Zuiver2 ipad johan by Omnizine

* Kersteditie *

ZUIVER Dé glossy over biologisch leven LEVEN

Bewuste cadeaus voor het hele gezin ETEN

Zo maak je een simpel en biologisch kerstdiner PLUS Met gratis voorleesverhaal voor de kinderen!

ZUIVER December 2013

€4,95

ZUIVER

Rubriek

Editorial Z U I V E R Lieve lezers, Het is weer tijd voor de winter! Ondanks de kou en de standaard vertragingen met de trein vind ik de winter een fantastisch seizoen. Het landschap is vaak ontzettend mooi, vooral wanneer achter mijn huis in het bos een dikke laag sneeuw is gevallen. Maar wat ik vooral zo leuk vind aan deze wintermaanden zijn de feestdagen. Ik ben dol op kerst en ook sinterklaas wordt nog heel trouw gevierd bij ons. Wat ik het fijne vind aan deze feestdagen, is dat ik met de mensen ben van wie ik houd. Ik ben erg blij met mijn familie en schoonfamilie en dat meen ik echt. In mijn ogen zijn de warmte en liefde van familie en vrienden namelijk mijn dierbaarste bezit. Ook ben ik verzot op lekker eten. En waar kun je nou jezelf meer te buiten gaan dan tijdens het kerstdiner? Het zijn namelijk dé dagen om te genieten van lekker eten. Hoe cliché dan misschien ook, ik vind het heerlijk om uitgebreid te eten met familie tijdens de kerstdagen. Maar ook dieren gun je plezierige kerstdagen en dus is een biologisch kerstdiner veel beter. Bovendien smaakt het ook nog eens veel beter! In dit nummer van ZUIVER vind je vier pagina’s waarop een lekker, maar wel biologisch kerstdiner is bereid. Gebruik deze recepten dus zeker voor jezelf, dan hoef je daar in ieder geval niet meer over in de stress te zitten. Met dit diner scoor je vast veel punten en bewondering bij je gasten aan tafel. Of gebruik het als inspiratie en varieer er zelf lekker op los! Naast de kerst besteden we vanzelfsprekend in dit nummer ook aandacht aan sinterklaas. Kerst wordt op heel veel plekken in de wereld gevierd, maar sinterklaas is een echt traditioneel Hollands feest! Ook het vieren van sinterklaas kan je biologisch doen. Zo bakken wij biologische kruidnoten en hebben we de leukste biologische cadeaus voor het hele gezin op een rijtje gezet. Zo kun je met een gerust hart genieten van je cadeaus. Wanneer de gezellige, maar drukke feestmaand december weer voorbij is, is het tijd om weer even op adem te komen. Ik kan alvast verklappen dat we daarmee mee aan de slag gaan in ons volgende nummer van ZUIVER. Maar voor nu: geniet van de komende maanden. Geniet van wat de winter te bieden heeft en alvast hele fijne feestdagen! Veel leesplezier, Esmée Bakkenes Hoofdredactrice

ZUIVER

Redactie Esmée Bakkenes: Bij winter denk ik aan de kou. Want er bestaat geen grotere koukleum dan ik op deze aardbol. Gelukkig maken de feestdagen met het lekkere eten en de gezelligheid heel wat goed voor mij. Ik kan niet wachten.

Rondje redactie: waar denkt ZUIVER aan bij de winter en de feestdagen?

Charlotte Dettmers: Winter is wachten op de eerste witte vlokjes die uit de hemel komen vallen, en dat kan lang duren in Nederland. Het heerlijk kerstdiner al bijna kunnen proeven en ’s avonds met de hele familie een film kijken terwijl er een knapperend haardvuur brand op de achtergrond. Florien Haverkort: Schaatsen, skiën en sleeën! Dat is winter in mijn ogen. En na al dat geploeter in de sneeuw lekker met een kop thee bij de verwarming opwarmen. De winter is heerlijk, je moet er alleen zelf iets heerlijks van maken! Patrick Kieftenbelt: Winter, het is een heerlijke tijd. De tijd van sneeuw, schaatsen en het gezin. Ook kijk ik altijd terug op het afgelopen jaar en droom over de toekomst. En dat allemaal in combinatie met pepernoten, het kerstdiner en oliebollen. Sanne van Alderwegen: We zitten in het staartje van het jaar en zoals dat elk jaar gaat: het vloog weer voorbij! De laatste weken zijn donker en koud. Maar het kaarslicht en samenzijn maken alles goed. Ik kruip met een kop warme chocolademelk en een goed boek voor de houtkachel. Tot volgend jaar! Lisa Boonstra: Winter, wanneer ons hartje vol verwachting klopt voor de feestdagen. Cadeautjes met Sinterklaas en het kerstdiner waarbij je altijd te veel eet. Als je net bent bijgekomen kan je alweer beginnen aan de oliebollen tijdens oud en nieuw. December draait om lekker eten, drinken en genieten. Yvette van Ek: De kou trotseren en lekker slenteren door de sneeuw. Daarna binnen zitten met heerlijke warme chocolade en veel te veel lekkere dingen. Gezellig de feestdagen vieren met familie, ik hou er van. Michiel Gritter: De winter komt er weer aan. Een wit laken bedekt de straten. Haastig fietsen zit er niet meer in, tenzij je van pijn houdt. Een tijd van duisternis en ijzige kou. Gelukkig brengen kerst en oud en nieuw weer een beetje licht en warmte. Akke Boonstra: Mensen kleden zich sinds de prehistorie al tegen de kou. Ik ben echter nog steeds niet geëvolueerd tot iemand die daarmee om kan gaan. Wanten, sjaals, mutsen: Ik raak ze hoe dan ook ieder jaar weer kwijt. In de winter zit ik dus standaard met twee verschillende wanten op de fiets. Pas in de zomer vind ik mijn winterkleding weer terug. Jolien van Gaalen: De winter geeft mij het gevoel dat ik in een sneeuwbol zit die soms flink heen en weer wordt geschud. Lekker wandelen met de hond terwijl de sneeuwvlokjes langzaam naar de grond dwarrelen. Ook betekent dit feestseizoen voor mij ‘op hoes an’. Heerlijk thuiskomen bij familie en samen genieten van de knusse sfeer in deze tijd! Erwin Wamelink: De kachel staat aan. De tafel is gevuld met alleen maar lekkere dingen. Er wordt gelachen. Op de achtergrond komen de klassiekers uit de Top2000 weer voorbij. Bohemian Rhapsody van Queen geeft mij altijd weer het laatste zetje richting het nieuwe jaar! En dan, plop!, aan de champagne.

Inhoud

ZUIVER

ZUIVER november/december LEVEN

ETEN

PERSOONLIJK

9 Biologische feest make-up

13 Recept: biologische kruidnoten

Sportkleding voor in de winter

Eerlijke feestkleding

16 Pak groots uit met het kerstdiner! 23 Recensie: Cocomiesje in Amersfoort

6 In harmonie met de natuur in de aardehuizen

20 Echte of neppe kerstboom?

24 Geschiedenis van 22 Alles over ons biologische biologische voedsel keurmerken 28 Waar komt 32 Test: wat is jouw brandrode footprint op aarde? kaas vandaan?

12 Verantwoord boodschappen doen 26

Op bezoek bij... Familie Visser

Bewuste cadeaus voor de feestdagen

COLUMNS 34 Patrick

Colofon

28 Hoofdredactrice

Beeldredactie

EsmĂŠe Bakkenes

Michiel Gritter

Eindredactie

Webredactie

Yvette Van Ek Lisa Boonstra

Jolien van Gaalen Akke Boonstra

Technische ondersteuning

Vormgeving

Redactie

Begeleidend docent

Charlotte Dettmers Patrick Kieftenbelt Florien Haverkort

Akke Boonstra, Charlotte Dettmers, EsmĂŠe Bakkenes Erwin Wamelink, Florien Haverkort, Jolien van Gaalen, Lisa Boonstra

Hylke van der Zee

Michiel Gritter,Patrick Kieftenbelt, Sanne van Alderwegen, Yvette van Ek

Jan Eijbrink, Ger Bomans

ZUIVER

Persoonlijk

Ruurdtje van den Berg

Persoonlijk

ZUIVER

In harmonie met de natuur Aardehuizen zijn mateloos populair in Amerika en ook Nederland blijft niet achter. Overijssel heeft de primeur: Zwolle opende in 2009 een energieneutraal theehuis. In Olst staan de eerste voltooide aardehuizen. Door Jolien van Gaalen

rijdag 11 oktober 2013. Moederziel alleen sta ik daar, in de stromende regen, nu bij het juiste informatiebord: het startpunt van de rondleiding op het bouwterrein van de aardehuizen. Na ongeveer vijf minuten stapt een vrouw met een regenboogkleurige paraplu op me af. “Jij komt voor de rondleiding? Waar kom je vandaan?” “Wierden”, hoor ik mezelf zeggen. “Dan stuur ik je niet weer weg, als je speciaal hiervoor gekomen bent.” Om te schuilen rennen we de loods binnen. Deze loods is

van nu nog dertig mensen zijn overgebleven. Met deze groep is het project gestart.” Wel stappen er tijdens het proces mensen uit en in het project. Ruurdtje vertelt dat er nog drie van de begingroep zijn overgebleven. Al gauw ben ik niet meer de enige die de regen trotseert om een glimpje op te vangen van de aardehuizen. Ook twee inwoners van Olst zijn benieuwd. Beide komen binnenlopen met hoge laarzen en de vrouw heeft het zelfs aangedurfd om een witte broek aan te doen.

Foto’s: Jolien van Gaalen

de geboorteplaats van de daken van huizen. De typische houtgeur komt je tegemoet. Iets wat al aardig op een dak begint te lijken, rust op een dikke tafel. Ruurdtje van den Berg en haar man Paul Hendriksen zijn ruim zeven jaar geleden begonnen met dit project. “In ons oude huis hebben we leem op de muren gesmeerd. Een vriend van ons zei ons toen: je moet eens op Earthships googlen. En dat hebben we gedaan en het leek ons heel leuk.” Haar man, Paul, is daarop naar Zweden gegaan en is daar gaan bouwen. “Hij was er direct heel enthousiast over. Van daaruit is het balletje gaan rollen: er is een groep gevormd waar-

Vier jaar geleden is de Vereniging Aardehuis Oost-Nederland met de gemeente Olst in zee gegaan. “Het was eigenlijk heel toevallig dat iemand wethouder Ans Otterloo gesproken heeft,” vertelt Ruurdtje. Met dit gesprek is de eerste stap gezet voor een milieuvriendelijke wijk in Olst: er is een architect ingehuurd en een bouwvergunning aangevraagd, die ze anderhalf jaar geleden hebben gekregen. “We zullen eens even een rondje lopen”, zegt Ruurdtje. Terwijl de anderen vol goede moed naar buiten stappen, loop ik een beetje huiverig de dolle modderboel in. Ik zie mezelf al in slowmotion onderuit glijden. Gelukkig blijf ik met twee benen op de grond staan. Als eerste wandelen we naar de aardehuizen die al af zijn, waarvan alleen een

Geschiedenis

Paul Hendriksean

Eerste Aardehuisbewoners

paar ramen en een dak zichtbaar zijn. Om het huis zijn namelijk exotische hekken met een soort stro neergezet, je krijgt er een soort Hawaii-gevoel van. Zelfs in de stromende regen. Op deze manier hebben de bewoners toch hun broodnodige privacy op een terrein waar de bouw nog in volle gang is. “De eerste Aardehuisbewoners zijn er in mei van dit jaar ingetrokken,” zegt Ruurdtje. Terwijl zij vrolijk verder vertelt, voel ik dat de bodem steeds lager komt te liggen. De modder vormt zich om mijn laarzen en met moeite ruk ik ze los uit de blubber. “Het leuke aan de ontwerpfase is dat je je eigen huis kan ontwerpen. Dat is vooraf geweldig en achteraf is het dat ook. Maar met het bouwen is het hartstikke lastig, er zijn aspecten die straks erg mooi zijn, maar tijdens de bouw denk je: Oh, mijn hemel.’ Sommige ontwerpen zijn moeilijk om te bouwen.”

Kamperen We glibberen verder naar het tweede blok. Het is zo glad op het terrein dat je makkelijk een uitglijder kunt maken. Een paar keer heb ik het gevoel dat de grond onder mijn voeten wegglijdt, maar ik weet me staande te houden. Hier staan enkel nog een paar bandenmuren met aangestampte aarde en cement. Deze met aarde gevulde autobanden wegen 150 kilo per stuk.e

Jaren 70, Taos, New Mexico. Op een braakliggend terrein is een man hard aan het werk, een zweetdruppel glijdt langzaam over zijn voorhoofd. Hij is bezig met de bouw van een Earthship. Die man is architect Michael Reynolds. Hij gebruikt materialen die ter plekke aanwezig zijn: oude autobanden, lege blikjes en leem. Elke band wordt handmatig met aarde gevuld en aangestampt. Inmiddels zijn aardehuizen niet meer weg te denken. Bij deze huizen draait het om autonomie van bewoners, het toepassen van duurzame technologie en hergebruik van afgedankte producten. Sommige muren zijn blikjesmuren en die bestaan uit, je raadt het al: gerecyclede colablikjes en waterflessen. Energie van buitenaf is niet nodig: je wekt je eigen energie op en je hebt je eigen watervoorziening.

ZUIVER

Persoonlijk

Dit is het toekomstige huis van Ruurdtje, Paul en hun twee dochters. Ruurdtje en haar man kamperen al drie jaar lang met hun twee dochters van 11 en 7 jaar in een woonwagen en twee caravans. Hun huis in Deventer hadden ze snel verkocht, dat was nog voor de crisis. “Het duurt ons veel te lang, daarom hebben we alvast lemen stenen gemaakt. We hoeven ze alleen nog in te metselen. Zodra de muur dichtgemaakt is, trekken we erin. Dan kamperen we daar wel verder,” aldus Ruurdtje.

Kleinere ecologische voetstap

Dan is het blok dat eind oktober wordt opgeleverd aan de beurt. De muren staan al, de vrolijke gele voordeuren zitten er al in. Hier wordt alleen binnen nog gewerkt. De rondleidster doet een poging om een huis van binnen te bekijken. Dit blijkt geen gemakkelijke opgave: “Ze doen tegenwoordig de deuren op slot”, zegt Ruurdtje. In het middelste huis is nog iemand druk in de weer, dus daar kunnen we wel even een kijkje nemen. Eenmaal binnen blijkt dat de banden verdwenen zijn achter de muren van leem. Met een Earthship als woonhuis belast je de aarde aanzienlijk minder, omdat het huis gebouwd van afvalmaterialen. Ruurdtje: “De klei die voor de deur ligt gebruiken we als leem voor op de muren. We streven ernaar om zo veel voor tweedehandse dingen te gebruiken, zoals bijvoorbeeld de platen aan de muur. Maar andere dingen zijn wel weer nieuw, omdat ze veel gewicht moeten dragen.” De elektriciteit komt van de zon, de wind en andere alternatieve energiebronnen. In Olst spelen op dit moment alleen zonnepanelen een rol. Het Earthship of Aardehuis verwarm je én verkoel je met behulp van de muren en de aarde. Aan de achterkant en zijkanten is het huis grotendeels in de aarde verzonken. De aarde koelt in de zomer de muren en daardoor het hele huis. In de winter is het andersom: dan is de aarde warmer dan de buitenlucht en verwarmt het het hele huis. De autobanden in de muren slaan de warmte op. Met deze bandenmuren van meer dan één meter dik, is het huis heel goed geïsoleerd. In Olst zit het iets anders: de aarde zit ook in de vloer. En daarvoor is een logische

Zelf aan de slag?

“Voor ons is het bouwen intensief” Een Earthship kun je heel goed zelf bouwen. Daarvoor gebruik je de boeken die Reynolds erover geschreven heeft. Toch is een cursusje volgen wel handig. De stichting Aardehuis Oost-Nederland verwelkomt vrijwilligers met open armen. In de toekomstige wijk Zonnekamp Oost in Olst kan je de handen uit de mouwen steken. Daar lopen professionals rond die de boel in de gaten houden. Ruurdtje: “Het bouwen kan zeven dagen per week. ‘s Ochtends om kwart voor negen starten we met het verdelen van de taken. Je blijft dan doorwerken tot vijf uur.” Kijk voor meer informatie op

www.aardehuis.nl

reden: in ons grijze kikkerlandje laat de zon zich niet zo vaak zien. Die extra aarde is dus nodig om overdag meer warmte van de zon via de vloer op te vangen, zodat ‘s avonds het huis goed verwarmd wordt . Wel zijn de huizen aangesloten op het reguliere energienet. Ruurdtje: “Voor het geval er in de donkere dagen toch net wat extra’s nodig is. Zo hoeven we geen accu’s te gebruiken en terug te vallen op het net als het nodig is.”

op biologische en hygiënische wijze verwerkt. In de meeste huizen komt een speciaal toilet, een toilet zonder water. “Het is een toilet dat je ontlasting composteert,” vertelt Ruurdtje. Het composttoilet dus. Er zijn twee soorten: bij de ene soort is het toilet alleen verzamelpunt. Het uiteindelijk composteren gebeurt in de composthoop. Bij de andere soort vindt het composteren in het toilet plaats.

Water en wc’s

Het streven is om eind 2015 klaar te zijn. “Voor onszelf is het bouwen intensief. Maar onze oudste dochter kan zo’n huis niet meer zien en wil inmiddels liever in een gewoon huis wonen, in een gewoon kamertje met behang.” Ook de kosten spelen een rol: “De huizen kosten ons 15 duizend euro aan loon- en bouwkosten”, zegt Ruurdtje. Om deze reden kijken de bewoners voortdurend naar manieren om te versnellen en te vereenvoudigen. De rondleiding loopt op zijn einde. De sneeuwwitte broek van de vrouw is nog steeds wit, geen moddervlekje te zien, in tegenstelling tot mijn spijkerbroek. ¾

Bij Amerikaanse Aardehuizen vangen de bewoners het regenwater op, zuiveren en hergebruiken het. Ruurdtje: “Dat doen we hier niet, we vangen hier geen regenwater op.” Water zuiveren van de Nederlandse aardehuizen gebeurt met een moerasfilter. Een pomp verdeelt het water over het rietveld, waarna het langzaam door verschillende zandlagen langs de rietwortels naar beneden zakt. In deze zandlagen en rietwortels vinden meerdere processen plaats, waardoor het afvalwater wordt gezuiverd. Aansluiting op riolering is niet nodig, want menselijke afvalstoffen worden

Kamertje met behang

”

Leven Z U I V E R

Natuurlijke make-up

Door een gezonde levensstijl zorg je goed voor je lichaam, de binnenkant. Maar hoe zit het met de buitenkant? Zorg dat je er tijdens de feestdagen met deze make-up uitziet om door een ringetje te halen.

Fees editie t!

Door Yvette van Ek

Lavera Tinted Moisturizing Cream

Deze getinte hydraterende crème zorgt voor een ideale basis op je huid. De crème bevat veel voedingstoffen, mineralen en vitaminen. Biologische aloë vera zorgt voor een goede vochtbalans en werkt verkoelend. Kostbare biologische oliën gewonnen uit olijven, duindoorn, huttentut en bloemen-liposomen verzorgen je huid optimaal. €12,95

NVEY ECO Powder Blush De biologische poederrouge van NVEY ECO met een mix van maïs zijde, kamille en jojoba olie zorgt voor een natuurlijke en gezonde uitstraling. Vitamine A, E en C beschermen je tegen de schadelijke fijnstoffen. Samen zorgen de biologische ingrediënten uit de natuur voor het verbeteren van je huid. Deze blush is speciaal geschikt voor de gevoelige huid.

9 Sante oogschaduw trio nr. 06

Een oogschaduw met drie tinten voor de perfecte smokey eyes. De oogschaduw is geschikt voor gevoelige ogen en bevat biologische jojoba en kamille. Het product is volledig dierproefvrij en de productie is zo milieuvriendelijk en natuurlijk mogelijk. De basis- en eindproducten zijn biologisch afbreekbaar en er worden alleen milieuvriendelijke en recyclebare verpakkingen gebruikt. €14,20

Lavera Double Black Mascara

Deze mascara’s van Lavera zijn getest door dermatologen en opticiens. De natuurlijke ingrediënten zoals bijenwas, biologische bloemliposomen en verfijnde mineraalpigmenten zorgen dat de mascara de hele dag blijft zitten en bescherming en verzorging geven. €13,95

NVEY ECO Advanced Care Lip Colour 360

Deze lippenstift maakt je feestdagenlook helemaal af. Verzachtende bijenwas, vochtinbrengende ricinusolie en rustgevende saffloerolie zorgen voor een mooie volle lippen. De lippenstift bevat vitamine E en herstelt de lippen. Hij blijft lang zitten en voelt ook minder vettig aan dan de meeste lipsticks. Helemaal partyproof dus. €26,99

ZUIVER

Leven

Koubestendig de straat op De temperatuur daalt richting het nulpunt, de wind wordt steeds guurder en de avond valt steeds eerder. We kunnen er echt niet meer omheen, het is winter! Maar moeten de hardloopschoenen nu de kast in? Natuurlijk niet. Met de juiste kleding kun je ook tijdens de koude winterdagen je kilometers maken. Door Erwin Wamelink

iemand denkt bij vrieskou en sneeuw aan hardlopen, maar waarom eigenlijk niet? De met sneeuw bedekte landschappen zijn juist een uitnodiging om de natuur in te trekken voor een schitterende duurloop. Maar dit doe je natuurlijk niet in een hemdje en een korte broek. Met de juiste thermokleding is het namelijk prima mogelijk om te lopen in temperaturen ver onder nul. Natuurlijk Bovendien wil je milieubewust voor de dag komen. ZUIVER zocht de beste kleding om kou bestendig en biologisch de deur uit te gaan. Zo blijf je ook tijdens de wintermaanden in topconditie.

Schoenen

Goede hardloopschoenen zijn van wezenlijk belang, het hele jaar door. Bij hardlopen ligt een spierblessure door verkeerde schoenen op de loer. Om de hamstrings, de knieën en de achillespezen te ontzien moet je een goed paar schoenen aanschaffen. Die kosten wel een paar centen. Honderd euro ben je zo kwijt. In dit geval blijkt goedkoop achteraf duurkoop. In 2009 kwam de Engelse fabrikant Brooks met ’s werelds eerste biologisch afbreekbare middenzool. De fabrikant beweert dat de zool vijftig keer sneller wordt afgebroken dan een gebruikelijke zool. De zogenaamde BioMoGo is gemaakt van een niet-giftige, natuurlijke stof die de biologische afbraak van de zool versnelt. Nu even in normale mensen taal: het duurt ongeveer duizend jaar voordat een zool van de gemiddelde hardloopschoen volledig is afgebroken. Bij de biologische zool duurt dit proces maar twintig jaar. Door deze zool spaart de fabrikant in twintig jaar ongeveer 13,5 miljoen kilo gestort asfalt uit. Voor een standaard schoen, met biologisch afbreekbare zool, betaal je in de winkel ongeveer € 120. Bij goed schoeisel hoort natuurlijk ook een naadloze sportsok. Deze sportsokken zijn bij verschillende sportzaken en op internet al verkrijgbaar vanaf € 5. T-shirt van onderschatte waarde Waar de hardloopschoen het meest belangrijke ‘kledingstuk’ is voor een hardloper, staat een comfortabel t-shirt op de tweede plaats. Het shirt moet comfortabel zitten. Daarnaast moet deze ook soepel en elastisch zijn zodat je lekker kunt blijven lopen en hij moet natuurlijk zorgen dat het zweet goed wordt opgenomen.

Als je denkt dat je tijdens een training op een koude winterdag niet zweet, heb je het helemaal mis. Juist in de winter is een goede zweetopname erg belangrijk. De kleding moet ervoor zorgden dat het zweet wordt opgenomen, zodat je niet afkoelt. De website www.hetgroenewarenhuis.nl biedt een aantal betaalbare loopshirts aan die van biologisch katoen zijn gemaakt. Een elastisch loopshirt bestel je op de website voor € 14,95. Een mouwloos shirt is nog goedkoper, € 12,95. In tegenstelling tot het t-shirt is een loopbroekje wel wat prijziger. Het Amerikaanse merk Original Penguin verkoopt duurzame hardloopbroeken. Een kort broekje is verkrijgbaar vanaf € 64,95. Een lange sportlegging van het merk MET Jeans koop je voor € 99,95.

Trainingspak Om er warm bij te lopen in de bossen, is een trainingspak van goede kwaliteit een must. En dan hebben we het natuurlijk niet over een grijze joggingbroek waarmee je zondag op de bank hangt. Hardlopers hebben een dun loopjasje nodig die de kou buiten houdt. Een trainingsbroek moet vooral lekker zitten. Bij het hardlopen moet de stof soepel mee bewegen. Een bekend Duitse sportmerk bedient je op je wenken. Sinds het voorjaar van 2013 verkoopt deze fabrikant biologisch afbreekbare kleding. De kleding van het label InCycle wordt gemaakt van honderd procent recyclebaar materiaal zoals PET-flessen. Ben je uit de kleding gegroeid, gooi ze dan niet weg. Breng je spullen terug naar de winkel. Gebruikte producten worden hergebruikt of worden verwerkt tot compost. Dan komt de logische vraag: wat gaat dit grapje mij kosten? Voor een trainingsjas betaal je rond de € 70,00 en voor een windjack twee tientjes meer. Daar komen de kosten voor een trainingsbroek bovenop. Voor ongeveer € 150,00 heb je al een mooi trainingspak, waarvan de prijs niet veel hoger is dan een trainingspak van een regulier sportmerk. e

leven

ZUIVER

Tijdens de koude winter kilometers maken

Hardloopwedstrijd is klimaatneutraal Winter accessoires De echte bikkels maken ook hun kilometers wanneer het ijs- en ijskoud is. Om ervoor te zorgen dat je na een koude tocht niet direct drie dagen ziek op bed ligt zijn handschoenen en een muts wel van belang. Kledingfabrikant Jack Wolfskin biedt de uitkomst. In het assortiment van dit sportmerk vind je handschoenen van biologisch katoen en wol. Deze zijn zo ontworpen dat ze niet alleen bescherming bieden tegen de kou, maar ook tegen water. Om ook je hoofd lekker op tempratuur te houden is een goede warme muts geen overbodige luxe. Voor een hoofddeksel ben je bij Jack Wolfskin ook aan het juiste adres. Voor een gebreide muts met thermovoering moet je rond de € 19,95 neertellen. Vind je dit bedrag iets te hoog, kies dan voor een hoofdband. Hoofdbanden zijn al verkrijgbaar vanaf een € 9,95. De eerder genoemde handschoenen heb je in veel prijsklassen. Voor een basis handschoen ben je ongeveer € 20,00 euro kwijt. De kwalitatief wat betere producten zijn verkrijgbaar voor veertig euro. Wil je echt beslagen ten ijs komen dan is een sjaal een goede optie. Misschien niet het meest comfortabele kledingstuk tijdens het hardlopen, maar als je een sjaal van goede kwaliteit aanschaft, heb je er tijdens het lopen geen last van. Een warme en comfortabele fleece sjaal vind je ook voor ongeveer € 20,00. De prijzen van biologische sportkleding ligt ver uit elkaar. Voor een t-shirt betaal je bijna niks, terwijl een biologische legging weer erg duur is. Wil je alle genoemde items aanschaffen dan betaal je ongeveer € 500. Maar je hebt niet alles nodig, wanneer je bijvoorbeeld voor een legging gaat hoef je daar niet per sé een korte broek en lange broek bij te kopen. En wil je alleen een paar T-shirts of een warme muts, dan hoef je in verhouding aanzienlijk minder diep in de buidel te tasten. n

Prijslijst: Sportschoenen: Sportsokken: T-shirt: T-shirt (mouwloos): ): ort (sh ek Korte bro : Jasje + lange broek g: gin Lange leg Handschoenen:

€ 120,00 € 4,95 € 14,95 € 12,95 € 64,95 € 150,00 € 99,95 € 20,00

Nederland grossiert in prachtige hardloopevenementen. Met de marathons van Rotterdam en Amsterdam heeft Nederland twee wedstrijden van wereldformaat in handen. Maar daarnaast zijn ook de 4mijl van Groningen, Montferlandrun, CityPier-City loop en Dam-Tot-Dam loop. Stuk voor stuk evenementen waar tienduizenden atleten op afkomen. En deze wedstrijden worden steeds milieu bewuster. De Montferlandrun, die jaarlijks in ’s-Heerenberg wordt gehouden, heeft inmiddels een hoofdsponsor die is gespecialiseerd in zonneenergie. De Posbankloop in Velp spant de kroon, de organisatie van deze loop doet als enige fysiek iets terug voor het milieu.

11 Posbankloop De laatste zondag van september staat voor veel hardlopers in het teken van de Posbankloop. Deze loodzware wedstrijd voert de duizenden lopers over de heuvels van de Posbank. De vijftien kilometer wordt door velen beschreven als één van de zwaarste wedstrijden van ons land. In Velp staat, naast deze vijftien km, ook altijd een zes kilometer op het programma. Ieder jaar strijken meer dan vijfduizend atleten neer in het Gelderse dorp. Deze harlopers worden ook nog eens aangemoedigd door de duizenden toeschouwers langs het parcours. Klimaatneutraal Sinds 2008 streeft de Stichting Posbankloop er naar de wedstrijd in Velp klimaatneutraal te organiseren. De stichting Posbankloop heeft met Natuurmonumenten Regio Veluwezoom afspraken gemaakt over de compensatie van de CO2-uitstoot. Ieder jaar worden er duizend bomen geplant om de uitstoot van zesduizend atleten en de vijftienduizend toeschouwers te compenseren. Deze bomen worden geplant in de directe omgeving van

ZUIVER

Leven

Verantwoord boodschappen doen Het succes van biologische supermarkten

De reguliere supermarkt heeft geen al te beste reputatie als het gaat om de verantwoording van haar producten. De biologische supermarkt wint daarom steeds meer aan populariteit: een booming business. ZUIVER interviewde de eigenaren van twee Zwolse biologische supermarkten: EkoPlaza en GooodyFooods. Door Michiel Gritter

Steeds meer mensen raken geïnteresseerd in biologisch leven. Wat is een verklaring voor die trend? “Die interesse was er eigenlijk altijd al”, zegt Hans van der Velde, eigenaar van EkoPlaza Zwolle. “Maar er wordt steeds meer aandacht aan het onderwerp geschonken.” Volgens hem spreekt het ‘kleinschalige’ van de biologische supermarkten de klanten aan. Volgens Koos Mosterman van GooodyFooods Zwolle is er al jaren een gestage groei van klanten. “Vooral door mond-tot-mondreclame raken nieuwe klanten geïnteresseerd in biologisch eten en drinken.”

Zouden meer mensen overstappen op biologische producten als de prijzen minder hoog waren? “Natuurlijk, die prijs is gewoon een probleem voor veel mensen”, zegt Van der Velde. “Maar het is ook voor ons de kunst om te vertellen wat de meerwaarde is van die hogere prijs. Dan weet de klant waar hij of zij voor betaalt.” Mosterman denkt ook dat een lagere prijs zorgt voor meer klandizie, maar hij vindt de hogere prijzen gerechtvaardigd. “Als de prijs lager zou zijn, zou de biologische boer ook minder geld verdienen. Fair trade is niet alleen voor arme negertjes in Afrika, ook een boer in Nederland mag een goede boterham verdienen.”

Steeds meer reguliere supermarkten bieden een biologisch assortiment aan. Is dat een probleem voor de biologische supermarkten?

“Integendeel, dat verlaagt de drempel voor ons”, zegt Mosterman. “Als klanten via de reguliere supermarkt kennismaken met biologische producten, is er een grote kans dat ze een uitgebreider biologisch assortiment tot hun beschikking willen hebben.” Ook de eigenaar van EkoPlaza maakt zich geen zorgen. “Het biologisch aanbod van reguliere supermarkten is minimaal, dat bestaat uit slechts wat ‘hardlopers’. Wij kijken naar mijn mening kritischer naar onze producten.”

Merkt u die toegenomen interesse ook in uw supermarkt?

Doet uw supermarkt eigenlijk aan biologische kiloknallers?

“Ja, we hebben een stuk meer klanten”, volgens Van der Velde. Maar hij denkt dat dat ook komt omdat zijn supermarkt onlangs is verbouwd en vernieuwd. Ook bij GooodyFooods is volgens Mosterman de toenemende interesse goed te merken aan het klantenaantal.

“Haha, nee, dat past helemaal niet in ons verhaal”, aldus Van der Velde. “Maar we houden wel van leuke actie. Bepaalde seizoensgroenten kopen we in grote aantallen in en die kunnen we dan voor een lagere prijs verkopen.” Ook bij GooodyFooods zul je geen biologische kiloknallers vinden.

Wat is op dit moment een populair product in uw supermarkt?

Hoe ziet u de toekomst van biologische supermarkten?

“Vooral ‘rawfood’ is erg populair”, aldus Mosterman. “Dat zijn bijvoorbeeld onbewerkte en onverwarmde noten, zaden en bessen. Dat doet het heel goed bij ons op dit moment.” Volgens Van der Velde gaan vooral de oergraanproducten als warme broodjes over de toonbank. “Speltproducten zijn bij ons op dit moment heel populair. Ook producten waar quinoa in zit doen het goed.”

“Dat zit wel goed”, zegt Mosterman. “Biologisch leven is nu even trendy en er is veel aandacht voor, maar het is niet iets van slechts de afgelopen jaren.” De interesse in biologisch leven blijft volgens hem voorlopig nog wel aanhouden. Van der Velde is ook positief over de toekomst. ‘‘Als ik zie hoe het nu gaat, denk ik dat wij niet weggeconcurreerd wordendoor de reguliere supermarkt. Wij bieden vertrouwen.’’

Eten

ZUIVER

Recept: biologische kruidnoten Sinterklaas komt er weer aan! En daarmee ook het koude weer. Wat is er lekkerder dan je op de bank te nestelen met een heerlijke kop chocomel en kruidnoten? Nóg lekkerder is om de nootjes zelf te bakken. Zeer fijne bijkomstigheid: je huis gaat er ook heerlijk van ruiken. Door Yvette van Ek

Wat moet je doen:

Wat heb je nodig?

RECEPT

Recept

Kneed de boter tot deze zacht wordt in een kom en voeg de suiker (of stroop), zout, kaneel en speculaaskruiden toe. Meng dit alles tot je een smeuïge massa krijgt.

100 gram (room)boter 125 gram bruine basterdsuiker 250 gram zelfrijzend bakmeel 2-3 eetlepels speculaaskruiden 3-4 eetlepels amandelmelk Een mespunt kaneel Een mespunt zout Variatietip: In plaats van de suiker kun je ook agavestroop gebruiken. In plaats van amandelmelk mag je ook gewone melk gebruiken.

Foto’s gemaakt door Yvette van Ek

Voeg het zelfrijzend bakmeel en melk eraan toe, kneed alles door elkaar en zorg dat je een smeuïge deegbal krijgt. Leg dit voor ca. 30 minuten in de koelkast.

Haal na 30 minuten het deeg uit de koelkast en maak er kleine bolletjes van. Verwarm ondertussen de oven voor op 160 graden en bedek de bakplaat met bakpapier. Leg de kruidnoten platgedrukt op de bakplaat. Zorg dat ze minstens 2 cm van elkaar liggen, zo gaan ze niet aan elkaar plakken tijdens het bakken. Bak de kruidnoten in 15 tot 20 minuten bruin.

Je kan kruidnoten op verschillende manieren bakken, maar wat zijn eigenlijk de verschillen? We zeggen ‘pepernoten’ maar wat we bedoelen zijn kruidnoten. Dit zit ook in de zakken met strooigoed die deze dagen in de winkels verschijnen. Kruidnoten worden gemaakt van speculaaskruiden waardoor het de speculaassmaak krijgt. De echte pepernoten worden over het algemeen gemaakt van hetzelfde deeg als taai-taai koekjes, dit zorgt ervoor dat pepernoten veel zachter zijn dan kruidnoten. Pepernoten zijn vaak kleine vierkante blokjes. Maar wees niet bang, je bent niet de enige die de twee met elkaar verward. Het is inmiddels zo geaccepteerd dat de beide begrippen door elkaar worden gebruikt.

Bron: www.alchemist.nl

ZUIVER Leven

Leven

Eerlijke feestkleding Tijdens de feestdagen willen we er allemaal op ons best uitzien. Ook met eerlijke en milieuvriendelijke kleding kan dit tegenwoordig. Speciaal voor jou selecteerde ZUIVER de volgende kledingstukken die zowel stijlvol als eerlijk zijn.

ZUIVER

Mix & matc h!

Door Lisa Boonstra

Jurk met leren mouwen. Alchemist € 159,95

Top met doorzichtige stukken. Ekyog € 79,00

Jurk met geborduurd detail. Komodo € 66,15

Jurk met print. People Tree € 119,95

Zwarte rok. People Tree € 44,95 Rode skinny jeans. Armedangels € 99,90

Tweed jasje. Komodo € 135,00

ZUIVER

Eten

Wie wil er met kerst lang in de keuken staan? Juist, dat wil niemand. Daarom hebben wij van ZUIVER simpele, maar heerlijke recepten samengesteld voor een smaakvol en biologisch kerstdiner. Eet smakelijk! Door Florien Haverkort Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s Charlotte Dettmers

Eten

ZUIVER

Voorgerecht 17

Stoofpeertjes met zachte specerijenjus Wijnvoorstel

Voor de stoofpeertjes

4 stoofperen kaneelstok 50g suiker half glas rode wijn twee kruidnagels

Schil de vier peren en laat ze heel.. Maak nu een jus van de specerijen. Neem een kleine pan en doe daar de rode wijn, suiker, het kaneelstokje en twee kruidnagels in. Zet vervolgens de peertjes in de jus. Verdeel ze hierbij goed over de pan en voeg een beetje water toe zodat de peertjes half onder staan. Breng het geheel aan de kook. Zodra het water kookt, draai je het vuur weer laag en doe je de deksel op de pan. Afhankelijk van het

Sylvaner Domaine St. Rémy AOC, Elzas (een fles 35,- euro)

formaat van de peren stoof je ze in ongeveer 2,5 uur gaar. Haal de gekookte peertjes uit het pannetje. Het stoofvocht met specerijen is je jus, deze hoef je alleen nog maar in te koken. Dit doe je door het stoofvocht aan de kook te brengen en door te laten koken in een pan zonder deksel. Als je de jus dik genoeg vind, laat je de saus iets afkoelen. Dien het geheel mooi op en je gasten zullen smullen van dit heerlijke voorgerecht! e

De druifsoort Sylvaner wordt van oudsher geteeld in de Elzas. Deze druif komt waarschijnlijk uit Oostenrijk en verbreidde zich van daar uit over heel Centraal- Europa tot Rusland, Australië en Californië aan toe. De wijn heeft een heldere kleur die de karakteristieke frisheid van de wijn benadrukt. De geur is licht en met aroma’s van citrusvruchten, witte bloemen en vers gemaaid gras. En ook de soepele smaak met een klein zoetje in zich, een perfecte combinatie met de stoofpeertjes.

ZUIVER

Eten

Hoofdgerecht

Gekruide varkensrollade met rode kool, erwtenpuree en jus Voor de erwtenpuree

100 gr. erwten(rauw) korianderpoeder knoflookpoeder zout peper 2 eetlepels olijfolie

Voor de rode kool Een rode kool kaneel suiker zout peper 40g boter

Voor de jus

tomaat uitje 2 eetlepels bloem Doe een flinke scheut vloeibare margarine in de braadpan. Zorg ervoor dat de margarine bruin kleurt door het vuur redelijk hoog te zetten. Leg dan de rollade in de pan en braadt het stuk vlees goed aan, zodat hij een bruine kleur krijgt. Als de rollade mooi van kleur is, zet je het vuur wat lager en leg je een uitje(in partjes) en een tomaat bij in de pan. Voeg een half kopje water toe en draai de rollade iedere 10 minuten om. Stoof de rollade gaar in ongeveer 1,5 uur. Maak nu de rode kool klaar. Verwijder de buitenbladeren en de dikke stronk. Snij de kool in vieren en daarna in dunne reepjes. Was ze en laat ze uitlekken, dep ze daarna droog. Smelt in een pan de boter. Doe de kool erin en voeg de kruiden en een scheutje water toe. Sluit de pan en stoof de kool in ongeveer een uurtje gaar op laag vuur. Als laatste maak je de erwtenpuree.

Wijnvoorstel Chateau Haut- Chatain AOC, Lalande-de-Pomerol (Bourdeaux) (per fles 47,50 euro) Lalande-de-Pomerol is een gemeente in het Franse departementen Gironde. Het is een kleine wijnstreek met een oppervlakte van 8,2 kmÂ˛. De gemeente wordt door het riviertje, de Dat doe je door barbannein, in het zuiden gescheiden van de meer bekende de erwtjes in on- wijnstreek Pomerol. geveer 8 minuten Een klassieke rode Bourdeaux wijn. Krachtig van smaak, gaar te koken. royale fruittinten zorgen voor een volle smaak in de neus Giet ze daarna en mond. Verder zorgen de markante aromaâ&#x20AC;&#x2122;s voor een af, en voeg twee lange harmonieuze afdronk. De rode wijn kan goed worden eetlepels olijfolie geschonken bij gerechten met rood vlees, dus een mooie en de kruiden match met het hoofdgerecht. toe. Maak het geheel met een staafmixer glad. Als je de puree te dik vind, voeg dan extra olijfolie toevoegen totdat de structuur in kleine stukjes. Doe ze met de bloem je bevalt. weer terug in de pan. Zet het vuur hoog en kook de saus in. Als alles gaar is, rest alleen nog de jus nog te maken. Die maak je door het Dien de rollade, rode kool en erwtenvocht van het vlees in te koken met puree mooi op. Zorg dat alle elementen de bloem, tomaat en ui. De tomaat en goed verdeeld zijn, zo komen ze het ui heb je al mee laten koken met het mooiste uit. Eet smakelijk! e vlees. Haal deze uit de pan en snijd ze

Eten

IGT Toscana ‘’II Merlino’’(per fles 50,- euro) Een rode Italiaanse dessertwijn gemaakt van de lagarinodruif, uit de streek Trentino. De dieprode kleur en de karakteristieke geur van, kersen, rozijnen en cacao maakt een heerlijke combinatie met een chocolade dessert. In de mond een fruitige, zoete aanzet, warm en krachtig net als de maulleux met het rode fruit.

Rood fruit met een moelleux van chocolade

Nagerecht

Wijnvoorstel

ZUIVER

Voor het chocoladecakeje 100g pure chocolade 100g suiker 100g boter 60g bloem 2 eieren

Voorbereiding

Verwarm de oven voor op 225 graden en vet de bakvormpjes in met boter. Als je chocoladerepen gebruikt, breek je de chocolade eerst in kleine stukjes. Doe de stukjes in een kom en voeg dan de boter toe. Smelt het geheel in ongeveer een minuut in de magnetron. Laat het mengsel iets afkoelen en voeg de suiker, de eieren en de bloem toe. Mix het geheel met een garde tot een stevig en glad beslag. Giet het mengsel daarna in de bakvormpjes.

Nu kan het beslag de oven in. Bak de cakejes ongeveer 15 minuten in het midden van de oven. Als de 15 minuten om zijn, laat je ze nog even 5 minuten afkoelen in de oven. Dit doe je door de oven een klein stukje open te zetten. Als de 5 minuten om zijn, kunnen de cakejes uit de oven.

Deze cakejes zijn je pronkstuk, dien ze daarom mooi op met een paar rode besjes of aardbeien. Om in de kerstsfeer te blijven, kan je uit een papiertje een ster knippen en deze op de cakejes leggen. Strooi er dan poedersuiker overheen, zodat er een extra feestelijk cakeje ontstaat. Ook leuk voor de kinderen! ¾

ZUIVER

Leven

‘O denneboom, wat zijn je takken wonderschoon’ Daar staat hij dan, in een hoek van de kamer. Een volle groene boom versierd met kerstballen en slingers. Hij zorgt voor sfeer in huis tijdens de donkere dagen rond kerst. Maar terwijl de liedjes de schoonheid van de boom prijzen is er ook die klemmende vraag of een boom in huis wel zo goed is voor het milieu. ZUIVER ging op zoek naar de meest groene kerstboom. Door Lisa Boonstra

et is een vraag die elk jaar weer opspeelt als we richting de feestdagen gaan. Welke kerstboom is beter voor het milieu? De echte kerstboom of de neppe kerstboom? Of adopteer je een kerstboom bij een kweker en haal je die iedere kerst op? Als je in Zuid-Holland woont kan je na de kerst je boom zelfs naar het kerstboomasiel brengen. Keuze genoeg. Voor zowel de echte als voor de neppe boom zijn voordelen te noemen op gebied van duurzaamheid.

Zuurstofboom

Van de echte bomen is de Nordmann in ons land de meest verkochte kerstboom. Deze boom doet er ongeveer tien tot twaalf jaar over om uit te groeien tot een mooie kerstboom, klaar voor de verkoop. “De boom neemt zijn hele leven CO2 op”, vertelt Emannuel van Nieuwenhoven, voorzitter van de Vereniging Nederlanse Kerstboomkwekers (VNK). “Dat is dus erg gunstig. Ook stoot één boom elke dag genoeg zuurstof uit voor 44 mensen.” Dit wordt ook benadrukt in het onderzoek ‘Duurzaamheidsaspecten van de levende kerstboom in beeld gebracht’ door

Trends deze kerst Ieder jaar iets anders in de boom. Voor de een is het een uitkomst voor de ander een nachtmerrie. De trendkleuren van dit jaar zijn lichtblauw of turqooise en oranje. Deze kleuren worden vaak gecombineerd met authentieke elementen zoals houten klokjes of sterren. Dit kun je ook makkelijk zelf doen, kies een dag uit en maak van een aantal planken houten kerstballen of kerstklokjes die je met een lintje in de boom hangt. Mocht je nou beschikken over twee linkerhanden, neem dan gekleurd papier die overeenkomt met je kerstballen en schrijf daar in sierlijke letters woorden

DLV Plant. Kappen is volgens Van Nieuwenhoven beter dan een boom met kluit (wortels en aarde) kopen. “Het vervoer is dan efficiënter en je hoeft geen plastic pot of zeiltje te gebruiken, die producten zijn erg milieuvervuilend.” Bij ‘Adopteer een kerstboom’ denken ze daar anders over. “Tijdens de groei steken we voortdurend om de kluit heen. Daardoor blijft deze compact en kunnen we hem later weer gemakkelijk terugplanten. Zo blijft de boom ook na de kerst, als deze terug wordt geplant, CO2 opnemen’’, vertelt mede-eigenaar Kyra Gunneweg. Bij echte bomen worden, in tegenstelling tot kunstkerstbomen, geen uitputtende bronnen gebruikt, zo stelt DLV Plant in het eerder genoemde onderzoek. Er kleven ook een aantal nadelen aan de echte kerstboom. Deze zijn te vinden op verschillende punten in de levenscyclus van een boom. Het eerste aspect vinden we bij het kweken van kerstbomen, hierbij worden kunstmest en andere gifstoffen gebruikt. Het gebruik van deze stoffen is erg slecht voor het milieu. Tegenwoordig worden deze middelen veel minder toegepast. “Alleen in noodgevallen, bijvoorbeeld

op. Stoer, lief, sneeuw, ga zo maar door. Hang deze papiertjes vervolgens met een knijpertje aan een van de takken. Wil je liever een iets minder gewaagde kerstboom dan kun je kiezen voor een klassieke landelijke boom. Rood, wit en zilver gecombineerd. Mooie ronde ballen afgewisseld met sterren en slingers zullen bij deze stijl centraal staan. Rood kan eigenlijk altijd bij kerst dus gooi kerstballen zeker niet weg. Mocht je van de afgelopen jaren allerlei soorten ballen en versiering hebben opgespaard, dit jaar kun je ze weer gebruiken. Vrolijk en gek, een trend waarbij je eigenlijk alles kan

bij een plaag, gebruiken we nog pesticiden. Verder doen de vogeltjes, die hun nesten in de bomen bouwen, het werk”, vertelt Van Nieuwenhoven. “Ook proberen we zo min mogelijk kunstmest te gebruiken.” Een ander nadeel van de echte kerstboom blijkt aan het eind van de levenscyclus. Want als kerst voorbij is en de boom weer moet wijken voor de kamerplant gooien de meeste mensen de boom weg. Soms komt de gemeente deze ophalen, anders brengen mensen hem zelf naar de stort of composthoop. Bij verbranding of composteren komt de CO2 die de boom zijn hele leven heeft opgenomen vrij en verdwijnt weer in de lucht.

Kunstkerstboom Nep kerstbomen worden vaak van plastic gemaakt. Plastic is een uitputtende grondstof. Tijdens de productie, komen veel slechte en soms zelfs kankerverwekkende stoffen vrij. Daarnaast is de nep kerstboom slecht afbreekbaar door het plastic en de brandwerende laag die op de boom wordt aangebracht. Hierdoor wordt de afvalberg alleen maar hoger. Een voordeel van deze kunstboom is natuurlijk dat deze minder gedoe geeft,e

doen. Grappige kerstballen, allerlei soorten, maten, kleuren, prints: alles kan.

Zelf je versiering maken is in deze kerst hip. Bron: Intratuin

ZUIVER

Leven

je hoeft niet elk jaar op en neer te rijden om een boom op te halen. Mensen vinden het zonde dat een boom uit de natuur wordt gekapt en kopen daarom een kunstboom blijkt uit onderzoek van de Consumentenbond. “Maar de echte bomen worden speciaal als kerstboom gekweekt, merkt Van Nieuwenhoven op.

Milieuvriendelijk Er zijn dus veel aspecten waar rekening mee moet worden gehouden bij de vergelijking tussen echte en nep kerstbomen. Een aspect dat bij beide bomen naar voren komt is het vervoer, dit is zeer efficiënt geregeld met vrachtwagens en laadtechnieken. Toch gaat het vooral bij het vervoer mis. De afstand die door de klant wordt afgelegd is vaak alles behalve efficiënt. De rit naar huis, met kerstboom, wordt vaak niet gecombineerd met bijvoorbeeld boodschappen doen en is daardoor erg milieubelastend. Daarnaast blijkt dat er een ‘break even’ punt is als de kunstboom negen jaar meegaat. Dan is de kunstboom op bijna alle punten net zo zuinig als een echte kerstboom. Maar de meeste kunstbomen halen dat niet en belanden na zes jaar al op de vuilstort. Een natuurlijke boom gaat vaak maar één jaar mee, tenzij je hem adopteert of weer in de tuin plant. De natuurlijke boom heeft veel voordelen. Deze gebruikt geen uitputtende grondstoffen en minder energie. Bij de verwerking na de kerstdagen komen er veel minder giftige stoffen vrij dan bij nepbomen het geval is. “Als je een boom herplant of weer naar de ‘Adopteer een Kerstboomplanter’ terugbrengt blijft deze CO2 opnemen”, zegt Gunneweg. Een echte boom is door verbranding en bemesting niet per sé beter, maar heeft naast een aantal nadelen ook erg veel voordelen en is veel minder belastend voor het milieu. “Voor elke boom die wij kappen planten we weer een nieuwe. De CO2 van bomen die na de kerst vergaan wordt dus opgevangen door nieuwe bomen”, stelt Van Nieuwenhoven.¾

Natuurlijke kerstbomen geven veel terug aan de natuur waar kunstbomen meer vervuilen. Bron: Genovic.com

ZUIVER

Leven

Wel of niet echt biologisch? Let op het keurmerk

Biologische producten zijn al lang niet meer alleen in de natuurwinkel te verkriijgen. Ook de gewone supermarkt biedt steeds vaker een (beperkt) biologisch assortiment aan. Maar hoe weet je of een product echt biologisch is? Door Michiel Gritter

Europees biologisch keurmerk

Sinds 1 juli 2010 worden alle biologische producten in Europa voorzien van het Europees biologisch keurmerk. Dit keurmerk garandeert dat het product voor minimaal 95 procent uit biologische ingrediënten bestaat en dat er is voldaan aan de Europese regels voor biologische landbouw. Ook staat op een product met het keurmerk uit welk land het afkomstig is. Verder zijn er bij producten met het keurmerk geen kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen gebruikt. Ten slotte is er bij de productie van vlees met het keurmerk rekening gehouden met het welzijn van het dier. Het Europees biologisch keurmerk is in het leven geroepen om in heel Europa duidelijk te maken dat een product biologisch is. Het keurmerk staat verplicht op alle biologische producten die in de Europese Unie (EU) zijn geproduceerd. Ook producten die buiten de EU zijn geproduceerd mogen het keurmerk dragen, maar dat is niet verplicht.

Demeter-keurmerk

EKO-keurmerk

Naast het verplichte Europese keurmerk, zijn er in Nederland nog twee grote biologische keurmerken. Demeter, vernoemd naar de Griekse godin van graan en vruchtbaarheid, is daar één van. Producten die het Demeter-keurmerk dragen voldoen aan Europese regels voor biologische landbouw. De producenten moeten daarnaast voldoen aan een rits specifieke Demeter-normen en –richtlijnen. Die gaan bijvoorbeeld over de bemesting, de manier waarop een bedrijf wordt geleid, de voeding en het welzijn van dieren en het fokprogramma van een bedrijf.

Ten slotte is er het EKO-keurmerk. Dit keurmerk geeft aan dat een product gecontroleerd biologisch is en afkomstig van een bedrijf dat extra aandacht besteedt aan duurzaamheid. Ook dit keurmerk garandeert dat er aan de Europese regels voor biologische landbouw is voldaan en dat er bij de productie geen kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen zijn gebruikt. Verder bevatten EKO-producten geen kunstmatige geur-, kleuren smaakstoffen en zijn er geen antibiotica of groeihormonen door het veevoer gemengd. Het EKO-keurmerk werd in 1986 gelanceerd door de Alternatieve Konsumenten Bond (AKB). De AKB was een “vereniging van kritische consumenten die zich inzetten voor mensvriendelijk, milieuvriendelijk en diervriendelijk consumeren”. Tegenwoordig valt het keurmerk onder het beheer van de Stichting EKO-keurmerk die samenwerkt met de Stichting Skal Biocontrole. Volgens de Stichting EKO-keurmerk is het keurmerk “bedoeld voor biologische bedrijven die willen laten zien dat zij hart hebben voor duurzaamheid. Nog breder dan de weten regelgeving eist aan biologisch produceren”.

Het Demeter-keurmerk is bedoeld voor biologisch-dynamisch verbouwde producten. Het werd in 1928 door de Duitser Rudolf Steiner in het leven geroepen. Demeter is het eerste keurmerk voor organisch geproduceerd voedsel. Het keurmerk wordt momenteel in meer dan vijftig landen gebruikt

Eten

ZUIVER

Verrassende combinaties zorgen voor kleine smaakexplosies

Door Esmée Bakkenes en Lisa Boonstra

In het historische centrum van Amersfoort vind je COCOmiesje. Een jaar geleden vestigde dit biologisch lunchcafé zich in deze stad. Alles wat hier geserveerd wordt is puur, eerlijk en biologisch. Zuiver-redacteur Lisa en hoofdredacteur Esmée gingen even langs om een hapje te eten. De ambiance van het restaurant is erg schattig en gezellig. Er staan tafeltjes en stoelen in verschillende kleuren, maten en van verschillende materialen. Op de achtergrond draait rustige pianomuziek. De eigenaresse Deirdre McGivern vertelt dat ze alle meubels uit de kringloopwinkel heeft gehaald of van Marktplaats. Zelfgebakken lekkers staat al op de bar uitgestald en de geur die er hangt belooft veel goeds. Nu het eten nog! Op de kaart staan veel gerechten. Aangezien wij moeilijk kunnen kiezen laten we ons verrassen en bestellen we COCO’s proefplankje voor twee personen. Het proefplankje bestaat uit een aantal miniaturen van de gerechten op de kaart. Verder bestellen we er een potje verse groene thee met jasmijn bij.

het brood is dit al veel minder. Bij het gehakt wordt ook een vruchtenmengsel geserveerd,deze keer een mix van appel en braam. Het appel-braam mengsel en het gehakt zijn los erg lekker, maar een combinatie vinden we allebei niet zo geslaagd. Het is het net niet. Gelukkig wordt dit bakje ook los geserveerd en kun je kiezen om het wel of niet op het gehakt te smeren. Naast het brood met het verrassende beleg staat er nog meer op het proefplankje. Het laatste hartige gerecht is een preitaartje. Een klein taartje gemaakt van bladerdeeg met –zoals aan de naam te zien is- prei. Verder zit er oude kaas met ham in. We vinden het taartje erg lekker, maar de ham is nogal overheersend. Ook de kaas proef je aardig goed, maar de prei is bijna niet te onderscheiden. De smaak is dus zeker niet slecht, maar waarom het een preitaartje heet is ons een beetje een raadsel.

Allereerst wagen we ons aan de salade met rode bieten, hazelnoten, geitenkaas en gedroogde appeltjes. De combinatie is verrassend en goed geslaagd. Zo zorgen de hazelnoten en de sla voor een knapperig effect terwijl de bietjes, de appeltjes en de geitenkaas weer voor wat zachtheid zorgen. Goed in balans dus, maar de smaak van de appeltjes is wat zurig. We krijgen een broodmandje met daarin vers bruin brood. De korst van het brood is lekker knapperig, een lekker broodje. Hierbij wordt een schaaltje met walnotenkaas geserveerd, deze kaas kan je eventueel op het brood doen of uit het vuistje eten. Daarbij wordt een tapenade van abrikozen geserveerd die je naar eigen wens over de kaas kan smeren. De combinatie is misschien niet iets wat je zelf snel zult verzinnen, maar het smaakt erg goed. De kaas is oud en dus pittig, maar de walnoot erin maakt het weer wat zoeter. De tapenade zorgt voor nog wat extra zoetheid. Ook voor op brood is het biologische gehakt. Dit is op smaak gebracht met ui, knoflook, mosterd en verse kruiden, waardoor het nog wat extra smaak krijgt. Het is jammer dat het gehakt wat droog is als je het los eet. In combinatie met

En dan het toetje! Hoewel het nog maar rond het middaguur is en we al vrij vol zitten, krijgen we ook nog een toetje bij ons proefplankje. Maar ons hoor je niet klagen, want het toetje is echt heerlijk. Misschien wel het lekkerste van het hele proefplankje. Lisa noemt het zelfs een kleine smaakexplosie. Het toetje is een blondie met vijgen, kaneelroom en dadels. Een blondie is een soort brownie, maar dan zonder de cacao. Het taartje heeft dus een nattige bodem, zoals browniedeeg ook wat nattig is. Het heeft een lekkere zoete smaak. Door het deeg zitten dadels. Daaroverheen is kaneelroom aangebracht en helemaal bovenop liggen verse vijgen. De blondie doet ons qua smaak een beetje denken aan deeg van appeltaart, door de bodem en de kaneel. Het is zoet, maar toch niet overheersend. Je moet er alleen niet teveel van eten, dan wordt het waarschijnlijk iets ‘too much’.

Prijs voor deze lunch: €20,25 voor twee personen. Hiervoor krijg je ieder twee kopjes thee en alle genoemde gerechten van het proefplankje. De samenstelling van de plankjes verandert per seizoen. Wij testten het plankje van de ‘Lekker Herfst’ kaart. Cijfer: 8.0

ZUIVER

Eten

We eten en verbouwen a l Golfbeweging in de geschiedenis van biologisch eten

Biologische eten is zoals we allenmaal gemerkt hebben een ‘hot item.’Veel mensen denken dat biologisch eten nieuw is. Ze hebben het mis. Biologisch eten is er al zolang de mens op de aardbol rondloopt. Duizenden jaren geleden werd begonnen met het biologisch verbouwen van gewassen en dus biologisch eten. Een reis door de geschiedenis van de biologische landbouw en het biologische eten. Door Patrick Kieftenbelt

n 1924 predikte Rudolf Steiner, een Oostenrijkse filosoof, over het belang van biologische landbouw. Dat deed hij na de ontdekking van kunstmest. Rudolf Steiner verklaarde namelijk dat kunstmest de natuurlijke samenhang verstoort. Een evenwichtige omgang met de natuur en de krachten van de aarde. Dat zou de juiste manier zijn om de grond zo vruchtbaar mogelijk te houden. Twee jaar later startte in Nederland het eerste biologische landbouwbedrijf. Het had een kort bestaan. De biologische landbouw kwam tijdens de Tweede Wereldoorlog op een lager pitje te staan. Het is één golfbewe-

Middeleeuws recept Recept 1: Speltschrootsoep met groentereepjes. -30 gram boter -1 mesp bertramwortel -t ui -1 mesp nootmuskaat -6080 gram speltschroot -1 mesp galgant -250 gram groenten -1 mesp wi Ide tijm -1 / -1 t liter vloeistof -verse bieslook -zout Werkwijze: De boter heet laten worden, de ui snipperen en in de boter fruiten. Speltschroot in reepjes snijden en groenten toevoegen. Water of bouillon geleidelijk erbij gieten. Op smaak brengen en nog 10 minuten zachtjes laten koken en met vers bieslook bestrooien.

ging in de vorige eeuw. Maar zeker niet de enige.

De tijd van jagers, boeren, monniken en ridders Ver voor de geboorte van Christus tot ver hierna speelde zich de eerste golfbeweging af. Biologisch eten was in de tijd van jagers en boeren (<3000 voor Christus) vanzelfsprekend. Ze zijn overgeleverd aan biologisch leven omdat kunstmatige toevoegingen aan producten nog niet bestonden. Mensen gaan op dit moment ontdekken. De eerste ontdekking is het verbouwen van groenten en gewassen. Hierdoor bleef men veel op dezelfde plek leven. Er was immers geen reden meer om rond te trekken. Naast groenten en gewassen werden veel vruchten en noten gegeten. Mensen hadden ook vaak dieren rondom het huis. Omdat de dieren niet meer rond hoefden te trekken kregen zij ook een comfortabel leven bij de domesticeerden. De meest voorkomende huisdieren waren koeien, schapen en geiten. De koeien waren de basis voor melk, dat gedronken werd. Schapen en geiten werden na een goed leven geslacht. Af en toe had men trek in een stuk vlees, maar omdat er genoeg voedsel te vinden was en omdat men groenten leerde verbouwen hadden mensen en dieren een goed leven. De Grieken en Romeinen gingen weer een stapje

verder in het proces van groenten en gewassen verbouwen. Zij ontdekten het fenomeen ‘seizoenen’. In ieder deel van het jaar konden ze andere groenten en gewassen verbouwen. Daarnaast werden olijven ontdekt en gegeten. Ook vond men een manier om vis te vangen. De Grieken en Romeinen gingen altijd zorgvuldig om met de melk van de koe. De melk was namelijk bestemd voor kinderen en zieken. In de middeleeuwen, de tijd van monniken en ridders veranderde er op het

bord niet zoveel. Maar in de samenleving des te meer. Langzaam maar zeker werd hier de basis gelegd voor de gemechaniseerde landbouw van tegenwoordig. In de middeleeuwen ging men steeds meer hulpmiddelen gebruiken. Zo ontstond een landbouwsamenleving. In zo’n samenleving wordt geleefd van het verbouwen van gewassen en het houden van vee. Het zoeken van voedsel in de natuur was van de baan. De eerste stap na de gemechaniseerde landbouw is gezet. e

Eten Z U I V E R

eeuwen biolog isch Deuk in biologisch leven In de jaren 1000 tot 1500 werden steden groter en begonnen mensen anders te leven. Groenten werden als ongezond beschouwd. Vlees was in opkomst in deze tijd, men probeerde het graag uit. Het vlees van een dier dat een normaal leven gehad heeft werd als lekkerder en beter ervaren. Na 1500 ging men meer handel drijven. Het was de tijd van de Verenigde Oostindische Compagnie (VOC). Veel mensen leefden lang op zee. Een reis van negen maanden was meer regel dan uitzondering. Door de handel

Vlees was weliswaar in opkomst maar het was zeker nog niet het hoofdmaal. Brood was de basis. Daarnaast waren vis, vruchten en noten populairKersen, peren, appels, pruimen en hazelnoten werden vaak opgediend. met andere landen ging men anders leven. Er moest veel voedsel aanwezig zijn op de schepen. Voedsel dat lang houdbaar bleef. Biologisch was dat niet echt. Soms werd er zelfs bedorven voedsel geleverd aan de VOC sche-

pen. Het menu was eenzijdig en verre van vers. Om toch af en toe vers vlees te kunnen eten bracht men schapen mee aan boord. De beesten werden vetgemest, konden geen kant op en werden vervolgens geslacht. Het was

Dickens festijn

Negentiende eeuw herleefd op Dickens Festijn In Deventer wordt op 14 en 15 December voor de 23ste keer het Dickens Festijn georganiseerd. In de aloude Hanzestad spelen ruim 900 acteurs het verhaal Christmas Carol na. Op het Dickens Festijn waan je je in het begin van de negentiende eeuw. Het verhaal speelt zich af nog voor er kunstmest wordt ontdekt. In Deventer komen

de geuren van punch en gepofte kastanjes op je af, duizenden kleine lichtjes en huizenhoge kerstbomen vormen het decor. Misschien kom je Scrooge tegen in een van de smalle straatjes of wordt je benaderd door de kooplui. Verder zijn er zwervers die bedelen en handwerkers die hun ambachten demonstreren. Het is een festijn waar je goed kan zien hoe men vroeger leefde.

een manier om te kunnen overleven en om vers vlees te eten.

Uitvinding kunstmest blaast nieuw leven in biologisch voedsel In 1845 werd kunstmest ontdekt. Uit een studie van de Duitser Justus van Liebig bleek dat planten behoefte hadden aan de mineralen stikstof, fosfor en kalium en ook de metalen ijzer, zink en koper. Mest, dat tot die tijd gemaakt werd van de ontlasting van dieren, kon voortaan kunstmatig worden gefabriceerd. Het land van de Duitse ontdekker is een tijd lang zelfs het meest vruchtbare stuk land van de wereld geweest. Tijdens tochten naar verre oor-

den werd ook ander voedsel ontdekt. De aardappel is zo terecht gekomen in West Europa en men ontdekte hoe de aardappel verbouwd kon worden. Die aardappel werd het nieuw hoofdbestanddeel van de maaltijden uit die tijd. Daarnaast ontdekte men dat een aardappel veel vitamine C bevat. Het bleek daarom een goed middel tegen scheurbuik. De biologische landbouw liep een deuk op. De Eerste en Tweede Wereldoorlog zorgden voor een hiaat in de ontwikkeling van biologische landbouw. Het contact tussen boeren en handelaren verdween waardoor de biologische landbouw geen toekomst

had. Pas in 1960 probeerde men de biologische landbouw nieuw leven in te blazen. De weerstand van reguliere boeren werd minder waardoor biologische landbouw een kans van slagen kreeg. In ruim 50 jaar tijd zijn biologische producten en landbouwweer onder de aandacht gekomen. Men spreekt er weer over en er zijn steeds meer mensen die biologisch gaan eten. Echter is in 2012 nog maar drie procent van alle cultuurgrond biologisch. Dat betekent dat er naar schatting 51 duizend runderen, 60 duizend varkens, 20 duizend schapen, 26 duizend geiten en 2,2 miljoen kippen biologisch gehouden worden. Om niet weer in een golfbeweging terecht te komen is het belangrijk dat het percentage biologische cultuurgrond ieder jaar stijgt. 他

ZUIVER

Persoonlijk

Op bezoek bij…

Familie Visser

Voor elk nummer gaan we op bezoek bij een gezin die bewust de plofkip laat liggen in de winkel. Sterker nog, daar letten ze niet eens op. Biologische producten en zelf verbouwde groenten, dat is wat je zal terugvinden in de keukenkastjes. Deze keer gaan we op bezoek bij de familie Visser uit Dieren. Door Charlotte Dettmers

H 26

et dorpje Dieren ligt aan de rand van het Nationaal Park Veluwezoom, nabij Arnhem. De familie Visser woont hier nog maar kort, sinds mei van dit jaar. Geheel verantwoord en gezond ga ik op de fiets richting het huis van Flora Nine en Eric. Als ik de straat in rij is het al snel duidelijk waar ik moet zijn: het huis met al die bakken vol kleurrijke groenten en fruit bij de voordeur. Volgens mij zit ik hier goed!

Noorwegen Vijf jaar geleden deden Flora Nine en Eric beide mee aan een fietstocht langs biologische bedrijven in Bennekom, Wageningen, Hemmen, Renkum en Oosterbeek. Het idee van deze fietsroute was dat je wat ziet van het landschap en de natuur. Je voelt een beetje waarom die biologische boeren

Vere Visser

biologisch boeren. Flora Nine en Eric kwamen elkaar tegen tijdens deze tocht. Ze raakten aan de praat en ook op de fiets raakten ze niet uitgepraat. ‘’Er is toen een foto gemaakt waar Eric op stond en via de organisatie ben ik naderhand weer in contact met hem gekomen’’, vertelt Flora Nine. Zelfgemaakte appelmoes en jam met prodcuten uit de moestuin, in de voorraadkast. Een jaar later vertrekt het stel naar Nederland, we misten ze”, vertelt Flora Noorwegen. Eric gaat een opleiding Nine en kijkt naar de druk spelende aan de biologische landbouwschool Eike. Hij heeft inmiddels de doos met volgen en Flora Nine krijgt een eentreinrails op de kop gezet en begint jarig contract bij de kinderopvang op een uitvoerige conversatie met zichhetzelfde terrein. ‘’Het voelt echt alsof zelf. we er tien jaar hebben gewoond. Of de taal moeilijk te leren was? Niet On the road echt, Noors is snel op te pikken. Na Na hun avontuur in Noorwegen vier maanden kun je je in ieder geval heeft het gezin eerst nog een stop in verstaanbaar maken. We woonden in Duitsland gemaakt. ‘’Daar hebben we een prachtig klein dorpje en de moeseen tijdje op een gemeenschappelijke tuin die we daar hadden boerderij gewoond. was enorm. In zo’n grote Het was een hele ‘‘Zo min mogelijk mooie manier van moestuin is het leuk om te experimenteren, volledig troep in mijn leven, de ruimte had je toch. biologisch. Maar De mensen in het dorp eten’’ een groot nadeel waren ook heel aardig. was, dat je echt Aardig, maar een diepere alles deelt. Dus ook vriendschap zat er vaak niet in. En daar de opvoeding van de kinderen. En komt nog bij dat veel mensen kwamen, daar botste het vaak. Iedereen heeft maar ook snel weer vertrokken’’, laat zo zijn eigen manier van opvoeden en Eric weten. als dat leidt tot confrontaties wordt je privé kamer eigenlijk je vluchtkamer. “Dat is voor ons een van de redenen Dat gebeurde en daarna zijn we twee geweest om na anderhalf jaar weer maanden bij mijn ouders in Doetinnaar Nederland te verhuizen. Ook was chem gaan wonen om te kijken waar ons eerste kindje, Eike, in Noorwegen we in Nederland wilden wonen. Nu geboren. Die ervaring wilden we ook hebben we sinds mei een eigen huisje heel graag delen met onze familie in hier in Dieren’’, vertellen ze. e

Persoonlijk

ZUIVER

Even voorstellen: Eric : 31 jaar en doet de inkoop bij de biologische winkel en lunchcafé Simply Delicious. Flora Nine : 28 jaar en studeert pedagogisch werk en kinderopvang, en werkt parttime bij de Natuurwinkel in Dieren. Eike : 3 jaar. Vere : 1 jaar.

Levensstijl Inmiddels deelt Eike zelfgemaakte appelcakejes uit die nog over waren van een verjaardag. Nu moet hij even rustig op schoot zitten van Flora Nine, want zijn kleine broertje ligt nog te slapen. Niet alleen de cakejes zijn zelfgemaakt in dit huis, ook het brood wordt zelf gebakken en van de appels wordt zelf appelmoes gemaakt. In Spankeren, een dorpje verderop, hebben ze een eigen moestuin waar ze allerlei groentes verbouwen. Dat is ook een doel van Eric: leren om mooie groentes te telen. Hij heeft zijn visie over biologisch eten niet van huis uit meegekregen. “Tijdens de middelbare school dacht ik pas echt na over waar al het eten vandaan komt. Ik wilde zo min mogelijk troep in mijn eten, daarom ben ik ook een tijd lang vegetariër geweest, totdat ik Flora Nine leerde kennen”, vertelt Eric met een brede lach naar zijn vrouw.

Foto’s gemaakt door Charlotte Dettmers

Zij heeft van haar ouders het een en ander meegekregen over biologisch eten. “Mijn vader ging op de fiets langs de boerderijen voor biologische producten en streekproducten. En dat is wat wij nu ook doen. We halen ons vlees bij een biologisch boerderij, en niet in de winkel. Wij willen zo puur mogelijk eten, en weten waar de producten vandaan komen.” “En dat geldt niet alleen voor eten, ook voor kleding en meubels. De woonkamer is ingericht met duurzame of tweedehands meubels. Het kleine tafeltje voor de kinderen hebben we gemaakt van een tafel die een paar huizen verder op de stoep bij het afval stond. Waarom een tafel geen tweede leven geven? En hetzelfde geldt voor kleding. Voor de kinderen krijgen we

veel van vrienden en familie, voornamelijk biologisch. Maar niet biologische kleding is ook niet heel erg, zo krijgt ook deze kleding een ‘tweedleven’. Toen we net uit Noorwegen kwamen heb ik veel wollen biologische kleding gehaald, toen hadden we wat

feestjes of andere activiteiten bijna niet aan ontkomen. “Op zich maak ik mij daar niet veel zorgen over. Laatst kreeg Eike een snoepzakje mee waarin zo’n snoep hamburgertje zat, ik heb dat er niet uit gehaald. Hij mag zelf weten wat hij ermee doet. Maar het grappige was, hij gaf het zelf al aan mij en zei: ‘Dat hoef ik niet mam, is niet lekker.’”

‘‘Alles biologisch is gewoon niet mogelijk’’

Eike, die inmiddels al helemaal uit zijn verlegen schulp is gekropen, wil graag naar buiten met z’n allen. Vere van een jaar wankelt erachteraan en Flora Nine begint met koken. Kortom, spitsuur is aangebroken, tijd voor mij om te gaan. Na een hele gezellige middag vertrek ik met een appel in mijn hand, die uit de moestuin komt, richting huis. ¾

meer te besteden. Volledig biologisch leven en eten is gewoon niet haalbaar. Sommige producten zijn biologisch niet verkrijgbaar en dat maakt het wel lastig”, vertelt Flora Nine.

Kids Intussen is de kleine Vere ook ontwaakt uit zijn middagslaapje en moet hij duidelijk nog even wakker worden bij zijn moeder. De kinderen liften nu nog mee met hun ouders op het gebied van de biologische levensstijl. Flora Nine zegt hierover: “Later mogen ze helemaal zelf weten wat ze doen, maar voor nu doen de jongens gewoon met ons mee. Wij vinden het wel belangrijk dat we veel met de kleintjes samen doen, samen knutselen en af en toe in de moestuin bezig zijn. Ze zijn nog te klein om het daadwerkelijk te begrijpen. Maar als we in de winkel lopen en de biologische eieren zijn op dan moet je wel uitleggen waarom je die andere eieren liever niet koopt.” Het consumeren van suikers en enummers proberen Eric en Flora Nine ook zoveel mogelijk te beperken, maar ze geven aan dat ze er later op kinderEike Visser

ZUIVER

Eten

Een grensover schreidend en sma

Door bomen omsloten heerst over de landerijen van landgoe Kernhem een haast vervreemdende rust. Dit monumentale landgoe in het Gelderse Ede, dat vlak langs de provinciale weg is gelege herbergt een kleine boerderij: de Engelenhove, alwaar een bijzonde boer monumentale koeien melkt en daarvan een uitzonderlijke kaa maakt:Brandroo

Sanne van Alderwege

en grindpad leidt naar de hoeve. Links van het pad staat, met riet overkapt, een ouderwetse hooiberg. In het midden van het erf ligt een hond te slapen onder een boom. Gewekt door mijn komst springt de hond blaffend op. Binnen de kortste keren wordt mij de weg versperd door drie vriendelijk blaffende honden. Als de bewaking mij heeft geïnspecteerd en in orde bevonden, keert de rust terug op het erf. Ik ga op zoek naar de boer. De stallen zijn leeg; al het vee staat buiten. Na een kleine zoektocht stuit ik tegen een paar beslagen ruitjes waarachter gerommel en geneurie klinkt. Wanneer ik mijn hoofd om de hoek van de deur steek, word ik hartelijk ontvangen door boer Michiel Cassuto. Samen met zijn Braziliaanse stagiaire is hij net begonnen aan het maken van zijn bijzondere kaas. De koperen kaastobbe die in het midden van de kaasmakerij staat, is gevuld met liters verse, rauwe koeienmelk en nadat Michiel behoedzaam wat stremsel in de melk gegoten heeft (wat ervoor zorgt dat de melk dik wordt) is het tijd voor pauze.

Michiel maakt een heel ander soort kaas dan de gemiddelde Nederlandse kaasmaker. In Nederland staan we bekend om onze ‘goudse’ kaas. Cassuto heeft zich echter laten inspireren door buitenlandse kazen, met name de van oorsprong Zwitserse ‘gruyère’. Het verschil uit zich natuurlijk uiteindelijk in de smaak, maar het verschil begint al bij een totaal andere manier van kaasbereiding.

Na de korte pauze is de melk gestremd: dik geworden dus. Nu moet de dik geworden melk ‘gesneden’ worden. Het snijden zorgt ervoor dat de wrongel en de wei van elkaar los komen. De wrongel bestaat vooral uit de eiwitten en vetten van de melk, dit zal later de kaas e

akelijk monument

ed ed en, ere as od.

worden. Wei is het vocht uit de melk, voornamelijk het water. Het snijden van de gestremde melk gebeurt bij goudse kaas met scherpe messen. Bij een gruyère kaas, zoals Cassuto die maakt, wordt de melk gesneden met ijzeren draden. De melk golft door de koperen tobbe als boer Cassuto er met zijn draden fanatiek doorheen roert. Tot vier jaar geleden was Michiel biologisch geitenhouder. Van zijn geitenmelk maakt hij kaas, maar tot zijn eigen onvrede vindt hij niet alle kaas die hij maakt lekker. Tijdens zijn trektochten door Oostenrijk en Zwitserland raakt hij gefascineerd door de kazen die daar gemaakt worden. Vooral van de Zwitserse gruyère raakt hij erg gecharmeerd. Gruyère is een authentieke kaas die van oorsprong wordt gemaakt in een koperen ketel boven een vuur. Het koper geleidt de warmte van het vuur goed waardoor de melk gelijkmatig verwarmd wordt.

suto opzoek naar een manier waarop hij zich kan onderscheiden van alle grote boerderijen. In de tijd dat zijn koeienstal gebouwd wordt en de geiten al verkocht zijn, volgt Cassuto een reeks cursussen. Eén daarvan is de cursus: conceptontwikkeling. Samen met een groep professionals ontwikkelt hij tijdens deze cursus het concept voor zijn toekomstige bedrijf. Van het karakter: stoer, authentiek en puur, tot de typografie. Het wordt warm in de kaasmakerij. De gaspit onder de koperen tobbe doet goed zijn werk. In drie kwartier warmt het de melk op tot 52 graden. Brillen en ramen beslaan nog verder, maar de Braziliaanse is in haar nopjes. Eindelijk een beetje warmte in het voor haar

’

Als de dik geworden melk gesneden is, moet die verwarmd worden. Vanuit een hoek van de kaasmakerij haalt Cassuto een vreemd voorwerp tevoorschijn. Het ziet er uit als een Deze bijzondere koe geeft melk voor de Brandrode kaas grote gaspit, van dertig steenkoude Nederland. Na het vercentimeter doorsnee, aan een ijzeren warmen en roeren is het tijd om de verlengstuk. Hij wrongel uit de tobbe te scheppen. ontsteekt het en schuift de uit de kluiVan de wrongel worden per keer vier ten gewassen gaspit onder de koperen kazen gemaakt, die uiteindelijk ieder tobbe. Dat de melk verwarmd wordt vijftien kilogram zullen wegen. De wei is niets bijzonders. Toch wordt dat die weggepompt wordt is een lekkernij bij goudse kaas heel anders gedaan. voor Michiels varkens. De temperaturen bij goudse kaas zijn lager en het verwarmen gebeurt met Om zich als kleine boer te onderscheiwater, niet met vuur. Ook is de tobbe den van de rest is een aparte kaasniet gemaakt van koper maar van RVS. soort voor Cassuto niet genoeg. Hij wil ook dat er een bijzonder koeienras Michiel heeft altijd al koeien willen melop zijn weiden graast. Per toeval stuit ken, dus wanneer in 2008 zijn geitenhij op het ‘brandrode rund’. Een van stal zo verouderd is dat er nieuwbouw oudsher Nederlands koeienras dat in moet komen, grijpt hij zijn kans. Van de de jaren zeventig nagenoeg is uitgegemeente krijgt hij toestemming tot het storven. Het brandrode rund is een bouwen van een koeienstal. Zijn geiten kleine, rustige en makkelijke koe die verkoopt hij en de oude stal gaat tegen haar naam dankt aan haar rode kleur de vlakte. In de winter bouwt hij geheel en ‘zwart geblakerde’ kop. Op dat eigenhandig zijn nieuwe stal. moment vallen voor Michiel alle puzzelstukjes op zijn plek. Een koeienras Het land dat hij huurt van de gemeente dat thuishoort in het monumentale biedt hem genoeg ruimte voor twintig landschap waarop zijn boerderij staat, melkkoeien. Dat zijn er niet veel voor een kaas maken waarbij vuur nodig een melkveehouder, daarom gaat Cas-

Eten

ZUIVER

is voor de verhitting en een koe die in haar naam linkt naar dat vuur. Zo krijgt zijn product een naam: Brandrood. De vier kazen staan onder de pers die alle wei die nog tussen de wrongel zit, er tussenuit drukt. De tobbe is leeg en wordt met een speciaal middel licht opgeschuurd, opdat hij weer schoon is voor de volgende sessie over twee dagen. Als de kazen over een paar uur onder de pers vandaan mogen, gaan ze naar de koele, vochtige opslag. Daar moeten ze zes maanden liggen rijpen tot ze klaar zijn om gegeten te kunnen worden. Waar een reguliere kaas tegen schimmels beschermd wordt door een korst van plastic, gebruikt Cassuto een natuurlijke korst van zout. Precies zoals men dat met de originele gruyère doet. Cassuto heeft nooit te koop willen lopen met het feit dat hij biologisch is. Hij boert zoals hij vindt dat het hoort en dat is zo dicht bij de authenticiteit als mogelijk. Volgens hem hoort ‘biologisch’ geen verkoopitem te zijn voor voeding. De smaak, dat is wat telt. En die smaak kan altijd beter, aldus de ietwat bescheiden boer. In 2011 werd hij namelijk al benoemd tot Gelderse ‘Held van de Smaak’ en vandaag de dag zijn er verscheidene topkoks die zijn kaas niet voor niets waarderen. De zoektocht naar de perfecte kaas zal echter voor Michiel Cassuto altijd blijven voortduren. De ambitie om zijn bedrijf uit te breiden heeft Cassuto niet. Juist de kleinschaligheid hoort bij zijn authentieke product. Na de lunch neem ik afscheid van boer Cassuto. Inmiddels belegt de boer zijn brood met zijn eigen kaas. Zijn missie om kaas te maken die hij zelf lekker vindt, is gelukt. Als ik het grindpad afloop kijken zijn drie honden mij kwispelend na. Brandrood: een mooi en eerlijk product van een nuchtere en ambitieuze boer. Ik laat het monumentale stukje Nederland dat monumentale koeien herbergt en kaas van internationale allure voortbrengt achter me en en keer terug naar de verstedelijkte werkelijkheid van alle dag. ¾

ZUIVER

Persoonlijk

Wintermaand cadeaumaand: Hoe d De wintermaanden zijn bij uitstek cadeaumaanden. Wanneer je een gezin hebt met jonge kinderen, vier je vast sinterklaas. Maar, het kan ook zijn dat je met kerst geliefden om je heen verzamelt en cadeaus geeft. ZUIVER duikt voor jou in de wereld van biologische en eerlijke cadeaus. Door Esmée Bakkenes

Voor haar:

teeds meer mensen verbouwen hun eigen groenten. Dit is namelijk erg goed voor het milieu en ook nog eens ontzettend lekker! In het boek ‘Zelfgeboerd’ van Marian Flint vind je stappenplannen over hoe je makkelijk zelf groenten verbouwt in je tuin. Maar ook wanneer je in de stad woont en maar een kleine tuin hebt of zelfs helemaal niet, vind je in dit boek in-

spiratie. Want ook op een balkon of dakterras kun je zelf dingen kweken. Vervolgens lees je in het boek tevens hoe je lekker kunt koken met je zelf gekweekte groenten. Te koop voor €16,95 bij www.bol.com Altijd handig voor in huis, drinkglazen! Bij de Wereldwinkel koop je leuke glazen die gemaakt zijn van oude limonadeflesje en inktpotjes. Mooie vorm van recycling dus. De glazen worden gemaakt in een fabriek in Vietnam, maar de producenten krijgen er een eerlijke prijs voor. Je koopt een set van twee glazen voor €5,95. Op zoek naar bewuste verzorgingsproducten? Dan ben je bij Lulu aan het goede adres. Dit bedrijfje verkoopt namelijk sheabutter, lippenbalsum, scrub en zeep. De producten zijn natuurlijk en zitten niet vol met rommel zoals parfum of

Voor hem: Ben je met je tablet onderweg, maar is hij weer leeg? Dan is de Solar oplader en beschermhoes voor tablets misschien iets voor jou. De hoes beschermt je tablet optimaal en is gemaakt van onder andere gerecyclede petflessen. Op de hoes zit een zonnepaneel waardoor je je tablet weer kunt opladen wanneer je hem in het zonlicht houdt. Te koop bij www. ecomooi.nl voor €99,Het is altijd fijn om lekker te ruiken en al helemaal wanneer dit kan met een biologische parfum! De geur Shaman voldoet hieraan. De geur is fris en mannelijk en ruikt zelfs een beetje houtachtig, natuurlijker kan niet! Het parfum is gemaakt van 98% biologische ingrediënten. De andere 2% is niet biologisch, maar wel natuurlijk. De flacon en de verpakking zijn ge-

maakt van milieuvriendelijk materiaal. Te koop voor €58,- op www.indisha.nl Een goed glas wijn is altijd welkom. Een lekkere rode biologische wijn is Flos de Pinoso. Deze biologische wijn smaakt iedereen goed en is dus bijna nooit een miskoop. De wijn is mooi rond in de mond en krachtig en soepel tegelijk. Daarnaast heeft hij ook nog een aantrekkelijke prijs: €5,35. Deze wijn is te koop op www.biologischewijnwinkel.nl. Op deze website vind je overigens nog veel meer biologische wijnen, keuze genoeg! Tijdens het sporten moet je je vochtgehalte natuurlijk wel op peil houden. Dit kun je doen met de One for One bidon in een mooie blauwe kleur. Ze zijn speciaal ontwikkeld als een gezond en milieuvriendelijk alternatief

andere uitdrogende stoffen. Hierdoor is het geschikt voor elke huid, ook de gevoelige huidjes. Bovendien worden de producten gemaakt door vrouwen uit Zuid-Soedan. Zij krijgen een eerlijke prijs hiervoor en kunnen zo hun gezin goed onderhouden. De prijzen verschillen per product. Zo betaal je voor 260ml scrub €10,95 en voor 100ml sheabutter betaal je €13,50. Kijk voor informatie en prijzen op www.lulu-sheabutter.com Tapas valt bij veel mensen in de smaak. Thuis serveer je deze heerlijke Spaanse hapjes op de Tapasschaal van de Wereldwinkel. Deze ronde Tapasschaal bestaat uit zeven kleine bakjes. Het product wordt met de hand gemaakt in Tunesië en de arbeiders krijgen hier een eerlijke prijs voor- zoals bij alle producten die te koop zijn bij de Wereldwinkel . Hij is te koop voor €34,95. e

voor plastic. De bidons zijn gemaakt van hoogwaardig roestvrij staal en zijn BPA-vrij, een giftige stof die vrijkomt in veel plastic flessen. Bovendien help je ook nog iemand in Afrika aan schoon drinkwater. Te koop voor €13,90 via www.oneforone.nl Wanneer je gebruik maakt van scheermesje en scheerschuim, is de biologische scheerschuim van het merk Sante Homme misschien een fijn cadeau voor jou. In het scheerschuim van dit natuurlijke cosmeticamerk vind je biologische en natuurlijke ingrediënten. Ook zit er een lekker geurtje aan. Te koop voor €7,49 bij www.bol.com

Persoonlijk

ZUIVER

doe je dat op een bewuste manier? Voor een jongen: Voor jongens vanaf ongeveer 3 jaar is een biologische houten kinderboerderij om mee te spelen het verantwoorde cadeau bij uitstek. Het speelgoed is gemaakt van 100% FSC hout en bestaat uit 25 onderdelen. De boerderij heeft een waterrad en een aansluiting voor groene stroom aan de zijkant. Te koop via www.greenjump.nl voor €39,95. Speelplezier in bad? Dat kan met een vrolijke speelgoedonderzeeër voor tijdens het badderen. Deze onderzeeër is gemaakt van gerecyclede melkflessen. Ook is het plastic BPA-vrij. Tot slot is zelfs bij de verpakking gedacht aan het milieu, die is gemaakt van gerecycled en te recyclen materialen. De inkt op de verpakking is gemaakt van soja. Te koop via www.green-

jump.nl voor €12,90. Op de website www.babynatura. nl vind je veel leuke en biologische producten voor baby’s. Wij vonden een houten rad waar muziek uitkomt wanneer je kleine spruit ermee over de grond rolt. Het hout komt uit duurzaam beheerde bossen. Bovendien is de verf waarmee het rad versierd is zeer kindvriendelijk, de verf is namelijk gifvrij. Te koop voor €32,80.

100% biologische badstof. Te koop voor €25.95 bij www.ekobebe.nl Ieder kind heeft een eigen knuffel en er kan uiteraard niet geslapen worden zonder die knuffel. Wanneer je voor je zoontje een leuke knuffel wilt aanschaffen, ga dan voor een knuffel van biologisch katoen. Je vindt verschillende knuffels in verschillende maten en prijzen op www.ekobebe.nl. Zo vind je er dit leuke konijn voor €10,95.

Je wilt natuurlijk wel dat je baby warme voetjes heeft. Met de wollen babylaarsjes van het Duitse merk Pickapooh moet dat geen probleem zijn. Deze zijn gemaakt uit 100% natuurlijke vervilte gecertificeerd biologische wol. Daarnaast zijn ze ook nog eens lekker warm door de binnenvoering uit

31 31

Voor hem:

Voor een meisje:

Niks leuker dan je eigen tafeltje en stoeltjes, waar je papa en mama een kopje thee van je kinderservies kunt geven. De houten tafel met twee stoeltjes van www.feelgoodspeelgoed. nl ziet er geweldig leuk uit en is ook nog eens verantwoord. De stoeltjes hebben de vorm van een rups. Het hout waarvan deze set gemaakt is, is rubberhout. Dit is op een eerlijke manier gemaakt door een fabriek in Sri Lanka. De fabriek is in handen van een Nederlands echtpaar. De producent kiest voor duurzame bosbescherming en de verf die gebruikt wordt is niet giftig. De set met tafel en twee stoeltjes kost €89,95. Het theeservies dat perfect bij het bovenstaande tafeltje past, vind je bij

www.dekleinevogelaar.nl. Het servies is een stoffen variant. Het speelgoed wordt gemaakt door vrouwen in de Filipijnen, die er een eerlijke prijs voor krijgen volgens de Fair Trade regels. Voor €35,- kan je dit servies kopen. Bijna ieder meisje wil wel een keer een prinses zijn. Een schattig roze prinsessenkroontje vind je net als het theeservies ook op www.dekleinevogelaar.nl. Het kroontje is van hetzelfde merk als het theeservies en wordt dus ook door vrouwen op de Filipijnen gemaakt, die er een eerlijke prijs voor krijgen. Het kroontje kost €6,25. Wanneer je dochtertje al iets ouder is en naar school gaat, kan ze dat doen met de rugtas van Smafolk.

Dit is een Scandinavisch merk, dat zich bezig houdt met op een verantwoorde manier kleding en accessoires voor kinderen te produceren. Deze vrolijke rugtas is roze met paars en heeft een grappige print met appeltjes erop. Je kan hem kopen op www. kleinesam.nl voor €39,95. Puzzelen is leuk en daarnaast ook erg leerzaam voor je kind. De houten olifanten puzzel van De Wereldwinkel is gemaakt van rubberhout en daardoor duurzamer. Ook krijgen de arbeiders in Sri Lanka eerlijk betaald voor het maken van deze puzzel. Een leuk Fair Trade cadeau dus! De puzzel kost €12,95. ¾

ZUIVER

Leven

Wat is jouw footprint op de aarde? Met z’n allen hebben we maar één aarde, één planeet om op te leven. Toch zijn we hier niet altijd even zuinig op. We gebruiken heel wat grondstoffen voor alle producten in ons dagelijks leven. De ecologische voetafdruk (footprint) geeft inzicht in de hoeveelheid land, in hectares, nodig is voor jouw consumptie in een jaar. Ieder mens heeft zo’n afdruk. De grootte hiervan is afhankelijk van je levensstijl. Gemiddeld genomen heeft ieder mens ongeveer 1,8 hectare nodig. Maar de waarheid is dat we meer gebruiken. Wereldwijd zitten we nu op 2,7 hectare per persoon en de gemiddelde Nederlander gebruikt maar liefst 6,3 hectare. Als iedereen zoals ons zou leven hebben we 3,6 wereldbollen per persoon nodig. Door Lisa Boonstra

WONEN

Welke stelling past het beste bij jou? A. Ik geloof in lange termijnoplossingen: goede isolatie verdient zich in 10 jaar terug en voegt waarde en comfort toe aan mijn woning. B. Ik houd niet van verspilling: verlichting en kachel zijn bij ons alleen aan als we er ook echt zijn. C. Groene stroom en een zuinige douchekop vind ik vanzelfsprekend. Zonnepanelen neem ik in overweging. D. Als ik maar stroom heb en niet teveel betaal. Als ik groene stroom kan krijgen voor dezelfde prijs, vind ik het prima. Je woning is: A. Volledig geïsoleerd (gevel, dak, vloer, ramen). B. Goed geïsoleerd en je gaat zuinig om met de verwarming. C. Goed geïsoleerd en je let niet op de verwarming. D. Slecht geïsoleerd. Welke brandstof gebruik je voor de verwarming van je huis? A. Warmtepomp. B. Groene stroom. C. Grijze (normale) stroom. D. Gas. Hoe spring je om met elektriciteit? A. Ik let goed op mijn elektriciteitsgebruik, bijvoorbeeld door het gebruik van spaarlampen en door apparaten niet op stand-by te laten staan. B. Meestal let ik wel op mijn elektriciteitsgebruik, bijvoorbeeld door de lichten en apparaten uit te doen in kamers waar niemand aanwezig is. C. Ik let eigenlijk niet op mijn elektriciteitsgebruik maar doe wel de stroom uit van apparaten als ik voor langere tijd het huis verlaat. D. Ik let eigenlijk niet op mijn elektriciteitsgebruik.

VOEDING Welke stelling past het beste bij jou? A. Ik ben bereid meer te betalen bij de speciaalzaak voor kwalitatief of biologisch voedsel. B. Ik kook meestal een verse maaltijd en gooi liever geen kliekjes weg. C. Ik probeer bewust te kiezen: een bedreigde vis-

soort zoals tonijn eet ik liever niet. D. Ik haal mijn boodschappen gewoon bij de supermarkt om de hoek: daar is alles te koop. Thuis eet je: A. Voornamelijk vers fruit en groenten uit Nederland en de rest van Europa. B. Voornamelijk verse producten, maar ook diepgevroren groenten en groenten uit blik of glas. C. Voornamelijk diepgevroren groenten, groenten uit blik of glas of afkomstig uit verre landen. D. Voornamelijk kant en klare maaltijden. Hoe vaak eet je vlees of vis? A. Nooit. B. Soms (drie keer of minder per week). C. Vier of vijf keer per week. D. Dagelijks. Hoe vaak gebruik je zuivel en eieren? A. Nooit. B. Soms (drie keer of minder per week). C. Vier of vijf keer per week. D. Dagelijks.

LIFESTYLE Welke stelling past het beste bij jou? A. People, planet, profit: wat ik doe en koop mag niet de rekening elders op de wereld leggen en moet eerlijk zijn voor boeren die de producten leveren. B. Wie nu leeft, wie nu zorgt voor een ‘gezonde’ aarde. C. Spullen zijn niet belangrijk: het gaat erom of ik gezond en gelukkig kan leven met mijn naasten. D. Ik wil vrij zijn in mijn keuzes voor een comfortabel leven. Wat doe je met gebruikte spullen? Doe je aan hergebruik? A. Ja, ik probeer zo veel mogelijk gebruikte spullen te verkopen en als het kan koop ik gebruikte spullen. B. Soms. C. Nee, maar ik breng gebruikte spullen wel naar de kringloop. D. Nee doe mij maar nieuwe spullen.

Leven Z U I V E R Doe je aan afvalscheiding? A. Ja (papier, glas, plastic, chemisch en groen afval). B. Ja (papier en glas). C. Ja (alleen papier óf alleen glas). D. Nee.

VERVOER & VAKANTIE Welke stelling past het beste bij jou? A. Ik maak per keer de afweging of ik de auto nodig heb of met het openbaar vervoer of de fiets ga. Het liefst laat ik de auto staan. B. Onze auto is zuinig en groot genoeg voor ons. Meer hebben we niet nodig. C. Ik ben me bewust van onze voetafdruk als mens, maar voordat ik in een Prius ga rijden moet er nog heel wat gebeuren. D. Ik ben trots op mijn auto: naast functioneel moet hij er ook goed uitzien. Hoeveel rijd je gemiddeld met de auto? A. Ik heb geen auto. B. Gemiddeld minder dan 20 km per dag. C. Gemiddeld 20-70 km per dag. D. Gemiddeld 70km of meer per dag. Hoe vaak maak je gebruik van het openbaar vervoer? A. Nooit. B. Zelden. C. Een paar keer per week. D. Dagelijks. Waar breng je dit jaar je grote vakantie door? A. Thuis. B. Op minder dan 200 km. van huis. C. In Europa, met de auto. D. Met het vliegtuig. Ga je - naast de grote vakantie - vaker met vakantie? A. Nee. B. Ja, nog een korte vakantie in Nederland. C. Ja, een trip in Europa met de auto. D. Ja, meerdere trips, ook buiten Europa, met het vliegtuig.

Uitslag: Meeste A: Jouw CO2 voetafdruk ligt tussen de 1 en 3 hectare. Wanneer iedereen zo leeft als jij, hebben we ongeveer 1,9 wereldbollen nodig per persoon. Je bent goed bezig, ga vooral zo door. Je let op eerlijke voeding en seizoensproducten, gebruikt vooral op de fiets of het openbaar vervoer. Vakanties vind je leuk, maar jouw bestemmingen liggen zeker niet te ver weg. Meeste B: Jouw CO2 voetafdruk ligt tussen de 3 en 6 hectare, dat betekent dat iedereen ongeveer 2,9 wereldbollen nodig heeft als we allemaal gaan leven zoals jij. Dat begint er op te lijken. Met bepaalde aspecten van jouw leven ben je bewust bezig met de natuur, maar er is nog wel wat ruimte voor verbetering. Jouw motto is dat de natuur belangrijk is, je wilt best meehelpen, maar je wilt ook een leuk leven leiden en niks aan je voorbij laten gaan. Meeste C: Jouw CO2 footprint ligt tussen de 6 en 9 hectare. Als iedereen zo zou leven zoals jij nu doet, heeft iedereen 3,9 wereldbollen nodig. Dit aantal is ongeveer gelijk met het Nederlands gemiddelde. Je bent je ervan bewust dat sommige dingen niet goed zijn voor de natuur, maar je maakt je er niet echt druk om. Alleen wanneer het jou uitkomt, ben je er bewuster mee bezig. Met de houding die je nu hebt is, er nog veel ruimte voor verbetering. Daarmee help je namelijk de natuur en je eigen leefomgeving. Meeste D: Jouw CO2 footprint ligt tussen de 9 en 12 hectare. Als iedereen jouw levensstijl overneemt hebben we uiteindelijk 4,9 wereldbollen per persoon nodig. Natuur en milieu kunnen jou niet veel schelen. Zolang jij en je gezin gezond en gelukkig zijn is het goed. Maar op deze manier worden leefomstandigheden steeds slechter. Misschien kun je je bij sommige keuzes afvragen wat het effect is op de natuur, je kinderen gun je tenslotte toch ook een mooie groene aarde?

5 TIPS: Er zijn natuurlijk altijd tips hoe je makkelijk de natuur kunt helpen en jouw CO2 footstep kan verkleinen.

al deze flesjes. En in Nederland kunnen we gelukkig water uit de kraan drinken, dat is lang niet overal zo.

1. Kies voor een goede isolatie van je huis. Investeer in dubbel glas, goede spouwisolatie en zorg dat alle kieren goed gedicht zijn. Hierdoor stoot je minder CO2 gassen uit en blijft de warmte binnen, uiteindelijk scheelt dit ook in de energiekosten.

4. Oud papier, reclamefolders, wijkkranten. Voor al dit papier worden bomen omgehakt, wil je het papierverbruik verminderen en ontbossing tegengaan plak dan een NEE/ NEE of NEE/JA sticker op je brievenbus. Veel winkels hebben tegenwoordig de folder of flyer op hun website staan. Ook zijn er sites waar alle folders digitaal te vinden zijn.

2. Was kleding of handdoeken op 30 graden, dit scheelt energie en zo draag je bij aan verlaging van de CO2 uitstoot die het broeikaseffect veroorzaakt. 3. Drink kraanwater in plaats van water uit een pak of fles. Op deze manier bespaar je grondstoffen die nodig zijn voor productie en vervoer van

5. Kies iets vaker voor de fiets of het openbaar vervoer in plaats van de auto of scooter. Je maakt bij het OV met meer mensen gebruik van één vervoermiddel die in verhouding weinig uitstoot. Met een fiets belast je de natuur het minst.

ZUIVER

Column

Biologisch voedsel: daar ga ik van juichen! Twee jaar gelden kwam ik voor het eerst in aanraking met biologisch voedsel. De jaren daarvoor durfde ik het niet aan om eens ‘gek’ te doen en wat ‘anders’ te proberen. Biologisch voedsel was in mijn ogen anders. Niet normaal. Het was voor milieubewuste types die krankzinnige ideeën hadden. Alsof het mij uitmaakt of de kippetjes op de boerderij vrij rond kunnen lopen. Daar ben ik toch helemaal niet mee bezig. Ik was, net zoals iedereen, alleen maar met mijn eigen leven bezig. En ik leef het liefst zo goedkoop mogelijk. Dus maak ik me, volgens de aanhangers van biologisch leven, schuldig aan het feit dat ik niet denk aan de dieren op deze wereld. De ‘normale’ eter consumeert wat het beste is voor zijn portemonnee. Een jaar of twee geleden veranderde ik van gedachte. Terug naar dat moment. Bij toeval doe ik mee aan een onderzoek. Het gaat om groentesoeptest. Een onderzoekende student kijkt mij lachend aan en vraagt, enigszins verlegen, of ik wel eens biologisch heb gegeten. Mijn antwoord: “Als ik nee zeg vind je dat dan gek?” De jongen kijkt wat angstig maar heeft wel de ballen om recht in mijn gezicht te zeggen dat hij het inderdaad raar vindt. Gelijk merkt hij op dat ik een ideale kandidaat ben om mee te doen aan de test. Met een blinddoek om ga ik zitten aan een witte tafel en neem een riante hap van het eerste bordje soep. De soep heeft een volle smaak. Hij is goed op temperatuur en er zitten veel verse groenten in. De tweede kom soep is, op zijn zachtst gezegd, niet te vreten. De soep is gloeiend heet en het lijkt wel of er restjes groenten uit de afvalcontainer zijn gehaald. Daarnaast smaakt het erg waterig, typisch groentesoep uit een zakje. Een glas heet water met daarin een gestampte prei smaakt nog beter.

Patrick Kieftenbelt aan het werk

Mijn eindoordeel ligt voor de hand. De tweede kom soep, is de biologische soep. Fout dus! Sta ik daar met de mond vol tanden. Weet even niet wat ik moet zeggen en vraag aan de student of hij zelf wel precies weet waar hij het over heeft. Lachend knikt hij naar me. Bij mij gaat er een knop om. Een knop die ik jarenlang niet om heb willen zetten. Het interesseerde mij niet. Ik heb namelijk nooit dat vieze biologische spul willen eten. En het leven van de beestjes kan mij al helemaal niet schelen. Ik ben iemand met vooroordelen. Dat blijkt wel. Maar nu ben ik om, na één kommetje soep.

Als ik ‘s avonds thuis ben pak ik mijn laptop verdiep me in biologisch leven. Ik lees verhalen over plofkippen. Iets waar ik me jarenlang totaal voor afgesloten heb. Die beestjes worden zo vet gemest dat ze niet eens kunnen lopen. Zitten iedere dag op hetzelfde plekje. Hebben nog nooit zon op hun bolletje gehad. Het leven voor die dieren is kort, heel kort. Het enige wat ze mogen is eieren uitschijten in een smerig oud hok, waar een boer af en toe wat vies voedsel in gooit. Ze moeten zo snel mogelijk vetgemest zijn voor de slacht. Dat is geen leven. Dat gun je niemand, zelfs je ergste vijand niet. Als we nou eens een paar euro meer uitgeven, dan leven de dieren een stuk gelukkiger. Ik heb dit gedaan en probeer dit door te geven aan anderen. Beeld de kippen, en andere dieren, in als kinderen. Die zet je toch ook niet de hele dag in de MaxiCosi. Dat arme kind kan geen kant op. Het mag zich niet vrij bewegen. Stel je voor dat kauwen de enige beweging is van een kind. Dat moet niet kunnen, dat is toch Afschuwelijk!? Natuurlijk staat biologisch eten voor nog veel meer dan alleen kippen die een beter leven hebben. Zelfs ík begrijp dat. Ik wil daarom iedereen oproepen zijn of haar eetpatroon aan te passen. Verdiep je in biologisch, als iedereen dit zou doen zijn we een stap dichterbij een eerlijke wereld. Denk een keer aan jezelf en niet aan je portemonnee. Als iedereen dezelfde stappen zou nemen als ik dan kunnen we met z’n allen juichen. Net zoals ik deed bij mijn eerste ervaring met biologisch eten.

Volgende keer Z U I V E R

Volgende keer in ZUIVER Je tuin vogelklaar maken

januari/ februari

Voorjaa r

seditie

De goede voornemens van Doutzen Kroes!

Biologische snowboardoorden

Nieuwe collectie van de biologische catwalk