MyWorld Magazine 2012-2

MY WORLD Nummer 2 / Juni 2012

Beeld Fairweggistan

Vakblad voor actieve wereldburgers

Nederlands reisgezelschap bezoekt projecten in Jinja, Uganda, via Fairweggistan Ontwikkelingreizen.

HOERA! DONATEURS OP BEZOEK Pottenkijkers of potentiële goudmijn? Donateurs komen kijken wat er met hun maandelijkse tientje gebeurt. Pagina 6 Topkok Pierre Wind kluift de hele kip Pagina 3

Essay: niet armoede, maar onrecht is het probleem Pagina 4

Hoe goede bedoelingen een dorp ontwrichten Pagina 4

Column Herman Vuijsje: de laatste paters en fraters Pagina 6

Help, mijn buurman is Pools: hoe wennen we aan elkaar?

Pagina 8

Crisis?

Tijd voor een cursus!

Stekker uit subsidie­loket Oxfam Novib

Vrijwilligers met kleinschalige ontwikkelingsprojecten gaan steeds vaker op cursus. Ze vinden het geen probleem om daarvoor te betalen. Het publiek wordt bovendien steeds gemêleerder.

Oxfam Novib is per 1 juni gestopt met het financieren van kleinschalige ontwikkelingsprojecten. Particuliere initiatieven kunnen nog wel bij Oxfam Novib terecht voor activiteiten in Nederland.

Het afgelopen jaar boden organisaties als Wilde Ganzen door de bezuiniging minder cursussen aan. Maar inmiddels zit het aanbod en het aantal deelnemers weer in de lift. “We vinden het belangrijk om te blijven investeren in de kwaliteit van particuliere initiatieven”, zegt Esther Rozendal, coördinator van het trainingsprogramma bij Wilde Ganzen. De organisatie betaalt het grootste gedeelte van de training, maar verhoogde door de jaren heen de eigen bijdrage naar 35 euro. Deze prijsverhoging komt in een tijd waarin veel stichtingen hun inkomsten zien slinken. Een gevreesde terugloop van

Oxfam Novib is, na Hivos, de tweede organisatie in een jaar tijd die stopt met het financieren van kleinschalige projecten. Volgens Oxfam Novib liep het aantal aanvragen sterk terug. In 2009 kregen nog zestig projecten subsidie, in 2011 waren dat er nog maar 21.

Strakkere overheidsregels zijn de oorzaak: sinds 2011 mogen organisaties als Oxfam Novib uitsluitend subsidie toekennen aan projecten die aansluiten bij hun ‘eigen’ landen en thema’s. “De bandbreedte werd daardoor veel smaller”, zegt Wim Stoffers, bureauhoofd Global Link van Oxfam Novib. “Wij zijn slechts actief in één van de tien popu-

cursisten bleef echter uit. Rozendal: “Het idee bestaat dat particuliere initiatieven erop zijn gespitst dat elke euro naar hun project gaat. Maar dat blijkt niet het geval.” Het cursuspubliek wordt bovendien steeds gemêleerder.

Rozendal: “Ervaren ‘vutters’ schuiven aan naast nieuwkomers die tijdens hun studie of werk een initiatief zijn gestart. Jongeren hebben enthousiasme en nieuwe ideeën. Ouderen hebben weer meer rust en ervaring. De kunst is om dat bij elkaar te brengen.”

Dit najaar biedt Wilde Ganzen nieuwe cursussen aan voor migranten. Kijk op www.myworld.nl of www.wildeganzen.nl/pi/trainingen.

laire landen voor particuliere initiatieven: Uganda. Bovendien pasten maar weinig aanvragen precies bij onze doelstellingen.” Het subsidieloket blijft bestaan voor activiteiten in Nederland die aansluiten bij campagnes van Oxfam Novib. Zo strijdt de organisatie Sankofa, met steun van Oxfam Novib, tegen het dumpen van westerse kippen in Afrika (zie Vraag & Antwoord op pagina 3). Volgens Stoffers is het een mooi voorbeeld van werken aan bewustwording en gedragsverandering.

“Particuliere initiatieven zijn van harte welkom om met dit soort projecten bij ons aan te kloppen.”

MY WORLD JUNI 2012 01

DE BIJEENKOMST OUR COMMON FOOD

VRAAG & ANTWOORD PIERRE WIND

DUURZAME KANTINES EN WERELDBURGERS

begint bij jezelf, vindt Gerhard Schuil, directeur van Oikos. “We kunnen samen duurzaam zijn, als iedereen zijn eigen eetgewoonten aanpast. Creatieve ideeën kunnen helpen.” Our Common Food is geen wedstrijd, benadrukt Schuil. “We bieden een platform voor mensen die nadenken over bewuster omgaan met voedsel.

We sparren met de teams om hun plan te verbeteren en zo blijven vanzelf de goede ideeën over.”

Ondanks zijn bevlogen pitch hebben zich na een half uur nog geen mensen gemeld bij het team Werelds Dieet van twintiger Sjaak Louwerse. “Het woord ‘dieet’ is ook een beetje misleidend”, zegt hij. “We willen mensen bewust maken van hun eetpatroon.”

Een blik in de rondte leert dat vrijwel elk team al uit minstens acht mensen bestaat. Maar Sjaak houdt de moed erin: “Elke aanmelding is er één.”

Veel flipovers zijn na een uur gevuld met de nodige termen.

‘Wat voor meetlat kunnen we maken om te laten zien op welke grond je op een productieve en gezonde manier kunt telen?’, luidt de tekst op het papier van Urban Gardening. Geef daar maar eens antwoord op. Als het einde van de dag nadert, heeft Sjaak nog volop energie. Zijn zo begeerde aanmelding heeft hij binnen: “Een diëtiste in opleiding gaat ons helpen. We gaan niet aan de slag met een dieet, maar met een WereldBurger. Een burger met ‘verantwoorde’ ingrediënten. Dit gaat helemaal goed komen.” Z’n optimisme is aanstekelijk. Misschien ligt de oplossing bij mensen zoals Sjaak: enthousiast en vasthoudend. Die eigenschappen, gecombineerd met goede plannen, kunnen ervoor zorgen dat in 2050 negen miljard mensen genoeg te eten hebben. hidde jansen

Beeld Tzenko Stoyanov

Er zijn heel wat cursussen en trainingen voor de actieve wereldburger. MyWorld is erbij.

Dit voorjaar waren we te gast bij de aftrap van Our Common Food in Amsterdam.

Wat De Kick Off van Our Common Food Organisator Oikos, een organisatie voor armoedebestrijding en duurzame ontwikkeling Deelnemers Acht teams met een idee over bewust omgaan met voedsel Geleerd Met optimisme kom je ver Kan beter Het uitwerken van de plannen. Het is de vraag of alle leuke ideeën in de praktijk ook goed uitpakken.

S

H

et is twee uur ‘s middags als een zaal met zo’n honderd jongeren wordt verwelkomd door het ‘leger’ van de Stoere Vrouwen. Deze voorvechtsters van duurzaam winkelen marcheren in straf tempo richting het podium. Hun opkomstmars, begeleid door een luid ‘links, rechts, links, rechts’, doet me even vermoeden dat ik bij een kindervoorstelling ben beland. Maar waar het vandaag om draait, is zeker geen kinderspel: voedsel. Acht teams presenteren ­hun plan om verantwoord met eten om te gaan. Dagvoorzitter Linda Vermaat geeft het startschot. Als winnaar van de ideeënwedstrijd Battle of the Cheetahs weet ze waar een goed concept voor duurzaam gebruik van voedsel aan moet voldoen. Ze stelt een inmiddels bekende

“Denk vanuit groente”

Beeld Armelle van Helden

ommige filmpjes op internet blijven dagen in je hoofd hangen. De TED-talk van de Nigeriaanse Chimamanda Adichie is zo’n filmpje.

Bewogen vertelt deze jonge schrijfster hoe ze als studente vanuit Lagos in de VS belandt. Daar wordt ze onaangenaam getroffen door het Afrikabeeld van de blanke Amerikanen. Haar studie­genoten hebben medelijden, want Chimamanda komt uit een oord vol ellende. Wel willen ze graag Chimamanda’s ‘tribal music’ horen. Maar ze zijn teleurgesteld als ze een tape van Mariah Carey tevoorschijn haalt.

Chimamanda’s medestudenten kennen maar één verhaal over Afrika. In Afrika gaan mensen dood aan honger en aids, en wacht iedereen smachtend tot een blanke weldoener hen komt helpen. In deze single story is gelijkwaardig contact onmogelijk en is er geen plek voor andere gevoelens dan medelijden.

Het filmpje dwingt tot nadenken: hoe zit het met ons verhaal over Afrika? Wie er vaker komt, verzamelt vanzelf een filmhuis vol indrukken. Maar wat vertellen we daarvan aan anderen? Delen we ons filmhuis? Of laten we vooral een single story zien: mensen zijn er arm, met onze hulp lossen we het op?

Een vrijwilligster van stichting FairPen stuitte op de single story van Nederlandse jongeren die ze in contact probeerde te brengen met scholieren in Uganda. Hun reflex was even goedbedoeld als hard­ nekkig: ‘kinderen in Uganda zijn arm, wij moeten hen helpen’. Wat te doen? De vrijwilligster besloot het verhaal om te draaien.

Ze spoorde de Ugandese scholieren aan om iets aan hun Nederlandse vrienden te geven. Dat deden ze, aanvankelijk aarzelend, want wat hadden zij de westerlingen te bieden? Het werd een voetbal van bananenbladeren. De Nederlandse jongeren waren onder de indruk: wat knap gemaakt!

De Ugandese jongeren glommen van trots toen ze dat hoorden. Het jaar daarop maakten ze wel tien bananenballen, nog veel mooier dan de eerste. Een simpele bal doorbrak de single story. Zorg dat u er ook een heeft. mirjam vossen

vraag: ‘Hoe moeten we in 2050 negen miljard monden voeden?’ Slechts drie minuten hebben de teams om het publiek ervan te overtuigen dat hun oplossing de beste is. “Denk vanuit groente”, zegt Joris Heijen, die een plan heeft voor een duurzame kantine. Hij wil minder vette burgers en meer ­variatie in bedrijfs- en schoolkantines.

Hoewel elk team even enthousiast z’n idee voorlegt, is het verschil in professionaliteit goed te zien. Waar oud-Fairfood-directeur Frank van der Linde strak in het pak een vlammend betoog houdt over Globesity, komt het lied van de vegetariërs van Flexitarian ietwat stuntelig over.

Na de laatste pitch mogen de aanwezigen, grotendeels vrouwen, zich bij het team voegen dat volgens hen het beste idee heeft. Ze krijgen de hele middag de tijd om samen het concept uit te werken, zodat er aan het eind van de dag een concreet plan op papier staat. Hiermee gaan ze de komende maanden aan de slag met hulp van experts. Op Wereldvoedseldag (16 oktober) zullen ze laten zien wat ze hebben bijgedragen aan een duurzamer voedselsysteem. Zo’n systeem

AGENDA TRAININGEN EN CURSUSSEN ‘Werken met kinderen’ voor vrijwilligers in het buitenland 9 juni, Zwolle www.bettercarenetwork.nl WILDE GANZEN PI-DAGEN 2012 Zuid-Nederland 22 juni, Eindhoven

Midden-Nederland 29 juni, Utrecht

Jubileum Seva Network Foundation 15 juni, Den Haag www.seva-group.org

Noord-Nederland 6 juli, Hoogeveen www.wildeganzen.nl OVERIGE BIJEENKOMSTEN Ghana-dag 2012 13 juni, Almere www.samenwerk.nl/ghana-day

VAN HET WEB

Verkiezing beste actieplan voor een betere wereld 20 augustus, publieksverkiezing van Doenersnet via internet www.doenersnet.nl

WEGWIJS IN MYWORLD.NL

Beeld Niki Frencken

MYWORK BRIAN MOSES OKELLO

“IK WIL NOG MEER ­KINDEREN HELPEN” Wie Brian Moses Okello (37) Waar Jinja, Uganda Werkt voor Blessings­4You, stichting die zich inzet voor kwetsbare kinderen Project kinder­tehuis Functie directeur Zoekt continuïteit voor Blessings4You “Ik was veertien jaar toen mijn ouders omkwamen bij een auto-ongeluk. Als oudste van het gezin moest ik werken om voor mijn broertje en zusjes te zorgen. Ik deed allerlei klusjes om eten te kopen en schoolgeld te betalen. Via een Canadees echtpaar kreeg ik de kans om in Canada te studeren. Nu woon ik weer in Uganda en ben ik directeur van een kindertehuis.

Mijn eigen jeugd inspireert me. Ik wil dat andere kinderen in moeilijke omstandigheden, net als ik, de kans krijgen om het beste uit zichzelf te halen.

In ons kindertehuis wonen nu vier

02 JUNI 2012 MY WORLD

kinderen. Ik woon er zelf ook, zorg voor hen, geef ze bijles en liefde en aandacht. Hun gezinssituatie is te instabiel om thuis te wonen. Zo hebben we Patricia (7) zwaar ondervoed en ziek gevonden. Haar vader is overleden en haar moeder is half verlamd. Zij was na de dood van haar man naar de stad gereisd om medische hulp te zoeken.

Haar twee kinderen liet ze alleen achter.

Het maakt me gelukkig dat Patricia nu naar school gaat en zich begint te ontwikkelen. En Moses (13) kwam laatst thuis met een heel goed rapport. Dan voel ik me trots.

KINDERDORP Mijn doel is het kindertehuis uit te breiden naar een kinderdorp, zodat we meer kwetsbare kinderen kunnen opvangen. Blessings4You krijgt steun

Leuk, zo’n online community, maar voor mij is het vooral een doolhof.” Voor mensen die nog niet zo thuis zijn in de social media organiseert het webteam van MyWorld.nl online cursussen. De trainingen duren een week en zijn bedoeld om mensen vertrouwd te maken met het MyWorldplatform. Deelnemers krijgen gerichte opdrachten in het sturen van berichten, het volgen van organisaties, het ­uitnodigen van nieuwe leden en nog veel meer. Dit voor­jaar rondden de eerste gebruikersgroepen de cursus af.

“MyWorld.nl was voor mij een grote hoeveelheid informatie zonder gebruiksaanwijzing”, zegt cursist Sjennie Kamperman. “Nu weet ik mijn weg te vinden. Ik ben blij met deze lessen.” De volgende cursus begint op 11 juni.

Wie mee wil doen, kan zich aansluiten bij de groep ‘Training MyWorld’ op myworld.nl of mailen naar info@myworld.nl.

PLEIDOOI VOOR DE HELE KIP De kip is meer dan een stukje filet. Dat weet topkok Pierre Wind (47) als geen ander. Hij liet tijdens de workshop ‘Go slow and let grow’ aan jongeren zien welke culinaire hoogstandjes je met een kip kan uithalen.

Hoe kipbewust zijn jongeren anno 2012?

“Het valt me op dat de jeugd nauwelijks weet waar een kip uit bestaat. Ouders voeden ze op met stukjes filet (kippenborst red.), maar een kip is zoveel meer. De filets in de supermarkt bestaan grotendeels uit water en komen van plofkippen. Zo’n kip wordt in korte tijd vetgemest en heeft drie keer meer voer nodig dan een biologische kip. Ook dat weten jongeren vaak niet.”

Waarom zouden ze dat moeten weten?

“Omdat wij vooral de filet eten, gaat de rest van de kip naar Afrika. Daar komt het op de markt tegen dumpprijzen. Zo krijgt de lokale ondernemer z’n eigen kip niet verkocht. De Ghanese organisatie Sankofa heeft mij gevraagd om dat aan jongeren te laten zien.”

Vanwaar die betrokkenheid?

“Ik wil mensen goede en eerlijke gerechten voorschotelen. Geen plofkippen voor mij dus. Daarnaast vind ik dat we de Afrikaanse ondernemers niet in de weg moeten zitten met restafval van onze kippen. Ze moeten zelf een markt opbouwen. En het is doodzonde dat veel mensen allerlei zalige stukjes kip niet kennen.”

van een stichting uit Nederland. Met Julienne, de initiatiefneemster van die stichting, heb ik dagelijks contact via Skype. We delen dezelfde visie en putten allebei veel kracht uit God. Binnenkort komt Julienne weer naar Uganda. Toch wil ik dat onze organisa-

tie onafhankelijk wordt. Daarom denk ik erover om een hotel te starten zodat we daar inkomsten uit kunnen putten.

Ik wil eigen grond kopen zodat we meer kinderen kunnen helpen. Over vijf jaar hoop ik dat het kinderdorp werkelijkheid is geworden.” niki frencken

MyWorld is benieuwd naar uw mening. In samenwerking met PI Wijzer organiseren we regelmatig opiniepeilingen onder leden van community. De komende peiling gaat over het betrekken van jongeren bij uw werk. De resultaten worden gepubliceerd in het volgende nummer van MyWorld magazine. Meedoen? Meld u aan bij de groep oPIniepanel op myworld.nl.

Welke verborgen schatten heeft een kip zoal?

“Kippenwangetjes zijn mijn favoriet.

Heerlijk mals. Eigenlijk zijn alleen de ogen niet eetbaar. Met de rest kun je van alles: bakken, braden, garen, grillen. En na het eten kun je het sleutelbeen gebruiken als wensbotje. Die trek je met z’n tweeën uit elkaar en degene met het grootste stuk mag een wens doen. Zeer romantisch met je geliefde.” hidde jansen

(H)EERLIJK SHOPPEN

Fair trade zit in de lift. In 2011 kocht meer dan de helft van de Nederlandse huis­ houdens minstens één fairtrade levensmiddel. In 2009 was dat nog maar 30 procent.

Vooral met fairtrade thee gaat het goed sinds inkooporganisatie Superunie over­ stapte op ‘eerlijke’ thee. Opmerkelijk genoeg kopen mensen meer fairtrade levensmiddelen dan ze zelf denken. Bij inspectie van aankopen bij de kassa blijkt dat niet iedereen in de gaten had dat er een ‘eerlijk’ product in zijn winkelkar lag…

55,3%

5,8

89,5%

van de huishoudens koopt wel eens fair trade

keer per jaar stoppen zij een fairtradeproduct in de boodschappenkar

van de fairtradeomzet komt uit supermarkten

29%

1 OP DE 5

15%

van de kopers wil boeren en producten in arme landen steunen

kopers had niet door dat ze een fairtradeproduct kochten

kocht fair trade omdat het in de ­aanbieding was

NIEUWE OPINIEPEILING:

HOE BETREKKEN WE JONGEREN BIJ ONS WERK?

Beeld Xxx xxx

REDACTIONEEL

www.ncdo.nl

MY WORLD JUNI 2012 03

EVEN BELLEN MET ESTHER

OPINIE

Esther Peereboom is een gefingeerde naam. Zo gauw ze haar baan heeft opgezegd, zal ze haar echte naam onthullen.

“GELD IS WEL ESSENTIEEL” Esther Peereboom heeft een plan: haar eigen project opzetten in Sierra Leone. Jongeren helpen met beurzen en life skills-trainingen.

Deze keer aflevering 3, waarin Esther net terug is van een bezoek aan Sierra Leone.

HOE WAS HET? “Super. Het was heerlijk om terug te zijn na drie jaar. Je ziet de ontwikkeling, er zijn wegen gebouwd, maar de mindset van de mensen is niet veranderd.

Werkethos en langetermijndenken zijn nog steeds lastige begrippen. De frustratie daarover proef je bij Sierra Leonezen die teruggekeerd zijn. Mijn programma komt daarom als geroepen. De combinatie van life skills-trainingen, persoonlijke begeleiding en beurzen heb je daar nog niet. Bij bedrijven en organisaties kreeg ik enthousiaste reacties: ‘Dat is een plek waar we personeel vandaan kunnen halen’.

WAT DEED HET MET JE? “Ik merkte dat ik anders – ook wel kritischer – naar Freetown keek.

Ik wil er niet meer leven zoals de vorige keer. Toen vond ik het geen probleem om zonder stromend water te zitten. Nu had ik belangrijke afspraken, en wilde ik er verzorgd uitzien. Het wordt nog een hele kluif om mijn project alleen op te starten, daar werd ik mee geconfronteerd. Buitenlanders, hoe zeg ik dat tactisch, worden niet bepaald met open armen ontvangen.

Het aanvragen van de ngo-status wordt een worsteling. En op een ochtend stond de immigratiedienst op mijn stoep en nam mijn paspoort in. Ze waren getipt dat er veel blanken in één huis woonden.”

KNAP VERVELEND. “Het prijspeil viel me ook tegen. De prijzen zijn twee, drie keer over de kop gegaan. Ik heb mijn begroting flink aan moeten passen. Een fondsenwerver, die op een no cure, no pay basis werkt, zou een uitkomst zijn.”

JE ZOU IN JULI VERTREKKEN. “Ja, maar dat staat nu op losse schroeven, zolang ik geld tekort kom. Ik geloof er nog steeds heel erg in en ik kan nu ook mensen met kennis in het land zelf inzetten om de duurzaamheid van het programma te verhogen. Maar dat geld is wel essentieel.”

REVOLUTIE! MONDIALE BURGERS OP DE BRES VOOR MENSELIJKE WAARDIGHEID

De kracht van particuliere initiatieven schuilt in hun ­persoonlijke betrokkenheid bij mensen die het minder ­hebben. Hun engagement moeten zij ook inzetten als kiezer, consument, werknemer en spaarder. Dat vindt Jan ­Gruijters van IKV Pax Christi: “Mondiale burgers kunnen een revolutie tegen armoede en onrecht ontketenen.”

ACHTERGROND

TWIST OM DE GEITENWOL Een kleinschalig ontwikkelingsproject kan de lokale verhoudingen op scherp zetten en voor spanningen zorgen. Vaak blijven die verborgen voor de Nederlandse initiatiefnemers. Zoals in het geitenproject van stichting Samsar in India. Waar ging het mis? En wat kunnen andere stichtingen daarvan leren?

O

p een warme junimiddag in 2011 hobbelt Els Kooijman van Stichting Samsar in een witte Tata Safari het Indiase dorpje Samikat binnen. Zij is op weg naar de feestelijke opening van het verenigingshuis, dat door haar stichting is betaald. Achter het stuur zit haar vriend en vertrouweling Daaruk, sinds vijf

04 JUNI 2012 MY WORLD

jaar de lokale vertegenwoordiger van het geitenproject in het dorp. Het verenigingshuis is het jongste wapenfeit van dit project. Daarmee krijgt de geitencoöperatie in Samikat een eigen kantoor, vergaderlokaal en opslagruimte.

De officiële opening had al maanden geleden moeten plaatsvinden. Maar het bouwproces verliep traag. Waarom, dat weet Els Kooijman niet

P

articuliere initiatieven zijn de wegbereiders van nieuwe internationale samenwerking. Dat stelde de inmiddels demissionaire staatssecretaris voor Ontwikkelingssamenwerking Ben Knapen onlangs. Het was een opvallend royale waardering voor al die mondiale burgers die zich vanuit persoonlijke betrokkenheid inzetten voor een meer rechtvaardige wereld.

aan hulpvragen en geefmotieven, maar gaat vaak voorbij aan persoonlijke betrokkenheid bij mensen die het minder hebben dan wijzelf. Particuliere initiatieven kunnen veel meer zijn dan slechts een nieuw kanaal voor ontwikkelingssamenwerking. Ze vormen een bron van morele energie, die ervoor zorgt dat we ons verantwoordelijk voelen en bereid zijn een stap harder te lopen voor onze medemensen elders in de wereld.

Is die waardering terecht? Onderzoekers, zoals bijvoorbeeld de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, zijn in hun oordeel over particuliere initiatieven soms ronduit kritisch. Zij wijzen erop dat particuliere initiatieven fouten uit het verleden herhalen door projecten aan te bieden die niet aansluiten bij de vraag uit landen zelf. Dat er soms sprake is van kleinerend paternalisme. Dat de duurzaamheid vaak ver te zoeken is. Natuurlijk is het van belang dat burgerinitiatieven net zo doeltreffend uitpakken als ze zijn bedoeld. Toch zie ik professionalisering van de particuliere initiatieven niet als de grootste uitdaging. Om daadwerkelijk de motor te kunnen zijn onder nieuwe internationale samenwerking, zoals ook Knapen stelde, ligt de belangrijkste uitdaging voor mondiale burgers op een dieper vlak. Om écht de wereld te veranderen, is het nodig dat wij als consument, kiezer, werknemer en spaarder ‘mondiale’ keuzes maken. Die keuzes komen mijns inziens rechtstreeks voort uit het besef dat armoede niet het probleem is, maar het symptoom van onrechtvaardige verhoudingen en structuren binnen en tussen landen. En het besef dat wij met onze persoonlijke keuzes echt een verschil kunnen maken.

MENSELIJKE WAARDIGHEID Die verantwoordelijkheid is niet scherpomlijnd. Dat verklaart ook de veelzijdigheid van het pragmatisch idealisme van particuliere initiatieven. Toch valt er in de duizelingwekkende variëteit een gemeenschappelijke noemer te ontdekken: het besef dat elk mens recht heeft op menselijke waardigheid.

We vinden het onaanvaardbaar dat mensen hun waardigheid verliezen door inhumane levensom-

MORELE ENERGIE De kracht van burgerinitiatieven schuilt niet in hun functionele, maar in hun relationele karakter: de persoonlijke betrokkenheid bij de mensen waarvoor het weeshuis, voedsel- of sportproject is bestemd. Een persoonlijke ontmoeting tijdens een verre vakantie ligt vaak aan de basis van een particulier initiatief. Door die ontmoeting krijgen armoede en onrecht een gezicht: het gezicht van een medemens, met dezelfde dromen en idealen als wij. Onvermijdelijk doet de ander daarmee een beroep op onze empathie. De ontmoeting met de ander is in de kern een morele ervaring, waarin we worden aangesproken op onze verantwoordelijkheid: niéts doen is geen optie meer.

De ontmoeting met de ander typeert veel meer de kracht van het particulier initiatief dan de abstracte beleidstaal waarmee professionals doorgaans over burgerinitiatieven spreken. Hun jargon refereert

precies. Daaruk vertelt haar dat de buurtbewoners in Samikat slecht meewerken.

Maar vandaag is het zover. De auto stopt in het centrum van het dorp. Lakhan, dorpshoofd van Samikat en voorzitter van de coöperatie, begroet Els hartelijk en dankt Stichting Samsar voor de aanwezigheid in zijn gemeenschap. Dan wandelt het gezelschap naar het groengeschilderde complex aan een bochtige zijstraat. Met een ferme handdruk overhandigt Els de sleutel aan voorzitter Lakhan. Die probeert de deur te openen, maar het slot hapert. Enkele horten en stoten brengen daar geen verandering in: het slot is kapot. Een van bestuursleden werpt een verontwaardigde blik naar Daaruk, die de aannemer was van het bouwproject. Het lijkt

Els te ontgaan. Er is meer dat ze niet opmerkt. Bijvoorbeeld dat Daaruk en Lakhan amper een woord met elkaar wisselen.

En dat er slechts een handjevol mensen bij de opening is, terwijl normaliter het hele dorp uitloopt bij dit soort feestelijkheden. Zou dat echt alleen komen doordat het tijdstip, drie uur in de middag, wat ongelukkig is gekozen?

CONFLICT Buiten het zicht van de stichting is het geitenproject in Samikat uitgemond in een conflict tussen de coöperatie en Daaruk, de lokale vertegenwoordiger van de Nederlandse stichting. Achteraf valt moeilijk te achterhalen wanneer het precies is ontspoord. In 2007, wanneer het geitenproject van start gaat, lijkt er nog geen

vuiltje aan de lucht. Initiatiefnemer Els Kooijman komt al jaren in Samikat en kent dorpshoofd Lakhan goed. Via stichting Samsar zet zij met de bewoners een inkomensproject op. Deelnemende boeren krijgen beurtelings een geit. Ze verzorgen het beest en mogen het eerstgeboren geitje houden.

De geit gaat naar de volgende buurtbewoner. Zo kunnen boeren een veestapel opbouwen en hun inkomen vergroten.

Tientallen dorpelingen doen inmiddels mee.

Ook Daaruk is een goede bekende van Els. Hij was chauffeur tijdens Els’ eerdere rondritten door India. Wanneer ze in India zijn, logeren Els en haar man bij Daaruk thuis.

Haast vanzelfsprekend wordt Daaruk in 2007 de contactpersoon voor het geitenproject.

Hij is de schakel tussen de boeren in Samikat en stichting Samsar.

Al even vanzelfsprekend krijgt Daaruk de verantwoordelijkheid voor de nieuwbouw. Wat Els niet weet, is dat de coöperatie op dat moment al grote klachten heeft over Daaruk. Ze beschuldigen hem van nalatigheden en intimidaties.

De klachten hebben Els echter nooit bereikt.

Dus gaat de bouw van start, met Daaruk als opzichter. Die wil zijn taak zo goed mogelijk volbrengen.

Daarom laat hij een bouwploeg overkomen uit zijn eigen regio, ruim zeventig kilometer verderop.

Het zet echter kwaad bloed bij een aantal dorpelingen, die vinden dat Daaruk de opdracht had moeten gunnen aan bouwvakkers uit de buurt. ‘Dat project van Daaruk’, schamperen ze over het verenigingsgebouw. De aanschaf van ­materialen en mankracht uit

“Onze keuze kan het verschil maken” standigheden als armoede, onderdrukking, oorlog en geweld. Het kan geen toeval zijn dat menselijke waardigheid ook de voornaamste drijfveer vormt in de Arabische lente. Die revolutie tegen onrecht en onderdrukking is vooral een opstand van mensen die hun waardigheid als mens opeisen. Een verlangen naar een menswaardig bestaan zette hen in beweging. Revoluties als deze kunnen zich alleen voltrekken, als voldoende mensen zich laten leiden door hun idealen.

GRONDSTOFFEN De noodzakelijke revolutie binnen internationale samenwerking is alleen mogelijk wanneer de tienduizenden Nederlanders die betrokken zijn bij particuliere initiatieven, zich ontpoppen tot mondiale burgers. Die revolutie is nodig, omdat internationale samenwerking in de nabije toekomst voor drie grote uitdagingen staat. De eerste uitdaging is het bevrijden van de één miljard armste mensen in fragiele staten uit de vicieuze cirkel van armoede en geweld.

De tweede uitdaging is het stimuleren van duurzame economische ontwikkeling en rechtvaardige herverdeling van welvaart in middeninkomensl­

Daaruks woondistrict maken het project bovendien duurder dan begroot. Een nieuwe geldinjectie is nodig. Daaruk haalt het tekort van 170 euro ‘tijdelijk’ uit de kas van het geitenproject. De coöperatie wacht nog altijd op de terug­ betaling.

MOND HOUDEN Els Kooijman weet niets van de opgelopen spanning tussen Daaruk en de coöperatie en Daaruk houdt zich wijselijk stil. Aangezien Els geen rechtstreeks contact heeft met de andere dorpelingen, is Daaruks versie de enige die zij kent. Het dorpshoofd Lakhan houdt ook tijdens de opening, zijn mond. De avond ervoor heeft hij nog koortsachtig met het bestuur overlegd over wat er wel en niet tegen Els moest worden gezegd.

Want hoe groot het ongenoegen ook is, de coöperatie heeft Daaruk

nodig als brug naar de Nederlandse stichting. Met een ruk haalt Lakhan de sleutel uit het kapotte slot. De deur ernaast gaat gelukkig wel open. Daarmee is de officiële overdracht een feit. Els Kooijman haalt haar camera tevoorschijn.

Niet veel later neemt zij met Daaruk afscheid en in het rode namiddaglicht rijdt de Tata Safari rustig weg uit Samikat.

Stichting Samsar, Els Kooijman, Daaruk en Lakhan heten in werkelijkheid anders.

landen, waar de meerderheid van de armen op deze wereld woont. De publieke goederen vormen de derde uitdaging: schaarste van voedsel, grondstoffen en energie, en toegang tot veiligheid, water en gezondheid vergen internationale verantwoordelijkheid en samenwerking.

PERSOONLIJKE CONSEQUENTIES Voor het aanpakken van deze uitdagingen zijn mondiale burgers nodig, die hun idealisme vertalen in praktisch en politiek relevant handelen. Als kiezers leveren ze politiek draagvlak voor risicovolle interventies in fragiele staten en strategisch geduld dat daarbij nodig is. Als consumenten en ondernemers bieden ze draagvlak voor eerlijke handel met middeninkomenslanden. Als burger zijn ze solidair met kwetsbare gemeenschappen die hun aandeel in in de welvaart opeisen. En als ondernemer zorgen ze dat investeringen in middeninkomenslanden bijdragen aan duurzame ontwikkeling. Zonder mondiale burgers die bereid zijn offers te brengen en hun overheid en ondernemingen onder druk te zetten, blijven regeringen nationale belangen najagen. Dit vraagt van mensen dat zij politieke en persoonlijke consequenties verbinden aan hun pragmatisch idealisme. Het vraagt bereidheid om als kiezer, consument, werknemer, ondernemer en spaarder mee te werken aan diepgaande veranderingen. Dit veronderstelt dat mensen, die aangesproken zijn door de ander, zich willen verdiepen en zich zelf willen organiseren en manifesteren. Dat zij tot hetzelfde inzicht komen als de mensen die de Arabische Lente ontketenden: “We are the people we’ve been waiting for”.

VERANTWOORDELIJKHEID Knapen kan er dan op rekenen dat de wegbereiders van nieuwe internationale samenwerking, die hij nu de hemel in prijst, straks ook mondiale kiezers zijn die regeringen aanspreken op hun verantwoordelijkheid. De oproep tot mondiaal burgerschap mag geen vrijblijvende herverdeling van taken zijn in tijden van bezuiniging. De overheid kan zich niet terugtrekken uit internationale samenwerking met een beroep op de verantwoordelijkheid van burgers. Ook zij draagt een verantwoordelijkheid voor het beschermen en garanderen van de menselijke waardigheid en het verdedigen en verdelen van de publieke goederen. Als voldoende mondiale burgers de overheid daarop kritisch bevragen, kan ook in Nederland de revolutie – en de lente – ­beginnen!

Jan Gruiters is algemeen directeur van vredesorganisatie IKV Pax Christi

“BRENG DE LOKALE MACHTSVERHOUDINGEN IN KAART” Het verhaal over het coöperatiegebouw is gebaseerd op een onderzoek van cultureel antropoloog Jozef den Hollander, die onlangs afstudeerde aan de Universiteit van Amsterdam. Twee maanden woonde hij in Samikat en ontrafelde hij het sluimerende conflict, dat voor de Nederlandse initiatiefnemer grotendeels verborgen bleef. Den Hollander: “Vaak hoor je de succesverhalen van kleinschalige projecten, maar je ziet niet wat er verder speelt. Vanuit ons Nederlandse perspectief denken we typisch dat iedereen in zo’n dorp gelijk is. De werkelijkheid is heel anders. Sommige mensen krijgen door het project veel macht. Wanneer je dat vooraf doorziet, kun je preventief iets doen. Bijvoorbeeld door checks and balances in te bouwen. Dat deed stichting Samsar naar mijn idee onvoldoende: ze spraken alleen met hun vertrouwenspersoon. Zo iemand krijgt dan enorme invloed. Mijn advies aan stichtingen: breng de lokale machtsverhoudingen in kaart. Beschrijf de sociale processen rond het project. Dat gebeurt nog veel te weinig.”

MY WORLD JUNI 2012 05

IN DE PRAKTIJK

Het lijkt een gouden greep: je achterban uitnodigen om met eigen ogen het effect van hun maandelijkse tientje te zien. Maar wat doe je met de kritiek? En houd je enthousiaste doeners in toom? “Waarom is hier geen irrigatiekanaal?” marga van zundert. met medewerking van mirjam vossen

H

et schoolgebouw staat spic en span in de roze verf. Maar waarom zitten de kinderen op het beton en waar is het speelgoed? In de moestuin langs de rivier staan de pompoenen en bonen er mooi bij, maar het land ernaast is dor en ligt braak. Kan er geen kanaaltje gegraven worden? Zulke vragen kwamen in mij op toen ik zelf in Malawi het ontwikkelingsproject bezocht dat ik al jaren trouw sponsor. In ons reisgezelschap laaiden de discussies met meegereisde medewerkers al snel op. De doeners in de groep gingen ondertussen al driftig zelf aan de slag. Eén medereiziger sprak spontaan een vervolgbezoek af met de kleuterjuf om een pedagogisch plan te maken. Ze gaat ook speelgoed inzamelen in Nederland.

Mogen wij ons, als donateur en ‘gast’, wel ­bemoeien met het project? Wie zijn wij om te ­bedenken dat er een pedagogisch plan of een windmolen moet komen? Ik blijk niet de enige ‘ontwikkelingsreiziger’ met deze vraag. Michel Vos, consultant en initiatiefnemer van kennisplatform ZiPConomy, ging dit voorjaar mee op investeerdersreis van The Hunger Project in Benin. The Hunger Project bouwt daar samen met de plattelandsbevolking epicentra,

OPINIEPANEL: DONATEURS MEE? GOED IDEE!

21 % NEE

waar mensen terecht kunnen voor landbouwtraining, microkrediet, en nog veel meer. Ook bij Vos, al tien jaar investeerder van The Hunger Project, begonnen de handen te jeuken. “Na een bezoek aan een epicentrum liepen we met de landendirecteur het dorp in. Het was een enorm gebied met kilometers zandweg. Helemaal achteraf, zittend onder een boom, raakten we aan de praat met twee jongeren.

Een meisje vertelde ons dat ze een gemeenschappelijke akker had opgezet in haar dorp. Ze was pas vijftien. En een jongen probeerde om leraar te worden in het epicentrum. De bezieling van deze jongeren maakte indruk. We dachten: wat zou het mooi wanneer zij met de andere epicentra kunnen communiceren.”

DADENDRANG Onder de boom in Benin borrelden plannen op om de epicentra van stroom en computers te voorzien.

Maar wat moeten bezoekers met deze spontane ideeën? En minstens zo belangrijk: wat moeten lokale ontwikkelingsorganisaties ermee?

De dadendrang van ‘ontwikkelingsreizigers’ is normaal. Dat zegt Natasja Insing van Wilde Ganzen, een organisatie die kleinschalige ontwikkelingsprojecten financiert en ondersteunt. Er hoeft bovendien niets mis mee te zijn: “Veel reizigers voelen een grote behoefte om te helpen wanneer ze een ontwikkelingsproject bezoeken. Dat is prima, mits het goed aansluit bij de lokale vraag. Jij kunt als reiziger wel vinden dat er een waterput moet komen, maar vinden de vrouwen in het dorp dat ook het belangrijkst? De bevolking bepaalt uiteindelijk waar ze behoefte aan heeft.”

Daarin ligt het antwoord op de vraag hoe ­organisaties het donateursenthousiasme in banen moeten leiden. The Hunger Project gaf vooraf een uitgebreide briefing aan de reizigers: ‘We willen géén witte mensen die komen vertellen hoe het

79 % JA

“Het is de ultieme test voor je geloofwaardigheid en transparantie”, schrijft een deelnemer aan het MyWorld-opiniepanel. En het vergroot de betrokkenheid: “We hebben nieuwe toezeggingen gekregen. Hierdoor hebben we veel meer kunnen realiseren.” Ook voor de lokale bevolking kan het bezoek een verrijking zijn: “Mensen voelen zich gehoord en waarderen dat.”

Een bezoek van donateurs kan ook te veel vragen van lokale organisaties: “Er is niet eens altijd genoeg eten voor de locals”, vindt een respondent. “Die zouden zichzelf alles ontzeggen om d­ onateurs welkom te heten. Dat kan niet de bedoeling zijn.” Reizigers gedragen zich bovendien soms als ‘witte wijsneuzen’ en houden er achterhaalde ideeën over ontwikkelingshulp op na.

Zo gruwt een deelnemer van ‘westerlingen die kinder­tehuizen bezoeken, geld en spullen droppen, foto’s met ‘zielige kindertjes’ maken en weer vertrekken’. oPIniepanel is een initiatief van adviesbureau PI Wijzer en MyWorld. Aanmelden: www.myworld.nl -> community -> oPIniepanel

06 JUNI 2012 MY WORLD

ACTEURS VAN GOD

moet’, zo luidde de boodschap. Michel Vos: “Je wilt het liefst zo snel mogelijk aan de slag. Maar iedereen besefte: onze plannen moeten aansluiten bij de strategie van The Hunger Project.” Uitgebreide gesprekken met de landendirecteur volgden. De investeerders haakten aan bij een bestaand proefproject om twee epicentra van zonne-energie te voorzien. Wanneer de proef slaagt, dan financieren ze zonnestroom en computers voor alle epicentra.

Mijn aarzeling over mijn eigen ‘bemoeizucht’ in Malawi verdwijnt. Er is niets mis met ons voorstel voor irrigatiekanalen en hulp aan de school, zolang we alles open met de lokale organisatie bespreken.

Kanaaltjes zijn er uiteindelijk nooit gegraven. Wel kwam er een nieuwsbrief van de voortvarende medereiziger: op uitnodiging van de school doet ze nu vrijwilligerswerk in Malawi.

Lees een uitgebreid reisverslag van Marga van Zundert op www.myworldmagazine.nl Nederlandse reiziger bezoekt project in Uganda via reis­ organisatie Fairweggistan

BEZOEK VAN HET THUISFRONT: DE ULTIEME TEST Donateurs, kennissen of vrienden rondleiden bij je ontwikkelingsproject. Levert het extra donaties op of enkel discussie en rompslomp?

M

yWorld legde deze vraag voor aan het oPIniepanel van myworld.nl.

Meer dan veertig mensen reageerden. Ook twee ervaringsdeskundigen vroegen we naar hun mening. Mart Hovens, voormalig ICCO-medewerker, richtte vorig jaar de non-profit reisorganisatie Fairweggistan op. Hij neemt groepen reizigers mee naar landen als Uganda, Ethiopië en Liberia.

Vertaalster en reisleider Lieve Jacques woont en werkt al twintig jaar in Guinee-Buissau. Ze organiseert trips waarbij ook ontwikkelingsprojecten op het programma staan.

Donateurs meenemen naar je project: een goed idee? mart: “De machteloosheid die reizigers voelen bij het zien van armoede, vertaalt zich tijdens of na de reis vaak in de wens om iets te doen. Geld geven, maar ook zelf actie ondernemen. Ik zie eigenlijk zonder uitzondering meer engagement ontstaan bij mensen.” lieve: “Guinee-Bissau is nog steeds een zeer gesloten land. Tijdens de reizen zie ik grote nieuwsgierigheid naar elkaar. Er is wel een belangrijke ‘mits’: een bezoek moet rendabel zijn. De inzet van projectbegeleiders moet door de bezoekers worden vergoed, anders gaat het ten koste van het project.”

HERMAN VUIJSJE

Herman Vuijsje is socioloog, journalist en schrijver.

Hij schrijft over veranderingen in ons land op sociaal, moreel en politiek gebied.

Beeld Fairweggistan

“KUNNEN ZE HIER GEEN KANAALTJES GRAVEN?”

Beeld Tzenko Stoyanov

Rode loper of koude douche?

Heb je wel eens een slechte ervaring gehad? lieve: “Een reiziger vond dat hij overal met de rode loper onthaald moest worden. Hij gedroeg zich arrogant, vond het niet nodig om afspraken te maken en vond het belachelijk wanneer projectmedewerkers geen tijd voor hem hadden. Van echte communicatie was geen sprake.” mart: “Toen ik nog voor ICCO werkte, kwam er een vriend op bezoek in Niger. Hij vond de armoede zo overweldigend dat hij na een paar dagen mijn huis niet meer uit durfde. Tot overmaat van ramp miste hij ook nog eens het vliegtuig dat maar eens per week vertrok.”

En een mooie ervaring? lieve: “Een gast die nooit eerder in Afrika was geweest, raakte na twee weken volledig verslingerd aan Guinee-Bissau. Al haar vakanties brengt ze nu hier door. Ze heeft inmiddels niet alleen haar partner en dochter geïnteresseerd, maar ook collega’s en haar werkgever.” mart: “Ik merk dat reizigers erg enthousiast vertellen over hun reis. Daarmee steken ze andere mensen aan om ook op reis te gaan en zich te verdiepen in een land. Dat is toch prachtig?”

Wie kun je beter niet meenemen? mart: “Iedereen is welkom. Familie en vrienden meenemen is extra leuk, maar ook lastiger. Je wilt ze trots jouw Afrika laten zien. Maar dat kan teleurstelling en stress opleveren als het niet loopt zoals je gepland had. Bijvoorbeeld wanneer vrienden verwachten dat de koelkast altijd gevuld is met bier, wanneer het reizen ongerieflijk is voor je schoonmoeder op leeftijd, of wanneer mensen niet zo onder de indruk zijn als jijzelf.” lieve: “Afgelopen jaar was ik op pad met een groep

Amerikanen. Ze bleken maar in één ding geïnteresseerd: bevestigd zien dat hun belastinggeld slecht besteed werd via de Verenigde Naties.”

Moet je alles vertellen? lieve: “Ik ben een absoluut voorstander van eerlijkheid. Maar het is belangrijk de reden van eventuele mislukkingen te nuanceren. Die worden niet altijd door de ontvangende partij veroorzaakt, dat vooroordeel is wijdverbreid in Europa.” mart: “Ik ga niets ophemelen. Een kritische houding levert juist goede, open discussies op.

Als reisleider moet je wel opletten dat de sfeer goed blijft. Wanneer iemand te fel wordt, kan er een ruzieachtige stemming ontstaan.”

DONATEURS MEE OP REIS? 5 TIPS 1 2 3

B ereid je donateurs goed voor. Vertel over het belang van eigenaarschap: de lokale bevolking beslist waar zij behoefte aan heeft.

Maak vooraf afspraken over geld geven. Vraag je donateurs om niets te geven of toe te zeggen zonder je daarin te betrekken.

Ontstaan er ter plekke ideeën, ga dan met je donateurs én je lokale partner het gesprek aan. Zie het als een kans om donateurs bij het project te betrekken, maar zorg dat de partner de regie houdt.

Vraag je partner om te voorkomen dat mensen donaties aan bezoekers vragen, zoals schoolgeld voor hun kinderen. Dat kan heel ongemakkelijke situaties opleveren.

Organiseer een terugkombijeenkomst. Dat is belangrijk om de betrokkenheid vast te houden.

4 5

Paters, fraters en zusters... Van Oudenbosch, Van Tilburg, Van Steyl... In krottenwijken, dorpsscholen en streekziekenhuisjes: op de raarste plekken in Latijns-Amerika kun je ze nog vinden. Erfgenamen van een trotse Nederlandse traditie. In de jaren vijftig maakten Nederlanders 1 procent van ‘s werelds katholieken uit, maar leverden ze 17 procent van de missionarissen. Nederlanders gingen vóór in de strijd tegen het heidendom.

Twintig jaar later, toen ik als journalist rondreisde in Chili, Brazilië, Paraguay en ­Bolivia, zaten ze er nog steeds. De meesten waren al ouder en erg veel nieuwe kwamen er niet meer bij. Achter hun rug had katholiek Nederland de hakken in het zand gezet en rechtsomkeert gemaakt. Nog steeds liep ons land voorop, maar nu bij het bestormen van de ­vermolmde roomse bastions.

Waren die Nederlandse padres en ­hermanos op hun afgelegen missieposten daardoor geïsoleerd geraakt, en verstokt in oude gedachten? Aan de discussies over ­liturgische vernieuwing en de Nieuwe ­Catechismus maakten ze inderdaad weinig woorden vuil, maar dat kwam vooral doordat ze er geen tijd voor hadden.

Voor het relativeren van de traditionele geloofsartikelen ­hadden zij geen concilies of conferenties nodig. Het was de kennismaking met rauwe armoede en grootscheeps onrecht die hun andere prioriteiten gaf.

Vaak heb ik bij ze gelogeerd, waarbij het modieus anti-papisme dat me in de ­Amsterdamse grachtengordel was bijgebracht, plaats maakte voor bewondering en ont­ roering. Vanwege hun toewijding in de vorm van geestelijke bijstand, maar meer nog via onderwijs en sociale en medische hulp.

En hun beloning? ‘s Avonds een biertje in zo’n ongezellig ingericht vrijgezellenvertrek.

Echt intiem werd het gesprek nooit – mannen onder elkaar, afstandelijk, ook na jaren van gezelschap. Dan een korte groet en iedereen in z’n eentje naar bed.

Met de verwachte beloning in het hier­ namaals stond het er al niet beter voor.

De ­meesten hadden al lang afgerekend met de hemelse genoegdoening die de kerk hun ooit in het vooruitzicht had gesteld. Maar hun parochianen waren nog lang niet zo ver en geloofden nog volop in de oude, magische verhalen.

Mijn gastheren moesten dus ook nog eens ­acteren in een stuk waarin ze zelf niet meer geloofden. ‘Ze zijn hier zo verdomd katholiek,’ bromde een van hen en trok zuchtend z’n kazuifel aan om voor te gaan in de mis.

Bron Natasja Insing van Wilde Ganzen

MY WORLD JUNI 2012 07

DE OPLOSSING ADVIES VAN LEZERS VORIGE KEER

BETALEN OM CHARLES UIT DE CEL TE HALEN?

ADVIES

VOLG JE EIGEN MORAAL

HET DILEMMA VRAAG AAN LEZERS

HOE ZORGEN WE DAT DE POLEN ERBIJ GAAN HOREN? “We merken dat mensen onzeker worden”

Vrijkopen of niet? Voor dat dilemma stond Edith Tulp toen Charles in de gevangenis kwam. Charles is een Ugandese jongen voor wie Tulp het schoolgeld betaalde.

Hij werd verdacht van diefstal. Of hij nou schuldig was of niet: iedereen in Uganda vond dat zij Charles een nieuwe kans moest geven. De lezers van MyWorld waren minder stellig: bij hen oogstte het dilemma verdeelde reacties.

S

worden geschoven.

Die negatieve sfeer raakt de mensen voor wie wij als stichting werken. Op het spreekuur vertellen ze ons dat ze steeds meer moeite hebben om binnen te komen bij internationale bedrijven. We merken dat mensen onzeker worden en vaker in hun schulp kruipen. Dat ze het contact met Nederlanders mijden, uit angst voor negatieve reacties. Ze hebben het gevoel dat ze zich constant moeten verdedigen. Ze trekken zich terug in hun Poolse kerken en Poolse winkels. En daarmee bereiken de migranten precies het tegenovergestelde van wat ze willen: dat ze erbij gaan horen.”

telen verdient geen beloning. Volg je eigen moraal. Zo luidde een derde van de lezers­ reacties. Daarin kon ik mij beter vinden van de adviezen van de Ugandezen. Er waren ook lezers die vonden dat Charles nog een kans verdiende, omdat stelen een overlevingsmechanisme is.

Die reacties bezorgden me twijfels. Ten slotte waren er de lezers die me aanraadden te gaan polderen: laat hem een schuldbekentenis tekenen, zelf zijn vrijkoopsom betalen, geef hem een voorwaardelijke straf en zorg dat hij tijdens zijn gevangenschap naar school kan. Dat waren in mijn ogen goedbedoelde maar omslachtige maatregelen die verdere controle vereisen.

Ik kocht Charles niet vrij. En daarbij dacht ik vooral aan de Ugandese zakenvrouw die haar microkrediet door Charles in rook zag opgaan. De moraal over stelen in Uganda is niet de mijne. Stelen is daar geen enkel probleem, mits je dat slim doet en je de macht aan je zijde hebt. Dan ben je een ‘big man’. Onhandige diefjes daarentegen worden letterlijk gelyncht op straat en op de markt. Charles kwam vrij wegens gebrek aan bewijs, de beloning voor zijn gelieg en gedraai. Zijn mentor Calvin zorgde ervoor dat Charles weer naar school kon. Maar hij ging opnieuw in de fout. Hij probeerde een blanke priester geld af te troggelen. Uiteindelijk zakte hij voor zijn schoolexamens.

Jammer. Toch maak ik me niet zoveel zorgen over hem. Ik denk dat hij de potentie heeft een ‘big man’ te worden.

EDITH TULP

MyWorld is een uitgave van Wilde Ganzen en NCDO. De redactie van MyWorld werkt samen met het Wereldpodium. Het blad verschijnt vier keer per jaar als bijlage bij het tijdschrift OneWorld. Meningen en standpunten in dit blad worden niet noodzakelijkerwijs door Wilde Ganzen en NCDO onderschreven.

08 JUNI 2012 MY WORLD

“T

wintig jaar geleden ver­ huisde ik uit Polen naar Nederland om hier te studeren. Ik kende geen andere Polen, die waren hier nog nauwelijks. Het was niet mijn bedoeling om te blijven. Maar ik ontmoette mensen, werd verliefd, en ben nooit meer weggegaan. Nu ben ik coördinator van Stichting Den Haag en Midden-Europa (IDHEM), die zich inzet voor de integratie van arbeidsmigranten. We houden spreekuren en vertellen mensen wat hun rechten zijn, bijvoorbeeld als het gaat om ziektegeld of vakantiegeld. In Den Haag en omstreken wonen naar schatting meer dan dertigduizend arbeidsmigranten.

Met de meeste van hen gaat het gelukkig goed.”

POOLSE KERKEN “De laatste jaren zie ik de beeldvorming over Oost-Europeanen veranderen, met het ‘Polenmeldpunt’ van de PVV als dieptepunt. Veel Nederlanders associëren Polen met drankoverlast en Bulgaren met criminaliteit. Het raakt me dat dat gebeurt. Niet omdat ik zelf Pools ben, maar omdat ik het vreselijk vind dat mensen puur vanwege hun afkomst in een apart laatje met het etiket ‘Oost-Europeaan’

Muurkrant van stichting IDHEM voor de tentoonstelling ‘Wereldreis door eigen stad’ van gemeente Den Haag.

COLOFON

Iwetta de Koster zet zich in voor de integratie van arbeidsmigranten uit Midden-Europa. Negatieve beeldvorming, zoals het ‘Polenmeldpunt’, maakt deze nieuwkomers onzeker en schuw. “Ze mijden Nederlanders, uit angst voor negatieve reacties.”

Hoe kunnen we dat negatieve beeld veranderen?

Wilde Ganzen is de expert op het gebied van concrete projecten in ontwikkelingslanden.

Wij stellen mensen in staat om initiatieven ter bestrijding van armoede zelf uit te voeren.

Hiervoor werven we fondsen en leveren we kennis en begeleiding. Samen met betrokken Nederlanders doen wij dit al bijna 55 jaar.

Zo zijn er inmiddels ruim 10.000 projecten succesvol afgerond.

Redactie: Mirjam Vossen, Hans Ariëns, Lonneke van Genugten.

Redactieraad: Bregje Ament (Wilde Ganzen), ErnstJan Stroes (NCDO).

Aan dit nummer werkten mee: Niki Frencken, Jan Gruijters, Hidde Jansen, Adriaan Kauffmann, Tzenko Stoyanov, Edith Tulp, Herman Vuijsje, Marga van Zundert.

Basisontwerp: Bouwe van der Molen.

Vormgeving: Barbara Pilipp.

Contact: redactie@myworld.nl

Uitgevers: Wilde Ganzen Heuvellaan 36 1217 JN Hilversum www.wildeganzen.nl NCDO Postbus 94020 1090 GA Amsterdam www.ncdo.nl

BORREL “Het probleem ligt niet alleen bij de PVV. Ik begrijp ook dat het voor Nederlanders wennen is als er ineens vijftig Polen in je straat wonen. Wat me dwars zit, is dat er zo weinig mensen zich verdiepen in de vraag waar de problemen vandaan komen. Polen drinken graag een borrel bij sociale gelegenheden, net als Nederlanders. Maar wanneer je met zijn tienen in een huis woont – en zo wonen veel Polen – geeft dat al snel overlast.

Ik weet dat het ook anders kan. Een van onze vrijwilligers kwam vijf jaar geleden uit Polen, met een klein kind en de tweede op komst. In vijf jaar tijd leerde ze de taal en slaagde ze erin om een baan te vinden op haar eigen niveau. Ze werkt in Den Haag aan het opzetten van daklozenprojecten en doet veel vrijwilligerswerk. Wanneer je Poolse mensen bij Nederland betrekt, dan zetten ze zich met hart en ziel in.”

VOEDINGSBODEM “Mijn hoop is dat ook anderen die kansen grijpen. Maar dan moeten we wel het eenzijdig negatieve beeld van Oost-Europeanen veranderen. Ons dilemma is hoe we dat moeten doen.

Als we openlijk op dat negatieve beeld reageren, ben ik bang dat we nog meer voedingsbodem geven aan de ideeën van Wilders. Niets doen is echter ook geen optie.

Hoe kunnen Nederlanders en Oost-Europeanen samen iets creëren om Polen, Roemenen en Bulgaren bij ons land te betrekken? Ik nodig de lezers van MyWorld graag uit om daarover mee te denken.”

Reageren? Ga naar www.myworldmagazine.nl Heeft u zelf een dilemma? Mail redactie@myworld.nl