Oorlogsgravenstichting Jaarbericht 2009

De Oorlogsgravenstichting in 2009

Foto’s omslag: (voorzijde)

2

Uitvaart van sergeant-majoor Mark Leijsen op het ereveld Loenen.

(achterzijde) Luchtfoto van het ereveld Menteng Pulo in Jakarta

De Oorlogsgravenstichting in 2009 Vervulling van een ereplicht, toen, nu en in de toekomst

Een terugblik in woord en beeld.

3

De Oorlogsgravenstichting in 2009

Hoofdkantoor

Zeestraat 85, Den Haag Postbus 85981 2508 CR Den Haag Telefoon: 070-3131080 – Fax: 070-3621546 Website: www.ogs.nl E-mail: info@ogs.nl ING 40.10.00 IBAN NL98 INGB 0000 4010 00 BIC INGBNL2A FORTIS 24.62.44.097 IBAN NL47 FTSB 0246 2440 97 BIC FTSBNL2R Kamer van Koophandel Haaglanden 41149180

Kantoor Indonesië

Jalan Panglima Polim Raya 23 Jakarta Telefoon: 00-6221-7207983

Samenstelling Redactie Foto’s Lay-out en druk 4

: J.J. Teeuwisse : C.N.J. Neisingh en G. Flieringa : Oorlogsgravenstichting en Rob Gieling Fotografie : Drukkerij van Meurs – Ridderkerk B.V.

“Bij vredes- en veiligheidsmissies zal ons land zijn internationale verantwoordelijkheid blijven nemen. De regering heeft grote waardering voor de militairen die deze zware taken uitvoeren, zoals in Afghanistan. Wij denken met respect aan degenen die hierbij het leven hebben gelaten of gewond zijn geraakt.�

Hare Majesteit de Koningin, Troonrede 2009 5

INLEIDING Op 13 september 1946 werd op initiatief van Dr. A. van Anrooy de Oorlogsgravenstichting opgericht. Namens de Nederlandse overheid onderhoudt de Stichting wereldwijd ongeveer 50.000 graven van Nederlandse oorlogsslachtoffers. Deze graven liggen in meer dan 50 landen, verspreid over vijf continenten. Tevens verzorgt de Stichting ruim 8.000 in Nederland verspreid gelegen graven van militairen van de geallieerde strijdkrachten.

Daarnaast houdt de Stichting de nagedachtenis in ere van landgenoten, wier laatste rustplaats niet (meer) aanwijsbaar is. Hun naam wordt vermeld in een gedenkboek, op een gedenkplaat of een monument.

In de database van de Oorlogsgravenstichting, het Slachtofferregister, zijn de personalia van meer dan 180.000 Nederlandse oorlogsslachtoffers opgenomen.

Het register geeft een uitgebreid overzicht van Nederlandse oorlogsgraven over de hele wereld. De gegevens in het bestand worden doorlopend geverifieerd en aangevuld. Het vormt een belangrijke vraagbaak voor nabestaanden, belangstellenden, onderzoekers en andere geïnteresseerden.

De werkzaamheden worden in Nederland uitgevoerd door 26 medewerkers en gecoördineerd door het hoofdkantoor in Den Haag. Bij de controle van de in Nederland gelegen oorlogsgraven ontvangt de Stichting assistentie van ruim 430 honoraire medewerkers, zogenaamde ‘consuls’.

Het kantoor in Jakarta coördineert de werkzaamheden van bijna 130 Indonesische medewerkers van de Stichting in Indonesië.

De Nederlandse oorlogsgraven die over de rest van de wereld verspreid liggen, worden regelmatig gecontroleerd en onderhouden met de hulp van de Nederlandse diplomatieke vertegenwoordiging ter plaatse. De aansturing loopt via het ministerie van Buitenlandse Zaken in Den Haag. Ook werkt de Oorlogsgravenstichting intensief samen met buitenlandse zusterorganisaties.

De exploitatiekosten van de Oorlogsgravenstichting worden door de overheid gesubsidieerd door middel van een doelfinanciering.

6

ACTIVITEITEN Binnenland

Herbegravingen Militair ereveld Grebbeberg : 2 - Totaal aantal slachtoffers op dit ereveld : 840 Herbegravingen ereveld Loenen : 26 - Totaal aantal slachtoffers op dit ereveld : 3.788 In het verslagjaar zijn op het Militair ereveld Grebbeberg 52 grafstenen vervangen. Op het ereveld Loenen zijn 40 stenen vervangen.

Onderhoudsbezoeken

De Oorlogsgravenstichting is verantwoordelijk voor het onderhoud aan 12.593 verspreid in Nederland liggende oorlogsgraven. Het gaat hier om 2.147 Nederlandse, 7.944 gemenebest en 2.502 andere geallieerde graven (Amerikanen, Belgen, Fransen, Italianen, Polen, Russen en Tsjechen). Naast het reguliere onderhoud aan deze graven, zijn in het verslagjaar verschillende grote renovatieprojecten uitgevoerd.

Reinigen van het Cross of Sacrifice

Brits ereveld op de Noorderbegraafplaats in Vlissingen

7

Renovatie erehof Crooswijk

Op de begraafplaats Crooswijk in Rotterdam is het Nederlandse erehof grondig gerenoveerd. De twee mobiele ploegen van de Stichting hebben in samenwerking met medewerkers van de begraafplaats eerst alle beplanting en de grasmat verwijderd. Vervolgens hebben zij met behulp van een minikraan alle stenen van de graven verwijderd, zodat de betonnen funderingen vervangen konden worden. Hierna werden de stenen in stelblokken weer teruggeplaatst op de graven.

Van de gelegenheid is gebruik gemaakt om 25 verouderde grafstenen te vervangen. Tot slot werd het hele erehof van een nieuw grasmat voorzien. Ook de sokkel en het plateau voor het beeld ‘De Vallende Man’ werd grondig opgeknapt.

Het Nederlandse erehof op de begraafplaats Crooswijk in Rotterdam na de renovatie

Renovatie geallieerde graven Oldebroek

In week 11 en 12 heeft de technische dienst van de Stichting het geallieerde erehof op de gemeentelijke begraafplaats in Oldebroek gerenoveerd. Eerst werden alle banden en hoekblokken rond het plot verwijderd en afgevoerd. Vervolgens werden alle stenen van de graven gehaald. Hierna kon de bestaande fundering verwijderd worden. Op de nieuw gestorte betonnen fundering werden de 29 grafstenen teruggeplaatst. Na zorgvuldig te zijn gesteld, werden deze rondom vastgezet met beton. Deze betonlaag, de zogenaamde antispat strook, werd afgewerkt met een laag grind. Tot slot werden nieuwe hoekblokken en grafbanden aangebracht.

8

Voorbereidende werkzaamheden aan het Britse erehof in Oldebroek

Na het storten van de nieuwe fundering worden de stenen gesteld

De stenen worden zorgvuldig van de graven verwijderd

Voor het storten van beton wordt een zandlaag aangebracht

Na het plaatsen en stellen van de banden wordt de bak gevuld met beton

De banden worden op de juiste afstand geplaatst

Het Britse erehof in Oldebroek na gereedkomen van de werkzaamheden

9

Joint Inspection

In samenwerking met medewerkers van de Commonwealth War Graves Commission uit Ieper hebben medewerkers van de Stichting een gezamenlijke inspectie (Joint Inspection) uitgevoerd van de in de provincies Noord-Holland en Utrecht aanwezige gemenebest graven. Van 21 tot 25 september werden 57 begraafplaatsen bezocht. De tijdens die inspectie geconstateerde gebreken zullen tijdens het onderhoudsprogramma van 2010 t/m 2012 verholpen worden.

Informatiebord op station Rhenen

In samenwerking met de NS heeft de Stichting een informatiebord laten vervaardigen met informatie over het Militair ereveld Grebbeberg. Het bord is 30 januari opgehangen bij het NS-station in Rhenen. Reizigers worden zo attent gemaakt op een lokale historische gebeurtenis. Het nieuwe informatiebord past in het beleid van de Oorlogsgravenstichting om meer bekendheid te geven aan haar werk en doelstellingen. Op het Militair ereveld Grebbeberg liggen 840 Nederlandse militairen begraven, die gevallen zijn in de meidagen van 1940. Met het bord wordt de lezer als het ware uitgenodigd een bezoek te brengen aan het ereveld. In het informatiecentrum op het ereveld is een permanente tentoonstelling ingericht met de titel “Daar spraken wij nooit over�. Aan de hand van de lotgevallen van drie militairen wordt een beeld geschetst van de impact van de Tweede Wereldoorlog op Nederlanders en de verwerking van het oorlogsleed door nabestaanden en militairen.

Beschietings- en bombardementsslachtoffers

In het verslagjaar hebben wij van bijna 200 Nederlandse gemeenten de gegevens ontvangen van burgerslachtoffers die tijdens de Tweede Wereldoorlog omgekomen zijn bij beschietingen en bombardementen in Nederland. Deze gegevens worden verwerkt in de database van de Stichting en zijn te raadplegen via het Slachtofferregister.

Nieuwe Nederlandse oorlogsgraven

In het verslagjaar heeft de Stichting de graven van twee Nederlandse militairen die omgekomen zijn in Afghanistan op verzoek van de nabestaanden ingericht met stichtingsstenen. Het gaat hier om de graven van sergeant Mark Weijdt in Puiflijk en sergeant-majoor Mark Leijsen in Loenen. Mark Leijsen is de tweede militair, na soldaat1 Raviv van Renssen in 1995, die begraven is op het ereveld Loenen. In het verslagjaar zijn ook soldaat1 Azdin Chadli en korporaal Kevin van de Rijdt gesneuveld in Afghanistan. De nabestaanden hebben besloten zelf zorg te dragen voor hun graf.

In het Slachtofferregister kunt u de gegevens van deze oorlogsslachtoffers opzoeken.

10

John Groenestein legt de laatste hand aan het oorlogsgraf van Mark Weijdt

Een eresaluut bij het graf van Mark Leijsen op het ereveld Loenen

11

Nagedachtenisoorkonde en sculptuur

Op verzoek van het ministerie van Defensie heeft de Oorlogsgravenstichting geassisteerd bij het opsporen van nabestaanden van oorlogsslachtoffers die na 29 december 1949 zijn omgekomen. In 2008 heeft de regering namelijk besloten de nagedachtenisoorkonde die nabestaanden tot eind jaren veertig van de vorige eeuw kregen van het ministerie, maar na 1950 niet meer werd uitgereikt, in ere te herstellen. Naast de oorkonde ontvangen de nabestaanden een bronzen sculptuur ontworpen door de kunstenaar Ad Haring. De sculptuur beeldt een groep militairen op patrouille uit. Linksonder wordt de naam en de overlijdensdatum van de gevallene gegraveerd.

De bronzen sculptuur gemaakt door kunstenaar Ad Haring

Uitzending deel 2 OGS-film ‘Want elk graf heeft z’n verhaal’

Op zondag 18 oktober zond Omroep Max de documentaire ‘Want elk graf heeft z’n verhaal’ deel 2 uit. In 2008 gaf het bestuur van de Oorlogsgravenstichting het bedrijf PiaMedia BV opdracht om een film te maken over het werk van de Stichting in Nederland. Dit resulteerde in deel 2 van ‘Want elk graf heeft z’n verhaal’. Aan de hand van verhalen van nabestaanden toont deze film de geschiedenis en het lot van enkele van de Nederlandse oorlogsslachtoffers die in Nederland begraven liggen. Pia van der Molen en Michiel Praal hebben weer 12

een indrukwekkende film gemaakt waarin nabestaanden van oorlogsslachtoffers vertellen over het verlies van een dierbare en de impact die dat heeft gehad op hun verdere leven. De film ‘Want elk graf heeft z’n verhaal’ deel 2 Nederland is op DVD verkrijgbaar. Naast de film zijn er op de DVD reportages te zien van de Dodenherdenkingen op de erevelden Grebbeberg en Loenen van 4 mei 2009.

De DVD is te bestellen bij de Oorlogsgravenstichting.

Meer informatie hierover vindt u elders in dit verslag.

Adoptie Nederlandse oorlogsgraven

De uitzending van de film vormde tevens de start van de campagne Adopteer een oorlogsgraf.

In de film licht Sophie van Els, een 11-jarige scholiere, haar besluit toe om het graf van Richard Barmé op het Nederlands ereveld Loenen te adopteren. Aanvankelijk dacht de Stichting dat de geheim agent en Engelandvaarder Richard Barmé vergeten was. Maar niets bleek minder waar. Naar aanleiding van de uitzending namen verschillende mensen contact op met de Stichting.

Niet alleen mensen die lieten weten onder de indruk te zijn van Sophie’s beslissing om het graf te adopteren, maar ook mensen die vertelden dat zij of hun familie Richard hadden gekend. Zo reageerden een vriendin en de koerierster van Richard. Zij hadden de wens om Sophie te ontmoeten. Dit resulteerde in een bijzondere kennismaking op het ereveld Loenen die geregistreerd en uitgezonden werd door TV Gelderland.

13

Lancering Jeugdwebsite

Op 16 oktober lanceerde de Oorlogsgravenstichting in het Museum voor Communicatie in Den Haag de Jeugdwebsite “Een leven verloren, het verhaal bewaard”. In aanwezigheid van nabestaanden die hebben meegewerkt aan de 15 levensverhalen van oorlogsslachtoffers werd de site gepresenteerd. Op de kleurrijke en informatieve website komen jongeren tussen 11 en 18 jaar door middel van verhalen, foto’s en filmpjes meer te weten over oorlogsslachtoffers, oorlogsgraven en erevelden. De Oorlogsgravenstichting wil met aandacht voor deze onderwerpen een breed maatschappelijk draagvlak creëren voor haar wereldomvattende werk. Ook vindt zij het belangrijk dat het persoonlijke verhaal van de Nederlandse oorlogsslachtoffers – want elk graf heeft z’n verhaal – verteld wordt. Door die verhalen onder de aandacht van het jeugdige publiek te brengen, wordt het besef dat vrede en veiligheid niet vanzelfsprekend is, bevorderd.

Daarmee wordt de nagedachtenis aan de oorlogsslachtoffers en het offer dat zij brachten door de jongeren in herinnering gehouden. Want zij zijn degenen die in de toekomst onze oorlogsslachtoffers moeten blijven herdenken.

Klaas Kornaat presenteert de jeugdwebsite van de Stichting

14

Identificatieonderzoek met behulp van DNA

Op het Nederlands ereveld Loenen op de Veluwe liggen 147 oorlogsslachtoffers begraven van wie de identiteit niet bekend is. 28 van deze onbekenden zijn afkomstig van de Waalsdorpervlakte in Wassenaar. Na de oorlog zijn hun stoffelijke resten gevonden op de plaats waar zij tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn omgebracht. Aanvankelijk lagen deze slachtoffers begraven op een oorlogsbegraafplaats die aangelegd was op particulier terrein aan de Schouwweg in Wassenaar. In 1982 werd deze begraafplaats, waar in totaal 62 slachtoffers lagen, opgeheven en is besloten de stoffelijke resten over te brengen naar erevelden elders in Nederland. De onbekenden zijn toen herbegraven op het ereveld Loenen.

Op 12, 13 en 14 mei 2009 zijn de graven van de 28 onbekenden die afkomstig zijn van de Waalsdorpervlakte geopend door medewerkers van de Oorlogsgravenstichting en de Gravendienst van de Koninklijke Landmacht. Zij gebruikten hiervoor een kleine graafmachine. Daarna haalden specialisten van de Gravendienst en het Korps Landelijke Politiediensten (KLPD) de stoffelijke resten uit het graf en leverden die af bij het mobiele laboratorium van het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) dat tijdelijk op het ereveld geplaatst was. Experts van het NFI bemonsterden vervolgens de botresten. Zij verzamelden van elke onbekende een kies, een tand en een deel van een bot. Deze resten werden diezelfde dag nog overgebracht naar het NFI Den Haag, waar van elk slachtoffer een DNAprofiel gemaakt werd. Omdat het hier gaat om oud menselijk materiaal nam het vervaardigen van een profiel 3 tot 6 maanden in beslag. Deze DNA-profielen worden opgeslagen in de databank vermiste personen die door het NFI namens het KLPD beheerd wordt.

Medewerkers van de Gravendienst en Oorlogsgravenstichting openen de graven

In een mobiele onderzoeksruimte staan medewerkers van het NFI klaar om de stoffelijke resten te bemonsteren

15

Door dit samenwerkingsverband tussen de Gravendienst van de Koninklijke Landmacht, het Korps Landelijke Politiediensten, het Nederlands Forensisch Instituut, het Nederlandse Rode Kruis en de Oorlogsgravenstichting kon in december 2009 een eerste identificatie met behulp van DNA-techniek tot stand gebracht worden. Het betrof hier de identificatie van de stoffelijke resten van de heer G.M.T. Putter. In 2010 zal het graf van de heer Putter voorzien worden van een grafsteen met daarop zijn naam.

Consuldag

In alle gemeenten in Nederland waar zich oorlogsgraven bevinden, zijn op verzoek van de Oorlogsgravenstichting contactpersonen aangesteld. Deze zogenaamde consuls worden benoemd door het college van Burgemeester en Wethouders en zijn zeer belangrijk voor de Stichting. Zij bewaken de oorlogsgraven, rapporteren regelmatig over de onderhoudstoestand en houden de Stichting op de hoogte van belangrijke informatie en gebeurtenissen die spelen in hun gemeente. Jaarlijks organiseert de Stichting een consuldag om haar erkentelijkheid ten opzichte van de consuls te tonen. In samenwerking met de gemeente Amsterdam werd dit jaar een bezoek gebracht aan de hoofdstad. 94 consuls en hun introducĂŠs werden ontvangen in het stadhuis. Daar werden zij toegesproken door de burgemeester van Amsterdam, dr. M.J. Cohen. De heer Cohen benadrukte de zorg voor het Nederlandse oorlogsgraf zeer belangrijk te vinden. Hij zei dan ook het een eer te vinden om vrijwilligers die zich hiervoor belangeloos inzetten, te mogen ontmoeten in zijn gemeente.

Vervolgens werd de groep in tweeĂŤn gedeeld. De ene helft ging voor een rondleiding naar de Nieuwe Oosterbegraafplaats en de andere helft scheepte in voor een rondvaart door de havens en de grachten van Amsterdam. Rond het middaguur verzamelde iedereen zich bij de Marinekazerne waar de lunch werd gebruikt. Voor aanvang van de lunch verzorgde de heer C.N.J. Neisingh, bestuurslid van de Oorlogssgravenstichting, een lezing over het besluit van de Stichting om ook beschietings- en bombardementsslachtoffers te registeren in het Slachtofferregister. Na de lunch wisselden de groepen. Aan het eind van de dag was er nog gelegenheid om wat na te praten onder het genot van een drankje, wederom op de Marinekazerne. De Stichting kijkt terug op een zeer geslaagde consuldag.

16

Burgemeester Job Cohen spreekt de consuls toe

De consuls op de Nieuwe Oosterbegraafplaats in Amsterdam

De heer Neisingh tijdens zijn lezing

Consuls op een rondvaart in de Amsterdamse grachten

17

De consuls van de Oorlogsgravenstichting bijeen op de staatsietrap in de Stopera

18

19

Onthulling gedenkplaats in Kirchlengern

Op 15 november is op de begraafplaats in het Duitse Kirchlengern een gedenkplaats ingericht. Deze plaats markeert de plek waar tijdens de oorlog omgekomen Nederlandse dwangarbeiders begraven hebben gelegen. Na de oorlog zijn hun lichamen door zorg van de Oorlogsgravenstichting overgebracht naar een ereveld. Omdat overlevenden en nabestaanden de begraafplaats steeds vaker bezochten, ontstond het idee voor de gedenkplaats. Door onze Duitse zusterorganisatie de Volksbund Deutsche Kriegsgr채berf체rsorge is een informatiebord geplaatst met de namen van de slachtoffers en toelichting in het Duits en Nederlands. Nederlandse nabestaanden en overlevenden woonden de onthulling bij.

De gedenkplaats voor Nederlandse dwangarbeiders op de begraafplaats in Kirchlengern

20

Een nabestaande legt bloemen

21

Jubileum Duitse zusterorganisatie

De Duitse zusterorganisatie van de Oorlogsgravenstichting, de Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge, herdacht in het weekend van 14 en 15 november 2009 haar 90-jarig bestaan. Met een bijzondere zitting in de plenaire zaal van de Reichstag in Berlijn werd stil gestaan bij de oprichting van de Volksbund.

Namens de stichting woonde de heer C.N.J. Neisingh, algemeen secretaris van het bestuur, de plechtigheid bij.

De Volksbund beheert namens de Duitse overheid wereldwijd de graven van ruim 2 miljoen Duitse oorlogsslachtoffers. Deze graven bevinden zich op 827 erevelden in 45 landen. In Nederland beheert de Volksbund de Kriegsgräberstätte in Ysselsteyn, Limburg. Daar liggen ruim 31.000 slachtoffers begraven. Het devies van de Volksbund luidt: Versöhnung über den Gräbern - Arbeit für den Frieden.

Herbegraving Poolse oorlogsvlieger

Op 10 december zijn de stoffelijke resten van de Poolse oorlogsvlieger Czeslaw Oberdak herbegraven op de Rakowicki begraafplaats in zijn geboorteplaats Krakau.

Tot 2009 was Oberdak één van de twee onbekenden die bij de Woeste Hoeve zijn gefusilleerd op 8 maart 1945. Tot 2009 lag hij begraven op het Nederlands ereveld Loenen.

Door de samenwerking tussen het Korps Landelijke Politiediensten (KLPD) en de Bergings- en Identificatiedienst (BID) werd het mogelijk om de resten te onderzoeken met behulp van DNA. Bij het Nederlands Forensisch Instituut in Den 22

Haag werd het DNA-profiel van de onbekende bepaald waarna het werd vergeleken met het DNA-profiel van een zuster van Czeslaw in Polen. Dit leverde in 2009 het onomstotelijke bewijs op dat de stoffelijke resten toebehoren aan de Pool Czeslaw Oberdak.

Bijeenkomst op het Frans Militair ereveld in Kapelle

Grafschennis Franse oorlogsgraven

In het weekend van 12 op 13 september 2009 werd geconstateerd dat er 11 Franse oorlogsgraven op het Frans Militair ereveld in Kapelle vernield waren. Van de dader(s) ontbrak ieder spoor.

De gemeente loofde daarom een beloning uit. In oktober 2009 zijn drie jongeren in de leeftijd van 16 tot 17 jaar opgepakt die verdacht worden de vernielingen op het Franse ereveld te hebben aangericht. De jongeren zijn inmiddels voorgeleid aan de rechter-commissaris.

De inhoudelijke behandeling van de zaak volgt later.

De gemeente Kapelle en de Oorlogsgravenstichting hebben besloten de jongeren, zodra zij veroordeeld zijn, aansprakelijk te stellen voor de materiĂŤle schade die zij hebben aangericht en de aanzienlijke kosten op hen te verhalen. In samenwerking met de gemeente Kapelle heeft de Stichting de vernielde graftekens vervangen. Tijdens een korte plechtigheid in december 2009 zijn de graven opnieuw ingewijd.

23

IndonesiĂŤ Inspectiebezoek

Het jaarlijkse inspectiebezoek van de president en de algemeen directeur van de Oorlogsgravenstichting vond plaats in de periode van 8 tot 15 maart. Onder begeleiding van de Directeur IndonesiĂŤ en het Hoofd Technische Zaken van het kantoor in Jakarta, werden alle zeven Nederlandse erevelden op Java bezocht.

Aansluitend brachten de president en de algemeen directeur een werkbezoek aan Hong Kong. Daar brachten zij een bezoek aan de erevelden Sai Wan War Cemetery en Stanley Military Cemetery, waar eveneens Nederlandse oorlogsslachtoffers begraven liggen.

Stone of Remembrance op het Sai Wan War Cemetery in Hong Kong

Bezoeken erevelden Ancol en Menteng Pulo

Op 9 februari bracht de heer R. Kellaway, director-general van onze Engelse zusterorganisatie de Commonwealth War Graves Comission een bezoek aan het ereveld Ancol. Op het ereveld Ancol liggen naast ruim 1800 Nederlanders ook 24

131 gemenebest militairen begraven.

Op 25 augustus brachten de ambassadeur van ArgentiniĂŤ en zijn plaatsvervanger een bezoek aan de erevelden Ancol en Menteng Pulo.

Op 7 november brachten leden van de Indonesian Heritage Society Jakarta een bezoek aan het ereveld Menteng Pulo. Alle bezoekers werden rondgeleid door de heer P. Steenmeijer, Directeur IndonesiĂŤ van de Oorlogsgravenstichting.

Medaille uitreikingen

Op 12 maart reikte de heer mr. R.S.Croll, president van de Oorlogsgravenstichting, een gouden medaille uit aan de heer Supardi Bahran, mandur van het ereveld Kembang Kuning. De heer Bahran was die dag precies 35 jaar in dienst van de Stichting.

Op 14 augustus reikte de heer P. Steenmeijer op het ereveld Menteng Pulo een zilveren medaille uit aan de heren Mohamad en Sudir ter gelegenheid van hun 25-jarig jubileum als medewerkers van de Stichting.

Op 10 september reikte de heer P. Steenmeijer op het ereveld Kalibanteng een zilveren medaille uit aan de heren A. Tukimin en Suyono ter gelegenheid van hun 25-jarig jubileum.

De heer Croll toont de oorkonde van de heer Supardi Bahran

25

Op 2 oktober reikte de heer P. Steenmeijer een zilveren medaille uit aan de heer Sudaka, tuinman van de dienstwoning, ter gelegenheid van zijn 25-jarig ambtsjubileum.

Alle jubilarissen ontvingen daarnaast een gratificatie ter grootte van een maandsalaris en een oorkonde.

De heer Steenmeijer speldt de heren Tukimin en Suyono een zilveren medaille op

26

De heer Steenmeijer feliciteert de heren Mohamad en Sudir

De heer Sudaka toont zijn medaille en oorkonde

27

Zeewering ereveld Ancol

Vanaf eind 2008 werd hard gewerkt aan de aanleg van een nieuwe zeewaterkering bij het Nederlands ereveld Ancol te Jakarta. De bouw die goed verliep en keurig op schema lag, werd in januari geteisterd door zware stormen. Omdat de nieuwe dijk nog niet de uiteindelijke hoogte had, sloegen in de nacht van 11 op 12 januari hoge golven over de dijk waardoor het ereveld weer blank kwam te staan. De nieuwe zeewaterkering werd niet beschadigd en heeft de storm goed doorstaan. De moesson, de regentijd in tropische gebieden, gaat in IndonesiĂŤ vaak gepaard met zware storm en hevige stortbuien. Deze buien ontstaan boven zee en veroorzaken met name in kustgebieden veel overlast. In 2008 veroorzaakte een uitzonderlijke storm ernstige wateroverlast op het ereveld Ancol aan de kust bij Jakarta. Door de inwerking van het zoute zeewater was de grasmat van het ereveld zwaar aangetast. Na het wegpompen van het water bleef een bruine mat achter. Deze herstelde zich aanvankelijk goed. De nieuwe onderdompeling in zout zeewater in januari van dit jaar was teveel. De hele grasmat ging verloren.

In februari werd begonnen met de aanleg van de betonnen damwand. Deze wand werd 7 meter de grond ingetrild om het doorsijpelen van kwelwater tegen te gaan. Daarnaast vormt de damwand het fundament van het nieuwe dijklichaam dat wordt opgebouwd uit kleiaarde en vier lagen grote stenen. Als afscheiding tussen de kleiaarde en de stenen werd een verstevigende laag geotextiel aangebracht. Onderzoek wees uit dat een damwand de meeste garantie geeft voor een lange termijn oplossing van de wateroverlast op het ereveld.

Na het gereedkomen van de nieuwe zeewering eind april, werd begonnen aan een grootscheepse renovatie van het ereveld. Door langdurige inwerking van het zeezout was de hele grasmat verloren gegaan. Ook de paden hadden zwaar geleden. Begonnen werd met het inzaaien van nieuw gras. Vervolgens zijn alle paden en borders op het ereveld vernieuwd. Tot slot werd de ingang opgehoogd.

Door de gebrekkige afvoer van het regenwater op het terrein rondom het ereveld, bestond het gevaar op een overstroming van het ereveld via de ingang van het ereveld. De weg werd verhoogd, waardoor het regenwater gekeerd wordt.

Hierdoor moesten ook de pilaren van de toegang verhoogd worden. De pilaren zijn in de originele stijl en met exact dezelfde maten weer opgebouwd. Na asfaltering van de weg werd het ijzeren toegangshek weer opgehangen. Rondom het ereveld werd nieuwe beplanting aangebracht.

28

Zeewater slaat over de inbouw zijnde dijk bij Ancol

Overstroming van het ereveld Ancol

Renovatie van het ereveld Ancol

De nieuwe zeewering

Vernieuwde paden op het ereveld

De betonnen damwand in aanbouw

Verhoging van de ingang van het ereveld

Het talud van de zeewering wordt aangetrild

29

Betonnen graftekens

De vervanging van de houten graftekens door betonnen exemplaren verloopt voorspoedig. Inmiddels zijn bijna 10.000 betonnen graftekens geproduceerd en geplaatst ter vervanging van houten exemplaren. Dat is ongeveer 46% van het totale aantal graftekens op de erevelden. Het vervaardigen en bewerken van betonnen graftekens wordt door de Stichting in eigen beheer uitgevoerd. Hiermee wordt op termijn niet alleen een besparing op de kosten verwacht, maar wordt ook een bijdrage geleverd aan het terugdringen van de vraag naar tropisch hardhout.

Overzicht van werkzaamheden op de erevelden: Ancol

- Maken betonnen kruisen - Afwerking en verfraaiing talud zeewering - Vervangen van gras op ereveld - Renovatie dienstwoning - Verbreding toegangsweg - Renovatie toegangspoort - Aanbrengen beplanting rondom ereveld Menteng Pulo

- Maken betonnen kruisen - Opknappen dienstwoning - Uitbreiding loods en herindeling werkplaatsen - Verven kerk en wanden columbarium Pandu

- Maken betonnen kruisen - Reparatie ondergrondse waterleidingen - Verven monumenten, voorpoort en werkplaatsen - Renovatie afvoergoten - Renovatie granietpaden Leuwigajah

- Maken betonnen kruisen - Maken reserve waterbak - Verven monumenten, voorpoort, werkplaatsen en dienstwoning 30

Candi

- Maken betonnen kruisen Kalibanteng

- Maken betonnen kruisen - Vervanging houten balken pergola - Verven monumenten, voorpoort, werkplaatsen en dienstwoning - Verbreden werkloods - Reparatie houten dak dienstwoning Kembang Kuning

- Maken betonnen kruisen - Nivelleren maaiveld - Verven monumenten, voorpoort, werkplaatsen en dienstwoning - Verbreden en herindelen werkloods Aantal bezoekers in 2009 per ereveld:

Ereveld Ancol Ereveld Menteng Pulo Ereveld Pandu Ereveld Leuwigajah Ereveld Candi Ereveld Kalibanteng Ereveld Kembang Kuning Totaal

635 1.419 1.143 1.243 457 446 1.076 6.419

Opzichterswisselingen erevelden

Op maandag 30 november 2009 is de heer Eko Boedi Listyanto aangesteld als opzichter van het Nederlands ereveld Candi in Semarang. Hiermee begon een reeks van overplaatsingen. De heer Eko neemt de functie over van de huidige opzichter, de heer Sunari, die aangesteld werd als opzichter van het ereveld Kalibanteng. Deze opzichterswisseling heeft plaats gevonden op 11 december 2009. De opzichter van Kalibanteng, de heer Effendi, werd overgeplaatst naar het ereveld Menteng Pulo in Jakarta. Daar volgde hij de heer Tetelepta op, die per 1 januari 2010 met pensioen gaat.

Vijf maanden eerder, tijdens het afscheidsdiner ter gelegenheid van de Jakartareis (4 t/m 14 augustus) nam de heer P. Steenmeijer uitgebreid afscheid van de heer Jantje Tetelepta. In aanwezigheid van de deelnemers aan de groepsreis loofde de 31

heer Steenmeijer de heer Tetelepta voor zijn werk. De heer Tetelepta begon zijn loopbaan bij de Oorlogsgravenstichting als mandur op het Nederlands ereveld Menteng Pulo. Van 1995 tot 2006 was hij opzichter van het ereveld Ancol en in 2007 werd hij aangesteld als opzichter van het ereveld Menteng Pulo. De heer Tetelepta en zijn vrouw waren speciale genodigden op het afscheidsdiner ten huize van de heer en mevrouw Steenmeijer. Volgens traditie wordt de top van de gele rijst, de tumpeng, aangeboden aan de belangrijkste gast. Vanwege zijn aanstaande pensionering was dat die dag Jantje Tetelepta. De heer Steenmeijer wenste hem en zijn vrouw een goede gezondheid en veel geluk toe.

De heer Steenmeijer overhandigt de sleutels aan opzichter Eko

De heer Steenmeijer overhandigt de sleutels aan opzichter Bharka De heer Steenmeijer overhandigt de heer Tetelepta de tumpeng

32

Onthulling MLD gedenkplaten

Op donderdag 12 maart onthulde commandeur E. Kopp, Souschef Integratie Aansturen Operationele Gereedstelling van het ministerie van Defensie, een nieuw monument op het Nederlands ereveld Kembang Kuning in Surabaya.

Op het monument zijn twee bronzen platen aangebracht met de namen van 98 militairen van de Marineluchtvaartdienst, die omgekomen zijn in NederlandsIndiĂŤ en Nederlands Nieuw-Guinea en van wie de laatste rustplaats niet meer aanwijsbaar is. Vervolgens plaatste hij ter nagedachtenis van de slachtoffers een krans bij het monument. Namens de Oorlogsgravenstichting legden de heren Mr. R.S. Croll en P.C. van der Graaf, respectievelijk president en algemeen directeur van de Stichting, een krans. Met het herdenkingsmonument kregen de omgekomen marinemannen, voor wie geen graf kon worden ingericht, alsnog een plek waar zij herdacht kunnen worden. Het monument was een initiatief van de Oorlogsgravenstichting.

Commandeur Knopp onthult de MLD-gedenkplaten

Herinrichting Verzamelgraf Balikpapan

Op het Nederlands ereveld Kembang Kuning in Surabaya is het Verzamelgraf Balikpapan heringericht. In het verzamelgraf liggen de stoffelijke resten van 78 niet-geĂŻndentificeerde slachtoffers begraven, die op 20 februari 1942 door de Japanners bij Balikpapan in zee gedreven en geĂŤxecuteerd zijn. Aangezien 33

de namen van deze slachtoffers bekend zijn, heeft de Stichting deze vermeld op naamborden en die op het verzamelgraf geplaatst. Tot enkele jaren geleden stelde de Oorlogsgravenstichting zich op het standpunt dat uitsluitend namen worden vermeld als onomstotelijk vaststaat dat een slachtoffer in het verzamelgraf begraven ligt. Echter de naam van een oorlogsslachtoffer is, naast de persoonlijke herinneringen van familieleden, het enige dat nog resteert voor latere generaties. Met onze gedenkboeken met namen van oorlogsslachtoffers van wie de laatste rustplaats niet aanwijsbaar is, en onze website waarop men inzage heeft in het actuele slachtofferregister, bereiken wij naar ons huidige inzicht toch nog onvoldoende diegenen die de oorlogsslachtoffers willen herdenken op de meest logische en passende plaats en dat zijn de erevelden of begraafplaatsen.

Het zichtbaar aanbrengen van die namen is daarom van het grootste belang voor nabestaanden.

Het heringerichte Verzamelgraf Balikpapan op het ereveld Kembang Kuning

34

Europa Inspectie en onderhoudsbezoeken erevelden Duitsland en Oostenrijk.

- 30 maart Bremen - 31 maart Hamburg - 21 april Hannover - 1 april L端beck - 3 april Osnabr端ck - 10 juni D端sseldorf - 12 oktober D端sseldorf - 13 oktober Frankfurt am Main - 14 oktober Salzburg - 16 oktober Frankfurt am Main De bovengenoemde erevelden zijn in het verslagjaar eveneens door de mobiele ploegen van de technische dienst van de Stichting bezocht. Zij hebben daar alle grafstenen en monumenten grondig gereinigd. Tevens werden tientallen stenen vervangen en kleine reparaties uitgevoerd.

Op het ereveld Bremen is in eigen beheer de tweede fase van een omvangrijke renovatie uitgevoerd. In 2007 was gebleken dat in verschillende rijen 180 stenen niet meer op de juiste hoogte stonden. Hierdoor ontstond een onregelmatig beeld in de verder strakke rijen grafstenen. In 2008 is begonnen met de herstelwerkzaamheden. In 2010 zullen de laatste 70 stenen op de juiste hoogte worden gesteld.

De grafstenen en stelblokken worden van elkaar gescheiden

Medewerkers van de Stichting verwijderen de grafstenen

35

Uitreiking gouden speld

Namens de Oorlogsgravenstichting reikte de heer D. Lagemaat een gouden OGS-speld uit aan de heer K.H. Braun van de gemeente Frankfurt am Main. De heer Braun, die met pensioen ging, was de afgelopen jaren het aanspreekpunt van de Stichting inzake het onderhoud van het Nederlands ereveld in Frankfurt am Main.

De heer Lagemaat speldt de heer Braun de OGS-speld op

36

HERDENKINGEN Binnenland

In 2009 hebben bestuursleden de Oorlogsgravenstichting vertegenwoordigd bij de volgende plechtigheden en bijeenkomsten ter herdenking van oorlogsslachtoffers.

25 april Den Haag

4 mei Amsterdam 4 mei Den Helder

4 mei Soesterberg

4 mei Rhenen 13 mei Kapelle 24 mei Margraten

15 augustus Den Haag

6 september Roermond

7 december Schaarsbergen

ANZAC Day Herdenking op de gemeentelijke begraafplaats Westduin Nationale Herdenking op de Dam Herdenking van de gesneuvelden van de Koninklijke Marine en de Koopvaardij Herdenking van de gesneuvelden van de Koninklijke Luchtmacht Herdenking op het Militair ereveld Grebbeberg Herdenking op het Frans Militair ereveld Memorial Day Herdenking op het Amerikaanse ereveld Herdenking capitulatie van Japan bij het Indisch monument Herdenking Stichting Nationaal Indië-monument 1945-1962 Herdenking gevallenen 7 December Divisie

4-meiherdenking ereveld Loenen De jaarlijkse dodenherdenking op het Nederlands ereveld Loenen werd bijgewoond door bijna 2.000 nabestaanden, genodigden en belangstellenden. Thema voor dit jaar was “Vrijheid en Identiteit”. De herdenking werd door de regionale omroep TV Gelderland live uitgezonden. Voorafgaande aan de herdenking werd door het beraad van Kerken te Loenen een oecumenische dienst opgedragen voor de kapel.

Dominee J.W.C. van Driel en pastoor H.W.J.M. Rekveld leidden de dienst die muzikaal werd ondersteund door het St. Cecilia- en Paus Johannes koor en organiste mevrouw J.E. Tolman.

Pastoor Rekveld spreekt een overdenking uit

37

De openingstoespraak werd verzorgd door oud-nieuwslezeres, journaliste en presentatrice mevrouw Noortje van Oostveen, dochter van de gefusilleerde verzetsstrijder Gijsbert van Oostveen, die sinds 1974 op het ereveld Loenen begraven ligt. In haar toespraak vertelde mevrouw Van Oostveen over haar eigen ervaringen. De geloofsovertuiging van haar vader was een motief om tegen de bezetter in verzet te komen. Ondanks dat haar vader veel te verliezen had, maakte hij, 37 jaar oud, getrouwd en vader van vijf jonge kinderen, die keuze.

Zij haalde de woorden van de verzetsstrijder Gerrit van der Veen aan die zei: “Wat doe jij?

Wat doe jij nu je land wordt vertrapt en geknecht, Nu het bloedt uit ontelbare wonden, Wat doe jij nu je volk wordt ontmand en ontrecht, Door de zwarte en felgraue horden?”

Haar vader en vele anderen hebben voor die keuze de hoogste prijs betaald.

Talloze gezinnen waren geamputeerd, hele families uitgeroeid. Het was een gewonde samenleving die begon aan de wederopbouw van Nederland. “Voor de mensen die voor onze keuzevrijheid hun leven gaven past, ook na zoveel jaren, bewondering en dankbaarheid” aldus mevrouw Van Oostveen.

De aanwezigen luisteren aandachtig naar de toespraak

38

Noortje van Oostveen

39

De tweede spreker was luitenant-kolonel ds. M. van der Bend, staflandmachtpredikant. Zijn toespraak stond in het teken van aandacht. Aandacht voor de slachtoffers, aandacht voor de nabestaanden en aandacht voor elkaar. Dominee Van der Bend vertelde dat hij als voorbereiding op zijn toespraak eerder een bezoek aan het ereveld had gebracht. Hij zei: “En toen wist ik het weer: wat is het goed dat we op dagen als deze gedenken, dat we onszelf stil zetten, individueel en als volk, om te herinneren wat ons in onze gezamenlijke geschiedenis is overkomen. En om stil te staan bij wat individueel aan mensen is geschied”.

Dominee Van der Bend eindigde zijn toespraak met een bede. “God weet de geschiedenis van de mens die hier begraven ligt. Hij of zij had een identiteit en hij of zij heeft een identiteit. Dat God u, in dat besef, troost, kracht en nabijheid geve”.

De 4-meiherdenking op het ereveld Loenen is geadopteerd door de Koninklijke Scholengemeenschap Apeldoorn (KSA). Leerlingen van deze school: Dorien van Assen, Eline Boot, Lies van Harten en Nikki de Landmeter declameerden gedichten en vertelden de bijzondere levensgeschiedenis van een Duitser die op het ereveld begraven ligt: dr. Gerhard Wander. Een man die zich tijdens de oorlog tegen zijn landgenoten keerde en zich aansloot bij het Nederlandse verzet. Ook hij betaalde het hoogste offer. Op het einde van de oorlog werd hij bij een arrestatiepoging doodgeschoten. Na de oorlog werd hij herbegraven op het ereveld.

Lies van Harten

40

Scholieren van de KSA. Van links naar rechts: Lies van Harten, Jan Geerten Pennink, Dorien van Assen, Eline Boot, Nikki de Landmeter en Leon Rombouts

Tot slot werden namens 20 organisaties kransen gelegd bij het beeld ‘De Vallende Man’. Dorien van Assen, Nikki de Landmeter, Jan Geerten Pennink en Leon Rombouts assisteerden hierbij. Namens de Oorlogsgravenstichting legden de heren mr. R.S. Croll en P.C. van der Graaf een krans. De Regionale Politiekapel Noord- en Oost Gelderland, onder leiding van de heer F. de Wever, verzorgde de muzikale omlijsting. Een stille rondgang over het ereveld sloot de herdenkingsbijeenkomst af.

Rondgang over het ereveld Loenen

41

4-meiherdenking Militair ereveld Grebbeberg

Op het Militair ereveld Grebbeberg herdacht de krijgsmacht alle militairen die sinds mei 1940, waar ook ter wereld voor het Koninkrijk der Nederlanden zijn gevallen, dan wel zijn omgekomen bij de uitvoering van de militaire dienst.

Prof. mr. Pieter van Vollenhove en zijn zoon, prins Pieter Christiaan, woonden de herdenking bij. De toespraak van majoor I. Takken stond in het teken van verbondenheid. “Hoezeer wij elkaar nodig hebben, hoe afschuwelijk de gevolgen kunnen zijn als het denken vanuit menselijke verbondenheid plaats maakt voor tegenstellingen, intolerantie en uitsluiting, dat leert ons de Tweede Wereldoorlog.

Joden, zigeuners, homosexuelen, geestelijk gehandicapten, niet-ariërs, communisten….zij werden uitgesloten, vervolgd, vermoord.

Daar waar onderdrukking en uitsluiting regeren vallen slachtoffers.

Daar waar vrijheid in verbondenheid tot stand komt bloeit het leven”.

De plaatsvervangend commandanten brengen een eregroet op de Grebbeberg

42

Majoor Takken spreekt de aanwezigen toe

43

Mevrouw Anita Poolman declameerde tot slot enkele gedichten, waaronder een citaat van Fridtjof Nansen: Nu ligt hij daar in stilte stervend.

Het lawaai van de strijd bereikt zijn oren niet langer.

De vage blik in zijn ogen is naar binnen gericht.

Misschien op een laatste visioen van het huis van zijn jeugd, waar zijn leven eenvoudig en gelukkig was, van zijn geboorteplaats.

Namens de Koninklijke Landmacht legde generaal-majoor M.F.P. van den Broek een krans bij het Leeuwenmonument. Namens de Oorlogsgravenstichting legden mevrouw drs. M.R. van Lanschot-van Vloten, bestuurslid, en de heer P.C. van der Graaf, algemeen directeur, een krans.

Generaal-majoor Van den Broek legt een krans

Mevrouw Van Lanschot en de heer Van der Graaf leggen een krans

44

Jong ..

‌ en oud woont de herdenking bij

Rondgang over het ereveld onder leiding van opzichter Charles Willemsen

45

Russisch ereveld Amersfoort

Traditiegetrouw worden op 9 mei de gevallenen uit de voormalige Sovjet Unie herdacht op het Russische ereveld Amersfoort. Deze Overwinningsdag werd georganiseerd door de ambassade van de Russische Federatie in Den Haag.

Namens de Oorlogsgravenstichting woonde de algemeen directeur, de heer P.C. van der Graaf, de herdenking bij.

Rondgang over het Russisch ereveld

Allerzielen

Op maandag 2 november droeg pastor H.Hofstede SDB een gebedsviering op ter gelegenheid van Allerzielen. De dienst vond plaats in de kapel op het Nederlands ereveld Loenen. Het parochiale zangkoor Con Spirito onder leiding van dirigent T. van Dalen en de organiste J.E. Tolman, verzorgden de muzikale omlijsting. Circa 40 nabestaanden woonden de viering bij.

ANZAC Day Den Haag

In het geallieerde erehof op de gemeentelijke begraafplaats Westduin in Den Haag zijn op zaterdagochtend, 25 april, alle gemenebest slachtoffers herdacht die wereldwijd gevallen zijn. De herdenking was georganiseerd door de Australische en Nieuw Zeelandse ambassades in Den Haag. De minister van De46

fensie, E. van Middelkoop, woonde de herdenking bij. Samen met vice-admiraal M.A. van Maanen legde hij een krans ter nagedachtenis van de slachtoffers. De Oorlogsgravenstichting werd vertegenwoordigd door de president, de heer mr.

R.S. Croll.

ANZAC Day Herdenking in het Britse erehof op de begraafplaats Westduin in Den Haag

Van een aantal Nederlandse ambassades en consulaten in den vreemde ontving de Stichting berichten van op 4 mei gehouden herdenkingen en andere herdenkingsplechtigheden. Opvallend daarbij was de aanwezigheid en betrokkenheid van veel jeugdige deelnemers. De Oorlogsgravenstichting juicht deze ontwikkeling van harte toe.

47

Europa Duitsland

De Nederlandse ambassade in Berlijn organiseerde een herdenking in het voormalige concentratiekamp Sachsenhausen. Bijna 100 genodigden, nabestaanden en overlevenden woonden de herdenking bij. De ambassadeur, drs. P.P. van Wulfften Palthe legde een krans ter nagedachtenis van de gevallenen.

Kranslegging in het voormalig concentratiekamp Sachsenhausen

Het consulaat-generaal in Frankfurt am Main organiseerde een herdenking op het Nederlands ereveld te Frankfurt. De consul-generaal, mr. J. Hesseling, sprak de 40 nabestaanden en belangstellenden toe.

Door zorg van het consulaat-generaal in Hamburg zijn op 4 mei kransen gelegd op de Nederlandse erevelden in Bremen, Hamburg, Hannover en L端beck. Ook op de erevelden in D端sseldorf en Osnabr端ck werden kransen gelegd. Op het laatste ereveld woonden de burgemeester van Osnabr端ck en delegaties van het Nederlands/Duits Legerkorps, Duitse en Nederlandse reservisten van 40 Natres bataljon de herdenking bij. Opvallend dit jaar was de grote groep burgers met jonge kinderen.

Nabestaanden staan stil bij de kransen op het Nederlands ereveld in Osnabruck

48

IndonesiĂŤ 4-meiherdenking

Op maandagmiddag 4 mei vond op het ereveld Menteng Pulo te Jakarta de Dodenherdenking plaats. Ongeveer 40 personen woonden de plechtigheid bij.

Namens het Koninkrijk der Nederlanden werd een krans gelegd door de ambassadeur, dr. N. van Dam. Na de kranslegging werd een minuut stilte in acht genomen. De plechtigheid werd muzikaal ondersteund door een hoornblazer van het Korps Mariniers.

De kinderen van de Nederlandse Internationale School (NIS) hadden tekeningen en gedichten gemaakt, die in de Simultaankerk konden worden bezichtigd.

Tegelijkertijd werden, in kleinere kring, op het ereveld Kembang Kuning te Surabaya eveneens de doden herdacht. De Nederlandse consul, mevrouw Sylvia Pangkey, legde namens het Koninkrijk der Nederlanden een krans bij het Karel Doormanmonument.

Herdenking Capitulatie Japan

Op 15 augustus vond op het ereveld Menteng Pulo de jaarlijkse ceremonie ter gelegenheid van de herdenking van het einde van de Tweede Wereldoorlog in Zuidoost-AziĂŤ plaats. Namens het Koninkrijk der Nederlanden legde de ambassadeur, dr. N. van Dam, een krans bij het vlaggenmonument. 30 belangstellenden woonden de herdenking bij.

Ook op de erevelden Chungkai en Kanchanaburi in Thailand werd de Japanse capitulatie herdacht. De organisatie was in handen van de Nederlandse ambassade in Bangkok. Plaatsvervangend ambassadeur in Thailand, Hans van Santen, ontving de genodigden op het ereveld samen met de beheerder Rod Beattie. Na de kranslegging bij het Cross of Sacrifice brachten de aanwezigen een bezoek aan het nabijgelegen museum van Thailand Burma Railway Centre.

De beheerder Rod Beattie geeft uitleg op het ereveld Kanchanaburi

49

buitenland Canada

In Calgary was een herdenking georganiseerd door de honorair consul, mevrouw I.M. Bakker. Zij plaatste bloemen op de graven van de soldaten D.B. Heymans, H.J. van Vliet en matroos der eerste klasse A. Jansen.

Mevrouw Bakker legt bloemen op het graf van leerling vlieger D.B. Heymans

India

In New Delhi werd door de Nederlandse ambassade een herdenking georganiseerd op het Delhi War cemetery. Op deze Engelse oorlogsbegraafplaats liggen drie Nederlanders begraven en worden er 27 herdacht. Plaatsvervangend ambassadeur, J. Roodenberg, legde samen met de heer P. de Man, een krans bij de Stone of Remembrance op het ereveld.

De heren Roodenberg (links) en De Man leggen een krans

50

Nederlandse Antillen

Op 4 mei werden in Willemstad twee herdenkingsplechtigheden georganiseerd.

Eén op de Militaire begraafplaats aan de Roodeweg in Otrobanda en één bij het Monument voor de Gevallenen aan het Waaigat. De Oorlogsgravenstichting werd vertegenwoordigd door de plaatsvervangend algemeen directeur, de heer R.G.A. Hoefsmit. Samen met luitenant-ter-zee 2OC J.G.H. Kramer legde hij namens de Oorlogsgravenstichting een krans bij het monument.

De heren Hoefsmit en Kramer leggen een krans …

… bij het monument voor de Gevallenen in Willemstad

51

Singapore

Op het Britse ereveld Kranji namen ruim 100 Nederlanders deel aan de herdenking. De Nederlandse ambassadeur, de heer C.C. Sanders, sprak een korte toespraak uit, waarna het woord werd gegeven aan drie kinderen die hun zelf geschreven gedichten voordroegen. Na het gezamenlijk zingen van het Wilhelmus sloot een rondgang over het ereveld de herdenkingsplechtigheid af.

Edwin Ma droeg zijn gedicht voor:

Dodenherdeking - Kranji War Cemetery Singapore 04-05-2009

Kranslegging op het Kranji War cemetery in Singapore. Inzet rechtsboven: ambassadeur Sanders en de leerlingen Sebastiaan van Putten, Edwin Ma en Gaby Leenheer

52

VRIJHEID

Er is een ding dat iedereen wil en dat is vrijheid.

Als dat er niet was, bestond er geen blijheid.

Er is ook een ding dat niemand wil en dat is oorlog.

Maar het is er toch.

Als we kijken naar dat nare verleden, Aan die dappere soldaten die voor ons hebben gestreden.

Zij hebben het land vrij gemaakt, En zo hebben we ons doel geraakt.

Vrijheid voor iedereen.

Mensen zijn weer samen en niet alleen.

Ik wil graag dromen, Dat er nooit meer oorlog zal komen.

53

PELGRIMSREIZEN Sinds 1969 organiseert de Stichting jaarlijks pelgrimsreizen voor nabestaanden van Nederlandse oorlogsslachtoffers naar erevelden in het Verre Oosten met het doel hen de gelegenheid te bieden de graven van hun dierbaren te bezoeken.

Naast het bezoek aan het ereveld wordt tijd uitgetrokken voor het bezichtigen van diverse culturele bezienswaardigheden. De nadruk ligt altijd echter op het verwerkingsaspect van de reis. Een bijzondere factor van deze reizen is namelijk het gemeenschappelijke doel. Het is de ervaring van de Oorlogsgravenstichting dat nabestaanden door het deelnemen aan een groepsreis die bestaat uit lotgenoten zich sneller op hun gemak voelen en beter hun gevoelens onder woorden kunnen brengen en uiten. Op die manier krijgt het gemis van een familielid een eigen plaats in hun leven.

In 2009 werden vier reizen georganiseerd. Een reis naar Goa, India en drie pelgrimsreizen naar IndonesiĂŤ met als bestemming respectievelijk Semarang, Jakarta en Bandung. In IndonesiĂŤ werd op de bezochte erevelden een herdenkingsplechtigheid gehouden met een kranslegging namens de pelgrimsgroepen bij het centrale monument.

Aan de reizen naar India en IndonesiĂŤ namen in totaal 71 nabestaanden deel.

De pelgrimsreizen worden mede mogelijk gemaakt door het Nationaal Fonds voor Vrijheid en Veteranenzorg die meedeelt in de opbrengsten uit de BankGiroLoterij. Deelname aan deze loterij wordt daarom van harte aanbevolen.

Deelnemers aan de pelgrimsreis naar Semarang

54

Deelnemers aan de pelgrimsreis naar Bandung

Deelnemers aan de pelgrimsreis naar Jakarta

Deelnemers aan de pelgrimsreis naar Goa

55

UIT DE INGEKOMEN POST “Enkele dagen geleden heb ik samen met mijn vrouw, zoon en schoondochter een bezoek gebracht (middels uw reizenregeling Duitsland) aan Hamburg, waar mijn vader P.C.H. Bazen op 22-3-1945 tijdens een bombardement is omgekomen in het Arbeitslager Langer Morgen te Wilhemsburg, wij hebben het Nederlandse Ereveld op begraafplaats Ohlsdorf-Hamburg bezocht en wat ons opviel was de bijzonder goede staat van onderhoud en verzorgde aanblik die het Ereveld bood, hiervoor willen wij u een compliment maken!”

“Afgelopen jaar heb ik mij, na het overlijden van mijn moeder, bij uw waardevolle organisatie aangesloten als donateur. Heden ontving ik van u een circulaire met pelgrimsreizen. Het punt is, dat ikzelf niet precies weet, waar mijn grootvader (om hem gaat het) precies begraven ligt. Aan mijn moeder kan ik het, helaas, niet meer vragen. Wel weet ik, dat mijn grootvader ooit is herbegraven op een ereveld in Indonesië. Ik heb ooit foto’s gezien van dat graf met bloemen. Ik vermoed, dat er bij u een registratie moet zijn maar de zoekfunctie op uw website geeft geen uitsluitsel”.

“Hartelijk dank voor het beantwoorden van mijn vraag. Ik moet eerlijk zeggen dat ik het Slachtofferregister volledig over het hoofd heb gezien op de website maar het was inderdaad zeer eenvoudig de gewenste gegevens op te vragen”.

“Ik mail u om u te bedanken voor de vlotte reactie. Mijn moeder en haar zus heb ik inmiddels geïnformeerd dat hun vader (beschietingsslachtoffer) opgenomen is in het slachtofferregister. Zij zijn zeer content dat dit nu inmiddels is geregeld, het is in ieder geval al een stukje erkenning. Het gaat dus niet om mijn oom, maar om de vader van mijn moeder. Zij was destijds 13 jaar.

“Naar aanleiding van de presentatie op 16 oktober jl. wil ik mijn waardering uiten voor al het werk, dat uw Stichting verricht. Ook de website, waar het levensverhaal van mijn vader is opgenomen vind ik heel waardevol voor mij en mijn familie. Ook heel veel waardering voor de heer Kornaat, die er een duidelijk en een mooi vloeiend verhaal van heeft gemaakt, waar ik zeer tevreden over ben”.

“Allereerst onze complimenten voor de wijze waarop u en de stichting zich inzetten voor het gedenken van oorlogsslachtoffers. Het doet ons zeer goed en 56

geeft aan dat u zich met hart en ziel inzet. Onze opa heeft inderdaad een oorlogsgraf in Roden gekregen. We zijn u daar zeer erkentelijk voor”.

“Bedankt voor uw reactie op mijn e-mail. Met name de informatie over het feit dat mijn opa jullie in 1960 berichtte over het lot van mijn oom is interessant. Ik wist dit namelijk nog niet en het voegt weer een klein stukje toe aan het verhaal van mijn oom”.

“Hartelijk dank voor uw reactie. De boekjes van de Gravenserie in Zuid-West Pacific zijn een kostbaar bezit en geven de geschiedenis van de oprichting van de vele erevelden en welke instanties erbij betrokken waren. Ik heb zojuist de DVD’s van de OGS met veel aandacht en emotioneel bekeken. Het zijn voortreffelijke beelden, die ik volgend jaar ga gebruiken als we in de Oudheidkamer in Ridderkerk een tentoonstelling gaan inrichten ter gelegenheid van 70 jaar geleden begin Tweede Wereldoorlog”.

“Lieve Opa, Maar 30 jaar geworden, en toch mijn opa. Een opa om trots op te zijn. Die indologie studeerde in Leiden. Die een grachtenpand wilde kopen in Amsterdam.

Die zijn bruid meenam naar de mooiste plekken in Europa. Die tegen de regels in piano speelde met een inlander. Die liefdevol schreef over ‘kleine Puck’.

Ria of Puck. Een dochter om trots op te zijn.

Die ruim 40 jaar later weer thuis kwam, thuis in het Land van haar vader, thuis in de warmte met de geuren, die het woord ‘nakal’ nog kende, die als geen ander met de Indonesiërs kan opschieten. Die de allerliefste moeder is. En door de brieven weet ik van wie zij dit heeft.

Annemieke Jutte bij het verzamelbord met de naam van haar opa

Lieve Opa, Nu staan we hier met zijn allen, uw nageslacht. Wij zijn verdrietig dat u zo kort heeft geleefd. Maar tegelijker tijd trots dat u zo dapper tot het eind de bevolking beschermde. En blij dat u zorgde voor een familiegeschiedenis in dit mooie land. Liefs, uw kleindochter Annemieke”.

57

DIENSTVERLENING Bloemlegging en graffoto’s

Sinds jaar en dag verzorgt de Oorlogsgravenstichting bloem- en kransleggingen op de erevelden in Indonesië en Thailand.

De kosten van een bloemlegging in Indonesië bedragen incl. foto € 8,50.

Men heeft de keuze uit: Type A: Bloemstukje van orchideeën type Douglas/Vanda, hoog model.

Type B: Andere soorten bloemen niet zijnde orchideeën.

Type C: Bloemstukje van Bangkok orchideeën, laag model.

Tevens is het mogelijk om voor de erevelden in Indonesië kransen te bestellen.

Type K30: Kransje (doorsnede 30 cm.) voor plaatsing bij de graven; kosten incl. foto € 12,50.

Eventueel met korte tekst op rood-wit-blauw lint (maximaal 40 letters, inclusief spaties). Soort bloemen wordt in overleg met de plaatselijke bloemist bepaald.

Type K75: Een grote krans (oranje gladiolen of witte bloemen; doorsnede 75 cm.), inclusief rood-wit-blauw lint met korte tekst (maximaal 60 letters, inclusief spaties), bedoeld voor kranslegging bij de monumenten door comités en verenigingen; kosten € 27,50 inclusief foto.

Wilt u een extra bloem- of kransleggingsfoto bestellen, dan is de prijs hiervan € 2,00.

Wilt u alleen een graffoto bestellen (formaat 10 x 15 cm.), dan is dat ook mogelijk, de prijs hiervan is eveneens € 2,00.

Kranslegging

58

Voor Thailand kunnen uitsluitend kleine bloemstukjes worden besteld.

De soort bloemen is afhankelijk van wat die dag voorradig is bij de bloemist, keuze van de bloemen gaat in overleg met de opzichter ter plaatse. De kosten bedragen € 8,50, inclusief foto.

Om redenen van logistieke aard die buiten de invloedssfeer van de Stichting liggen, kan helaas niet gegarandeerd worden dat de voor de erevelden in Thailand bestelde bloemstukjes ook daadwerkelijk op de opgegeven datum gelegd worden en kan het vrij lang duren alvorens de foto’s van de bloemleggingen beschikbaar zijn.

Bestellingen dienen uiterlijk 8 weken voor de gewenste uitvoeringsdatum bij de Stichting bekend te zijn.

De eenvoudigste wijze van bestellen is per bankoverschrijving (ING nr.

40.10.00), onder vermelding van: naam overledene, naam van het ereveld en de gewenste datum. De gegevens uitsluitend op de voorzijde van de giro vermelden. U kunt natuurlijk ook via onze website (onder ‘Service’ en ‘Bloemleggingen’) een bloem- of kranslegging opgeven.

In verband met een verandering in het verwerken van acceptgiro’s bij de banken kunnen wij u geen acceptgirokaart meer toezenden. Bij de brief met de foto van een bloem- of kranslegging zullen wij u vragen om de kosten voor de bloemlegging zelf over te maken op onze ING rekening 40.10.00 ten name van de Oorlogsgravenstichting onder vermelding van een in de brief vermeld bestelnummer.

Indien u dit wenst, kunt u ons machtigen om eenmalig de desbetreffende kosten van uw bankrekening af te schrijven. Dit bespaart ons tijd en geld.

Voor Hong Kong, Singapore, Korea en Myanmar (voormalig Birma) gelden aparte voorwaarden, waarover desgewenst nadere inlichtingen worden verstrekt.

Op de erevelden in Thailand zijn 156 bloemstukjes geplaatst. Daarnaast werden 156 graffoto’s gemaakt.

In Indonesië voerden wij in totaal 1465 bloemleggingen uit en werden er 66 kransleggingen verzorgd. Op verzoek van nabestaanden maakten wij 1427graffoto’s.

Kleurenfoto’s van erevelden

Regelmatig ontvangen wij telefonische verzoeken om overzichtsfoto’s van Nederlandse erevelden op te sturen. In dergelijke gevallen wordt door ons een keuze gemaakt uit de diverse foto’s die wij hebben. Sinds enige tijd bestaat de mogelijkheid om - via onze website (www.ogs.nl) - zelf een keuze te maken en 59

de gewenste foto(‘s) te bestellen.

Op de homepage in het navigatieframe vindt u de link ‘fotoalbum erevelden’.

Op deze pagina wordt uitgelegd hoe u de diverse overzichtsfoto’s online kunt bekijken en bestellen, welke formaten wij kunnen leveren en wat de daaraan verbonden kosten zijn.

In het navigatieframe bij deze pagina treft u diverse fotoalbums per ereveld aan.

In de loop der tijd zullen we een aantal erevelden dat nu nog ontbreekt, hieraan toevoegen. Wij hopen met deze service vooral diegenen van dienst te zijn die zelf niet meer in staat zijn een bezoek te brengen aan ‘hun’ erevelden.

Nederlands erehof op de begraafplaats Essenhof in Dordrecht

U kunt natuurlijk ook telefonisch blijven bestellen. De prijs voor een foto bedraagt: Formaat 10 x 15 cm. € 2,00 Formaat 13 x 18 cm. € 3,00 Formaat 20 x 30 cm. € 8,00 N.B. Voor verzendingen naar het buitenland geldt een toeslag van € 2,50.

Fotokopieën Gedenkboeken

Het is mogelijk om fotokopieën van pagina’s uit de gedenkboeken te bestel60

len. De prijs per set (titelblad met de gewenste pagina) bedraagt € 2,50, incl. verzendkosten. Men kan de set via onze website (onder ‘service’ en ‘gedenkboeken’) bestellen, of per giro door overmaking van dit bedrag op rekening ING 40.10.00, onder vermelding van naam van de overledene, en ‘fotokopie gedenkboek’. Om misverstanden te voorkomen merken wij op, dat in de gedenkboeken uitsluitend slachtoffers vermeld staan van wie geen aanwijsbare laatste rustplaats bekend is. Er bestaat ook een informatiefolder over de gedenkboeken.

Reisfaciliteiten Duitsland (geldt ook voor Salzburg)

In de Oorlogsgravenovereenkomst die is gesloten tussen het Koninkrijk der Nederlanden en de Bondsrepubliek Duitsland is opgenomen dat familieleden van in Duitse gevangenschap overleden gedeporteerde Nederlandse burgers voor bezoek aan een in de Bondsrepubliek Duitsland gelegen begraaf- of gedenkplaats eenmaal per jaar gebruik kunnen maken van de treinreizenregeling. Op grond van deze regeling kan men op de trajecten van de Deutsche Bundesbahn gratis 1e klasse reizen voor een bezoek aan de in Duitsland gelegen begraaf- of gedenkplaats.

Omdat ook met de Nederlandse Spoorwegen een regeling is getroffen, kunnen nabestaanden volledig kosteloos met de trein reizen om een bezoek te brengen aan de begraaf- of gedenkplaats van hun dierbare in Duitsland. Deze regeling geldt ook voor bezoeken aan gedenkplaatsen bij voormalige concentratiekampen, zoals Dachau, Bergen-Belsen, Hamburg-Neuengamme e.d. alsmede voor familieleden, die het ereveld Salzburg (Oostenrijk) willen bezoeken.

De reisbiljetten voor de reis in de Bondsrepubliek Duitsland worden verstrekt door de Oorlogsgravenstichting en zijn na de datum van afgifte 1 maand geldig. Aanvraagformulieren vindt u op onze website (onder ‘reizenregeling Duitsland’). U kunt ook een formulier bij de Stichting opvragen. Uw aanvraag dient uiterlijk twee weken vóór de reisdatum in ons bezit te zijn.

Met de reisbescheiden kan in alle treinen worden gereisd. Op de ICE-sprinter is echter een toeslag van toepassing, welke niet onder de regeling valt. In internationale treinen is een plaatsreservering verplicht. Hiertoe dient men zich te wenden tot het NS-station in uw woonplaats, het reserveringsbureau van de NS (telefoon 0900 - 92 96) of tot een door de NS erkend reisbureau in uw woonplaats.

Indien u beschikt over een internetverbinding kunt u de website www.ns.nl/internationaal raadplegen voor meer informatie. De Oorlogsgravenstichting verleent geen bemiddeling bij plaatsreserveringen.

61

PUBLICITEIT en INFORMATIE Website Oorlogsgravenstichting (www.ogs.nl)

In het verslagjaar telde de website gemiddeld 35.000 bezoekers per maand die goed waren voor een jaartotaal van 8.286.162 hits. Ten opzichte van 2008 zijn dit meer bezoekers, maar relatief minder hits. Gebleken is dat bezoekers favoriete pagina’s vastzetten en die regelmatig raadplegen. Bij een volgend bezoek keren zij dus rechtstreeks terug op die pagina wat resulteert in minder hits.

Audiovisuele producties

Want elk graf heeft z’n verhaal (deel 1) In opdracht van het Bestuur van de Oorlogsgravenstichting heeft het bedrijf PiaMedia BV in 2006 een film gemaakt over de werkzaamheden van de Oorlogsgravenstichting in Indonesië. De film, met als titel “Want elk graf heeft z’n verhaal” is mede mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van de Stichting Het Gebaar. De film is verkrijgbaar op DVD en te bestellen bij de Oorlogsgravenstichting in Den Haag. De kosten bedragen € 10,- incl. verzendkosten.

Want elk graf heeft z’n verhaal (deel 2) In 2008 maakte PiaMedia BV deel 2 van “Want elk graf heeft z’n verhaal”. Deel 2 gaat over de werkzaamheden van de Oorlogsgravenstichting in Nederland.

Als extra staan op deze DVD 15 minutendurende registraties van de dodenherdenkingen op het Militair ereveld Grebbeberg en het ereveld Loenen van 4 mei 2009. De DVD is te bestellen bij de Oorlogsgravenstichting in Den Haag. De kosten bedragen € 10,- incl. verzendkosten.

Genoemde bedragen kunt u overmaken op ING rekening 40.10.00 ten name van de Oorlogsgravenstichting in Den Haag, onder vermelding van ‘DVD Indonesië’ of ‘DVD Nederland’, uw naam en adres. U ontvangt de bestelde DVD dan binnen 4 weken na ontvangst van de betaling.

Informatiefolders

De Oorlogsgravenstichting beschikt over een ruim assortiment van in kleur uitgevoerde informatiefolders over diverse erevelden en onderwerpen. Inmiddels zijn ook enkele folders vertaald in het Engels. U kunt de folders, evenals dit jaarbericht en dat van de afgelopen jaren, digitaal van onze website downloaden.

62

Wandelroutes ereveld Loenen

Op het ereveld Loenen zijn twee wandelroutes uitgezet. In het informatiecentrum kan men gratis de plattegrond van het ereveld meenemen, met daarop aangegeven een groene (ca. 1100 m.) en rode wandelroute (ca. 1800 m.). U kunt de plattegrond met de wandelroutes ook van onze website downloaden.

Voorlichtingsstand ‘De Oorlogsgravenstichting’

Organiseert u een reünie of bijeenkomst en beschikt u over voldoende ruimte (ca. 4 bij 2 meter) dan komen wij graag (kosteloos) informatie geven. Nadere inlichtingen zijn verkrijgbaar bij de afdeling Voorlichting.

Lezingen

De mogelijkheid bestaat om voor het middelbaar onderwijs, verenigingen, gezelschappen e.d. een PowerPoint presentatie te houden (ca. 45 minuten) over het werk van de Oorlogsgravenstichting. Nadere informatie is verkrijgbaar bij de afdeling Voorlichting.

Boek Loenen en boek Grebbeberg

Het boek “Ereveld Loenen. Laatste rustplaats van Nederlandse oorlogsslachtoffers” (ISBN 90 12 08756 2) is bij de Stichting verkrijgbaar. De kosten bedragen € 27,50 (inclusief verzendkosten in Nederland).

Bij de tentoonstelling in het informatiecentrum op het Militair ereveld Grebbeberg is een boek verschenen: “Daar spraken wij nooit over. Verwerking van oorlogsleed van nabestaanden en militairen in de strijd rond de Grebbeberg, mei 1940” (IJdo. J. Groot). De kosten bedragen € 5,00 (inclusief verzendkosten in Nederland).

U kunt de genoemde bedragen overmaken op ING rekening 40.10.00 ten name van de Oorlogsgravenstichting in Den Haag, onder vermelding van ’Boek Grebbeberg’ of ’Boek Loenen’, uw naam en adres. U ontvangt uw bestelling dan binnen 4 weken na ontvangst van de betaling.

Informatiebord op het Frans Militair ereveld in Kapelle, Zeeland

63

TER INFORMATIE Openingstijden erevelden Loenen en Grebbeberg

Het ereveld Loenen en het Militair ereveld Grebbeberg zijn dagelijks van 9.00 tot 17.00 uur voor het publiek toegankelijk. Op zaterdagen, zon- en feestdagen is geen personeel aanwezig. Op het uitgestrekte ereveld Loenen kunnen bezoekers zich ori毛nteren met behulp van een plattegrond en bijbehorend naamregister die ter inzage liggen in het informatiecentrum, rechts v贸贸r de ingang.

Dodenherdenking ereveld Loenen

De jaarlijkse herdenking onder auspici毛n van de Oorlogsgravenstichting wordt gehouden op 4 mei. Aanvang 14.00 uur. Voorafgaande aan deze plechtigheid vindt om 11.30 uur een oecumenische dienst plaats in de kapel op het ereveld.

Nabestaanden van oorlogsslachtoffers die bij de Oorlogsgravenstichting geregistreerd zijn, worden hiervoor uitgenodigd. De bijeenkomsten zijn openbaar en voor een ieder vrij toegankelijk.

Dodenherdenking Militair ereveld Grebbeberg

Deze 4-meiherdenking wordt georganiseerd door de Koninklijke Landmacht (Regionaal Militair Commando Midden in Utrecht). Aanvang 19.20 uur. Ook hier geldt dat bij de Stichting geregistreerde nabestaanden een uitnodiging ontvangen.

Kranslegging op het Militair ereveld Grebbeberg in Rhenen

64

Allerzielen ereveld Loenen

In de kapel op het ereveld Loenen wordt jaarlijks op 2 november ter gelegenheid van Allerzielen een H. Mis opgedragen. Aanvang 11.30 uur. Nabestaanden van oorlogsslachtoffers die het katholieke geloof aanhingen, en geregistreerd zijn bij de Stichting, worden hiervoor uitgenodigd.

Openingstijden erevelden in Indonesië

Dagelijks van zonsopgang tot zonsondergang. De bezoeker dient bij de poort van het ereveld te bellen. Op elk ereveld zijn registers aanwezig met de namen van de slachtoffers waarin de graflocatie opgezocht kan worden.

Naast het register van het desbetreffende ereveld kunnen ook de registers van de overige erevelden op Java geraadpleegd worden, evenals die van andere erevelden in Zuidoost-Azië (Ambon, Hong Kong, Singapore, Thailand en Myanmar).

Dodenherdenking in Indonesië

Op het ereveld Menteng Pulo wordt jaarlijks op 4 mei de nationale dodenherdenking georganiseerd.

Dodenherdenking op de Dam te Amsterdam

Het Nationaal Comité 4 en 5 mei organiseert ieder jaar de Nationale Herdenking in Amsterdam. Deze herdenking begint met een besloten bijeenkomst van 18.55 tot 19.25 uur in de Nieuwe Kerk die speciaal bedoeld is voor direct betrokkenen en nabestaanden. Op 4 mei 2010 houdt de heer K. Schippers in de Nieuwe Kerk een voordracht. Na de officiële kranslegging door H.M. de Koningin en Z.K.H. Prins Willem Alexander, volgen twee minuten stilte; aansluitend vinden de overige kransleggingen plaats. Voor nadere inlichtingen kunt u contact opnemen met het Nationaal Comité 4 en 5 mei: Nieuwe Prinsengracht 89, 1018 VR Amsterdam, tel. 020-7183500.

Herbegravingen in Nederland

Om te voorkomen dat stoffelijke resten van oorlogsslachtoffers verloren gaan, streeft de Oorlogsgravenstichting ernaar de in Nederland verspreid liggende particuliere oorlogsgraven bij ruiming, onvoldoende onderhoud of anderszins over te brengen naar het Militair ereveld Grebbeberg te Rhenen of het ereveld Loenen.

Een dergelijke overbrenging geschiedt in alle stilte, zonder ceremonieel en buiten aanwezigheid van familieleden of derden. Er zijn voor de nabestaanden geen kosten aan verbonden. Ook de nieuwe grafinrichting komt voor rekening van de Stichting. Voorts zijn voor graven op de erevelden geen onderhoudskos65

ten of grafrechten verschuldigd.

De militairen, gesneuveld in de meidagen van 1940, worden overgebracht naar het Militair ereveld Grebbeberg, de overige militairen en de burgerslachtoffers naar het ereveld Loenen. Wanneer men de overbrenging van een oorlogsgraf wenselijk acht, kan men zich wenden tot de Oorlogsgravenstichting.

Beplanting oorlogsgraven

De beplanting van oorlogsgraven die direct of indirect door de Stichting worden beheerd is aan voorwaarden gebonden. Dit geldt speciaal voor graven, gelegen op de erevelden en speciale afdelingen van begraafplaatsen, waar de uniformiteit bepalend is voor het algemeen aanzien. Om deze reden wordt men verzocht geen vaste planten, kunstbloemen of andere versieringen aan te brengen, maar te volstaan met het plaatsen van losse bloemen in de daartoe bestemde vazen.

Nederlands erehof in Valkenburg (ZH)

Adreswijzigingen

Adreswijzigingen zijn bij voorkeur op te geven door middel van de bekende verhuiskaart, per e-mail of eventueel telefonisch. Omdat acceptgiro’s per computer worden verwerkt, kunnen eventuele wijzigingen niet via deze formulieren worden doorgegeven. Wij vragen hiervoor uw begrip.

66

FINANCIËLE STEUN In de vorm van giften, bijdragen van nabestaanden en legaten ontvingen wij een bedrag van € 737.573 De specificatie van dit bedrag is: Collectebussen Loenen en Grebbeberg 6 Legaten Periodieke en andere bijdragen 9 Bijdragen voor het Leven Totaal opbrengst 2009

€ 4.656 € 564.588 € 164.867 € 3.462 € 737.573

Verantwoording van contant ontvangen giften:

Ontvangen inzake de opbrengst van het boekje “Mijn Oorlogskroniek” € 78,50 Overige bijzondere schenkingen: Pelgrimshoeve, Zoetermeer € 1.000 Hervormde Stichting Irenefonds € 1.000 11e Infanterie Bataljon Garderegiment Grenadiers en Jagers € 3.491,60 Lamers van Nass Trofee € 1.000 Stichting Orlanda Goban € 3.500 Locatie Medezeggenschaps Commisie Oranjekazerne € 1.500 De Stichting is de goede gevers hiervoor bijzonder dankbaar!

Met schenkingen van drie instellingen konden nieuwe lampen in de kapel op het ereveld Loenen geïnstalleerd worden

67

Schenken met belastingvoordeel

Een fiscaal aantrekkelijke manier van schenken is periodiek schenken met een notariële akte. Met een periodieke schenking is uw bijdrage jaarlijks geheel aftrekbaar van uw belastbaar inkomen. Sinds januari 2008 kan dit alleen nog als de instelling waar u een schenking aan doet een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI) is. De periodieke schenking heeft een minimale duur van 5 jaar. De Oorlogsgravenstichting is door de Belastingdienst aangemerkt als ANBI. Hierdoor zijn wij vrijgesteld van schenkings- en successierecht voor erfenissen en schenkingen die wij ontvangen in het kader van het algemeen belang.

Met een periodieke schenking kunt u uw gift verhogen zonder dat het u extra geld kost!

Rekenvoorbeeld

Stel, u geeft jaarlijks € 100 aan de Oorlogsgravenstichting en u zit in het 42% belastingtarief. U besluit er een periodieke schenking van te maken. U verhoogt uw jaarlijkse schenking van € 100 naar € 172. Via uw aangifte stort De Belastingdienst 42% terug op uw rekening: € 72. De schenking ‘kost’ u dus geen € 172, maar € 100. Resultaat: u geeft jaarlijks nog steeds € 100, maar de Oorlogsgravenstichting beschikt over een bedrag van € 172!

Bij een periodieke schenking vanaf € 150 per jaar neemt de Oorlogsgravenstichting de notariskosten voor het opmaken en passeren van de akte voor haar rekening.

Als u interesse heeft in deze wijze van schenken, neemt u dan contact op met mevrouw J. Slappendel, tel. 070-3131090 of e-mail jslappendel@ogs.nl, zij stuurt u dan het aanvraag/volmachtformulier toe.

Betalingen vanuit het buitenland

Regelmatig ontvangt de Stichting cheques, al dan niet in buitenlandse valuta, ten behoeve van de betaling van bloem-/kransleggingen of als begunstigerbijdrage.

In voorkomende gevallen verzoeken wij u geen cheques te gebruiken omdat de incassokosten die ons hiervoor in rekening worden gebracht hoog zijn.

Voor internationale overboekingen zijn de volgende bankgegevens van de Oorlogsgravenstichting van belang: Fortis bank Nederland N.V., rek. 24.62.44.097 IBAN-nummer: NL47 FTSB 0246 2440 97 BIC-code: FTSBNL2R 68

Automatische incasso

In verband met de kosten die verbonden zijn aan het gebruik van een acceptgirokaart geven wij u in overweging de jaarlijkse bijdrage aan de Stichting (of een periodieke betaling voor een bloemlegging) voortaan middels een automatische incasso te voldoen. Voor nadere informatie kunt u contact opnemen met mevrouw Slappendel.

Begunstigers

Met het verstrijken der jaren neemt het aantal begunstigers dat door overlijden de Stichting ontvalt, helaas toe. Gelukkig wordt het donateurschap dan in vele gevallen door de kinderen of kleinkinderen voortgezet. Ook anderszins stellen wij de werving van begunstigers op hoge prijs. Wij doen een beroep op alle lezers ons daarbij te helpen. Via onze website kunnen nabestaanden en belangstellenden zich als begunstiger aanmelden of door middel van een aanmeldingskaart die wij u graag op verzoek toezenden (tel. 070-3131090). Begunstigers krijgen jaarlijks het Jaarbericht toegestuurd, ook worden zij op de hoogte gehouden van andere activiteiten.

Nederlands erehof op de gemeentelijke begraafplaats Vredehof in Nijmegen

69

ORGANISATIE Beschermvrouwe:

Hare Majesteit de Koningin Samenstelling Raad van Bestuur per 31 december 2009: President : Mr. R.S. Croll, president van de rechtbank Zwolle-Lelystad Vice-president : J.A. van Diepenbrugge, luitenant-generaal der Koninklijke

Landmacht b.d.

Algemeen secretaris : C.N.J. Neisingh, generaal-majoor der Koninklijke

Marechaussee b.d.

Leden die een ministerie vertegenwoordigen:

Mr. R.J. de Bruijn, beleidsmedewerker afdeling zeescheepvaart van het directoraat-generaal goederenvervoer, ministerie van Verkeer en Waterstaat; mevrouw drs. M.T.G. van Daalen, directeur consulaire zaken, ministerie van Buitenlandse Zaken; mevrouw drs. M.W. Gout, commandant van het Commando DienstenCentra, ministerie van Defensie; mevrouw mr.drs. S. Voortman, directeur bestuurlijke en juridische zaken, ministerie van Financien; mr. B.J.M. baron van Voorst tot Voorst, namens de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

Overige leden:

Jhr. W.L. den Beer Portugael; J.J.P. Boosman, rabbijn; C.G.A. Cornielje, commissaris der Koningin in de provincie Gelderland; mr. G.J. de Graaf, burgemeester van Apeldoorn; C.G.J. Hilderink, generaal-majoor der Koninklijke Luchtmacht b.d.; G.L.J. Huijser, generaal der Infanterie b.d.; prof.dr. E.J.J.M. Kimman s.j., hoogleraar Ethiek en Economie UvA; F.H. Kuttschr端tter, vicaris-generaal van het Militair Ordinariaat; mevrouw drs. M.R. van Lanschot-van Vloten; mr. W.H. Zoomers, generaal-majoor der Koninklijke Landmacht b.d.

Dagelijks Bestuur per 31 december 2009:

Jhr. W.L. den Beer Portugael; mr. R.S. Croll; J.A. van Diepenbrugge; C.G.J. Hilderink; prof.dr. E.J.J.M. Kimman s.j.; mevrouw drs. M.R. van Lanschot-van Vloten; C.N.J. Neisingh.

70

Staf hoofdkantoor per 31 december 2009

Algemeen directeur: Hoofd Beheer & Onderhoud tvs Plv. AD Hoofd Algemene Zaken Hoofd financiën en automatisering Hoofd archief, necrologie PR&voorlichting

G. Flieringa : Drs. W.R. Broer : Mevouw K.A. Fernhout, BHRM : M.H. van der Draai : J.J. Teeuwisse

Medewerkers:

L. Bouwhuis; N.W.S.M. van Dijk; mevrouw T. Eversteijn; J.G. Groenestein; A. Harrewijn; mevrouw M.D. Hekelaar; R.R. Jankisingh; D. Lagemaat; mevrouw R.G. Lalmohamed-Garib; mevrouw B.S. Lelieveld-van der Zee; mevrouw H. Nanda-Gayadin; P. Raatgever; F.A. Schuling; mevrouw J. Slappendel-IJmkers; B. Verhaaf.

Opzichters erevelden Nederland:

Ereveld Loenen, Apeldoorn Militair ereveld Grebbeberg, Rhenen

: H.J.M. Mulder : C. Willemsen

Medewerkers:

H. Bouhof; C.H. Kelderman; mevrouw J.W. Mulder-Bresser; G.J. Reusken; mevrouw G. van Rijn-Zalm.

Staf kantoor Jakarta per 31 december 2009

Directeur Indonesië

: P. Steenmeijer

Medewerkers:

R. da Costa; mevrouw C.S. Buss-Darmaun; mevrouw J. Darmanto; mevrouw A. Pohan; mevrouw R. Sygiyanti; mevrouw A. Winarni.

Opzichters erevelden Indonesië per 31 december 2009

Ancol, Jakarta Candi, Semarang Kalibanteng, Semarang Kembang Kuning, Surabaya Leuwigajah, Cimahi Menteng Pulo, Jakarta Pandu, Bandung

: E. Bharka : Eko Boedi Listyanto : Y. Sunari : J.B. Leuwol : F. Tuhumury : Effendi : Purwadi

Onder leiding van deze opzichters zijn nog ruim 120 Indonesische mensen werkzaam op de zeven Nederlandse erevelden op Java.

71

Directiewisseling Tijdens een druk bezochte en gezellige receptie op het landgoed Te Werve in Rijswijk werd op 8 oktober afscheid genomen van de heren P.C. van der Graaf en R.G.A. Hoefsmit, respectievelijk algemeen directeur en plaatsvervangend algemeen directeur van de Oorlogsgravenstichting. De heer Hoefsmit was per 1 september met pensioen gegaan en de heer Van der Graaf legde zijn functie per 1 november neer. De heer Hoefsmit was gedurende 14 jaar werkzaam geweest bij de Stichting. Naast plaatsvervangend algemeen directeur was hij hoofd Algemene Zaken. In die functie was hij verantwoordelijk voor de Nederlandse oorlogsgraven die verspreid over de wereld te vinden zijn. In nauwe samenwerking met het ministerie van Buitenlandse Zaken in Den Haag zorgde hij voor regelmatige controles van de oorlogsgraven in den vreemde. Naar aanleiding van rapportages, ontvangen van ambassades en consulaten, trad hij handelend op. Daarnaast gaf hij leiding aan de afdelingen Bloemlegging en Reisbureau. Hij regelde de organisatie van de pelgrimsreizen die de Stichting jaarlijks uitvoerde.

De heer Hoefsmit fungeerde hierbij ook als reisleider. In die rol heeft hij vele reizen geleid en talloze nabestaanden ontmoet.

De heer Van der Graaf werd in 2002 gevraagd de algemene leiding van de Stichting op zich te nemen. Een jaar eerder was hij, na een carrière van 32 jaar bij de Koninklijke Marine, met functioneel leeftijdsontslag gegaan. De heer Van der Graaf vond zich toen nog te jong om dagelijks in de tuin te werken en keek uit naar een nieuwe uitdaging. Die vond hij bij de Oorlogsgravenstichting. Daar kreeg hij bijna direct te maken met de periodieke evaluatie voor de vaststelling van de jaarlijkse subsidie verstrekt door het ministerie van Binnenlandse Zaken, welke hij naar tevredenheid wist af te ronden. Ook introduceerde hij een nieuwe begrotingssystematiek bij de Stichting, waaraan een meerjarenplanning van de werkzaamheden wordt gekoppeld. Tot slot bereidde hij een wijziging voor van de organisatiestructuur die in 2010 zijn beslag zal krijgen.

De heer mr. R.S. Croll, president van de Oorlogsgravenstichting, sprak beide heren waarderend toe. Hij vertelde de prettige en professionele samenwerking altijd bijzonder gewaardeerd te hebben en bood beiden ter herinnering een zilveren OGS-legpenning aan. Zowel de heer Hoefsmit als de heer Van der Graaf had grote betrokkenheid getoond bij de uitvoering van het soms moeilijke, maar vooral mooie en dankbare werk van de Oorlogsgravenstichting. Vervolgens overhandigde de heer Croll beide heren een reischeque. Tot slot kreeg mevrouw K. Fernhout, hoofd Algemene Zaken, het woord. Namens alle medewerkers van de Stichting bedankte zij de heren Van der Graaf en Hoefsmit voor de langdurige 72

Een drukbezochte en gezellige receptie

De heren Hoefsmit en Van der Graaf nemen afscheid van elkaar

73

samenwerking. Zij bood beiden een kookboek aan met door de medewerkers van de Stichting samengestelde gerechten. De gedachte hierachter was te voorkomen dat zij, nu zij gepensioneerd zijn, te weinig om handen zouden hebben.

Bestuur, directie en medewerkers van de Stichting wensen de beide heren nog vele jaren in goede gezondheid toe.

De heer Croll spreekt de heren Van der Graaf en Hoefsmit toe

74

De heren Hoefsmit en Van der Graaf luisteren aandachtig toe

De heer Croll overhandigt de heer Hoefsmit een zilveren OGS-legpenning

De heer Hoefsmit toont zijn kookboek

75

Per 1 november is de heer G. Flieringa benoemd tot algemeen directeur van de Oorlogsgravenstichting. Op 29 oktober overhandigde de heer P.C. van der Graaf hem voor het kantoor van de Stichting in Den Haag symbolisch de sleutel van het pand en wenste hem een plezierige tijd toe bij de Stichting.

Commandeur van de elektrotechnische dienst b.d. Flieringa was souschef Personeelslogistiek, tevens plaatsvervangend Directeur operationele ondersteuning bij het Commando Zeestrijdkrachten. Hij verliet de Koninklijke Marine op 1 augustus 2008.

Peter van der Graaf (rechts) draagt het commando over aan Gel Flieringa

76

Personeelsmutaties

In het verslagjaar hebben mevrouw E.D.R. Bongers en de heer A.C. Bijsmans de Stichting verlaten. De heer E.J. Hunnik bereikte na bijna 35 jaar trouwe dienst de pensioengerechtigde leeftijd en ging op 1 augustus met FPU. Op 1 maart was Edo Hunnik precies 40 jaar in overheidsdienst. In het restaurant Floyds in Hilversum werd hem op 28 mei een gecombineerde jubileum- en afscheidsreceptie aangeboden. Samen met zijn echtgenote Marianne nam Edo Hunnik die dag felicitaties en kado’s in ontvangst van collega’s, oud-collega’s, werkrelaties, vrienden en kennissen. Ook de kinderen en kleinkinderen van Edo en Marianne waren hierbij aanwezig. In zijn toespraak memoreerde de heer P.C. van der Graaf, algemeen directeur van de Oorlogsgravenstichting, de staat van dienst van de heer Hunnik. 34 jaar lang heeft hij alle Nederlandse en geallieerde oorlogsgraven in Nederland bezocht, verzorgd en van beplanting voorzien.

Vanaf 1974 waren Edo Hunnik en zijn collega John Groenestein verantwoordelijk voor het dagelijkse onderhoud van het Russisch ereveld in Amersfoort. Een bijzonder emotioneel moment was het voorlezen van twee persoonlijke boodschappen van Russische nabestaanden. Deze boodschappen kreeg Edo Hunnik door tussenkomst van de journalist Remco Reiding. De Oorlogsgravenstichting wenst Edo en zijn gezin nog vele gelukkige en gezonde jaren toe.

Edo en Marianne Hunnik

77

Dankbrief Geachte Edo Hunnik!

Wij, zonen van Andrej Matsjoega, die rust op het Russisch Ereveld (grafnummer 725), zijn u bijzonder dankbaar voor uw ijver, respect en liefde die u heeft betoond tijdens het onderhoud van de militaire gedenkplaats!

Wij wensen u vele jaren vol geluk en vreugde toe! Moge u met plezier leven zonder in spijt om te zien.

Ivan, Aleksej en Nikolaj Matsjoega Juni 2009 Rjazan’, Rusland Geachte Edo Hunnik!

Van harte wens ik u gezondheid, geluk, succes in alles en alle goeds.

Dank u wel voor uw werk dat u zo veel jaren met toewijding heeft gedaan.

Dank u, lieve man.

Met buiging en waardering voor u, Familie van Aleksandr Ivanovitsj Kozjinov, dochter Ljoedmila Aleksandrovna Chaltoerina

78

Russisch ereveld in Amersfoort

Bestuursmutaties

Afgetreden leden:

mevrouw I.J.A. Beekman-Siefkens De heer drs. R.J.N. Abrahamsen

Aangetreden leden:

Jhr. W.L. den Beer Portugael

79