Greenkeeper2 2014

Jaargang 25 nr. 2, 2014

Vakblad voor Greenkeeping

Wat wordt de Sportveldinnovatie van 2014?

NGA-pagina’s • De Grasgids - het testsysteem• Engerlingen • Bijt de papieren tijger zich stuk op roodzwenk • Roodzwenkmanagement op de Smørum Golf Club • Via eb en vloed water in waterveld brengen • Ground under s ie t repair • Revolutionair waterbouwconcept • Fieldlazer S90 va o • Glass Boarding • Mini field top maker van Maredo n

D L E

SP14 20

V T Rn i

www.jeanheybroek.com

2

www.greenkeeper.nl

Maak kennis met de Toro Greensmaster® Triflex™ en Triflex™ Hybride De nieuwe norm waaraan alle greensmaaiers zich kunnen spiegelen.

Onze ingenieurs zijn de ultieme uitdaging aangegaan: ‘ontwerp een greensmaaier waarmee een nieuwe norm wordt gesteld als het om precisie maaien gaat’. Met de nieuwe Greensmaster Triflex werden alle verwachtingen overtroffen.

Geavanceerde maaiprestaties.

Stel u voor, de capaciteiten van een driedelige greensmaaier met de maaikwaliteit van een loopmaaier.

Alle Greensmaster Triflex modellen leveren de beste contourvolgprestaties door de combinatie van het gepatenteerde Flex™ ontwerp en het ophangingsysteem met dubbele A-armen, waardoor de maaieenheden vrij kunnen zweven. Dit voorkomt het zogenaamde wasbordeffect, met name bij de afsluitronde door de unieke ‘lift-in turn’ optie. De hybride modellen hebben geen last van onregelmatige afsnijdingen dankzij het unieke ‘energy storage system’ waardoor bij het in werking zetten van de maaieenheden direct het volledig vermogen wordt afgegeven.

Ultieme veelzijdigheid.

De nieuwe Triflex is niet alleen de beste greensmaaier, het is ook de meest veelzijdige.

Door de opklapbare voetsteun heeft u direct toegang tot de middelste maaieenheid. De combinatie van snel toegankelijke maaieenheden en het snelkoppelsysteem – zonder gereedschap te bedienen! – geeft u de mogelijkheid om binnen enkele minuten de maaier te transformeren om greens, voorgreens en tees te maaien en tevens te gebruiken om te verticuteren. Allemaal met dezelfde machine!

Tijd is geld.

Door de productiviteit te verhogen worden de exploitatiekosten van de machine aanzienlijk verlaagd. Met elke Triflex wordt de transporttijd tussen de greens verkort. De machine heeft geen dagelijks onderhoud nodig. Het snelle wisselen van de maaieenheden, een kijkglas op de brandstoftank en de directe en eenvoudige toegang tot onderhoudspunten zijn kenmerken die tijd en geld besparen.

EnergySmart™.

Wat goed is voor uw green is ook goed voor het milieu. De Greensmaster Triflex Hybride maaiers zijn de eerste producten van de Toro Company met het EnergySmart™ label.

Het EnergySmart™ label staat voor efficiënt en met name milieuvriendelijk werken, zonder daarbij de financiële duurzaamheid uit het oog te verliezen, een zichtbaar teken van Toro’s voortdurende betrokkenheid om producten te fabriceren met een verantwoorde toegevoegde waarde.

De juiste keuze.

Ervaar vandaag de toekomst van greenmaaiers. Neem contact op met uw dealer voor meer informatie.

www.greenkeeper.nl

3

(Advertorial)

Onkruidbestrijding met hart voor de natuur Op een milieubewuste manier onkruid bestrijden in de openbare ruimte wordt steeds lastiger. De richtlijnen worden strenger en bijna niets is meer toegestaan. Veel gemeentes en hoveniersbedrijven nemen hun toevlucht tot alternatieve methodes zoals het borstelen, branden of stomen van onkruid. Deze manieren lijken beter voor het milieu, maar zijn dat lang niet altijd. De machines hebben een hoog brandstofverbruik en bij branden ontstaat uitstoot van fijnstof en CO2. Bovendien is het noodzakelijk om regelmatig te behandelen, het effect is niet langdurig.

Het product Cito Global Pro is een veilig biologisch onkruidbestrijdingsmiddel dat door het Ctgb (College voor Toelating van Gewasbeschermingsmiddelen en Biociden) toegelaten is op de Nederlandse markt. Dit Cito Global Pro is afkomstig uit Denemarken en is gemaakt op basis van azijnzuur, een stof die ook in de natuur voorkomt. Het middel is afbreekbaar in water en werkt snel en langdurig. Het is een niet-selectief herbicide concentraat tegen onkruid, mossen en algen.

Cito Global Pro is één van de weinige nog toegestane middelen. Het voldoet aan de strenge milieu-eisen die in Nederland gelden. Het is geschikt voor alle verharde ondergronden en werkt snel en effectief. Na één behandeling verwelken de bladeren en sterft het onkruid af.

Vaak is slechts eenmalig herbehandeling nodig.

Eenjarig onkruid heeft meestal zelfs helemaal

Voor

4

www.greenkeeper.nl

Na

geen herbehandeling nodig, dat sterft na één behandeling al volledig af. Ook mossen en algen op verhardingen, standbeelden, grafzerken en daken kunnen met dit middel aangepakt worden.

Vos Capelle uit Sprang-Capelle is de nieuwe exclusieve distributeur van Cito Global Pro: “Dit product past naadloos in onze visie om op een duurzame manier met onkruidbestrijding in de openbare ruimte om te gaan en de belasting op het milieu terug te dringen. Het is een goed en milieuvriendelijk alternatief wat eenvoudig toegepast kan worden met bestaande apparatuur.”

Vos Capelle is een totaalleverancier voor de tuinbouw en openbaar groen . Het familiebedrijf, dat alweer meer dan 70 jaar bestaat, heeft een enorme passie voor groen. Zij stimuleren hun klanten om op een bewuste manier met groenonderhoud om te gaan. Vos Capelle is dan ook trots weer een topproduct aan het assortiment toe te kunnen voegen.

Cito Global Pro is een niet-specifiek onkruidbestrijdingsmiddel voor mossen, onkruid en algen. Het is gemaakt op basis van azijnzuur.

Azijnzuur is volledig afbreekbaar in water en belast het milieu niet. Cito Global Pro is door het Ctgb erkend onder nummer 13752N. Het bestrijdingsmiddel kan toegepast worden bij droog weer als de kans op neerslag voor de komende 6 dagen minder dan 40% is. Gebruik gewasbeschermingsmiddelen veilig. Lees voor gebruik eerst het etiket en de productinformatie.

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.greenkeeper.nl/artikel.asp?id=9-4513

Voor meer informatie neemt u contact op met: Vos Capelle www.voscapelle.nl info@voscapelle.nl T. 0416-311326

58

Wijnand Stooker: Alternatief voor de oude tuinslang

Degelijk, stoer en eigen design. Zo kun je de Greensweeper van Intell Sports beschrijven. Met deze noviteit kun je snel en gemakkelijk dauw en pierenhoopjes wegslepen op de green. ‘Qua kwaliteit en arbeidstijd verdient men het geld van de investering ruimschoots terug.’ Naast de ground Greensweeper is er inmiddels ook een Greensweeper Mobile en zijn er Greensweeper mobile Plug & Play Tools, een Top dressing, een Fairwaysweeper en een Bunkersweeper in ontwikkeling.

www.greenkeeper.nl

5

Colofon Greenkeeper -een uitgave van NWST NeWSTories bv- wordt zes keer per jaar in een oplage van 1.750 exemplaren verspreid onder (hoofd)greenkeepers, baancommissarissen, managers en bestuurders van golfaccommodaties, toeleveringsbedrijven, overheden en individuele abonnees.

54

Nieuw type beluchter van VGR Sportveldinnovaties Beluchten met meer efficiëntie en de bodem als basis voor een goede grasgroei.

Dat is de gedachte achter de TopChanger van de VGR-Groep uit Almkerk. Deze beluchter doet in één werkgang iets aan

Redactie & commercie NWST NeWSTories bv Fransestraat 41 6524 HT Nijmegen T 024-3602454 F 024-3602464 I www.greenkeeper.nl M info@greenkeeper.nl

het verdichtingsprobleem en verbetert tegelijkertijd de water- en luchthuishouding van Postbus 569 6500 AN Nijmegen

Hoofdredacteur: Hein van Iersel (hein@nwst.nl Redacteurs: Broer de Boer (broer@nwst.nl)

Santi Raats (santi@nwst.nl) Vormgeving: Marie Cecile Oosterhout Advertenties: Alberto Palsgraaf (alberto@nwst.nl)

Peter Jansen (peter@nwst.nl)

de bodem. De TopChanger maakt gebruik van waterstroom onder hoge druk. In de nieuwe machine neemt de waterstraal, volgens het principe van een venturi, materiaal uit een voorraadbak mee de bodem in en vult de ontstane ruimtes direct volledig op.

16

Roodzwenkmanagement op de Smørum Golf Club Achtergrond

Abonnementen 69,- per jaar. De abonnementsperiode loopt van 1 januari tot en met 31 december van ieder jaar en uw abonnement zal jaarlijks automatisch worden verlengd, tenzij uw schriftelijke wederopzegging uiterlijk 31 oktober voorafgaand aan de nieuwe abonnementsperiode in ons bezit is.

Alle auteursrechten en databankrechten ten aanzien van (de inhoud van) deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze berusten bij Greenkeeper c.q. de betreffende auteur. Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming van de uitgever worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, scan, fotokopie, elektronisch of op welke wijze dan ook. Greenkeeper wordt tevens elektronisch opgeslagen en geëxploiteerd.

Alle auteurs van tekstbijdragen in de vorm van artikelen of ingezonden brieven en/of makers van beeldmateriaal worden geacht daarvan op de hoogte te zijn en daarmee in te stemmen e.e.a. overeenkomstig de publicatie- en/of inkoopvoorwaarden. Deze zijn bij de redactie ter inzage of op te vragen.

6

www.greenkeeper.nl

Nederlandse Greenkeepers Associatie 32

Keynotespreker tijdens ons Greenkeeper of the Year-event was de Deense hoofdgreenkeeper Per Rasmussen. Met verve

Redactiecommissie Casper Paulussen, Lambert Veenstra, Gerard van der Werf, Peter Schalk, John van Hoesen, Arijan van Alphen

en verder Informatiepagina’s

Actueel 8 Nieuws

liet hij zien wat duurzaam beheer van

Duurzaam golfbaanonderhoud

een golfbaan is. Met nog geen 50 kg

16 Bijt de papieren tijger zich stuk op Roodzwenk

N per hectare, weinig water en zonder enige gewasbeschermingsmiddelen bezorgde de R&A zijn baan hoge kwalificaties: de moeite waard om te bekijken dus, voor duurzaamheidsfreaks!

Science 12 Engerlingen 60 De laatste innovatie op het gebied

van gras

Sportveldinnovaties 24 Water in waterveld brengen 26 Nematoden 28 Ground under repair 30 Revolutionair waterbouwconcept 38 Glass Boarding 42 JenE: Pimp je veld 44 Mini field top maker van Maredo 46 Onderbouw van schuimbeton 48 Plug & play-stadion van Ballast Nedam 52 Automatisch maaisysteem van Probotiq

Column 58

Hoofdredactioneel

inhoud 58

Alternatief voor de ouderwetse tuinslang Sportveldinnovaties

Degelijk, stoer en eigen design. Zo kun je de Greensweeper van Intell Sports beschrijven. Met deze noviteit kun je snel en gemakkelijk dauw en pierenhoopjes wegslepen op de green. ‘Qua kwaliteit en arbeidstijd verdient men het geld van de investering ruimschoots terug.’ Naast de ground Greensweeper is er inmiddels ook een Greensweeper Mobile en zijn er Greensweeper mobile Plug & Play Tools, een Top dressing, een Fairwaysweeper en een Bunkersweeper in ontwikkeling.

15

De Grasgids – het testsysteem Actueel De Grasgids is een handleiding voor het gebruik van grasrassen en -mengsels. Deze handleiding maakt daarbij onderscheid tussen verschillende gebruiksdoeleinden: sport, gazon, recreatie, berm, dijk en golfgreen. Voor de uitwerking van de Grasgids wordt gebruikgemaakt van vergelijkend rassenonderzoek.

36

Fieldlazer S90 Sportveldinnovaties Expoline brengt de Graco Fieldlazer S90 op de markt, een nieuw apparaat in combinatie met nieuwe belijningsverf. Dankzij de optimale deeltjesverdeling onder hoge druk (40 tot 60 bar) wordt het resultaat van belijningen verbeterd met minder verbruik van product. Dit biedt niet alleen budgettechnische voordelen, maar ook een beter resultaat.

Dankzij de hoge druk zal de belijningsverf veel dieper tussen het gras kunnen worden aangebracht.

www.greenkeeper.nl

7

Nieuws Demodag

Sportvelden 17 april 2014 Op donderdag 17 april 2014 organiseren de vakbladen Fieldmanager en Greenkeeper voor de zevende keer de Demodag Sportvelden op sportpark Zuideinderpark in Schijndel. Tijdens deze dag zullen weer honderden bezoekers de machines komen bekijken. De bedoeling is om dit jaar weer een breed evenement te organiseren.

Dus niet alleen kunstgras, maar ook onderhoud, beheer, aanleg, renovatie van zowel kunstgras als natuurgras voor voetbal, hockey, tennis en golf. Op een nieuwe locatie, ditmaal: we zijn te gast bij RKSV Schijndel in Schijndel. We hebben weer een uitgebreid en gevarieerd programma met lezingen, discussies en demonstraties van diverse machines. Kijk voor meer informatie en voor aanmeldingen op de website www.demodagsportvelden.nl.

NLadviseurs brengt Nederlandse golfbanen in kaart Eind 2013 meldde NLadviseurs dat zij de komende periode alle golfbanen van Nederland in kaart gaan brengen op basis van luchtfoto’s. Inmiddels is dat bij een 25-tal gerealiseerd. Golfbanen kunnen dankzij die kartering sneller de beschikking krijgen over GolfGIS, de digitale kaart voor golfbanen. Ze kunnen er ook voor kiezen om gegevens van één hole of plantvak op te vragen. De ruimtelijke data zijn bovendien waardevol voor landelijk onderzoek. ‘U vraagt, wij hebben het al voor u gedraaid’ is het doel van deze service van de Arnhemse onderneming. NLadviseurs wil ervoor zorgen dat elke golfbaan kan beschikken over accuraat en actueel kaartmateriaal. En dat

niet alleen; het moet ook snel beschikbaar zijn, zodat het kan worden gebruikt op het moment dat het nodig is. Hiervoor maakt het adviesbureau gebruik van de meest recente luchtfoto’s van heel Nederland, die elk jaar worden geactualiseerd. ‘Het is een grote, maar heel belangrijke investering voor ons geweest. We krijgen steeds meer praktische vragen binnen van golfbanen, die eenvoudig op te lossen zijn met een GISbewerking. Daarvoor hebben we wel GIS-kaarten nodig’, aldus Sander Kristalijn, mede-eigenaar en GIS-specialist van NLadviseurs. ‘Golfbanen kunnen hierdoor sneller ons GolfGIS-pakket afnemen, want het basiswerk hebben we op dat moment al gedaan.’ Accurate informatie over alle golfbanen in Nederland is ook van belang voor onderzoek en ligt in de lijn van de recent opgerichte leerstoel aan de Wageningen Universiteit (Dutch Turfgrass Research Foundation). Een simpele berekening kan straks leiden tot informatie zoals landelijke percentages van het baanoppervlak dat bestaat uit greens of beplantingen. Dit soort data wordt niet zomaar verstrekt, volgens Kristalijn: ‘Wij kunnen algemene info over alle golfbanen verstrekken en kunnen onderzoeksvragen uitvoeren. De kaartdata zelf worden echter niet aan derden verstrekt; dat is niet netjes. Tenzij de terreineigenaar (het golfbaanmanagement) daar expliciet toestemming voor geeft, blijven deze kaartgegevens alleen beschikbaar voor de desbetreffende golfbanen.’

Het softwarepakket GolfGIS waaraan Kristalijn refereert, heeft ook een eigen productsite gekregen: www.GolfGIS.nl. Hierop zullen alle toepassingen en mogelijkheden van GolfGIS worden toegelicht, zoals het met behulp van gpsapparaten terugvinden van drainageputten in het terrein. We hebben veel ideeën voor GolfGIS.nl; deze willen we de komende maanden gaan toevoegen. Zo willen we bijvoorbeeld alle golfbanen die GolfGIS gebruiken erop vermelden. Op die manier hebben golfbanen een extra communicatietool om uit te dragen dat ze lid zijn van de “modernbaanbeheerclub”.’

kersverse secretaris van de NGA. En ja, inderdaad, bij dit event zijn geen kerels welkom.

‘Dames die in de greenkeeping werken, zijn wel welkom. Meestal spelen we met een clubje van een vrouw of tien, maar we weten dat er meer dames zijn die dit mooie vak (soms parttime) uitoefenen. Laat die zich vooral aanmelden, want het is altijd reuze gezellig op de golfbaan en ook daarna.’ Aanmelden kan bij jolanda_vonder@hotmail.com.

‘Meidengolfmiddag’

gezocht voor Duits

staat weer in de

toptoernooi

agenda’s Op 22 oktober a.s. staat de jaarlijkse ‘meidengolfmiddag’ weer gepland; plaats van handeling om 18 holes te spelen wordt Golfbaan Almeerderhout. Dat meldt Jolanda Vonder, de

8

www.greenkeeper.nl

Nieuwe Husqvarna heggenscharen op accu Husqvarna heeft twee nieuwe professionele accuheggenscharen ontwikkeld. De nieuwe accuheggenscharen, 536LiHD60x en 536LiHD70x, kenmerken zich door hun lichte gewicht en hun ergonomische en uitgebalanceerde ontwerp. Een draaibare achterhandgreep zorgt ervoor dat de heggenscharen zeer eenvoudig te bedienen zijn, in alle denkbare werkposities. De messenbalk is 60 of 70 cm lang en de afzonderlijke messen zijn dubbelzijdig lasergeslepen.

De heggenscharen kunnen voorzien worden van een nieuwe 4,2 Ah-accu. Deze accu zorgt ervoor dat de krachtige en duurzame motor 90 minuten onafgebroken kan draaien. De messen maken maar liefst 4.000 knipbewegingen per minuut. Door de gereedschappen aan te sluiten op een Husqvarna accubackpack, kan er zelfs een complete werkdag zonder tussentijds opladen van de accu geknipt worden.

Greenkeepers

Jeremy Kramer van Prograss Duitsland benaderde de redactie van Greenkeeper met de vraag of wij een oproep wilden plaatsen voor greenkeepers die mee willen werken tijdens het BMW-Internationaal Open. Dit toernooi zou volgens Kramer het meest prestigieuze toernooi

GolfGISmiddag op golfclub De Gelpenberg De nieuwe manager van golfbaan De Gelpenberg, Ellen Kroes, maakt melding van de eerste Gelpenberg GolfGIScup die gespeeld werd op 14 maart jl. Ellen Kroes: ‘Het was erg leuk en voor herhaling vatbaar. Volgend jaar komt nummer twee ook weer op De Gelpenberg.

Deze middag werd gezamenlijk georganiseerd door de NGA regio noord, NLadviseurs en de Drentse golfclub De Gelpenberg.’ Begin 2009 is er ook een regiodag georganiseerd door de NGA op dezelfde locatie. Toen hebben de aannemer, grondbereik en de baancommissie van De Gelpenberg een presentatie gegeven over hoe de baan veranderd is. Nu, vijf jaar later, bood de van Duitsland zijn en wordt gehouden van 24 tot en met 29 juni 2014. Meer info via jeremy@ prograss.de.

Homburg Dynamic Drive op de Hurricane Homburg Dynamic Drive (HDD) is het geautomatiseerde aandrijfsysteem dat drains eenvoudiger en veelzijdiger reinigt. Door de toevoeging van HDD aan de Hurricane is de gebruiker verzekerd van de reiniging van drains, bedieningsgemak en een lange levensduur van de drainreiniger.

De versie 2.0 is gelanceerd op de Agritechnica in Hannover. Wanneer het systeem een obstakel detecteert, wordt de invoer gestopt; daarna zal het systeem een procedure afhandelen om het obstakel te verwijderen. De snelheid wordt automatisch geregeld bij meer weerstand. Het systeem berekent de toelaatbare weerstand afhankelijk van de ingevoerde lengte Homburg HPE-slang. Zodra het systeem slip detecteert, wordt de snelheid gereduceerd/gestopt. Wanneer de gewenste procedure afgewerkt is, zal de machine automatisch stoppen, de waterdruk uitschakelen en de chauffeur een signaal vanuit het systeem krijgen.

een golfclub. De prijs was gesponsord door Vos Ruinerwold Golf bv. De NLadviseurs-bokaal werd gewonnen door Roelof Lanting, hoofdgreenkeeper op De Gelpenberg.

Beroep tegen golfbaan Moerdijk zongegrond verklaard Het bestemmingsplan Golfbaan Moerdijk is op 25 oktober 2012 vastgesteld door de gemeenteraad. Dit bestemmingsplan maakt de aanleg mogelijk van een golfbaan op de voormalige stortplaats aan de Keeneweg in Zevenbergen.

Tegen het raadsbesluit is beroep ingesteld bij de Raad van State door golfpark De Turfvaert in Rijsbergen. Op 12 maart jl. heeft de Raad van State uitspraak gedaan, waarbij de gemeente in het gelijk is gesteld. Wethouder Punt: ‘Wij zijn blij met deze uitspraak. De realisatie van een golfbaan in Zevenbergen is nu een feit. De start van de aanleg van de golfbaan is voor de tweede helft van dit jaar gepland. In samenwerking met Intergolf Moerdijk BV komt er op deze locatie een 18 holesgolfbaan en een 9 holes-par-baan.’

Het beroep is door de Raad van State ongegrond verklaard. Door deze uitspraak is het bestemmingsplan Golfbaan Moerdijk nu onherroepelijk.

De Raad van State staat achter de zienswijze van de gemeente en Intergolf Moerdijk BV dat er in Moerdijk behoefte is aan een nieuw golfcomplex. Het betoog dat namens golfpark De Turfvaert werd gevoerd, heeft gefaald, ook met betrekking tot de financiële haalbaarheid van het

Drentse golfclub De Gelpenberg de mogelijkheid om de baan nog een keer van dichtbij te bewonderen door er te golfen. Kaartmateriaal heeft in de veranderingen een grote rol gespeeld, maar doet dat nog steeds nu de beheerfase in gang is gezet. Daarom heeft NLadviseurs de genodigden laten kennismaken met GolfGIS. Dit digitale platform voor kaarten, gps-metingen en registraties wordt op De Gelpenberg actief gebruikt.

Na afloop van de presentaties werd de eerste Gelpenberg GolfGIScup gespeeld en daarbij werd het meetapparaat uit het GIS-programma ingezet voor de longest drive op hole vier. Arend Sloot, voorzitter van de baancommissie op De Gelpenberg, won de wandelstok in de vorm van

www.greenkeeper.nl

9

Golfbaan-

beregening

van afslag tot putt?

Wij hebben water in de hand Golfers willen altijd het beste uit hun spel kunnen halen.

Het spreekt dan ook voor zich dat u continu investeert in de kwaliteit van uw tees, fairways en greens. Aquaco helpt daarbij. Met professionele beregeningsinstallaties voor elke golfbaan. Aquaco ontwerpt, installeert en onderhoudt efficiënte en kwalitatief hoogwaardige systemen van alle bekende topmerken. Deskundig, betrouwbaar en met oog en oor voor uw wensen en eisen. Wilt u uw golfbaan van afslag tot putt in topconditie houden? Maak dan kennis met de specialisten van Aquaco. Wij hebben water namelijk écht in de hand. Al meer dan 30 jaar!

www.aquaco.nl | 0481 - 377 177

• digitalisering van terreinen • biodiversiteit • hydroseeding • robot talud maaien

...meer dan golf alleen

• groene dak- en gevelbeplanting • natuurlijke waterzuivering • drainagevoorzieningen AHA de Man • Industrieweg 23 • NL-4762 AE Zevenbergen

• beregeningstechniek

Tel. 0168 33 60 30 • www.ahademan.com

GR compactmaaiers 13,5/21 pk

BOSS opbouw spuitmachine

‘Met HARDI BOSS veldspuiten houd ik de greens het gehele jaar in topconditie!’ precies wat nodig is

Zoek en vind: Kubota Tuin en Park

dichterbij dan u denkt!

Gebr. De Vor Achterveld BV Hessenweg 164 • Postbus 2 • 3790 CA ACHTERVELD Tel. 0342 45 95 41 • info@devor.nl • www.devor.nl

10 www.greenkeeper.nl

Tel. +31 (0)58 257 15 55 www.homburg-holland.com

Nieuws project. Intergolf Moerdijk BV kan de realisatie en exploitatie van de golfbaan geheel met eigen financiële middelen uitvoeren. De Raad van State heeft geconcludeerd dat er geen sprake is van staatssteun of vermeende staatssteun vanuit de gemeente Moerdijk. Ook op dit punt is de Raad van State het eens met de gemeente en Intergolf Moerdijk BV.

Eerste nieuwe

Het bedrijf had inmiddels een behoorlijk aantal machines ontwikkeld, maar nog geen verkoopkanaal van betekenis. Kraakman Perfors gaat in zijn verzorgingsgebied (Zuid- en Noord-Holland, Utrecht en Gelderland) exclusief alle machines van GKB vertegenwoordigen. Medewerkers van Kraakman Perfors hebben inmiddels de eerste ervaringen met de GKB opgedaan en zijn enthousiast. ‘Simpel, degelijk en effectief’, zo omschrijft Eduard van der Zwam van Kraakman Perfors de GKB machines. ‘Precies wat onze klanten vra-

project voor De Enk Groen & Golf Onlangs werd bekend dat Heijmans zijn activiteiten aangaande groen en golf afstoot middels een managementbuy-out. De nieuwe eigenaren, Frans Reulink en Gerard van der Werf, melden met trots dat golfclub Landgoed Nieuwkerk uit Goirle deze week een meerjarig onderhoudscontract bij hun nieuwe bedrijf tekende. De Enk Groen & Golf gaat met het huidige greenkeepersteam van golfclub Landgoed Nieuwkerk werken. De golfbaan is gelegen in een natuurlijke omgeving, waardoor afstemming van beheer en onderhoud in relatie tot natuurbeheer heel belangrijk is.

Ruud Mantingh vertrokken bij IPC Woordvoerders van IPC Groene Ruimte melden dat directeur Ruud Mantingh vertrokken is bij dit opleidings- en kennisinstituut. Aan het vertrek zou een verschil van inzicht ten grondslag liggen. Mantingh was naast directeur van IPC Groene Ruimte ook directeur en aandeelhouder van Aequator Groen & Ruimte. Deze functie blijft hij vervullen. De functie van Mantingh bij IPC is inmiddels al ingevuld door een interimmer.

Kraakman Perfors gaat verder met GKB Kraakman Perfors meldt tijdens de Dag van de Sportaccommodaties in Houten dat de jarenlange samenwerking met Redexim grotendeels zal worden afgebouwd, in ieder geval wat betreft onderhoudsmachines voor kunstgras. Deze machines zullen voortaan van GKB betrokken worden. Voor GKB is dit een enorme opsteker.

gen van een machine.’ Daarnaast is het feit dat GKB zelf de machines ontwerpt en fabriceert in Barendregt voor Kraakman Perfors een verbetering ten opzichte van de huidige situatie. GKB kent de markt, kent de eindgebruiker, zorgt voor korte lijnen en kan snel inspelen op de wensen van de eindgebruiker, zo luidt de mening van de Kraakman-vertegenwoordigers. Kraakman Perfors blijft wel doorgaan met de verkoop van Vertidrain-producten, die worden betrokken van Redexim.

Wie wordt Greenkeeper of the Year 2015?

Vakblad Greenkeeper heeft in 2013 en 2014 voor het eerst een Greenkeeper of the Year Award georganiseerd. In 2014 ging de Award naar Koert Donkers. Volgens de jury onderscheidt hij zich, ondanks het sterke deelnemersveld, uiteindelijk het meest als het gaat om innovatie en vakmanschap. Inmiddels is Koert al toegetreden tot de jury die zijn opvolger zal gaan aanwijzen. De jury roept greenkeepers op om zich op te geven voor de Award. Dat kan heel eenvoudig door een mail naar hein@nwst.nl. Het complete juryrapport van 2014 is te lezen op de Greenkeeper of the Year-website.

Project DGB-banen krijgt doorstart Manager Flip Wirth van de Haagse GCC neemt eind deze maand afscheid. Daarna blijft hij zich op privétitel inzetten voor het initiatief van duurzame golfbanen in Nederland. Het project draait met de steun van Barenbrug (‘Groot in gras’), Information Builders (informatietechnologie) en AvH (informatietechnologie). Op 7 maart jl. kwamen vertegenwoordigers van zeven golfbanen bijeen, om nieuwe afspraken te maken over het bijhouden van gegevens over het gebruik van duurzame grassoorten zoals roodzwenk op de golfbaan. Inhoudelijke informatie hierover wil Wirth pas geven ‘zodra er een paar projecten op de rails staan’. Er is ook een gesprek geweest met een vertegenwoordiging van Deense golfbanen om te participeren in dit project, ‘maar daarover is nog niets concreets te melden’, aldus Wirth. Ook met de WUR zijn er contacten. Daar is men volgens Wirth momenteel bezig om de database waarin gegevens bijgehouden zijn en gaan worden, te analyseren op de bruikbaarheid voor wetenschappelijke doeleinden.

De NGF trok eerder de stekker uit het project van ‘duurzame golfbanen’ die gegevens verzamelden omtrent het gebruik van roodzwenk op Nederlandse greens. Zes banen legden ruim vijf jaar lang hun bevindingen vast. De gevormde commissie werd voorgezeten door Wirth. Voor zover de redactie van GREENKEEPER heeft kunnen nagaan, leidden de waardevolle gegevens nog niet tot bruikbare conclusies over het gebruik van roodzwenk op Nederlandse greens. Flip Wirth neemt dus het initiatief om het interessante project van de duurzame golfbanen weer vlot te trekken. De zeven deelnemende banen, hier op bezoek bij Barenbrug, zijn: GC Princenbosch, Drentsche G&CC, GC Heelsumsche Veld, GC de Turfvaert, Sallandsche GC, Noord Nederlandse GC en GC Land van Thorn.

www.greenkeeper.nl

11

Het jaar 2013 was uniek door het koude voorjaar en de onvoorspelbaarheid van het engerlingenmoment. Nu, in 2014, lijkt het wederom vreemd te gaan verlopen. De verschijningsstandaard voor de rozekever is de laatste week van mei en de eerste twee weken van juni.

Vervolgens heb je in de tweede week van juni de eerste kleine engerlingen en twee weken later kan er bestreden worden. Vorig jaar was het anders en dit jaar lijkt ook anders te verlopen... Of niet?

Auteur: Henk Vlug

Engerlingen in 2013, en hoe zal 2014 eruitzien?

Is herziening handboek over grasveldinsecten door zachte winter noodzakelijk?

De koude perioden in het voorjaar van 2013 bezorgden de populatie van (vooral) de rozekever een uiterst merkwaardige spreiding. De eerste kevers vlogen hier en daar aan het begin van juni, maar het was slechts met mondjesmaat.

Eind juni vlogen er weer enkele en in juli werden er ook vliegende kevers waargenomen. Zelfs in augustus werden er nog rozekevers geconstateerd. Het gevolg was dat engerlingen in allerlei stadia te vinden waren tussen begin augustus en eind september en zelfs nog engerlingen in het tweede stadium in het begin van oktober.

is. De betreffende stadia komen vroeger tevoorschijn of de jonge larven en rupsen komen uit het ei. Vervolgens komen ze tot de ontdekking dat er geen groen blaadje aan de boom of plant zit en verhongering is het gevolg. Dit jaar zullen diverse insectenpopulaties gevoelige klappen krijgen door deze verhongering. Zo niet, dan zal een invallende nachtvorst of misschien zelfs een maartse vorstperiode de reeds wakkere insecten doen sterven. Op het moment van schrijven is dit nog koffiedikkijkerij, omdat het nu pas de derde dag van maart is.

Zachte winter 2013/2014 We zijn nu bijna een jaar later en we weten inmiddels dat de winter buitengewoon zacht was, met zelfs een warme februarimaand. Wat zal het gevolg zijn van deze ongebruikelijke winter? Insecten, vooral de eieren, reageren sterk op hoge temperaturen na een winterperiode. Een larf, rups of welk stadium ook dat overwinterd heeft, kan op dat moment uit de winterrust komen. De winterrust wordt aangeduid met het woord ‘winterdiapauze’, wat inhoudt dat er een fysiologische verandering optreedt waardoor de overwintering succesvol kan verlopen. Dit is niet afhankelijk van het temperatuurverloop in de vroege winter. Anders wordt het wanneer het tweede deel van de winter ongebruikelijk warm

Rozekever Hoe gaat het met de engerlingen? De meeste soorten zitten zo diep onder de grond dat er weinig invloed te merken zal zijn van de bovengronds heersende temperaturen. Op een bepaald moment van hun winterdiapauze ontwikkelen de larven zich tot pop. Dat is meestal rond eind maart. Dit popstadium duurt bij de rozekever ongeveer twee weken. De kevers gaan na het uitkomen naar een grotere hoogte; ze zitten vaak op een diepte van enkele centimeters en zijn klaar om te gaan vliegen als de omstandigheden gunstig zijn. Een insect heeft als koudbloedig organisme warmte nodig voor zijn spieren om te kunnen bewegen en dus te kunnen vliegen. Pas als de bodemtemperatuur op die diepte hoog

12 www.greenkeeper.nl

genoeg is, zullen ze zich bovengronds wagen.

Hierbij is dus de actuele temperatuur belangrijk en heeft het voortraject geen invloed. Achteraf zullen we kunnen vaststellen of het een normaal jaar was of juist een sterk afwijkend jaar.

'De meeste soorten zitten zo diep onder de grond dat er weinig invloed te merken zal zijn van de bovengronds heersende temperaturen' Meikevers Meikevers verpoppen meestal voor de winter en komen dan in de regel ook al uit hun pop. Ze zitten (in tegenstelling tot hun larven, die soms tot op een meter diep overwinteren) op een hoogte in de grond waar ze warmte kunnen waarnemen. Ze komen dan omhoog en op het moment dat het warm genoeg is voor hun vliegspieren, vliegen ze een rondje. Wanneer het daarna koud wordt, kruipen ze weer weg en wachten ze tot de volgende warmteperiode. Die valt dan samen met het moment dat de eikenbladeren juist gaan uitlopen. Daarop hebben ze een rijpingsvreterij en

Vlug, die juist op dit moment het handboek over grasveldinsecten vrijwel klaar heeft, zijn gebeurtenissen als een extreem zachte winter, gevolgd door een erg vroeg voorjaar niet zo prettig. Teksten moeten worden aangepast aan deze omstandigheden die, op het moment dat hij zich bezighield met deze materie, nog niet eerder waren voorgekomen. Greenkeepers en groundsmen zullen moeten leren leven met dit soort onvoorspelbare zaken: of er nu eindelijk een goed handboek klaarligt of niet, of er nu een zachte winter is of juist niet!

er wordt gepaard. Soms komen meikevers vanuit hun overwinteringsplek naar boven en blijken dan per ongeluk onder een fundament door te zijn gegaan. In zo’n geval vliegen ze in de winter binnenshuis rond.

Salland- en mestkever Voor soorten die in de winter ook aktief zijn, dus soorten die geen winterdiapauze kennen, geldt dat zachte winters bevorderlijk zijn voor hun ontwikkeling. We hebben het in dit geval dan vooral over de sallandkever en in zekere mate ook over de mestkevers uit het geslacht Aphodius. De sal-

landkever had deze winter een goede ontwikkeling en gaf hier en daar zelfs aanleiding tot echte schade, zowel primaire als secundaire schade.

Een ander gevolg zal zijn dat de engerlingen van deze soort vroeger verpoppen en ook vroeger in het jaar vliegen. In extreme gevallen kan dat leiden tot een extra generatie in twee jaar, of zelfs tot twee generaties in één jaar (de sallandkever heeft normaal één generatie per twee jaar).

Handboek Opmerking van de redactie van Greenkeeper/ Fieldmanager: Voor een entomoloog als Henk

Henk Vlug

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.greenkeeper.nl/artikel.asp?id=9-4488

www.greenkeeper.nl

13

Professionals kiezen sterke

merken Bezoek ons op stand 2.02

Van der Haeghe bv De Elzenhof 7G

uw partner in bodemverbetering Specialist in:

info@vanderhaeghe.nl www.vanderhaeghe.nl

Op goede gronden een gezonde groei Topgreenmix

✓ Golfmix ✓ Zand:

✓ ✓ ✓

4191 PA Geldermalsen T 0345 – 788 104

• ideaal voor de aanleg en het

Greenzand Bunkerzand Fairwayzand Heidegrond Schelpen Halfverhardingsmaterialen

dressen van greens • hogere vochtgehaltes in droge periodes • betere beworteling • beter drainerend vermogen • drogere greens in de winter

Nieuw!

TOPGREEN MIX

Broekeroordsweg 3b | 8095 RM ‘t Loo - Oldebroek | Telefoon 0525 - 63 08 89 | Fax 0525 - 63 34 89 | info@heicom.nl | www.heicom.nl 14 www.greenkeeper.nl 87045-Heicom-adv Greenkeeper-0412.indd

1

12-04-12 17:18

De Grasgids – het testsysteem De Grasgids is een handleiding voor het gebruik van grasrassen en -mengsels. Deze handleiding maakt daarbij onderscheid tussen verschillende gebruiksdoeleinden: sport, gazon, recreatie, berm, dijk en golfgreen. Voor de uitwerking van de Grasgids wordt gebruikgemaakt van vergelijkend rassenonderzoek.

Betrouwbaar Om de uiteindelijke resultaten vast te stellen, worden scores van de afgelopen zes jaar gebruikt om de test zo betrouwbaar mogelijk te maken.

Ook worden de zaadjes genummerd, zodat degene die de test uitvoert niet weet welk ras er getest wordt. De score kan op deze manier dus niet bewust beïnvloed worden en is zo zeer betrouwbaar. De score wordt bepaald door onder andere intensieve betreding na te bootsen met een machine en te kijken hoe het gras hierop reageert. Dit gebeurt door de resultaten simpelweg met het oog te bekijken, oftewel te scoren.

Eigenschappen De Grasgids houdt bij het bepalen van de score ook rekening met de doeleinden waarvoor een ras gebruikt gaat worden. Bij het gebruik voor sport is het voor een ras namelijk belangrijk dat het een hoge bespelingstolerantie heeft. Voor rassen die gebruikt worden voor het gazon, is ziekteresistentie en een mooie groene kleur weer belangrijker. Bij het mengen van rassen wordt hier ook rekening mee gehouden. Dit is dan ook de reden dat de rassen individueel getest worden. Hierdoor zijn de eigenschappen per ras

Als een team Het mengsel moet namelijk als een team gaan werken. Eigenlijk werkt een graszaadmengsel net zoals een voetbalelftal. Een elftal met op elke positie een Messi zal niet winnen; je hebt ook verdedigers en een keeper nodig. Zo is het ook bij graszaadmengsels. Elk ras heeft zijn eigen sterke kanten en goede eigenschappen. Het maken van een nieuw ras duurt ongeveer vijftien jaar. Als een nieuw ras bij het kweekbedrijf allerlei testen heeft doorstaan, wordt het aangemeld bij de Grasgids en minimaal twee jaar getest alvorens het wordt opgenomen.

Toelating tot de Grasgids Het grootste deel van de aangemelde grassen valt na het testen af. Deze zijn simpelweg niet opgewassen tegen de grote gevestigde namen die al in de Grasgids vermeld staan. Een ras wordt pas aan de Grasgids toegevoegd, als de resultaten beter zijn dan de zesde op de lijst. Als dit het geval is, komt dat ras onder ‘Nieuwe rassen’ in de Grasgids te staan. Het jaar daarop worden deze nieuwe rassen opgenomen in de lijst met eerder gevestigde rassen en wordt er geschoven.

De rassen die na het schuiven op de zestiende plaats of lager staan, worden B-rassen. Als een ras vijf jaar achter elkaar op de lijst van B-rassen staat, blijft het niet meer in de Grasgids staan.

Als je op zoek bent naar een goede grassoort, moet je dus een ras uit de Grasgids hebben; de Grasgids kiest alleen het beste van het beste door middel van uitgebreide, betrouwbare testen.

Sport • Gazon Sport • Lawns •

ass

Guide

duidelijk zichtbaar, om zo het perfecte mengsel samen te kunnen stellen.

Turfgr

Totstandkoming Grasgids Voor het realiseren van het vergelijkende onderzoek worden verschillende rassen, voorzien van een nummer, ingezaaid op verschillende gronden. Naast verschillende gronden worden ook verschillende plekken in deze gronden gebruikt.

Daardoor zijn de uitkomsten van het onderzoek representatief. Uiteindelijk komen de eigenschappen van een ras naar boven, waarna deze beoordeeld en toegelicht worden in de Grasgids.

GRAS GIDS

2014

Tekst: Plantum

• Recre atie • Berm en Landscap ing • Ro dijk • ad verge Golfgree s and dik n es • Go lfgreen

Testlocaties Het testen van de aangemelde grassen gebeurt in Nederland op drie locaties, namelijk: • Ven-Zelderheide • Wolfheze • Moerstraten Naast de testlocaties in Nederland zijn er ook Europese testlocaties. De Nederlandse Grasgids hanteert echter de strengste eisen. Dit heeft te maken met de omstandigheden waarmee men in Nederland te maken heeft. De Grasgids houdt er namelijk rekening mee dat Nederland vergeleken met de rest van Europa dichtbevolkt is; daarom moet het gras een hogere bespelingstolerantie hebben dan in andere Europese landen. De grassen in de Nederlandse Grasgids zijn dus de beste die er op het moment in hun soort bestaan.v

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-4486

www.greenkeeper.nl

15

Bijt de papieren tijger zich stuk op roodzwenk?

Als redactie schreven we afwisselend positief en kritisch over de duurzame golfbanengroep. Dat is de groep die ooit vol enthousiasme startte met de promotie van met name roodzwenk op golfbanen. Op zes golfbanen werden de greens ingezaaid met roodzwenk en er werd een heel programma opgetuigd inclusief het vastleggen van allerlei gegevens. Tot dusverre is er officieel nog niets vernomen over het resultaat en de bevindingen. Dit komt, zo kwam de redactie ter ore, doordat de NGF de stekker uit het initiatief getrokken heeft: Het zou ingelijfd moeten worden in het nieuwe, onvolprezen, maar tot dusverre nog weinig overtuigende initiatief van de Dutch Turfgrass Research Foundation. Het laatste levensteken dat van de DGB is vernomen, is dat de heren een bezoek hebben gebracht aan Schotland… Zie Greenkeeper 4-2012, het artikel ‘Is het gras echt groener in Schotland?’

Auteur: Broer de Boer

Tussen wal en schip Van betrokken greenkeepers die we hierover spreken hoort de redactie het nodige over het nu blijkbaar tussen wal en schip gevallen programma. ‘Het DGB-programma is te zeer een bestuurlijk gebeuren’, is een veel gehoorde kreet.

Of: ‘Niemand weet waar de heren mee bezig zijn.’ ‘Het moet van onderaf gedragen worden en dat is niet zo.’ ‘Jonge ambitieuze en kundige greenkeepers zouden die duurzame grassen in de armen moeten sluiten.’ ‘We moeten hier als sector echt onderzoek naar doen, zoals het STERF in Scandinavië doet.’ Ondertussen kruipt het bloed waar het niet zou moeten gaan. Oud DGB-commissielid Flip Wirth die met pensioen gaat, wil zijn roodzwenk-queeste afmaken. Hij heeft al afspraken gemaakt met veel organisaties,

16 www.greenkeeper.nl

hoewel we dit nog niet mogen opschrijven in dit vakblad. Lof voor zijn ambitie, maar of de eerdere behaalde resultaten ook garanties bieden voor de toekomst?

Gezocht: stiefvader Zo is het ook met DTRF. Is ook dit initiatief gedoemd een papieren tijger te worden? Ruim twee jaar geleden werd het kindje van NGF, WUR, NVG, NGA en de BSNC ten doop gehouden. Veel vaders dus, maar een succes is het nog niet geworden. En ook voor de centen moet blijkbaar nog een geschikte stiefvader als financier gevonden worden Als het project van de duurzame grassen daarin moet worden ondergebracht, zoals ‘DGB-motor’ Flip Wirth eens in een gesprek liet doorschemeren, is er nog een lange weg te

gaan voordat we weten of en hoe we met duurzame grassoorten als roodzwenk en struisgras op onze banen kunnen omgaan.

Echt duurzaam Per Rasmussen vertelde op onze bijeenkomst Greenkeeper of the Year hoe hij roodzwenk op de 55 holes van zijn Smørum Golf Center laat groeien: zonder gewasbeschermingsmiddelen, zonder excessief holprikken, met minder dan 50 kg N en een beperkte watergift. Is dit het beeld dat wij in de toekomst ook in Nederland moeten nastreven op onze greens? En dat Rasmussen, uit de school van Mister Fescue, Chris Haspell, de taal spreekt van jonge ambitieuze (hoofd) greenkeepers, bleek tijdens gesprekken waar ik als redacteur bij stond. Er is belangstelling voor

roodzwenk, men wil graag kijken hoe dat werkt in Denemarken. Dat is dus een kwestie van een bus regelen, kijken en doen. Een belezen, greenkeeper bracht zelfs het boek van Jim Arthur ter sprake. Deze agronomist overleed in 2005 . Zijn greenkeepingleer vormt een soort tegenpool voor die van de welbekende Laurence Pithrie. Wie meer informatie wil, kan terecht op www.finegolf.co.uk/books. De vakgenoot stelde uitstekende vragen, zoals welke hoofdstukken van het boek van Jim Arthur roodzwenk-specialist Per Rasmussen zou willen herschrijven als het om aanleg en onderhoud van pure roodzwenk greens gaat…

Fescue-queeste En dan komt de angel in dit artikel, wat we als redactie vaker meemaken.

Mensen hebben een mening, en zodra we laten merken dat we die wel op papier willen hebben, draait de kompasnaald 180 graden. Zo ook bij de betreffende hoofdgreenkeeper die in gesprek was met roodzwenkspecialist Per Rasmussen. De deskundige man fulmineerde over de kwaliteit van het onderwijssysteem in de greenkeeping en noemde dat volledig achterhaald.

Er was veel te weinig aandacht voor bijvoorbeeld duurzame grassoorten.

In zo’n geval leg je als redactie de betreffende persoon direct de uitdaging voor om over beide onderwerpen eens iets op papier te zetten. ‘Ik wil mijn hoofd hier wel eens over breken en de roodzwenk-queeste nieuw leven inblazen door me er kritisch over uit te laten’, klonk het veelbelovend.

Zijn uiteindelijke reactie viel erg tegen en luidde: ‘Ik heb besloten om me pas kritisch uit te laten over de opleidingen in Nederland als ik wat verder ben met mijn eigen carrière. Niet omdat ik bang ben voor de reacties, maar omdat ik op latere leeftijd iets voor greenkeeping Nederland betekend wil hebben. Misschien eens in de opleidingscommissie NGA. Ooit zal ik graag een stukje over roodzwenk/gewoon struis schrijven, als ik op een of meerdere banen heb laten zien dat het kan.’

Van onderaf Wordt het niet eens tijd om van onderaf, dus met greenkeepers, te bekijken of roodzwenk nu wel of niet iets is voor onze Nederlandse banen? En zelf onze informatie te verzamelen, in de praktijk? Want net als voor de Deense hoofdgreenkeeper Per Rasmussen, komt ook bij ons het moment dat we op de greens zonder gewasbeschermingsmiddelen, zonder excessief holprikken, met minder dan 50 kg N en met een beperkte watergift zullen moeten werken. Of laten we het erbij en blijft werken met duurzame grassoorten zoals roodzwenk een papieren tijger?

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.greenkeeper.nl/artikel.asp?id=9-4489

Broer de Boer

CITO

GLOBAL PRO

UI D BE ST RIJ DE N MI LIE UV RIE ND EL IJK ON KR ssenbestrijdingsmiddel Niet-selectief onkruid- en mo verhardingen en halfop ruik geb eel voor profession vel. gra en d verhardingen zoals grin ondheid van mil de mens en het en biologisch afbreekbaar, • Volledig natuurlijk geen schadelijke residuen • Geen DOB-verplichting

werking op gez • Geen schadelijke uit ieu

Exclusief distributeur

Hoofdstraat 35 5161 PD Sprang-Capelle

T 0416 - 311 326 F 0416 - 311 495

E info@voscapelle.nl I www.voscapelle.nl

www.greenkeeper.nl

17

Keynotespreker tijdens ons Greenkeeper of the Year-event was de Deense hoofdgreenkeeper Per Rasmussen. Met verve liet hij zien wat duurzaam beheer van een golfbaan is. Met nog geen 50 kg N per hectare, weinig water en zonder enige gewasbeschermingsmiddelen bezorgde de R&A zijn baan hoge kwalificaties: de moeite waard om te bekijken dus, voor duurzaamheidsfreaks!

Auteur: Broer de Boer

Roodzwenkmanagement op de Smørum Golf Club Over duurzame green audits kunnen we in Denemarken heel wat opsteken!

Per Rasmussen schouwt de greens van Flip Wirth (KHG&CC)

Per Rasmussen is een hoofgreenkeeper van de traditionele school. Kenners hiervan zal de naam van agronomist Jim Arthur bekend in de oren klinken. Pers grote voorbeeld en leermeester is echter de thans veertigjarige Chris Haspell, die de scepter zwaait over Castle Stuart, een recent aangelegde Schotse topbaan. Ik noemde Chris Haspell in een artikel in Greenkeeper al eens Mister Fescue. Well… Per Rasmussen earns the title Master of Fescue!

De Smørum Golf Club ligt zo’n 60 km noordoostelijk van Kopenhagen en is een baan met 55 holes op ruim 200 hectare. Per Rasmussen kreeg

18 www.greenkeeper.nl

ruim twintig jaar geleden de geest: hij wilde zijn baan meer duurzaam gaan onderhouden, omdat hij voorzag dat de beperking van het gebruik van water, stikstof en bestrijdingsmiddelen op den duur wel eens voor problemen zou kunnen zorgen op Deense golfbanen. Wat dat betreft kan dit golfcentrum bij Smørum dan ook als voorbeeld dienen voor vele Nederlandse golfbanen.

Ook wij krijgen en hebben soms hier al onherroepelijk mee te maken. Per zag de oplossing in het gebruik van roodzwenkgras op zijn baan, waarmee hij overigens geen uitzondering is in Denemarken.

Gewasbescherming anno nu Ook de Deense politiek wilde aanvankelijk het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen op golfbanen volledig verbieden. Maar dankzij een lobby stemde het Deense parlement in 2011 voor een wet met ingang van 2013 die zich richt op de volgende aspecten: • Langetermijndoelstelling is een totaalverbod van pesticiden op golfbanen.

• Pesticiden krijgen een beoordeling op toxiciteit voor mens en milieu. Een hoge toxiciteit geeft een hoge puntenscore. Een golfbaan krijgt jaarlijks een maximaal aantal punten toe-

•

•

•

•

gewezen voor gebruik, gebaseerd op de grootte.

Greenkeepers krijgen meer middelen tot hun beschikking, maar het aantal punten voor de toxiciteit moet bij gebruik altijd meegenomen worden.

Pesticiden mogen maar op 75 procent van de totale oppervlakte van greens/tees toegepast worden.

Jaarlijks moet er een rapportage plaatsvinden van het gebruik van pesticiden. Dat geldt ook voor het gebruik van water, meststoffen en het brandstofgebruik. Dit geheel noemt men een ‘green audit’.

Overschrijding van het maximale aantal punten (gebruik van te veel pesticiden) kan leiden tot een verbod op het gebruik of hechtenis van de overtreder.

Deze wet uit 2011 had overigens al een voorgeschiedenis. Een overeenkomst uit 2005 tussen overheid en golfbranche voorzag in een daling van het gebruik van de actieve stof per hectare van 75 procent in 2008 ten opzichte van 1998.

De doelstellingen in die periode werden niet gehaald, maar in 2011 lag het gebruik bijna 60 procent (0,23 kg actieve stof) lager dan in 1998.

Waar gebruiken?

In zijn inleiding sprak Rasmussen ook over de plaats waar pesticiden worden aangewend en om welke pesticiden het gaat. Dat is uitgezocht voor de gehele Deense golfbranche. Dit werd mogelijk dankzij de verplichting voor Deense golfbanen om vast te leggen welke pesticiden gebruikt worden. Het staafdiagram geeft de situatie van het jaar 2012 weer. De plaatjes spreken voor zich; het overgrote deel van de herbiciden wordt gebruikt op de fairways, terwijl de fungiciden op de greens worden toegepast. Het staafdiagram maakt verder inzichtelijk dat ook de parkeerplaatsen niet buiten het zichtveld vallen bij het gebruik: totaal 112 kg actieve stof op de Deense golfbaanparkeerplaatsen.

Nutriënten In Denemarken moeten golfbanen vanwege de genoemde green audit sinds 2005 ook de gebruikte meststoffen bijhouden. Per Rasmussen toonde de cijfers die hij al sedert 1994 bijhoudt van zijn baan. Twintig jaar geleden gebruikte hij nog 290 kg zuivere stikstof op zijn greens.

In 2012 was dat gereduceerd tot 46 kg. Fosfaat gebruik Per niet meer op zijn greens. In 1994 was dat nog 335 kg zuivere P.

Per Rasmussen hoofdgreenkeeper Smørum Golf Club.

Europese fescue-bijeenkomsten Per Rasmussen maakt de Nederlandse greenkeepers er ook nog op attent dat onderzoekinstelling ‘STERF’ jaarlijks een groepsbijeenkomst organiseert die zich specifiek op het onderhoud van roodzwenk op golfbanen richt. In 2013 vond deze bijeenkomst om ervaringen uit te wisselen plaats in Oslo.

Meerdere Europese landen waren vertegenwoordigd. Een enigszins teleurgesteld klinkende Rasmussen zegt: ‘Ik heb nog nooit een vertegenwoordiger van de Nederlandse golfbranche gezien, terwijl de organisaties in de branche wel degelijk uitgenodigd worden.’ In 2014 is er een herkansing, en we zullen hiervan in Greenkeeper of in onze nieuwsbrief melding maken.

STERF staat voor Scandinavian Turfgrass and Environment Research Foundation. Dit is de organisatie die bestaand en toekomstig onderzoek ondersteunt en in de praktijk toepasbare onderzoekresultaten levert ten behoeve van de Noord- Europese golfsector. STERF werd in 2006 opgericht door de golffederaties in Zweden, Denemarken, Noorwegen en Finland en Scandinavische Greenkeepers Associaties.

Onderhoud Per Rasmussen geeft als algemene voordelen van het gebruik van roodzwenk: • Realisatie hoge speelkwaliteit: stevig, droog, eerlijk en snel.

• Vermindering watergebruik: goed voor milieu en exploitatie.

• Minder machine-uren, dus minder brandstof: goed voor milieu en exploitatie.

• Minder arbeidsuren: goed voor milieu en exploitatie.

• Een langer speelseizoen: goed voor de exploitatie.

• Minder ziektegevoeligheid/vermindering gebruik pesticiden: noodzakelijk vanwege wetgeving en goed voor milieu en economie.

Wat ziekten betreft maakt Rasmussen de volgende opmerkingen: • Met roodzwenkgras raak je de schimmels en ziekten niet kwijt.

• Ook roodzwenkgras is gevoelig voor verschillende ziekten; dit varieert van jaar tot jaar.

• Rooddraad zie ik in augustus/september.

• Fusarium treedt vooral in oktober/november op, net als dollarspot.

www.greenkeeper.nl

19

• Take-all patch zie ik in de zomer.

• Fairy rings het hele jaar door, maar vooral op de roodzwenk-fairways en de semi rough.

‘Maar’, voegde Rasmussen daaraan toe: ‘deze schimmels hebben slechts een geringe invloed op de speelkwaliteit, terwijl roodzwenkgras een enorm herstellend vermogen heeft, mede doordat de groei in het voorjaar al snel op gang komt.

En vergeet niet dat schimmels, of ze nu goed of slecht zijn, een natuurlijk element vormen. De afwezigheid daarvan zou nog wel eens slechter kunnen zijn dan de aanwezigheid… Maar een belangrijke uitdaging bij een gering of geen gebruik van pesticiden vormt het beheersen van onkruid op speeloppervlakken.

Roodzwenkmanagement Welke aandachtspunten hanteert Per Rasmussen voor het onderhoud van zijn roodzwenkgrasgreens? ‘Mijn algemene gedachten over onderhoud en roodzwenkmanagement zijn de volgende’, zegt hij. ‘Wat bemesting betreft, gaat het om een minimale N-gift en geen fosfaat en op zwavel gebaseerde meststoffen. Beregenen gebeurt zo weinig mogelijk; we benutten de droge periode zelfs. Overzaaien doen we uitsluitend met roodzwenkblends met verschillende cultivars. Wat maaien betreft, hanteer ik een grashoogte van minimaal 4,5 mm en maximaal 6,0

20 www.greenkeeper.nl

mm. Verticutten doen we om het speloppervlak zo weinig mogelijk te verstoren een- tot driemaal per jaar. Prikken hoeven we dankzij de excellente wortelzone maar tweemaal per jaar te doen.

Voor de wortelzone is de waterdoorlatendheid zeer belangrijk en je moet zorgen voor een goede uitwisseling van zuurstof en kooldioxide met de bodem. Dit is heel belangrijk voor de gezondheid van de plant en het bodemleven. Waak voor viltopbouw en zorg voor diepe doorworteling. In verband met schimmelinfecties is het sweepen van augustus tot en met oktober heel belangrijk.

Zorg dat er geen bomen zijn die je grasoppervlak te veel beschaduwen. Zo krijg je de noodzakelijke lucht en zon op je greens, teeboxen en fairways.

En’, zegt Rasmussen lachend, ‘wees bedacht op een invasie van Poa annua. Mijn circa 20 jaar oude greens bevatten slechts 1-4 procent straatgras.’ En wanneer je Rasmussen vraagt naar de metingen die hij doet om zijn course in topkwaliteit te houden voor topspelers en amateurs: ‘We werken, inclusief mezelf en de monteur, met zes fulltime greenkeepers. Gedurende het seizoen komen daar twee losse krachten bij; we hebben geen tijd om regelmatig de stimp, de vochtigheid of de waterdoorlatendheid te testen. Maar gezien het oordeel van de R&A over onze baan zit dat wel goed!’

Smørum Golf Club 27 holes internationale standaard course 9 holes intermediate course 9 holes par-3 course 6 hole pitch & putt course (Overdekte) driving range Gebied met oefengreens-gebied Twee putting greens Oppervlaktes Greens 3,3 ha Tees 1,5 ha Approaches 1,2 ha Fairways

38,0 ha Semi rough

60,0 ha Rough/natuurlijke elementen 92,0 ha Gebouwen/parkeerterrein 3,0 ha Paden en wegen 1,5 ha Totaal 200,5 ha Smørum Membership club 1.900 leden + pay and play Spelersniveau: de besten… en de slechtsten DGU-elite training facility 5 fulltime greenkeepers, 1 monteur 2 greenkeepers gedurende seizoen 6 medewerkers administratie/receptie

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.greenkeeper.nl/artikel.asp?id=9-4490

Wat wordt de sportveld innovatie van 2014 Dit kan alleen in het land waar de Vertidrain, Field Top Maker en dubbele Vredo is ontwikkeld De afgelopen maanden is druk gestemd en gelobbyd voor een plek bij de vijftien meest veelbelovende sportveldinnovaties van Nederland en België. Uit dertig innovaties die op korte termijn hun waarde voor de golf- en sportveldsector moeten bewijzen, zijn door de lezers van de vakbladen Greenkeeper en Fieldmanager de vijftien meest veelbelovende vindingen geselecteerd. En dit in drie categorieën: kunstgras, sportveldbeheer en machines.

Auteur: Hein van Iersel Wie de dertig innovaties doorneemt, ziet meteen hoe dynamisch en actief deze sector is. Het is duidelijk: dit kan alleen in het land waar de Vertidrain, de Field Top Maker en de dubbele Vredo zijn uitgevonden. Iets anders wat opvalt als je door de lijst loopt: de innovaties die zijn ingestuurd, zijn vaak oplossingen voor de problemen van vandaag. In veel gevallen hebben ze daarom ook met duurzaamheid en zorg voor het milieu te maken.

In totaal werd ongeveer 450 keer gestemd, waarbij iedere stemmer een keuze kon maken in elk van de drie categorieën. E-mailadressen die meer dan één keer stemden, zijn uitgefilterd.

De lijst met innovaties die in de categorieën kunstgras, sportveldbeheer en machines de meeste punten heeft gekregen en in de hiernavolgende pagina’s zal worden besproken vind u hiernaast.

De volgende producten gooiden wel hoge ogen, maar haalden uiteindelijk niet de eindstreep.

Sportveldbeheer

Pimp your veld J&E Sports TopChanger Verschoor Groen & Recreatie Turf Remover Head Maredo Plug & Play Stadion Ballast Nedam Multifunctioneel sportaccommodatie Amphidion Glassboarding Sportsglass Fieldlazer S90 Expoline NS Coral Nootenboom Sport Ultima Ecostyle Interface Bayer CropScience GreenSweeper Intell Sports Aquapush Desso Dynamow Louis Nagel Solafida DCM Nederland Agropoli Biocontrole Roelofs Lemelerveld 1. Vitalphos: duurzame fosfaatmeststof van Melspring Melspring heeft een nieuw procedé en een nieuwe fosfaatmeststof ontwikkeld, afkomstig uit het spoelwater van de Aviko aardappelfabrieken in de Achterhoek. Voor de meststof van Melspring wordt niet alleen fosfaat uit het water gehaald, maar ook een aantal andere mineralen, met name stikstof die in de bacteriënmassa zit.

2. Bargrow: natuurgrasconstructies opnieuw uitgevonden Veel voetballers kiezen nog steeds voor echt gras.

Barenbrug en ingenieursbureau Grontmij hebben de kennis over gras en bodem bij elkaar gebracht en samen een betaalbaar natuurgrasveld voor wedstrijdgebruik ontwikkeld. Bargrow zorgt ervoor dat onder vrijwel alle omstandigheden wedstrijden kunnen worden gespeeld. Het veld

www.greenkeeper.nl

21

Speciale gazonmest van Innogreen.

heeft dezelfde uitstraling als een kunstgrasveld en ideale speltechnische eigenschappen. In veel gevallen is Bargrow de betaalbare oplossing.

3. Robogazonmix: speciale gazonmeststof van Innogreen Gazons die met een robot gemaaid worden, zouden anders gevoed moeten worden dan ander gras. Doordat het constant getopt wordt, heeft dit gras moeite om door middel van fotosynthese de benodigde energie uit zonlicht te halen om een stevig wortelpakket te ontwikkelen.

Robogazonmix zou deze negatieve effecten voorkomen en voor een prachtige gezonde grasmat zorgen. Robogazonmix is een minigranulaat, is goed strooibaar en werkt drie tot vier maanden.

4. Bio Pre-Seed van Vitagro Bio Pre-Seed is een geurarme, stofvrije samengestelde organische meststof met Humifirst (NPK 10-10-0 + HF + 15% zeoliet). Dankzij het goed opneembare fosfaat heeft Bio Pre-Seed in combinatie met Humifirst, ook bij gronden met een hoge pH-waarde, een snelgroei-effect op wortelontwikkeling en herstel van speelschade.

Bio Pre-Seed kan uitstekend worden toegepast bij onderhoud, aanleg en herstel van onder andere sportvelden, golfbanen, tuinen, gazons, het leggen van graszoden en openbaar groen.

5. Gravel Advantage van BTL Nederland Gravel Advantage is een tennisbaan die onder afschot ligt en gemaakt is van een slijtvast gesteente in combinatie met gemalen baksteen.

De baan is seizoenverlengend en onderhouds-

22 www.greenkeeper.nl

Gravel Advantage van BTL.

vriendelijker dan de traditionele gravelbaan. Met deze baansoort komt er, naast Gravel Plus en Gravel Plus Premium, weer een nieuwe loot aan de stam van de gravelbanen. Gravel Advantage staat op de ISA Sport-sportvloerenlijst.

6. ISA Database Sportvelden van Kiwa Isa Begin 2014 kwam Kiwa Isa Sport met een overkoepelende database voor sportvelden. Er bestonden al databases voor kunstgrasvelden, maar de nieuwe database is ook voor natuurgrasvelden. Deze gegevensverzamelaar moet gedetailleerd inzicht geven in kwaliteitstrends door de tijd heen, zodat zich bij keuringen geen verrassingen kunnen voordoen. Deltec is een partner van Kiwa Isa Sport in dit project. De partijen zijn overeengekomen dat Deltec zorgt voor de automatische invoer van meetgegevens. Dit gebeurt tijdens de

SBR-rubber onder Milieukeur.

meting met de Clubtester door middel van een directe link via een bluetooth-verbinding.

7. Rubbergranulaat onder Milieukeur van Granuflex Granuflex heeft in 2013 voor al zijn producten het Milieukeur-certificaat behaald, en dus ook voor zijn SBR-infill. Infill met Milieukeur is daarmee een bewezen duurzaam product. Recycling bespaart grondstoffen en vermindert de CO2uitstoot. Voor Milieukeur mag het rubber daarom uitsluitend afkomstig zijn van autobanden.

Hiervoor wordt onder andere de samenstelling en uitloging van de rubber-infill onderzocht en getoetst aan het Besluit bodemkwaliteit en de door de overheid erkende zorgplichteisen voor zinkuitloging.

SP

2014 met negen mogelijk zijn. Een zes staat voor een constructie tegen de ondergrens van de norm, terwijl een negen staat voor een topproduct. De verwachting is dat in 2014 de eerste velden met toepassing van de ASC value in EMVI-verband zullen worden aanbesteed.

Toro 360 met extra maaibreedte.

Imants mini Rotoknife.

Vredo Supercompact.

8. Nieuw systeem om kunstgrasvelden met elkaar te vergelijken van ASC Sports & Water ASC Sports & Water heeft, in nauwe samenwerking met kunstgrasleveranciers (Edelgras, Ten Cate, Lano, Fieldturf, Greenfields en Polytan), sportveldbouwers, KNVB, ISA Sport en de grote gemeenten, vanaf 2011 gewerkt aan een systeem voor de waardering van kunstgrassystemen. Dit heeft geleid tot de artificial sports construction value, waarin scores van zes tot en

9. Digitaal logboek voor onderhoud van ASC Sports & Water In 2010 begon ASC Sports & Water met de zoektocht naar databanken voor de registratie van onderhoud en beheer van sportvelden. Toen bleek dat deze in Nederland niet beschikbaar waren voor de gewenste doeleinden, heeft ASC een partij gezocht en gevonden om dit zelf te ontwikkelen. Afgelopen najaar is de eerste pilot met het logboek gestart in Lichtenvoorde.

Vanwege de open source-structuur kan er per gemeente op maat worden gewerkt.

10 Nieuw hybride systeem van Agterberg Sinds de opkomst van kunstgras is er weinig gebeurd op het gebied van de ontwikkeling van nieuwe toplagen ten behoeve van voetbalvelden. Agterberg denkt dat kunstgras, met op dit moment ongeveer 25% marktaandeel, door de kostprijs van een veld niet veel meer zal groeien.

Het gebruik van kunstgras voor stadionvelden zal door het geringe draagvlak in Europa waarschijnlijk niet doorzetten. Daarom komt Agterberg met Comforturf XF. Comforturf XF bestaat uit een Fibreturf-constructie, WaterXtra en een natuurlijk veerkrachtig product.

11 Toro Groundsmaster 360 met 250 cm maaibreedte van Heybroek De Toro Groundsmaster 360-serie is in de loop van 2014 leverbaar met een breed maaidek van 254 cm. Het maaidek bevindt zich onder de tractie-unit en bestaat uit drie delen: een breed middendeel met aan de linker- en rechterzijde een opklapbaar zijdeel. Beide zijdelen zijn onafhankelijk van elkaar opklapbaar en scharnieren verticaal zowel naar boven als naar beneden, waardoor het mogelijk blijft ongelijkmatige en ondulerende ondergronden optimaal te maaien.

12. Mini Rotoknife: compacte rotoknife van Imants Imants heeft tijdens de afgelopen BTME in Harrogate de Mini Rotoknife geĂŻntroduceerd. De nieuwe Rotoknife zou, aldus de fabrikant, de ideale combinatie zijn van een compact formaat en snelheid en gemak van werken en kan zowel achter een compacttractor als een utility-vehicle

RTVELD innovaties

worden gebruikt. De machine kan worden ingesteld op verschillende werkdieptes, beginnende bij een maximale diepte van 100 mm. De slits staan hierbij 50 mm uit elkaar.

13. Supercompact-serie van Vredo Vredo komt met vier nieuwe modellen voor de supercompact-serie: de DZ218.035, met getrokken versie DZ218.035T, en de DZ222.035, met getrokken versie DZ222.035T. Deze modellen met een werkbreedte van respectievelijk 1,8 m en 2,2 m hebben beide een zaaiafstand van slechts 3,5 cm. De machines behouden het dubbeleschijvensysteem met progressieve drukveer voor de beste snijeigenschappen. De supercompact-serie bestaat nu uit de werkbreedtes 0,8, 1,2, 1,6, 1,8 en 2,2 m. De nieuwe modellen zijn interessant voor vlakke sportvelden.

14. Onderzoek robotmaaier van DSV Zaden DSV Zaden (het voormalige Eurograss) heeft in samenwerking met Robotmaaier.com onderzoek gedaan naar het verschil tussen de algemeen gebruikte kooimaaier en de robotmaaier. In dit onderzoek zijn 20 verschillende plots gezaaid.

Hierbij zijn 4 verschillende mengsels en 16 verschillende soorten gezaaid. Het resultaat van het onderzoek is eenduidig; de geteste rassen presteren optimaal onder de robotmaaier: minder arbeidsuren, beter maaibeeld, hogere zodendichtheid en hogere ziekteresistentie.

15. Heetwatermachines van Empas hogedrukspuiten Chemische gifstoffen maken bij Empas plaats voor onkruidbestrijding en reiniging met kokend water. Water met een temperatuur van 102 °C verhit de celstructuur van de plant. Door deze temperatuurschok barst de celstructuur van de plant kapot, zodat deze uiteindelijk doodgaat.

Er wordt bewust voor gekozen om de verharding ook te behandelen op die plaatsen waar op dit moment (nog) geen onkruid zichtbaar is, waardoor een preventieve werking ontstaat.

Gemiddeld geven drie behandelingen per jaar voldoende resultaat. Het milieuvriendelijke aspect van de Empas machines is erkend door de overheid, zodat ze een plaats op de Milieulijst gekregen hebben.

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-4510

www.greenkeeper.nl

23

Tophockey is ondenkbaar zonder beregende velden. Voor veel clubs is dat vanwege de enorme hoeveelheid water die daarvoor nodig is budgettair steeds minder makkelijk op te brengen. Desso Sports Systems uit Oss ontwikkelde met Aquapush een nieuwe manier om water voor hockeyvelden te managen waarbij aanzienlijk minder water wordt verspild.

Daarnaast is Aquapush energiezuinig en zouden de aanlegkosten vrijwel gelijk aan die van een normaal tophockeyveld.

Auteur: Sylvia de Witt

Optimale speelkwaliteit door nieuw water management systeem voor hockeyvelden Aquapush: Via eb en vloed water in waterveld brengen Tophockey wordt op een waterkunstgrasveld gespeeld dat hoe dan ook beregend moet worden. In de huidige manier van beregening wordt gebruik gemaakt van waterkanonnen, die in een minuut of acht een veld beregenen en speelklaar kunnen maken. Aan die methode kleeft echter een aantal nadelen. Zo verdampt tijdens de beregening al een deel van het water en zorgt wind voor een onregelmatige verdeling van het water.

‘Bij een flinke bries krijgt het publiek meer water over zich heen dan er uiteindelijk op het veld ligt’, zegt Peter van Reijen, technical manager van Desso Sports. ‘Velden worden op deze manier duidelijk inefficiënt beregend. Daarbij speelt de wind een rol, waardoor het veld ook nog eens onevenredig wordt beregend. Ook het water verdampt snel, omdat het al wordt verwarmd voordat het grond raakt.’

24 www.greenkeeper.nl

In de winter kan straks langer worden doorgespeeld Coach Herman Kruis van Hockeyvereniging Push was er na een toevallig bezoek aan springruiter Jeroen Dubbeldam van overtuigd dat dit beter kon. De bodem van springruiters wordt evenals een hockeyveld vochtig gemaakt, maar dan zonder dat er een waterkanon aan te pas komt. En het water is dan tenminste gelijkmatig verdeeld.

Van Reijen: ‘Die springpaarden kosten een vermogen, dus er wordt in dat opzicht geen enkel risico genomen.’

Hij zocht na een telefoontje van Herman Kruis contact met het Rijswijkse aannemersbedrijf Busis Sportsolutions, gespecialiseerd in bodem, bouw en infrastructuur, dat ook verantwoordelijk is voor beregening van de bodems voor de paardensport. Een samenwerking kwam tot stand

die leidde tot deze nieuwe manier van irrigatie: Aquapush.

'De omstandigheden voor een hogere hockeykwaliteit worden door Aquapush aanzienlijk verbeterd' De omstandigheden voor een hogere hockeykwaliteit worden door Aquapush aanzienlijk verbeterd. Bovendien kan er langer in de herfst en voorjaar worden gespeeld, omdat het veld eenvoudiger vorstvrij gehouden kan worden.

Door deze nieuwe bevloeiingstechniek wordt water bespaard, omdat het een gesloten systeem is. Ook wordt het veld meer uniform nat gehou-

SP

2014 Aquapush systeem worden er miljoenen liters water bespaard omdat er niet meer gesproeid hoeft te worden. In een buffertank naast het veld wordt met behulp van een pomp en een overstort-reservoir tot op de millimeter nauwkeurig de benodigde hoeveelheid water in de kunstgrasmat aangepast.

RTVELD innovaties

Reijen alvast verder dan Nederland. ‘De wereldhockeybond FIH ziet de sport graag internationaler worden, dan is het van belang dat er ook gespeeld wordt in landen die kampen met waterschaarste, zoals het gebied rond de Middellandse Zee, Marokko, Egypte, Sri Lanka en Bangladesh.’

Ook het stroomverbruik zou dalen naar een te verwaarlozen cijfer. Daarnaast wordt nog een bedrag uitgespaard van 4500 euro per algenbestrijdingsbehandeling van een kunstgrasveld.

Peter van Reijen, Desso.

den, waardoor er minder kans is op blessures en de kans op vervuiling door algenvorming duidelijk afneemt.

In opdracht van de Bredase Hockeyvereniging Push werd anderhalf jaar geleden een pilot gestart met een Aquapush miniveld. Deze pilot is geslaagd en in augustus 2013 werd dan ook het eerste officiële wedstrijdveld met dit systeem bij Push in Breda gerealiseerd.

Wereldwijd Van Reijen schat in dat een Aquapush-veld ongeveer net zo duur zal zijn als een nieuw veld aanleggen zónder die techniek. ‘Minder waterverbruik is kostenbesparend. Bij renovatie zullen verenigingen die hiervoor kiezen er honderd procent achter moeten staan, want een oud veld renoveren en van de nieuwe techniek voorzien is ingewikkelder. Bovendien zijn de kosten die daarbij komen kijken moeilijker in te schatten.’

Aquapush vereist een nieuwe top- en onderlaag.

Of het voor clubs een goed moment is om voor een ander systeem te kiezen, hangt onder meer af van de vraag of die lagen al zijn afgeschreven en klaar zijn voor vervanging.

Na de succesvolle pilot is het aan Desso Sports om Aquapush te vermarkten. Daarbij denkt Van

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-4504

Besparing van miljoenen liters water Het nieuwe waterkunstgrasveld wordt met het nieuwe Aquapush systeem van onderuit nat gehouden. ‘Dat wordt mogelijk gemaakt door de wet van de communicerende vaten’, legt Van Reijen uit. ‘Het veld ligt als het ware op met water verzadigde onderbouw waardoor het veld voortdurend nat gehouden wordt. Overtollig water wordt aan de rand weer opgevangen en teruggevoerd naar de pomp met een buffertank, die het hele systeem aanstuurt. Het systeem helpt ook de algen te bestrijden ´Algenterreur´, noemt Van Reijen het. Volgens hem wordt het veld dat voorzien is van Aquapush vrij van die terreur. Het systeem zorgt er voor dat het milieu van het veld regelt dat algen slechter gedijen.

Een hockeyclub verbruikt jaarlijks voor één waterkunstgrasveld ongeveer 6000 m³ water. Met dit nieuwe systeem zou dat eenmalig 1000 m³ zijn en daarna jaarlijks 100 m³, met behulp van de regen die in Nederland valt. Door het nieuwe

www.greenkeeper.nl

25

Effect toepassing nematoden sterk verbeterd met nieuwe toepassingstechniek Sinds vorig jaar worden insect-parasitaire aaltjes tegen bodeminsecten met aangepaste apparatuur toegepast. De behandeling met de nematoden tegen emelten, engerlingen en miljoenpoten met een doorzaaimachine die de aaltjes ĂŹn de grond aanbrengt is in het afgelopen seizoen erg effectief gebleken.

Auteur: Wilma Windhorst, Biocontrole BV

In vier regio’s in Nederland hebben bedrijven het idee van Biocontrole opgepakt om een doorzaaimachine uit te rusten met een vloeistoftank, en slangetjes die de oplossing met nematoden rechtstreeks in de grond doseren.

Dit heeft als voordeel dat er geen nematoden op het gras of in de toplaag achter blijven, maar dat ze direct bij de schadelijke insecten worden aangebracht. Blootstelling aan voor nematoden schadelijk UV-licht blijft achterwege, dus kan de toepassing overdag plaatsvinden. De aaltjes hoeven geen afstand te overbruggen om bij hun prooi te komen, en werken daardoor effectiever.

Daarom kan met een lagere dosering nematoden worden volstaan in vergelijk met de klassieke wijze van toepassen via een spuitboom.

Vochtige grond tijdens en na de toepassing van de aaltjes is bij zowel de oude techniek als bij

26 www.greenkeeper.nl

SP

2014

RTVELD innovaties

Gras na behandeling met machine.

deze nieuwe manier van toepassen nog steeds voorwaarde voor een goede werking: hierin kunnen de nematoden zich immers beter verdelen.

Ook een passende grondtemperatuur voor de soort aaltjes die wordt ingezet is noodzakelijk voor een goed effect.

'Vochtige grond tijdens en na de toepassing van de aaltjes is bij zowel de oude techniek als bij deze nieuwe manier van toepassen nog steeds voorwaarde voor een goede

spreid en vraagt een goede en duurzame oplossing. Dit voorjaar is er in het hele land sprake van grote aantallen emelten, en ook engerlingen komen veelvuldig voor. Op zandgronden was men al langer bekend met engerlingen als plaag in sportvelden, golfbanen en gazons. De laatste jaren zien we in het westen van het land, ook op klei en veengrond, engerlingen van Sallandkever en Roestbruine bladsprietkever die veel schade toebrengen aan gras en beplanting. De vervolgschade door vogels op de grasvelden is aanzienlijk. Alert waarnemen is dus zeker belangrijk!

Nematoden zijn een prima oplossing tegen bodeminsecten, zonder risico’s voor de toepasser en de gebruikers van sportvelden, en zonder ongewenste neveneffecten op de bodembiologie of natuur.

Engerling

werking' Drie vliegen in één klap?

De toepassing van de nematoden kan worden gecombineerd met Natusys groeistimulator, een bacteriepreparaat van Biocontrole dat voor zeer snel herstel van de wortels zorgt. Beschadigde grasvelden kunnen in één werkgang ook worden doorgezaaid met deze apparatuur, en zijn daarmee snel hersteld en bespeelbaar.

Bodeminsecten De problematiek van bodeminsecten is wijd ver-

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-4485

www.greenkeeper.nl

27

Ground under repair Solafida: in één werkgang alle kationen in de bodem op het juiste peil DCM brengt een nieuwe bodembalansverbeteraar op de markt, genaamd DCM Solafida. Dit gekorrelde product brengt in één werkgang alle kationen in de bodem op het juiste peil en zorgt ervoor dat de bezettingsgraad van de bodem stijgt (hogere CEC). Hoe hoger de bezettingsgraad des te meer voedingsstoffen nageleverd kunnen worden. In combinatie met het compenseren van de jaarlijkse verzuring zorgt een toepassing van DCM Solafida zo voor een hoger rendement van uw standaardbemesting.

Auteur: Sylvia de Witt DCM produceert organische meststoffen uit een brede waaier van verschillende grondstoffen.

DCM Solafida is een geheel nieuwe organische meststof met meerdere organische grondstoffen.

Wat zit er dan allemaal in?

De ingrediënten Elke korrel DCM Solafida bevat een combinatie van zowel kalium K+, calcium Ca2+ als magnesium Mg2+, in een verhouding zoals die wordt gevraagd voor een evenwichtige bodem. De 10 procent kalium zorgt voor sterkere, afgeharde planten. De 22 procent calcium verbetert de bodemstructuur voor een betere beworteling.

Daarnaast versterkt calcium ook de celwanden voor planten met een betere kwaliteit en houdbaarheid. De 10 procent magnesium zorgt tenslotte voor een diepgroene bladkleur.

De grondstoffen in DCM Solafida zijn allemaal van natuurlijke oorsprong en conform de

28 www.greenkeeper.nl

SP

2014

RTVELD innovaties

Europese Bio-wetgeving. In talrijke praktijkproeven in 2013 heeft DCM Solafida ondertussen bewezen de bodem in goede balans te brengen, met sterkere en gezondere planten als resultaat.

Voor een bodem in balans kun je DCM Solafida een keer per jaar toepassen aan een dosis van 5-10 kg/100 m².

Wat gebeurd er bij een te lage CEC bezetting?

Een te lage CEC bezetting gaat veelal gepaard met een lage pH van de grond. En een te lage pH geeft o.a. een slechte opname van voedingselementen waardoor de grasgroei minder is.

Maar ook te weinig Ca2+ is veelal gelinkt aan een lage pH. Weinig calcium geeft een slechtere bodemstructuur en door zijn rol in de structuur van de celwanden vaak een minder stevige grasplant. Bij een lage CEC kunnen ook andere voedingselementen minder goed vastgehouden en nageleverd worden. Dus de CEC is van groot belang voor: 1. de bodemvruchtbaarheid 2. de bemestingsstrategie 3. de structuur 4. de pH.

Hoeveel kationen gebonden zijn bepaalt de bezettingsgraad van het complex. Hoe hoger de bezettingsgraad is hoe meer van deze voedingsstoffen kunnen worden na geleverd. Een bezetting van 80 % of hoger is gewenst. Hieronder een voorbeeld van hoe zo een bezettingsgraad met de verschillende kationen eruit kan zien.

De optimale CEC bezetting is: Ca-CEC 70-90% Mg-CEC 2-6% K-CEC 2-5%

Wat doet DCM Solafida in het kort?

In één werkgang brengen de korrels alle kationen in de bodem op het juiste peil, verhogen ze de bezettingsgraad CEC van de bodem, waardoor de bodemvruchtbaarheid hoger wordt.

Ook compenseert deze bodemverbeteraar de jaarlijkse verzuring, waardoor aanwezige voedingselementen beter opneembaar zijn.

DCM SOLAFIDA is een makkelijk strooibare en goed oplosbare korrel en verkrijgbaar in 25 kg zakken en 600 kg big bags.

'DCM Solafida is een geheel nieuwe organische meststof met meerdere organische grondstoffen'

Erwin Weening, DCM.

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-4503

www.greenkeeper.nl

29

Voor een gezonde exploitatie moeten sportaccommodaties tegenwoordig geschikt zijn voor de meest uiteenlopende evenementen. Of het nu gaat om verschillende soorten sportwedstrijden, concerten, dancefestivals of beurzen; ze vragen allemaal om een andere ondergrond. Het innovatieve concept Amphidion maakt het nu mogelijk om met behulp van water snel van sportveld of vloer te wisselen.

Auteur: Sylvia de Witt

Revolutionair waterbouwconcept voor stadions Amphidion: Met water snel van sportveld of vloer wisselen Een multifunctioneel en rendabel stadion, waar ’s ochtends een voetbalwedstrijd op gras plaatsvindt, ’s avonds een concert en de volgende dag een hippisch concours. Het klinkt ongelofelijk, want het probleem bij het huisvesten van deze verschillende activiteiten zijn de continu wisselende vereisten voor de ondergrond. Voor voetbalwedstrijden is immers een grasveld nodig, maar gras groeit niet in een overdekt stadion. En een hippisch concours wordt verreden op speciale manegegrond, maar zo’n bodem is dan weer totaal ongeschikt voor een dancefeest, concert of beurs.

Toch is dit nu allemaal mogelijk dankzij een even geniaal als eenvoudig concept: Amphidion legt velden en vloeren aan op drijflichamen, die door het verpompen van water snel in en uit het stadion kunnen worden gedreven. Door drie of meer verschillende velden en vloeren aan te leggen, gaat de gebruiksfrequentie omhoog en gaan de exploitatielasten van een stadion naar beneden.

Amphidion wordt nu door Speciaalbouw SBZ, Zwammerdam Groep, Technico Services, Wed. J. de Bruyn & Zonen en InnoSportNL uitgewerkt in een proefopstelling.

30 www.greenkeeper.nl

Gebruiksfrequentie omhoog, de exploitatielasten omlaag Amphidion maakt van stadions multifunctionele gebouwen, die door de snelle beschikbaarheid van uiteenlopende vloeren efficiënt kunnen wor-

den gebruikt. Het is mogelijk om evenementen kort achter elkaar of zelfs gelijktijdig te plannen.

Wanneer een van de vloeren in gebruik is, bevinden de andere zich buiten de overdekte accommodatie. Daar kunnen dan outdooractiviteiten

SP

2014 worden gehouden, of er kan onderhoud worden gepleegd, of ze kunnen alvast worden geprepareerd voor het volgende evenement. Door de hoge gebruiksfrequentie gaan de exploitatielasten omlaag.

'Met een pompinstallatie kan het bassin in zeer korte tijd met oppervlaktewater worden gevuld en voor het transport van een veld is slechts een kleine laag water nodig' De relatief eenvoudige techniek is niet storingsgevoelig en vergt weinig onderhoud. Tot slot is er weinig mankracht nodig bij het verplaatsen van de velden. Eén machinist in de controlekamer is al voldoende.

Door de hogere bezettingsgraad van de accommodatie en de daaraan gekoppelde extra inkomsten, is Amphidion relatief voordelig in aanleg en exploitatie en bovendien gemakkelijker rendabel te exploiteren.

Water doet het werk Bij Amphidion doet water het werk.

Uitgangspunt van het systeem is dat grote, zware

objecten het beste over water kunnen worden verplaatst. De velden en vloeren van Amphidion liggen daarom op drijflichamen in een kruisvormig waterbassin. Boven een van de poten van het kruis staat het stadion.

In het bassin zit een water aan- en afvoersysteem. Met een pompinstallatie kan het bassin in zeer korte tijd met oppervlaktewater worden gevuld en voor het transport van een veld is slechts een kleine laag water nodig. Door water aan een zijde van het veld te onttrekken en dat bij de tegenoverliggende zijde erin te pompen, verplaatst het veld zich. Zodra het veld zich op de juiste positie bevindt, wordt het water uit het bassin gepompt en ligt het veld even later stabiel op de bodem en is het klaar voor gebruik.

Voor een sportveld van gras of kunstgras is een basis van grond nodig. Vanwege het draagvermogen van het drijflichaam is dat geen enkel probleem. Ook vloeren voor andere takken van sport, beurzen en concerten kunnen op een drijflichaam worden aangelegd.

RTVELD innovaties

deerd polystyreen. Kenners noemen dat EPS, maar bij het grote publiek is het vooral bekend als piepschuim of tempex. Heel licht materiaal, maar ook ijzersterk en ondoordringbaar voor water.’ Voor de diepte van een EPS-bak is er geen standaardmaat. ‘Dat hangt vooral af van het gewicht van de inhoud en de noodzakelijke hoogte van de betreffende veld- of vloerconstructie’, zegt Duijn. ‘We focussen momenteel vooral op een voetbalveld van natuurgras, inclusief drainage, zand en stabilisatie. Daarvoor is een tachtig centimeter hoge bak nodig. Maar in feite is alles mogelijk: een houten dansvloer, een zandbodem voor paardensport, tennisvelden of een complete atletiekbaan. We kunnen zelfs beton naar binnen en naar buiten varen. In de praktijk zal dat niet zo snel nodig zijn, want voor een evenement op beton heb je natuurlijk de direct bruikbare bodem van het waterbassin.’

De velden en vloeren kunnen het stadion gemakkelijk in en uit worden gerangeerd, door de tribune aan de kopse kant van het stadion verrijdbaar te maken.

We kunnen zelfs beton naar binnen en naar buiten varen Xavier Duijn, directeur van Amphidion en van ontwikkelingspartner Wed. J. de Bruyn & Zonen BV, legt uit hoe het systeem werkt. ‘We leggen een veld of vloer aan in een bak van geëxpan-

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-4500

www.greenkeeper.nl

31

NGA-Nieuws

Woord voorzitter…

Meer of minder? Deze tekst refereert aan een uitspraak van een turbulent politicus en is naar mijn mening de meest gebruikte openingszin die menig columnist heeft toegepast in heel haar/zijn schrijversloopbaan.

Terwijl wij als branche al veel langer worstelen met ‘meer of minder’, maar dan in een geheel andere context, gaf mij dit de inspiratie om het volgende weer eens aan te halen. De golfer pleit voor meer en meer kwaliteit, terwijl sommigen onder ons het moeten doen met steeds minder en minder om een behoorlijke kwaliteit van de golfbaan te behalen. Maar in plaats van over ‘kwaliteit’ spreek ik liever over beleving of continuïteit. Stel je voor dat je elke dag al je primaire baantaken zou kunnen uitvoeren, zoals bunkers harken, holes verplaatsen, greens, tees, voorgreens, fairways, semi rough maaien. Wat een prachtig plaatje zou dit dan opleveren. En dat geeft iedere dag iedere golfer het ultieme gevoel van beleving: maximale consistentie van balrol en ligging, waar dan ook. Wellicht komt dit ultieme plaatje bij jou alleen voor tijdens de ons welbekende golfweken en meerdaagse toernooien; jammer eigenlijk…

Iedere hoofdgreenkeeper zoekt dan ook naar een balans tussen het maximaal haalbare met zijn team (man-/ vrouwuren) en die andere problematiek die altijd een rol speelt: wat gebeurt er eigenlijk onder mijn grasmat wat bepaalt hoe deze er kwalitatief gezien werkelijk bij ligt? Hoe vaak moet ik verticuteren, verticaal maaien, diep-topbeluchten, bezanden etc. Wat is de norm op jouw baan?

Zeg het maar. Meer of minder van dat alles? Weten we wel waarom we het zo vaak doen? Heb je een beeld van jouw problematiek, als die al bestaat? Stel je elke dag de vraag: ‘Wat heb ik en wat wil ik om mijn (gras)doel te bereiken?’ En vergeet niet om altijd uit het oogpunt van de golfer te denken. Draai het niet om, in de zin van ‘ik ben de greenkeeper die bepaalt en de golfer komt op de tweede plaats’. Fout! Vroeger leek dit een verworven recht en wisten we niet anders dan zomaar van alles en nog wat te doen op ieder moment van de dag. In deze tijd is dat voorbij, tenzij jouw management of baancommissie hier anders over denkt. Maar dat kan ik me niet voorstellen, als je ook nog eens van greenfee-inkomen afhankelijk bent of een ander concept beoogt.

De moderne greenkeeper, manager, baaneigenaar of baancommissaris die golft, kent zijn ‘klanten’ en stemt zijn onderhoud samen met de hoofdgreenkeeper daarop af. Heel simpel: verfijn je zaken en taken! Kom tot een proces waarmee je vooral in het (golf)hoofdseizoen slechts minimale rigoureuze ingrepen hoeft te doen met een maximaal resultaat ten gunste van je gras, waarbij de gasten, leden, golfers minimaal overlast ondervinden van wat jij aan het doen bent. Maak ook onderscheid wat betreft het moment waarop je zaken aanpakt die nu eenmaal moeten plaatsvinden. Moet het altijd overdag? Kan al dat gewroet in de grasmat niet ook in de avonduren? Nu komen we op een teer punt.

Is er wellicht wel eens aan uitbesteding gedacht of aan een nieuwe vorm van werkroosters indelen? Los het maar op, zou ik zeggen, want het kan anders en het een hoeft het ander niet uit te sluiten. Denk bijvoorbeeld aan viltbestrijding. Er zijn momenteel voldoende viltreducerende middelen ter beschikking, waardoor jij je verticuteermachine gerust wat vaker in de loods kunt laten staan, en/of vertidrain, vaak uitgerust met te grote hollow tines.Verfijnen! Bodemverdichting? Eerst bepalen of het überhaupt nodig is om te beluchten, want daar zijn heel mooie instrumenten voor uitgevonden.

Een goede greenkeeper voelt, ruikt en ziet al heel veel (bodemweerstand) tijdens het verplaatsen van de holes met zijn holecutter. Kies dan de juiste methode; dat kan ook tot een behoorlijke verfijning leiden, vaker dan je gedacht had. Het bezanden van greens hoeft ook niet zo nodig eenmaal per maand of vijf weken met gebruik van veel dressmateriaal. Doe dit eens wat dunner, maar wel vaker, en de volgende dag kun je gerust weer kort maaien zonder schade aan je ondermes/maairondsel.

Probeer het eens uit. Heb jij niet de juiste machine(s) of middelen hiervoor ter beschikking? Ga in gesprek met je baancommissie of manager of laat hem/haar dit schrijven even lezen. Pro-golfer = greenkeeper first.

Ik wens jullie allen een geweldig seizoen en vergeet niet: wordt het dit seizoen meer of minder?

John van Hoesen

Agenda 17 april

Demodag Sportvelden Schijndel

13 mei

Aanlevering kopij Greenkeeper 2014-3

32 www.greenkeeper.nl

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.greenkeeper.nl/artikel.asp?id=9-4512

NGA Regionieuws NGA/GAB

Redactienieuws

Geslaagde België- en Zuid-Nederland Dag 27 februari was weer de contactdag voor Zuid-Nederlandse en Belgische greenkeepers. Deze drukbezochte dag – er waren zo’n 120 greenkeepers aanwezig – vond plaats op het prachtige ’t Kristallijn. ’t Kristallijn is een mooie gerenoveerde hoeve die ligt bij een oude zandput van Sibelco.

Wilt u lid worden van de NGA, neem dan contact op met het secretariaat via secretariaat@ngagolf.nl of bel: telefoon 030-2426370.

Bent u als donateur geïnteresseerd in de mogelijkheden die er zijn om de NGA financieel te ondersteunen, neem dan contact op met onze penningmeester via penningmeester@ngagolf.nl.

Als een put niet meer te gebruiken is voor Sibelco, dan streeft dit bedrijf ernaar om deze zo veel mogelijk een natuurlijke, culturele dan wel recreatieve toepassing te geven. Hierin zijn ze met het sfeervolle ’t Kristallijn zeker geslaagd.

De eerste spreker van de dag was Mick Higgins, technical sales manager voor Noord-Europa van Sibelco. Het werd al snel duidelijk dat deze man alles weet van zand. De commentaren tijdens de lunch waren zeer positief: veel goede herhaling en toch ook weer een aantal goede dingen bijgeleerd over topdressing en bunkerzand. Ook de lunch was goed verzorgd en werd weer zeer goed ontvangen. ‘Goed eten’ is tenslotte een van de pijlers van de België-Nederlanddag.

Na de pauze ging Arjen Spek dieper in op de techniek achter het kooimaaien en het scherp houden ervan. Daarna wist ook Ton Terlouw zijn publiek goed te boeien met Less is more. Hij hield een lezing over het nieuwe vloeibare programma van Melspring, Marathon.

Melspring heeft in samenwerking met STRI uitgebreid onderzoek gedaan naar de effectiviteit van deze vorm van bemesting, met zeer positieve resultaten.

Stuurt u post, dan kunt u die richten aan: Secretariaat NGA p/a Burgemeester Verderlaan 17 3544 AD Utrecht Bent u lid van de NGA en ontvangt u het vakblad niet, neem dan contact op met de secretaris! clubhuis van de Kempische en werd er genoten van de door Melspring, Milati en Sibelco gesponsorde borrel. Al snel hoorden we weer positieve geluiden over het organiseren van volgend jaar, dus daar gaan wij (Koen Verhelst, Eric Wijnhoven, Antoon Kuijstermans en Koert Donkers) zeker weer ons best voor doen. Graag willen we onze partners van dit jaar, Milati, Melspring en Sibelco, in het bijzonder bedanken voor de fijne samenwerking. En ook NGA en GAB: bedankt voor de support!

Na de toch wel pittige middaglezingen was het tijd om ons te verplaatsen naar de nabij gelegen golfbaan. We werden bijzonder welkom geheten op de Kempische Golfclub. Helaas gooide de regen roet in het eten voor het geplande buitenprogramma, maar het zand en de greens werden toch nog even goed bekeken door een flink aantal greenkeepers. Daarna was het nog goed toeven in het nieuwe

Regio E-mailadres Telefoon Regio Noord regio-noord@ngagolf.nl Regiohoofd Bram Metselaar regio-noord@ngagolf.nl 06-54944310 Gert-jan Hilarius stnicolaasga@hgmgolf.nl 06-40166210 Jolanda Vonder jolanda_vonder@hotmail.com 06-38511365 Regio Oost regio-oost@ngagolf.nl Regiohoofd Coen van der Greft regio-oost@ngagolf.nl 06-10808130 Arie de Jong ariechuling@hotmail.com 06-20704034

Regio Zuid regio-zuid@ngagolf.nl Regiohoofd Koert Donkers regio-zuid@ngagolf.nl 06-51719167 Antoon Kuijstermans a.kuijstermans@kpnmail.com 06-51512499 Eric Wijnhoven e.wijnhoven@ziggo.nl/e.wijnhoven@planet.nl 06-51059456

Regio West regio-west@ngagolf.nl Regiohoofd Frank Klaver f.klaver@grontmij.nl 06-53318953 Floris Bakker florisbakker-duinzicht@hotmail.com 06-16269121 Peter Bobeldijk peterbobeldijk@quicknet.nl 06-53864496 Chris Genemans genemanschris0@gmail.com 06-46646215

www.greenkeeper.nl

33

Wilt u de laatste innovatie in gras

5 Zichtbaar gezonder gras

5 Verbeterde speelbaarheid

5 Tegen schimmels in gras

Intelligent Turf Management

5 Unieke formulering met

Gebruik gewasbeschermingsmiddelen veilig. lees altijd het etiket en de productinformatie voor gebruik.

34 www.greenkeeper.nl

NGA-Nieuws

45e Voorjaars-ALV groot succes Op 12 maart werd de 45e ledenvergadering gehouden op de mooi gelegen golfbaan Anderstein.

Volgens goed gebruik was er ook deze keer een vroegevogelbijeenkomst. Ook deze keer was de opkomst enorm. Na een welkomstwoord door Gerard Schoenaker volgde er een uitgebreide wandeling over de golfbaan, waarbij duidelijk werd welke verschillende landschapstypes deze golfbaan rijk is. Een bezoek aan de greenkeepingloods kon natuurlijk niet uitblijven.

Eenmaal terug in het clubhuis kon de ALV beginnen. De financiĂŤle positie van de NGA werd deskundig en in begrijpelijke taal uiteengezet door Marius Gent van Ceifer. Opnieuw bleek dat onze penningmeester, Jan Buman, goed op de centen heeft gepast. De bestuursmutaties vormden ook geen probleem. Jolanda Vonder gaat het secretariaat bezetten, Antoon Kuijstermans gaat zich bezighouden met regioactiviteiten. John van Hoesen, Lucas dos Santos en Jan Buman blijven zich inzetten voor de NGA als voorzitter, coĂśrdinator opleidingen en penningmeester.

De ledenvergadering kende verder geen verrassingen, of het moet de boekpresentatie zijn die Rob Arbeider gaf. Rob, werkzaam als adviseur bij IPC, heeft een boek geschreven over planmatig groenbeheer. Een boek dat op veel golfbanen en bij andere groenbeheerders niet zou mogen ontbreken.

Na de lunch waren er diverse gastsprekers.Iris van de Arend van GreenGuard besprak de alternatieve mogelijkheden voor onkruidbestrijding. Ton Terlouw van Melspring International bv gaf een les bodembiologie, waarbij met name stilgestaan werd bij de sporenelementen en dan vooral koper (Cu). Dat het niet uit de duim gezogen was, blijkt wel uit de onderbouwing van o.a. STRI-testen.

Na deze presentatie volgde er een tweetal luchtiger items. Jan Plooij van Heybroek stond stil bij de exploitatiekosten van het machinepark en de stichting Handicart gaf een demonstratie van de mogelijkheden die er zijn om handicarts te laten rijden en vooral niet te laten rijden waar greenkeepers en/of baanmanagers willen. Gecontroleerd door een eenvoudig systeem (gps) en met een internetverbinding zijn de handicarts overal te volgen.

Tot slot van deze lange zit was het Gerard Schoenaker die de geschiedenis van golfclub Anderstein en de ondergrond uit de doeken deed.

Kortom: het was weer een geslaagde dag.

Rob Arbeider

NGA donateurslijst:

Jan Plooij

De NGA kan niet zonder leden, maar ook niet zonder donateurs.

Gelukkig hebben we bij de NGA vele donateurs uit verschillende branches, zoals:

Meststoffen/gewasbescherming/bezandingsmateriaal: Bayer Environmental Service, BVB Substrates, Compo Benelux, Heicom, Everris GreenGuard, Melspring, GreenMix.

Golfbaantoebehoren en overall leveranciers: Dutch Golf-Supplies, Duchell, Flevo Green Support, Heigo, Vos Capelle, Oxland, ProGrass, Range King.

Graszaden: Barenbrug Holland, Innoseeds, Queens Grass.

Golfbaanaanleg en -onderhoud en consultancy: A.H.A. de Man, Bras Fijnaart, Buiting Advies, Heijmans Sport en Groen, Dutch Outdoor Concepts, DGP Getros Handelsonderneming, Grontmij, Has Kennis Transfer, I.P.C. Groene Ruimte, J. de Ridder, Liber Greenkeeping, Mobarn, NGF, NLadviseurs,VGR Groep,Vos Ruinerwold Golf.

Beregening: Aquaco, Bas van Oosterhout, Smits Leading Water Solutions,Verhoeve Milieu & Water.

Machines: C. v.d. Pols & Zn, Carrus, DBS Maaitechniek, Gebr. Bonenkamp, Jean Heybroek, Milati Grass Machines, Kraakman Perfors B.V.

www.greenkeeper.nl

35

Meer met minder middel Fieldlazer S90 Nieuwe belijningtechnologie van Expoline Expoline brengt de Graco Fieldlazer S90 op de markt, een nieuw apparaat in combinatie met nieuwe belijningsverf. Dankzij de optimale deeltjesverdeling onder hoge druk (40 tot 60 bar) wordt het resultaat van belijningen verbeterd met minder verbruik van product. Dit biedt niet alleen budgettechnische voordelen, maar ook een beter resultaat. Dankzij de hoge druk zal de belijningsverf veel dieper tussen het gras kunnen worden aangebracht.

Auteur: Sylvia de Witt

Expoline is sinds 1993 gespecialiseerd in het produceren van belijningsproducten en toebehoren en streeft als milieubewuste onderneming naar een duurzame ontwikkeling op lange termijn. Het bedrijf heeft altijd geopteerd voor innovatie. Als pionier kwam Expoline al in 2002 op de markt met een kant en klaar product dat niet meer bezinkt en dus ook geen klonters meer vormde.

Dit in tegenstelling tot de toen courant in de handel verkrijgbare producten. Dankzij dit nieuwe product gingen belijningsmachines niet meer verstoppen en schakelden vele verenigingen in Europa over op dit nieuwe concept.

‘We zijn er altijd van overtuigd geweest dat bij de juiste belijningsverf ook een goede applicator hoort’, vertelt directeur Raf Bogaerts. ‘Het is heel belangrijk om op de juiste manier een product aan te brengen op gras. We zijn ook een van de eersten die daar steeds de aandacht op heeft gevestigd.’

Samenwerking met Graco, wereldspeler op het gebied van verftechnologie In juli 2013 werd de Fieldlazer S90 gelanceerd.

36 www.greenkeeper.nl

Er zijn er inmiddels al enkele honderden van verkocht, omdat dit apparaat prima past in de budgetten van belijningsuitgaven. In België en Nederland zijn er momenteel tweehonderd in gebruik. In Frankrijk zijn er in dit korte tijdsbestek al tussen de vijftig en honderd verkocht, evenals in Duitsland. Ook is de Fieldlazer S90 geleverd aan FC Barcelona, aan clubs in Italië, Oostenrijk en Engeland.

Voor de ontwikkeling van de Fieldlazer S90 nam Bogaerts een kijkje bij de automotive industrie, waar men ook met vrij hoge druk werkt, waardoor een veel betere spreiding wordt verkregen van de verf. De Fieldlazer S90 is ontwikkeld in samenwerking met het Amerikaanse bedrijf Graco, een wereldspeler op het gebied van verftechnologie. Ze werken nu in veel verschillende landen, In het verleden heeft Expoline ook apparaten in eigen ontwikkeling gehad. ‘Eigenlijk zijn wij fabrikant van watergedragen coatings’, vertelt Bogaerts. Hier zit de know-how en Graco heeft de know-how op het gebied van het verpompen van liquiden. In de toekomst zullen er nog verde-

re doorontwikkelingen komen van dit apparaat.

Het is een perfecte match tussen ons product en het hogedruktoestel, omdat we met de kennis die we in twintig jaar hebben opgebouwd een product hebben kunnen ontwikkelen dat zich onder hoge druk perfect houdt. Zodra traditionele producten, die zijn opgebouwd uit water en de vaste stof in de verf, in een hoge drukkamer komen, ontstaat er een afscheiding tussen de vaste stof in de verf en het water. Hierdoor gaat het toestel blokkeren. Het product aan die pomp moet dus voldoende homogeen zijn om die druk aan te kunnen.’

Snijden in de uitgaven van belijningskosten Door onder hoge druk en met een fijne sproeimond te werken, schroeft de Fieldlazer S90 het gebruik van verf terug. Om hetzelfde resultaat te behalen, is nog maar de helft aan verf nodig.

Hiermee snijd je in de uitgaven van belijningskosten zonder in te boeten aan kwaliteit.

Bogaerts: ‘Hierdoor gaan deze toestellen toch wel vrij snel van de hand, omdat het een investering is in de toekomst van iedere vereniging. Wanneer

SP

2014

RTVELD innovaties

Ik ben super tevreden over de Graco Fieldlazer S90. Het verbruik is gehalveerd terwijl de lijnen even wit blijven", zo zegt de veldverzorger Peter Serlet van SK Lierse.

zij op jaarbasis, afhankelijk van het aantal velden, hiervoor een uitgave moeten doen van 1000 tot 2000 euro, dan kunnen ze hiermee de helft besparen. Een toestel kost 950 euro, nou dan hebben ze dat er in twee jaar tijd eruit.’

Een lager verfverbruik en vakkundige heldere lijnen De Fieldlazer S90 werkt onder hoge druk van 40 tot 60 bar en is perfect in zijn eenvoud dankzij batterijvoeding in combinatie met vakkundige, verfbesparende, airless spuittechnologie onder hoge druk. Het apparaat werkt met ruim tien keer meer druk dan modellen onder lage druk.

Dit resulteert in een lager verfverbruik, vakkun-

Raf Bogaerts, Expoline.

dige heldere lijnen en het vermogen om onverdunde verf te spuiten. Het toestel is ontworpen voor gemakkelijk opstarten, gebruiken en reinigen dankzij de verwijderbare Tilt-N-Pour materiaalhouder, eenknopsbedieningen en Graco's beproefde RAC 5-spuittips, waardoor zowel tijd als geld wordt bespaard.

‘Voor dit apparaat is ook een speciale nieuwe verf ontwikkeld’, vervolgt Bogaerts. ‘In de lage druktoestellen kunnen wij met een aanpassing in de sproeimond een terugschroeven van verbruik realiseren, echter niet in dezelfde mate als met het hogedruktoestel. Als je onder 40 bar sproeit of onder 2 bar, dan ontstaat een heel ander spuitpatroon, waarbij je een veel betere verdeling

krijgt onder hoge druk van alle pigmentpartikels in vergelijking tot lage druk.

Hoewel de basis hetzelfde is gebleven, heeft de verf uiteraard een andere samenstelling. De grondstoffen zijn in die mate aangepast om met een veel fijner product te kunnen gaan werken.

Qua densiteit is er een groot verschil.‘ WK Brazilië Natuurlijk kijkt Expoline ook buiten de grenzen van Europa. ‘Bij de Confederations Cup in Brazilië is er een test geweest met onze producten. In principe zouden we nu ook kunnen leveren voor het WK. Samen met een andere leverancier zijn we daar nu nog mee bezig, maar vanuit politieke kringen treden er nu de nodige gevoeligheden op. Maar we zijn in gesprek om toch nog een opening te kunnen vinden voor het WK. Dan zal de Fieldlazer S90 daar worden ingezet als nieuw product in combinatie met onze World Cup belijningsverf.’

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-4493

www.greenkeeper.nl

37

Glas en bal vormen met de Glass Boarding van Sportsglass niet langer een beroerde combinatie. Een veldafscheiding, een oefenwand voor kap- en draaitechnieken en schiet- en aannameoefeningen, een leunhek en reclameobject ineen; dat is de Glass Boarding. Hiermee matchen glas en bal als scoren en voetballen.

Auteur: Sylvia de Witt

Design product met vier functies in één Glass Boarding: veldafscheiding, leunhek, reclameobject én oefenwand 38 www.greenkeeper.nl

SP

2014 Wie heeft het vroeger niet meegemaakt dat er tijdens het straatvoetballen weleens ergens een bal door een ruit ging? Maar glas en een bal hoeven elkaar nu niet meer te bijten. Dat bewijst het multifunctionele product Glass Boarding, dat sinds een paar maanden op de markt is.

Eerst waren er pilots bij FC Twente, bij amateurclub BHC in Weezep en bij CSV 28 in Zwolle.

Laatstgenoemde voetbalclub is dolenthousiast en gaat het product kopen en FC Twente heeft inmiddels een offerte aangevraagd.

‘Deze club is er ook zeer tevreden over, dus het spelletje begint te lopen’, zegt eigenaar Martin Reijnders niet zonder trots. Hij is zelf zo’n twintig jaar betaald voetballer geweest en heeft een eigen voetbalschool gehad waar hij altijd bezig was met het trainen van kinderen. Maar er was in zijn ogen niet echt iets moois op de markt om de bal goed te laten weerkaatsen.

In eerste instantie ontwikkelde Reijnders de Glass Boarding dus als oefenwand voor het voetbal, om bij kinderen de pas en aanname te verbeteren.

‘Dan heb ik het over de kickbacks, wanden van tweeënhalve meter lang en een meter hoog.

Maar iemand kan ook zeggen: “Dat bestaande hekwerk vind ik niet zo mooi, hiervoor wil ik een Glass Boarding hebben.” Dan heb je een oefenwand, een veldafscheiding en een reclamebord in een. Smaken verschillen natuurlijk, maar ik vind het ook nog eens erg mooi om te zien. Het is echt iets van deze tijd.’

Perfecte weerkaatsing van de bal De ex-voetballer is zo’n twee jaar met de ontwikkeling ervan bezig geweest en had hiertoe allerlei verschillende materialen geprobeerd, voordat dit product er uiteindelijk in deze vorm uit Een product van gehard glas.

Reijnders: ‘Dit is duurzaam en geeft een perfecte weerkaatsing van de bal terug. Het glas heeft een speciale behandeling ondergaan, waardoor het zo’n twaalf keer sterker is dan het glas dat we in onze kinderjaren aan het rinkelen brachten.

De Glass Boarding daarentegen is doorvalveilig.

Dit type glas wordt ook toegepast in hekwerken in de woningbouw, waar behalve esthetica ook veiligheid een grote rol speelt. Sportsglass ontwikkelde ook een glasbalustrade die sterk genoeg is om aan alle eisen te voldoen en daarom geeft Sportsglass garantie op al haar producten.’

Alles kan op maat worden gemaakt: geheel customized Ontwikkelde hij het in eerste instantie voor voetbal; Glassboarding kan in principe voor allerhande sporten worden gebruikt. ‘ Reijnders: ‘Op de beurs heb ik echt allerlei verschillende sportverenigingen bij me gehad die belangstelling toonden. Het ging om sporten waar ik zelf nog eigenlijk niet direct aan had gedacht, zoals ijshockey, de wielersport, golf, inline skating en tennis. Natuurlijk gebruikt elke sportvereniging ook een veldafscheiding, denk maar eens aan die grote oefenmuren bij tennis, die nu nog van beton zijn, die kunnen wij ook heel goed maken van dit materiaal. Dus dan krijg je een mooiere uitstraling met een mooiere weerkaatsing van de bal. En de tussenschotjes van de golfsport voor de driving range zijn normaliter gewoon van hout. Die kunnen ook speciaal worden vervaardigd. In principe kan alles op maat worden gemaakt. Je kunt het helemaal customizen. Ook kan Glassboarding op elke ondergrond worden bevestigd. We hebben overal wel een oplossing voor.’

'Dan heb je een oefenwand,

RTVELD innovaties

transparant, mensvriendelijk, duurzaam, onderhoudsarm en functioneel.’

Hij levert de eigenaar ook nog eens geld op Functioneel is hij zeker, ook als hek. De Glass Boarding is wel aanwezig, maar wordt niet ervaren als een onvriendelijke barrière. Veld en spelers worden hierdoor toegankelijker en de bezoekers worden deelnemers. De glasbalustrade wordt aan de bovenzijde afgedekt met een speciale leuning.

Deze dient bovendien als bescherming van de glasrand.

En niet te vergeten: zo’n wand leent zich ook prima voor reclame-uitingen. De Glass Boarding wordt beplakt met een kras- en slijtvaste folie.

Hierdoor is de boarding strak, uniform, onderhoudsvrij en bij vervuiling eenvoudiger te reinigen.

‘Naast alle esthetische en technische voordelen levert het de eigenaar ook nog eens geld op. Het grote oppervlak garandeert namelijk, dat de naam van de sponsor ook aan de overkant van het veld goed te zien is’, besluit Reijnders.

een veldafscheiding en een reclamebord in een' Een dierentuin of gevangenisterrein Met de Glass Boarding kan de functionele techniek aanzienlijk worden verbeterd. Zowel individueel als in groepsverband wordt de pass- en traptechniek bijgeschaafd. Dit product is een unieke trainingsfaciliteit voor het verbeteren van basistechnieken, zoals pass- en trapoefeningen.

‘Voor de jeugd leent de boarding zich ideaal om de balaanname te trainen. Doordat de bal perfect weerkaatst, is er geen betere schietwand denkbaar. Oefeningen kunnen op elke gewenste plek van het veld, waarlangs de Glass Boarding zich bevindt, worden gedaan.

Ook als veldomheining is hij bijzonder, want wat afrasteringen betreft houden de huidige velden veelal het midden tussen een dierentuin en een gevangenisterrein, meent Reijnders.

‘Traditionele hekken om sportvelden zijn vaak ontsierend, mensonvriendelijk, onderhoudsgevoelig en kunnen zelfs agressie opwekken. Zo’n omgeving draagt niet per definitie bij aan een aangename sportmiddag voor sporter, bezoeker en sponsor. De Glass Boarding daarentegen is

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-4492

www.greenkeeper.nl

39

Kennisupdate | Demodag

Sportvelden Aanleg - onderhoud - renovatie

17 APRIL Schijndel

jaar

Demodag SPORTVELDEN

17 april

2014

gek op gras

www.demodagsportvelden.nl

17 april 2014 • 12.30 uur tot 16.30 uur RKSV Schijndel Sportpark Zuideinderpark

40 www.greenkeeper.nl

Op 17 april organiseren de vakbladen Fieldmanager, en Greenkeeper voor de zevende achtereenvolgende keer de Demodag Sportvelden. Op de Demodag Sportvelden kunt u iedere denkbare machine en bewerking op het gebied van sportveldbeheer en onderhoud in actie zien. Van natuurgras tot kunstgras, van hockey tot voetbal en tennis, van maaien en borstelen tot maaifrezen en kunstgrasreiniging, op een praktische manier kunt u weer laten updaten over wat er komt kijken bij aanleg, onderhoud en renovatie van sportvelden in de breedste zin van het woord. We hebben weer een uitgebreid en gevarieerd programma met lezingen, discussies en machinedemonstraties.

Aanmelden via www.demodagsportvelden.nl

TOEGANG GRATIS

PROGRAMMA 12.30 uur

Ontvangst met koffie/ thee en aanmelden

12.30-13.00 uur

Lezingen (natuur)gras

12.30 uur

BSnC GreenDeal sportvelden, een praktische invulling door Bart van Kollenburg (Vos Capelle)

12.40 uur

Effectieve schimmel bestrijding door Michel Wimmers (Bayer)

12.50 uur

Robotmaaien als groenbemester, grasresultaten uit Nistelrode door Wethouder Rien Wijdeven ( gemeente Bernheze) en Ruud van Rooij (Vitaro)

13.00-14.30 uur

Demonstratieronde 1 met koffie/thee

14.30-15.00 uur

Lezingen (kunst)gras

14.30 uur

Verleng de levensduur van uw kunstgrasveld door Arjan Knottnerus (FieldTurf Benelux)

14.40 uur

Een mogelijk nieuw alternatief voor kunstgras: BarGroW, een nieuw concept door Jochem Knol (Grontmij)

14.50 uur

De Schijndelse methode, de droom van Mansveld? Door Wethouder Bart Eijkemans en Wim Bekkers Fieldmanager Gemeente Schijndel

15.00-16.30 uur

Demonstratieronde 2 met sponsorloterij en borrel

ÂŽ

Afrit 10 (Eerde, Schijndel, Zijtaart) is op 17 april nog afgesloten Routebeschrijving vanaf de A50 Mensen die komen via de A50 nemen de afrit 9 (Sint-Oedenrode, Nijnsel, Lieshout) en aan het einde van de afrit ( bij de rotonde), richting Schijndel volgen. Bij de 3e rotonde ga je dan de N637 op (provinciale weg richting Schijndel) In Schijndel, voor het stoplicht links af, afslag Rrooiseheide en dan kom je bijna vanzelf bij het Zuideinderpark uit.

17 april 12.30 uur – 16.30 uur www.demodagsportvelden.nl

RKSV Schijndel Sportpark Zuideinderpark Rooiseheide 20 5481 SG Schijndel www.greenkeeper.nl Tel: 073-5492027

41

J & E: Pimp your veld Kunstgrasvelden opknappen voor minder geld dan de jaarlijkse afschrijving Oude, versleten kunstgrasvelden zijn niet bepaald populair bij hun clubs. In economisch- en financieel opzicht zijn deze gemiddeld zes jaar oude velden nog lang niet afgeschreven, maar comfort en gebruiksplezier laten nogal eens te wensen over. Volgens John van Gennip en Ed Korstanje van J&E Sports uit Oss kan men veel praktischer omgaan met dit soort velden. ‘Met minimale investeringen kunnen zij namelijk nog gemakkelijk een aantal jaren mee.

Auteur: Sylvia de Witt J&E Sports is in 1993 opgericht door John van Gennip en Ed Korstanje, J en E dus, duidelijk.

In de beginjaren was het bedrijf vooral actief in de Franse markt, maar naast het aanleggen van kunstgrasvelden breidden de activiteiten zich steeds verder uit. Zo werden ook onderhoud en landscaping toegevoegd aan het portfolio en werd het bedrijf zelfs wereldwijd actief. Inmiddels is J&E Sports één van de marktleiders in de markt voor aanleg en onderhoud van kunstgras sportsystemen en landscaping. Met een personeelsbestand van meer dan vijfendertig vaste specialisten, tijdens het hoogseizoen nog eens aangevuld met zo’n dertig ervaren seizoensmedewerkers,

42 www.greenkeeper.nl

kan J&E Sports de seizoensgebonden vraag naar aanleg en onderhoudscapaciteit perfect invullen.

Onvoldoende onderhoud en slijtage Hoe zit het dan met het onderhoud van veel oudere kunstgrasvelden? Volgens Van Gennip en Korstanje moeten clubs veel pragmatischer gaan denken over het opkalefateren van deze velden.

Want dit is mogelijk voor een bedrag dat veel lager zal zijn dan de jaarlijkse afschrijving.

Het probleem van de oude, versleten velden is niet bepaald nieuw. Enige jaren geleden al deed Isa Sport uit Arnhem in opdracht van de KNVB onderzoek naar de kwaliteit van deze oudere

velden in Nederland. Het resultaat is ronduit dramatisch te noemen. De meeste velden bleken absoluut niet meer te voldoen aan de destijds gestelde specificaties. De vraag is natuurlijk: wat is de oorzaak?

Grofweg zijn er twee boosdoeners aan te wijzen: onvoldoende onderhoud en slijtage. Als het om slijtage gaat, dan is dit vaak op heel specifieke plekken, bijvoorbeeld in het strafschopgebied.

Anderzijds zijn vertegenwoordigers van de kunstgrasindustrie bereid toe te geven dat de kwaliteit van deze oudere velden al bij de aanleg veel minder was dan de kwaliteit die je tegenwoordig mag verwachten.

SP

2014 seizoen inplannen. Dit werk past daar precies in, omdat het oppimpen tussen de bedrijven door kan worden gedaan.’

Maar hoe pimp je een veld?

Volgens de twee mannen van J&E Sports kun je oude sportvelden op verschillende manieren opknappen. De gemakkelijkste methode is het renoveren van de versleten plekken in de strafschopgebieden. ‘Hiertoe wordt gewoon een stuk van de oude mat weggesneden en deze wordt vervolgens vervangen door een nieuwe mat’, vertelt John van Gennip. ‘Dat lijkt gemakkelijker dan het is, want de oorspronkelijk gebruikte mat is natuurlijk niet meer leverbaar. Er ontstaan in de praktijk dus bijna onherroepelijk kleurverschillen, ook al zegt de KNVB in haar normblad dat de kleur dezelfde RAL-code moet hebben.’

Zoals er in Nederland voor alles een norm is, bestaat ook hiervoor een reparatienorm. Deze stelt onder andere dat er nooit meer dan tien procent verschil mag zitten in de waarden van de oude en de nieuwe mat. Verder mogen er geen drempels in het veld zitten en moet de kleur zoals gezegd dus hetzelfde zijn.

Links Ed Corstanje, rechts John van Gennip.

Trukendoos opentrekken Het normblad voor het repareren van velden beslaat niet meer dan een half A-viertje. Je zou daarom kunnen denken dat dit een makkelijke klus is. Dat is echter maar de halve waarheid.

De kunst is om de specificaties van het oude stuk overeen te laten komen met die van het

RTVELD innovaties

stuk dat nieuw wordt ingelegd. Om die reden moeten de installateurs van J&E Sports de ‘trukendoos’ behoorlijk ver opentrekken. Als er gewoon een stuk in het veld wordt gelegd dat voldoet aan de nieuwe normen, zou het verschil namelijk te groot worden. Door het inbrengen van bijvoorbeeld extra zand in het te repareren stuk, kun je desgewenst bewerkstelligen dat zaken als balstuit opzettelijk laag gehouden worden.

Volgens Korstanje is het uiteraard ook mogelijk om het complete veld onderhanden te nemen.

‘Ook dan zijn de kosten nog steeds een fractie van het geld dat je moet neertellen voor een nieuw veld, maar het is natuurlijk wel duurder dan bijvoorbeeld een nieuw strafschopgebied.

Deze aanpak heeft echter als voordeel dat je voor het optimale resultaat kunt gaan. Wij durven zelfs de uitdaging aan te gaan, om een oud veld op het niveau van een Fifa**-gekeurd veld te krijgen.’

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-4497

Velden pimpen met minimale inspanning Het idee van Van Gennip en Korstanje is doeltreffend, maar eigenlijk zeer eenvoudig: pimp deze velden op met minimale inspanningen! De club is gelukkig, want die heeft weer een bruikbaar veld, maar ook de eigenaar van het veld heeft er voordeel van. Hij kan het veld met een geringe investering nog een aantal jaren extra gebruiken, en dat voor een bedrag dat veel lager zal zijn dan de jaarlijkse afschrijving.

Korstanje: ‘Ook voor ons snijdt het mes aan twee kanten. De kunstgrasmarkt doet het momenteel wat minder en het oppimpen van verouderde sportvelden kunnen wij mooi buiten het aanleg-

www.greenkeeper.nl

43

Mini field top maker van Maredo Turf Remover Head niet alleen een mini-maaifrees Maredo uit Leersum introduceert een nieuw aanbouwwerktuig voor de Maredo zelfrijders. Dit maakt affrezen van het bovenste deel van de grasmat, beluchting en doorzaaien op een klein bereik mogelijk. Dit aanbouwwerktuig is beschikbaar voor de Maredo zelfrijders, maar ook voor het nieuwe M-Frame, waarmee de Maredo werktuigen ook in combinatie met een compacttractor (> 25 pk) kunnen worden gebruikt.

Auteur: Sylvia de Witt Het idee van Mareno is duidelijk. Zorg ervoor dat je losse heads hebt, die goed werken en die je in verschillende toepassingen kunt inzetten achter verschillende machines.

De Turf Remover Head is een van de vele bewerkingscasettes die de firma Maredo produceert, het zijn losse units die een bepaalde werking kunnen doen.

De head techniek kan op verschillende markten worden ingezet ‘Deze bewerkingscassettes of heads kunnen als één stuk achter machines worden ‘geknoopt’, bijvoorbeeld achter een zelfrijder’, vertelt directeur Marinus Reincke. ‘Dat kan een machine zijn met met een elektrische aandrijving, maar het

44 www.greenkeeper.nl

kan natuurlijk ook groter, dat zo’n aanbouwwerktuig achter een trekker past. Dan kunnen er bijvoorbeeld drie in één frame worden geplaatst, om voldoende capaciteit te kweken. De basis, de head zelf, blijft hetzelfde.’ De techniek die erin zit kan dus op verschillende markten worden ingezet. De Turf Remover Head kan dus bijvoorbeeld op een kleine zelfrijder bij een hovenier worden geplaatst. En als je meer in de richting van een gemeente denkt die meer capaciteit wenst, dan kunnen er zo’n drie heads achter een trekker worden geplaatst. ‘Inderdaad’, beaamt Reincke ‘Wat dat betreft kunnen we heel eenvoudig schakelen.’

Snel en efficiënt Dit graslaag freezen is volgens Reincke in Nederland uitgevonden. ‘Want tijdens de sportveldendag in Amsterdam, vorig jaar juni, zijn er wedstrijdjes mee gedaan. Als bij een sportveld het gras niet meer goed is, dan werd tot voor kort het hele zaakje gewoon omgeploegd en werd er opnieuw ingezaaid. Het is heel bewerkelijk, duur en het duurde ook nog eens lang voordat er weer kon worden gesport op zo’n veld.

Tegenwoordig wordt de oude bovenlaag gras er gewoon af gefreesd. Dit systeem is natuurlijk niet alleen snel, maar ook heel efficiënt.’

Mareno heeft inmiddels zo’n vijfentwintig heads geproduceerd en opereert naar eigen zeggen in een heel breed gebied. Zo doet het bedrijf veel

SP

2014

RTVELD innovaties

Het betreft hier een “head” die achter Maredo’s eTrac is gebouwd en de volledige toplaag eraf freest. Daartoe wordt gewerkt met speciale onder een hoek staande schijven. Het afgefreesde materiaal wordt hier weer teruggeworpen op de ondergrond, maar kan daarna eenvoudig met een schuif worden weggeschoven. Deze machine is bedoeld voor tuinen. Daar waar grote machines gewoon niet passen en direct afvoeren vaak niet mogelijk is. Of langs kanten, waar grote machines meer schade dan goeds aanrichten. Dezelfde Turf Remover Head past ook in een set van 3 in onze MFrame achter een (compact) trekker. De werking is exact hetzelfde, alleen is de werkbreedte nu 1.90 mtr. Op dit moment werkt Maredo voor deze combinatie aan een systeem dat het materiaal gelijk opruimt.’

Marinus Reincke

aan kunstgrasonderhoud en zit het ook veel op golfbanen. Daar wordt uiteraard met een andere head gewerkt, als die in tuinen wordt gebruikt.

'De Turf Remover Head is bedoeld voor de kleinere machine die op kleinere grasvelden wordt ingezet' Het gras op gazons heeft natuurlijk dezelfde problemen als het gras op sportvelden De Turf Remover Head is bedoeld voor de kleinere machine die op kleinere grasvelden wordt ingezet. Hij maakt het affrezen van het bovenste deel van de grasmat, beluchting en doorzaaien op een klein bereik mogelijk. Deze techniek staat bekend onder de naam Dutch Method. De messen van de Maredo PuT 15 Turf Remover head zijn scheef en draaien tegen de rijrichting in en

frezen de toplaag over de volledige breedte af.

In combinatie met borstels wordt het afgefreesde materiaal in een opvangbak gewerkt of overtops naar achteren verplaatst. Dit stuk techniek is beschikbaar voor de Maredo zelfrijders en het nieuwe M-Frame, waarmee de ‘heads’ook in combinatie met een compacttractor (> 25 pk) gebruikt kunnen worden.

‘Onze gedachte hierachter was: als het affrezen van het bovenste gedeelte van de grasmat het systeem is dat op sportvelden wordt geaccepteerd als een snelle en eenvoudige en goedkope manier van opnieuw gras aanbrengen, dan gaan wij het met deze kleinere machines idem dito op gazons toepassen. Het gras op gazons heeft natuurlijk dezelfde problemen als het gras op sportvelden.’

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-4491

www.greenkeeper.nl

45

Prijs- en milieuvoordelen met onderbouw van schuimbeton Eric Sarelse: ‘Hiermee kunnen wij 50 procent van de kunstgrasmarkt veroveren’ Wie slimmer en goedkoper kunstgrasvelden wil bouwen, zal vooral moeten kijken naar de constructiehoogte van een veld. Nootenboom Sport (dochteronderneming van Koninklijke BAM Groep) is enkele jaren bezig geweest met de ontwikkeling van NS Coral. Een systeem op basis van schuimbeton, waarmee je de constructiehoogte én de kosten kunt verlagen. Bedrijfsleider Eric Sarelse heeft er grote verwachtingen van. ‘Hiermee kunnen wij 50 procent van de kunstgrasmarkt veroveren.’

Auteur: Sylvia de Witt

NS Coral is gebaseerd op schuimbeton.

Oorspronkelijk werd dit type beton gebruikt om zettingvrij te bouwen, maar waar gewoon beton verzakt in de ondergrond, blijft schuimbeton drijven. Voor de onderbouw van een sportveld is dit materiaal in eerste instantie te zwak en niet waterdoorlatend, maar de sterkte ervan is op een eenvoudige manier op te lossen door het te wapenen met kunststof vezels.

Nootenboom Sport heeft nu met partnerbedrijf Faber Celbeton dit bezwaar opgelost en een manier ontwikkeld om de belletjes in het schuim-

46 www.greenkeeper.nl

beton door toevoeging van een zogenaamde additief met elkaar te verbinden en dus waterdoorlatend te maken. Daarmee zou het minimaal de drainagecapaciteiten bevatten van zoab (zeer open asfalt beton).

Sarelse: ‘Dat is een heel kritisch proces, omdat je het materiaal in het werk moet maken. Dat betekent dat je de condities scherp in de gaten moet houden. Bij regen of extreme temperaturen krijgt het beton anders niet de juiste sterkte of doorlatendheid.’

Enigen die claims theoretisch kunnen onderbouwen Voor traditionele velden geldt dat de constructiedikte volgens NOC*NSF normen 600 mm moet zijn. Met NS Coral kan de constructielaag tot een dikte van 250 mm tot 400 mm worden beperkt.

Het product voldoet aan alle normen die de Koninklijke Nederlandse Hockey Bond (KNHB), de Nederlandse Atletiekunie en NOC*NSF aan sportvelden stellen. Zowel in Nederland als in België zijn recent de eerste hockeyvelden, trapveldjes en atletiekbanen met NS Coral gerealiseerd.

NS Coral was in eerste instantie vooral ontwik-

SP

2014 keld voor hockey en atletiek, maar is volgens Sarelse ook prima geschikt voor voetbal, hoewel de betrokken bond van deze laatste sport nog geen goedkeuring heeft verleend.

Sarelse: ‘Eigenlijk is het natuurlijk raar dat wij wel een officiële goedkeuring hebben voor hockey en atletiek , maar voor voetbal weer opnieuw door de molen moeten. Wij zijn de enigen in de markt die zo uitgebreid onderzoek doen naar een nieuw product en de enigen die onze claims theoretisch kunnen onderbouwen. Bam heeft grote verwachtingen van NS Coral, hoewel het aantal referentieprojecten nog relatief laag is.’

vijftien centimeter NS Coral en daar bovenop de sporttechnische laag. De enige reden in de traditionele bouwmethode waarom je zo diep wilt ontgraven, is dat je beneden de vorstgrens wilt uitkomen. Met NS Coral is dat niet nodig, omdat zijn isolerende werking veel hoger is dan die van een traditionele sportonderbouw.’

NS Coral heeft veel hogere isolerende werking Sarelse legt uit hoe het maken van de constructielaag met NS Coral in z’n werk gaat.

‘Als wij op traditionele wijze een veld bouwen, starten wij met het ontgraven van een cunet van een halve meter diep en 8000 vierkante meter groot. Daar komt dus 4000 kuub grond uit en dus tweehonderd vrachtwagens materiaal. Die tweehonderd vrachtwagens komen nog een keer terug om zand en lava te brengen. Met NS Coral is het mogelijk om de oude zode af te frezen; het veld vlak te zetten, extra te draineren en als het ware op het maaiveld het kunstgrasveld te bouwen. Dat bestaat uit tien centimeter zand en

niet waterdoorlatend, maar

Eric Sarelse

'Voor de onderbouw van een sportveld is dit materiaal in eerste instantie te zwak en

de sterkte ervan is op een eenvoudige manier op te lossen door het te wapenen met kunststof vezels' Productie en verwerking is uiterst milieuvriendelijk NS Coral kent een samenstelling van waterdoorlatend en vezel versterkt schuimbeton, die een innovatieve en duurzame funderingstechniek

RTVELD innovaties

mogelijk maakt. Een belangrijke eigenschap is dus de sterk isolerende waarde, die beschermt tegen vorst en het daardoor mogelijk maakt de constructielaag te halveren. Dat biedt veel prijsen milieuvoordeel. De productie en verwerking van NS Coral gebeurt uiterst milieuvriendelijk.

Voor de productie van duizend liter NS Coral hoeft slechts honderd liter materiaal te worden aangevoerd. Hierdoor is het aantal vervoersbewegingen bij de bouw beduidend lager, soms tot wel negentig procent.

De ondergrond raakt bovendien niet vervuild.

Uit berekeningen blijkt dat de CO2-uitstoot circa tachtig procent lager is in vergelijking tot de bouw van traditionele constructie lagen.

Uit laboratoriumonderzoek en tests komt naar voren dat de constructie een hoge stijfheid heeft en langer aan vlakheidnormen voldoet. Door de hoge sterkte kunnen de velden en banen zwaarder worden belast. Incidentele belasting door bijvoorbeeld een ambulance is geen probleem.

Door het poreuze karakter en het bergend vermogen van NS Coral is de waterafvoer van kunstgrasvelden en atletiekbanen optimaal. Ook bij hevige regenval kan er zonder problemen worden gesport. Bijkomend voordeel is dat een kunstgrasveld met een onderlaag van NS Coral in twee weken kan worden gerealiseerd. Het prijsvoordeel per veld kan oplopen tot wel enkele tienduizenden euro’s. De bedoeling is dit jaar een definitieve doorbraak in Nederland en België te bewerkstelligen, daarna komen Frankrijk en Duitsland aan bod.’

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-4494

www.greenkeeper.nl

47

Plug & play-stadion van Ballast Nedam Demontabel stadion getuigt van wereldse ambitie Betaald voetbalclub FC Dordrecht en bouwconcern Ballast Nedam slaan de handen ineen bij de bouw van een nieuw voetbalstadion, dat in 2016 op het sportpark aan de Krommedijk moet verschijnen. De nieuwe voetbaltempel, die plaats zal bieden aan 6000 toeschouwers, wordt het eerste stadion ter wereld dat uit losse componenten wordt opgebouwd volgens het zogeheten plug & play-principe. Dit stadion fungeert hiermee tevens als proef voor het WK van 2022 in Qatar, waar de stadions ook uit losse, verrijdbare componenten zullen worden opgebouwd.

Auteur: Sylvia de Witt Voetbal is vandaag de dag business op topniveau.

Zowel in professioneel alswel in maatschappelijk opzicht wordt er veel werk in verzet en wekelijks volgt een miljoenenpubliek de verschillende divisies. Het bedrijfsleven erkent ook dat voetbal een bijzondere en aantrekkelijke bedrijfstak is. En topvoetbal is hoe dan ook een ideaal medium om in contact te komen met heel veel doelgroepen, maar dit vereist tegenwoordig wel een accommodatie van topniveau. Dit biedt sponsors en clubs immers kansen om hun mogelijkheden te vergroten en bovendien is een mooie accommodatie ook nog eens het ideale decor voor een avond of middag sportief amusement. Over twee jaar heeft

48 www.greenkeeper.nl

FC Dordrecht zo’n accommodatie die ertoe doet, een stadion waar menige club jaloers op zal zijn.

moet krijgen bij de bouw van de stadions voor het WK van 2022 in Qatar.

Losse componenten revolutionaire vinding op bouwgebied Fc Dordrecht was allang uit zijn accommodatiejas gegroeid en duidelijk toe aan een nieuw stadion.

En dat komt er! Al eerder maakte algemeen directeur Ad Heijsman, toen nog in zijn rol van voorzitter van FC Dordrecht, bekend dat zijn club bij de bouw van een nieuw stadion een noviteit wilde benutten: het bouwwerk zou worden samengesteld uit losse componenten, een revolutionaire vinding op bouwgebied die navolging

In eerste aanleg zullen 6000 toeschouwers een plaatsje kunnen gaan vinden in het nieuwe stadion, dat evenwijdig aan de Randweg zal worden gebouwd. ‘Dat is een keuze die ook recht doet aan het sportpark en ook mogelijkheden biedt voor honkbalvereniging The Hawks’, aldus Heijsman.

Meebewegen met veranderende behoeftes Ballast Nedam ontwikkelde het innovatieve concept Plug & Play Core vanuit de gedachte dat de

SP

2014 in de wereld gebruikt worden, mogelijk in een andere modulaire samenstelling.

Plug & Play Core is opgebouwd uit drie typen modules, waarvan de toegepaste elementen geoptimaliseerd zijn voor transport. Een module bestaat uit een stalen hoofddraagconstructie met een vloer en tribune-elementen. Met deze modules kan het stadion in elke gewenste vorm worden ontworpen. De architectonische schil om de kern van het stadion biedt alle ruimte voor optimale ontwerpvrijheid om het stadion een unieke uitstraling te geven.

'Topvoetbal is hoe dan ook een ideaal medium om in

RTVELD innovaties

Promenade met horecavoorzieningen en catering Terug naar de nieuwe voetbaltempel van FC Dordrecht. Deze zal worden opgebouwd uit een ring met een promenade, een idee dat sterk doet denken aan de huidige eerste ring van de Rotterdamse sport- en concerttempel Ahoy.

Heijsman: 'Het publiek zal straks via een trap naar boven het stadion binnenkomen en zich vrij kunnen bewegen over de promenade, waar voldoende ruimte zal zijn voor horecavoorzieningen en catering. Vanaf die promenade daalt het publiek vervolgens af richting de tribune, met een plaats dicht bij het veld. Naast het stadion onderzoeken we nog de mogelijkheid voor de komst van een short stay-faciliteit of een congrescentrum.'

contact te komen met heel veel doelgroepen, maar dit vereist tegenwoordig wel een accommodatie van topniveau' Levenscyclus van het stadion Plug & Play Core voldoet volledig aan de eisen die UEFA en FIFA aan stadions stellen. Op de hoeveelheid zicht op het veld presteert Plug & Play Core zelfs boven die eisen. Door de optimale tribunevorm heeft elke zitplaats een C-waarde van 120, waar de FIFA minimaal 90 voorschrijft.

Met dit concept kunnen zowel complete stadions als kleinere tribunes worden gebouwd, die zo flexibel kunnen meebewegen met de ambities van de club.

nieuwe generatie stadions moet kunnen meebewegen met veranderende behoeftes. Ook dienen ze herbruikbaar te zijn op een andere locatie in een mogelijk andere samenstelling.

De Plug & Play Core is een volledig nieuwe manier van stadions ontwerpen. Dit modulaire stadionconcept is zo ontwikkeld dat demontage, transport en hergebruik van de kern van het stadion, in verschillende vormen, eenvoudig mogelijk zijn. De essentie van Plug & Play Core is dat het stadion voldoet aan de eisen voor permanent gebruik en dat de kern ervan honderd procent herbruikbaar en verplaatsbaar is. Een Plug & Play Core stadion kan na afloop van het WK elders

Het modulaire concept richt zich op het beheersen van de gehele levenscyclus van de kern van het stadion, met nadrukkelijke aandacht voor productie, logistiek, veiligheid en duurzaamheid.

Productie- en distributiefaciliteiten worden zo ingericht dat stadionlocaties worden bediend met een efficiĂŤnte aanvoer van de elementen.

Met behulp van levenscyclusanalyses wordt de bouw van een Plug & Play Core CO2-neutraal uitgevoerd.

Plug & Play Core verandert ook nog eens de financieringsmogelijkheden van een stadion. Er is niet langer alleen sprake van een investering in een vaste projectielocatie, maar van een investering in een herbruikbaar product met een duidelijke restwaarde.

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-4501

www.greenkeeper.nl

49

Wie wordt Greenkeeper of the year?

2015

Wie word de opvolger van Koert Donkers als Greenkeeper of the Year 2015?

Greenkeeper of the Year 2014 Koert Donkers Het vakblad Greenkeeper organiseert op 15

januari 2015 voor de tweede keer op rij, de

verkiezing van de Greenkeeper of the Year op Golfbaan Almkreek in Almkerk. Met dank aan de sponsors Jean Heybroek, Everris, Bayer en Innoseeds gaat een deskundige jury dit jaar weer op zoek naar de beste, meest getalenteerde Greenkeeper van Nederland.

Denk jij dat je voor deze award in aanmerking komt? Of ken je een collega greenkeeper waarvan je vindt dat hij of zij een goede kandidaat is? Geef dan vandaag nog naam en golfbaan door aan de redactie.

Kijk voor meer informatie op www.greenkeeperoftheyear.nl Uw kandidaten kunt u doorgeven aan broer de boer via broer@nwst.nl

www.greenkeeperoftheyear.nl

Nieuw automatisch maaisysteem van Probotiq Dynamow met Teach- en Playback-systemen Door het toepassen van onderdelen van de gepatenteerde Teach- en Playback-systemen en Dynamow-systemen van Probotiq zal komend jaar een autonome maaimachine worden gelanceerd die specifiek is gericht op sportvelden. Een vernieuwd systeem van padplanning voorkomt onder andere extra draaien aan de rand van het veld. Ook het maaien van een slakkenhuispatroon zonder meerdere keren hetzelfde terrein te berijden wordt dan mogelijk. De Dynamow is innovatief, baanbrekend en kostenbesparend.

Auteur: Sylvia de Witt Als je het over Dynamow hebt, spelen daarbij drie bedrijven een rol. Allereerst natuurlijk Probotiq uit Andelst, dat sinds 2008 autonome voertuigen ontwikkelt en ook Heijmans Sport en Groen, die deze noviteit de afgelopen twee jaar heeft getest op de greens en fairways van golfbaan Prise d’ eau in Tilburg. Daar heeft een aantal golfbaanmaaiers voor greens en fairways gelopen zonder chauffeur. Inmiddels is Heijmans Sports en Groen verzelfstandigd en opereert het bedrijf nu verder onder de naam De Enk Groen en Golf.

Louis Nagel is van oudsher een handelsbedrijf uit de landbouw en heeft sinds de overname van Probotiq door de DPC Groep, als zusterbedrijf van Probotiq de verkoop en service van Dynamow en alle andere producten van Probotiq op zich genomen. De software die de maaier aanstuurt, laat de machine dynamisch maaien.

'De naam duidt daar al op’, legt Gerard van den Werf van Heijmans Sport en Groen uit. ‘Anders dan bij de eerste gerobotiseerde fairwaymaaiers

52 www.greenkeeper.nl

hoef je de rondjes niet voor te maaien waarop de software dat maaipatroon onthoudt en later weer uitvoert. In deze situatie geef je een aantal coördinaten van de buitencontouren van de green op, de software gaat hiermee aan het rekenen om de juiste banen op de green te maaien.’

Opbouwkits voor verschillende maaimachines ‘Wij maakten al langer autonome voertuigen voor allerlei toepassingen’, vertelt Allard Martinet van Louis Nagel. ‘Wij bouwen verschillende opbouwkits voor verschillende maaimachines, tot op heden nog alleen voor Toro. Simpel gezegd wordt het als een set verkocht die erop gebouwd kan worden. Het is vooralsnog tijdrovend om die ook voor andere machines te bouwen. Tot nog toe zijn wij wereldwijd de enige die dit concept hebben op deze schaal. Ik heb het dan niet over de robotmaaiertjes die in achtertuinen lopen.’

Voor de golfbusiness kwam Louis Nagel samen met Heijmans Sport en Groen dus op het idee om hiermee iets te gaan doen op de golfbaan.

De Dynamow was geboren en natuurlijk moest er een pilot komen. Het kan niet anders, als dat de betrokkenen bij Prise d’eau er allemaal zeer enthousiast over waren. Heijmans en Louis Nagel zijn nu partners om Dynamow in Nederland op de markt te brengen. En ja, Nederland is maar een klein land, dus ga je ook al gauw verder kijken.

Martinet: ‘Nu heeft Heijmans ervaring met golfbanen en die specifieke machines en daardoor werken wij in Nederland samen met Heijmans.

Verder zoeken we in elk land eigenlijk een partij die dit product samen met ons wil distribueren.’

Toezicht blijft nog wel nodig Louis Nagel is nu ook bezig om te kijken of de Dynamow ook bij voetbalvelden kan worden ingezet, ‘alleen het lastige is daar nog even dat je daarvoor specifieke maaiers nodig hebt, die veel verplaatst moeten worden’, zegt Martinet. ‘Het voordeel van een golfbaan is natuurlijk dat er 18

SP

2014 holes achter elkaar liggen. Bij sportvelden moet je echter heel vaak ergens een veld maaien en dan weer naar het volgende sportveld in een ander dorp. Dan zul je toch een chauffeur nodig blijven hebben. Op de golfbaan daarentegen is alles zelfstandig. Dan zetten ze de machine daar ’s ochtends aan bij het clubhuis en dan komt hij na een paar uur terug. Op jaarbasis kan er zo’n 600 uur mee worden bespaard. Toch blijft er altijd toezicht nodig, er is toch nog weinig wetgeving op dit gebied.’

De Dynamow wordt dus verkocht met de mededeling dat er wel toezicht moet zijn. Hij is geïnstalleerd op zowel greenmaaier als op een fairwaymaaier die samen actief zijn op een hole.

In de tussentijd doet de greenkeeper daar in de buurt zijn werk.

Martinet: ‘De greenkeeper is dan geen machinist meer, maar een greenkeeper in de zin van dat hij de boel in de gaten houdt en coördineert en ook zijn kennis op het gras loslaat in plaats van de maaimachine te besturen.’

Beveiliging is vooralsnog de grootste uitdaging (opm: in de 2,5 jaar test is er geen enkel ongeluk gebeurt, ondanks dat de golfers erom heen spelen en hij maait tijdens de speeluren) bij onbemand maaien. Daarom is de machine voorzien van sensoren. Tenslotte heeft de greenkeeper nog de beschikking over een afstandsbediening, waarmee hij de maaier op afstand uit kan zetten.

Allard Martinet

Golfers willen natuurlijk een rechte lijn slaan Probotiq heeft op het gebied van autonoom rijden twee concepten: Teach & Playback en Dynamow.

Martinet: ‘Teach & Playback functioneerts zoals het klinkt; je doet ‘m een keer iets voor en daarna doet hij het in de eeuwigheid na, maar dat betekent ook dat hij het exact nadoet. Dat is voor golfbanen minder interessant, omdat de maaier dan ook iedere keer op de centimeter nauwkeurig op dezelfde plek rijdt, met mogelijk insporing tot gevolg.’

'Verder zoeken we in elk land eigenlijk een partij die dit product samen met ons wil

RTVELD innovaties

De mogelijkheden van de maaier zijn legio. Zo is het mogelijk om speciale maaipatronen 'op te nemen', zoals cross maaien of maaien met of zonder afsluitende ronde.

‘We zeggen ook: dit is de richting van de Tee naar de hole en dan trekken we een streep en die richting is voor ons bepalend’, voegt Martinet hieraan toe. ‘Wij variëren het maaipatroon, dat kunnen we ook roteren. De ene keer een verticale streep, de andere keer een horizontale streep, of alle hoeken ertussen en we zullen nooit twee keer op dezelfde plek rijden. We hoeven het niet voor te doen, maar kunnen zeggen: Je moet nu hole 1 maaien en we willen het graag dertig graden ten opzichte van de speelrichting. En dan liggen dus inderdaad alle lijnen parallel; dat is wat mensen op golfbanen zeer waarderen.’

distribueren’ Het dynamische van Dynamow, is de volledig dynamische padplanning. Het enige wat een systeem weet, is de rand van het maaigebied en de rand eromheen waarbinnen hij mag draaien.

En hij weet de voorkeursrichting voor het spelen.

Omdat door middel van de GPS besturing de maailijnen perfect recht zijn, zie je dat ook visueel terug op de golfbaan. Er liggen perfect rechte maaibanen. Golfers willen natuurlijk een rechte lijn slaan.

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-4498

Gerard van der Werf

www.greenkeeper.nl

53

Nieuw type beluchter van VGR TopChanger beluchten met venturi Beluchten met meer efficiëntie en de bodem als basis voor een goede grasgroei. Dat is de gedachte achter de TopChanger van de VGR-Groep uit Almkerk. Deze beluchter doet in één werkgang iets aan het verdichtingsprobleem en verbetert tegelijkertijd de water- en luchthuishouding van de bodem. De TopChanger maakt gebruik van waterstroom onder hoge druk. In de nieuwe machine neemt de waterstraal, volgens het principe van een venturi, materiaal uit een voorraadbak mee de bodem in en vult de ontstane ruimtes direct volledig op.

Auteur: Sylvia de Witt De Topchanger gaat volgens Arwin Verschoor van de VGR-Groep een omwenteling teweegbrengen in de verbetering van de water/ luchthuishouding van de altijd door verdichting geplaagde greens en sportvelden.

Het avontuur van Verschoor als zelfstandig ondernemer begon in 2001 met het onderhoud van golfbanen. Hij investeerde daartoe in speciale machines die hij tijdens zijn eerdere loopbaan was tegengekomen. ‘Degenen die de bodem beheersen, zijn de spelers van de toekomst’, werd zijn motto. En al gauw ‘zat’ Verschoor op verschillende golfbanen en sportvelden in Nederland. Hij maakte vele uren en was vaak ’s avonds laat nog aan het sleutelen om zijn machines in topconditie te houden. VGR is nu een gevestigde naam, die velen in de branche associëren met specifieke golfbaanmachines van merken als Imants, Koro en Campey. Het is ook een onderneming die zich beroept op bodemkennis en deze door het onderhouden van golfbanen en sportvelden zelf ook in de praktijk brengt.

54 www.greenkeeper.nl

Het idee achter de TopChanger Verschoor heeft zijn ogen goed de kost gegeven bij bestaande machines in de branche. En niet zonder resultaat, want dit leidde tot de ontwikkeling van de TopChanger.

‘Vasthoudend aan mijn visie: de bodem als basis voor een goede grasgroei, wilde ik een efficiëntere beluchtingsmethode ontwikkelen’, verklaart Verschoor. ‘Ik wilde dus tegelijkertijd iets aan het verdichtingsprobleem van de bodem doen en de water- en luchthuishouding in de bodem verbeteren. En dat allemaal in één werkgang. Want of je nu een holle pen pakt of een vaste pen; aan de zijwand van het gat dat je steekt vindt altijd versmering van grond plaats en daarmee een stuk verdichting van de bodem.’

De methodes waarmee tot nu toe de gaten werden afgevuld met zand, waren in zijn ogen verre van professioneel.

Verschoor: ‘Vaak zijn ze niet afdoende, want het is knap als je ze voor 60 procent gevuld krijgt.

Bovendien zakt het zand altijd na. Ik heb dus veel machines bekeken en beproefd en ben tot de conclusie gekomen dat verticuteren moet gebeuren met water onder hoge druk. Dat zorgt voor minischeurtjes met grillige patronen in de bodem.

Die gaten en scheurtjes vult de machine direct op met dressgrond.’

Greens hoeven veel korter uit het spel te worden genomen De TopChanger maakt daarvoor gebruik van dezelfde waterstroom onder hoge druk. In de nieuwe machine neemt de waterstraal volgens het principe van een venturi, zoals je dat ook bij een carburateur kent - droog - materiaal uit een voorraadbak mee in de bodem en vult de ontstane ruimtes direct volledig op. Daarmee stabiliseer je het gat. Dat betekent voor greenkeepers dat ze veel minder hoeven te slepen en te rollen op hun greens. Met rollen doe je overigens een deel van het effect van het beluchten teniet.

Bijkomend voordeel is ook dat de greens veel

SP

2014 korter uit het spel genomen hoeven te worden, en dat is natuurlijk ook gunstig voor de omzet van de golfbaan.

'Ik heb dus veel machines bekeken en beproefd en ben tot de conclusie gekomen dat verticuteren moet gebeuren met water onder hoge druk' Past uitstekend in het palet van duurzame ontwikkelingen De naam TopChanger suggereert dat de machine alleen is gericht op de bovenste laag of de toplaag, maar niets is minder waar. Hij is instelbaar op een niveau tot 5 cm, van 5-10 cm en van 10-20 cm. Essentieel is ook dat je er voedings-

Arwin Verschoor

RTVELD innovaties

stoffen, zoals immobiele fosfaatcomplexen en sporenelementen mee kunt inbrengen. Daardoor heb je minder fosfaatmeststoffen nodig en dat is zowel goed voor het milieu als voor de portemonnee. Daarnaast ziet Verschoor ook goede mogelijkheden om met de TopChanger wetting agents, bodemverbeteraars of chemie exact in de bodem te injecteren waar dat nodig is. Bovendien zou je er bijvoorbeeld nematoden of mychorrizza direct mee in de wortelzone kunnen brengen. Daarnaast is het mogelijk om de toplaag van een green zeer efficiënt van de benodigde hoeveelheid vocht te voorzien. Daarmee zou de TopChanger ook uitstekend in het palet van duurzame ontwikkelingen passen.

‘Je zou er ook enzymen in de bodem te brengen’, zegt Verschoor. ‘Dat is iets waarmee we in de golfbranche nog maar weinig doen. Deze machine maakt het mogelijk het gras van onderaf te stimuleren. Ik heb de overtuiging dat we hierdoor juist de grassen kunnen bevoordelen die we zo graag op de green willen zien. En dat is juist zo moeilijk, omdat we de bodem toch net niet goed genoeg beheren en beheersen. Ik ben ervan overtuigd dat de TopChanger in de toekomst veel gaat betekenen bij het beheer van de bodem.’

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-4499

Technische specificaties: Lxbxh: 923 x 1818 x 855 mm Leeg gewicht: 410 kg Werkbreedte: 160 cm Benodigd vermogen: 60 pk Inhoud vulbak: 0,25 m2 Werksnelheid: 0,5 – 2 km per uur Injectiedruk: 280 bar Vuldruk: 2-8 bar.

De Topchanger is instelbaar op een niveau tot 5 cm, van 5-10 cm en van 10-20 cm.

www.greenkeeper.nl

55

Milieuvriendelijke onkruidbestrijding Ultima gaat waarschijnlijk onder de laagrisicostoffen vallen Het kan niet anders, of we gaan ooit allemaal massaal over op ecologisch verantwoorde bestrijding van onkruid, mos en algen. Op 6 februari liet Staatsecretaris Mansveld in een brief aan de Tweede Kamer weten dat middelen op basis van laagrisicostoffen en basisstoffen worden uitgesloten van de voorgestelde verboden rondom gewasbescherming buiten de landbouw. Dit deed nogal wat stof opwaaien in de industrie, maar naar verwachting gaat Ultima van Ecostyle onder de laagrisicostoffen vallen.

Auteur: Sylvia de Witt In dit geval zal ook na 2015 het gebruik van Ultima worden toegestaan. Ultima is vorig jaar op de markt gebracht door Ecostyle, gespecialiseerd in de ontwikkeling en het vermarkten van ecologisch verantwoorde producten en concepten voor bodem, plant en dier. Hierbij staan zorg voor het milieu, innovatie, duurzaamheid en kennisoverdracht centraal.

‘Een belangrijk onderdeel van Ultima is dat alle inhoudsstoffen van dit middel snel en volledig

56 www.greenkeeper.nl

biologisch afbreken’, legt technisch productspecialist Rogier Doornbos uit.

Ultima heeft een snelle werking en werkt op basis van het vetzuur Pelargonzuur en de kiemremmer Maleïne Hydrazide. Het vetzuur zorgt ervoor dat de plantencellen kapot gaan waardoor onkruid uitdroogt, de kiemremmer voorkomt hergroei van het onkruid. Beide werkzame stoffen zijn biologisch afbreekbaar. Voordat het middel het grondwater bereikt, is het al afgebroken. En

omdat het biologisch afbreekbaar is, gelden er geen beperkingen rondom waterputten of langs watergangen.

Ultima heeft beide werkingen in zich verenigd Ultima is een contactherbicide die breed inzetbaar is bij de bestrijding van onkruid, mos en algen. De herbicide pakt niet alleen het blad aan, maar voorkomt ook nieuwe kieming van de plant. Juist de aanpak van de kieming is essenti-

SP

2014 zich door de plant, ook naar de wortels toe. Dus ook in de wortels is er nog een werking. Als je alleen maar de bladeren bovengronds wegneemt, dan komt er weer heel snel hergroei vanuit het worteltje. De contactwerking zorgt ervoor dat bovengronds het loof afsterft en de systemische werking zorgt er ondergronds voor dat de wortel geen uitlopers meer kan vormen. Doe je dat niet, dan staat het twee, drie weken later weer groen.’

Daarnaast hebben een aantal onderzoeken en praktijkproeven aangetoond dat Ultima effectief kan worden ingezet met sensorgestuurde machinale toepassing. Uit de resultaten van de proeven is gebleken dat het middel zeer effectief is in te zetten met de Weed-it. Wel is het advies om een hechter toe te voegen, omdat het effect op de bestrijding van straatgras dan beter is. Hiermee is het een praktisch inzetbaar en duurzaam alternatief voor onkruidbestrijding in de openbare ruimte.

Ultima wordt nu in meer gemeenten ingezet De gemeente Rotterdam besloot in 2013 om in twee verschillende wijken Ultima van ECOstyle op verhardingen te testen in de praktijk. De goede

eel om hergroei te voorkomen.

‘Bij herbicides met contactwerking moet je de hele plant goed nat zetten. Het vetzuur dat daarin zit, snijdt dan de celmembramen stuk waardoor het plantje het loodje zal leggen. De meeste chemische middelen hebben een systemische werking, zodat ook de wortel wordt aangepakt.

‘Het mooie is dat Ultima beide werkingen in zich verenigt’, vertelt Doornbos enthousiast. ‘Het actieve ingrediënt wordt opgenomen en verspreid

Rogier Doornbos

RTVELD innovaties

resultaten van deze proeven heeft de gemeente Rotterdam doen besluiten per direct op dit product over te stappen.

Doornbos: ‘Om een middel succesvol te noemen, moet je je afvragen; hoe effectief en hoe kosteneffectief is het? Als je Ultima pleksgewijs toepast, is het zeer effectief. Onder goede condities is het vergelijkbaar met de gangbare middelen.’

Ook gemeentes als Roozendaal, de gemeente Velsen en de gemeente Renkum gaan dit jaar de overstap maken naar een pilot met Ultima. ‘Ze willen natuurlijk toch eerst kijken wat Ultima kan en wat het middel niet kan. Door Ultima pleksgewijs toe te passen, voorkom je tot 95 procent onnodig middel dat je in het milieu brengt.’

‘Om een middel succesvol te noemen, moet je je afvragen; hoe effectief en hoe kosteneffectief is het?'

Verhardingen rondom sportvelden Ultima is volgens Doornbos juist ook perfect te gebruiken voor de verhardingen rondom sportvelden. ‘Die stroken zijn dikwijls smal, zo’n twee tot drie stoeptegels, en er staat vaak een hek omheen. Dit zijn heel moeilijk bereikbare plekken, waar je niet met machines terecht kunt. Dus hier is het beter werken met een rugketel, een rugspuit, om het middel goed rondom de hekken en andere obstakels toe te passen. Heel handig, juist omdat je daar met machines niet kunt komen,’ aldus Doornbos.

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-4496

www.greenkeeper.nl

57

Alternatief voor de ouderwetse tuinslang Naast Greensweeper nu ook Bunker- en Fairwaysweeper Degelijk, stoer en eigen design. Zo kun je de Greensweeper van Intell Sports beschrijven. Met deze noviteit kun je snel en gemakkelijk dauw en pierenhoopjes wegslepen op de green. ‘Qua kwaliteit en arbeidstijd verdient men het geld van de investering ruimschoots terug.’ Naast de ground Greensweeper is er inmiddels ook een Greensweeper Mobile en zijn er Greensweeper mobile Plug & Play Tools, een Top dressing, een Fairwaysweeper en een Bunkersweeper in ontwikkeling.

Auteur: Sylvia de Witt

58 www.greenkeeper.nl

SP

2014 ‘Ik golf zelf af en toe als amateur met een hoofdletter ‘A’ en dan zie je op de golfbaan de greenkeeper voorbij komen met een duwbezem en een tuinslang. Op zo’n moment besef je dat er na drieëntwintig jaar nog steeds niets is veranderd.’

Aan het woord is Wijnand Stooker, eigenaar van Intell Sports uit Doorn. Dit bedrijf lanceerde vorig jaar iets geheel nieuws op de golfmarkt: de Greensweeper. ‘Dan ga je op andere plekken in de wereld kijken en ook daar is er niets wat voldeed aan dit model, vond ik.’

Dit kan best kloppen, want in een vrij kort tijdsbestek is de Greensweeper al behoorlijk succesvol gebleken.

Mobiele variant Het is allemaal snel gegaan, want nadat de Greensweeper vorig jaar na veel testen met geslaagde resultaten op de markt kwam, wordt deze behalve in Nederland nu ook al verkocht in Engeland. ‘Vanaf dat we de Greensweeper ontwikkelden hebben wij ook al nagedacht over toekomstige mogelijkheden die nog uitgewerkt moeten worden’, vertelt Stooker. ‘Maar die wel met ditzelfde apparaat kunnen worden gebruikt.’

Al snel rees vanuit golfclubs met 18 holes en

meer de vraag of Intell Sports hier niet ook een mobiele variant op kon produceren. En ja, waarom niet? Stooker: ‘Het kostte ons drie maanden om een mobiele versie te ontwerpen, die helemaal naar onze wens was. Dit is de Greensweeper Mobile geworden en hij is in januari, na vijf maanden intensief testen, in productie genomen. De eerste twee verkopen in Engeland zijn al een feit. Maar we gaan de Greensweeper Ground nu ook in de markt zetten voor de kleinere golfbanen van zes tot en met negen holes.’

Storende houtende balken van de sleepnetten op gravel Tennisbanen Vooruit kijken in het leven is een must, vooral voor een ondernemer, maar soms is het ook leuk om even terug te kijken. Want hoe komt een management consultant, die met name gericht was op crisisprojecten in het bedrijfsleven, op het idee om een innovatie als de Greensweeper in de markt te zetten?

Stooker: ‘Nou, vroeger stoorde ik me bij het tennissen altijd al aan de lompe houten balken van de sleepnetten die werden gebruikt op het gravel. Die trokken ook heel veel kapot. De drager van het sleepnet was altijd van eenzelfde gewicht en vaak was het net alleen met schroeven aan de balk bevestigd. Ik kwam toen op het idee om zelf wat te bedenken met een aluminium variant die ik ook zwaarder en lichter kon maken gedurende het seizoen. Dat was ook veel beter voor de ondergrond. Die maakte ik vervolgens om wat bij te verdienen tijdens mijn studie.’

Derde partij erbij En zo ging het spreekwoordelijke balletje rollen.

Opbergen

Wijnand Stooker

RTVELD innovaties

In 1990 ontstond de gedachte om hier verder iets mee te doen, maar het duurde nog tot vorig jaar, dat Stooker zijn bedrijf Intell Sports oprichtte.

Allereerst introduceerde Intell Sports een nieuwe tennis-sweeper voor gravel, maar al gauw betrok hij mede-eigenaar Klaas van Dijk, erbij om ook voor golfbanen een goed functionerende Greensweeper te ontwikkelen.

‘Inmiddels zijn wij hard op zoek naar een derde vennoot. Iemand met een Internationaal netwerk en een eigen ontwikkelafdeling waarmee wij onze producten nog sneller wereldwijd in de markt te kunnen zetten.’

Mobile en Top Dress dit jaar waarschijnlijk gereed Intell Sports heeft nog een aantal nieuwe ontwikkelingen in het vat, zoals de Greensweeper mobile Plug & Play Tools, een Top dressing, een Fairwaysweeper en een Bunkersweeper.

Zijn er inmiddels nog meer innovaties die we kunnen verwachten?

‘Ik ben een Hollander pur sang en sta met beide benen op de grond’, vertelt Stooker. ‘Ik heb altijd zoiets van: eerst iets maken en daarna pas erover vertellen. Ik houd niet van grote verhalen die je dan later eventueel moet terugschroeven.

We zijn nu nog even heel druk met de mobiele toepassingen zoals de Top Dress. We hopen in de loop van dit jaar gereed te zijn om te vermarkten.

We hebben twee wederverkopers in Engeland en de Benelux en verkooppunten in Zuid-Afrika, Duitsland en Ierland. Er loopt nog heel veel en per week zullen daar verkooppunten bij komen.

We zijn nog niet zo lang bezig met de verkoop buiten Nederland en zijn er al heel gelukkig mee hoe het loopt’, aldus Stooker.

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.fieldmanager.nl/artikel.asp?id=17-4507

www.greenkeeper.nl

59

STRI onderzoekt Interface voor Bayer Het nieuwe antischimmel middel Interface werd onder leiding van dr. Ruth Mann op het STRI in Bingley onderzocht. De redactie stelde de onderzoekster een aantal vragen, die ze als volgt beantwoordde.

Auteur: Broer de Boer Kunt u uitleggen wat de Stress Gard Formulationtechnologie precies is? En werkt het, volgens u, of is het eigenlijk meer een marketingtool?

Ik zou wel willen dat ik deze technologie volkomen begreep! Deze vraag kan ik niet beantwoorden, want de Stress Gard-technologie zelf was niet het product dat we getest hebben. Onze opdracht was het testen van de werkzaamheid van Interface, dat Stress Gard-technologie bevat tegen verschillende ziekteverwekkers, en het onderzoeken van de werking van Interface op de gezondheid en de kleur van graszoden. We namen waar dat ziekteverwekkers uitstekend onder controle werden gehouden en dat gezondheid en kleur van de graszoden aanmerkelijk verbeterden bij het gebruik van Interface met Stress Gard-technologie.

Hoe onderzocht STRI Interface in laboratoria en op locatie? Hoe onderzoek je dit product, en wat waren de onderzoeksresultaten?

Drie jaar lang hebben we in talloze proeven vastgesteld wat het effect van Interface was op rood-

60 www.greenkeeper.nl

draad, dollarspot, Drechslera bladvlekkenziekte en microdochium(fusarium)-patch, en op de kwaliteit en de kleur van graszoden. Er werden proeven uitgevoerd aan verschillende grassoorten en types wortelzones die kenmerkend zijn voor golfgreens en voetbalvelden, zowel op het proefveld van STRI als op golfbanen en voetbalvelden in Groot-Brittannië. Het onderhoud van de proefvelden was zoals vereist voor de desbetreffende sport, met uitzondering van de toepassing van fungiciden. Interface werd toegepast zoals vereist; we deden zowel preventieve proeven tijdens perioden met een hoog ziekterisico als curatieve proeven bij de eerste symptomen van ziekte. Na de toepassing deden we metingen met regelmatige tussenpozen. De werkzaamheid wat betreft ziektebestrijding was uitstekend voor alle ziekten.

De kwaliteit van de graszoden was in behandelde percelen consequent hoger dan in onbehandelde percelen (en meestal ook hoger dan in de met fungiciden behandelde controlepercelen), en de graszoden waren donkerder van kleur.

Bijgevoegd: grafieken met voorbeelden.

Met welk(e) product(en) werd Interface vergeleken, en waarom speciaal met deze producten?

Interface werd vergeleken met fungiciden die standaard gebruikt worden in de graszodenmarkt. Bayer koos producten die representatief zijn voor de vereiste toepassing. Bij curatief gebruik, bijvoorbeeld, werd een vergelijkbaar product gekozen dat geschikt was voor curatieve ziektebestrijding.

Kunt u meer uitleg geven over de aspecten betere graskwaliteit en betere graskleur? En welke definitie hanteert STRI hiervoor?

Wij gaan bij ons werk uit van standaardprocedures die voorschrijven wat we bedoelen met goede en slechte graszodenkwaliteit en –kleur. We stellen de vraag: wat kan er worden verwacht voor de te beoordelen sport? (Een topklasse-voetbalveld dat als goed wordt beoordeeld wat betreft kwaliteit en kleur ziet er anders uit dan een topklasse-golfbaan, bijvoorbeeld.) Bij de kwaliteit van de graszoden wordt rekening gehouden met aspecten als de uniformiteit van het perceel, de

SP

2014 grasmat en de aanwezigheid van plagen, onkruid of ziekten. De kleur wordt beoordeeld aan de hand van de donkerheid van het groen. Zowel van de kwaliteit als van de kleur van de graszoden wordt een score gegeven op een schaal, maar deze is soms moeilijk te begrijpen. Om de grafieken gemakkelijker leesbaar te maken, heeft Bayer deze schaal omgevormd naar ‘percentage verbetering’.

Bayer adviseert Interface te gebruiken in de periode april-september en Chipco Green in de overige maanden. Bent u het daarmee eens? De grafieken in uw brochure geven de indruk dat Interface in de winter een betere graskwaliteit en –kleur geeft, maar hoe is dat in de zomer, de maanden dat Interface zou moeten worden gebruikt?

We hebben het hele jaar door proeven gedaan en goede resultaten waargenomen bij het gebruik van Interface, zowel in de zomer als in de winter. Persoonlijk zou ik me geen zorgen maken over het gebruik van Interface in welk seizoen dan ook. Bayer geeft echter aan dat je bij het gebruik van Interface in de zomermaanden, als het gras echt groeit, optimaal gebruikmaakt van de systemische eigenschappen van trifloxystrobine. De twee actieve stoffen samen leveren een bewezen synergie, die de prestatie verhoogt bij gebruik in deze tijd van het jaar.

Bayer noemt natuurlijk alleen de voordelen van Interface, maar er kunnen ook negatieve aspecten aan dit product en/of de StressGard Formulation-technologie zitten. Wat kunt u de lezers hierover vertellen?

Uit de resultaten van het gebruik van Interface in de praktijk zijn niet echt negatieve aspecten naar voren gekomen. Zoals met alle fungiciden: ze moeten op de juiste wijze gebruikt worden.

Onverstandige toepassing kan teleurstelling tot gevolg hebben, maar dat is niet de schuld van het fungicide.

Met welke aspecten moet men rekening houden bij het gebruik van Interface?

Zoals bij alle fungiciden, moet men bij het gebruik zorgen voor een goede timing, een correcte dosis, de juiste hoeveelheid water en een gelijkmatige toepassing om te zorgen dat er geen gedeelten worden gemist. Verder moet met het gebruiken bij goede weersomstandigheden, zodat het product op de te behandelen plaats blijft en niet wegdrijft of het water besmet. Ook zou ik zorgen dat actieve ingrediënten uit verschillende chemische groepen na elkaar worden gebruikt om resistentie te voorkomen.

RTVELD innovaties

Wat kunt u vertellen over de interactie van de resultaten van Interface op specifieke grassen, de bodemkwaliteit, de vochtigheid?

Wij hebben Interface in veel verschillende situaties gebruikt bij verschillende bodemtypes, grassoorten en weersomstandigheden, en met verschillende tussenpozen tussen toepassing en neerslag. We hebben waargenomen dat Interface in al onze proeven presteerde zoals verwacht.

Welke effecten heeft Interface op het bodemleven? Heeft het niet ook een negatief effect op nuttige schimmels in de bodem?

Dat weet ik niet. Dat hebben we niet onderzocht, dus daar kan ik geen antwoord op geven.

Welke vraag had u wel verwacht maar is nog niet gesteld? En wat zou daarop uw antwoord zijn?

‘Hoeveel kost Interface?’ – die vraag wordt altijd gesteld. Ik vrees dat ik het antwoord voor Nederland niet weet!

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.greenkeeper.nl/artikel.asp?id=9-4514

www.greenkeeper.nl

61

Messen slijpen

Ook een teken dat de messen worden geslepen om het laatste stukje rendement uit een werk te snijden Deze uitgave is een wat bijzondere. U zult wat minder golf dan gebruikelijk aantreffen, maar wel heel veel informatie over golf- en sportveldinnovaties.

De afgelopen maanden is druk gestemd en gelobbyd voor een plek bij de vijftien meest veelbelovende sportveldinnovaties van Nederland en België.

Uit dertig innovaties die op korte termijn hun waarde voor de golf- en sportveldsector moeten bewijzen, zijn door de lezers van de vakbladen Greenkeeper en Fieldmanager de vijftien meest veelbelovende vindingen geselecteerd. En dit in drie categorieën: kunstgras, sportveldbeheer en machines.

Het gaat gewoon om de knikkers en niet langer om het spelletje Wie de dertig innovaties doorneemt, ziet meteen hoe dynamisch en actief deze sector is. Het is duidelijk: dit kan alleen in het land waar de Vertidrain, de Field Top Maker en de dubbele Vredo zijn uitgevonden. Iets anders wat opvalt als je door de lijst loopt: de innovaties die zijn ingestuurd, zijn vaak oplossingen voor de problemen van vandaag. In veel gevallen hebben ze daarom ook met duurzaamheid en zorg voor het milieu te maken.

In totaal werd ongeveer 450 keer gestemd, waarbij iedere stemmer een keuze kon maken in elk van de drie categorieën. E-mailadressen die meer dan één keer stemden, zijn uitgefilterd.

De sportveldinnovaties waarvoor een groot deel van deze uitgave van Greenkeeper is ingeruimd, zijn een positieve zaak. Een bewijs dat er, hoewel de economie van de golfsector op zijn zachtst gezegd matig is, toch een enorme drive is om zaken te verbeteren en nieuwe wegen te bewandelen.

Een ander aspect dat wel eens vergeten wordt, is dat deze bedrijfstak

62 www.greenkeeper.nl

– mede hierdoor – veel harder en zakelijker is geworden. We zouden in deze uitgave een artikel plaatsen over een innovatief beregeningsproject, maar uiteindelijk bleek er wat onenigheid over de vraag wie nu wel de geestelijk vader van de gekozen oplossing zou zijn. Een paar jaar geleden zou dat nooit op de spits zijn gedreven. De betrokken partijen zouden binnensmonds wat mompelen en denken: vandaag win jij een mooie opdracht, morgen win ik; laten we elkaar als collega-bedrijven in de tussentijd het leven niet al te zuur maken. Overigens: mijn constatering is geen waardeoordeel. Ere wie ere toekomt. En als jij van mening bent dat je benadeeld wordt, mag je daar actie op ondernemen. Hoe dan ook, de tijd van ‘ons kent ons’ en alles met de mantel der liefde bedekken lijkt in de golfsector achter ons te liggen. Het gaat gewoon om de knikkers en niet langer om het spelletje. Dit beregeningsproject is overigens niet het enige voorbeeld. Een tijdje geleden las u op onze site de wereldprimeur dat twee golfbaanaannemers voor de rechter stonden in een kort geding over een aanbesteding. Ook een teken dat de messen worden geslepen om het laatste stukje rendement uit een werk te snijden.

Met vriendelijke groet, hein@nwst.nl Hoofdredacteur

(Advertorial)

Aquamarine Technologies GmbH is van oorsprong een Zwitsers bedrijf met diverse dochterondernemingen in Europa. Het bedrijf is ook actief op de Nederlandse markt. Aquamarine Technologies heeft zich in de loop der jaren gespecialiseerd in het uitbaggeren van waterpartijen en vijvers op golfbanen.

Nieuwe Baggermethode voor golfbanen in de Benelux Door bladeren, rondwaaiend zand en afkalvende randen bouwt zich in elke waterpartij een sedimentlaag op die de schoonheid van het landschap niet ten goede komt en de functie van de vijver als waterbuffer teniet doet. Met enige regelmaat moet er dus gebaggerd worden.

Om te voorkomen dat het gras op de golfbaan beschadigt, werkt Aquamarine met lichtgewicht amfibievoertuigen van Truxor die zich op speciale rupsbanden verplaatsen. Er komen dus geen zware installaties aan te pas. Eenmaal in het water wordt het sediment rustig losgewoeld met een snijkop die via een telescopische arm over de bodem beweegt. Tegelijkertijd wordt de baggerspecie opgezogen en worden de vaste deeltjes

gebonden. Dit gebeurt met een vlokmiddel dat in ultrakleine hoeveelheid en met Zwitserse precisie vanuit een door Aquamarine ontwikkelde doseercontainer direct wordt ge誰njecteerd in de leiding waar de bagger doorheen stroomt. Er komt zo nooit natte bagger op het gras.

De vaste stoffen worden vervolgens gescheiden van het water in TenCate Geotube速 filterzakken.

Deze tubes worden op maat gemaakt en kunnen zoveel mogelijk uit het zicht tijdelijk naast de vijver of tussen enkele bomen weggewerkt worden.

In het uiterste geval kan er voor gekozen worden de tubes geheel niet op de golfbaan te plaatsen, maar tot wel 700m verder. Het water wordt direct terug geleidt naar de vijver. Deze snelle werkwijze is bijzonder schoon, geeft geen reuk, is geluidsarm en spaart CO2.

dig en schoon worden verwijderd of als compost gebruikt voor de eigen baan. U kunt er ook voor kiezen de volle zakken met grond te bedekken en in te zaaien zodat een natuurlijk landschapselement ontstaat.

Stuur of twitter dit artikel door!

Scan of ga naar: http://www.greenkeeper.nl/artikel.asp?id=9-4511

Na een week of twee drogen worden de volle zakken opengesneden. Wat er dan nog aan handdroge vaste massa over is, kan dan eenvou-

Rob Verheijen Projectleider Benelux +31 6 207 464 18

www.aquamarine-technologies.de

graszaadmengsels voor professionals

De beste golfprofessionals spelen op een topmat van het allerbeste graszaad.

In onze mengsels zitten de toprassen van GrasGids, STRI en NTEP-lijst.

Innoseeds • Postbus 1 - 4420 AA KAPELLE • Tel. 0113-347911 • Fax 0113-330110 • www.innoseeds.nl • info@innoseeds.nl H. van Veldekesingel 150 - bus 30 • 3500 Hasselt • Tel. +32 (0)11/32.13.65 • Fax +32 (0)11/33.12.14 • www.innoseeds.be • info@innoseeds.be