Nieuwsbrief januari 2019
Het voorbije jaar was er eentje vol verassingen en met uitzonderlijk weer. Graag willen we iedereen uitnodigen om samen het voorbije jaar nog eens te bekijken tijdens ons jaaroverzicht 2018. Je leest er meer over in deze nieuwsbrief. Ook in 2019 staan er al heel wat activiteiten op het programma. Opvallend daarbij is dat er steeds meer vragen komen van de verschillende afdelingen om insectenwandelingen te begeleiden. Je zal onze vlinderwerkgroep dan ook regelmatig tegenkomen. We hebben immers een erg gepassioneerde groep vrijwilligers om ons daarbij te helpen. Bedankt aan iedereen die in 2018 zijn steentje heeft bijgedragen!
Ontwerp: Emiel Boeckx
Vlinderstudiedag was weer een groot succes! Op 8 december 2018 was het weer verzamelen geblazen voor de Vlinderstudiedag in Mechelen. Boeiende lezingen, afgewisseld met filmpjes, zorgden voor een succesvolle dag. Zoals steeds droeg ook onze vlinderwerkgroep weer zijn steentje bij om de organisatie in goede banen te leiden. Bedankt aan al onze medewerkers om te helpen bij het opruimen. Eddy Devriese was deze keer de fotograaf met dienst en dit leverde heel wat mooie sfeerbeelden op.
Foto’s: Eddy Devriese
Met de vlinderwerkgroep op zoek naar eitjes en rupsen De Lilse zegge is een bijzonder natuurgebied, waar ook bijzondere vlinders voorkomen. In de voormiddag gaan we op stap om de eitjes van Bruine eikenpage in kaart te brengen. Deze vlinder is ĂŠĂŠn van de meest bedreigde dagvlinders in Vlaanderen. Samen met Pieter Vantieghem zoeken we uit of het goede vliegseizoen van 2018 ook resulteert in hogere aantallen eitjes. Goede ogen (of een leesbril...) en veel geduld zijn hierbij een must. In de namiddag doen we een poging om overwinterende rupsen van de Kleine ijsvogelvlinder te vinden. Deze soort gaat als jonge rups de winter in. Op de waardplant, kamperfoelie, vouwen de rupsjes blaadjes om een soort overwinteringshuisje (het zogenaamde hibernaculum) te maken.
Wanneer? 12/01/2019 van 10u00 tot 16u30 Afspraakplaats carpoolparking nabij afrit 21 (E34) Papendijk, 2275 Lille Locatie Lilse Zegge Begeleider Pieter Vantieghem Inschrijven verplicht op onderstaande link: https://www.natuurpunt.be/agenda/met-de-vlinderwerkgroep-opzoek-naar-eitjes-en-rupsen-32001
Donderdag 17 januari 2019 : voorstelling project Icarusblauwtje bij VELT Om ons project rond “Turnhout adopteert het Icarusblauwtje� te promoten, bezoeken we alle (mogelijke) partners die we willen betrekken bij ons actieplan. Tijdens deze presentatie krijgen de leden van VELT meer uitleg over de inhoud en de bedoeling van dit project. Meer informatie over VELT kan je vinden op onderstaande link: https://beweegt.velt.be/regioturnhout/
Dinsdag 22 januari 2019: Jaaroverzicht 2018 Onze fotografen hebben in 2018 weer heel wat mooi beeldmateriaal verzameld tijdens de activiteiten van onze vlinderwerkgroep. We presenteren ze voor jullie in het Natuurpunt Museum in Turnhout. Het is de ideale manier om kennis te komen maken met onze werking. Dat de hete zomer van 2018 voor heel wat verassingen heeft gezorgd zal je niet verwonderen. De activiteit is zoals altijd gratis en toegankelijk voor iedereen. Na de presentatie bieden we jullie graag een hapje en een drankje aan. Locatie: Natuurpunt Museum Turnhout Graatakker Aanvang: 20.00 uur Inschrijven: willy_ronsmans@msn.com of 0495 16 96 70
De oudste motten en vlinders zwierven door Jurassic Park
Een internationaal onderzoeksteam onder leiding van Timo van Eldijk en Bas van de Schootbrugge van de Universiteit Utrecht heeft de oudste fossiele overblijfselen van motten en vlinders ontdekt. Ze publiceerden hun resultaten op 10 januari 2018 in Science Advances. De fossiele resten zijn ruim 70 miljoen jaar ouder dan de oudste fossielen van bloeiende planten, en schijnen daarmee nieuw licht op het heersende idee van een co-evolutie tussen bloeiende planten en bestuivende insecten. Het Utrechtse onderzoek laat zien dat de motten en vlinders (Lepidoptera) zich tijdens de massale uitsterving rond de overgang van het Trias naar het Jura (201 miljoen jaar geleden) hebben weten te handhaven. Sterker nog, het lijkt erop dat zij hebben geprofiteerd van de ingrijpende veranderingen in hun leefomgeving. Het kan de deur geopend hebben voor hun expansie, vergelijkbaar met de opkomst van de dinosauriĂŤrs. De fossiele resten, vleugel- en lichaamsschubben van de motten en vlinders zijn aangetroffen in een boorkern afkomstig van een boring in Noord-Duitsland
(Schandelah, Nedersaksen) uit sedimenten uit een geologische periode rond de overgang van het Trias naar het Jura.
Vleugelschubben van een Glossata-mot Afname in biodiversiteit door vulkanisme Masterstudent aan de Universiteit Utrecht en eerste auteur Timo van Eldijk legt uit: “Het grote uitsterven aan het eind van het Trias ging gepaard met massaal vulkanisme als gevolg van het opbreken van het supercontinent Pangaea. Zowel op het land als in de oceanen nam de biodiversiteit dramatisch af. Veel soorten die in het Trias domineerden, waaronder veel primitieve reptielen, stierven uit. Opmerkelijk genoeg lijken de motten en vlinders de ramp niet alleen goed te hebben doorstaan maar ze lijken ook geprofiteerd te hebben van de nieuwe omstandigheden, en veel diverser te zijn geworden tijdens een periode van grote ecologische verandering.�
Zuigende monddelen Dr. Bas van de Schootbrugge, palaeontoloog aan de Universiteit Utrecht vervolgt: “De fossielen bevatten ook karakteristieke holle schubben, een duidelijke aanwijzing dat we hier te maken hebben met een groep motten met zuigende monddelen, zoals we die ook kennen van de overgrote meerderheid van de nu levende motten en vlinders." Hedendaagse vlinders zijn afhankelijk van bloeiende planten en hun ‘tong’ wordt algemeen beschouwd als een belangrijke aanpassing om voedsel aan bloeiende planten te kunnen onttrekken. Het nieuwe bewijs geeft aan dat het voedsel van de eerste Lepidoptera afkomstig geweest moet zijn van gymnospermen (niet-bloeiende zaadplanten), de ecologisch dominante plantengroep tijdens het Jura. De vroegste proboscide motten (Glossata) gebruikten waarschijnlijk hun zuigende monddelen om zich te voeden met de suikerhoudende bestuivingdruppels die door verschillende groepen gymnospermen werden uitgescheiden.
Fossiele vleugels van motten en vlinders zoals gevonden in de boorkernen in Schandelah, Nedersaksen.
Inzicht in klimaatuitdagingen “Dit bewijs hervormt ons begrip over de evolutionaire geschiedenis van motten en vlinders en hun weerbaarheid tegen uitsterving”, besluit Van Eldijk. “Door te bestuderen hoe insecten en hun evolutie beïnvloed zijn door het broeikaseffect aan het begin van het Jura, hopen we inzicht te krijgen in hoe insecten mogelijk reageren op de huidige klimaatopwarming.” Dit onderzoek werd op 10 januari 2018 door het tijdschrift Science Advances online gepubliceerd. Het werd gefinancierd door de Universiteit Utrecht en de Deutsche Forschungsgemeinschaft (Heisenberg Fellowship). De onderzoekers zijn afkomstig van de Universiteit Utrecht, Boston College, en de Hessisches Landesmuseum Darmstadt en Staatliches Museum für Naturkunde Stuttgart. Publicatie Timo van Eldijk, Torsten Wappler, Paul Strother, Carolien van der Weijst, Hossein Rajaei, Henk Visscher, Bas van de Schootbrugge (2018). A Triassic-Jurassic window into the evolution of Lepidoptera. Science Advances 4, e1701568. https://www.uu.nl/nieuws/de-oudste-motten-en-vlinders-zwierven-doorjurassic-park
Prettige feestdagen !