Spoorzoeker zomer 2014

spoor zoeker Magazine over het natuurbeleid in Vlaanderen

8 keer

zomers Limburg 7

14

de Groote Oorlog

bevers en otters

Poppies gedenken

Avontuurlijk op pad met

26

“Bij de paarden kom ik tot rust” © Frederik Beyens

Afgiftekantoor 8400 Oostende - Erkenningsnummer 708746 - PB-nummer 3/11

JAARGANG 8 - ZOMER 2014 - WWW.NATUURENBOS.BE

Inhoud

7

Poppies gedenken de Groote Oorlog

11

Europese natuur beschermen: doe jij ook mee?

14

Natuurgebieden in Willebroek verwelkomen bevers en otters

26

“Bij de paarden kom ik tot rust�

28

7

Sofie Dumont kookt in openlucht

30

Deinze opent vleermuizenhotel

32

Aftands openluchtzwembad omgetoverd tot fris speeldomein

Rubrieken 4/34 6

Spoorzoeker kort Seizoen in beeld

10 Natuurtoppers:

de adelaarsvaren

17 24

Licht op groen: 8 keer zomers Limburg

14

Natuur in beeld

Colofon Spoorzoeker is het magazine van het Agentschap voor Natuur en Bos. Verantwoordelijke uitgever: Marleen Evenepoel, administrateur-generaal van het ANB. Realisatie: Pantarein. Redactieadres: Koning Albert II-laan 20 bus 8, B-1000 Brussel, tel. 02 553 81 13, spoorzoeker@vlaanderen.be.

Werkten mee aan dit nummer: Didier Bastiaens, Debby Burssens, Griet Buyse, Marlies Caeyers, Karlien Claeys, Johan Cosijn, Yves Decuypere, Liesbet De Keersmaecker, Evelien de Munter, Jan Dierickx, Sofie Dumont, Lily Gora, Veerle Heyens, Stefanie Holvoet, Pierre Hubau, Filip Hubin, Rosetta Iannicelli, Veerle Maes, Wouter Mortier, Jean-Pierre Nicaise, Katelijne Norga, John Otten, Katleen Put, Regine Vanallemeersch, Peter Van der Hallen, Bernard Van Elegem, Gert Vanhoydonck, Kaat Vanneste, Marie-Laure Vanwanseele, Gert Verbruggen, Ward Verhaeghe, Tom Vermijlen, Iris Verstuyft, Anneleen Wachters, An Wouters, Ben Wuyts. De meningen die derden in dit magazine vertolken, vallen buiten de verantwoordelijkheid van het ANB.

2 | Spoorzoeker zomer 2014

30

Edito

Herdenkingszomer

11 Abonneer je op

Spoorzoeker!

Krijg jij Spoorzoeker graag elke drie maanden gratis in de bus?

Dat kan! Mail je adresgegevens naar spoorzoeker@vlaanderen.be met vermelding ‘Spoorzoeker’.

Volg het Agentschap voor Natuur en Bos online!

28

www.natuurenbos.be www.facebook.com/natuurenbos www.twitter.com/natuurenbos www.youtube.com/natuurenbos www.issuu.com/natuurenbos

De zomer kondigt zich weer aan: een tijd van vakantie, barbecues en heerlijk nietsdoen. Kortom, rust en vrede. Dat was honderd jaar geleden wel anders, want in de zomer van 1914 werd het vogelgezang verdreven door bommen en kleurde de grond rood van het bloed. Om de Groote Oorlog te gedenken zaaide het ANB tientallen velden in heel Vlaanderen met rode klaprozen in. Die doen ons deze zomer stilstaan bij het verleden, maar ook bij de veerkracht van de natuur, die zich na elke vernieling herstelt.

Samen met onze lezers en partners werken wij aan een mooie en veerkrachtige natuur. Met kleine projecten, zoals het vleermuizenhotel in Deinze of het otter- en beverproject in Willebroek.

Maar ook op grote schaal, door mee te werken aan Natura 2000. Dat netwerk van beschermde natuurgebieden wil de achteruitgang van de biodiversiteit in Europa een halt toeroepen.

Omgekeerd heeft de natuur ook een helende werking op mensen. Kijk maar naar EquiCanis, een project waarbij jongeren met problemen eventjes rust vinden tijdens het zorgen voor paarden of honden.

Maar soms is natuur ook pure fun. Zo kun je in de Museumtuin van Gaasbeek genieten van een heerlijk feestmaal van ‘vergeten’ groenten en fruit, klaargemaakt door topchef Sofie Dumont.

In Limburg vind je niet minder dan acht natuur- en landschapsparken waar je uitstapjes kunt ondernemen. En in het West-Vlaamse Heuvelland werd een aftands openluchtzwembad omgetoverd tot een avontuurlijk speeldomein.

De natuur, ze blijft onze belangrijkste bondgenoot! Trek jij er deze zomer ook graag opuit? Zoek dan eerst een zonnig plekje om deze fonkelnieuwe Spoorzoeker te doorbladeren. Veel leesplezier!

Marleen Evenepoel Administrateur-generaal Agentschap voor Natuur en Bos

32 Spoorzoeker zomer 2014 | 3

SPOORZOEKER KORT

3.430 hectare speelruimte

Wildkamperen in

Antwerpen

Goed nieuws voor wie graag in het wild kampeert: in Poppel en Hoogstraten opende het ANB onlangs twee nieuwe bivakzones. Die liggen in bos- of natuurgebied en beschikken over een waterpomp en ruimte om drie tentjes te zetten. Je mag er maximaal 48 uur wildkamperen met tien personen. Sanitaire voorzieningen zijn er niet, maar wel banken, een vuurkorf en brandhout.

Pure natuurbeleving met een minimale ecologische voetafdruk!

Elk jaar gaan duizenden jonge speelvogels op kamp in bosrijke gebieden. En daar willen ze zich volop uitleven! Daarom bakent het ANB voor het tweede jaar op rij speciale ‘zomerspeelzones’ af vlak bij tal van kamphuizen. Zo hebben de kinderen meer ruimte om te spelen en behouden de dieren hun rust tijdens het broedseizoen.

De bivakzone Wortel Kolonie (Hoogstraten) sluit aan bij wandelknooppunt 13 en fietsknooppunten 10 en 99. Bivakzone Gemeentebos Molenheide (Poppel) ligt in de buurt van wandelknooppunt 96 en sluit aan bij wandelknooppunten 6 en 7 en fietsknooppunten 40 en 50. Samen met de bestaande wildkampeerzones in Ronse, Zingem, Arendonk en Heverlee telt Vlaanderen nu zes bivakzones. In het najaar komen er nog twee bij in Herentals en Herselt.

ZOMER

SPEELZONE 1 juli > 31 augustus 2014

De zomerspeelzones zijn toegankelijk van 8 tot 22 uur. In totaal worden deze zomer in Vlaanderen 135 extra speelzones voorzien, samen goed voor 1.041 hectare speelbos of ongeveer 1.500 beboste voetbalvelden! Reken je de 515 permanente speelzones mee, dan beschikt Vlaanderen deze zomer over een openluchtspeelkamer van bijna 3.500 hectare.

i www.natuurenbos.be/bivakzones

© Wim Verschraegen

i Alle speelzones vind je op www.natuurenbos.be/spelen.

Groene Halte Plus in Knokke-Heist

De wandelroute ‘Zwinduinen en -polders’ in Knokke-Heist is de eerste (en voorlopig enige) Groene Halte Plus-route in Vlaanderen. Het traject van 5,5 kilometer is perfect bereikbaar met het openbaar vervoer, ook in het weekend en op feestdagen, én is toegankelijk voor personen met een beperkte mobiliteit: vandaar het label Groene Halte Plus.

i www.natuurenbos.be

4 | Spoorzoeker zomer 2014

© TreinTramBus

Blinden, slechtzienden en rolstoelgebruikers kunnen het traject grotendeels zelfstandig afleggen met behulp van een kaart, braillebordjes naast de weg en audio- en gpx-bestanden die ze vooraf kunnen downloaden op www.groenehalte.be. De Zwinduinen vormen een natuurreservaat naast het Zwin en ondergingen de afgelopen jaren een ware metamorfose met uitkijkpunten, rustplaatsen, infoborden, digitale wandelingen, nieuwe wandel-, fiets- en ruiterpaden …

Het perfecte

kampvuur Geen kamp zonder een kampvuur! Dat wordt deze zomer weer een beetje makkelijker, want de wetgeving is aangepast: de ‘veilige afstand’ die je moet respecteren tussen je vuur en het bos is verkleind van 100 tot 25 meter. Dat betekent aanzienlijk minder paperassen voor heel wat jeugdbewegingen! De lokale regels hebben wel voorrang op die richtlijn: zo kunnen gemeenten extra voorwaarden of een tijdelijk verbod opleggen, bijvoorbeeld bij extreme droogte. Het ANB kondigt brandgevoelige periodes aan via de website www. natuurenbos.be/crisiscommunicatie.

© Wim Verschraegen

Nog enkele tips voor een perfect en veilig kampvuur: gebruik bij voorkeur een bestaande kampvuurkring, boord het kampvuur af met keien, gebruik niet meer hout dan nodig, vermijd dikke stronken, sprokkel enkel dood hout en zoek op meerdere plekken. Levend hout omhakken is nutteloos (want te nat) en bovendien verboden.

Steek het vuur niet aan met synthetische aanmaakblokjes, maar met tondels die je zelf maakt van schors, gestolde harsdruppels en dennennaalden.

© Stefanie De Clercq

i www.opkamp.be/pagina/kampvuur

Week van het

Oorlogsbos

Nieuwe website 4.

BE

12-19 ktober o

WW

W 01 EE S2 K VA N H ETB O

W.

De Week van het Bos staat dit jaar helemaal in het teken van de Eerste Wereldoorlog.

Van 12 tot 19 oktober zijn de bomen onze ‘kruingetuigen’, die verhalen vertellen over bominslagen en schuilende soldaten.

De Groote Oorlog heeft op tal van plekken een blijvende impact gehad op de natuur. In bunkers huizen nu zeldzame vleermuizen, bomkraters hebben zich met water gevuld en zijn nu poelen waarin de kamsalamander herleeft ...

Wil je het met eigen ogen zien? Kom dan naar de Week van het Bos en sprokkel massa’s verhalen, getuigenissen en anekdotes. Samen zetten we onze groene ‘oud-strijders’ in de bloemetjes! De Week van het Bos 2014 wordt georganiseerd door het ANB, BOS+ en Natuurpunt. i www.weekvanhetbos.be www.facebook.com/weekvanhetbos

ijvert voor meer natuur in jouw buurt!

Wist je dat de aanwezigheid van groen mensen gezonder maakt?

Dat natuur in je buurt het lokale klimaat verbetert? Maar ook: sociale contacten bevordert, meer toeristen en investeerders lokt en de waarde van huizen verhoogt? Meer natuur in de buurt is dus broodnodig! Die boodschap draagt de nieuwe website www.natuurinjebuurt.be vol overtuiging uit.

Op de gloednieuwe webstek vind je allereerst veel inspiratie: mooie en uitzonderlijke plekjes natuur in drukke, verstedelijkte omgevingen, projecten die op een originele en creatieve manier voor meer natuur in de Vlaamse steden en gemeenten zorgen. Maar ook buitenlandse projecten krijgen er binnenkort een plaats. Daarnaast vind je op de website niet-te-missen activiteiten rond natuur en groen. En, uiteraard, nuttige tips om zelf aan de slag te gaan. Wat dacht je van een vijfstappenplan voor een tegeltuintje?

En dit is nog maar het begin. De website wordt continu aangevuld met tips & tricks. Daarvoor hebben we ook jouw hulp nodig. Organiseer jij binnenkort een workshop tuinieren? Heb je meegewerkt aan de realisatie van een park vlakbij? Weet jij perfect hoe je een bijenhotel in elkaar knutselt? Grasduin door de site en voeg onderaan zelf je tip, activiteit of project toe. Zo inspireert jouw idee online onmiddellijk tal van andere groenliefhebbers! i www.natuurinjebuurt.be

Spoorzoeker zomer 2014 | 5

Seizoen in beeld

Pronte juffer De blauwe breedscheenjuffer heeft haar naam niet gestolen: rank als een riet oogt ze als een pronte dame. Haar drie centimeter lange lijfje kan wit, beige of lichtgroen zijn; enkel de mannetjes kleuren vaalblauw. De scheen van elk pootje is opvallend verbreed en heeft een zwarte middenstreep: haar eigen trendy laarsje.

6 | Spoorzoeker zomer 2014

Š Bart Heirweg

In Vlaanderen kun je haar van juni tot augustus spotten aan stilstaand of licht stromend water: beken, rivieren, kanalen en afgravingen, liefst met veel waterplanten en een dichte begroeiing op de oevers. Als het tijd is om te paren, gaan de mannetjes actief op zoek naar een vrouwtje. Om de eitjes te leggen zijn waterplanten zoals waterlelies de uitverkoren plek: het vrouwtje boort gaatjes in de stengel van de plant en legt in ieder gaatje een eitje.

Focus

Poppies gedenken de Groote Oorlog De beroemde klaprozen zijn hét symbool van de Eerste Wereldoorlog. Honderd jaar na die gruwelperiode heeft het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) overal in Vlaanderen velden ingezaaid met de prachtige rode ‘poppies’. Door de Vlaamse velden deze zomer felrood te kleuren, geeft het ANB een dubbele boodschap. “We willen de mensen doen stilstaan bij het verleden. Maar ook bij de veerkracht van de natuur, die na elke vernieling weer tot leven komt.”

Spoorzoeker zomer 2014 | 7

Focus

De klaproos verwierf wereldfaam door het beroemde gedicht ‘In Flanders Fields’, dat legerarts John McCrae in 1915 schreef in de schaduw van het Ieperse front.

loopgraven en bunkers maakten deel uit van een afweergordel die de Duitse troepen aanlegden om mogelijke aanvallen vanuit het neutrale Nederland op te vangen.

Vandaag kent iedereen de rode veldbloemen, en daar maakt het ANB dankbaar gebruik van om de Groote Oorlog te gedenken. Maar liefst zeventig grote velden werden ingezaaid met klaprozen, verspreid over de vijf Vlaamse provincies. “De akkers zijn voor 80 procent ingezaaid met klaproos en voor 20 procent met wilde kamille. Die bloeit waar de grond te vochtig is voor de gevoelige klaproos”, vertelt boswachter John Otten. “Beide bloemsoorten zijn pioniersplanten: ze groeien goed op pas omgewoelde grond. Daarom doken de klaprozen destijds zo massaal op in de loopgraven en op velden waar zwaar gevochten was. De rode veldbloemen werden het symbool van de gevallen soldaten. Men geloofde dat het bloed van de gesneuvelden ervoor zorgde dat de klaprozen zo mooi rood kleurden. In de Westhoek was het slagveld bezaaid met poppies.”

Tijdens de Week van het Bos, van 12 tot 19 oktober, wordt het bos opengesteld voor het publiek. “Op heel wat ANBdomeinen vind je oorlogssporen”, vertelt Peter Van der Hallen van het historisch onderzoeksbureau Geheugen Collectief. “Voor de Week van het Bos hebben we zeven domeinen uitgekozen om de oorlogsverhalen uit de streek op een originele manier te tonen. Naast het Mastenbos doen ook het Oost-Vlaamse Koppenbergbos, de Mechelse Heide in Limburg, het Vlaams-Brabantse Park Drie Fonteinen en Houtembos, en de Galgenbossen, het Praatbos en het Polygoonbos in West-Vlaanderen hun oorlogsverhaal.”

Het Mastenbos De eerste klaproosakker werd - niet toevallig - ingezaaid in het Mastenbos in Kapellen. Hoewel dat ver verwijderd is van het westelijke front, herbergt het bos indrukwekkende relicten van de Eerste Wereldoorlog. De goed bewaarde

8 | Spoorzoeker zomer 2014

Stille getuigen Of de Groote Oorlog en verhalen in en over bossen geen vreemde tweespan vormen? De natuur kan ons heel wat leren over de gruwel van toen, meent het ANB. Vooral oude bomen zijn ‘kruingetuigen’, die alles van dichtbij hebben beleefd. Stel dat de natuur kon praten, dan zouden poelen hun bomkraterverhaal vertellen. Bomen zouden schuilplaatsen verklappen en oorlogswonden tonen. Maar tegelijk brengt de natuur ook hoop: diezelfde bomkraters zijn van-

daag poelen waarin kamsalamanders herleven. En bunkers zijn ideale overwinteringsplaatsen voor zeldzame vleermuizen. “In de hele Vlaamse natuur vallen er massa’s verhalen en getuigenissen te sprokkelen. Tijdens de Week van het Bos zetten we die ‘oud-strijders’ in de bloemetjes”, zegt Peter Van der Hallen.

Even stilstaan Maar als de natuur het toelaat, mogen de klaprozen deze zomer eerst tomeloos bloeien. In totaal heeft het ANB een oppervlakte van bijna 50 hectare ingezaaid met klaprozen. De bloemen werden verspreid over zeventig akkers en enkele brede wegbermen. Zo werd de zes meter brede berm naast de Kamperbaan in Beverlo, vlak bij het ‘Kamp’ of militair domein, over een lengte van drie kilometer vol poppies gezaaid. Een prachtig idee, waar boswachter John Otten een Gouden Sprinkhaan mee won, de jaarlijkse innovatieprijs van het ANB. Bij elke akker vol klaprozen komt een bordje dat verwijst naar de Groote Oorlog. Op de website van het ANB vind je een kaartje met alle locaties. Wie deze zomer langs de rode velden wandelt of fietst via een van de poppiesfietsroutes, wordt zo gewenkt om even stil te staan bij een van de zwartste bladzijden uit onze geschiedenis. i Fietsroutes, locaties van klaproosvelden en andere info vind je op www. natuurenbos.be/grooteoorlog.

Op zoek naar oorlogsbomen Pierre Hubau: “De bossen die we bezochten, nabij het Talbot House te Poperinge, werden door de geallieerden jarenlang als rustplaats gebruikt. De soldaten klopten telkens drie nagels in een boom: één om hun paard aan vast te maken, één om de haverzak aan op te hangen en aan de hoogste nagel hingen ze hun uniformjas.”

Op de jaarringen tussen 1914 en 1918 vertonen veel bomen wondweefsel van bombardementen.

“Die nagels groeiden mettertijd in de bomen, waardoor het hout van vooroorlogse bomen uit de Galgenbossen, het Couthof en het Helleketelbos vandaag enkel nog als brandhout kan worden verkocht. Bij één boom stak zelfs nog een geweerloop uit de stam!”

“Ook in het private park van Elverdinge heeft de Groote Oorlog zijn stempel gedrukt. Het kasteel werd weliswaar gerenoveerd nadat het door bombardementen volledig was vernield, maar de bomen dragen nog steeds de sporen van de gevechten. Onlangs zijn er tijdens een zware storm enkele zomereiken omgewaaid en op de jaarringen tussen 1914 en 1918 zie je heel duidelijk wondweefsel van zware bombardementen. Soms is een boom paars verkleurd door het metaal.”

© Kristof Haneca - Onroerend Erfgoed

Boswachter Pierre Hubau ging in de bossen van Poperinge en Ieper op zoek naar ‘veteraanbomen’ die de sporen dragen van de Eerste Wereldoorlog. Samen met medewerkers van de stad Ieper, het Instituut voor Natuuren Bosonderzoek (INBO) en het Agentschap Onroerend Erfgoed pluisde hij onder meer Elverdinge en de ANBdomeinen uit: het Helleketelbos, de Galgebossen en het Couthof. Ze botsten daarbij op opmerkelijke relicten.

Spoorzoeker zomer 2014 | 9

Natuurtopper

Adelaarsvaren:

oersterke eeuweling

De adelaarsvaren is uniek in onze regio. Sommige wortelstokken van de oersterke plant zijn honderden, misschien zelfs duizenden jaren oud. Haar strategie? Zélf overleven, want nakomelingen krijgt de adelaarsvaren in ons gewijzigde klimaat niet meer.

10 | Spoorzoeker zomer 2014

van het Atlanticum, zo’n zevenduizend jaar geleden! Het netwerk van wortelstokken kan zich tot een kilometer ver verspreiden: de bovengrondse varens zijn in feite de ‘blaadjes’ van een ingenieuze ondergrondse ‘boom’. Zonder everzwijnen in de buurt – die zijn verlekkerd op de wortelstokken – kan de varen zich ver verspreiden en alle jonge planten en bloemen in zijn buurt verpletteren.

Maar als de adelaarsvaren zo’n superplant is, waarom vind je haar dan niet overal? De achilleshiel van deze varen is dat ze geen nakomelingen krijgt. In ons gewijzigde klimaat kiemt de adelaarsvaren uiterst moeizaam, en in ‘nieuwe’ bossen kan de soort zich niet vestigen. Ook een te natte ondergrond, extreme koude en te veel schaduw spelen de plant parten. Maar waar de oude wortelstokken van de adelaarsvaren afsterven, groeien nieuwe scheuten bij, die de tijdperken trotseren.

© Buiten-Beeld - Wim Meinderts

De adelaarsvaren komt in heel België en Nederland voor en wordt soms als een lastig onkruid beschouwd.

Toch is de plant uniek, want sommige exemplaren zijn honderden en zelfs duizenden jaren oud. Hoe dat kan? De adelaarsvaren is een forse plant die zich vermeerdert door middel van een dikke, zwarte en kruipende wortelstok die steeds nieuwe uitlopers krijgt. De jonge planten hebben dus eeuwenoude wortels. Sommige zouden zelfs dateren uit de zeer warme periodes

Natuurdoelen

Europese natuur beschermen:

doe jij ook mee?

Alle Europese lidstaten moeten op hun grondgebied dier- en plantensoorten en leefplekken voor de natuur beschermen. Die beschermde natuurgebieden vormen samen het Europese netwerk van natuurgebieden: Natura 2000. De opzet: de achteruitgang van de Europese biodiversiteit keren.

Geen netwerk zonder samenwerking, en dat geldt ook voor Natura 2000. Ward Verhaeghe van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB): “Alle lidstaten van de Europese Unie werken samen aan Natura 2000. Dat is belangrijk, want de natuur kent geen grenzen. Zo zijn trekvogels maar echt geholpen als hun leefgebied in alle delen van Europa wordt beschermd.

Ook milieuverontreiniging houdt zich niet aan landsgrenzen. Zo is de helft van de stikstof die neerslaat uit de lucht, afkomstig van buitenlandse uitstoot.”

Zorgvuldige balans Ook in Vlaanderen draait het overleg op volle toeren. “Bij het realiseren van de natuurdoelen willen we de belangen van natuurverenigingen, particulieren, landbouwers en ondernemers zoveel mogelijk respecteren. Vlaanderen heeft daarvoor een uniek participatiemodel ontwikkeld. Eerder bepaalden we de natuurdoelen al in nauw overleg met alle direct betrokkenen, zoals beheerders, gebruikers, omwonenden, gemeenten en natuurorganisaties. Ook bij het vastleggen van de maatregelen voor het beheer van die natuur betrekken we onze partners volop. Samen maken we werk van het beschermen, gebruiken en beleven van de natuur.”

Eerste managementplannen De eerste managementplannen zijn intussen in opmaak. Die beschrijven hoe de natuurdoelen met concrete maatregelen worden gerealiseerd. “In welk natuur- of bosbeheerplan kunnen de ingrepen worden ingebed? Of bestaat er nog geen beheerplan en is er dus een nieuw nodig? Wie gaat wat doen?

De maatregelen moeten bovendien haalbaar en betaalbaar zijn, en oog hebben voor de andere functies van het gebied. Ook die afweging tussen natuurdoelen en economie, cultuur, recreatie … zit in het plan vervat.”

“We starten met de gebieden die we zelf bezitten of beheren en met die van de natuurverenigingen. Dat zijn er al heel wat. Zo is 60 procent van onze gebieden in Oost-Vlaanderen in een speciale beschermingszone gelegen. Voor al die gebieden brengen we momenteel in kaart welke ingrepen al vervat zitten in bestaande plannen, en welke niet. In de volgende fasen komen ook de gebieden van anderen aan bod.

Op die manier willen we 70 procent van de natuurdoelen tegen 2020 onder correct beheer brengen, zoals bepaald in het toekomstproject Vlaanderen in Actie (ViA).” i www.natura2000.vlaanderen.be

© Vilda - Yves Adams

Wat hebben de ijsvogel, de klimaatverandering, groene jobs en fietsen op de heide met elkaar gemeen? Juist: ze hebben stuk voor stuk iets te maken met Natura 2000, het Europese netwerk van natuurgebieden. Particulieren, natuurverenigingen, bedrijven, landbouwers, lokale besturen: allemaal timmeren ze mee aan de Vlaamse natuurdoelen.

Spoorzoeker zomer 2014 | 11

Natuurdoelen Iris Verstuyft, Natuurpunt

“310 hectare natuur voor Kampenhout” Ben Wuyts, Vlaamse Landmaatschappij

“Gevolgen voor landbouwbedrijven verzachten” “In bepaalde Natura 2000gebieden wordt vandaag nog aan landbouw gedaan. Maar de natuurdoelen sluiten het landbouwgebruik zeker niet uit.

Vanaf 2014 beschikken de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) en het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) bovendien elk jaarlijks over 1,25 miljoen euro voor flankerende maatregelen.

Zo worden bepaalde ingrepen ‘draaglijker’ voor eigenaars of gebruikers van een speciale beschermingszone. Met die middelen leveren we bijvoorbeeld bedrijfsadvies aan landbouwbedrijven die hun bedrijfsvoering willen heroriënteren of kopen we ruilgronden aan om getroffen bedrijven en landbouwers uit te ruilen.”

Jan Dierickx, eigenaar van een stuk bos in de Keiheuvel (Balen)

“Drie keer pure winst” “Ik heb een kleine hectare grond in de Keiheuvel, waar enkele damherten hun intrek hebben genomen. Via de bosgroep Zuiderkempen heb ik samen met een aantal andere boseigenaars ingetekend op een quickwinproject. Zo konden we snel starten met de werken en had ik geen aparte kapvergunning nodig. Hoogstammen, kapafval, Amerikaanse vogelkers en kleine dennen werden verwijderd. Het project is pure winst voor de landeigenaars, de natuur en de recreanten. De oorspronkelijke natuur werd hersteld en de wandelaars hebben hier opnieuw een prachtig uitzicht over de landduinen, tot op het vliegveld van Keiheuvel.”

12 | Spoorzoeker zomer 2014

“We zijn in Kampenhout verantwoordelijk voor onder meer de natuurgebieden HellebosRotbos, Silsombos, Floordambos, Torfbroek, Kastanjebos, Rotte Gaten en de Molenbeekvallei.

Samen goed voor 310 hectare. In lijn met de natuurdoelen werken we hier aan een mozaïek van verschillende types grasland, waaronder blauwgraslanden, kalkmoerassen en natte bossen.

Hier en daar zijn drastische ingrepen nodig. We zitten nu in het prille stadium van overleg: welke maatregelen vallen onder welke natuurdoelen? Waar moet er ingegrepen worden? We toetsen dat ook af met het ANB.”

Marlies Caeyers, Boerenbond

“Pimpernelgrasland verzoenen met landbouwgebruik” “Bijna nergens anders in Vlaanderen tref je nog pimpernelgraslanden aan, maar in de vallei van de Mark in Hoogstraten wel. Al die gronden zijn eigendom van landbouwers of van de stad.

We zaten rond de tafel met het ANB, Natuurpunt, het Algemeen Boerensyndicaat (ABS), de Vlaamse Landmaatschappij (VLM), de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) en de eigenaars. Onderwerp van gesprek: op welke percelen gedijen pimpernelgraslanden goed? We bakenden zestien percelen af, analyseerden de bodem en onderzochten de waterhuishouding. Nu kunnen we zoeken naar de beste oplossing: gronden aankopen, afgraven, anders beheren of kavelruil. Vanuit de Boerenbond willen we graag zoveel mogelijk landbouwactiviteit behouden.

Het is heel belangrijk dat alle actoren met elkaar overleggen en respect hebben voor elkaars visie in het zoeken naar een consensus. Dit proefproject toont alvast hoe dat kan.”

Van lynx tot huismus Van de poolcirkel tot de Middellandse Zeekust en van de toppen van de Alpen tot onze Kempense Heide: de rijkdom van Europa’s natuurkapitaal is ongeëvenaard. Bijna nergens anders ter wereld vind je op zo’n kleine oppervlakte en verspreid over zoveel verschillende landen zo’n levendig lappendeken van landschappen. De Europese natuur is dan ook een buitengewoon erfgoed, dat nu en in de toekomst de nodige zorg verdient.

Niet alleen de natuur heeft baat bij die bescherming. De Europese natuur is de ruggengraat van onze ecologische infrastructuur en levert onschatbare diensten op verschillende vlakken, gaande van het verzachten van de effecten van klimaatverandering over groene recreatie en banen tot een betere waterkwaliteit.

Jammer genoeg verkeert de Europese natuur niet in topvorm. Hoe dat komt?

We zijn de voorbije decennia niet zo zorgvuldig omgesprongen met de natuur.

Daardoor zijn heel wat leefgebieden voor planten en dieren aangetast of zelfs verdwenen. Ook de kwaliteit van die gebieden gaat achteruit door verontreiniging, verdroging, verstedelijking … Daardoor krijgen de dieren en planten die er wonen het moeilijk. Niet alleen heel zeldzame Europese soorten zoals de beer en de lynx worden bedreigd. Ook ‘gewone’ soorten zoals de huismus hebben het de laatste jaren knap lastig. Door natuurgebieden over de grenzen heen te beschermen wil Europa de Europese habitats, dieren en planten in de 21ste eeuw nieuwe kansen geven.

Vlaanderen maakt werk van natuurdoelen Vlaanderen is verantwoordelijk voor 47 verschillende Europese habitattypes: van duinvegetaties aan de kust over vennen, heiden en zeldzame types grasland tot biologisch waardevolle bossen. Tegelijk beschermt Natura 2000 in Vlaanderen 109 Europese soorten, waarvan 4 plantensoorten, 65 vogelsoorten en 38 andere diersoorten. Om al die habitats en soorten in stand te houden zijn er in Vlaanderen 62 ‘speciale beschermingszones’ aangeduid. Voor elk gebied worden natuurdoelen afgebakend. Die leggen bijvoorbeeld vast dat in de Scheldevallei slikken en schorren in ere hersteld worden. Of dat in de beken van de Antwerpse Kempen de grote modderkruiper alle kansen krijgt. Die ‘specifieke’ natuurdoelen vertalen de algemene gewestelijke natuurdoelen die Vlaanderen al definitief heeft vastgelegd naar de verschillende beschermde gebieden.

Voor het eerst deelde de Europese commissie dit voorjaar Natura 2000-Awards uit voor natuurprojecten die uitmuntende resultaten behalen. Vlaanderen kreeg de eerste prijs in de categorie ‘Samenwerking’ voor het project 3watEr, dat het vijvergebied in Midden-Limburg ecologisch, economisch en recreatief wil versterken. Dat lukt dankzij een goede samenwerking tussen landeigenaars, natuurorganisaties en administraties. Die samenwerking is bij dezen bekroond: het ultieme bewijs dat samenwerken rond natuurdossiers loont! i www.3water.eu

Spoorzoeker zomer 2014 | 13

Soortbescherming

Natuurgebieden in Willebroek verwelkomen

bevers en otters Otters overleven alleen in het zuiverste water en bevers markeren hun territorium met bevergeil.

In het gloednieuwe otter- en beverproject in de natuurgebieden Het Broek te Blaasveld en Broek De Naeyer kom je alles te weten over deze bouwvakkers en speelvogels, die zich sinds kort opnieuw thuis voelen in onze natuur.

14 | Spoorzoeker zomer 2014

Moerasgeest Regionaal Landschap Rivierenland (RLR) opende vorig jaar een nieuw wandeltraject dat natuurliefhebbers door drie natuurgebieden in Willebroek loodst.

Zwemmen als een otter, bouwen als een bever: kinderen leven zich uit in Broek de Naeyer.

Verkaveling Door verstedelijking en verkaveling onderging het rivierenland langs de

Rupel, de Nete, de Dijle en de Zenne de jongste decennia een metamorfose. Kwetsbare soorten zoals de otter bleven daardoor weg. De otter definitief terughalen naar de regio wordt een lastige klus, weet Gert Van Hoydonck van het ANB: “Otters hebben zuiver water nodig, een degelijk waterpeil en een gevarieerd landschap. Doordat ze zo veeleisend zijn, vormen ze het topje van de voedselpiramide in het zoetwatermilieu. Als dat milieu wordt aangetast, gaat het mis met de otter. Maar omgekeerd: als de otter zich ergens thuis voelt, weet je wel zeker dat het watermilieu op niveau is. En dat het er goed toeven is voor plant, dier en mens.”

Wie zijn weg naar het water wel al heeft teruggevonden, is de bever.

Al is niet iedereen daar even happy mee. “De bever is een volleerde landschapsarchitect en houtbewerker. Er is geen ander dier dat zijn biotoop zo goed naar zijn hand weet te zetten.

De knaagschade is minimaal, maar de dammen die hij bouwt kunnen wel voor wateroverlast zorgen. Om conflicten en frustraties te vermijden, hebben we met alle partners een soortenbeschermingsplan opgesteld. Dat moet ervoor zorgen dat we enerzijds kunnen werken aan een duurzame populatie en anderzijds de conflicten en frustraties pro-

© Eveline Sierens

Dat alles en meer kom je te weten in Broek De Naeyer en in het Scheyvaertshof, het onthaalcentrum van Het Broek.

Interactieve wandelingen en een bijhorende tentoonstelling zijn de fonkelnieuwe trekpleisters van het gebied. Je kunt er ook picknicken op het gloednieuwe otter- en bevereiland.

Bart Vermylen: “Het hart van de route is een actieve gezinswandeling van 3,8 kilometer in Broek De Naeyer, waar twee beverfamilies wonen en waar ook de otter al is gespot. Onderweg staan er infopanelen en kun je leuke doe-opdrachten uitvoeren. Wandelaars kunnen de route nog uitbreiden met twee aansluitende lussen van 2,2 kilometer en 10 kilometer. Die leiden respectievelijk naar de Biezenweiden en Het Broek.”

Het Broek in Blaasveld was eeuwen geleden de thuis van elfen en moerasgeesten, toen de Rupel er regelmatig overstroomde. In dit feeërieke landschap met wilgen, zwarte elzen en grote vijvers openden het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) en het RLR in mei een gloednieuw otter- en bevereiland. Bart Vermylen: “Schoolklasjes kunnen zich uitleven in dit stukje natuur, dat precies werd ingekleed zoals otters en bevers dat zouden doen. De bever is een bouwvakker, de otter een speelvogel en dus combineren we educatie met recreatie. Dit is ook een aangename plek om in het weekend te picknicken, te ravotten op de zandberg, mee te bouwen aan de beverdam of gezellig samen te zijn.”

© Eveline Sierens

De laatste wilde otter in Vlaanderen werd in de jaren ’80 geschoten en de laatste wilde bever legde in 1848 het loodje. Maar sinds enkele jaren keren ze schoorvoetend terug. De otter blijft heel zeldzaam, de bever staat er al wat beter voor. Wie er eentje spot, is een echte geluksvogel! Maar hoe kom je ze op het spoor? De bever weet als geen ander zijn leefomgeving naar zijn hand te zetten: een beverburcht of –dam is een van de duidelijkste sporen van beveractiviteit. Maar dat is niet alles: zo hangt er in hun leefgebied een vreemd geurtje. Bevers markeren hun territorium met bevergeil, dat vroeger gegeerd was om er pijnstillers en parfum van te maken, terwijl otters geurvlaggen achterlaten met hun uitwerpselen.

Spoorzoeker zomer 2014 | 15

Soortbescherming

Op pad met Castor en Lutra Wie tijdens het wandelen wat wil opsteken over het leven van de otter en de bever, kan een natuurgids meevragen.

Maar je kunt ook zelf op pad met een wandelbrochure vol knagende vragen en rake antwoorden. De interactieve wandeling volgt de wandelknooppunten en bevat doeopdrachten voor de kinderen. Daarin nemen Castor Bever en Lutra Otter je kleine grut mee op sleeptouw.

beren te beperken. De komende jaren zal duidelijk worden waar de bever in harmonie met andere natuurdoelen kan bestaan. Want nu hij terug is in Vlaanderen en niet langer als uitgestorven wordt beschouwd, moeten we de bever koesteren.”

Zwemvliezen in een kist In Broek De Naeyer wonen dan wel bevers en werd twee jaar geleden zelfs een otter gesignaleerd, de kans dat je deze knaagdieren ook echt te zien krijgt is bijzonder klein. Ze zijn mensenschuw en overdag weinig actief. Maar geen nood: bezoekers worden volledig ondergedompeld in de fascinerende wereld van deze gewiekste rovers.

De zesjarige Nienke De Pooter ging al op ontdekkingstocht met broertje Wannes en zusje Amber: “De zwemvliezen vond ik het leukst. Wij hadden een sleutel om onderweg kistjes te openen.

In één daarvan zaten zwemvliezen die we moesten aantrekken. Zo konden

16 | Spoorzoeker zomer 2014

we net als de bever en de otter over het land wandelen. Dat was niet zo moeilijk, wel heel leuk. We zijn ook in een grote vogelkijkhut geklommen.”

Of Nienke nu alles weet over bevers en otters? “Nee”, lacht ze, “ik heb niet al-

© Vilda - Yves Adams

i Download de brochure via www.rlrl.be of haal een exemplaar in het toeristisch infokantoor in het Provinciaal Recreatiedomein De Schorre in Boom. Hier kun je een sleutel oppikken voor de doe-opdrachten. De tentoonstelling in onthaalcentrum het Scheyvaertshof kun je elke zondag van april tot oktober bezoeken (14 tot 17 uur) of op aanvraag (hans.vanpraet@lne.vlaanderen.be, 0479 67 94 78). Op het otter- en bevereiland kun je het hele jaar terecht.

les onthouden. Maar één ding wel: de bever eet zijn eigen je-weet-wel op!” i Meer info: www.natuurenbos.be (doorklikken naar Blaasveldbroek).

Uitneembaar katern

Licht op groen

8 keer

zomers Limburg Het stond dit voorjaar in alle kranten: de helft van de Vlamingen gaat deze zomer niet op reis. En ook wie dat wel doet, plant nog uitstapjes in eigen land. Ben jij ook op zoek naar verrassende bestemmingen vlakbij? In Limburg kun je in zeven natuur- en landschapsparken volop van de natuur genieten.

Of trek eens naar het Nationaal Park Hoge Kempen, het enige nationale park in BelgiĂŤ.

Lommel

3

7

Bosland

GrensPark Kempen~Broek

Bree Maaseik

2

Duinengordel Beringen Heusden-Zolder

5

Houthalen-Helchteren

6

RivierPark Maasvallei

Genk

De Wijers

1

Sint-Truiden Tongeren

8

Nationaal Park Hoge Kempen

Haspengouw Voeren

4

Voerstreek Spoorzoeker zomer 2014 | 17

Licht op groen

1 Belgisch nationaal park

straks Werelderfgoed?

Het Nationaal Park Hoge Kempen (NPHK) is het enige nationale park van België en samen met bepaalde delen van de Duinengordel officieel kandidaat voor de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Met een beetje geluk mogen de 5.700 hectare natuur van het Nationaal Park zich in 2017 officieel Werelderfgoed noemen.

Maar niets belet natuurliefhebbers om er deze zomer al op uit te trekken in het prachtige natuurgebied, dat zich uitstrekt over de Limburgse gemeenten Maasmechelen, As, Zutendaal, Lanaken, Dilsen-Stokkem en Genk. Grote bossen wisselen af met bloeiende heide, waterplassen herinneren aan vroegere grind- en zandwinning en de hoogste toppen bieden adembenemende vergezichten. De opvallende keien – hét symbool van het park – zijn stille getuigen van de laatste IJstijd.

In het gebied liggen meerdere natuuren bosreservaten. Centraal op het Kempens Plateau ligt de Mechelse Heide, met daarnaast natte heidegebieden zoals de Ziepbeekvallei en Neerharerheide. Aan de flanken van de heide liggen uitgestrekte bossen waaronder Lanklaarderbos-Saenhoeve, Heiwijck en Pietersembos.

Met zijn meer dan zevenduizend planten- en diersoorten is het Nationaal

18 | Spoorzoeker zomer 2014

Park Hoge Kempen een echte hotspot voor biodiversiteit. Op zonnige zomerdagen vind je langs warme zandpaadjes de mierenleeuw, de zadelsprinkhaan, de koninginnenpage, en de – ongevaarlijke – gladde slang.

6 toegangspoorten Het Nationaal Park is toegankelijk via zes toegangspoorten, die elk een eigen thema hebben.

• Kattevennen in Genk geeft je een inkijk in de immense naaldhoutwouden die ooit grote delen van Europa inpalmden. Behalve wandelen, fietsen, mountainbiken, paardrijden, skiën, minigolfen en ravotten, kun je hier naar de sterren kijken in de Cosmodrome.

• Lieteberg in Zutendaal is de poort waar je in de wereld van kleine kriebeldiertjes en fladderende vlinders duikt. Test ook eens het verkwikkende Blotevoetenpad en stap zonder schoenen door twee kilometer zand, boomsnippers, gras, grind en water.

• Mechelse Heide in Maasmechelen ligt als enige toegangspoort in het Nationaal Park en is de wandelplek bij uitstek! Speciaal

voor rolstoelgebruikers is het Zandloperpad ontwikkeld. De paarse heide en de uitgestrekte vergezichten zijn extra mooi in augustus.

• In Pietersheim in Lanaken wordt het adellijke verleden van het Nationaal Park uit de doeken gedaan. Kinderen kunnen zich uitleven in het Kabouterbos of in de kinderboerderij.

• In het Station As kun je de 31 meter hoge uitkijktoren, een replica van de boortoren waarmee André Dumont in 1901 steenkool in As ontdekte, beklimmen of een ritje met de minitrein maken.

• Connecterra in Maasmechelen en Dilsen-Stokkem is de hoofdtoegangspoort. Vanuit een modern bezoekersonthaal in de schaduw van de schachtbok van de voormalige steenkoolmijn van Eisden, wandel je naar het mooiste panorama van Vlaanderen. Voor meer info: www.connecterra.be. i www.visitnationaalpark.be

Duinengordel:

2

het landschap van goud Eveneens in de Hoge Kempen, op een steenworp van het Nationaal Park, ligt de Duinengordel, een betoverend landschap van duinen en vennen met drie prachtige wandelgebieden, samen goed voor 82 km wandelpret. De zandige Oudsberg reikt tot 35 meter boven het Kempens Plateau en is de hoogste toegankelijke stuifduin van Vlaanderen.

Via het wandelgebied Donderslag in het westen bezoek je Ophovenderheide, een domein dat pronkt met mooie vennen, bloemrijke graslanden, heide en bosgebieden.

In Gruitroderheide met de Oudsberg in het midden, tref je een landduinenlandschap met dennenbossen. In Solterheide in het oosten tref je vooral dennenbossen waar de havik, buizerd en bosuil de plak zwaaien.

Tip: Ruiters moeten zeker eens de paardendoorwaadplaats proberen. i www.duinengordel.be

Met de Rangers op pad Zowel in het Nationaal Park als in de Duinengordel vind je een uitgebreid wandel- en fietsroutenetwerk en ook ruiters komen volop aan hun trekken. De goede bewegwijzering is een sterk pluspunt. Geef je bezoek dat tikkeltje meer door op stap te gaan met een Ranger of een Duinengordelgids. Zo ontdek je de natuurpracht in kleine groepjes op een ontspannen, soms actieve, maar altijd verrassende manier. © Kris Thijs

i Kies een activiteit uit het ruime aanbod op www.nationaalpark.be en www.duinengordel.be

3 Kinderen smullen van

Bosland

Tip: leen gratis een hangmat om tussen de bomen van de Sahara heerlijk weg te dromen. Haal hem af in evenementenhal De Soeverein. i www.bosland.be

© Kobe Van Looveren

Bosland is ongetwijfeld het meest kindvriendelijke bosgebied in Vlaanderen. Deze groene parel van zesduizend hectare in Noord-Limburg herbergt kunstzinnige speelbossen, educatieve kinderroutes, de grootste natuurlijke zandbak van Vlaanderen, toegankelijke paden voor rolstoelen en kinderwagens, het ‘openluchtlaboratorium’ Pijnven. Kapitein Korrel, Tommy Twijgman en Wenke Wortel wachten de kinderen op om op schattenzoektocht te gaan. Ga je mee? … Tijdens je tocht door één van de acht wandelgebieden kun je bijzondere dieren zoals de nachtzwaluw, de veldparelmoervlinder en de lentevuurspin spotten. De Lommelse Sahara, een grote zandvlakte van 193 hectare, lijkt op een miniwoestijn en is in de zomer het warmste plekje van België voor wandelaars, mountainbikers en ruiters.

Spoorzoeker zomer 2014 | 19

Licht op groen

5 Duizend-en-één vijvers

in De Wijers De Wijers in Midden-Limburg is met meer dan 1001 vijvers uniek in België en, niet zo verwonderlijk, een walhalla voor vogelliefhebbers. Je moet wel vroeg uit de veren om de roerdomp, het woudaapje, de zilverreiger of de visarend voor je lens te krijgen in een van de vogelkijkhutten. Langs uitgestippelde routes krijg je info over de unieke en Europees beschermde natuur en over de zoetwatervisteelt in dit gebied. Breng ook eens een bezoek aan het aanpalende natuurreservaat Teut-Ten Haagdoorn, het grootste heidegebied van Midden-Limburg, dat in augustus en september prachtig paars kleurt. Vanop het driesterrenlandschapsplekje heb je het mooiste panorama over de heide. In de vennen en op de natte heide bloeien uiterst zeldzame planten, die het gewoon zijn met weinig toe te komen, want op de heide is ‘armoe’ troef.

Tip: bezoek Viskwekerij Vandeput, de Kluis op Bolderberg of de Abdijsite Herkenrode uit 1179 en haar inspiratietuinen via vier uitgestippelde wandelingen en een fietsroute.

© Toerisme Limburg

©RAZZI

i www.dewijers.be www.natuurenbos.be/wijers

4 Vredige

Voerstreek De prachtig glooiende landschappen, de pittoreske dorpjes, de overvloed aan natuurschoon en de avontuurlijke paden maken de Voerstreek tot één van de mooiste wandelregio’s van Vlaanderen. Het 125 km lange wandelnetwerk leidt je langs bijzondere bos- en natuurgebieden zoals het Broekbos, Konenbos, Vrouwebos en de Veursvallei. De das – ook weleens Limburgse panda genoemd – is ongetwijfeld de meest opvallende verschijning, tenminste als je niet bang bent voor een wandeling bij valavond. In de Voerense bossen leven nog meer bijzondere dieren: de vale vleermuis met een vleugelspanwijdte van 43 centimeter en de hazelmuis, een op nootjes verlekkerde slaapmuis. Dit is Europese topnatuur!

Tip: volg de Bronnenwandeling, die in 2012 door ‘Vlaanderen Vakantieland’ tot mooiste wandelroute van Vlaanderen werd verkozen. i www.voerstreek.be

20 | Spoorzoeker zomer 2014

©Anneleen Mengels

6 Bevers spotten in de

Maasvallei

De grillige Maas boetseerde in haar vallei door de eeuwen heen een zeldzaam waterparadijs met een wirwar van oude stroomgeulen, afgesneden meanders en dijken. In Leut, een van de Maasdorpjes in het Rivierpark Maasvallei, ligt het kasteel van Vilain XIIII met zijn Engelse park: daar vallen de zeldzame bomen op die de burggraaf meebracht van zijn buitenlandse reizen. Blikvangers zijn het Kraaienbos, het enige olmen-essenbos in Vlaanderen, en de jonge, zeer dynamische riviernatuur die zich ontwikkelt in nieuwe natuurgebieden zoals Kerkeweerd-(Stokkem), Bichterweerd (Rotem) en Koningsteen

7

(Kessenich). Geniet tijdens een picknick van de rust en de ruimte of kies voor de thematische wandeling ‘Beverspeurtocht’ of ‘Het Rivierpark Maasvallei in een notendop’ met de MaasVerkenners.

Tip: dobber in een stilsloep, logeer op een vlot of in een ‘botel’ en ontdek Oud-Rekem, het mooiste dorpje van Vlaanderen. i www.rivierparkmaasvallei.be

1000 vlinders in het stille Kempen~Broek Op de grens van Noord-Limburg en Nederland lag ooit een uitgestrekt moeras. Vandaag is het GrensPark Kempen~Broek een mozaïek aan landschappen waarin moerassen en beken afwisselen met droge zandruggen. Grootbroek is, samen met St.-Maartensheide-De Luysen en Stamp-rooierbroek, een van de blikvangers van het Kempen~Broek. Dat staat gekend als de meest libellenrijke plek van de Benelux. Bovendien vind je hier bijna 1000 vlindersoorten.

De zeldzame grote weerschijnvlinder, een van de grootste en mooiste soorten van ons land, voelt zich weleens aangetrokken tot het bezwete voorhoofd van een wandelaar of fietser.

Andere opvallende verschijningen zijn boomkikkers, bevers en ruim tachtig vogelsoorten. De bewegwijzerde routes leiden je naar de mooiste plekjes. Elke tweede en vierde zondag van de maand kun je op pad met een Verkenner. In Lozerheide ligt een wandelpad voor mindervaliden en rolstoelgebruikers.

Tip: op zoek naar een groepsactiviteit? Test het gps-spel GrensParkSchattentocht. i www.kempenbroek.eu

Spoorzoeker zomer 2014 | 21

© Frederik Santermans

Licht op groen

31 digitale wandelingen Het ANB ontwikkelde in 2013 een eigen RouteYou-website, die ook mobiel beschikbaar is. Daarop vind je nu al 31 gedigitaliseerde wandelingen die het ANB aanbiedt in haar natuurdomeinen. In één oogopslag zie je de afstand, de route, de hoogteverschillen en interessante bezienswaardigheden. Je kunt de routes downloaden naar je gps of in pdf-formaat doorsturen naar je smartphone.

De website is alvast een schot in de roos, met meer dan 45.000 bezoekers sinds de lancering. i http://natuurenbos.routeyou.com http://natuurenbos.m.routeyou.com

8 Fruitig Haspengouw

van bloesem tot oogst In Haspengouw, de zuiderse fruitstreek van Belgisch Limburg, sieren glooiende akkers en royale kasteelhoeves het landschap. De toeristische trekpleister Alden Biesen in Rijkhoven is het grootste kasteel tussen de Loire en de Rijn, met prachtige Franse en Engelse tuinen, omgeven door hoogstamboomgaarden. Van hieruit vertrekken vier landschapswandelingen door de Demervallei.

Wat is er heerlijker dan een appel vers van de boom? Je mag zelf fruit plukken tijdens de ‘Dag van de Kers’ in juli of ‘Bilzen, de boom in’ in september: hou de fruitkalender in de gaten.

In Borgloon kun je in de belevingsboomgaard luieren in een hangmat terwijl de kinderen zich uitleven en de

22 | Spoorzoeker zomer 2014

barbecue wordt klaargestookt. De Haspengouwse bossen zijn pareltjes in het landschap. In de lente schittert het bos door de bosanemonen en het speenkruid. In de zomer charmeren zwarte rapunzel, heelkruid, eenbes, daslook en menige orchidee de wandelaar ...

Tip: download de gratis app ‘In het spoor van de grauwe klauwier’ en ontdek de natuur en de belevingsboomgaard in Borgloon of bewonder ‘Doorkijkkerk’, ‘Tranendreef’ en andere kunstwerken in Borgloon. i www.haspengouw.be www.alden-biesen.be.

i www.natuurenbos.be www.wandeleninlimburg.be www.toerismelimburg.be www.fietsroute.org

Zin in een groene opleiding in jouw buurt?

Bomen knotten? Heggen leggen?

Houtsoorten herkennen en toepassen?

Veilig werken met bijl, bosmaaier of kettingzaag?

Je huis verwarmen met hout?

Je leert het allemaal (en nog veel meer) bij inverde: forum voor groenexpertise.

Dit is slechts een kleine selectie uit het uitgebreide cursusaanbod.

Surf naar www.inverde.be/opleidingen voor alle opleidingen in jouw buurt.

inverde: forum voor groenexpertise Koning Albert II-laan 20-bus 22 • 1OOO Brussel T +32 2 658 24 94 • F +32 2 658 24 95 • info@inverde.be • www.inverde.be

Spoorzoeker zomer 2014 | 23

Ik heb de witte waterlelie lief, daar die zo blank is en zo stil haar kroon uitplooit in ’t licht.

Rijzend uit donkerkoele vijvergrond heeft zij het licht gevonden en ontsloot toen blij haar gouden hart.

Nu rust zij peinzend op het wateroppervlak en wenst niet meer ‌ Frederik van Eeden, 1901

24 | Spoorzoeker zomer 2014

Š Bart Heirweg

Spoorzoeker zomer 2014 | 25

Jongeren en natuur

“Bij de paarden kom ik tot rust”

“Als ik voor de paarden zorg, schuif ik mijn zorgen even opzij. Hier kan ik een nieuwe start nemen.” We praten met Leen (15)*, een zelfbewuste tiener die door persoonlijke problemen een tijdje niet naar school kan. In dagcentrum Molenmoes in Wezemaal zorgen Leen en andere jongeren voor paarden en honden en stellen ze zich stap voor stap weer open voor de buitenwereld.

“EquiCanis is een project van vzw De Wissel, een voorziening uit de Bijzondere Jeugdzorg die zich richt tot de meest kwetsbare jongeren in onze samenleving”, vertelt projectverantwoordelijke Veerle Maes. “Wij zoeken manieren om met jongeren te werken en contact met hen te leggen. We maken samen muziek, leven ons creatief uit … Alles wat hen kan prikkelen. Zo groeide het idee om iets te doen met paarden en honden. Aanvankelijk gingen we altijd op verplaatsing: naar een manege, mensen die thuis paarden hebben …

Maar na een tijdje besloten we dat die activiteiten zo waardevol waren dat we er zelf in wilden investeren.”

ner. BeestigWijs is een eigenzinnig asiel dat honden met gedragsproblemen samenbrengt in kleine leefgroepen.

“Elke donderdag mogen onze jongeren meedraaien in het asiel: wandelen met de honden, boodschappen doen ...

De hondentrainers proberen de dieren opnieuw te socialiseren”, vertelt Veerle.

Maar de belangrijkste activiteit van EquiCanis is toch het zorgen voor paarden. “Sinds vorig jaar verblijven in het dagcentrum Molenmoes in Nieuwrode permanent drie paarden. Elke voormiddag betrekken we de jongeren bij de zorg voor de dieren: borstelen en de hoeven verzorgen, maar bijvoorbeeld ook een jong paardje trainen.”

Werken in het asiel

Sommige jongeren volgen via EquiCanis ook ‘hippotherapie’, therapie met paarden. “Bij zo’n therapie proberen we een ‘relatieruimte’ te creëren tussen

Voor de activiteiten met honden werkt EquiCanis samen met een externe part-

26 | Spoorzoeker zomer 2014

“De zorg voor een paard maakt openingen in de muur die jongeren rond zichzelf bouwen.”

Projectleidster Veerle

het paard, de jongere en onszelf. We bouwen een vertrouwensband op en proberen iets aan te bieden wat een meerwaarde heeft”, vertelt Veerle.

“Wat dat is, hangt van de jongeren zelf af. Sommigen willen gewoon een fijn moment met de paarden: rijden, tot rust komen … Wij proberen hen een positieve ervaring te geven en die ook te verruimen naar andere dingen. Veel jongeren die hier komen, hebben zichzelf een stukje afgesloten van de buitenwereld. Wij merken dat het werken met dieren openingen creëert. De zorg voor

*Om de identiteit van Leen te beschermen werd een fictieve naam gekozen.

Om de anonimiteit van de jongeren te waarborgen staan enkel hun begeleiders herkenbaar op de foto.

Wat is De Wissel?

De Wissel overkoepelt verschillende initiatieven binnen en buiten de Bijzondere Jeugdbijstand. Centraal in alle projecten staat het geloof in de eigen kracht van de jongere en zijn of haar leefomgeving. Zo kunnen meisjes tussen 14 en 21 jaar terecht in De Rotonda en De Switch om een nieuwe start te nemen. Het centrum Molenmoes in Wezemaal biedt een alternatieve dagbesteding voor jongeren die tijdelijk geen aansluiting vinden in het gewone schoolcircuit. Op die locatie heeft onder meer het project EquiCanis, dat contact legt met jongeren via paarden en honden, een thuis gevonden. Andere projecten zijn Stretch-it, LiNK en De Shelter, dat tienerouders en jonge gezinnen begeleidt. i Meer info vind je op www.wissel.be

Jongeren helpen natuur en zichzelf vooruit Jongeren uit de Bijzondere Jeugdzorg de kans bieden om zinvol en concreet bezig te zijn in de natuur: met dat doel voor ogen besloten Vlaams minister van Natuur Joke Schauvliege en Vlaams minister van Welzijn Jo Vandeurzen samen te werken. Onder begeleiding van een boswachter en arbeiders van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) helpen jongeren de natuur herstellen en herinrichten. Op die manier werken ze tegelijk aan zichzelf. Sarah Roggeman van het ANB: “Jongeren die zich engageren om in de natuur te werken, gaan daardoor deel uitmaken van de samenleving. Het EquiCanis-project is daar een mooi voorbeeld van. In de toekomst willen we nog dergelijke projecten opstarten.” Wordt ongetwijfeld vervolgd!

een paard biedt een aanleiding om te praten over dingen die anders onbesproken zouden blijven. Zo ontstaat een brug tussen de belevingswereld van de jongere en de buitenwereld.”

Tot rust komen Voor Leen zijn haar bezoeken aan de paarden vooral momenten waarop ze even de pauzeknop kan indrukken. “Ik werd een tijdje geleden doorverwezen naar Molenmoes en ik werk graag mee aan EquiCanis. Het zorgen voor de paarden en de honden interesseert me en het brengt me tot rust”, vertelt ze.

“Als ik in een emotionele periode zit, kan ik bij de paarden even alles opzij schuiven. Zo komt mijn hoofd tot rust.”

Leen is enkele maanden gestopt met studeren, maar na de zomer waagt ze

een nieuwe poging. In tussentijd haalt ze energie uit het contact met de paarden en de honden. “De dingen die ik hier leer, kan ik later nog gebruiken. In september ga ik weer naar school, maar ik wil zeker blijven paardrijden en voor de dieren blijven zorgen.

Misschien niet als job, maar toch zeker in mijn vrije tijd. Ik ben echt gepassioneerd door paarden.”

Weide van het ANB De paarden die bij EquiCanis een thuis hebben gevonden, hebben een eigen stal op het domein van Molenmoes.

Maar van april tot oktober staan ze in een weide van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB). “Toen wij ons paardencentrum oprichtten, gingen we op zoek naar weides hier in de buurt”, vertelt Veerle. “We belandden

bij het ANB en kregen al heel snel een grote weide toegezegd. Zo konden we ons project opstarten. In de voormiddag brengen we de paarden naar het centrum en werken we ermee, nadien gaan ze terug naar hun rustige weide.”

Het ANB hoefde niet lang na te denken om met De Wissel samen te werken, vult boswachter Gert Verbruggen aan.

“We hebben heel wat raakvlakken en gemeenschappelijke interesses. De mensen van centrum Molenmoes doen erg nuttig werk. Daarom stellen wij met plezier gratis een weide ter beschikking.

Voor ons heeft dat ook voordelen: zo wordt onze grond begraasd wanneer het nodig is. De jongeren zorgen heel goed voor de paarden en ze houden de stal en de weide perfect in orde.

Misschien kunnen we in de toekomst nog meer samenwerken, daar staan wij zeker voor open.”

Spoorzoeker zomer 2014 | 27

© VTM

In de kijker

Sofie Dumont

kookt in openlucht Een topchef, lekkere streekproducten en een prachtige locatie: meer heb je niet nodig voor een onvergetelijke zomeravond.

Op zaterdag 30 augustus kookt tv-kok en LadyChef 2009 Sofie Dumont in de Museumtuin van Gaasbeek voor het zomerevent ‘Vrienden van de Smaak’. Wie wil, kan de ongeëvenaarde 19de-eeuwse tuin komen ontdekken en mee aan tafel schuiven voor de unieke smaak van vergeten groenten en fruit.

“Grootmoeders ingrediënten zoals kardoen en aardpeer zorgen gegarandeerd voor een feestmaal”, lacht Sofie.

28 | Spoorzoeker zomer 2014

Unieke locaties, zeldzame soorten Sofie werd geboren in Brussel, aan de rand van het Pajottenland, en kijkt uit naar het event in Gaasbeek. “Ik voel me hier thuis, maar in de Museumtuin was ik nog nooit geweest. De tuin is voor mij een echte ontdekking”, zegt ze. Diezelfde verrukking om de unieke tuin zorgde er in 1922 voor dat de Italiaanse markiezin Marie Arconati Visconti het kasteel en het bijhorende park van Gaasbeek kocht, om de tuin vervolgens aan de Belgische staat te schenken. In de 19de-eeuwse kasteeltuin werken hoveniers en fruittelers nog volgens oude methodes. De beheerders zaaien, planten en verzorgen de

zeldzame variëteiten zoals dat gebeurde in het begin van de jaren 1900.

“Dat vind ik er net zo speciaal aan”, vertelt Didier Bastiaens, de bezieler van ‘Vrienden van de Smaak’. “In mijn zoektocht naar unieke locaties voor onze buitendiners belandde ik eerst bij het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) in Hasselt en wat later in de Museumtuin van Gaasbeek. De collectie oude en zeldzame variëteiten die er groeien is werkelijk onovertroffen. In het openluchtmuseum vind je groenten, kruiden, bloemen, heesters en bomen die rond 1900 in alle grote tuinen te vinden waren, maar die vandaag zeldzaam zijn. De verzameling leifruitbomen, dat zijn laagstammige fruitbomen die langs draden worden geleid, is een van de grootste en meest volledige ter wereld. Voor ‘Vrienden van de Smaak’ mag Sofie Dumont uitzonderlijk met die ‘verloren’ groenten en vruchten aan de slag. Dit wordt onze derde zomertoer en ook deze keer tafelen we op acht unieke locaties, telkens met een andere, regionale topchef met gevoel voor avontuur. De tafelgasten genieten van een diner in openlucht, met seizoensproducten en streekproducten die amper enkele uren eerder werden geplukt. Dankzij die bijzondere setting wanen de tafelgasten zich midden in de natuur. Koken met streekproducten is trouwens niet alleen lekker, maar ook ecologisch verantwoord.”

Zeventig gasten Wat de pot schaft, houdt chef Sofie voorlopig nog geheim. “Half augustus breng ik opnieuw een bezoek aan de

De culinaire zomertoer ‘Vrienden van de Smaak’ organiseert elke zomer acht openluchtdiners met koks uit de streek.

Museumtuin om uit te zoeken welke unieke groenten, fruit en kruiden er op dat moment te sprokkelen vallen. Eén tipje van de sluier kan ik al oplichten: er staat zeker Geuze op het menu, want de enige plaats ter wereld waar goede Geuze wordt gebrouwen is hier in het Pajottenland. Het is het enige bier dat je meer dan twintig jaar kunt bewaren. Chinese brouwers zijn hier al een paar keer komen kijken in de hoop het geheim van de gist te ontdekken. Een product met zo’n fantastisch verhaal, dat laten we niet op de plank staan.”

Voorlopig zijn er nog enkele plaatsjes vrij voor het diner, maar lang zal dat niet meer duren, meent Didier Bastiaens. “We rekenen op zo’n zeventig gasten, onder wie ook lokale producenten zoals de plaatselijke geitenboer, de fruittelers van Gaasbeek en een Geuzebrouwer. Zij geven een woordje uitleg bij alles wat op tafel verschijnt.

Zo krijgen de gasten ook het verhaal achter die ambachtelijke lekkernijen te horen.” Zelfs regen kan de Vrienden van de Smaak niet uit hun lood slaan: “Wij verzinnen altijd een slechtweergarantie, of dat nu in de serre tussen de kroppen sla of in een koetshuis is”, zegt Didier Bastiaens. “Als we op 30 augustus typisch Belgisch weer krijgen, dan overkappen we de tafels. Het zicht op de tuinen blijft wel behouden, want die zijn wondermooi, ook als het regent. En de Museumtuin heeft een eigen microklimaat: bij slecht weer is het hier altijd een paar graden warmer!” i Meer info: www.vriendenvandesmaak.be en www.kasteelvangaasbeek.be.

© Raf Ketelslagers

In Amerika bestaat het al langer, maar nu zijn er ook bij ons steeds meer topchefs die hun keuken verlaten en in de vrije natuur gaan koken. De zomertoer ‘Vrienden van de Smaak’, een reeks buitendiners op exclusieve locaties, is al aan zijn derde editie toe. Dit jaar geeft tv-kok Sofie Dumont op 30 augustus het beste van zichzelf in de unieke Museumtuin van Gaasbeek. Ruim zeventig gasten mogen dan aanschuiven aan één lange tafel, die uitkijkt over de glooiende heuvels van het Pajottenland, de unieke Museumtuin en het prachtige kasteel. “‘Vrienden van de Smaak’ brengt de tafel naar het veld”, zegt Sofie. “Mensen weten vaak niet waar alle lekkere dingen die ze eten vandaan komen. En als je een kok unieke ingrediënten geeft zoals kardoen, peterseliewortel en aardpeer, wordt het zeker een groot feest.”

Spoorzoeker zomer 2014 | 29

Educatie

Deinze opent

vleermuizenhotel Vleermuizen hebben geen al te best imago: ze zijn agressief, vliegen in je haar, brengen schade toe aan je huis … Niets van, klinkt het bij de leerlingen van het Vrij Technisch Instituut (VTI) van Deinze: “Vleermuizen vinden gewoon geen verblijfplaatsen meer.” Speciaal voor de dakloze dieren timmerden de leerlingen een heus hotel in elkaar. Deze zomer krijgt dat vleermuizenhotel een stek in het stadsbos van Deinze.

30 | Spoorzoeker zomer 2014

IJskelders Het vleermuizenhotel in Deinze is pas het tweede in Vlaanderen, na dat van Vorselaar. De leerlingen bouwden de kolos volledig op maat van de vleermuis: een constructie van FSC-hout op palen, vier meter boven de grond, met tal van tussenschotten en plankjes waaraan de diertjes zich kunnen vasthaken.

“Het kan de natuurlijke holtes in oudere bosbestanden niet vervangen, maar het biedt wel een mooi alternatief”, zegt boswachter en vleermuisspecialist Jean-Pierre Nicaise van het ANB. “In de

© ANB - Griet Buyse

winter slapen vleermuizen het liefst in ijskelders, forten, mergelgroeves of holtes in dikke bomen. Zo is er in het nabijgelegen vakantiecentrum De Ceder, de toegangspoort tot het stadsbos, een ijskelder waarin ze overwinteren. In de zomer verhuizen de vleermuizen naar een zomerverblijfplaats. Die is voor elke soort anders: een uitgerot nest van een specht, een oude holle boom, kerkzolders, schuren … Als je in een woonhuis een vleermuis vindt, is dat meestal een gewone dwergvleermuis. De dieren glippen binnen via bestaande spleten, ze knagen dus niet aan hout of isolatiemateriaal en maken ook geen nest in de muur. Je hoeft dus niet bang te zijn voor schade als je een vleermuis in je huis ontdekt.”

3000 insecten per nacht Hoewel dertien van de eenentwintig vleermuissoorten in België met uitsterven bedreigd zijn, gaat het de dieren in het nieuwe stadsbos in Deinze voor de wind. “Net omdat het een jong bos is, met veel jonge planten en bloesems, is het erg in trek bij insecten. En dus ook

Leerkrachten Patrick Verleyen en Geert Van Colen en hun leerlingen Yorben, Gilian, Cederic, Gilles, Stephen, Mathieu, Robin, Eduard, Lowie en Yens timmerden maandenlang aan het tweede vleermuizenhotel van Vlaanderen.

bij vleermuizen, want dat zijn gulzige insecteneters. Een vleermuis vangt per nacht tot drieduizend insecten en de grootoorvleermuis voegt ook spinnen en nachtvlinders aan zijn menu toe.

Zelfs een dwergvleermuis, die maar 8 gram weegt, eet per nacht gemiddeld 3 gram insecten. Een voedseltekort door verdroging en vermesting is dan ook een van de grootste bedreigingen voor de diertjes, die stuk voor stuk Europees beschermd zijn. Hier in Deinze hebben we al zes soorten gespot: de gewone dwergvleermuis, de grootoorvleermuis, de watervleermuis, de laatvlieger, de baardvleermuis en de rosse vleermuis.

Het stadsbos heeft echter bitter weinig ‘koloniebomen’, enkel de oude boskern met de lindedreef. Het nieuwe vleermuizenhotel geeft de diertjes dan ook extra kansen.”

Samen met Natuurpunt zal het ANB het hotel goed opvolgen. “Met een speciale detector gaan we geregeld steekproeven nemen en de ‘hotelgasten’ monitoren. Dat moet uitwijzen of dergelijke bouwwerken succesvol zijn.”

© ANB - Griet Buyse

Het imposante vleermuizenhotel weegt meer dan een ton en wordt met een vrachtwagen en een kraan naar het stadsbos gebracht. De leerlingen van het VTI zijn trots op hun prestatie. Maar wat is nu precies het doel van het project? “Voor vleermuizen wordt het steeds moeilijker om geschikte zomerverblijfplaatsen te vinden waar ze ongestoord kunnen slapen en hun jongen grootbrengen”, vertelt Griet Buyse van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB). “Er zijn steeds minder natuurlijke verblijfplaatsen, zoals spleten in oude bomen. Heel wat bunkers verdwijnen, en woningen en kerktorens worden gerenoveerd en afgesloten. Dat speelt de vleermuizen parten. Daarom sloegen het VTI Deinze, de milieuraad van Deinze, de stad Deinze, Natuurpunt Deinze Plus, groothandel Eurabo en het ANB de handen in elkaar voor de bouw van een vleermuizenhotel. De leerkrachten en leerlingen van het derde jaar houtbewerking hebben er maandenlang enthousiast aan gewerkt.”

Spoorzoeker zomer 2014 | 31

© Erik Malfait

Nieuwe bestemming voor De Kosmos

Vervallen openluchtzwembad

omgetoverd tot

fris speeldomein Met zijn Europees beschermde natuurgebieden en avontuurlijke web van wandel-, fiets- en ruiterpaden lokt het West-Vlaamse Heuvelland jaarlijks duizenden recreanten. Sinds dit voorjaar kan de regio een bijzonder speeldomein bij op haar toeristische staalkaart zetten, compleet met klautertoestellen, ravotheuvel en theater in openlucht. “Waardevolle natuur en zachte recreatie kunnen best samengaan. Daarvan is Speelberg De Kosmos het levende bewijs.”

32 | Spoorzoeker zomer 2014

© Erik Malfait © Erik Malfait

Het recreatiegebied is aan twee kanten omgeven door een Europees beschermde habitat van gemengd eiken- en beukenbos, met zijn typische voorjaarsflora van boshyacinten en bosanemonen. Ook amfibieën, vleermuizen, spechten, uilen, reeën, rode eekhoorns en marterachtigen voelen zich hier thuis. “In 2009 kocht het ANB dit domein, wat het totale gebied rond het Hellegatbos deed uitgroeien tot 45 hectare op de noordflank van de Rodeberg”, vertelt Pierre Hubau.

“Op de zuidflank heeft het ANB met de Douvevallei en het Eeuwenhout ruim 60 hectare bos- en natuurgebied in haar bezit, een paradijs voor wandelaars, fietsers en ruiters. In deze bossen kunnen kinderen echter niet spelen. De nieuwe Speelberg is de ‘missing link’ tussen natuur en recreatie.”

Met de Speelberg De Kosmos trekt het ANB resoluut de kaart van de nieuwe natuurbeleving.

Een weloverwogen keuze, zo blijkt. “De avontuurlijke herinrichting van het recreatiegebied en de combinatie van natuur, sport, spel, waterpret en cultuur zijn een schot in de roos. We lokken de jeugd naar De Kosmos, terwijl de omliggende unieke natuur minder hinder ondervindt”, vertelt Wouter Mortier van het ANB. “We creëren hier een toffe plek om te ravotten voor zo’n tienduizend jongens en meisjes die jaarlijks overnachten in jeugdverblijfcentra.”

© Erik Malfait

i www.natuurenbos.be/ speelbergkosmos

Op ontdekking in het Heuvelland i Zin om te wandelen of te fietsen op de Rodeberg? Surf naar www.natuurenbos.be/ Domeinen/West-Vlaanderen en vind er alle routes en informatie over de natuurpracht in het gebied.

Spoorzoeker zomer 2014 | 33

© Vilda - Yves Adams

Van het nieuwe speelbos wandel je naar de speelweide en de aanpalende speelheuvel voor de allerkleinsten, met tal van houten speel- en klautertoestellen, waterplezier, tunnels en glijbanen. Langs markante bomen verpozen jong en oud op monumentale zitbanken.

Gezinnen tafelen in de oude boswachterswoning, die werd omgebouwd tot een overdekte picknickruimte. Maar de meest in het oog springende attractie is het indrukwekkende amfitheater voor optredens en theater in openlucht. Pierre Hubau: “De kuil ontstond na de afbraak van het oude openluchtzwembad. Iedereen kan een aanvraag indienen om hier een optreden te mogen geven, de gemeente Heuvelland behandelt de aanvragen.”

10.000 jongens en meisjes

© Erik Malfait

Het golvende West-Vlaamse Heuvelland, dat tijdens het wielerseizoen op heel wat fans kan rekenen, bestaat uit acht kleine dorpjes. In Westouter opende zopas het gloednieuwe recreatiedomein Speelberg De Kosmos zijn deuren. Om dat domein op de Rodeberg om te vormen tot een recreatiegebied van vier hectare, sloegen het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB), de gemeente Heuvelland, verschillende partners en de jeugdraad de handen in elkaar. En het resultaat mag er zijn. “In februari 2013 startte het ANB op de noordflank van de Rodeberg met de inrichting van de benedensite van De Kosmos”, vertelt boswachter Pierre Hubau. “Vandaag is het vroegere openluchtzwembad opnieuw een parel van openluchtrecreatie, met ruimte voor spel en ontspanning.”

SPOORZOEKER KORT

Duurzaam omgaan met everzwijnen

Everzwijnen zijn mooie en nuttige dieren, maar ze kunnen ook veel schade aanrichten. Hoe pak je het beheer aan?

Dat kom je op zaterdag 20 september te weten op het symposium ‘Everzwijnen in Limburg: resultaten en perspectieven in Vlaanderen’. Na een drie jaar durend proefproject rond everzwijnpopulaties in Limburg doen de experts hun ervaringen uit de doeken. De drie trekkende partners (de Hubertus Vereniging Vlaanderen, INBO en ANB) leggen de volledige problematiek uit: van beheer over wetgeving tot preventie en participatie.

De studiedag plaatst die kennis ook in een bredere context van grof wildbeheer. Plaats van afspraak: Landcommanderij Alden Biesen, Kasteelstraat 6, 3740 Rijkhoven (Bilzen). i Inschrijven kan nog tot en met vrijdag 5 september via rosetta.iannicelli@lne.vlaanderen.be.

Respect voor Regels

Vinderhoutse bossen

De natuurreservaten De Teut in Zonhoven en Ten Haagdoorn in Houthalen-Helchteren zijn elke zomer erg in trek. Recreanten genieten hier van nieuwe paden en zones die voor elk wat wils bieden: zowel wandelaars, fietsers, ruiters, mountainbikers als hondenliefhebbers hebben het hier naar hun zin!

Maar liefst 250 leerlingen uit vier scholen staken de handen uit de mouwen en plantten een weiland in Drongen-Luchteren vol jonge boompjes. Het resultaat? De Vinderhoutse Bossen zijn 4.400 zomereiken rijker. Het einddoel is om het groengebied Vinderhoutse Bossen, ten westen van Gent, 156 hectare nieuw bos te geven.

© Griet Buyse

In totaal zullen de vier groenpolen Gentbrugse Meersen-Damvallei (270 hectare), Parkbos (350 hectare), Vinderhoutse Bossen (215 hectare) en Oud Vliegveld (100 hectare) bijna de hele stad omsluiten, samen met bestaande groenzones zoals het natuurreservaat BourgoyenOssemeersen en de populaire Blaarmeersen.

Dankzij die vier groene longen woont elke Gentenaar straks op maximaal 5 kilometer van een groengebied.

34 | Spoorzoeker zomer 2014

© ANB

Om iedereen een fijne uitstap te gunnen, houdt de boswachter steeds een oogje in het zeil. Want sommige wandelaars zijn bang van honden, de paarden kunnen niet overal stappen en mountainbikers moeten op het crosspad blijven. Deze zomer helpt ook de federale bereden politie een handje: samen met de boswachters zullen de agenten ervoor zorgen dat iedereen de regels respecteert.

Tuinen om van te smullen Wil je een mooie én nuttige tuin? Dan kun je nog tot en met maandag 20 oktober inspiratie opdoen bij de zomertentoonstelling ‘De sierlijke eettuin’. Daar maak je kennis met allerlei groenten en fruitgewassen die ook in een gewone siertuin mooi ogen. Je kunt de tentoonstelling deze zomer gratis bezoeken tijdens de openingsuren van het wandel- en kasteelpark Vordenstein in Schoten. Tip: kruis alvast zondag 27 juli aan in je agenda, want dan zijn er de hele dag gratis rondleidingen. Wie van dahlia’s houdt, kan ook een uitgebreide collectie van die prachtige bloemen bewonderen. i Info: www.tuinpunt.be en www.natuurenbos.be (klik door naar domein Vordenstein).

Spelregels voor

Geocache Geocache is de hippe en mondiale vorm van een schattenzoektocht. De spelregels zijn eenvoudig: iemand verstopt een kist met gadgets, noteert nauwgezet de satellietcoördinaten en lanceert die op het wereldwijde web. Ook in de domeinen van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) liggen heel wat geocaches verstopt. Wil je weten of je voor het verstoppen van jouw geocache toestemming nodig hebt van het ANB? Surf dan naar www.natuurenbos. be en noteer op de kaart de coördinaten van je cache of de postcode van je gemeente. Ligt jouw cache in een ANB-domein dan mag je je schat tot op 3 meter van een pad of weg verstoppen. Hiervoor heb je wel de toelating nodig van de beheerder. i Alle informatie over de spelregels vind je op: www.natuurenbos.be/geocaching.

Handige hengelkaart In de mooie Vlaamse hengelwateren zwemmen tal van verschillende vissoorten. Wil je weten welke soort je waar vindt? Neem dan eens een kijkje op de hengelkaarten van het ANB. Voor elke provincie is er een aparte map met alle belangrijke wateren waar je mag vissen en de meest voorkomende vissoorten. Een aanrader voor elke visser! Een regiokaart geeft een meer gedetailleerd overzicht van de hengelwateren en vissoorten in een klein deel van de provincie. De regiokaarten en de hengelkaarten voor West-Vlaanderen, Oost-Vlaanderen, Antwerpen, Limburg en Vlaams-Brabant kun je gratis downloaden via de website van het ANB of aanvragen bij jouw Provinciale Visserijcommissie.

Spoorzoeker zomer 2014 | 35