Railgoederenvervoer in Amsterdam

De havens van Amsterdam verplaatsen zich van oost naar west, en de trein, hij volgt geduldig. Het railgoederenvervoer verschuift van de Rietlanden via de Coen- en de Westhaven naar de Houtrakpolder. De Rietlanden is nu een woonwijk, de Coenhaven zal binnen afzienbare tijd hetzelfde genot smaken. In drie artikelen schetsen we de geschiedenis van het Amsterdamse railgoederenvervoer, de huidige situatie en het tractiematerieel dat anno 2023 op de havensporen te zien is.

RUDI LIEBRAND

De behoefte om goederen vanaf de Amsterdamse haven naar het Duitse achterland te vervoeren was het belangrijkste argument voor de aanleg van de RS, de Rijn-Spoorweg (zie OdR 2021-11 en 12). Toch legde de directie van de RS in 1843 de prioriteit bij het personenvervoer en opende aan de rand van de stad het station Weesperpoort als startpunt van de lijn naar Arnhem en niet een station aan de haven, zoals aanvankelijk de bedoeling was. Arnhem werd in 1845 bereikt en doorrijden naar Duitsland was vanaf 1856 mogelijk.

De Nederlandsche Rhijnspoorweg-Maatschappij (NRS), die de RS overnam, legde in 1847 wel een goederenlijn naar de haven aan, langs de Schans (thans de Sarphatistraat) tot voorbij het Entrepotdok, de ‘Doklijn’. Aan de Kadijk kwamen lossporen en een paar jaar later ook aan de Nieuwe Vaart, waar indertijd veel zeeschepen aanlegden. Het is nu lastig voor te stellen, maar de zeeschepen kwamen nog vanaf Den Helder via het in 1824 geopende Noordhollandsch Kanaal naar Amsterdam en de (kunstmatige) eilanden waarop later het Centraal Station zou worden gebouwd, bestonden nog niet. Het Noordzeekanaal naar IJmuiden zou pas in 1876 geopend worden. Bijna drie decennia behield de NRS haar monopoliepositie in de haven. Een gedetailleerde geschiedenis van de spoorwegen in Amsterdam-Oost tot 1930 is beschreven door J.G.C. van de Meene (OdR 1989-10), u kunt dat op www.nvbs.com na-

Bloksystemen zijn bij trams een relatief nieuwe beveiligingsvorm. Bloksein van de Utrechtse tram bij Vaartsche Rijn; 13 maart 2023.

Foto: Tim Boric.