Πρακτικα μεροσ 2ο by Nantia Veaki

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΡΙΤΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ Γηριατρικά σύνδρομα

Δ. Χανιώτης

Η γήρανση αποτελεί μια εξελικτική – εκφυλιστική πορεία της ζωής του ανθρώπου σε ένα προστατευόμενο περιβάλλον και χαρακτηρίζεται από μια σειρά χρονο-εξαρτώμενων μη αναστρέψιμων •ανατομικών και •λειτουργικών μεταβολών που μειώνουν τις φυσιολογικές εφεδρείες και την απόδοση του οργανισμού.

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΗΡΑΝΣΗΣ Όλα τα άτομα ενός πληθυσμού δεν γηράσκουν με τον ίδιο ρυθμό ή τον ίδιο τρόπο ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ & ΓΗΡΑΝΣΗ «Υγιής» γήρανση

«Παθολογική » γήρανση

ΗΛΙΚΙΑ (ΕΤΗ)

ΓΗΡΙΑΤΡΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ

«Φυσιολογική» γήρανση

Η προστασία της Τρίτης ηλικίας αποβλέπει:

http://www.bluezones.com/about/

Loma linda California

Nicoya, Costa Rica

Okinawa, Japan

Sardinia

ΙΚΑΡΙΑ

Αυτό που έχει σημασία στην γηριατρική δεν είναι η χρονολογική, αλλά η βιολογική ηλικία

Αν και υπάρχει… …διάκριση μεταξύ «χρονολογικής» & «βιολογικής» ηλικίας μετά το 40ο έτος ηλικίας ο οργανισμός χάνει κάθε χρόνο το 1% των φυσιολογικών του λειτουργιών. Αποτέλεσμα είναι οι μειωμένες εφεδρείες – απαραίτητες για την εξασφάλιση της ομοιοστασίας …



Εξαιτίας των παθοφυσιολογικών αυτών διαταραχών οι ηλικιωμένοι αναπτύσσουν ένα ή περισσότερα προβλήματα υγείας που ονομάζονται γηριατρικά σύνδρομα.

Επομένως… 

Η εμφάνιση των γηριατρικών συνδρόμων στους ηλικιωμένους συνδέεται με την φυσική διαδικασία του γήρατος.



Τα γηριατρικά σύνδρομα είναι πολυπαραγοντικά και οφείλονται συνήθως σε περισσότερες από μια αιτίες και μπορεί το ένα σύνδρομο να συμβάλει στην εμφάνιση ενός άλλου γηριατρικού συνδρόμου σαν μια «αλυσίδα».

• Τα γηριατρικά σύνδρομα έχουν συνήθως περισσότερες από μία αιτίες και μπορεί να περιορίσουν σε σημαντικό βαθμό τις λειτουργικές ικανότητες των ηλικιωμένων και να επηρεάσουν τελικά την ποιότητα ζωής τους.

Γηριατρικά σύνδρομα • • • • • • • • • • • • • •

Η άνοια Η κατάθλιψη το παραλήρημα, οι πτώσεις, η ευθραυστότητα -ευπάθεια, Η οστεοπόρωση οι κατακλίσεις, ο ίλιγγος τα λιποθυμικά και συγκοπτικά επεισόδια, η ακράτεια ούρων, η δυσθρεψία, Τα προβλήματα με τον ύπνο, Η αυτο-παραμέληση, Τα προβλήματα όρασης και ακοής.

ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΟΥΣ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΥΣ



ΙΣΤΟΡΙΚΟ



ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ –ΔΙΑΓΝΩΣΗ



ΘΕΡΑΠΕΙΑ (φαρμακοθεραπεία, συμμόρφωση, πολυφαρμακία, παράδοξη δράση, ανεπιθύμητες ενέργειες, αντενδείξεις.)

Τομείς διερεύνησης 

Γενική Κατάσταση Υγείας



Λειτουργική Κατάσταση



Νοητική κατάσταση



Συναισθηματική κατάσταση



Διατροφή



Πολυφαρμακία



Κοινωνική κατάσταση

Λειτουργική κατάσταση 

Σχετίζεται και αυτή με το προσδόκιμο επιβίωσης



Κλίμακα Καθημερινών δραστηριοτήτων (ADL)

6 βασικές λειτουργίες: (τροφή, ένδυση, τουαλέτα, περιποίηση, πλύσιμο, περιπατητικότητα) 

Κλίμακα Ενόργανων (IADL)

Καθημερινών

Δραστηριοτήτων

8 λειτουργίες: (ικανότητα χρήσης τηλεφώνου, ψώνια, προετοιμασία φαγητού, συντήρηση της οικίας, πλυντήριο, τρόπος μεταφοράς, υπευθυνότητα για τα φάρμακά του, ικανότητα να διαχειρίζεται τα οικονομικά)

Άνοια Συχνότητα:

>65 ετών: 6%-8% >80 ετών: 30%-40% Σχετίζεται

με μειωμένο προσδόκιμο επιβίωσης και υποδηλώνει την ανάγκη του ασθενή για συνοδόφροντιστή Folstein

Mini Mental Status

(προσανατολισμός, απομνημόνευση, υπολογισμός απλών πράξεων)

προσοχή

και

Κατάθλιψη Συχνότητα

σε ασθενείς > 65 ετών: 17%-37% (μεγαλύτερη απ’ ότι στον γενικό πληθυσμό) Η

αναγνώριση και η διάγνωση στους ηλικιωμένους μπορεί να είναι δύσκολη. Τα συμπτώματα (πχ: έλλειψη ενεργητικότητας) συχνά αποδίδονται στην προχωρημένη ηλικία ή σε άλλες παθολογικές καταστάσεις Κλίμακα

Γηριατρικής Κατάθλιψης 1982,30 ερωτήσεις: Brink and Yesavage 1986,15 ερωτήσεις: Sheikh and Yesavage 1999, 5 ερωτήσεις: Holy et al.

Δυσθρεψία 

Δεν υπάρχει ομοιόμορφος και αποδεκτός από όλους ορισμός της πλημμελούς θρέψης σε ηλικιωμένα άτομα



Ακούσια απώλεια βάρους >5% σε 1 μήνα >10% σε 6 μήνες



Εργαστηριακός έλεγχος: υποαλβουμινεμία υποχοληστερολαιμία (<160mg/dL)



Κλίμακα Mini Νutritional Αssessment (MNA):

(<4g/L),

ανθρωπομετρικές μετρήσεις (βάρος, ύψος), διατροφικές συνήθειες, λειτουργική κατάσταση, συνοδές παθήσεις που επηρεάζουν την πρόσληψη/πέψη της τροφής, οικονομική αδυναμία αγοράς επαρκούς τροφής

Πολυφαρμακία 

Πιο συχνή στις μεγάλες ηλικίες και εν μέρει οφείλεται στο ότι αυτοί οι ασθενείς επισκέπτονται ιατρούς διαφορετικών ειδικοτήτων



Μία από τις κύριες αιτίες νοσηλείας



Καταγραφή των φαρμάκων προς αποφυγή



αλληλεπιδράσεων



τοξικότητας



άσκοπων εξόδων

Κοινωνική κατάσταση 

Εκτίμηση των κοινωνικών αναγκών του ασθενή



Ελλιπής κοινωνική υποστήριξη επηρεάζει αρνητικά την έκβαση της θεραπείας



Συνθήκες διαβίωσης



Οικογενειακή κατάσταση



Επάρκεια συνοδού-φροντιστή



Εισόδημα

Συνοδές παθήσεις



Αυξάνονται με την χρονολογική ηλικία



Αξιολόγηση «του «βαρύτητας»



Σημαντικός προγνωστικός παράγοντας επιβίωσης και ανοχής στην θεραπεία

αριθμού»

και

της

Life Expectancy Rise

2012 ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΤΟΣ ΕΝΕΡΓΟΥ ΓΗΡΑΝΣΗΣ: Κοινωνική Αξιοποίηση της Τρίτης Ηλικίας

ΕΠΑΝΕΝΤΑΞΗ ΜΕ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ή ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ

ΜΠΡΑΒΟ ΤΟΥΣ: Πήραν απολυτήριο δημοτικού στα... 92 τους χρόνια

11 τρόφιμοι του Πτωχοκομείου Ηρακλείου των Ιδρυμάτων Καλοκαιρινού, σε ηλικίες 63 έως 92 ετών, δεν δίστασαν να γίνουν και πάλι μαθητές, επιτυγχάνοντας ότι δεν κατάφεραν ως παιδιά: Να αποκτήσουν Απολυτήριο Δημοτικού. Read more: http://www.newsbomb.gr/koinwnia/story/501411/mpravo-toys-piran-apolytiriodimotikoy-sta-92-toys-hronia-pics#ixzz3EyVdgx8W

Δ. Χανιώτης MD, PhD

1o Συνέδριο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

“Η ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ”

Εργασία στα νοσοκομεία: Οι αθέατες πλευρές

Δρ. Ευάγγελος Χ. Αλεξόπουλος Ιατρός Εργασίας ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014

Επαγγελματικές παθήσεις  μυοσκελετικές παθήσεις

 ψυχικές διαταραχές  δερματικές παθήσεις  λοιμώξεις (κυρίως ιογενής ηπατίτιδα και φυματίωση)

 Αλλεργίες (λάτεξ, φάρμακα)

 αναπνευστικές παθήσεις (άσθμα κ.ά.)  άλλες παθήσεις (γαστρεντερικού, νευρικού και αισθητηρίων οργάνων)

Επιπτώσεις στην υγεία Συμπτώματα και προνοσηρές καταστάσεις (διαταραχές ύπνου, χρήση αλκοόλ, ηρεμιστικών/αγχολυτικών)

     

Εργατικά ατυχήματα Αύξηση των απουσιών Πρόωρες συνταξιοδοτήσεις Μειωμένη ικανοποίηση από την εργασία

Υποβάθμιση της ποιότητας ζωής Υποβάθμιση της ποιότητας των υπηρεσιών

Ασφαλιστικές αποζημιώσεις

• ΚΟΣΤΟΣ ΕΡΓΟΔΟΤΩΝ 560 ΕΚ • ΚΟΣΤΟΣ ΓΙΑ ΤΑ ΑΤΟΜΑ *2 • ΚΟΣΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ *4 • ΣΥΝΟΛΟ 3,2 ΔΙΣ

• ΚΑΤΩ ΟΡΙΟ ΕΤΗΣΙΩΣ >1 ΔΙΣ €

ΠΟΙΑ Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ?

ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ δεν υπάρχει συστηματική παρακολούθηση της ΥΑΕ

Η εικόνα από έρευνες και εθνικές στατιστικές είναι αποσπασματική και υποεκτιμά σε σοβαρό βαθμό την πραγματική κατάσταση

 ΑΠΌ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΕ, ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ, ΗΠΑ οι δείκτες ήταν οι υψηλότεροι του τομέα των υπηρεσιών (τριτογενή τομέα), συγκρίσιμοι με τομείς της βαριάς βιομηχανίας

 Η επίπτωση στην Αυστραλία την περίοδο 2000-2003 45-65 επ. παθήσεις ανά 10000 εργαζόμενους & ΗΠΑ: 63-76 επ. παθήσεις ανά 10000 εργαζόμενους

 μυοσκελετικές παθήσεις (πάσχει >50%), οι παθήσεις του δέρματος και του αναπνευστικού

 Αιτίες πρόωρων συνταξιοδοτήσεων: τα μυοσκελετικά, τα ψυχιατρικά & τα καρδιαγγειακά νοσήματα

 Υψηλότερος δείκτης αποχωρήσεων: οδηγοί ασθενοφόρων, τραυματιοφορείς & βοηθητικό νοσηλευτικό προσωπικό

ΜΥΟΣΚΕΛΕΤΙΚΑ (Ν=286) ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΕΤΟΣ

ΟΣΦΥ %

ΑΥΧΕΝΑΣ %

ΩΜΟΣ %

ΠΟΝΟΣ/ ΕΝΟΧΛΗΣΕΙΣ

45,5

46,5

36,7

ΧΕΡΙ/ ΚΑΡΠΟ % 33,2

ΕΠΗΡΕΑΖΕΤΑΙ Η ΕΡΓΑΣΙΑ

77,5

46,5

53,3

ΑΠΟΥΣΙΑΣΑΝ

ΓΟΝΑΤΟ ΠΔΚ % % 21,3

17,5

54,2

52,5

Το μόνο που θέλω να σχολιάσω είναι ότι κάποιες φορές μου αναθέτουν εργασίες πέρα των δυνατοτήτων μου. Τις βγάζω πάντα εις πέρας όμως το στρες και η κούραση δεν είναι υπέρ μου με αποτέλεσμα αυτό να γυρνάει αρνητικά προς εμένα και σωματικά και ψυχολογικά και βέβαια αυτό με ακολουθεί και στην προσωπική μου ζωή Δύσπνοια λόγω των καθαριστικών που χρησιμοποιούνται και τις τυχόν διαφυγές αερίων ή λόγω του ανεπαρκούς κλιματισμού

Θα επιθυμούσα χώρο για φαγητό και όχι αυτό να γίνεται στο χώρο της εργασίας μας. Ειδικός χώρος για εκγύμναση στο χώρο του νοσοκομείου. Ο χώρος των κεντρικών εργαστηρίων είναι κλειστός, μικρός και χωρίς καλό εξαερισμό Απαράδεκτος ο κλιματισμός μετά τις 22:00 κάθε βράδυ που κλείνει το σύστημα κλιματισμού. Με τη δικαιολογία της εξοικονόμησης ενέργειας. Είμαστε όμως άνθρωποι αυτοί που δουλεύουμε μετά τις 22:00! Εργάζομαι σε υπόγειο χωρίς ηλιακό φως για 8 ώρες και χωρίς φυσικό αέρα. Συχνά στο εργαστήριο υπάρχει οσμή οργανικών διαλυτών καθώς και καυσαερίου ή σκουπιδιών που έρχεται απέξω μέσω του εξαερισμού. Οι συνθήκες υγιεινής είναι κακές λόγω της φορμόλης, ξυλόλης, οινοπνευμάτων, μεθανόλης κ.τ.λ

Δυσκολεύομαι και στρεσάρομαι αποκλειστικά και μόνο στην εργασία μου λόγω αυξημένου φόρτου εργασίας, λόγω των περιστατικών, του μειωμένου προσωπικού και της αδιαφορίας των ιατρών όταν παρουσιάζεται σοβαρό πρόβλημα. Κυριολεκτικά αισθάνομαι ότι βρίσκομαι στην πρώτη γραμμή και πρέπει να κερδίσω τη μάχη να μη πεθάνει ο ασθενής χωρίς να έχω συμμάχους Κανένα παράπονο από τις συνθήκες υγιεινής. Όλα εντός των πλαισίων του νοσοκομείου. Ανασφάλεια ως προς την ποιότητα (όχι τον αριθμό) των νοσηλευόμενων και η δυσαναλογία προσωπικού με αυτούς με αποτέλεσμα κίνδυνος λάθους από μέρους του προσωπικού και υπερβολική ένταση στη δουλεια Καμία ασφάλεια δεν νιώθω. Θεωρώ ότι η Νοσηλευτική Υπηρεσία βάλλεται από τις υπόλοιπες υπηρεσίες του …. Καλείται να ανταπεξέλθει σε μεγαλύτερες και περισσότερες απαιτήσεις και απαξιώνεται ταυτόχρονα Υπάρχει αρκετή διοικητική πίεση, όχι πάντοτε αδίκως αλλά δημιουργεί εντάσεις

Δέκα άνθρωποι μοιραζόμαστε ένα WC 1Χ1,5Μ Σε όλο το προσωπικό να γίνεται ετησίως ψυχολογική υποστήριξη και να επαναπροσδιορίζεται η καταλληλόλητά του για τη θέση την οποία κατέχει.

 Οι σημαντικότεροι πόροι ενός συστήματος υγείας είναι το προσωπικό

 Οι εργαζόμενοι αφοσιώνονται στην παροχή υπηρεσιών στους ασθενείς, μερικές φορές με φθορά της υγείας τους

 Οι επαγγελματικοί κίνδυνοι είναι πολυάριθμοι και σοβαροί

 Οι εργαζόμενοι γνωρίζουν λίγα για τους κινδύνους όπως επίσης και για τα προληπτικά μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται

ΙΑΤΡΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ • Συλλογή και επεξεργασία δεδομένων Προτάσεις ΓΝΩΜΑΤΕΥΣΗ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΗΤΑΣ • Εκτίμηση αρχική ή εξ’ αφορμής (ανελαστικές απαιτήσεις εργασίας – ιατρικά υποστηριζόμενες ικανότητες εργαζόμενου) & ΠΕΡΙΟΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΕΓΚΑΙΡΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΡΟΛΗΨΗ, ΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΥΓΕΙΑΣ • Εκπαίδευση, ενημέρωση, καταγραφή και επιτήρηση

Η Εκτίμηση επαγγελματικού κινδύνου συνδέεται με τη διαχείριση του κινδύνου και την επικοινωνία για τον κίνδυνο

Στόχοι  Η παρέμβαση με σκοπό την εξάλειψη ή αποφυγή των κινδύνων  Η καταγραφή των μέτρων πρόληψης και λήψη συμπληρωματικών μέτρων  Η ενημέρωση και κατάρτιση των εργαζομένων  Η πρόληψη ατυχημάτων και ασθενειών

Βήμα 1ο : εντοπισμός των πηγών κινδύνου Αναγνώριση και καταγραφή των κινδύνων (Φ / Χ / Β / Ο / Ε /ΨΚ & κίνδυνοι πτώσης…) Βήμα 2ο : εξακρίβωση της διακινδύνευσης (επαρκούν τα υπάρχοντα μέτρα ; η κατάρτιση και ενημέρωση των εργαζομένων ; Ποια η υποκειμενική εκτίμηση τους ;) 3ο βήμα : Η ποσοτική εκτίμηση (μετρήσεις θεσμικές απαιτήσεις (οριακές τιμές έκθεσης) τα αναγνωρισμένα πρότυπα ή την καλή πρακτική, επιλεκτικά) - αποτελέσματα προληπτικών εξετάσεων – εργατικά ατυχήματα και επαγγελματικές ασθένειες

Κίνδυνοι για την υγεία ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ  Ακτινοβολία (ιοντίζουσα και μη)

 Βιολογικοί παράγοντες  Εργονομικοί (μυοσκελετικές φορτίσεις, εργασία με ΟΟΑ)

 Χημικές ουσίες  Ψυχοκοινωνικοί και οργανωτικοί παράγοντες (σχέσεις με ασθενείς, κοινό, συναδέλφους, προϊσταμένους, κυλιόμενο ωράριο, ρυθμοί εργασίας, άνισες ευκαιρίες

και καταμερισμός της εργασίας, η έλλειψη συμμετοχής και πληροφόρησης)

 Το μικροκλίμα, ο θόρυβος, ο φωτισμός

Κίνδυνοι

Τμήματα

Επαγγελματικές ομάδες κινδύνου

Χημικοί Οξείδιο του αιθυλενίου

Κεντρικό τμήμα αποστείρωσης

Νοσηλευτές και βοηθοί νοσηλευτές

Φορμαλδεΰδη

Νεκροτομείο, εργαστήρια

Παθ/ανατόμοι, τεχνικοί, ερευνητές

Διαλύτες

Όλα τα τμήματα

Καθαριστές, τεχνικοί, ερευνητές

Αέρια αναισθησίας (ΝΟχ, αλοθάνιο)

χειρουργείο, αίθουσα νοσηλευτές, χειρουργοί, ανανήψεως αναισθησιολόγοι (ΕΓΚΥΕΣ!)

Καθαριστικά Απολυμαντικά

Όλα τα τμήματα

Προσωπικό καθαριότητας, νοσηλευτικό προσωπικό

Κίνδυνοι

Τμήματα

Επαγγελματικές ομάδες κινδύνου

HIV, HBV, HCV, HAV

ΤEΠ, χειρουργεία, εργαστήρια, ….

Ιατροί, νοσηλευτές, εργαζόμενοι στα οδοντιατρεία και στα εργαστήρια

Μ της φυματίωσης

Θάλαμοι, εργαστήρια

Ιατροί, νοσηλευτές, εργαζόμενοι στα εργαστήρια, φυσιοθεραπευτές

Βιολογικοί

Κίνδυνοι

Τμήματα

Επαγγελματικές ομάδες κινδύνου

Εργονομικοί Χειρισμός ασθενών, Θάλαμοι, αποθήκες Εργαζόμενοι που χειρίζονται ασθενείς και τροχήλατων βαρέα φορτία

Κοπιαστικές σωματικές στάσεις

Όλα τα τμήματα

Όλο το προσωπικό

Επαναληπτικές κινήσεις

Όλα τα τμήματα

Πληκτρολόγιο, υπάλληλοι, προσωπικό καθαριότητας, φυσιοθεραπευτές, οδηγοί

Ψυχοκοινωνικοί / οργανωτικοί Επαφή με ασθενείς, έλλειψη ελέγχου, κυλιόμενο ωράριο, βία

Όλα τα τμήματα

Όλο το προσωπικό

ΔΥΣΚΟΛΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

οι εργονομικές ή/και οργανωτικές παρεμβάσεις η ανεπαρκής υποστήριξη, η έλλειψη συντονισμού και συνεργασίας η βία από ασθενείς, συγγενείς ή επισκέπτες η ηθική και σεξουαλική παρενόχληση

το ΣΤΡΕΣ

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΣΤΡΕΣ • 6 παράγοντες κινδύνου (HSE Standards): 1. ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ Κατά πόσο οι εργαζόμενοι μπορούν να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις της εργασίας; 2. ΕΛΕΓΧΟΣ Έχουν λόγο οι εργαζόμενοι στο πως κάνουν την δουλεία τους;

ΒΗΜΑ 2: ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ 3. ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ

Ποια είναι η υποστήριξη και η ενθάρρυνση που προσφέρεται από τη διοίκηση, τους προϊσταμένους, τους συναδέλφους. 4. ΣΧΕΣΕΙΣ

Προωθείται η θετική εργασιακή εμπειρία και το θετικό εργασιακό κλίμα;

ΒΗΜΑ 2: ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ 5. ΡΟΛΟΣ Είναι κατανοητός ο ρόλος των εργαζομένων στην εταιρεία τους; Αποφεύγετε η σύγκρουση ρόλων; 6. ΑΛΛΑΓΕΣ

Πώς γίνεται η διαχείριση και η επικοινωνία των αλλαγών – μικρών και μεγάλων;

Ερωτήματα για εσάς

• Πόσοι επισκέπτες υγείας απαχολούνται σε ιατρεία εργασίας? • Πόσοι σε ιατρεία εργασίας Νοσοκομείων? • Έχουν εκδοθεί απολογιστικές δράσεις του έργου τους (εμβολιασμοί, εκπαίδευση κ.ά.) • Τι αναφορές υπάρχουν για σχεδιασμό – εφαρμογή και αξιολόγηση προγραμμάτων πρόληψης και προαγωγής υγείας που έχουν υλοποιηθεί?

Οι «αθέατες πλευρές» είναι πολλές, ανάβεις ένα σπίρτο και τις καις... …διασκευή Γ. Πουλόπουλος

Και επειδή εμείς στα ιατρεία εργασίας δεν καίμε ας οργανωθούμε καλύτερα να Φωτίσουμε και να Δράσουμε στις πολυσχιδείς πτυχές της ΥΑΕ Στην κατεύθυνση αυτή απαιτείται οργανωμένη στρατηγική και από το σύλλογο και τη σχολή σας ώστε να αποτελέσετε συστατικό της ομάδας των ΥΥΑΕ ΥΑΕ: ΥΓΕΙΑ & ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΥΥΑΕ: ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΥΑΕ

Η Ομάδα Πρόληψης και Προαγωγής Υγείας στο Νοσοκομείο.

Νομοθετικό πλαίσιο με έμφαση στις αρμοδιότητες των Επισκεπτών Υγείας.

Ε.Κωνσταντίνου Καθηγήτρια Εφαρμογών Τμήμα Δημόσιας Υγείας και Κοινοτικής Υγείας Κατεύθυνση Κοινοτικής Υγείας ΤΕΙ-Α Αθήνας

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

• Ν.1568/1985: «Υγιεινή και Ασφάλεια των εργαζομένων». Το νομοθετικό πλαίσιο προβλέπει: • Υποχρεώσεις των εργοδοτών • Υποχρεώσεις και δικαιώματα των εργαζομένων • Υποχρεώσεις της Πολιτείας

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΚΥΑ 88555/3293/1988 και ΠΔ 157/92 η εφαρμογή του νόμου επεκτάθηκε στα δημόσια νοσοκομεία

Π.Δ. 294/88, 17/96 και 159/99 το θεσμικό πλαίσιο συμπληρώθηκε και εναρμονίστηκε με το αντίστοιχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

• Ν. 3850/2010 - Κύρωση του κώδικα νόμων για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ • Ν. 4144/2013 - Αντιμετώπιση της παραβατικότητας στην Κοινωνική Ασφάλιση και στην αγορά εργασίας και λοιπές διατάξεις αρμοδιότητας του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας

• Ν. 4225/2014 - Αναβάθμιση και βελτίωση των μηχανισμών είσπραξης των ασφαλιστικών φορέων, πρόστιμα για την ανασφάλιστη και αδήλωτη εργασία και λοιπές διατάξεις αρμοδιότητας Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας

Η ομάδα Πρόληψης και Προαγωγής Υγείας στο Νοσοκομείο. • Ιατρός Εργασίας • Επισκέπτης/τρια Υγείας • Τεχνικός Ασφάλειας

Η ομάδα Πρόληψης και Προαγωγής Υγείας στο Νοσοκομείο.

Σκοπός της είναι η διατήρηση ασφαλών και υγιεινών συνθηκών εργασίας, εξοπλισμού και συστημάτων εργασίας για όλους τους εργαζόμενους.

Η ομάδα Πρόληψης και Προαγωγής Υγείας στο Νοσοκομείο. Γενικές αρχές: • Η προαγωγή της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων. • Η πρόληψη των επαγγελματικών κινδύνων και η προστασία της υγείας και της ασφάλειας.

Η ομάδα Πρόληψης και Προαγωγής Υγείας στο Νοσοκομείο. Γενικές αρχές: • Η εξάλειψη των συντελεστών κινδύνου των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών. • Η ενημέρωση και εκπαίδευση των εργαζομένων και των εκπροσώπων τους.

Ο/Η Επισκέπτης/τρια Υγείας σε συνεργασία με τον Ιατρό Εργασίας: Γενικές ιατρικές εξετάσεις και

Εξειδικευμένες

εξετάσεις

ανάλογα

επαγγελματική έκθεση.

ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ / 2 ΕΤΗ

με

την

Ο/Η Επισκέπτης/τρια Υγείας σε συνεργασία με τον Ιατρό Εργασίας:

Παρέχει

Α΄

Βοήθειες

σε

περιπτώσεις

ατυχημάτων ή αιφνίδιες ασθένειες στο χώρο εργασίας.

Ο/Η Επισκέπτης/τρια Υγείας σε συνεργασία με τον Ιατρό Εργασίας: Ιατρικοί φάκελοι – ιατρικό ιστορικό των εργαζομένων. (Ατομικό Βιβλιάριο Επαγγελματικού Κινδύνουαποτελέσματα των ιατρικών και εργαστηριακών εξετάσεων)

Ο/Η Επισκέπτης/τρια Υγείας σε συνεργασία με τον Ιατρό Εργασίας:

Πραγματοποιεί εμβολιασμούς (ηπατίτιδα, τέτανος, γρίπη)

Ο/Η Επισκέπτης/τρια Υγείας σε συνεργασία με τον

Ιατρό Εργασίας: Τηρεί αρχείο απουσιασμού των εργαζομένων και αναλύει στατιστικά τα στοιχεία αυτά.

Ο/Η Επισκέπτης/τρια Υγείας σε συνεργασία με τον

Ιατρό Εργασίας: Αρχείο με την καθημερινή κίνηση.

Ενημέρωση του βιβλίου ατυχημάτων.

Ο/Η Επισκέπτης/τρια Υγείας σε συνεργασία με τον Ιατρό Εργασίας: • Επιδημιολογικές μελέτες διερεύνηση των αιτιών των εργατικών ατυχημάτων και των απουσιών από ασθένεια. διερεύνηση των επιπτώσεων της εργασίας στη σωματική και ψυχική υγεία των εργαζομένων. Προτείνει μέτρα για την πρόληψη τους.

Ο/Η Επισκέπτης/τρια Υγείας σε συνεργασία με τον

Ιατρό Εργασίας: Εκπαίδευση των εργαζομένων σε θέματα υγείας και ασφάλειας της εργασίας και προαγωγής της υγείας τους.

Εκπαιδευτικά σεμινάρια σε τακτά χρονικά διαστήματα

Ο/Η Επισκέπτης/τρια Υγείας σε συνεργασία με τον

Ιατρό Εργασίας: Επεξηγεί την αναγκαιότητα της χρήσης των ατομικών μέσων προστασίας (ΜΑΠ). Συμβουλές

Ο/Η Επισκέπτης/τρια Υγείας σε συνεργασία με τον

Ιατρό Εργασίας: Παρακολουθεί το περιβάλλον εργασίας για την εντόπιση των επαγγελματικών κινδύνων και δίνει συμβουλές για τη μείωση ή την εξάλειψή τους. Υγειονομικοί έλεγχοι Μετρήσεις (φυσικοί, χημικοί, βιολογικοί παράγοντες)

Συνεργάζεται με την Επιτροπή Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας

Όργανο βελτίωσης των συνθηκών εργασίας

Επιτροπή Υγιεινής και Ασφάλειας της εργασίας • Μελετά τις συνθήκες εργασίας. •

Προτείνει κατάλληλα μέτρα για την αποφυγή επανάληψης σοβαρών συμβάντων.

•

Επισημαίνει τον επαγγελματικό κίνδυνο στους χώρους εργασίας.

Επιτροπή υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας • Συμμετέχει στη διαμόρφωση της πολιτικής για την πρόληψη του επαγγελματικού κινδύνου. • Καλεί τον εργοδότη να λάβει τα κατάλληλα μέτρα σε περίπτωση άμεσου και σοβαρού κινδύνου.

• Συνεδριάζει με τον εργοδότη, παρουσία του Τ.Α. και του Ι.Ε. για τη διευθέτηση σχετικών θεμάτων.

ευχαριστώ!

ΜΠΟΥΡΝΑ ΒΙΡΓΙΝΙΑ Οκτώβριος, 2014

Εργατικό Ατύχημα Το ατύχημα σε μόνιμο ή προσωρινό χώρο εργασίας που συμβαίνει σε εργαζόμενο κατά την εκτέλεση της εργασίας του, ή εξ αφορμής αυτής, το οποίο επιφέρει ανατάξιμες ή μη, σωματικές ή/και ψυχικές βλάβες • κατά την μετάβαση από και προς την εργασία (1 ώρα, ΙΚΑ )

Αναγγελία ατυχήματος (ΠΔ 17/96, άρθρο 8, παρ.2α) Ενημέρωση εντός 24 ωρών εξωνοσοκομειακοί φορείς  ΙΚΑ (Ασφαλιστικός Φορέας)  Επιθεώρηση Εργασίας  Αστυνομία (θανατηφόρο ατύχημα)  Ελληνικό Προξενείο (ατυχήματα εξωτερικού)  Ιδιωτική Ασφαλιστική Εταιρία  Τεχνικός Ασφαλείας & Ιατρός Εργασίας Καταγραφή ατυχήματος  Έντυπο / Αναφορά Ατυχήματος (στατιστικό δελτίο)  Βιβλίο Ατυχημάτων και Κατάλογος ανικανότητας εργασίας εξαιτίας ατυχήματος (> 3 ημέρες) Διερεύνηση ατυχήματος (Ν 568/85, άρθρο 7) Τεχνικός Ασφάλειας εντός 5 ημερών (μελλοντικές προτάσεις αποφυγής παρόμοιου ατυχήματος)

Αιτίες Ατυχήματος • • • •

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΗΧΑΝΗ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΣ ΤΥΧΑΙΟ ΣΥΜΒΑΝ

Επαγγελματικός Κίνδυνος Είναι κάθε κατάσταση ή παράγοντας που μπορεί να επιδράσει βλαπτικά στον εργαζόμενο και να προκαλέσει:

 Εργατικό ατύχημα ή Επαγγελματικό νόσημα

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ

ΦΥΣΙΚΟ Ι ΒΙΟΛΟΓΙ ΧΗΜΙΚΟΙ ΚΟΙ ΟΡΓΑΝΩΤΙ ΕΡΓΟΝΟΜ ΚΟΙ ΙΚΟΙ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩ ΝΙΚΟΙ

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ;

 Από στοιχεία στην ΕΕ, ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ, ΗΠΑ: οι υψηλότεροι δείκτες ατυχημάτων ήταν του τομέα των υπηρεσιών (τριτογενή τομέα), συγκρίσιμοι με τομείς της βαριάς βιομηχανίας

 Παθήσεις: μυοσκελετικές (πάσχει >50%), δερματικές, αναπνευστικές

 Αιτίες πρόωρων συνταξιοδοτήσεων: νοσήματα μυοσκελετικά, ψυχιατρικά, καρδιαγγειακά

 Υψηλότερος δείκτης αποχωρήσεων: οδηγοί ασθενοφόρων, τραυματιοφορείς, βοηθητικό νοσηλευτικό προσωπικό

 Ευρωπαϊκή λίστα επαγγελματικών παθήσεων περιλαμβάνει λοιμώδεις παθήσεις και έκθεση σε ιοντίζουσα ακτινοβολία επαγγελματικής αιτιολογίας

 Συχνότερα εργατικά ατυχήματα - νοσοκομεία  Μικροτραυματισμοί με αιχμηρά αντικείμενα ή τέμνοντα εργαλεία (βελόνες, εργαλεία κοπής)  Πτώσεις λόγω ολισθηρότητας δαπέδων  Θερμικά – χημικά εγκαύματα  Ηλεκτροπληξίες  Δηλητηριάσεις από χημικά (απολυμαντικά, αντισηπτικά, διαρροή μονοξειδίου άνθρακα, τοξικές ουσίες...)

• Συνολικό Κόστος Εργατικών ατυχημάτων & ασθενειών >1 ΔΙΣ € (0,8 – 1,3) • Κόστος Εργοδοτών 150 ΕΚΑΤ. € (100-400) • 150-300 € / ετησίως για τον καθένα μας... ! • Από μελέτες διεθνείς και τις λίγες ελληνικές - δεν γνωρίζουν πολλά για τους κινδύνους στα νοσοκομεία οι εργαζόμενοι - η καταγραφή των ατυχημάτων εστιάζεται σε βιολογικούς παράγοντες

Η εικόνα είναι αποσπασματική και υποεκτιμά σε σοβαρό βαθμό την πραγματική κατάσταση

ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ:  Η μόνη πάθηση που αναγνωρίζεται ως επαγγελματικής αιτιολογίας είναι η ιογενής ηπατίτιδα (Κανονισμός ΙΚΑ άρθρο 40)  Οι εργαζόμενοι στον κλάδο της υγείας ξεπερνούν τους 200.000 και οι μισοί από αυτούς εργάζονται στα Νοσοκομεία (ΕΣΥΕ)  Δεν υπάρχει συστηματική παρακολούθηση της Υγιεινής & Ασφάλειας της Εργασίας  Η μέση επίπτωση ατυχημάτων στα νοσοκομεία είναι 2 ατυχήματα ανά 1.000 εργαζόμενους (ΙΚΑ)  Πολιτική πρόληψης συνήθως για τα λοιμώδη νοσήματα

Επιδημιολογία Βιολογικών Κινδύνων • Παγκοσμίως ~ 40% των λοιμώξεων σε HBV & HCV και 2,5% σε HIV σε εργαζόμενους στον τομέα της υγείας, αποδίδονται σε επαγγελματική έκθεση σε βελόνες ή κοφτερά αντικείμενα > 90% των λοιμώξεων - αναπτυσσόμενες χώρες • Κάθε χρόνο εκτιμάται ότι στα νοσοκομεία γίνονται 600.000 - 800.000 τραυματισμοί από βελόνα Τραυματίζεται συχνότερα το νοσηλευτικό προσωπικό και ιδίως στα δωμάτια νοσηλείας (ΕΡΙΝΕΤ : Exposure Prevention Information Network)

Κίνδυνος Μετάδοσης μετά από Διαδερμική Έκθεση Πηγή • HIV • Ηπατίτιδα C • Ηπατίτιδα B (μόνο HBeAg +)

Κίνδυνος (%)

0.25 – 0.4 0.4 – 1.8 6 – 30

Αναδρομική μελέτη σε νοσοκομείο εργατικών ατυχημάτων 2003 – 2013 454 Εργατικά Ατυχήματα σε (Ν = 850):  (392, 86,3%) επαγγελματίες υγείας  (62, 13,7%) τεχνικό – διοικητικό – συνεργείο καθαρισμού (εργολαβική εργασία)

• Πρώτες βοήθειες ή/και ιατρική φροντίδα σε (372, 82,7%) εργαζόμενους • Άρνηση έντυπης αναφοράς ατυχήματος 32 εργαζόμενοι (πριν το 2010) & καταγραφής στο Ιατρείο Εργασίας

Ατυχήματα Εργαζομένων ανά Υπηρεσία (σε ανθρωπο-έτη) Σύνολο 4,744 Διοικητική Υπηρεσία 1,584 Τεχνική Υπηρεσία 1,818 Παραϊατρικά Επαγγέλματα 2,045

Ατυχήματα / 100 α-ε

Συνεργείο Καθαρισμού 4,444

Ανθρωποέτη

Νοσηλευτική Υπηρεσία 6,386

Αριθμός Ατυχημάτων

Ιατρική Υπηρεσία 6,764

100

200

300

400

500

Ατυχήματα Εργαζομένων ανά Φύλο 600 454

400

200

323 131

29%

71%

100%

Άνδρες Γυναίκες Σύνολο

Ατυχήματα ανά Ειδικότητα • ΙΑΤΡΙΚΟ: οι Ιατροί πλήττονται αναλογικά περισσότερο, κυρίως οι επεμβατικοί π.χ. χειρουργοί (54, 98,18%) • ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΟ: οι Νοσηλευτές έχουν το μεγαλύτερο ποσοστό σε σχέση με τους καθαριστές χειρουργείου και αποστείρωσης • ΠΑΡΑΪΑΤΡΙΚΑ: οι Τεχνολόγοι των ιατρικών εργαστηρίων, οι Παρασκευαστές , οι Αιμολήπτες είχαν τα περισσότερα ατυχήματα λόγω της φύσεως της δουλείας τους • ΛΟΙΠΟ: στο προσωπικό των Πλυντηρίων και της Κουζίνας καταγράφηκαν τα περισσότερα περιστατικά σχεδόν τα μισά του συνόλου των υπηρεσιών

Ατυχήματα Επαγγελματιών Υγείας 2003 - 2013 Ατυχήματα

Ατυχήματα ανά 100 αε* 52 41

36 28

22 19 3,64

3,14

7,77

6,78

8,43

6,12

8,59

18 4,63

6,78

5,95

2,98

5,89 392

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Σύνολο

Μηνιαία κατανομή ατυχημάτων 0 Σύνολο / μέση τιμή 0 Δεκέμβριος Νοέμβριος Οκτώβριος Σεπτέμβριος Αύγουστος Ιούλιος Ιούνιος Μάιος Απρίλιος Μάρτιος Φεβρουάριος Ιανουάριος 0

4,34 9,95 9,69

17 39 38

8,93 5,61 8,16 11,22 8,67 8,93 9,18 8,42 6,89 10

35 22 Ποσοστό %

32 44

Ατυχήματα

34 35 36 33 27 20

ατυχημάτων Ημερήσια κατανομή Άγνωστο 0% Κυριακή 10% Σάββατο 6%

Δευτέρα 17%

Παρασκευή 16% Πέμπτη 16%

Τρίτη 18% Τετάρτη 17%

Κατανομή ατυχημάτων το 24ωρο Ποσοστό % (ανά ώρα)

Ατυχήματα

392

125

142 99

0,89

5,31

0:00 - 05:59

06:00-11:59

3,61

4,17

12:00 - 16:59 17:00 - 23:59

Άγνωστο

Σύνολο/μέση τιμή

7,24

• Ηλικία του εργαζόμενου το χρόνο του συμβάντος: η πλειοψηφία των ΕΥ ήταν <44 ετών με αυξημένη επίπτωση στις ηλικίες 30-34 και 40-44 ετών • Τόπος ατυχήματος: Χειρουργεία (165, 42,09%), ΜΕΘ (105, 26,78%), όροφοι νοσηλείας (69, 17,60%)

• Είδος Αιχμηρών Αντικειμένων – (Σ = 238):  βελόνες (170, 71,42%),  νυστέρια (17, 7,14%)

 μαχαιρίδια (15, 6,30%) • Είδος δραστηριότητας κατά την έκθεση σε αιχμηρά αντικείμενα:  χρήση σε ασθενή (134, 56,30%)  μεταφορά / τελική διάθεση στο δοχείο συλλογής (20, 8,40%)  απόσυρση αντικειμένου μετά από χρήση (17, 7,14%)

• Είδος Βιολογικών Υγρών – (Σ = 53 ):  αίμα (34, 64,15%) • Είδος δραστηριότητας κατά την έκθεση σε βιολογικά υγρά:  άμεση επαφή με ασθενή (28, 52,83%)  απόσυρση αντικειμένου μετά από χρήση (9, 16,98%)  επαφή με μολυσμένο εξοπλισμό (7, 13,20%)

• Ιολογικός έλεγχος ΑΣΘΕΝΩΝ (ενημερωμένη συγκατάθεση) μετά την επαγγελματική έκθεση από 276 άτομα έγινε σε 245 :  Αρνητικό (HBsAg, HCV, HIV) (159, 57,61%)

 HBsAg: θετικό (42, 15,22%) αμφίβολο (4, 1,45%)  HCV: θετικό (28, 10,14%) αμφίβολο (13, 4,71%)  HIV : 1 αμφίβολο

Από 290 εκτιθέμενους ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ σε αιχμηρά αντικείμενα ή βιολογικά υγρά : • Φορείς : 2 ήταν της ηπατίτιδας Β και 1 της ηπατίτιδας C • Εμβολιασμένοι : για HBV (247, 85%) συνολικά 1 - 4 φορές & άγνωστο (7, 2,40%) • Σε 29 εργαζόμενους χορηγήθηκε γ΄ σφαιρίνη • Μη αποδοχή εμβολιασμού ποσοστό < 5%

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ • • • •

Ίδρυση Υπηρεσιών ΥΑΕ Εφαρμογή Νομοθεσίας Ν 3850/2010 Εφαρμογή Μοντέλων Προαγωγής Υγείας Πρότυπα Συστήματα Διαχείρισης ΕΛΟΤ ISO (Ποιότητα 9001,9002, Περιβάλλον 14001, Ασφάλεια-Υγιεινή 1801:2008) • Γραπτή Εκτίμηση Επαγγελματικού Κινδύνου • Διαδικασία / Καταγραφή Ατυχημάτων και μικροτραυματισμών (στατιστική εκτίμηση) • Εκπαίδευση / Ενημέρωση Προσωπικού

ΕΚΚ : ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ 1ο

2ο

3ο

• Προσδιορισμός Πηγών Κινδύνου •• Εκτιθέμενα Άτομα Εκτίμηση Κινδύνων

• Καθορισμός Προτεραιοτήτων Λήψη Αποφάσεων • Ανάληψη Δράσης • Παρακολούθηση Αναθεώρηση

Πρόληψη _1  Σήμανση χώρων εργασίας, πυρανίχνευση, πυρόσβεση, συντήρηση μηχανών, MSDS  Μέσα ατομικής προστασίας - ΜΑΠ  Εκτίμηση καταλληλότητας εργασίας από ΙΕ  Βασικές Προφυλάξεις (standard precautions) και κατά περίπτωση προφυλάξεις επαφής, αερογενείς, σταγονιδίων  Διαχείριση αιχμηρών, απορριμμάτων -Υγιεινή  Μηχανικά μέτρα προστασίας εξοπλισμού  Ασφαλείς εργασιακές πρακτικές

Πρόληψη _2  Ανοσοποίηση ανά τμήμα, ειδικότητα, άτομο (πάθηση, ηλικία, κύηση) ΣΥΝΑΙΝΕΣΗ  Πολιτική για ιολογικό έλεγχο εργαζομένων  Διαδικασίες, Πρωτόκολλα, Αλγόριθμοι μετά από επαγγελματική έκθεση (εκτίμηση έκθεσης, αντιμετώπιση, ανοσοποίηση, προφύλαξη, παρακολούθηση, συμβουλευτική καθοδήγηση)  Υποκίνηση ενδιαφέροντος σε θέματα ΥΑΕ (διανομή φυλλαδίων - βιβλίων, τοιχοκόλληση αφισών- συνθημάτων, ιστοσελίδα..)

ΡΟΛΟΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΗ ΥΓΕΙΑΣ • Παροχή Α΄ Βοηθειών (έλεγχος επάρκειας: υγειονομικό – φαρμακευτικό υλικό / ιατροδιαγνωστικό εξοπλισμό) • Ατομικός Φάκελος Υγείας

- Καταγραφή κατάσταση υγείας (ιατρικό / επαγγελματικό / ατομικό / νοσηλευτικό ιστορικό / ιατρικές εξετάσεις) - Συμμετοχή στην ιατρική εξέταση  Τήρηση ιατρικού απορρήτου

Ελάχιστος Ιατροδιαγνωστικός Εξοπλισμός των ΥΠΠ • Ψυγείο • Πιεσόμετρο • Στηθοσκόπιο • Θερμόμετρο ηλεκτρονικό • Ηλεκτροκαρδιογράφος • Διαφανοσκόπιο προβολής ακτινογραφιών • Αναστημόμετρο • Ζυγός σώματος

• • • • • •

Ακοόμετρο Ωτοσκόπιο Ρινοσκόπιο Οφθαλμοσκόπιο Visus test Διαπασών 250 - 500 1000 Hz • Φυγόκεντρος

Ιατρικά Αρχεία Εργαζομένων • • • • • • • • • •

Αλλεργιών Εμβολιασμού Ατυχημάτων - Συμβάντων Απουσιασμού Δοσιμετρούμενου προσωπικού Επανεκτίμηση καταλληλότητας εργασίας Αλλαγή θέσης εργασίας για λόγους υγείας Σιδηροπενικής αναιμίας Υπερχοληστερολαιμίας Θυρεοειδή

• Εργαστηριακός - Ιατρικός έλεγχος :  Αρχικός μετά την πρόσληψη και πριν την τοποθέτηση σε θέση εργασίας  Περιοδικός ανάλογα την θέση εργασίας ή τις ομάδες εργαζομένων  Κατάρτιση ομάδων εργαζομένων  Ανεύρεση ατόμων υψηλού κινδύνου  Χορήγηση παραπεμπτικών - ανάκληση απαντήσεων από ΝΠΣ

 Εκτίμηση καταλληλότητας προς εργασία – Ιατρός Εργασίας

• Εμβολιασμοί Εργαζομένων :

 Έλεγχος βιβλιαρίων εμβολιασμού  Ενημερωμένη έγγραφη συγκατάθεση ή μη εμβολιασμού  Πιστοποιητικό εμβολιασμού  Αρχείο ανοσοποίησης προσωπικού • Συμμετοχή στην Εκτίμηση Επαγγελματικού Κινδύνου :  Εκτίμηση επικινδυνότητας θέσεων εργασίας  Μετρήσεις περιβαλλοντικών παραγόντων  Διενέργεια ερωτηματολογίων

• Σχεδιασμός - Εφαρμογή Προγραμμάτων Αγωγής Υγείας :

 Εφαρμογή μέτρων πρόληψης διασποράς λοιμωδών νοσημάτων  Επιτήρηση για την χρήση ατομικών μέσων προστασίας  Ενημέρωση κρουσμάτων ΚΕΕΛΠΝΟ Ταξιδιωτικές οδηγίες • Συμμετοχή στην Eκπαίδευση Εργαζομένων σε θέματα υγιεινής & ασφάλειας εργασίας

• Συμμετοχή – Συνεργασία με ΕΣΩ - ΦΟΡΕΙΣ

ΣΥΝΔΕΤΙΚΟΣ ΚΡΙΚΟΣ  Ιατρό Εργασίας  Τεχνικό Ασφάλειας  Διοίκηση Νοσοκομείου - Ενημέρωση για νέους ή περιοδικά απασχολούμενους εργαζόμενους - Σχεδιασμό βαρδιών (ανάπαυση / διαλείμματα / αποφυγή εγκύων στην νυχτερινή εργασία  Επιτροπή Υγιεινής και Ασφάλειας Εργασίας  Επιτροπή Λοιμώξεων

• Συμβουλευτική Εργασιακής Υγείας  Συμβουλευτικό ρόλο  Συντονισμός επικοινωνίας εργαζόμενου  συμβούλους γιατρούς  αρμόδιο γιατρό ειδικότητας • Παροχή Υπηρεσιών Κοινωνικής Υποστήριξης

 Κατ΄οίκον επισκέψεις  Συμμετοχή σε προγράμματα εθελοντικής αιμοδοσίας - δωρητές σώματος  Αποκατάσταση ψυχικά πάσχοντα

• Εφαρμογή της Νομοθεσίας  Ελληνική νομοθεσία για την ΥΑΕ Κανονισμοί λειτουργίας του νοσοκομείου Πρωτόκολλα Νοσηλευτικής Φροντίδας • Ενημέρωση των Εξελίξεων στην Πρόληψη Προαγωγή Υγείας στην Εργασία  Παρακολούθηση σεμιναρίων  Εσωτερικό και Εξωτερικό Δίκτυο

Προαγωγή Υγείας & Ασφάλειας Εργασίας  Κατάλληλο εργασιακό περιβάλλον  Αύξηση παραγωγικότητας του ανθρώπινου δυναμικού  Μείωση εστιών επαγγελματικού κινδύνου  Μείωση των χαμένων εργατοωρών  Μείωση επαγγελματικών ατυχημάτων ασθενειών

Πηγές πληροφόρησης • Υπουργείο Εργασίας, ΣΕΠΕ www.ypeka.gr • Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας www.elinyae.gr • National Labor Organization www.ilo.org • National Institute for Occupational Safety and Health www.niosh.com • Center for Disease Control and Prevention www.cdc.gov • Ευρωπαϊκό Δίκτυο για την Ασφάλεια και Υγεία στην Εργασία www.osha.europa.eu

WHO, the PEDY Law and the health visitors

Wim Van Lerberghe

Athens 9th October 2014

Adapted from Wallace P, 2004.

Patient experience

Purchaser Perspective Care Experience

Affordability

Value

Clinical Quality

Clinician Perspective

The human resource challenge (I)

The human resource challenge (II)

Distortions in the Greek Health System (I)

Distortions in the Greek Health System (II) 0

100 150 200 250

Public expenditure PPP OOP PPP Medicines as % THE Doctors / Population Acute care beds / Population

MRI / Population CT exams / Population Compared to OECD (OECD=100)

Everybody is unhappy • Politicians: the disconnect between discourse and performance is dangerous • Policy makers: this gets out of hand, we need more value for money • Professionals: this is not what we studied for • Citizens: we’re not getting proper care and we’re being ripped off

wvl 2013

161

1. Explicit entitlements • • • • •

Access Information Voice Choice Quality

wvl 2013

162

2. Desirable features of “quality care” • • • • •

Effective Safe Comprehensive and integrated Continuity Respectful and people-centered 100 80 60 40 20 0

Important Critical

To contain costs

wvl 2013

To improve standards

To empower patients

163

3. Fit-for-purpose organisation • Proximity: Small and close-to-client, to allow for stable personal relation • Responsibility: Explicit responsibility for a defined population (users and non users): active instead of passive • Motivation: Aligned incentives, learning/improving/creating, happy staff

wvl 2013

164

Is this a good reform? • Is care getting better? – – – –

High quality care: safe, effective, people-centred, parsimonious, trusted Curative and preventive, physical and mental Care that produces both health and social inclusion Care that is there where its needed, for whom its needed and when its needed (24/7)

• Is there universal access and social protection? – – – –

No barriers to access No catastrophic expenditure No impoverishing expenditure No dependence on informal payments

• Is the network organised as it should? – – – – 6/19/2014

Close to client Human size Responsibility Active passive? 166

Is there a role for health visitors? • Part of quality and active responsibility: – – – – –

Continuity of care Comprehensive care (preventive…) People-centredness Trust Social inclusion

• But can only be effective in a team, and roles are not fixed for eternity. You have to be prepared for life-long learning and evolving duties

Primary Health Care Reform in Greece 1st National Health Visitors Conference

Pavlos N. Theodorakis, MD, MSc, DipLSHTM, PhD, CEO, Athens Mental Health Hospitals Trust, Senior Advisor, Division of Health Systems and Public Health, WHO Regional Office for Europe

Athens 9th October 2014

Introduction • Greek economic crisis: global concern owing to its side effects and risks involved for both the eurozone and the global economic community. • Major sources of inadequacy are the severe structural weaknesses in: – Greek public administration, – economy

– which lead: – to bureaucracy, – low quality of services, – high costs.

Background and rationale

• • •

•

Since the beginning of the financial crisis in 2007, Greece has been affected more than any other European country. By 2010, the deepening financial downturn included a large fiscal deficit, a shrinking of GDP, budgets cuts and growing unemployment. Τhe continued deteriorating situation has affected to some extend the provision of services to the population, particularly the most vulnerable groups, such as the elderly, the unemployed, the disabled and the uninsured. Although the health status of the population is fairly good compared to other neighbouring countries, it is of crucial importance for the Ministry of Health (MoH) to be able to assess the current conditions around access to care for vulnerable groups, and to plan for appropriate policy responses.

Progression of Greek GDP (2008 - 2012)

Progression of Unemployment (2008 - 2012)

Source: Elstat

Progression of Long Term Unemployment

Source: Elstat

Progression of Youth Unemployment (2008 - 2012)

Source: Eurostat

Greek healthcare sector • typical example of a bleeding economic sector • total health-care expenditure 1991: 5,3% of GDP • total health-care expenditure 2008: 9,7% of GDP • between 1991 an 2008 Greece has actually got worse in terms of global health outcomes

Evolution of pharmaceutical expenditure 6

5,60

4,53 4,00

3,51 2,87

3 2

4,30 3,80 2,88 2,44

1,88

1 0

2000 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 TARGE T

Financing (I) Greece spends 9.1% of the countryâ&#x20AC;&#x2122;s GDP on health, a proportion comparable to other OECD countries of 9.6%: Greece actually spends a higher proportion of GDP on health than Austria, Norway, Finland, Iceland or Ireland. In absolute terms, however, health spending has fallen; it is now considerably lower than the European average: in 2011 it was 2361 US$ at PPP, against 3322 for the OECD â&#x20AC;&#x201C; 71% of the OECD average.

Financing (II) Moreover, the share of expenditure paid out-of-pocket at point of delivery is exceptionally high, 30.5% in 2011: the only country, apart from Luxemburg and Portugal, to be above 25% in the EU. Formal out-of-pocket payments – fees, co-payments, diagnostics, medicines – are compounded by a high prevalence of “informal payments”. For example, maternity services cost the user on average 701€ private OOP payments plus 848€ informal payments. This is a major deterrent for timely uptake of care.

Financing (III) The distortions in how we pay for health care have brought us to an extremely uncomfortable situation when the crisis hit the country. When employment was high most of the stress on households could be absorbed. With the current rates of unemployment and poverty this is no longer the case. By the end of last year we had about 25% of our population without health insurance â&#x20AC;&#x201C; an unbearable problem in terms of access to care, of social exclusion, and of political tension.

Large number of physicians The highest among countries of the OECD and as a result emphasis in medicalization

www.oecd.org/els/healthpoliciesanddata/oecdhealthdata2012-frequentlyrequesteddata.htm

Inhabitants per Physician (Private & Public Sector)

175

THE WHOLE COUNTRY EAST AND WEST MAKEDONIA CENTRAL MAKEDONIA WEST MAKEDONIA THESSALY HPEIROS IONION WEST CREECE STEREA ELLADA ATTIKI PELOPONNHSOU NORTH AEGEAN SOUTH AEGEAN CRETE

206 144 206 189 159 183 221 221 149 371 241 267 149

www.oecd.org/els/healthpoliciesanddata/oecdhealthdata2012-frequentlyrequesteddata.htm

Inhabitants per Specialty (Private & Public Sector)

PHYSICIAN

BIO-PATHOLOGY CARDIOLOGIST

PEDIATRICIAN OBSTETRICIAN

OPHTHALMOLOGIST ORTHOPEDIC

1.531 3.889 3.765 3.417 4.871 5.978 5.106 11.387

DERMATOLOGIST

8.943 8.566

OTOLARIGOLOGIST PULMONOLOGIST

8.771

PSYCHIATRIST SURGEON

RADIOLOGIST OUROLOGIST

NEUROLOGIST

4.895 5.708

11.111 10.194

GASTROENDEROLOST

ENDOCRINOLOGIST

www.oecd.org/els/healthpoliciesanddata/oecdhealthdata2012-frequentlyrequesteddata.htm

18.151 21.912

Generalists V Specialists

CT medical equipment

Source: OECD Healthdata Database, 2009

MRI medical equipment

GR 4.53

GR 40.00

GR 35.00

PHC - Basic organizational aspects â&#x20AC;˘ Primary health care in the public sector was delivered through a dual system, consisting of: - NHS: 200 PHC centers and 160 hospital outpatient services,

- EOPYY: 100 ambulatory care units with ~ 9,5 million beneficiaries.

Infrastructure

Ministry of Health

1st Health Region

2nd Health Region

3rd Health Region

4th Health Region

5th Health Region

6th Health Region

7th Health Region

14 Hospitals

15 Hospitals

10 Hospitals

12 Hospitals

7 Hospitals

19 Hospitals

4 Hospitals

Health Centers

In every hospital there is an equal number of outpatient departments providing PHC services

189

PHC profile • Most extensive and medically staffed PHC network in the world with regard to the population size • one doctor / 175 inhabitants • one doctor / 42 inhabitants with chronic disease • 4,2 visits / year / person in PHC in Greece • elderly (up to 6) and women (up to 5) • 80% visited a doctor, at least once, last year • >40 million visits/ year • >60 million prescriptions/ year

Primary Health Care Providers in Greece Outpatien t clinics of Hospitals

Health Programs NPID,NGO , Church

Health Center s

Outpatie nts clinics of Private Hospitals

Multifuncti onal District surgeries P.H.C Public and Private Sector

Private Diagnost ic Centers

Contract ed Doctors

Municipal Surgeries( without institutiona l authority)

District surgerie s

Special District Surgerie s EOPYY Units(For mer ΙΚΑ)

Public and private structures of primary health care

Health Center Personnel in each Health Region November 2012, data esynet

Health Region (YPE)

Medical personnel

Nursing personnel

Administrativ e personnel

ScientificNon medical personnel

Paramedical personnel

Τechnical personnel

other personnel

YPE1

190

108

YPE2

251

230

148

YPE3

175

254

109

YPE4

430

516

112

114

YPE5

299

396

195

YPE6

638

616

280

141

104

YPE7

190

115

TOTAL

2071

2317

920

143

531

399

511

193

District Surgeries personnel November 2012, data ESYnet Ηealth Region (YPE)

Rural practitioners

GP’S or Consultants B

Total medical personnel

Nurse

Midwife

Total

YPE1

YPE2

141

310

YPE3

128

201

458

YPE4

206

280

571

YPE5

190

110

300

626

YPE6

215

241

456

949

YPE7

129

258

TOTAL

683

824

1507

125

3172

194

PHC in the private sector

• private practices • private diagnostic centers • labs

Medical Equipment Basic Gynecology Medical Basic Basic Dental % % % % Equipment/Instru Imaging Microbiology Equipment/Instru Coverage Coverage2 Coverage3 ments (according to Coverage4 laboratory laboratory ments

Health Region

Health Centers

1 2 3 4 5 6 7

8 26 18 35 33 67 14

7 20 16 34 27 41 14

88% 77% 89% 97% 82% 61% 100%

8 21 18 35 29 53 13

100% 81% 100% 100% 88% 79% 93%

8 19 16 32 28 46 12

100% 73% 89% 91% 85% 69% 86%

8 16 14 28 24 35 9

100% 62% 78% 80% 73% 52% 64%

TOTAL

201

159

79%

177

88%

161

80%

134

67%

test PAP exams)

Biopathology Tests

Medical Imaging Tests

Organisation

Year

Volume

EOPYY Health Centers Health Centers

2012 (estimation) 2012 estimation (ESYNET) 2011 (ESYNET)

22.771.332 5.302.100 5.245.034

Source: ESYNET 2011

Organisation

Year

Health Centers (X-ray & U/S) 2012 estimation (ESYNET) Health Centers (X-ray & U/S) 2011 (ESYNET) EOPYY (No X-rays) 2012 (estimation)

Volume 472.115 476.936 2.694.708

ICT in PHC Health Region

No. of Required No. No. of PC's % Required No. printers in of PC's in use Coverage of Printers use

% Coverage2

108

90%

77%

200

114

57%

207

46%

368

213

58%

329

138

42%

372

318

85%

343

304

89%

329

302

92%

325

302

93%

447

362

81%

434

332

76%

320

266

83%

263

207

79%

TOTAL

2144

1672

78%

1989

1447

73%

197

PHC: 30 years of reforming the reform…I • For 30 years, Greece attempts to reform the healthcare system with a focus on PHC. • NHS was launched in 1983 with the aim to provide universal coverage to the Greek population, and ensure: - equity, - equal access and - social cohesion.

• the extent to which primary health care ensures universal and equitable access to high quality PHC services and continuity of care is still questioned.

PHC: 30 years of reforming the reform…II • Despite attempts to decentralize, NHS governance: - remains vertical, - with a top-to-down approach, - one central point for decision-making. • Greece is still striving to - set health care priorities, - allocate scarce resources

Strong primary care systems

Source: Kringos et al, 2012

PRIMARY CARE SYSTEM FRAMEWORK Dimensions of the PC structure Governance of PC system

Economic conditions of PC system

PC Workforce development

Dimensions of the PC Process

Access to PC services Comprehensiveness of PC services Continuity of PC

Coordination of PC

Dimensions of PC outcomes Quality of PC

Efficiency of PC

Equity of PC

Governance (I) â&#x20AC;˘ Unclear distribution of responsibilities between national government and district and local authorities (centralization-decentralization), health insurance funds and NHS, public and private sector. â&#x20AC;˘ No broadly supported vision of primary care, priority setting, financing, supply planning and management, service provision or quality monitoring.

Governance (II) • No explicit governmental policy to regulate the distribution of primary care providers and facilities more evenly. • The delivery of integrated primary care is an issue that needs extensive efforts. • Low level of development of ICT solutions. • Lack of use of results of empirical research by policy makers.

Economic conditions for PC • Low payment for GPs • Large share of private spending and under the table payments (less strong in PC than in hospital care). • Gaps in available equipment especially in rural areas.

High primary health-care costs â&#x20AC;˘ repetition of tests and prescriptions due to poor information transfer between providers â&#x20AC;˘ vast induced demand for health-care services - large number of specialists (highest OECD) - ineffectiveness of the existing control mechanisms of health insurance funds

Workforce development

• Lack of GPs and nurses in primary care. • No clear job/task description for GPs and other PC providers. • No policy in health education to redress the balance between generalists and specialists and to increase the attractiveness of residency training in family medicine.

Access • Although the PHC structures within the health care system of Greece are directly accessible, they do not fit into the widely accepted definition of primary care. • PHC GP-based network was not yet developed in urban areas. • In urban areas, the absence of pathways between primary and secondary care mean that PHC patients frequently refer directly to hospitals for common disorders. • Regional differences in access.

Comprehensiveness

• Often very small role of GPs, limited to prescribing and referring. • Lacking a clear community orientation. • Private practices (often single handed) mainly focus on the patients visiting the practice. • Sometimes lack of crucial equipment.

Continuity

• Continuity is a problem due to the fragmented health care system. • Referral letters are not common. • Only occasionally primary care practices receive information within 24 hours about contacts of patients with out-of-hours services. • No communication of specialists with general practitioners after the completion of an episode of treatment.

Coordination

• No referral system.

• No actual coordination.

Quality

â&#x20AC;˘ No information about quality of care in PC. â&#x20AC;˘ Some private practices and diagnostic centres have more advanced quality assurance systems.

Efficiency

â&#x20AC;˘ Not enough information to assess efficiency. â&#x20AC;˘ Health care institutions measure quantity of services (visits, laboratory tests etc.),but not how these service contribute to improvement of population health.

Equity

â&#x20AC;˘ There are clear and increasing inequities in health care in Greece. â&#x20AC;˘ These inequities relate to health status, socioeconomic status and place of living.

Levels of Healthcare Provision

administrative level

Region Prefecture Community Family

population Tertiary Care

Secondary Care Primary Care Self care

over 500.000 50.000 - 500.000 500 - 50.000 1-10 people

Primary Care: Reform objectives (I) â&#x20AC;˘ Focus EOPYY on its core mission as a health insurance fund and strengthen its role as a purchaser of health services, at the same time abolishing its dual role of purchaser and provider of health services. â&#x20AC;˘ End the dual organisations of PHC in Greece composed of EOPYY and NHS services in order to achieve a more adequate health service provision, improved coordination and hence diminish fragmentation , and ensure better governance for the health care structure and for the professionals.

Primary Care: Reform objectives (II) â&#x20AC;˘ Initiate the reform of polyclinics and the rural primary health care (PHC) system by implementing a revised structure that will gather all existing health centers under the Regional Health Authorities. â&#x20AC;˘ Develop further the Greek PHC system under the health regions into a modern system by creating the family doctor institution and its teamwork, introducing mandatory listing with individual doctors, as well as mandatory specialist referrals to support the system through a gate-keeping role and reinforce prevention mechanisms practices in PHC - on the basis of an elaborated action plan.

Principles, general structure and resources of the PHC Reform (I) Service characteristics: – Universal coverage with basic service package to all citizens and non-citizens – Countrywide, geographically accessible everywhere – Quality of services and their continuity – attractive enough to be first choice even in cities – Offers listing with Family Doctors of the individual´s own choice – Includes GPs, experienced internists, paediatricians

Principles, general structure and resources of the PHC Reform (II) Service characteristics: – Offers teamwork with nurses and other health professionals, as well as other services (social protection, education). – Financially accessible to everyone. – Supported by mandatory referrals to specialists. – Caters for round-the-clock care for acute diseases and accidents, on-time care for non-acute, non-chronic conditions, continuity care for chronic conditions, referrals, preventive and other public health interventions. – Round-the-clock care supported by health care centres (HC) at suitable levels for acute care, where family doctors and staff are posted when on call.

Financing of the system

â&#x20AC;˘ Budgets will be developed through an allocation formula based on regional needs.

â&#x20AC;˘ It is strongly recommended to move to a singlepayer funding and contracting model.

Primary Health Care Reform in Greece: The way forward The overall reform objective, with the implementation of the Law 4238/2014 of PEDY, is to create a comprehensive and a nation-wide Primary Health Care Network, coordinated by the Regional Health Authorities, based on the principles of the continuity of care, quality, effectiveness, efficiency and social justice.

Further aspects of the Law 4238/14 (I) strengthening the constitutionally enshrined principle of equal access to public health services the establishment of primary care as the core of the health system and underline the supportive and complementary role of secondary and tertiary care

Further aspects of the Law 4238/14 (II) the provision of health care services based on the specific social, economic and epidemiological characteristics of the reference population and the real health needs strengthening the efficiency and utilization of available physical, financial and human resources services in response to the expectations and needs of society

Benefits of the implementation of the Law 4238/14 (I) • Identifies all the public health units that provide PHC services under the responsibility of the RHAs. • Defines the referral hospitals for the Health Units of PEDY (scientific, clinical and educational linkage between them) • Contributes in planning, development, monitoring and evaluation of provided PHC services • Defines the PHC sectors and the Local PHC Networks • Establishment of the institution of the Family Physician • Strengthening the role of EOPYY as a purchaser of health services.

The transformation of current ambulatory into the future universal Primary Health Care Network (I)

Urban: 107 Ex-EOPPYY Pedi and NHS HC (2-39/region)

520 Family health units and 50? specialist outpatient referral units

Rural: 199 rural NHS Health centres (6-30 /region)

Rural: 199 reinforced rural NHS Health centres (6-30/region)

Ex-EOPYY PEDY & U HC

Rural health centre

SORU: Specialist Outpatient Referral Units

SORU

FHU Reinforced Rural health centre

The transformation of current ambulatory into the future universal Primary Health Care Network (II) The family health units and health centres will get back-up from: • the 81 hospital trusts with their specialist in- and out-patient services, • the Specialist Outpatient Referral Units (SORU), created through transformation of existing ex-EOPYY units and Urban Health Centres, • the Reference Diagnostic Centres (RDC).

The reform will require the reinforcement of Rural Health Centres, as well as a number of critical interventions at the hospital level and the integration of the last efforts to integrate mental health and primary care.

The patient flow in the new system

Personal relation with the FDr you choose to register with

Specialised Outpatient Referral Unit (exEOPYY PEDI)

FHU Referral and counterreferral

Hospital

Hospitals, SORUs and RDCs will be accessed through mandatory referral by the FHUs

Ministerial Decisions Implementation of • • • •

•

17/2/2014: Law 4238/2014 17/3/2014: Circular for the operation of the Health Units of PEDY 16/4/2014: Circular for the Health Centers and the decentralized units under their command, on their operation as PEDY units 5/6/2014: Common Ministerial Decision for the access of the uninsured and financially weak people to the system of nursing and medical care 28/6/2014: Common Ministerial Decision for the access of the uninsured and financially weak people to the pharmaceutical care

Ministerial Decisions MD for implementation •

The scientific, nursing and educational connection of the Health Units of PEDY, with the referral Hospitals. • Defining the sectors of Primary Health Care and the Local Network Services of PHC • The establishing of the Family Physician (recruitment, contracting, EPR)

Family Doctor

Midwives

PHC Team

Health Visitor

Community Nurse

Mental Health Worker

Other Health Professional s

The implementation of PEDY Law (I) As starting point the Greek Parliament has passed, against strong opposition of various interests groups, the so-called PEDY-law, a law instoring a unified primary care system. Its effects will play out over time, but there are already important concrete results, around 3 axes:

The implementation of PEDY Law (II) First, we are moving towards universal coverage. • At the beginning of 2014 nearly one quarter of the Greek population, including most of the poorest, faced unsurmountable financial barriers to access to care. • From February on they have gained free access to primary care consultations; • In June they became entitled to hospitalization in Public Hospitals, and then to medicines, all under the same conditions as the insured population. • We are now working to extend their access to diagnostics, with the clear aim to move close to universal coverage in the near future. Things are not perfect yet, but the situation where a large part of the population had no access at all is a thing of the past.

The implementation of PEDY Law (III) â&#x20AC;˘ Second, we are moving towards people-centered care, by creating a network of family health units as the entry point for better quality care. â&#x20AC;˘ Greece presents the paradox of having one of the highest doctor/population ratios in the world, but at the same time having almost no family doctors, with all the consequences in terms of contiuity, coordination, and, critically, people-centredness. â&#x20AC;˘ We know that building the network and culture of family health primary care units will be a long term process, but it has now started and is gaining momentum.

The implementation of PEDY Law (IV) â&#x20AC;˘ Third, the transformation into a primary care based system has allowed us to revitalise the our mental health reform - the completion of this reform had stalled but we can now realistically hope to complete it - including the closure of the psychiatric asylums of the past - within 2015, because the law provides us with one of the missing pieces: the primary care system in which to integrate community mental health. â&#x20AC;˘ Greece has taken the call for PHC now more than ever seriously and shows that even in difficult circumstances, we can do this.

Our vision

… thorough restructuring of the National Health System ... to … improve citizen’s health by meeting their health needs and ensuring its sustainability for the next generations (HIA mandate and roadmap, 2013, p5) Universal access to quality services

Effective and Transparent governance

PEDY Law: PC, referral, sectorisation, medical records,...

PEDY law: responsibilities RHA Reorganisation Rationalisation

Fair and sustainable financing through reformed eopyy PEDY law: purchaserproviders split

DRG law

526 29315 Universal access PHC, medicines, diagnostics, hospital care

501 29146 procurement medicines

536: 293226i DRG

530 29322iii pilot hospital logistics

529 29322ii coding supplies

536: 293226i DRG Institute

520 29311i-vii: reorganisation and resctructuring service delivery

542 2941 share of expenditure tendered

537 293226ii DRG legal framework

500 29145: promoting uptake of generics in hospitals

528 29322i publication balance sheets

541 29327: follow up analysis integration of DRG

535 29325: Electronic medical records

522 29312: Identification KPI

532 29322v: co payments and informal payments

534 29324 IT: KPI monitoring

543 2942: tendering expensive medicines eopyy pharmacies

Total PHC cost

Στην ανωτέρω ΤΗΕ πρέπει να προστεθούν και τα λειτουργικά έξοδα

Financing formula of the new PHC system

Thank you for your attention!

Pavlos N. Theodorakis, MD, MSc, DipLSHTM, PhD, CEO, Athens Mental Health Hospitals Trust, Senior Advisor, Division of Health Systems and Public Health, WHO Regional Office for Europe Athens 9th October 2014

1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Επισκεπτών Υγείας 2014, Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών

241

ΕΘΝΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΝΕΟΠΛΑΣΙΩΝ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΠΙΣΚΕΠΤΗ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗ ΧΑΡΑΞΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Γκέτσιος Ι. MSc Δημόσιας Υγείας Επισκέπτης Υγείας Γ.Ν.Α Σισμανόγλειο-Α. Φλέμιγκ

1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Επισκεπτών Υγείας 2014, Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών

242

Τι είναι το ΕΑΝ;  Το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών (ΕΑΝ) είναι ένας

μηχανισμός συλλογής και επεξεργασίας πληροφοριών που σχετίζονται με τον καρκίνο και προέρχονται από το Δημόσιο και Ιδιωτικό τομέα υγείας.

1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Επισκεπτών Υγείας 2014, Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών

243

Που ανήκει;  Το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών, σύμφωνα με το Ν.

3370 (ΦΕΚ 176/Α’/05) άρθρο 20 έχει ενταχθεί στο ΚΕ.ΕΛ. Π.ΝΟ.  Την ευθύνη της ορθής λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών σε κάθε Νοσοκομείο την έχουν οι Ογκολογικές Επιτροπές των Νοσοκομείων και των Ιδιωτικών κλινικών βάσει της Υ4α/οικ. 1858/10-01-05 Υπουργικής Απόφασης (ΦΕΚ 30/Β’/05).  Η λειτουργία του Ε.Α.Ν. διέπεται από τους νόμους διαφύλαξης του ιατρικού απορρήτου και το χειρισμό των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων. 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Επισκεπτών Υγείας 2014, Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών

244

Σκοπός  Το ΕΑΝ παρέχει σημαντικές πληροφορίες για τη

συχνότητα (επίπτωση και νεοπλασιών σε εθνικό επίπεδο.

επιπολασμό)

των

 Αποτελεί την αφετηρία για τον έλεγχο του καρκίνου σε

εθνικό επίπεδο και την κύρια πηγή πληροφόρησης για τη χάραξη εθνικής στρατηγικής για τον καρκίνο.  Η καταγραφή γίνεται από τον Επιμελητή Καταγραφής.

1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Επισκεπτών Υγείας 2014, Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών

245

Επιμελητής Καταγραφής Προκειμένου: α) να αναβαθμιστεί το σύστημα καταγραφής στοιχείων για τον καρκίνο β) να συμφωνεί με τα διεθνή πρότυπα  Η καταγραφή διενεργείται από συγκεκριμένα άτομα

τα οποία θα φέρουν τον τίτλο του «Επιμελητή Καταγραφής» και θα πρέπει να έχουν οριστεί στα Δημόσια Νοσοκομεία και στις Ιδιωτικές Κλινικές.  Το ΚΕ.ΕΛ. Π.ΝΟ. διαθέτει σε όλους τους Καταγραφείς Η/Υ.

1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Επισκεπτών Υγείας 2014, Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών

246

Θεσμικό πλαίσιο Ο

υπάλληλος που θα οριστεί ως «Επιμελητής Καταγραφής» θα πρέπει κατά προτίμηση να είναι Επισκέπτης/τρια Υγείας ή άλλος επαγγελματίας υγείας Εγκύκλιοι Υπ. Υγείας  Αρ. Πρωτ: Y4α/οικ.136216/09-12-2011,  Αρ. Πρωτ. Υ1ΓΠ/οικ. 4570/15-1-2014, Εγκύκλιο Γενικού Γραμματέα Υπ. Υγείας  Αρ. Πρωτ.1010/12-2011

1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Επισκεπτών Υγείας 2014, Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών

247

Ο Επιμελητής Καταγραφής πρέπει να:

 Να έχει καλή γνώση της αγγλικής γλώσσας  Να έχει πιστοποιητικό χειρισμού ηλεκτρονικών υπολογιστών.  Είναι πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης στα ειδικά Νοσοκομεία και τα Νοσοκομεία με πάνω από 300 κλίνες.  Είναι σταθεροί στα καθήκοντά τους ενώ οι αντικαταστάσεις αυτών θα γίνονται μόνο σε ειδικές περιπτώσεις.  Βρίσκεται σε πλήρη συνεργασία με της Ογκολογική Επιτροπή του Νοσοκομείου, τα εμπλεκόμενα διαγνωστικά εργαστήρια και κλινικές.  Έχει συγκεκριμένο χώρο εργασίας, στον οποίο θα κλειδώνει τα έγγραφα και τον υπολογιστή του.

1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Επισκεπτών Υγείας 2014, Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών

248

Μέθοδος:

 Ο Επισκέπτης Υγείας Επιμελητής Καταγραφής έχει την

ευθύνη συγκέντρωσης των πληροφοριών που απαιτούνται από το Ε.Α.Ν.  Καταγράφει συστηματικά και σε καθημερινή βάση όλες τις νέες περιπτώσεις καρκίνου που διαπιστώνονται και κάνει την ηλεκτρονική τους καταχώρηση στο ενιαίο λογισμικό πρόγραμμα που παραχωρείται από το Κέντρο Ελέγχου & Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ).

(Το 2013 παρέλαβαν πολλοί συνάδελφοι από το ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ φορητούς ηλεκτρονικούς υπολογιστές και τους σχετικούς κωδικούς για την ασφαλή μεταφορά των δεδομένων που θα συλλέγουν στη βάση του ΕΑΝ σύμφωνα με την άδεια από την Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα.)

1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Επισκεπτών Υγείας 2014, Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών

249

Διάγραμμα ροής επιβεβαιωμένης καταγραφής σε κάθε εργαστήριο

Εργαστήριο

Κ α τ α γ ρ α φ έ α ς

Γρ. κίνησης πληροφοριακό σύστημα

Αναζήτηση

Αναζήτηση έκθεσης στο φάκελο

μητρώου

Εξαγωγή στοιχείω ν

Εξαγωγή δημογραφικών & λοιπών στοιχείων

ICD-10 Γρ. ΕΑΝ

Βιβλίο μητρώου

Αρχειοθέτηση

Στατιστική επεξεργασία H/Y

VPN

Αρχειοθέτησ η

1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Επισκεπτών Υγείας 2014, Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών

250

Εκπαίδευση Το ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ έχει την ευθύνη και μέριμνα :  της συνεχούς εκπαίδευσης και επιμόρφωσης των

Επιμελητών Καταγραφής.  της επίλυσης τυχόν προβλημάτων που μπορεί να

προκύψουν κατά τη διαδικασία συλλογής, καταχώρησης και αποστολής των δεδομένων.

1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Επισκεπτών Υγείας 2014, Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών

251

Αποτελέσματα Σε ετήσια βάση στο τέλους του χρόνου τα συγκεντρωτικά στοιχεία αποστέλλονται στο ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ το οποίο μεριμνά:  για την δημοσίευση και ανακοίνωσή τους στην επιστημονική κοινότητα .

 ενημέρωση υπουργείου υγείας και διεθνών οργανισμών.  κατάθεση

νέων τεκμηριωμένων προτάσεων αντικαρκινική πολιτική της χώρας.

και <<συμμετοχή>> στη

1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Επισκεπτών Υγείας 2014, Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών

252

Προτάσεις ΕΑΝ  Στα πλαίσια ενίσχυσης του ΕΑΝ και εδραίωσης του ρόλου των Επιμελητών

Καταγραφής

 ΚΕ.ΕΛ. Π.ΝΟ

 Επιμελητές Καταγραφής

κατάθεση προτάσεων

1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Επισκεπτών Υγείας 2014, Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών

253

 Σύσταση και λειτουργία αυτοτελών Γραφείων ΕΑΝ στον Οργανισμό των

μεγάλων (>300 κλίνες) Νοσοκομείων (όπως π.χ. Γρ. Λοιμώξεων, Γρ. Ποιότητας) σύμφωνα τις προϋποθέσεις του ΕΑΝ και της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα.

1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Επισκεπτών Υγείας 2014, Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών

254

 Ορισμός του επιμελητή καταγραφής καρκίνου ως γραμματέα

στην ΟΕΝ με δικαίωμα ψήφου και σύγκλισης της Επιτροπής για θέματα του ΕΑΝ (ισότιμο μέλος).  Η

θέση του επιμελητή καταγραφής θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως θέση υψηλής ευθύνης δεδομένου υπό την έννοια ότι προϋποθέτει αυξημένη διατομεακή συνεργασία εντός του νοσοκομείου και ανταπόκριση σε αυστηρά χρονοδιαγράμματα.

 Συστηματική

(ετήσια) αξιολόγηση και πρόβλεψη βαθμολογική εξέλιξη όλων των καταγραφέων.

1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Επισκεπτών Υγείας 2014, Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών

για

255

 Θέσπιση «ειδικότητας-εξειδίκευσης» επιμελητή καταγραφής (π.χ. cancer registrar διεθνώς).  Διευκόλυνση για συμμετοχή σε προγράμματα επικαιροποίησης των γνώσεων στο γνωστικό

αντικείμενο της Ογκολογίας-Παθολογοανατομικής και της καταγραφής.

1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Επισκεπτών Υγείας 2014, Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών

256

Στοιχεία καταγραφής Έτος

2012

Γ.Ν.Α Σισμανόγλειο – Αμαλία Φλέμιγκ

Σύνολο καταγραμμένων περιστατικών

Ονοματεπώνυμο καταγραφέα/-ων

ΓΚΕΤΣΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ MSc Υπεύθυνος καταγραφής ΕΑΝ

Παθολογ/κο Εργ. 890

Αριθμός περιστατικών ανά φύλο

Αριθμός περιστατικών ανά ηλικία

Άρρεν

Θήλυ

0-14 ετών

15-24 ετών

25-49 ετών

50-74 ετών

> 75 ετών

720

170

458

387

867

211

598

443

Παθολογ/κό Εργ.

ΓΚΕΤΣΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ MSc Υπεύθυνος καταγραφής ΕΑΝ

Γ.Ν.Α. ΣΙΣΜΑΝΟΓΛΕΙΟ

ΤΖΑΡΑ ΑΘΗΝΑ MSc Αναπληρώτρια καταγραφέας

Γ.Ν.Α. ΣΙΣΜΑΝΟΓΛΕΙΟ

192

140

119

ΓΚΕΤΣΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ MSc Υπεύθυνος καταγραφής ΕΑΝ

Παθολογ/κό Εργ. ΑΜΑΛΙΑ - ΦΛΕΜΙΓΚ 232

174

112

111

1502

1181

321

829

619

2392

1901

491

1287

1006

1078

2013 Κυτταρολ/κό Εργ.

2013

ΣΥΝΟΛΟ 2013 ΣΥΝΟΛΟ 2012-2013

1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Επισκεπτών Υγείας 2014, Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών

257

Συγκριτική αποτύπωση κατά φύλο καταγεγραμμένων περιπτώσεων 2012 & 2013

2500

2160

2000

1727

1500 1000

1270 890

2012

1007 720

500

170

263

433

0 ΣΥΝΟΛΟ

ΑΝΔΡΕΣ

ΓΥΝΑΙΚΕΣ

1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Επισκεπτών Υγείας 2014, Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών

258

Συγκριτική ποσοστιαία αποτύπωση καταγεγραμμένων περιπτώσεων ως προς το φύλο τα έτη 2012 & 2013

90%

80,9% 79,1%

80% 70% 60% 50%

2012 20,9%

40% 30%

2013

19,1%

20% 10%

0% ΑΝΔΡΕΣ

ΓΥΝΑΙΚΕΣ

1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Επισκεπτών Υγείας 2014, Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών

259

Ποσοστιαία κατανομή νεοπλασιών ICD - 10 2012-2013

ICD-10

2012

2013

C00-C14

0,44%

0,16%

C15

0,56%

0,16%

C16

3,19%

3,07%

C18

9,99%

7,64%

C19-21

3,49%

2,36%

C22

0,33%

C23-24

0,12%

0,24%

C25

0,22%

0,24%

C32

0,16%

C33-34

15%

27,87%

C43

2,24%

2,52%

C44

1,34%

C50

1,12%

1,02%

C54

0,17%

0,16%

C56

0,16%

C61

22,14%

17,24%

C62

0,5%

0,94%

C64-66

6,75%

7,95%

C67

29,97%

25,28%

C73

0,22%

1,10%

C81

0,22%

0,08%

C82-85 & C96 C88 & C90 C91-95

0,33%

0,24%

260

Συγκριτική ποσοστιαία αποτύπωση νεοπλασιών ως προς την εντόπιση 2012 & 2013

27,87%

30%

29,97% 25,28%

25%

22,14% 17,24%

15%

9,99%7,64%

7,95% 6,75%

2012

C91-95

C88 & C90

C82-85 & C96

C81

C73

C67

C64-66

C62

C61

C56

C54

C50

C44

C43

C33-34

C32

C25

2013

C23-24

C00-C14 C15 C16 C18 C19-21 C22

20% 15% 10% 5% 0%

1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Επισκεπτών Υγείας 2014, Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών

261

Αριθμητική & ποσοστιαία κατανομή νεοπλασιών κατά ICD-10 2013 ICD-10 C00-96 C00-C14 C15 C16 C18 C19-21 C23-24 C25 C32 C33-34 C43 C44 C50 C54 C56 C61 C62 C64-66 C67 C73 C81 C82-85 & C96 C91-95

Σύνολο

Άρρεν

Αρ. περ .

1270 2 2 39 97 30 3 3 2 354 32 17 13 2 2 219 12 101 321 14 1 1 3

100% 0,16% 0,16% 3,07% 7,64% 2,36% 0,24% 0,24% 0,16% 27,87% 2,52% 1,34% 1,02%

Αρ. περ. 1007 2 2 29 58 22 2 2 2 279 20 12 0

% 79,1% 100% 100% 74,4% 59,8% 73,3% 66,7% 66,7% 100% 78,8% 62,5% 70,6% 0%

0,16% 0,16% 17,24% 0,94% 7,95% 25,28% 1,10% 0,08% 0,08% 0,24%

0 0 219 12 65 275 4 1 0 1

0% 0% 100% 100% 64,4% 85,7% 28,6% 100% 0,% 33,3%

Θήλυ Αρ. περ. 263 0 0 10 39 8 1 1 0 75 12 5 13 2 2 0 36 46 10 0 1 2

% 20,9% 0% 0% 25,6% 40,2% 26,7% 33,3% 33,3% 0% 21,2% 37,5% 29,4% 100,0% 100% 100% 0% 0% 35,6% 14,3% 71,4% 0% 100% 66,7%

1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Επισκεπτών Υγείας 2014, Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών

262

 1270 νέες περιπτώσεις καρκίνου στο σύνολο 11022 παρασκευασμάτων

(ποσοστό 11,53%) .

Ποσοστιαία κατανομή θετικών αρνητικών11,53 (%)

Θετικά

84,83 (%)

1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Επισκεπτών Υγείας 2014, Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών

263

Ηλικιακό προφίλ 2013



15-24 ετών

0,3%



25-49 ετών

3,23%



50-74 ετών

56,41%



>75 ετών

40,05%

1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Επισκεπτών Υγείας 2014, Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών

264

Ηλικιακό προφίλ Συγκριτική ποσοστιαία (%) αποτύπωση νεοπλασιών κατά ηλικιακή ομάδα τα έτη 2012 & 2013

60%

56,4% 51,5%

40%

40,1% 43,5%

20% 0

0% 0-14

0 15-24

2013

3,2% 0,3% 4,8% 0,2% 25-49

50-74

2012

2013 2012 >75

1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Επισκεπτών Υγείας 2014, Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών

265

Επίλογος  Ο επισκέπτης υγείας μπορεί και πρέπει να είναι δυνατός κρίκος στην

αλυσίδα για τη μελέτη, τον προγραμματισμό την εφαρμογή και την παρακολούθηση της εφαρμογής όλων των προγραμμάτων και των μέτρων πρόληψης, ανίχνευσης και διάγνωσης των ογκολογικών παθήσεων.  Μέρος

ευθύνης της ορθής λειτουργία του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών έχει περάσει πλέον και στους ίδιους του Επισκέπτες Υγείας που έχουν ως αντικείμενο εργασίας το ΕΑΝ.

 Τα μέχρι τώρα δεδομένα συλλογής, δράσης, και παρουσίασης πολλών

συναδέλφων στο νέο αυτό αντικείμενο εργασίας είναι αξιόλογα έχοντας την αναγνώριση και την εμπιστοσύνη της επιστημονικής κοινότητας.

1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Επισκεπτών Υγείας 2014, Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών

266

1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Επισκεπτών Υγείας 2014, Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών

267

Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας

1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Επισκεπτών Υγείας 2014, Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών

268

ΕΘΝΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΝΕΟΠΛΑΣΙΩΝ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΩΝ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΔΡΑΙΩΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΔΑΣΚΑΛΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ – ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΑΣ ΝΕΟΠΛΑΣΙΩΝ Π.Γ.Ν.Ι.

1ο Παννελήνιο Συνέδριο Επισκεπτών Υγείας , Αθήνα 9-10 Οκτωβρίου 2014

ΤΑ ΕΘΝΙΚΑ ΑΡΧΕΙΑ ΝΕΟΠΛΑΣΙΩΝ ΣΕ ΑΛΛΕΣ ΧΩΡΕΣ 1951 ΝΟΡΒΗΓΙΑ ( http://www.kreftregisteret.no ) 1953 ΦΙΛΑΝΔΙΑ ( http://www.cancer.fi/syoparekisteri ) 1958 ΣΟΥΗΔΙΑ ( http://www.socialstyrelsen.se/register ) 1969 ΚΑΝΑΔΑΣ ( http://www.statcan.gc.ca/start-debut-eng.html ) 1973 Η.Π.Α. ( http://www.ncra-usa.org & http://seer.cancer.gov ) 1982 ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ ( http://www.aihw.gov.au/australian-cancer-database ) 1992 ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ( http://www.ukacr.org )

1996 ΚΥΠΡΟΣ ( http://mecc.cancer.gov/ )

Νόμος 3941 8 Μαρτίου 1959 ΄΄ Περί οργανώσεως του Αντικαρκινικού αγώνος ΄΄

Στα εισαγωγικά στοιχεία του Νόμου , Άρθρο 2

Στη συνέχεια του Νόμου…….., Άρθρο 12

Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία Ετήσιες Στατιστικές Έρευνες για τον Καρκίνο Για τα έτη:

1967 – 1969 1970 – 1971 1972 – 1973 1974 – 1975 1976 – 1977 1978 – 1979 1980 – 1981 Έκδοση 7 συνολικών εκθέσεων από τη Στατιστική Υπηρεσία , και κάλυψη των ετών 1967 έως 1981 ( αφορούν κυρίως στατιστικά στοιχεία κατά έτος για πρωτοπαθή εντόπιση – φύλο – ηλικία – θνησιμότητα – γεωγραφική κατανομή

Από το έτος 1981, δεν υπάρχουν στοιχεία καταγραφών και παρουσιάζονται ξανά για τα έτη 1990 – 1991. Η έκδοση έχει τίτλο ΄΄Νοσηρότητα στην Ελλάδα από Καρκίνο τα έτη 1990-91 ΄΄ Εκδότης : ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΝΕΟΠΛΑΣΙΩΝ – ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΥΓΕΙΑΣ – ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ Συγγραφείς : ΕΜ. ΣΤΑΥΡΑΚΑΚΗΣ, Ε. ΣΠΑΘΗ, Κ. ΦΡΑΓΚΙΑ Σχετικός σύνδεσμος : http://canreg.files.wordpress.com/2007/10/greek-cancerregistry_aug1990-jul1991.pdf

Η έκδοση προσπάθησε να υλοποιήσει την υπουργική απόφαση Α2γ/οικ 5434/8.11.1988 (ΦΕΚ Β’ 843/16.11.1988) «Ελληνικό Αρχείο ΝεοπλασιώνΕΑΝ ως αρμοδιότητα του ΚΕΣΥ »

Από το 1991…..  ΠΔ 95/2000, άρθρο 39 ένταξη Ε.Α.Ν. στις αρμοδιότητες της Γραμματείας του ΚΕ.Σ.Υ.  Νόμος 3209/2003 άρθρο 29 το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών λογίζεται ως αυτοτελές Γραφείο της Διεύθυνσης Υγιεινής του Υπουργείου Υγείας  Νόμος 3370/2005 άρθρο 20 το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών εντάσσεται στο ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ.

Από το 2005…….  Υπουργική Απόφαση Υ4α/οικ 1858 ΦΕΚ 30/17-1-2005 ΄΄Σύσταση και λειτουργία Ογκολογικών επιτροπών νοσοκομείων ΄΄ ……αρμοδιότητα………έχει την ευθύνη λειτουργίας του Ε.Α.Ν. σε κάθε νοσοκομείο…….

 2008 έως 2014

Εθνικά Σχέδια Δράσεις για τον Καρκίνο Εγκύκλιοι Υπουργείου Υγείας

Από τα έτη 2008 έως το έτος 2013 υλοποιήθηκαν και δημιουργήθηκαν τρείς μελέτες με χαρακτηριστικά Εθνικών Σχεδίων Δράσεων για τον Καρκίνο

www.ygeianet.gov.gr/.../Files/karkinos _oikonomotexniki_final.pdf

ygeiamap.gov.gr/wpcontent/uploads/2013/05/karkinos_teli ko.pdf

http://www.anticancer.gov.gr/catalo gue/SxedioDrasis_24selido.pdf

Map of Registries (EUROCOURSE project) International Agency for Research on Cancer (IARC) & European Network of Cancer Registries (ENCR)

ΠΗΓΗ : http://eco.iarc.fr/eureg/ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ http://eco.iarc.fr/eureg/LinksMap.aspx

GLOBOCAN 2012 GREECE Data Sources and Methods Methods (detailed) Incidence Estimated from estimated national mortality for 2012 by modelling, using a set of age-, sex- and site-specific incidence:mortality ratios obtained by the aggregation of recorded data from Bulgaria, Cyprus and Central Serbia cancer registries for the period 2003-2007. Mortality National rates (1990-2009) were projected to 2010-2014 and applied to 2012 population. Reference Ferlay J, Steliarova-Foucher E, Lortet-Tieulent J, Rosso S, Coebergh JWW, Comber H, Forman D, Bray F. Cancer incidence and mortality patterns in Europe: estimates for 40 countries in 2012. Eur J Cancer. 2013 Apr;49(6):1374-403. doi: 10.1016/j.ejca.2012.12.027. http://globocan.iarc.fr/Pages/Map.aspx

ΤΙ ΥΛΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΖΕΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ (ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ.) Στο ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. έχει συσταθεί και λειτουργεί Γραφείου Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών & Σπανίων νόσων, όπου ανέλαβε την λειτουργία του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών το οποίο αναπτύσσεται σε συνεργασία με την Επιστημονική Επιτροπή των Ειδικών για το ΕAΝ

Κομβικά σημεία :



Ένταξη της λειτουργίας του Ε.Α.Ν. στην Εθνική πολιτική της χώρας για τον καρκίνο ( Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τον Καρκίνο 2011 – 2015 )



Ένταξη της ανάπτυξης του αρχείου στο ΕΣΠΑ και η χρηματοδότηση συγκεκριμένων δράσεων για την έναρξη λειτουργίας και παραγωγής στατιστικών δεδομένων.



Έκδοση άδειας (α/α μητρώου αδειών 1116) λειτουργίας αρχείου/επεξεργασίας με ευαίσθητα δεδομένα από την Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα.

Κύριοι στόχοι του ΕΑΝ είναι: • Η συστηµατική συλλογή δεδομένων της, κατά αιτίας, νοσηρότητας και θνησιμότητας από καρκίνο. • Η παρακολούθηση της διαχρονικής εξέλιξης του καρκίνου στη χώρα µας. • Η αποτύπωση της γεωγραφικής κατανοµής της, κατά αιτίας, νοσηρότητας από καρκίνο. • Ο προσδιορισµός των οµάδων του πληθυσμού, οι οποίες βρίσκονται σε µεγαλύτερο κίνδυνο εµφάνισης καρκίνου. • Η κατανοµή των περιπτώσεων ανά στάδιο διάγνωσης της νόσου. • Η παρακολούθηση των ποσοστών επιβίωσης.

• Η αξιολόγηση των προγραμμάτων προσυμπτωματικού-πληθυσμιακού ελέγχου. • Η διεξαγωγή και προώθηση κλινικών και επιδημιολογικών μελετών. • Η παροχή ανώνυμων στοιχείων σε διεθνείς Οργανισμούς, στο πλαίσιο ανταλλαγής πληροφοριών, σύγκρισης δεδομένων και εναρμόνισης του αρχείου µε τις εκάστοτε ισχύουσες ευρωπαϊκές και διεθνείς προδιαγραφές http://www.keelpno.gr.

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ  Εποπτεία του ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. από τη Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας ( Γραμματέας Δημόσιας Υγείας ).  Ορισμός Επιτροπής Ογκολογίας στο ΚΕΣΥ ( Αρμοδιότητα εποπτείας και συνδρομής για την ανάπτυξη του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών ).  Δημιουργία Θεσμικού Πλαισίου – Κωδικοποίηση και έλεγχος εφαρμογής.  Παροχή κατάλληλου προσωπικού ανά νοσοκομείο για τη λειτουργία της καταγραφής και την Ανάπτυξη του Αρχείου Θεσμικό έργο από το 2011 Υπουργική απόφαση Υ4α/οικ. 11056/28-01-2011 «Σχετικά με ενεργοποίηση ογκολογικών επιτροπών σε Νοσοκομεία και Ιδιωτικές Κλινικές» Εγκύκλιοι Υ4α/οικ. 136216/09-12-2011 – 1010/12-2011 « Ανάπτυξη και εδραίωση λειτουργίας Ε.Α.Ν. » & Υ1ΓΠ/οικ. 4570/15-1-14 « Θέματα καταγραφής νεοπλασιών και ενεργοποίησης Ογκολογικών Επιτροπών Νοσοκομείων »

Υ4α/οικ. 136216/09-12-2011 ΘΕΜΑ: «Ορισμός καταγραφέων για τη συλλογή στοιχείων που αφορούν στον καρκίνο στα πλαίσια λειτουργίας του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών (Ε.Α.Ν.)».

ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ 1010/12-2011 (Γεν. Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κος Δημόπουλος)

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΩΝ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ  Εφαρμογή των εξειδικευμένων γνώσεων του Επισκέπτη Υγείας στην Εθνική

Πολιτική της χώρας για τον Καρκίνο  Υποστήριξη της καταγραφής των περιστατικών Καρκίνου με βάση τα επαγγελματικά δικαιώματα του κλάδου  Ανάπτυξη και ενίσχυση της λειτουργίας του κλάδου στα νοσηλευτικά ιδρύματα  Λειτουργία και εφαρμογή εξειδικευμένου αντικειμένου  Επιστημονική και Επαγγελματική κατοχύρωση στην εφαρμογή της Αντικαρκινικής Πολιτικής της χώρας  Εργασία σε πληροφοριακά συστήματα και σε εφαρμογές ηλεκτρονικής υγείας

ΓΡΑΦΗΜΑ: Νοσηλευτικά Ιδρύματα που έχουν ορίσει Καταγραφείς Νεοπλασιών*

Στρατιωτικά Νοσοκομεία 4 3%

Ιδιωτικά Νοσοκομεία; 8; 7%

Σύνολο 121 Ιδιωτικά Νοσοκομεία Δημόσια Νοσοκομεία

Δημόσια Νοσοκομεία; 109; 90%

Στρατιωτικά Νοσοκομεία

ΓΡΑΦΗΜΑ : Επαγγελματίες υγείας που έχουν οριστεί ως Καταγραφείς*

ΑΛΛΟΙ; 29; 19% ΤΕ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ; 30; 19%

ΤΕ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ; 79; 50%

ΠΕ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ; 19; 12%

*Περιοχή περιορισμένης πρόσβασης Ε.Α.Ν. Ιούλιος 2014

ΠΕ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ

ΤΕ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΑΛΛΟΙ

Becoming a Cancer Registry Professional  ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ  ΧΡΗΣΗ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ  ΧΡΗΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ  ΘΕΣΜΙΚΗ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΟΥ ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΑ

 ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ  ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΞΙΩΣΗ

ΕΘΝΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΝΕΟΠΛΑΣΙΩΝ

ΠΑΠΠΑ ΜΑΡΣΙΝΤΑ Επισκέπτρια Υγείας MSc Γ.Ν.ΝΙΚΑΙΑΣ «Αγ. Παντελεήμων» 2η ΥΠΕ Πειραιά & Αιγαίου

…..………..το ταξίδι ξεκίνησε

 To 2003 με την εκπαίδευση μου στη Ragusa - Italy (Registro di Tumori:

λειτουργεί από το 1980)

 2012 ΕΑΝ-ΚΕΕΛΠΝΟ

Ορισμός και σκοπός του ΕΑΝ Το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών καρκίνου είναι ένα οργανωμένο σύστημα συλλογής, αποθήκευσης, ανάλυσης και ερμηνείας διαφόρων πληροφοριών για τους ασθενείς με καρκίνο Τα αρχεία δίνουν πληροφορίες: για την συχνότητα εμφάνισης του καρκίνου, την επίπτωση, τον επιπολασμό και τις τάσεις που ακολουθούν οι διάφορες μορφές καρκίνου. Αποτελεί την αφετηρία για τον έλεγχο του καρκίνου σε εθνικό επίπεδο και την κύρια πηγή πληροφόρησης για τη χάραξη ορθολογικής εθνικής αντικαρκινικής πολιτικής. 

Πηγή: http://www.keelpno.gr

Χρησιμότητα του Αρχείου Νεοπλασιών Η συστηµατική συλλογή δεδομένων της κατά

αιτίας,

νοσηρότητας

και

θνησιμότητας

από

καρκίνο. Η παρακολούθηση της διαχρονικής εξέλιξης του καρκίνου στη χώρα µας. Η αποτύπωση της γεωγραφικής κατανοµής της,

κατά αιτίας, νοσηρότητας από καρκίνο.

Ο προσδιορισµός των οµάδων του πληθυσµού, οι

οποίες βρίσκονται σε µεγαλύτερο κίνδυνο εµφάνισης καρκίνου. Η κατανοµή των περιπτώσεων ανά στάδιο διάγνωσης

της νόσου. Η παρακολούθηση των ποσοστών επιβίωσης. Η αξιολόγηση των προγραμμάτων προσυμπτωματικού-

πληθυσμιακού ελέγχου.

Η διεξαγωγή και προώθηση κλινικών και επιδημιολογικών μελετών (περιγραφικών και αναλυτικών) Η παροχή ανώνυμων στοιχείων σε διεθνείς Οργανισµούς, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (World Health Organisation) και η Διεθνής Ένωση για την Έρευνα του Καρκίνου (International Agency for Research on Cancer) στο πλαίσιο ανταλλαγής πληροφοριών.

Ομαδική δουλειά….

Συνεργασία με:  Γραφείο ΕΑΝ-ΚΕΕΛΠΝΟ  Διευθύντρια Νοσηλευτικής Υπηρεσίας  Διοικητή Νοσοκομείου  Παθολογοανατομικό τμήμα  Αιματολογικό τμήμα  Κυτταρολογικό τμήμα  Πνευμονολογικό τμήμα  Τμήμα Πληροφορικής  Ογκολογική Επιτροπή  Αγαπητούς & Μάχιμους Συναδέλφους….

Το Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο της Νίκαιας σε νούμερα

2010

Αριθμός Οργανικών Κλινών Εξετάσεις εργαστηριών

Παθολογοανατομικό τμήμα

716 5.046.262 3.639

Προγραμματισμένες επισκέψεις

38.761

Αριθμός Χειρουργικών Επεμβάσεων

5.074

* Πηγή στοιχείων : Πληροφοριακό Σύστημα

Καταγραφή έτους 2012-2013 Πρωτοπαθείς καρκίνοι που διαγνώστηκαν πρώτη φορά το 2012 ή το 2013

Προβλήματα… Η μη πλήρης συμπλήρωση του φακέλου του ασθενούς από όλους τους επαγγελματίες υγείας και τους διοικητικούς. Η απουσία ΑΜΚΑ από πολλούς ασθενείς. Η ελλιπής επικοινωνία των τμημάτων-ηλεκτρονικός φάκελος Απουσία γραφείου, παροχής internet-σύζευξη κ.α Έλλειψη εμπιστοσύνης

…παρόλα αυτά

Μετά από την επεξεργασία των στοιχείων που συλλέξαμε στο νοσοκομείο μας βρέθηκε ότι: Το 2012 διαγνώστηκαν με καρκίνο 675 άτομα

Ν=181

Ν=494

Το 2013 διαγνώστηκαν με καρκίνο 599 άτομα

Ν=160

Ν=439

1274

Ποσοστά περιστατικών ανά φύλο 2012-2013

73.2% 26.8%

Άρρεν Θήλυ

Αριθμός περιστατικών ανά ηλικία 350 300 250 200 150 100 50 0

331 234 285 01

0 5

34 27

236

2… 2…

Περιστατικά ανά κατηγορία (ICD-10)

ICD10

Περιοχή

θήλυ

Άρρεν

C0014

ΣΤΟΜΑ, ΦΑΡΥΓΓΑΣ

Σύνολο

2012

2013

Σύνολο

Στόμα (γλώσσα, χείλος, σιελογόνοι αδένες) Φάρυγγας (και αμυγδαλή)

ICD-10

Περιοχή

C1526

ΟΡΓΑΝΑ ΠΕΠΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

θήλυ

Άρρεν

Σύνολο

2012

2013

2012

2013

Οισοφάγος

Στομάχι

Κόλον, ορθό, πρωκτός

184

Ήπαρ

Χοληδόχος κύστηχοληδόχοι πόροι

Πάγκρεας

ICD10

Περιοχή

C3034, C38

ΟΡΓΑΝΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ Υ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

C44

θήλυ

Άρρεν

Σύνολο

2012

2013

2012

2013

Πνεύμονας

Λάρυγγας, επιγλωττίδα, φωνητική χορδή

Λοιπά (ρίναπαραρρίνιοι κόλποι, μεσοθωράκιο, υπεζωκότας (όχι μεσοθηλίωμα), ΩΡΛ

ΔΕΡΜΑ

ICD-10

Περιοχή

θήλυ 2012 2013

C50

ΜΑΣΤΟΣ

C51-58

ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΓΕΝΝΗΤΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ Τράχηλος

Μήτρα/ ενδομήτριο

Ωοθήκη

Σύνολο

ICD10

Περιοχή

θήλυ

C6063

ΑΝΔΡΙΚΑ ΓΕΝΝΗΤΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ

2012

2013

2012

2013

Προστάτης

112

114

226

Λοιπά (όρχεις, πέος, όσχεο)

Νεφρός

Ουροδόχος κύστη

162

125

334

C6468

Άρρεν

Σύνολ ο

ΟΡΓΑΝΑ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟ Υ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

ICD-10 Περιοχή

Θήλυ 2012 2013

Άρρεν 2012 2013

C70ΚΕΝΤΡΙΚΟ 72, ΝΕΥΡΙΚΟ D32-33 ΣΥΣΤΗΜΑ

C73

ΘΥΡΕΟΕΙΔΗΣ

C8196

ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΑ ΛΕΜΦΙΚΟΥ & ΑΙΜΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΙΣΤΟΥ

C4849

Μαλακοί ιστοί (περιτόναιο, μεσεντέριο, μαλακά μόρια, λιπώδης ιστός)

C69

Οφθαλμός

C45

Μεσοθηλίωμα

ΆΓΝΩΣΤΗ ΕΝΤΟΠΙΣΗ

Σύνολο

1 1 2

2 3

Συμπεράσματα…

Επειδή ο καρκίνος αποτελεί μία από τις κυριότερες αιτίες θανάτου στην Ευρώπη, η συστηματική συλλογή αξιόπιστων δεδομένων μέσω των Εθνικών Αρχείων Νεοπλασιών θεωρήθηκε αναπόσπαστο κομμάτι της Υγειονομικής Πολιτικής της κάθε χώρας Εξαιτίας της σημασίας τους, τα αρχεία νεοπλασιών χαρακτηρίζονται ως το αόρατο κλειδί για τον έλεγχο του καρκίνου

Ευχαριστώ πολύ!!!

Η ανάπτυξη του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών (ΕΑΝ) Ε. Τζάλα, PhD Υπ. Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Επισκεπτών Υγείας Αθήνα, 10 Οκτωβρίου 2014

Περιεχόμενο  Επιδημιολογικά δεδομένα  Σχέδιο Δράσης του ΠΟΥ  Πληθυσμιακά αρχεία και χρησιμότητά τους  Θεσμικό πλαίσιο  Ενέργειες τα τελευταία χρόνια  Συλλεχθέντα στοιχεία (2012 & 2013)  Δυσκολίες-προβλήματα  Θετικά σημεία

Επιδημιολογικά δεδομένα • Ο καρκίνος αποτελεί τεράστιο πρόβλημα για τη δημόσια υγεία • Χαρακτηρίζεται από το IARC ως «threat to human and economic development»

• 2008: 14.1 εκ. νέες περιπτώσεις & 8.2 εκ θάνατοι o > 50% στις αναπτυσσόμενες χώρες

• 2030: 21.7 εκ. νέες περιπτώσεις & 13 εκ θάνατοι o 60-70% στις αναπτυσσόμενες χώρες

Οι 10 συχνότερες αιτίες θανάτου παγκοσμίως το 2011

Source: Global Health Observatory Data Repository (http://apps.who.int/gho/data/).

Σχέδιο Δράσης • Οι χώρες Μέλη του ΠΟΥ, κατά την 65η Παγκόσμια Συνάντηση για την Υγεία (2012), συμφώνησαν για τη λήψη μέτρων και την υιοθέτηση παγκόσμιου στόχου τη μείωση κατά 25% της πρώιμης θνησιμότητας από καρκίνο και άλλα χρόνια νοσήματα μέχρι το 2025 • Αποφάσισαν την ανάπτυξη Σχεδίου Δράσης για την υλοποίηση και την επίτευξη των στόχων(WHO, 2013). • Χρονικά σημεία αξιολόγησης: 2015, 2020, 2025

Παρακολούθηση προόδου ΣΔ • Η επιδημιολογική επιτήρηση (surveillance) είναι απαραίτητη • Στην 66η Παγκόσμια Συνέλευση για την Υγεία (2013) οι χώρες μέλη του ΠΟΥ συμφώνησαν στη συλλογή στοιχείων για 25 δείκτες, συμπερ. «επίπτωσης του καρκίνου»

• Απηύθυναν έκκληση προς Κυβερνήσεις για τη συλλογή στοιχείων σχετικά με την επίπτωση του καρκίνου ανά εντόπιση / 100,000 πληθυσμού και την υποστήριξη των πληθυσμιακών αρχείων νεοπλασιών

Ενέργειες σε ευρωπαϊκό επίπεδο • COM (2009) 291 -24.6.2009 on Action Against Cancer: European Partnership Objectives for action: to ensure accurate and comparable data on cancer incidence, prevalence, morbidity, cure, survival and mortality in the EU by 2013.

Τι είναι τα πληθυσμιακά αρχεία νεοπλασιών (ΠΑΝ) Η συστηματική συλλογή πληροφοριών για τα καταγραφόμενα νεοπλάσματα από πολλαπλές πηγές σε συγκεκριμένο πληθυσμό με σαφή προσδιορισμένα γεωγραφικά όρια Το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών  πληθυσμιακό αρχείο

Source: Î&#x2122;ARC_technical_Report_No.43: Planning and Developing Population-Based Cancer Registration in Low- and Middle-Income Settings

Τα ΠΑΝ αποτελούν …  Το αόρατο κλειδί για τον έλεγχο του καρκίνου (Brewster et al 2005)  Το μόνο αξιόπιστο τρόπο για να αποτυπωθεί το μέγεθος του προβλήματος σε μια χώρα και να αξιολογηθούν, με βάση τον πληθυσμό, τα προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου, η θεραπεία και η επιβίωση.

Ο ρόλος των Αρχείων Νεοπλασιών … …. στον έλεγχο του καρκίνου       

Αποτύπωση του προβλήματος Αιτολογική έρευνα Πρωτοβάθμια πρόληψη Δευτεροβάθμια πρόληψη Σχεδιασμό υπηρεσιών υγείας Αξιολόγηση της παρεχόμενης φροντίδας Οικονομική αξιολόγηση των πολιτικών υγείας

Θεσμικό πλαίσιο  Η δήλωση των περιπτώσεων καρκίνου είναι υποχρεωτική σύμφωνα με το με το άρθρο 12 του Ν. 3941/1959, «Περί Οργανώσεως του Αντικαρκινικού Αγώνος»  Το ΕΑΝ πέρασε στο ΚΕΕΛΠΝΟ με το Ν. 3370/2005 περί «Οργανώσεως και λειτουργίας των υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας»

Αναδιάρθρωση του ΕΑΝ  Συλλογή στοιχείων μέσω των «επιμελητών καταγραφής» ή «καταγραφέων» στα δημόσια νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές σύμφωνα με την Υ4α/οικ. 136216/9-12-2011 υπουργική απόφαση και 1010/12-2011 οδηγίες εφαρμογής  Ενεργοποίηση Ογκολογικών Επιτροπών σε Νοσοκομεία και Ιδιωτικές Κλινικές, Υ4α/οικ.11056/28-1-2011  Επίσημη έναρξη την 1η Φεβρουαρίου 2012 στο Υπουργείο Υγείας υπό το Γενικό Γραμματέα Δημόσιας Υγείας  Ενίσχυση της καταγραφής και της ενεργοποίησης των Ογκολογικών Επιτροπών των Νοσοκομείων με την Υ1ΓΠ/οικ. 4570/15-1-2014 Υπουργική Απόφαση

Διαφύλαξη του απορρήτου  Το ΕΑΝ έλαβε άδεια (α/α μητρώου 1116) λειτουργίας αρχείου με ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα από την ΑΠΔΠΧ, σύμφωνα με το άρθρο 7, παρ. 2, στοιχ. ε’ περ. γγ του Ν. 2472/1997, περί «προστασίας ατόμου από την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα»  Χρήση ειδικών πρωτοκόλλων ασφαλείας (VPN και SSL) και κρυπτογράφησης για την ασφαλή μεταφορά και αποθήκευση της πληροφορίας  Οι καταγραφείς υπογράφουν «Δήλωση εμπιστευτικότητας» ακολουθώντας τη διεθνή πρακτική

Χρηματοδότηση  Χρηματοδότηση της πράξης «Ανάπτυξη του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών» από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα (Ε.Π) «Διοικητική Μεταρρύθμιση 20072013»  Υλοποίηση της Πράξης μέσα από 4 υποέργα: – Υποέργο 1 «Επανασχεδιασμός και ανάπτυξη του ΕΑΝ στα νοσοκομεία και τις ιδιωτικές κλινικές της χώρας» – Υποέργο 2 «Προμήθεια και εγκατάσταση υλικοτεχνικής υποδομής & εξοπλισμού» – Υποέργο 3 «Αναβάθμιση του πληροφοριακού συστήματος για την ηλεκτρονική καταγραφή και κωδικοποίηση των νεοπλασμάτων» – Υποέργο 4 «Δράσεις εκπαίδευσης, προβολής, δημοσιότητας και ενημέρωσης των εμπλεκομένων»

Ενέργειες …

 Δημιουργία δικτύου καταγραφέων

 Σύνολο: 153 από 128 Δημόσια + Στρατ/κά & 25 Ιδιωτικά  Αποστολή (παροχή) φορητών Η/Υ σε 106 νοσοκομεία για την αποκλειστική χρήση των καταγραφέων για τη διευκόλυνση του έργου τους (από τον Απρίλιο 2013)  Δημιουργία περιοχής ελεγχόμενης πρόσβασης για εύκολη πρόσβαση τεχνικές πληροφορίες και έντυπα καταγραφής  Ολοκλήρωση της διαδικτυακής εφαρμογής. Σταδιακή ενεργοποίηση της εφαρμογής από τις 26 Μαΐου 2014  Εκπαίδευση καταγραφέων στη διαδικτυακή εφαρμογή στο ΚΕΕΛΠΝΟ  Εκπαίδευση όλων των καταγραφέων μέσω του ΕΣΠΑ σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη

Διαδικτυακή εφαρμογή https://ean.keelpno.gr

• Ηλεκτρονική καταγραφή σε 20/ 42 Νοσ. • > 12. 000 εγγραφές στη βάση

Συλλεχθέντα στοιχεία vs GLOBOCAN 2012 40971 40000 35000

30000

22 412

25000 20000

14 353

15000 10000 5000 0

2012

2013

Globocan (2008)

Συλλεχθέντα στοιχεία Νέες διαγνώσεις: 22 412 (2013) vs 14 353 (2012) Νοσοκομεία (128)

2012 (55)

2013 (63)

Ειδικά (4)

Πανεπιστημιακά (9)

Στρατιωτικά (5)

>300 κλίνες (34)

<300 κλίνες (76)

Status of PBCRs as of mid-2013 Grade IV. Registration activity: hospital- and/or pathology-based systems (rates cannot be calculated), or documented evidence of efforts to establish a PBCR

I High-quality PBCR (national) II High-quality PBCR (regional) III PBCR (national or regional)

IV Registration activity V No data/status unknown

Source: Global Health Observatory Data Repository (http://apps.who.int/gho/data/).

Δυσκολίες/ προβλήματα          

Μη εφαρμογή της Νομοθεσίας Παράλληλα καθήκοντα καταγραφέων Συχνές αντικαταστάσεις – εκπαιδεύσεις νέων Έλλειψη υποστήριξης Διοικήσεων Ανενεργά Ογκολογικά Συμβούλια, Ογκολογικές Επιτροπές Νοσοκομείων Απουσία ειδικών & μεγάλων νοσοκομείων Απουσία μεγάλων ιδιωτικών νοσοκομείων Ελλιπώς ενημερωμένοι ιατρικοί φάκελοι Μη καταγραφή ΑΜΚΑ Έλλειψη διαλειτουργικότητας των συστημάτων

Θετικά σημεία  Στήριξη πολιτικής ηγεσίας  Στήριξη επιστημονικών εταιρειών  Ευαισθητοποίηση ιατρικής κοινότητας για τη λειτουργία του ΕΑΝ  Καταγραφή ικανοποιητικού αριθμού νέων διαγνώσεων στα 2 πρώτα χρόνια  Ανάπτυξη θεσμικού πλαισίου όσον αφορά την επιβολή της καταγραφής καρκίνου  Αυξανόμενος αριθμός καταγραφέων πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης  Εισαγωγή ιδιωτικών νοσοκομείων στην καταγραφή

Σας ευχαριστώ! Θερμές ευχαριστίες στους κκ: Σοφία Καπνίδη Σταμάτη Παρίσση Ανθή Χρυσοστόμου

ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΙΣ ΠΛΗΡΟΥΣ ΚΑΙ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13.

ΠΓΝΑ «ΑΤΤΙΚΟΝ» ΠΓΝΘ ΑΧΕΠΑ ΠΓΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΠΓΝ ΠΑΤΡΩΝ «ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΒΟΗΘΕΙΑ» ΓΝ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΘΩΡΑΚΟΣ «Η ΣΩΤΗΡΙΑ» ΓΝΑ «Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ» ΓΝ ΠΑΤΡΩΝ «Ο ΑΓΙΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ» ΓΝ ΝΙΚΑΙΑΣ ΠΕΙΡΑΙΑ «Ο ΑΓΙΟΣ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΩΝ» ΓΝ ΧΑΝΙΩΝ «Ο ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ» ΓΝ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΓΝΑ ΣΙΣΜΑΝΟΓΛΕΙΟ ΓΝΑ «ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ» ΓΝ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ «ΘΡΙΑΣΙΟ»

Εξάρτηση και μετανάστευση Μ. Ντάλλα Διδάκτωρ Ψυχολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών marinantalla@yahoo.gr !ο Συνέδριο Επισκεπτών Υγείας 9-10 Οκτωβρίου 2014

Θέματα

• Χρήση ουσιών και εξαρτητική συμπεριφορά σε μετανάστες • Έρευνα Ανοικτού Προγράμματος 18 Άνω, Ψ.Ν.Α. -Κοινωνικά και δημογραφικά χαρακτηριστικά χρηστών μεταναστών και προσφύγων -Αίτημα απεξάρτησης • Θέματα ψυχοθεραπείας σε μετανάστες και πρόσφυγες

Τμήμα Μεταναστών του 18 Άνω • Λειτουργεί από το 2006 ως ανταπόκριση στο αίτημα μεταναστών, προσφύγων και παλιννοστούντων • Με βάση το βαθμό προσαρμογής στην Ελλάδα εντάσσονται είτε στο κλειστό (επάρκεια ελληνικής γλώσσας, αλλά και βιβλιάριο υγείας), είτε στο ανοικτό • Στην Ασκληπίου λειτουργεί Ομάδα Μεταναστών για περιπτώσεις που παρατηρείται δυσκολία επικοινωνίας στην Ελληνική γλώσσα

1. Μετανάστευση και ουσιοεξάρτηση • Ένα σημαντικό ερώτημα που εξετάζουν όσοι ασχολούνται με τη μετανάστευση και την ψυχική υγεία αφορά στις πιθανές διαφορές στη χρήση ουσιών μεταξύ γηγενών και μεταναστών. • Στην Ελλάδα ελάχιστες έρευνες έχουν ασχοληθεί με το συγκεκριμένο θέμα.

Αντιφατικότητα αποτελεσμάτων

• Μερικές έρευνες εντοπίζουν υψηλότερα ποσοστά ουσιοεξάρτησης μεταναστών σε σύγκριση με τους γηγενείς τα πρώτα χρόνια προσαρμογής (π.χ. Gfroerer & Tan, 2003), ενώ άλλες καταγράφουν μείωση της χρήσης τοξικών ουσιών σε συνδυασμό με τα χρόνια παραμονής και τον υψηλό βαθμό επιπολιτισμού και προσαρμογής των μεταναστών (Johnson, VanGeest, & Cho, 2002). Σε μία τρίτη ομάδα ερευνών αναφέρονται σημαντικές διαφορές μεταξύ διαφορετικών μεταναστευτικών ομάδων (Marsiglia et al., 2001).

Η υπόθεση του Χρόνιου και Πολλαπλού Επιπολιτισμικού Στρες • Η υπόθεση του επιπολιτιστικού στρες συνδέει την ουσιοεξάρτηση με το έντονο και διαρκές στρες της μετανάστευσης ως αντίδραση σε ένα σύνολο αρνητικών γεγονότων, όπως ο αποχωρισμός, η εγκατάσταση και προσαρμογή σε μη οικείο περιβάλλον, η μη νομιμοποίηση, η ανεργία, οι διακρίσεις, κ.ά (Carta, Bernal, Hardoy & Haro-Abad, 2005)

Χαρακτηριστικά Χρόνιου Επιπολιτισμικού Στρες

• Το Χρόνιο Επιπολιτισμικό Στρες συνεπάγεται την εκδήλωση α) συμπτωμάτων κατάθλιψης (θλίψη και κλάμα), β) συμπτωμάτων σχετικών με τις αγχώδεις διαταραχές (αίσθημα αγωνίας, ευερεθιστικότητα, αϋπνίες, ενοχλητικές σκέψεις), γ) ψυχοσωματικά συμπτώματα (ημικρανίες, εύκολη κόπωση), και δ) σύγχυση (χωρο-χρονικό αποπροσανατολισμό, αποπροσωποποίηση, κ.ά.) (Achotegui, Lahoz, Marxen & Espeso, 2005)

Η υπόθεση των διαγενεακών συγκρούσεων • Οι διαγενεακές συγκρούσεις με την ασυμφωνία επιπολιτισμού γονιών και παιδιών, οδηγεί στην «παιδοποίηση» των πρώτων από τη μία και στην «πρόωρη ενηλικίωση» των δεύτερων (τα μικρομέγαλα παιδιά), τα οποία φορτώνονται ευθύνες δυσανάλογες της ηλικίας τους (Súarez-Orozco & Súarez-Orozco, 2001), αντισταθμίζοντας την έλλειψη του οικογενειακού περιβάλλοντος με τον περιθωριακό επιπολιτισμό, όπου έχουν επαφή με τη χρήση.

Η υπόθεση του πρόωρου αποχωρισμού

• Τα παιδιά κάτω των 18 ετών που μεταναστεύουν πριν από τους γονείς και μένουν στη νέα χώρα με συγγενείς ή συμπατριώτες μέχρι να μεταναστεύσουν οι γονείς τους (Sourander, 1998) • Το σύμπτωμα της χρήσης σηματοδοτεί μια μορφή «ψευδο-ατομικοποίησης» και «ψευδο-ωριμότητας» που εξυπηρετεί αφενός την ενδυνάμωση της σχέσης με τους γονείς κατά την επανένωση και αφετέρου την αποτροπή μιας νέας εγκατάλειψης (Stanton, 2006).

Η υπόθεση της «κατατμημένης οικογένειας»

• Μεταναστεύει ένας από τους γονείς, σε μεγαλύτερο ποσοστό ο πατέρας και η επανασύνδεση της οικογένειας επιτυγχάνεται μετά από χρόνια. Ο αποχωρισμός και η επανένωση με το παιδί γεννούν συχνά προβλήματα που σχετίζονται με τη λειτουργία της οικογένειας, κυρίως στο επίπεδο του ελέγχου εκ μέρους των γονέων και των σχέσεων αλληλεπίδρασης μεταξύ παιδιών και γονιών (Bronte-Tinkew, Moore, Capps & Zaff, 2006).

Άλλοι παράγοντες • Ασυνόδευτα παιδιά και έφηβοι Ο αριθμός των ασυνόδευτων ανηλίκων στην χώρα μας είναι πολύ μεγάλος, λόγω των διεθνών συγκυριών και της γεωγραφικής θέσης της Ελλάδας, 400 περίπου παιδιά φιλοξενούνται σε ειδικούς ξενώνες το 2013 (Συνήγορος του Παιδιού, 2013). • Νέοι που μένουν στο δρόμο

Κοινωνικοπεριβαλλοντικοί παράγοντες • Οικογένειες χαμηλότερου κοινωνικοοικονομικού επιπέδου είναι πιο πιθανό να διαμένουν σε φτωχογειτονιές ή περιοχές αποστέρησης (Chun & Akutsu, 2003. Súarez-Orozco & Súarez-Orozco, 2001), όπου υπάρχει άμεσα ο πιθανός κίνδυνος της ανεργίας και συνακόλουθη εμπλοκή των ατόμων σε δραστηριότητες παραοικονομίας.

2. Έρευνα στο 18 Άνω Στόχος: • Διερεύνηση κοινωνικο-δημογραφικής αντιξοότητας γηγενών και μεταναστών χρηστών, • Διερεύνηση χαρακτηριστικών της χρήσης και αιτήματος απεξάρτησης.

Δείγμα 2012-2013

Ομάδες

Άντρες f

•%

Σύνολο

Γυναίκες •f

•%

•f

•%

Έλληνες

112

•58

•20

•66.6

•132

•59.2

Χώρες πρώην Σ. Ένωσης

•34

•17.6

•3

•10

•37

•16.6

Ασία, Αφρική, Νότια Αμερική

•25

•2

•6.7

•27

•12.1

Χώρες της Ανατολικής Ευρώπης (Βουλγαρία, Ρουμανία και Αλβανία)

•22

•11.4

•5

•16.7

•27

•12.1

Σύνολο

193

•86.5

•30

•13.5

•223

•100

Μέσος όρος ηλικίας

34.2 έτη, έυρος 19-62, δεν βρέθηκε διαφορά μεταξύ ομάδων, 91 άτομα

2α. Κοινωνικο-δημογραφικά Εκπαιδευτικό Επίπεδο Εκπαιδευτική βαθμίδα

Έλληνες f

•%

Σύνολο

Μετανάστες •f

•%

•f

•%

Δημοτικό η μερικές τάξεις

•4.8

•25

•27.2

•31

•14.2

Γυμνάσιο

•24

•19

•27

•29.3

•37

•16.6

Λύκειο

•79

62.7

•27

•29.3

•106

•48.6

ΑΕΙ/ΤΕΙ

•17

•13.5

•13

•14.1

•30

•13.8

Σύνολο

126

•57.8

•92

•42.2

•218

•100

Μέσος όρος διακοπής σχολείου

18.3

•15.7

Χαμηλότερη ηλικία

•7

•17.67

Συνοπτικά • Μεγαλύτερο ποσοστό μεταναστών χρηστών κατατάσσεται στην κατηγορία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης , ενώ περισσότεροι Έλληνες χρήστες είναι απόφοιτοι Λυκείου χ2 (3, n=218) =33.37, p<0.001. • Ο μέσος όρος ηλικίας διακοπής της εκπαίδευσης στους μετανάστες χρήστες είναι χαμηλότερος των Ελλήνων χρηστών F (1,218)=11.28, p<0.001.

Οικογενειακή κατάσταση και διαβίωση

Οικογενειακή κατάσταση

Σύνολο

Έλληνες

Μετανάστες

•%

•f

•%

•f

•%

Άγαμος

•72.4

•50

•54.9

•139

•65

Έγγαμος

•20

•16.3

•24

•26.4

•44

•20.6

Μονογονεϊκή οικογένεια

•14

11.4

•17

•17.8

•31

•14.5

Συνθήκες διαβίωσης

Με γονείς και αδέλφια

•26.4

•14

•15.6

•47

•21.9

Με έναν γονιό

•25.6

•25

•27.8

•57

•26.5

Με σύζυγο & παιδιά

•20.8

•23

•25.6

•49

•22.8

Μόνος

•24.8

•17

•18.8

•48

•22.3

Φίλοι ή άστεγος

•2.4

•11

•12.2

•24

•6.5

Συνοπτικά • Περισσότεροι μετανάστες χρήστες ανήκουν στις κατηγορίες «έγγαμος» και «μονογονεϊκή οικογένεια» (περισσότερες ευθύνες για έναν χρήστη), ενώ περισσότεροι Έλληνες χρήστες είναι άγαμοι χ2 (2, n=214) =6.97, p<0.05. • Λιγότεροι μετανάστες διαμένουν με την οικογένεια και τα αδέλφια, περισσότεροι σε σύγκριση με τους γηγενείς φιλοξενούνται από φίλους ή είναι άστεγοι χ2 (5, n=214) =6.97, p<0.05.

Εργασία, νομικά θέματα και υγεία • Ως προς την εργασία δεν εντοπίστηκε σημαντική διαφορά μεταξύ ομάδων. Στο σύνολο του δείγματος, περίπου το 70% (59.4% άνεργοι και 9.6% εργάζεται περιστασιακά) και το 31% εργάζεται. • Περισσότεροι μετανάστες (52.8%) παρά γηγενείς (30.6%) έχουν κτήσει ποινή φυλάκισης, που σημαίνει ότι έχουν έρθει με τον όρο να ολοκληρώσουν το πρόγραμμα χ2 (1, n=215) =17.5, p<0.001. • Το 60.6% των χρηστών μεταναστών έναντι του 39.5% των γηγενών δεν έχει ασφάλιση χ2 (1, n=215) =11.87, p<0.01, ενώ το 30.9% έναντι του 10.9% των Ελλήνων δεν έχει γνώση πιθανών προβλημάτων υγείας (Ιπατίτιδα, AIDS, κ.ά) χ2 (1, n=223) =85.37, p<0.001.

Γενικό συμπέρασμα • Υψηλότερη κοινωνικο-δημογραφική αντιξοοότητα στους μετανάστες • Το στρες της μετοίκησης και επιπολιτισμού, μεταβολής σε στάσεις, αξίες, ταυτότητα και προσαρμογής

2β. Χαρακτηριστικά χρήσης Γηγενείς

Μετανάστες

35 25 15

22.1 18.4

11 11

5 Μέση ηλικία

Κατώτερη ηλικία

Μεγαλύτερη ηλικία

Γράφημα 1. Μέσοι όροι ηλικίας έναρξης της χρήσης και έυρος ηλικίας

Σημαντικές διαφορές στην ηλικία έναρξης της χρήσης F (1, 173)=14, p<0.001

Ηλικιακές Ομάδες και έναρξη χρήσης

Ηλικιακές ομάδες

Έλληνες f

Σύνολο

Μετανάστες

•%

•f

•%

•f

•%

11-14

•25.4

•16

•18.2

•48

•22.4

15-18

•76

•60.3

•29

•33

•105

•49.1

19-25

•15

11.9

•24

•27.3

•39

•18.2

26 και άνω

•3

2.4

•19

•21.6

•22

•10.3

Περισσότεροι Έλληνες δηλώνουν ηλικία έναρξης της χρήσης 11-18 (76% έναντι 51.2 % των μεταναστών, χ2 (3, n=214) =34.4, p<0.001)

Ενδοφλέβια χρήση: Περισσόρεροι μετανάστες από ό’τι γηγενείς κάνουν εδνοφλέβια χρήση χ2 (1, n=209) =8.2, p<0.01.

67 80

47.1

60 40 20 0

Μετανάστες

Γηγενείς Έλληνες

Κύρια ουσία και αρχική ουσία χρήσης • Η ηρωίνη κύρια ουσία στο 71% των περιπτώσεων, ακολουθεί σε χαμηλότερα ποσοστά η κοκαΐνη • Βασικό χαρακτηριστικό η πολλαπλή χρήση • Ουσία έναρξης το χασίς και το αλκοόλ. • Δεν εντοπίστηκαν διαφορές μεταξύ ομάδων.

Γ. Αίτημα απεξάρτησης ως ασθένεια

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

53.8

8.5

Γηγενείς

Μετανάστες

Περίπου το 50% των μεταναστών εκφράζει το αίτημα με τη μορφή ιατρικού προβλήματος (είμαι άρρωστος, θέλω φάρμακα να γίνω καλά, δεν έχω δουλειά, δεν έχω έγγραφα, δεν έχω πουν να μείνω, κ.ά).

Έκφραση αιτήματος

• «Πείτε μου τι να κάνω, Πότε θα μου δώσετε φάρμακα, Πότε θα δώσετε φάρμακα στο παιδί μου, Αν μου δώσετε φάρμακα θα μείνω καθαρός» • «Είστε πολύ πρόθυμος να με βοηθήσετε, τι συμφέρον κρύβεται πίσω από αυτό;” • “Αν είχα δουλειά και στέγη δεν θα έκανα χρήση, κ.ά, ή Αφού δεν μου βρίσκεται δουλειά, τί να κάνω εδώ;”

3. Στόχοι της θεραπευτικής διαδικασίας

Να ενισχύει το αίτημα και την ισότιμη συμμετοχή του μετανάστη στη θεραπευτική διαδικασία με το να δημιουργήσει ένα ενδιάμεσο χώρο που θα στηρίζει και θα ισχυροποιεί το αίτημα του για πλήρη αποχή από τις ουσίες,

Να βοηθηθεί το άτομο να αναγνωρίσει και να αντιμετωπίσει σαφείς και λανθάνουσες συγκινήσεις που καλύπτονται μέσω της χρήσης ή άλλων μορφών συμπεριφοράς (το νόημα της χρήσης),

Συνέχεια Να εξερευνήσει θέματα που αφορούν στην καταγωγή, την ταυτότητα του, αλλά και σχέσεις με τη χώρα υποδοχής, Να επεξεργαστεί συναισθήματα που απορρέουν από τις διάφορες ταυτίσεις του ατόμου, Να συνειδητοποιήσει τη δύσκολη και περίπλοκη εμπειρία της αναπροσαρμογής μετά την εγκατάσταση στην καινούρια χώρα, Να ενθαρρύνει το μετανάστη και πρόσφυγα να επενδύσει ξανά στη ζωή.

Θέματα ταυτότητας και αποχωρισμού

Ο Α. βρίσκεται στην Ελλάδα πάνω από 20 χρόνια. Ήρθε στην Ελλάδα από την Αλβανία στα 14 παράνομα και έμενε με τα αδέλφια του. Επικαλείται δύο ονόματα, το ένα προς τα έξω για να αναγνωριστεί ως Έλληνας και το άλλο προκειμένου να έχει μια ισορροπία με τους δικούς του, την οικογένεια και τους συμπατριώτες (Μάλιστα αναφέρει και ένα τρίτο, που το χρησιμοποιεί χωρίς να θέλει να αναφέρει του λόγους). Λέει ότι αναγκάστηκε να αλλάξει το όνομά του, να μπορεί να βρίσκει δουλειά, να είναι πιο αποδεκτός στην Ελλάδα.

Συνέχεια

•Η θεραπευτική διαδικασία δείχνει ότι η απώλεια του ονόματος του Α. συνδέεται με μια πρωταρχική απώλεια, την απώλεια της πατρίδας, η οποία δημιουργεί ένα υπαρξιακό άγχος, μια αγωνία, έναν τρόμο. Ο Α. αναφέρει ότι είναι πολύ νευρικός, σκίζει τα ρούχα του, δεν ξέρω, λέει τι μου συμβαίνει, δεν μπορώ να πηγαίνω μόνος μου πουθενά, θα τσακωθώ. Μάλιστα, στον ΟΑΕΔ πήγε με κάποιον γείτονα που έχει καλές σχέσεις. Είχε πάει στο νοσοκομείο και τσακώθηκε χωρίς λόγο. •Κοινό σε όλες τις συζητήσεις είναι η έντονη αίσθηση ενός κενού, η έλλειψη εμπιστοσύνης στον ίδιο του τον εαυτό, το σύνδρομο της έλλειψης του οικείου χώρου, της πατρίδας.

συνέχεια

Ο Α. Αναφέρει ότι όχι μόνο Έλληνες, αλλά και συμπατριώτες τον έχουν εξαπατήσει. Είχε βρει δουλειά και αυτοί τον πρόδωσαν. Τη γειτόνισσα δεν την αντέχει, θεωρεί ότι τον κουτσομπολεύει. Ο ίδιος αναφέρει ότι βοηθάει κάποιους άστεγους, μάλλον εκεί βρίσκει την ταυτότητά του, εκεί βρίσκει έναν οικείο χώρο. Συνεχίζει το πρόγραμμα, έχει ενταχθεί στην ομάδα μεταναστών, θέλει να δημιουργήσει τη δική του οικογένεια, διότι όπως αφηγείται, μεγάλωσε με αδέλφια και αδελφές. Ήρθε στην Ελλάδα παράνομα, από τα βουνά, χωρίς γονείς και συγγενείς και «έμπλεξε».

2ο περιστατικό Ο Κ είναι 26 χρονών, από Αφγανιστάν, άρχισε τη χρήση στα 13, όταν ο πατέρας τον πήγε στο Ιράν για να εργαστεί. Δύσκολες οι συνθήκες εργασίας, έφυγε κρυφά, περιπλανήθηκε και έφτασε στην Ελλάδα στα 16, ήδη βρίσκεται στην Ελλάδα 10 χρόνια. Ήρθε στο πρόγραμμα μετά τη φυλακή, σε αποχή περίπου ένα χρόνο. Ωστόσο, δεν μπορεσε να αντέξει την ευκαιρία για νέο ξεκίνημα. Επέστρεψε στη χρήση, καθώς όπως φάινεται από τα λεγόμενά του, η ελέυθερη επιβίωση συνδέεται με αναστάτωση, έκρηξη συναισθημάτων.

Συνέχεια Εκφράζονται λεκτικά συναισθήματα θυμού για τον πατέρα που τον χτύπαγε, επειδή όπως λέει ο ίδιος «ήταν ζωηρός». Αυτός ήταν ο πιο αντιδραστικός, όλα τα αδέλφια του είναι μορφωμένα, τον πατέρα τον μισεί, δεν έχει μιλήσει ποτέ. Λυπάται για τη μητέρα του, η οποία προσπαθούσε να τον προστατεύει. Θυμάται όχι μόνο τη βία του πατέρα, αλλά και εκτελέσεις μπροστά στα μάτια των παιδιών.

συνέχεια

Ο Κ. προσπάθησε πάλι την αποχή από τη χρήση, ωστόσο προέκυψε μια άλλη μορφή απόσυρσης, με διάφορες παραισθήσεις, φόβο απώλειας του ελέγχου και θανάτου. Νοσηλεύτηκε ένα μήνα σε ψυχιατρείο, συνεχίζει την αποχή, ωστόσο δυσκολεύεται να συνδεθεί με την ιστορία του στο παρελθόν, αλλά και στο παρόν καθώς είναι τραυματική. Στην Ελλάδα έμπλεξε με τη χρήση, φυλακίστηκε, προέκυψαν σοβαρά προβλήματα υγείας (AIDS).

Συνέχεια

Το περιεχόμενο των επιθετικών εμπεριών, ο πόνος, το τραύμα του μετατρέπεται είτε σε χρήση και ασθένεια είτε σε παθολογική κατάσταση. Δύσκολα μπορεί να ειπωθεί ή να περιγραφεί με λέξεις, αλλά φανερώνονται με εικόνες, εφιάλτες και συμπτώματα, απομόνωση, απουσία ή καθυστέρηση στα ραντεβού. Καθυστερεί, το ξεχασε, λέει, και χαμογελάει, το ξέχασε εντελώς, έρχεται μετά από 3 ώρες.

συνέχεια

Στην περίπτωση του Α. απουσιάζει ο ψυχολογικός υποδοχέας στο εσωτερικό του με συνέπεια να δυσκολεύεται να ξαναδεχτεί ένα προστατευτικό χώρο που θα τον κρατήσει και θα τον προστατεύσει. Συνοψίζοντας, η εργασία με μετανάστες και πρόσφυγες δείχνει την ανάγκη σύνδεσης με το πλαίσιο των οικείων τους χώρων που τους καθορίζει . Η πατρίδα, το σπίτι, ο οικείος χώρος έχουν ιδιαίτερη σημασία και συνδέονται άμεσα με τη θεραπευτική διαδικασία και αλληλεπίδραση θεραπευτή-θεραπευομένου.

Εν κατακλείδι

Με βάση όσα αναφέρθηκαν, η έρευνα και η θεραπεία απεξάρτησης μεταναστών χρειάζεται να επικεντρωθεί σε δύο βασικά σημειά: •Στην κατανόηση της χρήσης τοξικών ουσιών μεσώ διεργασιών της μετανάστευσης και του επιπολιτισμού, όπως είναι το επιπολιτιστικό στρες, ο τρόπος μετακίνησης, η αντιξοότητα, κ.ά. •H δεύτερη διάσταση της προσπάθειας στήριξης της απεξάρτησης του μετανάστη συνδέεται με την κατανόηση των πολιτισμικών διαφορών, σχετικά με το νόημα της τοξικής ουσίας, την εξέλιξη της χρήσης, αλλά και την αποτελεσματικότητα της απεξάρτησης, η οποία πρέπει να λαμβάνει υπόψη τη διαπολιτισμική προσέγγιση.

Ποσειδωνιάται

Την γλώσσα την ελληνική οι Ποσειδωνιάται εξέχασαν τόσους αιώνας ανακατευμένοι με Τυρρηνούς, και με Λατίνους, κι άλλους ξένους. Το μόνο που τους έμενε προγονικό ήταν μια ελληνική γιορτή, με τελετές ωραίες, με λύρες και με αυλούς, με αγώνας και στεφάνους. Κ’ είχαν συνήθειο προς το τέλος της γιορτής τα παλαιά τους έθιμα να διηγούνται, και τα ελληνικά ονόματα να ξαναλένε..... Από τα Κρυμμένα Ποιήματα 1877;-1923, Ίκαρος 1993)

Ευχαριστώ!

Βιβλιογραφία •

Anthony, J. C., & Chen, C. Y. (2004). Epidemiology of drug dependence. In M. Galanter, H. D. Kleber (Eds.), Textbook of Substance Abuse Treatment (pp. 55-72). Washington, DC: The American Psychiatric Publishing.

• • •

Arnett, J. J. (2005). The developmental context of substance use in emerging adulthood. The Journal of Drug Issues, 35, 235-254. Dalla, Μ., Antoniou, A.-S., & Matsa, K. (2008). Immigration, acculturation and drug abuse: Multicultural aspects of treatment. Στο A.-S. Antoniou, C. L. Cooper, G. P. Chrousos, Ch. D. Spielberger, & M. W. Eysenck (Eds.), Handbook of Managerial Behavior and Occupational Health (pp. 362-380). Northampton: Edward Elgar Publ.

• • • • • • •

ΕΚΤΕΠΝ. (2010). Ετήσια έκθεση 2010: Η κατάσταση του προβλήματος των ναρκωτικών στην Ευρώπη. Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας. ΕΚΤΕΠΝ. (2013). Ετήσια έκθεση 2010: Η κατάσταση του προβλήματος των ναρκωτικών στην Ευρώπη. Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας. ΕMCDA. (2010). Τα ναρκωτικά στο προσκήνιο: Πρόληψη της χρήσης ναρκωτικών στις ευπαθείς ομάδες. http://www.emcdda.europa.eu/attachements.cfm/att_33728_EL_Dif10el

• • •

ΚΕΘΕΑ. (2009). Απολογισμός έργου. http://www.kethea.gr/uploads/apologismos2009.pdf

Βιβλιογραφία • Κοκκέβη, Α., Φωτίου, Α., & Κίτσος, Γ. (2009). Χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών από εφήβους μαθητές: νεότερα στοιχεία από την έρευνα ESPAD στην Ελλάδα και σε άλλες 34 χώρες. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση. • Muisener, P. P. (1994). Understanding and treating adolescent substance abuse. • London: Sage Publications. • Nagy, P. D. (1994). Intensive outpatient Treatment for Alcohol and other Drug Abuse. SAMHSA. • Ντάλλα, Μ., Πράπας, Χ., & Μάτσα, Κ. (2007). Μετανάστευση και ουσιοεξάρτηση. Τετράδια Ψυχιατρικής, 97, 149-162. • Ritvo, J. I. & Kirk, G. L. (2004). The special approaches and treatment programs. In M. Galanter & H. D. Kleber (eds.), The American Psychiatric Publishing: Textbook of Substance abuse and treatment (475-484). 3rd ed. Washington, D.C.: American Psychiatric Publishing, Inc. • Wilmshurst, L. (2011). Εξελικτική Ψυχοπαθολογία: Μια αναπτυξιακή προσέγγιση (επιμ., H. Γ. Μπεζεβέγκης). Εκδόσεις Gutenberg.

ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΡΑΠΑΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΕΦΑΡΑΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ @ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗΣΥΓΕΙΑΣ ΑΤΕΙ ΑΘΗΝΩΝ

•

Αναφέρεται στο σύνολο των μέτρων πριν από την εκδήλωση μιας συμπεριφοράς. Η πρόληψη της ουσιοεξάρτησης αφορά την αντιμετώπιση των παραγόντων που κάνουν ευάλωτο το άτομο και την ενίσχυση των παραγόντων που το ενδυναμώνουν και το προστατεύουν, συμβάλλοντας στην αποφυγή ή στην αναβολή της έναρξης της χρήσης ουσιών και της εμφάνισης της εξάρτησης (Botvin & Griffin 2007).

•

Η πρόληψη δομείται και λειτουργεί σε διαφορετικά επίπεδα, ανάλογα με το βαθμό και την έκταση της σχέσης ενός ατόμου με τον εξαρτητικό παράγοντα.

•

Αναφέρεται στις παρεμβάσεις πριν από την εκδήλωση ενός προβλήματος ή φαινομένου, που στοχεύουν στο να εμποδίσουν ή να καθυστερήσουν την επαφή των νέων με τις ουσίες.

Η πρωτογενής πρόληψη απευθύνεται σε άτομα τα οποία δεν έχουν ακόμη αναπτύξει καμία εξαρτητική συμπεριφορά.

•

Αποσκοπεί στη μείωση της επικράτησης του προβλήματος μέσω της έγκαιρης διάγνωσης των ατόμων που βρίσκονται σε κίνδυνο ή των ατόμων που βρίσκονται σε πειραματική φάση με τις ουσίες.

Η

δευτερογενής πρόληψη είναι η γρήγορη ανίχνευση. - Απευθύνεται σε άτομα που βρίσκονται σε αρχικό στάδιο κατάχρησης ή εξάρτησης.

•

Περιλαμβάνει τις παρεμβάσεις για τη μείωση της σοβαρότητας ενός προβλήματος και των συνεπειών του, με ταξινόμηση της πρόληψης σε καθολική, επικεντρωμένη και ενδεδειγμένη.

 Αναγνωρίζοντας

τη σημασία επιβαρυντικών παραγόντων που κάνουν ευάλωτο το άτομο και, αντίθετα, παραγόντων που το ενδυναμώνουν και το προστατεύουν, το κριτήριο που διαφοροποιεί τις παρεμβάσεις πρόληψης



Στο πλαίσιο αυτό, η διαφοροποίηση των παρεμβάσεων πρόληψης γίνεται με βάση το βαθμό επικινδυνότητας και τις ανάγκες των ομάδων και των ατόμων στα οποία απευθύνονται.

Η

τριτογενής πρόληψη είναι η φροντίδα του εξαρτημένου. - Ασχολείται με ότι μπορεί να αναστείλει την καταστροφική πορεία ενός ήδη εξαρτημένου και να προσδώσει κάποια ποιότητα στη ζωή του.



Η πρωτογενής πρόληψη αποτελεί την αφετηρία ενός θεμελιώδους άξονα Πρωτογενής, Δευτερογενής, Τριτογενής Πρόληψη - αντιμετώπισης ευρύτερων κοινωνικών προβλημάτων. Είναι αδιανόητο να μη διέπεται από μία ενιαία αντίληψη και ιδεολογία που διαποτίζει και τα άλλα της στάδια, γιατί τότε θα είχαμε κατακερματισμό του ενός άξονα σε τρεις και μοιραία την αδυναμία αλληλοεπίδρασης και συνεργασίας.



Ακόμη η πρωτογενής πρόληψη αποτελεί στην ουσία παιδαγωγική δραστηριότητα. Διέπεται επομένως από το κυρίαρχο παιδαγωγικό αξίωμα που ορίζει τα αποτελέσματα της οποιασδήποτε εκπαιδευτικής διαδικασίας να γίνονται ορατά σε μεγάλο χρονικό διάστημα μετά την ολοκλήρωσή της.



Η είναι η διαδικασία που δίνει τη δυνατότητα στα άτομα να ελέγξουν και να βελτιώσουν την υγεία τους. Η προαγωγή της υγείας δεν αφορά μόνο τη συμπεριφορά του ατόμου σε θέματα υγείας, αλλά εντάσσεται σε μια ευρύτερη αντίληψη αναβάθμισης του κοινωνικού, φυσικού και οικονομικού περιβάλλοντος και των συνθηκών ζωής που προωθούν την υγεία και διαμορφώνουν υγιείς στάσεις και συμπεριφορές (WHO 1998).

•

Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στην ενσωμάτωση της πρόληψης της ουσιοεξάρτησης κάτω από την ομπρέλα της προαγωγής της υγείας, με καθορισμένο περιεχόμενο και στόχους, και στην υπόθεση, ότι η συνεχής μάθηση με τα γνωστά της θεαματικά αποτελέσματα, θα έχει από μόνη της θετική επίδραση στους παράγοντες κινδύνου και στους προστατευτικούς παράγοντες που συνδέονται με τη χρήση.



Στο πλαίσιο αυτό, βασικός σκοπός της προαγωγής της υγείας είναι η ενίσχυση της σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας, καθώς και η προώθηση ενός υγειούς τρόπου ζωής. Σε πρακτικό επίπεδο, η προαγωγή της υγείας είναι μια ευρεία έννοια που μπορεί να θεωρηθεί θεμέλιο στην πρόληψη της ουσιοεξάρτησης.



Η Αγωγή Υγείας δεν απευθύνεται αποκλειστικά και δε περιορίζεται στους νέους προκειμένου να αλλάξουν την ατομική τους συμπεριφορά, στάση κτλ., αλλά επιδιώκει και την αλλαγή του περιβάλλοντος όπου ζουν οι νέοι, διασφαλίζοντας έτσι τις δομικές και κανονιστικές συνθήκες που απαιτούνται για την ουσιαστική αποτροπή της χρήσης ουσιών.

•

Η αγωγή υγείας περιλαμβάνει τις συστηματικά σχεδιασμένες δράσεις που δίνουν τη δυνατότητα και βοηθούν τα άτομα να παίρνουν αποφάσεις, να υιοθετούν συμπεριφορές και να δρουν εκούσια προς την κατεύθυνση της βελτίωσης της υγείας τους (Green & Kreuter 2005, WHO 1998).

Οι καθολικές παρεμβάσεις πρόληψης στοχεύουν στο νεανικό πληθυσμό. Υλοποιούνται είτε άμεσα σε παιδιά και νέους /-ες (π.χ. μαθητές, στρατευμένους) είτε σε άλλες ομάδες (π.χ. εκπαιδευτικούς, γονείς) που έρχονται σε επαφή με νέους.

•

Οι παρεμβάσεις επικεντρωμένης πρόληψης απευθύνονται σε συγκεκριμένες υποομάδες του νεανικού πληθυσμού για τις οποίες θεωρείται ότι συντρέχουν παράγοντες κινδύνου ως προς την εκδήλωση προβλημάτων που σχετίζονται με τη χρήση ουσιών (π.χ. μαθητές με ψυχοκοινωνικά προβλήματα, μαθητές με προβλήματα χαμηλής σχολικής επίδοσης, νέοι που έχουν εγκαταλείψει το σχολείο, παιδιά των οποίων οι γονείς έχουν προβλήματα χρήσης ουσιών, μετανάστες, άνεργοι κ.ά.). Πρόκειται για εστιασμένες παρεμβάσεις σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες.

•

Οι παρεμβάσεις ενδεδειγμένης πρόληψης εστιάζουν στο άτομο και απευθύνονται μόνο σε άτομα τα οποία έχουν εκδηλώσει πρώιμα σημάδια χρήσης ουσιών ψυχολογικά προβλήματα ή προβλήματα συμπεριφοράς που σχετίζονται με τη χρήση ουσιών (π.χ. άτομα με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής με ή χωρίς υπερκινητικότητα κ.ά.). Στόχος της είναι η έγκαιρη διάγνωση και η παρέμβαση σε ατομικό επίπεδο.



Οι δραστηριότητες δικτύωσης / κινητοποίησης αποσκοπούν αφενός στην ευαισθητοποίηση της τοπικής κοινότητας στο ρόλο και το έργο της πρόληψης της ουσιοεξάρτησης και αφετέρου στην κινητοποίηση των μελών της ώστε να αναλάβουν ενεργό ρόλο στην πρόληψη, να λειτουργήσουν ως πολλαπλασιαστές και να διευκολύνουν το έργο της.



Σε ένα πρώτο επίπεδο, οι παρεμβάσεις πρόληψης περιλαμβάνουν την παροχή ενημέρωσης και την ευαισθητοποίηση. Πρόκειται κυρίως για συναντήσεις με στόχο την παροχή γνώσεων σχετικά με τις εξαρτησιογόνες ουσίες, τις επιδράσεις και τις συνέπειες της χρήσης, τα αίτια της εξάρτησης κτλ., καθώς και την επεξεργασία θεμάτων,



θέτοντας το πρόβλημα της χρήσης ουσιών στην πραγματική του διάσταση (π.χ. κατάρριψη μύθων και στερεοτύπων). Τέτοιες δράσεις μπορεί επίσης να περιλαμβάνουν την ευαισθητοποίηση σε θέματα πρόληψης και αγωγής υγείας, στο ρόλο και στις δυνατότητες του σχολείου ή της οικογένειας στην πρόληψη κ.ά.

•

Οι παρεμβάσεις πρόληψης, μέσω της εκπαίδευσης, με υλοποίησης σεμιναρίων ,περιλαμβάνουν τη διαμόρφωση στάσεων και αντιλήψεων, καθώς και την απόκτηση δεξιοτήτων (ανάλογα με την ομάδα-στόχος) που σχετίζονται με την αντιμετώπιση των επιβαρυντικών παραγόντων και την ενίσχυση των προστατευτικών παραγόντων που σχετίζονται με τη χρήση ουσιών.

 Οι

παρεμβάσεις πρόληψης περιλαμβάνουν την υλοποίηση με δομημένο και οργανωμένο τρόπο δημιουργικών δραστηριοτήτων για παιδιά, εφήβους και νέους στο πλαίσιο της αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου τους με τη συμμετοχή τους, για παράδειγμα, σε ομάδες θεάτρου, μουσικής κτλ.

•

Οι παρεμβάσεις πρόληψης περιλαμβάνουν την παροχή συμβουλευτικής και υποστήριξης για την αντιμετώπιση διάφορων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων. Αφορά κυρίως επικεντρωμένες και ενδεδειγμένες παρεμβάσεις πρόληψης.

- Παρεμβάσεις στο Σχολείο - Παρεμβάσεις στην Οικογένεια

- Παρεμβάσεις στη Κοινότητα

 Οι

αρμοδιότητες και τα καθήκοντα του Επισκέπτη Υγείας καθορίζονται από το Π.Δ.351/89 άρθρο 3 ΦΕΚ 159/14-6-89. Αναλυτικά δραστηριοποιείται

• Συμμετέχει στις οργανωμένες και

σταθερές εκστρατείες πρόληψης για το θέμα των εξαρτήσεων • Στη καταπολέμηση της ιδέας των εξαρτήσεων ως τρόπου ζωής • Στη στόχευση των επικοινωνιακών μηνυμάτων για όλα τα είδη των εξαρτήσεων.

• Στη καταπολέμηση του κοινωνικού στίγματος • Στην ενεργοποίηση ολόκληρης της κοινωνίας στην η αλλαγή των κοινωνικών προτύπων, στάσεων και συμπεριφορών, αναφορικά με τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών • Στη διαμόρφωση υποστηρικτικού κοινωνικού περιβάλλοντος για την πρόληψη

• Στη ενημέρωση της κοινής γνώμης για τις υπηρεσίες που προσφέρει το Σύστημα Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης για το πρόβλημα των εξαρτήσεων • Στην εφαρμογή εθνικής και ενιαίας προληπτικής πολιτικής σε όλη τη χώρα στη βάση των αναγκών των τοπικών κοινωνιών • Στη καλύτερη δυνατή πληροφόρηση των χρηστών και των οικογενειών τους για τις υπηρεσίες θεραπείας

• Στη ενθάρρυνση της ένταξης σε προγράμματα απεξάρτησης • Υποστήριξη των προσπαθειών της τοπικής κοινωνίας για ανάπτυξη πρωτοβουλιών πρόληψης και κοινωνικής ένταξης των πρώην χρηστών. • Στη πρώιμη ανίχνευση παραγόντων κινδύνου στην τοπική κοινωνία. • Στη πρόληψη της υποτροπής.

• Πραγματοποιεί Προγράμματα Αγωγή Υγείας στα Σχολεία • Θεμελίωση, σταθερού προγράμματος αγωγής υγείας στα σχολεία της χώρας. • Ενδυνάμωση των προστατευτικών παραγόντων που επιδρούν στη συμπεριφορά των ανθρώπων και κυρίως των νέων, όσον αφορά στην υγεία.

• Προαγωγή της ατομικής, οικογενειακής και κοινοτικής ευθύνης για την υγεία. • Προώθηση υγειών στάσεων και θετικών συμπεριφορών. • Καθιέρωση της ταυτότητας της αγωγής υγείας (αρχές, περιεχόμενο και μεθοδολογία) στο σχολείο.

• Διαμόρφωση κατάλληλου σχολικού περιβάλλοντος, που προάγει την υγεία για όλο το ανθρώπινο δυναμικό του. • Προαγωγή της φυσικής, προσωπικής, συναισθηματικής, γνωστικής και κοινωνικής ανάπτυξης των μαθητών, ώστε να αποφασίζουν και ενεργούν υπεύθυνα και συνειδητά για θέματα που αφορούν στην υγεία και στην προστασία τους.

• Εφοδιασμό όλων των μαθητών με τις απαραίτητες δεξιότητες και γνώσεις. • Αξιοποίηση των κοινωνικών και κοινοτικών πόρων προς την κατεύθυνση της προστασίας και της προαγωγής της υγείας. • Ευαισθητοποίηση, αναγνώριση και κατανόηση της σημασίας του ρόλου του γονέα και της οικογένειας στην προαγωγή της υγείας και της πρόληψης της χρήσης ουσιών.

• Ενίσχυση της εμπλοκής των γονέων στη σχολική κοινότητα για την ενδυνάμωση της συνεργασίας οικογένειας - σχολείου. • Δικτύωση-διασύνδεση των γονέων με εξειδικευμένες υπηρεσίες της κοινότητας. • Προγράμματα Πρόληψης στην Κοινότητα και στο Δρόμο

• Ενίσχυση των τοπικών υποστηρικτικών δικτύων και κινητοποίηση εθελοντών για την προαγωγή της πρόληψης. • Στοχευμένη ενημέρωση της κοινής γνώμης, και ιδιαίτερα των νέων, για την εξάρτηση. • Στη τηλεφωνική γραμμή Γραμμής Άμεσης Βοήθειας για τις Εξαρτήσεις.

• Στη προσέγγιση «κρυφού» πληθυσμού (π.χ.

παιδιά ή/ και σύντροφοι αλκοολικών ή χρηστών και εξαρτημένων, διευκολύνοντάς τους στο τρόπο αναζήτησης απαντήσεων που χρειάζεται ή βοήθεια.

• Στη παροχή εξατομικευμένης ενημέρωσης και η συνεχής ροή πληροφοριών σχετικά με το πρόβλημα του πειραματισμού, χρήσης, κατάχρησης, εξάρτησης από ψυχοδραστικές ουσίες, αλλά και τις δυνατότητες πρόληψης, έγκαιρης παρέμβασης, θεραπείας.

• Στη συγκέντρωση και στη καταγραφή των αναγκών των «απροσπέλαστων» πληθυσμών αλλά και της κουλτούρας που διαμορφώνεται γύρω από τη χρήση ψυχοδραστικών ουσιών και την επικίνδυνη συμπεριφορά. • Στη διεύρυνση ή/ και αλλαγή της αντίληψης ή της εικόνας που έχει ο απλός πολίτης και κυρίως ο νέος για τις κοινωνικές υπηρεσίες παροχής βοήθειας, πληροφόρησης και συμβουλευτικής, απλοποιώντας τον τρόπο προσέγγισής τους. • Προώθηση μηνυμάτων πρόληψης.

• Ενημέρωση και επαφή με τους φορείς και τις υπηρεσίες έγκαιρης παρέμβασης, θεραπείας και κοινωνικής επανένταξης. • Στη ενεργοποίηση της κοινωνίας και στη αλλαγή των κοινωνικών προτύπων, στάσεων και συμπεριφορών αναφορικά με τις εξαρτήσεις. • Στη διαμόρφωση υποστηρικτικού κοινωνικού περιβάλλοντος για την πρόληψη των εξαρτήσεων.

• Στη άμβλυνση των προκαταλήψεων γύρω από τη χρήση, τους χρήστες ουσιών, τους απεξαρτημένους και τις υπηρεσίες αντιμετώπισης του προβλήματος. • Συμμετοχή στα Προγράμματα Πρόληψης και Ενημέρωσης σε Κοινωνικά Ευπαθείς Ομάδες • Ευρεία γνωστοποίηση των υπηρεσιών έγκαιρης παρέμβασης, θεραπείας, απεξάρτησης για την αύξηση της προσβασιμότητας.

• Στην αντιμετώπιση του προβλήματος της εξάρτησης και των μεταδοτικών νοσημάτων. • Στη ενίσχυση των τοπικών υποστηρικτικών δικτύων και κινητοποίηση εθελοντών για την προαγωγή της πρόληψης. • Στη ενίσχυση δράσεων υπέρ των πρακτικών μείωσης της βλάβης (ασφαλέστερη χρήση, προγράμματα ανταλλαγής διευκόλυνσης συριγγών), με τη χρήση ενημερωτικού υλικού και την «παρέμβαση στο δρόμο».

• Στη άμεση πληροφόρηση των χρηστών και των οικογενειών τους για τις υπηρεσίες πρώτης φροντίδας, καθώς και για το σύνολο των θεραπευτικών προγραμμάτων • Στο έλεγχος και φροντίδα της σωματικής υγείας των εξαρτημένων • Στη αύξηση της διαθεσιμότητας θεραπευτικών υπηρεσιών για τους χρήστες που έρχονται σε επαφή με τις υπηρεσίες υγείας

• Στη βελτίωση της πρόσβασης των εξαρτημένων σε όλες τις ιατρικές υπηρεσίες • Πραγματοποιεί τη πρώτη επαφή • Λήψη ιστορικού • Λήψη ερωτηματολογίων • Στη μείωση της λίστας αναμονής μέχρι την πλήρη της απορρόφηση.

• Συμμετοχή στις ομάδες υποδοχής • Τήρηση αρχείου και κάρτας ιστορικού • Συμμετοχή στις εμψυχωτικές ομάδες των ανώνυμων αλκοολικών και τοξικομανών • Συμμετοχή στην διεπιστημονική και θεραπευτική ομάδα • Συμβουλευτική στους γονείς

• Εκπαίδευση των θεραπευόμενων, σε θέματα αγωγής υγείας και προστασίας σε μεταδιδόμενα νοσήματα •Διενέργεια εμβολιασμών στους θεραπεύομενους •Εκπαίδευση των του προσωπικού σε θέματα αγωγής υγείας και προστασίας σε μεταδιδόμενα νοσήματα •Διενέργεια εμβολιασμών στους εργαζόμενους

•Διασύνδεση υπηρεσιών υγείας •Διενέργεια και φροντίδα των προληπτικών εξετάσεων των θεραπευόμενων για την διασφάλιση της κοινόβιας ζωής •Επιδημιολογική επιτήρηση των λοιμωδών νοσημάτων των θεραπευόμενων

•Συμμετοχή στην γραμμή SOS •Επισκέψεις στις φυλακές με σκοπό τη σύνδεση και επαφή την ένταξη του θεραπευόμενου με το θεραπευτικό πρόγραμμα • Στη ενίσχυση των «Στεγνών» Προγραμμάτων • Τη διασύνδεση του Προγράμματος Υποκατάστατων με τα «Στεγνά» Προγράμματα

• Στη εξάλειψη του φαινόμενου της «περιστρεφόμενης πόρτας» (παραπομπή ενδιαφερομένου από υπηρεσία σε υπηρεσία χωρίς να λαμβάνει ουσιαστική βοήθεια). •Πραγματοποιεί κατ΄οίκον επισκέψεις, σε χρήστες που δε έχουν προσεγγίσει ποτέ χώρους θεραπείας, ή έχει διακοπεί η θεραπεία τους λόγω ασθένειας ή τραυματισμού

• Συμμετέχει στα Προγράμματα απεξάρτησης στις φυλακές • Συμμετέχει στα πολυφασικά προγράμματα, εντός και εκτός της φυλακής, για την ολοκληρωμένη αντιμετώπιση των προβλημάτων που συνδέονται με την παραβατικότητα, τη χρήση ουσιών και τον εγκλεισμό.

• Στη υποστήριξη της κοινωνικής επανένταξης χρηστών με ιστορικό φυλάκισης, ώστε να εξασφαλιστεί η πρόληψη υποτροπής, τόσο της χρήσης ψυχοτρόπων ουσιών, όσο και της παραβατικότητας. • Συμμετέχει στις Κινητές Μονάδες Βοήθειας

• Μείωση των κινδύνων εξάπλωσης

μολυσματικών ασθενειών με τον έλεγχο της κοινής χρήσης σύριγγας. • Πρόληψη της επιδείνωσης της υγείας των χρηστών. • Στη διασύνδεση των χρηστών με τις υπηρεσίες αντιμετώπισης του προβλήματος της εξάρτησης και πρόσβαση στη θεραπεία ατόμων που δε θα προσέγγιζαν ποτέ τις σχετικές υπηρεσίες, λόγω κινητικών προβλημάτων, προβλημάτων ψυχικής υγείας κ.ά.

• Συμμετέχει στην εκτίμηση αναγκών • Στη εκπαίδευση και επαγγελματική κατάρτιση. • Στην ενδυνάμωση των ευκαιριών επαγγελματικής απασχόλησης. • Στην σύνδεση και ένταξη στην αγορά εργασίας. • Στην Πρόληψη της υποτροπής.

• Στην Ανάπτυξη και ενίσχυση κοινωνικών υποστηρικτικών δικτύων. • Στην Αποκατάσταση σχέσεων με το οικογενειακό, κοινωνικό και επαγγελματικό περιβάλλον. • Στην οργάνωση προσωπικής κοινωνικής - επαγγελματικής ζωής.

•

Προστασία των Δικαιωμάτων τουθεραπευόμενου, των ανθρώπινων, υγειονομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων του, με στόχο την καταπολέμηση του κοινωνικού στιγματισμού και την υποστήριξη του αγώνα για κοινωνική επανένταξη.

• Στη προστασία και το σεβασμός των δικαιωμάτων των απεξαρτημένων ατόμων από την κοινωνία και την πολιτεία. • Στη άρση του κοινωνικού αποκλεισμού και η ενίσχυση της ισότιμης συμμετοχής στην Κοινωνία των Πολιτών. • Συμμετέχει στα Πρόγραμματα για την Καταπολέμηση του Κοινωνικού Στίγματος

• Στην

οργάνωση στοχευμένων ενημερωτικών και εκπαιδευτικών δράσεων ενημέρωση του κόσμου της εργασίας, των φορέων και των κοινωνικών ομάδων για τα δικαιώματα και τις ιδιαίτερες δυνατότητες των χρηστών. • Στο περιορισμό των προκαταλήψεων για τους εξαρτημένους και τους απεξαρτημένους χρήστες.

• Στο περιορισμός της ανισότητας στην αντιμετώπιση και στην περίθαλψη των εξαρτημένων, αλλά και των απεξαρτημένων ατόμων. • Συμμετοχή στην Έρευνα - Εκπαίδευση – Τεκμηρίωση • Στην συλλογή δεδομένων από πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα, άμεσα ή έμμεσα σχετιζόμενες με την υγεία και την πρόνοια

• Στην επεξεργασία και ανάλυση δεδομένων και ο υπολογισμός δεικτών που αφορούν στην κατανομή, στη χρήση και στην επάρκεια πόρων υγείας και πρόνοιας, στη χρήση των υπηρεσιών και στην κατάσταση της υγείας του πληθυσμού κ.λπ., • Στη συλλογή επιδημιολογικών στοιχείων. • Συμμετοχή στα Ερευνητικά Προγράμματα

ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ

Χρηστίδη Στέλλα Ψυχίατρος Μονάδα Απεξάρτησης 18 Άνω Ψ.Ν.Α.

 Το φαινόμενο της εξάρτησης από

ψυχοδραστικές ουσίες είναι πολύπλοκο και πολυπαραγοντικό  Παράγοντες ατομικοί και κοινωνικοί σε μια πολύπλοκη σχέση μεταξύ τους διαμορφώνουν τους όρους εγκατάστασης της εξάρτησης ως τρόπο ζωής στο συγκεκριμένο άτομο.  Σ’αυτούς τους παράγοντες συγκαταλέγεται και η ψυχοπαθολογία

Ορισμός  Η συνύπαρξη της εξάρτησης από ψυχοδραστικές ουσίες με κάποια μορφή

ψυχικής διαταραχής περιγράφεται συνήθως από τον όρο διπλή διάγνωση ή συννοσηρότητα. Ο όρος διπλή διάγνωση συχνά χρησιμοποιείται για άτομα που έχουν κάποια σοβαρή ψυχιατρική διαταραχή, κυρίως σχιζοφρένια, όμως μπορεί να περιλάβει οποιαδήποτε κατηγορία ψυχικής διαταραχής που συνυπάρχει με διαταραχή χρήσης ουσιών, όπως διπολική διαταραχή, κατάθλιψη, αγχώδη διαταραχή, διαταραχή μετατραυματικού στρες και διαταραχή προσωπικότητας.

Επιδημιολογία Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός ερευνών στον κλινικό πληθυσμό, στα αποτελέσματα των οποίων όμως παρατηρείται ιδιαίτερα υψηλή διακύμανση Αμερική και Αυστραλία 20–65%, Αγγλία 48%, Γερμανία 21–29%, Ισπανία 59% Στην Ελλάδα σε δείγμα ατόμων που βρισκόταν σε θεραπεία χωρίς υποκατάστατα 20% για διαταραχές του άξονα Ι, 20% για διαταραχές του άξονα ΙΙ, 40% εμφάνισε ταυτόχρονα και τα δύο είδη διαταραχών. Kokkevi A, Stefanis N, Anastasopoulou E, Kostogianni C. Personality disorders in drug abusers: Prevalence and their association with Axis I Disorders as predictors of treatment retention. Addict Behav 1998, 3:841–853 Kokkevi A, Stefanis C. Drug abuse and psychiatric comorbidity.Comprehens Psychiatry 1995, 36:329–337 Guilford Press, 2003

Πως ερμηνεύονται οι αποκλίσεις  Τα μεθοδολογικά εργαλεία δεν έχουν 

  

προσαρμοσθεί στους τοξικομανείς Υπάρχουν πολλοί μεθοδολογικοί περιορισμοί στην ανίχνευση της ψυχοπαθολογίας των τοξικομανών Οι περισσότερες έρευνες γίνονται σε τοξικομανείς ενταγμένους σε προγράμματα υποκατάστατων Όλες οι έρευνες έχουν πραγματοποιηθεί σε κλινικό και όχι στο γενικό πληθυσμό Διαφορετικός χαρακτήρας των δειγμάτων του πληθυσμού των τοξικομανών που παίρνουν μέρος στη συγκεκριμένη έρευνα

Η Epidemiologic Catchment Area Study στην Αμερική σε δείγμα 2000 ατόμων έδειξε ότι:

•Άτομα με ιστορικό ψυχικής διαταραχής παρουσιάζουν 2 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο εξάρτησης από το αλκοόλ και 4 φορές για άλλες ουσίες •Το 36,6% των ατόμων που κάνουν χρήση αλκοόλ και το 53% που κάνουν χρήση άλλων ουσιών παρουσιάζουν κάποια ψυχική διαταραχή

Γιατί είναι σημαντικό να ασχοληθούμε με το φαινόμενο της συννοσηρότητας;  Παρά τους μεθοδολογικούς και άλλους περιορισμούς των ερευνών, τα ποσοστά

  



της συννοσηρότητας, όπως επιβεβαιώνεται και στην κλινική πράξη είναι πραγματικά μεγάλα. Τα άτομα αυτά βρίσκονται παντού, στα προγράμματα απεξάρτησης, στα ψυχιατρεία, στις φυλακές, στο δρόμο Είναι συχνές οι νοσηλείες νέων με πρώτο ψυχωτικό επεισόδιο, οι οποίοι κάνουν ταυτόχρονα χρήση ουσιών Επιδημιολογικές μελέτες σε σχιζοφρενείς ασθενείς έχουν δείξει ότι έως και το 50% αυτών κάνει χρήση κάποιας ουσίας με αποτέλεσμα να μην ανταποκρίνονται στη θεραπεία, να υποτροπιάζουν, να χρήζουν συχνές νοσηλείες. Στα θεραπευτικά προγράμματα σε όλο τον κόσμο παρατηρήθηκε ότι υπάρχει ένα ποσοστό « ιστορικών ». Τα άτομα αυτά παρουσίαζαν κάποια ψυχικά νόσο που ποτέ δεν είχε διαγνωσθεί σωστά και φυσικά δεν είχε αντιμετωπισθεί. Το κλείσιμο των ψυχιατρείων παγκοσμίως, έφερε στο δρόμο ένα μεγάλο αριθμό νέων, χρόνιων ασθενών οι οποίοι καταφεύγουν στη χρήση για να μπορέσουν να «κοινωνικοποιηθούν», να αντιμετωπίσουν τη νόσο τους (αυτοθεραπεία), να αντικαταστήσουν την τρέλα με την τοξικομανία.

Αιτίες αύξησης των ποσοστών συννοσηρότητας  Ειδικά στον ψυχιατρικό πληθυσμό η αύξηση

    

της διάδοσης της χρήσης ουσιών συνδέεται με την επιδείνωση της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης και τη συνεπακόλουθη αύξηση της επίπτωσης της ψυχικής διαταραχής στο γενικό πληθυσμό Πρώιμη έναρξη χρήσης ουσιών Καινούρια ναρκωτικά Φθηνά ναρκωτικά Καινούριες εξαρτήσεις Αύξηση του αριθμού των αστέγων

•Brain Development •Maturation Occurs from Back to Front of the Brain •Images of Brain Development in Healthy Youth (Ages 5 –20) •Blue represents maturing of brain areas

Το Krokodil, ή δεσομορφίνη όπως είναι η επιστημονική του ονομασία, είναι η λεγόμενη «σπιτική ηρωΐνη» Κατασκευάζεται συνήθως από τριμμένα χάπια κωδεΐνης, βενζίνη, μαγειρικό λάδι, ιώδιο, διαλυτικό μπογιάς και υγρό αναπτήρα

Και εδώ γεννιέται ένα ερώτημα

Κατηγοριοποίηση  Πρωτοπαθής ψυχική διαταραχή δευτεροπαθής εξάρτηση  Πρωτοπαθής εξάρτηση δευτεροπαθής ψυχική διαταραχή  Πρωτοπαθής ψυχική διαταραχή πρωτοπαθής εξάρτηση

     

Ταξινόμηση κατά Meyer Η ψυχοπαθολογία μπορεί να προηγείται χρήσης ουσιών λειτουργώντας ως παράγων κινδύνου Τα ψυχιατρικά συμπτώματα μπορεί να αναπτύσσονται στα πλαίσια μιας χρόνιας τοξίκωσης Η μακροχρόνια χρήση ουσιών μπορεί να επιταχύνει την εμφάνιση ψυχιατρικών διαταραχών που σε αυτή την περίπτωση, δεν υποχωρούν γρήγορα Οι ψυχιατρικές διαταραχές και η εξάρτηση από ουσίες μπορεί να συνυπάρχουν και απλώς να επηρεάζει η μία την εικόνα της άλλης Η χρήση ουσιών και η ψυχοπαθολογία μπορεί να συνδέονται διαμέσου της σημασίας που αποκτά η μία για την άλλη Η ψυχιατρική διαταραχή και η εξάρτηση μπορεί να μη σχετίζονται αιτιολογικά, αλλά να είναι ανεξάρτητες η μία από την άλλη

Αιτιοπαθογένεια 1. Κοινό γενετικό/βιολογικό υπόστρωμα 

Ορισμένοι ερευνητές πιθανολογούν ότι κοινοί νευροχημικοί μηχανισμοί παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη των δύο διαταραχών (Έλλειμμα ντοπαμίνης, αλλαγές της αμυγδαλής ή του επικλινή πυρήνα)  Οι γενετικές επιδημιολογικές μελέτες υποστηρίζουν έναν υψηλό βαθμό κληρονομήσιμης ευαλωτότητας όσον αφορά την εξάρτηση.  Όμως παρά την αρχική πρόοδο, η ταυτοποίηση συγκεκριμένων γονιδίων και η ποσοτικοποίηση του συνδεόμενου κινδύνου για την έκφραση του κάθε γονιδίου δεν έχουν ακόμη διαλευκανθεί  Πρώιμη έκθεση σε στρες ή τραύμα

2. Η ψυχική νόσος οδηγεί στη χρήση ουσιών

Self medication Hypothesis (khantzian, 1985)  Η ιδιαίτερη ψυχοτρόπος δράση κάθε ουσίας επιδρά στην ψυχοπαθολογία καθιστώντας την ανεκτή σε ευάλωτα άτομα. Οι τοξικομανείς μέσα από την ουσία προσπαθούν να μην αισθάνονται ένταση, άγχος, πόνο  Η ουσία χρησιμοποιείται για να καταστείλει το ψυχωτικό άγχος και το αίσθημα κενού (αλκοόλ, ηρωίνη)  Οι διεγερτικές ουσίες μπορούν να μειώσουν τα αρνητικά συμπτώματα της σχιζοφρένειας όπως και την ακαθισία  Το αλκοόλ και οι βενζοδιαζεπίνες μπορούν προσωρινά να καταστείλουν τα ψυχωτικά συμπτώματα

3. Η χρήση ουσιών οδηγεί στην ψυχική διαταραχή •Η χρήση ουσιών συμβάλλει στην ανάπτυξη ψυχικής νόσου σε έναν ήδη ευάλωτο πληθυσμό (γενετικής ή τραυματικής αιτιολογίας) με χαμηλή ουδό ανοχής στο άγχος και με προδιάθεση για ψυχική διαταραχή (μοντέλο της υπερευαισθησίας) •Η χρήση ουσιών μπορεί να πυροδοτήσει την εκδήλωση μιας ψυχιατρικής διαταραχής Φαρμακολογική δράση των ουσιών

4. Κοινωνικές παράμετροι

 Ο κοινωνικός αποκλεισμός, ο στιγματισμός, η κοινωνική υποβάθμιση των

χρόνιων ψυχωτικών ασθενών τους οδηγεί στην περιθωριοποίηση και την χρήση ουσιών.  Αρκετοί νέοι σε ηλικία ψυχιατρικοί ασθενείς προτιμούν την ταυτότητα του χρήστη παρά αυτή του τρελού  Αποασυλοποίηση  Ανοχή της κοινωνίας στη χρήση κάποιων ουσιών

Θεραπευτική αντιμετώπιση Θεωρείται ότι τα άτομα με συννοσηρότητα έχουν:  χαμηλό κίνητρο αλλαγής,  δυσκολίες στην ένταξη, την παραμονή και τη συμμετοχή στη θεραπευτική διαδικασία,  κάνουν συχνότερα υποτροπές,  έχουν μεγαλύτερα ποσοστά διακοπών θεραπευτικής διαδικασίας (drop-out),  σημειώνουν αργή πρόοδο,  δεν συμμορφώνονται με τις οδηγίες του ψυχιάτρου,  κάνουν χρήση ουσιών παράλληλα με τη φαρμακευτική αγωγή τους αυξάνοντας τον κίνδυνο για τη ζωή τους,  έχουν χειρότερη πρόγνωση.  Κατά τον Maclellan, η σοβαρότητα της ψυχικής διαταραχής αποτελεί τον ακριβέστερο προγνωστικό δείκτη για την έκβαση της θεραπευτικής απεξάρτησης.

Αντίλογος  Συχνά τα καταθλιπτικά συμπτώματα βρίσκονται στο επίκεντρο του αιτήματος

του τοξικομανή  Η αποτελεσματική αντιμετώπιση της κατάθλιψης και η ανακούφιση από την ψυχική οδύνη μπορεί να αποτρέψει ένα drop-out από τη θεραπευτική διαδικασία της απεξάρτησης. Οι θεραπευόμενοι όχι μόνο « συμμορφώνονται» με τις οδηγίες του ψυχιάτρου αλλά αισθάνονται και «ευγνωμοσύνη» για την παρεχόμενη ψυχιατρική φροντίδα και αυτό τους δένει ακόμη περισσότερο με το θεραπευτικό πλαίσιο και τη θεραπευτική ομάδα.  Η κακή πρόγνωση και η αυξημένη συχνότητα υποτροπών είναι σε μεγάλο βαθμό συνάρτηση τόσο της αρνητικής απορριπτικής στάσης των υπηρεσιών υγείας απέναντι τους, όσο και της έλλειψης θεραπευτικών δυνατοτήτων απεξάρτησης και κατάλληλων προγραμμάτων.

Θεραπευτικά μοντέλα  Μοντέλο της αλληλοδιαδοχής (sequential)  Παράλληλο μοντέλο (parallel)

 Ενιαίο μοντέλο (intagrated)

Η εμπειρία του 18 Άνω  Τα άτομα με συννοσηρότητα αντιμετωπίζονται

θεραπευτικά μέσα στο ίδιο θεραπευτικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσονται και εκείνοι στους οποίους δεν συνυπάρχει ψυχική διαταραχή.  Το 18 Άνω συνδυάζει στοιχεία του παράλληλου αλλά και του ενιαίου μοντέλου, ενσωματώνοντας τα στο θεραπευτικό πλαίσιο με τη δική του φιλοσοφία. Ατομικός θεραπευτής

Ψυχίατρος

Φάρμακα +/Νοσηλευτές/ θεραπευτές

Συμπεράσματα - Προτάσεις  Οι Μονάδες απεξάρτησης θα ήταν καλό να σχεδιάζουν και να οργανώνουν ειδικές παρεμβάσεις για τους εξαρτημένους με συννοσηρότητα.  Είναι απαραίτητη η ειδική εκπαίδευση του προσωπικού των θεραπευτικών κοινοτήτων για τη σωστή αντιμετώπιση αυτών των περιπτώσεων.  Είναι απαραίτητη η οργάνωση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας και η ευαισθητοποίηση των λειτουργών τους ώστε να αντιμετωπίζουν χωρίς προκαταλήψεις τα άτομα με συννοσηρότητα όταν ζητούν βοήθεια ή όταν οδηγούνται στο τμήμα επειγόντων περιστατικών.  Είναι σημαντική η εκπαίδευση του προσωπικού σε όλες τις δομές Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας φροντίδας υγείας ( Κέντρα Υγείας, εξωτερικά ιατρεία των Γενικών Νοσοκομείων) για την ορθή, επιστημονικά και ανθρώπινα αντιμετώπιση αυτών των ατόμων.  Η ίδια η κοινωνία πρέπει να προσεγγίσει το μεγάλο αυτό πρόβλημα ανθρωποκεντρικά

 Γιατί σημασία δεν

έχουν οι ουσίες, σημασία έχει ο άνθρωπος

V. Hudolin

Χρηστίδη Στέλλα Ψυχίατρος, Επιμελήτρια Β’ ΨΝΑ Επιστημονικά Υπεύθυνη Τμήματος Προβληματικής Χρήσης του Διαδικτύου 18 Άνω

Εμείς και το διαδίκτυο Ευκαιρίες, προκλήσεις Εκπαίδευση Γνώση

Μάθηση Ακαδημαϊκή έρευνα Εργασία Καριέρα Επικοινωνία Ψυχαγωγία Σχέσεις

Κίνδυνοι Κατάχρηση του διαδικτύου/εθισμός Υπεραπασχόληση με διαδικτυακά παιχνίδια Υπεραπασχόληση με ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης Διαδικτυακός τζόγος Διαδικτυακή πορνογραφία Αυτοκτονική συμπεριφορά στο διαδίκτυο Ηλεκτρονικό έγκλημα ,διαδικτυακές απάτες, εμπόριο λευκής σαρκός, διακίνηση ναρκωτικών και άλλων παράνομων ουσιών

Παραβίαση προσωπικών δεδομένων Διαδικτυακή παρενόχληση Διαδικτυακή αποπλάνηση Cyber bulling

Εδώ υπάρχουν περισσότερα παιδιά

Εξάρτηση από το διαδίκτυο • Σύμφωνα με την Ψυχίατρο Κ. Μάτσα «η εξάρτηση δεν είναι το πρόβλημα αλλά αποτελεί το πρόσωπο του προβλήματος». Αυτό ισχύει για όλες τις εξαρτήσεις αλλά μιλώντας για το διαδίκτυο δεν μπορούμε παρά να το επιβεβαιώσουμε. Πίσω από την κατάχρηση του διαδικτύου κρύβεται η μοναξιά, η απομόνωση, ο κάθε είδους εκφοβισμός, η κατάθλιψη και το άγχος, η έλλειψη επικοινωνίας και οι χαοτικές σχέσεις στην οικογένεια, η ανεργία και η κοινωνική κρίση, η ανάγκη για διάλογο και ελευθερία, η έλλειψη μόρφωσης και σωστής εκπαίδευσης

Σύνθετο και πολυπαραγοντικό φαινόμενο

Άτομο

Περιβάλλον

Δικτυακό Περιβάλλο ν

Ανακούφιση ή αποφυγή συναισθηματικού πόνου Το διαδίκτυο μπορεί να λειτουργήσει ως φυγή από την πραγματικότητα

Εξάρτησ η από το διαδίκτυ ο

Χαρακτηριστικά διαδικτύου • Triple A Engine (Cooper, 1998) – Accessibility – Affordability – Anonymity

• The ACE Model (Young, 1996) – Anonymity – Convenience – Escape

Από τι μπορούμε να εξαρτηθούμε; On line gaming: MMORPGs Εξάρτηση από Εφαρμογές του Διαδικτύου

BLOGs +CHATROOMS+ INSTANT MESSENGERS + SOCIAL NETWORKS

NetGambling Cyber sex ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΠΟΡΝΟΓΡΑΦΙΑ

Information Overload

Κριτήρια της K. Young 1. Προσκόλληση στον παγκόσμιο ιστό. 2. Μία ανάγκη για αυξημένο χρόνο παραμονής σε σύνδεση ώστε να επιτευχθεί ένα επίπεδο ικανοποίησης. 3. Επανειλημμένες αποτυχημένες προσπάθειες περικοπής του χρόνου παραμονής. 4. Ευερεθιστότητα, κατάθλιψη ή ύφεση της διάθεσης όταν η χρήση περιορίζεται. 5. Παραμονή στη σύνδεση περισσότερο από όσο αρχικά ήταν προγραμματισμένο. 6. Διακινδύνευση μίας δουλειάς ή μίας εργασίας εξαιτίας της χρήσης του ιστού. 7. Ψευδείς δηλώσεις στους άλλους σε σχέση με τον πραγματικό χρόνο χρήσης. 8. Παραμονή στη σύνδεση ως ένας τρόπος ρύθμισης της διάθεσης. Η Young υποστήριξε ότι η πλήρωση πέντε των οκτώ αυτών κριτηρίων, είναι ικανή για την τοποθέτηση της διάγνωσης.

Ενδείξεις της προβληματικής χρήσης • Ο κόσμος είναι πληκτικός και κενός • Περνάς την περισσότερη ώρα της ημέρας στο διαδίκτυο ή σκέφτεσαι τη στιγμή που θα ξαναπλοηγηθείς. • Όταν διακόπτεται η σύνδεση θυμώνεις και γίνεσαι νευρικός και ευερέθιστος. • Χάνεις την αίσθηση του πραγματικού χρόνου, με αποτέλεσμα να παραμένεις σε σύνδεση περισσότερο από ό,τι αρχικά σχεδίαζες. • Υπερβολική κούραση, ημερήσια υπνηλία. Δεν έχεις σταθερό ωράριο ύπνου. • Κρύβεις το χρόνο που περνά στον ιστό • Πτώση της ακαδημαϊκής επίδοσης. • Παραμέληση άλλων αγαπημένων δραστηριοτήτων. • Κοινωνική απόσυρση. Προτιμάς να είναι στο διαδίκτυο από το να είσαι με άλλους • Δεν αντιλαμβάνεσαι την όλη σου αποδιοργάνωση & τις συνέπειες της προβληματικής χρήσης σε ψυχολογικό, κοινωνικό και ακαδημαϊκό επίπεδο και συνεχίζεις την ενασχόληση στον ίδιο βαθμό.

Επικράτηση • Ευρώπη 1-16% • Μέση Ανατολή 1-12% • Ασία 2-18% • Έφηβοι 4.6-4.7% • Γενικός πληθυσμός 6-15% • Φοιτητές 13-18% • Διαφυλική επικράτηση εις βάρος των αγοριών Yang & Tung, 2007, Lin & Tsai, 2002, Anderson 2001, Lee et al. 2001

Νευροβιολογική προσέγγιση της εξάρτησης από το διαδίκτυο Ο ρόλος της ντοπαμίνης •

•

Η χρήση του διαδικτύου αυξάνει την έκκριση των ενδογενών οπιοειδών που με τη σειρά τους αυξάνουν την απελευθέρωση της ντοπαμίνης στον επικλινή πυρήνα (κέντρο ανταμοιβής του εγκεφάλου) Πολλές έρευνες αναφέρουν ότι η εξάρτηση από το διαδίκτυο σχετίζεται με μεταβολές του εγκεφαλικού ντοπαμινεργικού συστήματος. Πράγματι βρέθηκαν μειωμένα επίπεδα του ντοπαμινεργικού υποδοχέα D2 στο ραβδωτό σώμα σε άτομα που κάνουν προβληματική χρήση του διαδικτύου

Reduced striatal dopamine D2 receptors in people with Internet addiction. Kim SH et al Neuroreport, 2011 Jun 11;22(8):407-11.

•

Τα ευρήματα αυτά υποστηρίζουν την άποψη ότι η IAD μοιράζεται όμοιες νευροβιολογικές ανωμαλίες με τις άλλες διαταραχές εξάρτησης. Reduced Striatal Dopamine Transporters in People with Internet Addiction Disorder Haifeng Hou et al Journal of Biomedicine and Biotechnology Volume 2012 (2012), Article ID 854524, 5 pages doi:10.1155/2012/854524

Ανίχνευση ομάδων υψηλού κινδύνου •

Είναι πιο ευάλωτοι οι μεταξύ των 19 και 24 ετών Soule et al. 2003, Thatcher & Goolam, 2005

•

Φοιτητές Kandell, 1998; Young and Rogers, 1998; Nalwa and Anand, 2003; Niemz et al., 2005, Frangos et al.,2010

• •

Έφηβοι μέσα σε οικογενειακό περιβάλλον χωρίς συνοχή, βίας ή συγκρούσεων Άτομα με συμπτώματα ADHD, κοινωνική φοβία, κατάθλιψη Lam ,2009

• • •

Άτομα εθισμένα σε άλλη εξάρτηση Με ειδικές δεξιότητες Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες : αντίληψη της οικονομικής κατάστασης της οικογένειας, πρόσφατο στρεσογόνο γεγονός Lam,2009

•

Άτομα που αισθάνονται αδικημένα και μόνα μπορεί να καταφύγουν στις διαδικτυακές σχέσεις για παρηγοριά και κοινωνικοποίηση Douglas et al. 2009

•

Νέοι και υψηλής μόρφωσης ενήλικες, με άμεση πρόσβαση στον ιστό Mafe & Blas, 2006

•

Αδέσμευτοι ενήλικες Soule et al. 2003

Παράγοντες κινδύνου

• Υπεραπασχόληση με το διαδίκτυο από την παιδική/εφηβική ηλικία • Συνύπαρξη κάποιας ψυχικής νόσου από την παιδική/εφηβική ηλικία • Σχολικός εκφοβισμός • Βία στην οικογένεια, διαζύγιο γονέων, έλλειψη επικοινωνίας

Οι έφηβοι καθώς ενηλικιώνονται: • αλλάζουν οι υποχρεώσεις, οι στόχοι, η καθημερινότητα τους • γίνονται φοιτητές, καλούνται ξαφνικά να αυτονομηθούν και να ζήσουν μακριά από την οικογένεια • καλούνται να εργασθούν και να αντιμετωπίσουν την ανεργία Είναι όμως έτοιμοι για αυτές τις αλλαγές;

Τμήμα Προβληματικής Χρήσης του Διαδικτύου Έναρξη λειτουργίας : 2009 Απευθύνεται σε ενήλικες που κάνουν προβληματική χρήση του διαδικτύου ανεξάρτητα από τον τύπο εθισμού ή την ύπαρξη συννοσηρότητας με εξαίρεση βέβαια την παρουσία προεξάρχουσας κλινικής οντότητας, για την αντιμετώπιση της οποίας παραπέμπεται άλλο δημόσιοo πλαίσιο.

Αιτήματα για ΒΟΗΘΕΙΑ 200

144

150

131

153

100 67 50 0

20 14 20 13 20 12

Πόσοι έχουν μπει σε θεραπεία

2014

2013 2012

2011

20 10

18 12

2010 2009

Χαρακτηριστικά των ενηλίκων εξαρτημένων από το διαδίκτυο που προσέρχονται στο τμήμα μας • Ηλικία: μέσος όρος 25-26 έτη

87,4

87 Άντρες Γυναίκες

12,2

12,6

37,7 28,7

4,9

61,5

22,1 6,5

6,9

8,5 13,8 5,4 3,8

0,8

46,5 36,8

16,7

Ναι

Όχι

Δεν απάντησαν

Συννοσηρότητα…….. Φθάνει ως το 60%

Συχνή είναι η συννοσηρότητα με : • • • •

διαταραχές της διάθεσης, κυρίως κατάθλιψη κοινωνική φοβία, ΔΕΠΥ, επιθετικότητα, (Morahan Martin, 2005, Shapira et al.,2000)

• σχιζοειδή διαταραχή (Mitchell, 2000)

• διαταραχές εξάρτησης από ψυχοτρόπες ουσίες (Anderson, 2001, Bai et al., 2001),

• διαταραχές του ελέγχου των παρορμήσεων, όπως η παθολογική χαρτοπαιξία (Morahan Martin, 2005)

Θεραπεία- Σπάζοντας έναν κύκλο Στόχος μας να τον διακοψουμε • • • • • • • • • •

Με ατομική Ψυχοθεραπεία Ομάδα Ψυχοθεραπείας Ομάδα Δραματοθεραπείας Ομάδα θεατρικής έκφρασης Παράλληλη παρέμβαση στην οικογένεια Συμβουλευτικές υπηρεσίες Δουλεύουμε αξιοποιώντας οπτικές όλων των κατευθύνσεων Σταθερά όμως με δοκιμασμένες προσεγγίσεις θεραπείας εξαρτήσεων Ψυχιατρική παρακολούθηση όπου χρειάζεται Εποπτεία των περιστατικών

18 Άνω: Ο κύκλος των δράσεων μας Έρευνα

Εκπαίδευση

Τμήμα Προβληματικής Χρήσης Διαδικτύου «18 Άνω» Ψ.Ν.Α.

Θεραπεία

Πρόληψη

Είναι δυνατή η Πρόληψη; •

Κατάθλιψη, ΔΕΠΥ, κοινωνική φοβία και επιθετικότητα φαίνεται να μπορούν να προβλέψουν την Προβληματική χρήση του διαδικτύου όπως έδειξε μια 2-ετής έρευνα παρακολούθησης. Τα αποτελέσματα υποδεικνύουν ότι η ΔΕΠΥ, η επιθετικότητα, η κατάθλιψη και η κοινωνική φοβία πρέπει να ανιχνεύονται νωρίς και να γίνονται ανάλογες παρεμβάσεις πρόληψης στους εφήβους. Predictive values of psychiatric symptoms for internet addiction in adolescents: a 2-year prospective study. KoCH et. Al Arch Pediatr. Adolesc. Med. 2009 Oct;163(10):937-43.

• Σε μία άλλη έρευνα φαίνεται ότι όχι μόνο η παθολογική χρήση του διαδικτύου αλλά και η επικίνδυνη χρήση σχετίζεται με συμπτώματα κατάθλιψης, αυτοτραυματισμών και αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή σε εφήβους με επικίνδυνη χρήση του Διαδικτύου για την έγκαιρη αναγνώριση της κατάθλιψης, αυτοτραυματισμών και αυτοκτονικότητας στην εφηβεία. Depression, deliberate self-harm and suicidal behaviour in adolescents engaging in risky and pathological internet use, Fischer G et.al Prax Kinderpsychol Kinderpsychiatr. 2012;61(1):16-31

Και οι γονείς; Οι γονείς θα ήταν καλό να είναι ενήμεροι σχετικά με τις δυνατότητες του διαδικτύου έτσι ώστε να είναι σε θέση να ακολουθούν τα παιδιά τους, να κατανοούν τη γλώσσα τους και να μοιράζονται μαζί τους διάφορους προβληματισμούς, με σκοπό να μην υποτιμούν το πρόβλημα όταν παρουσιαστεί αλλά και να μην ανησυχούν χωρίς λόγο μπροστά σε μια κανονική χρήση. Όμως αυτό που είναι περισσότερο σημαντικό είναι οι νέοι να μεγαλώνουν μέσα σε λειτουργικές οικογένειες, να μορφώνονται σωστά, να αποκτούν κοινωνικές δεξιότητες, να μαθαίνουν να αξιοποιούν και να απολαμβάνουν όλες τις αισθήσεις τους, να κάνουν σχέσεις πραγματικές, να ασχολούνται με τον αθλητισμό και τις τέχνες, να εκφράζουν ελευθέρα τη γνώμη τους και τα συναισθήματά τους, να μην φοβούνται να μιλήσουν για ό,τι τους απασχολεί και τους φοβίζει.

Πρόληψη σημαίνει να διδάξουμε τους νέους πως…………

…….η πραγματική ζωή δεν είναι μέσα στον υπολογιστή, αλλά έξω από αυτόν. Το διαδίκτυο μας βοηθά να την κάνουμε ευκολότερη και πιο δημιουργική αλλά σίγουρα δεν μπορεί με κανέναν τρόπο να την αντικαταστήσει.

Για να τους πείσουμε όμως πρέπει να έχουμε και εμείς οι ¨ μεγάλοι και σοφοί¨ ξεκάθαρες απόψεις για τη ζωή, την οικογένεια, την κοινωνία. Μια πρόταση μπορεί να είναι η παρακάτω………………….

Μη διδάσκετε στα παιδιά σας τον πλούτο, αλλά την ευτυχία. Έτσι όταν θα μεγαλώσουν θα γνωρίζουν την αξία των πραγμάτων και όχι την τιμή τους

Τμήμα Προβληματικής χρήσης Διαδικτύου 18 Άνω, Ψ. Ν. Α Βουρνάζου 37 Αμπελόκηποι 115-21 Αθήνα 2106448003,2106448980 Fax : 2106448242 net18ano@gmail.com