Leve de lente! Het voorjaar volgens initiator Marije van der Park
Voorkweken: Tijd om aan de slag te gaan met je tuin
Tuinagenda: superhandige tips voor de hele lente
Colofon SUPERzine is een uitgave van NatuurSUPER. SUPERzine inspireert en informeert over alles wat te maken heeft met het creĂŤren van buurtmoestuinen. Samenstelling en idee: Marije van der Park, marijevanderpark.nl Redactie: Marije van der Park, Sietske Mol, meisjeopzee.nl Interviews, recepten, kidspagina: Wieteke Brocken,re-u.nl Lay-out: Norbert Heijl, one-man-show.nl Fotografie: Iris Latuasan, irislatuasan.nl Illustraties: Benjamin Leroy, merel-benjamin.be Aan deze uitgave werkten mee: Fransjan de Waard, Hans Pijls, Theo Prins, Groen Dichterbij, Bijenlint, Voedseltuin, Uit je Eigen Stad, VELT, Nicole Pakker, Leida van de Berg, en vele anderen De mensen achter NatuurSUPER Initiator & dagelijkse leiding: Marije van der Park Locatiebegeleider: Esther Tabor Ambassadeurs: Fransjan de Waard, Fulco Treffers Adviseurs: Annet Goltstein, Jasper van Impelen, Hans Pijls Advies groen: Leo Bakx, Bertie van de Boogaard Grafisch ontwerp/huisstijl: One-Man-Show of creative minds and projects Illustraties: Benjamin Leroy Teksten: Marije van der Park, Sietske Mol Website & technische ondersteuning: Latu Animatie: Mooniq Powered by GreenWish Wij zijn Powered by GreenWish, dat betekent dat we zijn aangesloten bij het netwerk van GreenWish. Zo krijgen wij advies, contacten en support die voor ons van belang zijn. GreenWish is een sociale onderneming die zich inzet voor duurzaam, maatschappelijk initiatief en sociaal ondernemerschap. Kijk voor meer informatie over GreenWish op de website: www.greenwish.nl
Waar staat wat?
Pagina 2
Pagina 4
Pagina 5
Pagina 6
Leve de lente! Een zonnig voorwoord van initiator Marije van der Park
De mensen achter NatuurSUPER Een gesprek met Fransjan de Waard en Hans Pijls
Hoe staat het ervoor in... De actuele situatie van NatuurSUPER tuinen
Nieuw: BergbOss in Oss De nieuwste NatuurSUPER tuin uitgelicht
Pagina 7
Pagina 8
Pagina 9
Pagina 11
Groen dichterbij Groen Dichterbij stimuleert mensen om aan de slag te gaan met het ‘vergroenen’ van de omgeving.
Bijenlint NatuurSUPER steunt de bijenstand
Voorkweken Het is lente! Tijd om aan de slag te gaan met jullie tuin.
Moes)tuinagenda en tips Een super handig overzicht van de tuinwerkzaamheden in het seizoen
Pagina 12
Pagina 13
Pagina 14
Pagina 15
Ideeën voor een feestje Zorg dat er nieuwe mensen naar je tuin komen en vier af en toe samen een feestje
Recepten uit de tuin Groen(t)e smoothie
Op bezoek bij… de Voedseltuin
Boek en spel
Pagina 16
Pagina 17
Kidspagina: bijen en kleurplaat
Kidspagina: Kinder-zelfpluktuin en Om zelf te doen: Tuinbonen ontkiemen
1
Leve de lente! foto Duco de Vries
Het voorjaar komt eraan! De lente hangt in de lucht, het begint te kriebelen om aan de slag te gaan in de tuin. In deze SUPERzine vind je volop tips en ideeĂŤn. Zoals ons stappenplan om zelf voor te kweken, suggesties voor een feestje in de tuin, inspiratie uit het westen van het land, en heerlijke recepten om van je fruit en groenten een supergezonde smoothie te maken. Ook voor de kids is er natuurlijk weer iets te lezen en te doen. Ook NatuurSUPER gaat een nieuwe lente, een nieuwe fase
willen en waarde willen toevoegen. Zo creĂŤren we een
in. We richten ons steeds meer op het ondersteunen van
bloeiende en leefbare omgeving. NatuurSUPER kan een
bewoners en lokale partijen vanuit de methodiek die we
zetje geven en zorgen voor ondersteuning. NatuurSUPER
ontwikkeld hebben. We werken nog steeds vraaggericht,
staat voor het kweken in bakken. Het voordeel daarvan
dat is waar we in geloven. Daarom staat er een locatie-
is dat je snel aan de slag kunt, je niet afhankelijk bent van
check op onze website, een mooie basis en eerste stap als
de bodemstatus en als je weg zou moeten het redelijk
je zelf aan de slag wilt. Met ons DoeHetZelf Stappenplan
eenvoudig verplaatst kan worden. De investering gaat dus
en basispakket met materialen kun je de volgende stappen
niet verloren. Wil je zelf aan de slag of vraag je, je af wat je
zelfstandig zetten.
als gemeente of woningcorporatie hierin kunt betekenen? Bel of mail ons dan! Ook kan je op 20 april in Breda terecht
Blij zijn we met BergbOss. Een tuin in wording waar Esther
bij Groen Dichterbij, waar ook wij aanwezig zijn.
Tabor zich namens NatuurSUPER met hart en ziel op stort. De bewoners hebben er zin in en de lente is het perfecte
NatuurSUPER bloeit. Dat is dankzij heel veel mensen met
seizoen om te starten. Gemeente Oss ondersteunt als een
wie ik samen mijn droom verwezenlijk. Ik blijf de aanjager.
van de lokale partijen deze buurtmoestuin. Goed om te
Het is nu vooral aan anderen om de dagelijkse zaken te
merken dat een gemeente ziet hoe belangrijk het is. Mooi
regelen, zodat er voor mij ruimte komt voor mooie nieuwe
ook dat de BergbOss tuin als voorbeeld zal dienen voor
avonturen met NatuurSUPER. We zijn druk bezig met onze
andere stadstuinen in Oss.
vervolgstappen, we willen groeien en verbeteren wat er is. We exploreren nieuwe mogelijkheden, zoals compost-
Een groene oase past eigenlijk overal. Een braakliggend
meesters in NL, mooie samenwerkingen, ontwikkelen
terrein, maar ook een dak, een perk dat niet onderhouden
workshops op maat, het zomer SUPERzine en meer. Blijf
wordt of een grasveld waarvan gemakkelijk een deel als
ons dus volgen via www.natuursuper.nu, @NatuurSUPER
tuin kan worden ingericht. Als we maar zelf aan de slag
en Facebook: NatuurSUPER.
2
Geniet van deze lente, van alles wat groeit, bloeit en tot wasdom komt en verbind je hiermee door zelf aan de slag te gaan of met anderen een stuk terrein om te toveren tot een bloeiende oase. Graag tot ziens in de zomer! Lentegroet, Marije
Marije van der Park is de initiatiefnemer van NatuurSUPER.
3
De mensen achter NatuurSUPER Fransjan de Waard is nu anderhalf jaar ambassadeur van NatuurSUPER. “Ik wilde graag mijn naam verbinden aan een initiatief dat het in Nederland uiterst prille fenomeen van stadslandbouw en buurtmoestuinen wilde helpen ‘landen’. Inmiddels is er veel gebeurd. Overal in Nederland maken groepen mensen ‘grondig’ kennis met het leven in hun directe omgeving, en met elkaar. Hun veelkleurige oogst – kruiden, groente en fruit, sociale cohesie, elementaire natuurbeleving – wordt inmiddels erkend door instanties als gemeenten, woningcorporaties en maatschappelijke organisaties. Super!” Fransjan de Waard bezoek de facebookpagina
Hans Pijls (48) is een gedreven ‘groene’ sociaal ondernemer. Hij houd zich al meer dan 10 jaar bezig met het ontwikkelen van natuurlijke speelterreinen, buurtmoestuinen, stadslandbouw, ontmoetingsplekken en zorgterreinen. Ook traint en begeleidt hij mensen bij het ontwikkelen van persoonlijk leiderschap en het vormgeven van hun werk. Opgegroeid op een boerderij kreeg Hans al jong mee dat je alles kunt leren. En dat je door samen te werken veel kunt bereiken. “Mijn missie is om gemeenschappelijk groen in de stad en op het platteland, samen met de mensen die er wonen, optimaal te benutten. Ik probeer gemeentes, bedrijven en burgers bij elkaar te brengen. Doel is om samen te bouwen aan een fysieke, sociale en economische duurzame plek. Niet alleen bedenken en erover praten, maar het vooral ook DOEN. NatuurSUPER is een prachtig sympathiek initiatief dat helemaal past binnen mijn visie. Ik ondersteun het van harte.” Buitenruimte voor Contact.nl
4
Hoe staat het er voor in... ... de Boschveldtuin in ‘s-Hertogenbosch In de tuin gebeurt van alles, de moestuin wordt steeds groter en raakt steeds gevulder. Er zijn palletbanken gekomen en een wilgenscherm, er zijn meer paden met houtsnippers gemaakt en er zijn fruitbomen geplant in hoge houten bakken. Ook is er in de winter een feestje geweest en heeft de kerngroep nog veel plannen voor doedagen en activiteiten in het voorjaar. Geweldig inspirerend allemaal! Hier het filmpje van het bomen planten, gemaakt door Theo Prins. http://youtu.be/8n_SRzvAhDM Wil je volgen wat er gebeurt in de Boschveldtuin?
foto Iris Latuasan
Bekijk hun facebookpagina.
… het Nobelveldje in Wageningen Sinds eind 2012 is het Nobelveldje niet meer in gebruik voor de omwonenden omdat de eigenaar wil beginnen met bouwen. De moestuinbakken zijn verhuisd. Een kinderopvanglocatie heeft bakken gekregen en ook naar de permarcultuurtuin van Transition Town Vallei zijn bakken gegaan. Nog zes bakken staan in de opslag om een nieuwe bestemming in Wageningen te vinden. Met twee initiatiefnemers zijn de eerste contacten gelegd. De kerngroep Nobelveldje heeft haar naam veranderd in kerngroep Reizende Tuin. Er zijn plannen om met omwonenden het tijdelijk gebruik Nobelveldje te evalueren. Dan kunnen ze wat zij geleerd hebben van deze eerste tuin lokaal voortzetten. Daar worden we blij van!
5
Nieuw: BergbOss in Oss Er ontkiemt deze lente een nieuwe tuin in Oss: BergbOss. Een groep betrokken en enthousiaste bewoners gaat in Schadewijk, vlakbij het station, een gezamenlijke moestuin in bakken realiseren.Vanuit NatuurSUPER ondersteunt Esther Tabor hen met workshops, allerlei praktische zaken, en tijdens de doe-dagen. BergbOss wordt de eerste buurtmoestuin in Oss. Een primeur
Met de tuin hopen het kernteam en de betrokkenen samen
dus! Het doel is met z’n allen een tuin te maken waar zoveel
een mooier en groener uitzicht te creëren, meer betrokkenheid
mogelijk mensen uit de buurt plezier aan beleven. Het moet een
bij elkaar en een leefbare wijk. Bewoners die wat verder weg
mooie plek worden voor ontmoeting, uitwisseling, educatie en
wonen, kunnen evengoed meedoen, of een activiteit bezoeken.
bewustwording, dat laatste vooral bij kinderen. Hoe groeit een
Ook voetgangers, fietsers en mensen die de tuin met de trein
wortel of een radijs, hoe anders is de verse smaak dan wanneer
passeren, kunnen er in het voorbijgaan plezier aan beleven.
je het uit de winkel proeft? Hoe gezellig is het om als buren elkaar in de tuin te treffen en er samen te werken: een prachtig bindmiddel tussen jong en oud. Er zijn volop ideeën voor de invulling van de moestuin: een deel bloemen voor mens en bij, een deel kruiden, een stuk fruittuin, de moestuin zelf en een kerstbomenbos. Het moestuinieren wordt in grote bakken gedaan.
6
Groen Dichterbij Groen Dichterbij stimuleert mensen om als buurt, straat of wijk gezamenlijk aan de slag te gaan met het ‘vergroenen’ van de omgeving. Zij bieden deze buurtprojecten een podiumom kennis en diensten uit te wisselen, inspiratie op te doen en anderen te inspireren. Ieder jaar selecteren ze per provincie het beste project. Een project dat als voorbeeld kan dienen voor andere buurten. Deze Groen Dichterbij Icoonprojecten krijgen financiële ondersteuning, en dienen als stimulans voor anderen om zelf aan de slag te gaan. Bekijk hier de Icoonprojecten van 2013! Op deze manier willen ze de sociale cohesie in buurten verbeteren en de natuur in de bebouwde omgeving een sterke impuls geven. In 2013 zullen ze door het hele land bijeenkomsten gaan organi-
Meer groen in de buurt brengt mensen bij elkaar en geeft de
seren voor groene buurtprojecten en potentiële initiatiefnemers.
natuur extra ruimte. Daarom zijn IVN, het Oranje Fonds, Buurt-
Een voorbeeld is de bijeenkomst ‘Groen in de buurt van Breda’
link.nlen SME Advies, met ruimhartige steun van de Nationale
op 20 april. Ook kunnen groene buurtprojecten zich vanaf half mei
Postcode Loterij, gestart met het project Groen Dichterbij.
weer aanmelden om Groen Dichterbij Icoonproject van 2014 te
Groen Dichterbij ondersteunt en versterkt de groeiende bewe-
worden. Hier kunnen natuurlijk ook de tuinen die NatuurSUPER
ging van mensen die samen aan de slag gaan met de aanleg
ondersteunt aan meedoen! Maar, wacht niet tot half mei om een
van groenvoorzieningen in hun directe leefomgeving. Zo worden
profiel voor je project aan te maken op www.GroenDichterbij.
straten en buurten in Nederland groener en gezelliger en de
nl. Ze willen daar graag zoveel mogelijk groene buurtprojecten
bewoners gezonder en gelukkiger.
verzamelen zodat het voor iedereen duidelijk wordt wat voor mooie dingen er al gebeuren door heel het land!
7
Bijenlint 2012 was het Jaar van de Bij. Onder deze vlag is veel goeds gedaan voor de bij. Maar bescherming van bijen houdt niet op na één jaar. Om de leefomstandigheden van honing- en wilde bijen langdurig te verbeteren moet nog veel gebeuren. Een duurzaam initiatief is het platform Bijenlint. Ook NatuurSUPER is hierbij aangesloten. De bij hoort erbij!
Wat kun jij doen voor de bij?
Bijen zijn van cruciaal belang voor de mens en de voed-
· Gebruik geen voor bijen giftige bestrijdingsmiddelen in de
selvoorziening. Volgens een studie van Klein et al. (2007)
tuin maar werk bij-vriendelijk (zie lijst giftige middelen op
is 35% van de wereldvoedselproductie afhankelijk van bestuivers. Een recente studie van Triple-E (2012) concludeerde dat de bijdrage door bestuiving van (honing)
www.bijenlint.nl) · Plant of zaai de planten die voor bijen een belangrijke voedselbron zijn (zie drachtplanten)
bijen 3,8 miljard euro bedraagt! De bekendste bestuivers
· Bouw of koop bijenhotels (zie bijenhotels)
zijn de honingbij en de hommel. Samen verzorgen zij 80
· Doe mee aan of steun één van de activiteiten in het
tot 90% van alle bestuiving in de landbouw. Daarnaast zijn bijen belangrijk voor de voortplanting van inheemse planten, en dus de biodiversiteit.
Wat gaat er mis? De vitaliteit van alle soorten bijen(volken) gaat achteruit. Dat komt door (een combinatie van) gebruik van bestrijdingsmiddelen, gebruikelijke ziekteverwekkers, achteruitgang van biotopen en een eenzijdig voedselaanbod.
Wat te doen? Bescherming van natuur en landschap is noodzakelijk om de bijen te behouden als essentieel onderdeel van de natuurlijke kringloop. Voorlichting helpt daarbij. Bijenlint wil lokale organisaties en (groepen) mensen inspireren en op weg helpen om bij-vriendelijke initiatieven te ontplooien. Het kan gaan om: • Aanplant of zaaien van drachtplanten • Verminderen van het gebruik van bestrijdingsmiddelen • Urban beekeeping • Bijenhotels bouwen • Bij-vriendelijk beheer van het openbaar groen door lokale overheden Dankzij Bijenlint wordt alle informatie op één punt verzameld en kunnen organisaties van elkaar leren en met elkaar samenwerken in plaats van zelf het wiel uit te vinden. De website www.bijenlint.nl bundelt alle informatie (vaak via een verwijzing naar andere pagina’s). Ook kun je er zien waar in jouw buurt interessante activiteiten plaatsvinden.
8
Bijenlint (zie acties) · Meld je aan als vrijwilliger en/of word donateur/lid van de Bijenstichting, de organisator van Bijenlint. · Benader bedrijven/overheid/organisaties/politieke partijen en vraag of ze bijen willen beschermen door bij-vriendelijkte handelen door geen gif te gebruiken en terreinen bij-vriendelijk te beheren (zie convenant Bijvriendelijk handelen) · Verspreid deze poster om mensen op te roepen om mee te doen.
Voorkweken Het is lente! Tijd om aan de slag te gaan met jullie tuin. Je kunt nu groenten, bloemen en kruiden gaan voorkweken, om die straks te planten in de bakken of een plek te geven op het terrein. Wat heb je nodig en hoe begin je? De stappen 1. Je hebt nodig: lege toiletrollen of eierdozen, een schaar, een krijtje of pen, afplaktape, lege bakjes voor de toiletrollen, aarde, zaden. 2. De aarde: kant en klare zaai/stekgrond (liefst zonder turf) of meng zelf: 1/3 tuinaarde, 1/3 brekerzand en 1/3 kokosvezel. 3. De zaden: afhankelijk van het seizoen. Voor de lente kies je bijvoorbeeld: sla, meloen, pompoen, courgette, stamof stokbonen, zonnebloem, goudsbloem, bietjes, snijbiet, bosui of stengelui, andijvie, peterselie, basilicum. Kijk voor meer ideeën eens op deze zaaikalender, onder ‘kweken in de kas’ (dit is vergelijkbaar met voorkweken binnen). 4. Knip de toiletrollen door de helft en zet ze in het bakje. Herhaal dit totdat je genoeg denkt te hebben of tot al je bakjes vol zijn. De eierdozen maak je open. 5. Schrijf op de rolletjes en eierdoosjes de naam van het zaadgoed dat je wilt gebruiken. Je kunt ook op de tape schrijven en die erop plakken. 6. Vul nu de toiletrollen of de vakjes in de eierdoos met de aarde, ongeveer tot 2/3. 7. Pak de zaden erbij en stop in elke rol of elk vakje 1 tot 2 zaden, iets uit elkaar. Bij grote zaden gebruik je er 1, bij kleine zaden kunnen het er 2 zijn. Druk het zaadje een klein beetje in de aarde. 8. Bedek het zaadje met extra aarde en dek het af met een dun laagje brekerzand zodat het rolletje of vakje helemaal is gevuld. 9. Bevochtig de aarde met een gietertje met sproeier of benevel het met een plantenspuit. 10. Zet de bakjes binnen op een licht en zonnig plekje, bijvoorbeeld boven de verwarming in de zon. Geef dagelijks of om de dag wat water. Zorg dat de aarde vochtig blijft.
9
Voorkweken (vervolg) 11. Afhankelijk van de kiemtijd van de zaden komt er na
kun je ze in een potje met potgrond zetten. Potgrond
zijn er 2 kiemblaadjes ontstaan. Laat het plantje flink
mengsel: 1/3 tuinaarde, 1/3 kokosvezel, 1/3 compost.
groeien, zodat het stevig wordt. Als het straks buiten staat, moet het sterk genoeg zijn om het temperatuurverschil tussen dag en nacht te overleven. 12. Ontkiemen er in een vakje of toiletrol twee zaden, dan
13. Het groeien tot een flink plantje kan wel 4 weken duren. Pas dan is het plantje sterk genoeg om naar buiten te verhuizen. Eerst zet je het bakje of potje zelf buiten. Pas als je plantjes een beetje gewend zijn aan de
kun je ze het beste uitdunnen en verplanten in een
buitenlucht, plant je ze in de bak of in de volle grond.
nieuwe toiletrol (maar met kleine zaden/plantjes van
Sommige plantjes mogen pas in mei naar buiten, plant
bijvoorbeeld worteltjes lukt dit niet). Of je wacht tot ze
ze dan eerst in een groter potje met wat potgrond.
tip: IJsheiligen Voor veel plantensoorten is het beter als je ze pas na ijsheiligen (11 t/m 14 mei 2013) buiten plant. Dan is de kans dat er nog nachtvorst optreedt minimaal. Dus schrijf het in je agenda: in het eerste weekend na 14 mei ga je voor het eerst je (vorstgevoelige) planten in de NatuurSUPER tuin zetten. We wensen je veel plezier!
10
groter zijn en bladen vormen boven de kiembladen. Dan
een paar dagen een groen kopje boven. Nog wat later
(Moes)tuinagenda en tips met dank aan VELT
April · Dop- en sluimerwt, peterselie, vroege aardappelen (rond half april laatste plant), late herfstprei, kropsla (kan vanaf nu om de 2-3 weken, zaai telkens een klein beetje), radijs (ook deze kun je om de 2 weken opnieuw zaaien), ui (laatste zaai volle grond), doordragende aardbeien planten, eenjarige bloemen zaaien, zomerspinazie en Nieuw-Zeelandse spinazie, hysop, dragon, pastinaak, wortelpeterselie, winterprei, meiraap, rode biet, spitskool, dille, karwij, venkel. · Je kunt rond half april je plantjes van bieslook, ciroenmelisse, dragon, lavas, marjolein, pepermunt, alsem, mierikswortel scheuren en planten. · Rond eind april kun je je voorgekweekte vroege bloemkool en broccoli planten. Wel eerst laten afharden.
· Erwten eind april laatste zaai. · J e kunt nu ook al pompoen en courgette onder glas buiten zaaien. Vanaf half mei in de volle grond. Zorg dat je met scherpe punt naar beneden zaait. Je kunt beide ook voorkweken en na ijsheiligen buiten planten. Zorg wel eerst voor afharden. Beide kun je ook op of naast de composthoop planten, bedekt de hoop en ze doen het geweldig! Rond half mei is de laatste zaai van pompoen en rond eind juni die van courgette. ·Z org voor afdekken van de aarde door stro, hooi of een andere mulchlaag. Zie voor meer informatie hierover ons 1ste SUPERzine.
Mei · Kropsla, kardoen, suikermais (voor 20 mei, anders heb je kans dat de kolven niet meer rijpen), winterwortel, pastinaak, bonenkruid, tijm, salie, schorseneer (rond half mei laatste zaai), alle bonen eerste zaai, Nieuw- Zeelandse spinazie, snijselderij · Begin mei kun je van de framboos de uitlopers verwijderen, laat er ongeveer 12 per meter staan.
·V an doordragende aardbeien kun je tot eind mei de bloemen verwijderen. ·W itlof zaaien, bij voorkeur in niet bemeste grond. · J e kunt rond half mei alle bonen voor het eerste zaaien. Wil je steeds verse prinsessenboontjes hebben, zaai dan tot eind juni steeds een kleine hoeveelheid.
Juni · Augurk, vroege knolvenkel, tuinmelde, postelein, boerenkool, herfstbroccoli, koolrabi, koolraap, winterwortel (rond half juni laatste zaai), struiksnijboon en spekboon (beide laatste zaai ook rond half juni), andijvie, ijsbergsla, late herfstprei, roodlof, pastinaak en rode biet en pronkboon (eind juni laatste zaai). · Heb je buitentomaat gezaaid of geplant, zorg dan
regelmatig voor opbinden en dieven. Als het een erg natte zomer is, zorg dan voor een goede beschutting. Want ze houden niet van regen. ·V anaf nu tot eind augustus is het de ideale periode om een composthoop op te zetten. ·H eb je een druif in de moestuin of in je eigen tuin, krent deze dan rond half juni.
11
Tuininspiratie Maak zelf je naambordjes voor bij de planten. Hier vind je een h eleboel leuke voorbeelden! Wil je zien hoe mooi combinatieteelt eruit ziet, kijk dan op onze pinterestpagina.
Ideeën voor een feestje Je hebt een tuin, SUPER! Houd de spirit erin, zorg dat er nieuwe mensen naar de tuin komen en vier af en toe samen een feestje. TIP: Kies een aantal speciale dagen in het jaar uit, zo heb je een aanleiding voor jullie activiteiten. Kies iets waar jullie als groep blij van worden.
22 april Dag van de aarde
3 mei Werelddag van de zon
rond 11 t/m 14 mei IJsheiligen
Een duurzame actie in de tuin? Of gewoon een reden om te vertellen wat jullie al duurzaam doen?
Heerlijk samen genieten van de zon en zonnebloemen planten?
Gedichten in de tuin van kleine (amateur) schrijvers
22 april Wereld Bio diversiteitsdag
12 juni Buitenspeeldag
23-24 juni Midzomernacht (feest)
Aandacht voor dracht- en insectenplanten, zaai of plant een bijenlint in jullie tuin en kijk of meer tuinen in je stad of dorp dit willen doen!
Lekker buiten spelen, allerlei activiteiten op en rond de tuin voor kinderen (als volwassene mag je ook weer even kind zijn!). Maak samen een stuk(je) speelnatuur of maak samen een bijenhotel!
De langste dag! Een mooie gelegenheid voor een feest in de tuin met muziek, verhalen, film, eten, kletsen, spelen en meer. Veel plezier!
12
Recepten uit de tuin Door Wieteke Brocken
Groen(t)e smoothie Een groene smoothie is een mega lekker en gezond drankje. Je maakt het in een blender, met bladgroente, fruit en water. In een paar minuten is je supersmoothie klaar. Groene smoothies voorzien je lichaam van een enorme dosis goede voedingsstoffen. Bovendien bied je deze aan in een “voorgekauwde” vorm waardoor ze gemakkelijk opgenomen worden. Het resultaat: Meer energie, een beter immuunsysteem, meer weerstand, een betere huid, een betere stoelgang, een betere bloeddruk, preventie van diverse ziekten, en meer...
Superpowerrrr à la minute
Ben je een beginner? Kies zoet fruit, zoals bananen, peer, appel of aardbeien. Kies makkelijke bladgroenten, zoals andijvie, sla of spinazie. Voeg water toe.
Ben je een gevorderde? Neem 1 deel fruit naar keuze (appel, peer, kiwi, aardbeien) en 2 delen bladgroente naar keuze, (andijvie, spinazie, sla, spruiten, selderij), en voeg water toe.
Ben je toe aan een ontgiftende uitdaging? Maak een smoothie van spruiten, spinazie, selderij en water. Ook op internet vind je veel recepten en tips.
Je kunt met deze gezonde verslaving vandaag nog beginnen. Bouw het wel langzaam op. Door het drinken van groene smoothies krijgt je lichaam plotseling te maken met een enome dosis voedingsstoffen waar het waarschijnlijk niet aan gewend is. Dit kan, als je het niet juist aanpakt, in het begin zorgen voor bijwerkingen zoals misselijkheid, krampen en diarree gedurende een aantal dagen. Dit is waarschijnlijk een gevolg van ontgifting, door al de goede stoffen die ineens in overvloed je lichaam binnenkomen. Je lichaam kan zich ontdoen van toxische stoffen en andere ballast. En dat voel je. Begin daarom met 2 stuks fruit, 1 stuk makkelijke bladgroente en water. Voer dit na een gewenningsperiode op naar 2 stuks (blad) groente en water. Je kan alles combineren en uitproberen wat je wilt. Houd rekening met de seizoenen. Ook dit is voor jouw lichaam belangrijk.
13
Op bezoek bij… de Voedseltuin Interview Wieteke Brocken Ooit een leeg stuk grond achter de Voedselbank Rotterdam… nu de Voedseltuin. Mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt verbouwen er biologische groenten en fruit voor cliënten van de Voedselbank. We nemen een kijkje. Hoe zijn jullie op het idee gekomen?
zaaien, oogsten, een heg afvlechten, of een bijenhuis
Wij werken bij de verzamelplek voor de Voedselbanken
maken. Er moet altijd veel gewied worden, want we
Rotterdam. De levensmiddelen die daar gebracht worden,
gebruiken geen bestrijdingsmiddelen. Deelnemers kunnen
hebben vaak een lange houdbaarheidsdatum. Er is een
ook eigen initiatieven aandragen.
tekort aan verse gezonde producten voor mensen die afhankelijk zijn van de Voedselbank. Op dit braakliggend terrein zijn wij samen met vrijwilligers groenten en fruit gaan verbouwen voor de Voedselbanken.
Wat hebben jullie tot dusver bereikt? Met z’n allen hebben we een mooie tuin aangelegd. De grond is verbeterd, waardoor onze oogst stijgt. We hebben bekendheid verworven. Er zijn mensen die bij ons een
Wie of wat is jullie inspiratie?
plek hebben gevonden en een stap verder zijn gegroeid.
De natuur en eerlijke ontmoetingen met ‘echte’ mensen
Ze komen na een dag hard werken in de tuin voldaan
inspireren ons. De tuin is een middel om elkaar te ont-
thuis. Kunnen daardoor goed slapen en leggen gemak-
moeten en om dichter bij de natuur te staan.
kelijker contact. Hierdoor hebben zij meer kans op een
Wat is jullie drijfveer en wat willen jullie bereiken?
reguliere baan.
Wij maken van een negatief verhaal over armoede, gebrek
Wat willen jullie nog bereiken?
aan gezonde verse voeding en eenzaamheid een positief
We willen graag een grotere oogst. Ook willen we graag
verhaal. We maken het probleem zichtbaar en laten zien
dat afnemers van de Voedselbank bij ons komen werken.
hoe je het kunt oplossen. Namelijk door een gezonde
Daarnaast hopen we een stevigere positie te verwerven,
bijdrage te leveren aan de voedselpakketten en door
mensen moeten de noodzaak van de tuin gaan inzien.
mensen te leren dat zij zelfredzaam en zelfvoorzienend
Wat is de boodschap die je iedereen zou willen meegeven?
kunnen zijn. Onze vrijwilligers bieden we structuur en
Help mensen zichzelf te helpen. En: Heb je niets te doen,
ervaring, zodat zij sociale contacten opdoen en kunnen
ga in het groen.
doorgroeien naar eventueel betaald werk.
Waar word je blij van?
Hoe werkt het? Voor wie werkt het?
Wij worden erg blij van deze plek, waar mensen elkaar
We komen samen om 9 uur en werken tot 15 uur. De
echt zien en zich thuis voelen. Ze worden hier geaccep-
oogst gaat naar de Voedselbank. Op maandag overleg-
teerd om wie zij zijn en we zien hen opbloeien.
gen we wie wat doet. Bijvoorbeeld tuinmeubilair maken,
Kijk voor meer informatie op http://www.voedseltuin.com
foto’s Menno Leutscher
14
Tipje van de sluier... Op eigen initiatief ben ik dit boek gaan samen-
Introductie
stellen, omdat ik het belangrijk vond dat het boek er kwam. En nu is het dan zover! Gevat in 100 pagina’s vertellen 6 stadsboeren
Met dit boek wil ik de stadslandbouw een gezicht geven. Wie zijn de stadsboeren? Wat zijn hun beweegredenen? Wat zijn hun verhalen? Wat levert het ze op? Hoe pakken zij het aan? En vooral…hoe kun je zelf aan de slag gaan als stadsboer?
De stad ontkiemt,
en 6 organisaties hun verhaal. Deze inspirerende verhalen worden steeds afgewisseld met vele kleurrijke foto’s van de tuinen en balkons van de stadsboeren. Ook geeft elke stadsboer en organisatie u tips, zodat u zelf aan de slag kan gaan als stadsboer. Het boek is op een originele wijze vorm-
Met deze vragen in mijn achterhoofd ging ik op pad en ontmoette verschillende inspirerende stadsboeren. Zij vertelden vol overgave over hun manier van voedsel verbouwen in de stad. Van balkonnetje tot volkstuintje, ze lieten mij allemaal zien met hoeveel voldoening ze de groente zaaiden, verzorgden en oogst ten. Verder heb ik met verschillende organisaties gesproken, die zich inzetten voor de lokale voedsel productie in de stad. Samen met de lokale stadsboer zorgen zij ervoor dat de stad kan ontkiemen en de stadsboer zal bloeien...
de stadsboer bloeit op...
Geïnteresseerd in het boek? Mail dan naar info@kimlagerweij.nl
gegeven en wordt mooi verzorgd gedrukt op kwalitatief goed papier en gebonden op een speciale wijze. Deze bindwijze wordt ook wel de ‘Zwitserse bindwijze’ genoemd. Hierdoor valt het boek goed open en is het beter leesbaar. Tevens is door deze bindwijze, de gelaagdheid van elk hoofdstuk te zien. Elk hoofdstuk heeft namelijk een eigen kleur. Op deze manier neem ik u mee van de donkere, afwachtende, bruine, aarde in de stad, naar het licht groene van een stad vol mogelijkheden! Dit geeft een uniek kleurverloop in het boekblok. Kortom, het wordt niet zomaar een boek, maar een echt collectors item!
© Kim Lagerweij grafisch ontwerp zie ook www.kimlagerweij.nl
Kim Lagerweij
Tuintopia productbeschrijving
Tuintopia is een kaartspel waarbij je spelenderwijs een tuin aanlegt. Het doel is om zoveel mogelijk verbindingen te maken tussen de verschillende tuinelementen. Zo kun je een verbinding maken tussen de waterpomp en de groentetuin omdat de waterpomp water aan de groentetuin levert. Elke verbinding is 1 punt. De speler die de meeste verbindingen maakt wint het spel. Informatie V.a. 9 jr. 1 – 4 spelers 20 – 45 min. 60 kaarten Level 1 en 2 11 verschillende verbindingen + wind en zon FSC Papier
Demospel Om een indruk te krijgen van het spel kunt u een online versie van het spel spelen op: www.tuintopia.nl/demo
Bestellen Tijdens de voorinschrijving kost het spel 4,95 plus verzendkosten. Indien u 10 spellen of meer bestelt gelden er nog hogere kortingen. U kunt het spel bestellen via: www.tuintopa.nl
15
Kids pagina: Bijen Bijen behoren tot de klasse van de insecten. Bijen komen overal voor behalve in Antarctica. De bij maakt onder andere honing. Mjammie! Maar ook zorgt hij voor de bestuiving van bloemen waardoor er fruit is, kruiden, groentes en bloemen. Ook lekker en gezond voor ons, en voor andere dieren. Een bijenvolk vormt een hele hechte groep, en iedere bij heeft daarin een speciale taak. Elk volk heeft drie typen bijen: - De koningin: zij is vruchtbaar en zorgt voor het nageslacht. - Werksters: zij zijn onvruchtbaar en doen al het andere werk. - Darren: mannelijke bijen. Zij paren met de koningin en hebben daarna geen werk meer. Er zijn ook bijen die het in hun eentje rooien. Die noemen we solitaire bijen.
Kleurplaat
16
Kinder-zelfpluktuin Kerkrade Een wilde (speel)tuin waar niemand de baas is. Waar je kunt spelen, leren en genieten. Waar een vijver en een wilgen-iglo zijn, een bonen-tipi en een zandbak. Waar naast de kamille en klaprozen bonen en erwten groeien. Daar willen we allemaal wel naartoe! Dat kan, en de toegang is ook nog eens gratis. Dit prachtig stukje natuur in Kerkrade is ontstaan op een braakliggend terrein waar Land van Rode drie huizenblokken heeft gesloopt en naderhand 19 energie-neutrale woningen wil bouwen. Bekijk het inspirerende filmpje via de link: http://transitiontowns.nl/archief/13556
Om zelf te doen: Tuinbonen ontkiemen Wat heb je nodig? 路 Glazen pot of beker 路 Keukenpapier 路 Water 路 Zaden van de tuinboon Hoe ga je te werk? 1. Maak het keukenpapier nat 2. Leg het papier aan de binnenkant van de pot of beker tegen de rand aan. 3. Stop tussen het keukenpapier en het glas een zaadje. 4. Laat dit enkele weken staan op een lichte plek, bijvoorbeeld in de vensterbank, en zorg ervoor dat je het papier vochtig houdt met water. Als de plantjes groot genoeg en stevig zijn, kun je ze planten in de volle grond, of in een pot of bak. Dat gaat als volgt: 1. Bij het planten van ontkiemde plantjes moet je heel voorzichtig te werk gaan want die plantjes kunnen snel breken. 2. Maak de grond lekker los met het schepje en maak een kuiltje waar alle wortels van het plantje makkelijk in passen. 3. Giet alvast wat water in het kuiltje als de grond erg droog is. 4. Haal het plantje voorzichtig uit het potje en zet hem in een kuiltje. 5. Bedek de wortels met aarde en druk de aarde voorzichtig aan zodat het plantje stevig staat. 6. Geef met een naambordje goed aan wat voor plantjes je neergezet hebt. Zodat je later nog weet wat er staat. Je kunt op deze website zien hoe de boon ontkiemt en groeit.
Heb je een (braakliggend) terrein op het oog? Wil je hier graag iets doen met je buren? En wil je snel aan de slag? Kijk dan eens naar ons NatuurSUPER DoeHetZelf stappenplan. Het helpt je op weg met handreikingen, informatie en tips. Zo is de volgende stap naar een tijdelijke (moes)tuin op een (braakliggend) terrein sneller gezet dan je dacht. Het DoeHetZelf Stappenplan: de handleiding voor de doe-het-zelver met groene en sociale vingers! In dit handige A5 formaat kaartenset worden alle 12 stappen kort en bondig uitgelegd. Nu TE BESTELLEN voor slechts €25,00 exclusief verzendkosten.
Volg ons op twitter en facebook, abonneer je op de nieuwsbrief, het SUPERzine en bekijk ook onze website www.natuursuper.nu