Tuyeån Taäp Nhôù Hueá Caàu Hai vaø ñeán ngoâi laøng coù cuøng teân luùc saùu giôø chieàu. Laøng Caàu Hai coù chöøng ba ngaøn daân, phaàn lôùn laøm ngheà noâng hoaëc ñaùnh caù. ÔÛ ñaây Dutreuils ñöôïc moät ngöôøi baïn töø Hueá vaøo ñoùn ra Hueá baèng thuyeàn. Hoï nguû laïi ñeán saùng thì Dutreuils taùch ñoaøn maø ñi thuyeàn vôùi baïn, thuyeàn vaøo cöûa soâng Phuù Cam ôû nôi ñoå ra ñaàm Caàu Hai. Khi gaàn ñeán Hueá soâng trôû neân khaù heïp, hai beân coù nhieàu nhaø cöûa, vaø cuoái cuøng hoï ñeán caàu goã An Cöïu luùc ba giôø röôõi chieàu (caàu ñöôïc xaây laïi xi maêng naêm 1910, cuøng thôøi thaønh laäp nhaø maùy nöôùc Hueá). ÔÛ ñaây Dutreuils leân bôø ñeå ñi boä ñeán nôi söù boä Phaùp luùc boán giôø chieàu. OÂng ta moâ taû An Cöïu laø moät ngoâi laøng xinh xaén, coù chôï lôùn vôùi saïp haøng daøy ñaëc ôû tröôùc caàu vaø doïc hai beân ñöôøng ñi leân Hueá. Veà sau Dutreuils coù dòp khaùc ñi ra Hueá vaø coù dòp ñi noát ñoaïn ñöôøng töø Caàu Hai ra Hueá maø tröôùc ñaây oâng ñaõ ñi baèng thuyeàn. OÂng ta toång keát baøi buùt kyù vôùi lôøi chuù raèng
moät ngöôøi thöôøng ñi boä töø Ñaø Naüng ra ñeán Caàu Hai maát 16 tieáng (khoaûng 3 caây soá / giôø), vaø theâm möôøi moät giôø nöõa töø Caàu Hai ñeán Hueá (4 caây / giôø), toång coäng vò chi laø 27 tieáng cho suoát loä trình, nhö vaäy nhanh hôn nhöõng ngöôøi tröôùc ñaây. Naêm 1906, söï xuaát hieän cuûa ñöôøng saét xuyeân qua ñeøo Haûi Vaân khieán ñöôøng boä ñeå leo qua ñeøo daàn daàn bò boû hoang pheá. Tình traïng naøy khoâng bieát seõ ñeán ñaâu neáu khoâng laät qua trang cuûa kyû nguyeân xe hôi, khi chính quyeàn yù thöùc ñöôïc söï tieän lôïi vaø giaù caû bình daân cuûa phöông tieän naøy neân môùi xuùc tieán thöïc hieän con ñöôøng ñeøo. Con ñöôøng caùi quan moät khi ñaõ hoaøn chænh thaønh moät con ñöôøng ñeå xe hôi coù theå chaïy ñöôïc thì töø ñoù caùc traïm, töø bao theá heä khaùch ñeán khaùch ñi naùo nhieät taáp naäp, nay cuõng chòu soá phaän bò chìm daàn vaøo dó vaõng. Chính thöùc töø naêm 1918, hai con ñöôøng song song, saét vaø xe hôi, ñaõ ñöa khoaûng caùch giöõa Hueá vaøo Ñaø Naüng ruùt ngaén töø 2 ñeán 3 ngaøy coøn 4 tieáng ñoàng hoà, trong khi ngaøy nay, töø khi Nhaät giuùp laøm con ñöôøng haàm xuyeân Haûi Vaân, thôøi gian chæ coøn 1 tieáng hoaëc 45 phuùt maø thoâi. Moät laàn nöõa, con ñöôøng oâ toâ quanh co qua ñeøo Haûi Vaân laïi bò thaát suûng nhö moät coâ gaùi giang hoà giaø nua. Phoûng theo: ***‘La Route Mandarine de Tourane aø Hueù’ cuûa H. Cosserat ñaêng trong Bulletin des Amis du Vieux Hueù, soá thaùng Gieâng - Ba, 1920. *** ‘Le Service des P.T.T. en Indochine (des origins aø 1940)’ cuûa Reneù Despierres, ñaêng trong BAVH soá thaùng 1 vaø 2 - 1944.
Ñöôøng ñeøo Haûi Vaân ((treân) vaø ñöôøng caùi quan (döôùi phaûi) ñaõ caûi tieán cho xe hôi chaïy ñöôïc luùc môùi khai thoâng laàn ñaàu tieân vaøo ñaàu theá kyû thöù 20, tuy quaù thoâ sô so vôùi ngaøy nay nhöng laø moät kyø coâng so vôùi suoát nhieàu traêm naêm tröôùc ñoù; moät cuoäc caùch maïng to lôùn vì ñaõ giuùp ruùt ngaén thôøi gian di chuyeån giöõa Hueá vaøo Ñaø Naüng töø 2, 3 ngaøy xuoáng coøn 4 tieáng ñoàng hoà.
Trang 137