werken op het water FOTOGRAFIE EVELINE
TEKST PAULETTE
RENAUD
MOSTART
MET EEN VOORWOORD VAN
EBERHARD VAN DER LAAN
Uitgeverij Bas Lubberhuizen
‘Het hele schip wordt binnenste buiten gekeerd’
56
57
De brugwachter
twee dagen niets voorbij. Er valt geen peil op trekken.
De Amsterdamse bruggen
Brugwachter Bert Koeleman (59) schenkt nog maar eens
Amsterdam heeft 1539
een kop koffie in. Het zijn economisch gezien gewoon
bruggen, waarvan 252
mindere tijden, en dat merk je ook in de scheepvaart.
in de binnenstad; er zijn
Maar een brugwachter moet altijd paraat zijn.
er 90 die regelmatig ge-
opend worden. Waternet
Soms heb je er vier op een dag, en dan komt er weer
Het wachten mag dan soms een beetje saai zijn,
het uitzicht boven in het brugwachtershuisje aan de Prins
is verantwoordelijk voor
Hendrikkade is adembenemend. Aan de ene kant het
het beheer, onderhoud
Oosterdok met het Scheepvaartmuseum en het voc-schip,
en de bediening. De
de oba en het Nemo en aan de andere kant de oude
meeste bruggen worden
binnenstad met het water van de Nieuwe Herengracht en
nu nog door een poule
haar zes bruggen. De eerste, een basculebrug uit 1966 is
van ongeveer zestig
de Kortjewantsbrug (vroeger kwamen veel schepen met
brugwachters ter plekke
hun touwen vast te zitten in de smalle doorgang, dan riep
bediend, maar in de
de brugwachter: kort je want!) Daarna volgen de Scharre-
toekomst zal Waternet
bier, een ophaalbrug en tevens sluis uit 1910, de Latjes-
steeds meer overgaan
brug, de Hortusbrug en de Vaz Diazbrug (basculebruggen
op brugbediening op af-
uit de jaren zestig), en als laatste de pittoreske withouten,
stand vanuit één centrale
dubbele ophaalbrug bij de Hermitage, de Walter Süskind.
post.
Acht jaar geleden had Bert nog een eigen bak-
kerij aan de Burgemeester de Vlugtlaan, maar door de veranderende bevolkingssamenstelling van de buurt viel daar geen droog brood meer te verdienen. Hij heeft nog geen moment spijt gehad van zijn overstap. Brugwachter
de Kortjewantsbrug gaat helemaal elektrisch, maar de
is een prachtig vak, met veel vrijheid en afwisseling. Hij
vijf volgende bruggen moeten ter plekke met de hand
zwerft door de hele stad en werkt steeds op een andere
worden bediend. Daarom kan het werk onmogelijk door
plek. Ook het handwerk dat er soms bij komt kijken is
één persoon worden gedaan.
bijzonder. Bij kleine bruggetjes moet je zelf de slagboom
of de hekken sluiten en de grote schuif open trekken. Het
duurt het nog een halve minuut voordat de slagbomen
draaien gebeurt wel elektrisch, behalve bij een paar echt
dichtgaan. Het sluiten is altijd een kritiek momentje, vol-
oude bruggen, zoals de Ezelsbrug, de Bullebak of de Drie
gens Bert, aangezien de meeste fietsers en sommige taxi’s
Haringenbrug, die nog helemaal handmatig worden open-
zich weinig aantrekken van een rood stoplicht. Je moet
gedraaid.
een klein beetje dreigen, anders krijg je ze nooit gesloten.
Maar niet te veel, dat is de kunst. En die kunst heeft Bert
Een schip nadert de brug, de schipper heeft zich
via de marifoon gemeld. Terwijl Bert met een druk op de
Als ook de stoplichten op rood zijn gesprongen
‘Je moet een klein beetje dreigen, anders krijg je ze nooit gesloten’
in acht jaar prima onder de knie gekregen.
knop de knipperlichten en de bel in werking stelt, springt zijn collega op de fiets, op weg naar de Scharrebier om te beginnen met de voorbereidingen. De bediening van
124
125
De patrouilleboot
Rijkswaterstaat
Toezicht op het water Er zijn heel wat diensten die handhaven op het Amsterdamse water: de waterpolitie, de havendienst, de marechaussee, Waternet en ook Rijkswaterstaat. Iedere partij heeft zijn eigen deelgebied en taak. Rijkswaterstaat, dat onder het Ministerie van Infrastructuur en Milieu valt is verantwoordelijk voor de verkeersbegeleiding, milieucontroles en het controleren van de binnenvaart in het gebied van het Noordzeekanaal tot IJmuiden. Daaronder vallen ook het Amsterdam-Rijnkanaal (het drukst bevaren kanaal van Europa) en de zijkanalen, het Binnen- en het Buiten-IJ, de Oranjesluizen, het Markermeer en de Randmeren. De mobiele verkeersleiders van Rijkswaterstaat hebben dezelfde bevoegdheden als de politie, alleen het blazen voor de alcoholcontrole mag niet. Volgens operationeel nautisch adviseur Wim Vriens (55) is de binnenvaart de meest gecontroleerde tak op het water. Alles wordt gecheckt: vaarbewijs, certificaten, lading, data enz. Het afwerken van de hele checklist kost zo’n anderhalf uur. Ook de pleziervaart wordt in de ga-
130
De rws 70, een patrouilleboot van Rijkswaterstaat, heeft
zig met het regelen van het scheepvaartverkeer ter plaatse
ten gehouden: heeft iedereen aan
zojuist een melding gehad: een omgeslagen bootje op
en met het zoeken naar de zogenaamde drenkelingen, in de
boord een zwemvest aan, wordt
de Sumatrakade met drenkelingen die agressief gedrag
vorm van levensechte poppen. Het team dat de oefening
op motorboten het ‘dodemans-
vertonen. Alle nood- en hulpdiensten waaronder 112,
coördineert bestaat uit vier officieren van dienst van de
koordje’ gebruikt (zorgt ervoor dat
politie, geneeskundige dienst, brandweer, havendienst en
politie, de brandweer, Rijkswaterstaat en de geneeskundige
de motor afslaat bij het overboord
handhaving Zeeburg zijn al ingelicht. Via de marifoon geeft
dienst. Ze sturen alle partijen aan, regelen de communi-
slaan) -- zo niet, dan betaal je 230
mobiel verkeersleider Bert Janssen (57) door dat de rws 70
catie en delen opdrachten uit. Ook de rws 70 moet een
euro. Te snel varen is overigens ook
binnen vijftien minuten ter plaatste kan zijn. Het zwaailicht
pop uit het water halen en afleveren bij de geneeskundige
niet goedkoop: 15 km te hard kost
gaat aan, de snelheid wordt opgevoerd en daar gaan we,
dienst, die een hulppost aan wal heeft ingericht. Twee uur
225 euro.
op weg naar de plek des onheils.
na de eerste melding zijn alle ‘drenkelingen’ geborgen.
De oefening is voorbij en er kan worden geëvalueerd. Het
Gelukkig valt het onheil deze keer mee. We zitten
namelijk midden in een oefening voor sail en het ongeluk is
coördinerend team is tevreden, al zijn er hier en daar nog
in scène gezet. Maar dat doet niets af aan de inzet en ernst
wel wat verbeterpunten, zeker wat betreft de communicatie.
van de deelnemende diensten. Boven ons hoofd vliegt een
Maar ze hebben nog ruim drie maanden en er staan nog
helikopter en overal om ons heen zijn reddingswerkers be-
twee oefeningen op stapel. Laat sail maar komen.
‘Alles wordt gecheckt’
131
‘Zwaar werk, altijd buiten, in weer en wind’
Hoe werkt een droogdok? In een droogdok wordt een schip met dok en al uit het water getild. Voordat een schip het dok kan binnenvaren is het zogenaamde dokbed al klaargemaakt: houten blokken met staal precies op maat van het schip. Dan kan het dok zakken. De afsluiters worden opengezet en de ballasttanks lopen vol. Als het dok gezakt is en het schip in juiste positie boven het dokbed is gevaren worden de ballasttanks leeggepompt en komt het dok met schip en al omhoog. Gemiddeld duurt dat tussen de twee en vijf uur. Als de reparaties klaar zijn worden de ballasttanks weer gevuld, zakt het dok en kan het schip weer uitvaren.
138
139
De sleepbootkapitein
Iskes
14
Het is een grauwe ochtend in de vissershaven van
is nog geen jaar oud. Een fijn schip om mee te werken,
extreem wendbaar. De boot kan zelfs dwars uitvaren.
goed langszij de kade ligt zodat het kan worden vastge-
IJmuiden. De lucht is loodgrijs en ook de kleur van het
vindt kapitein Byron Sparen (36). Het is uitgerust met
legd. Grotere, zwaardere schepen, die moeilijk kunnen
water stemt niet tot vrolijkheid. Maar als we aan boord van
twee krachtige elektro/dieselmotoren en voorzien van de
elektromotoren en geruisloos maakt de sleepboot zich los
manoeuvreren, worden meestal door twee sleepboten
de sleepboot Bernardus stappen lijkt het wel of de zon
nieuwste snufjes. En dankzij de combinatie van diesel/
van de kade. We zijn op weg naar de pier om een olietan-
begeleid: een aan de voorkant om te sturen, en een aan
schijnt. Niet alleen het dek is helder en schoon, het hele
elektrische voorstuwing, verbruikt het ook nog eens zo’n
ker, de Tripple A, een van de sluizen van IJmuiden in te
de achterkant om af te remmen. Goede communicatie en
schip glimt en blinkt alsof het nieuw is. En dat is het dan
twintig procent minder brandstof. De twee roerpropellers,
schutten. De belangrijkste taken van de sleepboot zijn het
samenwerking met alle partijen is een ander belangrijk
ook: de nieuwe hybride sleepboot van sleepbedrijf Iskes
die 360 graden kunnen draaien, maken de Bernardus
afremmen van de tanker en ervoor zorgen dat het schip
onderdeel van het werk. Direct na vertrek meldt Byron
Met een lichte druk op de knop start Byron de
15