Masterplan Waterfront Earnewâld, 2010 by NOORDPEIL landschap.erfgoed

recreatieve gebiedsvisie masterplan waterfront

Earnew창ld

Deze recreatieve gebiedsvisie is tot stand gekomen in opdracht van Gemeente Tytsjerksteradiel Fries Merenproject (provinsje Fryslân) Adviseur NoordPeil landschap & stedenbouw In samenwerking met (werkgroep en ondernemers) Luc Tuinstra Stichting Welzijn Tytsjerksteradiel Jenette Schuil VVV Harm de Vlas Overlegorgaan Nationaal Park De Alde Feanen Nico Tilstra Stichting Behear Rekreative Foarsiennings Albert Visser Dorpsbelang Hindrik Wester Dorpsbelang Atsje Bruinsma Stichting It Earnewâldster Skûtsje Jan Wester ondernemer Helga Muiser inwoner Boukje de Boer inwoner Wietze Visser Master Frankeskoalle Wieger Westerdijk Sietske Westerdijk Judith Janssen Fonger de Vlas Berend Jan Wester Cathrienus Herrema Martijn Beets Jessie Schipper Lammert Jan Westra Gjalt de Jong Gerrit Hoekstra Betty de Kamper Bonne Bruinsma Projectnummer 508 00 408 Datum oktober 2010

Yachtcharter Westerdijk Yachtcharter Westerdijk Watersportcentrum De Twirre Frysk Lanbou Museum Watersportbedrijf Gj. Wester Annage Skûtsjesilen Martijn Beets Jachtschilder Martijn Beets Jachtschilder Supermarkt, eetcafé en snackbar Skûtsje Vaart (Grou) Toeristenbureau Earnewâld Stichting Behear Rekreative Foarsiennings Plattelandsprojecten Midden

Colofon

Inhoud 1.

Dorp in De Alde Feanen

Earnew창ld; verleden, heden en toekomst

Natuurdorp; recreatieve gebiedsvisie

Natuur als recreatief product

Masterplan Earnew창ld: van visie naar realisatie

Waterfront Earnew창ld

4 Beleidsplan Toerisme en recreatie gemeente Tytsjerksteradiel

INLEIDING Toerisme en recreatie spelen een belangrijke rol in de gemeente Tytsjerksteradiel. De gemeente heeft op dit gebied veel te bieden en mede daardoor ziet de gemeente kansen voor “het versterken van de toeristisch-recreatieve sector”. Deze laatste zinsnede is dan ook één van de vier economische doelstellingen in het collegeprogramma. Anderzijds vindt de gemeente ook dat er zorgvuldig moet worden omgesprongen met de in de gemeente aanwezige kwaliteiten op het gebied van landschap en natuur. Om deze sector op een verantwoorde manier ontwikkelingsmogelijkheden te bieden is in 2008 door de gemeente een beleidsplan opgesteld.

Opgave Met het dorp wordt een visie ontwikkeld die inzicht geeft in de wensen van het dorp binnen de (beleids)kaders die door Rijk, Provincie en gemeente zijn gesteld. Daarmee kan deze visie als beleidskader dienen voor concrete ontwikkelingen die in een bestemmingsplan kunnen worden vertaald.

Aanleiding Bij gemeente en het dorp (dorpsbelang) leeft de zorg in relatie tot de afname van (horeca)voorzieningen en tegelijkertijd de wens om het dorp een impuls te geven op het gebied van recreatie. Tevens wenst dorpsbelang een brede, ook op sociale structuren en voorzieningen gerichte, dorpsvisie.

Dorp in De Alde Feanen •

AMBITIE

•

EARNEWALD ALS SCHAKEL IN RING VAN DORPEN

•

EARNEWALD ALS GOED TOEGANKELIJK DORP

•

EARNEWALD ALS GROENE HART VAN FRIESLAND

1 7

AMBITIE De ambitie vanuit het beleidsplan toerisme en recreatie van de gemeente Tytsjerksteradiel is: Het - binnen de kaders van de natuurlijke kernwaarden van het gebied - ontwikkelen en versterken van het toeristisch recreatieve product van Tytsjerksteradiel om te bewerkstellingen dat deze secor zich ontwikkelt tot een belangrijke economische drager van de gemeentelijke economie. Deze kernwaarden zijn één van de belangrijke sterke punten (van het toeristisch aanbod) van de gemeente (Nationaal Landschap, Nationaal Park). Bij de ontwikkeling en versterking van toerisme en recreatie zijn deze waarden dan ook van groot belang. Behoud en waar mogelijk versterking van deze speciﬁeke kwaliteiten van natuur en landschap vormen een belangrijk uitgangspunt bij eventuele ontwikkeling en versterking van de toeristische sector. Voor Earnewâld betekent dit: • recreatie als economische motor voor leefbaarheid • ontwikkelingen die gericht zijn op duurzaamheid

• ontwikkelingen die gericht zijn op ruimtelijke kwaliteit en versterking van identiteit • hét dorp in een Nationaal Park De ambitie is te verwezenlijken als rekening wordt gehouden met een aantal aspecten: • Earnewâld als schakel in ring van dorpen • Earnewâld als goed toegankelijk dorp (zowel over het water als de weg) met heldere entrees • Earnewâld als het groene hart van Friesland met alle kernkwaliteiten in volle glorie

EARNEWALD ALS SCHAKEL IN RING VAN DORPEN In het hart van Friesland, in de driehoek tussen Heerenveen, Drachten en Leeuwarden, ligt het bijna 4.000 ha grote laagveenmoeras De Alde Feanen. Earnewâld ligt temidden in dit bijzondere gebied en vormt een schakel tussen het Nationaal Park en de omliggende dorpen Oudega, Warten, Grou en De Veenhoop.

EARNEWALD ALS GOED TOEGANKELIJK DORP Het uitgestrekte watergebied van de Alde Feanen valt het beste varend te verkennen. Maar ook voor de wandelaar en ﬁetser valt er heel wat te beleven. Het is belangrijk om voor de recreanten heldere toegangen en duidelijke entrees tot het Nationaal Park en het dorp Earnewâld te creëren.

EARNEWALD ALS GROENE HART VAN FRIESLAND De Alde Feanen is één van de twee Nationale Parken in Friesland en heeft een zeer afwisselend landschap bestaande uit meren, veenplassen, petgaten, rietlanden, ruigten, struwelen en moerasbossen. Ook zijn er trilvenen, veenmosrietlanden, blauwgraslanden en in het voorjaar geel gekleurde dotterbloemhooilanden. De enorme landschappelijke variatie zorgt ook voor een enorme rijkdom aan planten en dieren. Zo komen er in De Alde Feanen meer dan 450 soorten planten voor en broeden er ruim 100 soorten vogels. Earnewâld kan als Groene Hart van Friesland op de kaart worden gezet. Daarbij gaat het om: • synergie tussen het dorp Earnewâld en het omliggende landschap • de herkenbare structuur van het landschap; verveningslandschap, turfwinning, legakkers • Earnewâld als duurzaam en ecologisch dorp

Earnewâld; verleden, heden en toekomst •

VAN DORP NAAR ENCLAVE

•

DORPS-DNA VAN VERLEDEN EN HEDEN

•

BLAUWE DRAGERS

•

GRIJZE DRAGERS

•

GROENE DRAGERS

•

RODE DRAGERS

•

INTERACTIEVE SESSIE, KANSEN EN KNELPUNTEN

2 13

VAN DORP NAAR ENCLAVE

1850

1900

1950

2000

Earnewâld ligt midden in een bijzonder rijk en uniek natuurgebied. Dit gebied bestaat uit twee delen, het Princenhof en de Alde Feanen. Het Princenhof, een fantastisch gebied dat bestaat uit kleine en grote plassen, smalle en bredere waterwegen, grote en kleine eilanden. De naam Princenhof is ontleend aan haar functie als voormalig jachtgebied van het Oranjehuis. De Alde Feanen is een waterrijk natuurgebied. In de loop der eeuwen is Earnewâld van een streekdorp aan het water uitgegroeid tot een enclave in het Nationaal Park De Alde Feanen. 1800 1900 1950 2000

• bereikbaar over water • wegstructuur op dijkjes • zicht vanuit dorp op Prinsenhof • brug naar zuidoever • komst van een sluis • aanleg buitenplaats It Wiid • toename woningvoorraad, bedrijvigheid en infrastructuur

HISTORISCHE BEELDEN Earnewâld is ruim duizend jaar geleden ontstaan op een soort zandplaat. Tot omstreeks 1860 lag het dorp vrij geïsoleerd, dat wil zeggen, het was alleen over het water goed te bereiken. Toen er in 1860 een zandweg aangelegd werd, stond het dorp in verbinding met Garyp. De vervening heeft een grote rol gespeeld en lange tijd een bepaalde welvaart gebracht. Het einde van de vervening betekende echter ook het einde van de betrekkelijke welvaart. Earnewâld werd een dorp van vissers, rietsnijders en schippers.

DORPS-DNA, VERLEDEN De voor Earnewâld herkenbare cultuurhistorische en landschappelijke kenmerken worden weergegeven in het dorpsDNA van Earnewâld. De identiteit wordt bepaald door de typerende groenstructuur, waterstructuur en infrastructuur en de karakteristieke bebouwing, ook wel genoemd: de groene, blauwe, grijze en rode dragers. De verhouding tussen deze dragers, hun opbouw en hun ruimtelijke opzet bepalen het karakter van Earnewâld. Nieuwe ontwikkelingen kunnen op deze bestaande identiteitsdragers voortborduren en daarmee de karakteristiek van Earnewâld versterken. Het dorp kende in het verleden een compacte dorpskern aan het water. Het water had een grillige en natuurljke vorm. Lange tijd was Earnewâld ook alleen via het water bereikbaar.

DORPS-DNA, HEDEN De veenderij die tot in de 19de eeuw werd voortgezet, liet bij het dorp een bijzonder petgaten- en plassengebied achter. Het bood in de 20ste eeuw alle mogelijkheden tot de ontwikkeling van vroeg watertoerisme. Aan de overkant van het Wiid is een groot recreatiedorp ontwikkeld en ten oosten van het dorp het bedrijventerrein De Stripe met passende activiteiten. Dit maakt dat het dorp Earnew창ld van een compacte kern een enclave is geworden. De grillige waterstructuur is verdwenen en er is geen verbinding over het water mogelijk vanuit de dorpskern (noord) naar de overkant (zuid). Bij de ontwikkeling van het dorp gaat het om nieuwe kansen gericht op de kernkwaliteiten en identiteit van het gebied met oog voor het dorpsgezicht/dorpssilhouet, het waterfront en de voorzieningen.

BLAUWE DRAGERS De oorspronkelijke waterstructuur van Earnewâld bestond uit grillige en natuurlijke vormen gevormd door de vervening. Het dorp was lange tijd ook alleen via het water bereikbaar. Het waterrijke karakter bepaalt voor een groot deel nog steeds het karakter in Earnewâld. De opkomst van het watertoerisme heeft er voor gezorgd dat de kaden en oevers steeds meer in gebruik zijn genomen, er haventjes zijn ontstaan en dat het water een andere karakter heeft gekregen. Het waterfront is echter nog steeds een belangrijke identiteitsdrager voor het dorp. Hiermee proﬁleert het dorp zich aan het water.

GRIJZE DRAGERS Tot omstreeks 1860 lag het dorp vrij geĂŻsoleerd, dat wil zeggen, het was alleen over het water goed te bereiken. Toen er in 1860 een zandweg aangelegd werd, stond het dorp in verbinding met Garyp. Op een gegeven moment werd via een brug ook het gebied ten zuiden van EarnewĂ˘ld toegankelijk gemaakt. Deze verbinding is er inmiddels niet meer. De meeste recreanten en bewoners betreden het dorp nu vanaf de Feantersdyk en gaan via de Koaidyk naar het Wiid. De kern van het dorp wordt hiermee ontlast. Opnieuw een verbinding maken kan een impuls aan het dorp geven.

GROENE DRAGERS Het groen van Earnew창ld bevindt zich voornamelijk buiten het dorp. Het laagveenmoeras van De Alde Feanen zijn vanuit het dorp goed te beleven. In de kern zijn het vooral de Pizelplak, de boerenerven en de tuinen aan het water die het groene beeld bepalen. De Koaidyk zorgt ervoor dat de enclave omzoomd wordt. Hierdoor ontstaat er een harde begrenzing rondom het dorp. Het pas aangelegde natuureducatiebos het Pettebosk, dat zich uiteindelijk zal ontwikkelen tot een moerasbos met open petgaten en rietvelden, zorgt voor een groen gezicht aan de zuidzijde van het dorp. Een nieuwe groene natuurzone rondom het dorp geeft kansen om de synergie tussen het landschap en het dorp te versterken.

RODE DRAGERS Het oorspronkelijke karakter van Earnew창ld wordt bepaald door een aantal kenmerkende buurten langs de Wiidswei, het Tsjerkepaed, de Dominee Offerhausweg en het Kruspaed. Het beeld wordt bepaald door de kleinschalige en zeer afwisselende lage bebouwing. Daarnaast is er ook een aantal beeldbepalende grote gebouwen in het dorp. De toename van het watertoerisme heeft er voor gezorgd dat aan de overkant van het Wiid een groot recreatiedorp is ontwikkeld en ten oosten van het dorp het bedrijventerrein De Stripe met passende activiteiten.

26 Beelden van de interactieve sessie op 15 januari 2009

INTERACTIEVE SESSIE, KANSEN EN KNELPUNTEN Op 15 januari 2009 is er een avond in het dorp georganiseerd om samen mee te denken over de (recreatieve) toekomst van Earnewâld. Deze avond is in grote getalen bezocht en heeft vele goede ideeën en inspirerende input opgeleverd. Opvallend is grote eensgezindheid over de locaties waar kwaliteitsverbetering wenselijk is: • havens/waterfront • Pizelplak • Prinsenhof • parkeerterreinen Kansen worden gezien in: • uitbreiding van het aantal voorzieningen (met name slechtweeraccommodatie) • verbeteren infrastructuur • verbeteren waterfront • een goede verbinding tussen het dorp en It Wiid Daarnaast is door verschillende groepen gezocht naar een thema voor het dorp (bijvoorbeeld Skûtsjedorp).

Natuurdorp; recreatieve gebiedsvisie •

HET WATERFRONT, DE KADE EN DE OEVER

•

NATUUR IN DE DORPSRAND

•

ALLURE VAN HET VERLEDEN

•

KRACHT IN DE KERN

•

ACTIEVE AMBACHTEN AAN DE HAVEN

•

RECREATIEVE GEBIEDSVISIE EARNEWALD

3 29

HET WATERFRONT, DE KADE EN DE OEVER Het waterfront heeft van oudsher de identiteit van het dorp Earnewâld bepaald. Het is daarnaast ook altijd de ‘economische plint’ geweest. Langs de kaden en oevers vond de ‘handel en wandel’ plaats. Nu nog steeds is het waterfront van het dorp groot belang voor de recreatieve sector. Hier valt immers het geld te verdienen. Het is belangrijk om hierin te investeren (natuurlijke oevers, openbare oevers, extra waterfaciliteiten, waterverbindingen (brug/watertaxi)). Op dit moment laat de kwaliteit van het waterfront te wensen over. Het beeld is veelal stenig, de aanlegplekken verdienen een kwaliteitsimpuls en de verbinding tussen beiden oevers van het water is er niet. Er kan ingezet worden op een kwaliteitsimpuls van het waterfront waarbij aan de noordzijde vooral het kadekarakter kan worden versterkt en aan de zuidzijde veel meer het natuurlijke karakter: de oever.

DE KADE EN DE OEVER De voorzieningen aan de kade zijn voornamelijk gericht op horeca en dagrecreanten. De voorzieningen aan de oever zijn grotendeels gericht op verblijfsrecreanten. De kade en de oever zijn op dit moment niet verbonden met elkaar zodat de voorzieningen elkaar niet versterken en complementeren. Bovendien kan het voorzieningenaanbod meer op het water gericht zijn en kan het aanbod worden uitgebreid met horeca en speciaalzaken op strategische plekken.

VOORZIENINGEN De toeristische aanbodspiramide bestaat uit drie lagen: De top wordt gevormd door de ‘must see’ of ‘must be’ bezienswaardigheden. Dit zijn bezienswaardigheden die imagobepalend zijn en die veelal een reden vormen om voor de eerste keer een plaats te bezoeken. Het middenniveau van de piramide wordt gevormd door aantrekkelijke bezienswaardigheden. Deze bezienswaardigheden zijn voor de toerist vaak een reden om langer in het gebied te verblijven of om er nog een keer terug te komen. In sommige plaatsen of gebieden kan naast het fysieke aanbod ook het niet-fysieke aanbod, zoals de sfeer, een belangrijk element vormen van het aanbod aan aantrekkelijke bezienswaardigheden.

De basisinfrastructuurvan de piramide betreft alle voorzieningen die nodig zijn om als toerist in de plaats of in het gebied aangenaam te kunnen verblijven, zoals verblijfsaccommodaties, horeca, parkeervoorzieningen, bewegwijzering, enzovoort. Deze voorzieningen vormen in het algemeen geen reden voor de toerist om naar een gebied te komen, maar indien ze niet in orde zijn, vormen ze wel een reden om weg te blijven.

KOMEN, BLIJVEN EN TERUGKOMEN Het landschap, de natuur en de rust worden zeer bewust door (water)recreanten ervaren. Dit past bij het ‘onthaasten’ en het vakantiegevoel dat de recreanten zoeken. Het blijkt dat de aantrekkelijkheid van de locaties die de recreant bezoekt, wordt bepaald door verschillende aspecten. Variatie Recreanten willen niet de hele tijd in dezelfde omgeving varen, ﬁetsen of wandelen. Zeker omdat het tempo laag is, is de wens naar variatie en afwisseling van de omgeving groot. De voorkeur gaat uit naar routes waarlangs men verschillende landschappen kan beleven. Daarnaast worden levendige plekken (dorpen) afgewisseld met rustige plekken (natuur). Hoe meer afwisseling een gebied geeft, hoe aantrekkelijker het gebied is voor waterrecreatie. Variatie in oevers speelt hierbij een belangrijke rol. Rietoevers bieden al een grote variatie en verdienen daardoor de voorkeur boven oevers met beschoeiing.

Vormgeving Locaties worden bezocht om de unieke en karakteristieke kenmerken. Fryslân biedt zo’n omgeving door haar bijzondere identiteit, die zich uit in ruimtelijke elementen (Friese boerderijen, bruggen en sluizen, het weidse landschap), uitstraling (kleinschaligheid, materiaalgebruik) en haar historie (elf stedenroute, oude vestingwerken). Modernistische bebouwing, te grote bouwvolumes of te afwijkend kleurgebruik worden daarom niet als ‘Friese’ architectuur en als niet-passend in het landschap ervaren. Verleden Een omgeving met een rijke historie trekt (water)recreanten meer dan nieuwe ontwikkelingen. Volgroeide bomen, monumenten en oude bebouwing worden hoog gewaardeerd. De combinatie van het vertragen en de historische bebouwing maakt dat de recreant het beleeft als ‘terug in de tijd gaan’. Daarnaast wordt de informatieve waarde (het verhaal) van de cultuurhistorie erg gewaardeerd.

Vrijheid Mogelijkheden om de eigen route te bepalen en zelf te weten waar aan te leggen of even te pauzeren is voor de (water)recreant een belangrijk aspect bij de beleving van een gebied. Waneer er veel alternatieven voor handen zijn en er niet teveel gereguleerd is, geeft dit een vrijheidsgevoel. Eilanden met de eenvoudige aanlegplaatsen zijn zeer hoog gewaardeerde voorbeelden van ruimtelijke kwaliteit. Voorzieningen Afhankelijk van het type recreant en de duur van de vaar- , ﬁets of wandeltocht wordt er meer of minder gebruik gemaakt van voorzieningen. Sommige groepen kijken sterk naar voorzieningen in havens; goede toiletten, speelvoorzieningen of andere faciliteiten. Anderen zijn gefocust op de voorzieningen in dorpen/stadjes; winkels, cultuur, restaurants en evenementen. Ook is er een groep die dergelijke voorzieningen juist mijdt. Opvallend is dat een grote groep op zoek is naar basisvoorzieningen zoals wandel en ﬁetspaden die aanhaken op de omgeving. Ruimtelijke kwaliteit wordt door de verschillende type recreanten in relatie gebracht met het soort en de kwaliteit van voorzieningen.

DE KADE Aan de noordzijde van het Earnew芒ldsterwiid wordt ingezet op een stenige kade, een nieuwe economische plint met allure en eenheid. Belangrijk is dat gestreefd wordt naar een levendige plint met een openbaar karakter. Er kan langs de kade gewandeld worden, er zijn terrassen aan het water en de historische schepen (de sk没tsjes) bepalen voor een groot deel dit waterfront. Er wordt ingezet op een aantrekkelijke route vanaf de Prinsenhof richting het centrum van het dorp.

DE OEVER De zuidzijde van het Earnewâldsterwiid heeft een meer natuurlijkere uitstraling met ‘zachte’ oevers waar gras en riet het beeld bepalen. Vanaf de overkant wordt zo de groene identiteit van Earnewâld beleefd. Deze oever heeft een minder openbaar karakter en straalt rust en ruimte uit.

NATUUR IN DE DORPSRAND Naast het waterfront is ook het gebied rondom het dorp belangrijk voor de beleving en de identiteit van Earnewâld. Er kan ingezet worden op een groene natuurzone welke de buffer vormt tussen de enclave en het landschap van De Alde Feanen. Verschillende routes (zowel over de weg als over het water) leggen de verbinding tussen het levendige waterfront en het meer rustige ‘achterland’. Hierdoor is het voor de recreant aantrekkelijk om vanuit Earnewâld de omgeving te verkennen. De recreant heeft behoefte aan de combinatie van water (varen, zwemmen) en land (ﬁetsen, wandelen). Heldere entrees, een sterke groenstructuur en een eigen huisstijl (materialisatie, bebording, vlaggen) zorgen ervoor dat de zone een herkenbaar gezicht krijgt. Het langparkeren kan in deze groene natuurzone een plek krijgen zodat de parkeerplaatsen in het dorp voor de dagrecreant vrijblijven. De parkeerplaatsen kunnen zodanig worden ingericht dat als er geen gebruik van wordt gemaakt het toch aantrekkelijke ruimtes zijn.

ALLURE VAN HET VERLEDEN Het gebied kan worden opgedeeld in drie zones: het westelijk gelegen gebied als zone met de allure van het verleden, het middengebied als krachtige kernzone en het oostelijk gelegen gebied als zone voor actieve ambachten aan de haven. Het waterfront verbindt de verschillende zones met elkaar. Vanaf het water is de westelijk gelegen zone het visitekaartje van het dorp. De allure van het verleden kan teruggebracht worden. Het schiereiland kan een meer groen en uitnodigend karakter krijgen. De historische schepen (de sk没tsjes) liggen in beeld zodat de sfeer van weleer in ere hersteld wordt. Welness en culinaire arrangementen kunnen hier mogelijkerwijs een plek krijgen.

KRACHT IN DE KERN In de kernzone is de verbinding tussen de beide oevers van het EarnewĂ˘ldsterwiid van essentieel belang. De verbinding is er ooit geweest en het terugbrengen kan veel goeds brengen voor de recreatie. Vanuit het museum kunnen bezoekers bijvoorbeeld gemakkelijk naar het centrum van het dorp om â&#x20AC;&#x2DC;even een terrasje te pakkenâ&#x20AC;&#x2122;. De verbinding kan tot stand worden gebracht in de vorm van een brug of tunnel. De voorkeur gaat uit naar een brug omdat dit het levendige karakter in het dorp kan versterken. In deze zone kan de informatievoorziening voor recreanten plaatsvinden zodat de zone een verzamelplek en vertrekpunt voor verschillende routes en arrangementen wordt. Terrassen aan het water kunnen het levendige karakter van deze zone versterken.

ACTIEVE AMBACHTEN AAN DE HAVEN Deze zone bestaat uit twee delen. Het havengebied bestaat grotendeels uit havengebonden bedrijvigheid. Het ondernemende en dynamische karakter van dit gebied kan worden versterkt door in te zetten op groepsactiviteiten en leertrajecten die te maken hebben met havenactiviteiten en ambachten. Bij eventuele ontwikkeling van dit gebied moet worden voortgeborduurd op de identiteit. Op de kop van het water van het EarnewĂ˘ldsterwiid kan een waterverbinding richting de Panhuyspoel worden gerealiseerd. Dit biedt kansen om op deze plek een havencafĂŠ op te richten en het gebied een impuls te geven. Het ambachtelijke karakter moet hierbij de hoofdtoon vormen. Het gebied rondom de zwemvijver verdient een kwaliteitsimpuls. Er moet aandacht geschonken worden aan de bereikbaarheid en de situering van het water (in verband met de zachte ondergrond van de bodem).

RECREATIEVE GEBIEDSVISIE Het totaalbeeld van het waterfront, de groene natuurzone en de drie gebieden vormen tezamen de recreatieve gebiedsvisie. De verbinding tussen de verschillende zones en gebieden zorgt ervoor dat de recreatie een enorme impuls krijgt en is dus ook van groot belang. De koppeling zorgt ervoor dat recreanten vanuit De Alde Feanen (wandelen, ﬁetsen, paardrijden etc.) getrokken worden naar het waterfront (de commerciële plint) en dat het varende recreanten aantrekkelijk wordt gemaakt van hun bootje af te komen en het gebied in te trekken of op een terras te gaan zitten. Een goede vormgeving van entrees, routes en randen zijn hierin essentieel. Earnewâld neerzetten als een ‘sterk merk’ is misschien nog wel belangrijker. Daarbij moet het DNA van het dorp leidraad zijn. Bij nieuwe ontwikkelingen moet gestuurd worden op het voortbouwen van de identiteit van Earnewâld.

Natuur als recreatief product •

WAARDEVOL WATERFRONT

•

DUURZAME DORPSRAND

•

TOERISTISCHE THEMA’S

4 49

entree

verbinding

woonboten

havenfront

WAARDEVOL WATERFRONT Er is een aantal belangrijke thema’s/onderwerpen die moeten worden aangepakt om het waardevolle waterfront een impuls te geven. Het gaat daarbij om ecologische en economische belangen. Het hoofddoel is echter om voorzieningen en routes te koppelen.

4 3 2

De thema’s/onderwerpen zijn: 1. het opwaarderen van de entree van het dorp zodat er een aantrekkelijke binnenkomst wordt gerealiseerd 2. het vormgeven van de kade als commerciële plint van Earnewâld waar ‘handel en wandel’ kan plaatsvinden 3. het realiseren van een verbinding (brug of tunnel) tussen beide oevers van het Earnewâldsterwiid 4. het eventueel verplaatsen van de woonboten naar de overkant van het water 5. het opwaarderen van het havenfront door het realiseren van een waterverbinding met de Panhuyspoel en een horecavoorziening

entree

parkeren

water

Pettebosk

DUURZAME DORPSRAND Belangrijke thema’s/onderwerpen moeten worden aangepakt om de duurzame dorpsrand een impuls te geven. Het gaat daarbij om innovatieve ontwikkelingen en duurzaam recreëren.

De thema’s/onderwerpen zijn: 1. het creëren van heldere entrees tot het dorp Earnewâld, daarbij is ook een eigen huisstijl met een herkenbaar gezicht van wezenlijk belang 2. het creëren van parkeerplaatsen voor langparkeren waarbij de locatie(s) nog nader moeten worden onderzocht 3. het Pettebosk in relatie brengen met het dorp en de omgeving waardoor een aantrekkelijke route wordt gerealiseerd: een rondje Earnewâld 4. het verbinden van dorp en landschap door het opwaarderen en creëren van routes vanuit het waterfront naar het omliggende landschap, dit kunnen zowel verbindingen over land als water zijn

Frysk Lanboumuseum als ‘trigger’

thema toekennen aan het dorp

een gastheer/gastvrouw van het dorp

één herkenbare huisstijl

nieuwe producten ontwikkelen

marketing en promotie

TOERISTISCHE THEMA’S Er is een aantal thema’s naar voren gekomen welke kansen bieden voor de recreatie (en daarbij ook de ruimtelijke, sociaal-economische en culturele aspecten). Het Frysk Lanboumuseum kan hier een belangrijke rol in spelen. Dit museum trekt vele bezoekers. Door arrangementen te koppelen aan het museumbezoek kan de recreant langer in het dorp gehouden worden.

arrangementen

duurzaam avontuur

Andere thema’s die ook een belangrijke rol kunnen spelen voor de recreatie in Earnewâld, zijn: • inzetten op een gastheer/ gastvrouw voor het dorp, een warm ontvangst voor elke recreant • het toekennen van een thema aan het dorp, hiermee kun je je als dorp proﬁleren • eenheid uitstralen als dorp door het toepassen van één herkenbare huisstijl (in borden, vlaggen, straatmeubilair, verlichting etc.) • het ontwikkelen van ‘nieuwe producten’ die onderscheidend zijn in het aanbod • het uitbreiden van het aanbod aan arrangementen (ook in samenwerking met de omliggende dorpen • inzetten op het duurzame avontuur

Masterplan Earnewâld Van visie naar realisatie •

UITVOERINGSAGENDA PER DEELGEBIED

•

BEELDKWALITEIT VOOR DE TOEKOMST

5 57

UITVOERINGSAGENDA PER DEELGEBIED Het masterplan bestaat uit zeven deelgebieden. Aan ieder deelgebied zijn diverse projecten gekoppeld. Op de volgende paginaâ&#x20AC;&#x2122;s is de projectenlijst voor alle deelgebieden in te zien. Het Waterfront is in het volgend hoofdstuk uitgewerkt in een inrichtingsplan. De deelgebieden zijn: 1. het waterfront 2. dorpsplein en toeristisch overstappunt (TOP) 3. verbinding dorpskern met It Wiid 4. recreatiegebied 5. havenactiviteiten / bezoekerscentrum 6. parkeervoorzieningen 7. groene rand groene natuurzone waterverbindingen routes

58 Deelgebieden

HET WATERFRONT De kade (blauw) 1. herinrichting VVV-haven met wandelpier en uitkijkpunt 2. herinrichting dorpshaven (ligplaatsen, inrichting, etc.) 3. herinrichting Pizelplak met speelvoorzieningen 4. herinrichting waterfront dorpskern 5. aanpassen oevers en kade 6. bijzondere plekken aan het water (drijvende vlonders) 7. duurzame inrichting waterfront (verlichting, meubilair, bergbezinkbassin, bestrating, etc.) 8. aanpassen kerende kade 9. ontwikkelen van een theehuis met sanitaire voorzieningen De oever (groen) 10. herinrichting/uitbreiding zwemstrandje nabij het Lanboumuseum (bijv. overdekte buitenbaden/saunaâ&#x20AC;&#x2122;s waardoor het seizoen kan worden verlengd) het realiseren van een 11. duurzame inrichting van de oever (verlichting, 59 meubilair, natuurvriendelijke oevers)

DORPSPLEIN EN TOERISTISCH OVERSTAPPUNT (TOP) 1. 2. 3. 4.

dempen watergang t.b.v. dorpsplein aanleg dorpsplein nieuwbouw appartementencomplex aan dorpsplein (met winkels in de plint) aanleg Toeristisch overstappunt (TOP), opstapplek kano, elektrisch varen aanleg kanoduiker / brug

VERBINDING DORPSKERN MET IT WIID 1. 2.

aanleg landtong realiseren van een verbinding tussen de Dominee Offerhausweg en de W창lddyk d.m.v. een tunnel. brug of pont accentueren kop van het water vanaf de W창lddyk door het realiseren van plek aan het water opwaarderen verbinding

RECREATIEGEBIED 1.

2. 3. 4. 5. 6.

7. 8.

kwaliteitsimpuls recreatieterrein (herinrichting en sociaal veilig) zwemgelegenheid trailerhelling parkeren voorzieningen aanleg jachthaven met voorzieningen nabij Buitenplaats en Koaidyk (initiatief Yachtcharter Westerdijk) bereikbaarheid dagrecreatieterrein over het water vergroten verbeteren relatie tussen het recreatieterrein en it Pettebosk (visueel en aansluiting van routes)

HAVENACTIVITEITEN / BEZOEKERSCENTRUM Havenactiviteiten 1. inzetten op groepsactiviteiten en leertrajecten die te maken hebben met havenactiviteiten en ambachten (versterken identiteit Earnew芒ld) in het gebied rondom De Stripe 2. realiseren van een aanlegsteiger bij het Sk没tsjemuseum (zodat een driehoeksverbinding met de pont mogelijk wordt) 3. realiseren horecavoorziening (havencaf茅) in aansluiting op de waterverbinding richting de Panhuyspoel 4. bezoekerscentrum - verplaatsen entree - inrichten doe-erf - aanleg voetpaden - informatievoorziening en meubilair - herinrichting parkeren sk没tsjemuseum

PARKEERVOORZIENINGEN 1. 2. 3.

aanleg of herinrichting van parkeerplaatsen (noordzijde) aanleg of herinrichting van parkeerplaatsen (zuidzijde) camperplaatsen

GROENE RAND Groene natuurzone 1. realiseren van een groene natuurzone om het dorp (versterken groenstructuur) Waterverbindingen 2. naar binnen trekken van waterverbindingen (vanuit het Nationaal park de Alde Feanen richting het waterfront van het dorp) Routes 3. versterken van routes die verbinding leggen tussen het levendige waterfront en het meer rustige ‘achterland’ 4. versterken van de entree vanaf de Faentersdyk richting de kerk 5. versterken van het knooppunt Dominee Offerhausweg Tsjerkepaad - Krûspaed

BEELDKWALITEIT VOOR DE TOEKOMST De beeldkwaliteit van het dorp Earnewâld laat momenteel te wensen over. Met betrekking tot de ruimtelijke kwaliteit en de recreatie is het van belang in te zetten op een hoge beeldkwaliteit. Daarbij gaat het om de beeldkwaliteit van de bebouwing, de openbare ruimte en de informatievoorziening. Nieuwe ontwikkelingen (qua bebouwing) moeten aansluiten bij de karakteristieken van het dorp (dorps-DNA). Hiermee wordt voortgebouwd aan de identiteit van Earnewâld. De beeldkwaliteit van de openbare ruimte kan worden vastgelegd in een beeldkwaliteitsplan waarin kleuren en materialen worden aangegeven voor bijvoorbeeld bestrating, straatmeubilair, verlichting en beplanting. Hetzelfde geldt voor de informatievoorziening (reclameuitingen, borden en vlaggen). Eén herkenbare huisstijl voor het dorp doet recht aan de ruimtelijke kwaliteit en aan de ‘leesbaarheid’ van het gebied voor de recreant.

Waterfront Earnewâld •

INLEIDING

•

INRICHTING WATERFRONT

•

UITVOERINGSPLANNEN

6 69

70 Huidige situatie Waterfront (boven) en de nieuwe inrichting Waterfront (onder)

INLEIDING Het plan van de werkgroep voor de VVV-haven is in april 2010 aan de gemeente overhandigd. Naderhand is het plan, op instigatie van gemeente en de VVV, ter verkrijging van ﬁnancieel en maatschappelijk draagvlak aanzienlijk gewijzigd. Het uiteindelijke plan voor het waterfront Earnewâld dat voor de subsidieaanvraag Plattelandsprojecten is ingediend, is in deze recreatievisie / masterplan opgenomen.

Huidige situatie VTE haven. Door het in alle richtingen steeds verder uitbouwen van steigertjes is in het verleden getracht zoveel mogelijk boten te herbergen. Uitgangspunt was kennelijk het korte termijndoel om zoveel mogelijk liggeld binnen te halen. Het gevolg is zowel vanaf de landzijde als vanaf de waterkant een rommelige aanblik van witte boten. Piet Miedemaweg. De Piet Miedemaweg is deels uitgevoerd in asfalt en het (wandel)boulevardgedeelte is uitgevoerd als een goedkope steiger in het 15 jaar geleden in zwang zijnde verduurzaamde grenen. De brede ﬂauw aﬂopende berm tussen

wandelsteiger en asfaltverharding is onnodig breed en niet functioneel. Het geheel heeft geen kwaliteit, is rommelig en heeft geen relatie met het Earnewâld van rietsnijders, skûtsjeschippers en ‘reedriders’.

Gemeentehaven (in het dorp) In deze haven is sprake van een combinatie van passantenplaatsen en vanouds een dertigtal plekjes voor de inwoners van Earnewâld. De passantenplaatsen voldoen niet meer aan de huidige eisen, met name wat grootte en outillering betreft.

Verlichting. De verlichting van de boulevard van het havengebied en de Piet Miedemaweg zijn in het verleden om architectonische redenen uitgevoerd als glasheldere bollen. Door het ontbreken van een goede optiek in het armatuur is er een veel te zware lamp nodig en bovendien straalt er veel licht naar de nachtelijke hemel.

Boulevard Op een aantal bestaande uitzichtpunten na, welke zijn uitgevoerd in een rode gebakken straatklinker, is bij de laatste havenreconstructie nagenoeg de hele wandelboulevard uitgevoerd in grote betontegels, welke aan de dorpskant zijn opgesloten door betonnen traptreden. Op een aantal plaatsen zijn muurtjes gemetseld. Hoewel technisch nog in uitstekende staat is er qua beleving duidelijk sprake van ‘fersutering’. Pizelplak Dit plein(tje) heeft geen relatie met het dorp. Het is één en al steen en beton en ligt als een los onderdeel tussen haven en dorp.

Piet Miedemaweg

wandelpier

VTE haven boodschappensteiger

INRICHTING WATERFRONT Het hoofddoel is dat de toerist niet alleen graag naar Earnewâld komt maar er ook wil blijven en nog eens terugkomt vanwege de eigen sfeer die echt voor Earnewâld geldt. Dit kan bereikt worden door de huidige koude uitstraling die het vele gebruik van beton oproept te verbeteren. Door het gebruik van andere materialen en een andere wijze van inrichten kan een warmere en gezelligere sfeer gecreërd worden. De herinrichting wordt uitgevoerd in twee fasen. De maatregelen van de eerste fase worden in de komende pagina’s toegelicht. VTE haven De VTE haven vormt de entree van Earnewâld vanaf het water. Nu vormen de witte boten van de veelal vaste ligplaatsen de eerste aanblik als men Earnewâld nadert. Besloten is om de haven een natuurlijke groene uitstraling te geven. De haven zal worden omzoomd door een rand van riet, ingebed in een wal van stortsteen. Aan de buitenzijde kunnen daardoor geen boten aanleggen. Naast het hierdoor wegplanten van de witte boten, past de rietoever uitstekend bij Earnewâld als dorp

van rietsnijders. De omzoming met riet vergt een heel andere havenindeling dan de bestaande. Zo moet de bestaande dam worden weggegraven en moeten de daarin aanwezige voorzieningen als watermeterput en elektraaansluitpunt worden verplaatst. Het afvalinzamelingspunt wordt verplaatst naar het parkeerterrein. De groene wal wordt duurzaam uitgevoerd met aan de buitenzijde stortsteen en riet en aan de havenzijde een ondergedoken damwand van FSC hout. Piet Miedemaweg De VTE haven ligt aan één van de laatste authentieke stukjes Earnewâld. Door de vele vaste ligplaatsen is hier minder toeristische activiteit en met name aan de noordkant van de Piet Miedemaweg (Ringfeart; oude boerderij) is nog iets te proeven van de sfeer van het historische Earnewâld. Dit beeld kan versterkt worden door een andere invulling van de oever aan de zuidzijde, waardoor het geheel een natuurlijke en authentieke uitstraling krijgt. Hiervoor zal het asfalt van het weggedeelte langs de haven worden verwijderd en vervangen door dezelfde gebakken steen als van de rest van de boulevard. De kade zal tegelijkertijd op de nieuwe afkeurhoogte van het wetterskip worden gebracht. De bestaande

oever verdediging met brede steiger wordt vervangen door een smal laag steigertje (voor roeiboten en schouwen) met daarachter een duurzame rietoever. Hier hoeft geen stortsteen meer te worden toegepast omdat de golven door de groene dam rond de haven voldoende worden gebroken. De huidige ﬂauw aﬂopende brede berm wordt gewijzigd in een smalle berm met steil talud, waardoor het oude kade-effect van eertijds weer terugkomt. De zitrand van het dorp waar grote aantallen toeristen een plek kunnen vinden gaat hier over in een aantal verspreide zitelementen in een groene setting. Een plekje met welhaast rafelige interactie tussen oud en nieuw. Wandelpier Door de bestrating van de Piet Miedemaweg over de groene wal door te laten lopen naar de kop van de haven ontstaat een nieuwe toeristische attractie in de vorm van een mooie wandelpier met prachtig uitzicht op de Alde Feanen. De groene uitvoering aan de buitenrand wordt voortgezet over de voormalige loswal. Het hier aanwezige vuilwaterinnamepunt zal worden verplaatst naar de kop van de pier, waardoor meer rust ontstaat voor de direct hiernaast gelegen

pizelplak gemeentehaven (dorpshaven)

hotelkamers van het Princenhof. Naast het wettelijk verplichte innamepunt voor vuilwater wordt er ook een innamepunt voor bilgewater geplaatst. Met deze extra service aan de watersporter wordt hopelijk voorkomen dat bilgewater rechtstreeks op het oppervlaktewater of de riolering wordt geloosd. De pier wordt aan de havenzijde duurzaam uitgevoerd in stalen damwand, waardoor de wandelroute iets robuuster en hoger kan worden aangelegd. Tevens bestaat dan de mogelijkheid om met een serviceauto naar de kop van de pier te rijden als er onderhoudswerkzaamheden aan de daar geprojecteerde vuilwaterinname-punten moet worden gepleegd.

gedaantewisseling ondergaan naar een sfeervol dorpsplein. De huidige betonnen bak wordt vervangen door een groene lappendeken, geschikt voor verschillende spelvormen en een speelboot. De groene kade langs de Wiidswei vloeit naadloos over in een speelen rust- en ontmoetingspunt tussen passantenhaven, horeca en dorp. Een speels groen ‘stippel’pad verbindt de boulevard met het dorp langs een zichtlijn voorbij de Wiidswei. Hoewel er overeenstemming is met de grote lijn voor het nieuwe groene ‘Pizellân’, behoeft het plan nog nadere detaillering. Een en ander moet uiteraard aansluiten op de precieze uitwerking van de boulevard.

Boodschappensteiger. Aan de VTE haven wordt een boodschappensteiger toegevoegd. Deze biedt passanten de mogelijkheid om via een korte route in het dorp terecht te kunnen voor bestedingen aan de wal. Er wordt een kleine lage vlonder toegevoegd voor kano’s en schouwen.

Gemeentehaven (dorpshaven) De haven in het dorp wordt een passantenhaven. De vaste ligplaatsen in deze haven worden verplaatst naar de VTE-haven. De haven midden in het dorp wordt daarmee een gebied waar veel activiteit is (passanten, pontje). Door de herinrichting wordt extra ruimte gecreëerd voor passanten met grotere schepen. Er is niet zozeer gekeken naar uitbreiding van het aantal ligplaatsen maar meer naar het vergroten van de ligplaatsen zodat een grotere doelgroep kan worden bediend.

Pizelplak Dit plein heeft een belangrijke functie zowel voor de recreant als voor de inwoners van Earnewâld. Het ‘Pizelplak‘ zal een ware

Daarbij is rekening gehouden met het feit dat de grote luxe huurboten in de toekomst meer luxe apparatuur aan boord hebben. De huidige stroomvoorziening zal daarbij niet meer toereikend zijn. Er zal daarom een extra trafo nodig zijn, welke om reden van belevingswaarde ondergronds zal worden geplaatst. Boulevard De wandelboulevard langs de dorpshaven naar de pont wordt ontdaan van de efﬁciënte maar koude betonnen uitstraling. De grote betontegels worden vervangen door dezelfde genuanceerde rode gebakken klinkers ter plaatse van de uitzichtpunten bij het Otterbeeld en de aanlandingsplaats van de pont. Nabij de pont wordt er een bredere strook bestraat om de belevingswaarde van de plek beter te benutten. De huidige betonnen traptreden worden vervangen door een zitrand. Op diverse plaatsen worden drijvende vlonders aangebracht om de beleving van het water te vergroten.

boulevard

waterfront dorpskern)

Waterfront dorpskern (aanlandplaats pont) Aan het einde van de boulevard bij de vroegere oeververbinding van de ds. Offerhauswei met de overzijde, komt een kleine landtong. Deze verlenging van de ds. Offerhauswei accentueert de eerdere verbinding en bakent daarnaast, samen met de uitstulping bij de vroegere sluis, het gebied met de passantenplaatsen af. Er wordt als het ware een eigen herkenbare havenkom voor de passant gecreëerd, dicht bij de oude dorpskern. In de oksel die hierdoor ontstaat zal een drijvend terras worden aangelegd op huidige aanlandingsplaats van de pont. Het aanlandingspunt voor de pont moet daardoor iets worden verplaatst. Het nieuwe terras zou naast zijn algemeen recreatieve functie, ook een uitstekende aanvulling kunnen zijn voor een nieuw te bouwen theehuis op deze plaats. Verlichting Hoewel de huidige verlichting technisch nog in goede staat verkeert, wordt de verlichting langs het hele waterfront vernieuwd met een verlichting die aansluit bij Earnewâld als natuurdorp in de Alde Feanen. Er zal een energiezuinige verlichting worden aangebracht. De te bezigen armaturen zullen geen licht naar boven mogen uitstralen.

Uitgangspunt zal zijn niet meer vermogen in de haven te installeren dan functioneel nodig. Daarbij zal zeker gebruik worden gemaakt van voorzieningen voor de boten, bijvoorbeeld in de vorm van bolderarmaturen en wellicht van de nieuwe zitrand. In een nieuw te maken lichtplan zal dit nader worden uitgewerkt. Materialisatie Bij de (her)inrichting van het waterfront is ruim aandacht geschonken aan verbetering van de beleving van de openbare ruimte, zowel vanaf het water als op de kade. Te denken valt daarbij aan de materialisatie en beplanting van de kade, de aanlegplekken voor boten, de routing langs de kade en de verlichting van het openbare gebied. Duurzaamheid Daarnaast is ook ingegaan op duurzaamheid en op de verbetering van de havens (o.a. verbetering comfort, efﬁciënte inrichting van de havencapaciteit zodat met name senioren met grotere boten weer een aantrekkelijke ligplaats krijgen).

UITVOERINGSPLANNEN Projectenlijst 1. herinrichting VTE haven (alleen vaste ligplaatsen) 2. duurzaam kerende kade 3. verlaagd pad langs kade 4. aanleg/herbestrating Piet Miedemaweg 5. stortsteen/riet 6. boodschappensteiger 7. wandelpier met bijzondere plek aan het water 8. beschoeiing 9. verharding rondom VVV kantoor 10. dempen watergang (2e fase) 11. aanleg dorpsplein (2e fase) 12. nieuwbouw appartementencomplex (2e fase) 13. aanleg toeristisch overstappunt (2e fase)

13 3 5

12 10

1 6

2 8

14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21.

22. 23. 24.

14 28

16 22

25.

26.

27.

28.

18 20 26

vergroten terras speelplek pleinruimte (30 x 20 m.) speelboot verlaagd pad langs water haaks parkeren aanpassen kerende kade herinrichting dorpshaven, vergroten van ligplaatsen duurzaam kerende kade zitrand aanlegsteigers pont (aan beide zijden) aanlegsteiger rondvaartboot aanlegplaats historische schepen theehuis met sanitaire voorzieningen(2e fase) bijzondere plek aan het water, vlonder (2e fase)

25 24