Gazeta Nr. 31

“Ofroju atë që fshehtazi adhurojnë, dhe sigurisht që menjëherë do t’i kapë paniku”

E enjte 20 maj 2010 - VITI 2 I BOTIMIT - NR 17 (31) - Çmimi 20 Lekë

Lexojeni, shpërndajani miqve dhe mbi të gjitha, dorëzojani armikut!

GAZETE E PERJAVSHME - botuar nga instituti “Antonio gramshi”, tirane

E MERKURE 15 SHTATOR - GAZETE E PERJAVSHME E PAVARUR - VITI 1 I BOTIMIT - NR 1 (1)

02 thirrje Manifesti i ekscentrikut E vërteta shkencore është që ti nuk je në qendër të universit, dhe nuk ke asnjë arsye për të hyrë në marrëdhënie narciziste me vetveten, aq më pak tani, që universin e njohim kaq të madh.

Në vend të dëshpërimit, ky fakt duhet të të injektojë...

politikë 04 Nga të pangrënët Për herë të parë grevën e urisë si instrument të veprimit politik e kam njohur nëpërmjet lajmeve të RAI-t në vitet 1970, të cilat njoftonin rregullisht për bëmat e radikalit Marco Pannella...

maqedoni 11 Politikat e tjetërsimit Të jetosh në shoqëri pluraliste me shumësi mendimesh dhe politikash sot ka rezultuar të shkaktojë tjetërsim të gjerë shoqëror dhe shumënivelësh.

Pluralizmi mund të funksionojë...

14 arte Loft Story ose Konformizmi i poshtërimit Kurrë më parë, në historinë mediatike të Francës, një emision televiziv nuk kishte pasionuar, joshur, shkundur, tronditur, trazuar, nervozuar, acaruar kaq shumë vendin...

abonohuni Abonim 3 mujor 300 leke Abonim 6 mujor 600 leke Abonim 1 vjeçar 1200 leke Cel. +

355 (0) 68 20 55 005

kompromisi

bosh!

kontributore | Agon Hamza, Albin Kurti, Arbër Zaimi, Arbër Shtëmbari, Ardian Vehbiu, Armand Dedej, Artan Sadiku, Blendi Salaj, Diogjen Vozi, Erion Kristo, Krenar Zejno, Leart Kola

Perkthime | Ignacio Ramonet

2

E enjte 20 | Maj 2010 |

Dashurohuni mor brez i pakuptimtë, se po vdisni të shëndetshëm! – Leart Kola

Manifesti i ekscentrikut

Lëshoje pushtetin,lëshoje paranë,lëshoje ankthin e përditshëm Arbër Zaimi

E vërteta shkencore është që ti nuk je në qendër të universit, dhe nuk ke asnjë arsye për të hyrë në marrëdhënie narciziste me vetveten, aq më pak tani, që universin e njohim kaq të madh.

Në vend të dëshpërimit, ky fakt duhet të të injektojë dëshirën për të rritur vetveten tënde intelektuale, shpirtërore e shoqërore, e për të bërë këtë ka vetëm një mënyrë, nëpërmjet pasionit. Është dashuria për të tjerët, solidariteti, dashuria për dijen, për mendimin, për artin, për detajin e për të tërën që do të të bëjë pjesë domethënëse të jetës.

Dhe të qenit i veçantë, kreativ, modest, logjik e konsistent. Kjo është ajo që aktualiteti dikton, të qenit ekscentrikë.

Dhe i tillë duhet të jesh. E përditshmja jote duhet t’i dedikohet pasionit, kërkimit të dashurisë të shpallur a të fshehtë, jo kënaqësisë momentale, jo dekadencës apo bjerrjes sentimentale, por shkundjes e turbullimit shpirtëror e fizik.

Vetëm mbi urat delikate të këtij turbullimi do të mund të kthjellohesh, vetëm nëpërmjet kësaj tronditjeje ktonike do të mund të përmbysesh, të shkatërrosh ngrehinën perverse që rri brenda teje, e që quhet herë common sense, herë moral, herë pragmatizëm, herë hedonizëm , herë traditë, herë disiplinë, e herë qejf. Largohu prej “normales” dhe synoje, stimuloje tek vetvetja të veçantën, të renë, të papërsëritshmen. Ndiq artistë, filozofë e mendimtarë, pra shkel shtigjet e tua, e arratisu drejt periferisë, lërja qendrën zakoneve tashmë të mërzitshme dhe vanitetit të njerëzve të suksesshëm. Braktise dhe suksesin, sepse ti e dini mirë se ç’do të thotë të jesh i suksesshëm në një shoqëri të sëmurë, në një shoqëri agresive, në një shoqëri të korruptuar. Largohu prej suksesit, kësaj shfaqjeje të pështirë të një jete moçalore, kriminale deri në vogëlsi.

E kurrë mos e mendo veten vetëm, apo çift, apo pak. Njeriu nuk mund të jetojë jashtë shumësisë së miqve, bashkëqytetarëve, bashkëbiseduesve.

Dedikoja jetën vetvetes, po më shumë njerëzve që keni pranë. Ji zemërgjerë e zemërhapur, dashuro dhe dashurohu, në çdo ditë e në gjithçka që bën, syno të gjesh dashurinë. Dashuro seksualisht, dashuro intelektualisht, dashuro në mënyrë trupore, apo artistike, apo artizanale, apo poetike. Përbuze dashurinë platonike, apo virtuale, përbuze sipërfaqësinë, përbuze indiferencën.

Dashurohu me trupin e bukur, me mendjen e ndritur, me sytë shprehjeplotë, me zemrën e dhimbsur, me buzët e bukura, me duart e afta, dashurohu me talentin, me pasionin, me intimitetin e gjithkujt që ofrohet të ndajë me ty vetveten.

Bëhu dashnor, prind, vëlla, bashkëpunëtor, shok, e sidomos bashkëbisedues. Në gjithçka që bën, jep vetveten.

Dhe atë çka nuk mund ta dashurosh, por je i detyruar ta bësh prej kushteve të urryeshme të përditshmërisë, urreje.

Mos urrej me fjalë, me sharje, me shpifje apo me thashetheme. Urrejtja njeh vetëm një mënyrë të shfaqjes, kërkoje dhe kultivoje. Grushti nuk është organ rudimentar.

Kultivoji pasionet e tua artistike e artizanale, koleksiono e prodho. Koleksiono monedha, pulla poste, libra, disqe muzikore, gazeta, mendime, dashuri apo lule të thara. Bëhu piktor, poet, marangoz, kopshtar, shofer, arkitekt, thurës, qëndistar, gdhendës, inxhinjier, mjek, këngëtar, matematicien apo balerin. Dhe gjithçka bën, dashuroje, bëhu amator i saj, e kurrë profesionist. Apasionohu e fillo ta njohësh për së brendshmi se ç’do të thotë aktivitet krijues.

Prodho për kënaqësinë tënde e për dobinë e të tjerëve. Përpiqu ta ndjesh ndër gishta atë që po bën, e në rast se të detyrojnë të punosh për të jetuar, në rast se ta kërrusin kokën nën kularët e përjetshëm të vartësisë, atëherë nis

të sabotosh. Nëse dashuria zhvishet përdhuni prej ditëve të tua, atëherë mos ki drojë të demonstrosh urrejtjen. Shkatërro sa më shumë që të mundesh nga prona e skllavopronarit, qoftë ky shtet, qoftë ky privat, dhe vijo të mashtrosh eprorët e të marrësh të ardhurat e tua.

Fundja faji është i tyre që e vrasin pasionin e dashurinë nëpër proçese burokratike, administrative, hierarkike apo teknike të një rutine të krijuar enkas.

Kujdesu për detajet, vishu qartë, shfaqu bukur, shfaqu ndryshe. Mos e bli shfaqjen tënde, krijoje atë. Dashuroje mënyrën se si i shfaqesh botës, dhe dashuroji ata që si ty kontribuojnë në bukurinë e përgjithshme. Urreje këdo që synon të propagandojë shëmtinë.

Refuzoji, përbuzi e zmbrapsi ata që të detyrojnë të veshësh polo apo tailleur për të shkuar në punë, ata që të detyrojnë të veshësh minifund për të dalë në semafor, ata që të detyrojnë të veshësh firmato për të dalë në mbrëmje, ata që të detyrojnë të vishesh me të zeza për të shkuar në varrim apo me të bardha

për të vajtur në dasëm. Gjithçka është idiote, e papërputhshme me shijen, është gërryese e harmonisë në rast se nuk ndjek rregullat mahnitëse të kaosit, gjendjes së lirisë e drejtësisë sociale, ku të gjithë janë njësoj të rëndësishëm, pavarësisht pozicionit, kahut, drejtimit apo shfaqjes. Dhe të gjithë njësoj të bukur.

Lexo shumë, e mos studio kurrë. Mos bëj detyra, mos iu nënshtro provimeve.

E gjithë kjo do të qe kohë e humbur prej leximeve të tua, dashuroji librat, përhumbu në lexime. Dëgjo muzikë, stërvit sytë me piktura e me foto.Vendose ti se ç’është e bukura e ç’është e shëmtuara, pasi të kesh lexuar, të kesh dëgjuar, të kesh pyetur e të kesh gjykuar, dhe arsyetoje e artikuloje qartë të bukurën, sepse tëndja është detyra që ta dashurosh. Po ashtu siç ke për barrë të urresh të shëmtuarën nga e cila duhet të distancohesh qartë, e ta kundërshtosh në mënyrë aktive. Mos ki frikë nga teknologjia, merre atë dhe përdore, dashurohu me të. Ashtu si gjithçka tjetër, ajo është shpikur për të përmirësuar jetën,

e jo për ta thyer atë. Dashuroje teknologjinë, urreje teknikalitetin. Dashuroje proçesin, urreje proçedurën. Ji antiaktual, vishe pasionin me forma të reja.

Dhe ji gjithnjë në pritje të trenit apo vaporit që do të të marrë për të të shpënë në periferi, se nuk ka gjë më të shëmtuar sot se sa qendra, qendra e qytetit, qendra e vëmendjes, media qendrore, universiteti qendror, qeverisja qendrore, qendra e partisë, qendra e pushtetit… Qendra është kampi i vërtetë i përqendrimit për njerëzit e sotëm. Qendra është vendi ku stivohen shije përmbi shije, sipërfaqësi përmbi sipërfaqësi, vanitet përmbi vanitet. Qendra është sado-mazo, vendi i hipokrizisë, i biznesit, i pazarit.

Mjalti që mbledh rreth vetes vetëm miza. Vendi i makthit, i shëmtisë dhe i ndotjes. Aktualiteti të detyron të jesh radikalisht ekscentrik. Bëhu snob. Bëhu punk. Në shfaqje, por mbi të gjitha dhe thelbësisht, në shpirt. Jepi frymës tënde aromë molotovi, dhe jetoje ditën me perspektivën e shekujve që vijnë, duke mos harruar që ti jeton në solidaritet me të tjerët si ty, e të tjerët që ti dashuron sot kanë nevojë për ekscentrizmin tënd revoltues.

Lëshoje pushtetin, lëshoje paranë, lëshoje ankthin e përditshëm që rrjedh prej konkurrencës dhe propagandimit të lifestyle-it postmodern. Postmoderniteti i përket të djeshmes, ti i përket të ardhmes, dhe e ardhmja është plot me njerez të apasionuar, njerëz që janë politikë në çdo grimcë të qenies së tyre, njerëz që mendohen e thellohen, që kur urrejnë tërbohen, që kur dashurojnë, harrohen.

Pi, kërce, lufto, krijo, dashuro, zihu.

Lëre zemrën të t’i sjellë agimet me ngjyrën e saj të trëndafiltë, dhe kuptoje, ka gjithnjë terren përtej atij që sot duket i zënë!

Kushtet do të ishin të volitshme për të prodhuar një dies irae, një momentum kulminant të mllefit të përgjithshëm

Konflikti politik që denoncon ngjashmërinë

Arbër Zaimi

Ditët e fundit patjetër që do të përbënin një anomali shqetësuese po të jetonim në një vend normal. Po zhvillohet një grevë urie, disi e çuditshme (pasi kjo grevë kryhet nga një parti e madhe, që zotëron potenciale njerëzore, asete politike e ekonomike ndërkohë që greva e urisë supozohet të jetë mjet i të pafuqishmit), megjithatë është një grevë urie ngritur rreth një kauze fisnike, siç është transparenca elektorale, e drejta e votës, që do të përbënte bazën për një demokraci përfaqësuese si kjo jona. Kauza është e denjë, përqendrimi i vëmendjes publike duket maksimal, kushtet do

të ishin të volitshme për të prodhuar një dies irae, një momentum kulminant të mllefit të përgjithshëm njëzet vjeçar, që është akumuluar përbrenda shqiptarëve të lodhur nga farsa politike. Mirëpo mëria nuk po lind, ose më saktë ajo nuk po arrin të jetë më tepër se individuale apo ngushtësisht partiake, mëria nuk po bëhet popullore. Në vend të ndjenjës së mërisë, e vetmja vlerë masive, mbarëpopullore, që ka mbërritur të prodhojë greva deri më tash është keqardhja. Për të vijuar me figuracionin mistik, e sotmja (që duhej të qe dies irae), s’mbërriti të jetë më shumë se një lacrymosa dies, ku thuajse të gjithëve u vjen keq për grevën, u vjen keq për grevistët,

e u vjen keq për Shqipërinë, fati i të cilës vdirret mes cektësisë së spektaklit të Ramës, dhe mizorisë brutale të Berishës. Keqardhja është emëruesi i përbashkët, kur secili shqiptar qahet, ose për pandjeshmërinë e Berishës, ose për ndërkombëtarët që ndërhyjnë kur dhe si të duan (në rolin e mbikombëtarëve, me sa duket), ose për Ramën që “as të kap as të lëshon”, ose për ekonominë që ecën keq e më keq, apo për dhjetëra probleme të tjera që lidhen ngushtesisht me klasën politike në Shqipëri, dhe me mënyrën e saj të funksionimit.

Si ka mundësi që në momente të tilla, kur interesat e masave përvijohen qartësisht si të kundërta me ato

të elitës politike (apo të një pjese të saj), nuk tejkalohet keqardhja e nuk krijohet energjia e duhur politike e qytetare për të marrë në dorë situatën? Sipas atyre që besojnë në teoritë e elitave (që tërheqin osh popullin drejt zhvillimit), kjo ndodhka sepse ne jemi një popull cinik, një popull që nuk ka për t’u bërë ndonjëherë, pasi na pëlqekërka në mënyrë mazokiste e perverse të jetojmë në këtë farë xhungle antipolitike. Kjo tezë është kryekëput paragjykuese, alogjike dhe raciste. Një tezë tjetër që qarkullon nëpër analistët e grevës, sidomos ndër ata që e kanë shndërruar fjalën...

(Vijon ne faqen 7)

3

E enjte 20 | Maj 2010 | Leart Kola

Ne shqiptarët kemi histori të gjatë e të suksesshme në keqkuptimin e sistemeve qëverisëse, përgjithësisht i kemi marrë si korniza duke i mbushur sipas deshirës tonë. Kjo ndodhi me komunizmin, që dhe pse instaluam nje sistem që për 45 vjet e quajti veten Marksist-Leninist, sot kur të gjithë Shqiptarët janë arsimuar nën këtë kornizë, nuk ke asnjë intelektual Marksist, aq me pak Leninist, qoftë kjo në rrafshin politik apo studimor. E kjo nuk ndodh sepse të gjithë na e paskan kuptuar dështimin e këtyre teorive, por sepse korniza e krijuar as për se largu nuk kishte një përqasje politike të marksizmit komunist, por vetëm një pragmatizëm banal nacional-shovinist, për këtë arsye autorët më të censuruar, më të keqpërdorur e më të pakuptuar ne ato 45 vjet diktaturë ishin pikërisht ideologët e Komunizmit përfshirë dhe vetë Marksin.

Sot jetojmë në Demokraci, por edhe kjo kornizë brenda realitetit shqiptar ka perceptime aq të ndryshme sa askush nga politikëbërësit vendorë nuk e di përkufizimin e saj, ose më saktë bën të kundërtën e asaj çka qëndron në thelbin e demokracisë pra “vullnetin popullor”. Në Shqipëri në 20 vjet jo vetëm është manipuluar vota si formë e qeverisjes së popullit, por dhe vetë “vullneti”, është shkatërruar duke ia hequr substancën e tij politike, për të realizuar depolitizimin e qytëtarit, në pikën kur qytetarit shqiptar ia kanë anulluar plotësisht kërkesën dhe të drejtat, duke lënë si ofertë më të mirë vetëm ofertën që i duket më e mirë elitave dominuese të biznes-politikës shqiptare.

Në kushtet e eliminimit të qytetarit politik, është krijuar “qytetari simbolik”, dhe politika që i përshtatet më së miri atij. Në Shqipëri prej ‘97 e këndej gjithçka është simbolike.

Protestat janë simbolike, reagimet, qeverisja e mbi të gjitha opozitat janë brenda kornizës së kësaj simbolike.

Të varfërit, të akomoduar në mënyrë të rehatshme brenda sondazheve, statistikave dhe emisioneve të orareve të drekes, denoncojnë varfërinë e tyre në sy të të gjithëve, dhe pastaj kthehen të kenaqur nëpër kasollet e tyre, sepse besojnë që e ngritën zërin dhe bënë “sensibilizimin” për të denoncuar fatin e keq. Në këtë mënyrë e kthejnë tragjedinë e varfërisë në një simbolikë butaforike. Tashmë sistemi ia ka krijuar popullit ekranin e ankesave, e në këtë formë ia zhvesh shpirtin e revoltës.

Shpirti i revoltës, dhe kur rizgjohet, gjen gjithmonë përballë një politikan që e rizbeh dhe një herë duke e mbajtur në gjendje të fjetur, e për këtë shembull është aktiviteti politik i opozitës gjatë ketyrë ditëve. Pikërisht në momentet kur revolta popullore filloi të konturonte vetveten në akte të vërteta, siç ishin bllokimet e rrugëve dhe manifestimet në periferi, e atëhere kur me këtë revoltë populli u dynd në Tiranë e bashkë me mllefin e tyre u drejtuan drejt forcave të policisë, një grup deputetësh përfshirë dhe Kryetarin e opozitës dolën përpara turmës

Jepu atë që dëshirojnë, dhe menjëherë i kap paniku – Jack Kerouac

Shumë katrore po u dukërka kjo tryezë e rrumbullakët! duke bërë thirrje për qetësi!!!

Pyetja që duhet të shtrohet është, kujt i shërben kjo qetësi? Mos vallë i shërben atij që shkon në darkë në shtëpi e s’ka me çfarë ti ushqejë fëmijet? Apo atyre që pushohen nga puna vetëm se nuk i pelqejnë si pamje pronarit të firmes? Mos i shërben studentëve që pajisen me diploma që s’vlejnë një lek, apo i shërben pedagogeve dhe mësuesve që me pagat që marrin nuk kanë asnjë mundësi të shtynë fundin e muajit? Sigurisht që këtë qetësi nuk kane ç’e duan ata që hidhen në mes të katër rrugëve nga pushteti Berishian, e aq më pak familjarëve që kanë humbur të afermit në Gërdec apo në miniera. Po nëse këta janë shumica e popullit, atëherë kujt i shërben kjo qetësi? Pse deputetë të opozitës, madje dhe grevistë që po sakrifikojnë jetën e tyre i dolën turmës përpara duke thirrur për qetësi?

Imagjinoni vetëm një skenar të thjeshtë, duke e vendosur veten në mënyrë imagjinarë, në kushtet e atyre që u drejtuan drejt policisë, e mbi trupin tuaj derdhet gjithë egërsia represive e sistemit nëpërmjet shkopa gomash që dynden mbi trupin tënd. A do mundje më pas t’i jepje një kuptim fjalëve të liderave aktualë politik mbi rezistencën simbolike? A do mundje më të rrije e të dëgjoje fjalim pas fjalimi në oren 6 pasdite në bulevardin e dëshmoreve të kombit? Sigurisht që më pas gjithë këto simbolika do e humbnin kuptimin e tyre, e në dorë do ta merrte gjithë këtë situatë populli, por kjo, përveç popullit, nuk i intereson asnjë prej liderave që sot udhëheqin Shqipërinë, qofshin këta në Qeveri apo Opozitë.

Nuk i intereson, sepse politikanët tanë janë të pasur, e kjo pasuri është më e rëndësishme se vullneti popullor. Ata mbështeten nga biznesmenë

që nuk do të kishin asnjë interes të destabilizoheshin interesat e tyre financiare. Çdo lloj revolte e sinqertë do ta prishte simbolikën që i mban këta në pushtet, e do të bënte immediate aplikimin e demokracisë së vërtetë, duke iu përkulur vullnetit të popullit i cili nëpërmjet aktivitetit politik të revoltës do krijonte dhe trupin e vullnetit të vet politik.

Kjo është dhe arsyeja e vërtëtë pse deputetët socialistë me kryetarin Rama në krye u bënë barrikadë para policisë. Me mbrojtjen e kryeministrisë ata duke e strukur revoltën e turmës, mbrojtën dhe vetën e tyre, e gjithë klasën që këta përfaqësojnë. Ata nga ne kërkojnë angazhim të heshtur, e nga ndërkombëtarët keqardhje perëndimore, këto janë armët me të cilat pretendojnë të fitojnë luftën. E kjo është dhe arsyeja pse zgjodhën pikërisht grevën si mjet për të arritur tek qëllimi.

Argumenti më i fortë i mbrojtësve të greves është të akuzuarit e gjithë të tjereve që nuk e mbeshtësin si cinik e të pashpirt, por nëse e shohim aktivitetin politik të z.Rama pas zgjedhjeve, dhe qëndrimet e tij politike, paradoksalisht na del që është pikërisht ai ciniku dhe i pashpirti me grevën.

Së pari z.Rama në protestën e 14 Majit kur rreth 40 anëtarë të grevës dergjeshin në spital dhe 180 prej tyre në çadrën e grevës, doli dhe pranoi ofertën e OSBE-së, e cila është e njëjta që i kishte ofruar Berisha në nëntor.

Kjo ofertë e OSBE-së që e gezoi kaq shumë Ramen e deputetët socialistë, shënon pikërisht anullimin e parrullës së famshme të grevës “Hap kutitë ose largohu!”, sepse brenda draftit nuk flitet fare për hapje të kutive. A është kjo të tallesh me ata 220 vetë që u futën një nga një në çadrat, duke besuar pikërisht tek kjo parrullë?

Sot Berisha nuk e pranon më ofertën e tij të nëntorit, duke u tallur keqazi me liderin e PS-së, i cili i rikthehet asaj që dikur pështyu, duke i tallur nga ana e vet grevistët që ndodhen të ngujuar. Në kushtet kur Rama, nga hartuesi i kërkesave, u trasformua në lutësi të Berishës së pranimit të kërkesës më pak të favorshme për të, atëhere cili është radikalizmi që PS-ja kishte premtuar?

Për ta lënë veshjen e cinikut e për të marrë atë të naivit, na duhet të bëjmë një pyetje. Cila është sot kërkesa e grevës? Të hapen kutitë e të rinumërohen votat apo të shihen materialet zgjedhore? Po kërkohet transparenca e plotë, apo e pjesshme? A e ka seriozisht Rama kur thotë që greva do t’i shkojë kërkesës së saj deri në fund, apo do të ndodhë si me bojkotin e parlamentit, kur pas premtimeve të bojkotit deri në realizimin e hapjes së kutive, ai u ndërpre për të siguruar mandatin e rrogat e deputetëve?

Greva nuk po e kryen dot misionin e saj, jo sepse në vetvete është një aksion i keq, por sepse greva nuk i drejtohet vullnetit të qytetarëve, por keqardhjes së ndërkombetarëve, sepse greva nuk e kërkoi zgjidhjen nëpërmjet vullnetit të qytetarit, por i bëri thirrje estetikes së ndërkombëtarit.

Ne shqiptarët dhe një herë dhamë një provë të fortë për injorancën e thellë që kemi për demokracinë si sistem. Gjatë këtyre 20 vjetëve, politika, shoqëria civile apo dhe mediat, kanë organizuar vazhdimisht “tryeza të rrumbullakta”, duke i mveshur barazinë një sistemi që e mohon në thelb barazinë. Në një sistem kapitalist mosbarazia është ajo që ben të mundur ekzistencën e tij, por për të krijuar simbolikisht idenë e të drejtës organizon deri në pafundësi tryeza të rrumbullakëta që nuk i shërbej-

në askujt. Një sistem i pabarabartë duhet balancuar nëpërmjet forcës, e nëpërmjet vullnetit politik qytetar që i shkon deri në fund, aty ku nuk ekziston barazia duhet përdorur forca, për këtë arsye të vetmit demokratë të vërtetë që janë parë vërdallë së fundmi në Shqipëri ishin ai grup shkodranësh që ju sulën policisë.

Të majtët greke do fitojnë, jo pse janë me kurajozë, por s’e kanë kuptuar që forca e vullnetit tyre është e vetmja armë për të negociuar e për të fituar me pushtetin, të majtët shqiptarë do humbin, jo sepse nuk kanë kurajo, por sepse mbahen peng nga një elitë që duke mos dashur të rrezikojë mirëqenien e saj, ia u zbeh revoltën mbështetësve të saj.

Herët ose vonë Rama me Berishën do të ulen në këtë tavolinë katrore që mediat do e quajnë rrumbullake. Berisha do të jetë edhe kësaj here pa të drejtë në anën e të fortit, sepse përpara nuk do të ketë popullin e majtë, por vetëm z.Rama. Edhe kësaj here z.Rama do i çojë drejt humbjes socialistët, ashtu siç ka bërë në të gjithë negociatat me Berishën gjatë kësaj kohë. Por humbja nuk do të jetë e tij, do të jetë e jona, e të gjithë atyre që do të kenë më pak para për të jetuar e më pak shpresë për të luftuar. Sepse këto ditë maji ne lëshuam nga duart gurët, për tu marrë me kombinimin e ngjyrave në çadrat e grevistëve, nuk u përleshem me policinë, por dëgjuam në heshtje fjalimet pa substancë të kryetarit Rama, duke i dhënë një grusht të fortë Demokracise, që me mirë se të gjithë e përshkroi në vitin e largët të 1934 presidenti amerikan Roosevelt, që në një takim me sindikatat tha:“Jam dakort me gjithë kërkesat tuaja, tani dilni nga kjo zyrë organizoni punëtorët, filloni demonstratat, e më detyroni që ti realizoj këto kërkesa të drejta”.

4

E enjte 20 | Maj 2010 |

Agjërimin politik pa ironi ia rekomandoj të gjithë klasës politike në Tiranë

Nga të pangrënët

Si gjest politik ekstrem, greva e urisë synon vërtet vdekjen Ardian Vehbiu

Për herë të parë grevën e urisë si instrument të veprimit politik e kam njohur nëpërmjet lajmeve të RAI-t në vitet 1970, të cilat njoftonin rregullisht për bëmat e radikalit Marco Pannella, gandist i vendosur dhe luftëtar i zhurmshëm për të drejtat civile.

Më pas Pannella do të më bënte përshtypje jo vetëm për grevat e shumta të urisë (ndonjëherë të shoqëruara edhe me greva të etjes), por edhe për qetësinë me të cilën hynte dhe dilte në këto mini-drama.

Mbaj mend ta kem dëgjuar dikur, në një intervistë, të shpjegonte se çfarë pranonte në trup gjatë kohës që ishte në grevë – dy ose tre capuccini, përveç cigareve të panumërta. Uritë e Pannella-s ishin më shumë simbolike sesa të mirëfillta; grevat zgjatnin pak, por çështjet përkatëse popullarizoheshin.

Për mua, që mësoja në shkollë për revolucionet, luftën e klasave dhe dhunën si mamí të historisë, grevat e urisë nuk kishin shumë kuptim; aq më tepër në rrethanat kur tema e urisë së të varfërve, në botë dhe dikur edhe në Shqipëri, ishte nga kryesoret në letërsi, në filma dhe në propagandën e kohës. Kishte një kontradiktë midis një ore letërsie paradite për skicën Bukuria që vret të Migjenit ose një dialog takikardik të Nonda Bulka-s (Mëmë e bir, nëse e mbaj mend mirë) – dhe lajmet e RAI-t pasdite për Pannella-n në grevë urie.

Konfuzionin e shtonte edhe parulla e njohur politike e atyre viteve: ne shqiptarët hamë edhe bar, por parimet nuk i shkelim.

Tek-tuk në Tiranën e atyre viteve do të ndeshje në ndonjë grua të rëndë, që agjëronte. Për arsye politike, agjërimi nuk shihej me sy të mirë madje edhe kur maskohej si dietë për të humbur peshë; por fjala dilte. Përsëri për arsye politike, kuptimin e vërtetë të agjërimit e kam rrokur shumë vite më vonë, kur deri edhe ime më u tundua ta provonte, më shumë për solidaritet me gratë e tjera të mëhallës.

Përndryshe, edhe agjërimi, njëlloj si greva e urisë, është në thelb refuzim vullnetar i ushqimit; por ndryshe nga greva e urisë, e cila është shenjë që u dërgohet të tjerëve, ose publikut, agjërimi është shenjë që i dërgohet vetes; nuk ka për synim të bëjë kënd fajtor, por të purifikojë agjëruesin nga fajet që mund të ketë bërë.

Nëse greva e urisë ndëshkon simbolikisht tjetrin, agjërimi ndëshkon simbolikisht veten.

Jam rritur në një botë ku shëndeti dhe shëndoshja konsideroheshin ende sinonime; ndoshta edhe ngaqë obeziteti praktikisht nuk ekzistonte.

Megjithatë, dikur në mes të viteve

1970, një vajzë e klasës sime u sëmur nga anoreksia nervore.

Deri atëherë, për anoreksinë pothuajse nuk kisha dëgjuar kurrë; edhe pse dëgjoja shpesh për uri, jo vetëm në libra dhe në filma. Një nga shenjat e para të mirëqenies, ishte kur uria zëvendësohej nga oreksi; që këtej, anoreksia, që e përmbante rrënjën oreks në trup të fjalës, ishte njëfarë kthimi simbolik në gjendjen e padëshiruar të urisë.

Shoqja ime e klasës ndenji në spital për shumë kohë; ndërsa ne kujtonim se thjesht refuzonte të hante, ajo në të vërtetë nuk mundej të hante. Anoreksia e saj ishte e kundërta e agjërimit; sepse vërtet ishte ndëshkim i vetes, por jo i vullnetshëm.

Kur e pamë sërish, pas disa muajsh, nuk u besonim dot syve – shoqes sonë ia kish zënë vendin një zombie, ose vdekja me maskën e të gjallit.

Thonë se anoreksia nervore, simbolikisht, përfaqëson ndëshkimin që mendja ia bën trupit, duke e privuar nga ushqimi, për një arsye çfarëdo, por gjithnjë tepër serioze. Qëllimi këtu nuk është purifikimi, si në rastin e agjërimit, as larja e mëkateve, ose afrimi me Perëndinë, nëpërmjet dobësimit të ngashënjimeve fizike; por shkatërrimi i mirëfilltë.

Grevës së urisë, agjërimit dhe anoreksisë, si surrogato të skamjes ose të privimit, i duhet shtuar edhe tortura në burgjet, me anë të urisë. Nuk është rastësi, megjithatë, që shpesh janë të burgosurit ata që hyjnë në grevë urie, në mënyrë pothuajse homeopatike, për ta kundërshtuar privimin e lirisë me një privim tjetër; por në thelb

duke afirmuar lirinë e tyre për të vuajtur edhe nga uria.

Në fakt, te greva e urisë ka gjithnjë një element torture; sepse ndryshe nga greva e etjes, uria kërkon kohë për ta vrarë viktimën e vet; javë, ndonjëherë muaj. Përkundrazi, mungesa e lëngjeve mund të vrasë brenda pak ditëve; e ajrit për pak minuta; një politikan që do të futej në grevë të frymëmarrjes, do të largohej nga skena tepër herët.

Uria i lejon kohë publikut të ngjizë mitin e shenjtërimit, nëpërmjet mekanizmit të martirizimit; shto këtu edhe sentimentalizmin, që ndër shqiptarët ka rrënjë të thella. Në nivelin mitologjik, refuzimi i vullnetshëm për t’u ushqyer identifikohet me lënien e fëmijës pa ngrënë, ose vrasjen e tjetrit nëpërmjet urisë – ky është edhe mekanizmi në bazë të fajësimit.

Nga ana tjetër, si gjest politik ekstrem, greva e urisë synon vërtet vdekjen, por të kundërshtarit; i cili do të fundoset në faj, derisa të zhduket nga skena. Meqë skenarë të tillë nuk realizohen kurrë, në rrethana normale grevistët gjithnjë duhet të kenë një plan kontingjent, për ta zbatuar pasi ta kenë ndërprerë grevën.

Përndryshe, kundërshtari mund të citojë motive humanitare dhe të ndërhyjë me ambulanca, mjekë, ndihmë të shpejtë dhe serume; për të shpëtuar jetë njerëzish, duke ua shpërfillur këtyre të fundit identitetin politik dhe vullnetin për të dëmtuar fizikisht veten në publik.

Kështu, greva e urisë vërtet është gjest para së gjithash politik, por që e ka potencialin për ta shkelur kufirin midis politikanit si aktor të teatrit

politik dhe politikanit njeri, meqë e ndihmon politikanin ta vërë edhe trupin e vet në punë. Nuk është rastësi që kreu i opozitës Rama deklaroi këto ditë se trupi i tij ishte në dispozicion të kauzës; duke lënë të kuptohet se, sa i përket politikës socialiste në këtë moment kritik, vuajtja fizike, publike dhe e padhunshme, nëpërmjet privimit të ushqimit, nuk është veçse mishërim taktik i vullnetit politik për drejtësi.

Në një kuptim, mund të thuhet edhe se dyqind socialistët grevistë po vuajnë për mëkatet e regjimit Berisha.

Ashtu, atmosfera në qendrën politike të Tiranës merr ngjyra mesjetare, irracionale; ku vendimet merren sipas logjikës së jetës dhe të vdekjes, të trupit dhe të shpirtit; dhe ku palët i mbajnë sytë, gjithnjë e më seriozisht, nga gjyqi i fundit.

Këtu mua nuk mund të mos më vijë në sy, edhe një herë, pamja e asaj shoqes së vjetër anoreksike; që askush nuk e mori vesh kurrë pse e kishte prerë të ngrënët, çfarë alarmi kërkonte të lëshonte në botë, çfarë e kishte shtyrë të shkatërronte veten, me vendosmërinë prej filozofi stoik të lashtësisë. Ndoshta në teatrin e mendjes së saj një palë aktorësh, nga ata të pavetëdijes, kishin hyrë në grevë urie, por pa u kuptuar së jashtmi; ndoshta edhe një autoritet, gjithnjë i maskuar por i plotfuqishëm, kishte urdhëruar agjërimin.

Na vinte keq për të, por nuk e ndihmonim dot. Pak na shkonte në mendje, atë kohë dhe më vonë, ta shihnim sëmundjen e saj si metaforë të marrëdhënieve midis histerisë kolektive dhe politikës.

*** Publiku është mësuar që lajmet nga politika shqiptare t’i kontekstualizojë gjithnjë duke i vendosur në një skenë teatri. Edhe të rejat e fundit nga greva e urisë e përfaqësuesve të opozitës duket sikur ngacmojnë të njëjtat reflekse, se ç’të thuash ndryshe, kur sheh të përzihen në ngjarjet personazhe të spektaklit televiziv, artistë vizualë, këngëtarë, aktorë teatri e të tjerë “intelektualë”; duke u rreshtuar sipas rastit pro ose kundër grevës?

Kjo atmosferë i surrealizon edhe momentet kur disa prej grevistëve dërgohen në spital, kur u rrezikohet shëndeti nëmos vetë jeta nga të pangrënët; meqë vdekja në teatrin e politikës është njëlloj si vrasja e aktorit në skenë – butaforike, e inskenuar; madje në mënyrë të tillë që të mund ta shenjojë vdekjen reale vetëm në atë masë që publiku e kupton “gënjeshtrën”.

Për fat të keq, në politikën shqiptare qëllon që aktorët të dalin ndonjëherë në skenë me armët përnjimend të mbushura, pa çka se i kanë alltí e breshana nga të muzeve.

Ngaqë nuk jam në Tiranë dhe nuk marr pjesë në politikën shqiptare, për këto ngjarje nuk mund veçse të reflektoj për së largu; dhe nëse nga një anë e kuptoj se në ç’pikë ka arritur dëshpërimi i njerëzve përballë kokëfortësisë së pushtetit, ose pazotësisë për ta interpretuar politikën si art të kompromisit, nga ana tjetër e kuptoj edhe se te greva e urisë ka gjithnjë një element shantazhi, i cili në rrethana të tjera më përfytyrohet si ai fëmija që shtrihet në dysheme dhe nis të përplasë këmbët, kur nuk ia jep çokollatën.

Të gjithë e thonë dhe e përsëritin se dështimi i mundshëm i kësaj ndërmarrjeje të skajshme do të ishte katastrofë për opozitën socialiste dhe do të shpërblente në mënyrë krejt të pameritueshme qeverinë e Berishës; por pakkënd kam dëgjuar të thotë se edhe suksesi i grevës, ose plotësimi i objektivave të opozitës, do të ishte njëlloj katastrofë – për mbarë politikën shqiptare dhe institucionet; meqë do të krijonte një precedent për zgjidhjen e situatave të ndera të komunikimit politik me mjete sa drastike, aq edhe sentimentale.

Një gjë që gazetarëve që ndjekin grevën nuk u ka shpëtuar, ka të bëjë me fisnikërimin e atyre që i kanë hyrë kësaj aventure; ose një atmosferë prej solidariteti pothuajse sportiv ose ushtarak, në radhët e grevistëve; solidaritet që vjen duke u pasuruar krahas me zbulimin e shkallëshkallshëm të profileve njerëzore...

(Vijon ne faqe 9)

5

E enjte 20 | Maj 2010 | Arbër Shtëmbari

Greva e popullit opozitar shqiptar është europiane. Është tejet zhgënjyes për shumicën e shqiptarëve qendrimi i disa prej burokratëve të Brukselit, të cilët orvaten t’i japin vlerësimin që u intereson jetës politike shqiptare!

Të afirmosh kategorikisht dhe me pompozitet faktin, se greva masive e organizuar prej opozitës shqiptare nuk bazohet në një situatë objektive do të thotë të mos njohësh jo vetëm ekzistencën e saj, por të mos marësh parasysh as daljen në pah të një varg problemeve të prekshme në çdo aspekt të jetës shqiptare. Të pretendosh, se kjo grevë na qënkësh prodhim i egos perverse të një apo të disa liderëve që i paskeshin «urdhëruar» grevistët apo ata që manifestojnë përmes formash shantazhi, ose nëpërmjet beneficash korruptive, do të thotë të mos kuptosh faktin, që ajo do të përshkallëzohet natyrshëm.

Dhe, ca më tej, të mos diktosh dinamikën në rritje do të thotë të mos pranosh me ndërgjegje faktin, se ajo (greva) po gjen mbështetje përherë e më të gjërë në popull. Dhe është vërtet disi e pashpjegueshme, se si për këto çështje tregohen subjektivë jo vetëm qeveritarët shqiptarë, por edhe nga mjaft nga burokratët e institucioneve më të larta europiane!

Greva (si simbol i gjithë lëvizjes për transparencë) u lind në një situatë të caktuar dhe po zhvillohet po prej saj.

Greva nuk qe një akt i beftë. E vërteta është se populli shqiptar, në përgjithësi, është i tronditur prej politikës shkatërrimtare të këtyre njëzetë viteve të fundit. Një mase shumë e gjërë njerëzish është e zhgënjyer prej praktikave korruptive e kriminale, që kanë buruar prej abuzimit me pushtetin. Ndërkohë që pushteti bombardon publikun e gjërë me propagandë të neveritshme, duke ushtruar presion për të “përqafuar” këtë lumturi fiktive të detyruar, populli i thjeshtë vuan në çdo fushë të ekzistencës së tij: vuan lirinë e vullnetit të lirë, vuan mungesën e të ardhurave minimale për një jetë më të denjë, vuan mungesën e shtetit social, vuan goditjen psikologjike të përditshme në formën e stresit dhe të ankthit e që, herë pas here, shpërthen në krime të përbindshme etj., etj..

Në këto njëzet vjet është krijuar një ekulibër sistemik quasi stagnues në shoqërinë tonë, që nuk prodhon asgjë të mirë për popullin, përveçse riprodhon vetveten. E shprehur me terma të tjera, prodhon vetëm kriza, pabarazi dhe diskriminim të tmerrshëm. I çuditshëm është fakti, se këto të fundit tashmë mund të duken edhe si “të natyrshme”, pasi janë trupzuar edhe nga vet shqiptarët! (Tashmë dëgjon përherë e më rëndom fraza të tipit “këtij i vjen inat, se nuk vodhi dot më tepër se ai tjetri” !!! ) Një pjesë e shqiptarëve habiten sot, se si është e mundur që të zhvillohet kjo grevë (!), sikur kjo të ishte krejt e papritur, ndërkohë që harrojnë se jo më larg se një vit më parë, po kështu - në mënyrë krejt të papritur - ata dëgjuan një shpërthim të tmerrshëm në Gërdec.

Ai shpërthim, në fakt, zbuloi para syve të të gjithëve jo vetëm panoramën mje-

Një pjesë e shqiptarëve habiten sot, se si është e mundur që të zhvillohet kjo grevë

Greva shqiptare dhe shantazhet europiane

rane të realitetit tonë social-ekonomik, por edhe një dimension të jashtëzakonshëm korrupsioni. Duke mos iu larguar fillit të mendimit te shtruar ne krye të këtyre radhëve, greva nuk mbiu, si të thuash, pas shiut të fundit; ajo ishte frut i një frystrimi disavjeçar, ndërtuar pak nga pak në shpirtin e çdo shqiptari.

Ajo zbuloi jo vetëm vetveten, por edhe palën tjetër, ndaj së cilës drejtohet : kastës që gjoja qeveris. Në këtë pikëpamje, greva paraqet rrezik dhe kërcënim serioz te kjo kastë dominuese, sepse ajo u rrezikon atyre privilegjet e natyralizuara, a thua se këta na kishin një vokacion hyjnor për të drejtuar ! Greva, (që disa e shohin si anormale) është produkt i vet sistemit. Nuk do të kishte grevë sikur të mos ishin vjedhur votat.

Nuk do të kishte grevë, sikur të mos kishte kriza në shumë aspekte, duke filluar nga ajo ekonomike. E parë në një kënd tjetër, të krijohet përshtypja se greva ka prodhuar arbitraritet teksa kujton zaptimin e një bulevardi etj.

Mirëpo, në këtë sens ka rëndësi të kuptohet, se sistem aktual qeveritar i ngritur kundër vullnetit të shumicës së popullit e që vepron porsi një institution total, nuk do të mund të shkulej thjesht me propagandë. Po të mendohej e të veprohej kështu, ky lloj sistemi do të përfeksionohej edhe më tej dhe do të bëhej edhe më i rrezikshëm. Ai do të mund të shëmbej vetëm nga një lëvizje e gjërë, e pandërprerë dhe aktive, që do t’i hapte rrugë jo zëvendësimit të emrave, por ndërtimit të demokracisë perëndimore. Dhe kur bëjmë fjalë për këtë, kemi parasysh elementin bazë të saj: garantimin e votës së lirë. Këtu fillon demokracia, te vota e lirë. Po u përdhos kjo, gjithçka mund t’i ndodh një populli.

Ka shqiptarë që ende ngurojnë ta përkrahin këtë grevë. Këta mendojnë, se ajo është thjesht shprehje e urrejtjes së disave ndaj individëve të caktuar në pushtet! Nuk arrijnë të kuptojnë, se këtu bëhet fjalë jo për çështje emrash, por për një qeverisje të korruptuar. Pra, bëhet fjalë për një shprehje që synon

një thelb. Mesazhi i kësaj greve është tejet bindës: për vënien në vend të dinjitetit të shqiptarëve. Sepse një shumicë njerëzish ndihen tepër të fyer në shpirt. Thënë më shkoqur, të vjedhësh votën e dikujt do të thotë t’i kesh vjedhur ekzistencën. Pikërisht për këtë arsye kjo grevë është nevojë objektive, sepse ngrihet kundër një sistemi që ka përdhosur lirinë. Për këtë shkak, ajo frymëzohet më së afërmi nga kërkesa të shumta ekonomike, por të gjitha këto, në analizë të fundit, e kanë burimin pikërisht te dhunimi i votës së lirë, pra, te përdhosja e vullnetit të shumicës së shqiptarëve.

Sigurisht, kjo grevë nuk është fundi i zgjidhjes së halleve. Do të ishte absurditet të pretendohej kjo. Kjo grevë është fillimi i një transformimi të thellë të shoqërisë sonë për të mundësuar krijimin e një realiteti të ri, që do të mund të vinte përfund njëherë e përgjithmonë këtë perversitet, që sot na e shesin për “demokraci”. Kërkesa për transparencën e kutive të votimit është kërkesë themelore e një pjese jo të vogël të popullit ndaj pushtetit. Dhe është disi e pakuptueshme, se si shteti vazhdon të fsheh paaftësinë e tij për të menaxhuar interesat e një shoqërie të denjë e të civilizuar.

Shkaqet dhe arsyet, se përse kriza politike shqiptare arriti të shpërthente sëfundmi me një sërë manifestimesh (duke arritur deri edhe te prodhimi i një greve), kërkohet që të analizohet jo vetëm në aspektin e zhvillimeve të brendshme politike, por edhe si një bashkëri kuptimshmërish që ftojnë në analizë edhe zhvillime supranacionale.

Ka shumë arsye pse pushteti sot nuk lejon transparencën e votës. Mjaft analistë janë ndalur kryesisht te përgjegjësia e këtij pushteti ndaj vjedhjes masive e votës së lirë gjatë zgjedhjeve të shkuara, por nuk janë ndalur aq gjatë dhe, sidomos, aq seriozisht, te përgjegjësia e ndërkombëtarëve. Mirëpo nuk duhet harruar një diçka jo e vogël; aktualisht politika shqiptare, (të paktën kështu të

krijohet përshtypja) është një marjonetë në duart e ndërkombëtarëve! Analizuar në këtë këndvështrim, logjika të thotë, se për ato çka po ngjasin në Shqipëri, një përgjegjësi jashtëzakonisht të madhe kanë edhe vet institucionet europiane në Shqipëri e jashtë saj. Se, në fund të fundit, janë pikërisht këto të fundit që çertifikojnë jo vetëm fitimtarin e zgjedhjeve, por edhe legjitimitetin e procesit zgjedhor. Sipas tyre, zgjedhjet e fundit, në dy të tretat, ishin korrekte!

Ndërkohë, provat konkrete në terren gjatë numrimit të votave tregonin pikërisht të kundërtën. Në dokumentet e OSBE – ODHIR-it thuhej, se në një të tretat e qendrave të votimit procesi i numrimit të votave u krye keq! Sikur të mendonim për një çast, se ç’do të ndodhte nëse do të bëhej transparenca e kutive? Do të korrigjohej një realitet i fshehur brënda atyre kutive. Dhe do të dilte e korruptuar jo vetëm klasa politike shqiptare, por do të delegjitimoheshin edhe burokratët e Brukselit.

Logjika të thotë, se, duke çertifikuar zgjedhje tejet të dyshimta, ishin këta të fundit që sollën këtë situatë. Ajo çka të vjen më së parë në kokë është mendimi, se edhe vëzhguesit ndërkombëtarë treguan paaftësi për të kuptuar që në Shqipëri vepron një sistem i korruptuar dhe se është pikërisht ky sistem ai që ka degraduar edhe tërë realitetin politik shqiptar dhe aktorët e tij. Burokratët e Brukselit edhe sot e gjithë ditën po vazhdojnë të tregojnë papërgjegjësinë e tyre në vlerësimin e kësaj krize! Pikërisht nga kjo mungesë serioziteti marrin formë edhe gëk-mëket europiane në seanca të dështuara BE-Shqipëri, ku bëhen ca thirrje gjumashe për dialog, fundin e të cilave e kemi parë deri tashmë të gjithë!

Një nga arsyet e forta pse pushteti i sotëm është i qetë është mbështetja e fuqishme që vazhdojnë t’i japin disa nga ndërkombëtarët e njëanshëm. Sepse legjitimitetin e zgjedhjeve ia çertifikoi BE, që sot nuk merr përgjegjësinë e saj për të njohur pakujdesinë që tregoi,

duke njohur zgjedhje të shpërfytyruara dhe aspak në normat europiane.

Hezitimi i institucioneve europiane për zgjidhjen e krizës na bën të mendojmë, se disa nga burokratët e Brukselit po nxjerrin në pah edhe efektet e një racizmi brukselian për mbajtjen ulët të standartit të demokracisë shqiptare. Nuk ka përse të mos mendojmë, se kjo kjo grevë e zbuloi edhe këtë anë të qendrimit absurd të Brukselit; një farë racizmi institucional europian ndaj qytetarëve shqiptarë, rracizëm që shqiptarët kanë njëzet vjet që vazhdojnë ta vuajnë.

Në Europë manifestimet dhe grevat janë shprehje të objektivuara të mendimit të lirë të qytetarëve, ndërsa kur këto ndodhin sot te ne, disa burokratë të BE - së i interpretojnë si të dëmshme!!!

Ishte vërtet fatale ajo që pamë e dëgjuam nga zonja Pack gjatë një dialogu me kryeministrin Berisha në Kroaci, ndërkohë që zyrtarët më të lartë europianë u ofronin palëve në Shqipëri një marrëveshje shpresuese.I konsideronte shqetësuese grevat në Shqipëri zonja Pack! Dhe ç’greva? Greva, që për nga cilësia e shprehjes ia kalojnë edhe manifestimeve europiane. Shihni ç’po ndodh në Greqi? Sillni ndërmënd ç’ndodhi në Francë gjatë krizës së periferive? Është tejet zhgënjyes për shqiptarët qendrimi i disa prej burokratëve të Brukselit, të cilët orvaten t’i japin vlerësimin që u intereson jetës politike shqiptare! Çështja e integrimit dhe, veçanërisht ajo e “çlirimit” prej vizave, nga një çështje teknike (që nuk varej prej zhvillimeve politike në vend, siç pretendonte zoti Fyle), tashmë iu shtua edhe “kriteri emergjent”, që na u lidhka me zhvillimet e politikës shqiptare!

Shantazh i pastër i BE ndaj Shqipërisë përmes sugjerimit: Heshtni – pa jua japim vizat! Me këtë “dhuratë” Brukseli kërkon të mbulojë papërgjegjshmërinë e tij lidhur me situatën e krijuar. Në aspektin e brendshem kjo grevë lindi pikërisht kundër shantazhit politik “ta blej votën kundrejt urisë”, në atë të jashtmin: “ta blej heshtjen kundrejt vizave”!!!

Kriza shqiptare, përtej papërgjegjësisë që bie kryesisht mbi klasën politike shqiptare, është shprehje edhe e dështimeve të politikës europiane ndaj Shqipërisë. Ashtu siç nuk mund të ndërtohet Bashkimi Europian pa respektuar vullnetin e popujve të tij,po ashtu edhe Shqipëria nuk do të mund të ndërtohet pa iu garantuar vota e lirë e qytetarëve të saj.

Greva e popullit opozitar shqiptar është europiane. Është e tillë, sepse frymëzohet nga një kauzë universale.

Nga kauza që garanton shprehjen e vullnetit të lirë. Dhe ajo meriton të fitojë, duke mënjanuar edhe shantazhet e disa prej burokratëve, qofshin të këtyre në Tiranë, apo të atyre në Bruksel.

6

E enjte 20 | Maj 2010 |

Presidenti ngelet si një gogol që ngëdheshet sa herë që fëmijët nuk e besojnë

Në intermexo Presidenti

Socialistët besojnë se Rama është njeri më i mirë se Berisha Andi Kananaj

Kështu pra mirë e bukur po ndërhyj në mes të pasioneve të politikës aktive për të bërë një propozim. Si të gjithë njerëzit e thjeshtë jam i bindur që po flas në kohën e gabuar, për të thënë idenë që sigurisht është jashtë kohe. Ndërkohë që po shkruaj, diku në qendër të Tiranës ka një grevë urie.

Paralelisht me mua po shkruhen nga zyrtarë të BE drafte që do të zgjidhin krizën politike midis Partive. Dhe kjo sigurisht, është për tu marrë parasysh. Atje mes kateve të larta plot sharm pushteti, ka ndërkombëtarë që si makinë “perpetum mobile” interesohen, interesohen, interesohen. Gazetat po flasin për shqetësime krejt të ndyshme nga i imi. E di dhe dija dhe më parë, por këtë difekt nuk kam arritur ta përmirësoj, se drejt me thënë nuk e kuptoj se kur është koha e duhur si për të folur, si për ta mbyll gojën.

Mendoj se (për ta thënë sa më shpejt të jetë të mundur) duhet të kthejmë me çdo kusht detyrimin për 84 vota, për përzgjedhjen e Presidentit të Republikës. Ta realizojme me referendum popullor si e vetmja rrugë e mbetur në kushtet kur politika ka humbur fjalën, dhe politikanët janë allnuar si fëmijë ! Për të realizuar këtë ide sipas kodit zgjedhor duhen votat e 28 deputetëve të parlamentit, duke qënë se ka të bëjë me ndryshime kushteuese. Në parim duhet të jenë të mjaftueshme votat e opozitës për të berë propozimin, nëse opozita do të dëshirojë! Do të duhen dhe 92 vota për ta aprovuar referendumin. Nëse politika do dëshirojë.

Arsyet se pse duhet provuar dhe me naivitet te theksuar; por që duhet për ta provuar janë disa. Për të mos shkuar në grevë urie çdo herë që ka mos marrëveshje në elitën kapricoze të politikës, presidenti i fortë vlen(ose me saktë vlente). Në kushte krizash, si kjo që po jetojmë prej muajsh, Presidenti ka detyrimin kushtetues të jetë në rolin e negociatorit. Meqë asnjë prej krizë-krijuesve nuk e do Presidentin në rolin e babait, Kreu i Shtetit duhet të ketë në dorën e tij një armë me të cilën ai mund t’i vërë palët para detyrimit për ta zgjidhur krizën. Dorëheqja e Presidentit nga detyra dhe çuarja në zgjedhje të parakohëshme e vendit për shkak të vendit vakant ishte një nga kushtet që mund të vendosinin presidentët e mëparshëm. Këtë mundësi presidenti aktual nuk e ka. Votimi me71 vota, pas tre votimeve me 84 vota, e bën kërcënimin i presidentit ekuivalent me vetvrasjen e një pijaneci depresiv që kërkon një botë më të mirë. Një pijanec idealist nuk do na bënte shumë punë për zgjidhjen e problemeve shtetërore, në një kohë që kemi vetëm probleme me shtetin. Presidenti i Republikës në kushtet e zgjedhjes me 84 vota(siç edhe ishte më parë), ka “conditio sine qua non” konsensusin e opozitës. Pra një president që përzgjidhet nga opozita hap rrugën që të jetë një armë në dorën e pakicës. Kjo me siguri do sillte dhe pozita më të forta të Kreut të shtetit. Presidenti nuk duhet të ishte burre i mirë dhe me vlera morale. Nuk do

jetë thjesht servil i shumicës parlamentare për t’u rizgjedhur. Në këtë rast do duhet të jetë servil i të dy kahëve. Ky rol është ai që parashikohet në kushtetutë për kët’ pozicionin në fjalë. Kjo barazlargësi do krijonte ekuilibrin ndërmjet pushteteve.

Ironia e fatit bën që deputetët socialistë dhe për pak kohë nuk do ta afrojnë votën e tyre për një referendum të tillë. Argumentat që gjej janë dy (se kaq gjej tani): i pari është me karakter narcizist; Duke votuar për referendum do u duhet të pranojnë publikisht se

gabuan atëherë kur votuan për ndryshimet kushtetuese. E dyta është dhe më praktike; Ata besojnë se kryetari i Partisë Socialiste do të jetë shumë shpejt kryeministër i shtetit; Socialistët besojnë se Edi Rama është njeri me i mirë se Sali Berisha dhe për këtë arsye nuk do na duhet një President si garanci kushtetuese. Po sa do të jetojë Edi Rama dhe në rast se fiton? A do këtë mundësi që një ditë të mos këmi dëshirë për të pasur mbret të mirë, por shtet që funksionon mbi ekulibrin e pushteteve?

LSI që kundërshtoi më pasion të admirueshëm ndryshimet kushtetuese tani është në pushtet dhe s’gjen më arsye të forta per të shkuar në zgjedhje të parakohëshme. Argumenti i ndryshimeve do të përdoret nga kjo forcë politike vetëm në debate televizive për të mundur kundërshtarin që do ta ketë të vështirë të gjejë përgjgjie për pyetjen “ku ishe zotrote kur Meta u fut në Grevë Urie”?

Zor se ta shohim Tur Zhejin duke ngritur dhe një herë “komitetin për mbrojtjen e kushtetutës”. Kush e di dhe mund të gabohem.

Partia Demokratike ka përpara të gjithë kohën që i duhet për ta menduar kët’ siklet kur të jetë kthyer në opozitë, nëse kjo gjë do mund të ndodhë ndonjëherë. Dihet tanimë forca e PD, për t’i bërë numrat të ndryshëm nga ajo që njihnim nga librat e matematikës.

Ndaj nuk shoh të mundshme në një të ardhme të afërt, shenja për mobilitet social në këtë drejtim nga kjo forcë, që drejt më thënë ka stacionuar tek keqkuptimi me emrat në lista zgjedhore.

Gjysh o gjysh pse ke kaq shumë truproja?

Do të doja ta nisja me dritë këtë pjesë.

Me tekstin: Kjo mund të bëhet dhe ashtu siç duhet. Por sa shanse që ky optimizëm naiv të kishte sukses në botën reale? Tanimë e dimë se politikanët tanë janë virtuozë për të na hedhur hi syve, për të na bindur që asgjë e keqe s’do na ndodhë dhe pa garancitë e ligjit. Tani jemi në NATO dhe do fillojmë atë jetën e re që kemi 20 vjet që presim. Të kushtojë sa të kushtojë.

Pirgje të tëra më revista, broshura pa gabime drejtëshkrimore na bëjnë çdo ditë nja armatë e drejtuar plot besim në anën e gabuar.

Presidenti i Republikës pas ndryshimeve kushtetuese po gjen vështirësi të madhe që të meret seriozisht. Grupi i tij i punës i duhet që të pregatitet çdo herë për dështime të tavolinave që i drejton Kreu i zvogëluar i Shtetit. Fjala e Kreut të shtetit ka peshën e këshillavë që mer në lagje nga më të moshuarit. Mund t’ja kthesh fjalën sa herë të duash, por se bën se është si siklet nga të tjerët. Respekti vjen ngaqë ka të TJERË që po vëzhgojnë. Nëse të del turpi nga të tjerët që në këto kushte janë figura komplet simbolike mund të kundërshtosh sa herë ta ka terezia.

Në rolin e tunduesit verbal Presidenti ngelet si një gogol që ngëdheshet sa herë që fëmijët nuk e besojnë. Për të fituar fytyrën kjo Shehrazade politike duhet të xhirojë vërdallë duke marrë më të mirë ambasadorët, që këta njerëz të huaj të kërkojnë brenda vetës e të gjejnë pathos e keqardhje për kët’ pensionist të respektueshëm. I duhet shumë vullnet që të harrojë shijen e keqe që i lë mos bindja vulgare e atyre që thërasin për arbitër e më pas e trajtojnë si të ish i padukshëm. Po pse ka ka shumë badygardë? Pse ka kaq shumë këshilltarë? Pse ka kaq shumë kohë kur nuk zgjidh asgjë? Pse po më vjen kaq keq mua spo e kuptoj? Më mirë në këto kushte do ish të kish në zyrë një partizan dhe një kurtizane. Partizanin ta kish’ për ta dekoruar....

7 Kushtet do të ishin të volitshme për të prodhuar një dies irae, një momentum kulminant të mllefit

E enjte 20 | Maj 2010 |

(Vijon nga faqe 2) ...e tyre në varkë që vozitet gjithnjë nga kapiteni më i pushtetshëm, është se kësaj greve i mungon kauza. Ata thonë se “Vota e Lirë” nuk i shqetëson shqiptarët, as përfaqësimi politik, pasi shqiptarët qenkërkan kryesisht të interesuar për “liberalizimin e vizave”, apo për “zhbllokimin e bulevardit”, apo për “mallin e foshnjës për nënën deputete”, e për të tilla broçkulla. Kjo tezë shkurt dhe qartë nënkupton se populli nuk qenkërka gati të jetë politik, pasi është i shqetësuar vetëm e vetëm për bukën e gojës. Mirëpo duke qenë se populli ynë nuk e ka të sigurt as bukën e gojës, në një masë të konsiderueshme (12,4% jetojnë nën nivelin e varfërisë, me më pak se 2$/ditë) , atëherë teza nuk mbërrin të shpjegojë se përse nuk ka mjaftueshëm revoltim, dhe mbetet në nivelin e broçkullave. Teza e tretë më e përhapur është ajo numerike, që thotë se revoltim paskërka, pasi kanë zbritur 200 e sa mijë veta në shesh etj.

Por të gjithë e dimë se një numër të tillë mund ta rreshtojë në shesh cilado parti e madhe, sajë konjukturave të pushtetit, premtimit për punë apo kërcënimit me largim nga puna. Në fakt revolta dallohet nga mitingu pikërisht pse pavarësisht pjesëmarrjes që mund të jetë njësoj numerike, revolta karakterizohet nga një vendosmëri ekstreme, ka objektiva të qartë, e nuk ndalet pa e sjellë ndryshimin që pritet. Revolta do të duhej të qe një frymë radikale, e cila nuk do të linte vend për “maturi” cinike, për fjalime patetike, apo për “respektim të rregullave”. Është e qartë edhe në çdo artikulim politik të kryesocialistëve që udhëheqin grevën se kjo revoltë e tanishme është fiktive, është e krijuar në laboratorët pseudopolitikë, e nuk është gjenuine. Madje në shprehjet e fundit të Ramës duket se grevistët vetësakrifikues në emër të “sublimes”, janë gati të pranojnë edhe kompromise e drafte të paraqitura nga gjermanë, amerikanë e spanjollë të ndryshëm, me mision të përkohshëm në Shqipëri.

Po pse nuk ka revoltë? A mos vallë nuk e dinë shqiptarët se zgjedhjet janë vjedhur?

A nuk janë mërzitur ata me një Berishë, që më i tmerrshëm s’bëhet, për mënyrën tribale e klanore me të cilën qeveris,për transferimin e padrejtë të pushtetit politik e ekonomik nga duart e përbashkëta (pra nga shteti) drejt duarve të të paktëve (bizneset e favorizuara)? A mos vallë nuk e ndjejnë shqiptarët se cilat janë pasojat e kësaj politike amalgame, që kalb e bjerr publiken me synime të qarta të favorizimit të fare pak personave, në traditën e qartë neoliberale?

Po, shqiptarët natyrisht që nuk janë një popull sylesh, e dinë fare mirë, e kuptojnë, e ndjejnë se ç’po ndodh. Nuk ka nevojë për asnjë studim që të thuash këtë,mjafton të takosh njerëzit nëpër rrethina e nëpër qytete, për të parë që e kanë tepër të qartë panoramën, madje duket se dhe përpjekjet e mediave për të zbukuruar apo për të shëmtuar të vërtetën dështojnë në një vend kaq të vogël sa ky yni, ku shumëçka merret vesh para se të transmetohet në lajme.Të gjithë e njohin korrupsionin, të gjithë vuajnë mjerimin në mungesë të shërbimeve, infrastrukturës, e mbi të gjitha në mungesë të punës, programeve sociale për strehim, arsim etj.

Por, (tani po bëj një krahasim që qëndron vetëm në raporte,assesi në përmasa) ashtu si hebrejtë në librat e Primo Levit,shqiptarët

Konflikti politik që denoncon ngjashmërinë

duket se janë përshtatur me këtë situatë të tmerrshme, me këtë Shqipëri – Lager, ku të gjithë janë skllevër, po dikush kënaqet edhe me rolin e përkohshëm të Kapos, e me të drejtën për të kamzhikuar bashkëvuajtësit e tij.Ashtu si hebrejtë,shqiptarët duket se i kanë humbur shpresat, nuk kanë ndërmend të reagojnë, edhe pse e dinë shumë mirë se ç’pritet të ndodhë me ta.

Shqiptarët kanë hequr dorë nga të shpresuarit si shoqëri, nga të menduarit politik (si shqetësim për polis-in e tyre apo për res publica-n),nga të imagjinuarit e të ardhmes, dhe kanë vendosur të tulaten në shpresat e tyre të vogla individuale, në mbijetesën mes lifestyle-it në qendër dhe ndyrësive në periferi, në mirëqenien e sikletshme të të qenit vazhdimisht i shtypur. Kujtojmë që hebrejtë gjendeshin përpara një situate (në dukje) pa shpëtim, ata nuk kishin një alternativë të dytë, përveç vagonave që i çonin drejt pyjeve Sileziane. Hebrejtë jetonin nën një regjim brutal, diktatorial, totalitar e absolutisht monist.Ndërsa Shqipëria,së paku për sy e faqe pretendon të ketë demokraci, përfaqësim, pluralizëm, etj. Pse janë dorëzuar shqiptarët para kësaj klase politike, që të paktën teorikisht duhet të ofronte edhe alternativa të tjera, përveç Berishës dhe kastës së tij?

Përgjigjja nuk mund të jetë veçse kjo: alternativat e tjera nuk ndryshojnë në thelb prej alternativës që paraqet Berisha. Kjo është analiza ku do të duhet të thellohen ata që duan të studiojnë realitetin politik shqiptar, apo ata që pretendojnë se kanë për qëllim të luftojnë apatinë.

Trishtimi i madh, skepticizmi, mërzia dhe squllja politike që e ka kapluar qytetarin shqiptar, sidomos në dekadën e fundit rrjedh pikërisht nga perceptimi i pafuqisë që ai ka përballë kësaj kaste totalitare, që është gjithnjë e më pak shtet, e gjithnjë e më shumë çetë e pseudopolitikanësh që bëjnë spektakël, çetë biznesmenësh me interesa të qarta e të pandershme, çetë përfaqësuesish të “shoqërisë civi-

le” që i kanë shpallur të tjerët indirekt si jo-civilë. Në esetë e tij, së fundmi Blendi Kajsiu nënvizon nevojën e rikthimit te një shtet i fortë, dhe kujdesin me të cilat duhen ndërmarrë reformat që favorizojnë biznesin, sepse pushteti totalitar që dikur ishte ekskluzivitet i shtetit sot po ushtrohet nga biznesmenë banditë. Këto praktika e proçedura të zhvendosjes së pushtetit, të aseteve, të parave e të territorit në mënyrë shpeshherë edhe “të ligjshme” janë të njohura e të studiuara në vende të zhvilluara e të pazhvilluara, për të përmendur ca emra, edhe nga profesori i famshëm i Oxford-it, historiani e gjeopolitologu David Harvey, janë të denoncuara gjetiu në botë nga gazetarja e njohur kanadeze Naomi Klein, e janë të kritikuara nga filozofi e psikanalisti Slavoj Zizek. Bashkë me ta, edhe qindra intelektualë të tjerë prominentë, e me mijëra aktivistë nga e gjithë bota e denoncojnë këtë fashizëm të llojit të ri, që nuk ka svastikë e liktor, e quhet neoliberalizëm, që në vend të interesave të Führer-it, qeveriset nga interesat financiarë të korporatave e të bizneseve të mëdha, që jo rrallë dalin përtej ligjit, kombëtarisht apo ndërkombëtarisht.

Për dikë që arsyeton,ajo çka ndodh në Shqipëri është e qartë. Dy forcat e mëdha politike janë të kapura nga interesa të njëjta (sa i përket destinacionit social-politik që kërkojnë të ndërtojnë). Dy partitë, në mënyrë të ngadalshme dhe konsistente, kanë hequr dorë nga përfaqësimi i shtresave shoqërore, kështu “e djathta” nuk përfaqëson më pronarët e tokave, bujqit,religjiozët,nacionalistët,apo biznesmenët prodhues ndërsa “e majta” as që ka ndërmend të përfaqësojë punëtorët, fshatarët, biznesmenët e vegjël, të vetëpunësuarit, të papunët, të pastrehët etj. Jo, pasi të dyja partitë tashmë përfaqësojnë interesat ekskluzive të biznesmenëve të mëdhenj, interesa financiare që synojnë të përshpejtojnë privatizimin e gjithçkaje,

që nga shëndetësia (ka kohë që diskutohet privatizimi i sistemit të sigurimeve shëndetësore, në një kohë kur edhe ShBA-të po i rikthehen shtetëzimit), tek arsimi (lulëzimi i universiteteve-dhomëe-kuzhinë), tek bankat (ndërkohë që gjetiu diskutohet me interes përfshirja e shtetit në bankingun e nivelit të dytë), tek toka (Shqipëria 1 €), apo gjithçka që mund të vlejë para në këtë vend. Gjithçka e mundur, shitet, sa më shpejt aq më mirë, dhe preferohet t’u shitet të huajve, në mënyrë të ligjshme, ose më pak të ligjshme (siç u tentua me detin që desh iu shit Greqisë).

Ndërkohë shteti zvogëlohet, minimizohet, katandiset kokoshi në thelë, qytetari përballet gjithnjë e më tepër me pushtetin e panegociueshëm dhe të pakontrollueshëm të “privatit”, të cilit s’ke ç’i bën as kur të ul rrogën,as kur të abuzon,as kur të mban në të zezë, sepse të flak menjëherë në rrugë (në rastin kur ka edukatën e mjaftueshme që të mos e shoqërojë gjestin me dhune verbale apo fizike).

Ky është model i përfaqësuar denjësisht nga qeverisja socialiste e Nanos, nga qeverisja demokratike e Berishës, dhe nga qeverisja lokale e Edi Ramës (mjafton të kujtojmë për këtë të fundit shndërrimin e Tiranës në një parajsë për superbiznesmenët e ndërtimit, dhe në një ferr për qytetarin). Me një fjalë, klasa politike shqiptare paraqitet si monolite përballë të qeverisurve. Askush nga këta “liderët” e derimëtanishëm nuk duket se paraqet ndonjë alternativë ndryshe nga kjo që u përshkrua. Pikërisht kjo mungesë alternative, ky uniformitet fashist, kjo mungesë shprese e bën situatën shqiptare të ngjashme me Lager-in e Primo Levit, dhe i bën shqiptarët të ngjashëm me hebrejtë.Ashtu si hebrejtë,shqiptarët nuk kanë ndërmend të ngrihen e të revoltohen për të drejtat e tyre, edhe pse e shohin se po u ndërkëmben haptazi.

Politika aktuale, me fytyra të ricikluara, po mbi të gjitha me ide e me ideologji të

ricikluar nuk arrin ta prodhojë të renë,nuk arrin ta prodhojë alternativën, nuk arrin ta prodhojë shpresën. Maksimumi që kjo politikë mund të prodhojë janë fytyra të reja, ndoshta simpatike, por që sapo hapin gojën mbjellin të njëjtin trishtim e dëshpërim, pasi thonë të njëjtën gjë (me fjalë të reja, kuptohet). Konfliktet që kjo politikë prodhon, platformat e saj, janë të fokusuara te individi, e jo te ideja. Flitet për Berishizëm e për Antiberishizëm, flitet për Nanoizëm e për Antinanoizëm, për Ediramizëm e për Antiediramizëm.

Dikur Berisha, bashkë me “shoqërinë civile” arriti t’i bindte shqiptarët se e keqja më e madhe e këtij vendi na qenkërkësh Fatos Nano.E sot,opozitarët e radhës,përpiqen ta bindin popullin se e keqja më e madhe është Sali Berisha dhe po u hoq ky vjen ndryshimi. Ky është konflikti i vetëm që mund të prodhojë kjo politikë e cekët, që harron se Berisha apo Nano janë produkt i një sistemi të tërë të politikbërjes, dhe po nuk ndryshoi ky sistem, po nuk u kritikua seriozisht e po nuk u reformua me themel, nuk ndryshon hiç gjendja, cilido qoftë kryeministri i radhës. Këtë sistem nuk e prodhoi Nano, e me ikjen e tij, ai nuk ndryshoi. Përkundrazi, bëri që Berisha të ecte në të njëjtat gjurmë me paraardhësin, duke e rënduar dorën. Po kështu do të ndodhë me këdo që kërkon vetëm e thjesht të zëvendësojë Berishën, pa kritikuar dhe pa ndryshuar mënyrën e konceptimit të politikës, pa ofruar alternativa e platforma përfaqësuese për shqiptarët.

Konfliktet e derimësotme politike janë krejtësisht të parëndësishme për qytetarin shqiptar, ato janë luftë e përbuzshme për të qenë në krye të një çete banditësh.

Që shqiptarët të revoltohen vërtet, që të rifillojnë të besojnë te të drejtat e tyre, që të luftojnë për zgjedhje të lira, atëherë këtyre shqiptarëve u duhet dhënë shpresa për të zgjedhur, u duhet dhënë një konflikt real politik, një diskutim i thelluar, një kritikë sociale e mirëfilltë, e mbi të gjitha sinqeriteti i një politike të lidhur me shtresat prej nga të cilave rrjedh. Pak gjasa ka që kjo të ndodhë me PD-në, që tashmë është në pushtet. Kështu që e vetmja forcë që ka mundësi ta kthejë timonin e politikës drejt përfaqësimit e drejt shoqërisë, është PS-ja. Por për këtë do të duhet që Rama të heqë dorë nga motot e tij “përtej të mirës e të keqes”, do të duhet të pozicionohet qartësisht,do të duhet të frenojë interesat e biznesmenëve që e rrethojnë,e do të duhet të flasë më shumë për një model të ri, ku do t’i jepej prioritet drejtësisë sociale, e jo përgjegjësisë individuale, një model të ri që do të balanconte barazinë me lirinë, se kohët e fundit dëgjojmë të flitet vetëm për këtë të fundit.Nëse nuk bën këto,Rama është më mirë të ikë, përpara se ta vrasë përfundimisht besimin dhe imagjinatën politike të shqiptarëve për të ardhmen e tyre.

8

E enjte 20 | Maj 2010 |

Në gjurmët e Debord-it

Armand Dedej

Duke lexuar “Shoqërinë e spektaklit” të Debord-it, këtë epope të luftës së reales me irrealen, papritmas zbulojmë se spektakli qenka një derivat i natyrshëm i filozofisë europiane. A duhet parë kjo si një akuzë ndaj kësaj të fundit? Në qoftë se një akuzë është më tepër se thjesht një akuzë (siç ndodh në rastin konkret të Debord-it), atëherë s’kemi pse të kemi frikë nga akuzat që prodhojnë mendim, s’kemi pse të kemi frikë nga mendimi, përkundrazi, duhet të kemi frikë nga e kundërta (d.m.th nga paaftësia për të menduar, d.m.th. nga spektakli).

Po e themi menjëherë: qëllimi i kësaj eseje është ta shndërrojë këtë akuzë gjeniale në një argument. Edhe në qoftë se nuk ia arrijmë dot këtij qëllimi, ndoshta ia vlen ta provojmë.

Ajo që thamë më sipër gjendet në tezën 19 të veprës madhore të Debord-it “Shoqëria e spektaklit”. “Spektakli është trashëgimtari i të gjithë dobësisë së projektit filozofik perëndimor që ishte gjithsesi një kuptim i aktivitetit, i dominuar nga kategoritë e të pamit; ashtu siç edhe bazohet mbi zhvillimin e pareshtur të racionalitetit të saktë teknik që ka dalë prej këtij mendimi. Ai nuk e realizon filozofinë, ai filozofon realitetin. Është jeta konkrete e të gjithëve që degradon në një univers spekulativ.”1 Kjo tezë nis me pretendimin e qartë, se spektakli është produkt i vetë filozofisë europiane (që Debord-i parapëlqen ta emërtojë si “perëndimore”), e cila ke qenë prirja për ta konceptuar teorikisht realitetin jetësor, e modeluar kjo prirje sipas kategorisë së të parit; teoria (Logos-i), rezulton të jetë e strukturuar sipas natyrës së vizuales. Pra, Logos-i është ndërtuar sipas modelit të projektimit vizual të botës (jo më kot Platoni e kishte vënë njohjen e gjeometrisë si kusht për hyrjen në “Akademinë” e tij).

Duke e shtyrë edhe më tej këtë që po themi, Logos-i na rezulton të jetë imazhi gjuhësor i jetësores, i formuluar sipas trajtës së imazhit vizual. Gjurmët e një gjëje të tillë i gjejmë pikërisht tek “babai” i Logos-it dhe i vetë qytetërimit europian: Platoni. Konkretisht tek vepra e famshme “Republika”, e cila mund të konsiderohet ndoshta si “Bibla” e filozofisë europiane.

Dihet mirë se një nga elementët themelorë metodologjik të dialogjeve të Platonit është analogjia. Sipas Poincarésë, pa analogji nuk ka përgjithësim, dhe pa përgjithësim nuk ka teorizim2 (ne po i japim të drejtën vetes ta zëvendësojmë termin “shkencë”, që përdor Poincaré-ja, me termin “teorizim”). Duke e reduktuar botën tek aspektet e ngjashme të gjërave të ndryshme, analogjia prodhon univocitetin kuptimor për të cilin ka nevojë teoria (Logos-i). Në kuadrin e një prirjeje të tillë na shfaqet edhe analogjia që bën Platoni ndërmjet aftësisë për të parë dhe aftësisë për të njohur. Për pasojë rrjedh se pikërisht tek Platoni (i cili është një anti-empirist dhe anti-materialist tashmë legjendar), shqisës së të parit i atribuohet një epërsi e veçantë në raport me shqisat e tjera, përderisa aktiviteti dhe mënyra e përdorimit e kësaj shqise merret si shembull për të ilustruar vetë njohjen si

filozofinë Europiane proces. Kjo do të thotë se bota e kuptueshme është e strukturuar në të njëjtën mënyrë si bota e dukshme.

“Ti e di, e mora prapë fjalën unë, se kur shikohen objekte, ngjyrat e të cilëve nuk ndriçohen nga drita e ditës, por nga pishtarët e natës, sytë shikojnë dobët e ngjajnë thuajse të verbër, sikur të kishin humbur kthjelltësinë e të parit.

Po, tha ai.

Po kur kthehen drejt objektesh të ndriçuara nga dielli, ata shohin qartë, apo jo? Kuptohet fare bukur që janë po ata sy që shikojnë kthjellët.

Nuk ka dyshim.

Po këtë ide krijoje tani edhe për shpirtin. Kur shpirti e ngulit vështrimin mbi një objekt të ndriçuar nga e vërteta dhe nga qenia, menjëherë ky objekt arrin të konceptohet, të njihet, të duket i kuptueshëm; por kur shpirti kthehet drejt një objekti të përzier me errësirë, për diçka që lind e shuhet, ai nuk ka më veçse opinione e duket sikur ka humbur gjithë aftësinë e të kuptuarit.”3 Kjo analogji tregon qartë prirjen për ta barazuar njohjen me shikimin, syrin me mendjen. Pikërisht një gjë të tillë bën edhe spektakli, duke e pasur këtë të fundit pikësynimin e tij të mbramë. Por analogjia platoniane është edhe më e thellë nga ç’mund të duket në pamje të parë.

Duke u ndalur së tepërmi tek shqisa e të parit, ndër të tjera, Platoni shkruan: “Tani, thashë unë, a nuk ke vënë re se demiurgu i shqisave tona, ka harxhuar më shumë mund e kohë për aftësinë e të parit dhe për t’u parë nga të tjerët, sesa për shqisat e tjera?”4 Më poshtë autori nxiton të shpjegojë arsyen pse “demiurgu i shqisave tona ka harxhuar më shumë mund e kohë për aftësinë e të parit...”. Kjo arsye ka të bëjë me vetë natyrën e kësaj aftësie shqisore.

“Të dëgjuarit dhe zëri, a kanë vallë nevojë për ndonjë gjë tjetër të një lloji tjetër, njëri për të dëgjuar, tjetri për t’u dëgjuar, në mënyrë që, nëse kjo gjëja e tretë të prishet, njëri s’ka për

të dëgjuar dot, kurse tjetri s’ka për t’u dëgjuar dot?

Në asnjë mënyrë, tha ai.

Besoj, vazhdova unë, se shumë aftësi të tjera, për të mos thënë të gjitha, nuk kanë nevojë për asgjë të ngjashme me këtë. A sheh ti ndonjë që bën përjashtim këtu?

Jo, tha ai.

Po për aftësinë e të parit dhe për t’u parë nga të tjerët, a nuk mendon ti se ka nevojë për diçka tjetër?

Si kështu?

Të parit mund fare bukur të jetë te sytë, dhe fare bukur mund të jetë edhe dëshira për ta përdorur; po ashtu edhe ngjyra mund fare bukur të jetë tek objektet; por nëse nuk bashkohet edhe një lloj tjetër gjërash të krijuara enkas për këtë qëllim, ti nuk e di që të parit nuk ka për të parë asgjë dhe se ngjyrat kanë për të qenë të padukshme.

Cila qenka kjo që thua ti? pyeti ai. Është ajo që ti e quan dritë, iu përgjigja unë.”5 Pjesa që cituam nxjerr në pah këmbënguljen e Platonit për të theksuar marrëdhënien jo të drejtpërdrejtë që ka me botën shqisa e të parit. Kjo shqisë e kontakton botën në mënyrë të ndërmjetësuar (nga drita). Këtë tipar karakteristik të të parit e gjejmë edhe tek Logos-i. Në këtë aspekt duket se Logos-i është binjaku i shqisës së të parit, pasi edhe ai është një lidhje jo e drejtpërdrejtë me botën. Në rastin e tij rolin e dritës e luajnë konceptet monocentrikë si: E Mira, Substanca, Materia, Energjia, Absoluti, Elan Vitali, Qenia etj., të cilët shfaqen njëri pas tjetrit përgjatë gjithë filozofisë europiane. Dija teorike (Logos-i), e realizon vetveten si një projektim kuptimor univok i botës përmes konceptit monocentrik, në të cilin ajo manifeston natyrën e saj si një veprimtari homogjenizuese. Logos-i priret të prodhojë një imazh të botës të strukturuar në bazë të një koherence brenda një ligjërimi abstrakt monosemantik të vetëmjaftueshëm, qëlli-

mi i të cilit është të suprimojë atë që “pasqyron”, domethënë jetësoren. Pikërisht këtë synon edhe spektakli, pasardhësi legjitim i spekulimit teorik, në të cilin teoria rikthehet, duke u shkrirë, tek shqisa e saj burimore që është ajo e të parit. Tashmë gjuha nuk ka më nevojë të zëvendësojë imazhin vizual (siç ndodh tek Logos-i), sepse është imazhi vizual ai që zëvendëson përfundimisht gjuhën (siç ndodh tek spektakli).

Po guxojmë të konkludojmë se epoka e spektaklit shënon burgosjen definitive të qytetërimit europian brenda natyrës së vet prej rrethi vicioz që fillon e mbaron me rapresentacionin, ku ky i fundit në epokën e spektaklit bëhet rapresentacion vizual, që është forma më autentike dhe më origjinore e vetë rapresentacionit si dukuri. Pra, “historia” e qytetërimit europian s’është veçse historia e përplotësimit të rapresentacionit, e kurorëzuar në mënyrë triumfuese me formën e tij (rapresentacionit) më të kulluar, domethënë me spektaklin.

Përveç tezës 19 të veprës “Shoqëria e spektaklit”, në tezën 18 gjejmë gjithashtu një tjetër pjesë që të tërheq vëmendjen: “Spektakli, si tendencë për ta treguar botën përmes disa ndërmjetësimeve të specializuara, e cila (bota) nuk rroket më drejtpërsëdrejti, gjen normalisht te të pamit shqisën njerëzore të privilegjuar që në epoka të tjera ishte prekja...”6. Ajo që vihet re në mënyrë të presupozuar tek këto fjalë, është karakteri diametralisht i kundërt i shqisës së të parit me shqisën e të prekurit. Në qoftë se të parit është shqisa e marrëdhënies së ndërmjetësuar me botën, të prekurit është shqisa e marrëdhënies së drejtpërdrejtë me këtë të fundit. Debord-i na thotë se tek spektakli shqisa e të parit triumfon ndaj asaj të të prekurit. Por, ai e lë me kaq arsyetimin në fjalë dhe nuk sqaron se vjen një “moment”, që tek spektakli shqisa e të parit jo vetëm ia kalon asaj të të prekurit, por priret ta neutralizojë përfundimisht këtë të fundit duke i zënë vendin. Ky “moment” i spektaklit është

pornografia. Përderisa Debord-i nuk e ka sqaruar një gjë të tillë, atëherë le ta sqarojmë ne.

Shqisa e të prekurit kulmon me marrëdhënien seksuale. Tek kjo e fundit shqisa e të prekurit mbërrin pikën e kapërcimit të vetvetes, duke i shkrirë në një eksterioritetin me interioritetin, ku vetë ky akt nuk lejon asnjë lloj distancimi dhe ndërmjetësimi. Lëkura jo vetëm pushon së qeni kufiri parak i vetes me botën (si kushti themelor i formimit të këtyre të dyjave), por ajo bëhet shkrirja e tyre e gjallë. Mirëpo, përmes pornografisë, spektakli ndërhyn edhe këtu.

Tashmë të prekurit neutralizohet nga të parit. Marrëdhënia seksuale tashmë vetëm shihet, dhe kaq mjafton përderisa një gjë e tillë arrin të shkaktojë eksitimin seksual të shikuesit. Marrëdhënia seksuale bëhet eksteriorizim vizual i saj, që ashtu si në të gjitha rastet e tjera, ky eksteriorizim vizual është i shkëputur në hapësirë dhe në kohë nga ngjarja reale që ai përfaqëson.

Sigurisht, këtu nuk mund të mos përmendim faktin se neutralizimi i hapësirës dhe kohës (ku këto të dyja sipas Kantit janë kushtet a priori të ndijimit), është një deformim rrënjësor që i bëhet ndijimit (nivelit parësor të të qenit).

Shikoni pra, se deri në çfarë pike ekstreme shkon falsifikimi që i bën spektakli njeriut!

Kështu, kjo do ishte pornografia, spekulimi spektakolar i marrëdhënies seksuale dhe triumfi radikal i rapresentacionit. Kjo është pika më maksimale e mundshme e degradimit të jetësores (përderisa seksi është manifestimi më maksimal i kësaj të fundit), “në univers spekulativ”. Dhe është pikërisht ky, rezultati final i trashëgimisë së “projektit filozofik perëndimor”,duke qenë se“spektakli është trashëgimtari i të gjithë dobësisë së projektit filozofik perëndimor që ishte gjithsesi një kuptim i aktivitetit, i dominuar nga kategoritë e të pamit”7.

A mos duhet të mendojmë se në thelb qytetërimi europian na qenka një kalim nga filozofia tek pornografia?

9

E enjte 20 | Maj 2010 | Erion Kristo

Mos i lini nëndetëset tona të bëhen skrap! Nëse do t’i lini, edhe jeta juaj për skrap do të shkojë! Kjo është një thirrje për biznes, jo thjesht për të mbrojtur historinë dhe kulturën e vendit tonë. Në fund të fundit, një nëndetëse sot nuk do t’ju kushtojë më shumë se sa një dashnore. Por vendit tonë do t’i japë shumë shpresë, sidomos në kohërat kur njerëzit e kulturës, si ato dhëntë në vathë, kanë hyrë në shtrungë. Kjo ishte arritja më e madhe e politikës shqiptare: pasi futi duart në të gjitha hapësirat e vendit, i kalli ato edhe në thelbin e kulturës. I ktheu kulturorët në partizanë. Ose ndoshta kanë qenë partizanë dhe ne i kemi marrë për njerëz të kulturës. Kjo fitore duhet festuar, po jo duke lejuar që historia jonë të kthehet në lëng zjarri.

Prandaj, bëhet imperative që kulturën e vendit tonë ta mbroni ju, të dashur miliarderë!

Nuk po bëjmë asnjë llogari se si u bëtë miliarderë, brenda natës apo brenda ditës; duke rrezikuar jetën tuaj, apo jetën e të tjerëve; duke rrëmbyer pasuritë që la diktatura apo ato që la natyra. Nuk po i hymë asaj nëse një gojë mund të hajë sa një milion gojë, po ne e kemi pranuar kapitalizmin. Ajo çka nuk kemi pranuar është që miliarderët tanë të jenë vetëm nga fshati NËM. Andaj po kërkojmë ndonjë syresh që ka dijeni edhe për fshatin NA. Dhe nëse nëna shqiptare ka pjellë ndonjë dre të tillë, që nuk i dridhet syri për ca para që në fund të fundit të qelbura janë, se kalojnë në shumë duar pa hedhur rrënjë, atëherë po, atëherë po që do të mund të quhemi një vend i NATO-s, një vend që jo vetëm e synon Evropën, por dhe e sjell më pranë atë.

Le të kthehemi te thelbi i çështjes.

Tre nëndetëse janë tekefundit. A mund të mburret ndonjë nga raca juaj e miliarderëve, se ka ngarë një nëndetëse, apo se ka një të tillë në oborrin e shtëpisë, apo përpara lokalit të vet. Mburremi se kemi Kalin e Trojës, po përse të mos kemi një atraksion të tillë si nëndetësja. Cilit shqiptar i është dridhur syri për 300 (VIjon nga faqe 4) ...Kjo nuk më duket se ka të bëjë vetëm me atë që greva e urisë e kthen fjalën e politikanit në trup, ose te njeriu që e ka përftuar; as me simpatinë e ndërsjelltë mes njerëzve që janë kapur robër të premtimit të tyre solemn.

Prandaj, po t’ia heqësh kësaj greve elementin e shantazhit dhe t’i lësh vetëm elementin e protestës, ndoshta ajo mund të shërbejë si model, në të ardhmen, jo i ndonjë taktike për të arritur objektiva politikë praktikë, por më tepër i një veprimi për të tërhequr vëmendjen. Ashtu greva e urisë do të shndërrohej në formën e vet më të qytetëruar: agjërimin politik ose spiritual.

Me këtë rast, dua të kujtoj edhe çfarë i pat thënë një hero i mosbindjes civile, Gandhi, mikut të vet Lo-

TE DASHUR MILIARDERE! 000 euro, ja 400 000. Një dyqan është.

Ama do keni blerë jo një copë hekuri, por një copë historie. Do keni krijuar një vend pelegrinazhi, ku ne nesër mund t’u tregojmë fëmijëve se si nuk kishim brekë në bythë, por kishim më

shumë nëndetëse se sa fqinjët tanë më të pasur. Pra, t’u tregojmë fëmijëve se si në jetën e njeriut apo të një populli nuk ka asgjë të pamundur dhe asgjë të çuditshme. Mjafton ta duash fort një gjë dhe arrihet.

Nuk duhet lejuar që djersa e këtij populli që u materializua edhe në sende të tilla si nëndetëset, të shkojë dëm. Në fund të fundit me paratë e këtij populli do ta paguani: me lëndën e tij drusore, me zallin e lumenjve, me

Agjërimin politik pa ironi ia rekomandoj të gjithë klasës politike në Tiranë

Nga të pangrënët

uis Fisher: “Unë agjëroja për të reformuar ata që më donin [...] Nuk mund të agjërohet kundër një tirani. [...] Unë mund të agjëroj kundër tim eti, për ta shëruar nga një ves, por nuk mund të agjëroj për t’ia marrë pronat.”

[Sharman Apt Russell, Hunger: An Unnatural History, Basic Books, 2006, f. 81]

Këtë parim Gandhi e zbatoi pa lëkundje edhe në praktikën politike; shumë prej agjërimeve të tij ishin në favor të të drejtave civile në përgjithësi, por pa implikuar ndonjë kërkesë politike imediate. Kështu, ai agjëroi në 1924 për miqësinë hindu-mysli-

mane, në shtëpinë e një udhëheqësi mysliman; kundër një sugjerimi britanik për ta ndarë elektoratin indian më tresh; për të purifikuar vetveten; për të purifikuar ashramin e vet; për të drejtat civile të popullsisë së një krahine në Indi; kundër burgimit për motive politike, e kështu me radhë.

Në thelb, edhe vetë grevat e shumta të urisë të radikalit gandhist italian Pannella kanë qenë më tepër të llojit të agjërimit politik, meqë kanë shërbyer për të tërhequr vëmendjen e publikut italian ose për të propaganduar pozicionet e radikalëve, parti e vogël por e rëndësishme, e cila rezultatet e veta

gjithsesi nuk i ka arritur ndonjëherë nëpërmjet grevave të urisë, por iniciativave të tjera jashtëparlamentare dhe anti-partitokratike, si referendumet.

Prandaj agjërimin politik pa ironi ia rekomandoj të gjithë klasës politike në Tiranë, pa dallim ngjyre, orientimi ideologjik dhe përbërjeje klasore.

Më shtyn të mendoj kështu fakti se, të paktën që prej viteve 1990 (e theksoj, të paktën), grykësia – e drejtpërdrejtë dhe e sublimuar – i ka mbizotëruar të gjitha instinktet dhe virtytet e tjera politike: gatishmërinë për shërbim publik, idealizmin, sensin e të sotmes

copat e kromit, me ujin që kushton sa qumështi. E bukura është që nuk po flasim për bamirësi, por po flasim për biznes. Ju do të fitoni më shumë se sa po harxhoni: duke e kthyer mallin e blerë në një restorant ta zëmë, apo në një motel të themi. Po ç’rëndësi ka se si do ta përdorni. Rëndësi ka që do ta blini për një çap bukë.

Që jeni me mijëra kandidatë për një kryevepër të tillë, kjo s’do mend.

Tek ne shitet verë nga 500 euro shishja.

Kazinotë janë plot. Apartamentet e bllokut shiten që në themel. Çarterat venë e vinë. Dhe nuk duhet të harroni se vendet e qytetëruara të botës, i ka prodhuar raca juaj, duke i dhënë bukë racës së partizanëve të kulturës: atyre që harrojnë asnjanësinë, harrojnë publikun, harrojnë shenjtërinë e kulturës.

Që bëhen më katolikë se sa papa. Që shiten më lirë se sa banorët e ish-gropës prapa Pallatit të Partizanëve. Dhe që harrojnë gjënë më të madhe: nuk po i shërbejnë vetes së tyre, por paudhësisë. Po kur nesër të kërkohet pajtim, midis popullit të majtë e popullit të djathtë (kjo është një arritje sublime)? Po kur të kërkoni duartrokitjet e të tjerëve, të atyre që e kanë kuptuar prej kohësh lojën e ndyrë të politikës dhe përpiqen të mos hedhin pagure me benzinë në zjarrin që ndezin zjarrvënësit, e që për më tepër nuk dinë ta fikin, po veç ta ndezin? Atëherë do të kërkojnë të sillen ndryshe, si njerëz me botë, po nuk do ngjisin. Gjene meraku nuk është te zhgënjimi që sjellin njerëzit e kulturës, që renditen si të ishin armë të epokave të ndryshme nga njëra listë në tjetrën, nga toçi te kokorroçi. Meraku është te zhgënjimi që na sjellin ata që ishin përpara nesh. Le ta zëmë Ali Asllani, që fliste për grushtin që do binte mbi kokat e zullumqarëve, e që as ka rënë e as ka për të rënë. Po zhgënjimit të Aliut i bëhet dermani, po si t’i bëhet dermani nëndetëseve. Ato po që janë armë. Sikur të nënshkruanin në ndonjë listë njerëzish të kulturës dhe të shëndetit, ato po që do të kishin peshë. Po janë nisur për në Elbasan. A do të kemi fuqi t’i ndalim rrugës? E pse ta zgjasim: një ngarkesë është. Hajde se e kuptoni vetë. Nuk kemi fuqi të zhgënjehemi dhe nga njerëzit e lekëve. dhe të historisë, madje edhe vetë dëshirën për pushtet.

Kjo është një klasë filistinësh, për të cilët ideja e mirëqenies materializohet në trajtat e një tryeze të shtruar, me mishra të pjekura, birrë verë e raki dhe ëmbëlsira; dhe këta kanë treguar se nuk dinë të ndalen para asnjë skrupulli, për të zënë dhe mbajtur vendet në tryezat e bollëkut vulgar.

Pikërisht këta, së bashku me publikun që i voton, i nderon dhe i rikthen në postet, do të përfitonin nga agjërime të herëpashershme, individuale dhe kolektive, publike dhe private; dhe kur them përfitime, nuk kam parasysh trupin mistik të politikanit që i ofrohet grigjës për ushqim, por frymën që drejton shtetin dhe që Shqipërisë ka ardhur duke iu qelbur vit pas viti.

10

E enjte 20 | Maj 2010 |

Siguria e rrugës së vjetër Albin Kurti

Neutraliteti i EULEX-it është neutralitet ndaj statusit të Kosovës dhe jo ndaj pavarësisë së Kosovës.

EULEX-i, thjesht, nuk e pranon pavarësinë e Kosovës. EULEX-i konsideron që statusi i Kosovës ende nuk është zgjidhur, dhe për këtë çështje ai nuk dëshiron ta marrë asnjërën anë. Neutraliteti i EULEX-it nënkupton që, lidhur me Kosovën, ekzistojnë dy palë: Qeveria e Kosovës dhe Qeveria e Serbisë.

Mishërim i këtij qëndrimi ishte edhe oferta e kreut të drejtësisë në EULEX, Alberto Perduca, për gjykatësit serbë në Gjykatën e Qarkut në Mitrovicë. Ai u ofroi atyre t’i marrin dy paga: njërën nga Prishtina dhe tjetrën nga Beogradi. Perduca pro-

pozoi që në të ardhmen të veprohet saktësisht sikurse në të kaluarën, mbase me një dallim të vetëm: që gjykatësit serbë të mos e refuzonin edhe një pagë më shumë, me ç’rast mjetet do të siguroheshin nga buxheti i Kosovës. Duke bërë pazare të këtilla ku EULEX-i vendos edhe për alokimin e parave të buxhetit të Kosovës, po dëshmohet që EULEX-i është edhe qeveri në Kosovën e pavarur të cilën nuk e njeh. Me këtë ofertë gjykatësve serbë të cilët dhanë dorëheqje pas shpalljes së pavarësisë, EULEX-i po iu thotë që mund të punojnë në Kosovë pa e njohur pavarësinë e Kosovës sepse kështu bën edhe vetë personeli i EULEX-it.

Fakti që EULEX-i ka fuqi ekzekutive në Kosovë do të thotë që EU-

LEX-i ka prerogativa të sovranit në Kosovë. EULEX-i është i interesuar që ta shtrijë kontrollin në tërë Kosovën por jo këtë ta bëjë në emër të shtetit a Qeverisë së Kosovës, por në emër të vetes së tij. EULEX-i nuk brengoset nëse për këtë synim u bën koncesione strukturave të Serbisë në Kosovë. Në vend se të shikohet biografia e gjykatësve që do të punojnë në Kosovë edhe nëse ata e pranojnë pavarësinë e Kosovës, EULEX-i i lut të punojnë gjykatësit që janë kundër pavarësisë së Kosovës. EULEX-i është fajtor për këtë, porse Qeveria e Kosovës sigurisht se është përgjegjëse. Qeveria e Kosovës me moskokëçarjen e saj po e mundëson tërë këtë gjë ndërkaq me mosreagimin e saj po e legjitimon këtë situatë që po e dikton EULEX-i.

EULEX-i nuk e ka aq problem që s’po gjenden gjykatës serbë për veriun, se ata edhe gjenden siç tregoi edhe gjykatësi Kapllan Baruti tash së fundi, por EULEX-i e ka hallin që ata gjykatës serbë nuk do t’ia pranojë Beogradi. E, EULEX-i s’ka se si i bën ballë Serbisë me neutralitetin e tij ndaj statusit të Kosovës.

Për këtë çështje, si zakonisht, Serbia do marrëveshje që do të paraprihej prej negociatave. EULEX-i nuk duket edhe aq i gatshëm që për gjyqësinë në veri të bëjë edhe një tjetër protokoll me Serbinë. Duke pasur parasysh rënien e rejtingut që përjetoi në vjeshtën e kaluar, atëherë kur nënshkroi protokollin për bashkëpunim policor, EULEX-i më shumë do të parapëlqente që marrëveshjen me Serbinë ta bënte Qeveria e Kosovës dhe jo vetë EULEX-i. Në fakt, e gjithë kjo është vetëm njëra prej 6 Pikave të Ban Kimoonit. Bisedimet që po përgatiten me Serbinë kanë të bëjnë edhe me pikat e tjera. Është bërë disi e pamundur që EULEX-i të mos i ngjajë UNMIK-ut në çfarëdo që (nuk) bën. Dikur UNMIKu i paraprinte çështjeve të cilat mandej bëheshin temë e bisedimeve ndërmjet Kosovës e Serbisë. Të njëjtën gjë po e bën EULEX-i. Në kohën e UNMIK-ut kishim marrëveshjen famëkeqe Hakerup-Çoviq, ndërsa tash në atë të EULEX-it, protokollin e bashkëpunimit me Serbinë, gjithsesi jo më pak famëkeq.

Ishte UNMIK-u ai që e pat nisur edhe decentralizimin mbi baza etnike, edhe eksterritorialitetin e serbizimin e kishave dhe manastireve ortodokse. Ishte e ashtuquajtura reformë e pushtetit lokal e nisur nga zyrtari rus i UNMIK-ut Petr Ivantsov që me 20 korrik 2004, në kohën kur kryeministër ishte Bajram Rexhepi, ia dërgoi këtij një letër të përbashkët me Jakup Krasniqin, atëbotë Ministër i Shërbimeve Publike. Pikërisht kjo letër shënoi fillimin e asaj që sot njihet si decentralizim. Siç e dimë, më pas, 5+1 komuna shtesë me shumicë serbe u përcaktuan në Planin e Ahtisaarit. Në anën tjetër, kemi edhe Vendimin Ekzekutiv nr.2005/5 të UNMIK-ut, të nënshkruar nga PSSPja i atëhershëm Soren-Jessen Petersen, që i jipte një zonë në formë elipse prej 800 hektarëve Manastirit të Deçanit. Një vit më vonë, në negociatat e Vjenës, u sajuan 45 këso zonash dhe ajo te Manastiri i Deçanit u zgjerua në 1.000 hektarë. Po ashtu, na kujtohet se si UNMIK-u e luftonte vazhdimisht TMK-në herë duke suspenduar e herë edhe duke arrestuar grupe pjesëtarësh të saj. Kjo qasje e UNMIK-ut që tumirej nga Serbia u kodifikua pastaj në Planin e Ahtisaarit me vendimin që TMK-ja të shuhej.

Këto dhe padrejtësi të tjera i nisi UNMIK-u dhe ato pastaj u bënë marrëveshje ndërmjet Prishtinës dhe Beogradit. Shumëçka tashmë tregon që EULEX-i preferon sigurinë e rrugës së vjetër. Apo, ndoshta, çdoherë çdo gjë ka filluar para se të fillojë…

11 Tjetërsimi duhet të fillojë me mospranim, mospërfillje, mosbindje ndaj tendencave politike të tjetërsimit E enjte 20 | Maj 2010 |

Politikat e tjetërsimit

Në nivelin shtetëror politika ka tjetërsuar shoqërinë Artan Sadiku

Të jetosh në shoqëri pluraliste me shumësi mendimesh dhe politikash sot ka rezultuar të shkaktojë tjetërsim të gjerë shoqëror dhe shumënivelësh. Pluralizmi mund të funksionojë suksesshëm vetëm në një shoqëri gjerësisht dhe thellësisht të emancipuar, shoqëri e cila ka të vendosura fuqishëm parimet themelore shoqërore të barazisë, solidaritetit dhe normës së përgjithshme politike. Norma e përgjithshme politike mund të definohet vetëm si kuti e paracaktuar e politikës së lejueshme, si në programimin politik ashtu edhe në veprimin politik. Një autoritarizim i tillë shoqëror është një patjetërsueshmëri etike njerëzore, sepse në mënyrë të tillë e gjithë shoqëria do të vendoset nën mbrojtje nga keqpërdorimi i pluralizmit.

Emancipimi shoqëror patjetërsisht se do të sjellë vetëdijësimin në nivel individual dhe më pas edhe atë kolektiv për përparësinë e mirëqenies kolektive përpara asaj individuale, një parim themelor etik i nëpërkëmbur aq shumë në realitetin e sotëm neoliberal. Vetëm nën kondita të tilla shoqërore mundet të bëhet i gjithëpranueshëm vendimi për krijimin e një autoriteti kufizues mbrojtës shoqëror ndaj politikave të tjetërsimit shoqëror. Autoriteti i tillë nuk duhet të jetë personi por norma mbrojtëse gjithëshoqërore nën të cilën janë të nënshtruar të gjithë individët dhe grupet.

Kur pluraliteti implementohet në hapësirën e paemancipuar Ballkanike, por edhe në shumë vende më të përparuara perëndimore, në të cilën hapësira politike ekzistuese është pothuajse e pakufizuar me asnjë mbrojtës shoqëror apo normë të përgjithshme politike, ajo hapësirë bëhet objekt i manipulimit, keqpërdorimit, grabitjes dhe dhunimit. Hapësira shoqërore vendoset plotësisht në shërbim të politikave në pluralizëm. Dhe kur ndodh kjo, ndodh edhe procesi i tjetërsimit shoqëror, ai i zhbërjes së kompaktitetit dhe partikularizimit me çka krijohet një shoqëri thellësisht e përçarë dhe johomogjene. Në Maqedoni por edhe gjetiu në Ballkan, veprimtaria politike në kushte të pluralizmit të tillë krijon grupe dhe nëngrupe që duke i shpallur luftë njëri-tjetrit harxhojnë energjinë shoqërore për progres gjithëshoqëror, luftë brendashoqërore për interesa që mund të thjeshtëzohen deri në nivelin individual. Në një shoqëri të tillë vështirë se mund të

flitet për parime, vlera apo standarde, një shoqëri e tillë është shoqëri e sëmurë.

Në nivelin shtetëror politika ka tjetërsuar shoqërinë në thelb duke e ndarë e përçarë atë në grupe etnike, duke e thyer lidhjen themelore të saj, qytetarinë. Qytetaria është litari që lidh tërë shoqërinë dhe shtetin në vendet multietnike duke u bërë kështu boshti kryesor shoqëror. Shtetet kombe, për të cilat sot vështirë se mund të flitet duke pasur parasysh qarkullimin marramendës ndërkombëtar, ndoshta kanë një përparësi në këtë nivel të tjetërsimit, por ato nuk munden t’i rezistojnë tjetërsimit në nivelet e tjera shoqërore të përmendura më poshtë. Shteteve si Maqedonia u nevojitet një klasë shumë kreative politike e cila do të dijë me zhdërvjelldësi të përdorë kapacitetin shoqëror duke e unifikuar atë dhe duke e vendosur në funksion të progresit gjithshoqëror të barabartë ekonomik. Në mungesë të një kreativiteti dhe intelekti të tillë politik, gjëja më e lehtë për t’u bërë nga klasat politike mbetet nacionalizmi, edhe atë kiç nacionalizmi. Nacionalizmi i tillë, në vend se të bën kërkesë të artikuluar dhe të zbërthyer në veprime racionale praktike për barazi dhe drejtësi, ai

futet në mitet dhe folkloret historike, në shizmat dhe urrejtjet vampirore. Roli negativ i nacionalizmit në Maqedoni ka shkaktuar pothuajse zhdukjen e tërësishme të autokritikës, pra të kërkimit të një pjesë të fajit brenda grupit vetanak, duke fajësuar ‘en bloc’ fajtorët kujdestarë të grupit tjetër.

Por, edhe brenda nivelit etnik ndodh tjetërsimi edhe i këtij grupi shoqëror përmes politikave të shfrenuara partiake që luftën ndërpartiake të instaluar një kohë më të gjatë e nxorrën dhunshëm në rrugë në zgjedhjet e vitit 2008. Kur grupet partiake shqiptare në Maqedoni gjuanin me armë njëri-tjetrin ata tregonin simptomat e politikave të tjetërsimit ndërshqiptar në këtë shoqëri. Në Maqedoni nuk është e panjohur urrejtja ndërshqiptare në përkundër dashurisë koalicionare qeveritare me maqedonasit.

Por dashuria e tillë nuk ia arrin të shpërndahet në shoqëri sepse ajo është jo e sinqertë dhe joparimore, ajo vetëm u shërben interesave individuale duke manipuluar me thirrjet nacionale.

Tjetërsimi i dytë real në nivelin shtetëror në Maqedoni ndodh në aspektin ekonomik dhe është i shpre-

hur përmes tjetërsimit të klasës punëtore, asaj që mban në këmbë çdo shoqëri. Instalimin e garës së pamëshirshme për pasurim e solli politika e pakontrolluar dhe e derregulluar ekonomike neoliberale e aplikuar gjatë periudhës së tranzicionit përmes procesit të privatizimit të pronës shoqërore. Kjo garë ka tjetërsuar klasën punëtore e cila ëndërron ëndrrën për kalim në klasën e kapitalistëve por që në ndërkohë e jeton rënien dhe degjenerimin e vazhdueshëm në varfëri. Opsionet e vetme të politikave të tilla të tjetërsimit mbeten triumfalizmi dhe viktimizimi, si opsione në kundërshtim me parimin e barazisë ekonomike, i vetmi që mundëson dhe krijon ndjenjën e bashkësisë dhe përkatësisë.

Në nivelin individual politikat e tjetërsimit që kanë pasojë formimin e grupeve shoqërore në luftë me njëri-tjetrin, në koalicion me njëri-tjetrin apo indiferent ndaj njëri-tjetrit kanë shkaktuar tjetërsimin e individit përmes gërryerjes dhe prishjes së integritetit dhe unitetit personal që është parakusht për qytetar të shëndoshë. Inidividi e funksionalizon veten vetëm si pjesë kontributive e një grupi me marrëdhënie të shëndosha. I gjendur njëkohësisht në grupe që janë

në konflikt me njëra-tjetrën individi tjetërsohet në nënindividë psikologjik që shkaktojnë huti dhe çmendje intelektuale. Veprimi politik i pritur prej individit ngec që në nivelin psikologjik, vdes në luftën e nënindividëve që luftojnë për dominim të individit si tërësi. Me vdekjen e veprimit dhe aktivizmit politik individual shoqëria mbetet pa indin themelor i cili duhet përmes emancipimit të tij dhe kontributit për emancipim kolektiv të kontribuojë edhe në vetëdijësimin për normën e përgjithshme politike, për kufizimin e hapësirës së dëmit politik.

Ato që janë sfida kolektive për progres dhe që na pamundësojnë ndërmarrjen e veprimit në këtë drejtim si individë, politikat e tjetërsimit, duhet të tjetërsohen nga ne qytetarët. Me tjetërsimin e këtyre politikave përmes dekonstrutimit të strukturës së tyre boshe ideologjike, ato padyshim do të shemben dhe do të krijohet ndjesia e bashkësisë në fitoren ndaj këtyre politikave. Tjetërsimi duhet të fillojë me mospranim, me mospërfillje dhe mosbindje ndaj tendencave politike të tjetërsimit, me revoltën ndaj klasës së dështuar politike dhe me fuqizimin sa më të madh grupor dhe zgjerimin e tij.

12 Agon Hamza

Shkrimtari anglez Oscar Wilde në esenë “Shpirti i Njeriut në Socializëm” (The Soul of Man Under Socialism), duke e kritikuar kapitalizmin si sistem i cili vet i gjeneron problemet të cilat tenton t’i zgjedhë, thotë se socializmi do të na lironte nga domosdoshmëria e neveritshme e të jetuarit për të tjerët, e cila në kushtet aktuale, rëndon shumë mbi të gjithë ne. Sipas Wilde, kësaj domodoshmërie gati që nuk i shpëton askush. Dhe në këtë kontekst, Wilde e konsideron poshtëruese faktin që ai duhet të ndjejë mëshirë e keqardhje për të varfërit. Kapitalizmi është sistem i cili tenton ta zgjidhë problemin e varfërisë duke i mbajtur të varfurit gjallë. Wilde dëshiron një shoqëri ku nuk ka të varfër dhe ai mund të ndjekë nevojat e tij egoiste, të lapërdhishme, etj. Keqkuptimi që këtu duhet shmangur është ai i interpretimit moralist: një kapitalist mund të jetë njeriu më i mirë dhe më i dashur në botë, i brengosur për vuajtjet dhe urinë në Botën e Tretë, për problemet ekologjike, për pabarazinë gjinore, etj. Të gjitha këto janë brenga legjitime dhe të drejta – në fakt, të gjitha këto janë probleme shumë reale dhe ne ballafaqohemi me këto çdo ditë: mbi 2 miliardë njërëz jetojnë me më pak se $2 në ditë; eksploatimi i të ashtuquajturës Botë të Tretë eksploatohen maksimalisht – popuj të tërë vuajnë nga uria, si pasoje e hapjes së tregjeve (kujto fjalimin e Bill Clinton në konferencën e Organizatës Botërore të Ushqimit, me titull “Ne e djallosëm!”); rrezikimi i të përbashkëtës themelore – natyrës; diskriminimi i përhershëm i grave, homoseksualëve, jo-të-bardhëve (me një fjalë, arroganca shoveniste Perëndimore) janë probleme reale të cilat kërkojnë zgjidhje urgjente. Deri më tani, dështimi në zgjidhjen e këtyre problemeve ka qenë sistematik: secila tendencë për zgjidhjen e problemeve reale konkrete rezultonte me krijimin e problemeve të reja në po atë fushë. P.sh. eksploatimi ekonomik dhe varfëria nuk përfundojnë dhe nuk zgjidhen nëpërmjet tolerances dhe bamirësisë; problemet ekologjike nuk zgjidhen në stilin e ndërmarrjes së ‘masave të vogla por efektive’ (klasifikimi në shportën e mbeturinave të materialeve të qelqit, plastikës, letrës, etj); diskriminimi gjinor dhe racor nuk zgjidhet nëpërmjet dy politikave shumë aktuale: etikës së dallimeve (diferencave) dhe politikës së njohjes, si ato (unë mund ta njoh femrën dhe të ziun tërë kohën, por nëpërmjet kësaj njohje asaj/atij nuk i zgjidhen problemet e diskriminimit, urisë, eksploatimit, etj).

Të gjitha këto tendenca për zgjidhjen e problemeve reale, konkrete dhe aktuale e kanë një emër dhe quhen ideologji. Dmth ideologjia nuk është projekt imagjinar utopik për një shoqëri ideale; në formulimin më bazik, mund të thuhet se ideologjia është ofrimi i zgjidhjes false për problemet reale.

Të gjitha këto zgjidhje që na ofrohen sot, nuk janë asgjë më shumë se sa kategori ideologjike, të cilat duhen të

E enjte 20 | Maj 2010 |

Secila analizë e situatës jep arsye të forta për pesimizëm

Imponimi i individuales që dhunon të përbashkëtën

luftohen në po të njejtin nivel sa edhe vet shkaktari i të gjitha këtyre problemeve. Në këtë kontekst, ne duhet t’i anashkalojmë të gjitha këto zgjidhjet partikulare për problemet konkrete: çështja është të insistohet në tërësinë e kapitalizmit si shkaktar i të gjitha problemeve aktuale. Ky duhet të jetë minimumi i domosdoshëm për identifikimin e problemeve. Ky do të ishte akti më radikal anti-ideologjik.

Por, pyetja e parë e domosdoshme është se si funksionon sot baza materiale e ideologjisë, e cila në fakt, i pamundëson të gjitha aktet reformiste të stilit “zgjidhje graduale, të një-pasnjëshme të problemeve konkrete dhe të zgjidhshme”.

E ashtuquajtura ‘skena alternative’ intelektuale e politike, pjesëtarët e së cilës besojnë se po bëjnë diçka thelbësisht subverzive, na bombardon me kategori ideologjike të stilit “mosnjohja e femrave dhe zezakëve/grupeve etnike shkakton dhimbje dhe truma”, “ndërtojmë ura, jo mure”, dhe sofizma te tjerë. Këto janë tërësisht në harmoni me predikamentin e sotëm ideologjik, liberal postmodern – thelbësisht anti–univerzaliste dhe rrjedhimisht anti-emancipuese. Siç thekson Badiou, problemi nuk qëndron tek diferenca, por tek e njejta, sepse vështirësia qëndron në anën e së Njejtës.

Ideologjia e ‘politikës së dallimeve’ (kulturore, etnike, raciale, seksuale) nuk paraqet interes dhe material për të menduar; sipas Badiou-së, këto ‘dallime’ përbëjnë asgjë më shumë se sa infinitin dhe vetë-kuptueshmërinë e shumësisë së njerëzimit. Thjeshtë,

këtu nuk ka asgjë për të menduar dhe për të afirmuar.

Në këtë kontekst duhet të trajtohen edhe mësimet nga studimet post-koloniale, shumë të popullarizuara në akademi. Teoreticientët e studimeve post-kulturore, na bëjnë ftesë për “alter modernizëm”, që do të ishte i ndryshëm nga Modernizmi Evropian.

Ana tjetër e kësaj medalje është aktiviteti politik: sindikalistët, ambientalistët, ‘feministet’, dhe të gjitha alternativat e tjera të dala nga predikamenti aktual ideologjik. Nëse i shikono demonstratat, protestat, apo i lexoni pamfletet e shkruara nga këto grupe politike, nuk ka se si të mos ju bie në sy një element shumë i rëndësishëm: ato nuk funksionojnë sot. Ato janë shkruar tani, por duke e pasur parasysh bazën materiale të ideologjisë së shekullit të kaluar. Për më tepër, kërkesat e tyre janë esencialisht reformiste.

P.sh. në marshin e fundit të minatorëve të Trepçës, përfaqësuesi i minatorëve më shumë ishte i brengosur që Qeverisë t’i dërgonte mesazhe paqeje, se sa që synonte realizimin e kërkesave të punëtorëve të cilët i përfaqësonte (duke e përfshirë edhe vetveten).

Dmth, më shumë janë të brengosur për qenien e Qeverisë, se sa për problemet e tyre, që janë thelbësisht ekzistenciale: p.sh. para ndërtesës se Qeverisë ku ata protestonin, një burokrat i Qeverisë doli nga parkingu me veturë luksoze, ndërsa punëtorët ia hapnin rrugën. Nëse absurditeti ka emër, atëherë ky është absurditet i gërditshëm. Në anën tjetër, nëse analizohen kërkesat e tyre, ato janë

përbrenda logjikës së kontinuitetit, dmth përbrenda logjikës së Kapitalizmit dhe ideologjisë zyrtare: krejt çka punëtorët kërkojnë janë: pakës rritje të pagave, pakës përmirësim të kushteve të punës, pakës kësi, pakës asi.. dhe në fund, ato nuk realizohen.

Thjeshtë, për të arritur suksese minimale në luftën e tyre, punëtorët duhet ta kuptojnë natyrën e betejës së tyre me qeverinë: ajo ka karakter klasor dhe është pjesë e luftës klasore.

Ndërmjet punëtorëve dhe Qeverisë nuk ka marrëdhënie partneriteti, por marrëdhënie lufte të përhershme (pavarësisht se cilit kamp ideologjik i takon Qeveria) – e në këtë kontekst, edhe rritja e pagës është pjesë e luftës klasore, dhe assesi kërkesë e negociueshme. Të paktën, kështu do të duhej të ishte. E njejta ndodhë me ambientalistët: po, ata mund ta fitojnë ndonjë rast gjyqësor (p.sh. Greenpeace vs Neastle), por në thelb, pozicionet e tyre janë përbrenda logjikës së reformizmit – që në kohët e vjetra do të quheshin pozicione renegate.

Edhe në një situatë hipotetike (por që nuk do të ndodhë), sindikatat, ambientalistët et al të bombardonin Qeverinë dhe sistemin me kërkesa të pamundura (paçka që kjo logjikë nuk funksionon), ato nuk do të jenë të mundura sepse puna e tyre zhvillohet përbrenda koordinatave të ideologjisë zyrtare, përbrenda ombrellës së kapitalizmit, dhe rrjedhimisht të Shtetit. E situata me sindikalistët në Kosovë bëhet edhe më e dhimbshme kur ata kërkojnë “privatizim transparent” të ndërmarrjeve shoqërore. Thjeshtë,

nuk ka dallim në diskursin e Hashim Thaçit dhe sindikalistëve. Por, dallimi është që për nga interesat të cilët duhet të mbrojnë dy palët (Thaçi të Kapitalit ndërsa sindikalistët duhet të mbrojnë interesat e punëtorëve), duhet të thuhet se punëtorët janë më reaksionar se Thaçi. Tek e fundit, është iluzore të pritet që Thaçi do të mbrojë të përbashkëtën – ai synon shkatërrimin e saj, sepse mbron interesat e kapitalistëve, që në Kosovë, ekzistojnë si kompradorë (tregëtarë).

Por, është shumë e jashtëzakonshme që punëtorët të mbrojnë interesat e shtypësve të tyre, të shkaktarëve të gjendjes së tyre të mjerë: kapitalistëve.

Në anën tjetër, punët në rrafshin e feminizmit nuk janë më mirë: feminizmi gjithnjë e më shumë po zhvendoset në rrafshin kulturor (në Kosovë, kjo merrë dimenzionin e politikës së njohjes dhe etikës së dallimeve). Siç thotë Nina Power, nëse feminizmi reduktohet në diskutimin se çka veshin femrat dhe çështjet dhe elementet e tjera kulturore, do të mbetet përgjithmonë i getoizuar dhe reaksionar. Feminstet në Kosovë gjithnjë i kritikojnë strukturat kulturore në Kosovë, si per se-në e problemit serioz të shovenizmit dhe patriakalizmit të shoqërisë kosovare. Asnjëherë nuk mund të lexosh ndonjë analizë serioze teorike mbi strukturat ekonomike, eksploatimin, etj si pasoja (direkte) të shovenizmit dhe patriakalizmit. Për më tepër, feminizmi sot është reduktuar në “studime gjinore”, duke krijuar figura partikulare nga e ashtuquajtura “diferencë seksuale”, dhe duke e kulturalizuar problemin e eksploatimit ekonomik.

Analiza e predikamentit aktual ideologjik nuk jep kurrëfarë indikacioni për optimizëm. Në fakt, secila analizë e situatës jep arsye të forta për pesimizëm. Një shoqëri pa organizim të majtë politik, pa kritikë sistematike të majtë, me grupe alternative reaksionare…nuk ka të ardhme aq të ndritur. Për Althusser, dobësia kryesore e punës teorike të Marksit ishte mungesa e filozofisë: zbulimi i Marksit ishte zhvillimi i sistemit kapitalist. Marksi nuk e zhvilloi Logjikën (Marksi kurrë nuk i shkroi njëzet faqet për dialektikën). Pikërisht për këtë arsye, për ta zhvilluar atë që Althusser e quan “filozofi për Marksizmin”, ai koncentrohet në triadën filozofi-ideologji-politikë. Në këtë kuptim, për të dalë nga ky spiritualizëm reaksionar i politikës dhe ‘akademisë’, neve së pari na duhet një tezë (pozicion) filozofike, mbi të cilën do të duhej të bazohej “kritika e ideologjisë”.

Vetëm mbi bazën e “kritikës së ideologjisë” mund të ndërtohet pozicioni i një politike emancipuese.

E enjte 20 | Maj 2010 |

13

lajmet nga nga blendi blendi salaj salaj

Rregullat ee shahut shahut rishikohen rishikohen për për t’ju t’ju përpërRregullat shtatur të të dashurës dashurës shtatur PËRMET—Pasi kishte kishte fituar fituar lehtësisht lehtësisht pesë pesë lojra lojra shahu shahu PËRMET—Pasi

Rezultatet ee studimit studimit zbulojnë zbulojnë se se ti...po, ti...po, po po Rezultatet ti ii nderuar nderuar lexues lexues ke ke sëmundje sëmundje të të transmetutransmetuti eshme seksualisht seksualisht eshme

Fëmija azmatik, azmatik, ii lodhur lodhur nga nga shembujt shembujt ee azazFëmija matikëve të të mëdhenj mëdhenj matikëve ELBASAN—Trembëdhjet vjeçari vjeçari azmatik azmatik nga nga qyteti qyteti ii ElbaElbaELBASAN—Trembëdhjet

përballë të të dashurës dashurës së së tij tij të të re, re, 23 23 vjeçari vjeçari nga nga Përmeti, Përmeti,Andi Andi përballë

TIRANË -- Instituti Instituti ii shëndetit shëndetit publik publik në në Tiranë Tiranë njoftoi njoftoi dje dje TIRANË

sanit, Gerald Gerald Pipithi Pipithi tha tha për për meditat meditat gjatë gjatë fundjavës fundjavës se se histohistosanit,

Poligori vendosi vendosi të të ndryshojë ndryshojë rregullat rregullat ee lojës lojës për për t’ia t’ia përpërPoligori

statistikat ee reja reja të të përhapjes përhapjes së së sëmundjeve sëmundjeve të të transmetutransmetustatistikat

ritë me me azmatikë azmatikë të të famshëm famshëm që që ee ëma ëma ii tregon tregon vazhdimisht, vazhdimisht, ritë

shtatur ato ato më më miri miri të të dashurës dashurës së së tij, tij, 21 21 vjeçares vjeçares Esma Esma TutTutshtatur

ara seksualisht seksualisht në në vendin vendin tonë. tonë. Sipas Sipas përfundimeve përfundimeve të të stustuara

janë të të panëvojshmë. panëvojshmë. Ai Ai tashmë tashmë ee di di mirë mirë që që mund mund të të jetojë jetojë janë

kalli. “nuk “nuk doja doja që që Esma Esma të të ndihej ndihej keq keq ndaj ndaj vendosa vendosa t’i t’i risriskalli.

dimit titi ii nderuar nderuar lexues lexues je je njëri njëri prej prej 3,900 3,900 shqiptarët shqiptarët që që uu dimit

një jetë jetë normale normale me me azmën, azmën, pa pa patur patur nevojë nevojë për për punë punë binbinnjë

hikojmë rregullat rregullat ee shahut,” shahut,” -- thotë thotë për për Klubin Klubin ee Mëngjesit, Mëngjesit, hikojmë

infetktua me me herpes herpes gjatë gjatë vitit vitit të të kaluar. kaluar. Studimi Studimi përmban përmban infetktua

dëse. dëse.

z. Poligori.

Poligori. “Vendosëm “Vendosëm që që për për gurët gurët ee Esmës Esmës Torra Torra të të lëvizë lëvizë z.

edhe një një analizë analizë epidemiologjike epidemiologjike të të vendimeve vendimeve të të tua tua për për edhe

“Mami më më kujton kujton çdo çdo ditë ditë se se Presidentët Presidentët amerikanë amerikanë Uidro Uidro “Mami

edhe diagonal, diagonal, ndërsa ndërsa kalit kalit ii lejohet lejohet të të bëjë bëjë dy dy lëvizje lëvizje të të njënjëedhe

të kryer kryer marrdhënie marrdhënie me me 66 partnerë partnerë të të ndryshëm ndryshëm në në 20092009të

Uillson dhe dhe Teodor Teodor Rozevelti Rozevelti kanë kanë qënë qënë azmatikë azmatikë aa thua thua se se Uillson

pasnjëshme.” Megjithë Megjithë ndryshimet ndryshimet ee lojës lojës zonjusha zonjusha Tutkalli Tutkalli pasnjëshme.”

ën. Hepet Hepet gjenitale gjenitale janë janë të të pashërueshme, pashërueshme, por por këtë këtë duhet duhet ta ta ën.

kjo më më ndihmon ndihmon mua mua të të ndihem ndihem më më ii sigurtë sigurtë për për suksesin suksesin në në kjo

vazhdoi të të humbasë humbasë denjësisht denjësisht deri deri në në momentin momentin kur kur në në rrerrevazhdoi

kishe menduar menduar para para se se të të shkoje shkoje me me prostitutën prostitutën Manjola Manjola P. P. kishe

jetë edhe edhe pse pse kam kam azmën. azmën. Sipas Sipas mamasë mamasë edhe edhe Martin Martin SkorSkorjetë

gullat ee lojës lojës uu prezantua prezantua edhe edhe mundësia mundësia që që të të gjithë gjithë gurët gurët gullat

mbrëmjen ee 14 14 prillit prillit 2009.

2009. Edhe Edhe pse pse studimet studimet tregojnë tregojnë se se mbrëmjen

ceze është është azmatik, azmatik, po po mua mua nuk nuk më më plas plas fare, fare, biles biles kur kur më më ceze

Zonjushës të të kenë kenë fuqinë fuqinë ee mbretëreshës, mbretëreshës, sepse sepse ajo ajo është është ee Zonjushës

shumica ee herpeve herpeve nuk nuk avancojnë avancojnë në në sëmundje sëmundje më më serioze, serioze, shumica

tregoi që që azmatik azmatik mund mund të të ketë ketë qënë qënë edhe edhe Mbreti Mbreti Zog Zog mbeta mbeta tregoi

mbretëresha ee zemrës zemrës së së tij. tij. mbretëresha

nderuar lexues lexues nuk nuk do do ee kesh kesh këtë këtë fat. fat. titi ii nderuar

shumë ii fyer.” fyer.” -- tregon tregon për për Klubin Klubin ee mëngjesit mëngjesit fëmija fëmija azmatik azmatik shumë Gerald Pipthi.

Pipthi.

Gerald

Mësuesi ii burgut burgut ii frymëzon frymëzon nxënësit nxënësit ta ta thetheMësuesi rin me me thika thika rin

Operacionet plastike plastike janë janë vetëm vetëm disa disa vite vite Operacionet larg rezultateve rezultateve pozitive pozitive larg

Xhames Kamerun Kamerun përgatit përgatit Xhames filmin “Akullnaja” “Akullnaja” filmin

TIRANË-Mësuesi vullnetar vullnetar ii burgut burgut numër numër 313 313 në në TIRANË-Mësuesi

TIRANË—Shoqata shqiptare shqiptare ee mjekëve mjekëve të të operacioneve operacioneve TIRANË—Shoqata

kryeqytet, Arben Arben Biba Biba mbetet mbetet në në gjendje gjendje kritike kritike për për jetën jetën kryeqytet,

plastike njoftoi njoftoi të të djelën djelën se se avancimet avancimet ee fundit fundit në në fushën fushën ee plastike

LOS ANGELES—Regjizori ANGELES—Regjizori James James Cameroon Cameroon ka ka njoftuar njoftuar LOS

në qendrën qendrën spitalore spitalore nënë nënë Tereza Tereza pasi pasi të të premten premten frymëfrymënë

operacioneve plastike plastike garantojnë garantojnë se se jemi jemi vetëm vetëm disa disa vite vite operacioneve

mediat të të djelën djelën se se pas pas dështimit dështimit të të plotë plotë të të projektit projektit të të tij tij mediat

zoi disa disa nga nga nxënësit nxënësit ee tij tij të të orës orës së së letërsisë letërsisë që që ta ta therin therin zoi

larg operacioneve operacioneve pozitive pozitive që që do do t’i t’i bëjnë bëjnë pacientët pacientët të të dudularg

kinematografik “Titaniku “Titaniku 2” 2” ka ka ndërmend ndërmend një një tjetër tjetër vazhdim vazhdim kinematografik

me thika. thika.“Përpasa “Përpasa se se të të vinte vinte Ben Ben Biba Biba vullnetar vullnetar në në burgun burgun me

ken më më të të rinj rinj dhe dhe më më të të bukur, bukur, në në vend vend që që t’i t’i bëjnë bëjnë të të duken duken ken

për sagën sagën ee Titanikut.

Titanikut. Këtë Këtë rradhë rradhë historia historia ee famshme famshme do do të të për

tonë, askush askush nuk nuk na na kishte kishte dhënë dhënë një një shans shans që që të të kuptonim kuptonim tonë,

si krijesa krijesa nga nga planete planete të të tjera. tjera.“Duhen “Duhen vite vite dhe dhe vite vite punë punë për për si

shihet me me sytë sytë ee Akullnajës Akullnajës që që zhyti zhyti vaporin vaporin ee madh. madh. shihet

se edhe edhe ne ne kemi kemi fuqinë fuqinë të të ndikojmë ndikojmë tek tek të të tjerët,” tjerët,” -- thotë thotë se

të arritur arritur rezultate rezultate pozitive, pozitive, procesi procesi është është në në përmirësim përmirësim ee të

“Askush s’ka s’ka menduar menduar ndonjëherë ndonjëherë për për këndvështrimin këndvështrimin “Askush

për Klubin Klubin ee mëngjesit mëngjesit ii burgosuri burgosuri Gerald Gerald Presa, Presa, nxënës nxënës ii z. z. për

sipër.” -- thotë thotë për për klubin klubin ee mëngjesit mëngjesit doktor doktor Hamdi Hamdi Kasapi.

Kasapi. sipër.”

akullnajës në në këtë këtë tragjedi tragjedi -- sesi sesi kjo kjo masë masë uji uji ngriu ngriu mimiee akullnajës

Biba dhe dhe pjesëmarrës pjesëmarrës në në sulmin sulmin me me thika. thika.Më Më tej tej z. z.presa presa tretreBiba

‘Unë dua dua të të falenderoj falenderoj të të gjithë gjithë ata ata pacientë pacientë që që janë janë sakrifisakrifi‘Unë

ljona vjet vjet më më parë, parë, më më pas pas uu formua formua si si akullnajë, akullnajë, uu shkëshkëljona

gon se se ka ka qënë qënë përkushtimi përkushtimi dhe dhe kujdesi kujdesi që që mësuesi mësuesi tregoi tregoi gon

kuar si si kavje kavje deri deri më më tani tani duke duke uu shtrembëruar shtrembëruar në në surrat surrat për për kuar

put nga nga akujt akujt artikë artikë dhe dhe pluskonte pluskonte ee vetmuar vetmuar në në oqeanin oqeanin put

ndaj studentëve studentëve të të tij, tij, shkaku shkaku ii fyrmëzimit fyrmëzimit për për ta ta vënë vënë në në një një ndaj

hir të të shkencës. shkencës. Jemi Jemi të të sigurtë sigurtë se se pas pas disa disa vjetësh vjetësh operaciooperaciohir

Atlantik, duke duke lundurar lundurar drejt drejt vdekjes vdekjes së së sigurotë.” sigurotë.” -- tregon tregon Atlantik,

cep të të klasës klasës dhe dhe për për t’i t’i shkaktuar shkaktuar rreth rreth 12 12 plagë plagë me me mjete mjete cep

net plastike plastike do do të të arrijnë arrijnë rezultate rezultate pozitive.” pozitive.” Pas Pas këtij këtij njoftimi njoftimi net

James Cameroon, Cameroon, ii cili cili shton shton se se filmi filmi tre tre orësh orësh Akullnaja, Akullnaja, James

të mprehta. mprehta. Sipas Sipas autoriteteve autoriteteve të të burgut, burgut, puna puna shëmbulloshëmbullotë

qindra viktima viktima të të operacioneve operacioneve plastike plastike prenotuan prenotuan ndërhyrndërhyrqindra

do të të nisë nisë me me avullimin avullimin ee ujit, ujit, kondensimin kondensimin dhe dhe rënien rënien ee do

re ee mësuesit mësuesit vullnetar vullnetar Arben Arben Biba Biba ka ka ndihmuar ndihmuar në në luftimin luftimin re

je të të reja reja kirurgjikale kirurgjikale me me shpresën shpresën ee rregullimit rregullimit të të difekteve difekteve je

tij si si dëborë dëborë që që ngrin ngrin ee më më pas pas formon formon një një akullnajë. akullnajë. tij

apatisë dhe dhe ka ka inkuarajuar inkuarajuar aktivizmin aktivizmin ndër ndër nxënësit nxënësit ee tij tij ee apatisë

të shkaktuara shkaktuara nga nga operacionet operacionet ee deritanishme. deritanishme. të

“Ky film film është është si si të të thuash thuash Natyra Natyra kundra kundra Njeriut.

Njeriut. është është “Ky

brenda burgut. burgut.“Ai “Ai ii ka ka motivuar motivuar studentët studentët të të marrin marrin në në dorë dorë brenda fatet ee tyre, tyre, dhe dhe të të tijat tijat bashkë.” bashkë.” -- theksojnë theksojnë autoritetet. autoritetet. fatet

betejë epike. epike. Bota Bota duhet duhet ta ta mësojë mësojë këtë këtë dramë dramë të të akuakubetejë Vëllai ii madh, madh, figurë figurë ee adhuruar adhuruar Vëllai

llnajës.” llnajës.”

DURRËS—Edhe pse pse ka ka vuajtur vuajtur dy dy herë herë dënime dënime për për vjedhje vjedhje DURRËS—Edhe Gjumi ii mirë mirë gjatë gjatë natës natës nuk nuk ndyshon ndyshon asgjë asgjë Gjumi

ordinere në në minimarkete minimarkete të të ndryshme ndryshme dhe dhe nuk nuk ka ka punuar punuar ordinere

Nevojat ee bashkëshortes bashkëshortes Nevojat

DURRËS—Edhe pse pse rekomandimet rekomandimet ee mjekut mjekut dhe dhe famifamiDURRËS—Edhe

asnjë ditë ditë në në jetën jetën ee vet, vet, vëllai vëllai ii madh, madh, 22 22 vjeçari vjeçari Endrit Endrit PlitPlitasnjë

janë të të neveritshme neveritshme janë

ljarëve ii kishin kishin dhënë dhënë shpresa shpresa të të mëdha, mëdha, 39 39 vjeçari vjeçari nga nga ljarëve

ka, mbetet mbetet figura figura më më ee adhuruar adhuruar dhe dhe shembull shembull për për vëllain vëllain ka,

TIRANË—Nevojat seksuale, seksuale, emocionale emocionale dhe dhe kinkalerike kinkalerike të të TIRANË—Nevojat

Durrësi, Panajot Panajot Lugata Lugata zbuloi zbuloi të të enjten enjten në në mëngjes mëngjes se se gjumi gjumi Durrësi,

vogël, Armandin Armandin 11 11 vjeçar. vjeçar. “Endri “Endri është është rob rob zoti. zoti. Ai Ai nuk nuk ee ee vogël,

bashkëshortes “janë “janë vërtetë vërtetë shqetësuese,” shqetësuese,” tregon tregon për për Klubin Klubin bashkëshortes

natës nuk nuk ii kishte kishte sjellë sjellë asnjë asnjë dobi. dobi. Z. Z. Lugata Lugata uu zgjua zgjua pas pas 99 ii natës

rrun për për asigjo asigjo dhe dhe pi pi konjak konjak dhe dhe vë vë lloto lloto çdo çdo darkë darkë me me paparrun

Mëngjesit 44 44 vjeçari vjeçari Petrit Petrit Ballaboku.

Ballaboku. ee Mëngjesit

orësh gjumë gjumë të të pandërprerë pandërprerë dhe dhe ndihej ndihej sërish sërish jo jo tërheqës tërheqës orësh

ret ee të të tjerëve.” tjerëve.” -- thotë thotë për për klubin klubin ee mëngjesit mëngjesit Armandi Armandi 11 11 ret

“Para ca ca ditësh ditësh gruaja gruaja më më kërkoi kërkoi që që të të shikoja shikoja thellë thellë brenbren“Para

për femrat, femrat, ii vetmuar vetmuar dhe dhe në në përgjithësi përgjithësi ii pakënaqur pakënaqur me me për

vjeçar. “Endri “Endri ndonjëherë ndonjëherë fle fle gjumë gjumë deri deri në në ora ora 22 të të drekës drekës vjeçar.

da syve syve të të saj saj dhe dhe t’i t’i thoja thoja sa sa shumë shumë ee dashuroj dashuroj ndërkohë ndërkohë që që da

jetën. “Kot “Kot qënka qënka ky ky muhabet,” muhabet,” -- tha tha me me vete vete Panajot Panajot LugaLugajetën.

që tregon tregon sesa sesa tip tip ii pavarur pavarur është. është. Plus Plus që që Endri Endri as as ka ka nevojë nevojë që

po bënim bënim dashuri dashuri me me dritën dritën fikur,” fikur,” -- na na tregon tregon Z. Z. Ballaboku, Ballaboku, po

ta kur kur uu zgjua zgjua në në orën orën 8:15 8:15 minuta minuta pakëz pakëz më më ii ngopur ngopur me me ta

që të të lahet lahet se se ka ka vetëbesim vetëbesim tek tek aroma aroma ee trupit trupit të të vet.” vet.” Nga Nga që

kërkesat ee të të cilit cilit përmbilidhen përmbilidhen në në nevojën nevojën ee zjarrtë zjarrtë për për të të kërkesat

gjumë por por prap prap borxhli borxhli në në shumën shumën ee 1,300,000 1,300,000 lekëve lekëve të të gjumë

ana tjetër tjetër Armandi Armandi 11 11 vjeçar vjeçar mendon mendon se se motra motra ee tij tij ee madhe, madhe, ana

parë ndeshjet ndeshjet ee Champions Champions League League dhe dhe nevojën nevojën për për të të mos mos parë

reja.“Edhe “Edhe pas pas gjumit gjumit ndihem ndihem shumë shumë keq, keq, dhe dhe ee urrej urrej punën punën reja.

mjekja 25 25 vejçare vejçare Maljmida, Maljmida, është është një një përson përson ii rëndomtë. rëndomtë. mjekja

blerë më më lines lines dhe dhe tampona tampona për për bashkëshorten. bashkëshorten. Petrit Petrit BallaBallablerë

që bëj. bëj. Sa Sa është është ora? ora? Mos Mos mor mor të...” të...” Më Më vonë vonë gjatë gjatë ditës ditës zz që

“Ajo debilja debilja ee kaloi kaloi rininë rininë duke duke studjuar studjuar dhe dhe tani tani bën bën sikur sikur “Ajo

boku shton shton se se nevoja nevoja ee bashkëshortes bashkëshortes për për vëmendjen vëmendjen ee tij tij boku

Panajot Lugata Lugata do do ii rikthehet rikthehet alkoolit, alkoolit, si si ii vetmi vetmi element element që që ii Panajot

ça ka ka arritur arritur se se punon punon në në spital. spital. S’e S’e kam kam parë parë një një herë herë të të ça

kur ajo ajo zë zë ee qan qan prej prej stresit stresit në në punë, punë, është është vërtet vërtet ee nevenevekur

ka sjellë sjellë gëzim gëzim në në jetë. jetë. ka

bëhet tapë tapë si si Endri.

Endri.Ajo Ajo kot kot sa sa rron.” rron.” -- shton shton Armandi Armandi ii vogël. vogël. bëhet

ritshme. ritshme.

Loft Story

14

E enjte 20 | Maj 2010 |

Nga IGNACIO RAMONET

Kurrë më parë, në historinë mediatike të Francës, një emision televiziv nuk kishte pasionuar, joshur, shkundur, tronditur, trazuar, nervozuar, acaruar kaq shumë vendin sesa emisioni i telerealitetit Loft Story, i transmetuar, në 26 prill - 5 korrik 2001, nga kanali televiziv M6 e që kapi, në momente të caktuara, një shifër audience prej më shumë se dhjetë milionë telespektatorë… Thjesht, nuk ka asnjë rast të tillë të mëparshëm. Është një situatë që mirëfilli ndodh për herë të parë, një situatë përuruese. E dimë që imazhet na informojnë më shumë për shoqërinë që i shikon sesa për ato vetë, por domethënia e tyre në këtë rast është larg të qenurit e qartë.

Gjerësia e këtij fenomeni ishte e tillë, saqë Festivali i Kanës dhe faza finale e Ligës së Kampionëve të Futbollit u mbuluan thuajse krejtësisht nga frenezia Loft Story. Kjo mori përmasa kaq të jashtëzakonta, saqë shtypi i mirënjohur ndërkombëtar, duke lënë pas dore probleme të tjerë politikë, ekonomikë apo socialë, nuk ngurroi aspak t’i kushtojë reportazhë të shumtë kësaj “France të mbërthyer nga marrëzia Loft Story 1.”

Të përditshme kombëtare të rëndësishme (Le Monde, Le Figaro, Libération, Le Parisien, France-Soir, Le Journal du Dimanche, etj.), dhe të përjavshme me tirazh të madh (L’Express, Le Point, Le Nouvel Observateur, Marianne, VSD, Télérama, etj.), të udhëhequr nga një mimetizëm mediatik, i kushtuan shumë shpejt faqen e parë, disa herë, këtij fenomeni mediatiko-sociologjik, duke regjistruar rekorde shitjesh dhe duke ndihmuar kësisoj në zgjerimin e valës përhapëse të suksesit të Loft Story-t.

Psikodramë kombëtare, tronditje e plotë mediatike, në të gjitha mediat, polemikat dhe debatet, pro dhe kundër këtij emisioni, erdhën duke u shtuar.

“Loft Story nuk përbën më një ngjarje në programacion, por një çështje të vërtetë shtetërore!” deklaroi, për shembull, Z.Hervé Bourges,ish-president i Këshillit të Lartë të Audiovizuales.“Ky tip emisioni ndihmon në vendosjen e një fashizmi poshtërues”, pohoi Z. Jérôme Clément, president i kanalit Arte France. “Loft Story, vlerësoi Konferenca e Peshkopëve të Francës, është një ilustrim i bukur i aventurimeve drejt të cilave mund të shpjerë kërkimi i shfrenuar i përfitimit.

Të rinjtë e vënë në skenë trajtohen si kavie të një shkencëtari të çmendur që ka rrasur ca minj në një kuti këpucësh, pa u shqetësuar fare për të ardhmen e tyre.”

Rrënjësisht armiqësorë ndaj emisionit, shoqata dhe grupe qytetarësh – si “Buzëqeshni, jeni filmuar”, Zalea TV, “Agjitatorë të rinj për një rrjet rezistence globale”, Solidarloft, etj. – të mbështetur, ndër të tjerë, nga Liga Komuniste Revolucionare, Rinia Komuniste, sindikata anarkiste CNT, shoqata Attac dhe Forumi i Të Rinjve të Gjelbër, dolën gjer edhe në manifestime në Paris, Nantë, Ren, Tuluzë dhe Marsejë përpara ndërtesave të televizionit M6, duke vënë përtokë thasë me plehra e duke u përballur egërsisht me forcat e rendit… Tridhjetë e tre vjet pas majit të 1968-s, Franca u gjend papritmas e ndarë më dysh dhe e zhytur në një lloj “Maj Loft Story” parodik.

Konformizmi i poshtërimit Një fiksion real ndërveprues Në çfarë konsiston saktësisht ky emision? I paraqitur nga M6 si “një fiksion real ndërveprues”, Loft Story2 është një lloj loje kolektive, dinamika e së cilës bazohet në eleminimin e njëpasnjëshëm – likujdim simbolik – të pjesëmarrësve, nëpërmjet vetë lojtarëve dhe votave të telespektatorëve. Të mbyllur përgjatë dhjetë javëve, shtatëdhjetë ditë, në një shtëpi të madhe 225 m², me një kopsht dhe një pishinë, të veçuar nga bota, pa televizor, as telefon, as shtyp, as radio, as internet, dhe të filmuar praktikisht 24 orë rresht në të gjitha dhomat (përveç banjave), njëmbëdhjetë beqarë – gjashtë djem e pesë vajza – më pak se 35 vjeç (të zgjedhur ndërmjet 38 000 kandidatëve…), duhej të integroheshin në jetën e grupit, të zbulonin personalitetet e njëri-tjetrit, duke mbetur në fund vetëm një çift ideal. Ky çift – i përbërë në përfundim nga Loana dhe Kristofi, fitues të lojës – fitoi një shtëpi me një vlerë prej 3 milionë frangash… ku duhej të jetonin edhe gjashtë muaj të tjerë së bashku – gjithmonë të filmuar! – që më në fund kjo shtëpi të bëhej pronë e tyre (por kjo pjesë e konkursit u anullua, dhe çifti fitues u vendos në një vilë të marë me qira, në Sen-Tropé, për muajt e verës së vitit 2001).

Jo më pak se 26 kamera, nga të cilat 3 me rreze infra-të-kuqe, dhe 50 mikrofonë pajisnin apartamentin, nën kontrollin e më tepër se 100 teknikëve e realizatorëve, të mobilizuar natë e ditë për të siguruar këtë teatër televiziv në mënyrë të pandërprerë. Emisioni u transmetua falas (por i mbytur me spote publicitare), në formën e sintezave të përditshme prej 52 minutash, nga kanali M6, dhe, duke paguar shumën e një abonimi, në vazhdimësi të plotë (por me shkurtime të pamjeve apo skenave të konsideruara si tronditëse), nga grupi numerik TPS, si dhe nga interneti (loftstory.com).

Big Brother Me emrin Big Brother3, ky koncept emisioni u ripunua në Hollandë qysh

nga shtatori 1999 nga Shoqëria Endemol (nga emri i themeluesve të saj Joop Van den Ende dhe John de Mol). I transmetuar nga një kanal i vogël privat, “Veronica”, emsioni pati menjëherë një audiencë të jashtëzakonshme.

Bëhet fjalë për një “lojë krize”, siç e kishim parë të lulëzonte me rastin e krizës së madhe të 1929-ës - maratonat e vallëzimit, për shembull, të përshkruara nga romancieri Horace MecCoy tek A nuk vdesin edhe kuajt kështu (1935).

Ky model emisioni – filmim në mënyrë të pandërprerë vullnetarësh të sjellshëm që lëvizin brenda një hapësire të mbyllur – filloi të eksportohej, me variante ku më shumë e ku më pak të neveritshëm, në nja njëzet vende, nga Brazili në Poloni, nga Shtetet e Bashkuara në Spanjë, nga Argjentina në Suedi apo Australi. Thuajse gjithkund, ashtu si në Francë (ku TF1 transmetoi, gjatë verës 2001, Aventurierët e Koh-Lantas, pastaj, në vjeshtë, Star Academy-në, dhe kanali M6 Popstar-in), ai njohu një sukses të paparë teleshikuesish – në Shtetet e Bashkuara, Survivor u ndoq nga më tepër se 50 milionë telespektatorë! -, deri në atë pikë sa disa kanale televizive nxorën në ankand çarçafët e shtretërve dhe të tjera sende personale të përdorura nga personazhet4. A thua se ishte globalizuar ajo çka Annie Le Brun e emërton: “një proces idiotizimi i përgjithshëm që bashkon të përkushtuarit e të gjitha vendeve, klasave dhe moshave”.

I filmuar me anën e kamerave mbikëqyrëse apo përmes pasqyrash të tejdukshme, Loft Story riprodhon një mekanizëm tipik kontrolli (policor, burgor, ushtarak), të përforcuar nga eleminimi i këndeve të vdekur, shumëfishimi i filmimeve nga lart poshtë, kamerat me infra-të-kuq… që i jep shikuesit një ndjesi fuqie, zotërimi, dominimi (shpesh shihet nga sipër) dhe, në të njëjtën kohë, përforcon ndjesinë dominuese dhe mbrojtëse (paternaliste) ndaj të ngujuarve vullnetarë.

Kjo ndjesi plotfuqie, e theksuar edhe nga fakti që personazhet kanë përgjithësisht një psikologji të thjeshtë, të lehtë për t’u lexuar, (e për më tepër që vijnë në “rrëfyestore” duke dorëzuar çelësat e sjelljes së tyre) i bën teleshikuesit të lidhen me heronjtë e serisë. Dhe sigurisht shpjegon mrekullimin kolektiv para kaq skenash të thjeshta, të zbrazëta, banale, të gërryera, kaq dialogësh të pavlerë, e kaq situatash zero.

Gjithkund, gjithashtu, emisioni nxiti polemika e debate të mëdha haluçinante, shpeshherë të ekzagjeruara (në Itali, vetë papa Gjon Pali II ndërhyri shprehimisht për ta dënuar).

Duke u dhënë pas një arkeologjie të shpejtë televizuale, kupton me lehtësi se një tufë shenjash dhe simptomash paralajmëronin qysh prej ca kohësh mbërritjen e pashmangshme të këtij tipi emisionesh ku gërshetohen në mënyrë të ndërlikuar vuajërizmi5 dhe ekzibicionizmi, mbikëqyrja dhe nënshtrimi.

Të gjithë përgjues?

Matrica e largët e këtij tipi emisionesh gjendet, ndoshta, në një film të njohur të Alfred Hitchcock-ut, Rear Window, i vitit 1954, në të cilin një fotoreporter (Xhejms Stjuard),i gozhduar në shtëpinë e vet,me një këmbë në allçi, vëzhgon për nge se ç’bëjnë fqinjët e tij përkarshi. Në një dialog me François Truffaut-në, Hitchcock-u pranonte:“Po, njeriu është përgjues, por a nuk jemi të gjithë të tillë?” Truffaut e pranon: “Jemi të gjithë përgjues, të paktën kur shohim ndonjë film me skena intime. Nga ana tjetër, Xhejms Stjuard, në dritaren e tij, gjendet në situatën e një shikuesi që po ndjek një film.” Dhe Hitchcock-u vërteton:“Vë bast se në çdo dhjetë vetë, nëse shohin në anën tjetër të oborrit një grua që zhvishet para se të shkojë në shtrat, apo thjesht një burrë që rregullon dhomën e tij, nëntë syresh nuk do rrinin dot pa vështruar. Ata do mund ta heqin vështrimin prej andej duke thënë: “Kjo gjë s’ka ç’më duhet”, do mund të mbyllnin kanatet, por nuk

kanë për ta bërë dhe do i nxjerrin vetes një mijë e një vonesa që si e si të vazhdojnë të shohin6.”

Me këtë pulsion skopik të të shikuarit, të vëzhguarit, të squllurit, përkon si të thuash e kundërta e tij: shija e paturpshme e të shfaqurit të vetes. Dhe kjo, qysh nga zhvillimi i internetit, ka njohur një lloj shpërthimi me anën e webcams-ve7, këto kamera të vogla që transmetojnë në rrjet imazhe,gjatë ndërkohësh të rregullta. Që nga viti 1996, fenomeni webcam i ka pasionuar nga pak të gjithë, duke bërë që mijëra njerëz të shfaqin sheshit jetën e tyre intime dhe t’ia tregojnë atë vështrimit kureshtar të miliona internautve. Për shembull, qysh prej shumë vjetësh, pesë studentë, djem e vajza, nga Oberlini, në Ohajo (SHBA), shfaqen në linjë www.hereandnow.net, çdo ditë, 24 orë rresht, nëpër të dy katet e shtëpisë së tyre. Ata jetojnë nën mbikëqyrjen e nja dyzet kamerave (më shumë se te Loft Story) të vëna ngado nëpër banesë. Si ata, mijëra vetë, beqarë, çifte, familje ftojnë kështu, pa më të voglin siklet, internautët e botës të ndajnë së bashku intimitetin e tyre dhe t’i vështrojnë si rrojnë praktikisht pa iu ndaluar kurrgjë.

Por edhe pa internet, njerëzit ngurrojnë gjithnjë e më pak t’i ofrohen pa tabu vështrimit të të tjerëve. Kështu, për shembull, te “Maison radieuse”, një ngrehinë e arkitektit Le Corbusier e ndërtuar në Rezé, pranë Nantës, banorë të ndryshëm janë dhënë pas një loje të çuditshme: të vëzhgohen në shtëpinë e tyre nga njerëz të panjohur. Ata kanë pranuar ta kthejnë mbrapsht syrin magjik dhe t’ia dorëzojnë intimitetin e tyre gjithë kalimtarëve që vënë atje syrin…

Një tjetër ngjarje që bie ndesh me idenë e mbrojtjes së jetës private është shtimi i ditarëve intimë në internet. Gjer më sot sekrete dhe krejt personale, autobiografitë dhe fletoret intime qarkullojnë tani lirshëm në rrjet. Autorë gjithnjë e më të shumtë pa asnjë censurë i ofrojnë

15

E enjte 20 | Maj 2010 |

mendimet e tyre më vetjake, ndjenjat e tyre më të fshehta, masës së internautve dhe kërkojnë të ndajnë bashkë me ta intimitetin e tyre.

Madje u pa, para një viti, si kinezi Lu Ju Çing nxori në rrjet Ditarin e tij të vdekjes që u bë një fenomen i vërtetë i letërsisë elektronike. Ky i ri, agjent pasurish të patundshme në Shanghai, vendosi të ndante me bashkëkohësit e tij luftën që bënte kundër kancerit të stomakut që e gërryente gjer në çastin e tij të fundmë, gjer në vdekje:“Po pres kordonin. Ju dua të gjithëve.”

Teleskupirë Veç kësaj, në programet televizivë, janë shtuar emisionet e quajtura të “Trash TV-së”, të teleskupirës, që paraqesin njerëz që evokojnë, pa pikën e turpit, problemet e tyre më personale apo pasionet e tyre më të fshehta. Më i famshmi ndër ta është Jerry Springer Show, ku të ftuarit vijnë të tregojnë, mbi skenë, para një salle të pushtuar nga deliri, të fshehta skandaloze apo zbulime të pabesueshme rreth jetës së tyre private – temat janë goxha edukative: “Shpirti, unë dal ke semafori”,“Mama, do martohesh me mua?”, “Motrën e vogël e kam prostitutë” – në prani të partnerit apo të familjes, që përfundojnë shpeshherë me fyerje të rënda, sherre, rrahje. Ka edhe më.Vitin që shkoi, urrejtja e grumbulluar gjatë një emisioni të Jerry Springer-it, i titulluar “Dashnoret rivale përballë shoshoqes”, e shtyu një çift të vrasë ish-gruan e burrit…

Në Francë, një koncept i ngjashëm me këtë, “me njerëz të vërtetë që flasin me të vërtetë për jetën e tyre të vërtetë”, u përshtat, me titullin Është zgjedhja ime, nga kanali publik FR3 që njohu një triumf teleshikuesish (7 milionë idhtarë) dhe nxiti, në vjeshtë të 2000-s, një polemikë të madhe. Temat s’bien aspak më poshtë së ato të Jerry Springer Show-t: “Më pëlqen të tregoj trupin”, “Unë ha një farmaci”,“S’i duroj dot më flokët dhe qimet”, “S’kam qejf të rri veshur”, “Tregoj jetën private në internet”…

Suksesi në rritje i të neveritshmes në hapësirën televizive ka shtuar shijen për forma edhe më të dukshme të vuajërizmit. Kështu, kanali kabllor amerikan Court TV është specializuar në transmetimin e proceseve të regjistruara gjyqësore. Ai njohu kohën e lavdisë së tij gjatë procesit të O. J. Simpson-it (një lojtar i mirënjohur i futbollit amerikan i akuzuar për vrasjen e gruas), në fund të viteve 1990.

I konkurruar tanimë nga kanalet që transmetojnë Survivor-in, versionin amerikan të Big Brother-it, Court TV vendosi të shkojë më larg në kërkimin e së bujshmes. Ai transmeton rrëfime kriminelësh. Me një realizëm që të rrëngjeth mishin, ai nuk ngurroi të paraqesë, për shembull,“pohimet e Steven Smith-it që tregon përdhunimin dhe vrasjen e një mjekeje në një spital të Nju Jorkut në vitin 1989, ato të Daniel Rakowitz-it, që vrau një mikeshë para se t’i copëtonte trupin e ta vinte në zierje po në 1989-n, dhe ato të David Garcia-s,një prostitutë-mashkull që përshkruan vrasjen e një klienti të paralizuar mbi një karrige me rrota në 1995-n…

Suksesi popullor hutues i këtij tipi emisionesh të zymtë shpjegon arsyen përse, në pranverën e 2001-së, më

shumë se 3 400 gazetarë (më tepër se gjysma e atyre që qenë të pranishëm në Sidnei gjatë Lojërave Olimpike…) ishin akredituar për të mbuluar ekzekutimin e Timothy McVeight-it, autor i një atentati në prill 1995 në qytetin e Oklahomas që kish shkaktuar 168 të vdekur.

Dhe gjithashtu edhe arsyen se përse vetë McVeight-i donte që ekzekutimi i tij me injeksion të transmetohej drejtpërsëdrejti nga televizioni… Çka duket se vërteton më së miri këtë përsiatje të bërë nga Paul Virilio: “Pas publicitetit dhe propagandës politike, pornografia dhe hiperdhuna mediatike i kanë hapur udhën konformizmit të poshtërimit.”

Jeta reale Këto emisione bënë që pak nga pak të sprapsen kufijtë e të tregueshmes dhe theksuan konfuzionin midis dokumentit dhe fiksionit, jetës reale dhe krijimit fiktiv. Nga kjo pikëpamje, paraardhësi më i drejtpërdrejtë i Loft Story-t është pa dyshim The Real Life, një seri e krijuar para dhjetë vjetësh nga kanali kabllor amerikan MTV. Çdo stinë, shtatë të rinj, “të dalë nga jeta reale”, të zgjedhur ndërmjet mijëra vullnetarësh, ftohen të rrojnë së bashku në një shtëpi apo një banesë ku filmohen pa ndërprerje. Ata nuk janë aty të mbyllur dhe bëjnë, nëse mund të themi një jetë normale, shkojnë në fakultet, në punë, etj. Kjo ndodh çdo vit në nga një qytet të ndryshëm: Nju Jork, Majami, Siatëll, Boston… Por tipologjia e të rinjve (burra e gra) është thuajse përherë e njëjta: djaloshi cool, vajza seksi, rioshi gay, rioshja provinciale, i limaksuri për seks, etj.

Qysh prej dhjetë vjetësh, çdo ditë, përgjatë 26 javëve, MTV-ja paraqet një episod me montazhin e dramatizuar të çasteve të fortë të ditës paraardhëse.Nga të gjithë të transmetuarit në kabëll, ky emision është më i shikuari, veçanërisht nga 12-34 vjeçarët. “Një nga zbulimet e këtij emisioni për ata që e shohin, ka deklaruar Jonathan Murray, produktori i serisë, është të shikosh se si të rinj kaq të ndryshëm arrijnë të merren vesh me

sho-shoq dhe përfundojnë duke vendosur mes tyre lidhje shumë emocionale.”

Ky sukses ka frymëzuar seritë e tjera fiksionale (Sex and the City, Ally Mc Beal), dhe në veçanti serinë kult Friends, të prodhuar nga NBC, ku gjashtë miqtë njujorkezë (Xhoi, Rosi, Rakela, Febi, Çendleri dhe Monika) janë kopjuar direkt nga The Real World. I themeluar mbi idenë se, për të rinjtë qytetas në prag të moshës së pjekurisë, që kanë lënë familjen por që ende s’kanë krijuar një të re, miqësia është më e fotë se gjithçka, Friends kap, mesatarisht, një audiencë prej 23 milionë telespektatorësh…

“Në kafene a në apartamentin e përbashkët, shkruan Marc-Olivier Padis, analist i këtyre serive, rreth kanapesë së madhe që është emblema e serisë Friends, shpresat dhe zhgënjimet sentimentale organizojnë dialogun. Katër mikeshat e Sex and the City-it janë më të lëvizura: ato përshkojnë vendet në modë të Nju Jorkut dhe diskutojnë brenda suazash më të larmishme, nganjëherë edhe përjashta. Tek Ally Mc Beal, zyra e avokatit, salla e pritjes dhe bari muzikor janë vendet kryesorë të një aksioni që konsiston, edhe në këtë rast, thelbësisht në një dialog midis miqsh dhe kolegësh pune rreth jetës private apo proceseve gjyqësorë (divorce, birësime, përndjekje…) që kanë të bëjnë me intimitetin.”

Në mënyrë të pashmangshme, kjo temë intimiteti e dhënë si ushqim për publikun e gjerë, jeta private e mbikëqyrur nga kamera televizive, duhej t’i frymëzonte prodhuesit e kinemasë.

Dy filma sidomos e trajtojnë ballas: The Truman Show (1998), i Peter Weirit, dhe Drejtpërdrejt në Ed TV (1999) i Ron Howard-it.

I pari, interpretuar nga Jim Carrey, tregon historinë që vijon: një kanal dokumentar, True TV, i San Françiskos, që po humbet audiencë, vendos të transmetojë drejtpërsëdrejti jetën e një njeriu të zakonshëm, 24 orë rresht.

Ed Pekërni (interpretuar nga Matthew

McConaughey), shitës në një videoklub, është kandidati ideal. Ndjekur pandërpreraz nga dy ekipe, djaloshi bëhet i përkëdheluri i teleshikuesve.

Por gjithçka përmbyset kur Edi zbulon te vetja se kishte rënë në dashuri me të fejuarën e të vëllait…

Këta dy filma – The Truman Show dhe Drejtpërdrejt në Ed TV – janë parabola rreth mbikëqyrjes së përhershme dhe lirisë individuale, si dhe rreth marrëdhënieve midis dukjeve dhe realitetit, midis jetës private dhe spektaklit publik. Të gjithë këta preçedentë, thuajse në mënyrë të pashmangshme, duhej të çonin drejt një emisioni të tipit Loft Story.

Post-televizioni Umberto Eco e ndante historinë e televizionit në dy etapa: arkeotelevizioni, para viteve 1980, kur, për t’u shfaqur në ekranin e vogël, duhej të kishe merita të rëndësishme (të ishte një kampion, ose një krijues i madh, ose një njeri i shquar, etj.), të shkoje atje i veshur si për të diel, i kollarisur, dhe duhej të shpreheshe në mënyrë tepër korrekte. Ky ishte “televizioni podium”, ku vetëm më të mirët lejosheshin të dilnin.

Pastaj erdhi neotelevizioni (i futur në Francë, në vitet 1980, nga Kanali 5 i Z. Silvio Berlusconi…) ku, me shtimin e lojërave dhe emisioneve skenike, publiku, pa asnjë meritë të veçantë, dilte direkt në ekran, dhe ku mjaftonte të ishe i natyrshëm, ndonëse i veshur pa kujdes, e të flisje me shprehje zhargoni, për t’u bërë heroi çastor i një emisioni popullor (shiko tani: Ça se discute, C’est mon choix, Voulez-vous gagner des millions? apo, versioni sado-mazokist, Le Maillon faible). Ky ishte “televizioni pasqyrë” që mbahet se i tregon njerëzit ashtu siç janë.

Me emisionet e tipit Big Brother, si Loft Story, kalohet në një etapë të re. Në etapën e post-televizionit. Kësaj here, publiku (i përfaqësuar nga të burgosur vullnetarë) del drejtpërdrejt jo në një

emision të zakonshëm,të vetëm e jetëshkurtër, por në një seri televizive, do me thënë në atë që ka gjithë dukjet e fiksionit të filmuar. Shpërblimi simbolik nuk është vetëm kënaqësia personale, narcizike e të dalurit në televizor, e të bërit një kalim të shkurtër e të vetëm (gjatë një loje, një konkursi, një dëshmie), por është kënaqësia e të qenurit personazhi i një tregimi.

Ajo që e pasionon tanimë publikun, duke mos qenë detyrimisht i vetëdijshëm, është metamorfoza që serialiteti operon para syve të tij e që i shndërron ca persona krejt ordinerë, të marë nga jeta reale, në personazhë të një historie, të një tregimi, të një skenari që i ngjan një fejtoni, një fiksioni. Këta personazhë dhe të tjerë si punë e tyre janë ata vetë dhe njëhohësisht jo më ata vetë, meqë, duke u dhënë ditë pas dite në spektakël, ata përfundojnë duke u bërë personazhet e një sage, protagonistët e një fiksioni të filmuar. Dhe aura e fiksionit lehtëson ecjen drejt famës.

Yje për t’u flakur tej Në shoqëritë tona të karakterizuara gjithnjë e më shumë nga mungesa e solidaritetit, të shndërruara në republika të vetmisë, të shohësh si bëhesh i famshëm para syve të tu, me një lehtësi dukjeje kaq të madhe, e josh (apo e skandalizon) publikun, sidomos më të rinjtë, të cilët nuk e kuptojnë medoemos se në të vërtetë ky është një mashtrim. Sepse, në mes të luftës konkurruese, sistemi mediatik bëhet i harbuar për yje. Ai kërkon t’i prodhojë ata me shpejtësi, siç bën Loft Story, dhe t’i shfrytëzojë në kulm.

Pasi çlirohet prej tyre, vendin e tyre ua lë yjeve të tjerë më të freskët, për t’i flakur tej po njëlloj e me të njëjtën shpejtësi, më pas. Meqenëse, në këtë fazë kanibale të kulturës masive dhe në kohën kur, siç thoshte Guy Debord-i, progreset e nënshtrimit ecin me një shpejtësi të pabesueshme, i bie të fabrikohen yje jetëshkurtër.Yje të flakshëm në plehra.

Përktheu: Diogjen Vozi

16 Krenar Zejno

(Vijon nga numri i kaluar) Tjetër çështje, për shtesë ndaj rërës origjinale, vërvit dinamit pluhur, gazetë e dehur a fletushkë e qullët cilado përdorur (çdo vet i varur në të hangër në sotqërinë e pijetarit tonë mund ta shohë syparin [...] një voe halli nga Dalbania me një sy en’ ku bëhet darka,[...] të kujtohet ai lloj i tbutë sheqiri që motra na tregonte kur të gjithë ishim biribijat apo nipa e mesat) ka a’ rritur lëndjën tokësore ndërsa ngarriteshim në të shkuarën.

Ky është fragmenti i shënimeve në gjuhë shqipe në origjinalin e veprës së papërfunduar “Finnegan’s Wake”, James Joyce.

Përmes të cilit ndjehem i mbërthyer nën fiksacionin se këtu Xhojsi na ka paraqitur edhe një simbol ideogramë, shenjë mbi hapjen, siparin, çelnajën filozofike, apo një rrugëtim nga fjala në fjalë (nga shenja në shenjë) në stacionet e metafizikës, epifani mbase çelur mu para tij pikërisht prej kumbit të shqipes, e kjo do të ishte e tepërt dhe rraskapitëse për ta shqyrtuar duke tentuar siguri.

Dhe nga tjetra anë, le të kënaqemi thjesht duke u dëfryer e besuar që këtë e bën vetë gjuha, në këtë rast e jona, ashtu si padashje. Sidoqoftë, duke mbetur gjithë-gjithë e me plot vështirësi deri tek Uliksi (edhe këtu falë përkthimit, kurse vepra më sipër nuk më lë të kuptoj tjetër veç pasazhit në shqip), vërejmë të paktën sesi nga gjuha e tij na shpallet ajo çelje e botës ndër mikrobotën e shpirtit poetik, e së tërës në çikërrimën.

Xhojsi e vendosi veprën, mesa duket posaçërisht, në një treg të madh qyteti ekonomie e punishtesh zejtarie, a thua për t’u dalluar edhe vlera mes shënjuesit dhe të shënjuarit, që po rrahim të prekim këtu, si puna e shitësit të punës me blerësin e saj, në një sistem këmbimi barazish midis gjërave të rendeve të ndryshme.

Kuptohet, edhe divergjencash mes të njëjtave, së paku si vlerë. E prej këtej, për të kryer çarjen në këtë renditje, pra atë çka atij i intereson në një rend tregu tek i cili ai hyn për të blerë mallin që më pas ta shndërrojë në gjuhë në punishten e tij, si në një fermë ekonomie mbarështimi.

E prej këtej: për të plasaritur ekonominë politike të gjuhës me diakroni dhe sinkroni të tjera drejt një identiteti të ri, një gjuhe të re gjërash që mbartin tashmë edhe vlerën e shtuar – mbivlerën. Por, ja që kështusoj, a nuk po shfaqet gjuha si prodhuese kapitali materie gjuhësore dhe, po aty e njëkohësisht, shkrimtari që bëhet vetë edhe kapitalisti edhe revolucionari?! E kështu, shtyhemi në një terren ku diferencuesi barabitet me antipodin e vet. Ku kontradikta ( si në kuptimin marksist) e cila do të pjellë çarjen revolucionare, lind vërtet nga vetë rrënjët e sistemit gjuhësor, por objektivizohet brenda subjektit dhe zgjidhet prej atij vetë, që i përfaqëson kështu, ta themi, të dy palët ndërluftuese. Nuk di në

E enjte 20 | Maj 2010 |

“Nuk flas unë gjuhën,porgjuha më flet mua”

Mbi konceptin e dallimit në gjuhësi, mes subjektit shprehës dhe subjektit të

shprehjes*

mund të thjeshtohet kjo që po themi duke sjellë një krahasim siç është koha sipas kuptimit kantian: koha që rrjedh prej vetë rrënjëve të qenies.

Apo nëse i erdhi radha këtu të kujtohemi për të përsëritur edhe një herë titullin, sipas konceptit të Saussureit, “nuk flas unë gjuhën, por gjuha më flet mua”! Si në semiologji ku nocioni i identitetit shkrihet me të vlerës.

Mandej ky mbulon atë të njësisë, entitetit konkret të realitetit. E nëse mes tyre s’ka dallim, format janë legjitime. Gjuha punon në terren kufitar, pse gjuha është edhe formë, edhe jo-substancë. Një formë josubstance ose, po qe se kjo s’rri dhe aq mirë, një substancë informale.

Kur tabloja joyceane e njeriut të rëndomtë, njeriut në përgjithësi, siç ishte edhe Uliksi e Dedalusi, kërkonte një vendshenjim, si me thënë një shenjë referimi nismëtar për të nisur punën në telajo, Xhojsi zgjodhi një epigram poeti: “Drejt një zeje të

panjohur shpirti rrahu flatrat”, Ovidi.

Duke na paralajmëruar qysh zëfilli për inkursionin edhe mohues të së vjetrës, edhe pohues të të rejave që do shfaqeshin përgjatë aksionit gjuhësor. Ndërsa ajo “Po” finale, me të cilën na e mbyll veprën, është mbase firma e vet si një kaligramë e filozofisë, nga mohimi hegelian tek poetika pohuese e mohimit. Vepra e tij u themelua mbi vetëdije shumështresore përmes individualizimit të gjuhës, sigurisht gjetur po aty, në rrënojat e themeleve të mëparshme, por mbi të cilat, ama, ai ngrehu një idiomë subjektivizimi gjigante. Në fund, në fund fare kur ishte qorruar krejt mbi mijëra faqe shenjash, Xhojsi i vetëdijshëm për revolucionin e vet u la të shkruar njerëzve: “Me Finegan’s, që ngjet natën, unë do t’ju ktheja gjuhën që ua kam shkatërruar përgjithmonë”.

Shkatërrim – ndërtim – rishkatërrim – rindërtim

Strukturalizmi hedh poshtë mbëdysinë e botës dhe vetë parimin e risisë, duke synuar qendërzimin strategjik të vendit të shenjës në rendin e gjërave për të pikasur domethënien e saj në domenin e vet, e jo prej referimit tek objekti, as te subjekti i veprës. Ndërsa post-modernizmi zhytet në nihilizmin ndaj mundësisë së njeriut për njohjen e realitetit, deri në mohim të vetë realitetit. Kësisoj struktura humbet, gjuha fiton hegjemoni mbi lëndën, materialin subjekt. Ndërsa shenja në të vijon ta përftojë kuptimësinë prej korelacionit, proporcionit përmes sistemit të dallimit, siç e ka kategorizuar gjuha e Saussureit. Mund të thuhet, se nuk ka shenja jashtësistem siç nuk ka qenie imagjinare që të mos i ngjajnë në asgjë njeriut.

Strukturalizmi e pranon subjektin për ta degdisur atë më pas. E do si atë ortakun sa për fillim dhe për

ta vjedhur e për t’iu zvjerdhur më vonë. Ose siç e ka prifti përkorjen, që e mendon gjatë por e ka, nuk i lejohet, dhe e mban të hedhur poshtë.

Më tej, post-strukturalizmi dhe dekonstruktivizmi e shtyjnë historinë te filozofia, dhe këtë te poetika.

Të lidhura, e që sëbashku shenjuan mendimin filozofik të modernitetit, shpërfaqur si metafizikë e subjektit, arsyes dhe historisë, ku letërsia dallon përmes shpalljes së modeleve të reja identitetesh subjekti, rimodulim arsyetimi dhe riparje e riparaqitje moduli historie. Dakord, që me Dekartin subjekti i të menduarit ravijëzohet tek dyshimi metodik në gjithçka veç dyshimit mbi dyshimin, por disi ndryshe i bie te shkruesi: dyshoj edhe se dyshoj në atë çka shkruaj; pra, shkruaj; gjuhëzoj, pra jam. Nëmospo, të paktën: gjuhëzoj, pa jam. Por shkruesi është edhe Bergsonian ashtu si këtij i lypsej të qe edhe prozator. Edhe shkruesi kristalizon rrjedhën e kohës, një pikë të kohërimës teksa edhe e ndjen dhe shkon në mend se ego e tij është shkrimi i tij, e ndoshta shpirti.

Ka një ndarje karteziae mes klasikes dhe modernes edhe në letërsi, një zhvendosje të gravitetit të mendimit nga transhendenca hyjnore në kërkim të themelisë së vet brenda cogitos, falë instalimit të themeleve të subjektit. Pra, themelimit të subjektit e prej kësaj pike rishqyrtimit të njeriut, botës dhe qiellit, duke e spostuar pikën e këndvështrimit mbi transhendencën. Gjer te ekzistenca e qenies absolute transhedente, me sigurinë e aktit të të menduarit si themel i të qenësuarit, që lind edhe prej rrekjes me anë të gjuhës së letërsisë drejt absolutes. A nuk na u paraqit madhërisht Balzaku, në udhëkryqin mes objektit dhe subjektit, klasikes dhe modernes?

Nga njëra anë si në një plan imanence plot lëndë e materie narrative ku gjuha nuk tepron pse i lë prioritetin përshkrimit të ngjarjes, ndërsa nga ana tjetër, me veprat ku është pikërisht gjuha që mprehet për të mprehur atë vështrim balzakian kah absolutes. Pra, një Balzak dykrerësh: në njërën anë si një korrigjues i kartezianes, atij centrizmi të subjektit ngurrur në substancën e tij të ngrirë, pra kah sociales afirmuese dhe praksisit veprues e kreativ të subjektit modern… e në tjetrën, drejt sublimes.

E për ta mbyllur edhe këtë seancë gjuhëzimi, sa të lodhshme, shpresoj aq edhe të hareshme, le të ftojmë një varg nga të Borgesit (pa le kur thotë vetë më lodh Borgesi!)

Hera - herës, natën shquaj një fytyrë/ Që më vështron nga fundi i një pasqyre Arti ka për qëllim të imitojë këtë pasqyrë/ që na mëson çka kemi prej fytyre. vijon në numrin e ardhshëm *Ky shkrim është shkëputur nga kumtesa e paraqitur prej autorit në seminarin universitar me të njëjtin titull.