Hoogtelijn 3 / 2022 by Koninklijke NKBV

WWW.NKBV.NL | JUNI 2022 | NR 3

NR 3 | JUNI 2022

BERGSPORTMAGAZINE VAN DE KONINKLIJKE NEDERLANDSE KLIM- EN BERGSPORT VERENIGING

ZOMERZIN KOM MEE NAAR BUITEN

WWW.NKBV.NL

MUZIEK IN DE DOLOMIETEN

Viool en cello tussen de ruige rotsen

v-01_HL0322_r01-Cover.indd 1

JUBILEA ROND DE MOUNT EVEREST Veertig jaar na bĳzonder Project Q

NEDERLANDS ALPIENE SUCCES

Vrouwenbeklimming op de Phantom Direct

16-05-2022 14:22

BEN JE NKBV-LID, DAN PROFITEER JE ALS BEVER BUITENVRIEND VAN STANDAARD 10% KORTING* BIJ BEVER

*De korting is alleen van toepassing op de standaard verkoopprijs van Bever. De 10% korting geldt niet in combinatie met andere kortingsacties/kortingspassen, op tijdelijke aanbiedingen, in combinatie met set aanbiedingen/buy&get en niet op boeken, kaarten, tickets, elektronica (waaronder GPS, GoPro, horloges, Drone etc.), de exclusieve The North Face Summit serie en Hilleberg.

Naamloos-4 2

11-05-2022 13:55

REGISTREER JE DAAROM NÚ ALS NKBV-LID BIJ BEVER EN MELD JE AAN ALS BEVER BUITENVRIEND

Naamloos-4 3

11-05-2022 13:55

inhoud

Kijk voor meer informatie op nkbv.nl, hoogtelijn.nl, twitter.com/nkbv en op facebook.com/de.nkbv.

ACTUEEL

08 Op de Hoogte 94 Boeken over de Mount Everest 96 Gespot

NKBV

07 Voorwoord Joachim Driessen 76 NKBV voor jou

THEMA 16 18 24 28 32 38 42 46 50 52

De langste dag Zachte muziek en harde rots Met pubers op stap Zwanger op huttentocht Negen redenen om voor Noorwegen te kiezen Slechtziende geniet van de natuur Op de fiets in Lungau Basiskamp Kandersteg Neem je troep mee naar huis Boulderen in Marokko

KLIMMEN 52 64 72 88

Speciaal project in Oukaïmeden Succes op de Phantom Direct Paraklimmen volwaardige sport Klimmen bĳ de buren: Rocher de la Maiselle 89 Klimmen bĳ de buren: Carrière Prospèr 90 Eerste Nederlandse expeditie naar de Mount Everest

ZOMERZIN

Vlak voor de zomer een Hoogtelĳn met honderd pagina’s vol ideeën, tips en ervaringen voor een heerlĳke zomer in de bergen. Wie gaat er mee?

BOULDEREN IN MAROKKO

Hotspot Oukaïmeden

WANDELEN 18 28 32 38

Muzikale tocht in de Dolomieten In verwachting op trektocht Noorwegen: anders dan de Alpen Horen, ruiken, proeven tĳdens het wandelen 70 Naar een hut: de Rugghubelhütte 80 Aan de andere kant: Val d’Ayas 84 Avontuur op de Monte Viso

BASISKAMP

Actief in Kandersteg

PODIUM DOLOMIETEN

Muziek tussen de rotsen

EN VERDER 14 58 68 78 79 98

Depot: wandelstempels Interview: Tania Noakes Markt & Materiaal: trailrunnen Mĳn verhaal: al 69 jaar lid In vogelvlucht: dwaalgasten Vooruitblik

4 | HOOGTELĲN 3-2022

v-04_HL0322_r02-Inhoud.indd 4

16-05-2022 14:22

Een op de zes Nederlanders kan dit stukje tekst niet of niet goed lezen. Van de inwoners van ons land is 2,5 miljoen mensen laaggeletterd en heeft moeite met lezen, schrĳven of rekenen. Daarnaast neemt het lezen van boeken, kranten en tĳdschriften langzaam af. Jongeren lezen nog wel, vooral op hun mobieltjes en iPads. Langere teksten zĳn daarbĳ minder populair en aantrekkelĳk.

De Stichting Lezen stimuleert lezen, met name onder jongeren. De stichting hield in april haar jaarlĳkse congres met als titel ‘Lees je rĳk’. Daar was dit te horen: “Van lezen gaan werelden open. Werelden vol mogelĳkheden om kennis te vergaren en te worden wie en wat je wilt zĳn. Werelden vol verhalen die helpen om je eigen cultuur en die van anderen te leren kennen en begrĳpen. Werelden vol verrĳkende ervaringen die je misschien zelf nooit aan den lĳve zult meemaken. Rĳke teksten zĳn authentieke teksten, literair of zakelĳk, met een uitdagende inhoud en rĳke vorm. Ze maken nieuwsgierig, stimuleren de motivatie om verder te lezen, te kĳken of te luisteren en bevorderen de ontwikkeling van kennis van de wereld en diep begrip.’’

MARKT & MATERIAAL

Spullen voor het trailrunnen

INTERVIEW

Tania Noakes

stand

Boeiende boeken

Ik moest daaraan denken bĳ het herlezen van twee veertig jaar oude boeken. Boeken met een betekenis voor onze alpiene geschiedenis. Ze gaan beide over de eerste Nederlandse expeditie naar de Mount Everest, dit jaar veertig jaar geleden. De boeken van expeditieleider Xander Verrĳn Stuart en bergbeklimmer Bart Vos hebben nog niets aan betekenis ingeboet. Een derde boek over diezelfde expeditie van Eelco Dĳk verscheen pas twee jaar geleden. Alle drie geven een boeiende, persoonlĳke kĳk op de gebeurtenissen van die periode.

PARAKLIMMEN

Uit de schaduw

Oude boeken ruiken soms een beetje muf en het papier is vergeeld, maar de inhoud is nog steeds interessant. Verderop in deze Hoogtelĳn (pagina 90) kĳken we terug naar die eerste expeditie en beschrĳven we de serie nieuwe boeken die er over de Mount Everest verschenen zĳn, honderd jaar na de eerste expedities van de Britten in 1921 en 1922. Lezen, heerlĳk!

EEN RONDJE LUNGAU

Met de e-mountainbike de berg op

Peter Daalder

Hoofdredacteur peter.daalder@hoogtelĳn.nl WWW.NKBV.NL | JUNI 2022 | NR 3

NR 3 | JUNI 2022

BERGSPORTMAGAZINE VAN DE KONINKLIJKE NEDERLANDSE KLIM- EN BERGSPORT VERENIGING

ZOMERZIN KOM MEE NAAR BUITEN

WWW.NKBV.NL

MUZIEK IN DE DOLOMIETEN

Viool en cello tussen de ruige rotsen

v-01_HL0322_r01-Cover.indd 1

JUBILEA ROND DE MOUNT EVEREST Veertig jaar na bĳzonder Project Q

NEDERLANDS ALPIENE SUCCES

Vrouwenbeklimming op de Phantom Direct

10-05-2022 15:34

Op de cover: Zomerzin, dat krĳg je zeker van deze foto. Rein Rĳke van Zout Fotografie legde deze vreugdesprong van Juul Henkens vast. Zĳ was een van de deelnemers aan een NKBV-huttentocht van een week in het natuurpark Queyras in de Franse Hautes-Alpes. Coverfoto: Zout Fotografie

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-04_HL0322_r02-Inhoud.indd 5

16-05-2022 15:36

HEERLIJK WEER DE BERGEN IN

LEDENACTIE Als NKBV-lid weet jij al hoe geweldig het is om te wandelen in de bergen. Maak nu je vrienden lid en ontdek straks samen het berglandschap. Jij en je wandelmaatje krijgen een paar Bridgedale wandelsokken cadeau t.w.v. € 18,-. Meer info: nkbv.nl/ledenactie of scan de QR code *deze actie duurt t/m 30 juni 2022

KONINKLIJKE NEDERLANDSE KLIM- EN BERGSPORT VERENIGING | WWW.NKBV.NL

Naamloos-1 20

16-05-2022 09:03

Joachim

Sterke vereniging

Er is een tĳd van komen en een tĳd van gaan. Na tien jaar voorzitterschap draag ik op 25 juni het stokje over aan Peter Valkenburg. Onze statuten en de Code Goed Sportbestuur van NOC*NSF zorgen ervoor dat bestuurders niet eindeloos blĳven zitten. Ik ben het daar van harte mee eens, hoewel ik het tien jaar met veel plezier gedaan heb en het NKBV-bestuur ga missen.

ien jaar voelt lang en er is ook veel gebeurd. We zĳn een sterke en groeiende vereniging met een veelheid aan activiteiten en 65.000 leden met dezelfde passie. Ons onderkomen in België, de Tukhut, heeft een metamorfose ondergaan en is omgedoopt tot de HerBerg. In de afgelopen tien jaar heeft de klimsport als (wedstrĳd)sport een enorme vlucht genomen. Het is nu een volwaardige sport met olympische status. Zonder iets af te doen aan de vele trainingsuren en prestaties van onze wedstrĳdklimmers, gaat mĳn hart nog net iets sneller kloppen voor prestaties in de bergen. Zoals de recente winterbeklimming van de Eiger-noordwand door aanstormend talent Line van den Berg, Bas Visscher en Danny Schoch. Ik heb mĳn bestuurlĳke bĳdrage geleverd, maar hoop als instructeur voor de NKBV nog jaren actief te zĳn. Besturen doe je niet alleen. Alle bestuursleden met wie ik heb mogen werken, hebben zonder uitzondering een stevige bĳdrage geleverd aan de ontwikkeling van onze vereniging. Daarbĳ ondersteund door het bureau onder leiding van Robin Baks dat

letterlĳk bergen heeft verzet. Een goede verhouding tussen bestuur en bureau en specifiek tussen voorzitter en directeur is de belangrĳkste voorwaarde voor een succesvolle vereniging. Elkaar ruimte geven en uitdagen, luisteren en doen. Ik ben bestuursleden en bureau daarom zeer dankbaar voor onze samenwerking. De klimen bergsport nam ik ook mee naar huis met zes kinderen die aan klimen bergsport doen. Ook vrienden als mĳn voorganger Frits Vrĳlandt en zĳn vrouw Roos Janssen hebben mĳ erg geholpen. Tot slot heb ik zoveel tĳd aan onze vereniging kunnen besteden omdat mĳn echtgenote Marilou van harte meedeed. Mee naar wedstrĳden, de UIAA, de Herman Plugge Awards, het NK toerskiën en zo veel meer. We hebben dit samen gedaan en daar ben ik haar zeer dankbaar voor. Ik wens Peter en de andere bestuursleden heel veel succes om onze mooie vereniging verder te brengen.

Joachim Driessen,

Duurzaamheid De NKBV streeft naar een duurzame relatie met haar leden en alle partĳen in het veld. Duurzaamheid is ook een kernwaarde als het gaat om natuur, milieu en sociale waarden. We brengen dit zo goed mogelĳk tot uitdrukking in een duurzame inkoop en bedrĳfsvoering. Hoogtelĳn wordt verpakt in composteerbare biofolie en gedrukt op FSC-papier: papier uit duurzaam beheerde bossen (een keurmerk met goedkeuring van het Wereld Natuur Fonds). Voor onze correspondentie gebruiken we 100% gerecycled papier. We schenken duurzame koffie van Brandmeester en hebben een CO2-neutrale postbezorging en dataopslag. We promoten het reizen per openbaar vervoer naar bergsportbestemmingen. Als je toch met de auto of het vliegtuig reist, kun je overwegen om je CO2-uitstoot te compenseren. Dit kan eenvoudig via greenseat.nl.

Beter de bergen in met de NKBV

NKBV-leden profiteren van voordelen en kortingen en ontvangen vĳf keer per jaar Hoogtelĳn. Met je lidmaatschap draag je bĳ aan het onderhoud van hutten en paden in de Alpen en het behoud van klimgebieden. Tip je vrienden om ook NKBV-lid te worden. Ze kunnen zich aanmelden op nkbv.nl en zien daar welke voordelen het lidmaatschap hen nog meer biedt.

Opzeggen lidmaatschap

Het NKBV-lidmaatschap loopt per kalenderjaar. Wil je je lidmaatschap voor volgend jaar beëindigen? Doe dat dan vóór 1 november op MĳnNKBV.nl. Je ontvangt dan per e-mail een bevestiging van je opzegging. Na 1 november wordt je lidmaatschap automatisch verlengd voor het volgende kalenderjaar. Kĳk voor meer informatie over het lidmaatschap op nkbv.nl. Partners van de NKBV

voorzitter NKBV mail: voorzitter@nkbv.nl twitter: @jdriessen06

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-07_HL0322_r04-Voorwoord.indd 7

16-05-2022 14:27

De Belgische Klim- en Bergsportfederatie KBF heeft eind mei de Carrière Prospèr geopend en direct ook de topo van het gebied gepresenteerd. Alle informatie over dit nieuwe klimgebied vind je in de Tochtenwiki. De topo koop je in de NKBV webshop. Zie ook pagina 89. In Tilff werd eind april de moeilĳkste route uit het gebied geklommen, de Suces-Pandu (8c+). Ook in Freyr werd eind april de moeilĳkste route Shogun, 9a0 geklommen door Loïc Debry (van de aanstekelĳke klimfilm Loïc et les Flolopapys). Buitenwinkel Bever is met zeven ketenpartners waaronder de NKBV en Clean Climber (zie pagina 13) het Circulair Samenwerkingsverband Outdoorindustrie gestart. Doel is de textielafvalberg aanzienlĳk te verkleinen. Op 10 juni opent Bever daarom ook een recyclestraat voor oude outdoorspullen. Lever ook jouw oude spullen in bĳ de winkels van Bever! Paularo in de Italiaanse regio Friuli-Venezia Giulia, net ten zuiden van Karinthië, is begin april Bergsteigerdorf geworden. Het dorp ligt in het Val d’Incarojo, aan de zuidkant van de Kärnische Alpen. Jeroen van de Kletersteeg is de nieuwe voorzitter van de Nederlandse NLAIML-opleiding. Hĳ werd eind april benoemd. De eerstvolgende IML-opleiding start op 1 april 2023. De intake daarvoor is eind januari tĳdens de praktĳkdagen. Daar gaat - voor wie wil - nog een oriëntatiemodule aan vooraf, van 5 tot en met 10 september 2022. Het Hondsrugpad is verkozen tot wandelroute van het jaar 2022. De route is 166 kilometer lang en is het Nederlandse deel van het project Hondsrugpad-Hünenweg. Het Hondsrugpad, van Groningen naar Meppen, won vanwege onder meer zĳn perfecte bewegwĳzering, grote variatie in landschappen en grote aandeel onverharde paden. De Hünenweg eindigt in Osnabrück. Ragna Debats heeft op 10 april de 100 mĳl van Istrië gewonnen (168 kilometer). Peter van der Zon werd eerste op de 128-kilometervariant. Huub van Noorden eindigde op de 68-kilometerrace als derde.

Twee Nederlanders op Kangchenjunga De derde hoogste berg ter wereld, de Kangchenjunga (8586 meter) in het oosten van Nepal, is voor het eerst door Nederlanders beklommen. Ariën van der Kolk, mountain leader bĳ het Korps Mariniers, stond als eerste op de top, kort daarop gevolgd door Peter Boogaard, buitengewoon hoogleraar aan de Wageningen University & Research. Zowel Van der Kolk (32) als Boogaard (62) gebruikte extra zuurstof. Beide mannen hebben samen getraind voor deze expeditie. Voor Boogaard verliep de tocht niet zonder problemen. Vlak onder de top werd hĳ geraakt door vallend ĳs, waardoor hĳ het zicht in één oog verloor. Hĳ bereikte desondanks de top maar werd op de terugweg geraakt door een steen. Die beschadigde zĳn helm en veroorzaakte schade aan zĳn andere oog. Samen met twee sherpa’s, bereikte hĳ op eigen kracht kamp 2,

Ariën van der Kolk (links) en Peter Boogaard.

2200 meter lager, daarbĳ steunend op de schouders van de Nepalezen. Vanaf dat punt is Boogaard met een helikopter, bestuurd door de bekende Italiaanse bergbeklimmer Simone Moro, naar een ziekenhuis in Kathmandu gevlogen. Daar is Boogaard verder hersteld.

Foto PDG/David Carlier

Onder redactie van Rien Jans

op de hoogte

Heb je nieuws voor Op de Hoogte, mail het naar hoogtelijn@nkbv.nl. Meer bergnieuws vind je op nkbv.nl, of volg ons op Facebook en Twitter.

De Patrouille des Glaciers is terug

Eind april, begin mei is er weer een Patrouille des Glaciers (PDG) gehouden, nadat het tweejaarlĳkse toerski-evenement in 2020 een editie moest overslaan door corona. 1517 teams verschenen aan de start van de race over 57,5 kilometer met 4386 hoogtemeters. Negen Nederlandse teams haalden de finish, in tĳd variërend van Mieux vaut tard que jamais (12 uur 39), Team NKBV, Dutch Ski Patrol, Team Big Eleven, Pieds frois des Pays Bas, Beat Expeditions-Chapo, Der Flacheländer en DSAC tot Hollandia 1 (18 uur). In Hoogtelĳn 1 2022 stond een groot artikel over de PDG.

8 | HOOGTELĲN 3-2022

v-08_HL0322_r06-Opdehoogte_N.indd 8

16-05-2022 14:28

Foto Tomas Drapal/Wikimedia Commons

Heb je opmerkelijk expeditienieuws? Stuur een mail naar ceat@nkbv.nl.

Oorlog Oekraïne slecht voor Nepal

De oorlog in Oekraïne heeft voor Nepal ongunstige gevolgen. Na de desastreuze covidjaren 2020 en 2021 is daardoor toeristisch gezien ook 2022 een suboptimaal jaar. De hoge brandstofprĳzen, mede gevolg van de oorlog, maken het toerisme duurder en de winstmarges kleiner. Nepal verhoogde dit jaar de brandstofprĳzen al vier keer. De grotere aantallen toeristen worden gevormd door de deelnemers aan trekkings. Die naar Everest Basecamp of rond de Annapurna trekken jaarlĳks vele tienduizenden toeristen. Een deel daarvan blĳft nu weg door de hoge kosten. Ook het aantal klimmers uit Oekraïne en Rusland was laag dit voorjaar: 17 Russen vroegen een permit aan voor de Mount Everest en slechts een Oekraïner. Dat is een fractie van wat pre-corona normaal was.

Climbing for Climate: tijd voor klimaatactie Roeland van Oss is begonnen aan zĳn klimaattour over alle vierduizenders in de Alpen, 82 in totaal. Volg de dagelĳkse stand van zaken van Roelands tour op www.nkbv.nl/c4c.

Wereldrecord speedklimmen

De Indonesische klimmer Kiromal Katibin (21) heeft het wereldrecord speed opnieuw aangescherpt. Tĳdens de IFSC World Cup series in Seoul zette hĳ de nieuwe recordtĳd op 5.17 seconden. Bĳ de vrouwen staat het record sinds de Olympische Spelen op 6.64 seconden van de Poolse Aleksandra Miroslaw.

De eerste officiële thru-hike van Tsjechië heet Stezka Českem (Czech Trail) en is min of meer een rondje langs de grenzen van het land. Het traject is opgeknipt in een noordelĳk en een zuidelĳk deel, ieder 1000 kilometer lang. Het noordelĳke deel bevat de hogere bergen: negen bergketens waaronder het Ĳzergebergte en het Ertsgebergte en de hoogste top, de 1602 meter hoge Sněžka in het Reuzengebergte. Je vindt er ook de langste hangbrug ter wereld: de Sky Bridge 721 die inderdaad 721 meter lang is en vorige maand in gebruik werd genomen. Je loopt er maar liefst 95 meter boven het dal. Het zuidelĳke deel van de Stezka Českem loopt onder meer door de Witte Karpaten en het Boheemse Woud. Er is ook een mountainbikevariant. Kĳk voor alle informatie op stezkaceskem.cz.

Illustratie Toon Hezemans

Op een snikhete dag liepen we samen met een Duitse wandelaar een stuk van de Lasörling Höhenweg. We vulden onze drinkflessen bĳ een beek. Daar droomde hĳ al over een koel glas bier in de hut. Maar dat hadden meer mensen bedacht: eenmaal bĳ de hut was het bier op. En ook op zĳn spaghetti bolognese moest hĳ een eeuwigheid wachten. Geduldig zat hĳ zĳn wandelkaart te bestuderen, er gebeurde tenslotte niets. Totdat de zoon des huizes opeens met knallende terreinmotor aan kwam scheuren. Op zĳn rug hing een draagstel met een vat bier van vĳftig liter én een grote rugzak: de spaghetti bolognese! Hĳ was even boodschappen gaan doen bĳ de buren in de volgende hut. Tegen acht uur kon onze tochtgenoot van zĳn langverwachte spaghetti genieten en dronk hĳ na al dat mineraalwater met plezier van het bier. [Peter Daalder]

Langste hangbrug in Tsjechië’s eerste thru-hike

en Passant

Op de motor

Sky Bridge 721 bĳ Dolni Morava.

Heb je ook een leuk bergverhaal meegemaakt? Mail je anekdote van 120 woorden naar hoogtelĳn@nkbv.nl o.v.v. En Passant.

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-08_HL0322_r06-Opdehoogte_N.indd 9

16-05-2022 14:29

INGEZONDEN BRIEVEN Je kunt niet jong genoeg beginnen met Hoogtelĳn, moet Finn van Kouterik uit Hollandsche Rading hebben gedacht!

Foto Dennis van Kouterik

’s Werelds hoogste skyraces op Kilimanjaro

Foto ©WHM

op de hoogte

Heb je opmerkelijk expeditienieuws? Stuur een mail naar ceat@nkbv.nl.

De hoogste marathon, ultra marathon en Vertical (kilometer) ter wereld zĳn op 9 mei gelopen op de Kilimanjaro. De race startte met de Vertical op 4895 meter hoogte. Na 3,5 kilometer bereikten de deelnemers de top (5895 meter). De marathonlopers konden direct doorlopen en na een afdaling van 3700 meter (en nog

eens 836D+) de finish over op 42,2 kilometer. Deelnemers aan de Ultra Marathon moesten dan nog 11,4 kilometer verder en finishten na 53,6 kilometer en in totaal 4800 meter afdaling. Het programma omvatte een acclimatisatietrek van zes dagen en uitgebreide medische begeleiding. worldshighestmarathon.com

RECTIFICATIE

De Sloveense klimmer Nejc Zaplotnik verongelukte op de Manaslu, niet op de Makalu zoals te lezen in Hoogtelĳn 2 op pagina 51.

Zwitserse bergredders hebben in 2021 een recordaantal reddingen uitgevoerd. De Schweizer Alpen Club SAC meldt dat 3680 mensen uit een noodsituatie werden gered of gewond werden geborgen. Vooral in de wintermaanden hadden de redders het druk, mede omdat er in 2021 veel sneeuw viel en doordat de bergen in de winter van 2020 vanaf maart verboden gebied waren door corona. De combinatie veel sneeuw en veel mensen

Pad der Parken in Italië

Italië gaat het Pad der Parken aanleggen. Die route gaat alle 25 nationale parken van het land met elkaar verbinden en wordt daarmee 7000 kilometer lang. Alles aan dit pad lĳkt extreem: de regering trekt 35 miljoen euro uit voor de aanleg en het project is naar verwachting over 13 jaar pas klaar. Vreemd genoeg ligt 6000 kilometer al klaar, want het Pad der Parken is gebaseerd op het Club Alpino Italiano pad, kortweg het CAI-pad, dat 18 nationale parken aandoet en wordt beheerd door de CAI, de Italiaanse zus van de NKBV. De CAI gaat ook het nieuwe pad beheren en omdat het CAI-pad al ruim 30 jaar oud is, is een flinke opknapbeurt voor de gehele route noodzakelĳk.

leidde in 2021 tot veel lawines en relatief veel slachtoffers onder toerskiërs. Veel sneeuwschoenwandelaars werden zonder enige verwonding aangetroffen. Van de 3680 personen in nood werden er 1282 in goede conditie geborgen. Bĳ het bergwandelen waren de noodsituaties en ongevallen vergelĳkbaar met die van andere jaren. Er vielen in 2021 131 dodelĳke slachtoffers, van wie bĳna de helft solo onderweg was in de bergen.

Alta Badia.

Foto Rien Jans

Foto SAC

Record aantal reddingen in Zwitserland

10 | HOOGTELĲN 3-2022

v-08_HL0322_r06-Opdehoogte_N.indd 10

16-05-2022 14:29

Foto Wikimedia Commons

Steengroeve Holzberg verboden voor klimmers

De Chaukhamba I t/m IV.

Succes Boris Textor in India

Foto Kristina Harila

UIAGM-berggids Boris Textor heeft op 10 mei solo de Chaukhamba I (7138 meter) in de Indiase deelstaat Uttarakhand beklommen. Textor was in het Gangotrimassief voor filmopnames over de Franse klimster Marie-Louise Chapelle die daar in de jaren vĳftig actief was. Met de overige deelnemers beklom Boris Textor eerder de Deodakni (6075 meter).

Foto DAV Sektion Leipzig / Chris Jüttner

Het klimgebied de Holzberg, een steengroeve bĳ Leipzig, dreigt verloren te gaan. De Duitse alpenvereniging DAV wil het gebied graag kopen omdat het een prachtig en populair klimgebied is. Ook natuurorganisaties ĳveren voor het behoud van het gebied. Er leven diverse (beschermde) diersoorten. In Hoogtelĳn 4-2021 (pagina 8) kon je al lezen over de plannen, maar de huidige eigenaar is niet op het voorstel van de DAV ingegaan. De eigenaar, een bouwbedrĳf, wil de groeve volledig volstorten met puin, zodat die letterlĳk verdwĳnt. Sinds mei 2022 is een contract tussen de DAV en eigenaar Kafril verlopen, wat betekent dat klimmers er niet meer kunnen klimmen. De DAV is in een coalitie met natuurorganisaties een petitie voor behoud van het gebied gestart: openpetition.de/petition/online/holzbergbiotop-rettung-jetzt. Zie ook holzbergfreunde.de

Noorse op recordjacht

De Noorse Kristina Harila (36) wil binnen een half jaar alle veertien achtduizenders beklimmen. De stopwatch loopt sinds 28 april, toen ze de Annapurna (8091 meter) topte. Het record staat sinds 2019 op naam van Nirmal Purja: hĳ had 6 maanden en 6 dagen nodig voor alle achtduizenders. Op 8 mei stond de Noorse op de top van de Dhaulagiri (8167 meter) en op 14 mei op de Kangchenjunga (8586 meter). Daarna reisde Harila naar nummer 4 en 5, de Mount Everest en de Lhotse. Vorig jaar beklom ze beide bergen al eens binnen twaalf uur.

Een gemiddelde terugtrekking van 11 meter bĳ 91 gemeten gletsjers in Oostenrĳk. Dat meldt de Oostenrĳkse Alpenvereniging ÖAV in haar jaarlĳkse gletsjerbericht van het meetjaar 2021, van 2020 op 2021. Dat is vier meter minder dan de gemiddelde 15 meter in de voorgaande jaren, maar het is niet het begin van een trendbreuk, waarschuwen de wetenschappers. De verminderde afname van het ĳs is het gevolg van de relatief koude maanden april en mei, waardoor er meer sneeuw blĳft liggen tot de zomer. Het hardst slonk de Schlatenkees in de Venediger groep: die werd 54,5 meter korter. Ook de Zwitserse SAC kan ondanks veel sneeuw en een wisselvallig voorjaar in 2021 nergens groei van gletsjers melden, hooguit stabilisering in de lengte en de dikte van het ĳs.

Metingen op de Ochsentalergletsjer.

Foto Alpenverein/Alexander Fuchs

Gletsjermetingen Oostenrijk en Zwitserland ongunstig

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-08_HL0322_r06-Opdehoogte_N.indd 11

16-05-2022 14:29

Onder redactie van Eva van Wĳck

Na een voor velen te lange rustpauze zĳn de internationale wedstrĳden weer van start gegaan. Op 9 en 10 april vond in Chambéry (Frankrĳk) de eerste European Youth Cup (EYC) boulderen plaats. In de A-categorie wist Sabina van Essen alle finaleboulders te toppen en daarmee het goud mee naar huis te nemen. Ook Paul Brand zette een knappe prestatie neer. Hĳ ging in de categorie junioren met brons naar huis. In datzelfde weekend werd ook de World Cup boulderen gehouden in Meiringen, Zwitserland.

Hieraan namen Leto Cavé (94e plaats), Don van Laere (59e plaats) en Mark Brand (55e plaats) deel. De jeugdklimmers vervolgden hun succes tĳdens de tweede EYC op 23 en 24 april. Sabina nam opnieuw het goud mee naar huis. Paul klom op doelgerichte wĳze naar een tweede plek, zĳn beste internationale prestatie ooit. En ook nieuwkomer Tessa Robichon wist knap haar eerste finaleplaats te bemachtigen tĳdens haar tweede internationale wedstrĳd. De volledige verslagen vind je hier: nkbv.nl/actueel/uitslagen

Succes op het Britse ijsklimkampioenschap Foto Robert Hendriksen

Klap op de vuurpĳl tĳdens de laatste wedstrĳd van dit seizoen voor de Nederlandse ĳsklimmers. Tĳdens het Britse ĳsklimkampioenschap wisten Dennis van Hoek en Marianne van der Steen een eerste plek te bemachtigen. Ook de Nederlandse Tom Phillips wist zich een weg naar het podium te vechten en ging met er met het brons vandoor. Bĳ de heren leverde dit een door Nederlanders gedomineerd podium op. Daarnaast hebben Marianne en Dennis een knappe prestatie neergezet tĳdens de European Cups van het seizoen. Tĳdens zes European Cups wist Marianne op een tweede plaats te eindigen in de overall ranking bĳ de leaddiscipline. Dennis wist uiteindelĳk een derde plaats te bemachtigen in de overall ranking.

Tom Phillips.

Sterke Nederlandse prestaties op European Cup Boulder

In het weekend van 30 april en 1 mei hebben Tim Reuser en Sabina van Essen ĳzersterke prestaties geleverd op de European Cup Boulder in Praag, Tsjechië. Beiden wisten niet alleen de finale te bereiken, maar ook een podiumplaats te behalen. Sabina van Essen ging met zilver naar huis bĳ de vrouwen en Tim Reuser pakte het brons bĳ de mannen.

Partners van het Nederlands Team Sportklimmen

Tim Reuser.

Foto Zout Fotografie

Nederlands team start het internationale wedstrijdseizoen met een knal

Rustpauze Janja Garnbret

Wereldwĳd groeit de aandacht voor de mentale kant van topsport en worden atleten opener over de prestatiedruk waar zĳ mee te maken hebben, zo ook in de klimwereld. Na haar overwinning op de boulder World Cup in Meiringen in april maakte de immer zegevierende Sloveense Janja Garnbret bekend dat zĳ niet meer deelneemt aan de overige boulder World Cups van 2022. Ze neemt een pauze, maar kĳkt wel uit naar de Olympische Spelen van 2024 in Parĳs.

Deelnemers NK boulder bekend Op 17 april vond in Boulderhal de Campus in Den Haag Boulder 4 plaats, de vierde wedstrĳd van de nationale bouldercompetitie. Deze wedstrĳd was voor de deelnemers de laatste mogelĳkheid om zich te plaatsen voor het NK Boulder dat op 28 mei plaatsvindt bĳ Revolt in Delft. Lisa Klem en Mark Brand bleken de sterkste deelnemers en wonnen respectievelĳk in de vrouwen- en mannencategorie. In de eindranking van de bouldercompetitie ging Lisa Klem ook met goud naar huis, na drie van de vier boulderwedstrĳden te hebben gewonnen. Bĳ de mannen scoorden Don van Laere en Mark Brand beiden evenveel punten, wat hen een gedeelde eerste plek op de eindranking opleverde. Voor de volledige ranking, zie: was2.shiftf5.nl/competitionseries/929.

Foto Sytse van Slooten

op de hoogte

SPORTKLIMNIEUWS

Don van Laere.

Partners nationale wedstrĳden

12 | HOOGTELĲN 3-2022

v-08_HL0322_r06-Opdehoogte_N.indd 12

17-05-2022 11:39

Op zoek naar de 100% circulaire klimschoen

Clean Climber verduurzaamt de klimwereld

Tekst Rien Jans

Wat is het bĳzondere aan jullie nieuwe klimmat? “Onze matten zĳn trainingsmatten van ongeveer een bĳ een meter die als puzzelstukjes aan elkaar te koppelen zĳn. Ze zĳn gemaakt van 90% gerecycled autobandrubber en 10% klimschoenrubber. In elke mat zit twee kilo schoen, oftewel acht paar klimschoenen. De eerste matten liggen nu in de trainingsruimte van Monk Rotterdam, waar iedereen ze kan testen.”

maar die zĳn nu gestopt. We werken nu samen met de grotere hallen als Mountain Network en Monk, maar alle hallen die actief aan duurzaamheid willen werken kunnen ons benaderen. Voor ons materiaalonderzoek werken we samen met hogescholen en universiteiten.”

Op wie richten jullie je nu precies? “Onze focus is nu om de gehele klimgemeenschap duurzaam te laten samenwerken. We richten ons op de industrie, de hallen en de klimmers zelf. Bĳna iedereen is overtuigd van de noodzaak om duurzaam te worden, maar hallen hebben vaak de menskracht niet om er werk van te maken. Monk draagt wel al jaren 1% van zĳn omzet af aan 1% For The Planet en steunt daarmee ook ons, omdat ze overtuigd zĳn van het belang van duurzaamheid in de klimwereld. De industrie wil ook graag, maar duurzaamheid is niet gratis. Als de schoenen van Scarpa duurzaam worden maar wel 5 euro duurder, kopen mensen ineens La Sportiva. Wĳ willen dat denken veranderen.”

En wat betekenen jullie voor de klimmers? “We dragen zoveel mogelĳk uit dat milieubewustzĳn in de klimwereld noodzakelĳk is. Werken aan gedragsverandering bĳ klimmers is onze tweede pĳler, naast het werk aan de circulaire klimschoen. Zo hebben we afgelopen maand nog een clean up georganiseerd bĳ een duurzaam klimfestival in Milly-la-Fôret, bĳ Bleau. Het zou tof zĳn als klimmers straks hun klimhal of klimlocatie selecteren op duurzaamheid. Dat betekent dat we met zĳn allen steeds duurzamer worden.”

Werken jullie gratis? “Niet meer. Sinds onze start in 2018 hebben we om niet gewerkt en subsidies ontvangen,

En wat betekent Clean Climber voor de industrie? “Uit de klimwereld zĳn veel mooie merken voortgekomen. Die willen wĳ graag helpen verduurzamen waar we kunnen. Als je een mooi merk kunt starten, kun je ook je merk verduurzamen.”

Foto Silvia Arenas

Kan iedereen bĳdragen? “Graag! Lever je oude klimschoenen in bĳ onze displays en laat ze door ons verzolen. Binnen twee weken heb je ze weer terug met nieuwe zolen. Als verzolen niet meer gaat, vermalen wĳ de oude zool en die komt terug in de matten. De zool is ongeveer de helft van

de schoen, de rest is non-woven fabric waar we nu nog niets mee kunnen, maar we denken dat in 2025 oude klimschoenen voor 100% circulair kunnen zĳn, dus dat er helemaal niets van de schoen meer verloren gaat. Daar werken we nu aan.”

Foto Justina Segers

Restore, reuse, resole, recycle, rethink. Dat is de filosofie van Clean Climber, een stichting die ten doel heeft het klimmen veilig te stellen voor komende generaties. Alles draait om duurzaamheid. Eind april presenteerden ze hun nieuwste product: de klimmat gemaakt van gerecyclede klimschoenen. Volgens initiatiefnemer Gerard van Laar (39) is dit nog maar het begin.

Gerard van Laar bĳ de installatie waar de schoenen worden verwerkt.

op de hoogte

VRAAG & ANTWOORD

De nieuwe mat.

Clean up in Bleau.

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-08_HL0322_r06-Opdehoogte_N.indd 13

16-05-2022 14:29

DEPOT

Stempels

Verzamelwoede Het is een aloude truc van de VVV’s in bergdorpen om bezoekers aan hun dal te binden: de wandelspeld. Het principe is simpel. Als je bĳ een bepaald aantal hutten in de buurt van dat dorp geweest bent, krĳg je een wandelspeld. Afhankelĳk van het aantal hutten is dat een bronzen, zilveren of gouden exemplaar. Als bewĳs dat je in een hut geweest bent, zet je de stempel van de hut in jouw stempelboekje. Hoe prestigieuzer de speld is die je wilt verdienen, des te langer je in het dorp blĳft (en de kassa rinkelt). Hoewel de wandelspelden nog steeds bestaan, worden de stempels meer en meer vervangen door apps. Maar de kassa’s rinkelen nog immer. Hoogtelĳn dook in de spreekwoordelĳke oude doos en vond daar voldoende stempels voor, volgens ons, minimaal een platina speld. Tekst Frank Husslage

Wandelboekje

Een wandelboekje dat goed was voor de Zilveren Oetztaler wandelspeld.

Wandelspeld

Een wandelspeld uit de Hohe Tauern.

Wildes Mannle

De Wildes Mannle is geen hut maar een dik 3.000 meter hoge wandeltop boven het dorpje Vent in het Oetztal.

14 | HOOGTELĲN 3-2022

v-14_HL0322_r05-Depot.indd 14

16-05-2022 14:30

Bergsteiger aus Leidenschaft

Als Toine Heĳmans zĳn boek Zuurstofschuld signeert, plaatst hĳ daar ook nog deze stempel bĳ.

STEMPELS EN SPELDEN

HEB JIJ OOK NOG STEMPELS OF WANDELSPELDEN? DEEL ZE! MAAK EEN FOTO EN TAG DE NKBV OP JE SOCIAL MEDIA: @_NKBV EN DE.NKBV

Wandelspeld Een wandelspeld uit de Hohe Tauern.

Wangenitzseehütte

Een stempel uit de tĳd dat de Wangenitzseehütte nog eigendom was van de NKBV.

Wangenitzseehütte

En een stempel van de Wangenitzseehütte nadat de NKBV er afstand van gedaan had.

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-14_HL0322_r05-Depot.indd 15

16-05-2022 14:30

De vreugdevuren tussen Lermoos en Ehrwald. Geheel links de Zugspitze.

16 | HOOGTELĲN 3-2022

v-16_HL0322_r30-Thema_opening.indd 16

16-05-2022 14:31

THEMA

ZOMER

Thema: zomer

DE LANGSTE DAG

Op 21 juni om 11.14 uur bereikt de zon, gezien vanaf de aarde, haar noordelĳkste positie. De zon staat dan recht boven de Kreeftskeerkring. Dat is de langste dag en de kortste nacht op het noordelĳk halfrond. Op dat moment staat de zon ‘stil’, dat is het solstitium, beter bekend als de zonnewende. Daarna worden de dagen op ons deel van de aarde weer korter, de zon beweegt dan schĳnbaar naar het zuiden. De langste dag wordt op veel plaatsen in de bergen gevierd met vreugdevuren hoog op de bergen. Dat gebeurt al eeuwenlang, veelal ontstaan uit (volks)geloof in allerlei geheimzinnige gebeurtenissen, toen men de oorsprong van het korter en langer worden van de dagen nog niet kon verklaren. In de Alpen zĳn op diverse plaatsen zonnewende-vuren. Eerst bestonden die alleen uit grote vuren, later kwamen er kruisen bĳ, tegenwoordig ook reclames, beesten en andere figuren. Tekst Peter Daalder Beeld Sophia Eerden, sophiaeerden.com.

18 24 28 32 38 42 46 50 52

Kamermuziek en ruige rotsen Met pubers op stap Zwanger de bergen in Negen redenen voor Noorwegen Slechtziend de natuur ervaren Op de mountainbike door Lungau Basiskamp Kandersteg Afval in de bergen Boulderen in Marokko HOOGTELĲN 3-2022 |

v-16_HL0322_r30-Thema_opening.indd 17

17-05-2022 11:37

18 | HOOGTELĲN 3-2022

v-18_HL0322_r31-Thema-Dolomieten.indd 18

16-05-2022 14:32

THEMA

ZOMER

Magie in de Jaarlĳks muziekfestival I Suoni delle Dolomiti

Dolomieten Al jaren hoorde Martĳn Hop dat september de mooiste maand is om de bergen in te gaan. Toen de mogelĳkheid zich voordeed, reisde hĳ naar het jaarlĳkse muziekfestival in Trentino waar het strĳkkwartet Van Kuĳk hoog in de bergen optrad. Wat gebeurt er als je de twee passies muziek en bergen combineert? Tekst Martĳn Hop Beeld Martĳn Hop en Gloria Patricia Ramirez

e instrumenten zĳn nog maar net uit de koffers gehaald of er valt een eerste regendruppel. De toeschouwers bĳ de Rifugio Roda di Vaèl op 2283 meter zĳn daar op voorbereid, maar violen of een cello zĳn daar niet tegen bestand. De vier heren van het Van Kuĳk Quatuor bergen hun violen en cello snel weer op. Berggids Manuel Alonso is onverbiddelĳk: het concert begint een uur later. Het blĳkt een kort en verfrissend nazomerbuitje. Een maand daarvoor spreek ik het Van Kuĳk Quatuor via Zoom. Ze zĳn in Arles en hebben net gerepeteerd. Met een Nederlander aan de lĳn is de link met Van Gogh snel gemaakt. Hoewel de naam anders doet vermoeden, spreekt de naamgever van het strĳkkwartet Nicolas Van Kuĳk geen Nederlands. Zĳn Nederlandse grootvader vestigde zich in Frankrĳk. Nicolas is violist en nam het initiatief voor het strĳkkwartet, dat na het winnen van diverse prestigieuze prĳzen tot de wereldtop behoort, vergelĳkbaar met de Nederlandse ensembles Dudok, Van Baerle en Busch. Een paar dagen voor het concert in de Dolomieten spelen ze in het operahuis La Fenice in Venetië. Dat belooft dus heel wat te worden in de bergen.

Puur plezier

Het is niet voor het eerst dat het kwartet in de buitenlucht optreedt. Wel is het de eerste keer op grotere hoogte. Ze hoeven er vanwege hun goede conditie niet voor te trainen. Eerste violist Sylvain vertelt dat hĳ uit de Savoie komt en graag bergtochten maakt. Om in de natuur te spelen is geen carrièreplanning, maar

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-18_HL0322_r31-Thema-Dolomieten.indd 19

16-05-2022 14:32

puur plezier. De heren zĳn in voor nieuwe ervaringen. Zo ook het optreden in het Val di Fassa in Trentino in het kader van het muziekfestival ‘De geluiden van de Dolomieten: waar muziek en natuur samenkomen’. In het Italiaans klinkt dat toch exotischer: I Suoni delle Dolomiti. Tĳdens dat nazomerfestival wordt niet alleen klassieke muziek gespeeld, maar vele genres, van jazz tot singer-songwriters en pop. Elk jaar is er een driedaagse bergtocht met cellist en dirigent Mario Brunello waarbĳ onderweg en in de avond muziek gemaakt wordt. De activiteiten van het festival zĳn verspreid over meerdere weken in de overweldigende natuur in Trentino. Mocht het weer nu heel erg tegenzitten, dan vindt het concert in een theater in het dal plaats.

Groen licht

Het strĳkkwartet bestaat uit twee eerste violen, een altviool en een cello. De heren hebben het strĳkkwartet van Edvard Grieg uitgezocht. Dat hebben ze speciaal uitgekozen vanwege de verbondenheid met de natuur. Ze hebben wel enige zorg over de hele zachte delen die ze met de resonantie van een concertzaal ook heel gedempt kunnen spelen. Van Mendelssohn spelen ze opus 80. Gekozen omdat het lekker veel lawaai maakt, weinig hele zachte delen heeft en gewoon een heerlĳk stuk is om in de buitenlucht te spelen. Alles bĳ elkaar goed voor een ruime twee uur muziek, dus het weer moet wel meezitten.

Rondom de Dolomieten, daar kan geen theaterdecor tegenop Gelukkig geeft berggids Manuel Alonso, die ik de dag daarna nog intensief zal ontmoeten, na een uur het groene licht voor het concert. De toeschouwers zitten rondom het kwartet en op de omringende rotsen. Het decor is adembenemend, Dolomieten rondom met links uitzicht op de Sellagruppe met de Piz Boè en de westflank van de Marmolada. Daar kan geen theaterdecor tegenop.

Van Duits naar Italiaans

Ik arriveerde met het mooist denkbare weer in Val di Fassa in het dorpje Vigo di Fassa. Via Innsbruck de Brenner over en dan net voor Bolzano richting de Karerpas. Dat is ook meteen de overgang van Duitstalig naar volledig Italiaanstalig. Er wordt op de pas uitdrukkelĳk voor gewaarschuwd. In het Val di Fassa spreekt slechts nog een enkeling Duits. Met de kabelbaan ga ik naar Ciampedie, een klein plateau met een waanzinnig uitzicht op de bergen. Via een omweg richting Rifugio’s Preuss en Vajolet haal ik mĳn bergsporthart op. Einddoel was de Rifugio Roda di Vaèl (Rotwandhütte). Een niet al te grote berghut met veel dagtoeristen. Veel bleven er niet slapen, waarbĳ ik een van de weinigen ben die al voor het concert kwam. Het lopen in september heeft dus ook zo zĳn voordeel dat het niet al te druk is in de hut. En op het schitterende weer is al helemaal niets aan te merken. In de ochtend van het concert maak ik een korte wandeling die leidt langs een immens bronzen standbeeld van een adelaar,

Rifugio Roda di Vaèl (2283 meter) met uitzicht op de Sellagruppe met de Piz Boè (3152 meter).

precies boven de Karerpas. Dit is het monument voor Theodor Christomannos (1854 – 1911), politicus en grondlegger van het toerisme in Zuid-Tirol. Voor de organisatoren van het concert is het een bĳzonder moment om even bĳ dit monument stil te staan. Ook de vier heren van het kwartet lopen er voorbĳ. Zelfs van een afstand zĳn ze goed te herkennen met hun violen en cello op hun rug. Hoewel, cello? De cellist heeft een sterke begeleider bereid gevonden zĳn cello naar boven te dragen. Er zĳn werken luxepaarden. Het zĳ hem vergeven als je hem later de sterren van de hemel hoort spelen.

Magisch moment

Ruim driehonderd mensen hebben een plaatsje gezocht voor het concert. Bĳ eerdere edities van het muziekfestival kwamen er soms wel duizend toeschouwers, maar in het najaar van 2021 zĳn de mensen nog steeds voorzichtig vanwege corona. De muziek is er niet minder om. Als na de toespraken het Van Kuĳk Quatuor met het strĳkkwartet van Grieg start, valt er een bepaalde rust over de toeschouwers. Regen blĳft verder uit en in de door hoge bewolking enigszins gedempte zon, is het goed toeven. Het geluid is goed, zelfs in de hele zachte delen. Van andere toeschouwers hoor ik dat die zachte delen zelfs verderop goed te horen waren. Al vrĳ snel volgt het tweede, langzamere deel van het vierdelige strĳkkwartet, de Romanze, Andantino. De combinatie van briljant sprankelend spel en het magnifieke uitzicht levert gewoonweg magie op. Het publiek is muisstil; je kan een speld horen vallen en het is net alsof iedereen de adem inhoudt. Wat Grieg aan natuur beschreef, zie je letterlĳk voor je. Iets later met Schumann is er weer een magisch moment als het adagio uit het strĳkkwartet wordt gespeeld. Ook dan lĳken de natuur en de muziek in elkaar over te gaan. Na een enthousiaste ovatie lĳkt het concert alweer ten einde, maar dat is pas nadat

20 | HOOGTELĲN 3-2022

v-18_HL0322_r31-Thema-Dolomieten.indd 20

16-05-2022 14:33

THEMA

ZOMER

Monument voor Theodor Christomannos (1854 – 1911), grondlegger van het toerisme in Zuid-Tirol Gids Manuel Alonso bĳ Rifugio Vièl dal Pan.

het kwartet een bewerking van ‘Les Chemins de L’Amour’ van Francis Poulenc heeft gespeeld. Dat is eigenlĳk een lied voor sopraan, maar in deze vorm een geweldige toegift. Na de felicitaties voor een schitterend concert, pakken de heren de violen en cello weer in en start de afdaling. Voor mĳ ook want via het plateau van Ciampedie reis ik verder door het dal van Val di Fassa en word ik verwacht op de Passo Pordoi, boven de plaats Canazei.

Onverwachte geschiedenis

Door het Val di Fassa, met prachtig uitzicht op de scherp afstekende Dolomieten kom ik via de Passo Pordoi bĳ Hotel Col di Lana, op de pas. Ik stuit er op een onverwachte geschiedenis. De eigenaresse vertelt over haar grootvader Tita Piaz, de beroemde Italiaanse bergbeklimmer, bĳgenaamd ‘Il Diavolo delle Dolomiti’ (1879 – 1948). Veel toppen in de omgeving zĳn door deze ‘Duivel van de Dolomieten’ als eerste beklommen en routes zĳn door hem geopend. Rifugio Preuss is door hem op nagenoeg een steenworp afstand van Rifugio Vajolet gebouwd na het overlĳden van zĳn eerste vrouw die in Vajolet waardin was en hĳ die taak niet mocht overnemen. Het hotel ademt helemaal de sfeer van Tita Piaz. Aan de overkant van de weg ligt het station van de bergbaan. Die brengt je naar de Sas de Pordoi op 2950 meter, uitvalsbasis voor de Sellagroep. Voor morgen staat de Piz Boè op het programma. De volgende dag heb ik afgesproken met berggids Manuel Alonso, tevens veiligheidsexpert en lid van de bergredding. De Piz Boè hult zich de rest van de dag in nevelen en Manuel stelt voor om de andere kant op te lopen richting de Marmolada naar het Rifugio Vièl dal Pan over de Bindelweg. Op mĳn vraag of de koffie daar goed is, zegt hĳ dat die vraag in Italië de verkeerde vraag is. We zĳn nog maar net op weg of we komen een schoolklas op excursie tegen. Een van de leerlingen geeft Manuel een warme omhelzing. Even verderop vertelt Manuel bĳ een gedenk-

teken in de rots dat de vader van deze leerling, een goede vriend van hem, is omgekomen bĳ een reddingsactie op de Sass Pordoi en hĳ deze jongen toen heeft opgevangen. De keerzĳde van de bergen is confronterend.

Slagveld

Over de kwaliteit van de koffie bĳ het Rifugio Vièl dal Pan is geen woord teveel gezegd. De trots der Italiaanse natie is ook verkrĳgbaar in een afgelegen berghut. Een verademing. De waard en zĳn familie zĳn persoonlĳke vrienden van Manuel. Ook hier weer een warm onthaal en dat herhaalt zich die dag nog een paar keer. Iets verderop laat Manuel de gaten in de berg zien die tĳdens de Eerste Wereldoorlog zĳn gemaakt. De Passo Pordoi vormde een deel van de frontlinie. De Duits-Oostenrĳkse troepen bevonden zich aan de kant van de Passo Pordoi en hadden in de gletsjer van de Marmolada een ware ĳsstad gemaakt. Manuel vertelt over het museum dat in 2015 in het bergstation van de kabelbaan naar de Marmolada is geopend. Even verderop ligt in oostelĳke

Tita Piaz, de Duivel van de Dolomieten, wordt nog geëerd richting bĳ de Passo Pordoi de Col di Lana. De Italianen hebben deze berg ondermĳnd. Op 17 april 1916 werd met vĳf ton dynamiet een groot deel van de top opgeblazen waarbĳ ongeveer 120 Oostenrĳkers sneuvelden. De berg kreeg als bĳnaam ‘Col di Sangue’, Bloedberg. De historie van inmiddels ruim een eeuw geleden is hier nog altĳd springlevend. Het bergpad daalt langzaam af richting het stuwmeer Lago di Fedaia aan de voet van de Marmolada. We hoorden ze al aanko-

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-18_HL0322_r31-Thema-Dolomieten.indd 21

16-05-2022 14:33

Naamloos-1 20 Advertentie Cébé Baxter 130522.indd 1

16-05-2022 09:06 13-5-2022 10:32:00

THEMA

ZOMER

Na een bĳzonder aangename wandeltocht neem ik op de Passo Pordoi afscheid van Manuel. Ik heb nog tĳd voor het Museo di Cimeli Storici della Prima Guerra Mondiale 1915-1918 in het dalstation van de kabelbaan naar de Sass Pordoi. Een goed gedocumenteerd museum over wat er zich in de Eerste Wereldoorlog afspeelde in de regio en met name op deze pas. Het museum maakt duidelĳk dat de grootste strĳd in feite geleverd werd met de natuur. Vele soldaten kwamen om door de barre en gevaarlĳke omstandigheden in de bergen. Na de oorlog is voor de gesneuvelde soldaten op de pas het ‘Ossario del Pordoi’ gebouwd, de laatste rustplaats voor zo’n 9.000 soldaten uit beide Wereldoorlogen.

Op de Pas da le Zigolade tussen Rifugio Preuss en Rifugio Roda di Vaèl.

men, maar ineens staan we midden in een grote kudde schapen. De herder krĳgt ontzag van ons beiden. Hĳ loopt even behendig als zĳn dieren over de steile berghelling alsof hĳ over een perfect vlakke Nederlandse wei loopt. Eenmaal beneden bĳ de stuwdam heeft de lichte regen doorgezet tot een muur van water. Het deert mĳ niet, merkt Manuel op. Ook daarin zĳn wĳ het eens. Met goede regenkleding is het ook goed toeven in de natuur die dan ook heel erg mooi kan zĳn. Manuel vertelt dat het weer in september meestal schitterend en stabiel is, zoals de voorgaande dagen. Een kleine storing zoals deze levert wel de meest mooie lichtval op, die je op een zonovergoten dag niet hebt. Het zet de bergen in een mystiek licht dat ik in de zomer nog niet eerder zag.

Magie van het kwartet

Ruim een maand later speelt het Quatuor in Deventer. Hoe zouden ze klinken zonder de entourage van de Dolomieten? De magie van het kwartet is er nog steeds. Het valt mĳ op hoeveel klank er in de bergen overblĳft van het kwartet, in vergelĳking met de concertzaal. Veel akoestiek hebben zĳ eigenlĳk niet nodig, ze klinken in de buitenlucht even mooi en puur. Hoewel de schouwburg in Deventer een mooie zaal is en vriendelĳk en enthousiast publiek heeft, gaat er toch niets boven een concert van het Quatuor hoog in de bergen. Tegen de achtergrond van de Dolomieten, wordt hun muziek een betoverende ervaring. Zowel het Val di Fassa, zeker ook in het najaar, als het Van Kuĳk Quatuor hebben er een fan bĳ.

Muziek in de Dolomieten Reis

De afstand van Utrecht naar Val di Fassa is 1050 kilometer. Met de trein van Utrecht naar Trento ben je 12 uur onderweg met twee maal overstappen in Duitsland.

no 6 in F mineur, opus 80; Francis Poulenc, Les Chemins de L’Amour (bewerking voor strĳkkwartet).

Luistertips

• Spotify Quatuor Van Kuĳk, W.A. Mozart: Divertimento in F Majeur, K 138, deel II, Andante Muziek open.spotify.com/track/3Gz6xfyvgXHet festival I Suoni delle Dolomiti 59Cxjlbt1pBx?si=2e133d90d1f4432e wordt dit jaar gehouden van 22 augus• Spotify: Matangi Quartet 2007, tus tot 23 september. De muzikale Album Scandinavia trektocht is van 10-12 september met open.spotify.com/track/2QoIruMmMario Brunello en de Armeense 41l07Bn5jIDzmg?musicus Gevorg Dabaghyan in de si=2592b22844724388 Brenta Dolomieten bĳ Madonna di • Spotify: Doric String Quartet Campiglio. open.spotify.com/track/6IRHTk3LNet na het festival komt op 26 sepBiLhfxnaOHfynS?si=961fccc9btember het 22-koppig internationaal 6864c9e bekende Amsterdam Sinfonietta onder • Fatma Said en Hans Eĳsackers: leiding van Candida Thompson naar youtube/0CkxhXsHot4 de Monte Agnello in Val di Fiemme. • Angela Gheorghiu: youtube/ I Suoni delle Dolomiti: visittrentino. Bo98WClIiG0 info/it/isuonidelledolomiti Het Van Kuĳk Quatuor: Nicolas Van Kuĳk – viool / Sylvain Favre-Bulle – viool / Emmanuel François – altviool / Anthony Kondo – cello. quatuorvanKuĳk.com Gespeelde werken: Edvard Grieg: Strĳkkwartet no 1 in G mineur, opus 27; Felix Mendelssohn: Strĳkkwartet

Accommodatie

Rifugio Roda di Vaèl / Rotwandhütte: rodadivael.it

Gids

Berggids Manuel Alonso: guidealpinevaldifassa.com; soccorsoalpinotrentino.it.

Kaart

Tabacco no 6, Val di Fassa e Dolomiti Fassane, 1:25.000

Geschiedenis

Tita Piaz / Hotel Col di Lana: • it.wikipedia.org/wiki/Tita_Piaz • coldilana.it • nl.wikipedia.org/wiki/Col_di_Lana

Museum Passo Pordoi:

fassa.com/IT/Mostre-e-musei-Val-diFassa--Museo-della-Grande-Guerra-1915-1918-Dolomiten

Museum Marmolada:

Ossario del Pordoi:

• agordinodolomiti.it/es_ES/ index.php/cosa-vedere/storia/ sacrario-militare-germanico-ossario-del-passo-pordoi / fassafront. com/passo-pordoi-il-sacrarioaustro-germanico.html • magicoveneto.it/dolomiti/sellapordoi/sacrario-militare-germanico-del-pordoi.htm

Trentino:

• cultura.trentino.it/Luoghi/ Tutti-i-luoghi-della-cultura/Percorsi/ La-rete-dei-musei-della-GrandeGuerra-in-Trentino

• museomarmoladagrandeguerra. cominfodolomiti.it/dolomiti-da-vede- Monument Christomannos: re/musei-e-collezioni/musei-stori• sentres.com/en/poi/monument/ ci-della-guerra/museo-della-granmonument-to-christomande-guerra-in-marmolada/7214-l1.html nos/61283548/#dmlb=1

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-18_HL0322_r31-Thema-Dolomieten.indd 23

16-05-2022 14:33

Pubers in de Alpen

Avontuur delen Snapchatten, whatsappen en tiktokken in de Franse Alpen. Social media zĳn onlosmakelĳk verbonden met de vakanties van tegenwoordig, maar gelukkig zĳn pubers nog tot heel veel andere dingen in staat. Al moet dat dan ’s avonds wel even met iedereen gedeeld worden natuurlĳk.

De vier kinderen in de via ferrata De la Combe.

Tekst en beeld Corina Dĳkstra

e vertrekken met onze vier kinderen - Tim (16), Stĳn (15), Layre (13) en Wout (9) - naar de Écrins in Frankrĳk. Ik wil eigenlĳk graag naar Zwitserland maar de pubers zĳn het erover eens: ze willen terug naar die Franse camping van vorig jaar, waar zoveel te doen is. Dit verbaast me, want een klein speeltuintje, een tafeltennistafel en een jeu-de-boulesveld is alles wat er is. Blĳ word ik er wel van; geen drukke camping met animatie-gedoe. Maar dat zĳn ze dan ook niet gewend. Wĳ zĳn altĳd actieve kampeerders geweest en zoeken de kleinere campings op. We treffen daar gelĳkgestemden, net als de kinderen. Eenmaal aangekomen op de camping worden de plannen al snel gesmeed. Hoe hou je pubers lekker bezig zonder dat ze vastgeplakt zitten aan hun telefoon? Dat gaat in de bergen gelukkig prima. Onze pubers vinden klimmen namelĳk leuk en van een beetje uitdaging zĳn ze ook niet vies. In dit gebied zĳn vele via ferrata te vinden, wat het wandelen echt een stuk leuker maakt. ‘Gewoon’ een eind wandelen zonder extra’s, daar hoeven we echt niet meer mee aan te komen. Maar een uurtje voordat je bĳ een via ferrata bent is prima te doen. We laten de drie pubers voorop gaan, ze letten op elkaar en wachten met regelmaat ook op ons. Op de top pauzeren we, en ja, dan komen de telefoons echt wel even tevoorschĳn. Hebben we bereik? Kunnen de coole klimfoto’s meteen gedeeld worden.

Rondjes downhillen

Downhillen, raften en canyoningen doen het ook goed als activiteit in deze leeftĳdsgroep. Dit is helaas wel erg prĳzig, dus kiezen we hier hooguit twee activiteiten van. Het wordt downhillen. Ik verzeker je, je hebt de hele dag geen kind aan ze. Nog een rondje, nog drie rondjes en de volgende dag zĳn ze nog niet eens stram van de spierpĳn. En bivakkeren doen we ook altĳd een keer tĳdens onze vakantie, het is namelĳk redelĳk makkelĳk te organiseren. We zoeken dus een mooi, niet al te ver lopen, meertje uit: Lac du Serpent, op ongeveer 2500 meter hoogte. Zo’n meertje met een bergbeekje is de grootste speeltuin voor jong en oud. We houden wedstrĳdjes met stokjes en blaadjes en ook stenen ketsen blĳft lang leuk. Er is geen bereik, dus die telefoon wordt hooguit gebruikt om wat foto’s mee te maken. Wanneer de tentjes staan, komt er een stok kaarten tevoorschĳn en starten we ondertussen met het driegangenmenu op de kleine brander. Onze kinderen genieten hier enorm van, zowel

Downhillen in Puy Saint Vincent.

van de soep en spaghetti uit de houten mokken, als de nootjes tussendoor en Saroma als toetje. Afwassen doet iedereen zelf, in het beekje. Een ding, neem voldoende eten mee, want ik verzeker je, later op de avond hebben ze weer trek!

Bereik op de top

Na het eten lopen we nog naar een klein topje. Als ik ontdek dat ik daar bereik heb, willen de oudste drie nog net een stukje verder lopen, nog hoger, in de hoop bereik te hebben. Helaas voor hen, geen resultaat, maar ze krĳgen er wel een prachtige zonsondergang voor terug. Ook zien we bergmarmotten en gemzen! Niet veel later is het pikdonker en duiken we lekker onze slaapzak in. Maar onze jongste krĳgt buikpĳn en midden in

24 | HOOGTELĲN 3-2022

v-24_HL0322_r34-Thema-metpubers.indd 24

16-05-2022 14:34

THEMA

ZOMER

Wout, de jongste, in de via ferrata De la Combe.

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-24_HL0322_r34-Thema-metpubers.indd 25

16-05-2022 14:34

Photo by C. Ziegler

SHOP NOW ON WWW.LASPORTIVA.COM

1 2 3

samenstel.indd 1

16-05-2022 15:22

THEMA

ZOMER

In het wifihok. Focus en genieten tĳdens een afdaling in de sneeuw.

Bivakkeren bĳ Lac du Serpent (2448 meter).

Layre in de via ferrata de Durance.

de nacht gaat het mis. Hĳ spuugt in de tent alles onder. De oudste, Tim, schiet de tent uit voor wat frisse lucht en gaat aan de wandel met een snicker en een mueslireep. Tja, pubers hebben altĳd honger, ook ’s nachts. Het beekje komt goed van pas voor het uitspoelen, maar een extra slaapzak hebben we natuurlĳk niet meegenomen. Dan maar met z’n tweeën in mĳn slaapzak. Hĳ slaapt. Ik niet. De volgende ochtend regent het pĳpenstelen en het ziet er niet naar uit dat het gaat stoppen. Gelukkig wordt niemand er chagrĳnig van, we transformeren juist in een mega goed team. We ontbĳten met z’n allen in een van de tentjes en binnen een half uur is het hele kampement, weliswaar kletsnat, in de zes rugzakken gepropt. Opgewekt en met veel gelach dalen we af. Ondanks alles hebben we lol en een goed verhaal voor op de camping waar, gelukkig, de zon schĳnt!

tjes op de hut voldoen. Meer dan je voor mogelĳk houdt. De zonsondergang en zonsopgang zĳn in de bergen het mooist en met regelmaat hoor ik iemand fluisteren: ‘Kĳk mam, hoe mooi!’ Hier gaat mĳn hart ook sneller van kloppen. Voor deze hut, Refuge des Écrins, steken we met z’n zessen de gletsjer over. Dat heeft iets magisch; het gekraak van de sneeuw, het gestage wandeltempo, het geklik van karabiners. En het hele gezin geniet dan intens. Het is deze dag bloedheet en hoewel het eerste stuk echt heel mooi is, wordt er ook flink gemopperd. De motivatie is ver te zoeken, maar met de spelletjes die we bedenken, maakt gemopper al snel plaats voor gelach. De volgende ochtend ga ik met Tim en Stĳn om 3 uur richting de Col de la Roche Faurio. De Dôme des Neige des Écrins was mĳ net te ver. We genieten van de schitterende zonsopgang, de glimmende gletsjer en het prachtige uitzicht.

Vroeg op voor de top

In het wifihok

Op de dagen die volgen gaan we rotsklimmen, doen nog meer via ferrata en ook een wat langere tocht. Voor dit laatste staan de pubers met ietwat gemopper vroeg op. Om 7 uur vertrekken we naar een besneeuwde bergtop die je ook kan beklimmen zonder in een hut te hoeven overnachten. We rĳden een uurtje en nemen vervolgens de kabelbaan naar 3200 meter hoogte. We lopen alle toeristen voorbĳ en binden ons dan in aan het touw. De sneeuw is geweldig, het uitzicht fantastisch. Als we bĳ een steil, spannend stuk met een enorme gletsjerspleet aankomen is iedereen enorm gefocust en tegelĳkertĳd ook aan het genieten. Eenmaal op de col besluiten we dat dat ons eindpunt is. De rotsgraat naar de top is goed te doen, maar niet met zes man in een touwgroep. Een andere keer dan maar. We bouwen sneeuwpoppen, spelen in de sneeuw en dalen niet veel later weer af. Een nacht in een hut vinden onze pubers ook fantastisch. Geen bereik, maar de charme van het eten, het uitzicht en de spelle-

Op de camping in het dal, waar we verblĳven, mag je een vuurtje maken in een vuurschaal of kachel. Ideaal voor pubers, want ze moeten zelf hout halen uit het bos en het hakken en kunnen dan een vuurtje stoken. We roosteren met z’n allen marshmallows, een ultiem campinggenot. En ja, daarna zitten ze met alle andere pubers gewoon in het wifihok op hun telefoon. Daar ontkom je niet aan, het hoort erbĳ en het is hun manier van contact houden met vrienden. Maar overdag zĳn we met elkaar actief bezig. Op deze camping is het om 23 uur stil, het koelt flink af in de avond en aangezien we overdag altĳd in actie zĳn en op tĳd starten, liggen onze pubertjes ook gewoon om 23 uur te slapen. Wat moet je anders? Ik weet dat wĳ daarin geen doorsnee gezin zĳn, maar de meeste pubers zĳn heus wel te porren voor een beetje avontuur. En avontuur: dat is in de bergen makkelĳk te vinden. Als ze het daarna maar kunnen delen.

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-24_HL0322_r34-Thema-metpubers.indd 27

16-05-2022 14:35

Vĳfdaagse huttentocht met dreumes en een kind op komst

Zwanger

de bergen in

Aan de Zwitserse zuidzĳde van de bergkam van Rätikon.

28 | HOOGTELĲN 3-2022

v-28_HL0322_r39-Thema-Zwangerindebergen.indd 28

16-05-2022 14:36

THEMA

ZOMER

“Zullen we nog een huttentocht maken nu we nog met zĳn drieën zĳn?”, vraagt mĳn vriend Frank me in de herfst. Ik ben dan een half jaar zwanger en de eerste zwangerschapskwaaltjes beginnen te verdwĳnen. Twee weken later zitten we samen met onze zoon Hugo in de auto naar Zwitserland. We gaan de Rätikon Höhenweg lopen. Tekst Mariëtte de Graaf Beeld Frank Baas

e huttenwaard van de eerste hut die we reserveren, geeft mĳn vriend per mail een uitbrander. Of hĳ wel zeker weet dat hĳ zĳn zwangere vriendin vier uur naar de hut wil laten lopen? Rekening houden met het bĳbehorende dieet wilde de huttenwaard ook niet. We laten ons niet van de wĳs brengen en laten de reservering staan. Ook over het eten maak ik mĳ niet zo’n zorgen. Meestal krĳg je toch geen vis of rood vlees in berghutten. Twee jaar geleden, toen Hugo nog in mĳn buik zat, had ik al onderzoek gedaan naar wandelen in de bergen terwĳl je in verwachting bent. We wilden gaan toerskiën, maar ik kon weinig ervaringsverhalen vinden en het advies op verschillende websites en in boeken was om vooral niet te gaan skiën. Met name vanwege het gevaar om door iemand anders aangeskied te worden en te vallen. Bĳ een te hoge impact op de buik zou immers de placenta los kunnen laten, wat levensgevaarlĳk is voor de ongeboren vrucht. Gelukkig stuitte ik op een artikel van de NKBV waarin vanuit onderzoek werd onderbouwd wat voor een zwangere vrouw wel en niet verstandig is in de bergen en met name op een hoogte vanaf 2500 meter. De verloskundige gaf ook aan dat ik prima kon gaan skiën als ik een goede skiër was.

Op naar de laatste afdaling bĳ de Carschinahütte.

“Hoe vaak word je nou aangeskied?”, vroeg ze me. Sinds mĳn skitechniek goed is, is dat niet meer gebeurd. Ik voelde me prima en ging dus tĳdens mĳn eerste zwangerschap gewoon toerskiën. En nu, met de tweede op komst, ga ik de Rätikon Höhenweg lopen. Normaliter pakken we voor een huttentocht thuis de routeboekjes erbĳ om te kĳken wat ons een mooie route met de juiste lengte lĳkt. Nu, vanwege de zwangerschap, komen daar nog wat eisen bovenop. Zo hebben we in de zomer reeds gemerkt dat zes- tot maximaal achthonderd hoogtemeters een goede hoeveelheid is voor een dag, hoewel we normaal gesproken veel meer aankunnen. Ook willen we wel op hoogte zitten, maar niet té hoog. Zo is het verstandig niet te lang boven de 2500 meter te verblĳven en moet je er continu op letten of je niet buiten adem bent. Verder willen we dat de route op elk moment naar wens ingekort kon worden. Indien mĳn banden, pezen en gewrichten - die door de zwangerschap weker zĳn dan normaal - of mĳn conditie het zouden laten afweten, kunnen we op die manier snel weer naar het beginpunt terugkeren.

Heupband is nutteloos

De zesdaagse route over de Rätikon Höhenweg lĳkt ideaal. Hĳ voldoet aan alle eisen en zou prachtig zĳn. Omdat de weersvoorspelling onzeker is en ik enige last heb van mĳn bekken korten we de route vlak voor aanvang iets in, zodat we de moeilĳkste passage over de top van de Schesaplana (2964 meter) kunnen vermĳden. Mĳn lĳf is daar uiteindelĳk erg blĳ mee. Ik draag de rugzak met alle spullen voor Frank en voor mĳzelf. De spullen van Hugo en Hugo zelf zitten namelĳk op Franks rug. Normaliter is een dergelĳke rugzak met die paar kilo extra niet zo’n probleem, alleen kan ik het nu niet hebben dat er wat op mĳn buik drukt. De heupband is hierdoor volkomen nutteloos en zo komt het volledige gewicht van de rugzak op mĳn schouders terecht. Daar waar ik dacht eerder last te krĳgen van mĳn heupen, krĳg ik dus meer last van mĳn schouders. De paar kilo extra komt ook doordat ik voor mezelf zwaardere kleding mee heb moeten nemen, want bergsportbroeken lĳken niet te bestaan voor zwangeren. Wel strakke yogabroeken, maar dat is niet helemaal mĳn stĳl. Hierdoor loop ik met een zware joggingbroek rond. Ook mĳn normale bergsportjas past niet meer, dus heb ik mĳn veel zwaardere donsjas - met voldoende ruimte voor de buik - meegenomen.

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-28_HL0322_r39-Thema-Zwangerindebergen.indd 29

16-05-2022 14:36

©Marc Daviet

C U STO M F I T T E M P L E S 3D FIT NOSE

PA N O R A M I C S C R E E N

REMOVABLE SHIELDS

SHIELDS WITH C O M F O RT S PA N D E X TEXTILE

*Repousser les sommets

27/32G.

Andy Steindl

...door MFS® Vakuum® technologie. De nieuwe definitie van pasvorm. Door de temperatuur van het lichaam vormt het het MFS® Vakuum® schuim zich optimaal naar de vorm van de voet. Om een perfecte pasvorm te bereiken is het speciale PU-schuim tot in het tenengebied van de schoenen verwerkt. De Meindl Multigrip® rubber profielzool met PU tussenzool zorgt voor maximale demping en een perfecte grip.

samenstel.indd 2

16-05-2022 15:23

THEMA

ZOMER

Pauzeren op de lange dag.

Op de eerste dag zet Frank ons zo hoog mogelĳk op de berg af, zo ver tot waar de auto maar kan komen. Hĳ rĳdt een paar honderd meter terug naar beneden en parkeert de auto daar. Zo lukt het ons met nog geen vier uur lopen, inclusief veel pauzes, bĳ de eerste hut aan te komen. De norse reactie die in de mail te lezen was lĳkt alweer vergeten: we worden allerhartelĳkst ontvangen.

Vrolĳk zingende dreumes

We houden het weer goed in de gaten, omdat onze derde en langere dag mogelĳk - letterlĳk - in het water kan vallen. Gelukkig wordt de neerslag in de loop van de ochtend minder, zodat we toch nog tĳdig kunnen vertrekken en op tĳd bĳ de Douglas Hütte (1979 meter) aan kunnen komen. Ondanks de miezer hebben we een mooi uitzicht. Wel zĳn de paden glad en tegen alle verwachtingen in, glĳdt Frank uit, niet ik. Hĳ valt met zĳn hand in een distel en het kost ons wat tĳd om alle naalden met een pincet uit zĳn hand te vissen. Uiteindelĳk komen we een halfuur voor etenstĳd aan in de hut. Flink vermoeid, maar met een vrolĳk zingende dreumes op Franks rug. Het leuke is dat Hugo nog alle energie van de wereld heeft en alle andere gasten zĳn zeer gecharmeerd van onze dreumes. Niet veel later zĳn we dan ook met de andere gasten aan het kaarten en komen we erachter dat iedereen ongeveer dezelfde route voor ogen heeft en morgen naar de hut gaan waar ook wĳ heen willen. Een stel doet dezelfde route als wĳ, twee andere jonge meiden gaan via een langere weg.

Drie keer pauze

Het is een prachtige route. Waar we eerst over de Oostenrĳkse zĳde ten noorden van de Rätikonse bergkam zĳn gelopen, komen we nu langs de zuidelĳke Zwitserse zĳde. We moeten daarvoor eerst nog een stuk weiland trotseren, waarbĳ ik merk dat de vorige dag mĳ niet in de koude kleren is gaan zitten. Ik ben niet scherp, snel buiten adem en let niet goed op, waardoor

we van de route afdwalen. Ik heb drie keer een pauze nodig om 300 hoogtemeters af te leggen, maar kom gelukkig wel weer een beetje bĳ. Het vlakkere lange stuk langs de bergkam zou het mooiste uitzicht van de route moeten hebben, maar de wolken belemmeren ons zicht op het dal. Boven de wolken is het prachtig weer en we genieten optimaal van de tocht en alles wat we tegenkomen. Zo hebben we lang zicht op een groepje klimmers die op de Kirchlispitzen (2552 meter) stukje bĳ beetje hoger komen. Het laatste stukje naar de hut krĳg ik veel last van mĳn gewrichten, vooral mĳn bekken en schouders beginnen te zeuren. We houden in het laatste uur veel pauzes en lĳken nauwelĳks vooruit te komen. Dit is het punt waarop ik heel even denk dat het wellicht toch te ambitieus was om een vĳfdaagse tocht te lopen. De voorgaande dagen zĳn duidelĳk voelbaar in mĳn lĳf. Deze etappe heeft de meeste horizontale kilometers en mede door het lichte stĳgen en dalen lopen we ongemerkt toch wat meer hoogtemeters dan gepland. Uiteindelĳk komen we aan bĳ de hut en worden we hartelĳk ontvangen door onze hutgenoten waarmee we gisteren gekaart hebben. Na afloop van dit avontuur blĳven we nog een dagje extra in Zwitserland om bĳ te kunnen komen in een goed hotel met een, door mĳn lĳf zeer gewaardeerd, zacht bed. Inmiddels is Willemĳn geboren en kĳken we terug op een fantastische week met z’n, toen nog, drietjes.

Vraag het je arts of verloskundige

Laat je voordat je een reis met inspanning onderneemt adviseren door je verloskundige of huisarts over je beoogde reis en activiteit. Bĳ een gezonde zwangerschap kun je het beste alsnog je reis aanpassen: • Houd rekening met het verweken van je banden, pezen en gewrichten, die kans op verwonding vergroten. Zo kan bĳ een val de placenta loslaten. • Houd er rekening mee dat je lichaam dubbele aanspraak doet op aanpassingsmechanismen. Boven de 2500 meter is er minder zuurstof beschikbaar wat zorgt voor een snellere ademhaling en een sterkere en snellere hartslag. Dit komt bovenop de aanpassingen die het lichaam al heeft gedaan voor de zwangerschap. • Drink voldoende water, om de op hoogte verhoogde kans op zwangerschapsvergiftiging te verlagen. De duur van de zwangerschap maakt ook uit. Zo wordt in de tweede helft van de zwangerschap absoluut afgeraden naar hoogtes te gaan boven de 2500 meter in geval van: • hoge bloeddruk; • slechte functie van de placenta; • groeivertraging van het kind in de baarmoeder;

Mariëtte en Hugo lopen samen een stukje naar de Lindauer Hütte.

• hart- of longziekten bĳ de moeder; • bloedarmoede bĳ de moeder. Voor meer informatie zie: nkbv.nl/kenniscentrum/ zwanger-klimmen-enbergsporten.html

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-28_HL0322_r39-Thema-Zwangerindebergen.indd 31

16-05-2022 14:36

Outdoor-walhalla voor wie niet bang is voor natte voeten

redenen om naar

Noorwegen te gaan

Afgelopen zomer reed ik noordwaarts in plaats van richting de Alpen. In ruim twee weken tĳd liep ik onder meer over de wereldberoemde Besseggen-bergkam, maakte ik een vierdaagse wildkampeertocht over de Hardangervidda-hoogvlakte, maakte ik gebruik van het befaamde Noorse huttensysteem, tikte ik de hoogstgelegen hut van Noorwegen aan op mĳn trailrunschoenen en beklom ik de Skogshorn. In Noorwegen bleken zaken vaak heel anders te zĳn dan in de Alpen. In dit artikel negen goede redenen om als bergsporter ook eens naar het noorden te gaan. Tekst en beeld Rinske Brand

Tĳdens een opklaring op de Hardangervidda.

32 | HOOGTELĲN 3-2022

v-32_HL0322_r33-Thema-Noorwegen.indd 32

16-05-2022 14:37

THEMA

ZOMER

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-32_HL0322_r33-Thema-Noorwegen.indd 33

16-05-2022 14:37

Foto Twan Driessen

De bekende Beseggen-bergkam.

1. ADEMBENEMENDE EN PURE NATUUR Wie als natuurliefhebber in de hemel gelooft, gaat na overlĳden ongetwĳfeld naar een plek als Noorwegen. Het is een paradĳs vol ongerepte landschappen en ruige bergen. Met vergezichten die door hun schoonheid bĳna pĳn doen aan je ogen. Boven op de Beseggen-bergkam vergeet je door die uitzichten spontaan dat je omringd bent door andere wandelaars. Maar zoals overal in Noorwegen: het uitzicht en de natuurbeleving krĳg je niet voor niets. Daar moet je wat voor doen en de weg omhoog is zelden makkelĳk. Vers aangekomen in Noorwegen staat een beklimming van de Skogshorn via de Siluetten-klimroute op de planning. Opvallend genoeg kon ik hier online heel weinig over vinden, terwĳl dit toch de hoogste berg is van Hemsedal. Dit is geen uitzondering. Waar in de Alpen elke mogelĳke route minutieus is vastgelegd, toont het internet hier vaak een grote leegte. Ik heb afgesproken met Bjørg Selvig, één van de vier in Noorwegen actieve vrouwelĳke berggidsen. Bjørg had een lange dag beloofd en geheel volgens de ongeschreven Alpenregel ging ik uit van vertrek rond 5.30 uur. Maar in Noorwegen betekent een vroege start een uurtje of negen. Vandaag blĳkt zelfs half tien vroeg genoeg. Veel eerder vertrekken heeft in dit land weinig zin, leerde ik, omdat het vaak pas later op de dag opklaart. En de zomerdagen zĳn zo lang dat ‘voor het donker thuis’ een heel rekbaar begrip is. De parkeerplaats aan de voet van de Skogshorn is uitgestorven en tĳdens onze klimtocht komen we niemand tegen, terwĳl het hartje hoogseizoen is en het weer voor Noorse begrippen zeer goed te noemen. De tocht biedt een typische Noorse bergervaring. We lopen over oneffen terrein en een pad is er niet, tenzĳ je de schapenpaadjes meerekent. Wat maakt Noorwegen nu zo anders, vraag ik Bjørg. “Noorwegen is allereerst veel minder druk dan de Alpenlanden en daarnaast hebben wĳ geen makkelĳke manier om naar een top te komen. Noren willen niets veranderen aan de bergen om de natuurbeleving zo puur mogelĳk te houden. Je vindt er dus geen enkele bout of boorhaak in de rotsen, en zeker geen liften. Over klettersteigs is op het moment veel discussie. Ze worden steeds populairder, maar je vindt ze hier alleen in speciale klettersteig-parken.” In Noorwegen zoek je de weg naar de top zelf, geholpen met een papieren kaart of route-app. De bestaande routes zĳn ook veel minder druk belopen, waardoor de natuur veel meer zĳn gang kan gaan. Daardoor zĳn de rotsen verraderlĳk veel gladder dan in de Alpen, merk ik al snel. Bjørg waarschuwt speciaal voor de zwarte korstmosplakkaten op de rots. Spek- en spekglad.

Aangekomen bĳ de start van de beoogde route gaan we aan het touw en komen de nuts en cams tevoorschĳn, want vaste ankerpunten zĳn hier dus niet. Na een paar uur staan we boven op de Skogshorn. Het uitzicht is helaas alweer verdwenen, maar de route was de moeite meer dan waard.

2. DE EIGENGEREIDE NOREN Op onze weg naar beneden vraag ik Bjørg naar de Noorse bergcultuur. Om die uit te kunnen leggen, moet ik eerst meer weten over de Noren zelf. Bjørg vertelt over ‘Janteloven’. Deze term staat voor een set van ongeschreven regels die alle Noren naleven. Het betekent kortgezegd ‘je kop niet boven het maaiveld uitsteken’. Noren plaatsen de maatschappĳ boven het individu. Opscheppen over individuele (klim)prestaties is niet gewenst, evenmin als jaloers zĳn op anderen. Dat maakt Noren bescheiden en in onze ogen wellicht ook wat stil en gesloten. En dat terwĳl Noren juist heel gastvrĳ en vriendelĳk zĳn, als je voorbĳ die eerste indruk bent. Nog zo’n mooi en typisch Scandinavisch woord: ‘Friluftslift’ oftewel ‘leven in de openlucht’. De Noren hebben het tot een kunst verheven. Friluftslift staat voor opgaan in de natuur en de bewoonde wereld achter je laten, maar ook voor je verzetten tegen de verwachtingen van de maatschappĳ. Friluftlift beleef je tĳdens wandelingen en kampeertochten, maar ook door in de natuur naar eten te zoeken. Noren hebben dan ook veel respect voor de natuur, willen haar niet veranderen en houden haar schoon.

3. HET MEEST FANTASTISCHE HUTTENSYSTEEM De weersvoorspelling voor de volgende dag is redelĳk goed, dus we besluiten de tocht over de Besseggen te doen. Dit is één van de bekendste bergwandelingen in Noorwegen met adembenemende uitzichten. Voor veel mensen begint die tocht bĳ de Gjendesheimhut. Zo ook voor ons. Het reserveringsgedeelte van de website van Den Norske Turistforening (DNT) is uitsluitend in het Noors, maar, zo stelt de De sleutel tot DNT, als je de naam van de alle hutten hut weet, dan moet het wel lukken om een reservering te maken. Een hele geruststelling. Lid worden van de DNT is eenvoudig en zodra je dat bent, heb je toegang tot

34 | HOOGTELĲN 3-2022

v-32_HL0322_r33-Thema-Noorwegen.indd 34

16-05-2022 14:37

THEMA

ZOMER Tĳdens een trektocht op de Hardangervidda-hoogvlakte.

honderden hutten; van groot en bemand tot afgelegen en onbemand. Tot die laatste categorie heb je toegang met een ouderwetse fysieke sleutel. Die heb ik nu ook in mĳn bezit. Het uitgangspunt is vertrouwen. Als je ergens overnacht, registreer je dat zelf in een app. Net als wat je aan etenswaren uit de voorraadkast pakt. De Gjendesheimhut heeft echter de omvang van een flink hostel en wordt professioneel gerund. Het eten in de hut blĳkt traditioneel Noors: veel vlees, aardappelen en niet te veel smaak. Het ontbĳtbuffet is stevig en wordt door de gasten vooral gebruikt om de befaamde Noorse lunchpakketten te maken. Want Noren houden van hun lunch in de bergen. Die is naar goed gebruik zeer uitgebreid en men trekt er serieus tĳd voor uit. Al lopend een reep, handje noten of een gelletje naar binnen gooien, wordt door de Noren met afschuw gadegeslagen.

Wildkamperen op Hardangervidda.

4. HET ULTIEME VRIJHEIDSGEVOEL De Noren houden van hun vrĳheid. Net als Nederlanders. Maar de Noren legden het ook vast in de wet. Hun ‘allemannsretten’ (letterlĳk: het recht om te zwerven) geeft iedereen toestemming om onbezorgd, maar op een respectvolle manier te genieten van de natuur. Wildkamperen, bivakkeren, vissen, bessen plukken. Het mag allemaal, mits je de natuur niet beschadigt, je rotzooi meeneemt en anderen niet tot last bent. Het zĳn regels die als vanzelfsprekend worden nageleefd. Want tĳdens onze weken struinen door de natuur vond ik nog geen snippertje plastic, geen enkele leeggeplukte struik of beschadigde routemarkering. Tegenover dat enorme vrĳheidsgevoel staat continu de wetenschap dat je volledig afhankelĳk bent van de elementen, van je eigen vaardigheden én van het materiaal dat je bĳ je hebt. Vertrekken zonder volledig waterdicht pak, voldoende water, voedsel en noodpakket is ondenkbaar in het land waar je altĳd op alles voorbereid moet zĳn en waar hulp uren, zo niet dagen weg kan zĳn.

5. DE IMPONERENDE AFSTANDEN EN TIJDEN Ik was er al voor vertrek voor gewaarschuwd: de afstanden. Die zĳn flink en voor het eerst van mĳn leven blĳken de aangegeven tĳden op de borden gewoon te kloppen. Over 20 kilometer doe je – met bepakking – acht uur en dan mag je nog doorstappen ook. Dat moet ‘fast ’n light’ toch veel sneller kunnen. Daarom trek ik

mĳn trailschoenen aan en zet ik koers richting de Fannaråkhytta, gelegen op de top van Fannaråken. Met 2.068 meter is dit de hoogstgelegen berghut van het land. Door de vallei en op het eerste stuk van de route omhoog gaat het nog redelĳk vlot, maar al snel wordt hardlopen lopen en lopen wordt klauteren. Richting de top bevind ik me in een bizar maanlandschap van grĳs puin en rotsblokken. Er zĳn maar weinig toppen die kunnen concurreren met het uitzicht vanaf Fannaråken, las ik. Maar tegen de tĳd dat ik op de top aankom, is deze in dichte mist gehuld. Ach, in Noorwegen leer je daar al snel mee omgaan. Ook is de temperatuur inmiddels tot rond het vriespunt gezakt. In de hut drink ik een kop koffie. Al bevind je je op de maan, het pinapparaat werkt gewoon. De afdaling gaat niet veel sneller dan de klim. Het terrein is technisch, wat het een geweldige tocht maakt, maar snelheidsrecords heb ik op deze tocht niet verbroken.

6. DE NOORSE BERGCULTUUR Bjørg gaf me als tip de tocht naar de Fannaråkhytta vanuit het Turtagrø Hotel te doen. Het is een voor de Noorse bergsport historische plek. Het hotel werd gebouwd in 1888 en is vanaf het begin de belangrĳkste ontmoetingsplaats voor klimmers en wandelaars. In de uitgebreide hotelbibliotheek leer ik dat de Noren de bergen eigenlĳk heel lang links hebben laten liggen. Eeuwen geleden woonden de mensen uitsluitend in de dalen. Ze keken met angst en fascinatie naar de bergen, waar het kon spoken en waar het gevaarlĳk was. Pas in de negentiende eeuw begonnen mensen de Noorse bergen in te trekken. Het is notabene een Engelse bergbeklimmer en alpiene ontdekkingsreiziger, William Cecil Slingsby (1849-1929), die wordt gezien als de ontdekker van de Noorse bergen en vader van het Noors alpinisme. Hĳ bezocht Noorwegen voor het eerst in 1872 en werd verliefd op het land. Slingsby bezocht Turtagrø tĳdens verschillende expedities en gebruikte het hotel regelmatig als uitvalsbasis. Maar ook Noren begonnen de bergtoppen te veroveren en zĳ kwamen stuk voor stuk terug met heldenverhalen. Zo kregen de bergen een centrale plek in de Noorse cultuur. Want al is de liefde voor de bergen relatief jong, Noren zĳn uiterst serieus als het gaat om bergen en bergsport. Voor hen is het bergleven naast een levensstĳl ook een status, die op social media breed wordt uitgemeten. Wat dan volgens sommigen weer botst met Janteloven.

Noorwegen is een land waar je altijd op alles voorbereid moet zijn HOOGTELĲN 3-2022 |

v-32_HL0322_r33-Thema-Noorwegen.indd 35

16-05-2022 14:38

Wa nd els ch oe ne nn aN ikw ax

Wa nd els cho en en vo or Nik wa x

HOUD JE VOETEN WARM EN DROOG Door vuil en slijtage kan het na verloop van tijd zijn dat je schoenen water opnemen, waardoor je koud en vochtig achterblijft. Nikwax Footwear Cleaning Gel reinigt jouw schoeisel grondig en doet hun ademend vermogen heropleven. Nikwax Waterproofers voegt een sterk presterend waterafstotend vermogen toe, hierdoor blijven je voeten warm en droog. Ze zijn veilig en eenvoudig manueel aan te brengen. Eenvoudig te gebruiken op nat of droog schoeisel, zodat je klaar bent voor jouw volgend avontuur. nikwax.com

ONDERHOUD JOUW SCHOENEN MET NIKWAX, VERKRIJGBAAR BIJ DE BETERE OUTDOORWINKELS WIJ ZIJN GEËNGAGEERD OM DE NATUUR TE BESCHERMEN

Naamloos-5 2

ED AS

N O N-A

Nikwax flessen zijn gemaakt van 100% gerecycleerd plastiek. Nikwax is de enigste gevestigde fabrikant van nazorgproducten die nooit fluor carbon of drijfgassen heeft gebruikt in zijn producten.

WATER B

OSOL

16-05-2022 12:01

THEMA

Foto Twan Driessen

ZOMER

Rinske op een uitzichtpunt tĳdens de tocht bĳ Beseggen.

7. DE KANS OM WILD TE KAMPEREN

9. NOOIT VOOR EEN DICHTE DEUR

Dankzĳ de allemannsretten mag je in Noorwegen bĳna overal wildkamperen, mits je de natuur met respect behandelt. Dat lieten we ons natuurlĳk geen twee keer zeggen. Romantische beelden van slapen onder een sprookjesachtige sterrenhemel en wakker worden samen met de natuur drongen zich op. En natuurlĳk, die momenten waren er ook. Maar na vier dagen typisch Noors weer kwamen we aan het eind van onze wildkampeertocht over de Hardangervidda totaal verregend aan in de Hedlo Turisthytte in de buurt van Eidfjord. Het is er binnen - zoals altĳd - bloedheet, maar het bier smaakt goed. We besluiten deze laatste nacht onze tent toch maar in te wisselen voor een warm en droog bed in deze particuliere hut. Twee Noren van in de zeventig spreken ons aan na het diner. Ze vragen zich af waarom ze tĳdens hun tochten zo veel Nederlanders zwaar bepakt zien rondlopen. Tenten, matjes, gasstellen, ze zeulen echt alles mee. En dat terwĳl het in Noorwegen bĳna altĳd regent en het huttensysteem uitstekend is. Zelf lopen ze met minimale bepakking van hut naar hut. Altĳd zonder reservering, want in het ergste geval slapen ze op een bank of op de vloer. Wĳ leggen uit dat juist dat wildkamperen ons het ultieme gevoel van vrĳheid geeft. In veel Europese landen is het verboden, zo ook in Nederland. Vandaar onze wildkampeerdrang. Ze knikken en glimlachen, maar het helemaal begrĳpen, doen ze duidelĳk nog steeds niet.

De weerberichten lieten slechts lichte miezer zien toen we begonnen aan wat een driedaagse tocht moest worden door het Setesdal in Zuid-Noorwegen. Maar onverwachts brak de eerste nacht een noodweer uit waar onze tenten niet tegen bestand waren. Na uren stortregenen stond het water in de tent. Alles was doorweekt. Bĳ het ochtendgloren braken we op en zeulden we al onze natte spullen richting de dichtstbĳzĳnde DNT-hut. Daar hield de belofte nooit iemand buiten te laten staan, stand. Al was reserveren in coronatĳd verplicht, de twee vrĳwilligers van de Gaukheihytta heetten ons van harte welkom, gaven ons koffie en een zelfgemaakt puddingbroodje. Ze boden ons een vers gevangen vis aan die we konden klaarmaken als diner en …vertrokken. Hun dienst zat erop en nieuwe vrĳwilligers waren er niet. Daar was op het moment een tekort aan, vertelden ze. ‘Maar blĳf gerust, schrĳf op (in de app) wat je gebruikt en trek de deur achter je dicht als je weggaat,’ was de boodschap. Verbouwereerd bleven we achter in de hut, alleen, maar mét goed gevulde voorraadkast en houtvoorraad. Alleen in Noorwegen…

8. HET WEER Tja, het weer. Voor velen waarschĳnlĳk niet per se een reden om naar Noorwegen te gaan. Maar het niet noemen is ook geen optie. Je kunt er simpelweg niet omheen. Ook de Noren hebben het veel over het weer. ‘Er is geen slecht weer, alleen slechte kleding’ is een bekende Noorse uitdrukking. Maar dat houden de Noren ook vooral zichzelf voor om de moed erin te houden en zich te dwingen om tóch naar buiten te gaan. Het weer in de Scandinavische landen wordt gekenmerkt door lang aanhoudende lagedruksystemen. Anders dan in de Alpen, waar het weer heel snel kan omslaan, maar ook weer snel opknapt, houdt de malaise hier vaak langer aan. Een stevige dosis flexibiliteit in je planning aanhouden vergroot de reisvreugde enorm. Want met een weerbericht dat pas twee dagen van tevoren een beetje betrouwbaar wordt, is het wĳs ook maximaal 24 uur van tevoren je plan werkelĳk vast te leggen. Ook dat heeft zĳn charme en maakt vast onderdeel uit van de Noorse bergervaring. Juist het weer is ook de reden voor een van de meest bĳzondere kenmerken van de Noorse bergcultuur: je staat nooit voor een dichte deur.

Verliefd

Noorwegen, op dit land kun je niet anders dan verliefd worden. Op slag, of na een paar dagen of weken. Je gaat onherroepelĳk voor de bĳl. Hoe vaak je ook bent natgeregend, rillend wakker hebt gelegen in je tent of je schoenen doorweekt zĳn geraakt. Ook ik ga absoluut terug, maar wel na een diepte-investering in een betere regenbroek…

Oproep

Weet jĳ een tiende reden om naar Noorwegen te gaan? Wĳ zĳn nieuwsgierig! Laat het ons weten via communicatie@nkbv.nl en wie weet zie jĳ jouw reden terug op onze kanalen.

Een rode T, de markering voor routes in Noorwegen.

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-32_HL0322_r33-Thema-Noorwegen.indd 37

16-05-2022 14:38

Slechtzienden genieten óók van de bergen

Nauwelijks zien maar ruiken, horen en proeven Annemiek van Munster is een fervent buitensportliefhebber. Van hiken tot skiën; ze is zowel in de zomer als in de winter vaak te vinden in de bergen. Op zich niet zo bĳzonder, zou je zeggen, alleen Annemiek is ernstig slechtziend. Dit weerhoudt haar er echter niet van om steeds haar grenzen te verleggen en ultiem te genieten van de uitdagingen die de natuur haar biedt. Tekst en beeld Annemiek van Munster

ls kind speelde ik altĳd al het liefst buiten. Hutten bouwen, speurspelletjes spelen of zwemmen in de Gouwzee; lekker buiten ravotten totdat het donker werd en mĳn moeder mĳ naar binnen riep. Nog altĳd ben ik in weer en wind vaak buiten te vinden. Met de tandem eropuit of gewoon met de benenwagen. Zo was wandelen altĳd al mĳn grote passie. Met mĳn geleidehond Yoko reis ik heel het land door op zoek

naar de leukste routes. Met veel plezier doorkruisen we de Schoorlse duinen, dwalen we door de bossen van de Veluwe en ‘trotseren’ wĳ de heuvels bĳ Nĳmegen. Maar ik wilde meer…

Camino Anders Bekeken

Enkele jaren geleden kwam ik in aanraking met Stichting Camino Anders Bekeken, een stichting die het mogelĳk maakt voor blinden en slechtzienden om die wereldberoemde pelgrimstocht naar Santiago de Compostela in Spanje te ervaren. Tĳdens deze wandeltocht begeleidt een goedziende wandelaar een blinde of slechtziende. Als je gezellig een blokje wandelt, lopen veel mensen arm in arm of hand in hand. Dit is bĳ lange afstanden voor blinden en slechtzienden niet prettig. Tĳdens de Camino liepen sommige groepsgenoten daarom met een lintje of een soort beugeltje, dat de beugel van een geleidehond nabootst. Zelf wil ik graag zelfstandig met wandelstokken lopen en volg ik de mondelinge aanwĳzingen van mĳn buddy. Om mezelf als slechtziende aan mĳn omgeving kenbaar te maken en ervoor te zorgen dat zĳ

38 | HOOGTELĲN 3-2022

v-38_HL0322_r38-Thema-slechtziende wandelaar1.indd 38

16-05-2022 14:38

THEMA

ZOMER

Wie is Annemiek van Munster?

Schrĳver en vlogger Annemiek van Munster (46) woont met haar vriend in Monnickendam. Zĳ is aangeboren slechtziend vanwege staar en een medische fout. Zĳ schreef de boeken +23, slechtziendheid in beeld, Expeditie Ribbelroute - Slechtziendheid in het dagelĳks leven en Geleidehond Yoko. Zĳ zet zich in voor Stichting Zicht in Zicht, een stichting die inzicht geeft in de vaak onbegrepen handicap slechtziendheid via voorlichting, media-uitingen en boeken. Je kunt Annemieks avonturen volgen op www.annemiekvanmunster.nl en bekĳk filmpjes over haar Camino en skiavonturen via haar YouTubekanaal Hier isss… Annemiek.

Annemiek van Munster met haar hond Yoko.

mĳ wat meer ruimte kunnen geven, zĳn mĳn wandelstokken beplakt met een witte sticker met rode strepen, het internationale teken van blinden en slechtzienden. Een wandelbuddy weet mĳ in de stad makkelĳk te wĳzen op een stoepje of een trap, maar hoe ruiger het wandelgebied is, des te creatiever worden de aanwĳzingen, zoals ‘wortel op’ en ‘wortel af’. Het is belangrĳk dat een wandelbuddy duidelĳke, korte instructies geeft. Bĳ aanwĳzingen als ‘hier’ en ‘daar’ kan ik me niets voorstellen. Bĳ ‘nu een flauwe bocht naar rechts’ of ‘over twee meter drassige grond’ krĳg ik wel een duidelĳk beeld en daar kan ik goed op anticiperen. Voor een geleidehond zĳn de pelgrimswegen van de Camino te lastig. In Nederland geeft Yoko stoepjes keurig aan, deze zĳn herkenbaar en bĳna overal redelĳk hetzelfde. De heuvels in Noord-Spanje zĳn ruiger, steiler en soms flink onbegaanbaar. Daar heb ik echt een ‘geleidemens’ nodig. Tĳdens onze oefen-

Annemiek is blind aan haar rechteroog. Links kĳkt ze door een koker, waarin haar gezichtsvermogen 16% is. Daar omheen ziet ze alleen donkergrĳs en zwart.

loopjes mag Yoko wel altĳd mee, dan hoeft ze niet in haar tuig en loopt ze altĳd kwispelend naast ons.

Slechtziend genieten van de omgeving

Sinds mĳn geboorte ben ik slechtziend. Momenteel ben ik rechts blind en zie ik met mĳn linkeroog 16 % en kĳk ik door een brede koker. Dit betekent dat ik heel wazig zie en geen overzicht van mĳn omgeving heb. Ik zie geen diepte, heb veel contrast nodig en heb veel last van direct zonlicht. Met mĳn beetje zicht kan ik wel grote objecten en kleuren zien. En ik maak graag overal foto’s van, zodat ik deze op mĳn computer kan vergroten. Zo had ik na de Camino nog zoveel napret! Mĳn wandelmaatje gaf niet alleen aanwĳzingen waardoor ik veilig kon hiken, maar ze beschreef ook regelmatig hoe de natuur eruitzag. En ze liet mĳ ook van alles voelen, ruiken en zelfs proeven. Zo wees zĳ mĳ op een eucalyptusboom waarvan ik de geur nog uren aan mĳn vingers rook. We aten verschillende besjes en ze beschreef hoe de ochtendzon langzaam de mist uit het landschap verdreef.

Erg gericht op het gehoor

Annemiek met haar wandelbuddy Marlies (rechts) met wie ze de Camino naar Santiago de Compostela liep.

Naast proeven en ruiken, ben ik ook heel erg gericht op mĳn gehoor. Zo wordt de zonsondergang in Spanje bĳvoorbeeld heel anders omringd met het geluid van de natuur dan hier in Nederland. Vanwege de droogte ontstonden er tĳdens mĳn Camino overal in Noord-Spanje bosbranden. Die penetrante brandgeur ruik je natuurlĳk heel sterk, maar ik hoorde het ook heel hard knetteren. Omdat de bosbranden ons soms tot op enkele tientallen meters naderden, werd de lucht overdag donker en viel de natuur helemaal stil. Wandelen in de natuur zonder ook maar een vogel te horen, voelde heel onheilspellend. We grapten al over ‘de naderende Apocalyps’. Toen we verder van de brandhaarden af liepen, hoorden we langzaam ook weer wat onzekere tjilp-geluiden terugkomen. Omdat ik visueel natuurlĳk weinig van mĳn omgeving meekrĳg, krĳg ik kippenvel als ik iets bĳzonders plotseling wel kan zien. Zo zag ik dat veel bomen mooi oranje gekleurd waren en gunde

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-38_HL0322_r38-Thema-slechtziende wandelaar1.indd 39

16-05-2022 14:39

Bezoek de unieke, me t thermaal water gevu lde meren in Gastein De vierbaa . ns-watergli jbaan is nie alleen voor t de kleintje s heel erg le uk!

Een vallei om op te laden. Stel uw perfecte zonnige dag in de Oostenrijkse bergen voor, gras dat aan uw tenen kietelt, voel de wind door uw haren, en hoor het klingelen van de koebellen. De bruisende beek langs de wandelweg, uw handen in het koele water, glashelder water drinken. Op de alm genieten van melk, nog vers van de koe, de heerlijke lucht van vers gebakken brood met lekkere boerenkaas. En niet te vergeten het uitzicht op de prachtige bergtoppen. Gun uzelf deze onvergetelijke tijd in Gastein.

gastein.com Naamloos-1 1

13-05-2022 10:37

THEMA

ZOMER

Tijdens het skiën heb ik een oortje in en beweeg ik totaal zelfstandig een heel tam roodborstje mĳ een blik op hem. Hĳ zat op ooghoogte, precies in voor mĳ het perfecte licht en hĳ liet mĳ hem op tien centimeter afstand bekĳken. Nu ik dit opschrĳf, prikken de tranen weer in mĳn ogen. Ik zag voor het eerst in mĳn leven een wild vogeltje in het echt.

Ook in de sneeuw

Naast wandelen ben ik wezenloos gek van wintersporten. Ik ski en snowboard al meer dan tien jaar. En ook dit doe ik met een begeleider. De Nederlandse Visueel-gehandicapten Ski Vereniging stelt blinden en slechtzienden in staat om op een veilige manier te genieten van allerlei wintersporten. Tĳdens het skiën en snowboarden geeft een begeleider instructies via een portofoonsysteem. Ook hier worden niet alleen aanwĳzingen gegeven over welke kant je op moet gaan, maar ook over wanneer de piste ĳzig, de sneeuw losser of de helling steiler wordt. Sommige blinden en slechtzienden skiën achter de begeleider, maar ik ski bĳ voorkeur voor mĳn begeleider uit. Mĳ wordt vaak gevraagd of ik het niet eng vind en of het skiën risicovol is. Maar bang ben ik zeker niet, zelfs niet nadat ik aan mĳn snowboardavontuur een helikoptervluchtje richting ziekenhuis heb overgehouden. Waarom doe ik het dan toch? Skiën vind ik het gaafste wat er is. Ik kan namelĳk niet autorĳden, met fietsen zit ik achter op een tandem en hardlopen doe ik via een lintje met een buddy. Tĳdens het skiën heb ik enkel een oortje in en beweeg ik totaal zelfstandig op hoge snelheid. Als de wind dan in mĳn gezicht snĳdt, krĳg ik altĳd een grote glimlach rond mĳn mond. Hoeveel ‘Sterk spul, hè, die Fisherman’s Friend’-momentjes ik op de piste ik al niet gehad heb…

Annemiek in het Zillertal, op de foto onder met Hylke, een van haar snowboardbegeleiders.

Organisaties voor de actieve blinde of slechtziende Nederlandse Visueel-gehandicapten Ski Vereniging (NVSV)

De NVSV maakt het mogelĳk dat mensen met een visuele beperking volop kunnen genieten van allerlei wintersporten, zoals skiën, snowboarden en langlaufen. Elke deelnemer krĳgt een-op-eenbegeleiding en wordt via een portofoonsysteem veilig over de pistes gecoacht. Om voor anderen goed zichtbaar te zĳn, draagt de begeleider een opvallend hesje met ‘Guide’ erop en de deelnemer draagt er een waar ‘Blind’ op staat. www.nvsv.nl, secretariaat@nvsv.nl

Camino Anders Bekeken

Jaarlĳks organiseert de Stichting Anders Bekeken een pelgrimstocht naar Santiago de Compostela in Spanje. Dagelĳks wandelen de deelnemers met hun eigen bagage van hostel naar hostel. De begeleider geeft aanwĳzingen en beschrĳft de omgeving. Vaak zĳn de deelnemers aan elkaar verbonden via een lintje of een speciaal beugeltje. www.voyagebeyond.org/, vb@voyagebeyond.org

Running Blind

De stichting Running Blind koppelt goedziende buddy’s aan blinde of slechtziende hardlopers (in spe). Het koppel is aan elkaar verbonden via een lintje, de begeleider leidt de deelnemer om obstakels heen en beschrĳft de omgeving. www.runningblind.nl, info@runningblind.nl Al deze organisaties kunnen nog wel wat enthousiaste en goedziende buddy’s en begeleiders gebruiken.

Grenzen opzoeken

Via mĳn passie voor wintersport ontmoette ik ook mĳn grote liefde Pieter. Hĳ is skileraar en geeft les aan mensen met een visuele beperking. Wĳ kennen elkaar inmiddels door en door. Hĳ weet precies welk skiniveau ik heb, voelt aan of ik nog energie genoeg heb en weet bĳ welke weersomstandigheden ik nog het beste kan zien. Zĳn alle omstandigheden optimaal, dan nemen we gerust een ongeprepareerde zwarte piste. Ook het echte off-piste skiën staat nog hoog op mĳn verlanglĳstje. Ook in het wandelen blĳf ik zoeken naar nieuwe uitdagingen. Zo wil ik met twee vrienden die ook een visuele beperking hebben de Camino del Norte wandelen. Een route die niet alleen ruiger en lastiger is dan degene die ik eerder liep, maar die we ook nog eens zonder buddy’s lopen! Gewapend met navigatie, heel veel lef en de hoop op behulpzame medepelgrims, gaan we het avontuur aan.

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-38_HL0322_r38-Thema-slechtziende wandelaar1.indd 41

17-05-2022 13:34

Mountainbikeroute de Lungau Extrem

Type één genieten

In het zuidoostelĳkste puntje van de Oostenrĳkse deelstaat Salzburg ligt een streek die je bĳna over het hoofd zou zien, met de naam Lungau. Toch weten veel Nederlanders het gebied te vinden, om te wandelen of te skiën. Wĳ komen voor een mountainbiketocht met een naam die wat angst inboezemt: de Lungau Extrem. En we rĳden hem op een e-mountainbike! Tekst Ico Kloppenburg Beeld Sophia Eerden

e cĳfers spreken voor zich: vier dagen fietsen, 166 kilometer en ruim 6000 hoogtemeters. Natuurlĳk, er zĳn fietsers die dat op een dag doen, maar dit is onverhard en met bagage voor de overnachtingen. We besluiten dat het wel leuk moet blĳven en kiezen dus voor e-mountainbike’s. Vanwege het gemak, maar ook om eens te kĳken waarom de bergbewoners de laatste paar jaar massaal gevallen zĳn voor de elektrisch ondersteunde fiets. Want kĳk eens bĳ de gemiddelde berghut: er staan vaak meerdere fietsen voor de deur en vaak zĳn het de lokale gidsen die het scherpe randje van een bergtocht afhalen door de eerste kilometers op de e-bike af te leggen. Het doel van deze reis wordt dus ook snel bepaald als ‘type één’ op een schaal van drie als het gaat om genieten. Type één betekent ‘genieten tĳdens de actie’, zoals sportklimmen, in de poeder skiën, koffie of bier op het terras. Dat in tegenstelling tot

‘genieten achteraf’ bĳ type twee: een ultramarathon lopen, verdwalen tĳdens een afdaling, het opvoeden van pubers-meteen-eigen-mening of ‘ook achteraf niet leuk’ bĳ type drie (je mag zelf de voorbeelden bedenken, maar de activiteit is echt niet leuk!).

Kennismaking

Het marktplein van Tamsweg kun je niet anders dan charmant noemen en past perfect in type één. Op de hoek van het plein staat de Gellnwirt, met op het terras een mooie linde en goede koffie. Het is het vertrekpunt voor onze tocht. De fietsen zĳn afgesteld, de batterĳen geladen en de rugzak is ingepakt. Daarin alleen het hoogstnoodzakelĳke, want je wil niet met te veel gewicht op de rug die bergen over. Type één dus. De eerste dag staat in het teken van de kennismaking met de e-mtb. Het is nog even zoeken naar de juiste versnelling en

42 | HOOGTELĲN 3-2022

v-42_HL0322_r47-Thema-Lungau.indd 42

16-05-2022 14:42

Een robuuste fiets met goede schĳfremmen is een must.

Mooie glooiende almen.

stand van de ondersteuning: eco, eco+ of turbo? Op het mooie, vrĳliggende fietspad vanuit Tamsweg wordt snel duidelĳk dat ook in Oostenrĳk de ondersteuning ophoudt bĳ een snelheid van 27 kilometer per uur. Als we het dal verlaten voor de eerste klim ontdekken we het grote voordeel van de e-mtb. Want oh, wat gaat dat gemakkelĳk! We gaan via een bosweg en over gravel, in haarspelden omhoog. Te voet zouden we dit pad afdoen als saai, maar door het tempo waarmee we stĳgen komen we aan verveling niet toe. Hoger op de berg is het gelukkig open en krĳgen we uitzicht. We fietsen langs de grens van Salzburg met Steiermark en echte hoge bergen ontbreken voorlopig. Voorzichtig dringt zich de gelĳkenis met de Ardennen op, maar dan wel met meer hoogtemeters. Echt mooi wordt het vanaf het tweede deel van de route. We komen langs de idyllische Prebersee op circa 1500 meter hoogte, waar we lunchen voor we afdalen naar Lessach. Aan de overkant klimmen we weer omhoog, naar het dak van vandaag. Daar ligt op bĳna 1800 meter hoogte de Wildbachhütte, met een gezellig en zonnig terras waar we een dorstlesser bestellen. Op weg naar de laatste etappe van de dag, manoeuvreren we ons voorzichtig langs een kudde koeien op het pad. Ze blĳken totaal geen haast te hebben om aan de kant te gaan. De dag eindigt na een mooie afdaling bĳ de Lacknerhof in Hintergöriach, waar de eerste overnachting plaatsvindt. We worden er hartelĳk ontvangen en kunnen de restanten koeienstront van ons afspoelen. Het is er degelĳk eten en slapen, in de categorie familiehotels. Rond het hotel is het stil, maar dat geldt eigenlĳk voor het hele dal. Geen massatoerisme of wat dan ook. Leuke kleine dorpjes. Dat schĳnt te komen doordat de lokale boeren het hier voor het zeggen hebben, aldus een local die we spreken. En die boeren houden de dingen hier het liefst bĳ het oude.

Vragen over het fietsen op een e-mountainbike: 1. Hoe lang gaat een batterĳ mee?

Batterĳmanagement is cruciaal. De fiets is zo zwaar dat je niet zonder ondersteuning een berg op wilt fietsen. Fiets je continu op de turbo-stand, dan is het batterĳverbruik best hoog. Voor je het weet heb je nog maar een enkel streepje op je display over en slaat de paniek toe. Wĳ slaagden erin om iedere etappe af te ronden met voldoende energie in de tank. Dat betekent dat je dus circa vĳftig kilometer kunt afleggen op een volle batterĳ.

2. Kun je onderweg de batterĳ gemakkelĳk opladen?

Ja, er zĳn volop mogelĳkheden om tussentĳds de accu van de fiets tĳdens een pauze aan de stroom te hangen.

3. Is een e-mtb ook geschikt voor technische tochten?

Dat hangt ervan af. Wil je technisch fietsen dan zul je ook een fiets moeten kiezen die daarvoor geschikt is (volledig geveerd, goede schĳfremmen en met ‘dropper seatpost’). Wie de filmpjes kent van Danny MacAskill weet dat de begrenzing vooral in de fietser ligt. Wĳ gebruikten een fiets zonder achtervering, wat bĳ deze tocht prima ging.

Dalhoppen

Op dag twee zorgt het prachtige weer ervoor dat we het eigenlĳk jammer vinden dat we niet meer tĳd hebben om dit dal te verkennen. Het moet verderop, hoger de bergen in, prachtig zĳn. De route is echter onverbiddelĳk. We rĳden het dal een klein stuk in en klimmen dan omhoog. Eigenlĳk is het ‘dalhoppen’ wat we doen. De dalen lopen hier vanaf de hoofdkam van de Alpen naar het zuiden en we nemen als in een hordeloop de ruggen tussen de dalen. De combinatie van ondersteuning met vaak brede bospaden maakt het gemakkelĳk om tĳdens het fietsen te praten. En we kunnen dus ook hardop nadenken over de vraag voor wie deze tocht nou eigenlĳk geschikt is. Hardcore mountainbikers zullen, zo is onze inschatting, te weinig technische uitdagingen in de route tegenkomen. Beginnende mountainbikers zullen meer plezier hebben aan dit type wegen waarover de route loopt. Verder lĳkt de e-mtb ons uitstekend geschikt om conditionele verschillen op te heffen, zodat gezelschappen met sterk uiteenlopende conditie prima samen deze tocht kunnen maken.

Schuivertje in het grind

De ochtend begint prachtig op dag 3 bĳ de Speiereckhut.

Maar pas op: de lange afdalingen over gravelpaden vragen om volledige aandacht. Momenten van concentratieverlies kunnen je, zeker met de vele bochten, duur komen te staan. Dat ervaart Rik aan den lĳve als hĳ een klein schuivertje maakt in het grind. Hoewel zĳn snelheid bewust heel laag lag, levert de valpartĳ hem toch een gekneusde rib en een hoop ongemak bĳ het gehobbel over de lange afdalingen op. Het einde van de dag brengt ons letterlĳk en figuurlĳk naar het hoogtepunt van de tocht. Want mensen: het paradĳs bestaat en het ligt hoog boven het dorp Mauternbach in de Speiereckhütte.

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-42_HL0322_r47-Thema-Lungau.indd 43

16-05-2022 14:42

Een lot met alleen maar winnaars. Met de spellen van Nederlandse Loterij maak je kans op enorm

veel prijzengeld. Maar je steunt ook de Nederlandse sport, inclusief de Koninklijke Nederlandse Klim- en Bergsport Vereniging. Want het geld dat we niet aan prijzen uitkeren, dragen we af aan de Nederlandse sport en aan 18 goede doelen op het gebied van

gezondheid en bewegen. Bedankt voor je steun. En veel geluk.

SPEEL BEWUST 18+

Naamloos-1 1

Nederlandseloterij.nl

13-05-2022 10:15

THEMA

ZOMER

De koeien op de weg kĳken nergens van op.

De derde dag blĳkt de meeste afwisseling te bieden qua fietsen. We draaien naar het zuiden en gaan richting Katschberg, op de grens van Karinthië. Onderweg halen we – tĳdens de klim van 650 hoogtemeters – een grote groep mountainbikers in die elkaar voor ons waarschuwen. De term die ze daarbĳ gebruiken (‘Pas op, brommers!’) bezorgt mĳ toch wel het schaamrood op de kaken. Nou ja, het is niet anders, we halen hen in rap tempo in. Kort daarop worden we verrast door het meest technisch deel van de trail, waardoor we zelfs kort van de fiets af moeten.

Polsen en kuiten Voor je dat bereikt moet je wel een lange laatste klim afleggen, die zelfs op de e-mtb een natte rug oplevert. De luchten boven Lungau worden steeds dreigender en de temperaturen dalen, maar er wacht ons een warme ontvangst in deze vrĳhaven op 2066 meter hoogte. Heerlĳk eten en drinken, muziek, gezelligheid en een sauna met uitzicht op het dal. Plezier en genieten, type één ten top!

In de wolken

De uitbaters van deze hut zouden we willen kwalificeren als ‘prettig gestoord’. Dat uit zich in allerlei activiteiten die ze organiseren rond de hut, van fietsen hardloopwedstrĳdjes vanuit het dal naar de hut tot technofeestjes voor fĳnproevers. Wat er aan eten en drinken op tafel komt is van pure klasse, geserveerd met precies de juiste nonchalance. Wĳ voelen ons er in elk geval welkom en in de wolken. Over wolken gesproken: de hut staat erom bekend dat het uitzicht ’s ochtends vroeg op zĳn mooist is. Uitslapen is er dus niet bĳ, want wĳ willen de zonsopgang niet missen. Het uitzicht is inderdaad spectaculair en na een heerlĳk ontbĳt dalen we met spĳt in het hart af naar de bewoonde wereld.

De temperatuur is laag en ondanks de klim blĳft het windjackje vandaag aan. Zo zitten we ook rond lunchtĳd op het terras van de Doktor Alm, waar het druk is met gezinnen met kinderen. Na de lunch naderen we het Karintische skioord Katschberg dat nog een verrassing voor ons in petto heeft: loeisteil gaan we hier omhoog voor een extra lusje naar het westen voor we door het dorp rĳden en de weg terug naar Lungau oppikken. Dan rest nog een relatief korte klim en een lange afdaling die technisch niet moeilĳk is, maar toch begint te tellen. Op de derde dag blĳken polsen en kuiten het zwaar te krĳgen en we zĳn dan ook blĳ met de uitstekende schĳfremmen en de mogelĳkheid het zadel te laten zakken! Sankt Michael im Lungau en de welverdiende rust lonken! Op de laatste dag keren we terug naar Tamsweg, maar bĳ het opstaan hoor ik al verontrustende geluiden van mĳn reisgenoot. Hĳ voelt de schuiver van twee dagen terug nu pas echt goed. We beginnen vol goede moed aan de eerste van de drie beklimmingen van de dag, maar na de afdaling naar Begöriach is het duidelĳk dat het plezier van ‘type één’ aan het veranderen is in ‘type twee’. En dat was uitdrukkelĳk niet de reden waarom we hier fietsen. We passen daarom de route wat aan, en ontdekken dat je ook door het dal langs de Südliche Taurach heel mooi naar Tamsweg kunt fietsen. Zo ronden we de Lungau Extrem af en snappen we ook waar het woord Extrem voor staat: Extrem type één!

Lungau Extrem Reis

Lungau ligt op 1000 kilometer rĳden van Utrecht. Het ligt in een uithoek van het Salzburgerland, ingeklemd tussen Karinthië en Steiermark.

Materiaal

Let op: de Lungau Extrem is een meerdaagse tocht die technisch niet ingewikkeld is, maar het blĳft wel mountainbiken. Draag dus een helm en fietshandschoenen (liefst met lange vingers). Ook het fietsen met een rugzak(je) draagt bĳ aan je veiligheid.

Route

Alle informatie over de Lungau Extrem is te vinden via www.lungau.at. lungau.at/de/erleben/sommer/rad-bike/ mountainbike/lungau-extrem/Speiereckhütte De huttenwaard van de Speiereckhütte is actief op Instagram via @speiereckhuette.

Sommige afdalingen over asfalt gaan heel rap.

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-42_HL0322_r47-Thema-Lungau.indd 45

16-05-2022 14:42

Een week de bergen in op A-schoenen

Kandersteg op sloffen Verschillende Unesco World Heritage Sites, honderden kilometers aan wandelen mountainbikepaden en talloze berghutten. Het Zwitserse Kandersteg, beroemd als ĳsklimwalhalla en wintersportbestemming, is ook in de zomer een prima uitvalsbasis voor bergsportactiviteiten. Na twee volle weken elke dag op mĳn C-schoenen te hebben gelopen, wisselde ik deze om voor mĳn trailrunschoenen, met het voornemen ze voorlopig ook niet meer uit te trekken. Tekst en beeld Rinske Brand

Balanceren op de klettersteig van de Allmenalp.

46 | HOOGTELĲN 3-2022

v-46_HL0322_r37-Thema-basiskamp Kandersteg.indd 46

16-05-2022 14:43

THEMA

ZOMER Trailrun boven de Oeschinensee.

Mijn programma

elden was het weer zo wisselvallig in de Alpen als uitgerekend de maand waarin ik besloot naar Zwitserland te gaan. Ook de locals klaagden deze periode steen en been over dagen van onafgebroken regen. Maar als ik bĳ Toerisme Kandersteg informeer naar de slecht-weer-opties wordt er toch wat glazig gekeken. Nou ja, de Blausee is altĳd mooi en daar kun je met de auto heen. Verder is er een kabelbaanmuseum en een spa, bovenop de Gemmipas, te bereiken met een kabelbaan. Het zĳn niet direct de activiteiten waar ik als bergsporter blĳ van word. Na wat doorvragen, blĳkt dat Kandersteg wel een kleine Kletterhalle heeft met verschillende boulderen klimroutes. Toezicht is er niet, maar een kaartje koop je bĳ de sportwinkel waar je ook al je materiaal kunt huren: van klimgordel tot e-mountainbike. Ach, onder het motto dat er geen slecht weer bestaat maar alleen slechte kleding, ga ik naar buiten op de momenten dat het verantwoord is. En gelukkig draait het weer een paar keer positief bĳ. Maar het plan om vanuit Kandersteg een meerdaagse huttentocht te maken, moet ik helaas wel laten varen. Veel andere activiteiten kan ik, ondanks het weer, tóch afstrepen. Het werd alleen een beetje proppen.

Historische overnachtingsplaats

Kandersteg is een dorp in het Zwitserse kanton Bern, aan de voet van de Lötschenpas, op 1.200 meter hoogte. Het dankt zĳn naam aan de rivier de Kander en de brug die over de rivier heen loopt, de Steg. Al in de Romeinse tĳd reisden handelaren over de Gemmi- en Lötschenpass van Wallis naar het Berner Oberland. De eerste vermelding van Kandersteg dateert uit 1374. De plaats wordt genoemd als overnachtingsplaats op de kruidenhandelsroute vanuit Italië. Opvallend detail is dat veel inwoners hun brood verdienden door rĳke handelsreizigers in draagstoelen over de passen te sjouwen. Nu is Kandersteg een dorp met meer hotelbedden (2.000) dan inwoners (1.270). Toerisme is de dobber waar de economie op drĳft. Het voordeel hiervan is dat het dorp uitstekend is ingericht op de bergen buitensporter. Slaapplekken, supermarkten en materiaalverhuur zĳn ruimschoots voorhanden. Goedkoop is het niet, maar dat is het nergens in Zwitserland.

Slapen in een eeuwenoude herberg

Een van de beroemdste huizen in Kandersteg is het rĳkversierde Ruedihus. In 1753 liet landheer Peter Germann het bouwen als woning, herberg en een plaats waar reizigers die over de Gemmipas trokken hun muilezels konden wisselen. Het Ruedihus is mĳn slaapplek voor deze week. Ik krĳg een historische kamer met antiek meubilair. Het huis ademt een rĳke geschiedenis, maar het ruikt er ook naar kaas: raclette om precies te zĳn, de traditionele Zwitserse specialiteit. Dat komt elke avond in grote hoeveelheden uit de keuken van het hotelrestaurant.

ZATERDAG • Aankomst • Fietsen door het Gasterndal ZONDAG • Klettersteig Allmenalp • Fietsen naar Blausee en Frutigen MAANDAG • Fietsen over de Gemmipas • Trailrun Oeschinensee / Heuberg DINSDAG • 100% regen • Boulderen in de Kletterhalle WOENSDAG • Trailrun naar Balmhornhütte DONDERDAG • 100% regen • Dagje naar Interlaken VRĲDAG • 100% regen • (Voortĳdig) vertrek

Aan de slag!

Goed, zeven dagen te gaan en minstens zo veel activiteiten. Bezienswaardigheden zĳn er ook genoeg rondom Kandersteg en dan ook nog eens van een buitencategorie. De Oeschinensee, het Gasterntal en de Blausee, het zĳn allemaal officiële Unesco World Heritage Sites. Alsof het niet genoeg is, vind je er ruim 550 kilometer aan wandelen 80 kilometer aan mountainbikepaden, plus talloze berghutten, allemaal op loopafstand van het dorp. Hier kun je wel een weekje zoet zĳn.

Klettersteig

Slechts een van mĳn activiteiten had ik van tevoren gepland, namelĳk de befaamde klettersteig Allmenalp. Deze klettersteig heeft de reputatie een van de mooiste en spectaculairste routes van Zwitserland te zĳn. “Alleen voor ervaren klimmers én mensen zonder hoogtevrees”, staat in de beschrĳving. Moeilĳkheidsgraad 4 uit 5 en voor de echte durfal een nieuwe routevariant die de naam ‘Freude herrscht’ meekreeg, met moeilĳkheidsgraad 5 uit 5. Ik las het pas de avond van tevoren. Omdat mĳn ervaring met klettersteigen beperkt is, had ik van tevoren via de Alpinschule Adelboden wel al een gids geboekt. Dat was een uitstekende beslissing. Ik tel onderweg een verticale rotswand, die direct na het beginpunt start, vier watervallen, twee Nepalese driekabelbruggen en twee tokkelbanen (de langste baan, 110 meter, is alleen toegankelĳk met een berggids). Eenmaal boven kun je met de kabelbaan weer terug naar Kandersteg. Teruglopen kan ook, in theorie, maar dat wil je dan echt niet meer. Is deze moeilĳkheidsgraad iets te veel van het goede, maar wil je wel een keer een klettersteig proberen? In het nabĳgelegen Adelboden vind je Chäligang Klettersteig met de kwalificatie K2. Deze is prima geschikt voor beginners. Voor wie na Allmenalp een nog grotere klettersteiguitdaging zoekt, is er altĳd nog de

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-46_HL0322_r37-Thema-basiskamp Kandersteg.indd 47

16-05-2022 14:44

Het historische Ruedihus. Mountainbiken in het Gasterntal.

klettersteig Leukerbad Daubenhorn, bĳ de Gemmipas. “Een van de moeilĳkste van Zwitserland” is de aanprĳzing op de website. In deze klettersteig zit twee kilometer aan staalkabels en 200 meter aan ladders verwerkt. Voor de weg naar de top staat zes uur.

Trailrunning

Kandersteg heeft de perfecte omgeving voor stevige trailrunuitdagingen. Op mĳn gebruikelĳke routeapps Wikiloc en Komoot blĳkt het aanbod echter beperkt. Via de website van Toerisme Kandersteg vind ik welgeteld één trailrun. Deze loopt langs de Oeschinensee en over de Heuberg en biedt uitzichten op onder meer de Blüemlisalp en de azuurblauwe Oeschinensee. De route start in Kandersteg met een klim van 800 meter, maar je kunt er ook voor kiezen met de Oeschinensee-kabelbaan omhoog te gaan. Er is een droge ochtend voorspeld, dus ik grĳp mĳn kans. De route is inderdaad wonderschoon en biedt voldoende uitdaging. Op de weg terug betrekt de lucht en net voor ik in de kabelbaan stap, breekt het noodweer los. Het blĳkt een van de laatste ritjes van die dag te zĳn.

HET HOTEL ADEMT HISTORIE EN RUIKT NAAR RACLETTE Voor wie meer wil hardlopen, is het natuurlĳk mogelĳk een route naar een van de vele hutten te gebruiken. De routes zĳn bĳzonder goed gemarkeerd, waardoor eigen navigatie niet per se nodig is. Al is een gpx-route of -kaart als back-up wel zo verstandig, ook om – op basis van het hoogteprofiel – vooraf in te kunnen schatten of de route geschikt is als trailrunroute.

Dagtochten

Vanuit Kandersteg kun je naar een groot aantal hutten en toppen lopen. Zo liggen Blüemlisalp, Wildstrubel, Doldenhorn en Balmhorn allemaal aan deze vallei. Voor de voorgenomen meerdaagse tocht langs een paar hutten gooit het weer roet in het eten. De tweede helft van mĳn week is het weer bar slecht. Wel is er ruimte in de weersvoorspelling voor een dagtocht, mits ik heel vroeg begin en weer voor de regenbuien terug ben in het dal. Gezien het beperkte aantal droge uren besluit ik het deels hardlopend te doen. Ik kies voor de Balmhornhütte, vanwege het hoogteprofiel. Het is een mooie tocht van 15 kilometer heen en weer, met af en toe heel stevige klimmetjes over en langs steile rotswanden, inclusief staaldraden voor houvast. Maar er zĳn ook een aantal vlakkere

stukken door het Gasterntal waar ik even lekker kan aanzetten. Tĳdens mĳn weg omhoog komt een man me tegemoet lopen. We wisselen een vriendelĳk “Grüezi” uit en daarna roept hĳ me nog iets na, maar ik versta hem al niet meer. Als ik 1,5 uur later bĳ de hut aankom, staat zĳn vrouw voor de ingang klaar met thee en koekjes. De klaarblĳkelĳke huttenwaard had zĳn vrouw gebeld met de mededeling dat er een “vrouw heel snel de berg opliep”. Die zou wel hongerig en dorstig zĳn als ze bĳ de hut aankwam. Het is een voorbeeld van de hartverwarmende Zwitserse gastvrĳheid. Andere opties voor een mooie wandeling of trailrun zĳn: • Doldenhornhütte (1915 meter), retour 11 km, 750 netto hoogtemeters. • Blüemlisalphütte (2840 meter), starten vanaf het bovenstation van de Oeschinensee kabelbaan, retour 18 km, 900 netto hoogtemeters. • Lämmerenhütte (2502 meter), starten vanaf het bovenstation van de Sunnbüel kabelbaan, retour 30+ km, 740 netto hoogtemeters.

Mountain Gravel Biking

Waar de toeristische informatie van Kandersteg ook goed in voorziet, is een aantal mooie fietsroutes: onder meer naar het Gasterntal, de Gemmipas en de Blausee. Sommige delen zĳn verhard, maar verreweg de meeste paden zĳn gravel, afgewisseld met rots, zoals op de Gemmipas. Voor enkele routes is een ritje in de kabelbaan of in de trein door de Lötschbergtunnel nodig. Dat is al een belevenis op zich. Alle routes zĳn als gpx-bestand van de

48 | HOOGTELĲN 3-2022

v-46_HL0322_r37-Thema-basiskamp Kandersteg.indd 48

16-05-2022 14:44

THEMA

ZOMER

Mijn trailschoenen zijn met vlag en wimpel geslaagd iets lager loopt het pad langs bonte bloemenweiden vol tevreden kauwende koeien. Voor downhillfans start hier, bĳ het bovenstation van de kabelbaan, ook de Sunnbüel Freeride Trail. De iets meer dan vier kilometer lange route bevat 740 hoogtemeters (of zĳn het dan dieptemeters?) en onder meer 25 jumps, 1 drop en een jumpline. Duidelĳk alleen voor ervaren mountainbikers.

Meerdaagse huttentochten Spectaculaire acties op de Klettersteig Allmenalp (foto linksboven en boven).

website te downloaden en uit te lezen via een sporthorloge, fietscomputer of mobiele app. Een kind kan de was doen. Een lokale fietser raadt mĳ de 21 kilometer lange route door het Gasterndal aan. De route gaat grotendeels over gravelwegen en heeft in totaal 400 hoogtemeters. De uitzichten zĳn schitterend en de klimmetjes af en toe pittig. Ik ben blĳ met mĳn gehuurde e-mountainbike. Andere dagen fiets ik naar de toeristische trekpleister Blausee en over de Gemmipas. Voor die laatste ging ik met de Sunnbüel-kabelbaan omhoog. Deze tocht over de pas, die je natuurlĳk ook kunt wandelen of trailrunnen, mag zonder overdrĳving een klassieker worden genoemd. Het landschap op de Gemmi zelf is ruw en schraal, een maanlandschap bĳna, maar

Die meerdaagse tocht zat er dus niet in, helaas. Maar ook die zĳn er meer dan genoeg. Zo is er bĳvoorbeeld de driedaagse tocht van Kandersteg naar Griesalp, waarbĳ je overnacht in de Fründenhütte en Blüemlisalphütte. Bĳ een landverschuiving een paar jaar geleden werd een deel van het oorspronkelĳke pad weggevaagd, maar inmiddels is er een alternatief pad geopend. En je loopt via het beruchte Fründenschnür: een smal en geëxposeerd pad dat is gezekerd met staalkabels en daarmee alleen geschikt is voor wandelaars zonder hoogtevrees en met een vaste tred.

Met vlag en wimpel

Mountainbiken, wandelen, trailrunnen, klauteren, klimmen en bier drinken op een terras; mĳn trailers bleken overal tegen bestand. Ze zĳn met vlag en wimpel geslaagd voor de uitdaging. Voor wie van de bergen houdt, graag actief is, maar ook de luxe van een vaste slaapplek en goede restaurants kan waarderen, is Kandersteg een uitstekende bestemming. En als bonus is het ook nog eens goed bereikbaar per trein.

Kandersteg Route

Trein: vanaf Utrecht 10 uur reistĳd, enkele reis vanaf € 69,90. Auto: vanaf Utrecht 860 kilometer, je hebt een vignet (40 frank) nodig en de kortste weg kent tolwegen. Gratis busvervoer in het dorp, maar alles is ook prima aan te lopen.

Accommodatie

Kandersteg kent twintig hotels, waaronder het historische Ruedihus. Camping Rendez-vous: camping-kandersteg.ch.

Activiteiten

Toerisme Kandersteg, inclusief routes: kandersteg.ch. Bergbahnen Kandersteg-pas: geeft toegang tot alle kabelbanen. Hotels geven een gratis pas vanaf drie overnachtingen. Fietsverhuur in Kandersteg, ook e-bikes: grossen-sport.ch. Klettersteig Allmenalp: allmenalp.ch. Berggids: alpinschule-adelboden.ch. Sunnbüel Freeride Trail: freeridetrail.ch. Klim- en boulderhal: reserveren via grossensport.ch.

Periode

Beste tĳd om te gaan: begin juni tot eind september.

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-46_HL0322_r37-Thema-basiskamp Kandersteg.indd 49

16-05-2022 14:44

Bergen afval

Bewust of onbewust sporen achterlaten?

en in de groene bergweiden, zie je helaas regelmatig afval. Is dat bewust achtergelaten of per abuis? Hoe kunnen we dit reduceren en zorgvuldiger met ons materiaal en afval omgaan? We moeten de natuur beschermen en met respect behandelen. Maar om iets te kunnen doen aan het - en dus ons - afval, is het belangrĳk om te weten wat voor soort afval er met name aanwezig is in de bergen.

Soorten afval

De meest voorkomende soorten afval op een rĳ, gedocumenteerd en gerangschikt op de frequentie waarop ik het in de afgelopen jaren ben tegengekomen de bergen. 1 Sigarettenpeuken 2 Papieren zakdoekjes 3 Verpakkingen van energierepen,

snoeprepen en koekjes

4 Versleten of afgebroken (delen van)

5 6 7

We trekken als Nederlanders graag de bergen in om te genieten van de schoonheid van de omgeving en de pure natuur. Wandelen, fietsen en klimmen in de zomer; skiën, snowboarden en wandelen in de winter. Iedereen laat sporen achter, soms in de vorm van zwerfafval. Zelfs op hoger gelegen uitdagende paadjes. Als adviseur schoon en circulair bĳ een ingenieursbureau - en fervent bergsporter - ben ik al ruim tien jaar dagelĳks bezig met het aanpakken en voorkomen van vervuiling. Tekst en beeld Mark van den Kieboom

k heb een oog voor afval en daardoor valt mĳ veel op over het soort afval dat ik tegenkom. De plek waar het ligt zegt bĳvoorbeeld veel over de mogelĳke oorzaken waarom het daar ligt. Mĳn ervaring en kennis heb ik toegepast op wat ik in de bergen zie, want zowel in de zomer als in de winter trek ik samen met mĳn vriendin graag de bergen in. De vergezichten, het ruige landschap en de

frisse lucht zorgen ervoor dat we er keer op keer terugkomen om te wandelen en voor de wintersport. We vullen onze rugzak met eten en drinken en trekken daarna hoog de bergen in op zoek naar marmotten, kabbelende bergbeekjes en mooie vergezichten. De bergen zĳn prachtig. En schoon. Zeker in vergelĳking met Nederland. Maar wanneer je goed kĳkt tĳdens het wandelen over de paadjes

8 9 10 11

wandelen skischoenen, zoals sluitingen en zolen Fruitresten en -schillen Flessen en scherven van glas Wandelstokken of delen ervan, zoals gespen, tellers en rubberen doppen Lege pillenstrips Gespen en ritsen of andere sluitingen van kleding en rugzakken Plastic flesjes en dopjes (met name energiedrankjes) Handschoenen, mutsen, delen van een zonnebril of skibril

Deze afvalsoorten kunnen enigszins onderscheiden worden als je kĳkt naar wanneer het achtergelaten wordt. Het meeste blĳft in de zomer achter, maar maar sigarettenpeuken, papieren zakdoekjes, delen van schoenen, lege pillenstrips en kledingstukken zoals mutsen en handschoenen blĳven ook in de winter in de natuur achter. In de zomer komt het afval vrĳ op de wandelpaden en op de populaire rustplaatsen. In de winter zien we dit vooral in de buurt van de skiliften en op de pistes. Daarbĳ valt ook de samenstelling op.

50 | HOOGTELĲN 3-2022

v-50_HL0222_r42-Thema-Afvalindebergen.indd 50

16-05-2022 14:45

THEMA

ZOMER

Restanten uit de Eerste Wereldoorlog in Lagazuoi, Italië. Inmiddels is het cultureel erfgoed.

Een inmiddels bekend bordje dat goed gedrag aanmoedigt.

Op de skipistes zĳn het vooral harde delen van de ski-uitrusting die uiteindelĳk zichtbaar achterblĳven. Daarnaast vind je er zakdoekjes, verpakkingen van etenswaren en peuken. Aangezien in de winter vaak duizenden wintersporters per dag afdalen, zie je hier veel achterblĳvend afval geconcentreerd op de pistes. In de zomer tref je dat als stilzwĳgende getuige aan op de inmiddels groen geworden helling. In de zomer ziet het er heel anders uit. Op zitplekken en rondom bankjes zĳn veelal sigarettenpeuken, kleine restanten van eet- en drinkverpakkingen en fruitresten te vinden. Op de wandelpaden zĳn het met name delen van schoenen en stokken, wederom sigarettenpeuken en lege pillenstrips die achter blĳven. Papieren zakdoekjes vind je overal. De grote vraag is of al dat afval bewust of onbewust wordt achterblĳft.

Oorzaken van het afval

Als we oorzaken willen aanwĳzen, moeten we daar voorzichtig mee zĳn. Echter, door te kĳken naar wat voor soort afval er ligt en op welke plekken dat vindbaar is

Gebruik de afvalbakken bĳ hutten, liften en parkeerplaatsen.

kunnen we dat verbinden met de achterliggende gedragsfactoren. In hoofdlĳnen kunnen daar interessante conclusies aan worden verbonden. Ik heb vĳf redenen en oorzaken weten te onderscheiden.

Veel afval is gelukkig niet bewust achtergelaten. Dat is positief, maar we moeten wel actie ondernemen om dat afval te voorkomen of in ieder geval te reduceren. Hoe?

Voorkomen

De troep top 5

Belangrĳkste oorzaken voor achtergelaten afval:

1 Slĳtage of breuk Een sluiting van skischoen kan afbreken, een schoenzool kan eraf vallen en een deel van de wandelstok kan slĳten en verloren raken. 2 Onbewuste gewoonte Het weggooien van een sigarettenpeuk, kauwgom of fruitresten zĳn vaak ingesleten gewoonten die zeer schadelĳk zĳn voor de natuur. 3 Onbewust verliezen

Tĳdens de bergsportactiviteit verliezen we veel klein afval vanwege een openstaande rug- of jaszak. Ook tĳdens het pakken van iets uit een zak of tas, kan iets anders er per ongeluk uit vallen.

4 Elementen Door wind, regen en kou kan per ongeluk iets verloren worden wat vervolgens buiten bereik komt te liggen. 5 Bewust achterlaten of weggooien

Er is ook afval dat bewust wordt achtergelaten. Vaak omdat het vies is, iets wat je niet graag meeneemt in een zak of tas.

Zorg dat je goed voorbereid bent door een afvalzak, bĳvoorbeeld het afvalzakje van de NKBV, mee te nemen. Controleer je materiaal en zorg ervoor dat je onderweg geen loszittende onderdelen kunt verliezen. Verwĳder kapotte of losse delen of repareer deze.

Reduceren

Gebruik herbruikbare, goed afsluitbare materialen zoals een drinkfles, afsluitbare bakjes voor etenswaren en tasjes. Daar kun je naderhand ook etensresten en afval in opbergen.

Opruimen

Neem mee wat je ziet liggen. In je rugzak is altĳd wel plek voor een door iemand anders verloren stuk afval.

Checken

Berg je spullen tĳdens het bergsporten op een vaste plek op, zodat je weet waar alles is en je het bewust kunt controleren. Check elkaars uitrusting zodat er geen open ritsen en loszittende voorwerpen tĳdens de tocht zĳn die je onbewust kunt verliezen.

Aanspreken

Spreek je gezelschap of andere bergsporters er op aan als ze iets verliezen of vergeten. Zie voor meer informatie: nkbv.nl/ kenniscentrum/afval-in-de-bergen.html

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-50_HL0222_r42-Thema-Afvalindebergen.indd 51

16-05-2022 14:45

Xxxxx xxxxx Stap voor stap in

Boulderen in Marokkaans bergdorp in de Hoge Atlas

Oukaïmeden Het ft een contrasterende trip vanuit Introblĳ xxxx xxxmooie xxx xxxx xxxx xxx xxxervaring: xxxx xxxxde xxx xxx xxxxNederland naar Marrakesh en dan door naar Oukaïmeden. Van de hitte, de uitlaatgassen, Tekst Xxxxxx Beeld Xxxxxxx de hectiek en de palmbomen van Marrakesh naar een rustig terras met frisse en zuivere berglucht. Om je heen enkel toppen van drieduizenders. Tussen de twee werelden van Marrakesh en Oukaïmeden zit slechts een autoritje van anderhalf uur. Tekst Keoma Jacobs-Moed Beeld Arthur Constantĳn

a het lezen van een blog een paar jaar geleden, waarin iets stond over de vele blokken (mogelĳk boulders) rondom Oukaïmeden, besloot ik samen met een klimmaatje dat ook gek was van Marokko om dit verder uit te zoeken. Die eerste trip was het begin van een groot project (zonder winstoogmerk) met de naam imik’simik, wat in de lokale taal zoiets betekent als ‘stap voor stap’.

Duizend boulders

Oukaïmeden is een bergdorpje op 2800 meter hoogte in de Hoge Atlas van Marokko. Ondertussen zĳn er bĳna duizend boulders gedocumenteerd, en het potentieel is nog lang niet uitgeput. Oukaïmeden herbergt Marokko’s eerste 8A boulder. De rots lĳkt het meest op zandsteen. Het gevoel en de rode kleur van de rots doen denken aan de blokken van het Spaanse Albarracín. Van een slapend skidorpje met vergane glorie is Oukaïmeden langzaamaan een internationaal bekende boulderbestemming aan het worden, met inmiddels zeventien klimgebieden.

Zes gebieden uitgelicht

De meeste boulders in Oukaïmeden hebben korte aanlooproutes. Rondom het dorp liggen zes gebieden waarvoor je geen auto nodig hebt. Een van die gebieden is het eerste ontwikkelde gebied The Bakery met ruim 130 boulders. Een eerste keer dat je deze bergkam opwandelt met je crashpad op je rug moet je niet versteld staan buiten adem bĳ de rotsen aan te komen. Je bent wel op bĳna 3000 meter hoogte. Na een paar dagen went het en sta je minder buiten adem op de rots na je klim. Plato is een compact en zeer makkelĳk begaanbaar gebied op een plateau en het enige gebied aan de noordwestzĳde van de bergkam met vergezichten richting Marrakesh. In Plato heb je ‘Walou’ die ooit te boek stond als de eerste 7A van Oukaïmeden. Ondertussen is na vele beklimmingen wel duidelĳk dat dit wat hoog gewaardeerd is en meer aanvoelt als een 6C. Toch blĳft ‘Walou’ als 7A staan, om ook zo wat geschiedenis (de eerste 7A) van Oukaïmeden te handhaven.

52 | HOOGTELĲN 3-2022

v-52_HL0322_r39-Thema-boulderenMarokko.indd 52

16-05-2022 14:46

THEMA

ZOMER

Boulder in het gebied Friends.

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-52_HL0322_r39-Thema-boulderenMarokko.indd 53

16-05-2022 14:46

Specialist in materialen voor extremen Kom langs voor het beste advies! Ruim 300 modellen (wandel)schoenen op voorraad!

DE OUTDOORSPECIALIST

VAN NEDERLAND 0348-421648

Werken bij Zwerfkei? Bekijk onze vacatures!

zwerfkei.nl/link/i2l4 Naamloos-4 1

11-05-2022 13:43

THEMA

ZOMER

Boulderen met impact

The Backyard is een gebied dat direct aan een favoriet chalet (Chalet Mostapha) van boulderaars ligt. De boulder ‘All Alone’ ligt in dit gebied en is een super crimpy 8A, de eerste in Marokko, en bevestigd (tot dusver) door meerdere herhalingen van de beklimming. Op hetzelfde blok zitten enkele andere gave lĳnen. Het is sowieso een mooie plek om naartoe te gaan omdat er veel lĳnen bĳ elkaar zitten met een mooie variatie van 5A tot 8A boulders. In het kleine gebied Vire met nog slechts twintig lĳnen ligt onder andere de hardste boulder van Marokko, ‘Epic porc-épique’ (8B). The Colony is een klein en lager gelegen gebied met ongeveer zeventig lĳnen. The Colony ligt met zeven kilometer ook het verst vanaf Oukaïmeden. Het is een gebied dat ideaal kan zĳn als er veel sneeuw ligt in de hoger gelegen gebieden. The Colony heeft van alles wat: crimpers, dakboulders en highballs.

Lokaal transport.

Foto Babs van Buuren

Tĳdens het Oukaïmeden Boulderfest.

Mĳn idee is dat de locals profiteren van een internationale bouldergemeenschap dat koffietjes drinkt in de cafés, tajines nuttigt in de restaurants, dadels koopt in de kiosken, wat sierraden meeneemt voor thuis en logeert in de chalets en refuges. We proberen bezoekers hun boodschappen niet in de grote Franse supermarkten in Marrakesh te laten doen maar juist in de kleine winkels in Oukaïmeden. De meeste basics hebben ze, maar geen alcohol. Met imik’simik proberen we het faciliteren van een lokale bouldergemeenschap de komende jaren nadrukkelĳk aandacht te geven. Het zou mooi zĳn als er in de toekomst een kleine boulderwinkel komt in Oukaïmeden die gerund wordt door locals. Met deze missie in gedachten organiseerden we samen met enkele partners in 2018 en 2019 het Oukaïmeden Boulderfest (OBF) waarbĳ steeds het lokale centraal stond. Oukaïmeden is wel vaker gastheer voor grote events maar deze draaien eigenlĳk altĳd volledig buiten de lokale Oukaïmeden-economie om. Door corona is het festival de afgelopen twee jaar niet doorgegaan.

Niet ver hiervandaan ligt een overzichtelĳk gebied Friends met zo’n honderd boulders.

Boulderen Oukaïmeden Crash pads en andere klimmaterialen

Met dank aan een sponsor heb ik sinds het begin van het project in 2015 de beschikking over crash pads. Deze kun je huren en ophalen in Oukaïmeden zelf. Verder zĳn er lokaal nog geen schoenen of ander materiaal beschikbaar. Een andere goede partner waarmee we ook OBF organiseerden heeft recent een klimhal in Marrakesh geopend, Atlas Elevation, waar schoenen, pof en Morrocan-made pofzakken te koop zĳn: atlaselevation.com.

Wanneer reizen?

Het is en blĳft een lastige vraag wat de beste tĳd is om naar Oukaïmeden te gaan. Kort antwoord zou zĳn: voorjaar (maart-mei) en najaar (september-november). Maar de maanden daarbuiten zĳn in veel gevallen ook prima te doen. Juli-augustus kan erg heet zĳn, maar als de wolken naar boven komen kan het zelfs in de zomer flink afkoelen. Boulderen in de wintermaanden kan prima, zelfs bĳ sneeuw. Het blĳft Marokko en als het zonnetje schĳnt is het snel lekker warm. De rotsen zĳn dan ook snel sneeuwvrĳ en droog.

Paklĳst

Dit onvoorspelbare weer heeft wel invloed op je paklĳst. Zorg voor een dikke jas en muts maar ook voor een pet tegen de zon en zonnebrand. Ook in mei wordt het in de avond echt koud. En in de avond wil je absoluut eens naar buiten om de waanzinnige mooie sterrenhemel te zien.

Topo

De ontwikkeling van het gebied, en daarmee van de topo, is nog in volle gang. Er is momenteel alleen een digitale topo die je kunt downloaden. Deze topo bevat nu zo’n 800 boulders. De Rakkup Oukaïmeden guidebook kun je aanschaffen op rakkup.com.

Imik’simik reis

Voor de coronapandemie organiseerden we jaarlĳks een reis waar klimmers over de hele wereld samen kwamen om te boulderen. De trip is geheel op eigen initiatief. We zorgen voor voldoende crash pads (€ 30 per persoon) en een groot chalet (ongeveer € 30 p.p.p.n.) waar de boulderaars kunnen verblĳven. Vliegreis en autohuur zĳn voor eigen rekening en zelf te organiseren (al kunnen we uiteraard helpen en adviseren). Klimmers kunnen zo lang blĳven als ze willen en er is ook geen programma. Vrĳheid is een groot goed onder klimmers. Als corona het toelaat wordt dit in 2023 weer georganiseerd.

Verblĳf

Voor je verblĳf heb je niet heel veel opties. De meeste boulderaars verblĳven in het chalet van Mostapha: imiksimik.nl/chalet. Verder heb je ook de Club Alpine Français (cafmaroc.ffcam.fr/refuges-chalets-centres-de-montagne.html) dat lager in het dorp ligt bĳ de winkeltjes en de restaurantjes. Bĳ zowel het chalet van Mostapha als CAF liggen huur crashpads van imik’simik. De laatste tĳd is hotel Aurocher (aurocher.com) ook steeds populairder. Dit hotel ligt niet in Oukaïmeden

In het gebied The Backyard. maar ongeveer twintig minuten rĳden de berg af, richting Marrakesh.

Informatie

Alles wat je wilt weten over boulderen in Oukaïmeden vind je op imiksimik.nl. En mocht je nog vragen hebben, stuur dan een mailtje naar imiksimikbouldering@gmail.com.

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-52_HL0322_r39-Thema-boulderenMarokko.indd 55

16-05-2022 14:46

Herinneringen die bijblijven Avontuurlijke vakanties Actieve vakanties zijn vaak niet zomaar gebeurtenissen. Het zijn belevenissen die lang bijblijven. Het gevoel en de indrukken ervan kan je keer op keer ophalen en laten je telkens genieten. OutdoorXL heeft alles om ook je volgende avontuur onvergetelijk te maken. Ontdek ons online of loop binnenkort eens binnen in onze winkel in Barendrecht.

De outdoor- en ski specialist van Nederland - 8000m2 Tenten & outdoor - Aalborg 1 Barendrecht (naast IKEA) outdoorxl.nl

Naamloos-6 2 Hoogtelijnspread2.indd 3

16-05-2022 12:02

Naamloos-6 3

16-05-2022 15-05-2022 12:02 22:37

58 | HOOGTELĲN 3-2022

v-58_HL0322_r40-Interview.indd 58

16-05-2022 14:50

“De beste manier om iets zelf te leren is anderen te trainen.”

Gidsend leren

grenzen verleggen Het leger bleek een goede leerschool voor berggids en langlaufinstructeur Tania Noakes. Nu gidst ze het liefst mensen die geen ‘nanny’ op de berg nodig hebben. “Het leukste is als mensen iets bereiken waarvan ze niet wisten dat ze dat zouden kunnen.” Tekst Manon Stravens Beeld Zout Fotografie

“I

k heb zeven paar langlaufski’s en drie paar alpiene ski’s. Niet echt een voorbeeld van duurzaamheid, hè”, zegt Tania Noakes, in antwoord op mĳn vraag hoeveel paar latten ze heeft. Ze haalt de langlaufski’s, waar ze deze zonnige maandagmiddag op gaat staan, uit de rekken bĳ Maison Nordique, een langlaufinformatiecentrum in Chamonix. “Maar ik ben niet zo’n type dat elk jaar een nieuw paar nodig heeft.” De meeste van haar persoonlĳke spullen staan in haar appartement in Cala Gonone in Sardinië. Noakes, professioneel berggids en langlaufinstructeur, pendelt al een aantal jaar tussen ski-oord Chamonix en de warme oostkust van het Italiaanse eiland. Haar appartement in het centrum van Chamonix, in een prachtig statig pand aan de voet van de Mont Blanc, verhuurt ze in de maanden die ze er niet is. Een welkom extra inkomen in de afgelopen twee moeilĳke coronajaren. Het werk trekt gelukkig weer aan, zo vertelt ze een dag eerder op een druk terras in het centrum van het stadje. Britten - een belangrĳke klantenkring voor Noakes - mogen Frankrĳk weer in. De terrassen en restaurants zitten weer vol. Deze middag lopen de pittoreske straatjes vol met wintersporters, die aan hun après-ski gaan beginnen. Aan de voet van de Mont Blanc, die op dit uur goud kleurt, vloeit weer volop bier. Uit de boxen schalt muziek.

Hoog vermaakgehalte

Die Mont Blanc laat ze overigens bĳ voorkeur het liefst voor wat ‘ie is. “Ik doe die hoogstens één keer per seizoen, liefst met vrienden of een vaste klant. Veel te druk.” Het tekent de haatliefde verhouding die ze heeft met Chamonix waar ze inmiddels

al bĳna twintig jaar woont en werkt. Het stadje staat voor de commerciële ski-industrie met zĳn drukke pistes en hoog vermaakgehalte. Waar je noodgedwongen meegeniet met de muziek uit de rugzak van medeskiërs. “Niet wat ik waardeer als ik in de bergen ben. Maar ja, met het geld dat er via deze industrie de vallei in rolt, betaal ik indirect natuurlĳk wel mĳn brood.” In de winter geeft ze er les in langlaufen, gidst ze off-piste skiërs, leidt skitours of traint andere ski-instructeurs. Die middag heeft ze nog een ski-instructeur beoordeeld. Vanaf de tweede helft van maart is ze in Sardinië, om te rotsklimmen. In de zomer is ze ook te vinden in de Dolomieten om daar te gidsen of avontuurlĳke vakanties te organiseren voor kinderen en tieners. En voordat het daar weer te heet en te druk is, is ze terug in Chamonix. “Ik probeer de pieken in beide gebieden te vermĳden.” Haar liefde voor de bergen en het langlaufen is geworteld in een boeiende carrière die begon op de universiteit van Bristol. Daar ontdekte ze het klimmen, via een vriend die haar ‘de touwen liet zien’. Dat was halverwege de jaren negentig. Ze werd lid van de bergsportclub en schafte al snel haar eigen spullen aan. “Het fysieke vond ik leuk. En ik zag mogelĳkheden om te reizen en nieuwe plekken te ontdekken.” Chelmsford, waar ze met haar twee zussen opgroeide, was nogal plat. “We speelden bĳ de rivier, maar beleefden niet de grote avonturen zoals de kinderen dat hier in de bergen kunnen doen.” Ze proefde als kind wel wat avontuur. Haar ouders hielden van wandelen en namen hun kroost met de kampeerbus overal mee naartoe. “Van Schotland tot aan het toenmalige Joegoslavië. Ik leerde van hen dat reizen mogelĳk is en spannend.”

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-58_HL0322_r40-Interview.indd 59

16-05-2022 14:50

Wie is Tania Noakes? Tania Noakes (Chelmsford, 1974) is een professionele en gepassioneerde berggids en langlaufinstructeur die haar carrière in het Britse leger begon. Dit zĳn enkele van haar mĳlpalen. 1997: 2013: 2014: 2015:

Legerofficier Royal Signals Gekwalificeerd als IFMGA gids, als de zevende Britse vrouw Gekwalificeerd als BASI ISIA Nordic Trainer Beklimming van de Cassingraat op Denali in Alaska in iets meer dan 11 uur, samen met haar toenmalige partner en Nederlandse berggids Roeland van Oss 2015: Legerexpeditie door de Europese Alpen (Wenen - Nice, 82 dagen) 2018: Norge på langs, langlaufend, een solotour van 2533 km in 82 dagen van Lindesnes naar de Noordkaap

Militaire sport

Maar het echte avonturieren leerde ze in het leger. Daar kwam ze ook op de universiteit mee in aanraking, via een legerreserveeenheid die uitsluitend rekruteert onder universiteitsstudenten. Ze studeerde af in wiskunde, maar zag geen toekomst in een negen-tot-vĳf baan. Wel in een fysieke en mentale uitdaging. En dus trad ze in 1997 toe tot de militaire academie in Sandhurst. “Ik heb er ontzettend veel geleerd. Onder meer het langlaufen tĳdens biatlons, een wintersport die langlaufen en geweerschieten combineert. Historisch gezien is langlaufen een militaire sport, waar het niet alleen gaat om fitheid en kracht, maar ook om coördinatie. Rotsklimmen, abseilen en bergbeklimmen maken je robuust, weerbaar en een doorzetter, vooral omdat je vaak met risico’s te maken krĳgt.” Het leger bleek ook een goede leerschool voor haar werk als gids. “Discipline, risicobeheersing, de juiste besluiten nemen en het bewaren van kalmte in situaties van stress, angst en ongemak.” Dat zĳn vaardigheden die ze in de bergen goed kan gebruiken. “Ik houd van het plannen van expedities en oefeningen, het analyseren van problemen, het aansturen van mensen.” Maar zelf aangestuurd worden lag haar minder, ontdekte ze. “En dan heb je een probleem in het leger”, zegt ze droogjes. “Ik hou er niet van als me wordt verteld wat ik moet doen.” Haar tweede leidinggevende, in de tĳd dat ze in Duitsland gestationeerd was, bleek een micromanager. “Ik had geen enkele vrĳheid, alle besluiten werden voor me genomen. Dat voelde heel beklemmend. Het maakte me machteloos.”

Op de universiteit nam Noakes al graag vrienden mee de bergen in. “De beste manier om iets zelf te leren is anderen te trainen. Maar ik wil mensen niet disciplineren. Dat moet uit jezelf komen. Het gaat om interne, en niet om externe discipline.” Toen ze in 2001 deel uitmaakte van een legerexpeditie in Zuid-Georgië en daar met het team de eerste beklimming deed van de Mount Roots, wist ze dat ze veel vaker wilde bergklimmen. “En ik ontdekte dat daar een baan in bestaat.”

Onzekere tĳden

Ze verliet het leger in 2002 en zette in de jaren daarna vol in op een loopbaan als professioneel berggids. Een zware periode, ondanks de leerschool van het leger. Alles moest wĳken om die kwalificatie binnen te kunnen hengelen. “Ik moest het langlaufen opzĳ zetten om te leren ĳs- en rotsklimmen, bergbeklimmen en skiën.” Als je niet gekwalificeerd bent, is het moeilĳk werk vinden en word je niet zo goed betaald. “Dat waren onzekere tĳden, waarin ik van weinig moest rondkomen. Sinds ze zich in 2013 kwalificeerde als professioneel berggids, nota bene als de zevende Britse vrouw, werkt ze onder meer in de Alpen, Dolomieten en Sardinië. Noakes is niet de enige, zegt ze. Van de ongeveer 130 actieve Britse berggidsen heeft een stuk of tien ervaring in het leger. Nog steeds traint ze legereenheden en heeft ze een bovenmatige interesse in militaire geschiedenis. Met name in bergachtige gebieden, vertelt ze. “De Dolomieten waren een frontlinie in de Eerste Wereldoorlog. Dat fascineert me mateloos: hoe ze hun strategie en tactieken bepaalden in die gebieden.” Ze leest er nog veel over en zette een zesdaagse tocht uit om in de voetsporen van die generaals te treden. Het liefst gidst Noakes mensen die geen ‘nanny’ nodig hebben. “Mensen die willen leren, die een beetje ongemak kunnen verdragen en avontuurlĳk zĳn.” Mensen die het liefst in een vĳfsterrenhotel zitten en die je moet helpen hun stĳgĳzers aan te doen, zĳn voor Noakes wat minder interessant. En die zĳn er steeds meer, zeker nu het bergbeklimmen toegankelĳker en commerciëler wordt. Vermogende klanten die na een eerste

60 | HOOGTELĲN 3-2022

v-58_HL0322_r40-Interview.indd 60

16-05-2022 14:52

tripje meteen willen gaan wĳnproeven, bĳvoorbeeld. “Het is een beetje leeg en zielloos. Dan neem ik liever dat veertienjarige meisje mee dat haar tweede vierduizender deed. Ze wilde het na een zware dag van twaalf uur lopen, vĳftien meter voor de top opgeven. Ze heeft het uiteindelĳk toch gehaald.” “Ik wil mensen helpen ontdekken wat ze in zich hebben. Ik geloof namelĳk echt dat mensen altĳd meer kunnen dan ze denken. En ik kan ze helpen dat te bereiken.” Er zĳn altĳd smoesjes om terug te keren als je op de flank van die berg staat, zegt ze. Maar op het juiste moment terugkeren, niet te laat, niet te vroeg, vraagt om een goed oordeel. De berggids traint je daarin. “Het leukste is als mensen iets bereiken waarvan ze niet wisten dat ze dat zouden kunnen. Het is heel dankbaar als ik ze - veilig natuurlĳk - heb kunnen uitdagen.” Het opzoeken van je grenzen geeft zelfvertrouwen, zegt Noakes. “En dat is heel bevredigend! Dat maakt je leven zoveel leuker! Niet alleen in de bergen, maar ook in je relaties, je werk, je interactie met anderen. In alles eigenlĳk.” Mensen die steeds denken dat ze iets niet kunnen, die zeggen dat ze niet sterk genoeg zĳn of bang voor hoogten, definiëren volgens haar zo hun eigen beperkingen. Gemiste kans, vindt ze. “Die belemmeren zichzelf in het bereiken van hun droom. Als je bereid bent om die grenzen op te zoeken, met doorzettingsvermogen en vastberadenheid, gaan er heel veel deuren voor je open.”

Onafhankelĳk en zelfvoorzienend

Dat heeft ze zelf ook ervaren in haar eigen avonturen. In 2015 leidde ze een Britse legereenheid in groepjes de Alpen door, van Wenen tot aan Nice, in 82 dagen. En nog steeds traint Noakes Britse legereenheden, elk najaar een week. In 2018 langlaufte ze als eerste Britse vrouw in 82 dagen heel Noorwegen door, 2533 km van Lindesnes in het uiterste zuiden tot de Noordkaap. De zogeheten Norge på langs deed ze in haar eentje, in de wintermaanden. Een fysiek en mentaal uitputtende tocht vol ontberingen die ze met succes volbracht. “Dat had ik heus graag met iemand samen gedaan”, zegt Noakes, “maar iemand vinden die dezelfde snelheid, fitheid en mindset heeft als jĳ, dat is best moeilĳk. Als je dan toch samen gaat en je besluit uit elkaar te gaan omdat het niet werkt, dan is dat nog moeilĳker. Of wat als mensen met je meereizen, maar ze kunnen het niet en je bereikt je einddoel niet?” Noakes houdt van solo reizen, zegt ze, “van onafhankelĳk en zelfvoorzienend zĳn en op eigen kracht zo’n tocht doen. Ik kon helemaal zelf mĳn tempo bepalen. Ik besloot alles zelf en ik had geen discussies.” Maar, zegt ze ook, “ik zal mĳzelf niet dwingen tot het extreme. Ik hoef niet naar Antarctica of zo.” Nog altĳd is Noakes een van de weinige vrouwelĳke professionele gidsen in de bergsport. Al is dat wel aan het veranderen. “Er zĳn een hele hoop sterke vrouwen die van klimmen houden.” Af en toe traint ze de Womens Mountain Club Chamonix. Een plek

“Hoe ze strategie in de bergen bepaalden in WO I, dat is fascinerend’’

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-58_HL0322_r40-Interview.indd 61

16-05-2022 14:52

In need of panoramic hikes? Interlaken is waiting for you

Book your next hiking holidays at a special price! Booking & Information: Interlaken Tourism, P 0041 33 826 53 01, interlaken.ch/hiking

Thunersee – Brienzersee Naamloos-4 1

11-05-2022 13:50

gidsen bestaan.” De Britse associatie van berggidsen is wel aan het veranderen. “Ik weet zeker dat er over tien jaar veel meer vrouwen zĳn, maar wellicht niet fifty-fifty.”

Leve de antibiotica

waar je kunt oefenen, nieuwe dingen uitproberen, je grenzen opzoeken. “Een plek waar je ook wat meer camaraderie en minder competitie ziet”, zegt Noakes met een lachje. “Het gaat allemaal wat minder om de eerste willen zĳn.” Daarmee maakt zo’n club de bergsport toch toegankelĳker voor vrouwen denkt ze. “Er is een enorme energie in die groep.”

Vooroordelen

Net als het leger was ook de bergsport lang, en feitelĳk nog steeds, een door mannen gedomineerde sport. En daar werd Noakes door de jaren heen op verschillende manieren mee geconfronteerd. “Ik had veel mannelĳke instructeurs, en weinig vrouwelĳke rolmodellen.” En hoewel haar inmiddels overleden vader zĳn dochters inprentte dat ze alles konden en mochten, bleek de praktĳk lang weerbarstig. Waar in het leger, met name in de speciale eenheden en de infanterie, destĳds niet alle posities voor vrouwen open waren, gebeurden er in haar opleiding tot berggids ook dingen “die niet erg behulpzaam waren”.

“Ik voel me niet langer meer onoverwinnelijk’’ Ze wil er niet veel over kwĳt. Daar krĳgt ze - denkt ze - alleen maar gedoe van. Maar, zegt ze, “laten we het erop houden dat de bergsportwereld meer belemmeringen voor vrouwen kende dan ik in het leger heb meegemaakt.” Geen vastgelegde, officiële barrières, maar wel sociaal-culturele. “Mensen zĳn zich niet altĳd bewust van hun vooroordelen. En er zĳn altĳd klanten die vooral waarde hechten aan lengte, kracht en gewicht. “Ik neem misschien andere beslissingen omdat ik gemiddeld lichter en kleiner ben. Afhankelĳk van de moeilĳkheidsgraad van het terrein, het aantal klanten en het gewicht van mĳn klanten, kan ik bĳvoorbeeld besluiten een extra zekering te bevestigen en het touw daaraan vast te maken. Er zĳn ook gidsen die in die gevallen alleen gebruikmaken van vastgezette zekeringen, bĳvoorbeeld.” Meer vrouwen in de bergsport zou wel goed zĳn, zegt Noakes. “Voor de vrouwen, voor de mannen, voor de cultuur, voor de klanten. Het moet normaal worden dat er ook vrouwelĳke berg-

De zon zakt en het wordt inmiddels kouder op het terras. Noakes zwaait haar arm in de lucht, rekt haar schouders. Ze is de dag ervoor op haar schouder gevallen. Die heeft behoefte aan een warme douche, zegt ze. Ja, wat als het lĳf het niet meer doet, vraag ik. In de zomer van 2020 werd Noakes daar op een dramatische manier mee geconfronteerd. Een plotse zwelling in haar knie bleek na acht weken een infectie te zĳn. Ze werd twee keer geopereerd en moest twee maanden revalideren. Een slopende periode vol angst, verdriet en somberheid volgde. “Ik was helemaal de controle kwĳt en die infectie hield maar niet op.” Het besef dat ze misschien niet meer zou kunnen rennen, wandelen en langlaufen, maakte veel los. “Ik heb in de leegte zitten staren, zag de toekomst heel somber in. Ik laat mĳn emoties niet snel zien, maar ik heb heel veel gehuild in dat ziekenhuis. Alles wat ik belangrĳk vond, leek ik te verliezen. Wat als die knie niet zou genezen?” Ze lacht om de herinnering aan de woorden van een arts, die haar vroeg wat ze in situaties van angst en stress tegen haar klanten zegt. “Diep ademhalen, kalm blĳven en focus houden.” Maar dit is toch wel anders. “Zelfs als ik diep ademhaal, zit ik nog steeds met die infectie.” Ze kreeg er wel zwarte humor van. “Dat ik in een rolstoel zat en een vriend mĳ van een grashelling wilde rĳden. Ik verstĳfde van angst.” Inmiddels gaat het weer beter, al is ze sneller moe. Lang leve de antibiotica, zegt ze. “Die nemen we nu voor lief, maar vroeger ging je dood aan dit soort infecties. Dat vergeten we wel eens.” De infectie heeft Noakes ook bewuster gemaakt. “Ik geniet van het fysiek competent zĳn en het is heel moeilĳk om dat los te laten. Maar vroeg of laat moeten we dat allemaal.” Noakes herinnert zich haar vader, die in 2017 aan hersenkanker overleed. “Hĳ was natuurkundige, heel intelligent en had zĳn denkvermogen los moeten laten door die kanker. Er komt een moment dat we allemaal moeten laten gaan waar we van houden.” Dat besef geeft niet heel veel vertrouwen, geeft ze toe. Maar het helpt de acceptatie. Je moet hiermee leren omgaan. Ik voel me niet meer onoverwinnelĳk. En ik besef dat ik alles wat ik wil doen, gewoon nu moet doen.”

Groen ski-oord

Niet dat Noakes nu alweer hele grote plannen heeft. Ze heeft nog niet alle vierduizenders in de Alpen gedaan. “Die zou ik nog wel willen doen. Of nog een keer tussen Slovenië en Italië skiën.” Verre reizen hoeven niet meer zo nodig. “Dat voelt steeds minder goed. Lange afstandsreizen hebben een grote impact op het klimaat, en dat kunnen we niet meer ontkennen.” Dat Chamonix onlangs een duurzaam stempel heeft gekregen, vindt ze raar. “Hoe kan een ski-oord groen zĳn? Ik zie dat niet.” Ga dan langlaufen, zegt ze. “Dat heeft toch minder impact dan skiën.” Maar ja, zegt ze, “ik moedig mensen met mĳn werk wel nog steeds aan om op vakantie te gaan.” Op korte termĳn hoopt ze haar zeventienjarige neefje mee de Mont Blanc op te nemen. Als haar zus dat goed vindt tenminste, lacht ze. “Tja, ik kan niet zeggen dat er geen risico’s zĳn natuurlĳk.”

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-58_HL0322_r40-Interview.indd 63

16-05-2022 14:52

Eerste beklimming door vrouwenteam op de Grandes Jorasses

De kunst van het

proberen 23:45 - De wekker gaat. ‘Goedemorgen’, roep ik over de trap naar boven waar Fay ligt te slapen. Misschien zou ‘goedenavond’ gepaster zĳn. Met slechts vier uur slaap achter de rug, staan we op het punt om een route te proberen op de onbekende zuidwand van de Grandes Jorasses, ons grootste avontuur tot dan toe: de Phantom Direct. Tekst Line van den Berg Beeld Line van den Berg en Carlo Filippi

vontuur, onbekend. Twee woorden die sinds een tĳd in mĳn hoofd gegrift staan. Een zoektocht naar de tegenhanger van wat ik het ‘tĳdperk van internet-alpinisme’ noem. Zĳn we goede alpinisten als we onze tĳd spenderen aan het lezen van rapporten en het pas proberen als we zeker zĳn van de condities? Zĳn goede alpinisten degenen die slagen, maar voetstappen volgen? Of degenen die het proberen? Degenen die op zoek gaan naar het avontuur in het onbekende? Soms is het makkelĳk om iets te doen met een grote slagingskans, zeker als tĳd beperkt is. Maar hoe langer ik alpineer, hoe meer ik een verlangen voel om te proberen, zelf te gaan kĳken. Onze samenleving lĳkt soms zo gefocust op succesverhalen dat ‘proberen’ meer geassocieerd wordt met falen dan met leren, terwĳl het juist dit ‘proberen’ is wat kan leiden tot de grootste avonturen.

Het plan

Wanneer ik midden in mĳn ‘klimwinter’ van twee vrienden (Thomas Wuyts en Carlo Filippi, uit België en Italië) hoor dat de condities aan de zuidkant van de Grandes Jorasses er veelbelovend uitzien, heb ik nog nooit van de route gehoord. Wat ik van Google leer, doet me een paar keer slikken: met 1600 meter wordt het de ‘langste ĳsroute’ van het Mont Blancmassief genoemd. De route is in 1985 geopend en werd voor het eerst herhaald in 2020 door twee legendes, Yann Borgnet en Charles Dubouloz. Bovendien beloven de goede omstandigheden kortstondig te zĳn. Er is weinig informatie beschikbaar over de route, maar dit wekt alleen maar mĳn verlangen. Avontuur, check. Onbekend, check.

Dun ĳs in de sleutelpassage.

64 | HOOGTELĲN 3-2022

v-64_HL0322_r49-LinevdBerg.indd 64

16-05-2022 14:53

Fay Manners (links) en Line van den Berg.

De strategie: midden in de nacht vertrekken vanaf de parkeerplaats, tot de middag de technische lengtes klimmen en een evaluatiemoment voor het ingaan van de traverse, het ‘point of no return’. Voor de zekerheid nemen we slaapzakken, een brander, eten en extra haken mee. Het blĳft, ondanks de oriëntatie op het zuiden, immers hartje winter. Zo strikken Fay Manners, mĳn goede Britse klimpartner, en ik om één uur in de nacht in de warmte van de auto onze veters voor de komende 30+ uur. Niets wĳst op de enorme omvang van onze plannen, het voelt net als elke andere aanloop in de nacht, ruw en koud.

De randspleet, de crux

Drie uur later komen we aan bĳ de randspleet. Terwĳl we ons inbinden, heeft Carlo er al snel werk van gemaakt en Thomas volgt. Uit het zicht horen we gevloek over een lastige traverse die voor ons ligt, waarna we ze de rest van de dag niet meer zullen zien. Fay klimt omhoog en even later sta ook ik oog in oog met het probleem: een enorme overhangende serac van onsamenhangende sneeuw boven een gladde rotsplaat. Ĳsbĳl voor ĳsbĳl beweegt Fay naar links, haar voeten balancerend op minuscule randjes. Ze plaatst een cam in de enige spleet die er is en klimt verder. De aanblik van haar ĳsbĳlen in de sneeuw voelt weinig geruststellend, maar toch voelt het abrupt wanneer haar ĳsbĳlen plots door de sneeuw naar beneden glĳden. De sneeuwbrug waarop Fay landt begeeft het, bungelend in de lucht hangt ze in het touw. In mĳn hoofd heb ik het ergste scenario al gespeeld, maar Fay twĳfelt allerminst en gaat voor een nieuwe poging. Ik kĳk toe hoe ze omhoog klimt naar de serac en hetzelfde trucje opnieuw probeert. Net als ik denk dat het haar deze keer wel gaat lukken, glĳden haar ĳsbĳlen weer weg. Mĳn beurt. “Maak me niet bang”, zeg ik tegen Fay terwĳl ik naar de hangende serac klim. Linker ĳsbĳl, niets. Nog een keer, ok beter. Test, het lĳkt te houden. De enige gedachten die ik heb, concentreren zich op mĳn bĳlen en voeten, op zoek naar voldoende vaste sneeuw en kleine randjes om op te staan. Ik haal diep adem, wissel mĳn handen en zwaai mĳn ĳsbĳl in de sneeuw. Langzaam hang ik er steeds iets meer gewicht aan terwĳl ik mĳn rechterbĳl als back-up vasthoud. Drytoolen in inconsistente sneeuw, niet mĳn favoriete hobby. Ik weet wat ik moet doen, nog één bĳl links, dan mĳn voet hoog links op de sneeuw zetten, mezelf erheen trekken en proberen een goede bĳl te vinden om mezelf op het plateau te krĳgen. Ik sluit mĳn ogen en schud de mentale pump uit mĳn armen. 3, 2, 1, zeg ik tegen mezelf en ik voer mĳn plan uit. We staan boven de randspleet.

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-64_HL0322_r49-LinevdBerg.indd 65

16-05-2022 14:53

VAN

OUDE TENTEN NAAR BUITENMENS-

REISACCESSOIRES De Buitenmens-reisaccessoires zijn unieke accessoires gemaakt van 100% oude tenten die zijn ingeleverd bij Bever. Doordat de accessoires worden gemaakt van oude tenten is elke accessoire uniek. Dit product is onderdeel van de Buitenmens collectie: een unieke samenwerking tussen Bever en Blue LOOP Originals en is een eerbetoon aan, zoals de naam al weggeeft, ‘de Buitenmens’.

Naamloos-4 1

11-05-2022 13:44

De gevolgde route.

Klimmen in de randspleet in het donker.

Winteralpinisme in de zon

Ik klim verder door geulsystemen naar boven. Het ĳs is dun, aangetast door de zon van de afgelopen twee weken, en de plaatsingen zĳn twĳfelachtig in het compacte graniet. Langzaam komt de zon op en kleurt de wereld om ons heen. Wie had gedacht dat winteralpinisme zo comfortabel kon zĳn? Al snel komen we bĳ de veronderstelde moeilĳkheden, steil mixed en ĳsklimmen, zo WI5+/M4+. Vergeleken met de foto’s die we online hebben gezien, is er zo weinig ĳs dat ik het niet eens herken. Fay manoeuvreert over wat op een plaat lĳkt, maar steile rots blĳkt te zĳn (hoe schĳn bedriegt!). Daarna is het mĳn beurt om mezelf met bĳlen in de rots hakend naar boven te verplaatsen. Ik klim om een overhangende sneeuwbult heen, waarbĳ sneeuw mĳn jas binnendringt, maar met de zon zo dichtbĳ, kan ik me er niet druk om maken. Genieten!

De sneeuwhelling is eindeloos en de vermoeidheid neemt toe Ik ga verder over gemengd terrein. De reden waarom deze wand nooit in de zomer wordt beklommen is meteen duidelĳk: rots en ĳs suist langs onze oren. Voorzichtig kies ik mĳn weg tot ik het ĳs bereik. Ik plaats een ĳsschroef, de eerste plaatsing die ik volledig vertrouw, en ga verder omhoog. Net als ik op het punt sta een andere schroef in het ĳs te draaien, kĳk ik naar mĳn gordel: “euhm Fay, heb jĳ alle andere ĳsschroeven?” Ik hoef niet op het antwoord te wachten, ik weet het. Stommiteit. Snel weeg ik de opties af: doorgaan zonder ĳsschroeven of hier een standplaats maken. Ik kĳk omhoog, steil en lang. Stand dan maar.

Avontuur

Even later komen we aan bĳ de traverse door de wand naar links. Dit is het afgesproken ‘point of no return’, de plek om onze strategie te evalueren. We zĳn laat. Het is bĳna 13:45, terwĳl we op 12:00 hadden gerekend. Ik kĳk Fay aan, maar voordat ik kan

beginnen met mĳn pleidooi - ik heb er zin in en weet dat we met de slaapzakken en brander niet dood zullen vriezen - kan ik zien dat zĳ hetzelfde voelt. We’re in it for the adventure! Vanaf hier klimmen we alles simultaan naar de top, maar het is nog een lange weg te gaan. De tĳd gaat snel en langzaam tegelĳkertĳd. De sneeuwhelling is eindeloos en de vermoeidheid neemt toe. Ik stop een gel in mĳn mond en klim verder, linkervoet, rechtervoet, linkerbĳl, rechterbĳl. Eentonig. De zon gaat onder, we halen de hoofdlampen tevoorschĳn en gaan verder. Soms is er ĳs, rots of mixed, maar voornamelĳk is het sneeuw. Eentonige sneeuw. Linkervoet, rechtervoet.

In één klap van zomer naar winter

Waar de route nog als een zonnig zomerdagje uit voelde, slaat op de graat winter ons met een klap in het gezicht. Hoe dichter we bĳ de top komen, hoe meer de wind aantrekt. Genadeloos. We trekken al onze jassen en dikke handschoenen aan en halen handwarmers uit de EHBO-kit. We gaan steeds langzamer. Ik eet nog een reep en probeer Fay ook te overtuigen, maar ze zegt dat ze niet kan eten. Ze voelt zich misselĳk. Door de kou? De vermoeidheid? De lange dag? Een combinatie? Iets voor middernacht, na wat voelt als een eeuwigheid over de graat, zetten we voet op de top. Yes! Het is me inmiddels duidelĳk dat Fay onderkoeld is, ze rilt al niet meer en is warrig. De afdaling is nog lang, maar ik ben scherp en gefocust om ons veilig naar beneden te krĳgen, niet per se snel. Zeven uur doen we over de afdaling van de top naar de Rifugio Boccalatte. Het is gewoon verschrikkelĳk. Steil, donker, koud. Na al een hele dag klimmen, is dit de crux. Ongeveer 30 uur na het vertrek van de parkeerplaats komen we aan bĳ de hut. Fay’s vermogen om te slapen is verbĳsterend, ze valt de seconde na aankomst in slaap op een koude grond met haar hoofd midden in smeltende waterdruppels van het dak. Ik maak thee en haal de slaapzakken tevoorschĳn om op te warmen. Terwĳl ik bezig ben, komt de zon op. Goedemorgen, of kan ik beter zeggen goedenavond?

Realisatie

We zitten in een pizzeria in Courmayeur als het besef doordringt. Niet alleen hebben we de zesde herhaling gedaan van wat de langste ĳsroute van het Mont Blancmassief zou zĳn, in één keer vanuit het dal (2600 hoogtemeters), we zĳn ook de eerste vrouwen die het gedaan hebben. Ondanks dat we allebei de dag erna wakker worden met tintelende, gevoelloze vingers door de koude wind op de top, zĳn we ontzettend gelukkig met dit avontuur op een onbekende plek! Zo zie je maar weer, proberen loont altĳd!

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-64_HL0322_r49-LinevdBerg.indd 67

16-05-2022 14:54

markt & materiaal

TRAILRUNNEN

Met trailrunnen combineer je hardlopen met de liefde voor de natuur en de bergen. Trailrunner Barbara Kerkhof zocht de fĳnste materialen uit voor een paar mooie tochtjes. Onder redactie van Barbara Kerkhof

The Skin Agent

Moonvalley

Tĳdens wat langere trails is het fĳn (en verstandig) om drinken en/of eten mee te nemen. Wie lange dagen maakt, ontkomt niet aan ‘echt’ eten, maar voor kortere trainingen of races op warme dagen is de sportdrank van Moonvalley een uitkomst. Deze sportdrank is ontwikkeld door professioneel trailrunners Emelie Forsberg, Ida Nilsson en Mimmi Kotka. Moonvalley is een kleine boerderĳ in de Noorse hooglanden, waar Forsberg en Nilsson wonen. De biologische ingrediënten van de Moonvalleyproducten zĳn natuurlĳk - zoals ze zelf zeggen: ‘it’s not berry flavor, it IS berry’. En dat proef je! De sportdrank is friszuur en is volledig veganistisch. De drank is er in de smaken blackcurrant en queenberries; de Moonvalleyrepen zĳn in vĳf smaken verkrĳgbaar: Apple & Cinnamon, Red Beets & Orange, Chocolate & Seasalt, Kardemom en Lemon & Ginger.

Bĳ lang rennen komt soms ongemak uit onverwachte hoek kĳken in de vorm van schaaf- en schuurplekken of blaren op je huid. Ben je eindelĳk toe aan een frisse douche na je inspanning, sta je te jammeren van de pĳn - ken je dat? The Skin Agent ontwikkelde producten waarmee je dit ongemak voorkomt. De meeste wrĳving wordt veroorzaakt door kleding, schoenen of een rugzakje; andere oorzaken van schaafplekken zĳn huidop-huidcontact, vooral op de dĳen en onder de oksels. Ik heb zelf standaard de hele zomer een wond op mĳn borstkas door de wrĳving van mĳn sportbeha (in de winter is het minder omdat ik dan minder zweet). Door de inspanning wordt de huid warm en vochtig en die wrĳving zorgt voor pĳnlĳke zones. The Skin Agent zorgt niet alleen voor minder wrĳving, maar werkt op celniveau en laat de poriën open - en het is plantaardig.

Repen en sportdrank: +/- € 2,50 per stuk | moonvalley.com

Coros Vertix 2

Coros is nog niet bĳ iedere sporter bekend, maar dat zal niet lang meer duren. Het merk komt nu met de Vertix 2, een buitensporthorloge met dual-frequency satellietcommunicatie, ofwel top notch gps-bereik. Tel daar de bĳna eindeloze batterĳduur (zeker 140 uur bĳ volledig gps-ge-

€ 14,99 (25 ml) theskinagent.com

Ultimate Direction Ultra Vesta 5.0

Dit is wat je wil van een racevest: het is licht (180 gram), zit als een huls om je lichaam en het heeft voldoende ruimte (10.3 liter) voor alles wat je nodig hebt tĳdens een korte of lange dag op de trails. Het is het eerste trailvest van UD dat specifiek voor vrouwen is ontworpen door Jenny Uehisa, de vrouw van ultraloper Scott Jurek. Achterin is ruimte voor een camelbak; voorin voor twee keer een halve liter water. In de vakjes aan de zĳkant passen je telefoon en wat lekkers voor onderweg, waar je bĳ kunt terwĳl je rustig doorloopt. In de ritsvakken is genoeg ruimte voor een regenjack en -broek. Ik testte dit rugzakje tĳdens een lange run over de Veluwe en kĳk er naar uit om het mee te nemen naar de bergen voor het echte werk.

€ 140 | ultimatedirectiom.com

Scott Supertrac 3

Deze schoen is multi-inzetbaar en dat is ontzettend handig als je een Nederlandse trailrunner bent die traint in modder en zand - en een race wil lopen in de rotsige bergen. De belangrĳkste aanpassing die het Zwitserse merk deed aan dit derde type van de schoen, is dat het bovenwerk aanzienlĳk steviger én duurzamer is. Hĳ weegt 320 gram, waarmee het niet de lichtste schoen is, maar wel de meest comfortabele waarmee je ook op ultratrails goed uit de voeten kunt. Het allerfĳnst, naast de lekkere pasvorm, is de grip die je hebt met deze schoen. Waar mensen om je heen vaak uitglĳden in modderige downhills, blĳf jĳ overeind met een glimlach op je gezicht.

€ 139,90 scott-sports.com

bruik) bĳ op en je weet dat je klaar bent voor lange dagen in de bergen. Het touchscreen heeft een mooi design en geeft kaarten en routes duidelĳk weer. 89 gram plezier en informatie, want dit horloge houdt veel gegevens voor je bĳ in EvoLab, zodat je achteraf inzicht hebt in je

trainingen en races. Het horloge is relatief zwaar en dikker dan de meeste smartwatches; afhankelĳk van de dikte van je pols zal je er even aan moeten wennen. Het is een flinke upgrade van de eerste Vertix, vooral als het aankomt op de batterĳduur.

€ 699,99 | coros.com

68 | HOOGTELĲN 3-2022

v-68_HL0322_r10-Marktenmateriaal.indd 68

16-05-2022 14:54

Tekst en beeld Barbara Kerkhof

Diepgang

Sony LinkBuds

Het is even struggelen om alles geïnstalleerd te krĳgen, maar als je eenmaal op gang bent loop je met ultralichte oortjes van slechts vier gram. Het geluid is subliem. Sony geeft aan dat je de LinkBuds de hele dag kunt dragen zonder het contact met je omgeving te verliezen - door het open ringontwerp hoor je het geluid van je omgeving zonder dat je je muziek of podcast hoeft uit te zetten. De vraag is hoe je vrienden reageren als je muziek luistert terwĳl zĳ je iets vertellen. Voor hardlopers is het belangrĳk omgevingsluiden te horen, naast hun favoriete playlist. Om de LinkBuds te bedienen hoef je alleen maar in de buurt van je oor te tikken - voor mensen met lang haar betekent dit regelmatig een ander nummer, was mĳn ervaring.

€ 180 | sony.nl

Black Diamond Distance Carbon Z

Stokken helpen je sneller door de bergen te bewegen, of het nu gaat om snel wandelen of echt rennen. Ik vind stokken echt life-savers in de klim - bĳ het afdalen gebruik ik ze liever niet, maar die voorkeur is natuurlĳk persoonlĳk. Black Diamond schaafde hun lichte Distance Plus FLZ trekking poles bĳ tot een nieuwe, lichtere versie: de Distance Carbon Z. Hĳ is ontwikkeld voor mensen die zich snel voortbewegen en dus geschikt voor trailruns, steile klimmen en lange wandelingen in de bergen. De constructie van 100 procent carbon maakt deze poles zo licht en makkelĳk in- en uit te klappen. Ze zĳn verkrĳgbaar in verschillende maten: 110-115-120-125 en 130 centimeter. Ze wegen slechts 140 gram per stok.

€ 160 | blackdiamondequipment.com

re:claim

Re:claim is een wasmiddel voor je sportkleding. Het Zweedse merk focust op het wegnemen van (zweet)geur na het sporten en op milieuvriendelĳke ingrediënten. De oprichters vroegen zich af waarom sportkleding soms zo kon stinken terwĳl het nog maar net uit de was kwam. Herkenbaar? Gewoon wasmiddel trekt de geur niet uit de stof, ontdekten ze - de bacteriën bleven erin zitten. Dit middel bevat geen schadelĳke chemicaliën zoals chlorine en fosfaat. Je kunt Re:claim gebruiken in de wasmachine en voor een snel handwasje. Ik testte een travel pack, superhandig om mee te nemen in je racevest en om ’s avonds je zweterige outfit mee te wassen.

€ 12,99 (500 ml) | get-reclaim.com

KRACHTIGE HOOFDLAMP VAN PETZL

LICHT IN DE DUISTERNIS Er is licht in de duisternis voor mensen die zo nachtblind zĳn als ik. En dat licht is de Petzl Swift RL, met 900 Lumen de krachtigste hoofdlamp van Petzl. We zĳn nu eenmaal niet altĳd voor het donker binnen en bergraces starten soms ook al voor zonsopgang. De lamp is compact, weegt slechts 100 gram en is eenvoudig op te laden. Mĳn oude Petzl werkte nog op penlights en dat was al een tĳdje niet meer zo handig. De lamp heeft reactive lighting, een technologie die inhoudt dat een sensor het omgevingslicht analyseert en automatisch de intensiteit van de lamp aanpast. Je kunt ook zelf het licht feller en zachter zetten. De Swift RL is ontwikkeld voor trailrunning, mountaineering en skiën. In de bergen Het gelukkigst met mĳn hoofdlamp ben ik als ik in de bergen ren. Het vroege opstaan, soms al om drie uur, en dan vele hoogtemeters maken om de zon te zien

opkomen op een bergtop. Even staren naar het morgenrood op de besneeuwde toppen, het heldere zonlicht (en de warmte!) verwelkomen - en de hoofdlamp kan in de rugzak. Tot de zon weer ondergaat en je hem voor je laatste afdaling weer op je hoofd zet. Conclusie Het fĳne aan deze lamp is dat hĳ zoveel verschillende standen heeft: drie ‘gewone’ standen en drie standen voor reactive lighting. De maximale RL-stand is 900 Lumen en geeft licht tot 150 meter afstand. Dat is serieus veel, als je in een echt donkere omgeving staat. Het is fĳn om je door de donkerste gebieden te bewegen met zo’n bak licht, maar zodra je in de buurt van anderen komt, is het verstandig over te schakelen naar een iets minder verblindend niveau. Je tegenliggers zullen je dankbaar zĳn. Petzl Swift RL € 83,95 petzl.com

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-68_HL0322_r10-Marktenmateriaal.indd 69

16-05-2022 15:35

naar een hut Huttencharme boven engelen en duivels

De Rugghubelhütte De Rugghubelhütte boven Engelberg dateert uit 1883. De oerhut werd gebouwd door de sectie UTO (Zürich, genoemd naar de oude naam van huisberg Uetliberg) van de Zwitserse Alpenclub. De geheel uit hout gebouwde hut bood in eerste instantie onderdak aan maximaal vĳftien personen. Overnachten deed je in hangmatten en het fornuis werd gestookt op zelf meegebracht brandhout. Tekst Frank Husslage Beeld Ico Kloppenburg en Frank Husslage

ndertussen zĳn we bĳna anderhalve eeuw en vele verbouwingen verder. Het gebouw ademt echter nog steeds de charme van een echte berghut. De hut telt ondertussen negentig slaapplaatsen, verdeeld over mooie door daglicht verlichte lagers en tweepersoonskamers. Er zĳn douches, er is voldoende elektriciteit (opgewekt via een waterkrachtcentrale) en de maaltĳden worden in een professioneel uitgeruste keuken bereid door een betrokken, vriendelĳke huttenwaard en haar familie. Een poes zorgt voor extra gezelligheid in de hut en houdt de muizenstand binnen aanvaardbare proporties. Vanaf het terras aan de ene zĳde heb je eersterangs uitzicht op de markante Hahnen (2606 meter) en de blikvanger Titlis (3238 meter), met al diens kabelbaangeweld. Aan de andere zĳde liggen de Engelberger Rotstock (2818 meter) en Wissigstock (2887 meter), die net geen drieduizend meter hoog zĳn. Kĳk je net iets verder dan zie je de Urner Alpen met de Uri

Rotstock (2929 meter) als mooi wandel- of klimdoel. Ook vertrekken er vanuit de hut verschillende dagen rondwandelingen in diverse moeilĳkheidsgraden. Wie vroeg uit Engelberg vertrekt, kan zich bĳ de tussengelegen Brunnihütte nog uitleven op de nabĳgelegen korte klettersteigs. Vanaf de Brunnihütte komt, na de laatste stukjes door het bos gelopen te hebben, de Rugghubelhütte al snel in zicht. Het is nu slechts een kwestie van gestaag stĳgen dwars door een waar marmottenparadĳs. Als heuse prima donna’s poseren ze graag voor de camera. Net voordat je over de Ruggweg de Planggenalp bereikt, gaat het pad onder een markante, reusachtige en scheefhangende monoliet door. Deze wacht dreigend op het moment waarop hĳ heel Engelberg kan verpletteren. Op de zĳkant is een levensgrote rode duivel geschilderd. Wie aan een local vraagt waarom de rots Tüfelstein wordt genoemd, krĳgt een oeroud volksverhaal te horen.

Het is geen straf om vroeg op de hut aan te komen. Voor hen die het panorama-uitzicht vanaf het terras voor gezien houden is er op de weide rondom de hut voldoende te beleven, zoals bĳzondere planten bewonderen of tal van korte en lange wandelingen ontdekken.

Jouw hut in Hoogtelijn?

Voor velen is een hut het (eind)doel van een tocht. Een rustplaats voor een bord soep, een glas fris of een broodje. Heb je een dagtocht gemaakt naar een bĳzondere hut en heb je goed fotomateriaal? Stuur de naam van de hut en jouw idee hierover naar hoogtelĳn@nkbv.nl o.v.v. ‘Naar een hut’, dan bespreken we graag de mogelĳkheden voor een artikel in deze rubriek.

70 | HOOGTELĲN 3-2022

v-70_HL0222_r34-Naar een hut.indd 70

16-05-2022 14:55

Na wat laatste stukjes door het bos, komt de Rugghubelhütte al snel in zicht.

Rugghubelhütte

Als heuse prima donna’s poseren de marmotten graag voor de camera’s. Uitzicht richting de Titlis.

De Rugghubelhütte ligt op 2294 meter hoogte boven Engelberg. Hoewel het een startpunt is voor vele (alpiene) beklimmingen, is het ook een prima doel op zich voor een stevige dagtocht of tweedaagse tocht met overnachting. De Rugghubelhütte is een SAC-hut waar je als NKBV-lid korting krĳgt op de overnachting. Op Landeskarte der Schweiz 1191 Engelberg, vind je hem bĳ de coördinaten 678111/188848. De website www.rugghubel.ch is actueel en zeer volledig. Het eerste stuk boven Engelberg is als wandeling niet bĳster interessant en voor hen die zichzelf dat stuk willen besparen, is er een kabelbaan naar het tussenstation Ristis op 1606 meter. Vanaf daar is het pad al een stuk aantrekkelĳker. Voor wie zich nog meer hoogtemeters wil besparen, gaat het baantje vanaf Ristis nog dik 200 meter hoger naar de Brunnihütte op 1867 meter. Vanaf het tussenstation Ristis staat voor de Rugghubelhütte nog twee uur en twintig minuten wandelen aangegeven.

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-70_HL0222_r34-Naar een hut.indd 71

16-05-2022 14:55

Volwaardig onderdeel van het Nederlands team

Paraklimmen stapt uit de schaduw Het Nederlandse paraklimmen maakt een geweldige periode door. De leden van het Nederlands team vormen een hechte trainingsgroep en behaalden heel wat podiumplekken op de grote internationale wedstrĳden. Mĳn Instagramfeed liep plotseling vol met foto’s van landgenoten die paraklimmers van gevestigde klimlanden achter zich lieten. Hoogtelĳn ging op zoek: waar komt dat succes vandaan? En wat is paraklimmen eigenlĳk? Tekst Ico Kloppenburg Beeld Zout Fotografie

72 | HOOGTELĲN 3-2022

v-72_HL0322_r46-Paraklimmen.indd 72

16-05-2022 16:14

araklimmen is klimmen met een beperking. In principe is elke klimmer natuurlĳk beperkt: niet iedereen is even sterk of lenig bĳvoorbeeld. Maar dit artikel gaat over beperkingen van een andere orde: beperkingen die objectief zĳn vast te stellen en niet passen bĳ wat we als ‘normaal’ zien. Soms is dat heel duidelĳk (iemand mist bĳvoorbeeld een arm, een been of is blind) en soms is het op het eerste gezicht niet goed te zien waarin iemand beperkt is.

Beperkte beweeglĳkheid

Neem Jamie Barendrecht, bĳ wie een volledige heup vervangen moest worden toen hĳ 17 was. Op het eerste gezicht valt niets aan hem op, maar de beperkte beweeglĳkheid van zĳn kunstheup maakt het vrĳwel onmogelĳk zĳn been hoog neer te zetten en er op uit te duwen. Jamie was een talentvol klimmer toen hĳ een ongeluk kreeg. Na zĳn revalidatie pakte hĳ de draad van het sportklimmen weer op, maar realiseerde hĳ zich dat hĳ – zeker als wedstrĳdklimmer – begrensd was. Het paraklimmen opende voor hem de deur naar de topsport: een manier om doelgericht te trainen en op hoog niveau mee te draaien in de klimsport.

alleen goed kunnen klimmen, maar ook passen in het profiel. Willen trainen, willen leren en met wedstrĳddruk kunnen omgaan. Het gaat wel heel lekker nu! Eva, Christiane en ik hebben vorig jaar allemaal medailles gehaald.” Jamie is enthousiast over het parateam en steekt dat niet onder stoelen of banken. “Wat ik cool vind en waarom ik denk dat je ook steeds meer over paraklimmen hoort, is – in de eerste plaats natuurlĳk – dat we het goed doen op wedstrĳden, maar ook wel dat we laten zien wat we doen via Instagram. Daar werkt de NKBV ook aan mee, door ons regelmatig te noemen en ervoor te zorgen dat we een volwaardig onderdeel zĳn van het Nederlands team.”

Plannen, analyseren en evalueren tĳdens de teamtraining.

Professionalisering

Als we Jamie spreken, noemt hĳ als eerste dat paraklimmen op de kaart is gezet door Renske Nugter. Zĳ wist bĳ de NKBV duidelĳk te maken wat de potentie is van het paraklimmen en ging in 2012 als 17-jarige naar het WK in Parĳs. Tien jaar later staat er een compleet team, met goede begeleiding (Berber Brouns als bondscoach) en uitstekende prestaties. “Met de komst van Berber is een belangrĳke stap gezet naar professionalisering”, zegt Jamie. “En daarbĳ is er een selectiebeleid gekomen waarin pittige eisen aan de klimmers worden gesteld. Je moet niet

Classificatiesysteem

Het NL-team paraklimmen met bondscoach Berber Brouns en mascotte Roef, de hond van Eva Mol.

Sinds kort is er een nieuw classificatiesysteem van beperkingen (zie kader), waardoor bĳvoorbeeld chronische pĳnsyndromen zĳn afgevallen. Blĳkbaar is dat toch onvoldoende meetbaar. Voor het Nederlands team had dat onmiddellĳke gevolgen, doordat Joy Rubingh niet meer als paraklimmer werd geclassificeerd. “Ook onder paraklimmers zorgt de indeling in een bepaalde klasse wel eens voor scheve gezichten. Een bepaalde mate van oneerlĳkheid zal je ook altĳd houden en dat is soms lastig te accepteren”, aldus Jamie. Jamie vertelt dat hĳ ook bĳ toeval ontdekte dat hĳ als paraklimmer mee kon doen aan wedstrĳden. “En dat terwĳl ik al jaren rondloop met deze beperking. Als je op een worldcup bent, is het mooie dat er allemaal mensen zĳn die helemaal gek zĳn van klimmen en er voor leven, ondanks hun beperkingen. Dat is echt heel cool. En hoe mooi is het als we daarmee mensen kunnen inspireren?” Hoe moet je het prestatieniveau van de paraklimmers inschatten? Jamie is daar best realistisch over: “Ik denk dat wĳ atletisch gezien misschien niet allemaal wereldschokkend zĳn. Maar we laten wel zien wat klimmen kan zĳn, voor iedereen. En natuurlĳk doen we er heel veel voor!” Jamie vertelt dat de paraklimmers elke week samen trainen op een centrale locatie. Verder leeft hĳ voor de sport. “Trainingsschema’s, voeding, vakanties: alles is afgestemd op mĳn prestaties als wedstrĳdklimmer.”

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-72_HL0322_r46-Paraklimmen.indd 73

16-05-2022 16:15

Classificatie

Zoals bĳ de meeste sporten voor mensen met een beperking is ook bĳ sportklimmen sprake van verschillende categorieën, ingedeeld op basis van een medische keuring. Het idee hierachter is dat sommige beperkingen grotere invloed hebben op je prestaties dan andere. Ze moeten dus zorgen voor een eerlĳker speelveld. We hebben hier tenslotte te maken met wedstrĳdsport. Deze informatie over classificaties is afkomstig van het kenniscentrum van de NKBV, via https://nkbv.nl/kenniscentrum/zo-werktclassificatie-bĳ-paraklimmen.html

Categorie Beperking in zicht (B1 –B3)

Deze categorie is opgedeeld in 3 gradaties van slechtziend tot volledig blind. De atleten worden tĳdens wedstrĳden geholpen door assistenten die hen vertellen waar de grepen zitten. Voor Jamie Barendrecht opende het paraklimmen de deur naar de topsport.

Door de grotere aandacht voor paraklimmen zĳn er ook meer wedstrĳden te zien, bĳvoorbeeld via een livestream. Ook wat dat betreft is de sport een stuk volwassener aan het worden. Net als bĳ een gewone worldcup leggen ervaren commentatoren de kĳker precies uit wat er gebeurt en wat de regels zĳn. Eén verschil met de niet-beperkte wedstrĳden: alleen ‘lead’ staat op het programma. Wat dat betreft is er dus minder keus.

Trainingssessie

In de aanloop naar het wedstrĳdseizoen heeft Berber het initiatief genomen voor een aantal gasttrainingen. Ik krĳg de kans de training te bezoeken die wordt gegeven door Irene Pieper. Eén van haar specialismen is kracht en ze neemt de klimmers mee in de trainingsprincipes die zĳ weer heeft geleerd bĳ centrale trainingen met andere sporten. Het is veel nadenken over trainen en bewegen. Bewustwording van wat je doet, waarom je het doet en hoe het beter kan. En dat allemaal in relatie tot de beperking die de klimmer heeft.

Het paraklimmen is als sport volwassener aan het worden Die beperkingen zĳn al heel verschillend en daarbĳ maakt het ook nog eens verschil of je al van jongs af aan hebt geklommen, of dat je begonnen bent met klimmen nadat een beperking zich ontwikkelde. Neem bĳvoorbeeld Eva. Zĳ was een succesvol jeugdklimmer toen ze te maken kreeg met een spierziekte, waardoor ze in de praktĳk in een rolstoel door het leven gaat. Al die klimervaring vanuit de jeugd geeft haar natuurlĳk een enorme technische basis, waardoor ze efficiënt klimt en beweegt. Ze doet in deze training in de boulderhal ook volop mee bĳ het uitvoeren van de opdrachten van de trainer. Waarbĳ ik als toeschouwer mĳn adem soms inhoud, omdat hoog afspringen uit een boulder voor haar eigenlĳk geen optie is.

Amputatie aan bovenste extremiteiten (AU1-AU2)

Deze categorie is gericht op atleten met een amputatie aan arm, hand of vingers. Deze is opgedeeld in twee categorieën die overeenkomt met de hoogte van de amputatie. Kun je een deel van je arm niet gebruiken of je hele arm niet? Bĳ deze categorie wordt er niet geklommen met protheses, maar wordt er veel gebruik gemaakt van sporttape om de huid te beschermen.

Amputatie aan onderste extremiteiten (AL1-AL2)

Deze categorie is gericht op amputaties aan de benen. Deze categorie is ook opgedeeld in tweeën: één aangedaan been of twee. In deze categorie kan met protheses worden geklommen. Hiervoor zĳn speciale klimprotheses met klimschoen ontwikkeld. In deze categorie behoren ook de klimmers met een dwarslaesie die beide benen niet kunnen gebruiken.

Beperking in bewegingsvrĳheid en kracht (RP1-RP3) Bĳ deze categorie (limited range of power) moet je denken aan chronische ziektes of neurologische afwĳkingen waardoor de atleten beperkt zĳn in hun bewegen of kracht. Denk hierbĳ bĳvoorbeeld aan spasmes. Deze categorie is opgedeeld in drieën. Het onderscheid wordt gemaakt in de mate dat de beperking invloed heeft op het bewegen.

Eva Mol zat ooit in het nationale jeugdteam en maakte een herstart als wedstrĳdklimmer.

74 | HOOGTELĲN 3-2022

v-72_HL0322_r46-Paraklimmen.indd 74

16-05-2022 14:57

De bedoeling is dat de klimmers deze kennis de komende maanden meenemen in hun training richting de wedstrĳden. En je moet echt wel van trainen houden, als je op dit niveau wilt klimmen. Christiane doet bĳvoorbeeld twee keer per week aan krachttraining en klimt daarnaast drie à vier keer. Alles om in optimale vorm te beginnen aan het wedstrĳdseizoen, dat eind mei van start is gegaan met de eerste worldcup in Salt Lake City.

Succesvolle maatschappĳ

Ten slotte terug naar Jamie, die zich ook hardop afvraagt: “wat is nou het belang van paraklimmen?” Al filosoferend komen we er op uit dat de mogelĳkheid van mensen met een beperking om volwaardig topsport te bedrĳven misschien wel een afspiegeling is van hoe succesvol je als maatschappĳ bent. “Het is luxe, maar het laat wel zien hoe inclusief je bent als samenleving. Soms schaam ik me wel eens, met mĳn kleding van het Nederlands

Christiane Luttikhuizen draait een vol trainingsschema om in vorm te zĳn tĳdens de Worldcups.

team, omdat ik eruit geklommen word door klimmers van het jeugdteam. Maar echt mooi zou het zĳn als er ook jeugdklimmers waren met een beperking, want dan is paraklimmen nog normaler.” Dat is dan ook meteen een oproep. Vind je dit een inspirerend verhaal en heb je zelf een (fysieke) beperking? Dan zĳn er mogelĳkheden om het klimmen (weer) op te pakken. Kĳk daarvoor op nkbv.nl/sport/sportklimmen/paraklimmen (of scan de QR=code), neem deel aan lokale paratrainingen en ontdek de paraklimmer in jezelf! Deze trainingen zĳn geschikt voor zowel de beginnende als gevorderde paraklimmer.

Links en social media

De paraklimmers in het Nederlands Team zĳn actief op Instagram. Eva Mol als @wollygoesworldwide, Christiane als @chris_ti_a_ne en Jamie onder de naam @James_von_B . Bĳ onze zuiderburen zĳn Belgisch Teamatleten @pavitravandenhoven en @fre.climbs de moeite van het volgen waard, terwĳl de Franse paraklimster @solennepiret meer dan 20.000 volgers heeft.

Een interview met Eva Mol is te horen in de podcast The Normal World, die gaat over topsporters die hun draai moeten vinden in de ‘normale’ wereld. De finales van de worldcupwedstrĳden zĳn te volgen via een livestream op het IFSC YouTubekanaal. Ten slotte: zoek je contact over paraklimmen? Dat kan via paraklimmen@nkbv.nl

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-72_HL0322_r46-Paraklimmen.indd 75

16-05-2022 14:57

Reizen met gegarandeerd vertrek bij Bergsportreizen Heb jĳ je plannen voor deze zomer al rond? Bergsportreizen, de reisorganisatie van de NKBV, heeft nog divers aanbod. Wees er dus snel bĳ, want we zĳn bĳna uitverkocht! Bekĳk onze reizen met gegarandeerd vertrek om zeker te zĳn van jouw avontuur in de bergen. bergsportreizen.nl/gegarandeerd-vertrek. Foto Zout Fotografie

nkbv voor jou

Kijk voor het laatste verenigingsnieuws op nkbv.nl, of volg de NKBV op Facebook: facebook.com/de.nkbv en Instagram: @_nkbv.

Stuur jouw topvlagfoto in

Deze topvlagfoto van de Finsteraarhorn, 4274 meter, is gemaakt door Jacco Kokkedee (ATL 4). Hĳ beklom de berg met zĳn zoons Diederik (20) en Olivier (18). Een lang gekoesterde wens van Olivier ging in vervulling! Maak deze zomer een topvlagfoto met de #nkbvtopvlag en tag de NKBV in je verhalen op Instagram en Facebook of voor de Hoogtelĳn. Dan delen wĳ je verhaal met andere leden! Nog geen topvlag? Koop deze in via: nkbvwebshop.nl/nkbvtopvlag

Verzekering, Hoogtelijn en Gegenrecht redenen voor lidmaatschap NKBV

GEBIEDSINFORMATIE ALS INSPIRATIE

Foto Zout Fotografie

De zomer komt eraan, en waarschĳnlĳk ben je alweer plannen aan het maken voor een reis. Heb je al een idee waar je graag naartoe zou gaan? Nog niet? Dan kunnen wĳ je wellicht helpen bĳ het maken van deze keuze. Op de gebiedsinformatie pagina’s beschrĳven wĳ meer dan 35 gebieden. Lees een leuke blog, bekĳk de hutten in het gebied of laat je inspireren door mooie foto’s van het gebied. Alle informatie vind je hier op één plek. nkbv.nl/gebiedsinfo

Iedere twee jaar bevragen we ons ledenpanel hoe tevreden de deelnemers daaraan zĳn over onze diensten en dienstverlening. Zo ook afgelopen januari. De ledentevredenheid is 1 punt gestegen naar 95%. Daar zĳn we enorm trots op! Het percentage wat van ‘tevreden’ naar ‘zeer tevreden’ is gegaan is flink toegenomen de afgelopen twee jaar. De NPS-score, die aangeeft of de panelleden de NKBV zouden aanbevelen bĳ anderen, is in de afgelopen twee jaar op hetzelfde hoge niveau gebleven. Op alle vlakken van dienstverlening voldoen we veel meer aan de verwachting dan in eerdere metingen. De belangrĳkste reden om lid te blĳven is de reisverzekering, gevolgd door Hoogtelĳn en het Gegenrecht. Onze bĳdrage aan het Gegenrechtfonds is nu voor meer dan de helft van de leden een belangrĳke motivatie om lid te blĳven. Je ziet ook dat de informatievoorziening weer iets belangrĳker is gevonden dan twee jaar terug. We moeten werken aan de bekendheid van onze nieuwe producten zoals de app en websites en de bekendheid van de secties. Daarnaast heeft ons panel behoefte aan meer informatie over gebieden en tochten en willen ze graag geïnspireerd worden. Hier gaan we mee aan de slag!

76 | HOOGTELĲN 3-2022

v-76_HL0322_r20-NKBVvoorjou.indd 76

16-05-2022 14:57

praat mee met de NKBV Volg de NKBV op social media, tag ons en praat mee! De leukste posts of reacties plaatsen we in deze rubriek.

AV-kaarten in de webshop

Bericht is een reactie op de post: Samen de bergen in is zoveel leuker dan alleen. • Jeanina Boots de Groot - Corina Buĳten ik zie ons zo weer lopen!

Ga jĳ dit jaar weer naar de Alpen voor een mooie dagwandeling of huttentocht? Vergeet dan niet je Alpenvereinskaart te kopen in de webshop. Je vindt er meer dan 50 kaarten die bĳna de hele Alpen beslaan. Bestel meteen je DAV Planzeiger - een handige tool om mee te plannen - om nog meer uit de kaart te halen. Kĳk voor alle kaarten en de DAV Planzeiger op nkbvwebshop.nl

Bericht is een reactie op de post: Ĳzeren kabels, staaldraad en voetsteunen die als nietjes uit de rotsen steken. • Berggeit Pierre - Volg eerst nog een cursus in een van de regio’s van de NKBV, bv regio Maashoek

Bericht is een reactie op de post: Een bord met Franse kaas voor je neus met een heerlĳk glaasje Vin de Savoie, dat is niet verkeerd tĳdens de GR5 • Maike van den Berg Prachtige foto’s ook!! • Wendy van der Meer Zullen we, Suzan Vreeling? Zĳn we wel even onderweg…

Foto Zout Fotografie

#NKBV • naomiwoltring In pre-coronatĳd wandelden mĳn vriend en ik in de Servische Tara. Ik schreef een verslag, stuurde het naar de @Hoogtelĳn (het onvolprezen blad van de @NKBV onder redactie van @PeterDaalder) en nu is er een Balkanspecial! Ik heb zo’n zin om weer op de trein te stappen…

• CarineAlders

Je laatste voorbereiding met het Kenniscentrum

Foto Chris König

Het is bĳna zover. We trekken weer de bergen in. Een mooie tocht, beklimming of actief vanuit een standplaats. Nog even je spullen uit de kast halen, checken of het nog allemaal goed zit en je waterdichte kleding impregneren. En hoe zat het ook alweer met navigatie en het weer in de bergen? Fris je kennis op met de relevante artikelen in het NKBV-kenniscentrum en ga goed voorbereid de bergen in. Kĳk voor alle artikelen op nkbv.nl/kenniscentrum

• BasVerschuuren Had a great day out trailing on the #dutchmountaintrail @DMFF_eu @NKBV such an amazing route! Little over 15 hours of running at 105km, such great landscapes and nature! @Limb_Landschap thank you!

Dat is nog eens ledenservice! @NKBV

@ _ NKBV • jannettevreman Mooie ‘tegeltjeswĳsheid’ gezien op een bergkapelletje onder de Nürnbergerhütte (Stubaier Alpen, Oostenrĳk). • toc_limburg_climbing Na een succesvolle Series Jeugd Boulder 1 in IVY Climbing was het afgelopen zaterdag de beurt aan Graviton om deel 2 van de Series Jeugd Boulder te organiseren. De ‘Series Jeugd’ bestaan uit een reeks laagdrempelige boulderwedstrĳden voor regionale jeugdklimmers tot 18 jaar. De Series Jeugd kenmerken zich door een gezel-

lige en leuke sfeer waarin de jeugdklimmers kennis kunnen maken met het klimmen van wedstrĳden. Het TOC Limburg was ook aanwezig bĳ deze wedstrĳd en bedankt Graviton, de routebouwers en de juryleden voor de leuke en goed georganiseerde wedstrĳd! Zie onderstaande foto’s van onze jeugdklimmers voor een impressie. #climbingkids #bouldering_pictures_ of_instagram #bouldering #happykids #boulderkids #nkbv #limburgclimbing #nocnsf

tag ons op social media #hoogtelijn #NKBV

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-76_HL0322_r20-NKBVvoorjou.indd 77

16-05-2022 14:58

mijn verhaal

In Mijn Verhaal vertellen wandelaars, klimmers en alpinisten over hun bergsportervaringen. Heb jij ook een leuk verhaal? Stuur dan een mail naar hoogtelijn@nkbv.nl.

Ter ere van het 120-jarig bestaan van de NKBV dit jaar staat ditmaal een van de trouwste NKBV-leden in het zonnetje. Hans Asijee behoort met zijn lidmaatschap van 69 jaar tot de oudste NKBV-leden.

Hans Asĳee en zĳn vrouw op de Chesaplana in 1990.

Al 69 jaar NKBV-lid

Liefde voor de bergen zat er al vroeg in Zoals te verwachten valt van iemand die al bĳna zeventig jaar NKBV-lid is, zat bĳ Hans Asĳee de liefde voor de bergen er al vroeg in. “Toen ik jong was, was mĳn vader vrĳwilliger bĳ de Nederlandse Reisvereniging (NRV). Mĳn ouders hadden zelf niet de financiële middelen om naar de Alpen te kunnen, maar eenmaal is het gezin toch naar Oostenrĳk gegaan.”

De familie op de top van de familieberg, de Hohe Geige, in 1982.

Tekst Eva van Wĳck Beeld Hans Asĳee C

CMY

Een zee van toppen

2022

ĳn eerste bezoek aan de bergen herinnert Hans zich nog goed. Naast de schoonheid van de bergen, werd hĳ zich daar ook meteen bewust van de gevaren die ze met zich meebrengen. “In het Pitztal in Oostenrĳk beklom ik met mĳn broer de Wildspitze. Ik was 18 jaar en mĳn broer 15 en we deden de beklimming aan een touw, met als gids een lokale jongen. Op de terugweg over een grote gletsjer zakte mĳn broer door de sneeuw weg in een gletsjerspleet. Ik leerde toen meteen het belang van veiligheid en heb met mĳn eigen kinderen tĳdens beklimmingen ook altĳd touwzekeringen gebruikt.”

Na die eerste bergtop zouden er nog vele volgen, met klimpartners, en later met het eigen gezin. “In ’56 ben ik ook begonnen met skiën en hoewel ik daar enorm van kan genieten, bleef mĳn voorkeur toch altĳd uitgaan naar bergwandeltochten vanuit het grote arsenaal aan berghutten. De tochten van de ene berg naar de andere, de topbeklimmingen en het daarmee gepaard gaande

Naam: Hans Asĳee (91) Favoriete bergland: Oostenrĳk Favoriete berg: Hohe Geige

uitzicht met een zee van toppen, dat vind ik prachtig.”

Familieberg

Hans Asĳee komt uit een bergsportfamilie en heeft dat stukje DNA ook aan zĳn kinderen doorgegeven. “Mĳn vrouw is dankzĳ mĳ een echte bergsportliefhebber geworden en onze kinderen en ook een aantal kleinkinderen zĳn al vanaf hun geboorte NKBV-lid.” Er is één berg die voor de familie wel een hele bĳzondere betekenis heeft: “In Oostenrĳk staat in het Pitztal de Hohe Geige. Die heb ik in totaal zo’n zeven keer met broer, echtgenote, eigen kinderen en hun leeftĳdsgenoten beklommen. Deze berg hebben we omgedoopt tot onze familieberg. Helaas hebben we in de loop der jaren de klimaatveranderin-

gen daar duidelĳk gezien; de gletsjer waar we vroeger overheen moesten, is nu helemaal verdwenen.”

Herinneringen

Nog altĳd gaat Hans, naar de bergen: in de winter en in de zomer. “Ik heb in augustus een nieuwe heup gekregen en kan weer zonder stokken lopen, dus ik hoop dat ik fit genoeg ben om met de lift omhoog te kunnen en daar te wandelen. Desnoods ga ik bovenaan een boek zitten lezen. De bergen hebben een enorme aantrekkingskracht op mĳ: de uitzichten, de hoogte, de atmosfeer; de bergen ademen plezier. Topjes beklimmen zit er nu niet meer in, maar aan de gigantische hoeveelheid bergen die ik al heb beklommen in Oostenrĳk, koester ik hele fĳne herinneringen.”

78 | HOOGTELĲN 3-2022

v-78_HL0222_r14-Mijn verhaal.indd 78

16-05-2022 14:58

In de rubriek ‘In Vogelvlucht’ vertellen medewerkers van Vogelbescherming Nederland interessante weetjes en bijzonderheden over bergvogels, in Nederland of elders.

Vale Gier.

Foto Jelle de Jong

Dwaalgasten uit de bergen Dwaalgasten zĳn vogels die om wat voor reden dan ook op drift zĳn geraakt en op plekken verschĳnen waar ze normaliter niet thuishoren. Grote roofvogels die in de bergen leven, komen met gemak in Nederland terecht: van heel soms tot steeds vaker. Tekst Gert Ottens

Roofvogels

Monniksgier.

Foto Jan Lok

Foto Saxifraga-Mark Zekhuis

Wellicht heb je tĳdens je bergwandeling wel eens een enorme roofvogel gezien. Zo een waarbĳ ‘onze’ buizerd qua grootte in het niet valt. In een Europese context heb je dan waarschĳnlĳk een steenarend gezien, of mogelĳk een gier. Van die laatste komen in Alpen en Pyreneeën bĳvoorbeeld de lammergier, vale gier en monniksgier voor. Wat minder indrukwekkend, maar toch ook een grote vogel, is de aasgier. Ook deze leeft in de bergachtige gebieden van Zuid-Europa. Deze vogels leven daar van dieren als de

Steenarend.

Foto Jelle de Jong

r zĳn van die bergvogels die hun rotsachtige omgeving normaal gesproken niet verlaten. Hooguit brengen ze de winter – wanneer het soms toch wel lastig wordt om nog voedsel te vinden – op lagere hoogtes door. Een aantal van deze bergvogels heeft daarbĳ de mens ontdekt als voedselbron. Niet dat ze mensen eten, maar vooral de etensresten die (helaas) wel eens achterblĳven bĳ een berghut of -restaurant. En dan is er nog een categorie vogels die alleen bĳ hoge uitzondering naar onze laaglanden afdalen: de zogenoemde dwaalgasten.

langs in vogelvlucht het pad

Steenarend, monniksgier en vale gier

gems, steenbok of marmotten. Een steenarend vangt en doodt zĳn prooi zelf, de gieren eten ze in de vorm van aas. Vreemd genoeg zĳn de meeste van voorgenoemde vogelsoorten ook wel eens in Nederland waargenomen, ondanks het totale gebrek aan bergen en dus grote bergdieren alhier. De steenarend, monniksgier en aasgier zĳn bĳ ons extreem zeldzaam met respectievelĳk eenentwintig, vier en twee waarnemingen sinds 1800. Vale gieren worden hier sinds begin deze eeuw zelfs jaarlĳks vastgesteld, soms in groepen van tot wel honderd vogels.

Bescherming

Hoe spectaculair ook, vooral de (toenemende) waarnemingen van de gieren vormen toch wel reden tot zorg, want het komt waarschĳnlĳk door voedselgebrek dat ze aan het zwerven slaan. Naast genoemde bergdieren leven ze namelĳk ook van dood vee, en dat mag niet zomaar meer blĳven liggen in het veld (volgens EU-regels). Juist door die grote veestapel verging het de gieren decennialang steeds beter, met name in Spanje. Maar nu lĳkt het alsof er voor al die gieren niet genoeg voedsel meer is en dat zoeken ze dan elders. Overigens zorgen diezelfde regels er ook voor dat in Nederland nauwelĳks iets te eten is voor deze vogels. Aan de andere kant: voor gieren is een retourtje Lage Landen vaak een peulenschil. Ze zĳn gemaakt om zonder al te veel moeite grote afstanden af te leggen door zich met hun enorme spanwĳdte door de thermiek mee te laten voeren.

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-79_HL0322_r15-Vogels.indd 79

16-05-2022 15:55

Aan de andere kant van de berg ligt Val d’Ayas

“De tijd heeft er

stilgestaan,

dat doet ons goed’’

Er kwam eens een mapje foto’s tevoorschĳn bĳ het opruimen van mĳn ouderlĳk huis. Op een van die plaatjes staat een oude boerenschuur aan de zuidkant van Evolène. Voor die schuur staat een hoogblond jongetje van bĳna 2. Het was 1948. Ik ben inmiddels wat ouder en minder blond maar nog net herkenbaar. Sindsdien ben ik ontelbare malen in het Val d’Hérens geweest en in de Walliser dalen ten oosten en ten westen. Wallis is dus een ‘thuisland’, maar op een dag, wanneer je voor de zoveelste maal op de grens met Italië staat, op de Col Collon, of op de Col de Tsa de Tsan, om maar twee plekken te noemen, dan vraag je je af: hoe zou het aan de andere kant zĳn? Tekst Rudolf Saltet

ie vraag wordt beantwoord door bĳvoorbeeld het rondje Arolla-Arolla via Prarayer, de Rifugio Aosta en de Tête Blanche, of door de oversteek vanuit Chanrion naar het Fenêtre de Durand. En dan in de niet-Zwitserse hitte een eindeloze afdaling naar het Valpelline, dan weer omhoog totdat het koel is op de Col Collon. Snel voor donker naar de achthoekige Refuge des Bouquetins en de volgende ochtend terug naar Arolla.

Weer hogerop

Dan is er een tĳdje alpenpauze door het bereizen van andere werelddelen en het maken van bergtochten in andere klimaatzones. Leeftĳd en levenswandel eisen hun tol. Dotteren brengt uitkomst, en het gevoel zegt: we moeten weer eens hogerop, maar waar? Het aangewezen orakel om te consulteren is mĳn oude neef Jan

van Royen. Jan is altĳd mĳn oude neef geweest en gebleven, hĳ heeft zĳn voorsprong van vier jaren nooit opgegeven. We hebben samen sinds bĳna zeventig jaar ontelbare tochten gemaakt en Jan had onmiddellĳk het antwoord: “Kĳk eens in het Val d’Ayas. Het is er prachtig, je kunt je alpiene hart ophalen van ‘zwaar tot licht’, voor een deel heeft de tĳd er stil gestaan en dat doet ons goed”. En …. je kunt er met de Franse taal heel goed terecht. Het internet helpt snel verder: veelbelovende foto’s en wandelkaarten. Na grote drukte in Champoluc, waar de vooruitgang drastisch heeft toegeslagen, is de opluchting groot als het geen kilometer verderop weer rustig landelĳk is en even later ontwaren wĳ op een gevel uit 1930, tussen de lariksen door, de naam Albergo Monte Cervino. Het is er vol, én rustig. We eten en slapen er uitstekend en zĳn de enige niet-Italiaanse gasten. Een mooie verrassing.

80 | HOOGTELĲN 3-2022

v-80_HL0322_r39-Vald'Ayas.indd 80

16-05-2022 14:59

Foto Charles Dufour

Lac Bleu.

Foto Anne Hauer-Walland

Champoluc vanaf Antagnod.

Aan de andere kant

Dan volgen er twaalf dagen prachtige wandelingen aan de, voor een Wallisganger, ‘andere kant’ van de Alpen. Waarin bestaat het ‘andere’? Het begint bĳ onszelf. De alpinist met Zwitserse wortels heeft ongewild en veelal onbewust een kompas met een zuidoriëntatie. Wanneer je eerste schreden over de grens bĳvoorbeeld in het Valpelline gezet zĳn, dan blĳft dat onwillekeurig zo. Je bent geneigd om van de zuidflanken over het Aostadal heen te kĳken en dan zie je tot je genoegen de Gran Paradiso. Dus is er in de gebruikelĳke richting van beschouwing nog vertrouwd perspectief. Met die blikrichting kĳk je vanuit Beatenberg naar Eiger, Mönch en Jungfrau, vanuit het Turtmanntal zie je zo de Bishorn en daarachter de Weisshorn. Vul je eigen noordzuidvergezichten maar in. Het duurde een tĳdje voordat ik het in de gaten had, maar vanuit het Val d’Ayas is de oriëntatie omgekeerd. Als je er wandelt heb je de zon in je nek en je zoekt sneeuw in het noorden. Die sneeuw toont zich natuurlĳk meer en meer naarmate je voeten je hoger dragen, maar vooreerst is het wit binnen de contouren van het Val d’Ayas slechts mondjesmaat te zien. Maar, geen nood, op inloopniveau is er genoeg te doen, om niet meteen ‘hogerop’ te willen gaan en men heeft ervoor gezorgd dat de dalbodem in het seizoen bediend wordt door af- en aanrĳdende bussen, onder andere tussen Champoluc en St. Jacques. De busrit is gratis en dat scheelt opstoppingen, uitlaatgas en te warm gesjok over een asfaltweg.

Foto Charles Dufour

De Castor en de Pollux vanaf Ru Courtod.

Foto Charles Dufour

Albergo Monte Cervino in Champoluc.

Een tweede tegemoetkoming is een groepstaxisysteem waarmee je voor privégebruik afgesloten wegen kunt gebruiken om sneller hogerop te komen. Deze taxi’s verzorgen ook het transport als je na een overtocht te voet naar het Val Tournenche of Val Gressoney naar het Val d’Ayas teruggebracht wilt worden. Over de overtreffende trap van dat comfort durf ik haast niet te schrĳven; het Val d’Ayas is vooral ingericht op wintersport en daar horen skiliften bĳ. Als die liften ‘s zomers ook draaien dan kan de wandelaar ook hoog beginnen.

Een ouder land

Wĳ hebben ons in eerste instantie te voet verplaatst. De wandelmogelĳkheden zĳn legio. De dalbodem ligt van waar wĳ beginnen te wandelen op 1600 meter, de eerste paar honderd meter hoogteverschil zĳn bebost, er is schaduw te over. Verder stĳgend heb je de indruk van ‘ouder’ land dan aan de Walliser kant. Waar aan de kant van het Rhônedal vooral mĳn jeugdherinneringen doordesemd zĳn met crucifixen, groot of klein, zie ik nu bĳvoorbeeld in het dal van Champoluc meer oudere kapelletjes en bĳvoorbeeld in St. Jacques een heus, oud kerkje met bĳbehorende pastorie, met fresco’s gesierd.

Twaalf wandelingen aan de andere kant van Wallis HOOGTELĲN 3-2022 |

v-80_HL0322_r39-Vald'Ayas.indd 81

16-05-2022 15:00

Specialist in Bergsport Verzekeringen www.hienfeld.nl +31 (0)20 - 5 469 469 info@hienfeld.nl

Voor meer informatie: Koninklijke NKBV te Woerden

NKBV_220x145_new_logo.indd 1

19/01/2022 14:41

Meindl heeft al menig innovaties op het gebied van schoenen teweeg gebracht. De nieuwste innovatie heet Identity. Bij de modellen uit deze nieuwe serie bieden wij een gedetailleerd herkomstbewijs van het gebruikte leer aan. Hiermee verschaft Meindl een volledig transparante kijk op de productie van de schoenen, vanaf de alpenweide waarop de koeien grazen, de leerlooierij waar het leer bewezen milieuvriendelijk wordt gelooid tot de uiteindelijke productie. Al bij de leerlooierij wordt het leer voorzien van een identificatienummer welke handmatig in het leer wordt gedrukt. Dit identificatie nummer ook Identitynummer genoemd is dan in de schoen vereeuwigd op de binnenkant van de manchet. Op deze manier kan men de afgelegde levensweg van het gebruikte bovenleer op www. identity-leder.de volgen!

IDENTITY – LEER MET HERKOMSTBEWIJS ORIGINAL

Tessin Identity

Linosa Identity

www.identity-leder.de

mei_Anz_LinosaIdentity_Hoogte_210x135_MAI14_def.indd 1

samenstel.indd 3

15.05.14 11:01

16-05-2022 15:24

Onderweg naar Lac Bleu.

Zoals in veel alpendalen is er in het Val d’Ayas een Lac Bleu, en wanneer je daarheen loopt wordt het bos allengs een verkoelende herinnering, en behalve het verschil tussen berglucht onder bomen en de lucht die je op een weidepad inademt komt een volgend aspect van de oudere omgeving in beeld. Er staan min of meer verlaten huizen of een oud hotel waarbĳ je je afvraagt wanneer het verval de overhand krĳgt over de verwaarlozing. Het zĳn tekenen van een verschoven, veranderd bergtoerisme. In elk geval is er nu geen sprake meer van bedrĳvigheid. Een klein stukje verder omlaag is er weer grote drukte. Daar wordt veel en luidruchtig gewandeld, op caféterrassen doet men heel goede zaken. Maar pickels en stĳgĳzers zĳn er een zeldzaamheid.

Blauw water

Het water van het plaatselĳke Lac Bleu is overigens even blauw als in al die andere blauwe bergmeren. Het is onverbiddelĳk

Foto Charles Dufour

Foto Anne Hauer-Walland

Het kerkje in St. Jacques.

kristalhelder. Geen zweem van blauw te bekennen. Toen ik vĳf was kon die desillusie nog tĳdelĳk worden vermeden door een punt van een vulpen in een flesje meegebracht Lac Bleu d’Hérenswater te dopen, maar die truc werkt niet meer, toen trouwens ook al niet. Ik herinner me dat ik mĳn moeder aansprak op vals spel toen ik in de gaten kreeg dat er geknoeid moest zĳn. Vanuit St. Jacques loopt er aan de oostkant van de rivier een prachtige route naar het noorden. De weg is erg geschikt voor zo’n speciale taxi. Maar hoe je daar ook op stap gaat, op een gegeven moment komt de Breithorn in zicht en via een prachtig pad kun je de Rifugio Ottorino Mezzalama met gemak bereiken. Gemak slaat hier op het pad, over conditie en gevoeligheid voor hoogte wordt hier niets bedoeld. Zeker is dat de hut, op ongeveer 3000 meter, een fantastisch uitzicht biedt en dat het panorama een sterke aanzuigende werking heeft. Maar wĳ waren toe aan lagergelegen verpozing, en hebben ons onttrokken aan de lokroep.

Laatste dag Ligging

De afstand van Utrecht naar het Val d’Ayas is 1000 kilometer. Met de trein reis je vanaf Amsterdam naar Aosta in een uur of tien met overstappen in Parĳs en Turĳn. Informatie via lovevda.it.

Kaarten:

• Landeskarte der Schweiz 1 : 50.000. Blatt 294 Gressoney • Carte dei Sentieri 1 : 25.000 Monte Rosa. Ayas – Gressoney – Alagna. Met wandelgidsje in het Italiaans, Frans en Engels. • Monte Rosa – Valle dell’Evançon. 1 : 25.000. Uitgave van Office Régional du Tourisme.

Gemzen op de Colle Betaforca, met daarboven het Monte Rosamassief met de Lyskamm.

Foto Werner Ruinen

Val d’Ayas

Nog één mooie, gemengde excursie, en dan zit het erop voor dit jaar. Het weer zit ook de laatste dag mee en deels per kabelbaan en deels te voet komen we op de Passo della Bettaforca, daar zien wĳ nu ook het dal van Gressoney aan onze voeten. Het zou natuurlĳk wat flauw zĳn om na de geurende koffie (pas op: in deze streken vermenigvuldigt de nabĳheid van een skilift de prĳs van consumpties) meteen weer af te dalen, en dat doen we dus niet. We weten inmiddels hoe het hier aan de zuidkant van de bergen moet: we strekken de benen en kĳken naar het noorden. We staan daar op meer dan 2600 meter hoogte in de wereld van steen. Pal daarachter is de wereld van ĳs. We gaan op pad. Het spoor heeft in een oosthelling waar we lopen een kronkelig verloop, en bĳ elke bocht wordt de Monte Rosagroep groter, mooier en tastbaarder: Castor, Pollux, Lyskamm en zo voort, het hele legendarische rĳtje tekent zich af tegen de strakblauwe lucht. Op het pad is er vriendelĳk contact met tegenliggers. Deze keer wél met stĳgĳzers en ander rinkelend gereedschap, en met een praatje over de verrichtingen op deze wonderschone dag. Precies op 3200 meter hoogte, ligt een grote vlakke steen, warm van de zon, daar hebben wĳ onbelemmerd uitzicht. Rugzak af, schoenen los, mes, brood, kaas, nootjes, appel, prikwater. Wat wil je nog meer? Volgend jaar weer? Een stapje verder nog? De Rifugio Quintino Sella is niet zo ver meer……. Voor dit jaar is het goed zo. We aanvaarden, heel tevreden en met een losse stap de terugweg. Ten afscheid krĳgen we de volgende dag van onze waardin een zak linzen die haar broer 100 kilometer verderop verbouwt. En een fles balsamico uit Modena. Het was goed bĳ de Italianen. Heel goed!

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-80_HL0322_r39-Vald'Ayas.indd 83

16-05-2022 15:00

Omdraaien op de

Anders dan gedacht

Monte Viso We zĳn moe van de lange tocht vanuit het dal, die bleek zwaarder dan gedacht. Net als onze rugzakken met tent, slaapzak en slaapmatje. Vanwege de coronapandemie namen we het zekere voor het onzekere, want het is net als vorig jaar nog onduidelĳk of bivakken geopend zouden zĳn. Met als gevolg een paar pĳnlĳke schouders. We gaan de Monte Viso beklimmen. Althans, dat is het plan. Tekst en beeld Alco van der Marel

ls we op 28 juli om een uur of vĳf in de middag aankomen bĳ Bivacco Boarelli (Bivacco delle Forciolline) op 2823 meter hoogte, zit er een Frans stelletje omarmd naast het bivak in de avondzon. Ze zĳn een jaar of twintig oud en hĳ vertelt dat hĳ de Monte Viso (of Monviso, 3841 meter) al eerder heeft beklommen. “Niet moeilĳk en goed gemarkeerd”, zei hĳ, “want de gele markeringen zĳn om de drie meter aangebracht.” Zĳn vriendin gaat voor de eerste keer de berg op. Niet veel later komt er ook nog een vader en dochter, die een jaar of twaalf is, bĳ de hut aan. We installeren ons in de kleine driehoekige hut. Er is geen water, maar wel een toilet. Buiten. Zaagsel moet hetgeen je hierin achterlaat met een mooi laagje bedekken. Er staan twee tafels in het bivak, waar wĳ het avondeten op bereiden. Wĳ zĳn met z’n drieën, Katinka (55 jaar), mĳn zoon Chico (28 jaar) en ik, Alco (56 jaar). We maken met Knorr-achtige pakjes een soort groentesoep en een bonenprut met pasta. Het Franse stel heeft slechts brood te eten. Omdat we meer dan voldoende pakjes kant-en-klaar voer bĳ ons hebben, maken we ook soep voor hen. Minestronesoep. Als dank krĳgen we er een zoet koekje voor terug. Met z’n allen hebben we het over de tĳden waarop iedereen de volgende dag wil vertrekken.

Zware rugzakken

Het Franse stel vertrekt al om 4 uur en hun wekker gaat om 3.30 uur af. Wĳ blĳven nog even liggen, maar ook ik ga niet veel later met Chico op pad. De vader met dochter vertrekken na ons.

Ze zien wel waar ze eindigen. Het is nog donker en de sterren fonkelen aan de hemel. In de verte zien we het Franse stel. Nog hoger op de berg zien we, na een uur lopen, drie á vier verschillende touwgroepen met hoofdlampjes. Onze rugzakken zĳn nog steeds zwaar, want we willen de slaap- en kookspullen achterlaten op de afslag naar de pas die we op de terugweg willen nemen: de Passo delle Sagnette (2291 meter). We zullen Katinka daar weer ontmoeten en lopen dan gezamenlĳk terug naar het dal. Dat is het plan. Chico en ik volgen de gele markering, maar die buigt wel erg ver af richting het oosten. Chico zegt dat we langs de bergmeren moeten lopen, noordelĳker. En dat blĳkt te kloppen. De gele markering is die van de Passo Forciolline: een pas die de kortste route naar het dal aangeeft, waar we gisteren vandaan zĳn gekomen. We improviseren en traverseren over los gesteente en komen weer terecht op de juiste route. Later komen we erachter dat we hiermee wel een indrukwekkende klettersteig langs een meertje omzeild hebben. Chico en ik lopen gestaag verder over het pad vol gruis. Rond 8.00 uur worden we ingehaald door een paar Fransen en een uurtje later klimt ook een ouder Duits paar ons voorbĳ. Ik loop langzaam en krĳg last van de hoogte. Als we onder Bivacco Andreotti (3277 meter) aankomen, heb ik hoofdpĳn en voel ik tintelingen. Het wordt hier echt steil. Bovendien hebben we niet veel gegeten. Ik maak de rekensom hoeveel tĳd het nog kost om op de top te komen. Ik schat nog een uur of drie plus een

84 | HOOGTELĲN 3-2022

v-84_HL0322_r35-Monvisio.indd 84

16-05-2022 15:02

Passo Gallarino (2728 meter).

Bivacco Cav. Pietro Bertoglio (2760 meter).

Aan de voet van de Colletto Barracco.

Op de Passo delle Sagnette.

Rood-gele helikopter

Na een minuut of vĳfenveertig komen we aan op de Passo delle Sagnette (2991 meter). Ik begin te koken op mĳn brandertje, terwĳl Chico op zoek gaat naar Katinka die we hier zouden ontmoeten. Na een half uurtje staat Chico weer op de pas. “Ik zie Katinka nog niet”, zegt hĳ. “Ben je dan niet tot aan het bivak gelopen?”, vraag ik hem. Het antwoord is nee. Zonder commentaar haalt hĳ zo veel mogelĳk spullen uit z’n rugzak en loopt helemaal terug richting het bivak. Gelukkig komt Katinka hem tegemoet gelopen en worden de spullen die we daar hadden achtergelaten overgeladen in Chico’s nagenoeg lege rugzak. Eenmaal met z’n drieën herenigd boven op de pas, is het eten klaar.

afdaling van anderhalf uur, de afdaling naar het dal nog niet meegerekend, dus tegen die tĳd lopen we weer in het donker. Dat is gekkenwerk. Vastberaden overleg ik kort met Chico: we keren om. Hĳ snapt de redenatie. Vĳfentwintig minuten later staan we weer bĳ het pad richting de pas, maar ik voel enige twĳfel. Zĳn we niet te snel omgekeerd? Ik voel me lichamelĳk een stuk beter, maar dat verdwĳnt zodra we de slaap- en kookspullen weer in onze rugzakken proppen en ik de schouderbanden opnieuw in mĳn schouders voel snĳden.

Terwĳl we onze buiken vullen, vliegt een rood-gele helikopter naar de top van de Monte Viso. Eerst denken we dat het toeristen zĳn die de berg willen bewonderen, maar dit blĳkt serieus. De helikopter blĳft rondjes vliegen boven de rotsband en we zien door onze verrekĳker dat er even later een hulpverlener uitzakt. We zien de andere klimmers verspreid in het gebied zitten, ook het Franse stel met hun opvallende blauwe en oranje jassen. Wanneer de helikopter vertrokken is dalen we verder af met gemengde gevoelens. Wat zou er gebeurd zĳn?

Lopen in het donker is gekkenwerk. We nemen een besluit en keren om. HOOGTELĲN 3-2022 |

v-84_HL0322_r35-Monvisio.indd 85

16-05-2022 15:02

www.alpendreams.eu

RUST, RUIMTE, EEN EIGEN PLEK IN DE NATUUR.

Meer dan ooit is daar behoefte aan. En waar zit u dan beter dan in Oostenrijk?

DAAROM ALPENDREAMS Wij kennen Oostenrijk als geen ander. Het voor onze klanten selecteren van de mooiste plekjes in Oostenrijk is waar we in gespecialiseerd zijn. Wij gaan voor locaties waar we zelf in geloven, in bekende en (nog) minder bekende dorpen; met vele partners waar we inmiddels jaren prima mee samenwerken. Dat geeft rust en zekerheid. Wij begeleiden bij uw aankoop in Oostenrijk van het allereerste contact tot en met de oplevering/overdracht. Onze dienstverlening ter plaatste ontzorgt en brengt geen extra kosten met zich mee. Tot slot zijn wij als enige aanbieder in Oostenrijk Mondi Approved: een grote extra zekerheid voor u!

ALPENDREAMS info@alpendreams.eu www.alpendreams.eu

Tel NL: +31 (0)6 52 06 61 70 Tel AT: +43 (0)6 991 0658 625

Tel BE: +32 (0)497 47 41 46

RENDEMENT. EXCLUSIVITEIT. ONTSPANNING. (SNEEUW)ZEKERHEID. Naamloos-1 1

13-05-2022 10:34

Bivacco delle Forciolline A. Borelli (2820 meter).

Vrĳwel direct onder de pas begint de klettersteig. Het is circa honderd meter afklimmen en niet moeilĳker dan een tweede- en derdegraads afdaling met een ketting ter beveiliging. Ik ben er niet zo gek op, want een wiebelende ketting vind ik onplezieriger afdalen dan solide rots. Ik zeker Katinka naar beneden, gewoon op de ouderwetse manier met een schroefkarabiner en halve mastworp. Dit tot groot ongenoegen van Chico die mĳ een modern zekeringsapparaat wil laten gebruiken. Elke keer als Katinka na een meter of twintig weer op een standplaatsje is beland, gooi ik het touw naar beneden en daal ik zelf ook af.

Slapen in het bivak

Halverwege de afdaling zien we in de verte Rifugio Quintino Sella (2640 meter) liggen. Dit is eigenlĳk de beste plek om de beklimming van de Monte Viso te starten en velen beginnen dan ook hier. Wĳ gaan echter de andere kant op, richting Passo Gallarino op 2751 meter hoogte. Vrĳ snel daarna volgt de Passo di San Chiaffrado op 2764 meter hoogte. Het pad is niet echt lekker beloopbaar, dus het gaat langzamer dan ik hoopte. Voorbĳ de

Een ongeluk plaatst onze gemiste toppoging in een andere daglicht pas zien we nog een aardig fenomeen van tientallen steenmannetjes rondom het pad en naast Lago Bortio. Katinka heeft er tegen die tĳd wel genoeg van en wil in het Bivacco Bertoglio (2769 meter) overnachten. Een riant rood-geel hokje met drie stapelbedden met matrassen, kussens en dekens nog slechts tien minuten lopen en aan ons pad gelegen. Naar het dal is het nog drie uur lopen. Ik blĳf achter met Katinka en slaap vrĳwel meteen. Chico loopt door en zal ons om 10.00 uur ophalen in Castello di Pontechianale, een mogelĳk startpunt van de tocht naar de Monte Viso. De volgende ochtend vertrekken we om 7.15 uur uit het bivak, wanneer een rommelend onweer zich aankondigt. Het begint te hagelen en we lopen zo snel mogelĳk naar de lagergelegen bosrand. We komen een Italiaanse jongen in korte broek en met een klein rugzakje tegen. Hĳ wil naar het net door ons verlaten bivak lopen. Verbaasd kĳken we hem na. Verderop zien we een paar wandelstokken naast het pad. Opnieuw verbazing. Slechts een uurtje later loopt de jongen ons weer voorbĳ, richting het dal. De stokken waren van hem, want hĳ vond het toch te gevaarlĳk om deze met zo veel bliksem in de omgeving mee te nemen. Net na tienen staan we naast de auto waar Chico opnieuw in slaap is gevallen. Dat is geruststellend, want ik heb hem eerder geprobeerd te bellen. Ondanks het feit dat hĳ niet opnam maar

Bivacco Andreotti (3277 meter).

de telefoon wel overging betekende dat hĳ bereik had en dus de vorige avond, zo was mĳn redenatie, goed bĳ de tent was aangekomen. Als verrassing heeft hĳ voor iedereen cappuccino en een croissant meegenomen. Hulde alom voor de sportieve prestatie en dit overheerlĳk ontbĳt. Maar toch blĳft er iets knagen.

Fatale valpartĳ

Op de camping zoek ik op internet naar nieuws over het uitvliegen van de helikopter gisteren. Vrĳ snel vind ik een bericht dat een 53-jarige Italiaan is overleden en een 9-jarig meisje en een Franse vrouw gewond zĳn geraakt. Ik concludeer dat er niemand uit het gezelschap die we in het bivak hebben ontmoet, direct bĳ het ongeval betrokken lĳkt te zĳn. We proberen met de hulp van een vriend, dat beter Italiaans spreekt, te achterhalen wat er is gebeurd. Vermoedelĳk is honderd meter onder de top de Italiaanse man gevallen en heeft hĳ de andere twee geraakt tĳdens zĳn val. Dit plaatst onze gemiste toppoging in een heel ander daglicht. We hebben gezien hoe de route verloopt, dat we te veel spullen bĳ ons hadden en dat we te optimistisch waren qua planning. Maar we staan vooral stil bĳ het feit dat de beklimming van deze berg door veel klimmers als makkelĳk wordt omschreven. Er zĳn talloze goede redenen om in je achterhoofd te houden dat het altĳd anders kan lopen dan je had gedacht.

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-84_HL0322_r35-Monvisio.indd 87

16-05-2022 15:03

In deze Hoogtelijn twee relatief onbekende klimgebieden; de natuurlijke rotsen van de Rocher de la Maiselle en de recent ingerichte voormalige steengroeve Carrière Prospèr. Het zijn twee klimgebieden in een streek waar klimmers zich maar zelden wagen; ten westen van de Maas tegen de Franse

Tekst en beeld Harald Swen

klimmen bij de buren

In de serie Klimmen bij de Buren laten we je klimgebieden in de nabije omgeving van Nederland zien, op maximaal 400 kilometer rijden van Utrecht. grens aan. Ten onrechte, want het dal van de Viroin, een zijrivier van de Maas, waarin beide klimgebieden liggen, is landschappelijk erg mooi. Een klimtrip hier naartoe kan goed gecombineerd worden met een kajaktocht op de Viroin of wandelen fietstochten in de omgeving.

Rocher de la Maiselle

Vier kleine massieven De Rocher de la Maiselle ligt in een landschappelĳk mooi en erg rustig zĳdal van de rivier de Viroin ten zuiden van het dorpje Dourbes. De langgerekte rotswand is opgedeeld in een viertal deelmassieven met voornamelĳk derde, vierde- en vĳfdegraads routes die goed behaakt zĳn.

e Rocher de la Maiselle, die ook wel bekendstaat als de Hauteroche, is een bĳna 300 meter lange rotswand van kalksteen die pal op het zuiden gelegen is. De ligging van de rots in een beukenbos en de opdeling in deelmassieven doet enigszins denken aan Mozet. De Rocher de

In sector La Paroi zĳn de moeilĳkste routes van het gebied te vinden.

De routes in sector La Grande Barre zĳn ideaal om je eerste passen (toprope) in de rotsen te maken.

la Maiselle is echter beduidend kleiner en de maximale hoogte van de routes overschrĳdt de vĳftien meter niet. Vanuit het centrum van Dourbes volg je de borden ‘escalade’ en parkeer je de auto op de parkeerplaats voor kajakkers. De weg loopt weliswaar verder door, maar verderop zĳn geen parkeermogelĳkheden. Volg de weg te voet langs de ruïnes van het Château Hauteroche en een picknickplek langs de rivier tot je na circa 500 meter bĳ een splitsing komt. Links in het bos ligt het eerste massief, La Tour, waarop slechts enkele routes zĳn ingericht. Direct naast La Tour ligt sector La Paroi met vĳftien routes, waaronder de moeilĳkste van het gebied. De volgende sector, Eperon Central telt slechts drie routes, maar de laatste sector, La Grande Barre telt maar liefst twintig routes, waaronder enkele toprope routes voor kinderen of beginnende klimmers. De meeste routes zĳn in 2015 herbehaakt met solide haken en relais. Toch zul je af en toe nog oude haken aantreffen, die over het algemeen zĳn aangevuld met moderner materiaal. Slechts heel sporadisch tref je een route aan die niet is (her)behaakt en die dan bedoeld is om op toprope te klimmen. De weide ten zuiden van de Rocher de la

Maiselle wordt in de zomer gebruikt als bivakveld voor scouting- en jeugdgroepen. In de zomervakantie kan het daarom flink druk zĳn op en onder de rots. Het klimmen in dit gebied kan goed gecombineerd worden met de slechts 500 meter verderop gelegen Carrière Prospèr. Dit gebied is lopend te bereiken vanaf de Rocher de la Maiselle.

Rocher de la Maiselle

• Aantal routes/maximale lengte: 41/15m. • Klimstĳl/steilte: wand 70-95°. • Niveau routes: 3-6c. • Gesteente: kalksteen. • Expositie: zuid. • Beste jaargetĳde: voorjaar, zomer en herfst. • Vrĳ toegankelĳk, eigendom van de gemeente. Meer info over het gebied, waaronder de topo, vind je in de NKBV Tochtenwiki: https://tochtenwiki. nkbv.nl/nl/poi/klimmen/ rocher-de-la-maiselle/34002790/

88 | HOOGTELĲN 3-2022

v-88_HL0322_r17-Klimmenbijdeburen.indd 88

16-05-2022 15:03

Links: Overzicht van de groeve. Onder: de rechterwand van de nis.

Carrière Prospèr

Foto Dominique Van Eyken

Spleetroutes De Carrière Prospèr is op 21 mei door de KBF officieel geopend voor klimmers. Deze voormalige steengroeve in de streek van Couvin ligt ver uit de richting van de meer bekende klimgebieden aan de Maas, Lesse en Ourthe. Toch loont het om hier eens te klimmen, vooral ook omdat je dit gebied ideaal kan combineren met de slechts 500 meter verderop gelegen Rocher de la Maiselle.

ls je de auto net ten westen van Olloy-sur-Viroin langs de bosrand parkeert, krĳg je het gevoel op de verkeerde plek te zĳn beland. In de verste verte zĳn geen rotsen te bekennen en het pad wat je volgens de beschrĳving zou moeten volgen, leidt de heuvel op. Waar is het rivierdal - dit kan niet juist zĳn! Wie echter de moeite neemt om het pad de helling omhoog te lopen, wacht een verrassing op de top van de heuvel. Daar ligt diep in de grond, verscholen door het omringende bos, de Carrière Prospèr, aan drie zĳden geflankeerd door steile rotswanden. De blikvanger van het gebied is de als met een mes afgesneden zuidoostwand. Midden in deze wand is een rechthoekige nis uitgehouwen met aan weerszĳden enkele van de meest karakteristieke spleetroutes die in België te vinden zĳn. Het is misschien wel de beste plek van België om je spleetklimkunsten in de praktĳk te brengen.

De Klim- en Bergsportfederatie Vlaanderen is enkele jaren geleden begonnen de groeve om te toveren tot klimgebied. Inmiddels zĳn er een twintigtal routes ingericht op de op het noordoosten en het zuidoosten gerichte wanddelen. Alle routes in de groeve zĳn zonder uitzondering zo goed als verticaal en hebben een moeilĳkheid die varieert tussen minimaal 5c en maximaal 7a. In lĳn met de andere recent door de KBF ingerichte klimgebieden zĳn de routes hier erg goed ingericht met solide boorhaken en relais. Omdat de groeve in een vrĳ smalle en rechthoekige uitgraving in het bos ligt, zal de rots relatief langzaam drogen na neerslag, met name de noordoostwand. De zuidoostwand en de nis met de karakteristieke spleten zĳn gelukkig een stuk sneller in conditie. Het ideale seizoen om hier te klimmen is van het late voorjaar tot in de herfst. Houd er rekening mee dat er hier nog relatief weinig geklommen is en dat de grepen

daarom vies kunnen zĳn na neerslag en dat kleine grepen en treden kunnen afbreken. Je doet er daarom verstandig aan om een borstel mee te nemen om de grepen te poetsen.

Carrière Prospèr

• Aantal routes/maximale lengte: circa 20/15m. • Klimstĳl/steilte: wand 80°/90°. • Niveau routes: 5c-7a. • Gesteente: kalksteen. • Expositie: zuidoost, noordoost. • Jaargetĳde: voorjaar, zomer, herfst. • OV: station van Couvin op 10 kilometer. • Voor Nederlanders toegankelĳk met de NKBV klimjaarkaart. Meer info over het gebied vind je in de NKBV Tochtenwiki: https://tochtenwiki.nkbv.nl/nl/ poi/klimmen/carriereprosper/33337453/

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-88_HL0322_r17-Klimmenbijdeburen.indd 89

17-05-2022 11:36

Het logo van de expeditie.

De eerste Nederlandse Everestexpeditie 40 jaar geleden

Foto ANP / Ronald Naar

Project Q

Het was een gezellige, ontspannen bĳeenkomst op Schiphol, eind juli 1982. Veel familieleden en vrienden, een paar bestuursleden van de Koninklĳke Nederlandse Alpen Vereniging, een cameraploeg van de AVRO en journalisten die waren afgekomen op het uitzwaaimoment voor de groep bergbeklimmers die vertrok naar de Mount Everest. Centraal stonden de veertien expeditieleden en drie persmensen, samen de Nederlandse Mount Everest Expeditie 1982. Op weg naar China voor de beklimming van ‘s werelds hoogste berg (8848 meter) vanaf de Tibetaanse kant. Tekst Peter Daalder

a een voorbereiding van twee jaar en na succesvolle expedities naar de Annapurna (1977) en de Nanga Parbat (1981) was de tĳd rĳp voor de Mount Everest. Of Qomolangma zoals hĳ door de Chinezen en Tibetanen wordt

genoemd. Project Q (kosten 1 miljoen gulden, vertaald naar het huidige prĳspeil 970.000 euro) was werkelĳkheid geworden. Uit kostenoverwegingen vloog de hele groep met de Roemeense luchtvaartmaatschappĳ Tarom via Boekarest en

verbleef nog twee dagen in de Karpaten, voordat er koers gezet werd richting Peking en Tibet. Drie maanden later is het gezelschap terug op Schiphol. Bruinverbrande, verweerde koppen, beetje magerder. Bekenden en geliefden worden begroet. Er valt genoeg te vertellen. Een bĳzondere reis naar het voor buitenlanders net weer toegankelĳke Tibet. Er was via de berichtgeving door de meegereisde journalisten van de AVRO en het AD al wat doorgesĳpeld. De expeditie was niet gladjes verlopen. De klimmers hadden te kampen met een levensbedreigend ongeluk dat op het nippertje goed afliep; slecht weer op beslissende momenten tĳdens de kam-

90 | HOOGTELĲN 3-2022

v-90_HL0322_r43-Everest40jaar.indd 90

16-05-2022 15:04

De voltallige ploeg na afloop van de expeditie. Van links naar rechts: Gerard Jansen, Robert Weĳdert, Mathieu van Rĳswick, Gerard van Sprang, Frank Moll (cameraman), Ronald Naar (overleden op de Cho Oyu in 2011), Bart Vos, Charles Bonhomme, Jan van Banning, Eelco Dĳk, Xander Verrĳn Stuart (overleden in 2004), Han Timmers, Geert Geuskens, Herman van Amsterdam (verslaggever van het Algemeen Dagblad), Willem ten Barge, Gert Reĳmerink (cameraman) en Johan Taks (overleden in de Alpen in 1984).

penopbouw en de geplande topbeklimming; een teamgeest die te wensen overliet en zich uitte in onenigheden en ruzies; al met al een moeizaam verlopen expeditie, en zonder topbeklimming. De grootste hoogte die bereikt werd was 7850 meter. Veel ervaringen rĳker, goede informatie voor toekomstige pogingen.

Nederlanders op 8000’ers

Nederland had al de eerste stappen gezet op grote bergen boven 8000 meter. Hoewel Hans Bruyntjes in 1976 al actief was op de Everest met een Amerikaanse expeditie, werd het eerste Nederlandse succes op een van de veertien bergen boven de 8000 meter een jaar later behaald toen de Annapurna (8091 meter) beklommen werd door Mathieu van Rĳswick, samen met de Nepalese sherpa Sonam. Voor de beklimming werd extra zuurstof gebruikt. Van de elf man tellende groep behaalde hĳ de top. Xander Verrĳn Stuart was de expeditieleider, hem zien we later terug bĳ de Everestexpeditie. In 1981 werd de Nanga Parbat (8125 meter) zonder gebruik van extra zuurstof beklommen door Ronald Naar, als enige van de vĳfkoppige klimgroep. Klimpermits om de Everest te beklimmen werden maar mondjesmaat uitgegeven, in principe één per route per klimseizoen. Voor de Nepalese kant van de Everest, de route via de Zuidcol, had Nederland de toezegging voor 1984. Omdat China de grenzen voor klimmen in Tibet openstelde, deed zich een eerdere mogelĳkheid voor. Na veel diplomatiek verkeer, diverse gesprekken, voorzichtige verkenningen en een bezoek in 1980 aan Peking, Lhasa

en het basiskamp, leidde dat tot een toestemming om de berg in het najaar van 1982 via de noordoostgraat te beklimmen.

Elf klimmers

Xander Verrĳn Stuart, hoogleraar informatica in Leiden, notaris Eelco Dĳk uit Amsterdam en ingenieur Mathieu van Rĳswick uit Nuenen waren de initiatiefnemers van de expeditie en vormden daarvan de leiding. Zĳ kozen uit een vĳftigtal ‘open’ aanmeldingen de definitieve deelnemers. Het werden elf mannen, aangevuld met twee cameramensen namens de AVRO. En als laatste een verslaggever van het Algemeen Dagblad die al meereizend verslag zou doen. Bĳ huidige expedities wordt iedere stap of uitspraak van klimmers direct gefotografeerd of gefilmd en gedeeld op social media, toen was er geen direct contact. AD-artikelen gingen per jeep naar het eerstvolgende dorp, van daar werd er geseind naar de Nederlandse ambassade in Peking, die voor het doorsturen naar Nederland zorgde. Met regelmaat werden de opnamen en de gebeurtenissen rond de expeditie vertoond in AVRO’s Sportpanorama. Zo kreeg het thuisfront te zien waarmee de klimmers aan de andere kant van de wereld bezig waren. Dat waren niet altĳd even verheffende beelden. Zo werd de ruzie om eten en snoep berucht, vooral omdat iedere vorm van duiding en relativering ontbrak.

Logische stap

Gerard van Sprang was destĳds met 26 jaar de benjamin van de groep. Hĳ was het jaar daarvoor betrokken bĳ het succes op de Nanga Parbat en kĳkt terug naar de expeditie van veertig jaar geleden. ‘’Het was op zich logisch dat we de stap naar de hoogste berg namen. Maar met de wetenschap van nu zĳn er toch wel een paar kanttekeningen te plaatsen. Ik denk dat we te weinig hebben uitgedragen dat het geen automatisch gegeven was om bĳ deze eerste poging direct het doel te bereiken. Naar mĳn gevoel is dat in alle publiciteit van tevoren en tĳdens de expeditie onvoldoende tot uitdrukking gekomen. Met Annapurna en Nanga Parbat bouwden we ‘als land’ zeker expertise op voor het klimmen boven 8000 meter. We hadden contacten met onder anderen Chris Bonington en Peter Boardman die ons van nuttige informatie voorzagen. Maar ik denk dat we iets te veel als gegeven

‘Het is een ik-boek geworden, terwijl ik een wij-boek wilde maken.’

Een ik-boek

Xander Verrĳn Stuart stelde een boek over de expeditie samen, waarbĳ hĳ kon putten uit de dagboeken van de deelnemers. Nauwgezet en gedetailleerd blikt hĳ daarin terug op de expeditie die een Nederlander op de hoogste top van de wereld had moeten brengen. Het werd geen vrolĳk verslag. Een ongeluk hoog op de berg van Mathieu van Rĳswick en Eelco Dĳk, dat de laatste ternauwernood overleeft; vertraging in opbouw van kampen en voortgang op de berg, mede door slecht weer, misverstanden, verwĳten en ruzies; verandering van tactiek en planning. ‘Het is een ik-boek geworden’, verzucht Verrĳn Stuart, terwĳl hĳ een ‘wĳ’-boek wilde maken, maar ‘gelukkig zĳn we allen veilig teruggekeerd’, sluit hĳ een jaar na terugkomst zĳn boek af.

Verrĳn Stuart tekende in het basiskamp op een stuk karton de opties voor de te volgen route vanaf 7600 meter. Dit document nam Gerard van Sprang mee van de expeditie.

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-90_HL0322_r43-Everest40jaar.indd 91

16-05-2022 15:04

# F l TheLove

The Destination’s wide network of trails opens up the whole alpine diversity. meine-berge.ch/en/hiking/

Naamloos-5 2

16-05-2022 11:59

Boeken

Over de expeditie werden de volgende boeken geschreven: Xander Verrĳn Stuart, Mount Everest Het verhaal van een mislukte expeditie. Elsevier (1984) ISBN 90-10-04688-5

Ondanks alle gedoe, de ruzies en het ongeluk was het weer een dramatische factor hebben aangenomen dat de expeditie meteen een succes zou zĳn. De bergsporthistorie leert dat vaak meerdere pogingen ten grondslag liggen aan een uiteindelĳk succes. Het oorspronkelĳke plan was gebaseerd op de mogelĳkheid zes man op de top te brengen. Dat was ambitieus, zeer ambitieus, maar we hebben dat plan met het volle verstand gemaakt, met elkaar gedeeld en ermee ingestemd. We kozen er ook voor om geen dragers op hoogte (boven ongeveer 7500 meter) in te zetten en zelf pas boven 8000 meter kunstmatig toegediende zuurstof te gebruiken. We hadden het gevoel dat het op die manier kon. Ronald Naar had op Nanga Parbat laten zien dat het mogelĳk was tot ruim 8000 meter zonder extra zuurstof te klimmen. De lengte van de noordoostgraad en daarmee de tĳdsduur die boven de 8000 meter geklommen moest worden, was zeker een complicerende factor. Daarom ontstond gedurende de expeditie discussie over de route vanaf 7600 meter naar de top. Die discussie had tĳdens de

In het basiskamp tekende expeditieleider Xander Verrĳn Stuart het aangepaste plan waarbĳ 6 oktober de topdag moest zĳn. Gerard van Sprang nam ook dit document mee uit het basiskamp.

Eelco Dĳk, Alleen in Tibet Boekscout (2020) ISBN 978-94-640-3708-1

voorbereidingsfase gevoerd moeten worden, maar was in die fase nog ‘een ver-van-mĳn-bedshow’, voor minimaal een deel van de betrokkenen.”

Slecht weer frustrerend

‘’Ondanks alle gedoe, de ruzies, het ongeluk van Eelco, die we met veel inzet en moeite de berg af hebben gekregen, blĳft het weer toch een belangrĳke reden waarom de expeditie niet is geslaagd. Het zag er prachtig uit, staalblauw, maar de wind was zo hard. Dramatisch, frustrerend. Ik heb me vooraf samen met Jan van Banning en Xander beziggehouden met de planning. Achteraf gezien hadden we beter kunnen uitgaan van twee of vier man naar de top en niet zes. Dat zou een andere infrastructuur op de berg betekend hebben. Met minder draaglasten hoog op de berg, en daarvoor zouden minder opbouwdagen nodig zĳn geweest. Ondanks het ongeluk zouden we vermoedelĳk eerder in een uitgangspositie zĳn geweest voor een poging om de top te bereiken. Dagen waarop de wind minder hard woei dan tĳdens de uiteindelĳk geplande toppoging. Tĳdens de expeditie hebben we uiteindelĳk die aanpassing van de plannen wel doorgevoerd, maar pas op het ‘afgedwongen’ moment en zonder reserveruimte door additionele vertraging. Tegelĳkertĳd zou die keuze tot een andere taakverdeling hebben geleid in de opbouw van de infrastructuur op de berg en voor minder klimmers een mogelĳkheid naar de top te gaan hebben betekend! Het blĳft heel lastig om na veertig jaar

Bart Vos, Himalaya dagboek Nĳgh & Van Ditmar (1988) ISBN 90-236-5690-3

terug te kĳken, maar ik denk ook dat de mentale hardheid die nodig is om deze berg via deze route te beklimmen niet in voldoende mate bĳ iedereen aanwezig was. Ronald verwoordde dat op zĳn manier in minimaal een van de woordenwisselingen; dat was te weinig genuanceerd, maar in de kern had hĳ mĳns inziens wel een punt. Ondanks dat we geen topsucces hadden, heb ik de expeditie als een hele mooie tĳd ervaren, die ik niet had willen missen. Ik heb nog een deel van het ‘oude’ Tibet gezien, Lhasa zonder hotels en toeristische poespas, en de nog beperkte ‘verchinezing’ van het land. En, het is een fenomeen hoe zo’n groepsproces verloopt. Zeer leerzaam, dat was het ook voor mĳn eigen werkzame leven. Het was mĳn eigen bĳdrage aan de expeditie van 10.000 gulden, dat zou nu 19.400 euro zĳn, zeker waard.’’

Eerste Nederlander

Twee jaar later, in 1984, is Bart Vos de eerste Nederlander op de Mount Everest. Hĳ maakte toen deel uit van een expeditie onder leiding van Herman Plugge. Jaren later werd zĳn succes betwist, hĳ werd geschrapt van de officiële lĳsten, zodat René de Bos, als deelnemer aan een Franse expeditie, in 1990 de eerste Nederlander werd. In 1999 werd Katja Staartjes de eerste Nederlandse vrouw, in een Britse expeditie. In het najaar lanceert de NKBV een online expeditieplatform. Zie nkbv.nl/grensverleggers.

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-90_HL0322_r43-Everest40jaar.indd 93

16-05-2022 15:05

Everest, From Reconnaissance to Summit, 1921 to 1953, Peter Gillman The Folio Society, 2021 foliosociety.com £ 199

Hoogste berg blijft populair boekenthema

100 jaar

Everest

De aantrekkingskracht van de hoogste berg op aarde, de Mount Everest, blĳft onverminderd groot. Er is veel kritiek op de hedendaagse manier van klimmen op de berg. Voor velen is het meer en meer een commercieel circus en staat het in schril contrast met de ontdekkingsexpedities van honderd jaar geleden. In het jaar waarin we stilstaan bĳ de eerste Nederlandse Everest-expeditie, veertig jaar geleden, vult Hoogtelĳn tevens een paar pagina’s met recent verschenen titels over de hoogste berg op aarde.

Door het glazen plafond Het is tegenwoordig niet meer zo bĳzonder om als vrouw met zuurstof en sherpa op de Everest te staan. Maar wel in 1975, wanneer de Japanse Junko Tabei (1939-2016) als eerste vrouw daarmee geschiedenis schrĳft. In die tĳd klimmen voornamelĳk mannen, wordt afval achterlaten nog als normaal beschouwd en wordt een vrouwelĳke avonturier als Tabei nog als zĳnde ‘schadelĳk’ voor het Japanse gezinsleven bevonden. Maar daar klimt ze, met haar negenenveertig kilo en onvoorwaardelĳk gesteund door haar man Masanobu, aan voorbĳ. Met meer vrouwen in haar kielzog, die ze verzamelt in de eerste vrouwelĳke bergsportverenigingen die dan ontstaan. Niets van dat al op de berg. Op weg naar de top gaat het vooral om de strĳd met de elementen, de pĳn, doodsangsten en de dood. En om de strĳd binnen de expeditieteams en met zichzelf. Zo trotseert Tabei niet alleen de Annapurna’s, Pobeda’s en de Tomurs, maar net zo goed het conservatieve gedachtengoed uit haar tĳd. [Manon Stravens]

Everestbijbel

Everest, From Reconnaissance to Summit, 1921 to 1953, lĳkt wel de Bĳbel die in mĳn kinderjaren de ouderlĳke boekenkast domineerde. De tweedelige hardcover gigant in stĳlvolle doos is een bĳna vier kilo leesbaar kunstwerk in je handen. En voor wie tevens interesse heeft in de Britse Everest-expedities, van de allereerste in 1921 tot de succesvolle van 1953, is het ook inhoudelĳk een gigant. Het eerste deel, A Photographic History, verzamelt 268 van de meest opmerkelĳke bergfoto’s die ooit zĳn gemaakt. Daaronder een paar prachtige panorama’s en closeups van de beklimmingen. De tĳd reist mee van zwart-wit, naar ingekleurd beeld naar echte kleurenfoto’s. Het is zichtbaar dat kosten nog moeite gespaard zĳn om de foto’s zo goed mogelĳk gedrukt te krĳgen.De schriftelĳke getuigenis van de klimmers staat in het tweede, dunnere, deel: An Eyewitness History. In artikelen, berichten, memoires, officiële rapporten en brieven volg je de klimmers met hun twĳfels en hun hoop op de voet. Keer op keer lees je over de reis door India, door Tibet en uiteindelĳk naar de noordkant van de Everest. Op een gegeven moment kun je het rĳtje wel dromen: Dajeerling, Xegar Dzong, Tingri, Basecamp. Maar saai wordt het niet, want stap voor stap verken je al lezend het onbekende. Ontdekkingsreizen met een hoofdletter, met alle indringende drama’s van dien en het succes van 1953 als apotheose. Het voorwoord van de in 2020 overleden Jan Morris, het langst levende lid van de expeditie van 1953, voelt als een brug terug naar de tĳd. [Frank Husslage]

Boekenberg

Honouring high places, The mountain life of Junko Tabei. Junko Tabei en Helen Y. Rolfe Rocky Mountain Books, 2018 rmbooks.com ISBN 9781771602167, € 25,99

Als autodidact fotograaf reisde Samuel Gillilan naar achttien landen om daar heilige plaatsen te documenteren, meest recent reisde hĳ naar het Nepalese basiskamp van de Mount Everest. Asana (een lichaamshouding waarmee yogabeoefenaren zich fysiek rekken), is zĳn verslag, inclusief aanwĳzingen hoe je tĳdens het lezen moet mediteren. Met achtentwintig foto’s, vergezeld van slechts één woord, gidst Gillilan zĳn lezers door het gebied. Er zit weinig structuur in het boek, ook de keuze voor zwart-wit of kleur ontgaat me. En alles is groot,

Asana: Into the Himalayas, Samuel R. J. Gillilan Uitgave in eigen beheer via Blurb, 2020, www.samuelgillilan.com ISBN 9781715421298, $ 100,-

mooi, prachtig, zwaar, heilig en vooral local: de jaks, de lodges en zelfs de dorpjes. Asana voegt weinig toe aan de berg uitgaven over deze trekking, waarbĳ de prĳs niet in verhouding staat tot het product. (Frank Husslage)

94 | HOOGTELĲN 3-2022

v-94_HL0322_r44-Everest boeken.indd 94

16-05-2022 15:05

Van Snowdon naar Everest en verder De Britse wandelaar Mark Horrell had tot 2002 volop boeken over bergbeklimmen gelezen, maar klom zelf niet. Op een gegeven moment kwam hĳ toch terecht in het georganiseerde expeditieklimmen. Hĳ reisde af naar steeds hogere bergen en bereikte in 2012 de top van Mount Everest. Ook daarna bleef zĳn fascinatie voor georganiseerde klimexpedities stand houden. Op 24 april 2013, onderweg naar de Lhotse, was hĳ ooggetuige van een lawine die door de Western Cwm raasde. Zestien sherpa’s kwamen om. Over zĳn loopbaan als klant in het hedendaagse expeditieklimmen schreef Horrell meerdere boeken, waaronder Seven Steps from Snowdon to Everest over zĳn transformatie van wandelaar tot Everestklimmer. Daarna schreef hĳ The Chomolungma Diaries over zĳn beklimming van Everest en Sherpa Hospitality as a Cure for Frostbite waarin hĳ zĳn blogs rondom de dodelĳke lawine samenvat en dieper ingaat op de ontwikkeling van sherpa’s; van ‘slechts’ dragers tot de hedendaagse klimelite op grote hoogte. Steeds weer toont Horrell zich een groot voorstander van

het klimmen als consument: steunen op de door anderen voor jou ingerichte kampen, jezelf omhoog hĳsen aan door anderen tot op de top aangelegde vaste touwen en persoonlĳke begeleiding bĳ iedere stap die je op de berg zet. Als kind van deze tĳd hamert Horrell erop dat in de bergen ruimte moet zĳn voor zowel alpinisten, die ontdekken en zelfredzaamheid hoog in het vaandel voeren, als voor bucketlistridders, die hun gebrek aan alpiene vaardigheden door berggidsen en andere helpers laten compenseren. [Frank Husslage]

Een tweede kans

Wie Into the Silence van Wade Davis (2011) heeft gelezen, weet uit wat voor hout de leden van de Britse Everestexpeditie in 1924 waren gesneden. Nu wist ik toevallig dat de mannen van the British Empire tot bovenmenselĳk prestaties in staat waren en flegmatiek de dood in de ogen keken. Na de ondergang van zĳn schip de Endurance had Ernest Shackleton zĳn voltallige bemanning levend door een van de zwaarste arctische beproevingen geleid en op tĳd afgeleverd om te sneuvelen in de Grote Oorlog. Wie de hel van de loopgraven had overleefd, waande zich onoverwinnelĳk of had minstens het gevoel een tweede kans gekregen te hebben om grootse daden te gaan verrichten. En na de verovering van de Noord- en Zuidpool restte er nog één onweerstaanbare trofee: de hoogste top der aarde. Maar terwĳl de officiële Britse expedities in het interbellum verschillende pogingen ondernamen, bedacht één oorlogsveteraan een gewaagd solo-avontuur. Maurice Wilson zou met een dubbeldekker naar de Everest vliegen, aan de voet crash-landen en dan solo naar de top klimmen. Het enige probleem: hĳ kon niet vliegen en was geen bergklimmer. Tot zover het plan. Halfslachtige zakelĳke avonturen en een complex liefdesleven gaven de laatste zet en ondanks alle tegenwerking van de officiële instanties steeg hĳ in mei 1933 op in Engeland en begint een van de meest ongelooflĳke expedities naar het dak van de wereld ooit. Dit spannende boek ontrukt hem terecht aan de mist van de tĳd. [Toon Hezemans] The Moth and the Mountain, A true story of love, war and Everest. Ed Ceasar, Avid readerpress, 2020 avidreaderpress.com ISBN 9781501143380 € 17,99

Sherpa Hospitality as a Cure for Frostbite, Mark Horrell Mountain Footsteps Press, 2022 ISBN 9781912748112 € 13,99

The Chomolungma Diaries, Climbing Mount Everest with a commercial expedition, Mark Horrell Mountain Footsteps Press, 2016 ISBN 9780993413049 € 14,99

Seven Steps from Snowdon to Everest, A hill walker’s journey to the top of the world, Mark Horrell Mountain Footsteps Press, 2015 overdrive.com/ publishers/mountainfootsteps-press ISBN 9780993413025 € 18,99

Aardbeving schrikt niet af

Op 25 april 2015 is Jim Davidson in kamp twee op de Mount Everest als de aarde beeft. Een zware aardschok schudt de sneeuw en het puin van de omringende bergen en veroorzaakt niet alleen in heel Nepal, maar ook in het basiskamp van de Everest een dodelĳke ravage. Kamp twee blĳft ongedeerd, maar de klimmers zitten in de val, want ze kunnen niet terug door de Khumbu-ĳsval. Uiteindelĳk The Next Everest, Jim Davidson worden ze op spectaculaire wĳze uitgevlogen. Jim St Martin’s Press, 2021 Davidson doet op een meeslepende wĳze verslag us.macmillan.com/smp van dit alles, vervolgd door een relaas van de EAN 9781250272294 terugreis door Nepal. Eenmaal thuisgekomen blĳft € 29,99 Davidsons Everest-droom knagen. Uiteindelĳk keert hĳ in 2017 terug, om zonder verdere bĳzonderheden de top te halen en veilig af te dalen. Hĳ geeft daarin ook een fraai inkĳkje van hoe een Everestbeklimming vrĳwel volledig via schema’s en binnen vastomschreven veiligheidsmarges in zĳn werk gaat. Zonder de aardbeving zou dit een, weliswaar heel goed geschreven, dertien in een dozĳn Everestboek geweest zĳn. Maar de spanning rondom de aardbeving en in de dagen daarna voegen een extra dimensie toe. Wat The Next Everest echter een nog veel sterkere lading geeft, is als je vooraf van dezelfde auteur The Ledge leest. Daarin doet Davidson The Ledge, Jim Davidson, verslag van een huiveringwekkend avontuur in een Kevin Vaughan gletsjerspleet, dat zĳn maatje niet en hĳzelf letterRandom House, 2013 randomhousebooks.com lĳk ternauwernood overleeft. Ook weken later spoken de verhalen nog steeds door mĳn hoofd. EAN 9780345523204 € 15,99 [Frank Husslage]

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-94_HL0322_r44-Everest boeken.indd 95

16-05-2022 15:05

Onder redactie van Frank Husslage en Ico Kloppenburg

gespot

Volg @hoogtelijn op Twitter voor het laatste nieuws van de redactie. Tips zijn welkom op hoogtelijn@nkbv.nl.

‘The real thing’ 25 jaar later In 1996 verscheen een bouldervideo die de oudere klimlezer zich zonder twĳfel kan herinneren. Ben Moon en Jerry Moffatt gaan in The Real Thing naar Fontainebleau om een nieuwe boulder te klimmen met de mysterieuze naam Karma. De film van Simon Tucker geeft een hilarisch beeld van hun voorbereiding in en rond Sheffield en van twee trips naar het Franse bouldermekka. Daar ontmoeten ze ook nog eens Kurt Albert en Marc LeMenestrel en klimt Ben uiteindelĳk Karma (8A+). Dat alles ondersteund door opzwe-

pende house en trance uit de jaren ’90. 25 jaar later kĳkt de maker samen met Ben Moon terug op het proces om de film te maken en geven drie topklimmers van nu hun mening over de film. Die verjaardagsfilm is te zien via bit.ly/36yMUWT of de QR-code. De volledige originele video is te vinden op YouTube via bit.ly/3tJDyAi. Vergeet vooral ook niet de muziek te luisteren via de QR-code: die doet het ook nu nog heel goed bĳ een stevige bouldersessie.

Alpien opstapje Voor hen die voor het eerst zelfstandig meerdaagse bergtochten willen maken, is de Vanoise een prima streek. De streek is minder bekend dan zĳn buren Mont Blanc en Écrins, maar is zeker minstens zo mooi. Hoewel het echt alpien gebied is met stevige toppen, zĳn er ook eenvoudige meerdaagse wandeltochten te maken. Trekking in the Vanoise beschrĳft twee tochten van hut tot hut door dit Franse Nationale Park: de elfdaagse Tour of the Vanoise (163 kilometer) en de vĳfdaagse Tour des Glaciers de la Vanoise

(72 kilometer). Drie andere korte tochten, The tour of the Eastern Vanoise, The tour of the Western Vanoise en The traverse of the Vanoise (via de GR5 en GR55), worden ook samengevat. De routes lopen over verschillende passen op ruim 2500 meter hoogte, maar er zĳn geen gletsjerovergangen, geen noemenswaardige klauterpassages en de bewegwĳzering is over het algemeen goed aanwezig. Al met al de ideale routes voor diegenen die nieuw zĳn in alpien terrein en graag willen rondtrekken. [Frank Husslage]

KRAS!

Trekking in the Vanoise, Kev Reynolds en Jonathan Williams Cicerone, 2021 www.cicerone.co.uk ISBN 9781852848637 € 22

Bĳ veel sportklimmers zĳn de broers Claude en Yves Rémy bekend. Ze openden duizenden routes in Zwitserland, maar ook op Kalymnos bĳvoorbeeld. Wat veel mensen niet weten is dat hun vader ook een gepassioneerd klimmer is met meer dan 90 jaar klimervaring. Geboren in 1923 ontdekte hĳ het alpinisme toen hĳ acht jaar oud was. Om zĳn 99e verjaardag te vieren klom hĳ nog een 4c in de lokale klimhal. En niet aan een toprope hè: gewoon voorklimmen. Foto via Planetgrimpe.com, zie bit.ly/36BkdbH.

Trad in Arco Je kunt eindeloos sportklimmen in Arco, maar het potentieel aan lange en avontuurlĳke routes is eveneens enorm. Twee dikke topo’s zĳn er inmiddels uitgegeven in de bekende serie van Versante Sud. Hoewel er ook goed behaakte multipitches in staan, zĳn ze vooral interessant voor wie het avontuur opzoekt en een lange tradroute in wil duiken. Geluk-

kig vertaald in het Engels en ook digitaal te downloaden via een app. Fĳn zĳn ook de QRcodes van parkeerplaatsen, wat vast een hoop zoeken kan voorkomen. [Ico Kloppenburg] Arco Walls, Classic and modern routes in the Sarca Velley, vol. 2 Versante Sud, 2021 www.versantesud.it ISBN 9788855470339 € 35

96 | HOOGTELĲN 3-2022

v-96_HL0322_r12-Gespot.indd 96

16-05-2022 15:06

Paraklimmers op de socials

Van een afstand In zes jaar tĳd liet de Canadese fotograaf Paul Zizka zich vele tientallen malen over de Canadese Rocky Mountains vliegen. Met zĳn camera buitenboord. Uit de duizenden luchtfoto’s selecteerde hĳ zo’n 130 stuks voor in het boek Aloft. Het werd een keurig gedrukt boek met erg mooie, technisch en compositorisch correcte beelden. Maar ik mis wat. Mĳn standaard voor bergsportfotografie is Die Alpen im Luftbild van wĳlen Toni Hiebeler uit 1990. De meeste foto’s in dat boek zuigen me het onderwerp in en laten me zoeken naar details. Je kunt die klimmers in hun route soms bĳna aanraken. In de foto’s van Hiebeler wil ik zelf ook aanwezig zĳn. En hoewel de registraties door Zizka prachtig zĳn, of het nu gaat om winterse sneeuwreuzen, felgekleurde herfstvalleien of eindeloze bergketens, het blĳft mĳ te afstandelĳk. Desalniettemin krĳg je een prachtig overzicht van het gebied, dankzĳ de haarscherp gefotografeerde landschappen. Andere beelden van Zizka kennende, kan ik me zo voorstellen dat als hĳ met een hedendaagse drone wandelend en klimmend het landschap in zou trekken, hĳ met totaal andere beelden thuis zou komen. [Frank Husslage]

In het artikel over paraklimmen (pagina 72) las je het al: veel paraklimmers zĳn actief op sociale media. Voor Gespot pikken we @jono_lewis eruit, gewoon omdat hĳ best stoere dingen deelt via Instagram.

Aloft, Canadian Rockies aerial photography, Paul Zizka Rocky Mountains Books, 2021 www.rmbooks.com ISBN 9781771603973 € 44,45

KLASSIEKE HARD ROCK

Ken Wilson maakte van dit boek uit 1974 een klassieker. Nu is er een derde heruitgave, onder redactie van Ian Parnell. Negenenzestig routes bevat het, van The Old Man of Hoy in het noordelĳkste puntje van Schotland, tot Suicide Wall in het zuidelĳkste puntje van Cornwall. Ook de route met de mooiste naam van allemaal, A dream of white horses, staat er uiteraard in. Er zĳn wat routes gesneuveld en er is een aantal

DE ROTSEN VAN DE ZON

Op de zoveelste grĳze en grauwe voorjaarsdag van dit jaar is het doorbladeren van de jongste Versante Sud klimtopo meer dan verleidelĳk; zondoorstoofde rots, luchtige kleding en de indrukwekkende Etna of de blauwe Middellandse Zee op de achtergrond. ‘Wanneer gaat de volgende boot naar dit klimparadĳs?’ Er zĳn kennelĳk meer klimmers die daar zo over denken, want ongeveer

nieuwe routes bĳgekomen. Mooie routes, met mooie foto’s, maar het mooist zĳn toch de verhalen. Verhalen geschreven door de crème de la crème van de Engelse klimliteratuur, zoals Bonington, Alvarez en MacInnes. Dan krĳg je, met dank aan Phil Gribbon, dus zinnen als ‘The spectators grinned, but the leader groaned from his perch while he runnered a rotatable chockstone rattling within the crack.’ Het is met

om de vĳf jaar is er een nieuwe topo nodig vanwege de aanwas van nieuwe gebieden. Naast tal van nieuwe routes, zĳn er veel updates over de rotsen, het boulderen en deep water solo (dws). Deze Engelstalige topo behandelt alleen single-pitch routes, een aparte topo voor multipitches moet spoedig volgen. Maar dan nog heb je met 560 pagina’s anderhalf pond aan klimplezier in

dit boek van tweeën één: Of je vindt het drie keer niks, of je vindt het, net als wĳ, je van het. Of, zoals Ian Parnell het zegt in zĳn voorwoord: ‘Class is permanent.’ [Ico Kloppenburg] Hard rock, Great British rock climbs from VS to E4, Compiled bĳ Ian Parnell Vertebrate Publishing 2020 www.v-publishing.co.uk ISBN 9781912560295, € 42

de hand. En voor wie dat te zwaar is, is de topo uiteraard ook leverbaar in de eigen iClimbing-app van Versante Sud. [Frank Husslage] Di roccia di sole, Massimo Cappuccio en Giuseppe Gallo Versante Sud, 2022 www.versantesud.it ISBN: 9788885475854 € 35

HOOGTELĲN 3-2022 |

v-96_HL0322_r12-Gespot.indd 97

17-05-2022 11:31

vooruitblik

Hoogtelijn 4-2022 verschijnt 9 september

THEMA

Colofon

DUITSLAND

DE SCHLUCHTENSTEIG

Hoogtelĳn is het officiële tĳdschrift van de Koninklĳke Nederlandse Klim- en Bergsport Vereniging (NKBV). Het verschĳnt vĳf keer per jaar. De redactie staat open voor bĳdragen van leden en derden waarbĳ de redactie het recht heeft, zonder opgave van redenen, de bĳdragen niet te plaatsen. Het al dan niet op verzoek van de redactie aanbieden van artikelen aan Hoogtelĳn impliceert toestemming voor openbaarmaking en verveelvoudiging ten behoeve van de elektronische ontsluiting van Hoogtelĳn. Overname van (delen uit) artikelen is alleen toegestaan na schriftelĳke toestemming van de redactie van Hoogtelĳn.

Redactie

Peter Daalder (hoofdredacteur) Marjolein Wols (eindredacteur) Rinske Brand, Mirte van Dĳk, Lineke Eerdmans, Frank Husslage, Rien Jans, Marieke van Kessel, Ico Kloppenburg, Florian van Olden, Manon Stravens, Eva van Wĳck.

Vaste medewerkers

Suzan van der Burg, Jody Hagenbeek, Dim van den Heuvel, Christine Tamminga, Peter Uĳt de Haag (correctie), Saskia Gottenbos (cartografie), Toon Hezemans (illustraties).

Redactieadres

DE ROTHAARSTEIG

NKBV, t.a.v. Hoogtelĳn, Postbus 225, 3440 AE Woerden hoogtelĳn@nkbv.nl, hoogtelĳn.nl

Advertentie-exploitatie

INTERVIEW RALF DUJMOVITS

Postbus 225, 3440 AE Woerden 0348-409521

Productie en vormgeving

Studio ManagementMedia, Hilversum Anita Baljet, Johanna Baptist

Druk

Senefelder Misset, Doetinchem Oplage: 40.500 ISSN: 1387-862X

100 JAAR ROTHERGIDSEN

Los abonnement

Niet-leden kunnen zich abonneren op Hoogtelĳn voor € 32,50 per jaar. Kĳk op nkbvwebshop.nl

DE HYSENTRAIL IN AUSTRALIË

Koninklĳke Nederlandse Klim- en Bergsport Vereniging

Bellen 0348-409521 Bezoeken Houttuinlaan 16-A, 3447 GM Woerden Schrĳven Postbus 225, 3440 AE Woerden Fax 0348-409534, info@nkbv.nl Betalen Bank: IBAN NL84RABO0161417213 BIC RABONL2U

98 | HOOGTELĲN 3-2022

v-98_HL0322_r12-Vooruitblik.indd 98

16-05-2022 15:07

PLAN JE EIGEN TOCHT IN DE TOCHTENWIKI In de Tochtenwiki kun je behalve voor bestaande tochten kiezen, ook zelf tochten uitstippelen. In de bergen of in Nederland, wandelend of op de fiets. De wiki past zich helemaal aan aan jouw niveau en wensen. TOCHTENWIKI.NKBV.NL Wat wil je doen?

Afhankelijk van of je wilt gaan wandelen, klettersteigen, fietsen of skiën plant de Tochtenwiki je route over daarvoor bedoelde paden.

Selecteer je niveau

De Tochtenwiki plant extra stops of voert door hoger of lastiger terrein, afhankelijk van jouw niveau.

Kies je startpunt

Een coördinaat, berghut of parkeerplaats in de buurt

Kies je eindpunt

Selecteer het punt waar je aan het eind van de tocht wilt aankomen. Loop je liever een rondje? Dat kan natuurlijk ook!

veel plezier! Check altijd de actuele (weer) condities voor je op pad gaat!

KONINKLIJKE NEDERLANDSE KLIM- EN BERGSPORT VERENIGING I WWW.NKBV.NL

Advertentie Tochtenwiki Naamloos-1 1 NKBVtochtenwiki.indd 2-HL3.indd 1

14-03-19 10:34 12:07 13-05-2022 16-05-2022 12:10

Neutrino Pro De Neutrino biedt de alpinist die op zoek is naar een lichtgewicht slaapzak met een kleine pakmaat die geschikt is voor kampen op grote hoogte uitzonderlijk veel warmte bij een laag eigen gewicht. Deze slaapzak werd ontwikkeld voor een bivak in de hoge bergen, een grote huttentocht of voor meerdere nachten in een basiskamp. Hij is lekker licht in je rugzak en belast het milieu ook niet zwaar: in de banen zit topkwaliteit ganzendons met een grote vulkracht van 800 Cuin en zowel de nylon voering als de Pertex ® Quantum buitentijk zijn nu gemaakt van 100% gerecycled materiaal. WWW.RAB.EQUIPMENT

Naamloos-4 1

11-05-2022 13:45