarët e botës, vuri në provë kufijtë e leninizmit. Ai na mësoi se politika e emancipimit nuk mund t’i nënshtrohet më paradigmës së revolucionit apo të mbahet peng nga forma partiake. Në mënyrë simetrike, ajo nuk mund të rrethshkruhet brenda aparateve parlamentare apo zgjedhore. Gjithçka nis – dhe kjo përbën gjeninë e errët të Revolucionit Kulturor – kur, nëpërmjet zhytjes së hipotezave të mëparshme tek realja, gardistët e kuq të gjimnazeve dhe studentët, e më pas punëtorët e Shangait, midis viteve 1966 dhe 1968 parashkruan për dekadat që do të vinin realizimin pohues të këtij fillimi. Veçse furia e tyre mbetej ende aq e kapur pas asaj kundër së cilës po ngrinin krye, saqë ata vetëm sa e zbuluan nga këndvështrimi i mohimin të kulluar këtë fillim.

Midis këtyre dy interpretimeve ka një farë tensioni. Sipas “Revolucionit Kulturor: Revolucioni i fundit?”, dështimi i Revolucionit Kulturor “dëshmon pamundësinë për ta çliruar vërtet dhe globalisht politikën nga korniza e partisë shtet që e burgos atë” dhe shkaku i këtij dështimi specifikohet në nivelin e mendimit praktik (“domosdoshmëria e mbajtjes së kornizës së përgjithshme të partisë-shtet për shkak të rendit publik dhe shmangies së luftës civile” –

pra, nevojat e “shërbimit të të mirave”: cilatdo qofshin turbullirat revolucionare, jeta duhet të ecë përpara, njerëzve u duhet të punojnë, të konsumojnë etj, dhe partia-shtet përbën të vetmen agjenci të garantimit të të mësipërmeve...në terma personalë, s’ka Mao Ce Dun pa përkujdesjen e Çu En Lait për mbarëvajtjen në një farë mënyrë të shtetit gjatë kohës së turbullirave të Revolucionit Kulturor). Në të kundërt të këtij pretendimi mbi pamundësinë e çlirimit të politikës nga korniza e partisë-shtet, pasazhi i marrë nga Logiques des mondes-i e percepton pamundësinë e ndjekjes së veprimtarive politike radikale brenda kornizës së partisë-shtet si mësimin që duhet nxjerrë nga Revolucioni Kulturor (“politika e emancipimit nuk mund t’i nënshtrohet më paradigmës së revolucionit ose të mbahet peng i formës partiake”). Pra, as mund ta praktikojmë politikën revolucionare jashtë kornizës së partisë shtet, e as mund ta bëjmë këtë gjë brenda kësaj kornize. S’është çudi atëherë që kur ballafaqohet te Logiques des mondes-i me pyetjen kyçe, “a i ka ‘Ideja e përjetshme’ e politikës barazimtare-revolucionare, së bashku me katër përbërësit e saj (barazi, terror, voluntarizëm, besim tek populli), rrënjët tek modeli i partisë-shtet që mbështetet tek shteti revolucionar, por që i cili e shteri potencialin e tij gjatë Revolucionit Kulturor duke na bërë ta braktisim atë, apo ideja është vërtet ‘e përjetshme’ dhe si e tillë pret të rishpiket në epokën tonë pasrevolucionare?”, Badiou-ja jep një përgjigje që nuk të bind:

Në të vërtetë, ajo çka e ndërton subjektivitetin ndër-botësor të figurës së revolucionarit shtetëror gjendet pikërisht në faktin që ajo rreket ta bëjë dominuese ndarjen midis shtetit dhe politikës revolucionare, veçse duke i shtuar shtrembërimin e reduktimit të kësaj përpjekjeje brenda formës së pushtetit shtetëror. Për pasojë, figura në fjalë ekziston vetëm nëse kjo ndarje parakuptohet. Prandaj kjo figurë mund të ndërtohet filozofikisht sot vetëm pasi një mendim i ri mbi politikën ta ketë vendosur veten mendimisht e praktikisht me qëllim mendimin e veprimit brenda një politike për të cilën pushteti shtetëror nuk përbën as objektiv, as normë.

Zgjidhja që i jep Badiou-ja kësaj rruge qorre (as brenda, as jashtë formës shtetërore) është kjo: në distancë nga forma shtetërore – jashtë, por jo si jashtësi që e shkatërron formën shtetërore; por si gjest i “tërheqjes” nga forma shtetërore pa e shkatërruar atë.

Këtu, pyetja e vërtetë është kjo: si duhet operacionalizuar kjo jashtësi nga shteti? Meqenëse Revolucioni Kulturor sinjalizon dështimin e përpjekjeve për ta shkatërruar shtetin nga brenda apo por ta zhdukur atë, a përbën alternativë pranimi i shtetit thjesht si fakt apo si një aparat që merret me “shërbimin e të mirave”, duke i dhënë vetes qëllimin e veprimit të distancuar nga ai (duke e bombarduar atë me proklamata dhe kërkesa urdhërore? Veçse, mos një pozicion i tillë i afrohet atij të Simon Critchley-t i cili, siç e kemi vënë re, argumenton se politika emancipuese

kryhet, madje edhe thjesht ndodh – në mënyrë praktike, lokale apo situacionale – në distancë nga shteti. [...] Ajo i vë pikëpyetje shtetit apo i kërkon llogari rendit të vendosur jo për ta hequr qafe shtetin, sado e dëshirueshme të jetë diçka e tillë në një kuptim utopik, por për ta përmirësuar atë apo për të zbutur pasojat e këqija të tij.

Dykuptimësia kryesore e këtij pozicioni gjendet në një non sequitur të çuditshëm: nëse shtetit i duhet të qëndrojë apo nëse është e pamundur zhdukja e shtetit (dhe kapitalizmit), atëherë pse duhet vepruar në distancë nga shteti? Pse të mos veprohet brenda shtetit? Pse të mos pranohet premisa bazike e Rrugës së Tretë?

Me fjalë të tjera, a nuk është pozicioni i Critchley-t (dhe Badiou-së) ai i mbështetjes në faktin se dikush tjetër do ta marrë përsipër detyrën e drejtimit të makinerisë shtetërore, çka do të na mundësonte të merrnim pozicionin e distancuar kritik ndaj tij? Për më tepër, nëse hapësira e politikës emancipuese përkufizohet prej një distance nga shteti, a mos po e braktisim fare lehtë fushën (e shtetit) në duart e armikut?

A nuk është e rëndësishme forma që merr shteti? A nuk të çon një pozicion i tillë drejt dhënies së një statusi dytësor kësaj çështjeje të rëndësishme: në fund të fundit, s’ka rëndësi ç’lloj shteti kemi përballë?

Kështu që kur Badiou-ja pretendon se Gardistët e Kuq “parashkruan për dekadat e ardhshme realizimin pohues të këtij fillimi të cilin, për shkak se furia e tyre mbeti e zënë në çarkun e asaj kundër së cilës po ngrinin krye, e zbuluan vetëm si mohim të kulluar”, a do të përbëjë ky “realizim pohues” atë që do të çonte kah shpikja e rrugëve të reja për heqjen qafe të shtetit, të “zhdukjes” së tij, apo kah thjesht një distancim nga shteti ose – në mënyrë më radikale, kah një përvetësim i ri i aparatit shtetëror?

Gjithsesi, dështimi i RevolucionitKulturor ka edhe një aspekt tjetër, madje më të rëndësishëm. Badiou-ja e lexon këtë dështim – dhe më përgjithësisht shkatërrimin e komunizmit – si sinjalizues të fundit të epokës në të cilën në politikë ishte e mundshme lindja e të vërtetës në nivel universal si një projekt (revolucionar) global: sot, pas kësaj disfate historike, një e vërtetë politike mund të lindë vetëm si ngjarje lokale (besnikëri ndaj saj), si luftë lokale, si ndërhyrje në një yllësi të caktuar.

Megjithatë, a nuk po ndërton ai kështu versionin e tij të postmodernizmit, të nocionit sipas të cilit sot të mundura janë vetëm aktet lokale të rezistencës?

Ajo çka duket se i mungon Badiou-së (njëlloj si Laclau-t dhe Butler-it) është një meta-teori e historisë çka do t’i jepte një përgjigje të qartë alternativës që nuk i ndahet teorizimeve postmoderne” të politikes: a përbën në ...

(VIJON Në FAQE 11)

Filozofi 9

E mërkurë, 26 Tetor 2011

Louis Althusser: Bashkëkohësi ynë Agon Hamza

L

ouis Althusser është njëri ndër filozofët më të rëndësishëm të shekullit të kaluar. “Marksisti kontraverz” i Francës, siç i referohen studentët dhe pasuesit e tij, nuk ishte kontraverz vetëm përbrenda ‘kampit’ progresiv Marksist, por ishte i tillë sepse bëri që edhe intelektualët e tjerë jo-marksistë, të marrin Marksin seriozisht në debatet dhe diskutimet e tyre: por, jo Marksizmin si monument i së kaluarës, korpus interesant i ideve, etj, por Marksizmi si sfidues serioz i praktikave të filozofisë, ekonomisë, politikës, etj (Balibar, 1993).

Në këtë kontekst, pyetja legjitime është kjo: çka e bën Althusserin të veçantë dhe të nevojshëm për t’u lexuar ende? A nuk është Althusser pikërisht ai ‘filozofi i çmendur’, i cili e mbyti gruan e tij Hélène Rytman, njeri i cili vuante nga melankolia akute dhe hospitalizohej së paku për disa muaj gjatë vitit në njërën nga psikiatritë e njohura të Francës? Gazetarët dhe filozofët e ‘faqeve të verdha’, të cilët në Francë (por jo vetëm), kanë dëshirë të dalin në TV dhe të flasin për problemet e botës dhe, mendimin ia nënshtrojnë publicistikës (rrjedhimisht, mendimi pervertohet, në kuptimin psikanalitik të fjalës), mezi e pritën një tragjedi në jetën e Althusser-it për të filluar akuzat dhe sharjet më të paturpshme kundër tij.

Secili që është i interesuar në mendim, në filozofi (ose teori), duhet të injorojë shkresurinat e ‘faqeve të verdha’.

Por, pse duhet lexuar Althusser?

Pse Althusser paraqet njërën ndër figurat më të rëndësishme të filozofisë botërore të Shekullit të kaluar? ‘Periodizimi’ historisë së filozofisë botërore është i rëndësishëm për të ofruar perspektivën: sipas Badiou, filozofia botërore ndahet në tri periudha ose instanca (shprehje të cilën Althusser e ka pasur shumë për zemër). Periudha e parë është ajo greke, e cila fillon me Parmenidin dhe përfundon me Aristotelin, pra fillon në shek. V deri në shek. III para lindjes së Krishtit.

Periudha e dytë është ajo e Idealizmit të Madh Gjerman, ndërmjet Kantit dhe Hegelit, via Fichte dhe Schelling (shek.XVIII-XIX). Në këtë linjë, ekziston një periudhë tjetër historike e filozofisë, e cila është filozofia franceze e pas Luftës së Dytë Botërore.

Ajo inagurohet me veprën madhore të Sartre’s, Qenia dhe Hiçi (1943) dhe përfundon me librin e fundit të Deleuze Ç’është filozofia (1990; në bas-

hkë-autorësi me Felix Guattari). “Sekuenca e filozofisë franceze”, siç e quan një filozof, përfshin Bachelard, Merlau-Ponty, Levi Strauss, Althusser, Foucault, Derrida, Deleuze, Lacan, Sartre dhe Badiou (si përfaqësues i saj i fundit). Në kuadër të kësaj sekuence të filozofisë, rëndësia dhe roli i Althusser-it është i pakontestueshëm.

Studentët e tij sot janë filozofët më të lexuar dhe më me ndikim në akademinë progresive: Etienne Balibar, Jacques Ranciere, Pierre Macherey, Alain Badiou, Jacques Alain-Miller, si dhe filozofët tjerë si Foucault, Derrida, madje edhe Deleuze; e tërë shkolla e Ljubljanës janë lexues të vëmendshëm të Althusser (Mocnik, Zizek, Zupancic, Dolar), disa orientime filozofike në Ballkan (natyrisht, me përjashtim të Kosovës dhe Shqipërisë, ku akademia, filozofia dhe “shkencat sociale” janë në fazën më dekadente të ekzistencës së tyre), Turqi, Britani, Itali, Gjermani, Meksikë, Bolivi,Venezuelë, Indi, Nepal, Kinë etj, janë thelbësisht althusseriane, ndërsa akademia amerikane (megjithë problemet e mëdha në leximin që i bëjnë filozofët dhe kritikët kulturorë) gjithnjë e më shumë po kalon te althusserianizmi si orientim, si Fredric Jameson, Warren Montag, etj. Në këtë linjë, e

tërë tradita filozofike e pas Luftës së Dytë Botërorë (dhe jo vetëm ajo franceze), në një mënyrë është e lidhur me emrin e Althusser-it.

Nëse e pranojmë tezën filozofike mbi ekzistencën e “momentit filozofik francez/të/në Francë”, atëherë filozofia e Althusser-it paraqet njërin ndër momentet më të rëndësishme filozofike përbrenda këtij momenti filozofik. Në këtë kontekst është kruciale të theksohet fakti se kurrë nuk ka ekzistuar dhe kurrë nuk do të ekzistojë një sistem althusserian i filozofisë. E gjithë puna e tij vendoset mbi parimin (spinozian) “konkluza pa premisa”. Sfida e leximit të opusit filozofik të Louis Althusser përfundimisht nuk qëndron në ri-theksimin e vazhdueshëm të jo-kompletësisë së punës të tij, mungesën e zhvillimit sistematik të Tezave (për Althusser, filozofia zhvillohet dhe intervenon nëpërmjet Tezave), ose madje edhe theksimin e kontradiktave në dhe përgjatë punës/filozofisë së tij. Kjo është ndërmarrje e lehtë dhe nuk dërgon askund. Sepse çfarëdo “abstraksioni” filozofik që ndërmerret nuk mund të krijojë një sistem filozofik althusserian. Por, kjo nuk është çështja: vështirësia e leximit të filozofisë althusseriane nuk qëndron në këtë pikë, sepse secila

tendencë për krijimin e sistemit filozofik althusserian duhet të hudhet poshtë. Më tepër se kurrë duhet insistuar në leximin materialist të Althusserit, i cili konsiston në identifikimin e problemeve të përbashkëta që na unifikojnë me Althusserin, pa e reduktuar atë në kurrfarë konteksti historik. Nëse kjo formulohet ndryshe, atëherë mund të thuhet se çështja e leximit të Althusser-it sot qëndron në hapjen e problemit/problematikës althusseriane, duke synuar një akt althusserian; ideja është në prezantimin e një seti/rrjeta të problemeve nga shkrimet e Althusserit për ideologjinë, Marksizmin, humanizmin, limitet e Marksit, krizën në/të marksizmit, Machiavellin, interpelimin, etj. Në fakt, e tërë puna filozofike e Althusser konsiston në luftimin e devijimeve filozofike të Marksizmit, të cilat sipas tij, shprehen nëpërmjet ekonomizmit, evolucionizmit, voluntarizmit, humanizmit, dogmatizmit, empiricizmit, etj. Kjo është si rezultat i njërës prej Tezave kryesore të Althusser: të gjitha dështimet e proletariatit gjatë luftës klasore nuk janë si rezultat i balancës të forcave, por janë pasojë e dobësisë së projektit tonë. Dobësia është gjithnjë dobësia e mendimit.

Siç shkruan Badiou pikërisht për

këtë tezë, politika determinohet nga figura e intelektualizmit dhe jo si logjikë objektive e fuqisë/forcës. Devijimet teorike të politikës, në instancë dhe analizë të fundit, janë devijime filozofike (ato të sipër-përmendurat). Dhe këtu fillon puna serioze e Althusser-it. Tezat themelore dhe më të rëndësishme të Althusser-it, do të zhvillohen në tekstet në vazhdimësi.

Si çdo filozof serioz, edhe Althusser tentoi të japë definicionin e vet për filozofinë. Është fakt i mirënjohur se ai ofroi (së paku) dy definicione për këtë çështje: a) filozofia si “teori e praktikës teorike”, dhe b) filozofia si “reprezentim i luftës klasore në teori” Sipas këtyre dy definicioneve, Althusser është spinozist i kulluar: filozofia intervenon në situata konkrete, dhe ‘gjykohet’ nga efektet që ajo i prodhon në ato situata. Ndërsa, në fazën e fundit të punës së tij, e njohur si “periudha e filozofisë së ndeshjes (ose, materializmi i ndeshjes/aleatorik)”, në intervistën me filozofen Fernanda Navarro, Althusser thotë se “filozofia prodhon problematikën gjenerale, që është mjeti/forma e shtrimit – dhe kështu zgjidhjes – së problemeve që mund të shfaqen”.

Sipas Althusser, në instancë të fundit, filozofia prodhon skemat teorike dhe figurat, të cilat janë dhe shërbejnë si mediatorë për tejkalimin e kontradiktave, të cilat (në instancë të fundit) janë elemente të ideologjisë, dhe këtu, filozofia vepron në distancë në praktikat kulturore (këtu termi ‘kulturë’ ka konotacion të ndryshëm nga ai i “studimeve kulturore”), si shkencat, politika, arti dhe psikanaliza (të cilat më pastaj, do të shërbejnë si ‘procedura gjenerike’, ose “procedurat e së vërtetës” si dhe “kushtet e filozofisë” për Alain Badiou).

Për të kuptuar realisht punën filozofike të Althusser, tezën e tij thelbësisht spinoziste se ‘filozofia krijon efekte nëpërmjet intervenimit’, është e domosdoshme të kuptohen Tezat e tij të cilat sot janë bërë pjesë konstitutive të secilit diskurs filozofik, kulturor, politik, psikanalitik e artistik, si tej-determinimi, interpelimi, procesi pa subjekt, çarja epistemologjike, aparatet ideologjike shtetërore, etj. Siç shkruan Alain Badiou (nxënësi më i devotshëm i Althusserit dhe sot me siguri filozofi më i rëndësishëm në planet) në librin Metapolitika, “secila filozofi e vërtetë bashkëkohore duhet të filloj prej tezës singulare me të cilën Althusser e identifikon filozofinë”.

10Analize

E mërkurë, 26 Tetor 2011

Kunder Ligjit Arsimit te Larte Besart Mataj

mësues me kualifikimin përkatës për të bërë mësim në gjuhën anglisht, unë ipas Ligjit të Arsimit të Lartë, nuk e përjashtoj mundësinë që matura me ndryshimet e reja te bëra në shtetërore të ketë provimin e anglish2010 gjuha e huaj do të jetë një tes të detyruar në maturë” ka pohuar nga provimet kryesore në përfundim Tafaj. Sipas këtij vendimi në Maturën të masterave si dhe do të ngelet kushti Shteterore do të jenë të detyrueshme kryesor për të marrë diplomën e stu- pesë provime. Provimi i pestë do të dimeve të avancuara. Në këtë provim jetë provimi i detyruar i gjuhës angledo të përfshihen të gjithë studentët ze. Së fundmi është shtuar dhe një proe programeve të ciklit të dytë dhe të vim i tretë me zgjedhje, gjithsej 6.

Ndërkohë që një pjesë e pedagotretë master të cilët do të nisin studimet këtë vit akademik dhe në fund të gëve dhe akademikëve ishin kundër studimeve do të japin provimin e gju- këtij vendimi, pasi humbasin vlerat e hës angleze. Studentët e këtyre pro- gjuhës shqipe. Por tashmë, vendimi grameve do të duhet të përvetësojnë është që në fund të çdo studimi të nigjuhën angleze si një nga lëndët bazë velit të parë apo të dytë si dhe doktotë kurrikulave studimore. Procedura raturë të ketë një provim për gjuhën e është e thjeshtë, pasi të gjithë që mba- huaj që është anglishtja.

Mbështesim idenë se te bësh të rojnë studimet master profesional, master shkencash dhe master të arteve të detyrueshme mbrojtjen e anglishtes bukura, në përfundim të studimeve si kusht dalës nga një cikël studimi në është e nevojshme që të marrin dhe një universitet publik shqiptar me shugjuhën angleze”. E gjitha kjo është e micë dërmuese të programit ne gjuparashikuar ne Ligjin per Arsimin e hën shqipe, është një cenim i drejtpërdrejte i gjuhës shqipe. Ky vendim sjell Larte, NENI 26, pika 1.2.1 C. E thënë më qartë, mund të mos e cenimin e dinjitetit te gjuhës shqipe, kesh mbrojtur anglishten gjatë ko- duke e konsideruar si sekondare për hës që nis një nga këto cikle studi- nga rëndësia atë.

Dikush mund të shprehet se të bërit mesh, por për të marrë diplomën e përfundimit të tyre, duhet më parë të detyrueshme të gjuhës angleze si të paraqesësh certifikatën e mbroj- kusht dalës nga nje cikël studimesh të tjes së kësaj gjuhe, nga një institut afron më tepër me BE meqe këto janë ndërkombëtar,që ështe vendosur të aspiratat tona. Por te mos harrojmë se jetë TOEFL-i. Aktualisht është përcaktuar se provimi i gjuhës angleze do të përfshijë të gjitha programet e ciklit të dytë ku hyjnë masterat profesionalë, shkencorë të arteve të bukura, por edhe ato të ciklit të tretë si doktoratura. Por nuk do të jenë vetëm universitet dhe ciklet e dyta dhe të treta të studimit të cilat do të kenë anglishten si një lëndë për provim. Pritet që edhe maturantët e shkollave të mesme të testohen me një provim të detyrueshëm për lëndën e anglishtes. Maturantët përveç matematikës dhe letërsisë do u duhet të japin si provim të detyruar edhe anglishten.

Ky fakt është pohuar nga Ministri i Arsimit, pak muaj më parë i cili ka bërë publike një pjesë të reformave .

“Duke i qëndruar parimit të gradualitetit, ne do të punojmë për të siguruar të gjitha kushtet që të sigurojmë mësues për gjuhën angleze të mjaftueshëm për cdo shkollë. Dhe në rast se do ta arrijmë të kemi në të gjitha shkollat

S

nëse po shkojmë në BE do shkojmë si shqiptar dhe jo si anglez, italian francez, apo çfarëdo qoftë tjetër. Ne duhet te kultivojmë dhe ruajmë gjuhen tone, dhe te mesojme jo nje por sa me shume gjuhe, por jo të detyrohemi në këtë lloj mënyre.. Por përsëri një argument që mbrojtësit e këtij vendimi, lidhet me te berit më konkurrues në tregun europian apo më gjerë. Ajo që duhet të na shqetësojë është pse duhet të na orientojnë me doemos drejt një lloj tregu, dhe nuk na lënë të lirë ta zgjedhim ne këtë gjë, meqë dhe politikat shtetërore i kemi mbështetëse dhe promovuese të tregut të lirë.

Arsyet pse duhet të jemi KUNDER këtij vendimi detyrues nuk janë vetëm kaq. Janë disa arsye që na pozicionojnë në anën e kundërt të mbrojtësve të këtij ligji dhe vendimi qe percakton gjuhen e huaj si kusht për t’u diplomuar në një universitet publik shqiptar.

Në nenin 14 pika 1 të Republikës së Shqipërisë shprehet se: gjuha zyrtare në Shqipëri është shqipja. Vendosja zyrtarisht e mbrojtjes së gjuhës së huaj si kusht diplomimi cenon kushtetutën dhe madje edhe autonominë e universiteteve që mbrohet me ligj.

Kujtojmë që nuk është bërë një diskutim publik me palët e interesuara para se të miratohej ky ligj.

Një tjetër arsye pse ne kundërsh-

tojmë të tilla vendime të mbrojtura me ligj lidhen me dëshirën tonë për të mbrojtur shtetin nga kundërshtimi i vetes dhe për të mbrojtur diplomat që shteti shqiptar lëshon. Gjuhën angleze sipas ligjit të ri duhet ta mbrojnë të gjithë studentët para se të diplomohen, madje edhe ata që ndoshta kanë vite që mësojnë,apo dhe studentët e anglishtes në shkollë të mësme, dhe ata që po në shkollë të lartë kanë studiuar anglisht. A nuk po shohim mungesë respekti të diplomave të shtetit shqiptar dhe të universitetit publik shqiptar?

Studentët shqiptarë por edhe nxënësit e shkollave të mesme po detyrohen të zbatojnë një ligj që nuk lidhet domosdoshmërisht me nevojat e tyre të përditshme. Studentët nuk janë pyetur nëse duan apo nuk duan të mbrojnë anglishten. Kjo është njëra anë e medaljes. Ana tjetër e medaljes lidhet me koston e lartë që ka mbrojtja e TOEFL. Por përtej kësaj studentëve nuk është se u imponohet thjesht një gjuhë e huaj për ta mbrojtur, por po u imponohet një gjuhë e përcaktuar qartë siç ështa anglishtja. Por çfarë do ndodhë me ata studentë që gjithë jetën e tyre kanë studiuar një gjuhë tjetër.

Në këtë rast ne studentët po i ndajmë në fatlumë dhe fatkëqij. Fatlum që paskan mesuar anglisht, dhe fatkeq pse dëshira e tyre paskësh qenë një gjuhë

tjetër e huaj për t’u mësuar nga ata.

Edhe njëherë ne shprehemi se çdo student duhet të lihet i lirë të studiojë kë gjuhë të huaj të dojë sipas interesave të tij personale dhe jo të detyrohet me ligj ta bëjë këtë gjë.

Si përfundim duam të shprehemi se ne nuk jemi kundër mësimit të gjuhëve të huaja, cilado qoftë ajo, madje të dimë sa më shumë është më mirë pasi do arrijmë të komunikojmë me sa më shumë individë dhe komunitete. Por ajo që ne kundërshtojmë lidhet me dy pika: 1) Studentët detyrohen të mbrojnë një gjuhë të huaj si kusht diplomimi pa u konsultuar më parë me ta. 2) Nuk është thjesht një gjuhë e huaj por është e përcaktuar qartë, çka mohon të gjitha gjuhët e tjera që studentët mund të dine dhe duan të mësojmë.

Duke huazuar nga një pedagoge shumë e nderuar pyetje që ajo ka ngritur për në një shkrim ku shprehet kundër këtij ligji duke theksuar se ky vendim sjell cenimin e multilingualizmit në Shqipëri, do doja t’u ftoja të gjithëve vërtet të reflektonit dhe të jeni të bindur se sa shumë ja vlen kjo për të cilën jemi ngritur.

1.

Sa janë marrë parasysh qindra mijëra shqiptarët që jetojnë në Itali, Greqi, Gjermani, etj., studentët shqiptarë që studjojnë atje dhe në vende të tjera dhe që supozohet të joshen nga programi “brain-gain” e të kthehen të kontribuojnë në vend qoftë duke investuar, qoftë duke u bërë pjesë e sistemit arsimor shqiptar, kur atyre nuk u njihet gjuha e shkollimit?

2.

Cilat janë gjuhët më të përhapura të ndërmarrjeve të huaja që investojnë në Shqipëri të cilat do të ishte mirë të lidheshin me shkollën si pjesë të tregut të punës apo si laboratorë të kërkimit skencor? Sa janë marrë këto parasysh? Me sa di unë, përveç Bechtel-it ku punonjësit flasin turqisht, nuk di të ketë ndërmarrje amerikane a angleze që të jenë të pranishme në Shqipëri, përkundër atyre italiane, greke, gjermane, austriake, franceze që kanë hapur selitë e tyre e investojnë në vend.

3.

A është bërë ndonjë studim për të parë se cili do të ishte efekti anësor i këtij “anglicizimi” absolut mbi gjuhën shqipe në dhjetëvjeçarët e ardhshëm dhe si duhet ekuilibruar ai?

Analize 11

E mërkurë, 26 Tetor 2011

(VIJON NGA FAQE 8)

... vetvete kalimi nga historitë (tregimet) e mëdha drejt atyre të vogla, nga esencializmi drejt papërcaktueshmërisë, nga politika globale drejt asaj lokale etj, një zhvendosje historike në mënyrë të tillë që përpara saj politika universale ishte e mundshme, apo a përbën kuptimi i karakterit lokal të ndërhyrjeve politike një kuptim të vetë thelbit të politikës në të tillë mënyrë që besimi i mëparshëm tek mundësia e ndërhyrjes politike universale s’ishte gjë tjetër veçse një iluzion?

Sipas kësaj logjike, Badiou-ja së fundmi e ka zbritur kapitalizmin në kategorinë e “sfondit” të natyralizuar të yllësisë sonë historike: kapitalizmi si “i pa-botë” nuk bën pjesë në ndonjë situatë të veçantë, por është sfondi gjithëpërfshirës në të cilin shfaqen situatat e veçanta.

Prandaj është e pakuptimtë ndjekja e “politikave antikapitaliste”: politika përbën gjithnjë një ndërhyrje në një situatë të veçantë, kundër agjentëve të caktuar; nuk mund “të luftohet” drejtpërdrejt kundër vetë sfondit neutral. Nuk luftohet “kapitalizmi”, por qeveria amerikane, vendimet dhe masat që ajo merr etj.

Veçse, a mos përjetohet herë pas here ky sfond global si një lloj kufizimi i prekshëm dhe brutal? Historia e përsëritur e të Majtës bashkëkohore është ajo e një udhëheqësi apo një partie që zgjidhet me entuziazëm universal, që premton një “botë të re” (Mandela, Lula) – por që pastaj herët a vonë, zakonisht pas nja ca viteve, gjendet përpara dilemës kyçe: a duhet guxuar të preket meka-

Gentian Bala

S

hqipëria është e pushtuar nga një ushtri uniformash jeshile që nuk i vesh dushmani, por një kontigjent militantësh të paskrupullt, të pandërgjegjshëm, të drejtuar nga totalitaristi i fundit. Nuk mund të ishim të sigurtë për këtë, për sa kohë Ramiz Alia, edhe pse larg pushtetit prej 20 vitesh, vazhdonte ti bënte hije tokës, duke mos i dhënë kënaqësi Berishës që të mbante primatin në asgjë tjetër veç notit.

Berisha nuk arrin të jetë i pari në asgjë; nuk ishte komunisti i parë në Shqipëri, nuk u bë demokrati i parë e as presidenti i parë i epokës së re. Ai është i pari mes shqiptarëve vetëm në not. Por duke filluar nga sot, e në të gjitha vitet në vijim, ai do të jetë i fundit (mbase edhe për këtë nuk mban meritë). Berisha është totalitaristi i fundit i Shqipërisë...

Shekulli i XX prodhoi dy luftëra botërore dhe luftën e ftohtë. U eksperimentuan forma të reja qeverisjesh dhe u instaluan regjime totalitare, në të dy hemisferat të globit. Këto sisteme u karakterizuan nga pushtete të pakufizuara që jo domosdoshmërisht vareshin nga fuqia e një individi të vetëm. Sistemet totalitare nuk mbarojnë me largimin e diktatorit, apo pas ndarjes së tij nga jeta. Ato janë në gjendje të gjenerojnë totalitaristë të rinj, nga barku i të njëjtit regjim. Përkufizimi më i saktë i totalitarizmit do të ishte: një sistem pushtetesh

nizmi kapitalist apo duhet “luajtur me rregullat e lojës”? Nëse ndokush e trazon mekanizmin, atëherë ai menjëherë “ndëshkohet” nga turbullimet e tregut, kaosi ekonomik e të tjera si këto. Kështu që, megjithëse është e vërtetë që antikapitalizmi nuk mund të përbëjë drejtpërdrejt qëllimin e veprimit politik – në politikë, u kundërvihemi agjentëve politikë konkretë dhe veprimeve të tyre dhe jo ndonjë “sistemi” anonim – këtu duhet zbatuar dallimi lakanian midis qëllimit dhe synimit:megjithëse mund të mos përbëjë qëllimin imediat të politikës emancipuese, antikapitalizmi duhet të përbëjë synimin përfundimtar të saj apo horizontin e të gjitha veprimtarive të saj.A nuk nxirret ky mësim nga nocioni të Marksit mbi “kritikën e ekonomisë politike” (gjë që Badiou-së i mungon tërësisht)? Megjithëse sfera e ekonomisë duket si “apolitike”, ajo përbën pikën sekrete të referimit dhe parimin strukturues të luftërave politike.

Më 16 tetor të vitit 2006, pak ditë para mbajtjes së zgjedhjeve çeke për qeverisjen lokale dhe Senat, Ministria e Brendshme e Republikës Çeke ndaloi organizatën e Lidhjes së Rinisë Komuniste (KSM).

Cila ishte “ideja kriminale” e saj në bazë të së cilës KSM-ja meritonte të ndalohej sipas Ministrisë së Brendshme? Fakti se programi i saj mbronte idenë e shndërrimit të pronësisë private mbi mjetet e prodhimit në pronësi shoqërore, çka binte në kundërshtim me kushtetutën çeke...Të thuash se kërkesa për pronësi shoqërore të mjeteve të prodhimit përbën krim është njëlloj si të thuash se mendimi majtist modern ka rrënjë kriminale.

Akti i duhur është një ndërhyrje e cila nuk vepron thjesht brenda një sfondi të dhënë, por i trazon koordinatat e tij duke e bërë kështu të dukshme atë si sfond.Kështu,në politikën bashkëkohore,një sine qua non i aktit është fakti se ai e trazon statusin sfondor të ekonomisë nëpërmjet bërjes së dimensionit të tij politik të prekshëm (prandaj Marksi shkruante rreth ekonomisë politike). Sillni ndër mend vëzhgimin e mprehtë të Wendy Brown-it sipas të cilit “nëse marksizmi mbartte ndonjë vlerë analitike për teorinë politike, a nuk mbështetej kjo në këmbënguljen se problemi i lirisë gjendej brenda marrëdhënieve shoqërore që tërthorazi shpalleshin si “jopolitike” – pra si të natyralizuara – nga ligjërimi liberal? Prandaj “qëllimi politik i politikës identitare bashkëkohore në Amerikë duket se do të arrihej pjesërisht nëpërmjet një farë rinatyralizimi të kapitalizmit.

Pyetja themelore që duhet bërë është kjo: [...] në çfarë mase kritika ndaj kapitalizmit heshtohet nga konfigurimi i tashëm i politikës opozitare dhe jo thjesht nga “humbja e alternativës socialiste” apo nga “triumfi i pretenduar i liberalizmit” në rendin global? Në kundërshti me kritikën marksiste ndaj tërësisë shoqërore dhe vizionit marksist të shndërrimit total, në çfarë mase politika identitare ka nevojë për një standard brenda shoqërisë ekzistuese kundër të cilës të ngrejë pretendimet e saj - standard ky i cili jo vetëm e garanton kapitalizmin nga kritika, por edhe përkrah padukshmërinë dhe paartikulueshmërinë e klasës, çka ndodh jo rastësisht, por në mënyrë tipike? A mos kemi prekur një prej arsyeve pse klasa

emërtohet në mënyrë të vazhdueshme, por rrallë herë teorizohet apo zhvillohet nga mantra shumëkulturaliste – “racë, klasë, gjini, seksualitet”?

Megjithëse universalizmi i Badiou-së sigurisht që i kundërvihet politikës identitare, a nuk ndan me të këtë “rinatyralizim” të kapitalizmin nën maskën e reduktimit të kapitalizmit në sfondin e kudogjendur të luftës politike? Për më tepër, ironia këtu qëndron në faktin se ky “rinatyralizim” i kapitalizmit si një sfond i parakuptuar është përbërësi ideologjik kyç i asaj që Fukuyama e quante Fundi i Historisë. Alternativat e dukshme mbi Fukuyama-n duket se janë: ose pranohet teza e tij pseudo-hegeliane mbi Fundin e Historisë apo formën racionale më në fund të gjetur të jetës shoqërore, ose theksohet se lufta dhe papërcaktueshmëria historike vazhdojnë dhe se gjendemi larg çdo Fundi Historie. Mendimi im është se asnjëri nga këto opsione nuk është vërtet hegelian.

Sigurisht që duhet refuzuar nocioni naiv i Fundit të Historisë në kuptimin e pajtimit të kryer apo i betejës që në parim është fituar tashmë;megjithatë,për shkak të rendit të sotëm global kapitalist dhe liberaldemokratik apo për shkak të këtij regjimi “refleksiviteti global”, kemi përjetuar një thyerje cilësore të çfarëdo historie të deritashme, në një farë mënyre historia ka arritur fundin e vet dhe ne jetojmë në fakt në një shoqëri post-historike. Historicizmi i globalizuar dhe papërcaktueshmëria përbëjnë treguesit përfundimtarë të këtij “fundi historie”. Kështu që mund të thuhet se në të vërtetë na duhet të pohojmë se, sot, megjithëse historia nuk ka arritur fundin, vetë nocioni i “historicitetit” funksi-

onon në një mënyrë të ndryshme nga më parë. Kjo do të thotë se, në mënyrë paradoksale, “rinatyralizimi” i kapitalizmit dhe përvoja e shoqërisë sonë si shoqëri risku refleksive në të cilën fenomenet përjetohen si të papërcaktueshme si rezultat i një ngrehine historikisht të papërcaktueshme, përbëjnë dy faqet e së njëjtës monedhë.

Nocioni mbizotërues i ideologjisë mbështetet në pohimin se ideologjia fikson apo “natyralizon” atë që në fakt është rezultat i papërcaktueshëm i procesit historik; kundërhelmi qëndron pikërisht në shikimin e gjërave si dinamike apo pjesë të procesit historik. Megjithatë, sot, kur nocioni i historicitetit dhe papërcaktueshmërisë universale janë gjymtyrë të ideologjisë hegjemonike, këndvështrimi kritiko-ideologjik duhet kthyer kokëposhtë e duhet bërë pyetja: çfarë mbetet e njëjtë brenda dinamizmit nomadik aq të lëvduar të shoqërisë bashkëkohore? Afërmendsh, përgjigjja është kapitalizmi apo marrëdhëniet kapitaliste. Dhe këtu, marrëdhënia midis të Njëjtës dhe asaj që ka pësuar ndryshim është tamam dialektike: meqenëse dinamika e vetërevolucionimit të përhershëm përbën tiparin më domethënës të kapitalizmit, ajo që mbetet e njëjtë – marrëdhëniet kapitaliste – është pikërisht yllësia që nxit ndryshimin e pandalshëm. Nëse do të na duhej të jetësonim një ndryshim vërtet radikal – një ndryshim të vetë marrëdhënieve kapitaliste – atëherë duhet t’i shkulnim rrënjët dinamikës së pandalshme shoqërore të jetës kapitaliste.

(Vijon në numrin e ardhshëm)

Helmetat që kanë pushtuar vendin nuk i vesh hordhi e huaj!

të pakufizuara në duart e një shpure burokratësht të indoktrinuar, të cilët manovrohen nga produkti më i përkryer i vetë sistemit, diktatori.

Sistemet totalitare gjatë shekullit të shkuar u bënë drejtpërdrejtë përgjegjëse për shkeljet flagrante të të drejtave themelore të njeriut, për genocide dhe humbjen e miliona jetësh, tortura çnjerëzore dhe krijimin e kampeve famëkeqe të përqendrimit...

Sigurisht përjashtim nuk mund të bënte Shqipëria, e cila pati eksperimentin e saj të vogël por me famë botërore për brutalitetin dhe hermetizmin që e karakterizoi. Paçka se me figurë qendrore

dhe të vetme për thuajse 40 vjet, Enver Hoxhën, regjimi shqiptar diti të nxjerrë nga gjiri i tij edhe totalitaristë të vegjël, bij të partisë dhe që i shërbyen më së miri linjës së shënuar. Këta ricikloheshin herë pas here në bazë të kërkesave dhe luftërave brenda llojit. Për të mos u zgjatur shumë, njëri prej tyre mban ende të gjitha fijet e pushtetit në vend...

Me rënien e murit të Berlinit por sidomos me epokën e re të globalizimit, me liberalizimin jo vetëm të tregjeve por edhe të lëvizjes së njerëzve, ideve, dhe komunikimit, shekulli i ri e fshiu një herë e përgjithmonë mundësinë e lindjes së sistemeve të reja totalitariste. Sigurisht

që në vende të ndryshme të botës ka ende regjime të tilla, por ato mbajnë datëlindje të shekullit të shkuar, nuk kanë aftësi ripërtëritëse dhe po shijojnë ditët e fundit të agonisë. Provën më të qartë na e japin lëvizjet popullore që kanë shpërthyer në botën arabe. Ndonjë diktator do të rezistojë akoma edhe në të ardhmen, por pas tyre, është e sigurt që nuk do të ketë më pasues. Po përjetojmë zhdukjen e parikthyeshme të sistemeve totalitare.

Shqipëria bën pjese pikërisht te ky grupim i fundit, i shteteve që kanë ende një totalitarist në krye, mbase pak nostalgjik për regjimin e shkuar, por që nuk do

të lerë pinjollë nga pas. Jo sepse nuk do të dëshironte, por epoka dhe zhvillimet e shekullit të ri nuk e bëjnë të mundur. Por derisa totalitaristi i fundit në Shqipëri të largohet prej aty ku është, dhe për hir të pushtetit të tij, do të na duhet të durojmë ende poshtërime të një pas njëshme. Do të dëgjojmë Turqinë të na japë leksione se si shkruhet historia, të cilën nuk paskemi ditur ose dashur ta shkruajmë siç duhet. Do të dëgjojmë Rumaninë të na thotë se këtu 10% e popullsisë i përket minoritetit të saj. Do të shohim se si ambasadori i shtetit fqinj inauguron shkollën serbe mu në mes të Fierit. Greqia do të na e marrë detin e tokën pa iu dridhur syri, e jo vetëm këto por edhe dinjitetin. E mbase shuarja e një fshati të tërë në dyert e Tiranës, nuk do të na mjaftojë për ta ndjerë të nevojshme dhënien fund të kësaj agonie; dhe as ekzekutimi i katër fukarenjve, bij të kësaj toke e të ketij mjerimi, mu përpara derës së pushtetarit të fundit të tipit totalitar, nuk do të na japë kurajon për ta bërë sot e jo nesër ndryshimin...

Ajo çka na ngushëllon të gjithëve është se Berisha do të jetë i fundit i kësaj race. Deri kur do të zgjasë ky fund askush nuk e di. Deri atëhere do të na duhet të durojmë helmetat që kanë pushtuar vendin.

12 Analize

E mërkurë, 26 Tetor 2011

KRITIKA NË JETËN TONË.

Genta Kaloci

P

ara disa ditësh në një bisedë televizive dhe tema ishte kritika në jetën tonë dhe se sa e mundshme është diçka e tillë në shoqërinë tonë. Të ftuar ishin dhe pedagog filozofie dhe këngëtar për të pasur dhe përfaqësues nga fusha e artit që janë më të ndjeshëm dhe më të drejtpërdrejtë me kritikën, gjithashtu dhe shkrimtar. Ajo që ishte më e rëndësishme është se kur bie fjala për kritikë është një temë një çështje e nxehtë dhe s’jemi të familjarizuar mirë me kët koncept. Për fat të keq jemi një popull që nuk i ka pasur marrë dhëniet të mira me kritikën në historinë tonë në shekuj. Nuk kemi pasur luksin të arrijmë në një nivel të tillë personal dhe shoqëror për shumë arsye. Kritika si koncept është pjesa e mirë e shoqërisë, treguesi që shoqëria funksionon. Në radhë të parë të përcaktojmë kufijtë dhe hapësirën e termit kritikë.

Kritika i bëhet një personi apo një veprimi të caktuar. Ajo plasohet në formë këshille, në formë vlerësimi apo tendence. Ajo do jet konstruktive apo destruktive, e dhënë qëllimmirë ose jo. Sido që të jetë ajo do ketë interferim në personin apo në veprimin të cilit i dedikohet. Edhe kur shprehet

në mënyrën tendencioze ajo do ketë ndikimin në personalitetin e caktuar.

Edhe kur shprehet si këshillë, edhe kur shprehet si vlerësim për ndonjë veprim, kritika duhet pranuar si nxitës dhe shtytës për ndryshim apo për plotësim përkatës. Kritikën do duhej ta jepnim, gjithnjë në funksion të zhvillimeve pozitive të individit apo të ndryshimeve pozitive në dukuri, në zhvillimet e përgjithshme të rrethit apo shoqërisë. ‘’Lëvdata e nxjerr njeriun nga rruga që ka marrë, kritika e bën ta kontrollojë dhe ta ndjekë atë. ‘’ Duhet përmendur se kritika është vetëm njëra anë e monedhës dhe ana tjetër është ajo që quhet autokritikë vjen si refleksion i brendshëm i karakterit për ndonjë veprim të kryer nga vetja jonë, për ndonjë bindje të caktuar, etj. Autokritika i drejtohet qenies tonë dhe synon ta spostojë atë nga pozicioni për të cilin jemi bindur se kërkon ndryshim. Autokritika na jep mundësinë e balancës për qenien tonë dhe botën tonë të brendshme me ikonën që tregojmë dhe që është e prirur për tu kritikuar. Kjo temë meriton vëmendje më të sforcuar duke involvuar edhe përkufizime ekzakte, të cilat trajtojnë këtë tematikë. Ishin shumë interesante dhe të vlefshme shembujt që përmendi dhe pedago-

gia e filozofisë e cila bëri të qarte se komunikimi i mirë dhe konstruktiv është shumë i rëndësishëm midis dialoguesve ose si në rastin e saj pedagog-student. Hapësirat personale, profesionale kufijtë e të drejtave dhe detyrimeve na bëjnë më efikas në kët proces komunikimi ku merr pjesë dhe kritika. Në disa raste qëndron mendimi se kritikat janë tendecioze dhe thuhen për të ofenduar ose injoruar, ndërkohë që kritika s’ka asnjë lidhje me këtë situatë. Kritikat e bazuara në argumente dhe në logjikë janë dhe duhet të jenë gjithmonë të mirëpritura. Kritika funksionon kur kemi një personalitet, karakter, vetëbesim, vetëvlerësim, respekt ndaj vetes dhe të tjerëve, të gjithë këta faktorë lozin rolë nëse do pranojmë dot kritikën ose do e refuzojmë atë. Në ditët tona ajo qe vëmë re është se kush flet ndryshe, kush kritikon nuk është patriot, nuk është kombëdashës, atdhetar etj si këto. Është për tu ardhur keq që njerëz inteligjentë, të shkolluar, arsimuar, me eksperienca të shumta profesionale dhe personale si ne vend dhe jashtë kanë mendime të tilla. Kemi arritur deri në atë pikë ku shoqëria jonë është ndarë në dy kampe lufte dhe është e trishtë dhe e zymtë një ikonë e tillë. Në jetën tonë të përditshme shohim se kritika humbet

terren duke u dorëzuar në të vetmet vlera dhe cilësi që janë, servilizmi, militantizmi të cilat mbizotërojnë të gjitha fushat e jetës sonë. Figurat publike dhe ato politike nuk po kontribojnë pozitivisht duke dhënë shembullin e duhur dhe të domosdoshëm për rimëkëmbjen e shoqërisë sonë nga kriza që nuk është vetëm ekonomikopolitike por dhe vlerash. Jemi dëshmitarë të dialogëve abuzive, agresive dhe betejës personale në brutalitetet lektike verbale duke mos patur tërheqje dhe reflektim nga asnjëra palë sidomos kur arrihet në kulmin e përplasjes së mendimeve, dhe interesave që mund të përfaqësojnë. Dikur kritika ishte pjesë e bunkerëve të monizmit kurse tani është futur në tunelet e errët të kësaj demokracie që mbajmë përgjegjësi të gjithë. Populli ynë historikisht ka vuajtur luftëra të ndryshme dhe ka pasur vetëm një rrugëzgjidhje dhe një alternativë bashkimin për të përballuar armikun e përbashkët. Psikologjia e luftëtarit është rrënjosur thellë në gjenin tonë në kodin e ADN-së sonë me pasoja të rënda që po i përjetojmë në kohët e paqes. Për të mbijetuar kemi funksionuar në stres të shpeshtë dhe nivelit të lartë e cila sjell dhe një sjellje tipike të tillë. Si njerëz të lirë kemi probleme të funksionojmë, nuk na vë faj, meqe-

nëse nuk na është dhënë mundësia shpesh të tregojmë mundësitë aftësitë vlerat tona, por kemi qenë të mirë të identifikojmë armikun dhe karakteristikat e tij në shekuj. Ndjenja e inferioritetit nuk na ka lejuar të kërkojmë të ëndërrojmë, të besojmë se gjëra të mira mund të meritojmë dhe mund ti bëjmë realitet. Politika nga ana tjetër ka qenë handikape sa për të mos thënë e pamjaftueshme dhe me raste e paekzistueshme duke mos na dhënë mundësinë e veprimit dhe realizimit të tyre. Kritika quhej si një akt e veprim përçarës për një popull që ka pasur gjithmonë nevojë për unitet dhe si e tillë ka kaluar në sjelljen tonë, në mentalitetin tonë, në shoqërinë tonë. Ne s’kemi pasur kohë të sofistikojmë dhe të mprehim telat dhe mjetet e komunikimit. Të tilla gjëra janë luksi i shoqërive modele që kanë kaluar nga shumë periudha dhe që janë zhvilluar gradualisht duke sjellë në të nesërmen nga e shkuara dhe e sotmja elementët më të mirën dhe duke eleminuar ato të padëshiruar. Si mund të kërkosh nga një shoqëri feudale që dolëm nga pushtimi otoman të arrijmë atë që popuj të tjerë kanë arritur nëpërmjet një procesi të lodhshëm dhe jo të shpejtë ne vite madje dhe shekuj ne ta zotërojmë në një kohë të shkurtër. Mentaliteti do kohën e vetë

Analize 13

E mërkurë, 26 Tetor 2011

Kritika është pjese e procesit të socializimit dhe si e tillë fillon nga familja dhe nëse jetojmë në një familje me tolerancë dhe komunikim të pastër dhe të qartë midis pjesëtarëve të familjes atëherë dhe ky proces do jetë më i mundshëm

që të formohet do përpjekje dhe angazhime të mëdha nga politikat dhe nga vendimmarrjet që ndikojnë jetën e njerëzve, por gjithsesi nuk është e mjaftueshme, sigurisht që do përkrahjen e individit në shkallë personale dhe shoqërore. Kritika është mjet i domosdoshëm i një shoqërie të lirë dhe e ushtruar nga njerëz me qenie të lirë. Nëpërmjet kritikës kemi fërkim, dhe kjo s’do të thotë me domosdoshmëri diçka negative. Fërkimi sjell dialog, dialogu sjell argumentin, argumenti bazon nga një logjikë e kultivuar dhe eliminon mundësinë e zhvillimit të injorancës dhe si pasojë sjell atë që dëshirojmë të gjithë ecurinë dhe zhvillimin e shoqërisë sonë.

Kritikat janë burim informacioni dhe meqenëse jetojmë në një kohë ku informacioni është fuqi, pushtet dhe burim financiar atëherë duhet të jemi më tolerant ndaj saj. Në shumicën e rasteve themi se kritikat janë të mi-

rëpritura sepse përmirësohemi, por s’do të thotë që i presim me kënaqësi.

Pranojmë kritikat më lehtë nga njerëz të afërm ose që kemi raporte të mira dhe i vlerësojmë duke i marrë në konsideratë ato. Por, në të njëjtën kohë mund të bëhen dhe nga njerëz thjesht të njohur ose të panjohur për një veprim,sjellje ose gjest, të tilla kritika mund të jenë të padëshirueshme por mund të jenë dhe korrekte sepse nga njerëz të afërm mund të mos thuhen gjërat me emrin e duhur për shkak të afrimitetit dhe lidhjes emocionale që ekziston midis personave. Kritikat janë shumë të vlefshme për individin por dhe për shoqërinë tonë si unitet, sepse vetëm nëpërmjet saj ne arrijmë të shohim se si na perceptojnë të tjerët dhe si na shohin shoqëria. Në të njëjtën mënyrë funksionon dhe për shoqërinë në tërësi ku e rëndësishme është të mos bien në vesh të shurdhët po të ketë aftësinë e pranimit dhe të

tolerancës për të bërë një hap mbrapa dhe të shohim gjërat nga një pozicion dhe këndvështrim tjetër. Thuhet gjithashtu se kritika mund të ketë dhe momente dhe çaste të duhura për tu bërë, dhe nuk është nevoja të bëhen kritikat në sy të të tjerëve kur jemi në dijeni se situata ose individi është në një nivel ndjeshmërie të lartë. Kur duam të kritikojmë një student, fëmijën në kopsht ose shkollë do të ishte më mirë që raste të tilla të bëheshin në një vend të veçantë nga vështrimi dhe dëgjimi i të tjerëve, pa dashur të ofendojmë individin. Për ta ilustruar mund të përmendim një shembull me Aristotelin dhe një nxënësin e tij.

Njëherë, në një mbledhje, ku ndër të tjerë kishin qenë prezent edhe Aristoteli dhe një nxënës i tij, Aristoteli kishte kritikuar një mësues tjetër në sy të të gjithëve. Mbledhja kishte përfunduar, Aristoteli dhe nxënësi ishin kthyer ne ore, ku po prisnin nxënës të

tjerë.

Nxënësi më i mirë, ngrihet në këmbë dhe në prezencën e të gjithë nxënësve të tjerë i thotë Aristotelit: “Mësues, nuk ishte mirë që e kritikuat atë në sy të të gjithëve”.

Aristoteli ia kthen: “E, ti, ç’bëre tani?”.

Kritika është pjese e procesit të socializimit dhe si e tillë fillon nga familja dhe nëse jetojmë në një familje me tolerancë dhe komunikim të pastër dhe të qartë midis pjesëtarëve të familjes atëherë dhe ky proces do jetë më i mundshëm. Kritika nxitet nga të gjitha institucionet e socializimit tonë si individë dhe më pas bëhet pjesë e shëndoshë e jetës së individit.

Kritika nuk është negative as injoruese por duhet të gjejmë mënyrën, momentin, personin e duhur për ta bërë atë, vetëm kështu mund të ketë suksesin dhe të sjellë konkluzionin e dëshirueshëm. Me pak fjalë ti japim

terrenin e duhur të ekzistojë, të funksionojë ti japim hapësirën që meriton pa e ndrydhur dhe pa e cunguar atë.

Duhet të fillojmë në radhë të parë të jemi në kontakt me shqisat tona, të shohim duke hapur këndvështrimin, të dëgjojmë duke hequr dyllin nga veshët, të njohim gjërat me ndjesinë e prekjes, me nuhatjen tonë, me shijen tonë këto janë që na japin informacion për pese të vërtetat që na rrethojnë.

Kritika bën të mundur të limoj pamjet e tyre të papërfunduara dhe na jap mundësinë ti përmirësojmë ato. Nuk kemi nevojë më për mbrojtje ekubatorike, kritika është ajri ambjental që mund të ketë pisllëqet, mikrobet e veta, mund të jetë jo i pastër në tërësinë e tij por i domosdoshëm për të krijuar antitrupa duke fituar imunitetin e duhur për t’u përballuar me rreziqet e jetës. Diçka të tillë duhet t’i japim mundësinë shoqërisë sonë të marri frymë për të mbijetuar.

14 Opinion

E mërkurë, 26 Tetor 2011

DITARI I NJË ADOLESHENTI

Anonim - Flete Ditari

O

ra pesë. Nga akuariumi ku banoj, në kat të njëmbëdhjetë, duket gjysma e qytetit. E lë vështrimin, të lehtë e të çlirët, të shtrihet deri te kodrat matanë, në rrethina.

Dhe më vjen të mendoj se ky qytet nuk paraqet më asnjë shpërqendrim për mua. Pa asnjë tundim miklues e pa asnjë atmosferë intime, pa joshje të mirfillta e pa ngurrime të menduara, i shëmtuar dhe brutal, i zhvilluar në indiferencë, ai të le, tek e fundit, kollaj te vetja. Kështu, ky qytet absurd përbën qytetin ideal tashmë. E përbën pavarësisht.

Mendimi më vjen si një epifani, si një zbulim i qetë, i pavetëdijshëm e i vërtetë. Kam nevojë për të, për t’u mbështetur. Nuk mund të shkruaj, ndryshe. Më duhet t’ia them vetes ndërsa më shfaqet në kthjelltësinë e vet. Është kjo një kthjelltësi e pakontrolluar dhe e paevitueshme, që fqinjëson me zonat e hijes, me të mbajturit sytë hapur në hyrjen e vdekjes...

Prolog i shpalosjes intime të shkrimit, që kujton epilogun e “Kujtimeve të Adrianit”: “Animula vagula, blandula... Piccola anima smarrita e soave, compagna e ospite del corpo, ora t’appresti a scendere in luoghi incolori, ardui e spogli, ove non avrai piu’ gli svaghi consueti. Un istante ancora, guardiamo insieme le rive familiari,

le cose che certamente non vedremo mai piu’... Cerchiamo di entrare nella morte ad occhi aperti...” – Shpirt i vogël i humbur e i lehtë, mik dhe i ftuar i trupit, tani ti përgatitesh të zbresësh në vende pangjyrë, të ashpra e të zhveshura, ku nuk do të kesh më qetësimet e zakonshme. Një çast ende, të shohim bashkë brigjet familjare, gjërat që nuk do të shohim më kurrsesi... Të përpiqemi të hymë në vdekje me sytë hapur...

Kuptohet, ky prolog nuk është veçse një epilog i përmbysur, një artific më i vërtetë se vërtetësia e ndodhive. Strukturë fillestare që mundëson tonin e fjalëve, melodi sekrete që njeh kumbimin e notave të fundit. Sepse, nëse gjërat zenë fill gjithmonë nga mesi, epifanitë vizionare nuk jepen veçse duke nisur nga fundi, edhe kur ende nuk e dimë këtë: fundi, epilogu melodik, janë ata vetë epifani, dhe ndodhitë tona të vogla, jetët tona, ngërthehen sakaq në to dhe luhen në këtë pentagram, paevitueshmërisht.

Ka një moment kur melodia e sugjeron mbylljen, por, nëse kjo është e gjetur, atëhere na bën të kuptojmë se fundi ka qenë mbarë kompozimi, vetë ritmi sekret i tërë melodisë. Jo se epilogu është qëllimi në vete i kompozimit, më tepër, ai rezonon kudo përgjatë tij me të gjitha notat, duke i plotësuar virtualisht, duke i dhënë secilës prej tyre sekretin e thellë të fun-

dësisë së njëjësishme. Pikërisht kjo fundësi thelbësore e mbërrirë i shpie kaq pranë pafundësisë që rreken të çelin.

Por pafundësia shfaqet vetëm si vibrim në sfondin e më efemeres përkohësi. Është vetë përkohësia sekreti që kohëson. Prej saj zenë fill ardhmëritë pa të ardhme: prej saj do të jenë ngjizur pa mbërritur në qenie. Tërë e shkuara rezonon në këtë ardhmëri pa të ardhme, tërë koha kondensohet në të, e hapur, e luhatshme, e pastabilizuar, por dhe e kryer tashmë në paradoksin e mospërmbylljes: e shkuar e pakryer si e ardhme e përparme, ekzistencë e kulluar kohore, vend i padhënë takimesh të vërteta. Prej këtej, çdo gjë tjetër ngjan e vogël, e pavlerë, tepër e kufizuar, e vobekët në sigurinë që e shquan, ashtu si vetë ky qytet, kur nuk vjen përmes epifanisë. *** Si të qëndrosh pranë vetes si pranë një tjetri? Si të përqendrohesh tek ajo duke u shqendërzuar? Si të rrokësh impulsin e saj jetik, në zhytje drejt tij, pa shpërfillur e holluar jetën, që zhvillohet gjithmonë e vetem përreth? Mendohet nganjëherë se jemi në kërkim të vazhdueshëm stimujsh ngaqë nuk gjejmë mjaft guxim për të jetuar në paqe me veten. E vërteta është e kundërta. Kërkimi i stimujve është thjesht aspekti modest i të tërës, faqja e saj kompensuese

për ta mbajtur jetën në kufij ende të jetueshëm. Stimujt janë thjesht dalje të domosdoshme në sipërfaqe, mbushje të shpejta me frymë pas zhytjeve që na komprimojnë mushkëritë, ndjenjat, mendimet. Stimujt nuk janë veçse thyerje që ripremtojnë melodinë e thellësisë, intervale muzikore, çezura ku shpirti merr veten për të rinisur odisenë e tij. Zhytjet, në të kundërt, janë shtjellime të së panjohurës, itinerare të përshkueshme pa busull, precipitime dhe pezullti pa sigurinë e kthimit mbrapsht, pa lehtësinë mbështetëse të dijes. Në to eksperimentojmë simpatinë me dimensionin e thellë, të pavetëdijshëm, të një jete universale të paemërtueshme. Dhe stacionet ku ndalemi, nuk janë veçse pala, palosje të njëpasnjëshme që provokojnë lindjen e një kujtese po ashtu të pavetëdijshme, apo më saktë, krijimin e një kufiri ku e pavetëdijshmja dhe e vetëdijshmja i premtohen njëra-tjetrës dhe fqinjësojnë reciprokisht. Ndalemi te palat për të tkurrur jetën në kujtesë, vazhdojmë rrugëtimin për t’i shpalosur ato, për t’i nxjerrë nga prehja. Çdo herë, lëvizja e shpirtit është e dyfishtë, pasi nis nga këta kufij ku fqinjësitë janë ende të papërcaktuara, të mjegullta, ende për t’u krijuar si territore fluide e, më tej, si gjurmë gjeologjike.

Ka një katastrofë të prekur në çdo lëvizje të tillë, dhe banimi i ele-

mentëve nuk mundësohet pa e dëshmuar këtë kusht mundësie të vetin, zanafillën e vet paradoksale. Në këtë pështjellim, vdekja dhe jeta fqinjësojnë intimisht pa u kundërthënë.

Logjika përfytyruese, që tek emërton botën si Adami kafshët ndan qenien në kategori e vendos kode normative të qëndrimit në jetë, këtu nuk mjafton, këtu nuk shërben. Shprehjet e banimit, këtu, u ngjajnë shumë më tepër osmozave, dhe individi, në vend të programimit të ekzistencës së vet, është i thirrur t’i vjedhë çaste jetës: individ i vendosur në pritë, që bëhet meritues i bujarisë së vjedhur. Ka një heroizëm pa lavdi në tërë këtë bashkëimplikim universal të ekzistuesit me njëjësitë e veta pavetore, me elementët e vet kushtetues të cilët janë të tillë vetëm përsaqë ai i vjedh tjetërkund. Ka një ngërthim të veçantë mes jetikes – e pajetueshme si e tillë – dhe të jetueshmes së familiarizuar. Ky individ, që u përgjigjet thirrjeve të thella që i gjëmojnë në vesh, është qenie kufitare par eccellence.

Në kufirin ku është i vendosur, në nyjëtimin mes hapësirës dhe një vrime të zezë përthithëse, mes kohës dhe fantazmës, për këtë banor melodik nuk ka kuptim të flitet për qëndresa: ajo çka implikohet në këtë terren ende të papërcaktuar, në këtë pikëprerje ende të pakristalizuar, është rezistenca... një rezistencë atle-

Opinion 15

E mërkurë, 26 Tetor 2011

tike e shpirtit që tendos me sa mundet ngjarjet e shtrihet në to. Tundimet nuk janë më veçse domosdoshmëri, apele të pakundërshtueshme që prekin menjëherë zemrën, dhe dobësitë shndërrohen në forcë specifike të një ekzistence intime. Ndodh një përmbysje e njëjësishme e parimeve: përtej të mirës dhe të keqes, shtjellat ku gjendemi të ngërthyer mbeten nevojë shpalosjeje, dhe, një ndjesi faji që na le te dilema nuk ka më peshë pa u shndërruar në virtyt e premtim sakaq.

Ku jemi, keshtu zemer? Ku mbetemi? C’jane keto shtjella kohore qe na bashkonin tek ishim ndarazi, e qe na ndajne tek jemi bashke? Kjo hapesire e kohe qe ngjallet neper trupa, per te vdekur ajo vete? Ky kalim misterioz i njeres te tjetri, qe shperfaqet e po aq mohohet... Eshte si te kesh te besh gjithmone me faqen e prapme te medaljes, si dicka qe tek te ofrohet, te kthen vetvetishem shpinen. Ndoshta materializimi i nje materieje te enderrt nuk eshte vecse kokefortesi... Me sa duket, melodia merr nga realja ate cka jep permes notave... e pakursyer ne te dhene, e pakursyer ne te marre.

Ngjan se duhet jetuar nen emer te rreme, a thua se jeta vetem prej aty, prej asaj zone anonime, mund te zere fill. Vetem aty tradhetia eshte virtyt, domosdoshmeri jetike. Dhe frymezimi i ngjan kaq shume trishtimit, fllad i lehte qe fryn neper katastrofa shpirterore, peizazhe te shkretuara, ku, kur kthen koken e shikon perreth, zjarret e fundit ende shndrisin.

Hapat e hedhur perpara, lene gjithcka pas. Hapa te lehte, hapa te ren-

de, qe masin hapjen e hapesires qe mbyllet. Vetem keshtu lekura behet me e thella siperfaqe metafizike, ku rrahjet e zemres fundosen. Kapilaret shume prane lekures, ne thellesi te pamate, tek ndjekin renien e rrahjeve, vetem keshtu behen te dukshem; vec keshtu rrahjet shumefishohen.

Do te duhej jetuar ne maje te gishtave, si te ftuarit diskrete ne bote, qe tek ecin, kujdesen te mos shqetesojne kend. Jetohet duke u pervjedhur, se vetem prej pervjedhjes mund te jemi dhe vertet bujare. Larg prej te qenit rrethanore, pervjedhja eshte ontologjike: jep jeten aty ku perndryshe mohohet, jep arsye qe i shpetojne arsyes... e po aq i therret kujdesit, le tjetrin te jete. E cdo zhurme nuk eshte vecse ardhmeri e trishte.

Si mund te me duash tani qe te jam prane? Tani qe di ku te me gjesh e di cfare na pret ne pelqimin e fundjavave? Dikur duhej te gjeheshim ne zhytje qe mundesonin universin nga momente krijuese, perpara se te ekzistonte hapesira dhe koha, thua se ky ish kapur ne nje perle qe e kondensonte, ne nje thellesi origjinare qe premtonte hapjen e dimensioneve: qenia nga hici... nje hic me i pasur se qenia, me bujar se bujaria, me ftues se cdo dore e shtrire. I ndrojtur, e megjithate jetesues.

Do te duhej qe secili nga ne te ish dy, sic vendosi Rogneri dikur. Une, ne vendin tend, qe shikoj shpinen time tek largohet. Ti, ne vendin tim, qe largohet bashke me shpinen time. Ti, ne vendin tend, qe shikon shpinen tende tek largohet me timen. Une, ne vendin

tim, qe shikoj dy shpina tek largohen, e qe nuk leviz nga karrigia, duke te fiksuar ty, po aq e palevizshme perballe. Te dy shohim ata te dy qe largohen... dhe rrime te mpire, pa levizur, te ngrire e te afert.

Jemi aty ku e dinim se do te shkonim po te hidhnim nje hap... te rene nga teli i ekuilibrit, vec nje hap prane lumturise, por dhe gjithmone nje hap larg. Tani qe afria gjen nje ritem ditesh, nje ritem (fund)javor, shpirti ze e braktis hapat. Si nje balone, ngrihet mbi gjithcka dhe, trishtueshem, veshtron vershimet qe krijoi. C’eshte ky mister i parashpallur? Kjo kronike e nje vdekjeje te paralajmeruar? Kjo mungese qe do te zevendesoje pranine, meqe e mundesoi?

Kjo mungese munguese, kurth pranie e fshirje gjurme na shtrengon ne grushtin e vet, thua se kish vene nje bast qe ishte e sigurt se do ta fitonte... dhe tani vjen e terheq fitoren, ne defrimin e spektaklit qe diti te vere ne skene.

Asnjeri nuk eshte aktor, sidomos jo aktor, e prape, i/e vendosur ne skene, nuk mund vecse te luash. Melodia behet e mishte, por mishi shket si melodi menjane, gjithmone gjetiu prej nesh.

Palat e dikurshme i lene vend palave te reja. Palosemi tashme ne nje kujtese te perbashket, si endrrat qe palosen ne qepallat e enderruesit. Ne kete ritual te rinovuar, e premtja vazhdon te mbetet e premte, dhe e diela e diele. Shpalosjet e njeres, ne agresivitetin qe sa vjen e zbutet, perfundojne ne palosjet e tjetres, qe i mbeshtjell definitivisht. Kujtese e shkurter dhe po aq gjiganteske... e ne vete, ndosh-

Geraldo Durda

kelur ligjin, për të sharë e ofenduar profesionin tonë sepse Topallët janë gjithmonë ofendues të profesionit te tyre që në rastin tonë i bie Spikere.

Me Topallët do të kuptojmë që edhe ne si Jozefina Topalli të heshtim dhe të takojmë mikun tonë austriak me mustaqe dhe madje duhet t’i shkelim dhe syrin. Me Topallët ne do të kuptojmë njësoj si Jozefina i ka ngjitur shkallët e karrierës jo në bazë te bagazhit te saj intelektual apo arsimor, ajo është ngjitur në politikë falë besnikërisë dhe mbështetjes së Sali Berishës pas 1997 kur shumë koka të PD-së ju larguan atij. Kështu duhet të bëjmë edhe ne..

korruptive, i filmuar me zë dhe figurë. ”Metistët” janë hera e parë në historinë politike të vendit që një partie që ka fatin e vendit në dorë për dy vjet i akuzohen deputetë dhe ministra, edhe ata që s’janë deputetë, për afera korruptive… Çfarë do të kuptojmë me Artistët?

Dy javë më parë Sali Berisha prezantoi nën/kryetaren e të rinjve te PD-së, Greta Koçi. Kjo është një këngëtare shqiptare e cila dy muaj më parë në një intervistë për një të përditshme kishte deklaruar se nuk ishte pjesë e asnjë partie, por në emisionin “Zonë e lirë”, nga motra e saj u deklarua se Greta Koçi ishte e anëtarësuar edhe më përpara në PD. Me ardhjen e Gretës në PD mësuam se kompozitori i këngëve të saj më të fundit është Sali Berisha. Po citoj disa këngë të tilla: “E Moj 97”, ”Hidhe vallen Korrupsion”, ”Vrarë e prerë si në lufte”, ”Janar o 21 Janar”, dhe kënga më e fundit e cila ka dalë me aprovimin e Topallëve është ajo me titullin, ”Ta bëj fytyrën si këpuca”

N

e kemi një panoramë më të zezë se kurrë, më e ndyrë se vetë ndyrësia. Një e vërtetë e hidhur, që historia e të nesërmes nëse do i shpëtojmë këtij asimilimi, por që mua më pëlqen ta quaj “avullim” të shqiptarëve, do na e njohë një arritje më të suksesshme se e “Kalit të Trojës”. Mendoj se pas një shekulli do na marrin si shembull për kavie eksperimentale. Shkencëtarët, antropologët, historianët, gjeologët, e gjithfarë ekspertësh, deri tek ata që do drejtojnë shtetet e tyre. Ne sot po lejojmë që të tallen me ne Topallët, Toptanët, Metistët e Artistët..

Por çfarë do të kuptojmë me Topallët?

Me fjalën topallet do te kuptojmë që kur të duam mund t’i ndërpresim fjalën shokut, mikut, analistit, personit më të madh se ne, deputetit, gjykatësit sa herë që ne nuk na pëlqen ajo se çfarë na thonë, kritikojnë apo kundërshtojnë. Me fjalën Topallët ne kuptojmë se sa herë qe flet ne duhet të të kapim prej “zhelesh e të të nxjerrim jashtë”. Me fjalën Topallët ne do mësojmë që të përmbysim qytete, të luftojmë për të sh-

Por çfarë do te kuptojmë me Toptanët?

Me fjalën Toptanë kemi një përkufizim shumë më të saktë sesa përkufizimi i Topallëve sepse fjala toptanë ka lidhje direkt me ariun polar i cili zgjohet një herë në 6 muaj. Ky është përkufizimi i vetëm i Toptanëve. Ç’janë Metistët?

Metistët janë njerëz korruptivë, shkaktojnë kriza politike, sjellin pasoja si puna e korrupsionit dhe e vrasjeve qeveritare, ndërsa kryetarin e partisë e kanë ende në gjyq për afera

E pra, në mes të kësaj rutine, asgjë e veçantë nuk ka ndodhur në Shqipëri.

Megjithatë, ndihet në atmosferë krisja serioze e sundimit kryeministror të familjes, nga ana e Toptanëve…

ta, nuk kemi qene tjeter gje vecse pala te saj, te kujteses qe shtrihet si e ardhme e perparme, ku do te jemi takuar.

Ne kete skene, ne kete ore - ora e transformimit - bota banohet nga trupa qe behen hije e nga hije qe behen trupa. Ngrohtesi qe zhvendoset, e qe nuk mberrihet me asnje fakultet, gjithmone pertej vetes, gjithmone munguese. Hedh hapa vagullimthi, i nxitur prej asaj qe zhvendoset kudo, ne bote si ne ndergjegje, gjersa behesh kjo

levizje ekstatike qe te kthen sidoqofte te vetja. Do te bente pune nje levizje vertikale, por me drejtim nga lart poshte... por eshte kaq e veshtire t’i bindesh forces se rendeses... ...Ne katet e larta, gjithcka vjen e rralluar: atmosfera eshte ajo e nje akuariumi... e pandryshuar, tek e vona.

Dhe qyteti ofron vetem perendime te mrekullueshme. Shikoj perreth, ne peizazhin e shkretuar: zjarret e fundit ende shndrisin.

Topallët, Toptanët, Metistët, Artistët

16 Arte

E mërkurë, 26 Tetor 2011

&

Shqipëri shqipërim i saj nëpër prozën e Idlir Azizit

Krenar Zejno

N

jë konak siç do t’i kishte hije traditës! Ky është vetë modeli i skenës dhe skenarit këtu, në prozën e Azizit. Dhe përndjekja në skenë e asaj tradite oraliteti e ligjërimi antik e ballkaniko-shqiptar- kjo është matrica mbi të cilën ngrihet regjia; palosur e shpalosur në një skenë-teatër demosi me maska demokracie, aty e pas kuintave përtej,- e kjo është skenografia. Ku personazhet si prej teatri pirandelian zbresin, rrëzohen dhe ngatërrohen me spektatorët në plate.

Për t’i bërë hije edhe të tashmes (e ardhmja na e hedh hijen si paralajmërim për të tashmen, e thotë shqip Joyce).

Për të kompensuar “teprinë” ligjërimore, skenografia paraqitet disi e përmbajtur dhe personazhet këmbehen në dubël-role.

Velinat e velura nga shoqëria, (po huazojmë një emërtim aktualiteti fqinjësh, të përpunuar me sherbet vendi) velinat e velura nga shoqëria, pra, janë po ato edhe velinat që velin shoqërinë e alivanosur.

Umberto Eco në një shkrim nga të fundit në shtypin periodik, edhe aty të shtypur nga uzuria, lusuria e berluskonëria e pafre, pyeste: “Pse t’u kushtohet këtyre alarmeve një numër reviste që do shkojë te ata që janë tashmë të bindur për rreziqet e demokracisë, porse nuk do lexohet kurrë nga ata që janë të gatshëm t’i pranojnë vetëm e vetëm që të mos u mungojë racioni i tyre, tolloni i vëllait të madh të informacioneve nën kontroll, për të cilat aq pak di…”

Po e zëmë si bishtin e gjarprit, nga fundi i të parës. “Katra” e filmit mbi komunizmin fundon me një direktivë, por ama prej shterimi romani e pas një analize të gjatë. Përkundër apelit zulmëmadh: t’iu qepemi maleve dhe fushave për t’i bërë ato lesh me qime, apo t’i qepemi maleve dhe kodrave për ngrehina e ngrefosje abuzive, mbyllja e pasthënies apelon për t’iu qepur “lëndës kolektive, kujtesës së regjistruar,

të vetmes gjë të bërë vërtet me forcat tona, dhe për t’i ofruar asaj një shpejtësi që asnjë regjim pasardhës të mos pranojë kollaj”. Teksa prej autorit kjo shpejtësi lajmëron edhe një regjim shkrimi, edhe më të përshpejtuar, në romanin që pason – “Mandakall...” një sprint gjuhësor, një kinetikë e kinematikë që meriton studim më vete. E nëse ky moral, sado në shërbim të një shoqërie, sidoqoftë cenon me vetëdije e zgjedhje mes të dyjave letërsinë e autorit, na mbetet ne që së paku t’ia njohim këtë sakrificë në favor të një misioni herë-herë edhe direkt për shkak të urgjencës. Ndërsa ndonjë zëri që i ka rënë në sy një “si farë shprehjeje imoraliteti” mjafton t’i plaset para syve tributi i letërsisë, arti i romanit, që nuk njeh përcaktime sempliste e jashtëletrare moraliteti apo imoraliteti, pse e thënë këtu siç e do rasti, me Kunderën, i vetmi moral i tij është mbërritja e të qenit i tillë, roman.

Dhe po aty, te shkrimi që cituam pak më sipër, Eco si për ta lidhur shpresën me të vetmen shpresë që mbetet, e që mund e duhet të vijë prej rezi-

stence intelektuale, na sjell një rresht statistikor, por me moralin përkatës e konkluziv në fund: “Më 1931 fashizmi u imponoi 1200 profesorëve universitarë një betim besnikërie ndaj regjimit. 12 refuzuan. 1188 kishin të drejtë arsyesh të ndryshme e të gjitha të drejta. 12 që thanë jo, shpëtuan nderin e universitetit.

Kjo nuk ndryshoi gjë por të paktën një ditë mund të thuhet se është thënë jo”.

Kuptohet, rastësia e numrit apostolik këtu ndoshta ka efektin e vet për ta thënë nevojën së pari nga apostuj të dijes, si dhe besimin ndaj qëndresës. Kjo statistikë na propozon faktikisht të themi ndonjë fjalë mbi prozën “Ti doje të shkruaje një fugë”, vetëm se kështu i bie të kapërcejmë romanin “Mandakall” që personalisht e kam më të afërm e të dashur, e mbase për hir të kësaj dhe rëndësisë, kërkon një trajtim më të plotë se sot. Sidoqë diçka do të dalë edhe këtu, qoftë për vetë natyrën e vijimësisë që kanë të katër veprat me njëra-tjetrën, si në një kthim ciklik apo një kuadriptik.

“Janë gabimet e vogla e të panumërta ato që formojnë gabimin e madh”këtë citim nga Imre Kertesz, Azizi e ka

vendosur epigraf që çel një Dosje me inicialet E.H. Pikërisht, një iso hosanaje është edhe emri më i afërt e popullor i gabimit tonë fatal e fatalisht popullor.

Dhe ato tike verbale janë aty veç metastaza të shtrirjes e nderjes së gabimit vetë.Për të denoncuar të paktën atë lloj gjykimi aprioristik sipas të cilit njerëzit merren si injorantë,sot e aq më tepër si debilë noterik.

Dosja e.h, vërtet ka një start prej Konradi meqë është frymëzuar nga “zemra e errësirës”, por është mjeshtëri shkrimi të fiksosh në letër zërin e sheqerosur nga diabeti, ashtu si teknikat në studiot e mbyllura të rtsh-së që ndrynin në shiritazërin e udhëheqësit.Më i interiorizuar shfaqet vetë Ai, i madhi, sesa sivëllezërit e vegjël të atij lumëmadhi Big Brother. Dosja e tij e ka të shkruar:“Dëmi më i madh që i kam sjellë këtij populli që s’ka qenë kurrë reflektiv dhe vetëkritik, është se Unë i kam hequr aftësinë për t’u parë realisht e reaguar konceptualisht ndaj vetes si shoqëri”.

Ka vetëm dy mënyra sjelljeje me historinë: to use or to abuse! Koncentrat prej Niçe.Dallueshëm dhe e deklaruar qysh në krye,kjo tip “analize” prej letërsie merret gjerë e gjatë me historinë, duke “abu-

zuar” letrarisht me përdorimin e saj për të shprehur përdorimin faktik abuziv të saj.

Ka dy mënyra, nga Calvino i Qyteteve të padukshme, për të mos e vuajtur ferrin e të gjallëve, që nuk është në të ardhmen, në ekziston ai është këtu, tani, ku jetojmë çdo ditë bashkë në qytet: e para të bëhesh pjesë e të mos e dallosh, e dyta të bësh e të frekuentosh ata njerëz që nuk janë ferr. Është një frazë sa urbane e turistike, aq prej interiori e turinjsh, që vjen nga eksperienca e Niçes: “kam bredhur botën por s’më ka zënë syri territore më të shpifura sesa mbi fytyrën e njeriut”. Ndërsa në fakt nga leximi i vijueshëm nuk është e vështirë të ndjesh autorin Azizi që denoncon dhe jo vetëm kaq, por merr në mbrojtje fytyrën e cipën e saj nga ata që zaptojnë territoret për t’i shëmtuar edhe më, ndonëse kanë detyrën e kundërt, atë të kurimit, etikës dhe estetizimit.

Kuptohet, se mbijetesa e tyre është edhe shpresa për çlirimin e fytyrës së njeriut dhe territoreve që ia shpifin Niçes në të. Nuk dua të shtyhem në pozita mbi shtjellimin e humanistes urbane në tekstet e Idlirit Azizit, ama të paktën të ngreh një barrierë ndaj britmave që pres mbi cinizmin gjer dhe kundërhumanist në to.

Kujdes! E thënë me përcaktim prej Swifti, satira është ajo soj pasqyre speciale ku çdocili sheh turinjtë e gjithë të tjerëve në të, veçse jo të tijat. Ndaj janë të paktë ata që ia marrin për keq.

Letërsia jonë nuk mundi ta vijonte inkursionin satirik të ndonjë si Doktor Gjëlpëra. Jo vetëm prej ndërprerjes, por dhe insistimit dashje pa dashje për këtë. Në një shkrim tani nga fundi, Kadare kategorizon me postulatin “sulmi ndaj mitologjisë së kombit është sulm ndaj lirisë”.Shumë kategorike dhe e drejtpërdrejtë. Por sa e sa aksione çmitizuese arti e letërsie kanë shpurë pikërisht drejt saj, lirisë! Në fakt është grada e lirisë, sidomos asaj shlirie speciale të shkrimit që i fryn zjarrit të lirisë edhe civilizuese... (vijon në numrin e ardhshëm)