Tuyeån Taäp Nhôù Hueá
MAÏC CÖÛU vaø CHUÙA NGUYEÃN Nguyeãn Höõu Phöôùc
NGÖÔØI TAØU ÑEÁN VUØNG ÑOÀNG NAI –CÖÛU LONG TÖØ LUÙC NAØO? Ñôït di daân quan troïng nhaát cuûa ngöôøi TH vaøo VN xaûy ra vaøo theá kyû 17. Sau khi ngöôøi Maõn Chaâu chieám vaø cai trò toaøn laõnh thoå TH vaø laäp neân Nhaø Thanh (1644-1911), coù moät soá cöïu thaàn nhaø Minh khoâng chòu ñaàu haøng; moät soá thöông gia khoâng hôïp taùc. Hoï laäp phong traøo “Baøi Maõn Phuïc Minh”. Ñòa baøn hoaït ñoäng cuûa hoï maïnh nhaát ôû caùc tænh giaùp giôùi vôùi VN. Vaøo naêm 1679, moät soá cöïu thaàn khaùc cuûa nhaø Minh tìm caùch troán khoûi TH. Trong soá naày coù: Döông Ngaïn Ñòch (cöïu Traán Thuû moät soá quaän thuoäc Quaûng Taây) vaø Traàn Thöôïng Xuyeân (coøn coù teân laø Traàn Thaéng Taøi) cöïu Traán Thuû moät soá quaän thuoäc Quaûng Ñoâng) daãn thuoäc haï (khoaûng 3000 quaân lính, goàm ña soá laø ngöôøi Quaûng Ñoâng vaø Phuùc Kieán (Trung Hoa = TH), vaø hôn 50 chieán thuyeàn) ñeán Tö Dung vaø Ñaø Naüng taïm truù vaø xin theo Chuùa Nguyeãn. Raát ngaïi söï coù maët cuûa nhoùm ngöôøi TH naày ôû Thöøa Thieân (nôi coù phuû chuùa) vaø vuøng laân caän, Chuùa Nguyeãn ñaõ cho hoï vaøo mieàn Ñoàng Nai, Cöûu Long cö truù, maëc daàu vuøng naày coøn thuoäc Chaân Laïp. [(Vaøo khoaûng thaäp nieân 1650-60 vua Chaân laïp ñaõ chòu thaàn phuïc Chuùa Nguyeãn. Nhoùm Traàn Thöôïng Xuyeân vaøo laäp nghieäp ôû vuøng “Cuø Lao Phoá” (Bieân Hoøa ngaøy nay.Nhoùm Döông Ngaïn Ñòch vaø phoù töôùng cuûa y laø Huyønh Thaéng vaøo cöûa Tieàn Giang, ñi ngöôïc leân vaø döøng laïi laäp nghieäp ôû vuøng Myõ Tho (tænh Tieàn Giang ngaøy nay)]. Trong luùc ñoù vaøo khoaûng 1671, moät thanh nieân teân Maïc Cöûu (ngöôøi QÑ), voán
Trang 62
laø moät thöông buoân, ñaõ ñeán phía Ñoâng Nam Chaân Laïp vôùi maáy traêm tuøy tuøng, ñöôïc pheùp vua Chaân Laïp (Cam boát, Cambodia, hay Kampuchia) cho khai thaùc vuøng bôø bieån gaàn Phuù Quoác. Sau ñoù Maïc Cöûu ñeán môû mang vuøng Haø Tieân (ngaøy nay). Tuy coøn treû nhöng Maïc Cöûu raát thaønh coâng trong vieäc môû mang vuøng Haø Tieân, sau khi chieâu moä theâm nhieàu ngöôøi TH (cuøng hoaëc khaùc tieáng noùi) vaø caû ngöôøi VN vaø ngöôøi Cam Boát. Vuøng Haø Tieân trôû neân moät khu töï trò phoàn thònh. Ngoaøi ngöôøi TH goác Quaûng Ñoâng vaø Phuùc Kieán, coøn coù raát nhieàu ngöôøi TH goác Trieàu Chaâu (Tieàu) laån loän trong ba nhoùm ngöôøi treân. Nhoùm Trieàu Chaâu ñoâng nhaát, thuoäc nhoùm Maïc Cöûu. Nhöõng nhoùm daân Trung Hoa môùi naày coù bieät danh laø ngöôøi “Minh Höông” hay ngöôøi trung thaønh vôùi nhaø Minh cuûa Trung Hoa. Trong baøi naày chuùng toâi tìm hieåu veà Maïc Cöûu vaø söï lieân heä giöõa oâng ta (vaø doøng hoï) vôùi nhaø Nguyeãn qua moät ít saùch vôû raát haïn heïp maø chuùng toâi coù trong tuû saùch ôû nhaø. Haàu heát caùc quyeån söû cuûa Vieät Nam ñeàu ghi nhaän laø Maïc Cöûu xin vaø ñöôïc Chuùa Nguyeãn chaáp thuaän söï thaàn phuïc vaøo naêm 1708, vaø ñöôïc chuùa Nguyeãn Phuùc Chu phong chöùc Toång binh traán Haø Tieân (6) vaø ñöôïc phong töôùc Cöûu Ngoïc Haàu . Laõnh ñòa Haø tieân do ñoù trôû thaønh moät phaàn cuûa Vieät Nam.
MOÄT ÍT CHI TIEÁT VEÀ ÑÒA DANH HAØ TIEÂN Ngaøy nay, Haø Tieân laø teân cuûa moät thò xaõ naèm treân bôø vònh Thaùi Lan, giaùp giôùi vôùi Chaân laïp (Kampuchia). Ñoái dieän vôùi Haø