«ՀԱՅՈՑ ԵԿԵՂԵՑՈՒ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈ՞ՒՆ», ԹԵ՞ ՀՈՒԴԱՅԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆՁԵՌՆԱՐԿ

в­Îഠ겭ܲ­ê²ð­Ú²Ü

§Ð²­Úàò º­Îº­Ôº­òàô ä²î­Øàô­Úà±ôܦ, º± Ðàô­¸²­Ú²­Î²­ÜàôÂ­Ú²Ü Òºè­Ü²ðÎ ºñÏñáñ¹, í»ñ³Ùß³Ïí³Í Ññ³ï³ñ³ÏáõÃÛáõÝ

¸åñá­óÁ Ï³Ý·Ý³Í ¿ Ùï³­íáñ ¨ ýÇ­½Ç­Ï³­Ï³Ý Ë»Õ­Ù³Ý Ï³­éáõÛó ¹³éݳÉáõ íï³Ý·Ç ³éç¨

º­ðº­ì²Ü к­Ôƭܲ­Î²­ÚÆÜ Ðð²­î²­ð²­Îàô­ÚàôÜ 2010 1

Ðî¸ 2: 1/14 ¶Ø¸ 86.3+87 ê 190

лÕÇݳÏÁ ßÝáñѳϳÉáõÃÛáõÝ ¿ ѳÛïÝáõÙ Çñ ѳٳËáÑ µ³ñ»Ï³ÙÝ»ñÇÝ, áíù»ñ ëÇñáí ѳÝÓÝ ³é³Ý ëáõÛÝ ·ñùÇ ïå³·ñáõÃÛ³Ý Í³Ëë»ñÁª ѳñÏ ãѳٳñ»Éáí ³Ý·³Ù ÑÇß³ï³Ï»É Çñ»Ýó ³ÝáõÝÝ»ñÁ:

ê³Ý³ë³ñÛ³Ý Ð.². ê 190 §§Ð³Ûáó »Ï»Õ»óáõ å³ïÙáõÃÛá±õݦ, û± Ñáõ¹³Û³Ï³ÝáõÃÛ³Ý Ó»éݳñϦ.– ºñÏñáñ¹, í»ñ³Ùß³Ïí³Í Ññ³ï³ñ³ÏáõÃÛáõÝ. – ºñ.: лÕÇݳϳÛÇÝ Ññ³ï³ñ³ÏáõÃÛáõÝ, 2010.- 152 ¿ç:

¶ñùÇ Ñ»ÕÇݳÏÁ Ùï³Ñá·áõÃÛáõÝ ¿ ѳÛïÝáõÙ, áñ ÐРѳÝñ³ÏñÃ³Ï³Ý ¹åñáóÇ 4-10-ñ¹ ¹³ë³ñ³ÝÝ»ñáõÙ ¹³ë³í³Ý¹íáÕ §Ð³Ûáó »Ï»Õ»óáõ å³ïÙáõÃÛáõݦ ³é³ñϳÛÇ ³Ýí³Ý ï³Ï Çñ³Ï³ÝáõÙ ù³ñá½íáõÙ »Ý Ñáõ¹³Û³Ï³Ý ¨ ùñÇëïáÝ»³Ï³Ý ÏñáÝÝ»ñ: ²Û¹ Ùï³Ñá·áõÃÛáõÝÁ Ý»ñϳ۳ó­ íáõÙ ¿ ѳݷ³Ù³Ý³ÉÇ Ù»çµ»ñáõÙÝ»ñáí ¨ ¹ñ³Ýó í»ñÉáõÍáõÃÛáõÝÝ»ñáí: ¶ÇñùÁ ѳëó»³·ñí³Í ¿ ÁÝûñóáÕ É³ÛÝ ßñç³ÝÝ»ñÇÝ:

Ðî¸ 2 : 1/14 ¶Ø¸ 86.3+87 ISBN 978-9939-53-686-6 © Ð.².ê³Ý³ë³ñÛ³Ý, 2010 Ã.

2

ܲ­Ê²­´²Ü 2002 Ã. û­·áë­ïá­ëÇ 22-ÇÝ ÐÐ ­í³ñ­ã³­å»ï ²Ý¹­ñ³­ÝÇÏ Ø³ñ­·³ñ­ Û³­ÝÁ ¨ ²­Ù»­Ý³ÛÝ Ð³­Ûáó γ­Ãá­ÕÇ­Ïáë Ü.ê.ú.î.î. ¶³­ñ»­·ÇÝ ºñÏ­ñáñ­ ¹Á ѳ­Ù³Ó³Û­Ý³­·Çñ »Ý ëïá­ñ³·­ñ»É, Áëï á­ñÇ, г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý Ñ³Ý­ñ³Ïñ­Ã³­Ï³Ý ¹åñá­óÇ ãáñ­ñáñ­¹Çó ï³ë­Ý»­ñáñ¹ ¹³­ë³­ñ³Ý­Ý»­ñáõÙ ¹³­ë³­í³Ý¹­í»­Éáõ ¿ §Ð³­Ûáó »­Ï»­Õ»­óáõ å³ï­Ùáõí Ûáõݦ ³­é³ñ­Ï³Ý: г­Ù³­Ó³Û­Ý³·­ñáõÙ Ù³ë­Ý³­íá­ñ³­å»ë ³ë­íáõÙ ¿. §Î³ñ¨á­ñ»­Éáí г­Ûáó 廭ﳭϳ­ÝáõÃ­Û³Ý ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ¨ ³Ù­ñ³åݹ­Ù³Ý ·áñ­Íáõ٠г­Û³ë­ï³Ý­Û³Ûó ²­é³­ù»­É³­Ï³Ý êáõñµ º­Ï»­Õ»­óáõ ¹»ñÝ áõ Ýß³­Ý³­Ïáõ­ ÃÛáõ­ÝÁ, ݳ¨ Ýϳ­ïÇ áõ­Ý»­Ý³­Éáí Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç Ñá·¨áñ, ÏñóÙß³­ Ïáõ­Ã³­ÛÇÝ Ï۳ݭùáõÙ ¨ ³½­·³­å³Ñ­å³Ý­Ù³Ý ·áñ­ÍáõÙ Ýñ³ áõ­Ý»ó³Í µ³­ó³­éÇÏ Ýß³­Ý³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ ¨ Ýå³­ï³Ï áõ­Ý»­Ý³­Éáí ѳݭñ³Ïñó­ Ï³Ý ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý ¨ ³­í³· ¹åñáó­Ý»­ñÇ ¹³­ë³­ñ³Ý­Ý»­ñáõÙ Ç­ñ³Ï³­ ݳó­Ý»É г­Û³ë­ï³Ý­Û³Ûó ²­é³­ù»­É³­Ï³Ý êáõñµ º­Ï»­Õ»­óáõ å³ï­Ùáõ­ ÃÛ³Ý ¹³­ë³­í³Ý­¹áõ­ÙÁ...¦: Àëï г­Ù³­Ó³Û­Ý³·­ñÇ` г­Û³ë­ï³Ý­Û³Ûó ²­é³­ù»­É³­Ï³Ý êáõñµ º­Ï»­Õ»­óÇÝ ³­å³­Ñá­íáõÙ ¿ ¹³­ë³·ñ­ù»­ñÇ Ùß³­Ïáõ­ÙÁ ¨ ýǭݳݭ볭íá­ ñáõ­ÙÁ, Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­ÝáõÙ ¿ ¹³­ë³·ñ­ù»­ñÇ Ññ³­ï³­ñ³­Ïáõ­ÙÁ, ÇëÏ ÐÐ Ïñ­ÃáõÃ­Û³Ý ¨ ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý Ý³­Ë³­ñ³­ñáõíÛáõÝÝ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­ÝáõÙ ¿ ³­é³ñ­Ï³­Û³­Ï³Ý ã³­÷á­ñá­ßÇã­Ý»­ñÇ, Íñ³·­ñ»­ñÇ, ¹³­ë³·ñ­ù»­ñÇ ¨ áõ­ ëáõó­ã³­Ï³Ý Ó»é­Ý³ñÏ­Ý»­ñÇ ëï»ÕÍ­Ù³Ý ³ß­Ë³­ï³Ýù­Ý»­ñÇ ·Ç­ï³­ Ù»­Ãá­¹³­Ï³Ý Õ»­Ï³­í³­ñáõ­ÙÁ, Éñ³Ù­ß³Ï­Ù³Ý ³ß­Ë³­ï³Ýù­Ý»­ñÇ Ï³½­ Ù³­Ï»ñ­åáõ­ÙÁ, ÷áñӭݳ­Ï³Ý ³ß­Ë³­ï³Ýù­Ý»­ñÇ ·Ý³­Ñ³­ïáõ­ÙÁ, Ù³ë­ Ý³Ï­óáõÙ áõ­ëáõ­óÇã­Ý»­ñÇ í»­ñ³­å³ï­ñ³ëï­Ù³Ý ¹³­ëÁݭóó­Ý»­ñÇ Ï³½­ Ù³­Ï»ñå­Ù³­ÝÁ, ѳë­ï³­ïáõÙ ¹³­ë³·ñ­ù»­ñÁ ¨ ³­é³ñ­Ï³Ý ÙïóÝáõÙ áõ­ëáõ٭ݳ­Ï³Ý åɳÝ: г­Ù³­Ó³Û­Ý³·­ñÇ å³­Ñ³Ýç­Ý»­ñÇÝ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ý, г­Û³ë­ ï³Ý­­Û³Ûó »­Ï»­Õ»­óÇÝ 65–ѳ­½³­ñ³­Ï³Ý ïå³­ù³­Ý³­Ïáí Ññ³­ï³­ñ³­ Ï»É ¿ 4-10-ñ¹ ­¹³­ë³­ñ³Ý­Ý»­ñÇ ¹³­ë³·ñ­ù»­ñÁ, ÇëÏ ÐÐ Ïñ­ÃáõÃ­Û³Ý ¨ ·Ç­ïáõ­Ã­­Û³Ý ݳ­Ë³­ñ³­ñáõíÛáõ­ÝÁ ÙÇç­Ý³­Ï³ñ· ѳݭñ³Ïñ­Ã³­Ï³Ý ¹åñá­óÇ áõ­ëáõ٭ݳ­Ï³Ý åɳ­Ýáí 4-10-ñ¹ ­¹³­ë³­ñ³Ý­Ý»­ñáõÙ ¹åñá­ ó³­Ï³Ý å³ñ­ï³­¹Çñ ų­Ù³­ù³­Ý³­ÏÇó Ù»­Ï³­Ï³Ý ų٠ѳï­Ï³ó­ñ»É ¿ §Ð³­Ûáó »­Ï»­Õ»­óáõ å³ï­ÙáõíÛáõݦ ³­é³ñ­Ï³­ÛÇÝ: 3

ØÇ ù³­ÝÇ ï³­ñÇ ¿, ÇÝ㠧г­Ûáó »­Ï»­Õ»­óáõ å³ï­ÙáõíÛáõݦ ³­é³ñ­Ï³Ý ¹³­ë³­í³Ý¹­íáõÙ ¿ ¹åñáó­Ý»­ñáõÙ: »° »­Ï»­Õ»­óáõ, û° ÏñÃáõÃ­Û³Ý áõ ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý Ý³­Ë³­ñ³­ñáõÃ­Û³Ý Ý»ñ­Ï³­Û³­ óáõ­óÇã­Ý»­ñÁ ѳۭﳭñ³­ñáõÙ »Ý, áñ ¹³­ë³­í³Ý¹­íáÕ ³­é³ñ­ Ï³Ý ÏñáÝ ãÇ ù³­ñá­½áõÙ ¨ í»­ñ³­µ»­ñáõÙ ¿ ÙdzÛÝ Ð³­Ûáó ³­é³­ ù»­É³­Ï³Ý »­Ï»­Õ»­óáõ å³ï­Ùáõí۳­ÝÁ: ̳­Ýá­Ã³­Ý³­Éáí ³Û¹ ¹³­ë³·ñ­ù»­ñÇ µá­í³Ý­¹³­Ïáõí۳­ÝÁ` ÇÙ Ù»ç ³ÛÝ Ï³ñ­ÍÇ­ùÁ Ó¨³­íáñ­í»ó, áñ ³Û¹­ï»Õ Ïñá­Ý³­Ï³Ý ù³­ñá½­ãáõí ÛáõÝ Ï³, áõë­ïÇ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ѳ­Ù³­ñ»­óÇ ³Ý¹­ñ³­¹³é­Ý³É ¹ñ³Ý­óÇó ³é­³ÛÅÙ ãáñ­ñáñ¹ ¹³­ë³­ñ³­ÝÇ ¹³­ë³·ñ­ùÇÝ (§Ð³­Ûáó »­Ï»­Õ»­óáõ å³ï­ Ùáõ­Ã­­Ûáõݦ, ¹³­ë³­·Çñù ѳݭñ³Ïñ­Ã³­Ï³Ý ¹åñá­óÇ 4-ñ¹ ­¹³­ë³­ñ³­ÝÇ Ñ³­Ù³ñ, ºñ¨³Ý, 2003 Ã., ïå³­ù³­Ý³Ï` 65 ѳ­½³ñ, Ñ»­Õǭݳϭݻñ` ²­ßáï Ôáõ­Ï³ë­Û³Ý, ì³ñ­¹³Ý ä³ñ­ë³Ù­Û³Ý, ²­é³­ù»É ¶ÛáõÉ­µáõ­¹³Õ­Û³Ý): ²ÛÅÙ Ùdz­ëÇÝ Í³­Ýá­Ã³­Ý³Ýù ¹³­ë³·ñ­ùÇÝ` Ñ»ñ­Ã³­Ï³­Ýáõí۳ٵ ùÝݳñ­Ï»­Éáí í»ñ­çÇ­ÝÇë µ³­ÅÇÝ­Ý»­ñÁ: ¶ñùáõÙ µá­Éáñ Áݹ·­ÍáõÙ­Ý»ñÝ ÇÙÝ »Ý: кÔÆܲÎ

4

§²êî­ì²­Ì²­ÞàôÜâ زî­Ú²Ü¦ øÝݳñÏíáÕ ¹³­ë³·ñ­ùÇ §ÐÇÝ Ïﳭϳ­ñ³Ý` ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ¨ Ù³ñ­ ¹áõ ëï»Õ­Íáõ­ÙÁ¦ µ³Å­ÝáõÙ ·ñí³Í ¿. §êÇ­ñ»­ÉÇ ³­ß³­Ï»ñï­Ý»ñ, ¹áõù ëÏëáõÙ »ù ÙÇ ¹³ë­Áݭóó, á­ñÁ Ïáã­íáõÙ ¿ §Ð³­Ûáó »­Ï»­Õ»­óáõ å³ï­ ÙáõíÛáõݦ: ²Ûë ¹³­ëÁݭó­óÇ ÙÇ­çá­óáí ¹áõù Ïͳ­Ýá­Ã³­Ý³ù ²ëï­í³­ ͳ­ßáõÝã Ù³ï­Û³­ÝÇÝ, ÐÇ­ëáõë øñÇë­ïá­ëÇ Ï۳ݭùÇÝ áõ ·áñ­Íáõ­Ý»áõí Û³­ÝÁ, г­Ûáó »­Ï»­Õ»­óáõ å³ï­ÙáõÃ­Û³Ý ³­é³­í»É ϳñ¨áñ ¹ñí³·­ Ý»­ñÇÝ, ïá­Ý»­ñÇÝ ¨ Ëáñ­Ñáõñ¹­Ý»­ñÇÝ: ... ܳ¨ Ïëá­íá­ñ»ù, û áí ¿ ÐÇ­ëáõë øñÇë­ïá­ëÁ, ¨ ÇÝã ¿ñ ݳ áõ­ëáõ­ó³­ÝáõÙ Ù³ñ¹­Ï³Ýó, ÇÝã­ å»ë ݳ¨ ß³ï ³ÛÉ Ñ³ñ­ó»­ñÇ å³­ï³ë­Ë³Ý­Ý»ñ Ïëﳭݳù: ...Î³Ý ·ñù»ñ, á­ñáÝù µá­Éáñ ų­Ù³­Ý³Ï­Ý»­ñáõÙ ¿É ëÇ­ñ»­ÉÇ áõ ѳ­ñ³­½³ï »Ý Ù³ñ¹­Ï³Ýó: ²Û¹­åÇ­ëÇ ·ñù»­ñÇó ¿ Ý³¨ ²ëï­í³­Í³­ßáõÝ­ãÁ: ²ëï­í³­ ͳ­ßáõÝ­ãÁ ùñÇë­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ êáõñµ ·ÇñùÝ ¿ ¨ Ýß³­Ý³­ÏáõÙ ¿ ²ëï­Íáõ ßÝãáí ·ñí³Í: ... ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãáõÙ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­í³Í »Ý ݳ¨ ²ëï­Íáõ ¨ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ÷á˭ѳ­ñ³­µ»­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ å³ï­ÙáõíÛáõ­ÝÁ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ µ³½­Ù³­ÃÇí »ñÏñ­Ý»ñ áõ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»ñ, Ýñ³Ýó Ùß³­ÏáõÛ­ÃÁ, ÏÛ³ÝùÝ áõ ϻݭó³­ÕÁ: ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇ µá­Éáñ ·ñù»­ñáõ٠ϳñ­ÙÇñ û­ÉÇ ÝÙ³Ý ³Ýó­ÝáõÙ ¿ Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý öñÏãÇ` ÐÇ­ëáõë øñÇë­ïá­ëÇ ³ß­Ë³ñÑ ·³­Éáõ áõ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ÷ñÏ»­Éáõ ·³­Õ³­÷³­ñÁ: ²ëï­í³­Í³­ßáõÝ­ãÁ µ³Õ­ ϳ­ó³Í ¿ »ñ­Ïáõ Ù³­ëÇó: ²­é³­çÇÝ Ù³­ëÁ Ïáã­íáõÙ ¿ ÐÇÝ Ïﳭϳ­ñ³Ý, ÇëÏ »ñÏ­ñáñ­¹Á` Üáñ Ïﳭϳ­ñ³Ý: ... ÐÇÝ Ïﳭϳ­ñ³­ÝÁ µ³Õ­Ï³­ ó³Í ¿ 48 ·ñù»­ñÇó, á­ñÇ ³­é³­çÇÝ ÑÇÝ· ·ñù»­ñÁ Ùdz­ëÇÝ Ïáã­íáõÙ »Ý ÐÝ·³­Ù³ï­Û³Ý ϳ٠ú­ñ»Ýù: ÐÝ·³­Ù³ï­Û³­ÝáõÙ ³ñ­ï³­óáÉ­í³Í »Ý ²ëï­Íáõ ÏáÕ­ÙÇó Ù³ñ¹­Ï³Ýó ѳ­Ù³ñ ë³Ñ­Ù³Ý­í³Í ϳ­ÝáÝ­Ý»ñÝ áõ û­ñ»Ýù­Ý»­ñÁ: ... Üáñ Ïﳭϳ­ñ³­ÝÁ µ³Õ­Ï³­ó³Í ¿ 27 ·ñù»­ñÇó: ²­é³­ çÇÝ ãáñë ·ñù»­ñÁ Ïáã­íáõÙ »Ý ²­í»­ï³­ñ³Ý­Ý»ñ, ÇëÏ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÁ` ³­í»­ï³­ñ³­ÝÇã­Ý»ñ (سï­Ã»áë, سñ­Ïáë, Ôáõ­Ï³ë, Ðáí­Ñ³Ý­Ý»ë): ²­í»­ï³­ñ³Ý Ýß³­Ý³­ÏáõÙ ¿ µ³­ñÇ Éáõñ: ²Û¹ ·ñù»­ñÁ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ³­í»­ ïáõÙ »Ý ÐÇ­ëáõ­ëÇ ÍÝáõÝ­¹Á, Ýñ³ ÏÛ³ÝùÝ áõ ·áñ­Íáõ­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ, Ýñ³ å³ï­íÇ­ñ³Ý­Ý»­ñÁ¦ (¾ç 4-7): ²ÛÅÙ ÷áñ­Ó»Ýù Ñݳ­ñ³­íá­ñÇÝë ѳ­ÏÇñ× óáõÛó ï³É, û ÇÝã ¿ Ù³­ ïáõó­íáõÙ ¨ ù³­ñá½­íáõÙ ãáñ­ñáñ¹ ¹³­ë³­ñ³­ÝÇ Ù»ñ Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ñÇÝ: 5

³. º­Ã» ·ñáõÙ »Ý, áñ §²ëï­í³­Í³­ßáõÝ­ãÁ ùñÇë­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ êáõñµ ·Çñ­ùÝ­ ¿ ¨ Ýß³­Ý³­ÏáõÙ ¿ ²ëï­Íáõ ßÝãáí ·ñí³Í¦, ³­å³ ݳ¨ å»ïù ¿ ³­ë»ÇÝ, áñ ó³Ý­Ï³­ó³Í Ïñá­ÝÇ ¹³­í³­Ý³­µ³­Ý³­Ï³Ý ·Çñù ѳ­Ù³ñ­ íáõÙ ¿ ëáõñµ ·Çñù ¨ ³ëï­Íá Ó»é­ùáí ϳ٠û­É³¹­ñ³Ý­ùáí ·ñí³Í: ú­ñǭݳÏ, Çë­É³­Ù³­Ï³Ý ³ëï­í³­Í³­µ³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ѳ­Ù³­ñáõÙ ¿, áñ ëáõñµ ·Çñù Ôáõ­ñ³­ÝÁ ·ñí³Í ¿ ²É­É³­ÑÇ Ó»é­ùáí, á­ñÇ µÝû­ñǭݳÏÝ Çµñ å³Ñ­å³Ý­íáõÙ ¿ »ñÏÝ­ùáõÙ: ²Û¹­åÇ­ëÇ åݹáõÙ­Ý»ñ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ·ïÝ»É ÙÛáõë ¹³­í³­Ý³Ýù­Ý»­ñáõÙ: µ. ¸³­ë³·ñ­ùáõÙ ·ñí³Í ¿` §ÐÝ·³­Ù³ï­Û³­ÝáõÙ ³ñ­ï³­óáÉ­í³Í »Ý ²ëï­Íáõ ÏáÕ­ÙÇó Ù³ñ¹­Ï³Ýó ѳ­Ù³ñ ë³Ñ­Ù³Ý­í³Í ϳ­ÝáÝ­Ý»ñÝ áõ û­ñ»Ýù­Ý»­ñÁ¦, »ñµ å»ïù ¿ ·ñí»ñ áã û §Ù³ñ¹­Ï³Ýó¦, ³ÛÉ §Ññ»³­ Ý»­ñǦ (§»µ­ñ³­Û»­óÇ­Ý»­ñǦ, §Çë­ñ³­Û»É­óÇ­Ý»­ñǦ) ѳ­Ù³ñ, ù³Ý­½Ç ²ëï­ í³­Í³­ßÝãÇó µËáÕ Ñáõ­¹³­Û³­Ï³­Ý­ û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇ ¨ ϳ­ÝáÝ­Ý»­ñÇ Åá­Õá­ í³­ÍáõÇÝ` ³ɭÙáõ­¹ÇÝ, ѳ­Ù»­Ù³­ï³­µ³ñ Ç­ñ³­½»Ï­Ý»­ñÁ ·Ç­ï»Ý, áñ §Ù³ñ¹¦ ³­ë»­Éáí óɭÙáõ­¹³­Ï³Ý Ññ»³Ý ѳë­Ï³­ÝáõÙ ¿` §Ññ»³¦: ܳ¨` ¹³­ë³­·ñùáõÙ å»ïù ¿ ·ñí³Í ÉÇ­Ý»ñ áã û §²ëï­Íáõ¦, ³Ûɪ §Ññ»³­Ý»­ñÇ ³ëï­í³Í º­Ñá­í³­ÛǦ: ²Ûë­ï»Õ Ý峭ﳭϳ­Ñ³ñ­Ù³ñ »Ù ѳ­Ù³­ñáõÙ ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇó Ù»ç­ µ»­ñ»É Ýßí³Í Ù³ñ¹­Ï³Ýó (Ç­Ù³` Ññ»³­Ý»­ñÇ) ѳ­Ù³ñ º­Ñá­í³ ³ëï­ Íáõó ë³Ñ­Ù³Ý­í³Í ϳ­ÝáÝ­Ý»­ñÇó áõ û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇó ÙÇ ù³­ÝÇ­ëÁ: §ú­ï³ñ­Ý»­ñáõ áñ­¹Ç­Ý»­ñÁ ùáõ å³­ñÇëå­Ý»ñ¹ åÇ­ïÇ ßÇ­Ý»Ý áõ ³­ÝáÝó ó­·³­íáñ­Ý»­ñÁ ù»­½Ç ͳ­é³­Ûáõ­ÃÇõÝ åÇ­ïÇ Á­Ý»Ý: øáõ ¹éÝ»ñ¹ ÙÇßï µ³ó åÇ­ïÇ ÁɭɳÝ, óá­ñ»Ï áõ ·Ç­ß»ñ åÇ­ ïÇ ã·á­óáõÇÝ, áñ­å¿ë­½Ç ù»­½Ç Ïñ»Ý ³½­·»­ñáõÝ ëï³­óáõ³Í­ ùÁ, ù³Ý­½Ç ³ÛÝ ³½·Ý áõ ó­·³­õá­ñáõ­ÃÇõ­ÝÁ, áñ ù»­½Ç ã»Ý ͳ­é³­Û»ñ` åÇ­ïÇ Ïáñ­ëáõÇÝ áõ µá­Éá­ñá­íÇÝ åÇ­ïÇ Ïáñ­Í³­ÝÇݦ (º­ë³Û 60:10-16): §øáõ ͳ­é³¹ áõ ³­Õ³­ËÇݹ Ó»ñ µá­Éáñ­ïÇù »­Õ³Í ³½­·»­ñ¿Ý å»ïù ¿ ÁɭɳÝ: Ò»½­Ù¿ »ï­ùÁ Ó»ñ áñ­¹Ç­Ý»­ñáõÝ Ïï³­Ï»­ó¿ù ½³­ÝáÝù ǵñ ų­é³Ý­·áõ­Ã»³Ý ëï³­óáõ³Íù, áñ­å¿ë ½Ç ÙÇßï Ó»ñ ͳ­é³­Ý»­ñÁ Áɭɳݦ (Ô»õï. 25:44-45): §²Ûë (Ññ»³-»µ­ñ³­Û»­óÇ-Çë­ñ³­Û»É­óÇ, -Ð.ê.) Åá­Õáíñ­¹ÇÝ ßÝáñÑù åÇ­ ïÇ ï³Ù º­·Çå­ï³­óÇ­Ý»­ñáõÝ ³é­ç»õ áõ »ñµ »É­É¿ù, ¹³­ï³ñÏ åÇ­ïÇ ã»É­É¿ù. г­å³ ³­Ù¿Ý ÏÇÝ Çñ ¹ñ³­óÇÇÝ áõ Çñ ï³­ÝÁ Ù¿ç µÝ³Ï­íáÕ 6

ÏÝáç­Ù¿Ý ³ñ­Í³­Ã»­Õ¿Ý ½³ñ­¹»ñ áõ áë­Ï»­Õ¿Ý ½³ñ­¹»ñ áõ ѳݭ¹»ñÓ­Ý»ñ ÃáÕ Ëݹñ¿ »õ ³­ÝáÝù Ó»ñ áñ­¹Ç­Ý»­ñáõÝ áõ ³Õ­çÇÏ­Ý»­ñáõÝ íñ³Û åÇ­ïÇ ¹Ý¿ù áõ º­·Çå­ïá­ëÁ åÇ­ïÇ Ïá­Õáå­ï¿ù¦ (º­ÉÇó 3:21-22): §º­É¿°ù­ áõ ѳݷë­ïáõ­Ã»³Ý »õ ³­å³­Ñá­íáõ­Ã»³Ý Ù¿ç µÝ³­ÏáÕ ³½­ ·ÇÝ ·³­ó¿°ù, ÏþÁ­ë¿ î¿­ñÁ, áñ ¹éÝ»ñ áõ ÝÇ­·»ñ ãáõ­ÝÇ áõ ³­é³Ý­ÓÇÝÝ ÏÁ µÝ³­ÏǦ (º­ñ»Ù. 49:31-32): §ºõ ¹áõÝ åÇ­ïÇ ëå³­é»ë ³ÛÝ µá­Éáñ ³½­·»­ñÁ, á­ñáÝù ùáõ î¿ñ ²ë­ïáõ³Í¹ ùáõ Ó»éù¹ åÇ­ïÇ ï³Û: øáõ ³ãù¹ ³­ÝáÝó å¿ïù ã¿ Ëݳ­Û¿: ²­ÝáÝó ³­ÝáõÝ­Ý»­ñÁ »ñÏÝ­ùÇ ï³­Ï¿Ý áãÝ­ã³­óáõñ¦ (´­ú­ñǭݳó 7:16-24): §Ò»ñ ëñïÇÝ Ù¿ç ¹ñ¿ù ³ÛÝ ³­Ù¿Ý Ëûë­ù»­ñÁ, áñ ³Û­ëûñ Ó»­½Ç ǵñ íϳ­Ûáõ­ÃÇõÝ µ»­ñÇ, áñ­å¿ë ½Ç Ó»ñ ïÕáó å³­ïáõÇ­ñ¿ù, áñ ³Ûë û­ñ¿Ý­ùÇÝ ³­Ù¿Ý Ëûë­ù»­ñÁ å³­Ñ»Ý áõ ϳ­ï³­ñ»Ý: ø³Ý­½Ç ³­ëǭϳ Ó»­½Ç å³­ñ³å µ³Ý ÙÁ ã¿, ³ÛÉ Ó»ñ Ï»³ÝùÝ ¿ áõ ³Ûë µ³­Ýáí »ñ­Ï³Û­Ý³­ Ï»³ó åÇ­ïÇ Áɭɳù ³ÛÝ »ñÏ­ñÇÝ Ù¿ç, á­ñáõÝ Ñ³­Ù³ñ Úáñ­¹³­Ý³­Ý¿Ý Ï’³Ýó­ÝÇù ½³­Ýǭϳ ų­é³Ý­·»­Éáõ ø³­Ý³­ÝÇ »ñ­ÏÇ­ñÁ áñ Æë­ñ³­Û¿­ÉÇ áñ­¹Ç­Ý»­ñáõÝ Çµñ ϳ­Éáõ³Íù åÇ­ïÇ ï³Ù¦ (´­ ú­ñǭݳó 32:4649): §ºñµ ùáõ î¿ñ ²ë­ïáõ³Í¹ ù»½ ï³­ÝÇ ³ÛÝ »ñ­ÏÇ­ñÁ, á­ñáõÝ Ñ³­Ù³ñ ùáõ ѳۭñ»­ñáõ¹ »ñ­¹áõÙ Á­ñ³í, áñ ù»­½Ç Ù»Í áõ ·»­Õ»­óÇÏ ù³­Õ³ù­Ý»ñ ï³Û, á­ñáÝù ¹áõÝ ßÇ­Ý³Í ã»ë »õ ³­Ù¿Ý ï»­ë³Ï µ³­ñÇù­Ý»­ñáí É»­óáõ³Í ïáõ­Ý»ñª á­ñáÝù ¹áõÝ É»­óáõ­ó³Í ã»ë áõ ÷á­ñáõ³Í çñÑáñ­Ý»ñª á­ñáÝù ¹áõÝ ÷á­ñ³Í ã»ë, ³Û­·Ç­Ý»ñ áõ Óǭû­ÝÇ­Ý»ñª á­ñáÝù ¹áõÝ ïÝÏ³Í ã»ë¦ (´­ú­ñǭݳó 6:10-11): §ºñµ ùáõ î¿ñ ²ë­ïáõ³Í¹ ù»½ ï³­ÝÇ ³ÛÝ »ñ­ÏÇ­ñÁ, áõñ åÇ­ïÇ ÙïÝ»ë ų­é³Ý­·»­Éáõ ѳ­Ù³ñ áõ ùáõ ³é­ç»­õ¿¹ ß³ï ³½­·»ñ ѳ­É³­Í¿, ... ø³­Ý³­Ý³­óÇ­Ý»­ñÁ ... ³Ûë »ûà ³½­·»­ñÁ, á­ñáÝù ù»½­Ù¿ Ù»Í áõ ½û­ñ³­õáñ »Ý: àõ »ñµ ùáõ î¿ñ ²ë­ïáõ³Í¹ ½³­ÝáÝù ùáõ Ó»éù¹ ï³Û, ½³­ÝáÝù ½³ñÏ áõ µá­Éá­ñá­íÇÝ Ïáñ­ëÁÝ­óáõñ. ³­ÝáÝó Ñ»ï áõËï ÙÇ° Á­Ý»ñ áõ ³­ÝáÝó ÙÇ° á­Õáñ­ÙÇñ. à°ã­ ³É ³­ÝáÝó Ñ»ï Ëݳ­Ùáõ­ÃÇõÝ Á­ñ¿. ùáõ ³Õ­çÇϹ ³­Ýáñ ïÕáõÝ ÙÇ° ï³ñ, áõ ³­Ýáñ ³Õ­çÇ­ÏÁ ùáõ ïÕáõ¹ ÙÇ° ³é­ Ý»ñ. ... ³­ÝáÝó 뻭ճݭݻ­ñÁ Ïáñ­Í³­Ý»­ó¿ù, ³­ÝáÝó ³ñ­Ó³Ý­Ý»­ñÁ Ëáñ­ ï³­Ï»­ó¿ù, ³­ÝáÝó ²ë­ï³­ñáííݻ­ñÁ Ïáïñ­ï»­ó¿°ù­áõ ³­ÝáÝó ù³Ý­¹³­ Ïáõ³Í Ïáõé­ù»­ñÁ Ïñ³­Ïáí ³Û­ñ»­ó¿°ù, ù³Ý­½Ç ¹áõÝ ùáõ î¿ñ ²ë­ïáõ­ÍáÛ¹ ëáõñµ Åá­Õá­íáõñ¹Ý »ë »õ ùáõ î¿ñ ²ë­ïáõ³Í¹ »ñÏ­ñÇ »­ñ»­ëÇÝ íñ³Û »­ÕáÕ µá­Éáñ ³½­·»­ñáõÝ Ù¿­ç¿Ý ù»½ ÁÝï­ñ»ó, áñ­å¿ë ½Ç ¹áõÝ ³­Ýáñ 7

ë»­÷³­Ï³Ý Åá­Õá­íáõñ¹ Áɭɳë: î¿­ñÁ µá­Éáñ ÑÇ­õ³Ý­¹áõ­ÃÇõÝ­Ý»­ñÁ ù»½­Ù¿ åÇ­ïÇ í»ñó­Ý¿ áõ º­·Çå­ï³­óÇ­Ý»­ñáõÝ ·¿ß ó³­í»­ñÁ, á­ñáÝù ¹áõÝ ·Ç­ ï»ë, µÝ³í ùáõ íñ³¹ åÇ­ïÇ ãµ»­ñ¿, ³ÛÉ ½³­ÝáÝù ùáõ µá­Éáñ Ãßݳ­ÙÇ­ Ý»­ñáõ¹ íñ³Û åÇ­ïÇ ÕñÏ¿¦ (´­ú­ñǭݳó 7:1-15): §²Û­ëûñ ùáõ ³­Ýáõ­Ýǹ í³ËÝ áõ ëáë­Ïáõ­ÙÁ µá­Éáñ »ñÏÝ­ùÇ ï³Ï »­ÕáÕ ³½­·»­ñáõÝ íñ³Û åÇ­ïÇ ¹Ý»Ù, ³ÛÝ­å¿ë áñ ùáõ ѳ٭ µ³õ¹ ÉëáÕ­Ý»­ñÁ ùáõ »­ñ»­ë¿¹ åÇ­ïÇ ¹á­Õ³Ý áõ ï³·­Ý³­åÇݦ (´­ ú­ñÇ­ ݳó 2:25): §Ò»ñ î¿ñ ²ë­ïáõ³­ÍÁ Ó»ñ ³­Ù¿Ý Ïá­Ë³Í »ñÏ­ñÇ íñ³Û Ó»½­Ù¿ í³Ë ÙÁ áõ ëáë­ÏáõÙ ÙÁ åÇ­ïÇ µ»­ñ¿¦ (´­ú­ñǭݳó 11:25) §Ò»ñ áï­ùÇÝ ³­Ù¿Ý Ïá­Ë³Í ï»­ÕÁ Ó»­ñÁ åÇ­ïÇ Áɭɳۦ (´­ ú­ñǭݳó 11:24): §²½­·»­ñáõÝ Ï³­ÃÁ åÇ­ïÇ ÍÍ»ë¦: §Â³­·³­õáñ­Ý»­ñáõÝ ëïÇÝ­ùÁ åÇ­ïÇ ÍÍ»ë¦ (º­ë³Û 60:16): §²­Ñ³ ³Ûë Åá­Õá­íáõñ­¹Á Ù³­ï³Ï ³­éÇõ­ÍÇ å¿ë åÇ­ïÇ »É­É¿ áõ ³­éÇõ­ÍÇ å¿ë åÇ­ïÇ µ³ñÓ­ñ³­Ý³Û áõ åÇ­ïÇ ãå³é­ÏÇ ÙÇÝ­ ã»õ áñ áñ­ëÁ ãáõ­ï¿ áõ ëå³­Ýáõ³Í­Ý»­ñáõÝ ³­ñÇõ­ÝÁ ãËÙ¿¦ (Âáõáó 23:24): ²­Ñ³ ³Ûë­åÇ­ëÇÝ »Ý §³ëï­í³­Í³­ÛÇݦ Ïáã­í³Í ³Û¹ û­ñ»Ýù­Ý»ñÝ áõ ϳ­­ÝáÝ­Ý»­ñÁ: ²Ûë û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇ §Ñ»­ÕǭݳϦ º­Ñá­í³Ý, µ³­½áõÙ Åá­Õá­ íáõñ¹­Ý»­ñÇ ¹Ç­ó³­µ³­ÝáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó ѳÛï­ÝÇ ³ñ­¹³ñ áõ µ³­ñÇ ³ëï­ í³Í­Ý»­ñÇ Ñ»ï ùÇã Áݹ­Ñ³Ý­ñáõíÛáõÝ áõ­ÝÇ: Üñ³ ã³­ñáõ­ÃÛáõ­ ­­ ÝÁ, ݻݭ ·áõíÛáõ­ÝÁ, ÏáÕ٭ݳ­å³­ÑáõíÛáõ­ÝÁ, ³ÝËÕ­×áõíÛáõ­ÝÁ, ³­·³­ÑáõíÛáõ­ÝÁ, ³Ý­Ñ³­·áõíÛáõ­ÝÁ, ³ñ­Ûáõ­Ý³ñ­µáõ ÉÇ­Ý»ÉÝ ³ñ­¹»Ý å³ñ½ »ñ¨áõÙ ¿ ÐÇÝ Ïﳭϳ­ñ³­ÝÇ í»­ñÁ µ»ñ­í³Í ù³Õ­í³Íù­Ý»­ñÇó: º­Ñá­í³Ý Ññ»³­Ý»­ñÇ-»µ­ñ³­Û»­óÇ­Ý»­ñÇ ³½­·³­ÛÇÝ, ÇëÏ Ñ»­ï³­·³­Ûáõ٠ݳ¨ ùñÇë­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇÝ å³ñ­ï³¹ñ­í³Í ³ëï­í³ÍÝ ¿, á­ñÁ Ññ»³­ Ý»­ñÇÝ Ñáñ­¹á­ñáõÙ áõ å³ñ­ï³­¹ñáõÙ ¿ ¹³­Å³­ÝáõíÛáõÝ, Óñdz­Ï»­ ñáõíÛáõÝ, ·á­ÕáõíÛáõÝ, áõË­ï³­¹ñÅáõ­ÃÛáõÝ, ݻݭ·áõíÛáõÝ, áõ­ ñÇß Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ Ýϳï­Ù³Ùµ ³Ý­Ù³ñ ³­ï»­ÉáõíÛáõÝ, ³Û¹ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ µÝ³çÝ­çáõÙ ¨ Ýñ³Ýó ѳñë­ïáõ­ÃÛáõ­ÝÝ»­ñÇ ½³í­ÃáõÙ: ²­Ñ³ û ÇÝã­åÇ­ëÇ ³ëï­Íá ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ï³Ý ÉÍÇ ï³Ï »Ý ¹ÝáõÙ Ù»ñ Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ñÇÝ: ¸³ å³ñ­½³­å»ë Ýß³­Ý³­ ÏáõÙ ¿, áñ Ñ³Û Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ñÁ å»ïù ¿ ѳ­í³­ï³Ý áõ ÁÝ­¹áõ­Ý»Ý, áñ 8

Ññ»³ Åá­Õá­íáõñ­¹Á ÙÛáõë Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù»­Ù³­ïáõí۳ٵ ·»­ñ³­ ϳ ¿ ¨ ³­é³Ýӭݳ­Ñ³­ïáõÏ Ç­ñ³­íáõÝù­Ý»ñ áõ ³ñ­ïá­ÝáõíÛáõÝ­Ý»ñ áõ­ÝÇ, ¨ ³ß­Ë³ñÑÝ ¿É Çñ ѳñë­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñáí å³ï­Ï³­ÝáõÙ ¿ ³Û¹ Åá­Õáíñ­ ¹ÇÝ: êñ³ Ñ»ï ٻϭï»Õ, Ñ³Û Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ñÁ ÐÇÝ Ïﳭϳ­ñ³­ÝÇ ¨ ùñÇë­ ïá­Ý»³­Ï³Ý ³­í»­ï³­ñ³Ý­Ý»­ñÇ å³­Ñ³Ýç­Ý»­ñÇÝ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ý å»ïù ¿ ѳßï­í»Ý ³ÛÝ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñÇ Ñ»ï, áñ Ñ³Û Ù³ñ­¹Á, ÇÝã­ å»ë ¨ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ÙÛáõë Åá­Õá­­íáõñ¹­­­Ý»­ñÁ Ññ»³­Ý»­ñÇ Ýϳï­Ù³Ùµ ǵñ ëïá­ñ³­¹³ë »Ý ¨ å»ïù ¿ Ññ³­Å³ñ­í»Ý ѳñë­ïáõíÛáõ­ÝÇó, ³å­ñ»Ý ó˭Íáï áõ ÏÇ­ë³­ù³Õó, óÙ³Ñ å³Ñ­å³­Ý»Ý Ïáõ­ëáõíÛáõ­ÝÁ, Ùï³­Í»Ý ÙdzÛÝ Ù»é­Ý»­Éáõó Ñ»­ïá` ³Ý¹ñ­ßÇ­ñÇÙ­Û³Ý Ïáã­í³Í ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ É³í §³å­ñ»­Éáõ¦ Ù³­ëÇÝ, Ñݳ­ñ³­íá­ñÇÝë ßáõï Ù³­Ñ³­Ý³Ý: ²ÝÑ­ñ³­Å»ßï »Ýù ѳ­Ù³­ñáõÙ Ýß»É, áñ »­Ã» Ññ»³­Ï³Ý-»µ­ñ³­Û³­Ï³Ý ¹Ç­ó³­é³ë­å»É­Ý»­ñÁ Ïñá­Ý³­Ï³Ý ¹á·­Ù³­Ý»ñ ã¹³ñÓ­Ý»ÇÝ, ³­å³ ¹Åí³ñ û ·ïÝí»ñ áñ¨¿ Ù»­ÏÁ, áñ ¹ñ³Ýó ùÝݳ­¹³­ï³­Ï³Ý Ëáëù áõÕ­Õ»ñ: ²Ûë­ï»Õ ã»Ù ϳ­ñáÕ ãÝß»É, áñ Ññ»³­Ý»­ñÇ Ñ»ï ٻϭï»Õ ³ÛÉ Åá­Õá­ íáõñ¹­Ý»­ñÇ º­Ñá­í³­ÛÇÝ å³ß­ï»­ÉÁ µ³­ó³­Ñ³Ûï ³Ý­Ñ»­Ã»­ÃáõíÛáõÝ ¿: ²ÛÝ å³ñ½ å³ï­×³­éáí, áñ º­Ñá­í³Ý ÉáÏ Ññ»³­Ý»­ñÇ ³½­·³­ÛÇÝ ³ëï­í³ÍÝ ¿, ³­é³­í»É ¨ë, áñ ݳ, µ³­óÇ Ññ»³­Ý»­ñÇó, ÙÛáõë ³½­·»­ñÇÝ ãÇ ×³­Ý³­ ãáõÙ, ÇëÏ »­Ã» ׳­Ý³­ãáõÙ ¿É ¿, áõ­ñ»ÙÝ` ÙdzÛÝ Ýñ³Ýó ï³Ý­ç³Ýù áõ ï³­é³­å³Ýù å³ï­×³­é»­Éáí áãÝ­ã³ó­Ý»­Éáõ ѳ­Ù³ñ: Îñá­Ý³­·»ï èá­ µ»ñï­ëá­ÝÁ ·ñáõÙ ¿. §Üñ³Ýù (Ññ»³­Ý»­ñÁ, -Ð.ê.) »ñÏñ­å³­·áõÙ ¿ÇÝ Ç­ñ»Ýó ³ÝÓñ¨Ç ³ëï­í³Í Ú³­Ñ³­ÛÇÝ, ϳ٠º­Ñá­í³­ÛÇÝ, ¨ ³Û¹ »ñÏñ­å³­ ·áõÙÝ áõ­Õ»Ïó­íáõÙ ¿ñ Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ ½á­Ñ³­µ»­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Í»­ë»­ñáí: º­Ñá­í³Ý Ýñ³Ýó ÙÇ³Ï ³ëï­í³­ÍÁ ã¿ñ: Ðñ»³­Ý»­ñÁ ä³­Õ»ë­ïÇ­ÝáõÙ µÝ³­ÏáõíÛáõÝ Ñ³ë­ï³­ï»­Éáõ å³­ÑÇó Ùdzݭ·³­Ù³ÛÝ µÝ³­Ï³­Ýá­ñ»Ý Ûáõ­ ñ³ó­ñÇÝ ³ÛÝ »ñÏ­ñÇ å³ß­ï³­ÙáõÝ­ùÁ, áñ­ï»Õ Ç­ñ»Ýù ÑÇ٭ݳ­íáñ­í»É ¿ÇÝ: º­Ñá­í³Ý Ù»ÏÝ ¿ñ ÙdzÛÝ ß³ï §µ³­Ñ³Õ¦-Ý»­ñÇó (ï»­ñ»­ñÇó), á­ñáÝù ã¿ÇÝ ï³ñ­µ»ñ­íáõÙ åïÕ³­µ»­ñáõÃ­Û³Ý ï»­Õ³­Ï³Ý ³ÛÝ ³ëï­ í³Í­Ý»­ñÇó, á­ñáÝó »ñÏñ­å³­·áõÙ ¿ÇÝ §³­Ù»Ý ÙÇ Ï³­Ý³ã ͳ­éÇ ï³Ï¦ (². èá­µ»ñï­ëáÝ, øñÇë­ïá­Ý»áõÃ­Û³Ý Í³­·áõ­ÙÁ, ºñ¨³Ý, 1965 Ã., ¿ç 51-52): ·. ²ëï­í³­Í³­ßáõÝ­ãÁ ß³­ï»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ ëÇ­ñ»­ÉÇ áõ ѳ­ñ³­½³ï ¿ »­Õ»É ÙdzÛÝ ³ÛÝ å³ñ½ áõ ѳë­Ï³­Ý³­ÉÇ å³ï­×³­éáí, áñ Ù³ñ¹­Ï³Ýó, Ñ»Ýó û­ñá­ñá­óÇó Ùá­Éá­ñ»ó­Ý»­Éáí, ѳ­ïáõÏ Ýå³­ï³­Ïáí Ñá­ñÇÝ­í³Í Ï»ÕÍ 9

·³­Õ³­÷³ñ­Ý»ñÝ ³Ù­ñ³·­ñ»É »Ý Ýñ³Ýó Ùï³­Í»­É³­Ï»ñ­åáõÙ, ÇëÏ ¹³ Ýß³­Ý³­ÏáõÙ ¿, áñ ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇ Ýϳï­Ù³Ùµ Ó¨³­íáñ­í³Í ë»ñÝ áõ ѳ­ñ³­½³­ïáõíÛáõ­ÝÁ ßÇÝ­Íáõ »Ý áõ ëÇÝ ¨ ѳ­Ù³é áõ Ñ»ï¨á­Õ³­Ï³Ý ù³­ ñá½­ãáõÃ­Û³Ý ³ñ¹­ÛáõÝù: ÆÝã­å»±ë ­Ï³­ñáÕ ¿ ëÇ­ñ»­ÉÇ áõ ѳ­ñ³­½³ï ÉÇ­ Ý»É ÙÇ ·Çñù-Åá­Õá­í³­Íáõ, á­ñÇ ³­é³­çÇÝ Ï»­ëáõÙ` ÐÇÝ Ïﳭϳ­ñ³­ÝáõÙ, ÷³­é³­µ³Ý­íáõÙ ¿ ÙdzÛÝ ÙÇ Åá­Õá­íáõñ¹, ¨ Ýë»­Ù³ó­íáõÙ áõ áãÝ­ã³ó­ Ù³Ý ³ñ­Å³­ÝÇ »Ý ѳ­Ù³ñ­íáõÙ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ÙÛáõë Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÁ, ÇëÏ ³Û¹ ÝáõÛÝ ·ñùÇ »ñÏ­ñáñ¹ Ù³­ëáõÙ` Üáñ Ïﳭϳ­ñ³­ÝáõÙ, ù³­ñá½­íáõÙ ¿ ³Õ­ù³­ïáõíÛáõÝ, Ñݳ­½³Ý­¹áõíÛáõÝ, óÙ³Ñ Ïáõ­ëáõÃ­Û³Ý å³Ñ­å³­ÝáõÙ, ³Û­ëÇÝùÝ` Ï۳ݭùÇ Ù»ñ­ÅáõÙ: ¸ñ³ Ñ»ï ٻϭï»Õ ùñÇë­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÁ å³ñ­ï³­íáñ »Ý ÁÝ­¹áõ­Ý»É ÐÇÝ Ïﳭϳ­ñ³­ÝÁ ¨ ѳ­í³­ï³É Ýñ³Ý, »ñµ ¹ñ³ Ù»ç ³Ù­÷á÷­í³Í ¿ Ñ»Ýó Ç­ñ»Ýó` ùñÇë­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ Ïáñ­Í³Ý­Ù³Ý ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõíÛáõ­ÝÁ ¨ ³ß­Ë³ñ­ÑÁ Ññ»³­Ý»­ñÇÝ å³ï­Ï³­Ý»­Éáõ Íñ³­·Ç­ñÁ: àõ­ñ»ÙÝ, ûñ¨ë ­×Çßï ÏÉÇ­Ý»ñ, »­Ã» ¹³­ë³·ñ­ùÇ Ñ»­Õǭݳϭ Ý»­ñÁ ·ñ»ÇÝ, áñ ²ëï­í³­Í³­ßáõÝ­ãÁ ëÇ­ñ»­ÉÇ áõ ѳ­ñ³­½³ï ¿ ¹Ûáõ­ñ³­Ñ³­ í³ï-˳µ­í³Í­Ý»­ñÇÝ ¨ ³Û¹ ·ñùáõÙ ³Ù­÷á÷­í³Í ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ ëáõíÛáõ­ÝÇó ß³Ñ Ñ»­ï³åÝ­¹áÕ­Ý»­ñÇÝ: ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇ íï³Ý­·³­íá­ñáõÃ­Û³Ý Ù³­ëÇÝ ß³ï ·Çï­Ý³­Ï³Ý­Ý»ñ »Ý Ç­ñ»Ýó ËáëùÝ ³­ë»É: ú­ñǭݳÏ, ³½­·áõí۳ٵ Ññ»³, Ñé㳭ϳ­íáñ ÷Ç­ÉÇ­ëá­÷³ êåÇ­Ýá­½³Ý (1632-1677ÃÃ.) Çñ ³ëï­í³­Í³­µ³­Ý³­Ï³Ýù³­Õ³­ù³­Ï³Ý áõ­ëáõ٭ݳ­ëÇ­ñáõÃ­Û³Ý Ù»ç ·ñáõÙ ¿, áñ §Ýñ³Ýù, áí­ù»ñ Ù³ñ­·³­ñ»³­Ï³Ý ·ñù»­ñáõÙ Ó·ïáõÙ »Ý Ç­Ù³ë­ïáõÃ­Û³Ý ¨ ÝÛáõ­ ó­Ï³Ý áõ Ñá·¨áñ ³­é³ñ­Ï³­Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ ×³­Ý³­ãá­ÕáõíÛáõÝ ÷Ýïñ»É, ³­å³ Ýñ³Ýù ³Ù­µáÕ­çá­íÇÝ Ï»ÕÍ ×³­Ý³­å³ñ­Ñáí »Ý ·ÝáõÙ: ºë ùÇã »Ù Ñá­·áõÙ ³ÛÝ Ù³­ëÇÝ, û ëÝá­ïdz­å³ß­ ïáõíÛáõÝÝ ÇÝã áé­Ýáó ¿ Ñ³­Ý»­Éáõ, á­ñÁ áã Ù»­ÏÇ Ýϳï­Ù³Ùµ ³ÛÝ­åÇ­ëÇ Ù»Í ³­ï»­ÉáõíÛáõÝ ãáõ­ÝÇ, ÇÝã­å»ë Ç­ñ³­Ï³Ý ·Ç­ïáõ­ ÃÛ³­ÝÁ ¨ Ç­ñ³­Ï³Ý Ï۳ݭùÇÝ ÝíÇñ­í³Í ³Ý­Ó³Ýó: ºë ϳ­ñáÕ »Ù ë³ë­ïÇÏ ½³ñ­Ù³­Ý³É, áñ Ù»­Í³­·áõÛÝ å³ñ·¨ áõ ³ëï­í³­ ͳ­ÛÇÝ ÉáõÛë µ³­Ý³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ó³Ý­Ï³­ÝáõÙ »Ý »Ý­Ã³ñ­Ï»É ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇ Ù»­é³Í ï³­é»­ñÇÝ: ²­é³ñ­Ï³­Û³­Ï³Ý ³ß­Ë³ñ­ ÑáõÙ ²ëï­í³­Í³­ßáõÝãÝ Ç­ñ³­Ï³Ý ×ßÙ³ñ­ïáõ­ÃÛáõ­ÝÁ ׳­Ý³­ã»­ Éáõ Ù»ç áñ¨¿ ³ñ­Å»ù ãáõ­ÝÇ: ÖßÙ³ñ­ïáõÃ­Û³Ý ³­ÏáõÝ­ùÁ Ù³ñ¹­ ϳ­ÛÇÝ µ³­Ý³­Ï³­ÝáõíÛáõÝÝ ¿: ÐÇÝ Ïﳭϳ­ñ³­ÝÁ` ëáõñµ ¶Çñ­ ùÁ, ·Ç­ï³­Ï³Ý áõ ÷Ç­ÉÇ­ëá­÷³­Û³­Ï³Ý ·áñÍ ã¿, ³Ûɪ ÁÝ­¹³­Ù»­ 10

ÝÁ ѳ­Ï³­ëáõ­ÃÛáõÝ­Ý»­ñáí É»­óáõÝ ÙÇ Åá­Õá­í³­Íáõ¦ (Áåíåäèêò Ñïèíî­­çà, Áîãîñëîâñêî-ïîëèòè÷åñêèé ò­ðàê­òàò, Ìîñêâà, 2003, ñòð. 36 è 259): Àݹ­Ñ³­Ýáõñ ³é­Ù³Ùµ, ²ëï­í³­Í³­ßáõÝ­ãÁ ϳ½­ÙáÕ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÝ­ Ç­ñ»Ýó Ó»é­ùÇ ï³Ï áõ­Ý»­ó³Í µ³­½áõÙ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ µ³­Ý³­ÑÛáõ­ëáõí Û³Ý, ·ñ³­Ï³­Ýáõí۳Ý, ³ñ­í»ë­ïÇ, Ç­ñ³­í³­·Ç­ïáõí۳Ý, å³ï­ÙáõÃ­Û³Ý ¨ ³ÛÉ µÝ³­·³­í³é­Ý»­ñÇÝ í»­ñ³­µ»­ñáÕ ÝÛáõ­Ã»­ñÁ í»­ñ³­Ó¨»­Éáí áõ ϻխ Í»­Éáí` ѳñ­Ù³­ñ»ó­ñ»É »Ý Ç­ñ»Ýó Ù³ñ­¹³­ÏáõÉ Íñ³·­ñÇÝ: ²­í»­ÉÇ ù³Ý 2500 ï³ñ­í³ í³­Õ»­ÙáõÃ­Û³Ý ³Û¹ Íñ³­·Ç­ñÁ Ù»ÏáõÏ»ë ¹³ñ ¿, ÇÝã Ïáã­íáõÙ ¿ ëÇá­Ýǽ­ÙÇ Íñ³­·Çñ: ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇ Ñ»­ÕǭݳϭݻñÝ ³Û¹ Íñ³­·Ç­ñÁ ÙdzѭÛáõ­ë»É-µ³­Õ»­Õ»É »Ý ³­é³ë­å»É­Ý»­ñÇ ¨ Ùß³­Ïáõ­Ã³­ÛÇÝ ³ÛÉ ÝÛáõ­Ã»­ñÇ Ñ»ï ¨ ³ÛÝ ¹³ñÓ­ñ»É »Ý ¹Åí³ñ ׳­Ý³­ã»­ÉÇ: àõ­ß³­¹Çñ ÁÝ­ ûñ­óá­ÕÁ Ïѳ­Ùá½­íÇ, áñ ÐÇÝ Ïﳭϳ­ñ³­ÝáõÙ ³Ù­÷á÷­í³Í ¿ ëÇá­Ýǽ­ ÙÇ µáõÝ Íñ³­·Ç­ñÁ, ÇëÏ Üáñ Ïﳭϳ­ñ³­ÝáõÙ` ³Û¹ Íñ³·­ñÇ Ç­ñ³­Ï³­ ݳó­Ù³Ý ï»Ë­Ýá­Éá­·Ç³Ý áõ Ù»­Ë³­Ýǽ٭ݻ­ñÁ: 䳭ﳭѳ­Ï³Ý ã¿, áñ 1975-Ç Ýá­Û»Ù­µ»­ñÇ 10-ÇÝ Ø²Î-Ç ¶É˳­íáñ ²­ë³Ùµ­É»³­ÛÇ 30-ñ¹ Ýë­ï³­ßñç³ÝÝ Çñ ÃÇí 3379 µ³­Ý³Ó¨áõÙ ëÇá­Ýǽ­ÙÁ µÝáõ­Ã³·­ ñ»É ¿ áñ­å»ë §é³­ëǽ­ÙÇ ¨ é³­ë³­Û³­Ï³Ý Ëïñ³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý Ó¨¦, Ýß»­Éáí ݳ¨, áñ ëÇá­ÝÇë­ï³­Ï³Ý ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõí Ûáõ­ÝÁ ¨ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ½³ï­íáõÙ »Ý ³ÛÝ­åÇ­ëÇ í³é ³ñ­ï³­Ñ³Ûï­í³Í ·Í»­ñáí, ÇÝã­åÇ­ëÇù »Ý` ͳۭñ³­Ñ»Õ ³½­·³Û­ ݳ­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, é³­ëǽÙÝ áõ ßá­íÇ­Ýǽ­ÙÁ (Ìåæäó­­íà­ðîä­­íûé ñèîíèçì: èñòîðèÿ è ïîëèòèêà, Ìîñêâà, Íàó­êà, 1977, ñòð.

3): êñ³­ÝÇó ïñ³­Ù³­µ³­Ýá­ñ»Ý ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ »½­ñ³­Ñ³Ý­·»É, áñ ëÇá­Ýǽ­ ÙÇÝ ïñí³Í ·Ý³­Ñ³­ï³­Ï³­ÝÁ í»­ñ³­µ»­ñáõÙ ¿ ݳ¨ ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇÝ: ºí Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë, ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇ µá­í³Ý­¹³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ ¨ Ù³ñ¹­ ÏáõÃ­Û³Ý ×³­Ï³­ï³­·ñáõÙ Ýñ³ áõ­Ý»­ó³Í ¹»­ñÁ å³ñ­ï³¹­ñáõÙ »Ý, áñ ³ÛÝ å»ïù ¿ »Ý­Ã³ñÏ­íÇ µ³½­Ù³­ÏáÕ­Ù³­ÝÇ ÷áñ­Ó³ùÝ­Ýáõí۳Ý, ¨ ³Û¹ ÷áñ­Ó³ùÝ­ÝáõíÛáõ­ÝÁ å»ïù ¿ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­ÝÇ Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ùñÇë­ ïáÝ­Û³ »ñ­ÏÇñ, á­ñÇó Ñ»­ïá ³Û¹ µá­Éá­ñÁ å»ïù ¿ ³Ù­÷á÷­í»Ý Ù»Ï Áݹ­Ñ³­Ýáõñ »½­ñ³­Ï³­óáõÃ­Û³Ý Ù»ç ¨ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­íÇ Ø²Î áõ ÙÛáõë Ç­ñ³­ í³­ëáõ ³ï­Û³Ý­Ý»­ñÇÝ: ƱÝã­ Ç­ñ³­íáõÝ­ùáí »Ý ßá­íÇ­ÝǽÙ, ³­ï»­ÉáõíÛáõÝ, ·á­Õáõí ÛáõÝ, ëå³­ÝáõíÛáõÝ ³ñ­ï³­óá­ÉáÕ û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇ áõ ϳ­ÝáÝ­Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ Ëá­ëáõÙ ¹åñá­ó³­Ï³Ý Íñ³·­ñáõÙ: ²­í»­ÉÇÝ` ³­ß³­Ï»ñï­ 11

Ý»­ñÇÝ ¹ñ³Ýù Ù³­ïáõ­óáõÙ »Ý áñ­å»ë §³ëï­Íáõ ÏáÕ­ÙÇó Ù³ñ¹­Ï³Ýó ѳ­Ù³ñ ë³Ñ­Ù³Ý­í³Í û­ñ»Ýù­Ý»ñ¦, ³Û­ëÇÝùÝ` ³ëï­í³­Í³­ÛÇÝ û­ñ»Ýù­ Ý»ñ: ê³ ³ÛÝ ¹»å­ùáõÙ, »ñµ ³ëï­í³­Í³­ÛÇÝ û­ñ»Ýù­Ý»ñ ³­ë»­Éáí Ù³ñ­ ¹ÇÏ Áݭϳ­ÉáõÙ »Ý µ³­ñáõíÛáõÝ, ³ñ­¹³­ñáõíÛáõÝ ³ñ­ï³­óá­ÉáÕ, ѳ­Ýáõñ Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý ß³­Ñ»­ñÇÝ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³­ÝáÕ û­ñ»Ýù­Ý»ñ: 곭ϳÛÝ ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇó í»­ñÁ µ»ñ­í³Í û­ñ»Ýù­Ý»­ñÁ ë³Ñ­Ù³­ÝáõÙ »Ý` ³ß­Ë³ñ­ ÑÇ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ áõ Ùß³­ÏáõÛíݻ­ñÇ áãÝ­ã³­óáõÙ ¨ ÙdzÛÝ ¹ñ³ ѳ߭ íÇÝ` Ññ»³ Åá­Õáíñ­¹Ç µ³ñ­·³­í³­×áõÙ: ö³ë­ïá­ñ»Ý, ѳ­ïáõÏ Ýå³­ï³Ï Ñ»­ï³åÝ­¹áÕ ¨ ³Ý­ÓÁ Ýë»­Ù³ó­ÝáÕ áõ ¹»·­ñ³­¹³­ódz­ÛÇ »Ý­Ã³ñ­ÏáÕ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñÁ Ù³­ïáõó­íáõÙ »Ý Ñ³Û »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇÝ, Ýñ³Ýó ³ß­Ë³ñ­ÑÁÙµéÝ­ Ù³Ý áõ Ñá­·»­Ï»ñï­í³Í­ùÇ Ó¨³­­íáñ­Ù³Ý ݳ˭ݳ­Ï³Ý ÷áõ­ÉáõÙ. ѳë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¿, áñ­å»ë­½Ç ³­å³­Ñáí­­­í»Ý Ù³­ïáõó­í³Í ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ ñÇ ³Ù­ñ³·ñ­Ù³Ý ¹Ûáõ­ñáõíÛáõ­ÝÁ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ ³Ýßñ­ç»­ÉÇáõíÛáõ­ÝÁ, á­ñÁ ϵ»­ñÇ Ýñ³Ýó Ùï³­Í»­É³­Ï»ñ­åÇ Ë»­Õ³Ã­Ûáõñ­Ù³Ý áõ ϳ­Õ³­å³ñ­Ù³Ý: ÆÝã­å»ë ï»ë­ÝáõÙ »Ýù, г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý ¹åñáó­ Ý»­ñáõÙ Ç­ñ³­Ï³Ý` ×ß·ñÇï ·Ç­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ñ»ï ٻϭï»Õ »­ñ»­Ë³­Ý»­ ñÇÝ Ù³­ïáõó­íáõÙ »Ý ѳ­ïáõÏ Ýå³­ï³­Ïáí Ñá­ñÇÝ­í³Í ¨ Ïñá­Ý³­Ï³Ý ¹á·­­Ù³­Ý»ñ ¹³ñ­Ó³Í ³­é³ë­å»É-Ñ»­ùdzíݻ­ñÁ: ¹. ÆÝã í»­ñ³­µ»­ñáõÙ ¿ ÐÇ­ëáõë øñÇë­ïá­ëÇ áí ÉÇ­Ý»­ÉáõÝ, ³­å³ ³Û¹ Ù³­ëÇÝ ÏËáë­íÇ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ý µ³Å­ÝáõÙ: ÆëÏ §Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý öñÏãÇ` ÐÇ­ëáõë øñÇë­ïá­ëÇ ³ß­Ë³ñÑ ·³­Éáõ áõ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ÷ñÏ»­Éáõ¦ ³­éáõ­Ùáí ³­ë»Ù, áñ Ëáë­ï³ó­íáÕ ³Û¹ §÷ñÏáõíÛáõ­ÝÁ¦, Áëï Üáñ Ïﳭϳ­ñ³­ÝÇ, í»­ñ³­µ»­ñáõÙ ¿ ÙdzÛÝ Ù»é­Û³É­Ý»­ñÇÝ: ²Û­ëÇÝùÝ` ùñÇë­ ïáÝ­Û³ ѳ­í³­ï³ó­Û³­ÉÁ, »­Ã» Çñ ³Ù­µáÕç Ï۳ݭùÇ Áݭóó­ùáõÙ Õ»­Ï³­ í³ñ­í»É ¿ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý Ïñá­ÝÇ ¹á·­Ù³­Ý»­ñáí, ³­å³ Ù»é­Ý»­Éáõó Ñ»­ïá, øñÇë­ïá­ëÇ û·­Ýáõí۳ٵ, ǵñ Ï÷ñÏíÇ ¹ÅáË­ùáõÙ ï³­é³­å³Ýù Ïñ»­Éáõó ¨ Ñ³­í»ñ­Åá­ñ»Ý §Ï³å­ñǦ ¹ñ³Ë­ïáõÙ: ²­Ñ³ ¨ ³Û¹ ϻխÍÇù­Ý»­ñÇ Ï»Õ­ÍÇù §÷ñÏáõíÛáõ­ÝÁ¦: Àëï ³­í»­ï³­ñ³Ý­Ý»­ñÇ, §÷ñÏáõíÛáõݦ ¿ ѳ­ Ù³ñ­íáõ٠ݳ¨ Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ç­ñ³­Ï³Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÇó ³Ý¹ñ­ßÇ­ñÇÙ ï³­Ý»­ ÉÁ, ³Û­ëÇÝùÝ` Ù»éó­Ý»­ÉÁ: 곭ϳÛÝ Ù³­ÝáõÏ­Ý»ñÝ ÇÝã­å»±ë ­·áõ­ß³­Ï»Ý, áñ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý §÷ñÏáõíÛáõݦ ³­ë»­Éáí ѳë­Ï³ó­íáõÙ ¿ §Ù³Ñ¦, »ñµ ³Ý­·³Ù ѳ­ëáõÝ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ½·³­ÉÇ ½³Ý·­í³Í ³Ûë ËݹñáõÙ ÃÛáõ­ 12

ñÁÙµéÝ­Ù³Ý Ù»ç ¿. ¨ »­Ï»­Õ»­óÇ­Ý»­ñáõÙ ¨ ³Û­Éáõñ ³­Õá­Ã»­ÉÇë, ÷ñÏáõí ÛáõÝ ¿ ³­Õ»ñ­ëáõÙ: ²Ûë µ³Å­ÝáõÙ ¹³­ë³·ñ­ùÇó µ»ñ­í³Í ù³Õ­í³Í­ùÇó ³ñ­ ¹»Ý å³ñ½ »ñ¨áõÙ ¿, áñ Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ñÇÝ Ù³­ïáõ­óáõÙ »Ý Ñáõ­ ¹³­Û³­Ï³Ý ¨ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ÏñáÝ­Ý»­ñÇ ³­é³Ýó­ù³­ÛÇÝ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñÁ: ²Û­ëÇÝùÝ` ÅËïíáõÙ ¿ ÐÐ Ïñ­ÃáõÃ­Û³Ý ¨ ·Ç­ïáõÃÛ³Ý Ý³­Ë³­ñ³­ñáõÃ­Û³Ý ³ÛÝ Ñ³­í³ë­ïáõ­ÙÁ, û ǵñ Ýáñ ¹³­ëÁݭó­óÁ Ïñá­Ý³­Ï³Ý ù³­ñá½­ãáõÃ­Û³Ý Ýå³­ï³Ï ãÇ Ñ»­ï³­åݹáõÙ: §ÐÆÜ Îβ­ð²Ü¦. §²Þ­Ê²ð­ÐÆ ºì زð­¸àô êîºÔÌàôØÀ¦ ÜáõÛÝ ¹³­ë³·ñ­ùáõ٠ϳñ­¹áõÙ »Ýù. §Ø»Ýù ºñ­ÏÇñ Ùá­Éá­ñ³­ÏÇ µÝ³­ ÏÇã­Ý»ñÝ »Ýù: ºñ­ÏÇ­ñÁ ÙÇ Ñá­Û³­Ï³å áõ ·»­Õ»­óÇÏ Ùá­Éá­ñ³Ï ¿, ½³ñ­Ù³­ ݳ­Ññ³ß ³ß­Ë³ñÑ` ÉÇ µáõÛ­ë»­ñáí áõ ϻݭ¹³­ÝÇ­Ý»­ñáí, Ù³ñ¹­Ï³Ý­óáí áõ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñáí: à±í­¿ ëï»Õ­Í»É, ϳ٠ÇÝã­å»±ë­¿ ³­é³­ç³­ó»É ³Û¹ ³­Ù»­ÝÁ: ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãáõÙ ³Û¹ Ù³­ëÇÝ ·ñí³Í ¿. ³­Ù»­Ýáõ­ñ»ù ˳­í³ñ ¿ñ ¨ ù³áë: à°ã ͳé ϳñ, á°ã µáõ­ë³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ, ãϳ­ÛÇÝ ³Û­ëûñ­í³ Ñdz­Ý³­ÉÇ Í³­ÕÇÏ­Ý»ñÝ áõ ÃéãáõÝ­Ý»­ñÁ, ϻݭ¹³­ÝÇ­Ý»­ñÁ, Ù³ñ­¹ÇÏ, ÝáõÛ­ ÝÇëÏ »ñ­ÏÇñÝ áõ »ñ­ÏÇÝ­ùÁ ãϳ­ÛÇÝ: ²ëï­í³Í ãó³Ý­Ï³­ó³í, áñ ³Û¹­ å»ë ÉÇ­ÝÇ, ¨ ³­ñ³­ñ»ó ³Ûë Ññ³­ß³­ÉÇ áõ Ñá­Û³­Ï³å ³ß­Ë³ñ­ÑÁ: êϽµáõ٠ݳ ëï»Õ­Í»ó »ñ­ÏÇÝùÝ áõ »ñ­ÏÇ­ñÁ, ÉáõÛ­ëÁ µ³­Å³­Ý»ó ˳­í³­ñÇó, ó³­ Ù³­ùÁ çñÇó: л­ïá ²ëï­í³Í ëï»Õ­Í»ó ³­ñ»­·³ÏÝ áõ ³ëï­Õ»­ñÁ, µáõ­ ë³­Ï³Ý ¨ ϻݭ¹³­Ý³­Ï³Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÁ: ì»ñ­çáõÙ ²ëï­í³Í Çñ ÝÙ³­Ýáõí Û³Ùµ ëï»Õ­Í»ó Ù³ñ­¹áõݦ (¾ç 9): ºí ³Ûë­åÇ­ëÇ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»ñ å³­ñáõ­Ý³­ÏáÕ ¹³­ë³­·Çñ­ùÁ Ïñá­ÝÇ ¹³­ë³­·Çñù ãÇ Ñ³­Ù³ñ­íáõÙ, ³ÛÝ ¹»å­ùáõÙ, »ñµ ³Û¹ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ ñÁ ¹ñí³Í »Ý Ñáõ­¹³­Û³­Ï³Ý ¨ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ÏñáÝ­Ý»­ñÇ ÑÇÙ­ùáõÙ ¨ ѳ­Ù³ñ­íáõÙ »Ý ³­Ý³­é³ñ­Ï»­ÉÇ, ³ÝùÝ­Ý»­ÉÇ ×ßÙ³ñ­ïáõíÛáõÝ­Ý»ñ: ¸Åí³ñ ã¿ »Ý­Ã³¹­ñ»É, û ùÝݳñÏ­íáÕ ³­é³ñ­Ï³­ÛÇ áõ­ëáõ­óÇã­Ý»­ñÁ, á­ñáÝù ϳ°Ù »­Ï»­Õ»­óáõ ëå³­ë³­íáñ­Ý»ñ »Ý, ϳ°Ù Ïñá­Ý³­Ï³Ý ѳ­ÏáõÙ 13

áõ­Ý»­óáÕ­Ý»ñ, ÇÝã­å»ë Ïç³­Ý³Ý §ÑÇ٭ݳ­íá­ñ»É¦ ·Ç­ïáõí۳­ÝÁ ѳ­Ï³­ ëáÕ ¨ á­ñá­ß³­ÏÇ Ýå³­ï³Ï Ñ»­ï³åÝ­¹áÕ ³Û¹ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñÁ: س­ÝáõÏ­Ý»­ñÇÝ å»­ï³­Ï³­Ýá­ñ»Ý å³ñ­ï³¹ñ­íáõÙ ¿ ѳ­í³­ï³É áõ ÁÝ­ ¹áõ­Ý»É, áñ Ññ»³ (»µ­ñ³­Û»­óÇ) Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÇ Ñá­ñÇ­Ý³Í »ñ¨³­Ï³­Û³­Ï³Ý ¿³Ï º­Ñá­í³ ³ëï­í³ÍÝ ¿ ǵñ ëï»Õ­Í»É ïÇ»­½»ñ­ùÁ, Ýñ³ ѳñë­ïáõí ÛáõÝ­Ý»­ñÁ, ÉáõÛ­ëÁ µ³­Å³­Ý»É ˳­í³­ñÇó, ó³­Ù³­ùÁ çñÇó ¨ Çñ ÝÙ³­Ýáõí Û³Ùµ ¿É ëï»Õ­Í»É ¿ Ù³ñ­¹áõÝ: ä³ñ½ ¿, áñ ³Ûë­åÇ­ëÇ Ñ»­ùdzí³­é³ë­ å»É­Ý»ñÝ Ç­ñ³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ Ñ³­Ù³­ñáÕ, ¹ñ³Ýó ѳ­í³­ï³­óáÕ ³­ß³­Ï»ñ­ ïÁ Éáõñç ãÇ ÁÝ­¹áõ­ÝÇ µÝ³­Ï³Ý ·Ç­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ, ÇÝ­ãÁ ݳ¨ ϵ»­ñÇ Ýñ³ ÙïùÇ áõ ¹³­ïá­ÕáõÃ­Û³Ý »ñÏ­÷»ÕÏ­Ù³Ý: ÆëÏ Ñ³­í³­ï³­óáÕ­Ý»ñ ÏÉÇ­Ý»Ý: ²Ûë ¿ íϳ­ÛáõÙ, û­ñǭݳÏ, ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÇ Ñ³­ñ³ï¨áõ­ÙÁ, ÇÝ­ãÁ ³ñ¹­ÛáõÝù ¿ ³ÛÝ µ³­ÝÇ, áñ »­Ï»­Õ»­óÇÝ ¹³­ñ»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï ϳ­ñá­ Õ³­ÝáõÙ ¿ ϳ­é³­í³­ñ»­ÉÇ ¹³ñÓ­Ý»É Ù³ñ­¹áõ Ùï³­Í»­É³­Ï»ñ­åÁ, ·Ç­ï³Ï­ óáõíÛáõ­ÝÁ, ϻݭ볭ϻñ­åÁ: Üßí³Í ѳ­çá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ »Ý »­Ï»­Õ»­óáõÝ ÙÕ»É ³ÛÝ Ñ³­Ù³ñ­Ó³Ï ù³Û­ÉÇÝ, áñ ÙÇ­Édzñ­¹³­íáñ ¹ñ³Ù­Ý»ñ ͳ˭뻭Éáí` Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ¹³­ë³­ñ³­ÝÇ Ñ³­Ù³ñ ï³ëÝ­Û³Ï Ñ³­½³­ñ³­íáñ ïå³­ù³­ ݳ­Ïáí ßù»Õ áõ óݭϳñ­Å»ù ¹³­ë³·ñ­ù»ñ ¿ Ññ³­ï³­ñ³­Ï»É: ÀÝïñ­í³Í ¿ ³­Ù»­Ý³­¹³­Å³Ý áõ ³­Ù»­Ý³í­ï³Ý­·³­íáñ ÙÇ­çá­ óÁ. Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ñÇÝ ¹³­ë³­í³Ý­¹áõÙ »Ý Ù»Ï ³ÛÉ ³Ý­í³Ý ï³Ï ùá­Õ³ñÏ­í³Í Ïñá­Ý³­Ï³Ý ¹á·­Ù³­Ý»ñ, »ñµ ¹ñ³Ýù ãÁÝ­¹áõ­ÝáÕ­Ý»­ñÁ ¨ ÝáõÛ­ÝÇëÏ Ï³ë­Ï³­ÍÇ ï³Ï ³é­ÝáÕ­Ý»­ñÁ, ¹ñ³Ýó í»­ñ³­µ»ñ­Û³É å³ñ­ ½³­µ³­ÝáõÙ­Ý»ñ 峭ѳݭçáÕ­Ý»­ñÁ ѳñ­Ûáõ­ñ³Ù­Û³Ï­Ý»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï ³Ûñ­í»É »Ý ˳­ñáõÛÏ­Ý»­ñÇ íñ³ ϳ٠ǭñ»Ýó ٳѭϳ­Ý³­óáõÝ ÏÝù»É å»­ï³­Ï³Ý µ³Ý­ï»­ñáõÙ ¨ »­Ï»­Õ»­ó³­Ï³Ý ½Ý¹³Ý­Ý»­ñáõÙ, ¨ ³­Ù»­Ý³­½³ñ­Ñáõ­ñ»­ÉÇÝ` ½ñÏí»É »Ý áï­ù»­ñÇ çÉ»­ñÇó ¨ µÝ³­Ï»ó­í»É µá­ñá­ï³­Ýáó­Ý»­ñáõÙ: Æ­ñ³­Ï³Ý-ýÇ­½Ç­Ï³­Ï³Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÇ Ï»ÕÍ å³ï­Ï»­ñÁ Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ñÇ Ù»ç ³­é³­í»É Ëáñ ³Ù­ñ³·­ñ»­Éáõ Ýå³­ï³­Ïáí ¹³­ë³­·Çñ­ùÁ ѳ­·»ó­í³Í ¿ ·áõ­Ý³­·»Õ Ýϳñ­Ý»­ñáí: ú­ñǭݳÏ, µáõÛ­ë»­ñÇ ¨ ϻݭ¹³­ÝÇ­Ý»­ñÇ Ñ³­ ϳ­·Ç­ï³­Ï³Ý ëï»Õ­Íáõ­ÙÁ Ýϳ­ñ³·­ñáÕ ¿­çáõÙ å³ï­Ï»ñ­í³Í ¿ ϻݭ ¹³­ÝÇ­Ý»­ñáí É»­óáõÝ ÙÇ Ýϳñ (§²ëï­í³Í ëï»Õ­ÍáõÙ ¿ ϻݭ¹³­ÝÇ­Ý»­ ñÇݦ µ³­ó³­ïñ³­Ï³­Ýáí), áñ­ï»Õ û­¹áõÙ ë³­í³é­ÝáõÙ ¿ ÙÇ Í»­ñáõ­ÝÇ, Áëï ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇ` Ññ»³­Ý»­ñÇ ³½­·³­ÛÇÝ ³ëï­í³Í º­Ñá­í³Ý: º­Ï»­Õ»­óáõ Ýå³­ï³­ÏÁ å³ñ½ ¿` ë³­ë³­Ý»É µÝáõÃ­Û³Ý Ù³­ëÇÝ Ù³ñ¹­ ϳÝó Ù»ç Ó¨³­íáñ­í³Í ¨ Ç­ñ³­Ï³­Ýáõí۳­ÝÁ ѳ­Ù³­å³­ï³ë­Ë³­ÝáÕ, ·Ç­ï³­Ï³­Ýá­ñ»Ý ÑÇ٭ݳ­íáñ­í³Í ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»ñÝ áõ å³ï­Ï»­ñ³­óáõÙ­ 14

Ý»­ñÁ ¨ ¹ñ³Ýó ÷á­Ë³­ñ»Ý, Ñ»Ýó ٳݭϳ­Ï³Ý ï³­ñÇ­ùáõÙ, Ýñ³Ýó Ù»ç ¹³­ç»É ïÇ»­½»ñ­ùÁ áãÝ­ãÇó ëï»ÕÍ­í»­Éáõ ѳ­Ï³­·Ç­ï³­Ï³Ý áõ ͳۭñ³ë­ ïÇ­×³Ý íï³Ý­·³­íáñ ëáõ­ïÁ: (ÂáÕ ãëï»ÕÍ­íÇ ³ÛÝ ïå³­íá­ñáõíÛáõ­ÝÁ, áñ »ë ³­é³ë­å»É­Ý»­ñÇ ¨ ¹Ç­ó³­µ³­ÝáõÃ­Û³Ý Ýϳï­Ù³Ùµ Ù»ñ­Åá­Õ³­Ï³Ý í»­ñ³­µ»ñ­ÙáõÝù áõ­Ý»Ù, Áݹ­Ñ³­Ï³­é³­ÏÁ, ¹ñ³Ýù ËÇëï ϳñ¨á­ñáõÙ »Ù ݳ¨ áñ­å»ë Ù³ñ­¹áõ »ñ¨³­Ï³­ÛáõÃ­Û³Ý Áݹ­É³ÛÝ­Ù³Ý áõ ½³ñ­·³ó­ Ù³Ý ÙÇ­çáó: ºí Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë, ¹Ç­ó³­é³ë­å»É­Ý»­ñÇÝ §ëáõï¦ µ³­ éáí á­ñ³­Ï»­ÉÁ µ³­ó³ñ­Ó³­Ïá­ñ»Ý ³Ý­Ñ³­ñÇñ ¿: ²­ÝÁÝ­¹áõ­Ý»­ÉÇÝ ³ÛÝ ¿, áñ ¹Ç­ó³­é³ë­å»É­Ý»­ñÁ µá­í³Ý­¹³­Ï³­ÛÇÝ-·³­Õ³­÷³­ñ³­Ï³Ý Ç­Ù³ë­ïáí »Ý­Ã³ñ­Ï»É »Ý ëÇá­Ýǽ­ÙÇ Íñ³·­ñÇÝ` ¹ñ³Ýù ¹³ñÓ­Ý»­Éáí Ïñá­Ý³­Ï³Ý áõë­ÙáõÝù-¹á·­Ù³ ¨ å³ñ­ï³­¹ñ»­É ­Ù³ñ¹­Ï³Ýó): ä³ñ½ 㿱, áñ ³Û¹­åÇ­ ëÇ ·³­Õ³­÷³­ñÇ »Ý­Ã³­Ï³­ÛáõÃ­Û³Ý ï³Ï ·ïÝíáÕ ³Ý­Ñ³­ïÁ Ùßï³­ å»ë ÉÇ­Ý»­Éáõ ¿ ³Ñ áõ ë³ñ­ë³­÷Ç Ù»ç, ݳ¨ ³ÛÝ ³­éáõ­Ùáí, áñ áãÝ­ãÇó ïÇ»­½»ñ­ùÁ §ëï»Õ­ÍáÕ¦ »ñ¨³­Ï³­Û³­Ï³Ý ¿³Ï º­Ñá­í³Ý ó³Ý­Ï³­ó³Í å³­ÑÇ Ï³­ñáÕ ¿ ݳ¨ á­ãÇÝã ¹³ñÓ­Ý»É Çñ §ëï»Õ­Í³­ÍÁ¦: ²Û¹ ë³ñ­ë³­ ÷Á, ×Çßï ¿, ëïÇ íñ³ ¿ ÑÇÙÝ­í³Í, 볭ϳÛÝ ³ÝÝ­å³­ï³Ï ã¿: ²Û¹ ë³ñ­ë³­÷Á ÑáõÛÅ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿, áñ­å»ë­½Ç »­Ï»­Õ»­óÇÝ Ï³­ñá­Õ³­Ý³ ϳ­é³­í³­ñ»É, Ç­Ù³` ëÇá­Ýǽ­ÙÇ Ýå³­ï³Ï­Ý»­ñÇÝ Í³­é³­Û»ó­Ý»É Ç­ñ»Ý µ³­ÅÇÝ Ñ³­ë³Í ѳ­í³­ï³ó­Û³É­Ý»­ñÇÝ, ÝáõÛÝ »­Ï»­Õ»­óáõÝ ëÝáõ­óá­ÕÇÝ áõ ѳ­í»ñ­Å³ó­Ýá­ÕÇÝ: г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»­ ñÇó á­Ù³Ýù, ÇÝã­å»ë »ñ¨áõÙ ¿ ·áñ­ÍÁݭó­óÇó, ³Ý­ï³ñ­µ»ñ ã»Ý Ñ³Û Ù³ñ­¹áõÝ Ùá­Éá­ñ»ó­ÝáÕ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»ñ ù³­ñá­½»­Éáõ ËݹñáõÙ: ú­ñǭݳÏ, å»­ï³­Ï³Ý Ñá­í³­Ý³­íáñ­ãáõí۳ٵ Ññ³­ï³­ñ³Ï­í³Í §Ø³Ý­Ï³­Ï³Ý ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ѳݭñ³­·Ç­ï³­ñ³­ÝÁ¦ Ç­ñ³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÇó ß»­ÕáÕ, Ùá­Éá­ñ»ó­ÝáÕ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»ñ ¿ ù³­ñá­½áõÙ: ²Û¹ 廭ﳭϳÝ-å³ß­ï᭠ݳ­Ï³Ý ѳݭñ³­·Ç­ï³­ñ³­ÝÁ áõ­ëáõ­ó³­ÝáõÙ ¿, áñ ³ß­Ë³ñÑÝ, Ç í»ñ­çá, ǵñ Ïáñ­Í³Ý­í»­Éáõ ¿. §²ß­Ë³ñ­ÑÇ í³Ë­×³­ÝÁ, ѳ­Ù³­Ó³ÛÝ ùñÇë­ïá­ Ý»³­Ï³Ý ѳ­í³­ïÇ, ëÏǽµÝ ¿ Ýáñ Ï۳ݭùÇ` »ñÏÝ­ùÇ ³ñ­ù³­Ûáõí۳Ý, áñÝ ³Ûɨë ã­å»ïù ¿ í³Ë­×³Ý áõ­Ý»­Ý³¦ (سݭϳ­Ï³Ý ùñÇë­ïá­Ý»³­ Ï³Ý Ñ³Ý­ñ³­·Ç­ï³­ñ³Ý, ºñ¨³Ý, 1998 Ã., ¿ç 20): ²­Ñ³ û ÇÝã ÑÇÙ­ùÇ íñ³ ¿ ¹ñíáõÙ Ù»ñ Ýá­ñ³Ý­Ï³Ë »ñÏ­ñÇ Ù³Ý­Ï³­í³ñ­ÅáõíÛáõ­ÝÁ: γñ­ ÍáõÙ »Ù, ÐЭ ³ß­Ë³ñ­ÑÇÏ Ç߭˳­Ýáõ­Ã­­Û³Ý ³­é³­çÇÝ ¹»Ù­ù»­ñÁ å»ïù ¿ ³Ûë ËݹñÇ ³éÝ­ãáõí۳ٵ Ç­ñ»Ýó ï»­ë³­Ï»ïÝ ³ñ­ï³­Ñ³Û­ï»Ý: ºí »­Ã» Ýñ³Ýù ³­ë»Ý, áñ Ù»ñ »ñÏ­ñáõÙ å³ñè ¶ñÇ­·á­ñÇ, Ç­Ù³` ¶ñÇ­ ·áñ §Éáõ­ë³­íáñ­ãǦ ÑÇ٭ݳ¹­ñ³Í Ïñá­Ý³­å»­ïáõíÛáõÝ-»­Ï»­Õ»­ó³­å»­ 15

ïáõíÛáõÝ ¿ Ï»ñï­íáõÙ, ³Û­ëÇÝùÝ` Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹ÇÝ Ý³­Ñ³­ï³Ï­Ù³Ý »Ý ݳ­Ë³­å³ï­ñ³ë­ïáõÙ, ³­å³ ³Û¹ ¹»å­ùáõÙ, û­ñǭݳÏ, ùÝݳñÏ­íáÕ ¹³­ë³·ñ­ùÇ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÇÝ áõÕÕ­í³Í á­ñáß ¹Å·á­ÑáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ áõ­ñÇß Ñ³ë­ó»³­ï»­ñ»ñ Ïáõ­Ý»­Ý³Ý: Îñá­Ý³­Ï³Ý ¹á·­Ù³ ¹³ñ­Ó³Í` ³ß­Ë³ñ­ÑÁ áãÝ­ãÇó ëï»Õ­Í»­Éáõ ËÇëï íï³Ý­·³­íáñ ·³­Õ³­÷³­ñÁ »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ Ùáï Ññ»³­Ý»­ñÇ ³½­·³­ÛÇÝ ³ëï­í³Í º­Ñá­í³­ÛÇ Ýϳï­Ù³Ùµ ϳ­ñáÕ ¿ ¨ »­ñ³Ë­ï³­å³ñ­ïáõÃ­Û³Ý ½·³­óá­ÕáõíÛáõÝ ³­é³­ç³ó­Ý»É, û ǵñ ݳ ¿ ³ß­Ë³ñ­ÑÁ §ëï»Õ­Í»É¦ áõ §·»­Õ»ó­Ï³ó­ñ»É¦: ²ß­Ë³ñ­ÑÇ ³­ñ³ñ­Ù³Ý ³­é³ë­å»­ÉÇ Ññ»³­Ï³Ý ï³ñ­µ»­ñ³­ÏÁ Ý»ñ­Ï³­ Û³ó­Ý»­Éáí` ¹³­ë³·ñ­ùÇ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÁ ·á­Ý» Ýß»ÇÝ, áñ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ µá­ Éáñ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»ñÝ ¿É áõ­Ý»Ý Ç­ñ»Ýó ¹Ç­ó³­µ³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, ¨ Ýñ³Ý­óÇó Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõ­ñÁ ѳ­í³­ïáõÙ-Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ÝáõÙ ¿, áñ ³ß­Ë³ñÑÝ ³­ñ³­ñ»É ¿ Ñ»Ýó Çñ ³ëï­í³­ÍÁ. û­ñǭݳÏ, Ù»Ýù` ѳ­Û»ñë, ѳ­Ù³­ñáõÙ »Ýù, áñ ïÇ»­½»ñ­ùÁ ëï»Õ­Í»É ¿ г­Ûáó ·»­ñ³­·áõÛÝ ³ëï­í³Í ²­ñ³­Ù³½­¹Á: гñó ¿ ³­é³­ç³­ÝáõÙ, û г­Ûáó ¹åñá­óáõÙ ÇÝ­ãá±õ­ »Ý Ù³ë­ë³­Û³­Ï³­Ý³ó­ÝáõÙ ÙdzÛÝ Ññ»³­Ý»­ñÇ ³ëï­í³Í º­Ñá­í³­ÛÇ, ³Ûë­å»ë ³­ë³Í, §³ß­Ë³ï³Ý­ ùÁ¦: γñ­ÍáõÙ »Ù, ÙdzÛÝ ³ÛÝ å³ï­×³­éáí, áñ ³Û¹ ³­é³ë­å»­ÉÇ ÃÇ­ ÏáõÝ­ùáõÙ ·áñ­ÍáõÙ ¿ ÙÇ áõÅ, á­ñÁ ѳÛï­ÝÇ ¿ ëÇá­Ýǽ٠³Ý­í³Ùµ: Ð³Û Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ñÇÝ Ý³Ë Ù³­ïáõ­óáõÙ »Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÇ Ù³­ëÇÝ µ³­ ó³ñ­Ó³Ï ëáõïÝ áõ óÝá­ñ³Ù­ïáõíÛáõ­ÝÁ, á­ñÇó Ñ»­ïá ÙdzÛÝ µÝ³­Ï³Ý ·Ç­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ í»­ñ³­µ»­ñáÕ ³­é³ñ­Ï³­Ý»­ñÁ. ëï»ÕÍ­í³Í ³Ûë ù³á­ ëáõÙ ³­ß³­Ï»ñ­ïÁ ÇÝã­å»±ë ­Ï³­ñá­Õ³­Ý³ ×Çß­ïÁ ½³­ï»É ëïÇó: ²­ß³­ Ï»ñï­Ý»­ñÇÝ Ù³­ïáõó­íáõÙ ¿ ݳ¨ ˳­Ã³ñ­í³Í áõ ëË³É ¹³­ïá­Õáõí ÛáõÝ, ïñ³­Ù³­µ³­ÝáõÃ­Û³Ý ³Ý­ï»­ëáõÙ, á­ñÁ ß³­ï»­ñÇÝ Ï³­ñáÕ ¿ áõ­Õ»Ï­ ó»É ³Ù­µáÕç Ï۳ݭùáõÙ: §²­¸²Ø ºì º­ì²¦ ¸³­ë³·ñ­ùÇ 10-ñ¹­ ¿­çáõ٠ϳñ­¹áõÙ »Ýù. §Æñ ëï»Õ­Í³Í ³­é³­çÇÝ Ù³ñ­¹áõÝ` ²­¹³­ÙÇÝ, ²ëï­í³Í µÝ³­Ï»ó­ñ»ó ¹ñ³Ë­ïáõÙ: ... ¸ñ³Ë­ïáõÙ ²­¹³­ÙÁ »ñ­ç³­ÝÇÏ ã¿ñ, á­ñáí­Ñ»ï¨ Ù»­Ý³Ï ¿ñ: ²ëï­í³Í á­ñá­ß»ó Ýñ³Ý ÁÝ­Ï»ñ áõ û·­Ý³­Ï³Ý ï³É ¨ ëï»Õ­Í»ó º­í³­ÛÇÝ: ¸ñ³Ë­ïáõÙ ¿ñ ³­×áõ٠ݳ¨ µ³­ñáõ ¨ ã³­ñÇ Ç­Ù³­óáõÃ­Û³Ý Í³­éÁ: ²­¹³ÙÝ áõ º­í³Ý ¹ñ³Ë­ïáõÙ 16

³å­ñ»­Éáõ ¿ÇÝ µ³­ñÇ, »ñ­ç³­ÝÇÏ áõ ³Ý­Ù³Ñ Ï۳ݭùáí: Üñ³Ýù ϳ­ñáÕ ¿ÇÝ û·ï­í»É µá­Éáñ µ³­ñÇù­Ý»­ñÇó, á­ñáí­Ñ»ï¨ ¹ñ³Ýù ²ëï­í³Í Ýñ³Ýó ѳ­Ù³ñ ¿ñ ëï»Õ­Í»É, µ³­óÇ µ³­ñáõ ¨ ã³­ñÇ Ç­Ù³­óáõÃ­Û³Ý åïáõÕ­Ý»­ ñÇó: ²ëï­í³Í å³ï­íÇ­ñ»É ¿ñ, áñ ³Û¹ ͳ­éÇ åïáõÕ­Ý»­ñÇó ãáõ­ï»Ý, ³Û­É³­å»ë ϽñÏí»Ý ¹ñ³Ë­ï³­ÛÇÝ Ï۳ݭùÇó: 곭ϳÛÝ û­ÓÇ ë³¹­ñ³Ý­ ùáí º­í³Ý åá­Ï»ó ³ñ­·»É­í³Í åïáõ­ÕÁ, Ï»­ñ³í ¨ ²­¹³­ÙÇÝ ¿É ïí»ó: ²ëï­í³Í ½³Û­ñ³­ó³í, áñ Ýñ³Ýù ˳˭ﻭóÇÝ Çñ å³ï­íÇ­ñ³­ÝÁ ¨ ³Ýѭݳ­½³Ý¹ ·ïÝí»­óÇÝ: ²ëï­í³Í ³­ÝÇ­Í»ó ²­¹³­ÙÇÝ áõ º­í³­ÛÇÝ ¨ Ýñ³Ýó íï³­ñ»ó ¹ñ³Ë­ïÇó: ¸ñ³Ë­ïÇó íï³ñ­í»­Éáõó Ñ»­ïá ²­¹³ÙÝ áõ º­í³Ý µÝ³­ÏáõíÛáõÝ Ñ³ë­ï³­ï»­óÇÝ áã Ñ»­éáõ ·ïÝíáÕ ÷ßáí áõ ï³­ ï³ë­Ïáí ͳÍÏ­í³Í ÙÇ í³Û­ñáõÙ: Üñ³Ýù Ù»Í ã³ñ­ã³­ñ³Ý­ùáí Ùß³­Ï»­ óÇÝ ³Û¹ Ñá­ÕÁ ¨ ùñïÇÝ­ùáí í³ë­ï³­Ï»­óÇÝ ûñ­í³ ѳ­óÁ: ²­¹³­ÙÇó ¨ º­í³­ÛÇó ëÏǽµ ³­é³í áÕç Ù³ñ¹­ÏáõíÛáõ­ÝÁ¦: ¸³­ë³·ñ­ùÇ Ñ»­ÕǭݳϭݻñÝ ³Ý­ë³­ë³Ý »Ý (³Ý­Ï³ë­Ï³Í ¿, áñ Ýñ³Ýù Õ»­Ï³­í³ñ­í»É »Ý Ç­ñ»Ýó Ù³­ïáõó­í³Í Ù»­Ãá­¹³­µ³­Ýáõí۳ٵ. ݳ¨ ãÇ µ³­ó³é­íáõÙ, áñ ¹³­ë³·ñ­ùÇ áõñ­í³­·Ç­ÍÁ ϳ٠³ñ­¹»Ý ·ñí³Í ¹³­ë³­·Çñ­ùÁ Ý»ñ­ÙáõÍ­í»É ¿ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõÝ, áñ­ï»Õ ³ÛÝ Ã³ñ·­Ù³Ý­í»É ¿ ѳ­Û»­ñ»Ý ¨ ﻭճۭݳó­í»É: Ø»ñ »ñ­ÏÇñ ³Û¹­å»ë ó­÷³Ý­ó»­óÇÝ ¨ û­ñ»Ýù ¹³ñ­Ó³Ý, û­ñǭݳÏ, ·á­í³½­¹Ç, µ³Å­Ý»­ïÇ­ñ³­ Ï³Ý ÁÝ­Ï»­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ, ¿­Ý»ñ­·»­ïǭϳ­ÛÇ Ù³­ëÇÝ û­ñ»Ýù­Ý»­ñÁ, çñ³­ÛÇÝ û­ñ»Ýë­·Çñ­ùÁ ¨ ³ÛÉÝ): ¸³­ë³·ñ­ùáõÙ ïñ³­Ù³­µ³­ÝáõíÛáõ­ÝÇó ½áõñÏ ¨ Ç­ñ³­Ï³Ý Ï۳ݭùÇó ß»­ÕáÕ ÙÇ Ñá­ñÇÝ­í³Í­ùÇÝ Ñ³­çáñ­¹áõÙ ¿ Ù»Ï áõ­ñÇ­ßÁ: ø³­ñá½­íáõÙ ¿, áñ ǵñ º­Ñá­í³Ý ¿ ëï»Õ­Í»É ïÕ³­Ù³ñ­¹áõÝ, Ýñ³Ý û·­ ݳ­Ï³Ý` ÏÝá­çÁ, ¨ Ýñ³Ýó ѳ­Ù³ñ ³å­ñ»­Éáõ Ç­¹»³­É³­Ï³Ý å³Û­Ù³Ý­Ý»ñ: 곭ϳÛÝ, »ñµ Ýñ³Ýù ˳˭ï»É »Ý º­Ñá­í³­ÛÇ å³ï­íÇ­ñ³­ÝÁ, ݳ ½³Û­ñ³­ ó»É ¨ Ýñ³Ýó ¹³ñÓ­ñ»É ¿ ٳѭϳ­Ý³­óáõ áõ ³ñ­ï³ù­ë»É ¹ñ³Ë­ïÇó: ²ÛÅÙ ÷áñ­Ó»Ù å³ñ­½³­µ³­Ý»É, û Ïñá­Ý³­Ï³Ý ¹á·­Ù³ ¹³ñ­Ó³Í ³Ûë ³­é³ë­å»­ÉáõÙ á±ñÝ­¿ ¹ñ³Ëï Ïáã­í³­ÍÇó Ù³ñ¹­Ï³Ýó ³ñ­ï³ù­ë»­ Éáõ å³ï­×³­éÁ ϳ٠DZÝã Ï ­ »ñ­å³ñ ¿ Ù³ñ٭ݳ­íá­ñáõÙ §ë³¹­ñÇã û­ÓÁ¦: ¸³­ë³·ñ­ùÇó ϳ­ï³ñ­í³Í ٻ筵»­ñáõ­ÙÇó »ñ¨áõÙ ¿, áñ º­Ñá­í³ ³ëï­Íá ½³Û­ñáõÛ­ÃÇ ¨ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ¹ñ³Ë­ïÇó ³ñ­ï³ù­ë»­Éáõ å³ï­×³éÝ ³ÛÝ ¿ »­Õ»É, áñ Ù³ñ­¹Á, Ç Ñ»­×áõÏë º­Ñá­í³­ÛÇ ¹ñ³Í ³ñ­·»É­ùÇ` ûÅï­ í»É ¿ µ³­Ý³­Ï³­Ýáõí۳ٵ, ѻ勉­µ³ñ, ׳­Ý³­ã»É ¿ Ç­Ù³ë­ïáõíÛáõ­ ÝÁ, ï³ñ­µ»­ñ»É ¿ ×Çß­ïÁ ëïÇó, µ³­ñÇÝ` ã³­ñÇó: ²Û­ëÇÝùÝ` Ù³ñ­¹áõÝ 17

³ñ­¹»Ý ѳ­ëáõ ¿ »­Õ»É Ç­ñ³­Ï³Ý ·Ç­ï»­ÉÇ­ùÁ, ·Ç­ïáõíÛáõ­ÝÁ, í»ñ­Éáõ­Í³­ Ï³Ý ÙÇï­ùÁ, á­ñáÝù ¨ Ïñá­ÝÇ á­Ë»­ñÇÙ Ãßݳ­ÙÇ­Ý»ñÝ »Ý: ²ÛÝ ¹»å­ùáõÙ, »ñµ, Áëï ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇ, Ù³ñ­¹Á ëï»ÕÍ­í»É ¿ áñ­å»ë ³­Ý³­ëáõÝ ¨, ѻ勉­µ³ñ, µ³­Ý³­Ï³Ý Ù³ñ­¹Á º­Ñá­í³ ³ëï­Íá, Ç­Ù³` ²ëï­í³­Í³ßÝ­ ãáõÙ ³Û¹ ¹ñí³­·Á Ýϳ­ñ³·­ñáÕ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÇ Ñ³­Ù³ñ ³­ÝÁÝ­¹áõ­Ý»­ÉÇ ¿: ÆëÏ Áëï ÝáõÛÝ ³­é³ë­å»­ÉÇ, §ë³¹­ñÇã ûÓ¦ ³­ë»­Éáí å»ïù ¿ Ñ³ë­ Ï³ó­íÇ µ³­ÝÇ­Ù³ó, ·Ç­ïáõÝ ÙÇ ³Ý­Ñ³ï ¨ ëñï³­ó³í áõ­ëáõ­óÇã: ä³­ ﳭѳ­Ï³Ý ã¿, áñ ÐÇÝ Ïﳭϳ­ñ³­ÝÇó µËáÕ Â³É­Ùáõ­¹áõÙ` Ñáõ­¹³­Û³­ ϳ­ÝáõÃ­Û³Ý Ï³­ÝáÝ­Ý»­ñÇ Åá­Õá­í³­ÍáõÇ Ù»ç, ³ë­íáõÙ ¿, áñ ³­é³­çÇÝ Ñ»ñ­ÃÇÝ å»ïù ¿ ç³Ë­ç³­Ë»É ·»­Õ»­óÇÏ û­ÓÇ ·Éáõ­ËÁ, ÇëÏ §·»­Õ»­óÇÏ ûÓ¦ ³­ë»­Éáí ѳë­Ï³ó­íáõÙ ¿ û­ñ»Ýù­Ý»ñ áõ­ëáõ٭ݳ­ëÇ­ñáÕ ¨, Áݹ­Ñ³Ý­ ñ³­å»ë, áã Ññ»³ µ³­ÝÇ­Ù³ó Ù³ñ¹: γ­ñ»­ÉÇ ¿ ³­ë»É, áñ ²­¹³ÙÝ áõ º­í³Ý Ù»ñ­Å»É »Ý Ñáõ­¹³­Û³­Ï³Ý ¨ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ÏñáÝ­Ý»­ñÇ ³­Ù»­Ý³­Ñ³Ý­·áõ­ó³­ÛÇÝ ¹á·­Ù³­Ý»­ñÇó Ù»­ ÏÁ` §Æ­Ù³ë­ïáõ­Ã»³Ý ëÏǽ­µÁ î¿­ñá­çÁ í³ËÝ ¿¦ (²­é³­Ï³ó 1:7): ²Û­ëÇÝùÝ` Ýñ³Ýù, ßÝáñ­ÑÇí Ç­ñ»Ýó ÷ñϳ­ñ³ñ áõ­ëáõó­ãÇ` §ë³¹­ñÇã û­ÓǦ, ÑÇÙù »Ý ¹ñ»É µ³­Ý³­Ï³­Ýáõí۳ٵ ·áñ­Í»­ÉáõÝ, í»ñ­Éáõ­Í³­ Ï³Ý ÙïùÇÝ: ÆÝ­ãÇó ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ³­Ý»É ³ÛÝ Ñ»ï¨áõíÛáõ­ÝÁ, áñ §ë³¹­ñÇã û­ÓÁ¦ º­Ñá­í³­ÛÇ §ëï»Õ­Í³Í¦ ѳ­½³­ñ³­íáñ ϻݭ¹³­ÝÇ­Ý»­ñdz­Ý³­ëáõÝ­Ý»­ñÇ Ù»Ï ï»­ë³­ÏÇÝ Ù³ñ¹ ¹³ñÓ­ñ»ó: ºí ãå»ïù ¿ ½³ñ­Ù³­Ý³É, áñ »­Ï»­Õ»­óÇÝ Çñ ëï»ÕÍ­Ù³Ý û­ñÇó ³­Ù»Ý ÇÝã ³­ÝáõÙ ¿, áñ­å»ë­½Ç Ù³ñ­¹áõó ËÉÇ µ³­Ý³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, ù³Ý­½Ç ÙdzÛÝ µ³­Ý³­ ϳ­ÝáõÃ­Û³Ý Ïáñë­ïÇ ¹»å­ùáõÙ ¿, áñ Ù³ñ­¹Á ϳ­ñáÕ ¿ ¹³é­Ý³É Ù³­ ïáõó­íáÕ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñáí áõ Ññ³­Ù³Ý-ϳñ­·³­¹ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñáí Õ»­ ϳ­í³ñ­íáÕ ÙÇ Ù»­Ë³­ÝǽÙ, á­ñÁ ·áñ­Í³­ñ³­Ý³­ÛÇÝ ³ñ­­ï³¹­ñ³Ý­ùÇó ï³ñ­µ»ñ­íáõÙ ¿ ÙdzÛÝ Ýñ³­Ýáí, áñ ϻݭ볭µ³­Ý³­Ï³Ý ¿: ä³ñ½ ¿, áñ ˳­µ»áõí۳ٵ ¨, ·É˳­íá­ñ³­å»ë, ٳݭÏáõó ë³ñ­ë³­÷Ç ¹³ßï ï»­Õ³­÷áË­í³Í ¨ ³Û¹ ë³ñ­ë³­÷Ç ×½ÙÇã áõ ³­í»­ñÇã áõ­ÅÇ Ñ»­ï»­ í³Ý­ùáí µ³­Ý³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ Ïáñó­ñ³Í­Ý»ñÝ »Ý, áñ ѳ­í»ñ­Å³ó­ÝáõÙ »Ý »­Ï»­Õ»­óáõÝ: 䳭ﳭѳ­Ï³Ý ã¿, áñ ³­í»­ï³­ñ³Ý­Ý»­ñáõÙ ÷³­é³­µ³Ý­ íáõÙ »Ý ٳݭϳ­ÙÇï­Ý»­ñÁ ¨ Ãáõ­É³­ÙÇï­Ý»­ñÁ, ÇëÏ »­Ï»­Õ»­óáõ ½»ÝùÝ áõÕÕ­í³Í ¿ µÝáõíÛáõ­ÝÇó Ù³ñ­¹áõÝ å³ñ·¨³Í ³­Ù»­Ý³­Ù»Í ÉáõÛ­ëÇ` µ³­ ݳ­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ¹»Ù: ²ëï­í³­Í³ßÝã­Û³Ý ³­é³ë­å»­ÉÁ, ѳñ­Ï³í, ÙÝáõÙ ¿ ³­é³ë­å»É, ë³­ ϳÛÝ ÑáõÛŠϳñ¨áñ ¿ ·Ý³­Ñ³­ï»É áõ Ç­Ù³ë­ï³­íá­ñ»É Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ µ³­ 18

ݳ­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ÍÝáõÝ­¹Ç ï³ï­Ùáñ` §ë³¹­ñÇã û­ÓǦ ³­é³­ù»­ÉáõíÛáõ­ÝÁ, ù³Ý­½Ç, »­Ã» ãÉÇ­Ý»ñ §ë³¹­ñÇã û­ÓÁ¦, Ù³ñ­¹Á Ùßï³­å»ë ÏÙݳñ ³­Ý³­ ëáõÝ: γñ­ÍáõÙ »Ù, ³Û­ëûñ Ù»­Í³­å»ë ½·³ó­íáõÙ ¿ ³Û¹­åÇ­ëÇ ÙÇ §ë³¹­ ñÇã û­ÓǦ ³ÝÑ­ñ³­Å»ß­ïáõíÛáõ­ÝÁ, áñ­å»ë­½Ç ùñÇë­ïáÝ­Û³ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ ñÁ ·Ç­ï³Ï­ó»Ý, û á±õñ­¿ ï³­ÝáõÙ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý Ïñá­ÝÇ óáõ­ó³­Ý³Í áõ­ÕÇÝ, á±ñÝ­ ¿ ùñÇë­ïá­Ý»áõÃ­Û³Ý µáõÝ Ýå³­ï³­ÏÁ, Ç­ñ³­Ï³­ÝáõÙ Ç­ñ»Ýù DZÝã ­íǭ׳­ÏáõÙ »Ý ¨ ³­å³­·³­Ûáõ٠DZÝã­¿ ëå³ë­íáõÙ Ç­ñ»Ýó: §Üà­ÚÀ ºì æðк­Ôº­ÔÀ¦ ¸³­ë³·ñ­ùÇ §ÐÇÝ Ïﳭϳ­ñ³Ý¦ µ³Å­ÝáõÙ (¿ç 12) ³ë­íáõÙ ¿. §²­¹³­ÙÇó áõ º­í³­ÛÇó Ñ»­ïá ³Ý­ó³Ý ß³ï ï³­ñÇ­Ý»ñ: Üñ³Ýó ë»­ ñáõݹ­Ý»­ñÁ µ³½­Ù³­ó³Ý áõ ï³­ñ³Í­í»­óÇÝ ³ß­Ë³ñ­Ñáí Ù»Ï: ´³Ûó ³ë­ïǭ׳­Ý³­µ³ñ Ù³ñ­¹ÇÏ ëÏë»­óÇÝ Ñ»­é³­Ý³É ²ëï­Íáõó áõ Ýñ³ ϳ٭ ùÇÝ Ñ³­Ï³­é³Ï í³ï ³­ñ³ñù­Ý»ñ ·áñ­Í»É: ... ²ëï­í³Í ã¿ñ ó³Ý­Ï³­ ÝáõÙ Çë­å³é í»­ñ³ó­Ý»É Çñ ëï»Õ­Í³Í ³ß­Ë³ñ­ÑÁ ¨ Ù³ñ¹­Ï³Ýó: ܳ ï»­ë³í, áñ ÙdzÛÝ ÜáÛ ³­Ýáõ­Ýáí ÙÇ ³ñ­¹³ñ áõ µ³­ñÇ Ù³ñ¹ ¿ ѳ­ í³­ï³­ñÇÙ Ùݳ­ó»É Ç­ñ»Ý, áõë­ïÇ Ù³ñ¹­Ï³Ýó çñÑ»­Õ»­Õáí å³ï­Å»­Éáõó ³­é³ç å³ï­íÇ­ñ»ó Ýñ³Ý ϳ­éáõ­ó»É ÙÇ Ù»Í ï³­å³Ý: Üá­ÛÁ ³­é³Ýó ų­Ù³­Ý³Ï Ïáñó­Ý»­Éáõ, ëÏë»ó ï³­å³­ÝÇ Ï³­éáõ­óáõ­ÙÁ: ²Û¹ Áݭóó­ùáõ٠ݳ ѳ­×³Ë ¿ñ Çñ ßñç³­å³­ïÇ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ÑÇ­ß»ó­ÝáõÙ ëå³ë­íáÕ çñÑ»­Õ»­ÕÇ Ù³­ëÇÝ ¨ Ïáã ³­ÝáõÙ ½Õç³É ϳ­ï³­ñ³Í ã³­ñ³­·áñ­ÍáõíÛáõÝ­ Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ: ... ºñµ ï³­å³ÝÝ ³ñ­¹»Ý å³ï­ñ³ëï ¿ñ, ²ëï­í³Í å³ï­íÇ­ñ»ó Üá­ÛÇÝ í»ñó­Ý»É Çñ ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÁ ¨ Ù»­Ï³­Ï³Ý ½áõÛ· µá­Éáñ ó³­Ù³­ù³­ÛÇÝ Ï»Ý­¹³­ÝÇ­Ý»­ñÇó, ÃéãáõÝ­Ý»­ñÇó áõ ÙïÝ»É ï³­å³­ÝÇ Ù»ç: ÜáÛÝ ³Û¹­å»ë ¿É ³­ñ»ó¦: âáñ­ñáñ¹ ¹³­ë³­ñ³Ý­óÇ­Ý»­ñÇó ß³­ï»­ñÁ, ѳ­í³­Ý³­µ³ñ, Ïѳñó­ Ý»Ý. »­Ã» º­Ñá­í³ ³ëï­í³­ÍÁ Ñdzë­Ã³÷­í»É ¿ñ Ù³ñ¹­Ï³Ý­óÇó ¨ ó³Ý­ ϳ­ÝáõÙ ¿ñ Ýñ³Ýó áãÝ­ã³ó­Ý»É, ³­å³ ³Û¹­ï»Õ DZÝã ­Ù»Õù áõ­Ý»ÇÝ µáõÛ­ ë»ñÝ áõ ϻݭ¹³­ÝÇ­Ý»­ñÁ, ϳ٠ٳñ­¹ÇÏ ³ëï­Íá ϳ٭ùÇÝ Ñ³­Ï³­é³Ï ³Û¹ DZÝã­ ³Ý­Ý»­ñ»­ÉÇ ³­ñ³ñù ¿ÇÝ ·áñ­Í»É, áñ ݳ ³Û¹­ù³Ý ½³Û­ñ³­ó»É ¿ñ, ϳ٠º­Ñá­í³Ý ³Û¹ DZÝã­³ëï­í³Í ¿ñ, áñ ã·Ç­ï»ñ, û Çñ ÝÙ³­Ýáõí Û³Ùµ Ç°Ýã­¿ñ ëï»Õ­ÍáõÙ: 19

л­ï³ùñù­ñ³­ë»ñ ³­ß³­Ï»ñ­ïÁ º­Ñá­í³­ÛÇ ½³Û­ñáõÛ­ÃÇ åáéíÏáõ­ÙÁ Ï·ïÝÇ ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãáõÙ. §î¿­ñÁ »ñÏ­ñÇ íñ³Û Ù³ñ­¹Á ëï»Õ­Í»­ÉáõÝ ½Õç³ó áõ Çñ ëñïÇÝ Ù¿ç ïñïÙ»­ó³õ: ºõ î¿­ñÁ Á­ë³õ. §ºñÏ­ñÇ íñ³­Û¿Ý åÇ­ïÇ çÝç»Ù ÇÝã áñ ëï»Õ­Í»­óÇ, Ù³ñ­¹¿Ý ÙÇÝ­ã»õ ³­Ý³­ëáõÝ­Ý»­ñÁ »õ ëá­ÕáõÝ­Ý»­ñÁ áõ »ñ­ÏÇÝ­ùÇ ÃéãáõÝ­Ý»­ñÁ, í³ëÝ ½Ç ³­ÝáÝù ëï»Õ­Í»­Éáõë ÏÁ ½Õç³Ù: ...ºë ³­Ñ³ »ñÏ­ñÇ íñ³Û çñÑ»­Õ»Õ åÇ­ïÇ µ»­ñ»Ù, »ñÏÝ­ùÇ ï³Ï ϻݭ¹³­Ýáõ­Ã»³Ý ßáõÝã áõ­Ý»­óáÕ µá­Éáñ Ù³ñ­ÙÇÝ­Ý»­ñÁ ÏáñëÝó­Ý»­ Éáõ ѳ­Ù³ñ: ºñÏ­ñÇ íñ³Û ÇÝã áñ ϳÛ` åÇ­ïÇ ë³ï­ÏǦ (ÌÝݹáó 6:617): ²­Ñ³ ¨ º­Ñá­í³ ³ëï­Íá, Ç­Ù³` ëÇá­ÝÇëï Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÇ Íñ³·­ñ³Í ³­Õ»­ïÁ: º­Ã» Éñçá­ñ»Ý Ùá­ï»­Ý³Ýù ³Ûë ËݹñÇÝ, ³­å³ Ññ»³­Ý»­ñÇ (»µ­ñ³­Û»­óÇ­Ý»­ñÇ` Çë­ñ³­Û»É­óÇ­Ý»­ñÇ) ³½­·³­ÛÇÝ ³ëï­Íá` Çñ Åá­Õáíñ­ ¹ÇÝ ¨ Ýñ³ »ñÏ­ñÇ áãÝ­ã³ó­Ù³Ý Íñ³­·ÇñÝ Ç­ñ»Ýó µáõÝ Ý»­ñ³½­·³­ÛÇÝ ËݹÇñÝ ¿, áñÝ áõ­ñÇß Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ Ñ»ï áã ÙÇ Ï³å ãáõ­ÝÇ: ²ëï­í³­Í³ßÝã­Û³Ý ³Ûë ù³Õ­í³Í­ùÇó ݳ¨ ³ÏݭѳÛï ¿ ¹³é­ÝáõÙ, áñ ¹³­ë³·ñ­ùáõÙ ·ñí³Í §²ëï­í³Í ã¿ñ ó³Ý­Ï³­ÝáõÙ Çë­å³é í»­ñ³ó­Ý»É Çñ ëï»Õ­Í³Í ³ß­Ë³ñ­ÑÁ ¨ Ù³ñ¹­Ï³Ýó¦ ³ñ­ï³­Ñ³Û­ïáõí۳ٵ ¹³­ë³­ ·ñùÇ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÁ ÷áñ­Ó»É »Ý º­Ñá­í³­ÛÇÝ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­Ý»É ³­í»­ÉÇ ï³­Ý»­ÉÇ µÝ³­íá­ñáõí۳ٵ, ù³Ý ³Û¹ µÝ³·­ñáõÙ ¿` ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãáõÙ: ܳ¨` §Çñ ëï»Õ­Í³Í ³ß­Ë³ñ­ÑÁ ¨ Ù³ñ¹­Ï³Ýó¦-Á å»ïù ¿ ѳë­Ï³ó­ íÇ Ññ»³ Åá­Õá­íáõñ¹Ý áõ Ýñ³ »ñ­ÏÇ­ñÁ: л­ï³ùñù­ñ³­ë»ñ ³­ß³­Ï»ñïÝ ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇó Ïï»­Õ»­Ï³­Ý³ ݳ¨ º­Ñá­í³­ÛÇ ³­é³­çÇÝ Ëá­ßá­ñ³­Í³­í³É á×­ñ³­·áñ­Íáõí۳Ý` ¿­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý ³­Õ»­ïÇ Ù³­ëÇÝ. §æáõ­ñ»­ñÁ ï³ë­ÝÁ­ÑÇÝ· ϳݭ·áõÝ í»ñ µ³ñÓ­ñ³­ó³Ý »õ É»é­Ý»­ñÁ ͳͭϻ­óÇÝ: àõ »ñÏ­ñÇ íñ³Û ß³ñÅ­íáÕ ³­Ù¿Ý Ù³ñ­ÙÇÝ, ÿ° ÃéãáõÝ, ÿ° ³­Ý³­ëáõÝ, ÿ° ·³­½³Ý »õ ÿ° »ñÏ­ñÇ íñ³Û ëá­Õ³­óáÕ ³­Ù¿Ý ëá­ÕáõÝ »õ ³­Ù¿Ý Ù³ñ¹ Ù»­é³Ý: ò³­Ù³­ùÇ íñ³Û »­ÕáÕ­Ý»­ñ¿Ý ³­ÝáÝù` áñ éÁÝ­·áõÝù­Ý»­ñáõÝ Ù¿ç ϻݭ¹³­Ýáõ­Ã»³Ý ßáõÝã áõ­Ý¿ÇÝ, ³­Ù¿ÝùÝ ³É Ù»­é³Ý: àõ »ñÏ­ñÇ »­ñ»­ëÇÝ íñ³Û »­ÕáÕ ³­Ù¿Ý ¿³Ï çÝçáõ»­ó³õ, Ù³ñ­¹¿Ý ÙÇÝ­ã»õ ³­Ý³­ëáõ­ÝÁ, ëá­Õáõ­Ý¿Ý ÙÇÝ­ã»õ »ñÏÝ­ùÇ Ãéãáõ­ÝÁ. ³­ÝáÝù »ñÏ­ñ¿Ý çÝçáõ»­ó³Ý áõ ÙdzÛÝ ÜáÛ Ùݳó »õ Ç­ñ»Ý Ñ»ï ï³­å³­ÝÇÝ Ù¿ç »­ÕáÕ­ Ý»­ñÁ: ºõ çáõ­ñ»­ñÁ »ñÏ­ñÇ íñ³Û ѳ­ñÇõñ ÛÇ­ëáõÝ ûñ µ³ñÓ­ñ³­ó³Í Ùݳ­ óÇݦ (ÌÝݹáó 7:20-24): سñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý ¨, Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë, ϻݭ¹³­ÝÇ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ÝÏ³ï­ Ù³Ùµ º­Ñá­í³ ³ëï­Íá, Ç­Ù³` ëÇá­ÝÇëï Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÇ ³­ï»­ÉáõíÛáõÝÝ 20

áõ Ãßݳ­Ù³Ý­ùÁ µ³­ó³­Ñ³Û­ï»­Éáõó Ñ»­ïá ³Û¹ ÝáõÛÝ ³­ß³­Ï»ñ­ïÁ ¹Åí³ñ û Ç í»ñ­çá ãó³Ý­Ï³­Ý³ å³ñ­½³­µ³­Ý»É, û Ù³ñ­¹ÇÏ ³Û¹ DZÝã­ á­×Çñ ¿ÇÝ ·áñ­Í»É, áñ ³ñ­Å³­Ý³­ó»É »Ý ³Û¹­åÇ­ëÇ å³ï­ÅÇ: ²Û¹ ѳñ­óÇ å³­ ï³ë­Ë³­ÝÁ Ýñ³Ýù Ï·ïÝ»Ý ÝáõÛÝ ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãáõÙ. §ºñµ Ù³ñ­¹ÇÏ »ñÏ­ñÇ íñ³Û ß³ï­Ý³É ëÏë³Ý áõ Ç­ñ»Ýó ³Õ­çÇÏ­Ý»ñ ÍݳÝ, ²ëï­ÍáÛ áñ­ ¹Ç­Ý»­ñÁ Ù³ñ­¹áó ³Õ­çÇÏ­Ý»­ñáõÝ ·»­Õ»­óÇÏ Áɭɳ­ÉÁ ï»ë­Ý»­Éáí` Ç­ñ»Ýó ÁÝï­ñ³Í­Ý»­ñ¿Ý Ç­ñ»Ýó ÏÇ­Ý»ñ ³­éÇÝ: ºõ î¿­ñÁ Á­ë³õ. §ÆÙ Ñá­·Çë ÙÇßï Ù³ñ­¹áõ íñ³Û åÇ­ïÇ ãÙݳÛ. í³ëÝ ½Ç ³­Ýǭϳ Ù³ñ­ÙÇÝ ¿. µ³Ûó ³­Ýáñ û­ñ»­ñÁ ѳ­ñÇõñ ùë³Ý ï³­ñÇ Áɭɳݦ: ²ÛÝ û­ñ»­ñÁ »ñÏ­ñÇ Ù¿ç Ñëϳ­Ý»ñ ϳ­ÛÇÝ: ²Ý­Ï¿ »ïùÝ ³É »ñµ ²ë­ïáõ­ÍáÛ áñ­¹Ç­Ý»­ñÁ Ù³ñ­¹áó ³Õ­çÇÏ­Ý»­ ñáõÝ ÏÁ ÙïÝ¿ÇÝ, á­ñáÝù ³­ÝáÝó ½³­õ³Ï­Ý»ñ ÏÁ Íݳ­Ý¿ÇÝ, ³­ëáÝù ÑÇ­ Ý¿Ý Ç í»ñ ½û­ñ³­íáñ áõ ³­Ýáõ³­ÝÇ Ù³ñ­¹ÇÏ ¿Çݦ (ÌÝݹáó 6:1-4): àõ­ñ»ÙÝ, ºñÏ­ñ³·Ý­¹Ç ϻݭ¹³­Ý³­Ï³Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÁ çñ³­Ë»Õ¹ ³­Ý»­ Éáõ, µáõ­ë³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ áãÝ­ã³ó­Ý»­Éáõ ·É˳­íáñ ¹ñ¹³­å³ï­×³éÝ ³ÛÝ ¿ »­Õ»É, áñ Ù³ñ­¹ÇÏ ·»­Õ»­óÇÏ ³Õ­çÇÏ­Ý»ñ »Ý ÍÝ»É, á­ñáÝó Ñ»ï ǵñ ³­Ùáõë­Ý³­ÝáõÙ ¿ÇÝ ³ëï­Íá áñ­¹Ç­Ý»­ñÁ, ¨ á­ñáÝ­óÇó ÍÝíáõÙ ¿ÇÝ ½á­ñ³­íáñ áõ ³Ý­í³­ÝÇ Ù³ñ­¹ÇÏ, ³Û­ëÇÝùݪ ýÇ­½Ç­Ï³­Ï³Ý áõ Ùï³­íáñ ѽáñ ϳ­ñá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ï»ñ Ù³ñ­¹ÇÏ: ²­Ñ³ ¨ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ·áñ­Í³Í ³Ù­µáÕç §ã³­ñÇ­ùÁ¦: ²Û­ëÇÝùÝ` ³ÛÝ, ÇÝã ·»­Õ»­óÇÏ ¿, ѽáñ áõ µ³­Ý³­ ϳÝ, ³­ï»­ÉÇ ¿ Ññ»³­Ý»­ñÇ ³ëï­í³Í º­Ñá­í³­ÛÇ Ñ³­Ù³ñ: ²Ûë­ï»Õ ¨ ³ëï­í³­Í³ßÝã­Û³Ý ÙÛáõë ¹ñí³·­Ý»­ñáõÙ º­Ñá­í³ ³ëï­í³Í ³­ë»­Éáí å»ïù ¿ ѳë­Ï³­Ý³É ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇ ëÇá­ÝÇëï Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÇÝ, á­ñáÝù ³Û¹ Åá­Õá­í³­ÍáõÝ Ï³½­Ù»­ÉÇë ·ñ»É »Ý ³ÛÝ, ÇÝ­ãÁ ѳ­Ù³­å³­ ï³ë­Ë³­ÝáõÙ ¿ ëÇá­Ýǽ­ÙÇ Íñ³·­ñÇÝ, 볭ϳÛÝ Ç­ñ»Ýó ·ñ³­ÍÁ Ý»ñ­Ï³­ Û³ó­ñ»É »Ý Ç­ñ»Ýó ÇëÏ Ñá­ñÇ­Ý³Í »ñϭݳ­ÛÇÝ Ñ»­Õǭݳ­Ïáõí۳Ý` º­Ñá­í³­ ÛÇ ³­Ýáõ­ÝÇó: §²´­ð²­Ð²Ø ܲ­Ð²­äºî, ƭ겭вΠºì в­Îà´¦ âáñ­ñáñ¹ ¹³­ë³­ñ³Ý­óÇ­Ý»­ñÇÝ ÷áñ­ÓáõÙ »Ý ѳ­Ùá­½»É. §Ø»Ýù ³ñ­ ¹»Ý ·Ç­ï»Ýù, áñ ÜáÛÝ áõ­Ý»ñ »­ñ»ù áñ­¹Ç` ê»­ÙÁ, ø³­ÙÁ ¨ г­µ»­ÃÁ: Üá­ÛÇ »­ñ»ù áñ­¹Ç­Ý»­ñÇó ë»ñ­í»­óÇÝ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ µá­Éáñ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÁ: ê»­ÙÇ Ñ³­çáñ¹­Ý»­ñÇó ²µ­ñ³­Ñ³­ÙÁ Çñ ÏÝáç` ê³­é³­ÛÇ ¨ »Õ­µ³Ûñ­Ý»­ñÇ Ñ»ï ³å­ñáõÙ ¿ñ ØÇ­ç³­·»ï­ùáõÙ: ܳ ³­é³­ùÇ­ÝÇ áõ µ³­ñ»­å³ßï Ù³ñ¹ 21

¿ñ: Þ³ï ¿ñ ëÇ­ñáõÙ ²ëï­ÍáõÝ, Ñݳ­½³Ý¹ áõ ÝíÇñ­í³Í ¿ñ Ýñ³Ý: ºí ²ëï­í³Í á­ñá­ß»ó ³Û¹ µ³­ñÇ Ù³ñ­¹áõÝ ¹³ñÓ­Ý»É ÙÇ Ýáñ ó»­ÕÇ Ý³­Ë³­ ѳÛñ: à­ñáß Å³­Ù³­Ý³Ï ³Ýó ²µ­ñ³­Ñ³­ÙÁ ²ëï­Íáõ å³ï­í»­ñáí ѳ­í³­ ù»ó Çñ ·»ñ­¹³ë­ï³­ÝÁ ¨ ·Ý³ó ÙÇ áõ­ñÇß »ñ­ÏÇñ` ø³­Ý³Ý: ²Ûë­ï»Õ Ýñ³Ýù ³å­ñáõÙ ¿ÇÝ íñ³Ý­Ý»­ñáõÙ ùáã­íá­ñ³­Ï³Ý Ï۳ݭùáí: æáõñ ¨ ³­ñáï­Ý»ñ ·ïÝ»­Éáõ Ýå³­ï³­Ïáí Ýñ³Ýù ѳ­×³Ë ¿ÇÝ ï»­Õ³­÷áË­íáõÙ ÙÇ í³Û­ñÇó ÙÛáõ­ëÁ: ²Ý­ó³Ý ß³ï ï³­ñÇ­Ý»ñ: ²µ­ñ³­Ñ³­ÙÁ ¨ ê³­é³Ý Í»­ ñ³­ó³Ý: ´³Ûó Í»ñ ³­Ùáõ­ëÇÝ­Ý»­ñÁ ¹»é ų­é³Ý· ãáõ­Ý»ÇÝ, ¨ ³Û¹ å³ï­ ׳­éáí Ýñ³Ýù ËÇëï ¹Åµ³Ëï ¿ÇÝ: î»ë­Ý»­Éáí Ýñ³Ýó ïËñáõíÛáõ­ ÝÁ` ²ëï­í³Í Ýñ³Ýó áñ­¹Ç å³ñ·¨»ó: ²µ­ñ³­Ñ³­ÙÁ áñ­¹áõÝ Æ­ë³­Ñ³Ï ³Ý­í³­Ý»ó¦ (¿ç 21): º­Ã» ·ñíáõÙ ¿, áñ Ù»Ýù ³ñ­¹»Ý ·Ç­ï»Ýù, ³­å³ å»ïù ¿ ·Ç­ï³­Ï³Ý ÷³ë­ï»ñ, í³­í»­ñ³·­ñ»ñ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­í»Ý: 곭ϳÛÝ »­Ï»­Õ»­óÇÝ, ÇÙ³` ëÇá­Ýǽ­ÙÁ, ÷³ë­ï»­ñÇ ¨ í³­í»­ñ³·­ñ»­ñÇ ÷á­Ë³­ñ»Ý Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ÝáõÙ ¿ å³ñ­ï³¹­ñ³Ýù` §»ë ³­ëáõÙ »Ù, ÇëÏ ¹áõ ³Ý­í»­ñ³­å³­Ñá­ñ»Ý å»ïù ¿ ѳ­í³­ï³ë¦: ²­Ñ³ ³Ûë­åÇ­ëÇÝ ¿ »­Ï»­Õ»­óáõ Ï»ó­í³Í­ùÁ: Üñ³ ѳ­ Ù³ñ ×ßÙ³ñ­ïáõÃ­Û³Ý ã³­÷³­ÝÇ­ßÁ áã ³ÛÉ ÇÝã ¿, ù³Ý Ñá­ñÇÝ­í³­ÍÁ: ÆëÏ ³Û¹ ã³­÷³­ÝÇ­ßÁ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ³Ý­·³Ù »Ý­Ã³­·Ç­ï³Ï­ó³­Ï³Ý Ù³­Ï³ñ­ ¹³­ÏáõÙ ³Ù­ñ³·­ñ»­Éáõ ·áñ­ÍáõÙ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý »­Ï»­Õ»­óÇÝ Ñ³­Ù³é áõ ³Ý­Ïáï­ñáõÙ ¿ ¨ áõ­ÝÇ µ³½­Ù³­¹³ñ­Û³ ÷áñÓ áõ Ýñµ³­·áõÛÝ Ù»­Ãá­¹³­µ³­ ÝáõíÛáõÝ. §ÆÝã áñ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ ³­ß³­Ï»ñ­ïÇÝ. ÙdzÛÝ Éë»É Ëñ³­ïá­ ÕÇÝ ¨ ¹Ûáõ­ñ³­Ñ³­í³ï Éǭݻɦ (¶ñÇ­·áñ î³Ã¨³­óÇ, êá­Õá­Ùá­ÝÇ ·ñù»­ñÇ Ù»Ï­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, ºñ¨³Ý, 2009 Ã., ¿ç 18): γñ­ÍáõÙ »Ù, ß³­ï»­ñÁ Ïó³Ý­Ï³­Ý³Ý Ç­Ù³­Ý³É, û ¹³­ë³·ñ­ùáõ٠DZÝã Ý­å³­ï³­Ïáí ¿ ²µ­ñ³­Ñ³ÙÝ ³­é³­ùÇ­ÝÇ áõ µ³­ñ»­å³ßï Ù³ñ¹ Ý»ñ­ ϳ­Û³ó­íáõÙ, »ñµ ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãáõÙ ·ñí³Í ¿, áñ ݳ Çñ ÏÝá­çÁ` ê³­ é³­ÛÇÝ, ÷³ë­ïá­ñ»Ý í³­×³­é»É ¿ º­·Çå­ïá­ëÇ Ã³­·³­íá­ñÇÝ ¨ ѳñë­ ïáõíÛáõÝ Ó»éù µ»­ñ»É, Ñ»­ïá ¿É ³Ûë ÝáõÛÝ ê³­é³­ÛÇÝ Ù»Ï ³ÛÉ Ñ³­ñáõëï Ñ»­Õǭݳ­ÏáõÃ­Û³Ý Ñ³ÝÓ­Ý»­Éáí` Ù»­Í³ó­ñ»É ¿ Çñ áõ­Ý»ó­í³Í­ùÁ: ²Ûë­å»ë, ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇ Ñ»­ÕǭݳϭݻñÝ ³Ý­Ã³­ùáõÛó Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ÝáõÙ »Ý Ç­ñ»Ýó ÇëÏ ·ñãÇ Ñ³ñ­í³­Íáí ÏÇ­ë³ëï­í³Í ¹³ñÓ­ñ³Í (ݳ ǵñ ³Ý¹ñ­ßÇ­ñÇ­ ÙáõÙ û·­ÝáõÙ ¿ øñÇë­ïá­ëÇÝ, ³ñ­¹³ñ­Ý»­ñÇÝ çá­ÏáõÙ ¿ Ù»­Õ³­íáñ­Ý»­ñÇó) ²µ­ñ³­Ñ³­ÙÇ Í³Û­ñ³­Ñ»Õ ß³­Ñ³­Ùá­ÉáõíÛáõ­ÝÁ. §²ÛÝ »ñÏ­ñÇÝ Ù¿ç ëáí »­Õ³õ »õ ²µ­ñ³Ù º­·Çå­ïáë Ç­ç³õ ÑáÝ å³Ý¹Ë­ï³­Ý³­Éáõ ѳ­ 22

Ù³ñ... ºñµ º­·Çå­ïáë ÙïÝ»­Éáõ Ùû­ï»ó³õ, Çñ ÏÝáç ê³­ñ³­ÛÇÝ Á­ë³õ. §²­Ñ³ ·Ç­ï»Ù áñ ¹áõÝ ·»­Õ»­óÇÏ ï»ë­ùáí ÏÇÝ ÙÁÝ ¿ë ¨ û­ñ»õë, »ñµ º­·Çå­ï³­óÇ­Ý»­ñÁ ù»½ ï»ë­Ý»Ý, Á­ë»Ý. §²­ëÇϳ ³­Ýáñ ÏÇÝÝ ¿°¦ áõ ½Çë Ù»éó­Ý»Ý, µ³Ûó ù»½ áÕç Ãá­ÕáõÝ: ÞÝáñÑù Á­ñ¿°, Á­ë¿° ÿ ¹áõÝ ÇÙ ùáõÛñë »ë. áñ ùáõ å³ï­×³­éáí¹ ÇÝ­ÍÇ ³­Õ¿Ï ÁÉ­É³Û áõ ùáõ å³ï­×³­éáí¹ ÇÙ ³ÝÓë ³å­ñÇ: ºí »ñµ ²µ­ñ³Ù º­·Çå­ïáë Ùï³õ, º­·Çå­ï³­óÇ­Ý»­ñÁ ï»­ ë³Ý ÏÇ­ÝÁ, áñ ß³ï ·»­Õ»­óÇÏ ¿ñ: ö³­ñ³­õá­ÝÇÝ Ç߭˳ݭݻñÝ ³É ï»­ë³Ý áõ ·á­í»­óÇÝ ½³­Ýǭϳ ö³­ñ³­õá­ÝÇÝ ³é­ç»õ »õ ÏÇÝÁ ö³­ñ³­õá­ÝÇÝ ïáõ­ÝÁ ï³­ñáõ»­ó³õ: ºõ ³­Ýáñ ѳ­Ù³ñ ²µ­ñ³­ÙÇÝ Ñ»ï ɳõ í³­ñáõ»­ó³Ý áõ ²µ­ñ³Ù áã­Ë³ñ­Ý»ñ áõ ³ñ­ç³é­Ý»ñ »õ ¿­ß»ñ áõ ͳ­é³­Ý»ñ »õ ³­Õ³­ËÇÝ­Ý»ñ »õ áõÕ­ï»ñ ëï³­ó³í: ´³Ûó î¿­ñÁ Ù»Í Ñ³­ñáõ³Í­ Ý»­ñáí ½³ñ­Ï³õ ö³­ñ³­õá­ÝÁ áõ ³­Ýáñ ïáõ­ÝÁ` ²µ­ñ³­ÙÇ ÏÝáç ê³­ñ³­ÛÇÝ Ñ³­Ù³ñ: ö³­ñ³­õáÝ Ï³Ý­ã»ó ²µ­ñ³­ÙÁ áõ Á­ë³õ. §²Ûë DZÝã­ ¿, áñ ÇÝ­ÍÇ Á­ñÇñ. ÇÝ­ãá±õ­ ÇÝ­ÍÇ ãÛ³Ûï­Ý»­óÇñ ÿ ³­ëǭϳ ùáõ ÏÇݹ ¿. ÇÝ­ãá±õ ­Ñ³­ Ù³ñ §²­ëǭϳ ùáõÛñë ¿¦ Á­ëÇñ... µ³Ûó ÑÇ­Ù³ ³­Ñ³ ÏÇݹ. ³°é áõ ·Ý³°: ...ºõ ²µ­­ñ³Ù Çñ ÏÝáç Ñ»ï áõ Çñ µá­Éáñ áõ­Ý»­ó³Í­Ý»­ñáí º­·Çå­ïá­ë¿Ý ¹¿­åÇ ø³­­Ý³­ÝÇ Ñ³­ñ³õ­ÏáÕ­ÙÁ ·Ý³ó: ²µ­ñ³Ù ß³ï ѳ­ñáõëï ¿ñ ³­Ý³­ëáõÝ­Ý»­ñáí, ³ñ­Í³­Ãáí áõ áë­ÏÇáí¦ (ÌÝݹáó 12:10-19 ¨ 13:1-2): ²Ûë­ï»Õ ö³­ñ³­íá­ÝÁ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­í³Í ¿ áñ­å»ë µ³­ñá­Û³­Ï³Ý áõ ³­é³­ùÇ­ÝÇ, ÇëÏ ²µ­ñ³­Ñ³­ÙÁ` ß³­Ñ³­ÙáÉ áõ ³Ý­µ³­ñá Ù³ñ¹, á­ñÇÝ û­ñÇ­ ݳíáñ ÙÇ­ç³­í³Û­ñáõÙ ³éÝ­í³½Ý Ï³Ý­í³­Ý»ÇÝ å³ï­í³­½áõñÏ: ê³­ ϳÛÝ ³ÛÉ »Ý ³ëï­í³­Í³ßÝã­Û³Ý ã³­÷³­ÝÇß­Ý»­ñÁ, áõñ ²µ­ñ³­Ñ³­ÙÁ Ý»ñ­ ϳ­Û³ó­íáõÙ ¿ áñ­å»ë Ññ»³­Ý»­ñÇ Ý³­Ñ³­å»ï, ÇëÏ Ù»é­Ý»­Éáõó Ñ»­ïá ¿É` ùñÇë­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ ³ëï­í³Í ÐÇ­ëáõë øñÇë­ïá­ëÇ û·­Ý³­Ï³Ý: ø³Õ­í³Í­ùáõÙ Ýϳ­ñ³·ñ­í³Í §³ëï­í³­Í³­ÛÇÝ µ³­ñ»­å³ß­ïáõ­ ÃÛáõ­ÝÁ ¨ ³­é³­ùÇ­ÝáõíÛáõÝݦ ³ÛÝ­ù³Ý ÁÝ­¹áõÝ­í³Í áõ ëá­íá­ñ³­Ï³Ý »Ý ²µ­ñ³­Ñ³­ÙÇ ë»­ñáõݹ­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ, áñ ²µ­ñ³­Ñ³­ÙÇÝ í»­ñ³·ñ­íáÕ Å³­ Ù³­Ý³Ï­Ý»­ñÇó ¹³­ñ»ñ ³Ýó ·ñí³Í Üáñ Ïﳭϳ­ñ³­ÝáõÙ ³ë­íáõÙ ¿, áñ Ç­ñ»Ýó ѳ­í»ñ­Åá­ñ»Ý »ñϭݳ­ÛÇÝ Ã³­·³­íáñ ¨ ùñÇë­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ ³ëï­í³Í ÐÇ­ëáõë øñÇë­ïáëÝ ³å­ñáõÙ ¿ñ Çñ Ñ»ï ßñçáÕ Ï³­Ý³Ýó ëï³­óáõ³Í­ùÇ Ñ³ß­íÇÝ (Ôáõ­Ï³ë 8:2-3): ²µ­ñ³­Ñ³­ÙÇ ¨ øñÇë­ïá­ëÇ Ñá­·»­Ñ³­ñ³­½³­ïáõí­Ûáõ­ÝÁ ѳë­ï³ï­íáõÙ ¿ ݳ¨ Ñ»ï¨Û³É ù³Õ­í³Í­ ùáõÙ. §²µ­ñ³­Ñ³­ÙÇ ³­Ýáõ­ÝÁ ϳå­õáõÙ ¿ Ø»­ÉÇù­ë»­¹»­ÏÇ ³­Ýáõ³Ý Ñ»ï, áñÝ ³ñ­¹¿Ý äû­Õáë ³­é³­ù»³­ÉÇ ÏáÕ­ÙÇó ѳ­Ù³ñ­õáõÙ ¿ øñÇë­ïá­ëÇ 23

ݳ­Ë³­ïÇ­å³ñ¦ (¶³Ý­Ó³­ë³ñ, º­ñ»­õ³Ý, 1992 Ã., Ñ. ´, ¿ç 334): ²ñ¹­Ûá±ù ­¹³­ë³·ñ­ùÇ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÇÝ Ñ³Ûï­ÝÇ ã¿ ²µ­ñ³­Ñ³­ÙÇ ³ëï­ í³­Í³ßÝã­Û³Ý Ýϳ­ñ³­·Ç­ñÁ ¨ Ç­Ýãá±õ­»Ý ³Û¹­åÇ­ëÇ Ï»ñ­å³ñ áõ­Ý»­óá­ÕÇÝ Ïá­ãáõÙ ³­é³­ùÇ­ÝÇ áõ µ³­ñ»­å³ßï: ²Ûë­ï»Õ ¹³­ë³·ñ­ùÇ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ ñÁ, ÷³ë­ïá­ñ»Ý, Ñ³Û Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ñÇÝ µ³­ñá­Û³­¿­Ãǭϳ­Ï³Ý Ýáñ ã³­­÷³­­ ÝÇß­Ý»ñ »Ý å³ñ­ï³¹­ñáõÙ ¨, ѳ­í³­ï³­ñÇÙ Ùݳ­Éáí Ç­ñ»Ýó áñ­¹»­·ñ³Í Ýå³­ï³­ÏÇÝ, ë¨ÇÝ ëåÇ­ï³Ï »Ý Ïá­ãáõÙ: гë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¿, ·É˳­íá­ñÁ »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ Ùï³­­Íá­ÕáõÃ­Û³Ý Ë³­Ã³­ñáõÙÝ ¿ ¨ ù³á­ëÇ Ç߭˳­Ýáõ­Ã­­Û³Ý ѳë­ï³­ïáõ­ÙÁ: ÆëÏ ¹ñ³­ÝÇó Ñ»­ïá, ϳë­Ï³­ÍÇó í»ñ ¿, áñ Ýñ³Ýù ³ñ­¹»Ý Ïϳ­ï³­ñ»Ý ó³Ý­Ï³­ó³Í ѳÝӭݳ­ñ³­ñáõíÛáõÝ: ¸³­ë³·ñ­ùáõÙ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­íáÕ` §á­ñáß Å³­Ù³­Ý³Ï ³Ýó ²µ­ñ³­Ñ³­ ÙÁ ²ë­ï­­Íáõ å³ï­í»­ñáí ѳ­í³­ù»ó Çñ ·»ñ­¹³ë­ï³­ÝÁ ¨ ·Ý³ó ÙÇ áõ­ñÇß »ñ­ÏÇñ` ø³­Ý³Ý¦ ¹ñí³­·áí, ÷³ë­ïá­ñ»Ý, ù³ÛÉ ¿ ³ñ­íáõÙ §ÑÇ٭ݳ­íá­ñ»­Éáõ¦ ¨ ³ñ­¹³­ñ³ó­Ý»­Éáõ ä³­Õ»ë­ïÇ­ÝÇ Ýϳï­Ù³Ùµ Æë­ñ³­ Û»­ÉÇ å³­Ñ³Ý­ç³­ïÇ­ñ³­Ï³Ý áïÝÓ­·áõíÛáõ­ÝÁ, ¨ Ñ³Û ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ñÇÝ ÷áñ­ÓáõÙ »Ý ѳ­­Ùá­½»É, áñ ³Û¹ áïÝÓ­·áõíÛáõ­ÝÁ º­Ñá­í³ ³ëï­Íá å³ï­ í»­ñáí ¿, ³Û­ëÇÝùÝ` ëÇá­Ýǽ­ÙÇ ïñ³­Ù³­µ³­Ýáõí۳ٵ` û­ñǭݳ­Ï³Ý ¿: л­ï³ùñ­ùÇñ ¿ Ç­Ù³­Ý³É, û ³Û¹ ³­Ù»ÝÝ Ç±Ýã Ý­å³­ï³­Ïáí ¨ á±õÙ ­Ã»­ ɳ¹­ñ³Ý­ùáí ¿ ù³­ñá½­íáõ٠ݳ¨ Ñ³Û Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ñÇÝ: ²ÛÝ, áñ ëÇá­ÝÇëï Ñ»­ÕǭݳϭݻñÝ ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãáõÙ ·ñ»É »Ý, áñ º­Ñá­í³Ý ä³­Õ»ë­ïÇ­ÝÁ Ïï³­Ï»É ¿ Ññ»³­Ý»­ñÇÝ, ¹³ ÉÇá­íÇÝ Ñ³ë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¿ (¿É ÇÝã ëÇá­ÝÇëï, »­Ã» áõ­ñÇ­ßÇ áõ­Ý»ó­í³Í­ùÁ ë»­÷³­Ï³­Ý»­Éáõ Ýå³­ï³Ï ãáõ­ÝÇ), 볭ϳÛÝ ³Ý­Ñ³ë­Ï³­Ý³­ÉÇ »Ý ¹³­ë³·ñ­ùÇ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÇ, Ç­Ù³` ÐÐ Ïñ­ÃáõÃ­Û³Ý ¨ ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý Ý³­Ë³­ñ³­ñáõÃ­Û³Ý Ýå³­ï³ÏÝ áõ ÙÕáõÙ­Ý»­ñÁ: ÆÝ­ãá±õ­»Ý Ñ³Û Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ñÇÝ Ññ»³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ½ÇÝ­íáñ ¹³ñÓ­ÝáõÙ: ⿱ áñ г­ Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý ¹åñá­óÁ Æë­ñ³­Û»­ÉÇ ë»­÷³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ã¿: γ­ñ»­ÉÇ ¿ ݳ¨ »Ý­Ã³¹­ñ»É, áñ §Ð³­Ûáó »­Ï»­Õ»­óáõ å³ï­ÙáõíÛáõݦ ³­é³ñ­Ï³Ý г­Ûáó ¹åñáó ¿ Ùï»É áñ­å»ë í³ñ­Ï³¹­ñ³­Ù³ß­Ýáñ­Ñ³­ÛÇÝ Íñ³·­ñÇ Ý³­Ë³­å³Û­Ù³Ý ϳ٠á­ñáß å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ Ñ»ï ·áñ­Í³ñù ÏÝù»­Éáõ ³ñ¹­ÛáõÝù: ÆÝã í»­ñ³­µ»­ñáõÙ ¿ ƭ볭ѳ­ÏÇÝ, ³­å³ ݳ ²µ­ñ³­Ñ³­ÙÇ áñ­¹ÇÝ ã¿: ²Û¹ ³­éáõ­Ùáí ¹Ç­Ù»Ýù ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇÝ. §î¿­ñÁ »­ñ»õ­ó³í ²µ­ñ³­Ñ³­ÙÇÝ Ø³Ùµ­ñ¿Ç ϳխÝÇ­Ý»­ñáõÝ Ù¿ç... ³­Ñ³ »­ñ»ù Ù³ñ­¹ÇÏ Ï³Û­Ý»ñ ¿ÇÝ Ç­ñ»Ý Ùûï áõ »ñµ ï»­ë³õ ½³­ÝáÝù, íñ³­ÝÇÝ ¹éÝ¿Ý í³­½»ó ½³­ÝáÝù ¹Ç­Ù³­ õá­ñ»­Éáõ áõ ÙÇÝ­ã»õ ·»­ïÇ­ÝÁ Íé»­Éáí Ëá­Ý³ñ­Ñáõ­ÃÇõÝ Á­ñ³õ: ... ²µ­ñ³­ 24

ѳ٠³ñ­ïá­ñ³­Éáí ¹¿­åÇ íñ³­ÝÁ ê³­é³­ÛÇÝ ·Ý³ó áõ Á­ë³õ. §Þáõ­ïáí »­ñ»ù ·ñÇõ µ³­ñ³Ï ³­ÉÇõñ ß³­Õ¿ áõ ßû­Ã»ñ ßÇ­Ý¿¦: ºõ ²µ­ñ³­Ñ³Ù í³­½»ó ³ñ­ç³é­Ý»­ñáõÝ áõ Ù³ï­Õ³ß áõ ³­Õ¿Ï Ñáñà ÙÁ ³­é³õ áõ å³­ï³­ÝÇÇ ÙÁ ïáõ³õ. ³Ý ³É ßáõ­ïáí å³ï­ñ³ë­ï»ó ½³­Ýǭϳ: ºõ Ïá­·Ç áõ ϳà áõ Çñ å³ï­ñ³ë­ï³Í Ñáñ­ÃÁ ³­é³õ »õ ³­ÝáÝó ³é­ç»õ ¹ñ³õ áõ ÇÝù ͳ­ éÇÝ ï³Ï ³­ÝáÝó ùáí ϳۭݻ­ó³õ: ²­ÝáÝù Ï»­ñ³Ý »õ Á­ëÇÝ Ç­ñ»Ý. §à±õñ­¿ ùáõ ê³­é³ ÏÇݹ¦ áõ ÇÝù Á­ë³õ. §²­Ñ³ íñ³­ÝÇÝ Ù¿ç ¿¦: î¿­ ñÁ Á­ë³õ. §¶³É ï³­ñÇ ³Ý­ßáõßï ù»­½Ç åÇ­ïÇ ¹³é­Ý³Ù »õ ³­Ñ³ ùáõ ÏÇݹ ê³­é³ áñ­¹Ç ÙÁ åÇ­ïÇ áõ­Ý»­Ý³Û¦: ... ²µ­ñ³­Ñ³Ù áõ ê³­ é³ Í»­ñ³­ó³Í ¿ÇÝ áõ û­ñ»ñ­ÝÇÝ ³Ý­óáõ­ó³Í »õ ê³­é³­Û¿Ý å³Ï­ë³Í ¿ñ ϳ­Ý³Ýó û­ñ¿Ý­ùÇÝ Ù¿ç Áɭɳ­ÉÁ: ê³­é³ Çñ ÙïùÇÝ Ù¿ç Ëݹ³ó` Á­ë»­ Éáí. §ºë å³­é³õ­Ý³­É¿ë »ï­ùÁ ½õ³ñ­×áõ­ÃDZõÝ ­åÇ­ïÇ áõ­Ý»­Ý³Ù, ³ñ­¹¿Ý ï¿ñë ³É Í»­ñ³­ó³Í ¿¦: ºõ î¿­ñÁ Á­ë³õ ²µ­ñ³­Ñ³­ÙÇÝ. §ê³­é³Ý ÇÝ­ãá±õ ËÝ­¹³ó` Á­ë»­Éáí. §Øǭÿ »ë Ç­ñ³õ­óÁ­Ý¿± åÇ­ïÇ Íݳ­ÝÇÙ, áñ å³­é³õ­ ó»ñ »Ù¦: î¿­ñá­çÁ ³é­ç»õ ¹Åáõ³­ñÇÝ µ³Ý ϳ±Û­³ñ­¹»ûù: ê³Ñ­Ù³­Ýáõ³Í ų­Ù³­Ý³­ÏÇÝ, ·³É ï³­ñÇ, ù»­½Ç åÇ­ïÇ ¹³é­Ý³Ù áõ ê³­é³Ý áñ­¹Ç ÙÁ åÇ­ïÇ áõ­Ý»­Ý³Û¦ (ÌÝݹáó 18:1-14): §î¿­ñÁ Çñ Á­ë³­ÍÇÝ å¿ë ê³­ é³­ÛÇÝ ³Û­ó»­É»ó ¨ Ëáë­ï³­ó³­ÍÇÝ å¿ë Á­ñ³õ ê³­é³­ÛÇÝ: ê³­é³ ÛÕ³­ó³õ áõ áñ­¹Ç ÙÁ Íݳõ ²µ­ñ³­Ñ³­ÙÇݦ (ÌÝݹáó 21:1-2): ²Û­ëÇÝùÝ, Áëï ³ëï­í³­Í³ßÝã­Û³Ý ³­é³ë­å»­ÉÇ, ƭ볭ѳ­ÏÁ º­Ñá­í³­ÛÇ ¨ ê³­é³­ÛÇ áñ­¹ÇÝ ¿, ³ÛÉ áã û ²µ­ñ³­Ñ³­ÙÇ: ²é­Ï³Ë­í³Í ѳñ­ó»­ñÇó ¿ Ý³¨, û ²ëï­í³­Í³­ßáõÝ­ãÁ ϳ½­ÙáÕ Ñ»­ ÕǭݳϭݻñÝ ÇÝ­ãá±õ­»Ý ³Û¹ ³­é³ë­å»­ÉÁ ¹ñ»É Ïñá­ÝÇ ÑÇÙ­ùáõÙ: Àëï Çë, ûñ¨ë­³ÛÝ Ýå³­ï³­Ïáí, áñ­å»ë­½Ç Ñáõ­¹³­Û³­Ï³Ý ¨ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ÏñáÝ­Ý»ñÝ ÁÝ­¹áõ­Ý³Í Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ Ùï³­Í»­É³­Ï»ñ­åáõÙ ¹³ç­íÇ ³ÛÝ ·³­Õ³­÷³­ñÁ, û ǵñ Ññ»³­Ý»­ñÁ ÏÇ­ë³ëï­í³Í »Ý, ³ÛÝ ¿É ѳ­Ùá½­ ãá­ñ»Ý` §º­Ñá­í³Ý Ëáë­ï³­ó³­ÍÇÝ å¿ë Á­ñ³õ ê³­­é³­ÛÇݦ: ²Ï­Ý³­éáõ ¿, áñ ëÇá­ÝÇëï Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÁ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ѳ­Ùá­½»É áõ ѳ­Ùá­½áõÙ »Ý, áñ º­Ñá­í³ ³ëï­í³­ÍÁ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ëï»Õ­Í»É ¿ Ñá­ÕÇó, ÇëÏ Ññ»³­ Ý»­ñÇÝ ³­ñ³­ñ»É ¿` Ýñ³Ýó ï³­Éáí Çñ, ³Ûë­å»ë ³­ë³Í, ³ëï­í³­Í³­ ÛÇÝ Å³­é³Ý­·³­Ï³Ý (·»­Ý»­ïǭϳ­Ï³Ý) ѳï­Ï³­ÝÇß­Ý»­ñÁ ¨ ¹³ñÓ­ñ»É ÏÇë­³ëï­í³Í: Îñá­Ý³­Ï³Ý ¹á·­Ù³ ¹³ñ­Ó³Í ³Û¹ ³­é³ë­å»­ÉÁ ¹³­ñ»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï ׳­Ý³­å³ñÑ ¿ ѳñ­Ã»É, ¨ ¹Åµ³Ë­ï³­µ³ñ, Ïß³­ñáõ­Ý³­ÏÇ ×³­Ý³­å³ñÑ Ñ³ñ­Ã»É ëÇá­Ýǽ­ÙÇ Íñ³·­ñÇ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ: 곭ϳÛÝ ³Ý­Ñ³ë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¿, û ÇÝ­ãá±õ­³Û¹­åÇ­ëÇ íï³Ý­·³­íáñ ·³­Õ³­ 25

÷³ñ­Ý»­ñÇ ï³­ñ³Í­Ù³Ý ·áñ­ÍáõÙ ß³­Ñ³·ñ­·Çé ¿ ݳ¨ ÐÐ Ïñ­ÃáõÃ­Û³Ý áõ ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý Ý³­Ë³­ñ³­ñáõíÛáõ­ÝÁ: ²Ûë­ï»Õ г­Û³ë­ï³Ý­Û³Ûó »­Ï»­Õ»­ óáõÝ Ù»­Õ³­¹ñ»­ÉÁ ï»­ÕÇÝ ã¿, ù³Ý­½Ç ³ÛÝ ëï»ÕÍ­í»É ¿ ÙdzÛÝ ³ÛÝ Ýå³­ ï³­Ïáí, áñ­å»ë­½Ç ëñµá­ñ»Ý ÷³Û­÷³­ÛÇ ¨ ï³­ñ³­ÍÇ ³ëï­í³­Í³ßÝã­ Û³Ý ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñÁ: ܳ¨ å»ïù ¿ ³ë­íÇ, áñ г­Ûáó »­Ï»­Õ»­óáõ á­ñáß ù³­ñá½­Ý»ñ, »ñ­µ»ÙÝ Ñ³­Ï³­ë»­Éáí ³­í»­ï³­ñ³Ý­Ý»­ñÇÝ, µ³­ñ»­µ³Ë­ï³­ µ³ñ, Ñáñ­¹á­ñáõÙ »Ý ϳñ¨á­ñ»É Ç­ñ³­Ï³Ý Ï۳ݭùÁ, ѳۭñ»­ÝÇ­ùÁ, ³½­·Á: » ÇÝ­ãá±õ­»Ý ¹³­ë³·ñ­ùáõÙ ½»­ï»Õ­í³Í Ýϳ­ñÇ ï³Ï ·ñ»É` §Ðñ»ß­ ï³­ÏÁ ²µ­ñ³­Ñ³­ÙÇÝ Ñ³Ûï­ÝáõÙ ¿, áñ ݳ áñ­¹Ç ¿ áõ­Ý»­Ý³­Éáõ¦, »ñµ ²ëï­ í³­Í³ßÝ­ãáõÙ ³Û¹­åÇ­ëÇ µ³Ý ãϳ: ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãáõÙ å³ñ½ ³ë­íáõÙ ¿, áñ º­Ñá­í³ ³ëï­í³ÍÝ ³Ý­Ó³Ùµ ¿ »­Ï»É áõ Ëáë­ï³­ó»É, áñ ѳ­çáñ¹ ï³­ñÇ åÇ­ïÇ ·³ ¨ ²µ­ñ³­Ñ³­ÙÇÝ áñ­¹Ç å³ñ·¨Ç ¨ Áëï ÝáõÛÝ ³Û¹ ³Õµ­Ûáõ­ñÇ` §î¿­ñÁ Çñ Á­ë³­ÍÇÝ å¿ë ê³­é³­ÛÇÝ ³Û­ó»­É»ó »õ Ëáë­ï³­ ó³­ÍÇÝ å¿ë Á­ñ³õ ê³­é³­ÛÇÝ: ê³­é³ ÛÕ³­ó³õ áõ áñ­¹Ç ÙÁ Íݳõ ²µ­ñ³­ ѳ­ÙÇݦ: ÆÝã­å»ë ï»ë­ÝáõÙ »Ýù, ³Ûë­ï»Õ ³­í»­ï³­µ»ñ Ññ»ß­ï³­ÏÇ ³Ý­Ññ³­Å»ß­ïáõíÛáõÝ ãÇ ½·³ó­í»É: àõ­ñÇß Ñ³ñó ¿, »ñµ ³Û¹ Ï³Ù Ù»Ï ³ÛÉ Ññ»ß­ï³Ï ¹ñ³­ÝÇó ѳñ­Ûáõ­ñ³­íáñ ï³­ñÇ­Ý»ñ Ñ»­ïá, ÝÙ³Ý ÙÇ ³­é³­ù»­ Éáõí۳ٵ ³Û­ó»­ÉáõÙ ¿ ÏáõÛë س­ñdz­ÙÇÝ: ØdzÛÝ å»ïù ¿ ½³ñ­Ù³­Ý³É áõ ³÷­ëá­ë³É, áñ Ññ»³­Ï³Ý ¹Ç­ó³­µ³­ÝáõÃ­Û³Ý Ù»ç ³ñ­Í³ñÍ­íáÕ Ç­ñ»Ýó ¨ Ç­ñ»Ýó ³ëï­í³Í º­Ñá­í³­ÛÇ, ³Ûë­å»ë ³­ë³Í, ÷á˭ѳ­ñ³­µ»­ñáõíÛáõÝ­ Ý»­ñÁ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý ¹åñáó­Ý»­ñáõÙ ¹³ñ­Ó»É »Ý áõ­ ëáõ٭ݳ­Ï³Ý ³­é³ñ­Ï³: س­ÝáõÏ­Ý»­ñÁ, ϳñ­ÍáõÙ »Ù, ѻ߭ïáõí۳ٵ Ïѳë­Ï³­Ý³Ý, áñ ²µ­ñ³­ ѳ­ÙÁ »­ñÇ­ï³­ë³ñ¹ ï³­ñÇ­ùáõÙ Çñ ÏÝá­çÁ` ê³­é³­ÛÇÝ, áõ­ñÇß­Ý»­ñÇÝ Ñ³ÝÓ­Ý»­Éáí, ëï³­ó³í ÝÛáõ­Ã³­Ï³Ý ѳñë­ïáõíÛáõÝ, ÇëÏ Ñ³ñ­Ûáõñ ï³­ ñ»­Ï³Ý ѳ­ë³­ÏáõÙ Çñ ÇÝÝ­ëáõ­Ý³Ù­Û³ ÏÝá­çÁ ѳÝÓ­Ý»ó º­Ñá­í³­ÛÇÝ ¨ áñ­¹Ç ëï³­ó³í, ݳ¨` Ù»é­Ý»­Éáõó Ñ»­ïá »ñ­ÏÇÝù µ³ñÓ­ñ³­ó³í ¨ ¹³ñ­ Ó³í ÐÇ­ëáõë øñÇë­ïá­ëÇ û·­Ý³­Ï³­ÝÁ: ²Ûë å³­ïáõ­ÙáõÙ Ññ»³ ùñÙ»­ñÇ ëï»Õ­Í³Í ³½­·³­ÛÇÝ ³­é³ç­Ýáñ¹­ Ý»­ñÇ áõ ëñµ»­ñÇ Ï»ñ­å³ñ­Ý»­ñÇ Ó·ïáõÙ­Ý»­ñÁ ɳ­í³­·áõÛÝë ѳ­Ù³­ å³­ï³ë­Ë³­ÝáõÙ »Ý ³ß­Ë³ñ­Ñ³Ñé­ã³Ï Ññ»³ γñÉ Ø³ñù­ëÇ (Øáñ­ ¹»­Ñ³Û ȨÇÇ) ³ÛÝ ÙïùÇÝ, áñ §Ññ»³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÇÏ ÑÇÙ­ùÁ ·áñͭݳ­Ï³Ý 峭ѳÝçÝ áõ ß³­Ñ³­Ùá­ÉáõíÛáõÝÝ ¿, Ññ»³­ÛÇ ³ß­Ë³ñ­ÑÇÏ å³ß­ï³­ÙáõÝ­ùÁ ã³ñ­ãÇáõíÛáõÝÝ ¿, ³ß­Ë³ñ­ÑÇÏ ³ëï­í³­ÍÁ ÷áÕÝ ¿, ÇëÏ Ññ»³­Ï³Ý Ïñá­ÝÇ ÑÇÙ­ùÁ ·áñͭݳ­Ï³Ý 峭ѳÝçÝ áõ ¿­·áǽÙÝ 26

¿: Ðñ»³­ÛÇ ·³Õï­ÝÇ­ùÁ ÷Ýïñ»ù áã û Ýñ³ Ïñá­ÝÇ Ù»ç, ³ÛÉ Ññ»³­ÛÇ Ïñá­ÝÇ ·³Õï­ÝÇ­ùÁ ÷Ýïñ»ù Ç­ñ³­Ï³Ý Ññ»³­ÛÇ Ù»ç¦ (Карл Маркс, К еврейскому вопросу, Москва, 2001, с. 32): ²Û­ëÇÝùÝ` ų­Ù³­Ý³Ï­Ý»­ ñÁ á­ãÇÝã ã»Ý ÷á­Ë»É: Æ­ÙÇ­çdzۭÉáó, å³ñ­½³­µ³Ý­Ù³Ý ϳ­ñÇù áõ­ÝÇ ³ÛÝ, û ÇÝ­ãá±õ ­Ñ³Û »­Ï»­Õ»­óáõ ù³­Ñ³­Ý³­Ý»­ñÁ å볭ϳ¹­ñáõÃ­Û³Ý Å³­Ù³­Ý³Ï ѳñ­ëÇÝ ûñÑ­ ÝáõÙ »Ý` §ê³­é³­ÛÇ å»ë µ³½­Ù³­Ý³ë áõ Ýñ³ å»ë å³ñ­Ï»ßï áõ û­ñÇ­ ݳ­íáñ ÉÇ­Ý»ë¦: ö³ë­ïá­ñ»Ý, Ñ³Û Ù³Û­ñ³­óáõÇÝ ³­ÝÇ­ÍáõÙ »Ý, Ýñ³Ý ³Ù­ÉáõíÛáõÝ »Ý Ù³Õ­ÃáõÙ, ݳ¨` ³Û­Éáó í³­×³é­í»É` ³­Ùáõë­ÝáõÝ ß³­ÑáõÛà µ»­ñ»­Éáõ Ýå³­ï³­Ïáí... ÊÇÕ× áõ å³­ï³ë­Ë³­Ý³ï­íáõíÛáõÝ áõ­Ý»­Ý³­Éáõ å³­ñ³­·³­ÛáõÙ ¹³­­ë³·ñ­ùÇ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÁ ·á­Ý» ͳ­Ýá­Ã³·­ñáõíÛáõ­ÝáõÙ åÇ­ïÇ Ýß»ÇÝ, áñ Ç­ñ»Ýù ³Ûë ³­Ù»­ÝÁ í»ñó­ñ»É »Ý Ññ»³­Ï³Ý ¹Ç­ó³­é³ë­å»­É³­µ³­Ýáõí Ûáõ­ÝÇó ¨ ó³Ý­Ï³­ÝáõÙ »Ý ãáñ­ñáñ¹ ¹³­ë³­ñ³Ý­óÇ­Ý»­ñÇÝ ½·áõ­ß³ó­Ý»É, áñ ¹ñ³Ýù å»ïù ¿ Áݭϳɭí»Ý áñ­å»ë Ñ»­ï³ùñù­ñ³­ß³ñÅ Ñ»­ùdzí Ý»ñ: ¸³­ë³·ñ­ùáõÙ ß³­ñáõ­Ý³Ï­íáõÙ ¿ Ññ»³ Åá­Õáíñ­¹Ç å³ï­ÙáõÃ­Û³Ý ù³­ñá­½Á. §Æ­ë³­Ñ³ÏÝ ³­Ùáõë­Ý³­ó³í ¨ áõ­Ý»­ó³í »ñ­Ïáõ áñ­¹Ç` º­ë³í ¨ г­Ïáµ: ... ØÇ ³Ý­·³Ù, »ñµ º­ë³­íÁ ¹³ß­ïÇó ù³Õ­ó³Í ïáõÝ »­Ï³í, г­ÏáµÝ Çñ ³­åáõ­ñÁ ïí»ó Ýñ³Ý ¨ áñ­å»ë í³ñ­Ó³ï­ñáõíÛáõÝ` »Õ­µá­ ñÇó 峭ѳݭç»ó ³­í³­·áõÃ­Û³Ý Ç­ñ³­íáõÝ­ùÁ: º­ë³­íÁ ѳ­Ù³­Ó³ÛÝ­í»ó: ... 곭ϳÛÝ »Õ­µá­ñÇó ó­ùáõÝ Ñáñ Ùáï ·Ý³ó г­Ïá­µÁ: ƭ볭ѳ­ÏÁ ã׳­Ý³­ã»ó г­Ïá­µÇÝ ¨ ûñÑ­Ý»ó Ýñ³Ý áñ­å»ë Çñ ³­í³· áñ­¹áõ: ... г­Ïá­µÁ ²ëï­Íá ÏáÕ­ÙÇó ëï³­ÝáõÙ ¿ Æë­ñ³­Û»É ³­Ýáõ­ÝÁ: ... г­Ïá­µÇ 12 áñ­¹Ç­Ý»­ñÇó ³­é³­ç³­ó³Ý Ññ»³­Ï³Ý 12 ó»­Õ»­ñÁ: ... г­ÏáµÝ Çñ 12 áñ­¹Ç­Ý»­ñÇó ³­Ù»­ÝÇó ß³ï ëÇ­ñáõÙ ¿ñ Ðáí­ë»­÷ÇÝ ¨ ÙÇ ûñ Ýñ³Ý ·»­Õ»­ óÇÏ å³ï­Ùáõ­×³Ý ÝíÇ­ñ»ó: ²Ûë å³ï­×³­éáí »Õ­µ³Ûñ­Ý»­ñÁ ݳ­Ë³Ý­ Ó»­óÇÝ Ðáí­ë»­÷ÇÝ: ...ºÕ­µ³Ûñ­Ý»­ñÁ Ðáí­ë»­÷ÇÝ 20 ³ñ­Í³­Ã» ¹ñ³­Ùáí í³­×³­é»­óÇÝ º­·Çå­ïáë ٻϭÝáÕ í³­×³­é³­Ï³Ý­Ý»­ñÇÝ: ... Æñ ÁÝ­¹áõ­Ý³­ ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ßÝáñ­ÑÇí ݳ ¹³ñ­Ó³í º­·Çå­ïá­ëÇ ÷³­ñ³­íá­ÝÇ ³­Ù»­ ݳíë­ï³­Ñ»­ÉÇ Ù³ñ­¹Á: ... ö³­ñ³­íá­ÝÁ ϳñ­·³¹­ñ»ó Çë­ñ³­Û»­É³­óÇ­Ý»­ñÇ ÁÝ­ï³­ÝÇù­Ý»­ñÇ Ýá­ñ³­ÍÇÝ ïÕ³ »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇÝ ·»­ïÁ Ý»­ï»É: Æñ Ýá­ ñ³­ÍÇÝ »­ñ»­Ë³­ÛÇÝ ÷ñÏ»­Éáõ ѳ­Ù³ñ Çë­ñ³­Û»­É³­óÇ ÙÇ ÏÇÝ Ýñ³Ý ¹ÝáõÙ ¿ ½³Ùµ­Ûáõ­ÕÇ Ù»ç ¨ óùó­ÝáõÙ Ü»­Õá­ëÇ ³­÷ÇÝ: ... ²ñ­ù³­Û³­¹áõëï­ñÁ 27

ËÕ×áõÙ ¿ »­ñ»­Ë³­ÛÇÝ ¨ µ»­ñáõ٠峭ɳï: ܳ áñ­¹»·­ñáõÙ ¿ ïÕ³­ÛÇÝ ¨ ³Ý­í³­ÝáõÙ Øáí­ë»ë: ... г­í³­ù»­Éáí ½áñ­ùÁ` ÷³­ñ³­íá­ÝÁ Ñ»­ï³åÝ­¹áõÙ ¿ Çë­ñ³­Û»É­³óÇ­Ý»­ñÇÝ ¨ Ýñ³Ýó ѳëó­Ýáõ٠γñ­ÙÇñ Íá­íÇ ³­÷ÇÝ: ²ëï­ Íáõ ϳ٭ùáí Íá­íÇ çñ»­ñÁ µ³­Å³Ý­íáõÙ »Ý, ¨ µ³ó­íáõÙ ¿ ׳­Ý³­å³ñ­ ÑÁ: Æë­ñ³­Û»­É³­óÇ­Ý»­ñÁ ³Ýó­ÝáõÙ »Ý Íá­íÇ ÙÛáõë ³­÷Á: º­·Çå­ï³­Ï³Ý µ³­Ý³­ÏÁ Ñ»ï¨áõÙ ¿ Ýñ³Ýó: ´³Ûó çñ»­ñÁ ÏñÏÇÝ µ³ñÓ­ñ³­ÝáõÙ »Ý, ¨ ÷³­ñ³­íá­ÝÇ áÕç ½áñ­ùÁ ˻չ­íáõÙ ¿ Íá­íáõÙ: Þ³­ñáõ­Ý³­Ï»­Éáí ׳­Ý³­ å³ñ­ÑÁ Çë­ñ³­Û»­É³­óÇ­Ý»­ñÁ, Ù»Í ½ñϳÝù­Ý»ñ Ïñ»­Éáí, ѳ­ë³Ý êǭݳ­ÛÇ ³­Ý³­å³­ïÁ: ²Ûë­ï»Õ Ýñ³Ýù ϳݷ ³­é³Ý ¨ µÝ³Ï­í»­óÇÝ ³­Ý³­å³­ ïáõÙ í»ñ Ëá­Û³­óáÕ êǭݳ É»­é³Ý ¹Ç­Ù³ó: Øáí­ë»­ëÁ µ³ñÓ­ñ³­ó³í ³Û¹ É»­éÁ: êǭݳ­ÛÇ ·³­·³­ÃÇÝ ²ëï­í³Í »ñ¨³ó Ýñ³Ý ¨ ѳÛï­Ý»ó Çñ ï³­ëÁ å³ï­íÇ­ñ³Ý­Ý»­ñÁ, á­ñáÝù ݳ ·ñ»ó ù³­ñ» ë³­É»­ñÇ íñ³: ²ëï­í³Í å³ï­íÇ­ñáõÙ ¿ñ ѳñ­·»É ÍÝáÕ­Ý»­ñÇÝ, Ù³ñ¹ ãëå³­Ý»É, ·á­ÕáõíÛáõÝ ã³­Ý»É, ëáõï ãËá­ë»É, ëÇ­ñ»É ѳ­ñ³­½³ï­Ý»­ñÇÝ ¨ ³ÛÉÝ: Øáí­ë»­ëÇ ³­é³ç­Ýáñ­¹áõí۳ٵ Çë­ñ³­Û»É­³óÇ­Ý»­ñÁ 40 ï³­ñÇ ¹»­·»­ñáõÙ ¿ÇÝ ³­Ý³­å³­ïáõÙ: ²Û¹ Áݭóó­ùáõÙ í³Ë­×³Ý­íáõÙ ¿ Øáí­ ë»­ëÁ: Üñ³ Ù³­ÑÇó Ñ»­ïá Çë­ñ³­Û»­É³­óÇ­Ý»­ñÇÝ Ñ³­çáÕ­íáõÙ ¿ ·ñ³­í»É Ç­ñ»Ýó ݳ˭ÝÇ­Ý»­ñÇ »ñ­ÏÇ­ñÁ` ø³­Ý³­ÝÁ, ¨ µÝ³Ï­í»É ³ÛÝ­ï»Õ: Üñ³Ýó ³­é³­çÇÝ Ã³­·³­íáñÝ ¿ ¹³é­ÝáõÙ ê³­íáõ­ÕÁ: ... ÎéÇí­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÇ Å³­ Ù³­Ý³Ï ê³­íáõ­ÕÁ ¨ Çñ áñ­¹ÇÝ ëå³Ý­íáõÙ »Ý: ¸³­íÇ­ÃÁ í»­ñ³­¹³é­ÝáõÙ ¿ ø³­Ý³Ý ¨ ÁÝïñ­íáõÙ ¿ ó­·³­íáñ: ... Ì»­ñáõ­ÝÇ ¸³­íÇà ó­·³­íá­ñÁ ·³­ÑÁ Ïï³­ÏáõÙ ¿ Ïñïë»ñ áñ­¹áõÝ` êá­Õá­Ùá­ÝÇÝ: ... êá­Õá­Ùá­ÝÇ Ù³­ ÑÇó Ñ»­ïá Çë­ñ³­Û»­É³­óÇ­Ý»­ñÇ å»­ïáõíÛáõ­ÝÁ µ³­Å³Ý­íáõÙ ¿ »ñ­Ïáõ Ù³­ ëÇ` Æë­ñ³­Û»­ÉÇ ¨ Ðáõ­¹³­ÛÇ: Æë­ñ³­Û»­ÉáõÙ ·³­Ñ³­Ï³­ÉáõÙ ¿ êá­Õá­Ùá­ÝÇ Ù»ñ­Ó³­íáñ­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁ, ÇëÏ Ðáõ­¹³­ÛáõÙ` Ýñ³ áñ­¹ÇÝ: л­ï³­·³­ÛáõÙ ß³ï ó­·³­íáñ­Ý»ñ »Ý ѳ­çáñ­¹áõÙ ÙÇÙ­Û³Ýó, µ³Ûó ³Ûë å»­ïáõíÛáõÝ­ Ý»ñÝ ³ÛÉ¨ë ­ã»Ý Ùdz­íáñ­íáõÙ: Ðáõ­¹³­ÛÇ Ã³­·³­íáñ º­½»­ÏÇ³Ý Ñ³Õ­ÃáõÙ ¿ ³­ëá­ñ»ë­ï³Ý­óÇ­Ý»­ñÇÝ, áãÝ­ã³ó­ÝáõÙ »ñÏ­ñáõÙ ï³­ñ³Í­í³Í Ïáõé­ù»­ ñÇ å³ß­ï³­ÙáõÝù­Ý»­ñÁ ¨ í»­ñ³­Ï³Ý·­ÝáõÙ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ѳ­í³­ïÁ ²ëï­ Íáõ Ýϳï­Ù³Ùµ: øñÇë­ïá­ëÇó ³­é³ç VI ¹³­ñáõÙ Ðáõ­¹³Ý ÝáõÛÝ­å»ë ѳÛïÝ­íáõÙ ¿ ͳÝñ íǭ׳­ÏáõÙ: ´³­µ»­Éá­ÝÇ Ã³­·³­íá­ñÁ ·ñ³­íáõÙ ¿ Ðáõ­¹³­ÛÇ Ù³Û­ñ³­ù³­Õ³ù º­ñáõ­ë³­Õ»­ÙÁ: Âßݳ­ÙÇÝ ù³Ý­¹áõÙ ¿ º­ñáõ­ ë³­Õ»­ÙÇ å³­ñÇëå­Ý»­ñÁ, ³­í»­ñáõÙ áõ ó­É³­ÝáõÙ ²ëï­Íáõ ﳭ׳­ñÁ ¨ ³ñ­ù³­Û³­Ï³Ý 峭ɳ­ïÁ: ... ø­.³. I ¹³­ñáõÙ Çë­ñ³­Û»­É³­óÇ­Ý»­ñÁ ѳÛïÝ­ í»­óÇÝ Ñéá­Ù»³­Ï³Ý å»­ïáõÃ­Û³Ý Ï³½­ÙáõÙ: ²Û¹ ų­Ù³­Ý³Ï­Ý»­ñÇ Ù³­ 28

ëÇÝ ÐÇÝ Ïﳭϳ­ñ³­ÝáõÙ ·ñí³Í ¿, áñ ãݳ­Û³Í ¹Åí³­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ` Çë­ñ³­Û»­É³­óÇ­Ý»­ñÁ ã¿ÇÝ Ñáõ­ë³­Ñ³ï­í»É ¨ ÑÇ­ßáõÙ ¿ÇÝ Ù³ñ­·³­ñ»­Ý»­ñÇ Ï³Ý­Ë³­ï»­ëáõÙ­Ý»­ñÁ öñÏãÇ ·³Éëï­Û³Ý Ù³­ëÇÝ: öñÏÇ­ãÁ å»ïù ¿ ·³ñ ¨ Ýñ³Ýó ³­½³­ï»ñ û­ï³ñ ïÇ­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝÇó áõ í»­ñ³­Ï³Ý·­ Ý»ñ Ç­ñ»Ýó ó­·³­íá­ñáõíÛáõ­ÝÁ¦ (¾ç 21-34): ³. Ðñ»³­Ý»­ñÇ, ³Ûë­å»ë ³­ë³Í, ïáÑ­Ù³·­ÉáõË Ð³­Ïá­µÇ ³Ý­í³­Ý³­ ÷á­Ëáõí۳ٵ ²ëï­í³­Í³­ßáõÝ­ãÁ ϳ½­ÙáÕ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÁ Ññ»³ Åá­ Õáíñ­¹Ç ѳ­Ù³ñ Ýå³ë­ï³­íáñ ß³ï ѳñ­ó»ñ »Ý Éáõ­Í»É, áñ ǵñ ³Û¹ §Æë­ñ³­Û»É¦ ³Ýӭݳ­Ýáõ­ÝÁ, ï»­Õ³­ÝáõÝÝ áõ Åá­Õáíñ­¹Ç ³Ý­í³­ÝáõÙÝ ³ëï­í³­Í³­ÛÇÝ ¿, ѻ勉­µ³ñ` »­ñ»ù ³Ý­í³­ÝáõÙ­Ý»ñÝ ¿É ³­Ý³­é³ñ­Ï»­ ÉÇ ëñµáõíÛáõÝ »Ý: 곭ϳÛÝ §Ð³­Ûáó »­Ï»­Õ»­óáõ å³ï­ÙáõíÛáõݦ áõ­ëáõ­ ó³Ý­íáÕ ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ñÁ ¹Åí³ñ û ²ëï­í³­Í³­ßÝãáõÙ Ýϳ­ñ³·ñ­í³Í, û­ñǭݳÏ, г­Ïá­µÇ Ï»ñ­å³­ñáí Ñdz­Ý³Ý: Àëï ²ëï­í³­Í³­ßÝãÇ, ݳ ˳­µ»áõí۳ٵ ³­í³­·áõÃ­Û³Ý Ç­ñ³­íáõÝ­ùÁ ËÉ»É ¿ Çñ ѳ­ñ³­½³ï »Õ­µá­ ñÇó, åÕÍ»É ¿ Çñ ѳ­ñ³­½³ï Ñá­ñÁ, Ñ»­ï³­·³­Ûáõ٠ݻݭ·³­µ³ñ ˳­µ»­ Éáí Ïáõ­ñ³­ó³Í Ñá­ñÁ` ïÇ­ñ³­ó»É ¿ Ýñ³ áõ­Ý»ó­í³Í­ùÇÝ, ³­Ùáõë­Ý³­ó»É ¿ Çñ ѳ­ñ³­½³ï ù»­éáõ ¹ëï»ñ Ñ»ï ¨, ·á­Õ³­Ý³­Éáí ù»­éáõ áõ­Ý»ó­í³Í­ ùÁ, ÷³­Ë»É ¿: г­Ïá­µÇÝ Ñá­ñÇ­ÝáÕ ¨ Ýñ³Ý í³ñ­Ï³­µ»­ÏáÕ Ñ»­Õǭݳϭ Ý»ñÝ ³ëï­í³­Í³ßÝã­Û³Ý ÙÛáõë å³­ïáõÙ­Ý»­ñáõÙ Ýñ³Ý ³ñ­¹»Ý ÷³­é³­ µ³­ÝáõÙ ¨ ³ëï­í³­Í³ó­ÝáõÙ »Ý. §Ú³­Ïáµ ÙÇ­Ý³Ï Ùݳó áõ Ù³ñ¹ ÙÁ Ï·û­ï»­Ù³ñ­ï¿ñ ³­Ýáñ Ñ»ï ÙÇÝ­ã»õ ³ñ­ß³­ÉáÛë: ºõ »ñµ Ù³ñ­¹Á ï»­ë³õ ÿ ³­Ýáñ ã۳խûó, ³­Ýáñ ½Çë­ïÇÝ ³­Ùá­É³­çÇ­ÉÇÝ ¹å³õ »õ ³­Ýáñ Ñ»ï ·û­ï»­Ù³ñ­ï³Í ³­ï»­ÝÁ Ú³­Ïá­µÇÝ ½ëïÇÝ ³­Ùá­É³­çÇ­ÉÁ ˳˭ﻭó³õ: ºõ Ù³ñ­¹Á Á­ë³õ. §Âá°Õ ­ïáõñ ½Çë, ù³Ý­½Ç ³ñ­ß³­ÉáÛ­ëÁ »­ñ»õ­ó³õ¦: Ú³­Ïá­ µÁ Á­ë³õ. §â»Ù Ãá­Õáõñ ù»½, ÙÇÝ­ã»õ áñ ½Çë ãûñÑ­Ý»ë¦: ²­Ýǭϳ Á­ë³õ Ç­ñ»Ý. §Æ±Ýã­ ¿ ³­Ýáõݹ¦: ²Ý ³É Á­ë³õ. §Ú³­Ïáµ ¿¦: ²­Ýǭϳ Á­ë³õ. §²É ³Ý­·³Ù ÙÁÝ ³É ùáõ ³­Ýáõݹ Ú³­Ïáµ ãÁ­ëáõÇ, ѳ­å³ Æë­ñ³­Û¿É. í³ëÝ ½Ç ²ë­ïáõ­ÍáÛ Ñ»ï áõ Ù³ñ­¹áó Ñ»ï Ù³ñïÝ­ã»­ó³ñ »õ ۳խû­óÇñ¦ (ÌÝݹáó 32:24-28): ÆÝã­å»ë ï»ë­ÝáõÙ »Ýù, §ÌÝݹáó¦-Ç Ñ»­ÕǭݳϭݻñÝ ³Ûë­ï»Õ ÷³­é³­µ³­Ý»­­Éáí Ññ»³ г­Ïá­µÇÝ, í³ñ­Ï³­µ»­Ï»É-Ýë»­Ù³ó­ñ»É »Ý Ç­ñ»Ýó º­Ñá­í³ ³ëï­­­ÍáõÝ (ýÇ­½Ç­Ï³­å»ë å³ñï­í»É ¿ ٳѭϳ­Ý³­óáõÇó ¨ í³­ Ë»­ÝáõÙ ¿ ÉáõÛ­­ëÇó-²ñ¨Çó), ÙÇ µ³Ý, á­ñÁ ѳñ­í³­ÍáõÙ ¿ ݳ¨ Ññ»³­ ϳ­ÝáõÃ­Û³Ý Ýå³­ï³Ï­Ý»­ñÇÝ, ³ÛÝ ³­éáõ­Ùáí, áñ ëÇá­ÝÇë­ï³­Ï³Ý Íñ³­ 29

·ñÇ ³ñ­Ù³­ï³­íáñ­­Ù³Ý áõ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ º­Ñá­í³ ³ëï­Íá ³­Ù»­Ý³­Ï³­ñáÕ áõ ë³ñ­­ë³­÷­­³½­­¹áõ ÉÇ­Ý»­ÉÁ å»ïù ¿ ·»­ñ³­Ï³­ÛÇ µá­Éáñ ËݹÇñ­Ý»­ñáõÙ, ¨ Ù³ñ­¹ÇÏ º­Ñá­í³ ³ëï­­Íá ³­Ýáõ­ÝÁ Éë»­ÉÇë ϳ٠ÑÇ­ß»­ ÉÇë å»ïù ¿ ë³ñ­ë³­÷»Ý áõ ï³·­Ý³å ³å­ñ»Ý: º­Ã» ѳ­í³­ï³ó­Û³­ÉÇ Ù»ç ¹»é ·áñ­ÍáõÙ ¿ µ³­Ý³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, ¨ º­Ñá­í³ ³ëï­Íá ÝÏ³ï­ Ù³Ùµ í³ËÝ áõ ë³ñ­ë³­÷Á Ýñ³Ý Ùï³­íáñ ³Ý­¹³­Ù³­Éáõ­Íáõ­ÃÛ³Ý ­­ ã»Ý µ»­ñáõÙ, áõ­ñ»ÙÝ ³Û¹­åÇ­ëÇ Ñ³­í³­ï³ó­Û³­ÉÁ ëÇá­Ýǽ­ÙÇÝ å»ïù ã¿: ²Ûë ѳñ­óáí Ñ»­ï³ùñùñ­í³Í ³­ß³­Ï»ñ­ïÁ ûñ¨ë ­÷áñ­ÓÇ Ñ³ë­Ï³­Ý³É, û Ññ»³ Ñ»­ÕǭݳϭݻñÝ ÇÝã Ýå³­ï³­Ïáí »Ý Ýë»­Ù³ó­ñ»É Ç­ñ»Ýó ÇëÏ ³ëï­ÍáõÝ` º­Ñá­í³­ÛÇÝ: Æ­ÙÇ­çdzۭÉáó, ²ëï­í³­Í³­ßáõÝ­ãÁ ϳ½­ÙáÕ­­Ý»­ñÁ ÙdzÛÝ ³Ûë ¹ñí³­·áõÙ ã¿, áñ Ññ»³­ÛÇÝ í»ñ »Ý ¹³­ëáõÙ º­Ñá­í³ ³ëï­­ Íáõó: ºµ­ñ³­Û»­óÇ­Ý»­ñÁ (Ññ»³­Ý»­ñÁ) º­Ñá­í³­ÛÇÝ ·»­ñ³­½³Ý­ó»É »Ý ݳ¨ Ç­Ù³ë­ïáõí۳ٵ, Ñ»­é³­ï»­ëáõí۳ٵ, Ëá­ñ³­Ù³Ý­Ïáõí۳ٵ, ßñç³­ ѳ­Û³­óáõí۳ٵ, µ³­ñ»­å³ß­ïáõí۳ٵ: ²Ûë­åÇ­ëÇ Ó¨³­Ï»ñ­åáõÙ­Ý»­ñÇ Ýå³­ï³­ÏÁ, ѳ­í³­Ý³­­µ³ñ, ³ÛÝ ¿, áñ­å»ë­½Ç ѳ­í³­ï³ó­Û³É­Ý»­ñÇÝ Ñ³­Ùá­½»Ý, áñ Ññ»³­Ý»­ñÁ ïÇ»­½»­ñ³ë­ï»Õ­ÍÇó ¿É ½á­ñ»Õ »Ý: êÇá­ÝÇëï Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÁ, ÇÝã­å»ë ï»ë­­ÝáõÙ »Ýù, ã»Ý ë˳ɭí»É. ³ÛÅÙ ÙÇ­ÉÇá­Ý³­ íáñ ùñÇë­ïáÝ­Û³­Ý»ñ ѳ­í³­­ïáõÙ »Ý Ïñá­Ý³­Ï³Ý ¹á·­Ù³ ¹³ñÓ­ñ³Í ³Û¹ ½³­í»ß­ïÇÝ ¨ Ï»ñ­ïáõÙ Ç­ñ»Ýó ù³Û­ù³­ÛáõÙÝ áõ Ïáñ­Í³­Ýáõ­ÙÁ, ÇëÏ Ññ»³ ѳ­í³­ï³ó­Û³É­Ý»­ñÁ, µÝ³­­Ï³­Ý³­µ³ñ, Ç­ñ»Ýó ½·áõÙ »Ý í»Ñ áõ ïÇ­ñ³­Ï³É: ä³ï­ÙáõÃ­Û³Ý Ù»ç, ûñ¨ë, ³Ý­Ý³­Ë³­¹»å ÙÇ »ñ¨áõÛÃ. »ñµ ³­é³Ý­ ÓÇÝ ³Ý­Ñ³ï­Ý»ñ ѳ­Ù³ñ­Ó³Ï­íáõÙ »Ý Ç­ñ»Ýó »ñÏ­ñÇÝ áõ Åá­Õáíñ­¹ÇÝ ï³É ÙÇ ³Ý­í³­ÝáõÙ (Æë­ñ³­Û»É), á­ñÁ, Áëï ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇ, Ýß³­Ý³­ÏáõÙ ¿` ïÇ»­½»ñ­ùÁ ëï»Õ­ÍáÕ ³ëï­ÍáõÝ Ñ³Õ­ÃáÕ: Ðñ»³ ùñÙ»­ñÇ Ñ»­é³­ï»­ëáõíÛáõ­ÝÁ, ѳ­Ù³ñ­Ó³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ ¨ û­ï³ñ Åá­Õá­­íáõñ¹­Ý»­ñÇ Ï³ñ­ÍÇ­ùÇ ³Ý­ï»­ëáõÙÝ áõ ³ñ­Ñ³­Ù³ñ­Ñ³Ý­ùÁ, ûñ¨ë, å³Û­­Ù³­Ý³­íáñ­í³Í ¿ Ýñ³­Ýáí, áñ ÉÇ­Ý»­Éáí ùáã­íáñ áõ í³ß­Ë³­éáõ Åá­ Õáíñ­¹Ç ų­é³Ý·­Ý»ñ, µÝ³­Ï³­Ý³­µ³ñ, Ñݳ­ñ³­íá­ñÇÝë Ýñµá­ñ»Ý ½·³­ó»É-ѳë­Ï³­ó»É »Ý Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ñá­·»­µ³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ¨ Ùá­Éá­ñ»ó­ÝáÕ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñÁ Ýñ³Ýó Ùï³­Í»­É³­Ï»ñ­åÇ Ù»ç ¹³­ç»É-³Ù­ñ³·­ñ»­Éáõ ·³Õï­­ÝÇù­Ý»­ñÁ: Üñ³Ýù Ç­ñ»Ýó Íñ³·­ñ³­ÛÇÝ ¹ñáõÛíݻ­ñÁ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ ñ»É »Ý º­Ñá­í³ ³ëï­Íá ³­Ýáõ­ÝÇó ¨ Ù³­ïáõ­ó»É áõ Ù³­ïáõ­óáõÙ »Ý áõ­ñÇß Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇÝ` ÷³ë­ïá­ñ»Ý Ýñ³Ýó ¹³ñÓ­Ý»­Éáí Ç­ñ»Ýó ϳ­Ù³­ ϳ­ï³ñ­Ý»ñ: ²Ûë ³­éáõ­Ùáí ³­Ý³­ë»­ÉÇ Ñ³­çá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ »Ý ѳ­ë»É, 30

û­ñǭݳÏ, ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ÏñáÝ ëï»Õ­Í»­Éáõ ¨ û­ï³ñ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ Ù»ç ï³­ñ³­Í»­Éáõ ·áñ­ÍáõÙ: ä³ï­ÙáõÃ­Û³Ý Ù»ç ³ñ­ï³­Ï³ñ· áõ ½³ñ­Ù³­Ý³­ÉÇ ÙÇ »ñ¨áõÛÃ. ÷áù­ñ³­ÃÇí ÙÇ Åá­Õá­íáõñ¹, ãáõ­Ý»­Ý³­Éáí ïÝï»­ë³­ ϳÝ, é³½­Ù³­Ï³Ý ѽá­ñáõíÛáõÝ ¨ óñí³Í ÉÇ­Ý»­Éáí ³ß­Ë³ñ­ Ñáí Ù»Ï, ëÇá­ÝÇë­ï³­Ï³Ý Íñ³·­ñÇ ßÝáñ­ÑÇí, ϳ­ñá­Õ³­ó»É ¿ ëï»Õ­Í»É Ç­ñ»Ý »Ý­Ã³­Ï³, ³Ûë­å»ë ³­ë³Í, §Ïñá­Ý³­·³­Õ³­ ÷³­ñ³­Ï³Ý ϳÛë­ñáõíÛáõݦ ¨ ¹ñ³ Ù»ç Ý»­ñ³é­í³Í ³½­·»­ñÇ ýǭݳݭ볭ϳÝ, ïÝï»­ë³­Ï³Ý ¨ Ùï³­íáñ Ý»­ñáõ­ÅÁ ͳ­é³­Û»ó­ ñ»É ¿ ³ß­Ë³ñ­ÑÇÝ ïÇ­ñ³­Ý³­Éáõ Çñ Íñ³·­ñÇÝ: ºí ³Ûë ³­Ù»­ÝÇÝ Ñ³­ë»É »Ý ÙdzÛÝ Ù³ñ¹­Ï³Ýó í³ñ­å»­ïá­ñ»Ý ÑÇ­Ù³­ñ³ó­Ý»­Éáõ ÙÇ­çá­óáí: ¸³­ñ»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï óñ­Ù³ó­íáÕ ³Û¹ ïá­Õ³­ÝáõÙ ³ÛÅÙ ¿É ³Û­ëûñ­í³ Ù³­ÝáõÏ­Ý»ñÝ »Ý... ´Ý³­Ï³Ý ¿, áñ ¹³­ë³­í³Ý¹­íáÕ §Ð³­Ûáó »­Ï»­Õ»­óáõ å³ï­ÙáõíÛáõݦ ³­é³ñ­Ï³Ý µá­Éáñ ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ñÁ ã¿, áñ ÏÁÝ­¹áõ­Ý»Ý ³ÛÝ­å»ë, ÇÝã­å»ë ó³Ý­Ï³­ÉÇ ¿ »­Ï»­Õ»­óáõ ѳ­Ù³ñ, 볭ϳÛÝ Ýñ³Ýó Ýϳï­Ù³Ùµ, Ù»Í Ñ³­ í³­Ý³­Ï³­Ýáõí۳ٵ, ÏÏÇ­ñ³é­í»Ý Ñá­·»­µ³­Ý³­Ï³Ý ×ÝßáõÙ, ÙÇ­ç³­í³Û­ ñÇó Ù»­Ïáõ­ë³­óáõÙ ¨ ³ÛÉ ÙÇ­çáó­Ý»ñ: ú­ñǭݳÏ, ºñ¨³­ÝÇ ¹åñáó­Ý»­ñÇó Ù»­ÏáõÙ (á­ñÇ ³Ý­í³­Ýáõ­ÙÁ áã û ã·Ç­ï»Ù, ³ÛÉ, »É­Ý»­Éáí »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ ³Ýí­ï³Ý­·áõÃ­Û³Ý ³­å³­Ñá­íáõ­ÙÇó, ã»Ù ó³Ý­Ï³­ÝáõÙ Ýß»É) ³­é³­çÇÝ ¹³­ë³­ñ³Ý­óÇ­Ý»­ñÇÝ å³ñ­ï³¹­ñ»É »Ý áõ­ëáõó­ãÇ ¨ ÍÝáÕ­Ý»­ñÇ Ñ»ï ·Ý³É »­Ï»­Õ»­óÇ, áñ­å»ë­½Ç §³¦ ï³­éÁ ëá­íá­ñ»­Éáõó ³­é³ç ï»ñ­ï»­ñÁ ûñÑ­ÝÇ ¨° §³¦ ï³­éÁ, ¨° Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ³­ß³­Ï»ñ­ïÇÝ: ²Û¹ ³­ñ³­ñá­ÕáõíÛáõ­ ÝÁ Ïáã­íáõÙ ¿ §³ ï³­éÇ Ù»­Ý³ß­ÝáñѦ: ²ÛÝ ÍÝáÕ­Ý»­ñÁ, á­ñáÝù Áݹ­ ¹Ç­Ù³­ó»É »Ý, ¹åñá­óÇ ïÝû­ñÇ­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, áõ­ëáõ­óÇ­ãÁ ¨ á­ñáß ÍÝáÕ­Ý»ñ Ýñ³Ýó á­ñ³­Ï»É »Ý áñ­å»ë º­Ñá­í³­ÛÇ íϳ­Ý»ñ, ¨ áõ­ëáõ­óÇ­ãÁ Ëëïá­ñ»Ý 峭ѳݭç»É ¿, áñ µá­Éáñ ÍÝáÕ­Ý»­ñÁ å³ñ­ï³­íáñ »Ý »Ý­Ã³ñÏ­í»É ³Û¹ ϳñ­·ÇÝ: ä³ñ½­íáõÙ ¿, áñ Æë­ñ³­Û»É ³­Ýáõ­ÝÁ ë»­÷³­Ï³Ý Åá­Õáíñ­¹Ç­ÝÁ ã¿, Ññ»³­Ý»­ñÁ ³ÛÝ í»ñó­ñ»É »Ý áõ­ñÇß Åá­Õáíñ­¹Çó. §Àëï ÷Ûáõ­ÝÇÏ­óÇ­Ý»­ñÇ Ñ³­í³­ï³­ÉÇ­ùÇ, Ç­ñ»Ýó »ñ­ÏÇ­ñÁ ϳ­é³­í³­ñáÕ øñá­Ýáë ϳ٠Æë­ñ³­Û»É (áõ­Å»Õ ³ëï­í³Í) ³ëï­í³­ÍÁ, ÙÇ ³Ý­·³Ù, ë³ñ­ë³­÷»­ÉÇ Å³Ý­ï³Ë­ïÇ áõ ëá­íÇ Å³­Ù³­Ý³Ï, Çñ ÙÇ³Ï áñ­¹Ç º­·áõ­¹ÇÝ Ñ»Ýó ÇÝùÝ ³ñ­ù³­Û³­ Ï³Ý Ñ³­·áõëï ѳ·ó­ñ»ó ¨ ½á­Ñ³­µ»­ñ»ó Ç­ñ»Ý¦ (Кровь в верованиях и суеве­риях человечества, Санкт-Петербург, 1995, с. 235): 31

ÆÝã í»­ñ³­µ»­ñáõÙ ¿ ³Ûë µ³Å­ÝáõÙ µ»ñ­í³Í ù³Õ­í³Íù­Ý»­ñáõÙ ¨, Áݹ­ ѳݭñ³­å»ë, ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãáõÙ »­Õ³Í ѳ­Ï³­ëáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ (¹ñ³Ýó ùÝݳñ­Ïáõ­ÙÁ Ý»ñ­Ï³ ËݹñÇó ¹áõñë ¿), ³­å³ ³Ûë­ï»Õ ·áñ­Í»É áõ ·áñ­ ÍáõÙ ¿ ³Û¹ ѳ­Ï³­ëáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ óáõ­ó³­Ýá­ÕÇÝ ¹³­Å³­Ýá­ñ»Ý å³ï­Å»­ÉÁ: ¶áõ­ó» áñ¨¿ Ù»­ÏÁ ѳ­Ù³ñ­Ó³Ï­íÇ Ñ³ñó­Ý»É, û ³Û¹ ÇÝã­å»±ë­ ¿, áñ ¹³­ñ»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï Ñáõ­¹³­Û³­Ï³Ý áõ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ³ëï­í³­Í³­µ³Ý­ Ý»­ñÁ áã ÙdzÛÝ ã»Ý ³­Ý³ñ­·áõÙ, ³Ûɨ ëñµ³ó­ñ»É áõ ÏÇë­³ëï­í³Í »Ý ¹³ñÓ­ñ»É Ññ»³ ³ÛÝ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÇÝ, áíù»ñ ѳ­Ù³ñ­Ó³Ï­í»É »Ý Ññ»³ Åá­Õáíñ­¹ÇÝ Ïá­ã»É (³Ý­í³­Ý»É) ÙÇ ³­Ýáõ­Ýáí, á­ñÁ Ñ»Ýó ÐÇÝ Ïﳭϳ­ ñ³­Ýáõ٠ٻϭݳ­µ³Ý­íáõÙ ¿ §³ëï­Íá ¹»Ù Ù³ñïÝ­ãáÕ¦ ¨ ÝáõÛ­ÝÇëÏ` §³ëï­ÍáõÝ Ñ³Õ­ÃáÕ¦: µ. Àëï áõ­ëáõ٭ݳ­ëÇ­ñáÕ­Ý»­ñÇ, ù³Õ­í³Í­ùáõÙ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­í³Í Ññ»³­­­ Ï³Ý ³­é³ç­Ýáñ¹­Ý»ñÝ áõ ó­·³­íáñ­Ý»ñÝ ³­é³ë­å»­É³­Ï³Ý »Ý, ÇëÏ Ññ»³­­­Ý»­ñÇ º­·Çå­ïá­ëÇó ¹áõñë ·³­Éáõ, ³­Ý³­å³ï­Ý»­ñáõ٠ó­÷³­é»­Éáõ ¨ Øáí­­­ë»­ëÇ å³ï­Ù³­Ï³Ý ¹»Ùù ÉÇ­Ý»­Éáõ å³ï­ÙáõíÛáõ­ÝÁ ¹»é¨ë­ áñ¨¿ í³­í»­­ñ³·­ñáí ãÇ Ñ³ë­ï³ï­í»É: ·. ÆÝã í»­ñ³­µ»­ñáõÙ ¿ ѳ­çáñ­¹³­µ³ñ` º­Ñá­í³­ÛÇÝ, Øáí­ë»­ëÇÝ, ÐÇ­ ëáõ­ëÇÝ í»­ñ³·ñ­íáÕ ¨ ³­Ù»­Ýáõ­ñ»ù ù³­ñá½­íáÕ ï³­ëÁ å³ï­íÇ­ñ³Ý­Ý»­ ñÇÝ, ³­å³ í³­í»­ñ³·­ñ»­ñÁ ѳë­ï³­ïáõÙ »Ý, áñ ¹ñ³Ýù í»ñó­í³Í »Ý ÐÇÝ Ïﳭϳ­ñ³­ÝáõÙ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­í³Í ų­Ù³­Ý³Ï­Ý»­ñÇó ³­í»­ÉÇ ù³Ý 1000 ï³­ñÇ ³­é³ç ³å­ñ³Í ´³­µ»­Éá­ÝÇ Ñé㳭ϳ­íáñ ó­·³­íáñ áõ Ù»Í û­ñ»Ýë­¹Çñ г٭Ùáõ­ñ³­µÇÇ (1792-1750 ÃÃ. Ù.Ã.³.) û­ñ»Ýë·ñ­ ùÇó: ÆëÏ ³Û¹ û­ñ»Ýë·ñ­ùÇ Ñ³­Ù³ñ ¿É ÑÇÙù ¿ ͳ­é³­Û»É ßáõ­Ù»­ñ³­Ï³Ý Ñݳ­·áõÛÝ (XXIV-XIX ¹³ñ Ù.Ã.³.) Ç­ñ³­íáõÝ­ùÁ (Õðåñòîìàòèÿ ïî èñòîðèè Äðåâíåãî Âîñ­òî­­êà, ò. 1, Ìîñêâà, 1980, ñ. 151-178): à­ñáß Ñ»­Õǭݳϭݻñ ·ïÝáõÙ »Ý, áñ г٭Ùáõ­ñ³­µÇÇ û­ñ»Ýë·ñ­ùáõÙ Ù»Í ï»Õ áõ­Ý»Ý гۭϳ­Ï³Ý É»éݳß˳ñÑÇ û­ñ»Ýù­Ý»­ñÁ: êñ³Ý ѳ­í»­É»Ù, áñ ßáõ­Ù»­ñ³­Ï³Ý ³Õµ­Ûáõñ­Ý»­ñáõ٠гۭϳ­Ï³Ý É»é­Ý³ß­Ë³ñÑÝ ¿ ѳ­Ù³ñ­íáõÙ §³ëï­í³­Í³­ÛÇÝ ëáõñµ û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇ »ñ­ÏÇñ¦, §³Ý­Ù³­ÑáõÃ­Û³Ý »ñ­ÏÇñ¦ ¨ §³­é³­çÇÝ Ù³ñ­¹áõ ³­ñ³ñ­Ù³Ý »ñ­ÏÇñ¦ (². Øáí­ëÇë­Û³Ý, êñµ³­½³Ý É»é­Ý³ß­Ë³ñ­ÑÁ, г­Û³ë­ï³­­ÝÁ ²­é³­ç³­íáñ ²­ëdz­ÛÇ Ñݳ­·áõÛÝ Ñá·¨áñ Áݭϳ­ÉáõÙ­Ý»­ñáõÙ, ºñ¨³Ý, 2006 Ã., ¿ç 7-52): Üß»Ù, áñ Ñ»Ýó ÝáõÛÝ ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãáõÙ ³­Ù»­Ý³­Ïá­ 32

åÇï Ï»ñ­åáí áï­Ý³­Ñ³ñ­íáõÙ »Ý ³ëï­í³­Í³­ÛÇÝ Ïáã­í³Í ³Û¹ å³ï­ íÇ­ñ³Ý­Ý»­ñÁ: ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãáõÙ ³é­Ï³ »Ý µ³­½áõÙ ¹ñí³·­Ý»ñ, á­ñáÝ­ óáõÙ ÝáõÛÝ º­Ñá­í³Ý Ññ»³­Ý»­ñÇÝ Ñáñ­¹á­ñáõÙ áõ å³ñ­ï³­¹ñáõÙ ¿ ëå³­ Ý»É-áãÝ­ã³ó­Ý»É ݳ¨ ³Ý­Ù»Õ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇÝ, ãËݳ­Û»É ÝáõÛ­ÝÇëÏ ÑÕÇ Ï³­Ý³Ýó áõ »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇÝ, ¨ ÇÝùÝ ¿É ѳ­×³Ë Ù³ë­Ý³Ï­óáõÙ ¿ ³Û¹ ëå³­ÝáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ, ³­ç³Ï­óáõÙ ·á­Õ»­ñÇÝ ¨ ³ÛÉÝ: î³­ëÁ å³ï­íÇ­ñ³Ý­ Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁ ëáõï ãËá­ë»ÉÝ ¿, 볭ϳÛÝ ³ñ¹­Ûá±ù ×ß­Ù³ñ­ïáõíÛáõÝ »Ý ²ëï­í³­Í³­ßÝãáõÙ ·ñí³Í ѳ­í»ñ­Åá­ñ»Ý ·á­ÛáõíÛáõÝ áõ­Ý»­óáÕ º­Ñá­í³Ý, Ýñ³ Ó»é­ùáí áãÝ­ãÇó ïÇ»­½»ñù ëï»Õ­Í»­ÉÁ, ÉáõÛ­ëÁ ˳­í³­ñÇó ½³­ï»­ÉÁ, Ñá­ÕÇó ïÕ³­Ù³ñ¹, ÇëÏ Ýñ³ Ïá­ÕáëÏ­ñÇó ÏÇÝ ëï»Õ­Í»­ÉÁ... ³Ý­ë»ñÙ µ»Õ٭ݳ­íá­ñáõ­ÙÁ, Ññ»³­ÛÇ »ñ­ÏÇÝù µ³ñÓ­ñ³­Ý³­ÉÁ... ¹. ø³­Ý³­ÝÁ, ³Û­ëÇÝùÝ` ä³­Õ»ë­ïÇ­ÝÁ, Ññ»³­Ý»­ñÇ Ý³Ë­ÝÇ­Ý»­ñÇ »ñ­ÏÇ­ñÁ ãÇ »­Õ»É: ²Û¹ »ñÏ­ñÇ Ñ³ñë­ïáõíÛáõ­ÝÁ ·ñ³­í»É ¿ Ññ»³­Ý»­ñÇ áõ­ ß³­¹ñáõíÛáõ­ÝÁ ¨, ѳ­í³­Ý³­µ³ñ, ÙdzÛÝ ³Û¹ ѳݭ·³­Ù³Ý­ùáí ¿ å³Û­ Ù³­Ý³­íáñ­í³Í, áñ ÐÇÝ Ïﳭϳ­ñ³­ÝÇ ëÇá­ÝÇëï Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÁ ·ñ»É »Ý, û ǵñ Ç­ñ»Ýó ³ëï­í³Í º­Ñá­í³Ý ³Û¹ »ñ­ÏÇ­ñÁ Ïï³­Ï»É ¿ Ññ»³­ Ý»­ñÇÝ: ²Ûë­ï»Õ ÉáÏ ³Ý­Ñ³· ³­Ëáñ­Å³ÏÝ ¿ Ëá­ëáõÙ: γñ­ÍáõÙ »Ù, å³­ Õ»ë­ïÇÝ­óÇ­Ý»­ñÁ å»ïù ¿ ³­ë»Ý, áñ Ç­ñ»Ýù Ññ»³­Ý»­ñÇ ³ëï­ÍáõÝ ã»Ý ׳­Ý³­ãáõÙ, ¨ Ç­ñ»Ýó` å³­Õ»ë­ïÇÝ­óÇ­Ý»­ñÇ ³ëï­í³ÍÝ ¿É å³­Õ»ë­ïÇÝ­ óÇ­Ý»­ñÇÝ ³­ëáõÙ ¿, û` ï»ñ ϳݷ­Ý»ù Ó»ñ »ñÏ­ñÇÝ ¨ ·Ç­ß³­ïÇã­ Ý»­ñÇÝ µ³­ÅÇÝ ÙÇ° ¹³ñÓ­ñ»ù: ƱÝã­Ç­ñ³­íáõÝ­ùáí Ñ³Û Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ñÇÝ Ñ»Ýó Ç­ñ»Ýó »ñÏ­ñáõÙ ¹³­ë³­í³Ý­¹áõÙ »Ý Ï۳ݭùÇó ß»­ÕáÕ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»ñ, ÇÝã­å»ë ݳ¨, Ý³Ë áõ­ëáõ­ó³­ÝáõÙ »Ý Ññ»³ Åá­Õáíñ­¹Ç å³ï­ÙáõíÛáõ­ÝÁ, á­ñÇó Ù»Ï ï³­ñÇ ³Ýó ÙdzÛÝ` Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç å³ï­ÙáõíÛáõ­ÝÁ: ܳ¨ å»ïù ¿ Ýϳ­ïÇ áõ­Ý»­Ý³É, áñ Ññ»³ Åá­Õáíñ­¹Ç å³ï­ÙáõíÛáõ­ ÝÁ ÙdzѭÛáõë­í³Í ¿ ¹Ç­ó³­é³ë­å»É­Ý»­ñÇÝ ¨ ¹³ñ­Ó»É ¿ å³ß­ï³­ÙáõÝ­ùÇ ³­é³ñ­Ï³` Ñáõ­¹³­Û³­Ï³Ý ¨ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ÏñáÝ­Ý»­ñÇ (Áݹ­Ñ³­Ýáõñ Ñáõ­¹³­Û³­Ï³­Ýáõí۳Ý) ¹á·­Ù³, ÇëÏ ³½­·³Û­Ý³­Ùá­É³­Ï³Ý Ñáõ­¹³­Û³­Ï³Ý ÏñáÝÝ ³Ý­ï»­ëáõÙ ¿ áõ­ñÇß Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ, ÇÝã­å»ë ¨ Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç ·á­ÛáõíÛáõ­ÝÁ:

33

§Üàð Îβ­ð²Ü¦. §ÐÆ­êàôê øðÆê­îà­êÆ ÌÜÜ¸Ú²Ü ²­ìº­îàô­ØÀ¦ ¸³­ë³·ñ­ùÇ 35-36 ¿­ç»­ñáõ٠ϳñ­¹áõÙ »Ýù. §ØÇ ûñ س­ñdz­ÙÁ ﳭ׳­ñÇ Ñ³­Ù³ñ í³­ñ³­·áõÛñ ·áñ­Í»­Éáõ Ã»É ¿ñ Ù³­ÝáõÙ: гݭϳñÍ Ñ³ÛïÝ­í»ó ²ëï­Íáõ áõ­Õ³ñ­Ï³Í ¶³µ­ñÇ»É Ññ»ß­ï³­ÏÁ ¨ ѳÛï­Ý»ó, áñ س­ñdz­ÙÁ å»ïù ¿ áñ­¹Ç áõ­Ý»­Ý³ ¨ Ýñ³ ³­Ýáõ­ÝÁ å»ïù ¿ ÐÇ­ëáõë ¹ÝÇ: ܳ ÏÉÇ­ÝÇ ëáõñµ áõ ³­Ù»­Ý³­½áñ ¨ áÕç Ù³ñ¹­Ïáõí۳­ÝÁ Ï÷ñÏÇ Ù»Õ­ù»­ñÇó: ²Û­ëÇÝùݪ ݳ ¿ñ ÉÇ­Ý»­Éáõ ³ÛÝ öñÏÇ­ãÁ, á­ñÇ Ù³­ ëÇÝ ÐÇÝ Ïﳭϳ­ñ³­Ýáõ٠ϳݭ˳­ï»­ë»É ¿ÇÝ Ù³ñ­·³­ñ»­Ý»­ ñÁ: êϽµáõ٠س­ñdz­ÙÁ í³­Ë»­ó³í, Ñ»­ïá ½³ñ­Ù³­ó³í Ññ»ß­ï³­ÏÇ ³­ë³Í­Ý»­ñÇó, á­ñáí­Ñ»ï¨ ݳ Ý߳ݭí³Í ¿ñ ¨ ¹»é ³­Ùáõë­Ý³­ó³Í ã¿ñ: 곭ϳÛÝ Ññ»ß­ï³­ÏÁ µ³­ó³ï­ñ»ó, áñ ÐÇ­ëáõ­ëÁ ëá­íá­ñ³­Ï³Ý »­ñ»­Ë³ ãÇ ÉÇ­ÝÇ, ݳ ÏÍÝíÇ êáõñµ Ðá­­­·áõó ¨ ²ëï­Íáõ áñ­¹Ç ÏÏáã­íÇ, ÇëÏ ²ëï­Íáõ ѳ­Ù³ñ ³Ý­Ï³­ñ»­ÉÇ á­ãÇÝã ãϳ: ¶³µ­ñÇ»É Ññ»ß­ï³­ÏÁ »ñ¨³ó ݳ¨ س­ñdz­ÙÇ Ýß³­Ý³­ÍÇÝ` Ðáí­ë»­÷ÇÝ: Ðñ»ß­ï³­ÏÁ Ýñ³Ý å³ï­íÇ­ ñ»ó ÏÝáõÃ­Û³Ý ³é­Ý»É س­ñdz­ÙÇÝ: ´³­ñÇ ¨ ³ñ­¹³ñ Ðáí­ë»­÷Á ϳ­ï³­ ñ»ó ³ÛÝ­å»ë, ÇÝã­å»ë Ññ»ß­ï³ÏÝ ¿ñ å³ï­íÇ­ñ»É¦: ¸³­ë³·ñ­ùÇ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÁ ÙÇ Ñ³­ïáõÏ »ñÏ­Ûáõ­Õ³­Íáõí۳ٵ áõ ³Ï­Ý³­Í³Ý­ùáí »Ý ß³­ñ³¹­ñáõÙ Ññ»³ Åá­Õáíñ­¹Ç å³ï­ÙáõíÛáõ­ÝÁ ¨, Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë, Æë­ñ³­Û»­ÉÇ Ùß³­ÏáõÛ­ÃÇÝ í»­ñ³­µ»­ñáÕ ÝÛáõ­Ã»­ñÁ, »ñ­µ»ÙÝ ¿É ÝáõÛ­ÝÇëÏ ³ëï­í³­Í³ßÝã­Û³Ý Ñá­ñÇÝ­í³Íù­Ý»ñÝ Ç Ýå³ëï Æë­ñ³­Û»­ÉÇ Ó¨³­­÷á­Ë»­Éáí áõ ·áõ­Ý³­½³ñ­¹»­Éáí: ú­ñǭݳÏ, ³­í»­ï³­ñ³Ý­ Ý»­ñáõÙ ã·ï³ ¹³­ë³­·ñùÇ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÇ ³ÛÝ Ñ³­í³ë­ïáõ­ÙÁ, û ǵñ, »ñµ Ññ»ß­ï³­ÏÁ Ùá­ï»­ó³í س­ñdz­ÙÇÝ, ݳ §ï³­×³­ñÇ Ñ³­Ù³ñ í³­ ñ³­·áõÛñ ·áñ­Í»­Éáõ Ã»É ¿ñ Ù³­ÝáõÙ¦: ¸³­ë³­·Çñ­ùÁ ϳ½­ÙáÕ­Ý»­ñÁ ¹ñ³­ Ýáí, ѳ­í³­Ý³­µ³ñ, ó³Ý­Ï³­ÝáõÙ »Ý ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ñÇÝ Ñ³­í³­ï³ó­Ý»É áõ ѳ­Ùá­½»É, áñ »­Ã» áñ¨¿ û·­ï³­Ï³ñ µ³Ý ¿ ³ñ­íáõÙ, áõ­ñ»ÙÝ ³ÛÝ å»ïù ¿ »­Ï»­Õ»­óáõ ѳ­Ù³ñ ³ñ­íÇ, ¨ áñ س­ñdz­ÙÁ ϳݭ˳í ǵñ Ùï³¹ñ­í³Í ãÇ »­Õ»É áñ¨¿ Ù»­ÏÇÝ Ñ³Ý­¹Ç­å»É, Ù³­Ý³­í³Ý¹ áñ ³ñ­¹»Ý Ý߳ݭí³Í ¿ »­Õ»É: ܳ¨ å³ñ½ ã¿, û س­ñdzÙÝ ÇÝ­ãá±õ­ ¿ ï³­ñ³­Ïáõ­ ë»É, »ñµ Ññ»ß­ï³­ÏÁ Ýñ³Ý ³­ë»É ¿, áñ ݳ å»ïù ¿ áñ­¹Ç áõ­Ý»­Ý³, 㿱 áñ áñ­å»ë Ý߳ݭí³Í Ù³Û­ñ³­óáõ ÇÝ­ùÁ å»ïù ¿ áñ »­ñ»­Ë³ ÍÝ»­Éáõ Ñ»­é³Ý­Ï³­ñÇó ã½³ñ­Ù³­Ý³ñ: îñ³­Ù³­µ³­Ýá­ñ»Ý, Ññ»ß­ï³­ÏÇ ³­ë³­ÍÇó 34

س­ñdzÙÝ ³­é³­çÇÝ Ñ»ñ­ÃÇÝ å»ïù ¿ ѳë­Ï³­Ý³ñ, áñ Çñ Ýß³­Ý³­ ÍÇó ¿ ½³­í³Ï áõ­Ý»­Ý³­Éáõ: г­í³­Ý³­µ³ñ, ÙdzÛÝ ³ëï­í³­Í³­µ³Ý­ Ý»­ñÁ Ïû·­Ý»Ý ѳë­Ï³­Ý³­Éáõ, û ÇÝ­ãá±õ ­Ø³­ñdz­ÙÇÝ ³­í»­ïÇë µ»­ñáÕ Ññ»ß­ï³­ÏÁ Ýñ³Ý Ý»ñ­Ï³­Û³­ó»É ¿ »­ñ»ë ³é »­ñ»ë, ë³­­Ï³ÛÝ Ø³­ñdz­ÙÇ Ýß³­Ý³­ÍÇÝ` Ðáí­ë»­÷ÇÝ, ÐÇ­ëáõ­ëÇ ÍÝí»­Éáõ §³­í»­ïÇ­ëÁ¦ »­ñ³­½áõÙ ¿ ѳ­Õáñ­¹»É (³Ûë ¹ñí³­·áí ݳ¨ ù³­ñá½­íáõÙ ¿, áñ »­ñ³½­Ý»­ñÁ, ѳñ­ ϳí` ëÇá­Ýǽ­ÙÇ ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõí۳­ÝÁ ѳ­Ù³­ÑáõÝã »­ñ³½­Ý»­ñÁ, å»ïù ¿ ÁÝ­¹áõÝ­í»Ý áñ­å»ë Ç­ñ³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ): ¶áõ­ó» ³ÛÝ å³ï­×³­ éáí, áñ Ññ»ß­ï³­ÏÁ íëï³Ñ ãÇ »­Õ»É, û ѳ­Õáñ¹­í»­ÉÇù §³­í»­ïÇ­ëÇݦ Ðáí­ë»­÷Á ѻ߭ïáõí۳ٵ Ïѳ­í³­ï³, áõë­ïÇ Ý峭ﳭϳ­Ñ³ñ­Ù³ñ ¿ ѳ­Ù³­ñ»É Ëáõ­ë³­÷»É ³Ý­­ÙÇ­ç³­Ï³Ý Ñ³Ý­¹Ç­åáõ­ÙÇó: γñ­Í»ë ³Û¹­ ù³­ÝÁ ùÇã ¿ñ` Ðñ»ß­ï³­ÏÁ Ýñ³Ý (Ðáí­ë»­÷ÇÝ) å³ï­íÇ­ñ»ó ÏÝáõÃ­Û³Ý ³é­Ý»É س­ñdz­ÙÇÝ: ´³­ñÇ ¨ ³ñ­­¹³ñ Ðáí­ë»­÷Á ϳ­ï³­ñ»ó ³ÛÝ­å»ë, ÇÝã­å»ë Ññ»ß­ï³ÏÝ ¿ñ å³ï­íÇ­ñ»É: ²­Ñ³° ëÇ­ñá ¨ ÁÝ­ï³­ÝÇù ϳ½­Ù»­ Éáõ, µ³­ñáõí۳Ý, ³ñ­¹³­ñáõÃ­Û³Ý í»­­ñ³­µ»ñ­Û³É »­Ï»­Õ»­óáõ ¨ ÐÐ Ïñ­Ãáõí Û³Ý áõ ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý Ý³­Ë³­ñ³­ñáõÃ­Û³Ý í»­ñ³­µ»ñ­ÙáõÝ­ùÁ: ö³ë­ïá­ñ»Ý, ó³Ý­Ï³­ó³Í ËݹñáõÙ Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ñÇÝ Ç­ñ³­Ï³­­­ÝáõíÛáõ­ÝÇó áõ Ï۳ݭùÇó ß»­ÕáÕÝ ¿ Ù³­ïáõó­íáõÙ: Æ­ÙÇ­çdzۭÉáó, ¹³­ë³­·ñùáõÙ ½»­ï»Õ­í³Í Ýϳ­ ñáõ٠س­ñdz­ÙÇÝ ³­í»­ïÇë µ»­ñáÕ Ññ»ß­ï³­ÏÁ ÙÇ ·»­Õ»ó­Ï³­ï»ë, ÑÙ³­ ÛÇã û­ñÇáñ¹ ¿: ÂáÕ ÇÝÓ Ý»­ñ»Ý ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ³ëï­­í³­Í³­µ³Ý­Ý»­ñÁ, µ³Ûó ÝϳñÝ ³Û¹­åÇ­ëÇ ïå³­íá­ñáõíÛáõÝ ¿ ÃáÕ­ÝáõÙ: ÆÝã­å»±ë ­Ñ³ë­Ï³­ ݳÉ, ¶³µ­ñÇ»É Ññ»ß­ï³ÏÝ Ç­·³­Ï³±Ý: ¸³ ùñÇë­ïáÝ­­Û³­Ý»­ñÇë ѳ­Ù³ñ, ϳñ­ÍáõÙ »Ù, Ýá­ñáõÛà ¿: ¶áõ­ó» ¹³­ë³·ñ­ùÇ Ñ»­ÕÇ­­Ý³Ï­Ý»­ñÁ ¶³µ­ñÇ»É Ññ»ß­ï³­ÏÇÝ ³Û¹­å»ë Ý»ñ­Ï³­Û³ó­Ý»­Éáí ÷áñ­Ó»É »Ý Ýáñ ϳë­Ï³­Í³Ý­ùÇ áõ ³­ë»­Ïá­ë»­Ý»­ñÇ ï»­ÕÇù ãï³±É... ¸³­ë³·ñ­ùÇ Ñ»­ÕǭݳϭݻñÝ ³Û¹ ³­é³ë­å»­ÉÁ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­Ý»­Éáí ã»Ý ·ñáõÙ ¶³µ­ñÇ»É Ññ»ß­ï³­ÏÇ ³­ë³Í­Ý»­ñÇó ûñ¨ë­ ³­Ù»­Ý³·É­Ë³­íá­ñÇ Ù³­ëÇÝ, ³ÛÝ ¿` ÍÝí»­ÉÇù ÐÇ­ëáõ­ëÁ å»ïù ¿ ¹³é­Ý³ Ññ»³­Ý»­ñÇ Ã³­·³­íáñ, ³ÛÝ ¿É ѳ­íÇï­Û³Ý (³Û­ëÇÝùݪ øñÇë­ïá­ëÁ ѳ­íÇï­Û³Ýë ÉÇÝ»Éáõ ¿ Æë­ñ³­Û»­ÉÇ ·É˳­íáñ ëÇá­ÝÇë­ïÁ). §ì»­ó»­ñáñ¹ ³Ù­ëáõÝ Ù¿ç ¶³µ­ñÇ¿É Ññ»ß­ï³­ÏÁ ²ë­ïáõÍ­Ù¿ ÕñÏáõ»­ó³õ ¶³­ÉÇ­Édz­ÛÇ Ù¿Ï ù³­ Õ³­ùÁ` á­ñáõÝ ³­Ýáõ­ÝÁ ܳ­½³­ñ»Ã ¿ñ, ÎáÛ­ëÇ ÙÁ` Ù³ñ­¹áõ ÙÁ Ýß³­Ýáõ³Í, á­ñáõÝ ³­Ýáõ­ÝÁ Úáí­ë¿÷ ¿ñ, ¸³­õÇ­ÃÇÝ ïáõ­Ý¿Ý: ²ÛÝ ÏáÛ­ëÇÝ ³­Ýáõ­ÝÁ س­ñdz٠¿ñ: Ðñ»ß­ï³­ÏÁ ³­Ýáñ »ñ­Ã³­Éáí` Á­ë³õ. §àÕ­çáÛÝ ù»½, á°í ß­Ýáñ­ÑÁÝ­Ï³É ÏáÛë, î¿­ñÁ ù»­½Ç Ñ»ï ¿: ¸áõÝ ÏÇ­Ý»­ñáõÝ Ù¿ç ûñÑ­Ý»³É 35

»ë¦: ... ²ë­ïáõÍ­Ù¿ ßÝáñÑù ·ï³ñ: ²­Ñ³ åÇ­ïÇ ÛÕ³­Ý³ë áõ áñ­¹Ç ÙÁ åÇ­ïÇ Íݳ­ÝÇë »õ ³­Ýáñ ³­Ýáõ­ÝÁ ÚÇ­ëáõë åÇ­ïÇ ¹Ý»ë: ²­Ýǭϳ Ù»Í åÇ­ïÇ ÁÉ­É³Û áõ ´³ñÓ­ñ»³­ÉÇÝ àñ­¹Ç åÇ­ïÇ Ïá­ãáõÇ: î¿ñ ²ë­ïáõ³Í ³­Ýáñ åÇ­ïÇ ï³Û Çñ Ñû­ñÁ ¸³­õÇ­ÃÇÝ ³­Ãá­éÁ áõ Ú³­Ïá­µÇÝ ï³­ÝÁ íñ³Û Û³­õÇ­ï»³Ý åÇ­ïÇ Ã³­·³­õá­ñ¿¦: ... س­ ñdz٠Á­ë³õ Ññ»ß­ï³­ÏÇÝ. §Æ±Ýãå¿ë åÇ­ïÇ ÁÉ­É³Û ³Û¹ µ³­ÝÁ, á­ñáí­­Ñ»­ ï»õ »ë ³Ûñ ã»Ù ·Ç­ï»ñ¦: Ðñ»ß­ï³­ÏÁ å³­ï³ë­Ë³Ý ï³­Éáí` Á­ë³õ ³­Ýáñ. §êáõñµ Ðá­·ÇÝ åÇ­ïÇ ·³Û ù»­½Ç áõ ´³ñÓ­ñ»³­ÉÇÝ ½û­ñáõ­ÃÇõ­­ÝÁ ùáõ íñ³¹ Ñá­í³­ÝÇ åÇ­ïÇ ÁɭɳÛ. áõë­ïÇ ³ÛÝ ù»½­Ù¿ Íݳ­Ý»­Éáõ ëáõñ­µÁ ²ëï­ÍáÛ àñ­¹Ç åÇ­ïÇ Ïá­ãáõÇ ...¦: س­ñdz٠Á­ë³õ. §²­Ñ³ »ë î¿­ñá­çÁ ³­Õ³­ËÇÝÝ »Ù, ùáõ Á­ë³­Íǹ å¿ë ÃáÕ ÁÉ­É³Û ÇÝ­ÍǦ (Ôáõ­Ï³ë 1:2638): ²Ûë ù³Õ­í³Í­ùÇó ݳ¨ ѳë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¿ ¹³é­ÝáõÙ, áñ ÐÇ­ëáõ­ëÇ »­ñ³Ï­ Ý»­ñáõÙ å»ïù ¿ áñ Ñá­ë»ñ »­Ñá­í³­Û³­Ï³Ý, Ññ»³­Ï³Ý ¨ ëáõñµ Ñá­·áõ ³ñ­ÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ë³é­Ýáõñ­¹Á (§êáõñµ Ðá­·ÇÝ åÇ­ïÇ ·³Û ù»½ áõ ´³ñÓ­ ñ»³­ÉÇÝ ½û­ñáõ­ÃÇõ­ÝÁ ùáõ íñ³¹ Ñá­í³­ÝÇ åÇ­ïÇ Áɭɳۦ, ݳ¨ ÑÇ­ß»Ýù, áñ ÐÇ­ëáõ­ëÇ Ý³­Ë³­Ñ³Û­ñÁ` ƭ볭ѳ­ÏÁ, º­Ñá­í³­ÛÇ áñ­¹ÇÝ ¿): Àëï ²ëï­ í³­Í³­ßÝãÇ, ÐÇ­ëáõë øñÇë­ïá­ëÁ Ññ»³ ÏáõÛ­ëÇ ¨ ëáõñµ Ñá­·áõ áñ­¹ÇÝ ¿ (³Ý­ë»ñÙ µ»Õ٭ݳ­íáñ­Ù³Ùµ): ܳ¨ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­íáõÙ ¿, áñ ÐÇ­ëáõ­ëÁ, ݳË, ³ëï­­í³Í ¿ »­Õ»É ¨ ïÇ»­½»ñùÝ ³­ñ³­ñ»­Éáõó Ñ»­ïá ÙdzÛÝ ÏáõÛ­ëÇ ³ñ­·³Ý¹Ý ¿ Ùï»É ¨ ... ³ÛÝ­ï»Õ Ùݳ­Éáí` ÍÝí»É: ´³­½áõÙ ³Õµ­Ûáõñ­Ý»ñ ÐÇ­ëáõ­ëÇ Ñ³Ûñ »Ý ѳ­Ù³­ñáõÙ Ñéá­Ù»³­Ï³Ý ½ÇÝ­íáñ ä³Ý­Ã»­ñÇá­ëÇÝ: Îñá­Ý³­·»ï èá­µ»ñï­ëá­ÝÁ ·ñáõÙ ¿. §²­ñ³­Ù»³­Ï³Ý ï³ñ­µ»­ñ³Ï­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁ, áñ Ïáã­íáõÙ ¿ñ §²­í»­ï³­ñ³Ý Áëï Ññ»³­Ý»­ñǦ, Ù»ñÅ­í»ó áñ­ å»ë Ñ»­ñ»­ïÇ­Ïá­ë³­Ï³Ý: Üñ³­ÝÇó ÙdzÛÝ Ñ³ï­í³Í­Ý»ñ »Ý å³Ñ­å³Ý­ í»É, µ³Ûó Ù»½ ѳÛï­ÝÇ ¿, áñ ³ÛÝ­ï»Õ µ³­ó³­Ï³­ÛáõÙ ¿ñ ³­Ý³­å³Ï µ»Õ٭ݳ­íáñ­Ù³Ý Ù³­ëÇÝ å³ï­ÙáõíÛáõ­ÝÁ¦... §øñÇë­ïá­Ý»áõí ÛáõÝÝ,- ³­ëáõÙ ¿ ò»É­ëáõ­ëÁ,- Ññ»³­Ï³Ý ͳ­·áõÙ áõ­ÝÇ, Ýñ³Ýó ³­ë»­ Éáí, Ýñ³ ÑÇ٭ݳ­¹Ç­ñÁ »­Õ»É ¿ ëïá­ñÇÝ Í³­·áõ­Ùáí ÙÇ Ë³­µ»­µ³. º­·Çå­ïá­ëáõ٠ݳ ϳ­Ë³ñ­¹áõíÛáõÝ ¿ ëá­íá­ñ»É ¨ ëÏë»É ¿ ѳݭ ¹»ë ·³É áñ­å»ë Ññ³­ß³­·áñÍ ¨ ³ëï­Íá áñ­¹Ç¦ (². èá­µ»ñï­ëáÝ, øñÇë­ïá­Ý»áõ­ÃÛ³Ý Í³­·áõ­ÙÁ, ºñ¨³Ý, 1965 Ã., ¿ç 349): ²­í»­ï³­ñ³Ý­Ý»­ñÇ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÇó Ù»­ÏÁ ÐÇ­ëáõ­ëÇÝ Ýϳ­ñ³·­ñ»É ¿ áñ­å»ë ³Ý­ÁÙµé­Ý»­ÉÇ ÙÇ »ñ¨áõÛÃ. §ºõ ÚÇ­ëáõë øñÇë­ïáë ѳ­õ³­ï³­ñÇÙ íϳ­Û¿Ý, áñ Ù»­é»É­Ý»­ñ¿Ý Û³­ñáõ­ÃÇõÝ ³é­ÝáÕ­Ý»­ñ¿Ý ³Ý¹­ñ³­ÝÇÏÝ ¿ áõ 36

»ñÏ­ñÇ Ã³­·³­õáñ­Ý»­ñáõÝ Ç߭˳­ÝÁ: ºõ »û­ÃÁ ³ß­ï³­ñ³Ï­Ý»­ñáõÝ ÙÇ­ç»õ` Ù¿­ÏÁ àñ­¹Ç سñ­¹áÛ ÝÙ³Ý` å×Õݳ­õáñ å³ï­Ùáõ­×³Ý ÙÁ ѳ­·³Í áõ ÏáõñÍ­ùÇÝ íñ³Û áë­ÏÇ ·û­ïÇ ÙÁ ϳ­å³Í: Æñ ·Éáõ­ËÁ »õ Ù³­½»­ñÁ µáõñ­ ¹Ç áõ ÓÇõ­ÝÇ å¿ë ×»ñ­Ù³Ï ¿ÇÝ »õ Çñ ³ã­ù»­ñÁ` Ïñ³­ÏÇ µá­óÇ å¿ë: Æñ áï­ù»­ñÁ` áë­Ï»­åÕÇÝ­­ÓÇ ÝÙ³Ý, áñ­å¿ë ÿ ÑÝá­óÇ Ù¿ç Ïñ³Ï ¹³ñ­Ó³Í áõ Çñ Ó³Û­ÝÁ` ß³ï çáõ­­ñ»­ñáõ Ó³Û­ÝÇ å¿ë »õ Çñ ³ç Ó»é­ùÇÝ Ù¿ç »û­ÃÁ ³ëïÕ áõ­Ý¿ñ áõ Çñ µ»ñ­­Ý¿Ý ëñ³Í »ñÏ­µ»­ñ³Ý ëáõñ ÙÁ Ï’»É­É¿ñ »õ Çñ »­ñ»­ëÁ ³­ñ»­õáõ å¿ë ¿ñ¦ (Ú³ÛïÝ. ÚáíÑ. 1:5-16): ¸Ûáõ­ñ³­Ñ³­í³ï­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ Ññ³­ß³­ÉÇ Ë³ÛÍ: ê³ ÙÇ³Ï ¹»å­ùÁ ã¿, áñ ëÇá­ÝÇëï Ñ»­Õǭݳ­ÏÁ Ññ»³­ÛÇÝ ·»ñµ­Ý³­Ï³Ý áõ ³­Ý»ñ¨³­Ï³­Û»­ ÉÇ Ñ½á­ñáõÃ­Û³Ý ï»ñ ¿ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ÝáõÙ: ÐÇ­ß»Ýù, û­ñǭݳÏ, ÐÇÝ Ïï³­ ϳ­ñ³­ÝÇ ·ñ³Í ³ÛÝ ¹ñí³­·Á, û ÇÝã­å»ë Ññ»³ г­Ïá­µÁ Ñ³Õ­Ã»É ¿ ïÇ»­½»ñ­ùÁ ëï»Õ­ÍáÕ áõ ϳ­é³­í³­ñáÕ` Ññ»³­Ý»­ñÇ ³½­·³­ÛÇÝ ³ëï­ í³Í º­Ñá­í³­ÛÇÝ: ØdzÛÝ å»ïù ¿ ÷áñ­Ó»É å³ï­Ï»­ñ³ó­Ý»É, û Ññ»³­ Ï³Ý Í»­ëáí ÃÉå³ï­í³Í Ññ»³­Ý»­ñÇ Ñ³­í»ñŠó­·³­íáñ ѳ­Ù³ñ­íáÕ ÐÇ­ëáõë øñÇë­ïáëÝ ÇÝã­å»ë ¿ ϳ­ñá­Õ³­ó»É Ûáà ³ëïÕ (á­ñáÝ­óÇó Ûáõ­ ñ³­ù³Ýã­Ûáõ­ñÁ µ³½­Ù³­ÃÇí ³Ý­·³Ù ·»­ñ³­½³Ý­óáõÙ ¿ ºñÏ­ñ³·Ý­¹Ç ͳ­ í³­ÉÁ) ï»­Õ³­íá­ñ»É Çñ Ó»é­ùÇ Ù»ç ¨ Ýϳ­ñ³­·ñ³­ÍÁ ѳ­í³ë­ïÇ Ý»ñ­ ϳ­Û³ó­Ý»­Éáõ ÇÝã­åÇ­ëÇ §÷³ë­ï³·­ñáõíÛáõݦ` Ñ»­Õǭݳ­ÏÁ ·ñáõÙ ¿, áñ ³ëï­Õ»ñÝ Çµñ »­Õ»É »Ý ÐÇ­ëáõë øñÇë­ïá­ëÇ §³ç Ó»é­ùÇÝ Ù¿ç¦: (²Ý­Ññ³­Å»ßï »Ù Ñ³­Ù³­ñáõÙ Ýß»É, áñ §Ð³Ûï­Ýáõí۳ݦ Ù»ç Ýϳ­ ñ³·ñ­í³Í ³­é³ë­å»­ÉÇ Ñ»­Õǭݳ­ÏÁ í³é »ñ¨³­Ï³­ÛáõÃ­Û³Ý ¨ ѽáñ ·ñãÇ ï»ñ ³Ý­Ñ³­ï³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ ¿ »­Õ»É, ³÷­ëáë, áñ ³Û¹ ·áñ­ÍÁ Ïñá­Ý³­Ï³Ý ¹á·­Ù³ ¹³é­Ý³­Éáí Ïáñó­ñ»É ¿ Çñ ³­é³ë­å»­É³­Ï³Ý ÑÙ³Û­ùÁ ¨ ¹³ñ­Ó»É Ù³ñ¹­Ï³Ýó ÙÇï­ùÁ ¹»­ýáñ­Ù³ó­ÝáÕ ÙÇ ·áñ­ÍÇù): º­Ã» Ù»Ï ³ÛÉ Åá­Õáíñ­¹Ç Ý»ñ­Ï³­Û³­óáõ­óÇã ³­é³ë­å»­É³­Ï³Ý ³Ûë­åÇ­ ëÇ ÙÇ å³ï­Ï»ñ Ñá­ñÇ­Ý»ñ ¨ ÷áñ­Ó»ñ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­Ý»É áñ­å»ë Ç­ñá­Õáõí ÛáõÝ, ³­å³ ѳ­ÙÁݹ­Ñ³­Ýáõ­ñÇ Í³Õ­ñÇÝ áõ ³ñ­Ñ³­Ù³ñ­Ñ³Ý­ùÇÝ Ï³ñ­ ų­Ý³­Ý³ñ: 곭ϳÛÝ ³ÛÉ ¿ ëÇá­ÝÇëï Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÇ å³­ñ³­·³­ÛáõÙ: Üñ³Ýù ï³ëÝ­Û³Ï ¹³­ñ»ñ ¿, ÇÝã ³­Ù»­Ý³³­Ý»ñ¨³­Ï³­Û»­ÉÇÝ ¹ñ»É »Ý ùñÇë­ïá­Ý»áõÃ­Û³Ý ÑÇÙ­ùáõÙ ¨ Ùݳ­ó»É »Ý ³Ý­Ëá­ó»­ÉÇ, ù³­ÝÇ áñ Ñáõ­ ¹³­Û³­ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý »­Ï»­Õ»­óÇÝ Ï³­ñá­Õ³­ó»É ¿ Ù³ñ¹­Ï³Ý­óÇó ËÉ»É Ýñ³Ýó ѳ­Ù³ñ­Ó³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ, µ³­Ý³­Ï³­Ýá­ñ»Ý ¹³­ï»­Éáõ ϳ­ñá­ÕáõíÛáõ­ ÝÁ... ÆëÏ Ñ³­í³­ï³ó­Û³É­Ý»­ñÇÝ ó³Ý­Ï³­ó³Í ·³­Õ³­÷³ñ å³ñ­ï³­¹ñ»­ Éáõ ѳñ­óáõÙ ³ñ­¹»Ý áñ¨¿ ¹Åí³­ñáõíÛáõÝ ãϳ, ù³Ý­½Ç Ýñ³Ýù ÙÇßï 37

¿É ͳ­ñ³í »Ý ³­Ù»­Ý³­Í³Û­ñ³­Ñ»Õ ³Ý­Ñ»­Ã»­Ãáõí۳­ÝÁ ѳ­í³­ï³­Éáõ ¨ ³ÛÝ ç»ñ­Ù»­é³Ý­¹á­ñ»Ý å³ß­ï»­Éáõ ¨ ·áõñ­·áõ­ñ»­Éáõ: γ­ñ»­ÉÇ ¿ ³­ë»É, áñ ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÁ Ýñµ³­·áõÛÝë ½·³­ó»É áõ ѳë­Ï³­ó»É »Ý Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ Ñá­·»­µ³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ¨ ß³ï ɳí ï»­ë»É áõ ½·³­ó»É »Ý, û ÇÝ­ãÇ å³­Ñ³Ý­ç³ñÏ Ï³ ¨ ¹ñ³Ý ѳ­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ý ïí»É áõ ï³­ÉÇë »Ý ³ñ­ï³¹­ñ³Ýù, ѳñ­Ï³í` Ç­ñ»Ýó ß³­Ñ»­ñÇÝ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­­Ë³­ÝáÕ, 볭ϳÛÝ û­ï³ñ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇÝ ¹»­åÇ ù³Û­ù³­ÛáõÙ áõ Ïáñ­Í³­ÝáõÙ ï³­ÝáÕ ³ñ­ï³¹­ñ³Ýù: ²­í»­ï³­ñ³­Ý³­Ï³Ý Ù»Ï ³ÛÉ å³­ïáõ­Ùáõ٠ϳë­Ï³­Í»­ÉÇ ¿ ¹³é­ÝáõÙ øñÇë­ïá­ëÇÝ í»­ñ³·ñ­íáÕ µ³­ñáõíÛáõÝÝ áõ ³ñ­¹³­ñ³­ëÇ­ñáõíÛáõ­ÝÁ. §ØÇÝã ÇÝù Åá­Õá­íáõñ­¹ÇÝ ÏÁ Ëû­ë¿ñ, Çñ Ù³Û­ñÁ áõ »Õ­µ³Ûñ­Ý»­ñÁ ¹áõñ­ëÁ ϳۭݻñ ¿ÇÝ »õ Ï’áõ­½¿ÇÝ Ç­ñ»Ý Ñ»ï Ëû­ëÇÉ: Ø¿­ÏÁ Ç­ñ»Ý Á­ë³õ. §²­Ñ³ ùáõ Ù³Ûñ¹ áõ »Õ­µ³Ûñ­Ý»ñ¹ ¹áõñ­ëÁ ϳۭݻñ »Ý »õ Ï’áõ­½»Ý ù»­½Ç Ñ»ï Ëû­ëÇɦ: ²Ý ³É Ç­ñ»Ý Á­ëá­ÕÇÝ å³­ï³ë­Ë³Ý ïáõ³õ áõ Á­ë³õ. §à±í­¿ ÇÙ Ù³Ûñë ¨ á­ñá±Ýù­ »Ý ÇÙ »Õ­µ³Ûñ­Ý»ñë¦: ºõ Çñ Ó»é­ùÁ ¹¿­åÇ Çñ ³­ß³­ Ï»ñï­Ý»­ñÁ »ñÏÝó­Ý»­Éáí` Á­ë³õ. §²­Ñ³ ÇÙ Ù³Ûñë »õ ÇÙ »Õ­µ³Ûñ­Ý»ñë. í³ëÝ ½Ç áí áñ ÇÙ »ñϭݳ­õáñ Ðûñë ϳ٭ùÁ ÏÁ ϳ­ï³­ñ¿, ³­Ýǭϳ ¿ ÇÙ »Õ­µ³Ûñë »õ ùáÛñë áõ Ù³Ûñë¦ (سïÃ. 12:46-50): ²Ûë­ï»­ÕÇó Ý³Ë Ï³­ñ»­ÉÇ ¿ »½­ñ³­Ñ³Ý­·»É, áñ Ýñ³ ѳ­ñ³­½³ï­Ý»­ñÁ á°ã Ç­ñ»Ý` ÐÇ­ëáõ­ëÇÝ »Ý ѳ­í³­ï³­ó»É ¨ á°ã ¿É Ýñ³ ѳÛñ º­Ñá­í³­ÛÇÝ: ²Û­ëÇÝùÝ` §³ëï­í³­Í³­Ù³Û­ñÁ¦ ãÇ ÁÝ­¹áõ­Ý»É ÐÇ­ëáõ­ëÇ ³ëï­í³­Í³­ÛÇÝ µÝáõÛ­­ÃÁ, ÇÝ­ãáí áï­Ý³­ï³Ï ¿ ³­ñ»É º­Ñá­í³ ³ëï­Íá Ññ»ß­ï³­ÏÇ Ñ»ï Çñ ѳݭ¹Çå­Ù³Ý ¨ ëáõñµ Ñá­·áõó, ³Ûë­å»ë ³­ë³Í, ³Ý­ë»ñÙ µ»Õ٭ݳ­ íáñ­Ù³Ý Ñ»­ùdz­ÃÁ: ⿱ áñ øñÇë­ïá­ëÇ ÏÇ­ë³ëï­í³Í, ÇëÏ ·ñÇ­·áñ­Û³ÝÉáõ­ë³­íáñ­ã³­Ï³Ý­Ý»­ñÇë ѳ­Ù³ñ Édzñ­Å»ù ³ëï­í³Í ÉÇ­Ý»­Éáõ ³­é³ë­ å»­ÉÇ ÑÇÙ­ùÁ Ñ»Ýó ÏáõÛë س­ñdzÙÝ ¿, µ³Ûó ÇÝã­å»ë ï»ë­ÝáõÙ »Ýù, ³­í»­ï³­ñ³­ÝÇ ³Ûë å³­ïáõ­Ùáõ٠س­ñdz­ÙÁ, ÷³ë­ïá­ñ»Ý, ÅËïáõÙ ¿ øñÇë­ïá­ëÇÝ í»­ñ³·ñ­íáÕ ³ëï­í³­Í³­ÛÇÝ µÝáõÛ­ÃÁ: êñ³ Ñ»ï ٻϭï»Õ, ù³­ñá½­íáÕ ³ÛÝ ¹á·­Ù³­Ý»­ñÁ, áñ øñÇë­ïá­ëÁ µá­Éáñ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ëÇ­ñ»É ¿ ѳ­í³­ë³­ñ³­å»ë, »­Õ»É ¿ µ³­ñÇ, Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ýϳï­Ù³Ùµ ³­ï»­Éáõí Ûáõ­ÝÇó áõ ù»­ÝÇó Ñ»­éáõ, ù³­ñá­½»É ¿ Ùdz­µ³­ÝáõíÛáõÝ, íñ»­ÅÇ Ù»ñ­ÅáõÙ, ³Ý­ÏáÕ٭ݳ­Ï³­ÉáõíÛáõÝ, ë»ñ` ³Ý­·³Ù Ãßݳ­Ùáõ Ýϳï­Ù³Ùµ ¨ ѳ­ ÝáõÝ Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý ÷ñÏáõÃ­Û³Ý ½á­Ñ³­µ»­ñ»É ¿ Ç­ñ»Ý, ³Ûë ù³Õ­í³Í­ùÇ Ù»ç ¹ñ³Ýù ³ñ­Å»½ñÏ­íáõÙ »Ý: Æñ ѳ­ñ³­½³ï ÙáñÝ áõ »Õ­µ³Ûñ­Ý»­ñÇÝ 38

ãѳñ­·áÕÝ áõ ãëÇ­ñá­ÕÁ, Ýñ³Ý­óÇó Ññ³­Å³ñ­íá­ÕÁ, »­Ã» ³Ý­·³Ù Ýñ³Ýù ã»Ý ѳ­í³­ï³­ó»É Ç­ñ»Ý ¨ Çñ ѳÛñ º­Ñá­í³­ÛÇÝ, ÇÝã­å»±ë Ïϳ­ñá­Õ³­ ݳñ ѳ­Ýáõñ Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý Ñá·­ë»­ñáí ï³ñ­í»É: ºÉ­Ý»­Éáí ù³Õ­í³Í­ùÇ µá­í³Ý­¹³­ÏáõíÛáõ­ÝÇó, ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ݳ¨ »½­ñ³­Ï³ó­Ý»É, áñ øñÇë­ïáëÝ Çñ ѳ­ñ³­½³ï Ùá­ñÇó, ÷³ë­ïá­ñ»Ý, íñ»Å ¿ ³­é»É, ѳ­í³­Ý³­µ³ñ Çñ` øñÇë­ïá­ëÇ áã ³ëï­í³­Í³­ÛÇÝ µÝáõÛ­ÃÁ óáõ­ó³­Ý»­Éáõ ѳ­Ù³ñ: ºí »­Ã» س­ñdz­ÙÇ` øñÇë­ïá­ëÇ ³ëï­­í³­Í³­ÛÇÝ µÝáõÛ­ÃÇÝ ãѳ­í³­ï³ÉÝ ³ë­í»ó ïñ³­Ù³­µ³­Ýá­ñ»Ý, ³­å³ øñÇë­ïá­ëÇ »Õ­µ³Ûñ­Ý»­ñÇ Ç­ñ»Ý` øñÇë­ïá­ëÇÝ ãѳ­í³­ï³­ÉÁ íϳ­ÛáõÙ ¿ ³­í»­ï³­ñ³­ÝÇ­ãÁ. §ÚÇ­ëáõë ¶³­ÉÇ­Édz­ÛÇ Ù¿ç ÏÁ åïÁ­ï¿ñ, ù³Ý­½Ç ã¿ñ áõ­½»ñ Ðñ¿³ë­ï³­ÝÇ Ù¿ç åïÁ­ïÇÉ, í³ëÝ ½Ç Ðñ»³­Ý»­ñÁ ½ÇÝù ëå³Ý­Ý»É Ï’áõ­½¿ÇÝ: Ðñ»³­Ý»­ñáõÝ ï³­Õ³­õ³­ñ³­Ñ³­ ñ³ó ïû­ÝÁ Ùûï ¿ñ: àõë­ïÇ Çñ »Õ­µ³Ûñ­Ý»­ñÁ Á­ëÇÝ Ç­ñ»Ý. §º­ÉÇ°ñ­³ë­Ï¿ áõ Ðñ¿³ë­ï³Ý ·Ý³, áñ­å¿ë ½Ç ùáõ ³­ß³­Ï»ñï­Ý»ñ¹ ³É ï»ë­Ý»Ý ùáõ ·áñ­Í»ñ¹ á­ñáÝù Ï’Á­Ý»ë. í³ëÝ ½Ç Ù¿­ÏÁ ãÏ³Û áñ ͳͭϳ­µ³ñ µ³Ý ÙÁ Á­Ý¿ »õ ÇÝ­ùÁ Û³Ûï­ÝÇ Á­ÉÉ³É áõ­½¿. »­Ã¿ ¹áõÝ ³Û¹ µ³­Ý»­ñÁ Ï’Á­Ý»ë, ÇÝù­ ½ÇÝù¹ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ Û³Ûï­Ý¿¦: ø³Ý­½Ç Çñ »Õ­µ³Ûñ­Ý»ñÝ ³É ã¿ÇÝ Ñ³­ õ³­ï³ Ç­ñ»Ý: ÚÇ­ëáõë Á­ë³õ ³­ÝáÝó. §Æ٠ų­Ù³­Ý³Ïë ¹»é ѳ­ë³Í ã¿, µ³Ûó Ó»ñ ų­Ù³­Ý³­ÏÁ ÙÇßï å³ï­ñ³ëï ¿: ²ß­Ë³ñÑ Ó»½ ãÇ Ïñݳñ ³­ï»É, µ³Ûó ½Çë Ï’³­ï¿, í³ëÝ ½Ç »ë ÏÁ íϳ­Û»Ù ÿ Çñ ·áñ­Í»­ñÁ ã³ñ »Ý: ¸áõù »­É¿’ù ³Ûë ïû­ÝÇÝ. »ë ¹»é ã»Ù »É­É»ñ ³Ûë ïû­ÝÇÝ. í³ëÝ ½Ç ų­Ù³­Ý³Ïë ¹»é ã¿ É»­óáõ­ó³Í¦: ²Ûë Á­ë»­Éáí ³­ÝáÝó` ÇÝù ¶³­ÉÇ­ Édz Ùݳó: ´³Ûó »ñµ Çñ »Õ­µ³Ûñ­Ý»­ñÁ ·³­­óÇÝ ïû­ÝÇÝ, Û»ï­ùÁ ÇÝù ³É ·Ý³ó ïû­ÝÇÝ, á°ã ­Ã» Û³Ûï­ÝÇ` ѳ­å³ ·³Õ­­ïáõÏ Ï»ñ­åáí ÙÁ¦ (ÚáíÑ.

7:1-10): ²Ûë­ï»Õ å³ñ½ ³ë­íáõÙ ¿, áñ øñÇë­ïáëÝ ¿É Çñ ѳ­ñ³­½³ï »Õ­µ³Ûñ­Ý»­ñÇÝ ãÇ íëï³­Ñ»É ¨, ³Ý­·³Ù, Ýñ³Ýó Ñ»ï Ëá­ë»­ÉÇë ëï»É ¿: ܳ¨` Çñ ·áñ­Í»ñÝ Çñ ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ñÇó ·³Õï­ÝÇ ¿ å³­Ñ»É: ÐÇ­ß»Ýù ݳ¨, áñ ³­í»­ï³­ñ³Ý­Ý»­ñÇó Ù»­ÏáõÙ øñÇë­ïá­ëÁ ³­é³­Ïáí ³Ï­Ý³ñ­ÏáõÙ ¿. §´³Ûó ÇÙ ³ÛÝ Ãßݳ­ÙÇ­Ý»ñë, á­ñáÝù ã¿ÇÝ áõ­½»ñ áñ Ç­ñ»Ýó íñ³Û ó­·³­õáñ ÁɭɳÙ, Ñáë µ»­ñ¿ù áõ ÇÙ ³é­ç»õë ëå³Ý­Ý»­ó¿ù¦ (Ôáõ­Ï³ë 19:27)... øñÇë­ïá­ëÇ Ï»Ý­ó³­ÕÇ Ù³­ëÇÝ áõ­ß³·­ñ³í ï»­Õ»­ÏáõíÛáõÝ ¿ ѳ­ Õáñ­¹áõÙ Ôáõ­Ï³ë ³­í»­ï³­ñ³­ÝÇ­ãÁ: ܳ ·ñáõÙ ¿. §²Ý­Ï¿ Û»­ïáÛ` ÇÝù ù³­Õ³­ù¿ ù³­­Õ³ù áõ ·Çõ­Õ¿ ·ÇõÕ åïÁ­ï»­Éáí` ÏÁ ù³­ñá­½¿ñ »õ ²ëï­ÍáÛ Ã³­·³­õá­ñáõ­ÃÇõ­ÝÁ Ï’³­õ»­ï³­ñ³­Ý¿ñ áõ ï³ë­Ý»ñ­Ïáõ­ùÁ Ç­ñ»Ý Ñ»ï ¿ÇÝ, ݳ»õ ù³­ÝÇ ÙÁ ÏÇ­Ý»ñ` á­ñáÝù ã³ñ á­·Ç­Ý»­ñ¿ áõ ÑÇ­õ³Ý­¹áõ­ÃÇõÝ­Ý»­ñ¿ 39

µÅßÏáõ»ñ ¿ÇÝ. س­ñdz­ÙÁ, áñ س·­¹³­Õ»­Ý³­óÇ ÏÁ Ïá­ãáõ¿ñ, áõñ­Ï¿ »û­ ÃÁ ¹»õ »­É»ñ ¿ñ »õ Úáí­Ñ³Ý­Ý³Ý` л­ñáí­¹¿­ëÇÝ ï³­ÝÁ í»­ñ³­Ï³­óáõÇÝ` øáõ­½³­ÛÇ ÏÇ­ÝÁ áõ Þáõ­ß³Ý »õ ß³ï áõ­ñÇß­Ý»ñ, á­ñáÝù Ç­ñ»Ýó ëï³­óáõ³Í­ ùá­íÁ ³­Ýáñ ͳ­é³­Ûáõ­ÃÇõÝ Ï’Á­Ý¿Çݦ (Ôáõ­Ï³ë 8:1-3): ²Ûë­ï»Õ ÑÇ­ß»Ýù ÏÇë­³ëï­í³Í ¹³ñ­Ó³Í, »ñ­ÏÇÝù µ³ñÓ­ñ³­ó³Í ²µ­ñ³­Ñ³­ÙÇÝ áõ ê³­ é³­ÛÇÝ... ܳË` ëï³ó­íáõÙ ¿, áñ øñÇë­ïá­ëÁ, áí, Áëï ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ¹³­í³­Ý³Ý­ùÇ, ÙÇÝã ÏáõÛ­ëÇ ³ñ­·³Ý¹ ÙïÝ»ÉÝ áõ ÍÝí»­ÉÁ ³ëï­í³Í ¿ »­Õ»É, ëï»Õ­Í»É ¿ ïÇ»­½»ñ­ùÁ, µáõ­ë³­Ï³Ý áõ ϻݭ¹³­Ý³­Ï³Ý ³ß­Ë³ñ­ ÑÁ... 볭ϳÛÝ ãÇ Ï³­ñá­Õ³­ó»É ÇÝùÝ Ç­ñ»Ý å³­Ñ»É, ¨ áõ­ñÇß­Ý»­ñÇ Ï³­ ݳÛù »Ý Ï»­­ñ³Ï­ñ»É Ýñ³Ý: ºí ³­å³, ѳë­Ï³ó­íáõÙ ¿, áñ ³Û¹ ϳ­Ý³Ýó øñÇë­ïá­ëÁ Ñ»Ýó ³ÛÝ­å»ë ãÇ §µáõ­Å»É¦: ²­í»­ï³­ñ³Ý­Ý»­ñÇ á­ñáß å³­ïáõÙ­Ý»­ñáõÙ §áÕç Ù³ñ¹­Ïáõí۳­ÝÁ Ù»Õ­­ù»­ñÇó¦ ÷ñÏáÕ ÐÇ­ëáõ­ëÁ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­íáõÙ ¿ áñ­å»ë ÙdzÛÝ Çñ Åá­ Õáíñ­¹ÇÝ` Ññ»³­Ý»­ñÇÝ Í³­é³­ÛáÕ, ͳÛñ ³ë­ïÇ­×³Ý ³½­·³Û­Ý³­ÙáÉ áõ ßá­íÇ­ÝÇëï: ²Û¹ ³­éáõ­Ùáí µ»­ñ»Ù Ñ»ï¨Û³É ù³Õ­í³Í­ùÁ. §ÚÇ­ëáõë ³Ý­ Ï¿ »É­É»­Éáí` îÇõ­ñá­ëÇ áõ êÇ­¹á­ÝÇ ÏáÕ­Ù»­ñÁ ·Ý³ó: ø³­Ý³­Ý³­óÇ ÏÇÝ ÙÁ ³ÛÝ ë³Ñ­Ù³Ý­Ý»­ñ¿Ý »­É³Í` Ï’³­Õ³­Õ³­Ï¿ñ ³­Ýáñ áõ Ï’Á­ë¿ñ. §à­Õáñ­Ù¿ ÇÝ­ÍÇ, î¿°ñ, ¸³­õÇ­ÃÇ áñ­¹Ç, ³Õ­çÇÏë ¹»­õ¿Ý ë³ë­ïÇÏ ÏÁ ã³ñ­ã³­ ñáõǦ: ÆÝ­ùÁ µÝ³õ å³­ï³ë­Ë³Ý ãïáõ³õ ³­Ýáñ: Æñ ³­ß³­Ï»ñï­ Ý»­ñÁ Ùû­ï»­Ý³­Éáí` Ï’³­Õ³­ã¿ÇÝ Ç­ñ»Ý áõ Ï’Á­ë¿ÇÝ. §²ñ­Ó³­Ï¿ ³­ïǭϳ, í³ëÝ ½Ç Ù»ñ »­ï»­õ¿Ý Ï’³­Õ³­Õ³­Ï¿¦: ÆÝùÝ ³É å³­ï³ë­Ë³Ý ïáõ³õ áõ Á­ë³õ. §ºë áõ­ñÇ­ßÇ ÙÁ ãÕñÏáõ»­ó³Û, µ³Ûó ÙdzÛÝ Æë­ñ³­Û¿­ÉÇ ï³­ ÝÁ Ïá­ñáõ­ëáõ³Í áã­Ë³ñ­Ý»­ñáõݦ: ´³Ûó ÏÇ­ÝÁ »­Ï³õ »ñÏñ­å³­·áõ­ÃÇõÝ Á­ñ³õ ³­Ýáñ áõ Á­ë³õ. §î¿°ñ, û·­Ý¿ ÇÝ­ÍǦ: ²Ý ³É å³­ï³ë­Ë³Ý ïáõ³õ áõ Á­ë³õ. §²­Õ¿Ï ã¿ ïÕáó ѳ­óÁ ³é­Ý»É áõ ßáõ­Ý»­ñáõÝ Ó·»É¦: ÎÇÝÝ ³É Á­ë³õ. §²­Ûá°, î¿°ñ, í³ëÝ ½Ç ßáõ­Ý»­ñÁ Ç­ñ»Ýó ïÇ­ñáç ë»­Õ³­ Ý¿Ý ÇÝ­Ï³Í ÷ßñ³Ýù­Ý»­ñáí ÏÁ Ï»­ñ³Ï­ñáõÇݦ: ²ÛÝ ³­ï»Ý ÚÇ­ëáõë ³­Ýáñ Á­ë³õ. §à°í ­ÏÇÝ, ùáõ ѳ­õ³ïù¹ Ù»Í ¿, ùáõ áõ­½³­Íǹ å¿ë ÁÉ­É³Û ù»­½Ç¦: ÜáÛÝ Å³­ÙáõÝ ³­Ýáñ ³Õ­çÇ­ÏÁ µÅßÏáõ»­ó³õ¦ (سïÃ. 15:21-28): ²Ûë ¹ñí³­·áí ³­í»­ï³­ñ³­ÝÇ­ãÁ ݳË, Ñ»ñ­Ã³­Ï³Ý ³Ý­·³Ù óáõ­ó³­ ÝáõÙ ¿ ÐÇ­ëáõ­ëÇ Ññ»³ ÉÇ­Ý»­ÉÁ (î¿°ñ, ¸³­õÇ­ÃÇ áñ­¹Ç), ¨ ³­å³, ÙdzÛÝ Çë­ñ³­Û»É­óÇ­Ý»­ñÇÝ (Ññ»³­Ý»­ñÇÝ) ͳ­é³­Û»­Éáõ Ýñ³ Ïá­ãáõÙÝ áõ å³ï­ ñ³ë­ï³­Ï³­ÙáõíÛáõ­ÝÁ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ ÐÇ­ëáõ­ëÇ` áñ­å»ë óɭÙáõ­¹³­Ï³Ý Ññ»³­ÛÇ Ý»Ý· áõ ¹³­Å³Ý í»­ñ³­µ»ñ­ÙáõÝ­ùÁ áã Ññ»³­Ý»­ñÇ` û­ï³ñ Åá­ 40

Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ, ·É˳­íá­ñ³­å»ë` å³­Õ»ë­ïÇÝ­óÇ­Ý»­ñÇ Ýϳï­Ù³Ùµ (ѳÛï­ÝÇ ¿, áñ Ññ»³­Ý»­ñÁ Ùßï³­å»ë Ó·ï»É »Ý ½³í­Ã»É ³Û¹ »ñ­ÏÇ­ ñÁ): Üß»Ù, áñ Áëï ³ɭÙáõ­¹Ç, ·á­ÛÁ` áã Ññ»³Ý, ßÝÇó ó³Íñ ϳñ­·³­ íÇ­×³Ï áõ­ÝÇ: ú­ñǭݳÏ, ³ɭÙáõ­¹Ç û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇó Ù»­ÏáõÙ Ññ»³ µÅßÏÇÝ å³ñ­ï³¹ñ­íáõÙ ¿ ·á­Û»­ñÇÝ ãµáõ­Å»É, ³­í»­ÉÇÝ` Ýñ³Ýó íñ³ ÷áñ­Ó³ñ­Ï»É ¹»­Õ³­ÙÇ­çá­óÇ Ù³­Ñ³­µ»ñ ¹á­½³Ý, ÙÇÝã­¹»é ³­é»ñ¨áõÛÃ, »­Ã» Ý»ñ­Ï³ »Ý ·á­Û»ñ, ³­å³ Ñáñ­¹áñ­íáõÙ ¿ ·á­ÛÇÝ ³Ýí­×³ñ µáõ­Å»É, áñ­å»ë­½Ç Ýñ³Ýù ³­­ë»Ý, û Ññ»³­Ý»­ñÁ µ³­ñÇ áõ ³½­ÝÇí Ù³ñ­¹ÇÏ »Ý: ä³­Õ»ë­ïÇÝ­óÇ ÏÝáç Ýϳï­Ù³Ùµ øñÇë­ïá­ëÇ í»­ñ³­µ»ñ­ÙáõÝ­ùÁ, áñ­å»ë ¿Ã­Ýǭϳ­Ï³Ý ³Ý­Ñ³Ý­¹áõñ­Åá­Õ³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ, ѳ­Ù³­å³­ï³ë­Ë³­ÝáõÙ ¿ ³ɭÙáõ­¹Ç 峭ѳÝç­Ý»­ñÇÝ áõ ϳ­ÝáÝ­Ý»­ñÇÝ: »­å»ï ÐÇ­ëáõëÝ Çñ ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ ñÇ ÙÇ­ç³­Ùïáõí۳ٵ, Ç í»ñ­çá, ½Ç­ç»É ¿, 볭ϳÛÝ ß³ï óÝÏ ·Ýáí. »ñµ ÑÇ­í³Ý­¹Ç Ù³Û­ñÁ Ý³Ë »ñÏñ­å³­·»É-Ëá­Ý³ñÑ­í»É ¿ ÐÇ­ëáõ­ëÇÝ, ³­å³ ׳­ñ³­Ñ³ï­­Û³É Ýí³ë­ï³­ó»É ¿ ¨ Ç­ñ»Ý ѳ­Ù³­ñ»É Ýñ³, ݳ¨` Ýñ³ Åá­Õáíñ­¹Ç ßáõ­ÝÁ: ²­Ñ³ ¨ ѳ­Ù³ÛÝ Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý §µ³­ñÇ, ³ñ­¹³­ ñ³­ÙÇï ÷ñÏÇ­ãÁ¦: ÐÇ­ëáõë øñÇë­ïá­ëÁ ݳ¨ Çñ ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ñÇÝ ¿É ¿ å³ï­íÇ­ñ»É, áñ Ýñ³Ýù ͳ­é³­Û»Ý ÙdzÛÝ Çë­ñ³­Û»É­óÇ­Ý»­ñÇÝ (Ññ»³­Ý»­ñÇÝ). §ÚÇ­ëáõë ³Ûë ï³ë­Ý»ñ­Ïáõ­ùÁ ·ñÏ»ó »õ ³­ÝáÝó å³­ïáõÇ­ñ»ó` Á­ë»­Éáí. §Ð»­Ã³­ Ýáë­Ý»­ñáõ ׳٭µ³Û ÙÇ° »ñ­Ã³ù áõ ê³­Ù³­ñ³­óÇ­Ý»­ñáõ ù³­Õ³ù ÙÇ° ÙïÝ¿ù, ѳ­å³ ³­õ»­ÉÇ Æë­ñ³­Û¿­ÉÇ ï³­ÝÁ Ïá­ñáõ­ëáõ³Í áã­Ë³ñ­Ý»­ñáõÝ ·³­ó¿ù: àõ »ñµ Ï’»ñ­Ã³ù, ù³­ñá­½»­ó¿ù áõ Á­ë¿ù. §ºñÏÝ­ùÇ Ã³­·³­õá­ñáõ­ÃÇõ­ÝÁ Ùû­ ï»­ó³Í ¿¦: ÐÇ­õ³Ý¹­Ý»­ñÁ µÅßÏ»­ó¿ù, µá­ñáï­Ý»­ñÁ Ù³ù­ñ»­ó¿ù, ¹»­õ»­ñÁ ѳ­Ý»­ó¿ù. ÓñÇ ³­é»ñ ¿ù, ÓñÇ ïáõ¿ù... ºñµ ù³­Õ³ù ÙÁ ϳ٠·ÇõÕ ÙÁ ÙïÝ¿ù, ѳñ­óáõ­ó¿ù ÿ á±í­ ¿ ³­Ýáñ Ù¿ç ³ñ­Å³­Ý³­õá­ñÁ áõ ³­Ýáñ ùáí Ï»­ó¿ù¦ (سïÃ. 10:5-11): Ð³Û Ýß³­Ý³­íáñ å³ï­Ù³­µ³Ý ¨ »­Ï»­Õ»­óáõ ëå³­ë³­íáñ Ô³­½³ñ ö³ñ­å»­óáõ (442- 6-ñ¹ ­¹³­ñÇ ëÏǽµ) ëïáñ¨ µ»ñ­íáÕ ù³Õ­í³Í­ùÇó ѳë­Ï³ó­íáõÙ ¿, áñ ÐÇ­ëáõ­ëÇÝ ëϽµÝ³­å»ë ÁÝ­¹áõ­Ý»É »Ý áñ­å»ë ٳѭ ϳ­Ý³­óáõ, ÇëÏ Ñ»­ï³­·³­ÛáõÙ` ³ëï­í³Í. §Ðñ»³ Åá­Õá­íáõñ¹Ý áõ ù³­ ѳ­Ý³­Ý»ñÝ ³­Ù»Ý­ùÇ ³­ñ³­ñÇã áõ ï»ñ ÐÇ­ëáõë øñÇë­ïá­ëÇÝ Ý³Ë Í³Õ­ ñ»­Éáí ˳ۭﳭ鳭ϻ­óÇÝ, »ñ­µ»ÙÝ Ýñ³Ý Ïá­ã»­Éáí ϳ­Ë³ñ¹ ¨ ³­ë»­Éáí, û §¸³ ¹¨»­ñÇ Çß­Ë³Ý ´»­Ñ»Õ­½»­µáõ­ÕÇ Ó»é­ùáí ¿ ¹¨»ñ ѳ­ÝáõÙ¦: ܳ¨ ·Ç­Ý»­ÙáÉ áõ ½»­Ë³­ë»ñ ¿ÇÝ ³Ý­í³­ÝáõÙ` Ýñ³ ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ 41

ñÇÝ Ñ³ñó­Ý»­Éáí, û §ÆÝ­ãá±õ ­Ó»ñ í³ñ­¹³­å»­ïÁ Ù»­Õ³­íáñ­Ý»­ñÇ áõ Ù³ù­ë³­íáñ­Ý»­ñÇ Ñ»ï ¿ áõ­ïáõÙ-ËÙáõÙ¦: ²Ûɨ ãå³­Ñ»­óá­ ÕáõÃ­Û³Ý áõ áñÏ­ñ³­Ùá­ÉáõÃ­Û³Ý Ù»ç ¿ÇÝ Ù»­Õ³¹­ñáõÙ, ³­ë»­Éáí. §ÆÝ­ ãá±õ ­Ðáí­Ñ³Ý­Ý»­ëÇ ³­ß³­Ï»ñï­Ý»ñÝ áõ ÷³­ñÇ­ë»­óÇ­Ý»­ñÁ å³ë »Ý å³­ ÑáõÙ, ÇëÏ ³­ß³­Ï»ñï­Ý»ñ¹ ˳éÝ áõ­ïáõÙ »Ý¦: Üñ³Ý ¹Ç­í³­Ñ³ñ ¿É Ïá­ã»­óÇݦ (Ô³­½³ñ ö³ñ­å»­óÇ, г­Ûáó å³ï­ÙáõíÛáõÝ, ÂáõÕÃ ì³­Ñ³Ý Ø³­ÙÇ­ÏáÝ­Û³­ÝÇÝ, ºñ¨³Ý, 1982 Ã., ¿ç 483-485): øñÇë­ïá­ëÇÝ ³ëï­í³­Í³ó­ÝáÕ ¨ áñ­å»ë û­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñáí É»­óáõÝ Ù³Ñ­Ï³­Ý³­óáõ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ÝáÕ í»­ñÁ µ»ñ­í³Í ù³Õ­í³Íù­Ý»­ñÇó ½³ï, Ýß»Ù, áñ Ýñ³Ý í»­ñ³·ñ­íáÕ ßÝáñÑ­Ý»­ñÇó »Ý, û­ñǭݳÏ, áñ ݳ çáõ­ñÁ ·Ç­ÝÇ ¿ ¹³ñÓ­ñ»É (ÚáíÑ. 4:46), 5 µá­ùá­Ýáí ¨ 2 ÓÏÝáí 5000 ïÕ³­ Ù³ñ¹ áõ Ýñ³Ýó Ñ»ï »­Õ³Í ϳ­Ý³Ýó áõ »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ ¿ Ïßï³ó­ñ»É ¨ 12 ÉÇù Ïá­Õáí ѳó áõ ÓáõÏ ¿É ³­í»­É³ó­ñ»É ¿ (سïÃ. 14:13-21), ³­Ý»Í­ùáí ý»­ÝÇ ¿ ãá­ñ³ó­ñ»É (سïÃ. 21:18-22), Íá­íÇ ÷á­Ãá­ñÇÏÝ ¿ ˳­Õ³­Õ»ó­ñ»É (سïÃ. 8:23-27), Íá­íÇ íñ³­Ûáí ¿ ù³Û­É»É (سïÃ.

14:22-36) ¨ ³ÛÉÝ: âáñ­ñáñ¹ ¹³­ë³­ñ³Ý­óÇ­Ý»­ñÁ »­Ã» ëϽµÝ³Õµ­Ûáõñ­Ý»­ñáõÙ ·ïÝ»Ý Ç­ñ»Ýó áõ­ëáõ­ó³Ý­íáÕ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñÁ, ³­å³ Ýñ³Ýù ÇÝã­å»±ë ­å»ïù ¿ Éáõ­­Í»Ý Ù³­ïáõó­íáÕ ³­í»­ï³­ñ³­Ý³­Ï³Ý ³Ý­Ñ»­Ã»Ã, 볭ϳÛÝ Ñ³­ïáõÏ Ýå³­ï³Ï Ñ»­ï³åÝ­¹áÕ ·ÉáõË­Ïáï­ñáõÏ­Ý»­ñÁ: ´³Ûó »­Ï»­Õ»­óÇÝ Çñ µ³½­ Ù³­¹³ñ­Û³ ÷áñ­ÓÇó ·Ç­ïÇ, û ÇÝã­å»ë ¹³ë­ïdz­ñ³­Ï»É Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ñÇÝ, áñ­å»ë­½Ç »­Ï»­Õ»­óáõ ѳ­Ù³ñ åÇ­ï³­ÝÇ Ù³ñ¹ ¹³é­Ý³Ý: ²Ûë ѳñ­óáõÙ Ñ»­ï³ùñ­ùÇñ å³ñ­½³­µ³­ÝáõÙ ¿ ï³­ÉÇë ²ëï­­í³­Í³ßÝ­ãÇ Ù»Í ·Ç­ï³Ï, Ñ³Û »­Ï»­Õ»­óáõ Ñé㳭ϳ­íáñ ·áñ­ÍÇã­Ý»­ñÇó Ù»­­­ÏÁ` ¶ñÇ­·áñ î³Ã¨³­óÇÝ (1346-1409 ÃÃ.). §ÆÝã áñ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ ³­ß³­­­Ï»ñ­ïÇÝ. ÙdzÛÝ Éë»É Ëñ³­ïá­ÕÇÝ ¨ ¹Ûáõ­ñ³­Ñ³­í³ï Éǭݻɦ: ²Û¹ ¹Ûáõ­ñ³­Ñ³­í³­ïáõíÛáõÝÝ ¿, áñ Ñ»­ï³­·³­ÛáõÙ ·»­ñ³­Ï³ ¹³é­Ý³­Éáí` Ýßí³Í Ïñá­ÝÇ ë³ñ­ùá­íÇ ½³ñ­Ï»­ñ³­ÏÁ ÉóÝáõÙ ¿ §³ñ­Ûáõ­Ýáí¦ áõ Ýñ³Ý ¹³ñÓ­ÝáõÙ ·á­Û³ï¨áÕ: ì»­ñ³­¹³é­Ý³­Éáí ÐÇ­ëáõ­ëÇ ½³­í»ß­ï³­Ï³Ý ë³Õ٭ݳ­íáñ­í»­ÉáõÝ ¨ ³ëï­í³Í Ñéã³Ï­í»­ÉáõÝ` µ³­ó³ï­ñáõíÛáõÝ ï³­Éáõ ÷á­Ë³­ñ»Ý Ýå³­ï³­ ϳ­­Ñ³ñ­Ù³ñ »Ù ѳ­Ù³­ñáõÙ µ»­ñ»É ì»­ñ³ÍÝÝ­¹Ç ßñç³­ÝÇ ·»ñ­Ù³­Ý³­óÇ Ùï³­íá­ñ³­Ï³Ý лݭñÇË ´»­µ»­ÉÇ (1472-1518 ÃÃ.) §Ø»­ëdz­ÛÇ ÷á­Ë³­ ñ»Ý ³Õ­çÇÏ ÍÝ³Í Ññ»áõ­Ñáõ Ù³­ëÇݦ` ³­í»­ï³­ñ³Ý­Ý»­ñÇ á­ñáß ¹ñáõÛíݻ­ 42

ñÁ ç³Ë­ç³­ËáÕ å³ï­ÙáõíÛáõ­ÝÁ. §ºñµ »ë »­Õ³ ´á­Ñ»­Ùdz­ÛáõÙ, Éë»­óÇ ÙÇ ³Ûë­åÇ­ëÇ å³ï­ÙáõíÛáõÝ: øñÇë­ïáÝ­Û³ ÙÇ »­ñÇ­ï³­ë³ñ¹ ëÇ­ñ»É ¿ Ññ»³ ç³­Ñ»É ³Õç­Ï³: ºñµ ³Õ­çÇ­ÏÁ Ýñ³­ÝÇó ÑÕdz­ó»É ¿, Ýñ³Ýù Ùdz­ëÇÝ ÷áñ­Ó»É »Ý íï³Ý­·Çó ³­½³ï­í»É Ñ»ï¨Û³É Ó¨áí. ·Ç­ß»ñ­í³ áõß Å³­ÙÇÝ, »­ñÇ­ï³­ë³ñ­¹Á Ùá­ï»­ó»É ¿ ³Õç­Ï³ ÍÝáÕ­Ý»­ñÇ ï³­ÝÁ ¨ ëáë­Ï³­ÉÇ Ó³Û­Ýáí ÙÇ ù³­ÝÇ ³Ý­·³Ù ³½­¹³­ñ³­ñ»É, áñ Ýñ³Ýó ¹áõëï­ñÁ ÍÝ»­Éáõ ¿ Çë­Ï³­Ï³Ý Ø»­ëdz­ÛÇÝ: Üñ³Ýù ³Û¹ Éáõ­ñÁ ѳ­Õáñ­¹»É »Ý Ç­ñ»Ýó Ññ»³ ѳñ¨³Ý­Ý»­ ñÇÝ, ݳ¨ á­ñá­ß»É »Ý, áñ ³Û¹ Éáõ­ñÁ å»ïù ¿ ѳ­Õáñ¹­íÇ µá­Éáñ Ññ»³­Ý»­ ñÇÝ: ºñµ ³­Ù»Ý ͳۭñ»­ñÇó ѳ­í³ù­í»É »Ý Ññ»³­Ý»­ñÁ, Ññ»áõ­ÑÇÝ ³Õ­çÇÏ ¿ ÍÝ»É, ÇÝ­ãÁ µ³­í³­Ï³­ÝÇÝ Éáõñç Ç­ñ³ñ³Ý­óáõÙ ¿ ³­é³­ç³ó­ñ»É ³Ù­µáÕç Ññ»³ Åá­Õáíñ­¹Ç Ù»ç¦ (Ãåíðèõ­ Á­åáåëü, Ôàöåòè, Ìîñê­­âà, Íàó­ êà,1970, ñ. 21): ²Ûë­ï»Õ ï»­ÕÇÝ ¿ µ»­ñ»É ³ß­Ë³ñ­Ñ³­Ñéã³Ï ·Çï­Ý³­ Ï³Ý üñ»­½»­ñÇ ³ß­Ë³­ïáõíÛáõ­ÝÇó Ñ»ï¨Û³É ù³Õ­í³Í­ùÁ. §²­Ù»­ñǭϳ­ÛÇ (ØdzóÛ³É) ݳ­Ñ³Ý·­Ý»­ñÇó Ù»­ÏáõÙ, á­ñÁ ë³Ñ­Ù³­Ý³­ÏÇó ¿ñ ø»Ý­ïáõ­ ÏÇÇÝ, Ùá­ï³­íá­ñ³­å»ë 1830 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ Ñ³ÛïÝ­í»ó ÙÇ ÇÝù­Ý³­Ïáã, á­ñÝ Ç­ñ»Ý Ñéã³­Ï»ó ³ëï­Íáõ áñ­¹Ç, Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý ÷ñÏÇã, á­ñÁ ÏñÏÇÝ Ñ³ÛïÝ­í»É ¿ ºñÏ­ñÇ íñ³, áñ­å»ë­½Ç ëñµ³­åÇÕÍ­Ý»­ñÇÝ, ³Ý­Ñ³­í³ï­ Ý»­ñÇÝ áõ Ù»­Õ³­íáñ­Ý»­ñÇÝ Ïáã ³­ÝÇ Ï³­ï³­ñ»É Ç­ñ»Ýó å³ñï­ùÁ: ܳ ѳ­í³­ï³ó­ÝáõÙ ¿ñ, û »­Ã» Ýßí³Í ų­Ù³­Ý³­ÏáõÙ Ýñ³Ýù ãáõÕÕ­í»Ý, ³ß­Ë³ñ­ÑÁ ÙÇ ³Ïݭóñ­ÃáõÙ ÷ɳ­ï³Ï­Ý»­ñÇ Ïí»­ñ³Í­íÇ: ²Û¹ ½³­é³Ý­ ó³­ÙÇï ѳ­í³Ï­ÝáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ѳ­í³­Ýáõí۳ٵ ÁÝ­¹áõ­Ý»­óÇÝ ÝáõÛ­ÝÇëÏ Ñ³­ñáõëï ¨ ³½­¹»­óÇÏ Ù³ñ­¹ÇÏ: Æ í»ñ­çá, ÙÇ ·»ñ­Ù³­Ý³­óÇ Ýáñ ÷ñÏãÇÝ Ëݹñ»ó Çñ ѳ­Ù»ñÏ­ñ³­óÇ­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ ·»ñ­Ù³­Ý»­ñ»Ý É»½­íáí Ñéã³­ Ï»É ³­Ñ³­íáñ ³­Õ»­ïÁ, á­ñáí­Ñ»ï¨ Ýñ³Ýù ³Ý·­É»­ñ»Ý ã»Ý ѳë­Ï³­ÝáõÙ, ¨ ó³­í³­ÉÇ ÏÉÇ­Ý»ñ, áñ Ñ»Ýó ÙdzÛÝ ³Û¹ å³ï­×³­éáí Ýñ³Ýù ѳ­íÇ­ ﻭݳ­Ï³Ý ݽáí­ùÇ »Ý­Ã³ñÏ­í»Ý: Æ å³­ï³ë­Ë³Ý ¹ñ³, ³Ûë­å»ë Ïáã­ í³Í ÷ñÏÇ­ãÁ Édz­Ï³­ï³ñ ³Ý­Ï»Õ­Íáõí۳ٵ Ëáë­ïá­í³­Ý»ó, áñ ÇÝ­ùÁ ·»ñ­Ù³­Ý»­ñ»Ý ã·Ç­ïÇ: §ÆÝã­å»±ë,- íñ¹áí­í³Í å³­ï³ë­Ë³­Ý»ó ·»ñ­Ù³­ ݳ­óÇÝ, - ¹áõ áñ­¹ÇÝ »ë ³ëï­Íáõ ¨ ã·Ç­ï»±ë ­µá­Éáñ É»­½áõ­Ý»­ñÁ, ¨ ÝáõÛ­ ÝÇëÏ ·»ñ­Ù³­Ý»­ñ»­ÝÁ: âùíÇñ ³Ûë­ï»­ÕÇó, ¹áõ ˳ñ­¹³Ë »ë, ϻխͳ­íáñ áõ Ë»­É³­·³ñ: øá ï»­ÕÁ Ë»­É³­·³­ñ³­ÝáóÝ ¿¦: ²­Ù³­ã»­Éáí Ç­ñ»Ýó ¹Ûáõ­ ñ³­Ñ³­í³­ïáõíÛáõ­ÝÇó, ѳݭ¹Ç­ë³­Ï³Ý­Ý»­ñÁ Íǭͳ­Õ»­óÇÝ áõ óñí»­óÇݦ (æ»ÛÙë æáñç üñ»­½»ñ, àë­Ï» ×Ûáõ­ÕÁ, ºñ¨³Ý,1989 Ã., ¿ç 125): êÇá­ÝÇëï Ñ»­ÕǭݳϭݻñÝ ³Ý­ë³­ë³Ý »Ý: Üñ³Ýù ²ëï­í³­Í³­ßÝãáõÙ ·ñ»É ¨ ÙÇ­ÉÇá­Ý³­íáñ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ѳ­í³­ï³ó­ñ»É »Ý, û Ç­ñ»Ýó ³ñ­Ûáõ­ 43

ݳ­ÏÇ­óÁ` ÐÇ­ëáõ­ëÁ, ÏáõÛ­ëÇó ¿ ÍÝí»É, ÃÉå³ï­í»É ¿ Ññ»³­Ï³Ý Í»­ëáí (§ºñµ áõà û­ñ»­ñÁ ÉÙ³Ý »­Õ³Ý Ù³­Ýáõ­ÏÁ ï³­ñÇÝ ÃÉ÷³­ï»­Éáõ¦. Ôáõ­ ϳë 2:21), Ù³­Ñ³­ó»É, í»­ñ³­Ï»Ý­¹³­Ý³­ó»É, »ñ­ÏÇÝù ¿ µ³ñÓ­ñ³­ó»É áõ, ³ëï­í³Í ¹³é­Ý³­Éáí, ÷á­Ë³­ñÇ­Ý»É ¿ Çñ Ñá­ñÁ` º­Ñá­í³­ÛÇÝ, ¨ ϳ­é³­ í³­ñáõÙ ¿ ïÇ»­½»ñ­ùÁ: (Àëï ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇ` ³ëï­í³­Í³­ó»É ¨ »ñ­ÏÇÝù »Ý µ³ñÓ­ñ³­ó»É µ³­½áõÙ Ññ»³­Ý»ñ, ¹ñ³Ýó Ñ»ï ݳ¨ ÐÇ­ëáõ­ëÇ Ù³Û­ ñÁ): àõ­ñ»ÙÝ, ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇó µËáõÙ ¿, áñ Ññ»³­Ý»­ñÁ Ùßï³­å»ë »ñ­Ïáõ ó­·³­íáñ áõ­Ý»Ý. Ç­ñ³­Ï³­ÝáõÙ Ç­ñ»Ýó ÁÝï­ñ³Í ³­é³ç­Ýáñ­¹Á ¨ »ñ­ÏÇÝù µ³ñÓ­ñ³­ó³Í ¨ ïÇ»­½»ñ­ùÁ ϳ­é³­í³­ñáÕ øñÇë­ïá­ëÁ: §Ð³ñ­ó»ñ ¨ ³­é³­ç³¹­ñ³Ýù­Ý»ñ¦ µ³Å­ÝáõÙ ·ñí³Í ¿. §º­Ï»ù ùÝݳñ­Ï»Ýù ¨ µ³­Ý³­íÇ­×»Ýù: -Ò»ñ ϳñ­ÍÇ­ùáí ÇÝ­ãá±õ­ ²ëï­í³Í ÁÝï­ ñ»ó س­ñdz­ÙÇÝ: î³­ÝÁ ÃÕÃÇ íñ³ Ýϳ­ñÇñ Ññ»ß­ï³Ï: öáñ­Ó»ù Ýϳ­ ñ³­·ñ»É Ó»ñ Ù³Û­ñÇ­ÏÇÝ ¨ س­ñdz٠²ëï­í³­Í³Í­ÝÇÝ: г­Ù»­Ù³­ï»­ó»ù ³Û¹ Ýϳ­ñ³·­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ¦ (¿ç 36): ¸³­ë³·ñ­ùÇ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÁ س­ñdz­ÙÇÝ ÁÝï­ñ»­Éáõ ѳñ­óáõÙ ãå»ïù ¿ ¹Ç­Ù»ÇÝ Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ñÇÝ, ³ÛÉ ÙdzÛÝ` ѳ­ëáõÝ Ù³ñ¹­Ï³Ýó: ÆëÏ ÇÝã í»­ñ³­µ»­ñáõÙ ¿ ÙÛáõë ѳñ­ó³­¹ñáõÙ­­Ý»­ñÇÝ, ³­å³ DZÝ㠭ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ³­ë»É ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý Ïñá­ÝÇ ù³­ñá½­ãáõÃ­Û³Ý ³­éáõ­Ùáí: ⿱ áñ ëáõïÝ áõ ϻխÍÇ­ùÁ ïñ³­Ù³­µ³­ÝáõÃ­Û³Ý »Ý­­Ã³­Ï³ ã»Ý: ÆëÏ ½·³­ÛáõÝ Ù³­Ýáõ­ÏÁ Çñ Ùá­ñÁ »ñ­µ»ù ãÇ Ñ³­Ù»­Ù³­ïÇ ÙÇ ÏÝáç Ñ»ï, áí, Áëï ²ëï­í³­Í³ßÝ­ ãÇ, µ³½­Ù³­½³­í³Ï ¿ »­Õ»É (Ýñ³ ½³­í³Ï­Ý»­ñÇ ³­ÝáõÝ­Ý»ñÝ »Ý` ÐÇ­ ëáõë, г­Ïáµ, êÇ­ÙáÝ, Ðáõ­¹³, Ðáí­ë»÷, سñ­Ã³, ºë­Ã»ñ, êá­Õáí­Ù¿) ¨, ³Û­¹áõ­Ñ³Ý­¹»ñÓ, ÏáõÛë ¿ Ùݳ­ó»É: àõ­ß³·­ñ³í ¿ ¹³­ë³·ñ­ùáõÙ ½»­ï»Õ­í³Í §ÐÇ­ëáõ­ëÁ ¨ Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ñÁ¦ ³­í»­ï³­ñ³­ÝÇó í»ñó­í³Í Éñ³­óáõ­óÇã ÝÛáõ­ÃÁ (¿ç 43). §²ÛÝ û­ñÁ ³­ß³­­ Ï»ñï­Ý»­ñÁ Ùá­ï»­ó³Ý ÐÇ­ëáõ­ëÇÝ ¨ ³­ë³­óÇÝ. §Ø»­½³­ÝÇó á±í­ ¿ Ù»­ ÍÁ »ñÏÝ­ùÇ ³ñ­ù³­ÛáõÃ­Û³Ý Ù»ç¦: ºí ݳ Çñ Ùáï ϳݭã»ó ÙÇ Ù³­ÝáõÏ, ϳݷ­Ý»ó­ñ»ó Ýñ³Ý Ýñ³Ýó Ù»ç áõ ³­ë³ó. §ÖßÙ³­ñÇï »Ù ³­ëáõÙ Ó»½, »­Ã» ã¹³é­Ý³ù áõ ãÉÇ­Ý»ù Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ñÇ å»ë, »ñÏÝ­ùÇ ³ñ­ù³­ÛáõíÛáõ­ ÝÁ ã»ù ÙïÝÇ: àí Çñ ³Ý­ÓÁ Ëá­Ý³ñ­Ñ»ó­ÝáõÙ ¿ ÇÝã­å»ë ³Ûë Ù³­Ýáõ­ÏÁ, »ñÏÝ­ùÇ ³ñ­ù³­ÛáõÃ­Û³Ý Ù»ç ݳ ¿ ٻͦ (سïÃ. 18:1-5): 44

êñ³­ÝÇó ѳë­Ï³ó­íáõÙ ¿, áñ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ¹³­í³­Ý³­µ³­Ýáõí Ûáõ­ÝÁ å³ñ­ï³¹­ñáõÙ ¿ ÉÇ­Ý»É ï·»ï, Ëá­Ý³ñÑ, Ñݳ­½³Ý¹, ¹Ûáõ­ñ³­ ѳ­í³ï, ÇëÏ ÇÝã­å»ë ѳÛï­ÝÇ ¿, »­Ï»­Õ»­óáõ ·á­Ûáõí۳Ý, ѳñë­ï³ó­ Ù³Ý, ѽá­ñ³ó­Ù³Ý áõ ͳ­í³É­Ù³Ý ·É˳­íáñ Ñ»­Ý³­ñ³­ÝÁ Ñ»Ýó ³Û¹­ åÇ­ëÇ Ù³ñ¹Ý ¿: º­Ï»­Õ»­óÇÝ Çñ µ³½­Ù³­¹³ñ­Û³ ÷áñ­Óáí ß³ï É³í ·Ç­ïÇ, û ÇÝã­­å»ë Ï»ñ­ï»É-ëï»Õ­Í»É ¹Ûáõ­ñ³­Ñ³­í³ï­Ý»­ñÇ Ñ³Ý­ñáõÛÃ, ÙÇ Ñ³Ý­ñáõÛÃ, á­ñÁ ¹³­ñ»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï ïÝû­ñÇ­ÝáõÙ ¿ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ×³­Ï³­ï³­·Ç­ñÁ ¨ Ýñ³Ý ï³­ÝáõÙ ³ÛÝ ×³­Ý³­å³ñ­Ñáí, á­ñÁ ѳ­Ù³­å³­­ï³ë­Ë³­ÝáõÙ ¿ ³Û¹ ¹³­í³­Ý³­µ³­ÝáõÃ­Û³Ý Ýå³­ï³­ÏÇÝ: ÆëÏ á±ñÝ­ ¿ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ¹³­í³­Ý³­µ³­ÝáõÃ­Û³Ý Ýå³­ï³­ÏÁ ¨ á±ñÝ­ ¿ ³Û¹ Ýå³­ï³­ÏÇÝ Ñ³ë­Ý»­Éáõ ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý ½»Ý­ùÁ: ÆÙ å³ï­Ï»­ ñ³ó­Ù³Ùµ, ³Û¹ ¹³­í³Ý³­µ³­ÝáõÃ­Û³Ý Ýå³­ï³­ÏÁ ëÇá­Ýǽ­ÙÇ Íñ³·­ñÇ Ç­ñ³­Ï³­Ý³­óáõÙÝ ¿, ÇëÏ Ýå³­ï³­ÏÇÝ Ñ³ë­Ý»­Éáõ ·áñ­ÍÇù-½»Ý­ùÁ, ³Ûë­ å»ë ³­ë³Í, ·áñͭݳ­Ï³Ý-ÏÇ­ñ³­é³­Ï³Ý ëáõñµ »ñ­ñáñ­¹áõ­ÃÛáõÝÝ ¿: ²Ûë »ñ­ñáñ­¹áõíÛáõ­ÝÁ áñ¨¿ Áݹ­Ñ³Ý­ñáõíÛáõÝ ãáõ­ÝÇ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý Ïñá­ÝÇ ³­é³ë­å»­É³­Ï³Ý ëáõñµ »ñ­ñáñ­¹áõÃ­Û³Ý (ѳÛñ ³ëï­í³Í, áñ­¹Ç ³ëï­ í³Í, ëáõñµ Ñá­·Ç) Ñ»ï: ²­Ñ³ ³Û¹ ÏÇ­ñ³­é³­Ï³Ý ëáõñµ »ñ­ñáñ­¹áõÃ­Û³Ý µ³­Õ³¹­ñÇã­Ý»­ñÁ` ³) ٳݭñ³Ïñ­ÏÇï Ù߳ϭí³Í áõ ß³­ñáõ­Ý³­Ï³­µ³ñ ϳ­ï³­ñ»­É³­·áñÍ­íáÕ ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõíÛáõÝ` Ýñµ³­·áõÛÝë ÑÕÏí³Í ó­ï»­ñ³­Ï³­Ýáõí۳ٵ, µ) ýǭݳÝë­Ý»­ñÇ ¨ ß³ñ­Å³­Ï³Ý áõ ³Ý­ß³ñÅ ·áõÛ­ùÇ ³­Ý³­ë»­ÉÇ Ñ³ñë­ïáõíÛáõÝ­Ý»ñ ¨ ¹ñ³Ýó ß³­ñáõ­Ý³­Ï³­Ï³­Ýáõí ÛáõÝÝ ³­å³­Ñá­íáÕ »­ñ³ß­ËÇù, ·) ѳ­í³­ï³ó­Û³É­Ý»ñ, á­ñáÝù Ç­ñ»Ýó »ï¨Çó ï³­ÝáõÙ »Ý ݳ¨ áã ѳ­í³­ï³ó­Û³É­Ý»­ñÇÝ: γñ­ÍáõÙ »Ù, »­Ã» ãÉÇ­ÝÇ ³Û¹ »ñ­ñáñ­¹áõÃ­Û³Ý »ñ­ñáñ¹ µ³­Õ³¹­ñÇ­ãÁ, ³­å³ Ñû¹ë Ïóݹ»Ý ÙÛáõë »ñ­Ïáõ­ëÁ: л勉­µ³ñ, ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ¹³­í³­Ý³­µ³­ÝáõÃ­Û³Ý ·É˳­íáñ ½»Ý­ùÁ ѳ­í³­ï³ó­Û³ÉÝ ¿: ²­Ñ³ û ÇÝ­ãáõ »­Ï»­Õ»­óÇÝ Ñëϳ­ Û³­Í³­í³É ÙÇ­çáó­Ý»ñ ¿ ͳ˭ëáõ٠ѳ­í³­ï³ó­Û³É­Ý»­ñÇ Ñ³­½³­ñ³Ù­Û³Ï­ Ý»­ñÇ ß³­ñ³ë­Û³Ý ß³­ñáõ­Ý³­Ï³­Ï³­ÝáõíÛáõÝÝ ³­å³­Ñá­í»­Éáõ ѳ­Ù³ñ ¨, å»­ïáõÃ­Û³Ý Ñ»ï ѳ­Ù³­Ó³Û­Ý»ó­í³Í, ³­×»ó­ÝáõÙ ¿ ѳ­í³­ï³ó­Û³É­Ý»­ ñÇ Ýá­ñ³­Ýáñ ë»­ñáõݹ­Ý»ñ: ƱÝãÝ­ ¿ »­Ï»­Õ»­óáõ Ñ»­Ý³­ñ³­ÝÇ` ѳ­í³­ï³ó­Û³­ÉÇ ß³ñ­ÅÇã áõÅÝ áõ »­Ï»­Õ»­óáõÝ-¹³­í³­Ý³­µ³­Ýáõí۳­ÝÁ ÝíÇñ­í³Í ÉÇ­Ý»­Éáõ ¹ñ¹³­å³ï­×³­ éÁ: ¸ñ¹³­å³ï­×³­éÁ ã·Ç­ï³Ïó­í³Í, »ñ¨³­Ï³­Û³­Ï³Ý áõ ëË³É ÁÙ­ µéÝ³Í ß³­Ñ³­Ùá­ÉáõíÛáõÝÝ ¿` Ù»é­Ý»­Éáõó Ñ»­ïá ¹ñ³Ë­ïáõ٠ѳÛïÝ­í»­Éáõ 45

ß³­Ñ³·ñ·­éáõíÛáõ­ÝÁ: ²Û­ëÇÝùÝ` ³é¨ïáõñ. §ºë ù»½ »Ù ÝíÇ­ñ³­µ»­ñáõÙ ÇÙ Ï۳ݭùÁ ¨ ÇÙ ³­å³­·³Ý, ÇëÏ ¹áõ ³Ý¹ñ­ßÇ­ñÇÙ­Û³Ý Ï۳ݭùáõÙ ÇÝÓ Ñ³­Ù³ñ Ýå³ë­ï³­íáñ å³Û­Ù³Ý ³­å³­Ñá­íÇñ¦: àÕ­µ»ñ­·³­Ï³Ý ¿, áñ ³Ý­Ñ³­ïÁ »ñ¨³­Ï³­Û³­Ï³Ý ¿³­ÏÇ` øñÇë­ïá­ëÇ Ñ»ï å³Û­Ù³­Ý³­·Çñ ¿ ÏÝùáõÙ ¨ ·á­ÛáõíÛáõÝ ãáõ­Ý»­óáÕ ³Û¹ ˳µ­Ï³Ý­ùÇÝ ³Ý­Ñ³­Ù»­Ù³ï ³­í»­ÉÇ ß³ï ¿ íëï³­ÑáõÙ, ù³Ý, ³­ë»Ýù, Çñ µ³­ñ»­Ï³Ù­Ý»­ñÇ Ï³Ù å»­ïáõÃ­Û³Ý Ñ»ï ÏÝù³Í Ç­ñ³­Ï³Ý å³Û­Ù³­Ý³·­ñÇÝ: ÆëÏ »­Ï»­Õ»­óÇÝ É³­í³­·áõÛÝë ·Ç­ïÇ Ñ³­í³­ï³ó­Û³É­Ý»­ñÇ Ñ»ï í³ñ­í»­Éáõ Ó¨Á: Üñ³Ý­óÇó 峭ѳÝç­ íáõÙ ¿` §øáõ µá­Éáñ ëñïáí¹ î¿­ñá­çÁ ³­å³­õÇ­Ý¿ ¨ ùáõ Ç­Ù³ë­ïáõ­ û³Ý¹ ÙÇ° íëï³­ÑÇñ¦ (²­é³­Ï³ó 3: 5), ϳÙ` §Æ­Ù³ë­ïáõ­Ã»³Ý ëÏǽ­µÁ î¿­ñá­çÁ í³ËÝ ¿¦ (²­é³­Ï³ó 1:7): ÆëÏ îÇ­ñáçÝ ³­å³­íÇ­ Ý»­ÉÁ Ýß³­Ý³­ÏáõÙ ¿` ѳ­í³­ï³É ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãáõÙ ³Ù­÷á÷­í³Í µá­Éáñ Ñá­ñÇÝ­í³Í­Ý»­ñÇÝ, ³Û­ëÇÝùÝ` ³­é³ë­å»É­Ý»ñÝ ÁÝ­¹áõ­Ý»É áñ­å»ë Ç­ñ³­ ϳ­ÝáõíÛáõÝ. áñ ѳ­í»ñ­Åá­ñ»Ý »­Õ»É ¿ áõ ϳ ³­Ù»­Ý³­Ï³­ñáÕ º­Ñá­í³Ý, á­ñÁ áãÝ­ãÇó ëï»Õ­Í»É ¿ ïÇ»­½»ñ­ùÁ, ÉáõÛ­ëÁ µ³­Å³­Ý»É ¿ ˳­í³­ñÇó, Ñá­ÕÇó ³Ûñ ¨ ëñ³ Ïá­ÕáëÏ­ñÇó ¿É ÏÇÝ ¿ ëï»Õ­Í»É, áñ Ññ»³Ý ·á­ï»­ Ù³ñ­ïáõÙ Ñ³Õ­Ã»É ¿ ïÇ»­½»ñ­ùÁ ëï»Õ­Íá­ÕÇÝ, áñ ݳ ¿É ºñÏ­ñ³­·áõÝ­¹Á ÝíÇ­ñ»É ¿ Ññ»³­Ý»­ñÇÝ, áñ º­Ñá­í³Ý, Ññ»ß­ï³Ï­Ý»­ñÁ, »ñϭݳ­ÛÇÝ Éáõ­ë³­ ïáõ­Ý»­ñÁ, ÙÇ­ç³ï­Ý»­ñÁ, µÝ³­Ï³Ý »ñ¨áõÛíݻñÝ áõ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ ñÁ ÏéíáõÙ »Ý Ññ»³­Ý»­ñÇ Ñ³­Ï³­é³­Ïáñ¹­Ý»­ñÇ ¹»Ù, áñ Ññ»³ ÏáõÛ­ëÇó ÍÝí³­ÍÁ Ù»é­Ý»­Éáõó Ñ»­ïá ѳ­ñáõíÛáõÝ ¿ ³­é»É, »ñ­ÏÇÝù µ³ñÓ­ñ³­ó»É... ²Ûë ³­Ù»­ÝÁ ѳ­í³­ï³ó­Û³É­Ý»­ñÇ ·Ç­ï³Ï­óáõÃ­Û³Ý Ù»ç ³Ù­ñ³·ñ­í³Í »Ý áñ­å»ë Ç­ñ³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ, ³­Ý³­é³ñ­Ï»­ÉÇ ×ßÙ³ñ­ïáõíÛáõÝ­Ý»ñ: Æ­½áõñ ã¿, áñ ·Çï­Ý³­Ï³Ý­Ý»­ñÁ åݹáõÙ »Ý, áñ ²ëï­í³­Í³­ßáõÝãÝ ³­Ù³­Û³ó­ÝáõÙ ¿ Ù³ñ­¹áõÝ: ¸³­ñ»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï Ù³ñ¹­Ï³Ýó ÑÇ­Ù³­ñ³ó­ñ»É áõ Ùá­Éá­ñ»ó­ñ»É »Ý: ²Û¹ ·áñ­ÍÁݭó­óÁ ß³­ñáõ­Ý³Ï­íáõÙ ¿, ù³­ÝÇ áñ »­Ï»­Õ»­óÇÝ, ßÝáñ­ÑÇí ëÇá­Ýǽ­ÙÇ ÝÙ³Ý ½á­ñ»Õ áõ­ÅÇ, Ùßï³­å»ë ϳ­ñá­Õ³­ÝáõÙ ¿ û·­ï³­·áñ­ Í»É Çñ ù³­Õ³­ù³­Ï³Ý Ç߭˳­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ¨ ѳ­í³­ï³ó­Û³É­Ý»­ñÇ µ³­Ý³Ï áõ­Ý»­Ý³É: ¼ÇÝ­íá­ñ³·­ñáõ­ÙÁ ÝáõÛÝÝ ¿ Ùݳ­ó»É. §ò»É­ëáõ­ëÁ 2-ñ¹ ­¹³­ñÇ ùñÇë­ ïá­ÝÛ³­Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ ·ñ»É ¿, áñ Ýñ³Ýù §ó³Ý­Ï³­ÝáõÙ ¨ ϳ­ñáÕ »Ý ·ñ³­í»É ÙdzÛÝ ÷áù­ñ³­Ñ³­ë³Ï­Ý»­ñÇÝ, ëïá­ñÇÝ Í³­·áõÙ áõ­Ý»­óáÕ­Ý»­ ñÇÝ, ³Ý­ÏÇñíݻ­ñÇÝ, ëïñáõÏ­Ý»­ñÇÝ ¨ »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇݦ (². èá­µ»ñï­ ëáÝ, øñÇë­ïá­Ý»áõÃ­Û³Ý Í³­·áõ­ÙÁ, ºñ¨³Ý, 1965 Ã., ¿ç 12): ä³ñ½ ¿, áñ ëïá­ñÇÝ Í³­·áõÙ áõ­Ý»­óáÕ­Ý»­ñÇÝ, ³Ý­ÏÇñíݻ­ñÇÝ ¨ 46

ëïñáõÏ­Ý»­ñÇÝ ù³­ñá½­ãáõí۳ٵ Ïñá­ÝÇ Ù»ç Áݹ·ñ­Ï»­ÉÁ »­Ï»­Õ»­óáõ ѳ­Ù³ñ ³ÛÝ ³ñ­Å»ùÝ áõ ϳñ¨á­ñáõíÛáõ­ÝÁ ãáõ­ÝÇ, ÇÝã »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇÝ, ù³Ý­½Ç ëïá­ñÇÝ áõ ëïñϳ­Ï³Ý ͳ­·áõÙ áõ­Ý»­óáÕ­Ý»­ñÁ ¨ ³Ý­ÏÇñíݻ­ ñÁ áã ÙdzÛÝ µ³­Ý³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý Ùó·Ý­Ù³Ý áõ Ïáñë­ïÇ å³ï­×³­éáí »Ý Ïñá­Ý³­Ï³Ý ѳ­Ù³ÛÝ­ùÇ Ù»ç Áݹ·ñÏ­íáõÙ, ³Ûɨ ÝÛáõ­Ã³­Ï³Ý ß³­ÑÇ ³Ïݭϳ­ÉÇ­ùáí: гë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¿, áñ ³Ûë­åÇ­ëÇ Ïǭ볭ϻխͳ­íáñ ѳ­í³­ ï³ó­Û³É­Ý»­ñáí »­Ï»­Õ»­óÇÝ ³­å³­·³ ãÇ áõ­Ý»­Ý³: àõ­ñÇß ¿ »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ å³­ñ³­·³Ý: êñ³Ýù ¹»é¨ë ­·Ç­ï³­Ï³Ý ·Ç­ï»­ÉÇù­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­ Ë³Ý å³­ß³ñ ãáõ­Ý»Ý, ¹Ûáõ­ñ³­Ñ³­í³ï »Ý ¨, ÇÝã­å»ë óáõÛó ¿ ï³­ÉÇë Ï۳ݭùÁ, »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ Ù»ç ѻ߭ïáõí۳ٵ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ³Ù­ñ³·­ñ»É ó³Ý­ ϳ­ó³Í ·³­Õ³­÷³ñ, á­ñÇÝ Ñ³­í³­ï³ñ­Ù³­µ³ñ Ïͳ­é³­Û»Ý Ç­ñ»Ýó áÕç Ï۳ݭùÇ Áݭóó­ùáõÙ, ù³Ý­½Ç ٳݭϳ­Ï³Ý ѳ­ë³­ÏáõÙ Ù³­ïáõó­í³Í ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñÁ ѻ߭ïáõí۳ٵ ³Ù­ñ³·ñ­íáõÙ »Ý ݳ¨ »Ý­Ã³­·Ç­ï³Ï­ óáõÃ­Û³Ý Ù³­Ï³ñ­¹³­ÏáõÙ: ÐÇ­ß»Ýù û­Ïáõ½ ٳ٭Éáõù­Ý»­ñÇ Ï³Ù »­ÝÇ­ã»­ ñÇ­Ý»­ñÇ û­ñǭݳ­ÏÁ, á­ñáÝù ѳ­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ý ¹³ë­ïdz­ñ³­ÏáõíÛáõÝ ëﳭݳ­Éáí` Ïá­ïá­ñáõÙ ¿ÇÝ ÝáõÛ­ÝÇëÏ Ç­ñ»Ýó ÍÝáÕ Åá­Õáíñ­¹ÇÝ: г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ å»­ï³­Ï³Ý ÏñáÝ ¹³ñÓ­ÝáÕ å³ñè ¶ñÇ­­·á­ñÁ, á­ñÇÝ Ù»Ýù ¹³­ñ»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï ¶ñÇ­·áñ Éáõ­ë³­íá­ ñÇã »Ýù ³Ý­í³­ÝáõÙ, Éáõ­Í»É ¿ ݳ¨ ³­Ù»­Ý³³­é³Ýó­ù³­ÛÇÝ ËݹÇñ­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁ` Ñ³Û Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ñÇÝ Ýáñ Ïñá­ÝÇ ³­å³­·³ ù³­ñá­½Çã­Ý»ñ ¹³ñÓ­Ý»­ ÉÁ, ¨ ¹³ ³ÛÝ­­åÇ­ëÇ ÑÇÙ­ùÇ íñ³ ¿ ¹ñ»É, áñ ³é ³Û­ëûñ ß³­ñáõ­Ý³Ï­íáõÙ ¿: лÝó ÝáõÛÝ ³½­·Çó ³­å³½­·³­ÛÇÝ Ï³¹­ñ»ñ å³ï­ñ³ë­ï»­Éáõ ѳñ­ óáõÙ, å³ñè ²­Ý³­ÏÇ áñ­¹Ç ¶ñÇ­·á­ñÁ ÝáõÛÝ­å»ë ÷³Û­ÉáõÝ Ï»ñ­åáí ¿ ¹ñë¨á­ñ»É Çñ ë¨ Ñ³Ý­×³­ñÁ: ²­·³­Ã³Ý­·»­Õá­ëÁ ·ñáõÙ ¿. §ÜáõÛÝ­å»ë [¶ñÇ­·á­ñÁ] ѳ­Ùá­½»ó ó­·³­íá­ñÇÝ, áñ ½³­Ý³­½³Ý ·³­í³é­Ý»­ ñÇó, ÏáÕ­Ù»­ñÇó, ³Ûɨ³ÛÉ ï»­Õ»­ñÇó ٳݭϳÝó µ³½­ÙáõíÛáõÝ Ñ³­í³­ù»Ý áõ­ëáõ­ó³­Ý»­Éáõ Ýå³­ï³­Ïáí, ·³­½³­Ý³­ÙÇï, í³Û­ ñ»­Ý³­·áõÛÝ ¨ ×Ç­í³­Õ³­µ³­ñá ·³­í³é­Ý»­ñÇ µÝ³­ÏÇã­Ý»­ñÇÝ, á­ñáÝó Áݹ­·ñÏ»ó áõ­ëáõó­Ù³Ý Ù»ç ¨ Ñá·¨áñ ëÇ­ñáí áõ »­é³Ý­¹áí í»­ñ³ó­ñ»ó ¹¨»­ñÇ áõ ëÝá­ïÇ Ïáõé­ù»­ñÇ å³ß­ï³­ÙáõÝ­ùÇ ß³­ñ³­í³­Ñáï ³ÕïÝ áõ ųݭ·Á ¨ ³ÛÝ­ã³÷ Ñ»­é³ó­ñ»ó Ç­ñ»Ýó µáõÝ µ³ñ­ù»­ñÇó, ÙÇÝ㨠áñ Ýñ³Ýù ³­ë³­óÇÝ, û §Ùá­é³­ó³ ÇÙ Åá­Õáíñ­¹ÇÝ áõ ÇÙ Ñáñ ïáõ­ÝÁ¦: îñ¹³ï ó­·³­íá­­ñÁ г­Ûáó »ñÏ­ñÇ ï³ñ­µ»ñ ÏáÕ­Ù»­ñÇÝ Ññ³­Ù³Ý ïí»ó` Çñ Ç߭˳­ÝáõÃ­Û³Ý Ý³­Ñ³Ý·­Ý»­ñÇó, ·³­í³é­ Ý»­ñÇó, áõë­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ Ù³­ï³Õ Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ñÇ µ³½­ÙáõíÛáõÝ 47

µ»­ñ»É ¨ Ýñ³Ýó íñ³ ÑÙáõï áõ­ëáõ­óÇã­Ý»ñ ϳñ­·»É: ²­é³­í»­É³­ å»ë ùñÙ»­ñÇ åÕͳ­·áñÍ ó»­ÕÇÝ ¨ Ýñ³Ýó Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ñÇÝ ³ÛÝ­ ï»Õ ѳ­í³­ù»É, ѳñ­Ù³ñ ï»­Õ»­ñáõÙ ¹³ë-¹³ë ËÙµ»É ¨ ³å­ñáõë­ïÇ Ãá­ß³Ï Ýß³­Ý³­Ï»É: Üñ³Ýó »ñ­Ïáõ Ù³­ëÇ µ³­Å³­Ý»­óÇÝ, á­Ù³Ýó ïí»­ óÇÝ ³­ëá­ñÇ ¹åñáõÃ­Û³Ý ¨ á­Ù³Ýó` ѻɭɻ­Ý³­Ï³Ý: ¸ñ³­Ýáí Çë­ÏáõÛÝ, ÙÇ ³Ïݭóñ­ÃáõÙ, »ñÏ­ñÇ í³Û­ñ»­Ý³­ÙÇï, ¹³­ï³ñ­Ï³­ëáõÝ ¨ ³­Ý³ë­ ݳ­µ³­ñá µÝ³­ÏÇã­Ý»ñÝ ³­ñ³­·á­ñ»Ý Ù³ñ­·³­ñ»³­·»ï, ³­é³­ù»­É³­Í³­ Ýáà ¨ ²­í»­ï³­ñ³­ÝÇ Å³­é³Ý­·áñ¹­Ý»ñ ¹³ñ­Ó³Ý áõ ³ëï­í³­Í³­ÛÇÝ µá­ Éáñ ³­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ áã ÙÇ µ³­Ýáí ³Ý­ï»Õ­Û³Ï [ãÙݳ­óÇÝ]: ºí ¹³ñÓ­Û³É ß»Ý áõ ³Ý­ß»Ý ï»­Õ»­ñáõ٠ѳë­ï³­ï»ó ¹³ß­ï³µ­Ý³Ï, ß»­Ý³­µÝ³Ï, É»é­Ý³­µÝ³Ï, ³Ý­Ó³­í³µ­Ý³Ï, ³ñ­·»­É³µ­Ý³Ï í³­ ݳ­Ï³Ý­Ý»­ñÇ µ³­½áõÙ áõ ³Ý­Ñ³­Ù³ñ ËÙµ»ñ: øñÙ»­ñÇ áñ­¹Ç­Ý»­ ñÇó á­Ù³Ýó ³­é³í ³­ß³­Ï»ñï, Ó»é­Ý³­ëáõÝ ¹³ñÓ­ñ»ó, ç³­ÝáõÙ ¿ñ áõ­ëáõÙ ï³É Ýñ³Ýó Ñá·¨áñ Ëݳ٭ùáí áõ »ñÏ­Ûáõ­Õáí ¹³ë­ïdz­ñ³­ Ï»É... ºí ²Õ­µÇ³­Ýá­ëÇÝ` ×ßÙ³­ñÇï ¨ ³ëï­í³­Í³­ë»ñ Ù³ñ­¹áõÝ Ãá­Õ»ó ³ñ­ùáõ­ÝÇ ¹é³Ý µÝ³­ÏÇã­Ý»­ñÇÝ »­åÇë­Ïá­åáë, ¨ ÇÝ­ùÁ ų­Ù³­Ý³Ï ³é ų­Ù³­Ý³Ï ³Ýµ­Ý³Ï É»é­Ý»ñÝ ¿ñ »­­­­­É­­ÝáõÙ, áõñ ¨ ÇÝùÝ Çñ ³Ý­Óáí ÇëÏ û­ñÇ­Ý³Ï ¿ñ óáõÛó ï³­ÉÇë: ´á­Éáñ Ù»­Ý³ë­ï³Ý­Ý»­ñÇó ³é­ÝáõÙ ¿ñ á­ñáß ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ñÇ ¨ ·ÝáõÙ ¹³é­ÝáõÙ ¿ñ É»é­Ý³ÏÛ³ó, Ù»­Ý³Ï­Û³ó, ÙïÝáõÙ ¿ñ Ëá­éáã­Ý»­ñÇ áõ ×»Õ­ù»­ñÇ Ù»ç ¨ ³é­ûñ­Û³ ëÝáõÝ­¹Á ѳۭóۭÃáõÙ Ëá­ ï»­Õ»Ý áõ­ï»­ÉÇù­Ý»­ñáí: ²Ûë­å»ë` íßï³­ÏÛ³ó ïϳ­ñáõÃ­Û³Ý ¿ÇÝ ³ÝÓ­ ݳ­ïáõñ ÉÇ­ÝáõÙ, Ù³­Ý³­í³Ý¹ áñ ³ã­ùÇ ³éç¨ áõ­Ý»ÇÝ ³­é³­ù»­É³­Ï³Ý Ëáë­ùÇ ÙËǭó­ñáõíÛáõ­ÝÁ, û §»ñµ ïϳ­ñ³­ÝáõÙ »Ù øñÇë­ïá­ëÇ Ñ³­ Ù³ñ` ³ÛÝ Å³­Ù³­Ý³Ï ½á­ñ³­ó³Í »Ù ÉÇ­ÝáõÙ¦ ¨ û` §³­í»­ÉÇ É³í ¿ å³ñ­Í»­Ý³É ïϳ­ñáõí۳ٵ, áñ­å»ë½Ç ÇÙ Ù»ç µÝ³Ï­íÇ øñÇë­ ïá­ëÇ ½á­ñáõíÛáõ­ÝÁ¦ (²­·³­Ã³Ý­·»­Õáë, 839, 840, 845, 846): î³ñ­µ»ñ ï»­Õ»­ñÇó §Ù³Ý­Ï³Ýó µ³½­ÙáõíÛáõÝ Ñ³­í³­ù»­ÉÁ¦, §ÑÙáõï áõ­ëáõ­óÇã­Ý»ñ ϳñ­·»­ÉÁ¦ ÑÇ­ß»ó­ÝáõÙ ¿ í»ñ­çÇÝ Ñ³ñ­Ûáõ­ñ³Ù­Û³­ÏÇ Ð³­­Ûáó º­Õ»é­ÝÁ ¨ Ýñ³ ѻ勉Ýù­Ý»­ñÁ, »ñµ Ñ³Û Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ñÇÝ §ÑÙáõï áõ­­ëáõ­ óÇã­Ý»­ñÁ¦ Ãñù³ó­ÝáõÙ ¨ ³­í»­ÉÇ Ùá­ÉÇ Ñ³­Û³ï­Û³ó ¿ÇÝ ¹³ñÓ­ÝáõÙ, ù³Ý Ç­ñ»Ýù Ãáõñ­ù»ñÝ »Ý: º­Ã» ³½­·áõí۳ٵ å³ñè ¶ñÇ­·á­ñÁ §ùñÙ»­ñÇ áñ­¹Ç­Ý»­ñÇó á­Ù³Ýó ³­­é³í ³­ß³­Ï»ñï, Ó»é­Ý³­ëáõÝ ¹³ñÓ­ñ»ó¦, ³­å³ ³ñ¹­Ûá±ù ­ÝáõÛÝ ×³­Ï³­ï³­­·ñÇÝ ã³ñ­Å³­Ý³­ó³Ý ÙÛáõë Ñ³Û Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ ñÁ: ²ñ¹­Ûá±ù ¶­ñÇ­·á­ñÇ Ï³ñ­­·³Í §ÑÙáõï áõ­ëáõ­óÇã­Ý»­ñǦ ¹³ë­ïdz­ ñ³­Ï³Í Ñ³Û Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ñÁ ã¿ÇÝ, áñ ѳ­ëáõÝ ï³­ñÇ­ùáõ٠ϳ­ñá­Õ³­ÝáõÙ 48

¿ÇÝ ëå³­Ý»É ³Ý­·³Ù Ç­ñ»Ýó ÍÝáÕ­Ý»­ñÇÝ, »­Ã» Ýñ³Ýù ß³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ ¿ÇÝ Ñ³ñ­·»É Ç­ñ»Ýó ³½­·³­ÛÇÝ` г­Ûáó ³­í³Ý­¹³­Ï³Ý å³ß­ï³­ÙáõÝ­ùÁ: ÆëÏ ³ÛÝ, áñ Ñ³Û Ù³ñ­¹ÇÏ ³­ë»É »Ý, û §Ùá­é³­ó³ ÇÙ Åá­Õáíñ­¹ÇÝ áõ ÇÙ Ñáñ ïáõ­ÝÁ¦, ³­Ûá, ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý Ïñá­ÝÇ Ýå³­ï³Ï­Ý»­ñÇó Ù»ÏÝ ¿É Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ñ»Ýó Ó»é­Ý³­ëáõÝ ¹³ñÓ­Ý»ÉÝ áõ Ç­ñ»Ýó ÍÝáÕ Åá­ Õáíñ­¹Çó û­ï³­ñ»É-Ñ»­é³ó­Ý»ÉÝ ¿: ºí ³Ûë­ûñ Ù»Ýù ½³ñ­Ù³­ÝáõÙ »Ýù, áñ ³½­·³­ë»ñ ã»Ýù ¨ ³Ý­·³Ù ³Ý­Ñ³­ï³­Ï³Ý ³ñ­Å³­Ý³­å³ï­íáõÃ­Û³Ý ·Ç­ï³Ï­óáõ­ÙÇó ѳ­Ù³ñ­Û³ ½ñÏí³Í` ß³­ñáõ­Ý³­Ï³­­µ³ñ Ïá­ñáõëï­Ý»ñ »Ýù ³ñ­Ó³­Ý³·­ñáõÙ, ݳ¨ Ñå³ñ­ï³­ÝáõÙ »Ýù, áñ ÐÇ­ëáõë øñÇë­ïá­ëÇ ëÇ­ñ»­ÉÇÝ »Ýù, ù³Ý­½Ç ³Ý­Ñ³­çá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ, ¹Åµ³Ë­ïáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ áõ áÕ­µ»ñ­·áõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ 1700 ï³­ñÇ ¿, ÇÝã ³­é³­ïá­ñ»Ý áõ­Õ»Ï­óáõÙ »Ý Ù»½... سݭÏáõÃ­Û³Ý ï³­ñÇ­ùÇó Ù³ñ­¹áõÝ Ý峭ﳭϳۭÝá­ñ»Ý ¹³ë­ïdz­ ñ³­­Ï»­Éáõ ѻ勉Ýù­Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ ³ñ­Å»­ù³­íáñ ï»­Õ»­ÏáõíÛáõÝ ¿ å³­ ñáõ­Ý³­ÏáõÙ äɳ­ïá­ÝÇ (427-347 ÃÃ., Ù.Ã.³.) §ø³­ñ³Ý­Ó³­íÇ Ëáñ­ Ññ¹³­ÝÇ­ßÁ¦ ³ß­Ë³­ïáõíÛáõ­ÝÁ: ²Ûë­ï»Õ Ýϳ­ñ³·ñ­í³Í ¿ Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ç­ñ³­Ï³Ý Ï۳ݭùÁ ·Ç­ï³Ï­ó»­Éáõó ¨ Áݭϳ­É»­Éáõó ½ñÏ»­Éáõ ¨ Ñá­ñÇÝ­í³Í ëï»­ñ»á­ïÇ­å»­ñáí ϳ­é³­í³­ñ»­Éáõ, Ó»é­Ý³­ëáõÝ ¹³ñÓ­Ý»­Éáõ áÕ­µ»ñ­ ·³­Ï³Ý å³ï­­Ï»­ñÁ` §ºí ÷áù­ñáõó Ýñ³Ýó áï­ù»­ñÇÝ áõ å³­ñ³­ Ýá­óÇÝ Ï³­å³Ýù ¿ ¹ñí³Í, ³ÛÝ­å»ë, áñ Ù³ñ­¹ÇÏ ã»Ý ß³ñÅ­íáõÙ ¨ ï»ë­ÝáõÙ »Ý ÙdzÛÝ ³ÛÝ, ÇÝ­ãÁ áõ­ÕÇÕ Ýñ³Ýó ³ã­ù»­ñÇ ³éç¨áõÙÝ ¿, ù³­ÝÇ áñ ³Û¹ ßÕó­Ý»­ñÁ ÃáõÛÉ ã»Ý ï³­ÉÇë ·Éáõ­ËÁ ßñç»É¦: ²Û­ëÇÝùÝ` ï»ë­ÝáõÙ »Ý ÙdzÛÝ ³ÛÝ, ÇÝã Ãáõۭɳï­ñ»­ÉÇ ¿: ÆëÏ ³ã­ù»­ñÇ ³éç¨áõÙ ¹ñí³­ÍÁ` Ãáõۭɳï­ñ»­ÉÇÝ, ³ß­Ë³ñ­ÑÇ Ï»ÕÍ å³ï­Ï»ñÝ ¿: Ðé㳭ϳ­íáñ ³ëï­í³­Í³­µ³Ý ¶ñÇ­·áñ î³Ã¨³­óÇÝ å³ñ­½³­µ³­ÝáõÙ ¿, û »­Ï»­Õ»­óÇÝ ÇÝã §·Ç­ï»­ÉÇù¦ ¿ ï³­ÉÇë ³­ß³­Ï»ñ­ïÇÝ. §Ø³­Ýáõ­ÏÁ Ùáï ¿ µÝ³­Ï³Ý µ³­ñáõÝ »õ ³Ý­Ù»­Õáõí۳­ÝÁ, (Ýñ³) ½·³­Û³­ñ³Ý­Ý»­ ñÁ ³­í»­ÉÇ ÷³­÷áõÏ »Ý, »õ ÷³­÷áõÏ Ùá­ÙÇ ÝÙ³Ý ³­í»­ÉÇ É³í ¿ ³ñ­ï³ïå­íáõÙ ÏÝÇ­ùÇó, ³×­Ù³Ý »õ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ï³­ñÇ­ùáõÙ ¿, á­ñÇ Ñ³­Ù³ñ ³­í»­ÉÇ ³­ñ³· ¿ ÁÙµé­ÝáõÙ ³­Ù»Ý ÇÝã »õ ëá­íá­ñáõÙ... í³ñÅ­íáõÙ ¿ Ç­Ù³ë­ïáõÝ­Ý»­ñÇ Ëñ³­ïáí, í³ñÅ­íáõÙ ¿ êáõñµ ¶ñùáí, áí ÏñÃíáõÙ ¿ ·áñͭݳ­Ï³Ý ³­é³­ùÇ­Ýáõí۳ٵ, ³ÛÝ­åÇ­ëÇÝ êáõñµ Ðá­·áõ Ç­Ù³ë­ïáõí۳ÝÝ ¿ ѳë­ÝáõÙ¦ (¶ñÇ­·áñ î³Ã¨³­óÇ, êá­Õá­Ùá­ÝÇ ·ñù»­ñÇ Ù»Ï­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, ºñ¨³Ý, 2009 Ã., ¿ç 159): ²Ûë­ ï»Õ å³ñ½ ѳë­Ï³ó­íáõÙ ¿, û ÇÝ­ãá±õ­ »­Ï»­Õ»­óÇÝ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý 49

áõë­ÙáõÝù ¿ ù³­ñá­½áõÙ Ù³ñ­¹áõ ³­Ù»­Ý³­í³Õ ï³­ñÇ­ùÇó` ÝáõÛÝ­ÇëÏ û­ñá­ ñá­óÇó ëÏë³Í: ºí ѳë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¿, áñ Ù³ñ¹Ý ÇÝã­ù³Ý ½áõñÏ ¿ ·Ç­ï³­ Ï³Ý ·Ç­ï»­ÉÇù­Ý»­ñÇó, Ù³­Ý³­í³Ý¹ ³×­Ù³Ý ݳ˭ݳ­Ï³Ý ÷áõ­ÉáõÙ, ÇÝã­ å»ë ϳ­ë»ñ ³ëï­í³­Í³­µ³­ÝÁ` §½·³­Û³­ñ³Ý­Ý»­ñÁ ³­í»­ÉÇ ÷³­÷áõÏ »Ý, »õ ÷³­÷áõÏ Ùá­ÙÇ ÝÙ³Ý ³­í»­ÉÇ É³í ¿ ³ñ­ï³ïå­íáõÙ ÏÝÇ­ùÇó¦: ÆëÏ ÏÝÇ­ùÁ, å³ñ½ ¿ áñ ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇ µá­í³Ý­¹³­ÏáõíÛáõÝÝ ¿, êåÇ­Ýá­½³­ ÛÇ µ³­é»­ñáí` §²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇ Ù»­é³Í ï³­é»ñݦ »Ý: ²ëï­í³­Í³­µ³­ÝÇ ³Û¹ ÝáõÛÝ ³ß­Ë³­ïáõÃ­Û³Ý Ù»Ï ³ÛÉ ù³Õ­í³Í­ùÇó å³ñ½ »ñ¨áõÙ ¿, û »­Ï»­Õ»­óÇÝ Ç­Ù³ë­ïáõíÛáõÝ ³­ë»­Éáí DZÝã­ ¿ Ñ³ë­ Ï³­Ýáõ٠ϳ٠ÇÝ­ãá±õ­ ³ÝÓ­ÝÇ߭˳Ý, ³Û­ëÇÝùÝ` µ³­Ý³­Ï³Ý ÉÇ­Ý»­ÉÁ ¨ ë»­ ÷³­Ï³Ý ϳÙù ¹ñë¨á­ñ»­ÉÁ ³Ë­ïÇ ³­ÏáõÝù ¿ ѳ­Ù³­ñáõÙ. §Ø³Ý­Ï³­Ï³Ý ѳ­ë³­ÏÁ Ù»Õ­ùÇ ÷áõß ãÇ å³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ. ÁÝ­¹áõ­ÝáõÙ ¿ ³­Ù»Ý Ëñ³ï »õ ³Ý­Ùá­é³ó å³­ÑáõÙ: ÆëÏ »ñµ ãÇ í³ñÅ­íáõÙ Ëñ³ï­Ý»­ñáí, ѳ­ë³ÏÝ ³­×»­ÉáõÝ ½áõ­·ÁÝ­Ã³ó ³­×áõÙ »Ý ݳ¨ ³Ë­ï»­ñÁ: ²Û¹ ų­Ù³­Ý³Ï ³ÝÓ­ ÝÇß­Ë³Ý Ï³Ù­ùáí Ñ»­ï³­Ùáõï ¿ ÉÇ­ÝáõÙ ³Ë­ïÇÝ ¨ ³ÛÉ¨ë ­ãÇ Ñ³­ í³­ïáõÙ ³ëï­í³­Í³­ÛÇÝ áõË­ïÇÝ ¨ å³ï­íÇ­ñ³Ý­Ý»­ñÇÝ: ê³ Ññ»³­Ý»­ñÇ áõË­ïÇ Ù³­ëÇÝ ¿: ÆëÏ Ù»½ î»­ñÁ ²­í»­ï³­ñ³Ý­Ý»­ñáí ûñÑ­Ý»ó, áñ ³­ëáõÙ ¿. §Æ٠ѳۭñÁ ÇÝÓ áõË­ï»ó ³ñ­ù³­ÛáõíÛáõÝ, »õ »ë Ó»½ »Ù Ëáë­ï³­ÝáõÙ, áñ­å»ë­½Ç µ³½­Ù»ù ï³ë­Ý»ñ­Ïáõ ·³­Ñ»­ñÇ íñ³: (§ºë Ï’áõË­ï»Ù Ó»­½Ç ó­·³­õá­ñáõ­ÃÇõÝ ÙÁ, ÇÝã­å¿ë Ç٠гÛñë ÇÝ­ÍÇ Ã³­·³­õá­ñáõ­ÃÇõÝ ÙÁ ï³É áõË­ï»ó. áñ­å¿ë ½Ç ¹áõù ÇÙ ë»­Õ³­Ý¿ë áõ­ ï¿ù áõ ËÙ¿ù Ç٠ó­·³­õá­ñáõ­Ã»³Ýë Ù¿ç »õ ³­Ãáé­Ý»­ñáõ íñ³Û ÝëïÇù Æë­ñ³­Û¿­ÉÇ ï³ë­Ý»ñ­Ïáõ ó»­Õ»­ñÁ ¹³­ï»­Éáõ¦. (ÔáõÏ. 22:29-30), ÇëÏ ³Ûë áõË­ïÁ ³Ý­Ùá­é³ó Ïå³­Ñ»Ý Ýñ³Ýù, áí­ù»ñ ٳݭÏáõí Ûáõ­ÝÇó êáõñµ ¶ñùÇÝ »Ý Ñ»ï¨áõÙ, Áëï ³ÛÝ Ëáë­ùÇ, áñ ·ñáõÙ ¿ ³­é³ù­Û³­ÉÁ ³­ß³­Ï»ñ­ïÇÝ. §Ø³Ý­Ïáõó ·Ç­ï»ë êáõñµ ¶Çñ­ùÁ, á­ñÁ ϳ­ñáÕ ¿ Ç­Ù³ë­ïáõÝ ¹³ñÓ­Ý»É ù»½¦ (´ ­îÇÙ. 3:15) (¿ç 25-26): ²Û­ëÇÝùÝ` »­Ï»­Õ»­óáõ ѳ­Ù³ñ Ç­Ù³ë­ïáõíÛáõÝÝ ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãáõÙ ·ñí³Í, û­ñǭݳÏ, µÝáõíÛáõÝÝ áõ µÝ³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, Ç­ñ³­Ï³Ý Ï۳ݭùÁ Ù»ñ­ÅáÕ ¨ ³Ý¹ñ­ßÇ­ñÇÙ­Û³Ý ÏÛ³Ýù ù³­ñá­½áÕ ¹á·­Ù³­Ý»­ñÇÝ ³Ý­í»­ñ³­ å³­Ñá­ñ»Ý ѳ­í³­ï³ÉÝ ¿: Ðñ³­Å³ñ­íÇñ ùá µ³­Ý³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÇó, ¨ »­Ï»­Õ»­óÇÝ Ï÷³­é³­µ³­ ÝÇ ù»½: ¸³­ñ»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï ù³­ñá½­íáõÙ ¿ª µ³­óÇ ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇó áõ­ ñÇß ·ñù»ñ ãϳñ­¹³É. §àñ¹­Û³Ï ÇÙ... ß³ï ·Çñù ßÇ­Ý»­ÉÁ ͳÛñ ãáõ­ÝÇ áõ ß³ï ϳñ­¹³­ÉÁ Ù³ñ­ÙÇ­ÝÁ ÏÁ Ûá·­Ý»ó­Ý¿¦ (Äá­Õá­íáÕ 12:12): 50

Ðáõ­¹³­Û³­Ï³Ý ¨ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ¹³­í³­Ý³­µ³­ÝáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ (Áݹ­Ñ³­ Ýáõñ Ñáõ­¹³­Û³­Ï³­Ýáõí۳Ý) Ù»Í ·Ç­ï³Ï ¶ñÇ­·áñ î³Ã¨³­óÇÝ ³ëï­ í³­Í³ßÝã­Û³Ý ³Ûë Ëñ³­ïÇÝ Ñ»ï¨Û³É µ³­ó³ï­ñáõíÛáõÝÝ ¿ ï³­ÉÇë. §²­ë»Ýù, áñ ÇÝùÝ Ç­ñ»Ý ѳ­Ï³­é³Ï ãÇ Ëá­ëáõÙ, û ǵñ ß³ï ·ñù»ñ ãѳ­í³­ù»É, Ç­Ù³ë­ïáõíÛáõÝ ãëá­íá­ñ»É: ²ÛÉ Ý³Ë, DZÝã ­å»ïù ¿ Ñ³ë­ Ï³­Ý³É. ³ÛÝ, áñ ß³ï ¨ û­ï³­ñá­ïÇ ·ñù»ñ ãѳ­í³­ù»É, á­ñáí­Ñ»ï¨ ¹³ ù»½ û·­ï³­Ï³ñ ã¿ µ³­ñÇ ·áñ­Í»­ñáõÙ ¨ ѳ­í³ï­ùÇ Ù»ç: ²ÛÉ êáõñµ ¶Çñ­ùÁ µ³­í³­Ï³Ý ¿ ù»½, áñ ù»½ Ç­Ù³ë­ïáõÝ ¿ ¹³ñÓ­ÝáõÙ ³é ²ëï­í³Í: ַݳ­íáñ­Ý»ñÝ áõ Ïñá­Ý³­íáñ­Ý»­ñÁ ³­ÕáíùÁ ϳ­ï³­ñáõÙ »Ý ³­é³Ýó ß³ï ϳñ­¹³­Éáõ, ²ëï­Íá Ñ»ï »Ý Ëá­ëáõÙ ³­Õáíùáí ¨ Ç­Ù³ë­ ïáõíÛáõÝ ëï³­ÝáõÙ Üñ³­ÝÇó, á­ñáí­Ñ»ï¨ ëáõñµ ѳۭñ»­ñÁ ³ëï­í³­Íáõ­ ëáõÛó »Ý Ïáã­íáõÙ: ²ÛÝ ¿ ³­ëáõÙ, áñ Ñ»ßï ¿ ³­é³Ýó µ³­½áõÙ ·ñù»­ñÇ ¨ ùÝݳñ­ÏáõÙ­Ý»­ñÇ ³­Õáíùáí ²ëï­ÍáõÝ Ùá­ï»­Ý³É ¨ ׳­Ý³­ã»É Üñ³Ý: êáõñµ ¶Çñ­ùÁ Ù»½ ÁÝ­ï³­ÝÇ ¿ ¹³ñÓ­ÝáõÙ ²ëï­ÍáõÝ, ¨ ׳­Ý³­ å³ñÑ ¿, áñ ¹»­åÇ ²ëï­í³Í ¿ ï³­ÝáõÙ, ÙïùÇ Å³Ý·Ý ¿ ëñµáõÙ, ¨ Ù³ñ­¹Á ³ëï­ÍáõÝ ÁÝ­ï³­ÝÇ ÉÇ­Ý»­Éáí` ³Ý­Ùǭ糭ϳ­Ýá­ñ»Ý ï»ë­ ÝáõÙ ¿ ²ëï­ÍáõÝ: ²ëï­Íá Ù³­ëÇÝ ·Ç­ï»­Ý³­Éáõ ѳñ­óáõÙ ÙÇï­ùÁ ³­í»­ÉÇ ½á­ñ³­íáñ ¿, ù³Ý ·Çñ­ùÁ¦ (¶ñÇ­·áñ î³Ã¨³­óÇ, êá­Õá­Ùá­ ÝÇ ·ñù»­ñÇ Ù»Ï­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, ºñ¨³Ý, 2009 Ã., ¿ç 112-113): §ÆÝã áñ ³Ý­Ññ³­Å»ßï ¿ ³­ß³­Ï»ñ­ïÇÝ. ÙdzÛÝ Éë»É Ëñ³­ïá­ÕÇÝ ¨ ¹Ûáõ­ ñ³­Ñ³­í³ï ÉÇ­Ý»É: γ­ï³ñ­Û³É ¨ ³Ý­Ñ³­Ù»­Ù³ï Ç­Ù³ë­ïáõíÛáõ­ÝÁ` ³ëï­í³­Í³­ÛÇÝ ÉáõÛ­ëáí Ñåí»­Éáõ Ñá·¨áñ ¨ Ç­Ù³­Ý³­ÉÇ Ï۳ݭùÇÝ, Ù»ñ­ ϳ­Ý³É Ù³ñ٭ݳ­íáñ Ïñù»­ñÇó ¨ áõ­Ý»­Ý³É ë»ñ ³é ܳ: ²Ûë Ç­Ù³­óáõ­ÙÁ î»­ñÁ ѳ­í³ï ¿ ѳ­Ù³­ñáõÙ, Ðáí­Ñ³Ý­Ý»ë ³­í»­ï³­ñ³­ÝÇ­ãÁ` ÉáõÛë, ÇëÏ êá­Õá­Ùá­ÝÁ` Ç­Ù³ë­ïáõíÛáõÝ: àí­ù»ñ áõ­Ý»Ý áõ­ÕÇÕ ÙÇïù, ·Ç­ï»Ý, áñ ϳ ²ëï­í³Í ¨ »ñϭݳ­íáñ ÏÛ³Ýù, ¨ Ñ»ï­Ù³­Ñáõ ѳ­ñáõíÛáõÝ ¨ ѳ­ïáõ­óáõÙ µ³­ñÇ ¨ ã³ñ ·áñ­Í»­ñǦ (¿ç 18): ²­Ñ³ ¨ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý »­Ï»­Õ»­óáõ ³Ý­Ï»ÕÍ í»­ñ³­µ»ñ­ÙáõÝ­ùÁ ·Ç­ïáõí۳Ý, ÏñÃáõÃ­Û³Ý áõ ٳݭϳ­í³ñ­ÅáõÃ­Û³Ý Ýϳï­Ù³Ùµ` ϳñ­ ¹³É ÙdzÛÝ ²ëï­í³­Í³­ßáõÝ­ãÁ ¨ ³ÛÝ, ÇÝã óáõ­ó³­Ý»Ý »­Ï»­Õ»­óáõ ѳۭ ñ»­ñÁ, ·Ç­ï»­ÉÇù Ó»éù µ»­ñ»É ÑÇ٭ݳ­Ï³­Ýá­ñ»Ý ³­ÕáíùÇ ÙÇ­çá­óáí, ³Û­ëÇÝùÝ` »ñ¨³­Ï³­Û»É ¨ »ñ¨³­Ï³­Û³­ÍÁ ÁÝ­¹áõ­Ý»É áñ­å»ë Ç­ñ³­Ï³­Ýáõí ÛáõÝ, Ëáõ­ë³­÷»É ùÝݳñ­ÏáõÙ­Ý»­ñÇó, ѳ­í³­ï³É Ù»é­Ý»­Éáõó Ñ»­ïá Ýá­ ñÇó ³å­ñ»­ÉáõÝ, Ññ³­Å³ñ­í»É Ïñù»­ñÇó: §êáõñµ ¶Çñ­ùÁ Ù»½ ÁÝ­ï³­ÝÇ ¿ ¹³ñÓ­ÝáõÙ¦ ëó­÷»ó­ÝáÕ ³ñ­ï³­Ñ³Û­ïáõí۳ٵ î³Ã¨³­óÇÝ ³Ïݭѳۭ 51

ïá­ñ»Ý óáõ­ó³­ÝáõÙ ¿ ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇ ßá­íÇ­ÝÇë­ï³­Ï³Ý, ѳ­Ï³µ­Ý³­ Ï³Ý áõ ѳ­Ï³­Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ ¿áõíÛáõ­ÝÁ: ²Ý·­Édz­óÇ ·Çï­Ý³­Ï³Ý è³­ë»­ÉÁ ùÝݳñÏ­íáÕ ËݹñÇ ³éÝ­ãáõí Û³Ùµ ·ñáõÙ ¿. §Ø³Ý­Ï³­Ï³Ý ³­Ù»­Ý³­í³Õ ѳ­ë³­ÏáõÙ Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ùáï ³­é³­ç³­ó³Í ·³­Õ³­÷³­ñ³­µ³­Ý³­Ï³Ý ½áõ­·áñ­¹áõÙ­Ý»­ñÁ (³­ëá­ ódz­ódz­Ý»­ñÁ) Ù»½ íñ³ ³­í»­ÉÇ Ù»Í ³½­¹»­óáõíÛáõÝ »Ý ·áñ­ÍáõÙ, ù³Ý ³­í»­ÉÇ áõß ï³­ñÇ­ùáõÙ ³­é³­ç³­ó³Í ·³­Õ³­÷³­ñ³­µ³­Ý³­Ï³Ý ½áõ­·áñ­ ¹áõÙ­Ý»­ñÁ: سñ¹­Ï³Ýó Ù»­Í³­Ù³ë­ÝáõíÛáõÝÝ ³ëï­ÍáõÝ Ñ³­í³­ïáõÙ ¿ ³ÛÝ å³ï­×³­éáí, áñ ³Û¹ ѳ­í³­ïÁ Ýñ³Ýó Ù»ç ÙïóÝáõÙ »Ý ٳݭ ÏáõÃ­Û³Ý ï³­ñÇ­ùáõÙ: Úáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõ­ñÁ, áí ³ß­Ë³­ï»É ¿ ѳñ­óÁ áõ­ëáõÙ­ ݳ­ëÇ­ñ»É ³­Ý³­ã³é, ·Ç­ïÇ, áñ ³ñ­Ñ»ë­ï³­Ï³­Ýá­ñ»Ý Ù³­ïáõó­í³Í ï·Ç­ïáõíÛáõ­ÝÁ ͳÛñ ³ë­ïÇ­×³Ý Ýå³ë­ï³­íáñ ¿ Ñá­·»­Ï³Ý ¨ ýÇ­½Ç­Ï³­Ï³Ý ÑÇ­í³Ý­¹áõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ñ¦: س­ÝáõÏ­Ý»­ñÇ Ýϳï­Ù³Ùµ ÐÇ­ëáõ­ëÇ í»­ñ³­µ»ñ­ÙáõÝ­ùÁ ÙÇ ³­é³ÝÓ­ ݳ­Ñ³­ïáõÏ §Ýñµáõí۳ٵ¦ ¿ ù³­ñá­½áõÙ ë. ¾ç­Ùdz­ÍÇ­ÝÁ: سÛñ ²­Ãáé ë. ¾ç­ÙdzͭÝÇ §øñÇë­ïáÝ­Û³ г­Û³ë­ï³Ý¦ Ïñá­Ý³­Ï³Ý, Ùß³­Ïáõ­Ã³­ÛÇÝ, Éñ³­ïí³­Ï³Ý å³ß­ïá­Ý³­Ã»ñ­ÃáõÙ (2004 Ã. Ù³­ÛÇë ², ÃÇí 9, 173) ·ñí³Í ¿. §ØÇ ÷áù­ñÇÏ »­ñ»­Ë³, Çñ Ùá­ñÇó ѳó ³é­Ý»­Éáí, ¹áõñë »­É³í ¨ áõ­ï»­Éáí ³Ûë­ï»Õ-³ÛÝ­ï»Õ ¿ñ ßñçáõÙ, ÇÝã­å»ë ³Û¹ ï³­ñÇ­ùÇ »­ñ»­ ˳­Ý»­ñÇ ëá­íá­ñáõíÛáõÝÝ ¿: ä³­ï³­Ñ»ó, áñ ³Û¹ Ù³­Ýáõ­ÏÁ »­Ï³í ÙÇ ï»Õ, áõñ ϳñ ÎáõÛë س­ñdz٠²ëï­í³­Í³Í­ÝÇ å³ï­Ï»­ñÁ, áñ ·ñÏáõÙ áõ­Ý»ñ Ù³­ÝáõÏ øñÇë­ïáë ²ëï­ÍáõÝ: Üñ³Ý ݳ­Û»­Éáí` Ù³­Ýáõ­ÏÁ »­ñ»­Ë³­ Û³­µ³ñ ¨ ù³Õó­ñáõí۳ٵ ³­ë³ó Ù³­ÝáõÏ øñÇë­ïá­ëÇÝ.

- êÇ­ñ»­ÉÇ°, ³­Õ³­ãáõÙ »Ù, ÁÝ­¹áõ­ÝÇ°ñ­ ³Ûë, áñ Ñá­Å³­ñáõí۳ٵ Áݭͳ­ ÛáõÙ »Ù ù»½: ÆëÏ ³ÛÝ å³ï­Ï»­ñÁ, û­å»ï¨, ·»­Õ»­óÇÏ ¿ñ Ýϳñ­í³Í, 볭ϳÛÝ, á­ñáí­Ñ»ï¨ ³Ý½­·³ ¿ñ, áã ѳóÝ ¿ñ ³é­ÝáõÙ ¨ áã å³­ï³ë­Ë³Ý ï³­ ÉÇë: ÆëÏ Ù³­Ýáõ­ÏÁ ã¿ñ ¹³­¹³­ñáõÙ ³­Õ³­ã»­Éáõó, áñ Çñ Ñ»ï ѳó áõ­ ïÇ: ºí »ñµ »ñ­Ï³ñ ų­Ù³­Ý³Ï ³Ý­ó³í, ÇëÏ Ý³ ëï»å-ëï»å ³­Õ³­ ãáõÙ ¿ñ,- áñ­å»ë­½Ç ѳÛï­ÝÇ ÉÇ­ÝÇ, û ²ëï­ÍáõÝ ÇÝã­å»ë ѳ­×»­ÉÇ »Ý ³Ý­Ù»Õ­Ý»­ñÇ Ëݹñ³Ýù­Ý»­ñÁ,- å³ï­Ï»ñÝ ²ëï­Íá ½á­ñáõí۳ٵ Ó»é­ùÁ »ñ­Ï³­ñ»ó, »­ñ»­Ë³­ÛÇó ѳóÝ ÁÝ­¹áõ­Ý»ó` ³­ë»­Éáí.

- ²­Ñ³ ³Û¹ ѳ­óÁ í»ñó­ÝáõÙ »Ù ù»­½³­ÝÇó, ÇÝã­å»ë ϳ­Ù»­ÝáõÙ »ë, µ³Ûó »­ñ»ù û­ñÇó ³ÛÝ ù»½ ѳ­ïáõ­ó»É »Ù ϳ­Ù»­ÝáõÙ: 52

ÆëÏ Ù³­Ýáõ­ÏÁ, Éë»­Éáí ³Û¹ å³­ï³ë­Ë³­ÝÁ, áõ­ñ³­Ëáõí۳ٵ ïáõÝ ¹³ñ­Ó³í ¨ ÝáõÛÝ Å³­ÙÇÝ ÑÇ­í³Ý­¹³­ó³í: ºñµ »­Ï³í »ñ­ñáñ¹ û­ñÁ, î»ñÝ áõ ÎáõÛë س­ñdz­ÙÇ àñ­¹ÇÝ Ï³Ý­ã»ó Ýñ³Ý, ¨ Ù³­ÝáõÏÝ ³­í³Ý­¹»ó Çñ Ñá­·ÇÝ ³é ²ëï­í³Í, áñ­å»ë­½Ç ³é­ÝÇ Ñ³­íÇ­ ﻭݳ­Ï³Ý Ï۳ݭùÇ Ñ³óÝ áõ »ñÏÝ­ùÇ ³ñ­ù³­ÛáõÃ­Û³Ý µÝ³­Ï³­ ñ³­ÝÁ¦: سÛñ ²­Ãáé ëáõñµ ¾ç­ÙdzͭÝÇ å³ß­ïá­Ý³­Ã»ñ­ÃáõÙ, ÇÝã­å»ë ï»ë­ ÝáõÙ »Ýù, ·»­ñ³­·áõÛÝ µ³­ñÇù ¿ ѳ­Ù³ñ­íáõÙ ÝáõÛ­ÝÇëÏ ÝϳñÝ Ç­ñ³­ Ï³Ý Ù³ñ­¹áõó ï³ñ­µ»­ñ»É ãϳ­ñá­Õ³­óáÕ Ù³Ý­Ï³Ý Ù³­ÑÁ: ²Ûë ëñµ³­ åÕÍáõíÛáõ­ÝÁ ×Çßï ¨ ×Çßï ѳ­Ù³­ÑáõÝã ¿ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ·³­Õ³­ ÷³­ñ³­Ëá­ëáõí۳­ÝÁ ¨ ëñ³ ç³­ï³­·áí­Ý»­ñÇ ï»­ë³­Ï»ï­Ý»­ñÇÝ: ú­ñÇ­ ݳÏ, ޳˭Ýá­íÇ­ãÁ ÝßáõÙ ¿, áñ §î»ñ­ïáõ­Édz­Ýá­ëÁ ·ñ»É ¿, û §²Ûë Ï۳ݭùáõÙ Ù»ñ ëñïÇÝ ³­í»­ÉÇ Ùáï µ³Ý ãϳ, ù³Ý áñ­ù³Ý ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ßáõï Ù»é­Ý»­ÉÁ¦: ÆëÏ êáõñµ λå­ñdz­Ýá­ëÁ ³­ëáõÙ ¿ñ. §øñÇë­ïáÝ­Û³­ÛÇ Ñ³­Ù³ñ á­ãÇÝã ³ÛÝ­ù³Ý û·­ï³­Ï³ñ ã¿, áñ­ù³Ý Ùá­ï³­Éáõï Ù³­ÑÁ¦ (Ø. ޳˭Ýá­íÇã, öÇ­ÉÇ­ëá­÷³­ÛáõÃ­Û³Ý Í³­·áõ­ÙÁ ¨ ³­Ã»Ç½­ÙÁ, ºñ¨³Ý, 1979 Ã., ¿ç 139): §ÐÆ­êàôê øðÆê­îà­êÆ öàð­Òàô­Úàôܭܺ­ðÀ¦ ¸³­ë³·ñ­ùáõÙ ÐÇ­ëáõë øñÇë­ïá­ëÇ ÍÝáõÝ­¹Á, ÙÏñïáõíÛáõ­ÝÁ, ٳݭ ÏáõíÛáõ­ÝÁ Ýϳ­ñ³·­ñ»­Éáõó Ñ»­ïá Ý»ñ­Ï³­Û³ó­íáõÙ ¿ øñÇë­ïá­ëÇ ¨ ë³­ ï³­­­Ý³­ÛÇ Ùñó³Ï­óáõíÛáõ­ÝÁ: Àëï ³­í»­ï³­ñ³Ý­Ý»­ñÇ, øñÇë­ïá­ëÇÝ ÙÏñï»­Éáõó Ñ»­ïá ëáõñµ Ñá­·ÇÝ Ýñ³Ý ï³­ÝáõÙ ¿ ³­Ý³­å³ï` ë³­ï³­ ݳ­ÛÇ Ñ»ï Ùñó»­Éáõ ѳ­Ù³ñ: §²­é³­çÇÝ ÷áñ­ÓáõíÛáõÝ. ÐÇ­ëáõ­ëÁ 40 ûñ á­ãÇÝã ãÏ»­ñ³í ¨ ù³Õó ½·³ó: 곭ﳭݳÝ, áñ ³­ÝÁݹ­Ñ³ï Ñ»ï¨áõÙ ¿ñ ÐÇ­ëáõ­ëÇÝ, Ùá­ï»­ó³í Ýñ³Ý, áñ­å»ë­½Ç ÷áñ­ÓÇ ¨ Ùá­Éá­ñ»ó­ÝÇ: ܳ ³­ë³ó, áñ »­Ã» ÐÇ­ëáõëÝ Ç­ñáù ²ëï­Íáõ áñ­¹ÇÝ ¿, ÃáÕ ³ÛÝ­å»ë ³­ÝÇ, áñ ³­Ý³­å³­ïÇ ù³­ñ»­ñÁ Ñ³ó ¹³é­Ý³Ý: ÐÇ­ëáõ­ëÁ ãݳ­Û³Í ß³ï ù³Õ­ó³Í ¿ñ ¨ ϳ­ñáÕ ¿ñ ù³­ñ»­ ñÁ Ñ³ó ¹³ñÓ­Ý»É, ã˳µ­í»ó: ܳ å³­ï³ë­Ë³­Ý»ó, áñ Ù³ñ­¹Á ÙdzÛÝ Ñ³­óáí ãÇ ³å­ñáõÙ, ³ÛÉ Ý³¨ ²ëï­Íá Ëáë­ùáí¦ (¿ç 48): 53

л­ùdz­ÃÁ û·­ï³­Ï³ñ ¿ ݳ¨ ³ÛÝ ³­éáõ­Ùáí, áñ Ýñ³ Ù»ç ѳ­Ù³ñ­Û³ ÙÇßï ³é­Ï³ ¿ ³­éáÕç ïñ³­Ù³­µ³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ Ñ»­ùdzÃÝ ³­í³ñï­íáõÙ ¿ ³ÛÝ­åÇ­ëÇ »½­ñ³­Ñ³Ý·­Ù³Ùµ, ÇÝã­åÇ­ëÇÝ Ýñ³ µá­í³Ý­ ¹³­ÏáõíÛáõÝÝ ¿, 볭ϳÛÝ, ³­é³­çÇÝ ÷áñ­ÓáõÃ­Û³Ý Ù»ç Ýϳ­ñ³·ñ­í³Í ÝÛáõ­ÃÇ µá­í³Ý­¹³­ÏáõíÛáõÝÝ áõ »½­ñ³­Ï³­óáõíÛáõ­ÝÁ ÙÇÙ­Û³Ýó ã»Ý ѳ­ Ù³­å³­ï³ë­Ë³­ÝáõÙ: ú­ñǭݳÏ, 볭ﳭݳ­ÛÇ ³­é³­ç³ñ­ÏáõÃ­Û³Ý Ù»ç ÐÇ­ëáõ­ëÇÝ Ùá­Éá­ñ»ó­Ý»­Éáõ` ×Çßï ׳­Ý³­å³ñ­ÑÇó ß»­Õ»­Éáõ á­ãÇÝã ãϳ: 곭ﳭݳ­ÛÇ Ñ³ñ­ó³¹­ñáõ­ÙÁ ïñ³­Ù³­µ³­Ý³­Ï³Ý ¿, å³ñ½ áõ ѳë­Ï³­ ݳ­ÉÇ. »­Ã» ³­Ù»­Ý³­Ï³­ñáÕ »ë` ù³­ñÁ Ñ³ó ¹³ñÓ­ñáõ: 곭ϳÛÝ ÐÇ­ëáõ­ëÇ å³­ï³ë­Ë³­ÝÁ áã û ѳñ­óÇ å³­ï³ë­Ë³ÝÝ ¿ ϳ٠¹ñ³ å³ñ­½³­µ³­ ÝáõÙÁ, ³ÛÉ ÙdzÛÝ ß÷á­Ã»ó­Ý»­Éáõ, ß»­Õ»­Éáõ Ýå³­ï³Ï ¿ Ñ»­ï³åÝ­¹áõÙ: §ºñÏ­ñáñ¹ ÷áñ­ÓáõíÛáõÝ. ê³­ï³­Ý³Ý ãݳ­Û³Í å³ñï­í»ó, ãÑ»­é³­ ó³í ¨ ß³­ñáõ­Ý³­Ï»ó ÷áñ­Ó»É ÐÇ­ëáõ­ëÇÝ: î»­ë³í, áñ áõ­ï»­ÉÇ­ùÇ ÙÇ­çá­óáí ãϳ­ñá­Õ³­ó³í Ùá­Éá­ñ»ó­Ý»É, ݳ ³ÛÉ ÙÇ­çá­óÇ ¹Ç­Ù»ó: ²Ûë ³Ý­·³Ù ÐÇ­ëáõ­ ëÇÝ ï³­ñ³í ÙÇ µ³ñÓñ ³ß­ï³­ñ³­ÏÇ íñ³ ¨ ³­ë³ó, áñ »­Ã» ݳ ²ëï­Íá áñ­¹ÇÝ ¿, ÃáÕ Ç­ñ»Ý ó³Í Ý»­ïÇ: º­Ã» ²ëï­í³Í ëÇ­ñáõÙ ¿ Çñ áñ­¹áõÝ, ³­å³ ݳ ãÇ ÃáÕ­ÝÇ, áñ ÐÇ­ëáõ­ëÁ íݳë­íÇ: ´³Ûó ÐÇ­ëáõ­ëÁ Ç­ñ»Ý ó³Í ã·ó»ó ¨ å³­ï³ë­Ë³­Ý»ó, áñ ²ëï­ÍáõÝ ÷áñ­Ó»É ãÇ Ï³­ñ»­ÉǦ (¿ç 48): ²Ûë­ï»Õ ÝáõÛÝ­å»ë ÐÇ­ëáõ­ëÇÝ Ùá­Éá­ñ»ó­Ý»­Éáõ, ×Çßï ׳­Ý³­å³ñ­ÑÇó ß»­Õ»­Éáõ ÙÇ­ïáõÙ ãÇ Ýϳï­íáõÙ: ê³­ï³­Ý³Ý å³ñ­½³­å»ë ó³Ý­Ï³­ÝáõÙ ¿ ×ßï»É, û ³ñ¹­Ûá±ù ­ÐÇ­ëáõ­ëÁ ³ëï­Íá áñ­¹ÇÝ ¿, û ݳ áõÕ­Õ³­ÏÇ ¹³­ ï³ñÏ Ñ³Û­ï³­ñ³­ñáõíÛáõÝ ¿ ³­ÝáõÙ: ÆÝ­ãá±õ ¨ DZÝã Ý­å³­ï³­Ïáí ³­í»­ ï³­ñ³­ÝÇã­Ý»­ñÁ ã»Ý ·ñ»É, áñ ÐÇ­ëáõ­ëÁ ù³­ñ»­ñÁ Ñ³ó ¿ ¹³ñÓ­ñ»É ¨ Ç­ñ»Ý í³Ûñ ¿ ·ó»É µ³ñÓñ ³ß­ï³­ñ³­ÏÇó áõ áÕç ¿ Ùݳ­ó»É: ²­í»­ï³­ñ³­ ÝÇã­Ý»­ñÁ »­Ã» ÝáõÛ­ÝÇëÏ ·ñ»ÇÝ, áñ ÐÇ­ëáõ­ëÁ ù³­ñ»­ñÁ Ñ³ó ¿ ¹³ñÓ­ñ»É ¨ ³ß­ï³­ñ³­ÏÇó Ç­ñ»Ý í³Ûñ ·ó»­Éáí áÕç ¿ Ùݳ­ó»É, ÙǨÝáõÛÝÝ ¿, ³Ý­ ·³Ù ³Û¹ å³­ñ³­·³­ÛáõÙ ãÇ Ï³­ñ»­ÉÇ ³­ë»É, û ë³­ï³­Ý³Ý å³ñï­í»É ¿: ÐÇ­ëáõ­ëÁ ¹ñ³­Ýáí ÙdzÛÝ å»ïù ¿ ³­å³­óáõ­ó»ñ, áñ Ç­ñ»Ý í»­ñ³·ñ­íáÕ ³­Ù»­Ý³­Ï³­ñáÕ ÉÇ­Ý»­ÉÁ ѳ­Ù³­å³­ï³ë­Ë³­ÝáõÙ ¿ Ç­ñ³­Ï³­Ýáõí۳­ÝÁ: 곭ϳÛÝ ÐÇ­ëáõ­ëÁ, ÇÝã­å»ë ³­é³­çÇÝ ÷áñ­ÓáõíÛáõ­ÝáõÙ, ³Ûë­ï»Õ ÝáõÛÝ­ å»ë Ëáõ­ë³­÷á­Õ³­Ï³Ý å³­ï³ë­Ë³Ý ¿ ïí»É: ²Û­¹áõ­Ñ³Ý­¹»ñÓ, »½­ñ³­ ϳó­íáõÙ ¿, ³Û­ëÇÝùÝ` Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ñÇÝ Ñ³­Ùá­½áõÙ »Ý, áñ ǵñ ë³­ï³­ Ý³Ý »ñ­Ïáõ ÷áñ­ÓáõíÛáõÝ­Ý»­ñáõÙ ¿É å³ñï­í»É ¿: 54

§ºñ­ñáñ¹ ÷áñ­ÓáõíÛáõÝ. ê³­ï³­Ý³Ý ÏñÏÇÝ å³ñï­í»ó, µ³Ûó ß³­ ñáõ­Ý³­Ï»ó ÐÇ­ëáõ­ëÇÝ ÷áñ­Ó»É ¨ Ùá­Éá­ñ»ó­Ý»­Éáõ Ýáñ áõ­ÕÇ­Ý»ñ ÷Ýïñ»É: ²Ûë ³Ý­·³Ù ݳ ÐÇ­ëáõ­ëÇÝ óáõÛó ïí»ó ³ß­Ë³ñ­ÑÇ µá­Éáñ ó­·³­íá­ ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ, Ýñ³Ýó ÷³éùÝ áõ ѳñë­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ: ܳ ³­ë³ó, áñ »­Ã» ÐÇ­ëáõë øñÇë­ïáëÝ Çñ ³­é³ç Ëá­Ý³ñÑ­íÇ, ³Û¹ µá­Éá­ñÁ Ýñ³Ý Ïï³: ´³Ûó ÐÇ­ëáõ­ëÁ å³­ï³ë­Ë³­Ý»ó, áñ ÙdzÛÝ ²ëï­ÍáõÝ å»ïù ¿ »ñÏñ­å³­·»É: 곭ﳭݳÝ, ï»ë­Ý»­Éáí, áñ ³Ý­Ï³­ñáÕ ¿ å³ñ­ïáõÃ­Û³Ý Ù³ï­Ý»É ÐÇ­ëáõ­ëÇÝ, Ãá­Õ»ó-Ñ»­é³­ó³í: ÐÇ­ëáõë øñÇë­ïá­ëÁ ѳ­çá­Õáõí Û³Ùµ ѳխó­Ñ³­ñ»ó µá­Éáñ »­ñ»ù ÷áñ­ÓáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ¦: ²Ûë ¹ñí³­·áõÙ ÝáõÛÝ­å»ë, ÇÝã­å»ë í»­ñÁ µ»ñ­í³Í »ñ­Ïáõ §÷áñ­Óáõí ÛáõÝ­Ý»­ñáõÙ¦, 볭ﳭݳ­ÛÇ Ñ³ñ­ó»­ñáõÙ ³é­Ï³ ¿ ïñ³­Ù³­µ³­ÝáõíÛáõÝ, ·Ç­ï³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ, ÇëÏ ÐÇ­ëáõ­ëÇ å³­ï³ë­Ë³Ý­Ý»­ñáõÙ` ÙdzÛÝ Ëáõ­ 볭ݳ­íáõÙ, ³Ý­å³­ï³ë­Ë³­Ý³ï­íáõíÛáõÝ, ¹»­Ù³­·á­·Ç³, ùÙ³­Ñ³­ ×áõíÛáõÝ: 곭ﳭݳ­ÛÇ ¨ ÐÇ­ëáõ­ëÇ »ñ­ñáñ¹ »ñÏ­Ëá­ëáõíÛáõ­ÝÇó ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ »½­ñ³­Ñ³Ý­·»É, áñ ë³­ï³­Ý³Ý Ãá­Õ»ó-Ñ»­é³­ó³í áã û å³ñï­í»­Éáõ å³ï­­×³­éáí, ³ÛÉ Ñ³­Ùá½­í»ó, áñ ÐÇ­ëáõ­ëÁ ³ëï­í³­Í³­ÛÇÝ Ï³­ñá­Õáõí ÛáõÝ ãáõ­ÝÇ ¨ ³­ÝÇ­Ù³ëï ¿ Ýñ³ Ñ»ï Éáõñç ËݹÇñ­Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ ½ñáõ­ó»É: ºí µ³­ó³ñ­Ó³Ï ÑÇ٭ݳ­½áõñÏ ¿ ³ÛÝ »½­ñ³­Ñ³Ý­·áõ­ÙÁ, áñ ǵñ ÐÇ­ëáõë øñÇë­­ïá­ëÁ ѳ­çá­Õáõí۳ٵ ѳխó­Ñ³­ñ»ó µá­Éáñ »­ñ»ù ÷áñ­Óáõí ÛáõÝ­Ý»­ñÁ: س­ÝáõÏ­Ý»­ñÇÝ µ³­ó³­Ñ³Û­ïá­ñ»Ý óáõ­ó³­ÝáõÙ »Ý ë¨Á, 볭ϳÛÝ ³­ëáõÙ »Ý, áñ ¹³ ëåÇ­ï³Ï ¿: ²Û­ëÇÝùÝ` Ýñ³Ýó å³ñ­ï³¹­ñáõÙ »Ý ѳßï­í»É ³ëï­í³­Í³ßÝã­Û³Ý Ñ»ï¨Û³É ¹á·­Ù³­ÛÇ Ñ»ï` §øáõ µá­Éáñ ëñïáí¹ î¿­ ñá­çÁ ³­å³­õÇ­Ý¿ ¨ ùáõ Ç­Ù³ë­ïáõ­Ã»³Ý¹ ÙÇ° íëï³­ÑÇñ¦: ö³ë­ïá­ñ»Ý, »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇÝ Ù³­ïáõó­íáõÙ ¿ ëáõ­ïÁ ëá­íá­ñ³­Ï³Ý ¹³é­Ý³­Éáõ, ëïÇ áõ ϻխÍÇ­ùÇ Ñ»ï ѳßï­í»­Éáõ, ϻխÍÇ­ùÇ µ³­ó³­Ñ³Ûï­Ù³Ý Ù³­ëÇÝ ãÙï³­ Í»­Éáõ Ùï³­í³ñ­Å³Ýù: ²ÛÝ ¹»å­ùáõÙ, »ñµ »­Ï»­Õ»­óÇÝ Ï»Õ­Í³­íá­ñ³­µ³ñ ³­ÝÇ­ÍáõÙ áõ ݽá­íáõÙ ¿ ëáõï Ëá­ëáÕ­Ý»­ñÇÝ. ³­é»­ñ»ë å³ñ­ë³­íáõÙ ¿ ëáõ­ïÁ, Ç­ñ³­Ï³­ÝáõÙ` ëáõïÝ ¿ ù³­ñá­½áõÙ: Üß»Ù, áñ ÐÐ Ïñ­ÃáõÃ­Û³Ý ³½­·³­ÛÇÝ ÇÝë­ïÇ­ïáõ­ïÇ §Ð³­Ûáó »­Ï»­Õ»­ óáõ å³ï­ÙáõíÛáõ­ÝÁ 2005-2006 áõë. ï³­ñáõÙ¦ ÷³ë­ï³ÃÕ­ÃáõÙ ·ñí³Í ¿, áñ §4-ñ¹ ­¹³­ë³­ñ³­ÝáõÙ ³­ß³­Ï»ñï­Ý»ñÝ áõ­ëáõ٭ݳ­ëÇ­ñáõÙ »Ý ùñÇë­ ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ êáõñµ ¶Çñ­ùÁ` ²ëï­í³­Í³­ßáõÝ­ãÁ, ÐÇÝ ¨ Üáñ Ïﳭϳ­ñ³Ý­ Ý»­ñÇ µá­í³Ý­¹³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ¦, 볭ϳÛÝ ÝáõÛÝ ¿­çáõÙ ³ë­íáõÙ ¿, áñ §Ýáñ 55

¹³ë­Áݭó­óÁ Ïñá­Ý³­Ï³Ý ù³­ñá½­ãáõÃ­Û³Ý Ýå³­ï³Ï ãÇ Ñ»­ï³åÝ­ ¹áõÙ¦: ²Û­ëÇÝùÝ` ³­é»­ñ»ë ˳­µ»áõíÛáõÝ, ѳ­í³­ï³ñ­ÙáõíÛáõÝ` ëïÇÝ: º­Ã» Ñáõ­¹³­Û³­Ï³Ý ¨ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ³ëï­í³­Í³­µ³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ 볭ﳭݳ ¿ Ñá­ñÇ­Ý»É ¨ Ýñ³Ý ·Ç­ïáõ­ÝÇ Ï»ñ­å³ñ í»­ñ³·­ñ»É, ³­å³ å³ñ½ ¿, áñ ¹ñ³­Ýáí ݳ ó³Ý­Ï³­ÝáõÙ ¿ ÙÇ ß³ï ÝñµÇÝ ËݹÇñ Éáõ­Í»É, ù³Ý­½Ç ³ëï­í³­Í³­µ³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, ÝáõÛÝÝ ¿` »­Ï»­Õ»­óÇÝ, Ñ»Ýó ³ÛÝ­å»ë á­ãÇÝã ãÇ ³­ÝáõÙ: гë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¿. Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ïñá­Ý³­Ï³Ý ϳ­å³Ý­ùÇ Ù»ç å³­Ñ»­Éáõ ѳ­Ù³ñ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ ëï»Õ­Í»É ³­Ù»­Ý³­Ï³­ñáÕ áõ µ³­ ñ»­ñ³ñ, Ùdz­Å³­Ù³­Ý³Ï, å³ï­ÅáÕ áõ ë³ñ­ë³­÷³½­¹áõ ³ëï­Íá (º­Ñá­ í³, øñÇë­ïáë, ëáõñµ Ñá­·Ç) ¨ ã³­ñ³­·áñÍ ë³­ï³­Ý³­ÛÇ Ï»ñ­å³ñ­Ý»ñ: ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãáõ٠볭ﳭݳ­ÛÇÝ å³ñ·¨»É »Ý §Éáõ­ë³­íáñ Ññ»ß­ ï³Ï¦ å³ï­í³­Ýáõ­ÝÁ. §ºõ ½³ñ­Ù³­Ý³­ÉÇ ã¿, í³ëÝ ½Ç ê³­ï³­Ý³Ý ³É Éáõ­ë³­õáñ Ññ»ß­ï³­ÏÇ Ï»ñ­å³­ñ³Ýù Ï’³é­Ý¿¦ (´ ­ÎáñÝ. 11:14), ÇÝ­ãÁ ³­é³­í»É ѳë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¿ ¹³ñÓ­ÝáõÙ ³ëï­í³­Í³­µ³Ý ¶ñÇ­·áñ î³Ã¨³­ óÇÝ. §ê³­ï³­Ý³Ý ÇÝ­ãá±õ­¿ Ïáã­íáõÙ ³­ñ»­·³Ï: ܳË, á­ñáí­Ñ»ï¨ µÝáõí Û³Ùµ ÉáõÛë ³­é³­ç³ó­Ù³Ý Ññ»ß­ï³Ï­Ý»­ñÇ Ñ»ï (¿ñ) ¨ Ñ»­ïá ½ñÏí»ó ÉáõÛ­ëÇ ßÝáñÑ­­Ý»­ñÇó ¨ Ç­Ù³ë­ïáõíÛáõ­ÝÇó ¨ µ³­ñ»­Ï³Ù­Ý»­ñÇó: ¸ñ³ ѳ­ Ù³ñ ¿É (볭ﳭݳ­Ý»­ñÁ) ã»Ý ϳ­ñáÕ ï»ë­Ý»É ²ëï­ÍáõÝ, ¨ ã»Ý ׳­Ý³­ ãáõÙ ×ßÙ³ñ­ïáõíÛáõ­ÝÁ ¨ ã»Ý ϳ­Ù»­ÝáõÙ µ³­ñÇÝ: 곭ϳÛÝ Ýñ³ Ù»ç µÝáõ­Ã­­Û³Ùµ ÉáõÛë ϳ ¨ ˳­µáõÙ »Ý Ù³ñ¹­Ï³Ýó: ¸ñ³ ѳ­Ù³ñ ¿É ÷³Û­ ɳÏ, ³­ñ»­·³Ï ¨ ³ëïÕ »Ý Ïáã­íáõÙ: ºñÏ­ñáñ¹, á­ñáí­Ñ»ï¨ ³­ñ»­·³­ÏÁ »ñ­µ»ÙÝ ã³­÷³­½³Ýó ç»ñ­Ùáõí۳ٵ ¨ »ñ­µ»ÙÝ å³­Ï³ë ç»ñ­Ùáõí۳ٵ ¿ íݳ­ëáõÙ, ÇÝã­å»ë ³Ù­é³­ÝÁ ¨ ÓÙé³­ÝÁ: ²Û¹­å»ë ¿ ¨ 볭ﳭݳÝ, áñ ç»ñ­Ù³ó­Ý»­Éáí ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ëÇ­ñáí ¨ ë³­é»ó­Ý»­Éáí ²ëï­Íá ëÇ­ñá ѳݭ ¹»å, íݳ­ëáõÙ ¿ Ù³ñ¹­Ï³Ýó: ºñ­ñáñ¹, ç»ñ­Ùáõí۳ٵ Ëáñ­ß³­Ï³­Ñ³ñ ¿ ³­ÝáõÙ ¨ 먳ó­Ýáõ٠ͳ­ÕÇ­ÏÁ: ²Û¹­å»ë ¿É ë³­ï³­Ý³Ý ÷áñ­Óáõí۳ٵ ѳ­í³­ïÇ Í³­ÕÇ­ÏÁ ¨ åïáõ­ÕÁ Ïáñëï­Û³Ý ¿ Ù³ï­ÝáõÙ: ²­ñ»­·³­ÏÁ Ë᭠ݳ­íáõíÛáõ­ÝÁ ѳ­ÝáõÙ ¿ »ñÏ­ñÇó ¨ ³Ù­åáí ˳­í³­ñ»ó­ÝáõÙ ¿ ³ÛÝ, ³Û¹­ å»ë ¿É ë³­ï³­Ý³Ý Ù»Õ­ù»­ñÁ Ù»ñ Ù³ñÙ­ÝÇó ¨ Ñá­·áõó óÝÓ­ñ³ó­Ý»­ Éáí, ˳­í³­ñ»ó­ÝáõÙ ¿ Ù»ñ ÙÇï­­ùÁ ³Ù­åáí ¨ ½ñÏáõÙ ³ëï­í³­Í³­ÛÇÝ ÉáõÛ­ëÇó, ³Ûë Ï»ñå ѳ­Ï³­é³Ï ·áñ­Í»­Éáí` ³­ñ»­·³Ï ¨ ÷³Û­É³Ï ¿ Ïáã­ íáõ٠볭ﳭݳݦ (¶ñÇ­·áñ è³­óÇ, êá­Õá­Ùá­ÝÇ ·ñù»­ñÇ Ù»Ï­Ýáõí Ûáõ­ÝÁ, ºñ¨³Ý, 2009 Ã., ¿ç 205-206): ²ëï­í³­Í³­µ³­ÝÁ ¹Å·á­ÑáõÙ ¿, áñ 볭ﳭݳ­ÛÇ Ù»ç µÝáõí۳ٵ ÉáõÛë ϳ ¨ ˳­µáõÙ ¿ Ù³ñ¹­Ï³Ýó, 볭ϳÛÝ Ñ»Ýó ÇÝ­ùÁ Ñ»ñ­ùáõÙ ¿ Çñ 56

³­ë³­ÍÁ, å³ñ­½³­µ³­Ý»­Éáí, áñ §Ë³­µ»­ÉÁ¦ Ýß³­Ý³­ÏáõÙ ¿ ÏÛ³Ýù ï³É, ÇëÏ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ¹³­í³­Ý³­µ³­ÝáõÃ­Û³Ý ï»­ë³ÝÏ­Ûáõ­Ýáí Ç­ñ³­Ï³Ý ÏÛ³ÝùÝ ³ñ­Å»ù ãáõ­ÝÇ: ²ëï­í³­Í³­ßáõÝã Áݭûñ­óáÕ­Ý»­ñÁ ÏÝϳ­ï»Ý, áñ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ¹³­í³­Ý³­µ³­ÝáõÃ­Û³Ý ßǭݳݭÛáõ­ÃÁ ëáõïÝ áõ ˳­ µ»áõíÛáõÝÝ ¿: î³Ã¨³­óáõ ٻϭÝáõíÛáõ­ÝÇó ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ »½­ñ³­Ï³ó­Ý»É, áñ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ¹³­í³­Ý³­µ³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ 볭ﳭݳ ³­ë»­Éáí ѳë­Ï³­ ÝáõÙ ¿ µÝáõíÛáõÝ, µ³­Ý³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ ¨, Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë, ÏÛ³Ýù: г­í³­Ý³­µ³ñ, ß³­ï»­ñÇÝ Ï³­ñáÕ ¿ Ñ»­ï³ùñù­ñ»É, û §÷áñ­Óáõí ÛáõÝ­Ý»­ñáõÙ¦ ³­í»­ï³­ñ³­ÝÇã­Ý»ñÝ ÇÝ­ãá±õ­ »Ý í³ñ­Ï³­µ»­Ï»É ÐÇ­ëáõ­ëÇÝ Ï³Ù ³ñ¹­Ûá±ù ù­ñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý »­Ï»­Õ»­óáõ ëå³­ë³­íáñ­Ý»ñÝ ³Û¹ ³­Ù»­ ÝÁ ã»Ý Ýϳ­ïáõÙ: гñ­Ï³í, ³Û¹ ѳñ­ó»­ñÇ Édzñ­Å»ù å³­ï³ë­Ë³­ÝÁ ϳ­ñáÕ »Ý ï³É ÙdzÛÝ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ¹³­í³­Ý³­µ³­ÝáõÃ­Û³Ý Ëá­Ñ³­ Ýá­óÇÝ É³­í³­ï»Õ­Û³Ï­Ý»­ñÁ: Àëï Çë, ËݹñÇ ³Ûë­åÇ­ëÇ Ù³­ïáõ­óáõÙÝ áõÕÕ­í³Í ¿ ïñ³­Ù³­µ³­ÝáõÃ­Û³Ý ¹»Ù: º­Ï»­Õ»­óÇÝ, ÷³ë­ïá­ñ»Ý, Ù³ñ¹­ ϳÝó Ù»ç ë»ñ­Ù³­ÝáõÙ ¿ ³ñ­Ñ³­Ù³ñ­Ñ³­Ï³Ý í»­ñ³­µ»ñ­ÙáõÝù ïñ³­Ù³­ µ³­Ýáõí۳Ý, ·Ç­ïáõí۳Ý, ×ßÙ³ñ­ïáõÃ­Û³Ý Ýϳï­Ù³Ùµ, ϳñ¨á­ñ»­Éáí ÙdzÛÝ ÏáõÛñ ѳ­í³ï­ùÁ` »­Ï»­Õ»­óáõ ó³Ý­Ï³­ó³Í ³­ë³­ÍÇÝ Ñ³­í³­ï³­ ÉÁ: ²Û­ëÇÝùÝ` »­Ï»­Õ»­óÇÝ ÷ã³ó­ÝáõÙ ¿ »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ Ùï³­Íá­ÕáõíÛáõ­ÝÁ, Ýñ³Ýó í³ñ­Å»ó­ÝáõÙ-ëá­íá­ñ»ó­ÝáõÙ ¿ ³ñ­Ñ³­Ù³ñ­Ñ»É ïñ³­Ù³­µ³­Ýáõí Ûáõ­ÝÁ, Ù»ñ­Å»É å³ï­Ï³­é³Ý­ùÁ, ëáõ­ïÝ­ ÁÝ­¹áõ­Ý»É áñ­å»ë ×ßÙ³ñ­ïáõí ÛáõÝ ¨ ã³­Ù³­ã»É: §ÐÆ­êàô­êÀ ú¶­ÜàôØ ¾ زð¸­Î²Üò¦ ¸³­ë³·ñ­ùÇ 55-ñ¹­¿­çáõÙ ·ñí³Í ¿. §ÐÇ­ëáõ­ëÁ ù³­ñá­½»­Éáõ ¨ ²ëïÍáõ å³ï­íÇ­ñ³Ý­Ý»­ñÁ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ëá­íá­ñ»ó­Ý»­Éáõ Ýå³­ï³­Ïáí ßñçáõÙ ¿ñ ù³­Õ³ù­Ý»­ñáõÙ ¨ ·Ûáõ­Õ»­ñáõÙ: ܳ áã ÙdzÛÝ ù³­ñá­½áõÙ, ³Ûɨ û·­ÝáõÙ ¿ñ ϳ­ñÇ­ù³­íáñ­Ý»­ñÇÝ: ÐÇ­ëáõ­ëÇ ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ñÁ å³ï­ÙáõÙ »Ý, áñ ÙÇ ³Ý­·³Ù Ýñ³Ý Éë»­Éáõ ѳ­Ù³ñ ѳ­í³ù­í»É ¿ÇÝ µ³½­Ù³­ÃÇí Ù³ñ­¹ÇÏ: ¼ñáõÛóÝ ³­í³ñï­í»ó µ³­í³­Ï³­ÝÇÝ áõß: ÐÇ­ëáõ­ëÁ ãó³Ý­Ï³­ ó³í Åá­Õáíñ­¹ÇÝ ù³Õ­ó³Í ïáõÝ ×³­Ý³­å³ñ­Ñ»É ¨ å³ï­íÇ­ñ»ó ³­ß³­ Ï»ñï­Ý»­ñÇÝ` Ï»­ñ³Ï­ñ»É Ýñ³Ýó: ä³ñ½­í»ó, áñ »­Õ³Í ѳóÝ áõ Óáõ­ÏÁ ß³ï ùÇã »Ý: ÐÇ­ëáõ­ëÁ í»ñó­ñ»ó ¹ñ³Ýù, ûñÑ­Ý»ó ¨ ïí»ó ³­ß³­Ï»ñï­ Ý»­ñÇÝ, Ýñ³Ýù ¿É Åá­Õáíñ­¹ÇÝ: سñ­¹ÇÏ Ùá­ï»­ÝáõÙ, í»ñó­ÝáõÙ ¿ÇÝ ³ÛÝ­ 57

ù³Ý, áñ­ù³Ý ϳ­Ù»­ÝáõÙ ¿ÇÝ, µ³Ûó ѳóÝ áõ Óáõ­ÏÁ ã¿ÇÝ í»ñ­ç³­ÝáõÙ: ²Û¹­åÇ­ëÇ »­ñ¨áõÛíݻ­ñÁ Ù³ñ­¹ÇÏ ³Ý­í³­ÝáõÙ ¿ÇÝ Ññ³ßù­Ý»ñ: 곭ϳÛÝ ¹ñ³­Ýáí ÐÇ­ëáõ­ëÁ óáõÛó ¿ñ ï³­ÉÇë Çñ ³ëï­í³­Í³­ÛÇÝ ³­Ù»­Ý³­Ï³­ñá­ ÕáõíÛáõ­ÝÁ: ²Û¹ å³ï­×³­éáí ß³ï ÑÇ­í³Ý¹­Ý»ñ, áñ ѳ­í³­ïáõÙ ¿ÇÝ ÐÇ­ëáõ­ëÇÝ ¨ ¹Ç­ÙáõÙ ¿ÇÝ Ýñ³Ý, µá­ÉáñÝ ¿É ³­éáÕ­ç³­ÝáõÙ ¿ÇÝ. Ëáõ­É»­ñÁ ÉëáõÙ ¿ÇÝ, ÏáõÛ­ñ»­ñÁ ï»ë­ÝáõÙ, ϳ­Õ»ñÝ áõ ³Ý­¹³­Ù³­ÉáõÛÍ­Ý»­ñÁ ù³Û­ÉáõÙ ¿ÇÝ, µá­ñáï­Ý»­ñÁ Ù³ùñ­íáõÙ ¿ÇÝ í»ñ­ù»­ñÇó: ÐÇ­ëáõ­ëÇ µáõ­Å³Í Ù³ñ¹­ ϳÝó Ù³­ëÇÝ íϳ­ÛáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ ³ÛÝ­ù³Ý ß³ï »Ý, áñ Ñݳ­ñ³­íáñ ã¿ µá­Éá­ñÁ ÑÇ­ß³­ï³­Ï»É¦: ܳË, ³ñ­¹»Ý ³ë­í»É ¿, áñ ³ñ­Í³ñÍ­íáÕ å³ï­íÇ­ñ³Ý­Ý»ñÝ ²ëï­ í³­­Í³ßÝ­ãáõÙ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­í³Í ų­Ù³­Ý³Ï­Ý»­ñÇó ¹³­ñ»ñ ³­é³ç ·ñ»É ¿ г٭Ùáõ­ñ³­µÇÝ, ¨ Ýßí³Í å³ï­íÇ­ñ³Ý­Ý»­ñÁ º­Ñá­í³ ¨ ÐÇ­ëáõë ³­é³ë­ 廭ɳ­Ï³Ý Ñ»­ñáë­Ý»­ñÇ Ñ»ï ϳ­å»ÉÝ ³Ý­Ñ³­ñÇñ ¿: àñ­å»ë­½Ç ÐÇ­ëáõ­ëÇÝ í»­ñ³·ñ­íáÕ §µ³­ñ»­·áñ­Íáõí۳ݦ, §û·­ Ýáõí۳ݦ, Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ýϳï­Ù³Ùµ §ËÕ×Ùï³Ý­ùǦ Ù³­ëÇÝ ³­í»­ÉÇ Ñëï³Ï å³ï­Ï»­ñ³­óáõÙ áõ­Ý»­Ý³Ýù, ¹Ç­Ù»Ýù ·É˳­íáñ ³­í»­ï³­ñ³­ÝÇ­ ãÇÝ. §ÚÇ­ëáõë Çñ ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ñÁ ùá­íÁ ϳݭ㻭Éáí` Á­ë³õ. §ÎÁ ËÕ׳٠³Û¹ Åá­Õá­íáõñ­¹ÇÝ íñ³Û, í³ëÝ ½Ç »­ñ»ù ûñ ¿, áñ ùáíë »Ý »õ µ³Ý ÙÁ ãáõ­ÝÇÝ áõ­ï»­Éáõ: ¼³­ÝáÝù ³­Ýû­ÃÇ ³ñ­Ó³­Ï»É ã»Ù áõ­½»ñ, ãÁÉ­É³Û áñ ׳٭µ³Ý Ù³­ñÇݦ: ²­ß³­Ï»ñï­Ý»­ñÁ ³­Ýáñ Á­ëÇÝ. §Ø»Ýù ³­Ý³­å³­ïÇÝ Ù¿ç áõñ­Ï¿± åÇ­ïÇ áõ­Ý»­Ý³Ýù ³ÛÝ­ã³÷ ѳó, áñ ³Ûë­ã³÷ µ³½­Ùáõ­ÃÇõ­ ÝÁ Ïßï³ó­Ý»Ýù¦: ÚÇ­ëáõë Á­ë³õ ³­ÝáÝó. §ø³­ÝDZ Ýϳ­Ý³Ï áõ­ÝÇù¦: ²­ÝáÝù ³É Á­ëÇÝ. §ºû­ÃÁ áõ ù³­ÝÇ ÙÁ Ù³Ýñ Óáõ­Ï»ñ¦: Ðñ³­Ù³Ý Á­ñ³í Åá­Õá­íáõñ­¹ÇÝ, áñ ·»ï­ÝÇÝ íñ³Û ÝëïÇÝ: ºû­ÃÁ Ýϳ­Ý³­ÏÁ »õ Óáõ­Ï»­ñÁ ³­é³õ, ·á­Ñ³­ó³õ »õ Ïïñ»ó áõ ïáõ³õ ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ñáõÝ, ³­ß³­Ï»ñï­ Ý»ñÝ ³É Åá­Õá­íáõñ­¹ÇÝ ïáõÇÝ: λ­ñ³Ý ³­Ù¿Ý­ùÁ »õ Ïßï³­ó³Ý: ºû­ÃÁ ½³Ù­µÇõÕ É»­óáõÝ` ³­õ»É­ó³Í Ïïáñ­ï³Ýù­Ý»ñ í»ñ­óáõ­óÇÝ: ²­ÝáÝù áñ Ï»­ ñ³Ý` ãáñë ѳ­½³ñ ³Ûñ Ù³ñ­¹ÇÏ ¿ÇÝ, ÏÇ­Ý»­ñ¿Ý »õ ïÕ³ù­Ý»­ñ¿Ý ½³ï¦ (سïÃ. 15:32-38): ƭѳñ­Ï», Ù³ñ¹­Ï³Ýó ½³Ý·­í³­Í³­µ³ñ ÑÇå­Ýá­ëÇ »Ý­Ã³ñ­Ï»­ÉÁ Ñݳ­ñ³­íáñ »ñ¨áõÛà ¿, ¨ ¹³ ³é ³Û­ëûñ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­íáõÙ ¿, 볭ϳÛÝ Ç±Ýã­ û­·áõï ¹ñ³­ÝÇó, ¨ ÇÝã­å»±ë ­Ï³­ñ»­ÉÇ ¿ ¹³ ѳ­Ù³­ñ»É Ù³ñ¹­Ï³Ýó û·­Ý»­Éáõ ¹ñë¨á­ñáõÙ, 㿱 áñ Ýñ³Ýù` øñÇë­ïá­ëÇ Ù³­ïáõ­ó³Í ëÝݹáí §Ï»­ñ³Ïñ­íáÕ­Ý»­ñÁ¦, µ³­óÇ Ë³­µ»áõíÛáõ­ÝÇó, áõ­ñÇß á­ãÇÝã ãëï³­ó³Ý: 58

лñ­Ã³­Ï³Ý ù³Õ­í³Íù µ»­ñ»­Éáí` ÷áñ­Ó»Ýù ѳë­Ï³­Ý³É, û ÐÇ­ëáõ­ ëÁ ÑÇ­í³Ý¹­Ý»­ñÇÝ Ç±Ýã ­¹»­Õ»­ñáí ¿ µáõ­Å»É. §º­Ã¿ Ó»½­Ù¿ Ù¿­ÏÁ Ý»­Õáõ­ û³Ý Ù¿ç ¿, ³­ÕûÃù ÃáÕ Á­Ý¿: º­Ã¿ Ù¿­ÏÁ áõ­ñ³Ë ¿, ë³Õ­Ùáë ÃáÕ »ñ­·¿: º­Ã¿ Ó»½­Ù¿ Ù¿­ÏÁ ÑÇ­õ³Ý¹ ¿, »­Ï»­Õ»­óÇÇÝ »­ñ¿ó­Ý»­ñÁ ÃáÕ Ï³Ý­ ã¿, áñ­å¿ë ½Ç Çñ íñ³Û ³­ÕûÃù Á­Ý»Ý áõ î¿­ñá­çÁ ³­Ýáõ­Ýáí ÃáÕ Çõ­Õáí û­Í»Ý ½ÇÝù: г­õ³ï­­ùáí »­Õ³Í ³­ÕûíùÁ åÇ­ïÇ ÷ñÏ¿ ÑÇ­õ³Ý­¹Á áõ î¿­ñÁ ½³­Ýǭϳ áï­ùÇ åÇ­ïÇ Ñ³­Ý¿: ºõ »­Ã¿ Ù»Õù ³É ·áñ­Í»ñ ¿, åÇ­ïÇ Ý»­ñáõÇ ³­Ýáñ: Ò»ñ ۳ݭó³Ýù­Ý»­ñÁ Ç­ñ³­ñáõ Ëáë­ ïá­í³­Ý»­ó¿°ù­ áõ ³­Õû°Ãù­ Á­ñ¿ù Ç­ñ³­ñáõ ѳ­Ù³ñ, áñ­å¿ë ½Ç µÅßÏáõÇù: ²ñ­¹³­ñÇÝ ç»ñ­Ù»­é³Ý¹ ³­ÕûíùÁ ß³ï ³½­¹»­óáõ­ÃÇõÝ áõ­ÝÇ: º­ÕÇ³Ý Ù¿­½Ç å¿ë Ïñù»­ñáõ »Ý­Ã³­Ï³Û Ù³ñ¹ ÙÁÝ ¿ñ: ²­ÕûÃù Á­ñ³õ áñ ³ÝÓ­ ñ»õ ã·³Û »õ »­ñ»ù ï³­ñÇ áõ í»ó ³­ÙÇë »ñÏ­ñÇ íñ³Û ³ÝÓ­ñ»õ 㻭ϳõ: ºõ Ýá­ñ¿Ý ³­ÕûÃù Á­ñ³õ áõ »ñ­ÏÇÝù ³ÝÓ­ñ»õ ïáõ³õ »õ »ñ­ÏÇñ Çñ åïáõ­ÕÁ µáõë­óáõó¦ (ÂáõÕà ڳ­Ïá­µáõ 5:13-18): ²Ûë­ï»Õ ÝáõÛÝ­å»ë ÑÇå­Ýá­ëÇó áõ óÝá­ñ³­Ï³Ý Ñáñ­¹áñ­Ý»­ñÇó ½³ï á­ãÇÝã ãϳ: ÆëÏ »­Ã» áñ¨¿ µ³Ý ¿É ϳ, ³­å³ ¹³ ÏáõÛñ ѳ­í³ï­ùÇ ù³­ñá½Ý ¿: ä³ñ­½Çó ¿É å³ñ½ ¿, áñ Ù³ñ­¹ÇÏ ÇÝã­å»ë §Ïßï³­ó³Ý¦, ³ÛÝ­å»ë ¿É §µáõÅ­í»­óÇݦ: ²Û­ëÇÝùÝ` ϻխͳ­íá­ñáõíÛáõÝ: ²ëï­í³­Í³­ ßÝãáõÙ ëáõ­ïÁ å³ñ­ë³­í»­ÉÇ ¿, 볭ϳÛÝ Ñ»Ýó ÝáõÛÝ ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãáõÙ ³ÛÝ­åÇ­ëÇ Í³­­í³­ÉáõÝ ëï»ñ ϳÝ, áñ ¹Åí³­ñ³­ÝáõÙ »Ù ¹ñ³Ýó áñ¨¿ ·Ý³­Ñ³­ï³­Ï³Ý ï³É, ³ÛÝ áõÕ­Õ³­ÏÇ Ý³¨ ëïÇ ßï»­Ù³­ñ³Ý ¿: »­Ïáõ½, û­ñǭݳÏ, ³Ûë ѳ­Ù»­Ù³­ï³­µ³ñ Ù»ÕÙ ëáõ­ïÁ, áñ øñÇë­ïá­ëÁ 7 µá­ùá­ Ýáí áõ ÙÇ ù³­ÝÇ Ù³Ý­ñ³Ó­Ïáí Ïßï³ó­ñ»É ¿ Ùáï 10 ѳ­½³ñ Ù³ñ­¹áõ, ¨ 7 ½³Ùµ­ÛáõÕ Ñ³ó áõ ÓáõÏ ¿É ³­í»­É³­ó»É ¿: ò³­í³­ÉÇÝ Ý³¨ ³ÛÝ ¿, áñ í³é »ñ¨³­Ï³­Ûáõí۳ٵ ëï»ÕÍ­í³Í ³­é³ë­å»É­Ý»­ñÁ ¹³ñÓ­ñ»É »Ý Ïñá­Ý³­Ï³Ý ¹á·­Ù³­Ý»ñ, á­ñáÝù ³Û¹ íǭ׳­ÏáõÙ ³ñ­¹»Ý ѳ­Ù³ñ­íáõÙ »Ý ³­Ý³­é³ñ­Ï»­ÉÇ, ³ÝùÝ­Ý»­ÉÇ ×ßÙ³ñ­ïáõíÛáõÝ­Ý»ñ ¨ Ç­ñ»Ýó ë¨ ·áñÍÝ »Ý ϳ­ï³­ñáõÙ Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý ×³­Ï³­ï³·­ñáõÙ: гë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¿, å»­ïáõÃ­Û³Ý ³­ç³Ï­óáõí۳ٵ »­Ï»­Õ»­óÇÝ ÷áñ­ÓáõÙ ¿ Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ñÇÝ, ÝáõÛÝÝ ¿ û Ù³ñ¹­Ï³Ýó, ß»­Õ»É Ç­ñ³­Ï³Ý Ï۳ݭùÇó ¨ ï³­Ý»É ¹»­åÇ »ñ¨³­Ï³­Û³­Ï³Ý áõ Ï»ÕÍ å³ï­Ï»ñ­Ý»­ñáí ѳ­·»­ó³Í ÙÇ ÙÕÓ³­í³Ýç: ¸³­ë³·ñ­ùÇ §Èñ³­óáõ­óÇã ÝÛáõ­Ã»ñ¦ µ³­ÅÇÝ­Ý»­ñáõÙ »ñ­µ»ÙÝ Ñ³Ý­ ¹Ç­åáõÙ »Ý ѳۭϳ­Ï³Ý û­Ù³­Ý»ñ: ú­ñǭݳÏ, 28-ñ¹­ ¿­çáõÙ, áñ­ï»Õ 59

Ý»ñ­Ï³­Û³ó­íáõÙ ¿ »µ­ñ³­Û»­óÇ­Ý»­ñÇ (Ññ»³­Ý»­ñÇ) ³­é³ë­å»­É³­Ï³Ý ó­ ·³­íáñ ¸³í­ÃÇ Ù³­ëÇÝ Ñá­ñÇÝ­í³­ÍÁ, ½»­ï»Õ­í³Í »Ý ØÇ­ù»­É³Ý­ç»­Éá­ÛÇ §¸³í­ÃǦ ³ñ­Ó³­ÝÇ, ÇëÏ ¿­çÇ í»ñç­Ý³­Ù³­ëáõÙ` ºñ­í³Ý¹ øá­ã³­ñÇ §ê³­ ëáõÝ­óÇ ¸³­íÇæ ³ñ­Ó³­ÝÇ Éáõ­ë³­Ýϳñ­Ý»­ñÁ: ܳ¨` ¹³­ë³·ñ­ùÇ 57-ñ¹­ ¿­çáõÙ ·ñí³Í ¿. §Î³­Ãá­ÕÇ­Ïá­ëÁ »­åÇë­Ïá­åáë­Ý»ñ ¿ áõ­Õ³ñ­Ïáõ٠ܳ­ ñ»­Ï³ í³Ýù: ºñµ Ýñ³Ýù ï»Õ »Ý ѳë­ÝáõÙ, ¶ñÇ­·á­ñÁ å³ï­íÇ­ñáõÙ ¿ ÑÛáõ­ñ»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ ×³ß µ»­ñ»É: ²Û¹ û­ñÁ ÙÇë áõ­ï»É ã¿ñ ϳ­ñ»­ÉÇ: 곭ϳÛÝ Ç ½³ñ­Ù³Ýë µá­Éá­ñÇ, ï³­å³­Ï³Í ³­Õ³í­ÝÇ Ù³­ïáõ­ó»­óÇÝ: º­åÇë­Ïá­ åáë­Ý»­ñÁ, »ñµ ï»­ë³Ý ï³­å³­Ï³Í ÃéãáõÝ­Ý»­ñÁ, ³­ë³­óÇÝ. - гÛñ ëáõñµ, ÙDZû å³Ñ­ùÇ û­ñ»­ñÇÝ Ï³­ñ»­ÉÇ ¿ ÙÇë áõ­ï»É: ¶ñÇ­·á­ñÁ ѳë­Ï³­ ó³í, áñ ¹³ Çñ Ãßݳ­ÙÇ­Ý»­ñÇ ¹³­í³­¹ñáõíÛáõÝÝ ¿, µ³Ûó ãß÷áíí»ó, ³ÛÉ í»ñó­Ý»­Éáí ï³­å³­Ï³Í ³­Õ³í­ÝÇ­Ý»­ñÁ, ëÏë»ó ³­Õá­Ã»É: ÐÛáõ­ñ»­ ñÇ ³ã­ùÇ ³éç¨ ÃéãáõÝ­Ý»­ñÁ ѳݭϳñÍ Ï»Ý­¹³­Ý³­ó³Ý áõ è ³é­Ý»­Éáí Ãé³Ý å³­ïáõ­Ñ³­ÝÇó: º­åÇë­Ïá­åáë­Ý»­ñÁ, ï»ë­Ý»­Éáí Ýñ³ ϳ­ï³­ñ³Í Ññ³ß­ùÁ, Ý»­ñá­ÕáõíÛáõÝ Ëݹñ»­óÇÝ ¨ í»­ñ³­¹³ñ­Ó³Ý¦: س­ÝáõÏ­Ý»­ñÇÝ ¹³­ë³­í³Ý¹­íáÕ óÝá­ñ³Ù­ïáõíÛáõ­ÝÁ ݳ¨ áõÕ­Õ³­ÏÇ íÇ­ñ³­íá­ñ³Ýù ¿ ѳݭ׳­ñ»Õ µ³­Ý³ë­ï»Õ­ÍÇ Ýϳï­Ù³Ùµ: ´³­ó³é­í³Í ã¿, áñ ³Ûë ¹³­ëÁݭó­óÁ Ûáõ­ñ³ó­ñ³Í á­ñáß Ù³­ÝáõÏ­Ý»ñ, á­ñáÝó ѳ­ Ùá­½»É »Ý, áñ Ç­ñ»Ýó áõ­ëáõ­ó³­Ý³­ÍÁ µ³­ó³ñ­Ó³Ï ×ßÙ³ñ­ïáõíÛáõÝ ¿, ë»­Õ³­ÝÇÝ ¹ñ­­í³Í ï³­å³­Ï³Í ÃéãáõÝ­Ý»­ñÁ ãó³Ý­Ï³­Ý³Ý áõ­ï»É, Ùï³­ Í»­Éáí, û ¹ñ³Ýù ÝáõÛÝ­å»ë ϳ­ñáÕ »Ý ѳݭϳñÍ Ï»Ý­¹³­Ý³­Ý³É áõ è ³é­Ý»­Éáí Ãé­­ã»É: Üß»Ù, áñ Ù»Ï ³ÛÉ ¹ñí³­·áõÙ (5-ñ¹ ­¹³­ë³­ñ³­ÝÇ ¹³­ë³­·Çñù, ¿ç 36) ½½í³Ýù ¿ Ý»ñßÝã­íáõ٠ݳ¨ ѳ­óÇ Ýϳï­Ù³Ùµ. §ä³­ï³­ñ³­·Ç ų­Ù³­Ý³Ï Ý»ñ­Ï³­Ý»­ñÁ ù³­Ñ³­Ý³­ÛÇ Ó»é­ùÇó ·Ç­Ýáõ Ù»ç ó­Ã³Ë­í³Í ѳó »Ý ÁÝ­¹áõ­ÝáõÙ: гóÝ áõ ·Ç­ÝÇÝ ³Ûë­ï»Õ ëá­íá­ñ³­ Ï³Ý Ñ³ó áõ ·Ç­ÝÇ ã»Ý, ³ÛÉ ÙÇ áõ­ñÇß, ËáñÑñ­¹³­íáñ Ç­Ù³ëï áõ­Ý»Ý: гóÝ ³Ûë ¹»å­ùáõÙ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ÝáõÙ ¿ Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ù»Õ­ù»­ñÇ Ãá­Õáõí Û³Ý Ñ³­Ù³ñ ˳ã­í³Í øñÇë­ïá­ëÇ Ù³ñ­ÙÇ­ÝÁ, ÇëÏ ·Ç­ÝÇÝ` ³ñ­Ûáõ­ÝÁ¦:

60

§øðÆê­îà­êÆ ìºð­æÆÜ ÀÜ­ðÆ­øÀ, ʲ­âº­Èàô­Úàô­ÜÀ, ²­ÔàôØÜ àô в­ðàô­Úàô­ÜÀ¦ âáñ­ñáñ¹ ¹³­ë³­ñ³­ÝÇ ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ ·ñí³Í ¹³­ë³­ ·ñùáõÙ ß³ï ïå³­íá­ñÇã áõ ѳ­Ùá½­ã³­Ï³Ý á­×áí ¿ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­í³Í ÐÇ­ëáõ­ëÇ Ó»ñ­µ³­Ï³É­Ù³Ý, ٳѭí³Ý, ϻݭ¹³­Ý³­Ý³­Éáõ, »ñ­ÏÇÝù µ³ñÓ­ ñ³­Ý³­Éáõ Ñ»­ùdz­ÃÁ. §ÀÝíñÇùÝ ³­í³ñ­ï»­Éáõó Ñ»­ïá ÐÇ­ëáõëÝ Çñ ³­ß³­ Ï»ñï­Ý»­ñÇ Ñ»ï ·Ý³ó Òǭûݭ۳ó É»­é³Ý ɳݭçÇÝ ·ïÝíáÕ ¶»Ã­ë»­Ù³­ ÝÇÇ å³ñ­ï»½` ³­Õá­Ã»­Éáõ: ì»ñ­Ý³ï­ÝÇó ¹áõñë ·³­Éáí, Ðáõ­¹³Ý ·Ý³ó ù³­Ñ³­Ý³­­Û³­å»­ïÇ Ùáï: ܳ ëï³­ó³í Ëáë­ï³ó­í³Í 30 ³ñ­Í³Ã ¹ñ³­ÙÁ ¨ ½ÇÝ­íáñ­Ý»­ñÇ áõ ëå³­ë³­íáñ­Ý»­ñÇ ÙÇ ËáõÙµ í»ñó­Ý»­Éáí ß³ñÅ­í»ó ¶»Ã­ë»­Ù³­ÝÇÇ å³ñ­ï»­½Á: ... ÐÇ­ëáõ­ëÇÝ Ó»ñ­µ³­Ï³­É»­óÇÝ áõ ï³­ñ³Ý: ... ø³­ÝÇ áñ ß³­ï»­ñÁ ÐÇ­ëáõ­ëÇÝ Ã³­·³­íáñ ¿ÇÝ ³Ý­í³­ÝáõÙ, Ýñ³Ý ͳխñáõͳ­Ý³­ÏÇ »Ý­Ã³ñ­Ï»­Éáõ ѳ­Ù³ñ áõ­ë»­ñÇÝ Ï³ñ­ÙÇñ í»ñ­ ݳ½­·»ëï ·ó»­óÇÝ áõ ·ÉËÇÝ Ã³­·Ç ÷á­Ë³­ñ»Ý åë³Ï ¹ñÇÝ: ÐÇ­ëáõëÝ Çñ áõ­ë»­ñÇÝ ï³­ÝáõÙ ¿ñ ÷³Û­ï» ˳ã, á­ñáí­Ñ»ï¨, ëá­íá­ñáõÃ­Û³Ý Ñ³­ Ù³­Ó³ÛÝ, ¹³­ï³­å³ñï­Û³ÉÝ ÇÝ­ùÁ åÇ­ïÇ ï³­Ý»ñ å³ï­Å³­ÙÇ­çá­óÁ` Çñ ˳­ãÁ: ... ʳ­ã»­ÉáõÃ­Û³Ý í³Û­ñÇó áã Ñ»­éáõ ÙÇ å³ñ­ï»½ ϳñ, áñ­ ï»Õ ·ïÝíáÕ Å³Û­éÇ Ù»ç ݳ­Ëû­ñáù Ðáí­ë»­÷Á ·»­ñ»½­Ù³Ý ¿ñ ÷á­ñ»É: ÐÇ­ëáõ­ëÇ Ù³ñ­ÙÇ­ÝÁ ¹ñ»­óÇÝ ³Û¹­ï»Õ ¨ ù³ñ­³Û­ñÇ Ùáõï­ùÁ ÷³­Ï»­óÇÝ ÙÇ Ù»Í ù³­ñáí: ÜáõÛÝ û­ñÁ ù³­Ñ³­Ý³­Û³­å»­ï»ñÝ áõ ÷³­ñÇ­ë»­óÇ­Ý»­ñÁ ·Ý³­óÇÝ äÇ­Õ³­ïá­ëÇ Ùáï ¨ Ëݹñ»­óÇÝ ÐÇ­ëáõ­ëÇ ·»­ñ»½­Ù³­ÝÇ Ùáï 峭ѳϭݻñ ¹Ý»É, áñ øñÇë­ïá­ëÇ ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ñÁ Ýñ³ Ù³ñ­ÙÇ­ÝÁ ãï³­Ý»Ý áõ ã³­ë»Ý, û Ù»­é»É­Ý»­ñÇó ѳ­ñáõíÛáõÝ ³­é³í: ²ñ­ïá­Ýáõí ÛáõÝ ëﳭݳ­Éáõó Ñ»­ïá ù³­Ñ³­Ý³­Û³­å»­ï»­ñÁ ·»­ñ»½­Ù³­ÝÇ íñ³ å³­ ѳϭݻñ ¹ñ»­óÇÝ: ÐÇ­ëáõ­ëÇ Ù³Ñ­í³­ÝÇó »­ñ»ù ûñ ³Ýó` ·Ç­ß»­ñÁ, áõ­Å»Õ »ñÏ­ñ³­ß³ñÅ »­Õ³í: ØÇ Ññ»ß­ï³Ï Ç­ç³í »ñÏÝ­ùÇó áõ ·Éá­ñ»ó ù³­ñ³Û­ñÇ Ùáõï­ùÇ ³éç¨ ¹ñí³Í ù³­ñÁ: ÐÇ­ëáõë øñÇë­ïá­ëÁ ѳ­ñáõíÛáõÝ ³­é³í áõ ¹áõñë »­Ï³í ù³­ñ³Û­ñÇó: ¶»­ñ»½­Ù³­ÝÁ ÑëÏáÕ ½ÇÝ­íáñ­Ý»­ñÁ ³Û¹ ï»ë­ Ý»­Éáí, í³­ËÇó áõ­ß³·­Ý³ó ÁݭϳÝ: ... Òǭûݭ۳ó É»­é³Ý íñ³ ûñÑ­Ý»­ Éáí ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ñÇÝ` ÐÇ­ëáõ­ëÁ å³ï­íÇ­ñ»ó Ýñ³Ýó ·Ý³É ¨ ï³ñ­µ»ñ ³½­·»­ñÇ Ù»ç ï³­ñ³­Í»É Çñ å³ï­·³Ù­Ý»­ñÁ: ²­å³ ѳÛïÝ­í»ó ÙÇ ëåÇ­ ï³Ï ³Ùå ¨, å³­ï»­Éáí ÐÇ­ëáõ­ëÇÝ, µ³ñÓ­ñ³ó­ñ»ó í»ñ: ²Ûë­å»ë ÐÇ­ ëáõë øñÇë­ïá­ëÁ ѳ٭µ³ñÓ­í»ó »ñ­ÏÇÝù¦ (¿ç 81-87): 61

ÐÇ­ëáõ­ëÇ Ï»Ý­¹³­Ý³­Ý³­Éáõ ³­é³ë­å»­ÉÁ ¹³­ë³·ñ­ùáõÙ ³­í»­ÉÇ Ñ³­ Ùá­½Çã »Ý Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ñ»É, ù³Ý ³ÛÝ ³­í»­ï³­ñ³Ý­Ý»­ñáõÙ ¿: ²ÛÅÙ ï»ë­ Ý»Ýù, û §ÙÇ Ññ»ß­ï³Ï Ç­ç³í »ñÏÝ­ùÇó áõ ·Éá­ñ»ó ù³­ñ³Û­ñÇ Ùáõï­ùÇ ³éç¨ ¹ñí³Í ù³­ñÁ: ÐÇ­ëáõë øñÇë­ïá­ëÁ ѳ­ñáõíÛáõÝ ³­é³í áõ ¹áõñë »­Ï³í ù³ñ­³Û­ñÇó: ¶»­ñ»½­Ù³­ÝÁ ÑëÏáÕ ½ÇÝ­íáñ­Ý»­ñÁ ³Û¹ ï»ë­Ý»­Éáí, í³­ËÇó áõ­ß³­·Ý³ó Áݭϳݦ ¹ñí³·Ý ÇÝã­å»ë ¿ Ýϳ­ñ³·ñ­íáõÙ Üáñ Ïﳭϳ­ñ³­ÝáõÙ: ³) سï­Ã»á­ëÇ ³­í»­ï³­ñ³­ÝáõÙ ·ñí³Í ¿. §Þ³­µ³Ã ·Ç­ß»­ñÁ, »ñµ Ù¿Ï­ß³µ­ÃÇÝ ÏÉáõë­Ý³ñ, »­Ï³Ý س­ñdz٠س·­¹³­Õ»­Ý³­óÇÝ áõ ÙÛáõë س­ñdz­ÙÁ ·»­ñ»½­Ù³­ÝÁ ï»ë­Ý»­Éáõ: ... î¿­ñá­çÁ Ññ»ß­ï³­ÏÁ »ñÏÝ­ù¿Ý Çç­Ý»­Éáí, ·Ý³ó ¹éÝ¿Ý Ù¿Ï­¹Ç ·Éá­ñ»ó ù³­ñÁ áõ ³­Ýáñ íñ³Û Ýëï³õ... ²­Ýáñ í³­Ë¿Ý å³­Ñ³­å³Ý­Ý»­ñÁ Ëéá­í»­ó³Ý áõ Ù»­é³­ÍÇ å¿ë »­Õ³Ý: Ðñ»ß­ï³­ÏÁ Á­ë³õ ÏÇ­Ý»­ñáõÝ. §ØÇ° í³Ë­Ý³ù, ù³Ý­½Ç ·Ç­ï»Ù ÿ ÏÁ ÷Ýïé¿ù ÚÇ­ëáõ­ëÁ áñ ˳­ãáõ»­ó³õ: ²Ý Ñáë ã¿, í³ëÝ ½Ç Û³­ñáõ­ÃÇõÝ ³­é³õ (ÇÝã­å»ë Á­ë³Í ¿ñ): º­Ï¿ù ï»­ë¿°ù ³ÛÝ ï»­ÕÁ, áõñ î¿­ñÁ å³é­Ï³Í ¿ñ... ºñµ (ϳ­Ý³Ûù) Ï’»ñ­Ã³­ÛÇÝ ³­Ýáñ ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ñáõÝ å³ï­Ù»­Éáõ, ÚÇ­ëáõë ³­ÝáÝó ¹¿­ÙÁ »­É³õ áõ Á­ë³í. §àÕ­çá°ÛÝ ­Ó»½¦ (سïÃ. 28:19): ÆÝã­å»ë Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ÝáõÙ ¿ ·É˳­íáñ ³­í»­ï³­ñ³­ÝÇ­ãÁ, ÐÇ­ëáõ­ëÇÝ ³­é³­çÇ­ÝÁ ï»­ë»É »Ý س­ñdz٠س·­¹³­Õ»­Ý³­óÇÝ áõ ÙÛáõë س­ñdz­ ÙÁ (ѳ­í³­Ý³­µ³ñ` ÐÇ­ëáõ­ëÇ Ù³Ûñ ÎáõÛ­ëÁ: ܳ¨` Áëï ų­Ù³­Ý³­ÏÇÝ ·á­ÛáõíÛáõÝ áõ­Ý»­ó³Í ¨ ¹ñ³­ÝÇó ѳï­í³Í­Ý»ñ å³Ñ­å³­Ý³Í §²­í»­ï³­ ñ³­ÝÇ Áëï Ññ»³­Ý»­ñǦ, ÐÇ­ëáõ­ëÇ Ù³Û­ñÁ س­ñdz٠س·­¹³­Õ»­Ý³­­óÇÝ ¿), ÇëÏ å³­Ñ³­å³Ý­Ý»­ñÁ ï»­ë»É »Ý ÙdzÛÝ Ññ»ß­ï³­ÏÇÝ: Àëï ÝáõÛÝ ³­í»­ï³­ñ³­ÝÇ, 峭ѳϭݻ­ñÁ ǵñ ϳ­ß³éù í»ñó­Ý»­Éáí ëï»É »Ý, û ÐÇ­ëáõ­ëÇ ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ñÁ ¹Ç³­ÏÁ ·á­Õ³­ó»É »Ý, »ñµ Ç­ñ»Ýù ùÝ³Í »Ý »­Õ»É: µ) Àëï ³­í»­ï³­ñ³­ÝÇã سñ­Ïá­ëÇ, س­ñdz٠س·­¹³­Õ»­Ý³­óÇÝ áõ ÙÛáõë س­ñdz­ÙÁ ·»­ñ»½­Ù³­ÝÇÝ Ùá­ï»­Ý³­ÉÇë §ù³­ñÁ¦ ³ñ­¹»Ý ·Éáñ­í³Í »Ý ï»­ë»É, ¨ ·»­ñ»½­Ù³­ÝÇ Ù»ç Ýëï³Í Ññ»ß­ï³ÏÝ ³­ë»É ¿, áñ §²­ÝÇ­ ϳ Û³­ñáõ­ÃÇõÝ ³­é³õ¦: ²­í»­ï³­ñ³­ÝÇ­ãÁ ß³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ ¿ Çñ Ñ»­ùdz­ÃÁ. §ÚÇ­ëáõë Ù¿Ï­ß³µ­ÃÇ ³é­ïáõÝ Û³­ñáõ­ÃÇõÝ ³­é³Í` ³­é³ç س­ñdz٠س·­ ¹³­Õ»­Ý³­óÇÝ »­ñ»­õ³­ó³õ¦ (سñÏ.16:1-11): ·) سñ­Ïá­ëÇ Ñá­ñÇÝ­í³­Íáõ٠峭ѳ­å³Ý­Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ Ëáëù ãϳ, ÇëÏ ÐÇ­ëáõ­ëÇ í»­ñ³­Ï»Ý­¹³­Ý³ó­Ù³Ý ³­é³­çÇÝ ¨, Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë, ·É˳­íáñ íÏ³Ý Ø³­ñdz٠س·­¹³­Õ»­Ý³­óÇÝ ¿: 62

¹) Ôáõ­Ï³­ëÇ ³­í»­ï³­ñ³­ÝáõÙ ·ñí³Í ¿ ³ÛÝ, ÇÝã سñ­Ïá­ëÇ ³­í»­ ï³­ñ³­ÝáõÙ ¿, ÙdzÛÝ ³ÛÝ ï³ñ­µ»­ñáõí۳ٵ, áñ ÐÇ­ëáõ­ëÇ Ñ³­ñáõÃ­Û³Ý Éáõ­ñÁ ѳ­Õáñ­¹áõÙ »Ý »ñ­Ïáõ Ññ»ß­ï³Ï­Ý»ñ, ÇëÏ Ø³­ñdz٠س·­¹³­Õ»­ ݳ­óáõ ¨ ÙÛáõë س­ñdz­ÙÇ Ñ»ï »­Õ»É »Ý ݳ¨ ³ÛÉ Ï³­Ý³Ûù, ¨ ÐÇ­ëáõ­ëÇÝ ¿É ³­é³­çÇ­ÝÁ ï»­ë»É »Ý Çñ »ñ­Ïáõ ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ñÁ (Ôáõ­Ï³ë 24:1-15): ») Ðáí­Ñ³Ý­Ýáõ ³­í»­ï³­ñ³­Ýáõ٠س­ñdz٠س·­¹³­Õ»­Ý³­óÇÝ Ù»­ Ý³Ï ¿ ·ÝáõÙ ·»­ñ»½­Ù³­ÝÁ ï»ë­Ý»­Éáõ, áõñ »­ñ»ë ³é »­ñ»ë ѳݭ¹Ç­åáõÙ ¿ ÐÇ­ëáõ­ëÇÝ. §-س°ñdz٦: §-è³µ­µáõ­ÝǦ: §-ÆÝ­ÍÇ ÙÇ° ¹Çå­ãÇñ, í³ëÝ ½Ç ¹»é Ðûñë ùáí »­É³Í ã»Ù...¦ (ÐáíÑ. 20:1-18): ¼³ñ­Ù³­Ý³­Éáõ á­ãÇÝã ãϳ, áñ µ»ñ­í³Í µá­Éáñ ³­é³ë­å»É-å³­ïáõÙ­Ý»­ñáõÙ ÐÇ­ëáõ­ëÇ Ñ³­ñáõí Û³Ý` í»­ñ³­Ï»Ý­¹³­Ý³ó­Ù³Ý ³­Ù»­Ý³­­·É˳­íáñ íÏ³Ý Ñé㳭ϳ­íáñ س­ ñdz٠س·­¹³­Õ»­Ý³­óÇÝ ¿: ²Ûë ù³Õ­í³Íù­Ý»­ñÁ µ»­ñ»­óÇ ÙdzÛÝ ³ÛÝ Ýå³­ï³­Ïáí, áñ óáõÛó ï³Ù, áñ ¹³­ë³·ñ­ùáõÙ ·ñí³Í §ÙÇ Ññ»ß­ï³Ï Ç­ç³í »ñÏÝ­ùÇó áõ ·Éá­ ñ»ó ù³­ñ³Û­ñÇ Ùáõï­ùÇ ³éç¨ ¹ñí³Í ù³­ñÁ: ÐÇ­ëáõë øñÇë­ïá­ëÁ ѳ­ ñáõíÛáõÝ ³­é³í áõ ¹áõñë »­Ï³í ù³­ñ³Û­ñÇó: ¶»­ñ»½­Ù³­ÝÁ ÑëÏáÕ ½ÇÝ­ íáñ­Ý»­ñÁ ³Û¹ ï»ë­Ý»­Éáí, í³­ËÇó áõ­ß³·­Ý³ó Áݭϳݦ Ñá­ñÇÝ­í³­ÍÁ ãÇ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³­ÝáõÙ Üáñ Ïﳭϳ­ñ³­ÝÇ Ù»ç »­Õ³Í Ñ»­ùdzíݻ­ñÇÝ. Áëï ³­í»­ï³­ñ³Ý­Ý»­ñÇ, ÐÇ­ëáõ­ëÁ ·»­ñ»½­Ù³­ÝÇó ¹áõñë ¿ »­Ï»É ÙÇÝã §ù³­ñÇ ·Éá­ñ»­ÉÁ¦, ÇëÏ ³Û¹ §ù³ñݦ ¿É §·Éá­ñ»É¦ »Ý ÙdzÛÝ Ýñ³ ѳ­ Ù³ñ, áñ س·­¹³­Õ»­Ý³­óáõÝ ¨ ÙÛáõë­Ý»­ñÇÝ óáõÛó ï³­ÛÇÝ, û ï»­ë»ù, áñ ÐÇ­ëáõ­ëÁ ·»­ñ»½­Ù³­ÝáõÙ ã¿, í»­ñ³­Ï»Ý­¹³­Ý³­ó»É ¿: ܳ¨, Áëï ³­í»­ï³­ ñ³Ý­Ý»­ñÇ Ñ³­Õáñ­¹³­ÍÇ, 峭ѳ­å³Ý­Ý»­ñÁ ï»­ë»É »Ý ÙdzÛÝ Ññ»ß­ï³­ ÏÇÝ, Ýñ³Ýù §Ñ³­ñáõíÛáõÝ ³­é³Í¦ ÐÇ­ëáõë ã»Ý ï»­ë»É: ²­é³ë­å»­ÉÇ ³Ûë­åÇ­ëÇ Ý»ñ­Ï³­Û³­óáõ­ÙÁ, ѳ­í³­Ý³­µ³ñ, ³ÛÝ Ýå³­ ï³ÏÝ áõ­ÝÇ, áñ Ù³­ïáõó­íáÕ ÝÛáõÃÝ ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ ³­í»­ ÉÇ Ñ³­Ùá­½Çã »ñ¨³: êñ³Ý, Áëï Çë, Ù»­Í³­å»ë ϳ­ñáÕ ¿ Ýå³ë­ï»É ¹³­ë³­·ñùáõÙ ½»­ï»Õ­í³Í ݳ¨ ³ÛÝ ·áõ­Ý³­·»Õ Ýϳ­ñÁ, áñ­ï»Õ ÐÇ­ ëáõ­ëÁ å³ï­­Ï»ñ­í³Í ¿ ·»­ñ»½­Ù³­ÝÇ í»ñ¨áõ٠ϳݷ­Ý³Í, ÇëÏ å³­Ñ³­ å³Ý­Ý»­ñÁ` ë³ñ­ë³­÷³­Ñ³ñ: ÐÇ­ëáõ­ëÇ Ñ³­ñáõÃ­Û³Ý ³­é³ë­å»­ÉÇÝ ³­Ñ³ û ÇÝ㠷ݳ­Ñ³­ï³­ Ï³Ý ¿ ïí»É 2-ñ¹ ­¹³­ñÇ ÷Ç­ÉÇ­ëá­÷³ ò»É­ëáõ­ëÁ. §Ð³­ñáõÃ­Û³Ý Ù³­ëÇÝ å³ï­ÙáõíÛáõ­ÝÁ ÙÇ ß³ñù ½áõ­·³­Ñ»é­Ý»ñ áõ­ÝÇ Ñ»­Ã³­Ýá­ë³­Ï³Ý ³­é³ë­ å»É­Ý»­ñáõÙ ¨ ÑÇÙÝ­í³Í ¿ Ë»­É³­·³ñ ÏÝáç áõ ÙÇ µáõé »­ñ³­½áÕ­Ý»­ñÇ, ¹Ç­í³­Ñ³ñ­Ý»­ñÇ ¨ ³­ÝáõÕ­Õ»­ÉÇ ëï³­Ëáë­Ý»­ñÇ íϳ­ÛáõÃ­Û³Ý íñ³: г­ 63

ñáõíÛáõÝ ³­é³Í ³ëï­í³­ÍÁ å»ïù ¿ Ý»ñ­Ï³­Û³­Ý³ñ Çñ ¹³­ï³­íáñ­ Ý»­ñÇÝ: §Ðñ»³­Ý»­ñÇ ¨ ùñÇë­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ ÙÇç¨ í»­×Á,- ³­ëáõÙ ¿ ò»É­ ëáõ­ëÁ,- ÝáõÛÝ­å»ë ÑÇ­Ù³­ñáõíÛáõÝ ¿, ÇÝã­å»ë ×Ç­×áõ­Ý»­ñÇ áõ ·áñ­ï»­ñÇ í»­×Á, û Ç­ñ»Ý­óÇó áí ¿ ³ëï­Íá ÁÝïñ­Û³­ÉÁ: øñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý áõ­ëáõ­ óÇã­Ý»­ñÁ ³­é³­í»­É³­å»ë çáõɭѳϭݻñ, Ïá߭ϳ­Ï³ñ­Ý»ñ ¨ ³ÛÉ ³ñ­Ñ»ëï­ Ý»­ñÇ ëïá­ñÇÝ Ù³ñ­¹ÇÏ »Ý. Ýñ³Ýó ù³­ñá½­ãáõíÛáõ­ÝÁ áõÕÕ­í³Í ¿ áã û ÏñÃí³Í Ù³ñ¹­Ï³Ýó, ³ÛÉ` ϳ­Ý³Ýó, »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇÝ ¨ ëïñáõÏ­Ý»­ñÇÝ. Ýñ³Ýù áõ­ëáõ­ó³­ÝáõÙ »Ý, áñ Ç­Ù³ë­ïáõíÛáõ­ÝÁ ã³­ñÇù ¿, ÇëÏ ïËÙ³­ ñáõíÛáõ­ÝÁ` µ³­ñÇù¦ (². èá­µ»ñï­ëáÝ, øñÇë­ïá­Ý»áõÃ­Û³Ý Í³­·áõ­ÙÁ, ºñ¨³Ý, 1965 Ã., ¿ç 350): ÜáõÛÝ ³Õµ­Ûáõ­ñÁ ѳ­Õáñ­¹áõÙ ¿, áñ ò»É­ ëáõ­ëÇ, ÇÝã­å»ë ¨ ÙÛáõë ѳ­Ï³­ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÇ »ñ­Ï»­ ñÁ áãÝ­ã³ó­í»É »Ý ùñÇë­ïá­Ý»­áõíÛáõ­ÝÁ å»­ï³­Ï³Ý ÏñáÝ ¹³é­Ý³­Éáõó Ñ»­ïá: ´³Ûó á­ñáí­Ñ»ï¨ Ç߭˳­ÝáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ Ùá­é³­ó»É »Ý áãÝ­ã³ó­Ý»É ú­ñÇ­·»­ÝÇ ·ñ³Í å³­ï³ë­Ë³­ÝÁ, áõë­ïÇ ò»É­ëáõ­ëÇ ³ß­Ë³­ïáõÃ­Û³Ý Ù»Í Ù³­ëÁ å³Ñ­å³Ý­í»É ¿ ú­ñÇ­·»­ÝÇ Ù»ç­µ»­ñáõÙ­Ý»­ñáõÙ: Ð³Û Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ñÇÝ áõ­ëáõ­ó³­ÝáõÙ »Ý, áñ ëá­íá­ñáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³­Ó³ÛÝ, ¹³­ï³­å³ñï­Û³ÉÝ ÇÝ­ùÁ åÇ­ïÇ ï³­Ý»ñ å³ï­Å³­ÙÇ­çá­óÁ` Çñ ˳­ãÁ: л­ï³ùñ­ùÇñ ¿, »­Ã» ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁ áõ­ëáõó­ãÇÝ Ñ³ñó­ÝÇ` ÇÝã­ å»±ë ­å»ïù ¿ ٻϭݳ­µ³­Ý»É ³ÛÝ, áñ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ³­í³Ý­¹áõÛ­ÃÇ Ñ³­Ù³­Ó³ÛÝ, Ýá­ñ³Í­ÝÇÝ Ë³ã, ³Û­ëÇÝùÝ` ٳѭí³Ý ËáñÑñ­¹³­ÝÇß ¿ Ù³­ ïáõó­íáõÙ... øñÇë­ïá­ëÇ Ù»é­Ý»­Éáõ, ϻݭ¹³­Ý³­Ý³­Éáõ ¨ »ñ­ÏÇÝù µ³ñÓ­ñ³­Ý³­Éáõ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ÙÇï­ùÁ ù³áë ¹³ñÓ­ÝáÕ ¹á·­Ù³­ÛÇÝ Ñ³­çáñ­¹áõÙ ¿ ³­é³­ í»É íï³Ý­·³­íáñ Ù»Ï ³ÛÉ ¹á·­Ù³` ÐÇ­ëáõ­ëÁ, ǵñ ¹Ç­Ù»­Éáí Çñ ѳÛñ º­Ñá­í³­ÛÇÝ, å³­Õ³­ï»É ¿. §à°í ­Ð³Ûñ, ½³­ÝáÝù (ùñÇë­ïáÝ­Û³ ѳ­í³­ ï³ó­Û³É­Ý»­ñÁ, -Ð.ê.) áñ ¹áõÝ ÇÝ­ÍÇ ïáõÇñ, Ï’áõ­½»Ù áñ áõñ áñ »ë ÁɭɳÙ, ³­ÝáÝù ³É ÇÝ­ÍÇ Ñ»ï ÁɭɳÝ, áñ­å¿ë ½Ç ï»ë­Ý»Ý ÇÙ ÷³éùë, áñ ÇÝ­ÍÇ ïáõÇñ. í³ëÝ ½Ç ¹áõÝ ½Çë ëÇ­ñ»­óÇñ ³ß­Ë³ñ­ ÑÇ ëÏǽ­µ¿Ý ³­é³ç¦ (ÐáíÑ. 17:24): ÆëÏ Ñ³­í³­ï³ó­Û³É­Ý»­ñÇÝ Ç±Ýã­¿ ÙÝáõÙ ³­Ý»É, »­Ã» Ç­ñ»Ýó ³ëï­í³­ÍÁ` Ññ»³ øñÇë­ïá­ëÁ, Ç­ñ»Ýó ·»­ñ»½­ Ù³Ý ¿ ϳݭãáõÙ... ⿱ áñ, Áëï ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ³ëï­í³­Í³­µ³­Ýáõí Û³Ý, Ù³ñ­¹Á ³ëï­Íá ÁÝ­ï³­ÝÇÝ (³­Ý³­ëáõÝÝ) ¿: ÆëÏ ëñ³Ýó Ñ»ï ëá­ íá­ñ³­µ³ñ í³ñ­íáõÙ »Ý ³ÛÝ­å»ë, ÇÝã­å»ë Ïó³Ý­Ï³­Ý³Ý: º­Ã» ³Ý­·³Ù ¹³­ë³·ñ­ùáõÙ ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõÝ ù³­ñá­½áÕ ÝÛáõà ãÉÇ­Ý»ñ, ÙdzÛÝ ³ÛÝ­ï»Õ ½»­ï»Õ­í³Í Ýϳñ­Ý»­ñÁ, á­ñáÝ­óÇó ß³­ï»ñÝ 64

³ß­Ë³ñ­Ñ³Ñé­ã³Ï ³ñ­í»ë­ï³­·»ï­Ý»­ñÇ Ó»é­ùáí »Ý ëï»ÕÍ­í³Í, µ³­ í³­ñ³ñ »Ý, áñ­å»ë­½Ç ß³ï ¨ ß³ï ³­ß³­Ï»ñï­Ý»ñ ëÝá­ïdz­å³ßïѳ­í³­ï³ó­Û³É ¹³é­Ý³Ý: ²­Ñ³ ³Û¹ Ýϳñ­Ý»­ñÇ áã ÉñÇí ó³Ý­ÏÁ` §²ëï­ í³Í ëï»Õ­ÍáõÙ ¿ ϻݭ¹³­ÝÇ­Ý»­ñÇݦ, §Ðñ»ß­ï³Ï­Ý»­ñÁ ¹ñ³Ë­ïáõÙ¦, §²­¹³­ÙÇ áõ º­í³­ÛÇ ³ñ­ï³ù­ëáõ­ÙÁ ¹ñ³Ë­ïÇó¦, §Üá­Û³Ý ï³­å³Ý¦, §Üá­ÛÁ Çç­ÝáõÙ ¿ ²­ñ³­ñ³­ïÇó¦, §´³­µ»­Éá­ÝÇ ³ß­ï³­ñ³­ÏÁ¦, §²µ­ñ³­ ѳ­ÙÁ¦, §Ðñ»ß­ï³­ÏÁ ²µ­ñ³­Ñ³­ÙÇÝ Ñ³Ûï­ÝáõÙ ¿, áñ ݳ áñ­¹Ç ¿ áõ­ Ý»­Ý³­Éáõ¦, §ºÕ­µ³Ûñ­Ý»­ñÁ í³­×³­éáõÙ »Ý Ðáí­ë»­÷Çݦ, §Øáí­ë»ë¦, §êǭݳ É»­éÁ¦, §¸³­íÇæ, §êá­Õá­ÙáÝ Æ­Ù³ë­ïáõݦ, §êá­Õá­ÙáÝ Æ­Ù³ë­ ïáõ­ÝÇ ÏáÕ­ÙÇó ϳ­éáõó­í³Í º­ñáõ­ë³­Õ»­ÙÇ ï³­×³­ñÇ Ùáõï­ùÁ¦, §Ø³­ ñdz­ÙÇ Ýß³­Ý³¹­ñáõíÛáõ­ÝÁ¦, §Ðñ»ß­ï³­ÏÇ ³­í»­ïÇ­ëÁ¦, §ÌÝáõݹ¦, §îÇ­ñ³­Ù³Û­ñÁ Ù³Ý­Ï³Ý Ñ»ï¦, §Ðá­íÇí­Ý»­ñÇ »ñÏñ­å³­·áõíÛáõ­ÝÁ¦, §îÇ­ñ³­Ù³Û­ñÁ (س­ñdz٠²ëï­í³­Í³­ÍÇÝ)¦, §ä³­ï³­ÝÇ ÐÇ­ëáõ­ëÁ ï³­ ׳­ñáõÙ¦, §ä³­ï³­ÝÇ ÐÇ­ëáõëÝ û·­ÝáõÙ ¿ Ðáí­ë»­÷Çݦ, §îÇ­ñ³­Ù³Û­ñÁ Ù³Ý­Ï³Ý Ñ»ï¦, §Ø³­ñdz­ÙÇ ¨ º­ÕÇ­ë³­µ»­ÃÇ Ñ³Ý­¹Ç­åáõ­ÙÁ¦, §ÐÇ­ëáõ­ëÇ ÙÏñïáõíÛáõ­ÝÁ¦, §Ðáí­Ñ³Ý­Ý»ë ØÏñïÇã¦, §êáõñµ ¶¨áñ·¦, §ÐÇ­ëáõ­ëÁ ³­Ý³­å³­ïáõÙ¦, §Ðáí­Ñ³Ý­Ý»ë ³­é³ù­Û³­ÉÁ¦, §ÐÇ­ëáõ­ëÁ Çñ ³­ß³­Ï»ñï­ Ý»­ñÇ Ñ»ï¦, §ä»ï­ñáë ¨ äá­Õáë ³­é³ù­Û³É­Ý»­ñÁ¦, §ÐÇ­ëáõ­ëÁ µáõ­ÅáõÙ ¿ ÏáõÛ­ñ»­ñÇݦ, §ÐÇ­ëáõë øñÇë­ïáë¦, §ÐÇ­ëáõ­ëÁ Ëáñ­Ñáõñ¹­Ý»ñ ¿ ï³­ ÉÇë¦, §ê³­Ù³­ñ³­óÇÝ û·­ÝáõÙ ¿ íÇ­ñ³­íáñ Ù³ñ­¹áõݦ, §º­ñáõ­ë³­Õ»­ÙÇ ï³­×³­ñÁ¦, §Øá­Éáñ­Û³É áñ­¹áõ í»­ñ³­¹³ñ­ÓÁ¦, §ÊáñÑñ­¹³­íáñ ÁÝí ñÇù¦, §Ðáõ­¹³­ÛÇ Ñ³Ù­µáõÛ­ñÁ¦, §Ê³­ã»­ÉáõíÛáõݦ, §¶áÕ­·á­Ã³¦, §Ê³­ ãÇó Ç­ç»­óáõ­ÙÁ¦, §Ðñ»ß­ï³­ÏÁ ³­í»­ïáõÙ ¿ ÐÇ­ëáõ­ëÇ Ñ³­ñáõíÛáõ­ÝÁ¦, §ÐÇ­ëáõ­ëÇ Ñ³­­ñáõíÛáõ­ÝÁ¦, §ÐÇ­ëáõë øñÇë­ïá­ëÇ Ñ³Ù­µ³ñ­Óáõ­ÙÁ¦: ä»ïù ¿ Ýß»Ù, áñ ¹³­ë³·ñ­ùÇ Ù»ç ³­é³ë­å»­É³­Ï³Ý û­Ù³­Ý»­ ñáí ëï»ÕÍ­í³Í Ýϳñ­Ý»­ñÇ Ñ»ï Ý»ñ­Ï³­Û³ó­í³Í »Ý ݳ¨ Ç­ñ³­Ï³Ý Éáõ­ë³­Ýϳñ­Ý»ñ (§ê. ¾ç­ÙdzͭÝÇ Ã³Ý­·³­ñ³­ÝáõÙ å³Ñ­íáÕ ·»­Õ³ñ­ ¹Á¦, §²­ñ³­ñ³ï É»­éÁ¦, §Ø»ñ­Ó³­íáñ áõ ØÇ­çÇÝ ²ñ¨»É­ùÇ ù³ñ­ï»­½Á¦, §êǭݳ É»­éÁ¦, §ÌÇ­Í»é­Ý³­í³Ý­ùÇ Ëá­ñ³­ÝÁ¦, §º­ñáõ­ë³­Õ»Ù ù³­Õ³­ùÇ Ùáõï­ùÁ Ù»ñ û­ñ»­ñáõÙ¦, §²ñ­Í³­Ã» ¹ñ³Ù Ñéá­Ù»³­Ï³Ý ϳÛë­ñÇ å³ï­ Ï»­ñáí¦), ëñ³Ýù Ç­ñ»Ýó Ñ»ñ­ÃÇÝ ÏÝå³ë­ï»Ý Ù³­ïáõó­íáÕ ÑÇ­í³Ý­ ¹³­µ»ñ ϻխÍÇ­ùÇÝ Ñ³­í³­ï³­ÉáõÝ ¨ Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ñÇ Ùï³­å³ï­Ï»­ñáõÙ ¹ñ³Ýó ³Ù­ñ³·­ñ»­ÉáõÝ: ÐÐ Ïñ­ÃáõÃ­Û³Ý ³½­·³­ÛÇÝ ÇÝë­ïÇ­ïáõ­ïÇ Ù»­Ãá­¹³­Ï³Ý óáõó­ÙáõÝ­ ùáõÙ ³ë­íáõÙ ¿. §Úáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ¹³­ë³­·Çñù ѳ­·»­ó³Í ¿ Ù»Í ù³­Ý³­ 65

Ïáõí۳ٵ ¹Ç­¹³Ï­ïÇÏ ÝÛáõ­Ã»­ñáí, á­ñáÝù ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ ³ñ­í»ë­ ïÇ É³­­í³­·áõÛÝ ÝÙáõß­Ý»­ñÇó »Ý ¨ áã ÙdzÛÝ Éñ³ó­ÝáõÙ »Ý ï»ùë­ïÁ, ³Ûɨ Ýáñ ï»­Õ»­ÏáõíÛáõÝ­Ý»ñ »Ý ѳ­Õáñ­¹áõ٠û­Ù³­ÛÇ í»­ñ³­µ»ñ­Û³É: àõ­ëáõ­óÇ­ ãÁ å»ïù ¿ ϳ­ñá­Õ³­Ý³ ¹ñ³Ýù í³ñ­å»­ïá­ñ»Ý Áݹ·ñ­Ï»É áõ­ëáõó­Ù³Ý ·áñÍ­­Áݭó­óÇ Ù»ç. ϳ½­Ù³­Ï»ñ­å»­Éáí ¹ñ³Ýó ßáõñç ï³ñ­µ»ñ µÝáõÛ­ÃÇ ³ß­­Ë³­ï³Ýù­Ý»ñ` ëÏë³Í ï»ùë­ïÇ ¨ Ýϳñ­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù»­Ù³­ïáõíÛáõ­ÝÇó ÙÇݭ㨠Ýϳñ­Ý»­ñÇ í»ñ­Éáõ­ÍáõíÛáõ­ÝÁ: àõ­ëáõ­óÇ­ãÁ ѳ­ïáõÏ áõ­ß³¹­ñáõí ÛáõÝ å»ïù ¿ ¹³ñÓ­ÝÇ å³ï­Ù³­Ï³Ý ¨ Ïñá­Ý³­Ï³Ý (»­Ï»­Õ»­ó³­Ï³Ý) ï»ñ­ÙÇÝ­Ý»­­ñÇÝ áõ ѳë­Ï³­óáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ, Ñ»ï¨á­Õ³­Ï³Ý ³ß­Ë³­ ï³Ýù ï³­ÝÇ ¹ñ³Ýó µ³­ó³ï­ñáõí۳Ý, Ëáë­ùáõÙ ×Çßï û·­ï³­·áñÍ­ Ù³Ý áõÕ­Õáõí۳ٵ¦: à­ñá­ß³­ÏÇ ¿, áñ г­Ûáó ¹åñáó ¿ ÙïÝáõÙ Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ç­ñ³­Ï³Ý Ï۳ݭùÇó ß»­ÕáÕ, Ù³­ÑÁ ÷³­é³­µ³­ÝáÕ ÙÇ Ïñó­ÙÇ­çáó: ºÉ­Ý»­Éáí ¹³­ë³·ñ­ùÇó µ»ñ­í³Í ù³Õ­í³Íù­Ý»­ñÇó. §Ð³­ Ûáó »­Ï»­Õ»­óáõ å³ï­ÙáõíÛáõݦ ¹³­ë³­·Çñ­ùÁ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ Ïá­ã»É §Ðñ»³ Åá­Õáíñ­¹Ç å³ï­ÙáõÃ­Û³Ý ¨ Ïñá­ÝÇ ¹³­ë³­·Çñù¦: в­Úàò ´àôÜ Îðà­ÜÀ ¸³­ë³·ñ­ùÇ Ý»­ñ³­Í³­Ï³­ÝáõÙ ·ñí³Í ¿. §ØÇÝ㨠ùñÇë­ïá­Ý»áõ­Ã­­Ûáõ­ ÝÁ Ù»ñ ݳ˭ÝÇ­Ý»­ñÁ, ÇÝã­å»ë ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ß³ï Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»ñ, Ñ»­Ã³­ Ýá­ë³­Ï³Ý Ïñá­ÝÇ Ñ»ï¨áñ¹­Ý»ñ ¿ÇÝ: Üñ³Ýù ѳ­í³­ïáõÙ ¨ ³ëï­í³Í ¿ÇÝ Ñ³­Ù³­ñáõ٠гۭÏÇÝ, ²­ñ³­ÛÇÝ, îáñ­ùÇÝ, ²ëï­ÕÇ­ÏÇÝ, 쳭ѳ·­ÝÇÝ, ²­ñ³­Ù³½­¹ÇÝ, ²­Ý³­ÑÇ­ïÇÝ, îÇ­ñÇÝ, á­ñáÝó í»­ñ³·­ñáõÙ ¿ÇÝ ï³ñ­í³ »­Õ³­Ý³Ï­Ý»­ñÇ ÷á­÷á­ËáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ, ó»­ñ»­ÏÁ ¨ ·Ç­ß»­ñÁ, µÝ³­Ï³Ý »ñ¨áõÛíݻ­ñÁ, ï»­ÕÇ áõ­Ý»­óáÕ å³­ï»­ñ³½Ù­Ý»­ñÁ ¨ ³ÛÉÝ: ´Ý³­Ï³Ý »ñ¨áõÛíݻ­ñÇ ³ëï­í³­Í³­óáõ­ÙÁ ¨ Ïáõé­ù»­ñÇ å³ß­ï³­ÙáõÝ­ùÁ Ïáã­íáõÙ ¿ Ñ»­Ã³­Ýá­ëáõíÛáõÝ: л­Ã³­Ýá­ë³­Ï³Ý ³ëï­í³Í­Ý»­ñÇÝ å³ï­Ï»­ñáÕ Ïáõé­ ù»ñ ¿ÇÝ å³ï­ñ³ë­ïáõÙ, ¹ñ³Ýó ½á­Ñ»ñ Ù³­ïáõ­óáõÙ, ﳭ׳ñ­Ý»ñ ϳ­ éáõ­óáõÙ¦ (¿ç 4): ²Ûë­ï»Õ Ãí³ñÏ­í³Í г­Ûáó ³ëï­í³Í­Ý»­ñÇ å³ß­ï³­ÙáõÝ­ùÇó Ù»½ ùÇã µ³Ý ¿ ѳ­ë»É: ¸ñ³Ýù áãÝ­ã³ó­í»É »Ý г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ ùñÇë­ïá­ 66

Ý»áõíÛáõ­ÝÁ å»­ï³­Ï³Ý ÏñáÝ ¹³ñÓ­Ýá­ÕÇ` ¶ñÇ­·áñ §Éáõ­ë³­íáñ­ãǦ Ññ³­Ù³­Ýáí ¨ Ýñ³ ų­é³Ý­·áñ¹­Ý»­ñÇ Ñ»ï¨á­Õ³­Ï³Ý áõ ¹³­Å³­Ý³­ ·áõÛÝ, ³Ý­½Ç­çáõÙ ·áñ­Íáõ­Ý»áõí۳ٵ: г­Ûáó µáõÝ-³½­·³­ÛÇÝ Ñ³­í³ï­ ùÇ áõ Ùß³­ÏáõÛ­ÃÇ áãÝ­ã³ó­Ù³Ùµ, ¹Åµ³Ë­ï³­µ³ñ, ãë³Ñ­Ù³­Ý³­÷³Ï­ í»ó Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç Ýϳï­Ù³Ùµ ϳ­ï³ñ­í³Í á×­ñ³­·áñ­ÍáõíÛáõ­ÝÁ: øñÇë­ïáÝ­Û³ г­Û³ë­ï³­ÝÇ »­Ï»­Õ»­ó³Ñ­å³­ï³Ï å³ï­Ù³­·Ç­ïáõíÛáõ­ÝÁ (å³ï­Ù³·­ñáõíÛáõ­ÝÁ) ï»ñ ãϳݷ­Ý»ó Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç ÙÇÝãù­ñÇë­ïá­ Ý»³­Ï³Ý áã ÙdzÛÝ Ñ³­í³ï­ùÇ, ³ÛÉ Ý³¨ ³ß­Ë³ñ­ÑÇÏ å³ï­Ùáõí۳­ÝÁ ¨, Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë, Ùß³­ÏáõÛ­ÃÇÝ, á­ñÇ Ñ»ï¨³Ý­ùáí ¹ñ³Ýù Ù»­Í ­Ù³­ ë³Ùµ ÷á­ßdz­ó³Ý ¨ û­ï³ñ­Ý»­ñÇÝ µ³­ÅÇÝ ¹³ñ­Ó³Ý: ܳ¨ å»ïù ¿ Ýϳ­ïÇ áõ­Ý»­Ý³É, áñ ¹³­ñ»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï ù³­ñá½­í»É áõ ù³­ñá½­íáõÙ ¿ ÙÇÝãù­ñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý Ù»ñ Ùß³­ÏáõÛ­ÃÇ ³Ý­û­·áõï áõ ³­Ý³ñ­Å»ù ÉÇ­Ý»­ ÉÁ. ѳë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¿ª Ñ³Û Ù³ñ­¹áõÝ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý Ïñá­ÝÇÝ ³­é³­í»É ϳé­ã³Í å³­Ñ»­Éáõ Ýå³­ï³­Ïáí: 䳭ﳭѳ­Ï³Ý ã¿, áñ г­Ûáó ³ëï­ í³Í­Ý»­ñÁ, ÑÇ٭ݳ­Ï³­Ýáõ٠ѳ­Ù³ñ­íáõÙ-Ý»ñ­Ï³­Û³ó­íáõÙ »Ý û­ï³ñ Åá­ Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇó, ·É˳­íá­ñ³­å»ë å³ñ­ëÇÏ­Ý»­ñÇó ÷á­Ë³é­í³Í: ²­í»ë­ï³­·»ï Ðá­íÇÏ Ü»ñ­ëÇë­Û³­ÝÁ í³­í»­ñ³·­ñ»­ñáí ³­å³­óáõ­ó»É ¿ (Ð. Ü»ñ­ëÇë­Û³Ý, ܳ­Ë³ù­ñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ³ëï­í³Í­Ý»­ñÁ г­Ûáó, ¶É»Ý­¹»É, 2007 Ã.), áñ, û­ñǭݳÏ, ²­Ý³­ÑÇï ¨ ØÇÑñ ³ëï­í³Í­Ý»­ñÇ å³ß­ï³­ÙáõÝ­ùÁ å³ñ­ëÇÏ­Ý»­ñÁ ѳ­Û»­ñÇó »Ý í»ñó­ñ»É: ܳ ·ñáõÙ ¿. §Ð³Û­­Ï³­Ï³Ý ²­Ý³­ÑÇï ¹Ç­óáõ­Ñáõ ͳ­·áõÙÝ, Áݹ­Ñ³­Ýáõñ ³é­Ù³Ùµ, ¹Ç­­ ïáõÙ »Ý ǵñ Ç­ñ³­Ý³­Ï³Ý ¨ ½ñ³­¹³ß­ï³­Ï³Ý, á­ñÁ ѻ勉Ýù ¿ å³ñë­ Ï³­­Ù»ï ù³­ñá½­ãáõÃ­Û³Ý ¨ å³ï­ÙáõÃ­Û³Ý Ë»­Õ³Ã­Ûáõñ­Ù³Ý¦ (¿ç 34): ²Û¹ ³ß­Ë³­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ Ð. Ü»ñ­ëÇë­Û³­ÝÁ óáõÛó ¿ ï³­ÉÇë, áñ ²­Ý³­ÑÇ­ïÇ ¨ ØÇÑ­ñÇ å³ß­ï³­ÙáõÝ­ùÁ Ù»½ Ùáï ѳÛï­ÝÇ ¿ »­Õ»É Ù.Ã.³. XIV ¹³­ñÇó: ÆëÏ ä³ñë­Ï³ë­ï³­ÝáõÙ ³Û¹ å³ß­ï³­ÙáõÝùÝ Ç Ñ³Ûï ·³­Éáõ ³­éáõ­Ùáí ·ñáõÙ ¿. §ØÇÝ㨠²ñ­¹»­ßÇñ ´ ­Ã³­·³­íá­ñÁ (Ù.Ã.³. 405-359) Ù»Ýù ã»Ýù ѳݭ¹Ç­åáõÙ áñ¨¿ ÙÇ å³ñë­Ï³­Ï³Ý ë»­å³­·Çñ ³ñ­Ó³­Ý³­·ñáõ­ÃÛ³Ý, áõñ Ýßí³Í ÉÇ­Ý»Ý ²­Ý³­ÑÇ­ïÇ ¨ ØÇÑ­ñÇ ³­ÝáõÝ­Ý»­ñÁ¦: §øÉ»­Ù»Ýë ²­É»ù­ ë³Ý¹­ñÇáõ­ëÁ (Ù³­Ñ³­ó»É ¿ 220 Ã.) Ù.Ã.³. 4-ñ¹ ­¹³­ñÇ Ñ³Ý­ñ³­Ñ³Ûï å³ï­ÙÇã ù³Õ­¹»³­óÇ ´»­ñá­ëáõ­ëÇó ٻ筵»­ñáõÙ ¿. §²ñ­¹»­ßÇñ ´ ­Ã³­·³­ íá­ñÁ (405-359), áñ ²ý­ñ᭹ǭÃÇ (Ç­Ù³` ²­Ý³­ÑÇ­ïÇ) Ù»Ñ­Û³Ý Ï³­éáõ­ó»ó ¨ ³Ûë ¹Ç­óáõ­Ñáõ å³ß­ï³­ÙáõÝ­ùÁ ëá­íá­ñ»ó­ñ»ó ö³ñ­ëÇ ¨ ´³É­ËÇ Ù³ñ¹­ ϳÝó¦ (г­ß»Ù è³­½Ç, §ü³ñ­Ñ³Ý­·» ݳ٭ѳ­Û» ²­í»ë­Ã³¦, »ѭñ³Ý, 1967, ѳï. 1, ¿ç 157-158): ìÇÝ­¹Çß­Ù³­ÝÁ ѳ­í³ë­ïÇ ³Õµ­Ûáõñ­Ý»­ñÇ 67

ÑÇ­Ù³Ý íñ³ ·ñÇ ¿ ³­é»É, áñ ²ñ­¹³­ßÇñ ´-Ý ²­Ý³­ÑÇ­ïÇ å³ß­ï³­ÙáõÝùÝ ÁÝ­¹û­ñǭݳ­Ï»É ¿ Çñ ³Ý­ÙÇ­ç³­Ï³Ý Ñ³ñ¨³Ý »ñÏ­ñÇó, öáùñ ²­ëdz­ÛÇó, ³Û­ëÇÝùÝ` г­Û³ë­ï³­ÝÇó (Win­dischmann, L’ Avesta, Pers Ana­hita, p. 18): ޳ѭ÷áõñ ²-Ý (241-272) Ññ³­Ñ³Ý­·»ó µá­Éáñ û­ï³ñ ÏñáÝ­­ Ý»­ñÇ ¨ ѳ­í³­ï³Ùù­Ý»­ñÇ ·ñí³Í­Ý»­ñÁ, ³­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ѳ­í³­ ù»É ²­í»ë­Ã³­ÛÇ Ù»ç: ºí ³Ûë­å»ë,- ß³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ ¿ Ü»ñ­ëÇë­Û³­ÝÁ,- Ñ³Û ³ëï­í³Í­Ý»­ñÁ Ý»ñ­ÙáõÍ­í»­óÇÝ Ýñ³Ýó Ùáï ¨ å³ß­ï³­ÙáõÝ­ ùÇ ³­é³ñ­­Ï³ ¹³ñ­Ó³Ý, á­ñÁ Ù»Í µ³­ñ»­µ³Ë­ïáõíÛáõÝ ¿, ù³Ý­ ½Ç å³ñ­ëÇÏ­Ý»­ñÁ ³Û¹ å³ß­ï³­ÙáõÝ­ùÇ Í»­ë»­ñÁ ·ñÇ ³­éÇÝ áõ å³Ñ­å³­Ý»­óÇÝ Ù»½ ѳ­Ù³ñ, ÇëÏ ùñÇë­ïáÝ­Û³ ¶ñÇ­·á­ñÁ, á­ñÇÝ §Éáõ­ ë³­íá­ñÇ㦠Ïá­ã»­óÇÝ, µá­Éáñ Ù»ñ ·ñ³­íáñ ³Õµ­Ûáõñ­Ý»­ñÁ áãÝ­ã³ó­ñ»ó¦: Ð³Û Ùß³­ÏáõÛ­ÃÇ Ýϳï­Ù³Ùµ ß³­ñáõ­Ý³­Ï³­µ³ñ ϳ­ï³ñ­íáÕ á­ïÝ­ Ó·áõ­­ÃÛáõÝ­Ý»­ñÇ ³­éÇ­Ãáí ų­Ù³­Ý³­ÏÇÝ ³ñ­¹³­ñ³­óÇ íñ¹áí­ÙáõÝù ¿ ѳÛï­Ý»É ѳÛï­ÝÇ ·Çï­Ý³­Ï³Ý ¶. Ô³­÷³Ýó­Û³­ÝÁ. §ØÇ å³ï­Ù³­Ï³Ý ¹Åµ³Ë­­ïáõíÛáõÝ ¿ ϳ˭í³Í Ñ³Û ýÇ­Éá­É᭷dz­ÛÇ íñ³` ³ß­Ë³­ï»É ³­Ù»Ý Ï»ñå ѳ­Ûáó ÝÛáõ­Ã³­Ï³Ý û Ñá·¨áñ (³Ûë ÃíáõÙ ¨ É»½­í³­Ï³Ý) Ù³­ ï»­ñdz­ÉÁ å³ñ­½³­µ³­Ý»É Ý³Ë ¨ ³­é³ç Ç­ñ³­Ý³­Ï³Ý ³ß­Ë³ñ­Ñáí¦ (¶. Ô³­÷³Ýó­­Û³Ý, ²­ñ³ ¶»­Õ»­óÇ­ÏÇ å³ß­ï³­ÙáõÝ­ùÁ, ºñ¨³Ý, 1945 Ã., ¿ç 90): г­Ûáó ²­Ý³­ÑÇï ³ëï­í³­Íáõ­Ñáõ å³ß­ï³­ÙáõÝ­ùÇ Ù³­ëÇÝ ³ñ­Å»ù³­ íáñ ï»­Õ»­ÏáõíÛáõÝ ¿ ѳ­Õáñ­¹áõÙ êïñ³­µá­ÝÁ. §²ñ¹, å³ñ­ëÇó µá­Éáñ ëñµ³­í³Û­ñ»­ñÁ å³ß­ïáõÙ »Ý ݳ¨ Ù³­ñ»­ñÁ ¨ ѳ­Û»­ñÁ. µ³Ûó ²­Ý³­ÑÇ­ïÇ ëñµ³­í³Û­ñ»­ñÁ ѳ­Û»­ñÁ (å³ß­ïáõÙ »Ý) ³­é³Ýӭݳ­Ñ³­ïáõÏ. ï³ñ­µ»ñ í³Û­ñ»­ñáõÙ, ¨ ѳï­Ï³­å»ë ²­ÏÇ­ÉÇ­ë»áõÙ (º­Ï»­ÕÇù-º­Ï»Õ­Û³ó-ºñ½Ý­Ï³) ѳ뭭ï³ï­í³Í »Ý Ýñ³ ëñµ³­í³Û­ñ»­ñÁ, áñ­ï»Õ ϳñ·­í³Í »Ý ëïñáõÏÝ»ñ áõ ëïñÏáõ­ÑÇ­Ý»ñ...¦ (Ð³Û Åá­Õáíñ­¹Ç å³ï­ÙáõÃ­Û³Ý ùñ»ë­ïá­Ù³­ ïdz, ºñ¨³Ý, 1981 Ã., ѳ­ïáñ 1, ¿ç 420: êïñ³­µáÝ, ²ß­Ë³ñ­Ñ³­ ·ñáõ­Ã­­ÛáõÝ, XI, 14): ²­Ï³­Ý³­íáñ ѳ­Û³­·»ï Ô. ²­ÉÇ­ß³­ÝÁ ·ñáõÙ ¿. §Ð³Ûï­ÝÇ ¿ ÙdzÛÝ, áñ µá­Éáñ ³½­·»­ñÇó ³­í»­ÉÇ Ñ³­Û»ñÝ ¿ÇÝ ³­Ý³­ÑÇ­ï³­å³ßï, ¨ Áëï øñ³Û­ ó»ñ ÑÙáõï ¹Ç­ó³­µ³­ÝÇ` ѳ­Ûáó ²­Ý³­ÑÇïÝ ¿ µá­Éáñ ³­Ý³­ÑÇï­Ý»­ñÇ Ý³­ ˳­ïÇ­åÁ¦ (Ô. ²­ÉÇ­ß³Ý, г­Ûáó ÑÇÝ Ñ³­í³ï­ùÁ ϳ٠ѻ­Ã³­Ýá­ë³­Ï³Ý Ïñá­­ÝÁ, ºñ¨³Ý, 2002 Ã., ¿ç 137): öÇ­ÉÇ­ëá­÷³, ³½­·³·­ñ³­·»ï, ¹Ç­ó³­µ³Ý üñ»­½»­ñÁ ØÇÑñ ³ëï­Íá Ù³­­ëÇÝ ·ñáõÙ ¿. §²ñ¨»É­Û³Ý ͳ­·áõÙ áõ­Ý»­óáÕ ³ÛÝ ³ëï­í³Í­Ý»­ñÇó 68

Ù»­ÏÁ, á­ñáÝù ³Ý­ïÇÏ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ Ù³Û­ñ³­Ùáõ­ïÇÝ å³Û­ù³­ñÇ Ù»ç Ùï³Ý ²ñ¨­Ùáõï­ùÇ íñ³ Ç­ñ»Ýó ïÇ­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝÁ ѳë­ï³­ï»­Éáõ ѳ­Ù³ñ, ØÇÑñÝ ¿ñ: ØÇÑ­ñÇ å³ß­ï³­ÙáõÝ­ùÁ áõë­ÙáõÝ­ùáí áõ Íǭ볭ϳ­ Ýáõí۳ٵ ß³ï µ³­Ýáí ÑÇ­ß»ó­ÝáõÙ ¿ áã ÙdzÛÝ Ø»Í Ùáñ å³ß­ ï³­ÙáõÝ­ùÁ, ³Ûɨ ùñÇë­­ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ: ²Û¹ ÝÙ³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ Çë­ÏáõÛÝ Ýϳ­ï»­óÇÝ Ç­ñ»Ýù` ùñÇë­­ïá­Ý»³­Ï³Ý ³ëï­í³­Í³­µ³Ý­Ý»­ñÁ, ¨ Ýñ³Ýù ¹³ ٻϭݳ­µ³­Ý»­óÇÝ áñ­­å»ë 볭ﳭݳ­ÛÇ Ó»é­ùÇ ·áñÍ, á­ñÁ Ó·ïáõÙ ¿ Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ Ñá­·Ç­Ý»­ñÁ ß»­­Õ»É ×ßÙ³­ñÇï áõ­Õáõó` ùñÇë­ïá­Ý»áõÃ­Û³Ý ³Û¹ Ï»ÕÍ áõ ˳ñ­¹³Ë ÝÙ³­Ý³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ÙÇ­çá­óáí: γë­Ï³­ÍÇó í»ñ ¿ ÙÇ µ³Ý. ÙÇÑ­ñ³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, á­ñÁ í»Ñ Íǭ볭ϳ­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ѳ­Ù³Ï­óáõÙ ¿ñ µ³­ñá­Û³­Ï³Ý ³­Ý³­ ­­ Õ³ñ­ïáõÃ­Û³Ý ¨ ³Ý­Ù³­ ÑáõÃ­Û³Ý Ñ³ë­Ý»­Éáõ Ó·ïÙ³Ý Ñ»ï, Ç­ñ»Ý ¹ñë¨á­ñ»ó áñ­å»ë ùñÇë­ïá­Ý»áõÃ­Û³Ý ³­Ñ»Õ ³­Ëá­Û³Ý: ØÇ á­ñáß Å³­Ù³­Ý³Ï Ñݳ­ñ³­ íáñ ã¿ñ ϳݭ˳­·áõ­ß³­Ï»É, û Ùñó³Ï­óáÕ ³Ûë »ñ­Ïáõ ¹³­í³­Ý³Ýù­Ý»­ñÇ å³Û­ù³­ñÁ ÇÝã ѻ勉Ýù Ïáõ­Ý»­Ý³: ²Ûë 勉­Ï³Ý å³Û­ù³­ñÇ í»­ñ³å­ ñáõÏ­Ý»­ñÁ å³Ñ­å³Ý­í»É »Ý øñÇë­ïá­ëÇ ÍÝÝ¹Û³Ý Ù»ñ ïá­ÝáõÙ, á­ñÁ »­Ï»­Õ»­óÇÝ ³­í»­ÉÇ ßáõï ³Ý­Ùǭ糭ϳ­Ýá­ñ»Ý ÷áË ¿ ³­é»É Ñ»­Ã³­Ýá­ë³­ Ï³Ý ³Û¹ å³ß­ï³­ÙáõÝ­ùÇó: ØÇÑ­ñÇ å³ß­ï³­ÙáõÝ­ùÇ ÏáÕ٭ݳ­ÏÇó­ Ý»­ñÁ Ýñ³Ý ³Ý­í³­ÝáõÙ ¿ÇÝ ²ñ¨ ϳ٠²­Ù»­Ý³­Ñ³Õà ³ñ¨, ¹ñ³ ßÝáñ­ÑÇí Ýñ³ ÍÝáõÝ­¹Á ¨ë Ã­í³·­ñáõÙ ¿ÇÝ ¹»Ï­ï»Ù­µ»­ñÇ 25-Çݦ (æ. æ. üñ»­½»ñ, àë­Ï» ×Ûáõ­ÕÁ, 1989 Ã., ºñ¨³Ý, ¿ç 421-422): ºí ³Ûë å³Û­Í³é ѳ­í³ï­ùÁ §³Ý­ÑÇ­ß³­ï³Ï ¹³ñÓ­Ý»­Éáõ¦ ѳ­Ù³ñ г­­Û³ë­ï³Ý­Û³Ûó ³­é³­ù»­É³­Ï³Ý »­Ï»­Õ»­óÇÝ Ñ³­ïáõÏ å³­ïÇÅ ë³Ñ­Ù³­Ý»ó` ÙÇÑ­ñ³­Ï³Ý­Ý»­ñÇ-³ñ¨³­å³ßï­Ý»­ñdzñ¨áñ­¹Ç­Ý»­ñÇ áï­ù»­ñÇ çÇ­É»­ñÁ ѳ­ï»É ¨ µá­ñá­ï³­Ýá­óáõÙ µÝ³­Ï»ó­Ý»É (³Û¹ Ù³­ëÇÝ ÏËáë­íÇ Ñ»­ï³­·³ ß³­ñ³­¹ñ³Ý­ùáõÙ): ²Û¹­ åÇ­ëÇ Ññ»­ß³­íáñ å³­ïÇÅÝ ¿ñ ݳ¨, áñ ³­å³­Ñá­í»ó ùñÇë­­ïá­Ý»³­ Ï³Ý »­Ï»­Õ»­óáõ Édzñ­Å»ù ѳխó­Ý³­ÏÁ: øñÇë­ïá­Ý»áõÃ­Û³Ý Ñ³Õ­Ã³­ ݳ­ÏÇ ³­éáõ­Ùáí Ñ³Û Ùß³­Ïáõ­Ã³­ÛÇÝ ·áñ­ÍÇã Ô¨áݹ ²­ÉÇ­ß³­ÝÁ ·ñáõÙ ¿. §ºí ³ñ­¹»Ý ÇëÏ ÙßïÝ续ݳ­íáñ Ññ³ßù ¿, áñ ³­ñdz­Ï³Ý Ïáã­í³Í Ñ³Û ³½­·Á Çñ ó»­Õ³­ÏÇó­Ý»­ñÇ Ù»ç Ù»Ý-Ù»­Ý³Ï ¿ µá­Éá­ñá­íÇÝ ùñÇë­ ïáÝ­Û³, ÙÇÝã­¹»é ÙÛáõë­Ý»­ñÁ Ï³Ù å³­Ñ»É »Ý Ç­ñ»Ýó ÑÇÝ ¹Ç­ó³­µ³­ Ýáõ­Ã­­Ûáõ­ÝÁ ¨ ¹»é Ç­ñ»Ýó Ïñ³ÏÝ »Ý í³­éáõÙ áõ å³ï­íÇ ³ñ­Å³­Ý³ó­ ÝáõÙ, ϳ٠ÁÝ­¹áõ­Ý»É »Ý Çë­É³­ÙÁ¦ (Ô¨áݹ ²­ÉÇ­ß³Ý, г­Ûáó ÑÇÝ Ñ³­ í³ï­ùÁ ϳ٠ѻ­Ã³­Ýá­ë³­Ï³Ý ÏñáÝ, ºñ¨³Ý, 2002 Ã., ¿ç 4): ²Ûë­ï»Õ 69

ÇÝã­å»±ë ã­µ»­ñ»Ù Ññ»³ Ùß³­Ïáõ­Ã³­ÛÇÝ ·áñ­ÍÇã öÇ­ÉáÝ ºµ­ñ³­Û»­óáõ, áñ ѳÛï­ÝÇ ¿ ݳ¨ öÇ­ÉáÝ ²­Õ»ù­ë³Ý¹­ñ³­óÇ ³Ý­í³Ùµ (Ù.Ã.³. I ¹.-I ¹. ³­é³­çÇÝ Ï»ë), ϳݭ˳­ï»­ëáõ­ÙÁ. §Úáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ³½· ÏÃáÕ­ÝÇ Çñ áõ­ñáõÛÝ ×³­Ý³­å³ñ­ÑÁ, ¨, ¹»Ý Ý»­ï»­Éáí Çñ ݳ˭ÝÇ­Ý»­ñÇ ëá­íá­ñáõÛíݻ­ñÁ, Ϲ³é­Ý³ ÙdzÛÝ Ù»ñ û­ñ»Ýù­Ý»­ñÁ å³ï­í»­ ÉáõÝ, ù³­ÝÇ áñ, »ñµ í»ñ­çÇÝ­Ý»­ñÇë ÷³Û­ÉÇ å³Û­Í³­éáõíÛáõ­ÝÁ áõ­Õ»Ïó­íÇ ³½­·³­ÛÇÝ µ³ñ­·³­í³­×áõ­Ùáí, ³ÛÝ Ï˳٭ñ»ó­ÝÇ ÙÛáõë­Ý»­ñÇ ÉáõÛ­ëÁ, ÇÝã­å»ë ͳ­·áÕ ³­ñ»­·³­ÏÁ ˳٭ñ»ó­ÝáõÙ ¿ ³ëï­Õ»­ñÇݦ (гۭϳ­Ï³Ý É»é­Ý³ß­Ë³ñ­ÑÁ ѳ­Ûáó ¨ Ñ³­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ ÛÇÝ ù³­Õ³­ù³Ïñ­ÃáõÃ­Û³Ý µÝûñ­ñ³Ý, ºñ¨³Ý, 2004 Ã., ¿ç 7-8, Moses II, 7, 44.- Philo. Foundations of Religious Philosophy in Judaism, Chris­tianity and Islam, bay H.A. Wolfson, vol. I, Cambridge, Massachusetts Uni­versity Press, 1962,): ²­Ù»Ý¨ÇÝ ½³ñ­Ù³­Ý³­ÉÇ ã¿, áñ Ññ»³ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÁ ØÇÑ­ñÇ Ï»ñ­å³­­ ñÁ ÷á­Ë³­ñÇ­Ý»É »Ý øñÇë­ïá­ëáí, ù³Ý­½Ç Åá­Õáíñ­¹Ç ÏáÕ­ÙÇó ³Û¹­åÇ­ëÇ å³ß­ï»­ÉÇ Ñ³­í³ïùÝ Ç­ñ»Ýó å»ïù ¿ »­Õ»É, ÇëÏ Ýñ³Ýù áõ­ñÇß­Ý»­ñÇ Ùß³­­ÏáõÛ­ÃÁ Ë»­Õ³Ã­Ûáõ­ñ»­Éáõ ¨ ë»­÷³­Ï³­Ý»ó­Ý»­Éáõ Ññ³­ß³­ÉÇ ³­í³Ý­¹áõÛà áõ­Ý»Ý: ²­í»ë­ï³­·»ï Ð. Ü»ñ­ëÇë­Û³­ÝÁ Çñ ³ß­Ë³­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ ÝáõÙ ¿ ØÇÑ­ñÇ ¨ øñÇë­ïá­ëÇ å³ß­ï³­ÙáõÝ­ùÇ ÝÙ³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ: ²Ûë­å»ë, ØÇÑ­ñÁ ÍÝí»É ¿ ù³­ñ³Û­ñáõÙ, øñÇë­ïá­ëÁ ÍÝí»É ¿ Ùëáõ­ñáõÙ: ÌÝí³Í ØÇÑ­ ñÇÝ ³Û­ó»­É»É »Ý Ñá­ï³Õ­Ý»ñ, ÍÝí³Í øñÇë­ïá­ëÇÝ ³Û­ó»­É»É »Ý Ùá­·»ñ: ØÇÑ­­ñÁ ÍÝí»É ¿ ¹»Ï­ï»Ù­µ»­ñÇ 25-ÇÝ, øñÇë­ïá­ëÁ ÍÝí»É ¿ ¹»Ï­ï»Ù­µ»­ ñÇ 25-ÇÝ: ØÇÑ­ñÁ ÉáõÛ­ëÇ ¨ µ³­ñáõÃ­Û³Ý Ù³ñ٭ݳ­óáõÙ ¿, øñÇë­ïá­ëÁ µ³­ñáõÃ­Û³Ý Ù³ñ٭ݳ­óáõÙ ¿: ØÇÑ­ñÁ ¹³ñ­µÇÝ ¿ñ, øñÇë­ïá­ëÁ ÑÛáõëÝ ¿ñ: ØÇÑ­ñÁ áõ­­Ý»ñ 12 ³­ß³­Ï»ñï, øñÇë­ïá­ëÁ áõ­Ý»ñ 12 ³­ß³­Ï»ñï: ØÇÑ­ñÁ ׳­ß³­Ï»ó í»ñ­­çÇÝ ÁÝíñÇ­ùÁ, øñÇë­ïá­ëÁ ׳­ß³­Ï»ó í»ñ­çÇÝ ÁÝíñÇ­ùÁ: ØÇÑ­ñÁ ·³ñ­Ý³­­ÝÁ ѳé­Ý»ó »ñ­ÏÇÝù, øñÇë­ïá­ëÁ ·³ñ­Ý³­ ÝÁ ѳé­Ý»ó »ñ­ÏÇÝù: ØÇÑ­ñÇ å³ß­ï³­ÙáõÝ­ùáõÙ å»ïù ¿ ÙÏñïí»ÇÝ, øñÇë­ïá­ëÇ å³ß­ï³­ÙáõÝ­ùáõÙ å»ïù ¿ ÙÏñïí»Ý: ػѭ۳­ÝáõÙ ³Ý­ß»ç Ïñ³Ï ¿ÇÝ í³­éáõÙ, »­Ï»­Õ»­óáõÙ Ï»­ñáÝ (ÙáÙ) »Ý í³­éáõÙ: ØÇÑ­ñÁ Ù»­ ëdz ¿ ¨ ¹³­ï³ë­ï³­ÝÇ û­ñÁ ɳí áõ í³ï ·áñ­Í»­ñÇ ¹³­ï³­íá­ñÁ, øñÇë­ ïá­ëÁ Ù»­ëdz ¿ ¨ ¹³­ï³ë­ï³­ÝÇ û­ñÁ ɳí áõ í³ï ·áñ­Í»­ñÇ ¹³­ï³­ íá­ñÁ: ØÇÑ­ñÇ Ñá·¨á­ñ³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ 7 ϳñ· áõ­ÝÇ, ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý »­Ï»­Õ»­óáõ Ñá·¨á­ñ³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ 7 ϳñ· áõ­ÝÇ: ØÇÑ­ñÇ Ñá·¨áñ í»­Ñ³­ 70

·áõÛÝ Ï³ñ­·Á Ïáã­íáõÙ ¿ñ å³å, ùñÇë­ïá­Ý»³­­Ï³Ý Ñá·¨áñ í»­Ñ³­·áõÛÝ Ï³ñ­·Á Ïáã­íáõÙ ¿ å³å... (Ð. Ü»ñ­ëÇë­Û³Ý, ܳ­­Ë³ù­ñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ³ëï­í³Í­Ý»­ñÁ ѳ­Ûáó, ¶É»Ý­¹»É, 2007Ã., ¿ç 315-317): Ü峭ﳭϳ­Ñ³ñ­Ù³ñ »Ù ѳ­Ù³­ñáõÙ Ð. Ü»ñ­ëÇë­Û³­ÝÇ ³ß­Ë³­ïáõí Ûáõ­ÝÇó µ»­ñ»É ½ñ³­¹³ß­ï³­Ï³Ý Ïñá­ÝáõÙ å³Ñ­å³Ý­í³Í г­Ûáó ØÇÑñ ³ëï­Íá ѳ­í³­ï³­ÉÇù-Í»­ë»­ñÇó ÙÇ Ñ³ï­í³Í: §²­ñ³­Ù³½­¹Á ³­ëáõÙ ¿. §ºë ³­ñ³­ñ»­óÇ ØÇÑ­ñÇÝ, áñ­å»ë­½Ç Ýñ³Ý ÇÝÓ Ñ³­Ù³ñ­Å»ù ½áÑ Ù³­ïáõó­íÇ áõ å³ßï­íÇ: ØÇÑ­ñÇÝ ëïáÕ Ñ³Ý­ó³­ ·áñ­ÍÁ ³Ù­µáÕç »ñ­ÏÇñÝ ¿ áãÝ­ã³ó­ÝáõÙ, ѳñ­Ûáõñ ѳݭó³­íáñ á×­ñ³­ ·áñ­ÍÇ ÝÙ³Ý ×ßÙ³ñ­ïáõíÛáõÝÝ áõ ³ñ­¹³­ñáõíÛáõÝÝ ¿ ëå³­ÝáõÙ: ²­ñ³­ Ù³½­¹Ç áñ­¹Ç Ïñ³­ÏÁ ³­ç³Ï­óáõÙ ¿ Ýñ³Ýó, á­ñáÝù å³Û­Ù³­Ý³­å³Ñ »Ý ¨ ã»Ý ëïáõÙ ØÇÑ­ñÇÝ: ö³­é³­µ³­ÝáõÙ »Ý ɳۭݳ­Í³­í³É ³­ñá­ï³­í³Û­ñ»ñ áõ­Ý»­óáÕ ØÇÑ­ñÇÝ, ³­ñdz­ÛÇ »ñÏñ­Ý»­ñÇ å³­Ñ³­å³­ÝÇÝ, áñ ³Û¹ »ñÏñ­Ý»­ ñáõ٠˳­Õ³­ÕáõíÛáõÝ áõ µ³­ñ»­Ï»­óáõíÛáõÝ ¿ µ»­ñáõÙ, ¹Åí³­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ ñÁ ѳñ­ÃáõÙ, »ñ­ç³Ý­ÏáõíÛáõÝ áõ ѳխó­Ý³Ï ¿ ÝíÇ­ñáõÙ, ù³Ý­½Ç ݳ ³­ñdz­ëÇñï ù³ç ¿ áõ ÙÇßï ѳ­ñ³­·áÛ áõ Ù»­Í³ñ­Ù³Ý áõ ÷³­é³­µ³Ý­ Ù³Ý ³ñ­Å³­ÝÇ: ²ëï­í³Í­Ý»­ñÇ ³­Ù»­Ý³Ñ­½áñÝ ¿ ØÇÑ­ñÁ: ØÇÑ­ñÁ Ù³ñ¹­ ϳÝó µá­Éáñ ·áñ­Í»ñÝ áõ ³­ñ³ñùÝ ¿ ï»ë­ÝáõÙ: ܳ Éëá­ÕáõÃ­Û³Ý Ñ³­ ½³ñ ³­Ï³Ýç áõ ï»­ëá­ÕáõÃ­Û³Ý Ñ³­½³ñ ³ãù áõ­ÝÇ ¨ »ñϭݳ­Ï³­Ù³­ñÇó Ù³ñ¹­Ï³Ýó ³­ñ³ñ­ùÇ ³­Ï³­Ý³­ï»ëÝ ¿ áõ ÙÇßï ³ñ­ÃáõÝ: ØÇÑ­ñÁ ëïÇ ¨ ëï³­Ëá­ëÇ ³­Ýá­ÕáñÙ áõ ³­Ýá­Õáù Ãßݳ­ÙÇÝ ¿: ... ØÇÑ­ñÁ ³ñ¨Ç ÉáõÛëÝ áõ ׳­é³­·³ÛÃÝ ¿: ØÇÑ­ñÁ ×ßÙ³ñ­ïáõÃ­Û³Ý ³ëï­í³Í ¿: ØÇÑ­ñÁ, ³­í»­ ÉÇ ù³Ý ³­Ù»Ý ³­ñ³ñ­ùÇó áõ Ù»Õ­ùÇó, ëïÇó ¿ íßï³­ÝáõÙ: ܳ ëïÇ ¨ ëï³­Ëá­ëÇ ³­Ýá­Õáù Ãßݳ­ÙÇÝ ¿¦: §àí ØÇÑñ, ¹áõ Ù»½ å³ßï­å³­ÝÇñ: àí ØÇÑñ, ³Ñ áõ ë³ñ­ë³­÷Ç Ù³ï­ÝÇñ Ù»ñ Ãßݳ­ÙÇ­Ý»­ñÇÝ, ù³Ý­½Ç ¹áõ »ë ϳ­ñáÕ Ýñ³Ýó áõÅÝ áõ Ïá­ñá­íÁ áãÝ­ã³ó­Ý»­Éáí ³Ý­×³­ñ³Ï ¹³ñÓ­Ý»É: ܳ, áñ ×ß·ñÇï áõ ³½Ý­í³­µ³ñ å³ß­ïÇ áõ ÷³­é³­µ³­ÝÇ ³­Ù»­Ý³­·»ï, ³Ýë­Ë³É, ï³ë ѳ­½³ñ ³ñ­ÃáõÝ ¹Ç­ï³­å³­Ñ³Ï ØÇÑ­ñÇÝ, é³½­Ù³­¹³ß­ïáõÙ ³Ý­íÝ³ë ¿ Ùݳ­Éáõ Ãßݳ­Ùáõ ѳ­ïáõ ÝÇ­½³­ÏÇó áõ ëɳ­óáÕ Ý»­ïÇó: ä³ß­ïáõÙ »Ù ×ß·ñÇï Ëáë­ù»­ñÇ ³­é³ç­Ýáñ¹, ³­é³­ïáõíÛáõÝ áõ ѳñë­ïáõíÛáõÝ å³ñ·¨áÕ, ù³ç áõ é³½­ÙÇÏ, ¹¨»­ñÇÝ Ñ³ñ­í³­ÍáÕ, ³Ý­Ñ³­í³ï­Ý»­ñÇÝ, Ù»­Õ³­íáñ­Ý»­ñÇÝ áõ áõË­ï³¹ñ­ÅáÕ­Ý»­ñÇÝ å³ï­ÅáÕ, ³ëï­í³­Í³­ÛÇÝ ëñµ³­½³Ý Ëáë­ùÇ ï»ñ ØÇÑ­ñÇÝ: ØÇÑñ ³ëï­í³­ÍÁ ÷³éù áõ å³­ïÇí

71

¿ å³ñ·¨áõÙ, µ³­ñû­ñáõíÛáõÝ áõ ѳñë­ïáõíÛáõÝ ¿ å³ñ·¨áõÙ, ïáõÝÝ áõ ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÁ ÉÇó­ù³­íá­ñáõÙ ¿ Ëñ³Ë­×³Ý­ùáí áõ áõ­ñ³­Ëáõí۳ٵ, ÇëÏ Ãßݳ­ÙÇ­Ý»­ñÇ ïáõÝÝ áõ ï»ÕÝ ¿ ³­í»­ñáõÙ: ´³­ñ»­å³ßï ѳ­í³­ ï³ó­Û³É­Ý»­ñÇ ÝíÇ­ñ³­ïáõÝ ¿: γñ· áõ ϳ­Ýá­ÝÁ, ·»­Õ³­ï»­ëÇÉ, µ³­ñ»­ ϳ½Ù áõ Ñá­Û³Ý­¹³Ù ϳ­Ý³Ûù, ù³­ç³­Ïá­ñáí ½³­í³Ï­Ý»ñ, ³­ñ³­·Áݭóó ÝÅáõÛ·­Ý»ñ, ɳ­í³­·áõÛÝ é³½­Ù³­Ï³é­ù»ñ, ßù»Õ ³­å³­ñ³Ýù­Ý»ñ, Ýñµ³­ ·»Õ áõ ³­Ýáõ­ß³­µáõÛñ ³Ý­Ïá­ÕÇÝ­Ý»ñ Ýñ³ ßÝáñ­ÑÇí ¿ ³­ñ³ñ­íáõÙ: àõë­ ïÇ Ñ»ï¨áñ¹­Ý»­ñÁ ³­Õá­ÃáõÙ »Ý. àí ØÇÑñ, Ù»ñ ûñÑ­Ý»ñ­·»­ñÁ Éë»­Éáí, ÁÝ­¹áõ­ÝÇñ Ù»ñ ³­Õ»ñëÁ, ³­ÕáÃùÝ áõ ½á­Ñ³­µ»­ñáõ­ÙÁ, Ç­çÇñ ù»½ å³ß­ ïáÕ­Ý»­ñÇ ³Ûë ËÙµÇ Ù»ç: Üϳ­ïÇ áõ­Ý»­Ý³­Éáí Ñ»ï¨áñ¹­Ý»­ñǹ Ñ»ï »ñ­ç³Ý­ÏáõÃ­Û³Ý ¹³­ßÇÝ­ùǹ ϳ­Ûáõ­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, ïáõñ Ù»½ ѳñë­ïáõíÛáõÝ, ѽá­ñáõíÛáõÝ, ѳխó­Ý³Ï, »ñ­ç³Ý­ÏáõíÛáõÝ, µ³­ñû­ñáõíÛáõÝ, ³ñ­¹³­ ñáõíÛáõÝ, µ³­ñ»Ñé­ã³­ÏáõíÛáõÝ, Ñá­·»­Ï³Ý ³Ý­¹áñ­ñáõíÛáõÝ, ׳­Ý³ã­ Ù³Ý áõ­Ý³­ÏáõíÛáõÝ, Ç­Ù³ë­ï³­ëÇ­ñáõíÛáõÝ, ѳխó­Ý³­ÏÁ ²­ñ³­Ù³½­¹³­ ëï»ÕÍ ¨ ëñµ³­½³Ý Ëáë­ùÁ ³ëï­í³­Í³­ÛÇÝ, áñ­å»ë­½Ç ³Ûë å³ñ·¨Ý»­ ñáí ûÅï­í³Í, ѳխûÝù Ù»ñ Ãßݳ­ÙÇ­Ý»­ñÇÝ: ØÇÑ­ñÁ áõË­ï³¹­ñáõÅ Ãßݳ­Ùáõ é³½­ÙÇÏ­Ý»­ñÇ ³ã­ù»ñÝ ¿ Ïáõ­ñ³ó­ÝáõÙ, µ³­½áõÏ­Ý»­ñÁ »ï­Ï³­ åáõÙ, ³­Ï³Ýç­Ý»­ñÁ Ëɳó­ÝáõÙ, áï­ù»­ñÁ ÃÙñ»ó­ÝáõÙ, áñ­å»ë­½Ç ³ÝÓ­ ݳ­ïáõñ ÉÇ­Ý»Ý...¦: §ØÇÑñÝ ¿ ·Ûáõ­Õ»­ñÇ áõ ù³­Õ³ù­Ý»­ñÇ Ëݳ­Ù³­Ï³ÉÝ áõ Ñá­·³­ï³­ñÁ, ³ÝÓñ¨ ï»­Õ³ó­Ýá­ÕÁ ¨ µáõ­ë³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ³­×»ó­Ýá­ÕÁ: ܳ ·»­ñÇ߭˳­ ÝáõÃ­Û³Ý ³ëï­í³ÍÝ ¿, í»ñ­çÇÝ ¹³­ï³ë­ï³­ÝÇ ûñ­í³ ¹³­ï³­íáñÝ ¿: ØÇÑ­ñÁ ×ßÙ³ñ­ïáõí۳Ý, ·»­Õ³­Ëá­ëáõÃ­Û³Ý ¨ ×ßÙ³­ñÇï Ëáë­ùÇ ³ëï­ í³ÍÝ ¿: ²ÛÝ ëï³­Ëáë­Ý»­ñÇÝ, á­ñáÝù ϳñ­ÍáõÙ »Ý, û Ç­ñ»Ýó ³­ñ³ñ­ùÁ ØÇÑ­ñÇó ͳ­ÍáõÏ ¿ Ùݳ­Éáõ, Çñ ÑáõÅ­Ïáõ ¨ ѳ­ëáõ Ó»é­ù»­ñáí ç³ñ­¹áõÙ áõ áãÝ­ã³ó­ÝáõÙ ¿: ÈáõÛ­ëÇ, ßá­ÕÇ áõ ׳­é³­·³Û­ÃÇ ³ëï­í³Í ¿, ³ñ­ß³­ÉáõÛ­ ëÇÝ Ý³ ÙÃáõÃ­Û³Ý ¹»Ù ¿ å³Û­ù³­ñáõÙ¦... ØÇÑ­ñ³­å³ßï ½ÇÝ­íá­ñÁ »ñ­Ïáõ ׳­Ï³­ïáõÙ ¿ñ Ù³ñïÝ­ãáõÙ: ܳË, ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÇ Ñ³Û­ñ»­ÝÇ Ñá­ÕÇ å³ßï­å³­ÝáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ñ ¨ ³­å³` ã³­ ñÇ ¹»Ù: ²ÛÝ Ï³­Ù³­íáñ­Ý»­ñÁ, á­ñáÝù ó³Ý­Ï³­ÝáõÙ ¿ÇÝ ½ÇÝ­íá­ñÇ ¹Çñ­ ùÇÝ Ñ³ë­Ý»ÇÝ, å»ïù ¿ ¹Åí³­ñÇÝ ùÝÝáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ µá­íÇó ³Ýó­Ý»ÇÝ: ú­ñǭݳÏ, ¹Åí³­ñÇÝ å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñáõÙ ·³Û­ÉÇ Ñ»ï å»ïù ¿ Ïéí»ÇÝ: Ò»éù­Ý»­ñÁ Ù»ç­ùÇÝ Ï³­å»­Éáí çáõñÝ ¿ÇÝ Ý»­ïáõÙ, ¨ Ýñ³Ýù å»ïù ¿ Ç ½á­ñáõ ÉÇ­Ý»ÇÝ Ç­ñ»Ýó ³­½³­ï»É: à­ï³­µá­µÇÏ ÓÛ³Ý íñ³ ù³Û­É»ÇÝ ¨ ¹Ç­Ù³­Ý³­ÛÇÝ ù³Õ­óÇ ¨ ͳ­ñ³­íÇ: ì»ñ­çÇ­ÝÁ ·»­ñ»½­Ù³­Ý³­÷á­ëáõÙ ùÝ»ÉÝ

72

¿ñ: ػѭ۳­ÝáõÙ ÙÇ ·»­ñ»½­Ù³­Ý³Ý­Ù³Ý ÷áë ¿ñ ù³Ý¹­íáõÙ, á­ñÇ Ù»ç ϳ­Ù³­íá­ñÁ å»ïù ¿ ù³Õ­ó³­Íáõí۳Ý, ÙÃáõí۳Ý, í³Ë áõ ë³ñ­ë³­÷Ç ¹Ç­Ù³­Ý³­Éáí` ùÝ»ñ: ØÇ ³é ų­Ù³­Ý³Ï ¹³­·³­ÕÇ Ù»ç ùÝ»­Éáõó Ñ»­ïá, ³ñ­Ûáõ­Ýáï ¹³­ßáõÛ­ÝÇ Ï³Ù ÃñÇ Í³Û­ñÇÝ ÙÇ Ã³· ϳ­Ë³Í Çñ Ùáï ¿ÇÝ µ»­ñáõÙ. ϳ­Ù³­íá­ñÁ í»ñó­ÝáõÙ ¿ñ ³ÛÝ, ó­·Á ¹ÝáõÙ ¿ñ áõ­ë»­ñÇ íñ³, ³ÛÉ áã û ·ÉËÇÝ ¨ ³­ëáõÙ. §ØÇíñ³Ý ¿ Ç٠ó­·Á¦: ¸³ ØÇÑ­ñÇ ½ÇÝ­ íáñ­Ý»­ñÇ §½ÇÝ­íá­ñ³­Ï³Ý »ñ­¹áõÙݦ ¿ñ: ²Û¹­åÇ­ëáí Ýñ³Ýù ÁÝ­¹áõÝ­íáõÙ ¿ÇÝ áñ­å»ë ØÇÑ­ñÇ ½ÇÝ­íáñ ¨ ³­å³ çñáí ÙÏñïí»­Éáí í»­ñ³ÍÝ­íáõÙ ¿ÇÝ: Üñ³Ýó ³Ýó­Û³­ÉÁ Ù³­Ñ³­Ý³­Éáí ¨ çÝçí»­Éáí, ØÇÑ­ñÇ ½ÇÝ­íáñ ¿ñ ÍÝíáõÙ¦ (¿ç 219-227): §º­ñ³­ÝÇ° Ýñ³Ý, á­ñÇÝ ²­ñ³­Ù³½¹Ý ßÝáñ­Ñ» ³­éáÕ­çáõ­ÃÇõÝ, ¨ ³Ý­Ù³­Ñáõ­ÃÇõÝ, á­ñÇ Ñ³­Ù³ñ ³­Õ³­ãáõÙ »Ù ù»½. Ç­óÇí û µ³­ñ»­å³ß­ïáõÃ­Û³Ý ²ëï­Íáõ¹` ØÇÑ­ñÇ ÙÇ­çá­óáí ï³­ÛÇñ Ù»½ »ñ­ç³Ý­ÏáõíÛáõÝ, ×ßÙ³­ñÇï µ³­ñÇù ¨ áõ­ÕÇÕ Ùï³Û­ÝáõíÛáõÝ: г­í³­ï³Ù ½Ç ¹áõ »ë ½á­ñ³­íÇ·Ý µ³ñ­íá, ù³Ý­½Ç ﻭ볭ݻ٠½Ç ¹áõ »ë ëϽµÝ³­Ï³Ý å³ï­×³é ¨ ³­ñ³­ñÇã ϻݭ¹³­Ýáõí Û³Ý ³­ñ³­ñ³­Íáó, áñ µ³ß­Ë»ë í³ñÓë Áëï ·áñ­Íáó ¨ Áëï µ³­ÝÇó, ï³ë ½µ³­ñÇÝ µ³ñ­íá ¨ ½ã³­ñÇÝ ã³­ñǦ (¿ç 8) (Ðá­íÇÏ Ü»ñ­ëÇë­Û³Ý, ܳ­Ë³ù­ñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ²ëï­í³­ÍÝ»­ñÁ г­Ûáó, ¶É»Ý­¹»É, 2007Ã.):

ì»ñ­çÇÝ ï³­ñÇ­Ý»­ñÇÝ, û­ñ»­óûñ ÇÙ Ù»ç ³­í»­ÉÇ ¿ ³Ù­ñ³åݹ­íáõÙ ³ÛÝ Ñ³­Ùá½­ÙáõÝ­ùÁ, áñ г­Ûáó ³ëï­í³Í­Ý»­ñÇ å³ß­ï³­ÙáõÝ­ùÁ, í³ñ­ ¹³­å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ áõ Ýñ³Ýó ÝíÇñ­í³Í Í»­ë»ñÝ ³Ý­Ñáõ­ëá­ñ»Ý Ïá­ ñ³Í ã»Ý, ¹ñ³Ýù Ñݳ­ñ³­íáñ ¿ í»­ñ³­Ñ³­í³­ù»É, Ç ÙÇ µ»­ñ»É áõ áñ­å»ë Ù»­Í³­·áõÛÝ Ýí»ñ í»­ñ³­¹³ñÓ­Ý»É Çñ Çë­Ï³­Ï³Ý ïÇ­ñá­çÁ` Ñ³Û Åá­Õáíñ­ ¹ÇÝ: ¸ñ³ ѳ­Ù³ñ Ý³Ë ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ ·Ç­ï³Ï­ó»É ³Û¹ ·áñ­ÍÇ ÑáõÛŠϳñ¨á­ñáõíÛáõ­ÝÁ: §øðÆê­îà­Üºàô­ÚàôÜ` ØƲΠÖÞز­ðÆî àÆê­ØàôÜø¦ г­Û»­ñÁ ùñÇë­ïáÝ­Û³ Åá­Õá­íáõñ¹ »Ý... ÐÇ­ëáõë øñÇë­ïá­ëÇ áõ Ýñ³ ³­é³ù­Û³É­Ý»­ñÇ ù³­ñá½­ãáõí۳ٵ ß³ï Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»ñ, ³Û¹ ÃíáõÙ ¨ ѳ­Û»­ñÁ, áñ­å»ë ÙÇ³Ï ¨ ×ßÙ³­ñÇï áõë­ÙáõÝù, ÁÝ­¹áõ­Ý»­óÇÝ ùñÇë­ïá­ 73

Ý»áõíÛáõ­ÝÁ: øñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ Ù»ñ Åá­Õáíñ­¹Ç ѳ­Ù³ñ íÇí˳­ñÇ ¹»ñ áõ Ýß³­Ý³­ÏáõíÛáõÝ áõ­ÝÇ: ²ÛÝ Ù»­Í³­å»ë Ýå³ë­ï»É ¿ г­Û³ë­ï³­ ÝáõÙ Ùß³­ÏáõÛ­ÃÇ` ³ñ­í»ë­ïÇ, ׳ñ­ï³­ñ³­å»­ïáõí۳Ý, ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý ¨ ÏñÃáõÃ­Û³Ý ½³ñ­·³ó­Ù³­ÝÁ: γ­éáõó­í»É »Ý Ñá­Û³­Ï»ñï µ³½­Ù³­ÃÇí »­Ï»­Õ»­óÇ­Ý»ñ áõ í³Ý­ù»ñ: ì³Ý­ù»­ñÇÝ ÏÇó ÑÇÙÝ­í»É »Ý ¹åñáó­Ý»ñ, ѳ­Ù³É­ë³­ñ³Ý­Ý»ñ, ½³ñ­·³­ó»É »Ý Ù³­ï»­Ý³·­ñáõíÛáõÝÝ áõ ٳݭñ³­ Ýϳñ­ãáõíÛáõ­ÝÁ, ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý ï³ñ­µ»ñ ×Ûáõ­Õ»ñ¦ (¿ç 4): ³. º­Ã» ùÝݳ­¹³­ï»­ÉÇ áõ Ù»ñ­Å»­ÉÇ ¿ ѳ­Ù³ñ­íáõ٠г­Ûáó ³ëï­í³Í­ Ý»­ñÇÝ å³ß­ï»­ÉÁ, ³­å³ ÇÝ­ãá±õ ­ãÇ ùÝݳ­¹³ï­íáõÙ áõ ãÇ Ù»ñÅ­íáõÙ º­Ñá­ í³­ÛÇÝ, ëáõñµ Ñá­·áõÝ, øñÇë­ïá­ëÇÝ å³ß­ï»­ÉÁ: ²­é³­í»É ¨ë, áñ г­Ûáó ³ëï­­í³Í­Ý»­ñÇ áõë­ÙáõÝ­ùÁ, Ç Ñ³­Ï³¹­ñáõíÛáõÝ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³­ÝÇ, Ñ³Û Åá­­­Õáíñ­¹Ç ѳٳñ áñ¨¿ ³­Ýû­·áõï áõ íï³Ý­·³­íáñ ·³­Õ³­÷³ñ ãÇ å³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ: ²Ûë­ï»Õ ½³ñ­­Ù³­Ý³­Éáõ á­ãÇÝã ãϳ. г­Ûáó ³ëï­í³Í­ Ý»­ñÁ ëï»Õ­Íí»É »Ý Ù»ñ ݳ˭­ÝÛ³ó ÏáÕ­ÙÇó` Ù»ñ »­ñ³­½³Ý­ùÇÝ áõ µ³Õ­ ӳݭùÇÝ Ñ³­Ù³­ÑáõÝã, ÇëÏ ³Û­ëûñ­í³ Ù»ñ ¹³­í³­Ý³Í Ïñá­ÝÁ` ùñÇë­ïá­­ Ý»áõíÛáõ­ÝÁ, ëï»Õ­Í»É »Ý ëÇá­ÝÇëï Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÁ` Ç­ñ»Ýó ³ß­Ë³ñ­ ѳ­ÏáõÉ Íñ³·­ñÇÝ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ý: µ. º­Ã» ×Çßï ã¿ §µÝ³­Ï³Ý »ñ¨áõÛíݻ­ñÇ ³ëï­í³­Í³­óáõ­ÙÁ ¨ Ïáõé­ ù»­ñÇ å³ß­ï³­ÙáõÝ­ùÁ¦, г­Ûáó ³ëï­í³Í­Ý»­ñÇÝ å³ß­ï»­ÉÁ, Ïáõé­ù»ñ å³ï­ñ³ë­ï»­ÉÁ, ¹ñ³Ýó ½á­Ñ»ñ Ù³­ïáõ­ó»­ÉÁ, ﳭ׳ñ­Ý»ñ ϳ­éáõ­ó»­ÉÁ, ³­å³ DZÝã ­ÑÇ٭ݳ­íáñ­Ù³Ùµ ¿ å³ßï­íáõÙ, û­ñǭݳÏ, ÐÇ­ëáõë øñÇë­ ïá­ëÁ, á­ñÇ ³Ý­í³Ý Ñ»ï ϳå­í³Í ﳭ׳ñ­Ý»ñ »Ý ϳ­éáõó­íáõÙ, ½á­Ñ»ñ Ù³­ïáõó­íáõÙ, Ïáõé­­ù»ñ å³ï­ñ³ëï­íáõÙ ¨ ³ÛÉÝ: ܳ¨` µ³­óÇ û·­ï³­Ï³­ñÇó, DZÝã í­ï³Ý· ¿ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ÝáõÙ µÝáõÃ­Û³Ý áõ µÝ³­Ï³Ý »ñ¨áõÛíݻ­ñÇ ³ëï­í³­Í³­óáõ­ÙÁ: ²ñ¹­Ûáù µÝáõÃ­Û³Ý áã ϳñ¨á­ñáõÙÝ áõ Ù»ñ­Åáõ­ÙÁ 㿱, áñ Ù³ñ¹­Ïáõí۳­ÝÁ ϳݷ­Ý»ó­ñ»ó ¿­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý ³­Õ»­ ïÇ ³éç¨: ·. ƱÝã ­ÑÇ٭ݳ­íáñ­Ù³Ùµ ¿ ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­íáõÙ §áñ­­å»ë ÙÇ³Ï ¨ ×ßÙ³­ñÇï áõë­ÙáõÝù¦: ¼³ñ­Ù³­Ý³­ÉÇ ¿, ¹³­ë³·ñ­ ùáõÙ ·ñíáõÙ ¿ ÙÇ µ³Ý, á­ñÁ µ³­ó³ñ­Ó³­Ï³­å»ë áñ¨¿ ÑÇÙù ãáõ­ÝÇ: º­Ã» ·ñíáõÙ ¿ ³Û¹ áõë­ÙáõÝ­ùÇ ×ßÙ³­ñÇï ÉÇ­Ý»­Éáõ Ù³­ëÇÝ, ³­å³ å»ïù ¿ µ»ñ­ í»Ý ·Ç­ï³­Ï³­Ýá­ñ»Ý ÑÇ٭ݳ­íáñ­í³Í ÷³ë­ï»ñ: 곭ϳÛÝ ùÝݳñÏ­íáÕ 74

¹³­ë³­·Çñ­ùÁ ϳ½­ÙáÕ­Ý»ñÝ ÁÝï­ñ»É »Ý »­Ï»­Õ»­ó³­Ï³Ý ѳۭñ»­ñÇ µ³½­ Ù³­¹³ñ­Û³ áõ­ÕÇÝ` ѳۭﳭñ³­ñ»É ¨ Ùï³­í³ñ­Å³Ýù­Ý»­ñáí ѳ­Ùá­½»É, áñ ѳۭﳭñ³­ñ³­ÍÁ ×Çßï ¿: ´á­Éá­ñÇÝ ¿ ѳÛï­ÝÇ, áñ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÁ ѳ­½³­ñ³­ íáñ ³ëï­í³Í­Ý»ñ »Ý áõ­Ý»­ó»É ¨ áõ­Ý»Ý, ¨ Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ Åá­Õá­íáõñ¹ Çñ ³ëï­ÍáõÝ (³ëï­í³Í­Ý»­ñÇÝ) ÁÝ­¹áõ­Ý»É ¨ ÁÝ­¹áõ­ÝáõÙ ¿ áñ­å»ë ³­Ù»­ ݳ­×ßÙ³­ñÇï, ³­Ù»­Ý³­Ï³­ñáÕ, ³­Ù»­Ý³Ñ­½áñ, µá­Éáñ ³ëï­í³Í­Ý»­ñÇó µ³ñÓñ` ³ëï­­í³Í­Ý»­ñÇ ³ëï­í³Í: º­Ã» í»ñó­Ý»Ýù ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ Ù»Í Í³­í³­ÉáõÙ áõ­­Ý»­óáÕ ÏñáÝ­Ý»­ñÁ, ³­å³ Ïï»ë­Ý»Ýù ³Ý­½Ç­çáõÙ Ùñó³Ï­ óáõíÛáõÝ` »ñ­µ»ÙÝ Ý³¨ ÝáõÛÝ Ïñá­ÝÇ Ý»ñ­ëáõÙ (º­Ñá­í³­ÛÇ ¨ ÐÇ­ëáõ­ëÇ ÙÇç¨): ²­ù»­Ù»Ý­Û³Ý øë»ñù­ë»ë ³ñ­ù³Ý (Ù.Ã.³. V ¹³ñ) ϳ­ï³­ñ»ó Ïñá­Ý³­Ï³Ý µ³­ñ»­÷á­ËáõÙ` ѳۭﳭñ³­ñ»­Éáí §Ø»Í ³ëï­í³Í ¿ ²­Ñáõ­ ñ³-س½­¹³Ý` µá­Éáñ ³ëï­í³Í­Ý»­ñÇó Ù»­Í³­·áõÛ­ÝÁ¦: (àÕç ï»­ñáõí Û³Ý ë³Ñ­Ù³Ý­Ý»­ñáõÙ ³Û¹ Ýå³­ï³­Ïáí Ýñ³ ϳݷ­Ý»ó­ñ³Í ³ñ­Ó³­Ý³­ ·ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó Ù»ÏÝ ¿É ù³Ý­¹³Ï­í»É ¿ ì³­ÝÇ Å³Û­éÇ íñ³, ï»°ë Ð. ê³Ý­ï³É­×»³Ý, ²­ëá­ñ»ë­ï³­Ý»³ó ¨ å³ñ­ëÇÏ ë»­å³­·Çñ ³ñ­Ó³­Ý³­ ·ñáõ­ÃÇõÝù ϳ٠ù³­Õáõ³Íù Ýá­óÇÝ, á­ñáÝù ܳǭñÇ-àõ­ñ³ñ­ïáõ ³ß­Ë³ñ­ ÑÇÝ å³ï­Ùáõ­Ã»³Ý ÏÁ í»­ñ³­µ»­ñÇÝ, ìǻݭݳ, 1901, ¿ç 224-226, ݳ¨ Kent R.G., Old Persian. Grammar, Texts, Lexicon, Parts I-III, New Hawen, 1953, ¿ç 152-153): º­Ñá­í³Ý Ç­ñ»Ý ѳ­Ù³­ñáõÙ ¿ ÙÇ³Ï ¨ ³­Ù»­Ý³Ñ­½áñ` §ÐÇ­Ù³ ݳ­Û»­ó¿ù, áñ ÙdzÛÝ ºê ºØ` áõ ÇÝÍ­Ù¿ áõ­ñÇß ²ë­ïáõ³Í ãϳÛ, »ë ÏÁ Ù»éó­Ý»Ù, áõ »ë Ï’³å­ñ»ó­Ý»Ù, »ë ÏÁ ½³ñ­Ý»Ù áõ »ë ÏÁ µÅßϻ٠áõ ÇÙ Ó»é­ù¿ë ³­½³­ïáÕ ãϳÛ: ºë Û³­õÇ­ï»³Ý Ï»Ý­¹³­ ÝÇ »Ù¦ (´­ú­ñǭݳó 32:39-40), ²É­É³­ÑÁ` §Øǭû± ¹áõ ã»ë ï»ë­ÝáõÙ, áñ ²É­É³­ÑÇÝ Ëá­Ý³ñÑ­íáõÙ »Ý ¨° ³ÛÝ, ÇÝã »ñÏÝ­ùáõÙ ¿, ¨° ݳ, áí »ñÏÝ­ùáõÙ ¿. ¨° ³ñ¨Á, ¨° Éáõ­ëÇ­ÝÁ, ¨° ³ëï­Õ»­ñÁ, ¨° É»é­Ý»­ñÁ, ¨° ͳ­é»­ñÁ, ¨° ϻݭ¹³­ ÝÇ­Ý»­ñÁ...¦ (Ôáõ­ñ³Ý 22:18), øñÇë­ïá­ëÁ` §²­Ù¿Ý Ç߭˳­Ýáõ­ÃÇõÝ ÇÝ­ÍÇ ïñáõ»­ó³õ »ñÏÝ­ùÇ áõ »ñÏ­ñÇ Ù¿ç¦ (سïÃ. 28:18): г­Ù³ñ­Û³ ÝáõÛÝ µá­í³Ý­¹³­Ïáõí۳ٵ ù³Õ­í³Íù­Ý»ñ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ µ»­ñ»É µ³­½áõÙ ³ëï­ í³Í­Ý»­ñÇ ³­Ù»­Ý³­Ï³­ñáÕ ¨ Ùdz­ÏÁ ÉÇ­Ý»­Éáõ Ù³­ëÇÝ: º­Ã» ÐÇ­ëáõ­ëÇ áõë­ÙáõÝ­ùÁ ÙÇ³Ï ×ßÙ³­ñÇïÝ ¿, ³­å³ DZÝ㠭ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ³­­ë»É Ýñ³ Ñáñ` º­Ñá­í³­ÛÇ áõë­ÙáõÝ­ùÇ Ù³­ëÇÝ: ²ëï­í³­Í³­ßáõÝã ϳñ­¹³­­ óá­ÕÁ ÏÝϳ­ïÇ, áñ û¨ ³Û¹­ï»Õ ³Ù­÷á÷­í³Í ¿ Áݹ­Ñ³­Ýáõñ Ñáõ­¹³­ Û³­­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý (Ñáõ­¹³­Û³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ¨ ùñÇë­ïá­Ý»áõí۳Ý) ·³­Õ³­÷³­ ñ³­Ëá­ëáõíÛáõ­ÝÁ, ³Û­¹áõ­Ñ³Ý­¹»ñÓ, º­Ñá­í³­ÛÇ ¨ øñÇë­ïá­ëÇ áõë­ÙáõÝù­ 75

Ý»­ñÁ ѳ­Ï³­¹Çñ »Ý: ú­ñǭݳÏ, »­Ã» º­Ñá­í³Ý Ññ»³­Ý»­ñÇÝ Ñáñ­¹á­ñáõÙ áõ å³ñ­­ï³­¹ñáõÙ ¿ áãÝ­ã³ó­Ý»É áõ­ñÇß Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇÝ, ïÇ­ñ³­Ý³É Ýñ³Ýó ѳñë­­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ, Édzñ­Å»ù ÏÛ³Ýù í³­Û»­É»É, å³ñ­ï³¹­ñ³­ µ³ñ ë»­ñáõݹ ï³É, ³­å³ øñÇë­ïáëÝ Çñ ѳ­í³­ï³ó­Û³É­Ý»­ñÇÝ Ñáñ­ ¹á­ñáõÙ áõ å³ñ­­ï³¹­ñáõÙ ¿ Ñݳ­½³Ý­¹áõíÛáõÝ, ³Õ­ù³­ïáõíÛáõÝ, óÙ³Ñ Ïáõ­ëáõíÛáõÝ: ¹. гñ­Ï³í, ¹Åí³ñ ¿ ãѳ­Ù³­Ó³Û­Ý»É ³ÛÝ ÙïùÇ Ñ»ï, áñ §ùñÇë­ ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ Ù»ñ Åá­Õáíñ­¹Ç ѳ­Ù³ñ íÇí˳­ñÇ ¹»ñ áõ Ýß³­Ý³­Ïáõí ÛáõÝ áõ­ÝǦ, 볭ϳÛÝ ³Û¹ ËݹǭñÁ å»ïù ¿ µ³½­Ù³­ÏáÕ­Ù³­ÝÇ áõ­ëáõÙ­ ݳ­ëÇ­ñ»É, û­·áõï-íݳë­Ý»­ñÇ ³Ý­ÏáÕ٭ݳ­Ï³É ·Ý³­Ñ³­ïáõ٠ϳ­ï³­ñ»É, á­ñÇó Ñ»­ïá ÙdzÛÝ Ï³ñ­ÍÇù ѳÛï­Ý»É: ÆëÏ ÇÝã­å»±ë­ ¿ Ñݳ­ñ³­íáñ, áñ ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ Ù»ñ »ñÏ­ñÇ Ï۳ݭùáõ٠ϳñ¨áñ ¹»ñ ãáõ­Ý»­Ý³ñ, »ñµ ³­í»­ÉÇ ù³Ý 1700 ï³­ñÇ ¿, ÇÝã ѳ­Ûáó Ï۳ݭùÁ ¹ñí³Í ¿ ùñÇë­ ïá­Ý»³­Ï³Ý ¹á·­Ù³­Ý»­ñÇ »Ý­Ã³­Ï³­ÛáõÃ­Û³Ý ï³Ï, ³Û­ëÇÝùÝ` Ý»ñ­ùÇÝ áõ ³ñ­ï³­ùÇÝ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, ·Ç­ïáõíÛáõ­ÝÁ, áõ­ëáõ­ÙÁ, ï»­Õ»­Ï³­ ïíáõíÛáõ­ÝÁ, ¹³­ï³­ñ³­ÝÁ, ¨ Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë, Ñ³Û Ù³ñ­¹áõ Ùï³­Í»­ ɳ­Ï»ñ­åÁ »Ý­Ã³ñÏ­í³Í »Ý ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý Ïñá­ÝÇÝ, Ýñ³ ϳ­å³Ýù­ Ý»­ñÇÝ, ¨ ¹ñ³Ýù ͳ­é³­Û»É »Ý ³Û¹ Ïñá­ÝÇ µáõÝ Ýå³­ï³­ÏÇÝ, ÇëÏ ³Û¹ Ýå³­ï³­ÏÁ Ñ³Û Ù³ñ­¹áõó ͳ­ÍáõÏ »Ý å³­ÑáõÙ: ºí ÇÝã­å»ë óáõÛó ¿ ï³­ÉÇë Ù»ñ ³Ý­ó³Í áõ­ÕÇÝ, ³Û¹ §íÇí˳­ñǦ ¹»ñÝ ³ñ­ï³­Ñ³Ûï­í»É ¿ µ³­ó³­ë³­Ï³Ý Ç­Ù³ë­ïáí: ²Û¹ §íÇí˳­ñǦ ¹»­ñÇ ¹ñë¨á­ñáõÙ­Ý»­ñÇó »Ý` Ñ³Û Ù³ñ­¹áõ Ï»ñ­å³­­ñ³­Ý³­÷á­Ëáõ­ÙÁ, г­Ûáó 廭ﳭϳ­ÝáõÃ­Û³Ý ù³Û­ù³­Ûáõ­ÙÁ, ï³­ñ³Íù­Ý»­ñÇ Ïá­ñáõë­ïÁ, ß³­ñáõ­Ý³­Ï³­Ï³Ý Ïá­ïá­ñ³Í­ Ý»­ñÁ, ³ñ­ï³­·³Õ­ÃÁ ¨ áõ­Í³­óáõ­ÙÁ: ä³ï­Ù³­Ï³Ý ³Õµ­Ûáõñ­Ý»­ñÁ óáõÛó »Ý ï³­ÉÇë, áñ ùñÇë­ïá­Ý»áõÃÛáõ­­ÝÁ г­Û³ë­ï³Ý Ùáõïù ¿ ·áñ­Í»É å»­ï³­Ï³Ý Ñ»­Õ³ßñç­Ù³Ý ÙÇ­çá­ óáí, á­ñÇÝ Ñ³­çáñ­¹³Í ³ñ­Ûáõ­Ý³­Ñ»­ÕáõíÛáõÝÝ áõ Ùß³­ÏáõÛ­ÃÇ áãÝ­ã³­óáõ­ ÙÁ ÍÝÏÇ »Ý µ»­ñ»É Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹ÇÝ, ¨ ¹³ ÙdzÛÝ Å³­Ù³­Ý³­Ï³­íáñ ãÇ »­Õ»É: øñÇë­­ïá­Ý»³­Ï³Ý Ýá­ñ³­Ùáõï »­Ï»­Õ»­óáõ ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõí Û³Ý ¹á·­Ù³­Ý»­ñÁ ×ßïáõí۳ٵ ãϳ­ï³­ñáÕ­Ý»­ñÇ Ýϳï­Ù³Ùµ ÏÇ­ñ³é­ í»É ¿ ³­Ý»Íù, ³­å³ß­Ë³­ñ³Ýù, Í»Í, ³Õ­í»­ë³¹­ñáßÙ, áï­ù»­ñÇ çÇ­É»­ñÇ Ñ³­ïáõÙ áõ µá­ñá­ï³­Ýá­óáõÙ µÝ³­Ï»­óáõÙ: ºí ³ñ¹­Ûá±ù ѭݳ­ñ³­íáñ ¿ñ, áñ ³Û¹­åÇ­ëÇ å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñáõÙ ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÇó ½³ï Ù»Ï ³ÛÉ áõë­ ÙáõÝù г­Û³ë­­ï³­Ýáõ٠ϳ­ñá­Õ³­Ý³ñ áñ¨¿ ¹»ñ ϳ­ï³­ñ»É: 76

». ÆëÏ ÇÝã í»­ñ³­µ»­ñáõÙ ¿ ùñÇë­ïáÝ­Û³ §Ð³­Û³ë­ï³­ÝáõÙ Ùß³­ÏáõÛ­ ÃÇ` ³ñ­í»ë­ïÇ, ׳ñ­ï³­ñ³­å»­ïáõí۳Ý, ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý ¨ ÏñÃáõÃ­Û³Ý ½³ñ­·³ó­Ù³­ÝÁ Ù»­Í³­å»ë Ýå³ë­ï»­Éáõݦ, ³­å³ å»ïù ¿ ³­ë»É, áñ ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõÝ ÁÝ­¹áõ­Ý³Í ÝáõÛ­ÝÇëÏ å»­ï³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ áõ­Ý»­óáÕ »ñÏñ­Ý»­ñáõÙ ¿É ÏñÃáõíÛáõ­ÝÁ, ³ñ­í»ë­ïÁ, ׳ñ­ï³­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝÁ, ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ ½³ñ­·³­ó»É »Ý ³ÛÝ ã³­÷áí, áñ­ù³­Ýáí ѳ­Ù³­å³­ï³ë­ ˳­Ý»É »Ý ùñÇë­ïá­Ý»áõÃ­Û³Ý ¹á·­Ù³­Ý»­ñÇÝ áõ ϳ­ÝáÝ­Ý»­ñÇÝ ¨ Ýå³ë­ ï»É ³Û¹ Ïñá­ÝÇ ³Ù­ñ³åݹ­Ù³ÝÝ áõ ͳ­í³É­Ù³­ÝÁ: ²­é³Ýó í³­ñ³Ý­Ù³Ý ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ³­ë»É, áñ ùñÇë­ïá­Ý»áõÃ­Û³Ý Ñá­í³­Ýáõ ï³Ï ½³ñ­·³­óáÕ ·Ç­ïáõíÛáõ­ÝÁ å»ïù ¿ áñ Ï»ÕÍ ·Ç­ïáõíÛáõÝ ÉÇ­ÝÇ: ÜáõÛ­ÝÁ ¨ ÏñÃáõí Ûáõ­ÝÁ, »ñµ ¹ñ³ Ýå³­ï³ÏÝ Ç­ñ³­Ï³Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÇó ÏñÃí³­ÍÇÝ Ù»­Ïáõ­ ë³ó­­Ý»ÉÝ ¿: ´³­ñ»­µ³Ë­ï³­µ³ñ, ³Û¹ Ïñá­ÝÇÝ ÙÇßï ã¿, áñ ѳ­çáÕ­í»É ¿ ÉÇá­íÇÝ Ï³Ý­Ë»É ÙïùÇ ½³ñ­·³­óáõ­ÙÁ: ÜáõÛ­ÝÇëÏ ÊáñÑñ­¹³­ÛÇÝ Ç߭˳­ÝáõÃ­Û³Ý ï³­ñÇ­Ý»­ñÇÝ, »ñµ ·Ç­ïáõí Û³Ý µá­Éáñ µÝ³­·³­í³é­Ý»­ñÁ ã¿, áñ ÁÝ­¹áõ­Ý»­ÉÇ ¿ÇÝ ¨ Ïñá­ÝÇ ¿ñ í»­ñ³Í­ íáõÙ Ïá­Ùáõ­ÝÇë­ï³­Ï³Ý ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõíÛáõ­ÝÁ, ³Û­¹áõ­Ñ³Ý­¹»ñÓ, г­Û³ë­ï³­ÝÇ ÊáñÑñ­¹³­ÛÇÝ êá­ódz­ÉÇë­ï³­Ï³Ý гݭñ³­å»­ïáõíÛáõ­ ÝáõÙ ·Ç­ïáõí۳Ý, ÏñÃáõí۳Ý, ï»Ë­Ýǭϳ­ÛÇ µáõéÝ ½³ñ­·³­óáõÙÝ ³ÏÝ­ ѳۭïá­ñ»Ý óáõÛó ïí»ó, û ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý Ïñá­ÝÇ ³ñ­·»­Éáõ­ÙÝ­ ÇÝã ¹ñ³­Ï³Ý ¹»ñ ϳ­ï³­ñ»ó: øñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý »­Ï»­Õ»­óÇÝ Ñ³­ïáõÏ í»­ñ³­µ»ñ­ÙáõÝù ¿ áõ­Ý»­ó»É ¨ áõ­ÝÇ Çñ ·É˳­íáñ Ãßݳ­Ùáõ` ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý Ýϳï­Ù³Ùµ: øñÇë­ïá­ Ý»áõÃ­Û³Ý å³­ñ³·­Éáõ­ËÁ, ³Û¹ Ïñá­ÝÁ ѳ­Ù³­Ï³ñ­·áÕ Ï»Ýï­ñá­ÝÁ, Ç­Ù³` ëÇá­Ýǽ­­ÙÁ, ÇÝ­ãá±õ ­å»ïù ¿ Ýå³ë­ï»ñ áõ Ýå³ë­ïÇ Ð³­Û³ë­ï³­ÝáõÙ ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý ½³ñ­·³ó­Ù³­ÝÁ, ³ÛÝ ¿É` Ù»­Í³­å»ë. ÙDZû Ñ³Û Åá­Õá­íáõñ¹Ý ³Û¹ λÝï­­ñá­ÝÇ Ñ³­Ù³ñ µ³­ó³­éÇÏ ³ñ­Å»ù ¿, áñ Ïáã­íÇ ùñÇë­ïáÝ­Û³ Åá­Õá­íáõñ¹, 볭ϳÛÝ ã»Ý­Ã³ñÏ­íÇ ³Û¹ Ïñá­ÝÇ` ¹»­åÇ ù³Û­ù³­ÛáõÙ áõ Ù³Ñ ï³­ÝáÕ Ï³­ÝáÝ­Ý»­ñÇÝ, ߻խíÇ §í»­ñÇÝ êÇá­ÝÇ ×³­Ý³­å³ñ­ÑÇó¦: ºí, Áݹ­Ñ³Ý­­ñ³­å»ë, ÇÝ­ãá±õ ­å»ïù ¿ ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ Ýå³ë­ïÇ ÙÇ µÝ³­·³­í³­éÇ ½³ñ­·³ó­Ù³­ÝÁ, á­ñÁ ½³ñ­·³­Ý³­Éáí å»ïù ¿ »½­ñ³­Ñ³Ý­ ·Ç, áñ ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ Ýå³­ï³­Ïá­ñ»Ý ëï»ÕÍ­í³Í ݻݷ áõ ËÇëï íï³Ý­·³­íáñ ÙÇ áõë­ÙáõÝù ¿` áõÕÕ­í³Í µÝáõÃ­Û³Ý áõ Ù³ñ­¹áõ ¹»Ù: ºí ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõÝÝ ÇÝ­ãá±õ ­å»ïù ¿ Ýå³ë­ïÇ ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý ½³ñ­·³ó­ Ù³­ÝÁ, »ñµ ³Û¹ ½³ñ­·³­óáõ­ÙÁ ÏÝß³­Ý³­ÏÇ` Ù³Ñ ùñÇë­ïá­Ý»áõí۳­ÝÁ: ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãáõÙ ³Ý­Ï»Õ­Íá­ñ»Ý ³ñ­ï³­Ñ³Ûï­í³Í ¿ ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý 77

Ýϳï­Ù³Ùµ ³ÛÝ ½³ñ­Ñáõ­ñ»­ÉÇ í»­ñ³­µ»ñ­ÙáõÝ­ùÁ, ÇÝ­ãÁ ѳñ­Ûáõ­ñ³Ù­Û³Ï­ Ý»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï Ëá­ãÁÝ­¹á­ï»É áõ Ëá­ãÁÝ­¹á­ïáõÙ ¿ ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý áõ Éáõ­ë³­ íá­­ñáõÃ­Û³Ý ³­é³­çÁݭó­óÁ. §Æ­Ù³ë­ïáõÝ­Ý»­ñáõÝ Ç­Ù³ë­ïáõ­ÃÇõ­ÝÁ åÇ­ïÇ ÏáñëÝó­Ý»Ù áõ ѳݭ׳­ñ»Õ­Ý»­ñáõÝ Ñ³Ý­×³­ñÁ åÇ­ïÇ Ë³­÷³­Ý»Ù: ø³Ý­½Ç ²ë­ïáõ³Í ѳ­×»­ó³õ ù³­ñá­½áõ­Ã»³Ý ÛÇ­Ù³­ñáõ­ ÃÇõ­Ýáí ³å­ñ»ó­Ý»É, áõë­ïÇ ³ë­ïáõ³­Í³­ÛÇÝ Ç­Ù³ë­ïáõ­Ã»³Ùµ ãÃáõÛ­ ɳï­ñ»ó áñ ³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ Ç­Ù³ë­­ïáõí۳ٵ Ù³ñ¹ ²ë­ïáõ³Í ׳Ýã­Ý³Û: ²ë­ïáõ³Í ³ß­Ë³ñ­ÑÇë ÛÇ­Ù³ñ­­Ý»­ñÁ ÁÝï­ñ»ó, áñ­å¿ë ½Ç ³­Ùû­Ãáí Á­Ý¿ Ç­Ù³ë­ïáõÝ­Ý»­ñÁ¦ (² ÂáõÕà ÎáñÝÃ. 1:19-27): ²­Ûá, Ñ»Ýó ³Û¹ §ù³­ñá­½áõ­Ã»³Ý ÛÇ­Ù³­ñáõ­ÃÇõ­Ýáí¦ ¿É ³å­ñáõÙ »Ýù: гÛï­­ÝÇ ¿, áñ Ñáõ­¹³­Û³­Ï³Ý ¨ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ÏñáÝ­Ý»­ñÁ, ÝáõÛÝ ÇÝ­ ùÁ` Áݹ­Ñ³­Ýáõñ Ñáõ­¹³­Û³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, ѻݭí³Í ¿ Ñá­ñÇÝ­í³Í µ³­Ý»­ñÇ íñ³ ¨ ³Ý­ï»­ëáõÙ-³ñ­Ñ³­Ù³ñ­ÑáõÙ ¿ Ç­ñ³­Ï³Ý ÷³ë­ï»­ñÁ, µ³­Ý³­Ï³­ ÝáõíÛáõ­ÝÁ, µÝ³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, ïñ³­Ù³­µ³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, µ³­ñá­Û³­Ï³­Ýáõí Ûáõ­ÝÁ (§Æ­Ù³ë­ïáõ­Ã»³Ý ëÏǽ­µÁ î¿­ñá­çÁ í³ËÝ ¿¦. ²­é³­Ï³ó 1:7, §øáõ µá­Éáñ ëñïáí¹ î¿­ñá­çÁ ³­å³­õÇ­Ý¿ ¨ ùáõ Ç­Ù³ë­ïáõ­Ã»³Ý¹ ÙÇ° íëï³­ÑÇñ¦. ²­é³­Ï³ó 3:5), ³ÛÝ ¹»å­ùáõÙ, »ñµ ·Ç­ïáõíÛáõ­ÝÁ` µÝáõíÛáõ­ÝÁ, Ï۳ݭùÁ ׳­­Ý³­ã»­ÉáõÝ áõÕÕ­í³Í áõ­ëáõ٭ݳ­ëÇ­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ ñÇ á­Éáñï ¿: ÆëÏ ³ÛÝ Ñá­ñÇÝ­í³Í­ùÁ, û ǵñ ³ëï­í³Í µ³­ÝÇ­Ù³ó-Ç­ Ù³ë­ïáõÝ Ù³ñ­¹áõÝ ½ñÏ»É ¿ Ç­ñ»Ý ã·á­ÛÇÝ` º­Ñá­í³ ³ëï­ÍáõÝ ×³­Ý³­ã»­Éáõ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõ­ÝÇó, ÑÇ­ß»ó­ÝáõÙ ¿ º­½áí­åá­ëÇ Ñ³Ûï­ÝÇ ³­é³­ÏÁ: Îñá­ÝÇ ¨ ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý Ñ³­ñ³­µ»­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ³­éáõ­Ùáí µ»­ñ»Ù ù³Õ­­ í³Íù­Ý»ñ á­ñáß ·Çï­Ý³­Ï³Ý­Ý»­ñÇ ³ß­Ë³­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó. §¶Ç­ïáõí­ Ûáõ­ÝÁ ÅËï»­Éáõ á­·ÇÝ Ý»ñ­Ã³­÷³Ý­ó»ó §»­Ï»­Õ»­óáõ ѳۭñ»­ñǦ »ñ­Ï»­ ñÁ, á­ñáÝó íñ³ Ý»ñ­Ï³­ÛáõÙë ¿É Ñ»Ý­íáõÙ »Ý »­Ï»­Õ»­ó³­Ï³Ý­Ý»­ñÁ¦: §î·Ç- ïáõíÛáõ­ÝÇó ã¿, áñ Ù»Ýù ùÇã »Ýù Ùï³­ÍáõÙ ·Ç­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ, - ѳۭ­ï³­ñ³­ñáõÙ ¿ñ »­Ï»­Õ»­ó³­Ï³Ý ·ñáÕ º­÷»­ëá­ëÁ (270-339 Ã.), - ³Ûɪ ³­ï»­ÉáõíÛáõ­ÝÇó ¹»­åÇ Ýñ³Ýó Ùdzݭ·³­Ù³ÛÝ ³­Ýû·­ï³­Ï³ñ ³ß­Ë³­ï³Ý­ùÁ¦: º­Ï»­Õ»­óáõ ѳۭñ»­ñÇó Ù»Ï áõ­ñÇ­ßÁ` ²í­·áõë­ïÇ­Ýá­ëÁ (354-430 Ã.), áõÕ­Õ³­ÏÇ ³­ëáõÙ ¿ñ. §Æñ ѳ­Ùá½­ãáõí۳ٵ á­ãÇÝã ãÇ Ï³­ñáÕ Ñ³­í³­ë³ñ­í»É ëáõñµ ·ñí³Íù­Ý»­ñÇÝ, ݳ í»ñ ¿ Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ ÙïùÇ µá­Éáñ ÁÝ­¹áõ­Ý³­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó¦: ²ÛÝ ³­Ù»­ÝÁ, ÇÝã ã¿ñ ϳ­ñ»­ÉÇ Ù»Ï­Ý³­µ³­Ý»É §ëáõñµ¦ ·ñù»­ñÇ á­·áí, ³Ûñ­íáõÙ ¿ñ ßǭϳ­ó³Í »ñ­Ï³­ Ãáí: ²ëï­í³­Í³­µ³Ý­Ý»­ñÁ åݹáõÙ ¿ÇÝ, û ǵñ ·Ç­ïáõí۳ٵ ½µ³Õ­ í»­ÉÁ ¹³­ßÇÝù ¿ 볭ﳭݳ­ÛÇ Ñ»ï: ¸á­ÙÇ­ÝÇÏ­Û³Ý Ïáõ­ë³­ÏñáÝ ÎÇß­ãÇ­ 78

Ý³Ý Ñ³Û­ï³­ñ³­ñáõÙ ¿ñ, áñ §Ù³­Ã»­Ù³­ïÇ­Ïáë­Ý»­ñÁ µá­Éáñ Ñ»­ñ»­ïÇ­Ïá­ ëáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ññ³Ñ­ñáÕ­Ý»ñÝ »Ý, »ñÏ­ñ³­ã³­÷áõíÛáõ­ÝÁ` §ë³­ï³­Ý³­ÛÇó ¿¦: øÇ­ÙÇ³Ý »­Ï»­Õ»­ó³­Ï³Ý­Ý»­ñÁ ³Ý­í³­ÝáõÙ ¿ÇÝ §ë³­ï³­Ý³­Û³­Ï³Ý Ûá­ÃÁ ³ñ­í»ëï­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁ¦: Ðéá­ÙÇ å³­å»­ñÁ Ññ³­ï³­ñ³­ÏáõÙ ¿ÇÝ Ñ³­ïáõÏ ÏáÝ­¹³Ï­Ý»ñ (á­ñá­ßáõÙ­Ý»ñ)` Áݹ­¹»Ù ³ÛÝ Ù³ñ¹­Ï³Ýó, áí­ù»ñ ½µ³Õ­íáõÙ ¿ÇÝ ùÇ­Ùdz­Ï³Ý ÷áñ­Ó»­ñáí: ²Û¹ ÏáÝ­¹³Ï­Ý»­ñÁ ß³ï Ù³ñ¹­ ϳÝó Ïáñ­Í³Ý­Ù³Ý »Ý ѳëó­ñ»É` íÑáõ­ÏáõÃ­Û³Ý ¨ ϳ­Ë³ñ­¹áõÃ­Û³Ý Ù»­ Õ³­¹ñ³Ý­ùáí: º­Ï»­Õ»­ó³­Ï³Ý­Ý»­ñÇ ×ÝßÙ³Ý ï³Ï ³­í»­ÉÇ ù³Ý ѳ­½³ñ ï³­ñÇ ³­Ý³½­ÝÇí, ÝáõÛ­ÝÇëÏ Ù»Õ­ë³­Ï³Ý ·áñÍ ¿ñ ѳ­Ù³ñ­íáõ٠ݳ¨ íÇ­ñ³­µáõ­ÅáõíÛáõ­ÝÁ: âÇ »­Õ»É, ûñ¨ë, ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý ÙÇ µÝ³­·³­í³é, á­ñÇ ¹»Ù ѳݭ¹»ë ã·³­ÛÇÝ Ïñá­ÝÇ ù³­ñá­½Çã­Ý»­ñÁ¦ (¼ñáõÛó­Ý»ñ Ïñá­ÝÇ ¨ ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý Ù³­ëÇÝ, ºñ¨³Ý, 1965 Ã., ¿ç 174): гÛï­ÝÇ ·Çï­Ý³­Ï³Ý ޳˭Ýá­íÇ­ãÁ ·ñáõÙ ¿. §²ëï­í³­Í³­ßáõÝ­ ãÁ ˳ݭ­·³­ñáõÙ ¿ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ³ß­Ë³ñ­ÑÁ ï»ë­Ý»É ³ÛÝ­å»ë, ÇÝã­å»ë ³ÛÝ Ï³ Ç­ñ³­Ï³­ÝáõÙ, ׳­Ý³­ã»É µÝáõÃ­Û³Ý »ñ¨áõÛíݻ­ñÇ Çë­Ï³­Ï³Ý ¿áõíÛáõ­ÝÁ ¨ ïÇ­ñ³­å»­ï»É ¹ñ³Ýó: §êÇ­ñ³­ùÇ áñ­¹Ç ÐÇ­ëáõ­ëÇ Ç­Ù³ë­ ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ¦ ·Çñ­­ùÁ ëá­íá­ñ»ó­ÝáõÙ ¿. §²ÛÝ, ÇÝ㠳ݭٳï­ã»­ÉÇ ¿ ù»½, ÙÇ° ÷áñ­ÓÇñ, ÇëÏ ÇÝã óùÝ­í³Í ¿ ù»½­ÝÇó, ÙÇ° á­ñá­ÝÇñ. ËáñÑñ­¹³­ÍÇñ ³ÛÝ Ù³­ëÇÝ, ÇÝã Ãáõۭɳïñ­í³Í ¿ ù»½, ¨ ¹áõ ·áñÍ ãáõ­Ý»­Ý³ë ³Ý­Ñ³Ûï ³­é³ñ­Ï³­Ý»­ñÇ Ñ»ï¦: ²ëï­í³­Í³ßÝ­ ãÇ »ñ¨³­Éáõó ß³ï ¹³­ñ»ñ Ñ»­ïá ·Çï­Ý³­Ï³Ý­Ý»­ñÁ ³ñ­­¹³­ñ³­óÇá­ñ»Ý ½³Û­ñ³­ÝáõÙ ¿ÇÝ, áñ Ç­ñ»Ýó Ñ»­ï³­½á­ï³­Ï³Ý Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ù³Û­É³­ ÷á­ËÇÝ Ñ³Ý­¹Ç­åáõÙ ¿ÇÝ ÙÇ Ëá­ãÁÝ­¹á­ïÇ, áñ­ï»Õ ·ñí³Í ¿ñ. §Ö³­ ݳ­å³ñÑ ãϳ: Øáí­ë»ë¦: 1906 Ã. ä»­ï»ñ­µáõñ­·áõÙ ÉÇ­µ»­­ñ³É µáõñ­ Åáõ³­Ý»­ñÇ ÙÇ ÍÝá­Õ³­Ï³Ý ËÙµ³­ÏáõÙ ùÝݳñÏ­íáõÙ ¿ñ »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ Ïñá­Ý³­Ï³Ý ¹³ë­ïdz­ñ³­ÏáõÃ­Û³Ý ¨ ÏñÃáõÃ­Û³Ý Ñ³ñ­óÁ: Äá­Õá­íáõÙ §²ëï­í³­Í³­ßáõÝ­ãÁ ¨ ·Ç­ïáõíÛáõ­ÝÁ¦ ½»­Ïáõ­óáõ­Ùáí ѳݭ¹»ë »­Ï³í Ñá­­·»­µáõÛÅ åñá­ý»­ëáñ ä. Æ. Îá­í³É¨ëÏÇÝ, á­ñÁ ѳ­Ùá­½Çã Ï»ñ­åáí óáõÛó ïí»ó, áñ ÐÇÝ Ïﳭϳ­ñ³­ÝÇ §ëáõñµ å³ï­Ùáõí۳ݦ ¹³­ë³­ í³Ý­¹áõ­ÙÁ »­­ñ»­­Ë³­Ý»­ñÇÝ ³Ý­å³Û­Ù³Ý å»ïù ¿ í»­ñ³ó­Ý»É, ù³­ÝÇ áñ ³ÛÝ Ë³ñ­ËÉáõÙ ¿ ѳñ­·³Ý­ùÁ ¹»­åÇ ·Ç­ïáõíÛáõ­ÝÁ ¨ ë³­é»ó­ ÝáõÙ ·Ç­ï»­ÉÇù­Ý»ñ Ó»éù µ»­ñ»­Éáõ ͳ­ñ³­íÁ: ܳ ³­ëáõÙ ¿ñ, áñ ÐÇÝ Ïﳭϳ­ñ³­ÝÁ ý³Ý­ï³ë­­ïÇÏ, Ë»­Õ³Ã­Ûáõñ­í³Í å³ï­Ï»­ñ³­óáõÙ­ Ý»ñ ¿ å³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ µÝáõÃ­Û³Ý ¨ Ù³ñ­¹áõ Ù³­ëÇÝ: Àëï ²ëï­í³­Í³ßÝ­ ãÇ, »ñ­ÏÇÝ­ùÁ å³Ñ­íáõÙ ¿ ëÛáõ­Ý»­­ñÇ íñ³, áõ­ÝÇ §ÓÛáõ­ÝÇ ßï»­Ù³­ñ³Ý­ 79

Ý»ñ ¨ ϳñ­Ïáõ­ïÇ ßï»­Ù³­ñ³Ý­Ý»ñ¦, ³ëï­Õ»­ñÁ ϻݭ¹³­ÝÇ ¿³Ï­Ý»ñ »Ý, á­ñáÝù ÏéíáõÙ »Ý ù³­Ý³­Ý³­óÇ­Ý»­ñÇ ½á­ñ³­í³­ñÇ ¹»Ù, ³ñ¨Á ÙÇ ç³Ñ ¿, áñ ϳ˭í³Í ¿ »ñÏÝ­ùÇó` ³Ù­µáÕç û­ñÁ ºñ­ÏÇ­ñÁ Éáõ­ë³­íá­ñ»­Éáõ ѳ­ Ù³ñ. ݳ áõ­ÝÇ Ï³­ó³­ñ³Ý, áñ­ï»­ÕÇó ¹áõñë ¿ ·³­ÉÇë ³­é³­íáï­Û³Ý ¨ áõñ í»­ñ³­¹³é­ÝáõÙ ¿ »­ñ»­Ïá­Û³Ý: ÐÇ­ëáõë ܳ­íÇ­ÝÁ Ññ³­Ù³­Û»ó ³ñ¨ÇÝ. §Î³Ý· ³é, ³ñ¨, ¶³­µ³á­ÝÇ Ùáï¦ ¨ ³ñ¨Á ϳݷ ³­é³í ¨ ϳݷ­Ý³Í Ùݳó »ñÏÝ­ùÇ Ù»ç­ï»­ÕáõÙ... ¶Çï­Ý³­Ï³­ÝÇ ½»­Ïáõ­óáõ­ÙÁ Ññ³­å³­ñ³Ï­ í»ó: ¸³­ï³­Ï³Ý Ç߭˳­ÝáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ á­ñá­­ß»­óÇÝ ³Û¹ ·ñùáõÛ­ÏÁ ßñç³­ ݳ­éáõíÛáõ­ÝÇó ѳ­Ý»É, ÇëÏ ä. Æ. Îá­í³­É¨ë­ÏáõÝ ¹³­ï³­å³ñ­ï»É ³ù­ëá­ ñ³µ­Ý³­Ïáõí۳Ý, 볭ϳÛÝ ¹³­ï³­Ï³Ý å³­­­É³­ïÁ ³Ý­Ñ³ñ­Ù³ñ ·ï³í ѳÛï­ÝÇ Ñá­·»­µáõÛÅ åñá­ý»­ëá­ñÇ Ýϳï­Ù³Ùµ ÏÇ­ñ³­é»É ³Û¹­åÇ­ëÇ ÙÇ­ çáó­Ý»ñ, ¨ ¹³­ï³í­×Ç­éÁ ã»Õ­Û³É ѳۭﳭñ³ñ­í»ó¦ (޳˭Ýá­íÇã, öÇ­ÉÇ­ ëá­÷³­ÛáõÃ­Û³Ý Í³­·áõ­ÙÁ ¨ ³­Ã»Ç½­ÙÁ, ºñ¨³Ý, 1979 Ã., ¿ç 140-142): ÜáõÛÝ ³ß­Ë³­ïáõíÛáõ­ÝÇó ¨ë ­ÙÇ ù³Õ­í³Íù. §Ø³ñ­ïÇÝ ÈÛáõ­Ã»­ñÁ 1546 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ Çñ í»ñ­çÇÝ ù³­ñá­½áõÙ ³­ëáõÙ ¿ñ. §´³­Ý³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ ÝÁ 볭ﳭݳ­ÛÇ ³­é³­çÇÝ åáé­ÝÇÏÝ ¿¦, §Ñ³­í³­ïÇ ³ñ­Å³­ÝÇùÝ ³ÛÝ ¿, áñ ݳ Ïáï­ñáõÙ ¿ µ³­Ý³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý íÇ­½Á¦, §Ññ³­ ųñ­í»­Éáí µ³­Ý³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÇó, Ù»Ýù ³ëï­ÍáõÝ Ù³­ïáõ­óáõÙ »Ýù ³­Ù»­Ý³­ÁÝ­¹áõ­Ý»­ÉÇ ½á­ÑÁ, áñ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ï³É¦ (¿ç 27): º­Ï»­Õ»­óÇÝ, »ñµ ãϳ­ñá­Õ³­ó³í µá­Éá­ñÇÝ Ñ³­Ùá­½»É ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý µ³­ ó³­Ï³­ÛáõíÛáõ­ÝÁ ϳ٠³­Ýû·­ï³­Ï³­ñáõíÛáõ­ÝÁ, ëÏë»ó ù³­ñá­½»É, áñ ǵñ ·Ç­­ïáõÃ­Û³Ý ¨ Ïñá­ÝÇ ÙÇç¨ Ñ³­Ï³­ëáõíÛáõÝ ãϳ, áñ, ǵñ, ·Ç­ï³­Ï³­ Ýá­ñ»Ý ÑÇ٭ݳ­íáñ­íáõÙ ¿ º­Ñá­í³ ³ëï­Íá ·á­ÛáõíÛáõ­ÝÁ ¨ Ýñ³ Ó»é­ùáí ïÇ»­½»ñ­ùÇ ëï»Õ­Íáõ­ÙÁ... øñÇë­ïá­Ý»áõÃ­Û³Ý ÃÇ­ÏáõÝ­ùáõ٠ϳݷ­Ý³Í áõ­ÅÇÝ ³­Ù»Ý¨ÇÝ ãÇ Ñáõ­½áõÙ ³ÛÝ, û ³Û¹­åÇ­ëÇ ½³­é³Ý­ó³Ýù­Ý»ñ (Ëáë­ ùÁ áã û ³­é³ë­å»­ÉÇ, ³ÛÉ Ïñá­Ý³­Ï³Ý ¹á·­Ù³ ¹³ñÓ­ñ³Í ³­é³ë­å»­ÉÇ Ù³­ëÇÝ ¿) Éë»­Éáí Ù³ñ­¹ÇÏ ÇÝã ÏÙï³­Í»Ý: ²Û¹ áõ­ÅÁ` ëÇá­Ýǽ­ÙÁ, ³ñ­ ¹»Ý ·áñͭݳ­Ï³­Ýáõ٠ѳ­Ùá½­í»É ¿, áñ áõ­ñÇß­Ý»­ñÇÝ ³ñ­Ñ³­Ù³ñ­Ñ»­Éáõ, ³Ý­ï»­ë»­Éáõ ¨ ³Ý­å³ï­Ï³­­éáõÃ­Û³Ý Ù»­Ãá­¹³­µ³­ÝáõíÛáõÝÝ Ç­ñ»Ý ÉÇá­íÇÝ ³ñ­¹³­ñ³ó­ÝáõÙ ¿: º­Ï»­Õ»­óáõ` ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý ½³ñ­·³ó­Ù³­ÝÁ Ù»­Í³­å»ë Ýå³ë­ï»­Éáõ ³­éáõ­Ùáí ÑÇ­ß»Ýù, û ³Û¹ ÝáõÛÝ »­Ï»­Õ»­óáõ Ó»é­ùáõÙ ÇÝã ÏÛ³Ýù ³å­ñ»­ óÇÝ Ù»ñ ѳݭ׳ñ­Ý»­ñÇó, û­ñǭݳÏ, Øáí­ë»ë Êá­ñ»­Ý³­óÇÝ ¨ ²­Ý³­Ýdz ÞÇ­ñ³­Ï³­óÇÝ: 80

Ô³­½³ñ ö³ñ­å»­óÇÝ (442-VI ¹³­ñÇ ëÏǽµ) íï³­ñ³Ý­¹ÇáõíÛáõ­ ÝÇó Çñ Ñá­í³­Ý³­íáñ ì³­Ñ³Ý Ø³­ÙÇ­ÏáÝ­Û³­ÝÇÝ ÑÕ³Í Ý³­Ù³­ÏáõÙ, Ýϳ­ñ³·­ñ»­Éáí »­Ï»­Õ»­óáõ ã³­ñ³­Ý»Ý· ëå³­ë³­íáñ­Ý»­ñÇ (г­Ûáó ³­µ»­Õ³­Ý»­ñÇ) ÏáÕ­ÙÇó Ç­ñ»Ý å³ï­×³­é³Í Ãßí³­éáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ, ݳ¨ á­ñáß ï»­Õ»­ÏáõíÛáõÝ ¿ ѳÛï­ÝáõÙ Øáí­ë»ë Êá­ñ»­Ý³­óáõÝ (410 Ã.-V ¹³­ñÇ í»ñç) µ³­ÅÇÝ Ñ³­ë³Í ѳ­É³­Í³Ýù­Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ. §...ÆëÏ áõ­ ñÇß ³­é³­ù»­É³Ý­Ù³Ý Ù³ñ­¹ÇÏ ÇÝ­ãá±õ­ ³Ûë­åÇ­ëÇ ¨ ëñ³­ÝÇó ¿É ³­í»É ï³­é³­å³Ýù­Ý»ñ Ïñ»­óÇÝ ³Ûë ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ ¨ Ëëï³­·áõÛÝ íßïáí í³Ë­×³Ý­í»­óÇÝ: º­ñ³­Ý»­ÉÇ ÷Ç­ÉÇ­ëá­÷³ Øáí­ë»­ëÁ, áñ ³ñ­¹³ñ¨, ÙÇÝã­ ¹»é ³å­ñáõÙ ¿ñ Çñ Ù³ñ٭ݳ­Ï³Ý Ï۳ݭùÁ, ³ñ­¹»Ý »ñϭݳ­ÛÇÝ ½á­ñ³­ ϳݭݻ­ñÇÝ ¿ñ ù³­Õ³­ù³­ÏÇó, 㿱 áñ ï»­ÕÇó-ï»Õ ѳ­É³Í­í»ó ѳ­Ûáó ³Û¹ ³­µ»­Õ³­Ý»­ñÇ Ó»é­ùáí: ⿱ áñ Ýñ³ Éáõ­ë³­íá­ñáÕ áõ ï·Ç­ ﳭѳ­É³Í ·ñù»­ñÁ ³Ý­·Ç­ïáõíÛáõ­ÝÇó ÷³­Ã³­ÕÇ­Ï»ë (³­ëá­ñ»­ñ»Ý Ýß³­Ý³­ÏáõÙ ¿` Ùá­Éáñ­í³Í, ˳ݭ·³ñ­í³Í) ¿ÇÝ Ñ³­Ù³­ñáõÙ Ýñ³Ýù ¨ ¿­ÉÇ áõ­ñÇß µ³­Ý»­ñáí ˳ۭﳭ鳭ϻ­óÇÝ: 곭ϳÛÝ Ñ»­ïá ³Û­Éáó ïí³Í ³­Ùá­Ã³Ý­ùÇó` ÙÇ Ë³­µ»³­Ï³Ý »­åÇë­Ïá­åá­ëáõíÛáõÝ Ù³­Ñ³­¹»­ÕÇ å»ë ËÙ»ó­ñÇÝ ³Ûë ëñµÇÝ ¨ ˻խ¹»­óÇÝ: ºí û ݳ í³Ë­×³­ÝÇ Å³­ÙÇÝ Ç°Ýã ³­Ñ³­íáñ ݽáí­ùÇ ·Çñ ¿ Ãá­Õ»É ù³­Ñ³­Ý³­ÛáõÃ­Û³Ý ·É˳­íáñ­Ý»­ñÇ íñ³ (Êá­ñ»­Ý³­óáõ §àÕ­µÁ¦), ·Ç­ï»Ù, áñ ¹áõù ɳí ï»Õ­Û³Ï »ù... (ܳ Çñ Ï۳ݭùÁ) ³Ý­ã³÷ ³Ý­Ñ³Ý­·Çëï ³ß­Ë³­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ¨ ·Ç­ß»ñó»­ñ»Ï г­Ûáó ³ß­Ë³ñ­ÑÁ Éáõ­ë³­íá­ñáÕ í³ë­ï³­ÏÇ íñ³ ¹ñ»ó: Üñ³ áë­Ïáñ­Ý»­ñÁ ·»­ñ»½­Ù³­ÝÇó ѳ­Ý»É ïíÇÝ ¨ ·»­ïÁ ó­÷»­óÇÝ: Ðñ»ß­ï³­Ï³Ý­Ù³Ý ³ÛÝ î»­ñÇÝ ÝáõÛÝ ³Û¹ ³Ý­Ñ³Ý­·Çëï ѳ­É³­Í³Ýù­ Ý»­ñáí Ù³­Ñáõ ѳëó­ñÇÝ ¨ ¹»é ÑÇ­Ù³ ¿É ³Ý­Ñ³· ùǭݳËݹ­ñáõí۳ٵ Ù»­é³­ÍÇ Ñ»ï »Ý ÏéÇí ï³­ÉÇë¦ (Ô³­½³ñ ö³ñ­å»­óÇ, г­Ûáó å³ï­ ÙáõíÛáõÝ, ÂáõÕÃ ì³­Ñ³Ý Ø³­ÙÇ­ÏáÝ­Û³­ÝÇÝ, ºñ¨³Ý, 1982 Ã., ¿ç 483485): ²Ûë­ï»­ÕÇó ݳ¨ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ·áõ­ß³­Ï»É, áñ Êá­ñ»­Ý³­óáõÝ` Çñ ϻݭ¹³­ ÝáõÃ­Û³Ý û­ñáù Ñéã³Ï µ»­ñáÕ ·áñ­Í»­ñÁ Ù»½ ã»Ý ѳ­ë»É. ßÇ­ñÇ­ÙÁ åÕÍáÕ, ѳݭ·áõó­Û³­ÉÇ áë­Ïáñ­Ý»­ñÁ ·»­ïÁ ó­÷áÕ ³­µ»­Õ³­Ý»ñÝ ÇÝã­å»±ë ϳ­ ñáÕ ¿ÇÝ Ñ³Ý­¹áõñ­Å»É áõ å³Ñ­å³­Ý»É Ù»ñ ѳݭ׳­ñÇ` Ù³ñ¹­Ï³Ýó Éáõ­ ë³­íá­ñáÕ áõ ï·Ç­ï³­Ñ³­É³Í ·ñù»­ñÁ: ÆëÏ ö³ñ­å»­óáõ §ÂáõÕà 쳭 Ñ³Ý Ø³­ÙÇ­ÏáÝ­Û³­ÝÇݦ ³ß­Ë³­ïáõíÛáõ­ÝÁ Ù»½ ¿ ѳ­ë»É, ѳ­í³­Ý³­µ³ñ, Ç߭˳­Ý³­Ï³Ý ³ñ­ËÇí­Ý»­ñÁ »­Ï»­Õ»­óáõÝ áã ³ÛÝ­ù³Ý Ù³ï­ã»­ÉÇ ÉÇ­Ý»­Éáõ å³ï­×³­éáí: 81

Ðé㳭ϳ­íáñ Ù³­Ã»­Ù³­ïÇ­Ïáë, ³ëï­Õ³­·»ï, ïÇ»­½»­ñ³­·»ï, ïá­ Ù³­ñ³­·»ï, г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ ×ß·ñÇï ·Ç­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÑÇ٭ݳ­¹Çñ ²­Ý³­Ýdz ÞÇ­ñ³­Ï³­óÇÝ (605-685 ÃÃ.) ÝáõÛÝ­å»ë ѳ­É³Í­í»É ¿ г­Ûáó »­Ï»­Õ»­óáõ ÏáÕ­ÙÇó ¨, Áëï å³Ñ­å³Ý­í³Í ³­í³Ý­¹áõÛ­ÃÇ, Çñ Ï۳ݭ ùÇ í»ñ­çÇÝ ï³­ñÇ­Ý»­ñÇÝ ³­å³ë­ï³­Ý»É ¿ ì»­Ý»­ïÇ­ÏáõÙ: гݭ׳­ñ»Õ ·Çï­Ý³­Ï³­ÝÇ Ù³Ñ­í³­ÝÇó Ñ»­ïá ¿É §Ñ³­É³Í­í»É¦ ¿ Ýñ³ ëï»Õ­Í³­·áñ­ ÍáõíÛáõ­ÝÁ: ÞÇ­ñ³­Ï³­óáõó ³­í»­ÉÇ ù³Ý 400 ï³­ñÇ Ñ»­ïá ¶ñÇ­·áñ س­ ·Çëï­ñá­ëÁ Çñ ų­Ù³­Ý³­ÏÇ Ï³­Ãá­ÕÇ­Ïá­ëÇÝ ·ñ³Í ݳ­Ù³­ÏáõÙ ³­Ùá­Ã³­ µ»ñ ¿ ѳ­Ù³­ñ»É ÞÇ­ñ³­Ï³­óáõ ëï»Õ­Í³­·áñ­ÍáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ ³ñ­·»­É³Ý­ùÇ ï³Ï å³­Ñ»­ÉÁ: ½. §Î³­éáõó­í»É »Ý Ñá­Û³­Ï»ñï µ³½­Ù³­ÃÇí »­Ï»­Õ»­óÇ­Ý»ñ áõ í³Ý­ ù»ñ¦... ÆëÏ ÇÝ­ãá±õ ­ãÇ ³ë­íáõÙ, áñ ¹ñ³Ýù ϳ­éáõó­í»É »Ý ÙdzÛÝ Ñ³­ÝáõÝ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý Ïñá­ÝÇ: ²ñ¹­Ûá±ù ѭݳ­ñ³­íáñ ¿, áñ ùñÇë­ïá­Ý»áõí Ûáõ­ÝÁ ¹³­ñ»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï ·á­Û³ï¨»ñ ³­é³Ýó »­Ï»­Õ»­óÇ­Ý»ñ áõ í³Ý­ù»ñ ϳ­éáõ­ó»­Éáõ ¨ Ýñ³Ý­óáõÙ ëÇá­Ýǽ­ÙÇ Íñ³·­ñÇÝ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ý Ñá­ñÇÝ­í³Íù­Ý»­ñÇ µ»­Ù³­Ï³­Ý³ó­Ù³Ý: øñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý »­Ï»­Õ»­óÇ­ Ý»­ñáõÙ áõ í³Ý­ù»­ñáõÙ »Ý Ù³ñ¹­Ï³Ýó ÑÇå­Ýá­ë³ó­ÝáõÙ, ³­Ýû­·áõï áõ íï³Ý­·³­µ»ñ ѳ­í³ï­ùÇÝ Ï³é­ã³Í å³­ÑáõÙ: ²ÛÝ­å»ë áñ, å»ïù ã¿ Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ñÇÝ Ñ³­Ùá­½»É, û »­Ï»­Õ»­óÇ­Ý»ñÝ áõ í³Ý­ù»­ñÁ ϳ­éáõó­í»É »Ý ѳ­ÝáõÝ Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç Ùß³­ÏáõÛ­ÃÇ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý: øñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý »­Ï»­Õ»­óÇÝ Ð³­Û³ë­ï³­Ýáõ٠廭ﳭϳ­Ýá­ñ»Ý ÑÇ٭ݳ­íáñ­í»­Éáõ Ñ»Ýó ³­é³­çÇÝ û­ñ»­ñÇÝ Ï³­ñá­Õ³­ó³í ïÇ­ñ³­Ý³É ÝÛáõ­ ó­Ï³Ý ѳñë­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ, á­ñÁ Çñ ·á­Ûáõí۳Ý, ³Ù­ñ³åݹ­Ù³Ý áõ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ³­Ù»­Ý³·É­Ë³­íáñ »­ñ³ß­ËÇùÝ ¿ñ: ´³­óÇ ³Û¹, »­Ï»­Õ»­óÇÝ áã ÙdzÛÝ Ñ³ñÏ ¿ñ í»ñó­ÝáõÙ µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý ëï³ó­í³Í­ùÇó (ï³­ë³­ Ýáñ¹ ¨ ³ÛÉÝ), ³Ûɨ ïÇ­ñ³­å»­ïáõÙ ¿ñ Ñëϳ­Û³­Í³­í³É ϳɭí³Íù­Ý»­ñÇ: ú­ñǭݳÏ, ¶ñÇ­·áñ §Éáõ­ë³­íáñÇ­ãÁ¦ áãÝ­ã³ó­ñ»É ¿ ¶Ç­ë³­Ý»Ç, Ç­Ù³` г­ Ûáó ²­Ý³­ÑÇï ³ëï­í³­Íáõ­Ñáõ ﳭ׳­ñÁ (³Û¹ ﳭ׳­ñÁ ÑÇ­­ß³­ï³Ï­íáõÙ ¿ Ù.Ã.³. 13-ñ¹ ­¹³­ñÇ ³ñ­Ó³­Ý³·­ñáõíÛáõ­ÝáõÙ` Ð. Ü»ñ­ëÇë­Û³Ý, гۭ ϳ­Ï³Ý É»é­Ý³ß­Ë³ñ­ÑÁ Áëï ¼ñ³­¹³ßïÝ áõ Çñ ²­í»ë­Ã³Ý, ¶É»Ý­¹»É, 2006 Ã., ¿ç 90), ¨ ÝáõÛÝ ï»­Õáõ٠ϳ­éáõó­»É ë. γ­ñ³­å»ï í³Ý­ùÁ ¨ ³Û¹ í³Ý­ùÇÝ ³­Ý³­ë»­ÉÇ Ñ³ñë­ïáõíÛáõÝ­Ý»ñ ¿ ÝíÇ­ñ»É: ²­Ñ³ û ³Û¹ Ù³­ëÇÝ ÇÝã ¿ ·ñáõÙ ÝáõÛÝ ¶ñÇ­·á­ñÇ ½Ç­Ý³­ÏÇó, ³­ëá­ñÇ ¶É³­ÏÁ. §êáõñµ ¶ñÇ­·á­ñÁ Ãá­Õ»ó ³Û¹­ï»Õ ù³­é³­ëáõ­Ý»­ñ»ù Ïñá­Ý³­íáñ­Ý»ñ, áñ­å»ë­½Ç 82

ï»­ÕÇ µÝ³Ï­ãáõí۳­ÝÁ ëå³­ë³­íá­ñ»Ý: î³ë­Ý»ñ­Ïáõ ¹³ë­ï³­Ï»ñï ¿É Ñ³ï­Ï³ó­ñ»ó Ýñ³Ýó. ¹ñ³Ýù »Ý Îáõ³é­ëÁ, ػխïÇÝ, ´ñ»­ËÁ, îáõÙ­µÁ, Êáñ­ÝÇÝ, λխùÁ, ´³­½áõÝ ¨ ³ÛÉÝ, á­ñáÝù Ù»­Í³­Ù»Í ¨ µ³½­Ù³­Ù³ñ¹ ³­í³Ý­Ý»ñ ¿ÇÝ, ÇÝã­å»ë áñ ϳ ·ñáí ÑÇ­ß³­ï³Ï­í³Í س­ÙÇ­ÏáÝ­Û³Ý Ç߭˳ݭݻ­ñÇ Ù³ï­Û³­ÝáõÙ: Îáõ³éëÝ áõ­ÝÇ 3012 ÍáõË, 1030 Ñ»Í­Û³É ¨ 2200 ѻ勉Ï: ػխïÇÝ áõ­ÝÇ 2700 ÍáõË, 800 Ñ»Í­Û³É ¨ 1030 ѻ勉Ï: îáõÙ­µÁ` 900 ÍáõË ¨ 400 ѻͭ۳É: Êáñ­ÝÇÝ áõ­ÝÇ 1906 ÍáõË, 700 Ñ»Í­Û³É ¨ 1007 ѻ勉Ï: ÆëÏ ´ñ»ËÝ áõ­ÝÇ 3200 ÍáõË, 2040 ѻͭ۳É, 840 ³­Õ»Õ­Ý³­íáñ ѻ勉Ï, 1080 ï»­·³­íáñ ¨ 2080 å³ñ­ ë³­íáñ¦ (Ðáí­Ñ³Ý س­ÙÇ­ÏáÝ­Û³Ý, î³­ñá­ÝÇ å³ï­ÙáõíÛáõÝ, ºñ¨³Ý, 1989 Ã., ¿ç 48): Üßí³Í 12 ¹³ë­ï³­Ï»ñï­Ý»­ñÇó ÙdzÛÝ 5-Ç ½ÇÝ­íáñ­Ý»­ñÇ ÃÇ­íÁ ϳ½­ÙáõÙ ¿ 11407: àõë­ïÇ Ï³­ñ»­ÉÇ ¿ »½­ñ³­Ï³ó­Ý»É, áñ ÙdzÛÝ ³Û¹ ÑÇÝ· µÝ³­Ï³­í³Û­ñ»­ñáõ٠ϳ­ñáÕ ¿ñ ÉÇ­Ý»É Ùáï 60-70 ѳ­½³ñ Ù³ñ¹: Àëï å³ï­ÙÇã­Ý»­ñÇ, ¶ñÇ­·áñ §Éáõ­ë³­íáñ­ãǦ ¨ Ýñ³ ÃÇ­Ù³­ÏÇó­Ý»­ñÇ ë»­÷³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ¨ í³Ý­ù³­å³ï­Ï³Ý-»­Ï»­Õ»­ó³­å³ï­Ï³Ý ¹³ñ­Ó³Ý áã ÙdzÛÝ Ñ»­Ã³­Ýá­ë³­Ï³Ý ٻѭ۳Ý-ﳭ׳ñ­Ý»­ñÇÝ å³ï­Ï³Ý Ñá­Õ³­ ï³­ñ³Íù­Ý»­ñÁ, ³Ûɨ Ýñ³Ý­óáõÙ »­Õ³Í áë­ÏÇÝ áõ ³ñ­Í³­ÃÁ, ·ÉË³ï­ í³Í-áãÝ­ã³ó­í³Í Ç߭˳­Ý³­Ï³Ý ïÝ»­ñÇ, ëå³Ý­­í³Í áõ г­Û³ë­ï³­ÝÇó ³ñ­ï³ùë­í³Í ѳ­Û»­ñÇ ß³ñ­Å³­Ï³Ý áõ ³Ý­ß³ñÅ ·áõÛ­ùÁ... Äá­Õáíñ­¹Çó ó­É³Ý-³­í³­ñ³­é³­ÍÇó ÝáõÛÝ Åá­Õáíñ­¹ÇÝ ÷ßñ³Ýù­Ý»ñ ï³­Éáí ¨ º­Ñá­í³­ÛÇó áõ øñÇë­ïá­ëÇó ëå³ë­í»­ÉÇù å³ï­ÅÇ ë³ñ­ë³­÷Ç áõ­Åáí` å³ñè ¶ñÇ­·á­ñÁ ϳ­ñá­Õ³­ó³í Ù³ñ¹­Ï³Ýó ÁÝ­ï³­ÝÇ-Ó»é­ Ý³­ëáõÝ ¹³ñÓ­Ý»É: ÜáõÛÝ ¶ñÇ­·á­ñÁ ݳ¨ ϳ­ñá­Õ³­ó³í Éáõ­Í»É »­Ï»­Õ»­ óáõ ·»­ñ³­Ï³­­ÛáõÃ­Û³Ý ¨ Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹ÇÝ ³Û¹ »­Ï»­Õ»­óáõ ѳ­í»ñ­Åá­ñ»Ý ëïñáõÏ ¹³ñÓ­Ý»­Éáõ ËݹÇñ­Ý»­ñÁ: ²­Ñ³ û ÇÝ­ãáõ Ù³ñ­¹ÇÏ ³­é³­çÇÝ Ñ»ñ­ÃÇÝ »­Ï»­Õ»­óáõ Ç߭˳­Ýáõí۳ÝÝ ¿ÇÝ »Ý­Ã³ñÏ­íáõÙ ¨ ÙdzÛÝ ¹ñ³­ ÝÇó Ñ»­ïá` ó­·³­íá­ñÇ` ³ß­Ë³ñ­ÑÇÏ Ç߭˳­Ýáõí۳­ÝÁ: ²­Ñ³ û ÇÝ­ãáõ ó­·³­íáñ­Ý»­ñÁ ¨, Áݹ­­Ñ³Ý­ñ³­å»ë, »ñÏ­ñÇ Õ»­Ï³­í³ñ­Ý»­ñÁ »­Ï»­Õ»­óáõ Ó»é­ùáõ٠˳­Õ³­ÉÇù »Ý »­Õ»É áõ ϳÝ: ºí ³ñ¹­Ûá±ù ­å»ïù ¿ ½³ñ­Ù³­ ݳÝù, áñ г­Ûáó 廭ﳭϳ­ÝáõíÛáõ­ÝÁ áãÝ­ã³ó­í»ó-Áݭϳí, ¨ ³é­Ý³­ Ï³Ý Ñ³Û é³½­ÙÇ­ÏÁ ëïñϳ­ÙÇï ¹³ñ­Ó³í, ÇëÏ ³½­·³­ÛÇÝ Ù»­Í³­·áõÛÝ Ïá­ñáõëï­Ý»­ñÇ áõ áÕ­µ»ñ­·áõíÛáõÝ­­Ý»­ñÇ å³­Ñ»­ñÇÝ »­Ï»­Õ»­ó³­ßÇ­ÝáõíÛáõÝ »Ýù ͳ­í³­ÉáõÙ (êåÇ­ï³­ÏÇ ³­Õ»­ï³­ÉÇ »ñÏ­ñ³­ß³ñ­ÅÇ û­ñ»­ñÇÝ, ÷ñϳ­ ñ³­ñ³­Ï³Ý ³ß­Ë³­ï³Ýù­Ý»­ñÇÝ ½áõ­·³­Ñ»é, ³Û¹­ï»Õ ѳå­×»­åá­ñ»Ý 83

ϳ­éáõó­í»ó Ãǭûխ۳ »­Ï»­Õ»­óÇ... ÆëÏ ³Û­ëûñ, Ù³ñ­¹³­ëÇ­ñ³­Ï³Ý û·­ÝáõíÛáõÝ ³­Õ»ñ­ëáÕ Ù»ñ »ñÏ­ñáõ٠ϳ­éáõó­íáõÙ »Ý óݭϳñ­Å»ù áõ ·»­Õ»ó­Ï³­Ï»ñï ³ÛÝ­åÇ­ëÇ »­Ï»­Õ»­óÇ­Ý»ñ áõ í³Ý­ù»ñ, áñ ¹ñ³Ýù ï»ë­ ÝáÕ û­ï³­ñÁ ϳ­ñáÕ ¿ ϳñ­Í»É, áñ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõÝÝ ³Ýë­å³é ýǭݳÝë­Ý»ñ áõ­ÝÇ), á­ñÁ Ïɳ­ÝáõÙ ¿ Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç ³­é³Ýó ³Û¹ ¿É 볭ϳí ýǭݳݭë³Ý­Ûáõ­Ã³­Ï³Ý ÙÇ­çáó­Ý»­ñÁ: øñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý »­Ï»­Õ»­ó³­ßÇ­ÝáõíÛáõÝ ¿ ͳ­í³É­íáõ٠ݳ¨ Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹ÇÝ áõ­ñÇß Ñ³­ í³ïù­Ý»­ñÇó áõ ³­Õ³Ý¹­Ý»­ñÇó ½»ñÍ å³­Ñ»­Éáõ å³ïñ­í³­Ïáí: ÆÝã ¿, ÐЭÇ߭˳­Ý³­íáñ­Ý»ñÝ áõ ¾ç­Ùdz­ÍÇ­ÝÁ ã·Ç­ï»±Ý, áñ, û­ñǭݳÏ, º­Ñá­í³­ ÛÇ íϳ­Ý»­ñÁ, Ùáñ­ÙáÝ­Ý»­ñÁ, ³­í»­ï³­ñ³Ý­ã³­Ï³Ý­Ý»­ñÁ ¨ µ³­½áõÙ ³ÛÉ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»ñ ëÇá­Ýǽ­ÙÇ Ï³­éáõÛó­Ý»ñ »Ý, áñ ÝáõÛÝ ëÇá­ Ýǽ­ÙÇ »Ý­Ã³­Ï³­ÛáõÃ­Û³Ý ï³Ï ¿ ¨ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý »­Ï»­Õ»­óÇÝ: Ð³Û Åá­Õáíñ­¹Ç å³ï­ÙáõíÛáõ­ÝÇó ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ µ»­ñ»É µ³­½áõÙ û­ñÇ­ ݳϭݻñ, »ñµ ÷³­é³­µ³Ý­íáÕ ³Û¹ »­Ï»­Õ»­óÇ-í³Ý­ù»­ñáõÙ »Ý ÑñÏǽ­ í»É ѳñ­Ûáõñ ѳ­½³­ñ³­íáñ ѳ­Û»ñ, á­ñáÝù Ç­ñ»Ýó Ï۳ݭùÇ ³­å³­Ñá­ íáõÃ­Û³Ý »­­ñ³ß­ËÇ­ùÁ ѳ­Ù³­ñ»É »Ý ³Û¹ »­Ï»­Õ»­óÇ­Ý»ñÝ áõ í³Ý­ù»­ñÁ, ѻ勉­µ³ñ, ѳ­Ù³ñ­Û³ ã»Ý Ùï³­Í»É ½ÇÝ­í»­Éáõ ¨ ÇÝù­Ý³­å³ßï­å³­ ÝáõÃ­Û³Ý Ù³­ëÇÝ: ÐñÏǽ­í³Í­Ý»­ñÇ Ñ³­ñ³­½³ï­Ý»ñÝ áõ ³ñ­Ûáõ­Ý³­ÏÇó­ Ý»­ñÁ, ³­é³Ýó áñ¨¿ í»ñ­ÉáõÍ­Ù³Ý, Ù»Í ç»ñ­Ù»­é³Ý­¹áõí۳ٵ í»­ñ³­ ϳݷ­Ý»É »Ý ³Û¹ »­Ï»­Õ»­óÇ­Ý»ñÝ áõ í³Ý­ù»­ñÁ ¨ ³­é³­í»É ÝíÇñ­í»É ¹ñ³Ýó (ѳÛï­ÝÇ ¿, áñ Ãßí³­éáõíÛáõ­ÝÁ ¨ ¹Åµ³Ë­ïáõíÛáõ­ÝÁ ѳ­í³­ ï³ó­Û³É­Ý»­ñÇÝ ³­í»­ÉÇ »Ý ϳ­åáõÙ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ѳ­í³ï­ùÇÝ, ¨ ÇÝã­ù³Ý ͳÝñ ¿ Ïá­ñáõëïÝ áõ ¹Åµ³Ë­ïáõíÛáõ­ÝÁ, ³Û¹­ù³Ý ³­Ùáõñ ¿ ³Û¹ ϳ­åÁ): àÕ­µ»ñ­·³­Ï³Ý ¿, áñ ³Û¹ ³­Ù»­­ÝÇó ¹³ë ã»Ýù ³é­ÝáõÙ: ºí ³ÛÅÙ ¿É, »ñÏ­ñÇ ÏÇ­ë³­ù³Û­ù³Û­í³Í ïÝï»­ëáõÃ­Û³Ý å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñáõÙ Ù»Ýù Ù»ñ 볭ϳí ÙÇ­çáó­Ý»­ñÇ ½·³­ÉÇ Ù³­ëÁ ͳ˭­ëáõÙ »Ýù Ýá­ñ³­ Ýáñ »­Ï»­Õ»­óÇ­Ý»ñ, ×áË áõ ßù»Õ í³Ý­ù»ñ ϳ­éáõ­ó»­Éáõ ¨ ¹ñ³Ýó ѳñë­ ï³ó­Ý»­Éáõ íñ³: Ðá· ã¿, áñ áõ­Ý»Ýù áã µ³ñ­íáù, ÝáõÛ­Ý­­ÇëÏ íó­ñ³­ÛÇÝ íǭ׳­ÏáõÙ ·áñ­ÍáÕ ÍÝݹ³ï­Ý»ñ, ٳݭϳ­å³ñ­ï»½­Ý»ñ, ¹åñáó­Ý»ñ... ö³ë­ïá­ñ»Ý, ³Û­ëûñ Ù»Ýù Ï»ñ­ïáõÙ »Ýù Ù»ñ Ýáñ, Ñ»ñ­Ã³­Ï³Ý »­Õ»é­ ÝÁ: ä³ñ½ 㿱, áñ Ç­ñ³­Ï³Ý Ï۳ݭùÁ, ѳۭñ»­ÝÇ­ùÁ áã ³ÛÝ­­ù³Ý ϳñ¨á­ ñáÕ, 볭ϳÛÝ Ñ³Ý­¹»ñÓ­Û³É Ï۳ݭùáõ٠ѳñ­Ù³­ñ³­í»ï ï»Õ »­ñ³­½áÕ Ï³Ù ³Û¹ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñÇÝ ³­Ï³­Ù³ »Ý­Ã³ñÏ­íáÕ Ñ³­ÛÁ ß³­ñáõ­Ý³­Ï³­ µ³ñ ÏÏá­ïáñ­íÇ, ù³Ý­½Ç, Áëï ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý Ïñá­ÝÇ, Ïá­ïáñ­í»­ÉÁ, ·É˳­íá­ñ³­å»ë ݳ­Ñ³­ï³Ï­í»­ÉÁ, ÐÇ­ëáõ­ëÇ ëÇ­ñá ¹ñë¨á­ñáõÙÝ ¿: ÆëÏ 84

ѳ­í³­ï³ó­Û³É­Ý»­ñÇó á±í ÏÑ­ñ³­Å³ñ­íÇ ÐÇ­ëáõ­ëÇ ëÇ­ñ»­ÉÇÝ ÉÇ­Ý»­Éáõó: ²Ûë­ï»Õ Ý峭ﳭϳ­Ñ³ñ­Ù³ñ »Ù ѳ­Ù³­ñáõÙ µ»­ñ»É ð³ý­ýáõ Ñ»ï¨Û³É Ëáë­ùÁ. §à°í ­Ñ³Û­ñ»ñ, á°í ­å³­å»ñ, ³Ûë ·³­í³­ÃÁ ËÙáõÙ »Ù, µ³Ûó ³­é³Ýó ÝíÇ­ñ»­Éáõ Ó»ñ áë­Ïáñ­Ý»­ñÇÝ: º­Ã» ¹áõù ³Ûë í³Ý­ù»­ñÇ ï»­ÕÁ, á­ñáÝ­óáí ÉÇùÝ ¿ Ù»ñ »ñ­ÏÇ­ñÁ, µ»ñ­¹»ñ ßÇ­Ý»Çù, »­Ã» ¹áõù ëáõñµ ˳­­ãÇ ¨ ³­Ýáíݻ­ñÇ ÷á­Ë³­ñ»Ý, áñ ëå³­é»­óÇÝ Ó»ñ ѳñë­ïáõíÛáõ­ÝÁ, ½»Ý­ù»ñ ·Ý»Çù, »­Ã» ¹áõù ³ÛÝ ³­Ýáõ­ß³­Ñá­ïáõí۳Ýó ï»Õ, áñ ËÝÏíáõÙ »Ý Ù»ñ ﳭ׳ñ­Ý»­ñáõÙ, í³­éá¹ ÍË»Çù, ³ÛÅÙ Ù»ñ »ñ­ÏÇ­ñÁ µ³Ë­ï³­ íáñ ÏÉÇ­Ý»ñ: Ø»ñ »ñ­ÏÇ­ñÁ ã¿ÇÝ ù³Ý­¹Ç, Ù»ñ áñ­¹Ç­ùÁ ã¿ÇÝ Ïá­ïá­ñÇ ¨ Ù»ñ ϳ­Ý³Ýó ã¿ÇÝ Ñ³÷ß­ï³­ÏÇ...ì³Ý­ù»­ñÇó ͳ­·»ó Ù»ñ »ñÏ­ñÇ Ïáñ­ ͳ­Ýáõ­ÙÁ, Ýñ³°Ýù Ë­É»­óÇÝ Ù»ñ ëÇñ­ïÁ ¨ ù³­çáõíÛáõ­ÝÁ, Ýñ³°Ýù Ó­·»­ óÇÝ Ù»½ ëïñÏáõÃ­Û³Ý Ù»ç, ëÏë³Í ³ÛÝ û­ñÇó, »ñµ îñ¹³­ïÁ Ãá­Õ»ó Çñ ëáõ­ñÁ ¨ ó­·Á, í»ñó­ñ»ó ˳­ãÁ ¨ Ùï³í س­Ýdz ³Û­ñÁ` ×·Ý»­Éáõ... à°í ­Ð³­Ûáó ÑÇÝ ³ëï­í³Í­Ý»ñ, à°í­²­Ý³­ÑÇï, à°í ­ì³­Ñ³·Ý, ÝíÇ­ñáõÙ »Ù ³Ûë µ³­Å³­ÏÁ Ò»ñ ëáõñµ ÑÇ­ß³­ï³­ÏÇÝ, ¹áõù ÷ñÏ»­ó»ù Ù»½...¦:

§Ð²Ú ²ð­Þ²­Îàô­ÜƭܺðÜ Æ­ðºÜò в­Ú²òøÜ àôÔ­ÔàôØ ºÜ ¸º­äÆ øðÆê­îà­Üºàô­Úàô­ÜÀ¦ âݳ­Û³Í á­ñá­ß»É ¿Ç ³Ý¹­ñ³­¹³é­Ý³É ÙdzÛÝ ãáñ­ñáñ¹ ¹³­ë³­ñ³­ÝÇ ¹³­­ë³·ñ­ùÇÝ, 볭ϳÛÝ Ýϳ­ïÇ áõ­Ý»­Ý³­Éáí ³ÛÝ, áñ ³Û¹ ¹³­ë³·ñ­ ùÇ Ý»­ñ³­Í³­Ï³ÝÝ ûñ­·³­Ý³­å»ë ϳå­í³Í ¿ í»­ó»­ñáñ¹ ¹³­ë³­ñ³­ ÝÇ ¹³­ë³­·ñùÇ` г­Ûáó ³­í³Ý­¹³­Ï³Ý ³ëï­í³Í­Ý»­ñÇÝ Ù»ñ­Å»­Éáõ ¨ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ÏñáÝÝ ÁÝ­¹áõ­Ý»­Éáõ Ñ»ï, áõë­ïÇ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï »Ù Ñ³­Ù³­ñáõÙ ³Û¹ ¹³­ë³·ñ­ùÇó ٻ筵»­ñ»É Ñ»ï¨Û³É ù³Õ­í³Í­ùÁ. §Ð³Û ²ñ­ß³­Ïáõ­ÝÇ­Ý»ñÝ Ç­ñ»Ýó ѳ­Û³óùÝ áõÕ­ÕáõÙ »Ý ¹»­åÇ ùñÇë­ ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ, á­ñÁ 3-ñ¹ ­¹³­ñÇ í»ñ­çÇÝ Ð³­Û³ë­ï³­ÝáõÙ ³ñ­¹»Ý áõ­Ý»ñ Ù»­Í³­ù³­Ý³Ï Ñ»ï¨áñ¹­Ý»ñ: øñÇë­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÁ µá­Éá­ñÇÝ ½³ñ­Ù³ó­ÝáõÙ ¿ÇÝ Ç­ñ»Ýó ³Ý­ë³­ë³Ý ѳ­í³ï­ùáí, Ýñ³Ýù ÝáõÛ­ÝÇëÏ å³ï­ñ³ëï ¿ÇÝ Ññ³­Å³ñ­í»É Ï۳ݭùÇó, µ³Ûó áã ѳ­í³ï­ùÇó: Ðéá­Ù»³­Ï³Ý ½áñ­ù»­ñÇ û­Å³Ý­¹³­Ïáõí۳ٵ г­Û³ë­ï³ÝÝ ³­½³­ï³·­ ñ³Í ¨ 298 Ã. í»ñë­ïÇÝ ·³Ñ µ³ñÓ­ñ³­ó³Í îñ¹³ï 3-ñ¹­ ²ñ­ß³­Ïáõ­ ÝÇÝ (287-330), ×Çßï ·Ý³­Ñ³­ï»­Éáí ëï»ÕÍ­í³Í Ç­ñ³­íǭ׳­ÏÁ, 85

ùÇã ³Ýó` 301Ã., ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ Ñéã³­Ï»ó å»­ï³­Ï³Ý ÏñáÝ: øñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ å»­ï³­Ï³Ý ÏñáÝ Ñéã³­Ï»­Éáõ í»­ñ³­µ»ñ­Û³É å³ï­ÙÇã ²­·³­Ã³Ý­·»­Õá­ëÇ »ñ­ÏáõÙ å³Ñ­å³Ý­í»É ¿ å³ï­Ù³­Ï³Ý ÑÇÙù áõ­Ý»­óáÕ ÙÇ ³­í³Ý­¹³­å³­ïáõÙ: Àëï ³Û¹ ³­í³Ý­¹áõí۳Ý` å³ñ­ëÇó ²ñ­ï³­ßÇñ ³ñ­ù³Ý ѳ­Ûáó Êáë­ñáí 2-ñ¹ ­Ã³­·³­íá­ñÇ ¹»Ù ¹³­í³¹­ñáõíÛáõÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­å»­Éáõ Ýå³­ï³­Ïáí г­Û³ë­ï³Ý ¿ áõ­Õ³ñ­ÏáõÙ å³ñè ²­Ý³Ï Ç߭˳­ÝÇÝ: àñ­ëÇ Å³­Ù³­Ý³Ï ²­Ý³­ÏÇÝ Ñ³­çáÕ­íáõÙ ¿ Ù³­Ñ³­óáõ íÇ­ñ³­íá­ñ»É Êáë­ñáí ó­·³­íá­ ñÇÝ: 곭ϳÛÝ ¹³­í³¹­ñáõíÛáõ­ÝÁ µ³­ó³­Ñ³Ûï­íáõÙ ¿, ¨ Ñ³Û Ç߭˳ݭݻ­ ñÁ ëñÇ »Ý ù³­ßáõÙ ²­Ý³­ÏÇ áÕç ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÁ: öñÏíáõÙ ¿ ÙdzÛÝ Ýñ³ áñ­¹Ç êáõ­ñ»­ÝÁ, á­ñÇÝ ¹³­Û³­ÏÁ ϳ­ñá­Õ³­ÝáõÙ ¿ ÷³Ëó­Ý»É λ­ ë³­ñdz: ²ÛÝ­ï»Õ ݳ ٳݭϳ­ÝÁ ѳÝÓ­ÝáõÙ ¿ ùñÇë­ïáÝ­Û³ ¹³ë­ïdz­ ñ³Ï­Ý»­ñÇ Ëݳ٭ùÇÝ, á­ñáÝù Ýñ³Ý ÙÏñïáõÙ ¨ í»­ñ³Ý­í³­ÝáõÙ »Ý ¶ñÇ­·áñ: Êáë­ñáí 2-ñ¹­ ²ñ­ß³­Ïáõ­Ýáõ Ù³­ÑÇó Ñ»­ïá å³ñ­ëÇó ó­ ·³­íá­ñÁ ѳñ­Ó³Ï­íáõÙ ¿ г­Û³ë­ï³­ÝÇ íñ³ ¨ ·ñ³­íáõÙ ³ÛÝ: ³­·³­ ų­é³Ý· îñ¹³­ïÇÝ ÷³Ëó­ÝáõÙ »Ý ÐéáÙ: îñ¹³­ïÁ Ù»­Í³­ÝáõÙ áõ ¹³ë­ïdz­ñ³Ï­íáõÙ ¿ Ñéá­Ù»³­Ï³Ý ³ñ­ùáõ­ÝÇ­ùáõÙ: ²ÛÝ­ï»Õ ݳ ÷³Û­ÉáõÝ ½ÇÝ­íá­ñ³­Ï³Ý ÏñÃáõíÛáõÝ ¿ ëï³­ÝáõÙ ¨ Ó»é­Ý³­ÙáõË ÉÇ­Ýáõ٠г­Û³ë­ ï³­ÝÇ ³­½³­ï³­·ñÙ³­ÝÁ: 287 Ã. îñ¹³­ïÁ Ñéá­Ù»³­Ï³Ý µ³­Ý³Ï­ Ý»­ñÇ áõ­Õ»Ï­óáõí۳ٵ í»­ñ³­¹³é­ÝáõÙ ¿ ѳۭñ»­ÝÇù: Ö³­Ý³­ å³ñ­ÑÇÝ` λ­ë³­ñdz­ÛáõÙ, ݳ ͳ­Ýá­Ã³­ÝáõÙ ¿ ¶ñÇ­·á­ñÇ Ñ»ï ¨ Ñdz­Ý³­Éáí Ýñ³ ˻ɭùáí ¨ Ç­Ù³ë­ïáõí۳ٵ` Ýñ³Ý Ýß³­Ý³­ ÏáõÙ ¿ ³ñ­ùáõ­ÝÇ ù³ñ­ïáõ­Õ³ñ: îñ¹³­ïÇÝ Ùdz­ÝáõÙ »Ý µ³½­Ù³­ÃÇí ѳۭϳ­Ï³Ý ½ÇÝ­í³Í çá­Ï³ï­Ý»ñ¦ (г­Ûáó »­Ï»­Õ»­óáõ å³ï­ÙáõíÛáõÝ, гݭñ³Ïñ­Ã³­Ï³Ý ¹åñá­óÇ 6-ñ¹ ­¹³­ë³­ñ³­ÝÇ ¹³­ë³­·Çñù, ºñ¨³Ý, 2004 Ã., ¿ç 39: л­Õǭݳϭݻñ` ²­ñ³Ù øáë­Û³Ý, ì³ñ­¹³Ý ä³ñ­ë³Ù­ Û³Ý, ²­é³­ù»É ¶ÛáõÉ­µáõ­¹³Õ­Û³Ý, ì³ñ­¹³Ý Գݭ¹ÇÉ­Û³Ý): ³. §Ð³Û ²ñ­ß³­Ïáõ­ÝÇ­Ý»ñÝ Ç­ñ»Ýó ѳ­Û³óùÝ áõÕ­ÕáõÙ »Ý ¹»­åÇ ùñÇë­ ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ¦ ÙÇï­ùÁ å³ñ­½³­µ³­Ý»­Éáõ ϳ­ñÇù áõ­ÝÇ: ÆÝÓ Ù³ï­ã»­­ÉÇ ³Õµ­Ûáõñ­Ý»ñÝ ³ÛÉ ïå³­íá­ñáõíÛáõÝ »Ý ëï»Õ­ÍáõÙ: ¸ñ³Ý­óÇó ³­Ù»Ý¨ÇÝ ãÇ Ñ³ë­Ï³ó­íáõÙ, áñ ²ñ­ß³­Ïáõ­ÝÇ­Ý»­ñÁ Ç­ñ»Ýó ѳ­Û³ó­ùÁ ¹»­åÇ ùñÇë­ ïá­Ý»áõíÛáõÝÝ ¿ÇÝ áõÕ­Õ»É: ²­ß³­Ï»ñï­Ý»­ñÇÝ ÷áñ­ÓáõÙ »Ý Ù³­ïáõ­ó»É á­ñáß Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÇ, Ç­Ù³` »­Ï»­Õ»­óáõ ³ÛÝ ï»­ë³­Ï»­ïÁ, áñ ǵñ Ñ³Û Åá­Õá­íáõñ­¹Á ß³­ñáõ­Ý³Ï ëå³­ë»É ¿, û »ñµ åÇ­ïÇ ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ 86

ëï»ÕÍ­íÇ, áñ ùñÇë­ïáÝ­Û³ ¹³é­Ý³, ¨ Çñ ³ß­Ë³ñ­ÑÁݭϳɭٳٵ ¿É, ǵñ, ùñÇë­ïáÝ­Û³ ¿ »­Õ»É ÙÇÝã ³Û¹ ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõÃ­Û³Ý Ó¨³­íá­ñáõ­ÙÁ: ²ÛÝ ¹»å­ùáõÙ, »ñµ ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ Ññáí áõ ëñáí ¿ Ùáõïù ·áñ­Í»É г­Û³ë­ï³Ý: г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ ùñÇë­ïá­Ý»áõÃ­Û³Ý ÁÝ­¹áõÝ­Ù³­ÝÁ Ýå³ë­ ï»É ¿ г­Ûáó Êáë­ñáí ó­·³­íá­ñÇ ¹³­í³¹­ñ³­µ³ñ ëå³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ¨ ¹ñ³Ý ³Ý­ÙÇ­ç³­å»ë ѳ­çáñ­¹³Í г­Û³ë­ï³­ÝÇ ·ñ³­íáõÙÝ áõ ³­í»­ñáõ­ ÙÁ, ÇëÏ û­ï³­ñáõÃ­Û³Ý Ù»ç Ù»­Í³­ó³Í-¹³ë­ïdz­ñ³Ï­í³Í ó­·³­Å³­ é³Ý· îñ¹³­ïÁ, ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ »½­ñ³­Ï³ó­Ý»É, áñ г­Û³ë­ï³Ý í»­ñ³­¹³é­ ݳ­Éáõó Ñ»­ïá ¹»é¨ë ­ã¿ñ ѳëó­ñ»É ³­Ùáõñ ϳ­å»ñ ѳë­ï³­ï»É г­Ûáó ùñÙ³­Ï³Ý ¨ Ç߭˳­Ý³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÇ ¨ Åá­Õáíñ­¹Ç Ñ»ï, ÇëÏ »ñ­ÏÇñÝ ¿É Ýáñ ¿ ³­½³­ï³·ñ­í³Í »­Õ»É å³ñ­ëÇÏ­Ý»­ñÇó ¨ ÏÇ­ë³­ù³­á­ë³­ ÛÇÝ Ç­ñ³­íǭ׳­ÏáõÙ ¿ ·ïÝí»É: àõ­ñ»ÙÝ, г­Ûáó ó­·³­íá­ñÇ ëå³­Ýáõí Ûáõ­ÝÁ, г­Ûáó ó­·³­íá­ñáõÃ­Û³Ý Áݹ­Ñ³­ïáõ­ÙÁ, г­Û³ë­ï³­ÝÇ ³­í»­ñáõ­ ÙÁ ϳ­ï³ñ­í»É ¿ å³ñè ²­Ý³­ÏÇ ¹»­ñ³­Ï³­ï³ñ­Ù³Ý ѻ勉ݭùáí, ÇëÏ ëñ³ áñ­¹Ç ¶ñÇ­·á­ñÁ ϳ­ñá­Õ³­ó»É ¿ г­Ûáó Ñé㳭ϳ­íáñ ³ñ­ù³ îñ¹³­ ïÇÝ ¹³ñÓ­Ý»É ùñÇë­ïáÝ­Û³-ѳ­í³­ï³ó­Û³É ¨ Ç­ñ»Ý »Ý­Ã³­Ï³, ³­å³ Çñ Ó»éùÝ ¿ í»ñó­ñ»É г­Ûáó ³ß­Ë³ñ­ÑÇÏ áõ Ñá·¨áñ Ç߭˳­Ý³­Ï³Ý Éͳϭ Ý»­ñÁ ¨ Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹ÇÝ µéÝáõí۳ٵ ùñÇë­ïáÝ­Û³ ¿ ¹³ñÓ­ñ»É: ²Ûë ³­éáõ­Ùáí ï»­ÕÇÝ ¿ ²­·³­Ã³Ý­·»­Õá­ëÇ §ä³ï­ÙáõíÛáõ­ÝÇó¦ Ù»ç­ µ»­ñ»É ¶ñÇ­·áñ §Éáõ­ë³­íáñ­ãǦ ¨ г­Ûáó ³ñ­ù³ îñ¹³­ïÇ ·áñ­Íáõ­Ý»áõí Û³Ý Ù³­ëÇÝ á­ñáß Ñ³ï­í³Í­Ý»ñ: ²Ûë­å»ë, ²­·³­Ã³Ý­·»­Õá­ëÁ ·ñáõÙ ¿. §²­å³ ó­·³­íá­ñÁ (îñ¹³ï Ø»­ÍÁ, -Ð.ê.) Çë­ÏáõÛÝ ïÇ­ñ³­µ³ñ Ññ³­ Ù³Ý ïí»ó, ³­Ù»Ý­ùÇ Ñ³­í³­Ýáõí۳ٵ, ·áñ­ÍÁ »­ñ³­Ý»­ÉÇ ¶ñÇ­·á­ñÇ Ó»é­ùÁ ѳÝÓ­­Ý»­Éáõ, áñ­å»ë­½Ç ݳ˭ÏÇÝ Ñ³Û­ñ»­ÝÇ, Ñݳ­Ù»­ÝÇ ¨ ݳ˭ÝÇ­Ý»­ñÇ áõ Çñ ÏáÕ­ÙÇó ²ëï­í³Í ³Ý­í³Ý­í³Í ã³ëï­í³Í­ Ý»­ñÁ ³Ý­ÑÇ­ß³­ï³Ï ¹³ñÓ­ÝÇ, Ù»ç­ï»­ÕÇó çÝçÇ: ²­å³ ÇÝùÝ ÇëÏ Ã³­·³­íá­ñÁ, ³Ù­µáÕç ½áñ­ùáí ѳݭ­­¹»ñÓ, ì³­Õ³ñ­ß³­å³ï ù³­Õ³­ùÇó ß³ñÅ­í»ó ·Ý³ó ²ñ­ï³­ß³ï ù³­Õ³­ùÁ, ³­í»­ñ»­Éáõ ³ÛÝ­ï»Õ ²­Ý³­ ÑÇï ¹Ç­óáõ­Ñáõ µ³­·Ç­ÝÁ ¨ ³ÛÝ, áñ º­ñ³­½³­ÙáõÛÝ Ïáã­í³Í ï»­ÕáõÙ ¿ñ ·ïÝíáõÙ: Ü³Ë ×³­Ý³­å³ñ­ÑÇÝ Ñ³Ý­¹Ç­å»­­óÇÝ ùñÙ³­Ï³Ý ·Ç­ïáõí Û³Ý ¹åÇñ, àñÙ½­¹Ç ·ñãÇ ¸Ç­í³Ý Ïáã­í³Í, »­ñ³­­½³­óáõÛó, »­ñ³­½³­Ñ³Ý å³ß­ï³­ÙáõÝ­ùÇ îÇñ ³ëï­Íáõ Ç­Ù³ë­ïáõÃ­Û³Ý áõë­Ù³Ý ٻѭ۳­ÝÁ ¨ ³­Ù»­ÝÇó ³­é³ç ëÏë»­óÇÝ ³ÛÝ ù³Ý­¹»É, ³Û­ñ»É, ³­í»­ñ»É¦: §²ÛÝ­ï»Õ »ñ¨³­óÇÝ Ï»ñ­å³­ñ³­Ý³­÷áË­í³Í ¹¨»ñ, ³Û­ñáõ­ ÓÇáõ µ³½­ÙáõÃ­Û³Ý áõ ѻ勉­Ï³­½á­ñÇ ·Ý¹Ç ϳ½­ÙáõÃ­Û³Ý 87

ÝÙ³­Ýáõí۳ٵ, ÙÏݹ³­íáñ­Ý»ñ áõ Ùáõñ­×³­íáñ­Ý»ñ, ³­é³ç ¿ÇÝ ÁÝ­ ó­ÝáõÙ Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ Ï»ñ­å³­ñ³Ý­ùáí, ÝÇ­½³Ï­Ý»­ñáí áõ ½Ç­Ý³­ Ý߳ݭݻ­ñáí, ½»Ýù áõ ½³ñ­¹áí ½Ç­Ý³­í³é, Ù»Í ·á­ãáõ­Ùáí ³­Õ³­ Õ³Ï µ³ñÓ­ñ³ó­ñÇÝ ¨ ÷³Ë­ã»­Éáí ÁÝ­Ï³Ý ²­Ý³­ÑÇ­ïÇ Ù»Ñ­Û³­ÝÁ: ²ÛÝ­ï»­ ÕÇó ѳñ­Ó³Ï­íáÕ­Ý»­ñÇ ¹»Ù ëÏë»­óÇÝ Ïéí»É, ßÇÝ­­í³Í­ùÇ í»ñ¨Çó Ý»ñù¨ Ù³ñ¹­Ï³Ýó íñ³ ³­ÝáõÅ Ý»­ï»ñ ¨ óÝÓ­ñ³­ï³­ñ³÷ ù³­ñ³­Ñáëù ó­ ÷»­óÇÝ, á­ñáÝ­óáí ¨ ÙÇ ùÇã ½³ñ­Ñáõ­ñ»ó­ñÇÝ Ýá­ñ³­Ñ³­í³ï Ù³ñ¹­ ϳÝó: ÆëÏ ëáõñµ ¶ñÇ­·á­ñÁ, »ñµ ³Ûë ï»­ë³í, ï»­ñáõ­Ý³­Ï³Ý ˳­ãÇ Ýß³­ÝÁ ³­é³Í ¹Ç­Ù»ó ٻѭ۳­ÝÇ ¹áõ­éÁ ¨ ٻѭ۳­ÝÇ ³Ù­µáÕç ßÇÝ­í³Í­ùÁ ÑÇ٭ݳ­Ñ³­ï³Ï ¹Õñ¹³­Éáí ï³­å³É­í»ó, ¨ ÷³Û­ï³­Ï»ñï [Ù³­ë»­ñÁ] ѳݭϳñÍ µéÝÏí»­Éáí í³é­í»­óÇÝ ï»­ñáõ­Ý³­Ï³Ý Ýß³­ÝÇ ½á­ñáõíÛáõ­ÝÇó ¨ Íáõ­ËÁ ͳ­é³­ó³Í ÙÇÝ㨠³Ù­å»­ñÁ ѳ­ë³í¦: §´á­Éáñ ¹¨»­ñÁ, ÷³­Ëáõë­ïÇ ¹Ç­Ù»­Éáí, Ù³ñ¹­Ï³Ýó ³éç¨ »ñ¨³­óÇÝ, û­ÓÇù å³ï­é»­Éáí, ׳­Ï³­ïÁ Í»­Í»­Éáí, ×Çã µ³ñÓ­ñ³ó­Ý»­Éáí, Ù»­Í³­·áã ɳ­Éáí ³­ëáõÙ ¿ÇÝ, û §ì³°Û ­Ù»½, í³°Û ­Ù»½, í³°Û ­Ù»½, á­ñáí­Ñ»ï¨ ³Ù­­µáÕç »ñÏ­ñÇó Ù»½ ÷³Ëë­ï³­Ï³Ý ³­ñ»ó Ù³ñ­¹áõ ¹áõëïñ س­ñdz­ÙÇ áñ­¹ÇÝ` ÐÇ­ëáõ­ëÁ: ²Ûë­ï»­ÕÇó ¿É µ³Ý­ï³ñÏ­í³­ÍÇ áõ Ù»­ é³­ÍÇ Ó»é­ùáí Ù»½ íǭ׳ϭí»ó ÷³Ëë­ï³­Ï³Ý ÉÇ­Ý»É: ²ñ¹` á±õñ ­÷³Ë­ ã»Ýù, ù³Ý­½Ç Ýñ³ ÷³é­ùÁ Éóñ»É ¿ ïÇ»­½»ñ­ùÁ: ºí á­ñáí­Ñ»ï¨ Ù»½ ³­é³Ýó ѳݭ·Çëï ï³­Éáõ, û¹ Í»­Í»­Éáí ³Ý­ç³­ï»ó Ù³ñ¹­Ï³Ýó µÝ³­ ÏáõíÛáõ­ÝÇó, áõë­ïÇ Ù»Ýù ·ÝáõÙ »Ýù Îáí­Ï³ë É»­é³Ý µÝ³­ÏÇã­Ý»­ñÇ Ùáï, ÑÛáõ­ëÇ­ëÇ ÏáÕ­Ù»­ñÁ, ·áõ­ó» ³ÛÝ­ï»Õ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ ÉÇ­ ÝÇ, áñ ϳ­ñá­Õ³­Ý³Ýù ³å­ñ»É ¨ Ù»ñ ϳ­Ù»­ó³­ÍÁ Ýñ³Ýó ÙÇ­çá­óáí ϳ­ï³­ñ»É¦: §²Ûë ³­ë³­óÇÝ ³­Ù»Ý­ùÇ ³éç¨ ¨ Ù³ñ­¹ÇÏ, áñ Éë»­óÇÝ, µá­ÉáñÝ ¿É ³­í»­­ÉÇ ¨ë ­Ñ³ë­ï³ï ¹³ñ­Ó³Ý ѳ­í³ï­ùÇ Ù»ç: ÆëÏ ë¨³­·áõݹ ¹¨»­ñÁ ³Ý­»ñ¨áõÛà »­Õ³Ý, ï»­ÕÇó ãù³­ó³Ý ¨ ÍËÇ ÝÙ³Ý í»­ ñ³­ó³Ý: ²ÛÝ­ï»Õ ѳ­ë³Í Ù³ñ­¹ÇÏ, Çë­ÏáõÛÝ ÑÇÙ­ù»­ñÁ ù³Ý­¹»­Éáí, Ùݳ­ó³ÍÝ ³­í»­ñ»­óÇÝ ¨ ³Ù­µ³ñ­í³Í ·³Ý­Ó»­ñÁ ³Õ­ù³ï­Ý»­ñÇÝ, ï³­ é³­å³Í­Ý»­ñÇÝ áõ ãù³­íáñ­Ý»­ñÇÝ µ³­Å³­Ý»­óÇÝ: ¸³ë­ï³­Ï»ñï­Ý»ñÝ áõ ëå³­ë³­íáñ­Ý»­ñÇÝ, ùñÙ»­ñáí ѳݭ¹»ñÓ, Ýñ³Ýó Ñá­Õ»­ñáí áõ ë³Ñ­Ù³Ý­Ý»­ñáí` ÝíÇ­ñ»­óÇÝ »­Ï»­Õ»­óáõ å»ï­ù»­ñÇÝ Í³­é³­ Û»­Éáõ ѳ­Ù³ñ¦: §ºí (¶ñÇ­·á­ñÁ, -Ð.ê.) ³é­Ñ³­ë³­ñ³Ï ³­Ù»Ý­ùÇ Ñ³­Ù³ñ ³ëï­í³­ ͳ­å³ß­ïáõÃ­Û³Ý Ëáë­ùÁ ë»ñ­Ù³­Ý»ó ¨ µá­Éá­ñÇÝ ïÇ­ñáç ׳­Ý³­å³ñ­ 88

ÑÇ íñ³ ϳݷ­Ý»ó­ñ»ó` ³­ñ³ñ­ãÇ å³ï­íÇ­ñ³Ý­Ý»­ñÇÝ ï»Õ­Û³Ï ¹³ñÓ­ Ý»­Éáí: г­Û³ë­ï³­ÝÇ µá­Éáñ ù³­Õ³ù­Ý»­ñáõÙ, ·Ûáõ­Õ»­ñáõÙ, ³­í³Ý­Ý»­ñáõÙ áõ ³­·³­ñ³Ï­Ý»­ñáõÙ óáõÛó ¿ñ ï³­ÉÇë »­Ï»­Õ»­óáõ ï»­Õ»­ñÁ: ÜáõÛÝ­å»ë ¨ ׳­Ý³­å³ñÑ­Ý»­ñÇ »É­ù»­ñÇ áõ Ùáõï­ù»­ñÇ Ùáï, ÷á­Õáó­Ý»­ñáõÙ, Ññ³­ å³­ñ³Ï­Ý»­ñáõÙ, ˳ã­Ù»­ñáõÏ­Ý»­ñáõÙ, áñ­å»ë 峭ѳ­å³Ý áõ ³­å³­í»Ý, ϳݷ­Ý»ó­ñ»ó ³­Ù»Ý­ùÇ »ñÏñ­å³­·³Í ÝáõÛÝ Ýß³­ÝÁ¦: §...ÇÝùÝ (¶ñÇ­·á­ñÁ, -Ð.ê.) ³­é³í ó­·³­íá­ñÇÝ, ß³ñÅ­í»ó ·Ý³ó, áñ­å»ë­½Ç г­Û³ë­ï³Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÇ µá­Éáñ ë³Ñ­Ù³Ý­Ý»­ñÇ íñ³, áõ­ñÇß ÏáÕ­Ù»­ñáõÙ ¨ë ­Ï»­Ý³ó Ëáë­ùÁ ë»ñ­Ù³­Ý»Ý: ¶Ý³ó ѳ­ë³í ¸³­ñ³­Ý³Õ­Û³ó ·³­í³­éÁ, áñ­å»ë­½Ç ³ÛÝ­ï»Õ ¨ë ­Ïáñ­Í³­Ý»Ý ëáõï ³ëï­í³Í­Ý»­ñÇ µ³­·Ç­ÝÁ, á­ñÁ Âáñ­¹³Ý ·Ûáõ­ÕáõÙ ¿ñ, ëåǭﳭϳ­ ÷³é ´³ñ­ß³­Ùǭݳ ³Ý­í³Ý­í³Í ³ëï­Íá ٻѭ۳­ÝÁ: Ü³Ë ³ÛÝ Ïáñ­Í³­Ý»­óÇÝ áõ Ýñ³ ³ñ­Ó³­ÝÁ ÷ßñ»­óÇÝ ¨ µá­Éáñ ·³Ý­Ó»­ñÁ, áë­ÏÇÝ áõ ³ñ­Í³­ÃÁ ³­í³­ñÇ Ù³ï­Ý»­óÇÝ áõ ³Õ­ù³ï­Ý»­ñÇÝ µ³ß­ Ë»­óÇÝ: ºí ·Ûáõ­ÕÁ µá­Éáñ ¹³ë­ï³­Ï»ñï­Ý»­ñáí ѳݭ¹»ñÓ áõ ë³Ñ­Ù³Ý­ Ý»­ñáí` »­Ï»­Õ»­óáõÝ ÝíÇ­ñ»­óÇÝ ¨ ³­Ù»­Ý³÷ñ­ÏÇã Ýß³­ÝÇ û­ñǭݳ­ÏÁ ³ÛÝ­ ï»Õ ¨ë Ï ­ ³Ý·­Ý»ó­ñÇݦ: §ÆëÏ »­ñ³­Ý»­ÉÇÝ, Çë­ÏáõÛÝ Çñ ³­í»­ï³­ñ³­Ý³­Ï³Ý ³ñ­í»ë­ ïÁ µ³­Ý»ó­Ý»­Éáí, ó­·³­íá­ñÇ ³Ý­Ï»ÕÍ û­Å³Ý­¹³­Ïáõí۳ٵ, ëÏë»ó ·³­í³­éáõÙ ù³­ñá­½»É, ³­Ù»Ý­ùÇÝ ¹áõñë µ»­ñ»ó ݳ˭ÝÇ­Ý»­ ñÇ ³­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó, 볭ﳭݳ­Û³­å³ßï ¹Ç­í³­Ý³­Ï³Ý ëå³­ ë³­íá­ñáõíÛáõ­ÝÇó ¨ Ùá­ï»ó­ñ»ó øñÇë­ïá­ëÇ Ñݳ­½³Ý¹ ͳ­é³­Ûáõí۳­ ÝÁ... ¹¨»­ñÁ ³Û­É³­Ï»ñå Ó¨»­ñáí ÷³Ëë­ï³­Ï³Ý ¹³ñ­Ó³Ý ÁÝÏ­Ý»­Éáí ʳÕï­Û³ó ÏáÕ­Ù»­ñÁ: ºñµ Ýñ³Ýó ¨ë ­Ñ³ë­ï³­ï»ó, ·Ý³ó ѳ­ë³í ²­ÝÇ ³Ý­í³Ý­í³Í ³­Ùáõñ í³Û­ñÁ` г­Ûáó ³ñ­ù³­Ý»­ñÇ ·»­ñ»½­Ù³Ý­ Ý»­ñÇ Ã³­·³­íá­ñ³­Ï³Ý ϳ­Û³­ÝÁ: ²ÛÝ­ï»Õ Ïáñ­Í³­Ý»­­óÇÝ µ³­·Ç­ÝÁ ¼¨ë ²­ñ³­Ù³½¹ ³ëï­Íáõ, áñ µá­Éáñ ³ëï­í³Í­Ý»­ñÇ Ñ³ÛñÝ ¿ñ ³Ý­í³Ý­í³Í: ²Ûë­ï»Õ ¨ë ­ï»­ñáõ­Ý³­Ï³Ý ˳­ãÇ Ýß³­ÝÁ ϳݷ­Ý»ó­ñÇÝ, ¨ ³­í³­ÝÁ Çñ ³Ù­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñáí ѳݭ¹»ñÓ »­Ï»­Õ»­óáõÝ Ç Í³­é³­ÛáõíÛáõÝ ÝíÇ­ñ»­óÇݦ: §¸ñ³­ÝÇó Ñ»­ïá Çë­ÏáõÛÝ »­É³Ý ë³Ñ­Ù³­Ý³­ÏÇó º­Ï»Õ­Û³ó ·³­í³­ éÁ, ¨ ³ÛÝ­ï»Õ »ñ¨³­óÇÝ ¹¨»­ñÁ г­Ûáó ó­·³­íáñ­Ý»­ñÇ Ù»Í ¨ µáõÝ Ù»Ñ­Û³Ý­Ý»­ñáõÙ, å³ß­ï³­ÙáõÝ­ùÇ í³Û­ñ»­ñáõÙ, º­ñ»½ ³­í³­ÝÇ ²­Ý³­ÑÇ­ïÇ Ù»Ñ­Û³­ÝáõÙ, áõñ ¹¨»­ñÁ í³­Ñ³­Ý³­íáñ ½áñ­ùÇ ÝÙ³­ Ýáõí۳ٵ ѳ­í³ù­í³Í Ù³ñïÝ­ãáõÙ ¿ÇÝ ¨ Ù»­Í³­·áã ³­Õ³­Õ³­ 89

Ïáí É»é­Ý»­ñÁ Ãݹ³ó­ÝáõÙ: Üñ³Ýù ÷³Ëë­ï³­Ï³Ý ¹³ñ­Ó³Ý, ¨ Ýñ³Ýó ÷³Ë­ã»­Éáõ ų­Ù³­Ý³Ï µ³ñÓ­ñ³­µ»ñÓ å³­ñÇëå­Ý»­ñÁ Ïáñ­Í³Ý­ í»­óÇÝ, ѳñÃ­í»­óÇÝ: ¸³ñ­ÓÇ »­Ï³Í ½áñ­ù»­ñáí ³ÛÝ­ï»Õ ѳ­ë³Í­Ý»­ñÁ, ëáõñµ ¶ñÇ­·á­ñÁ ó­·³­íá­ñáí ѳݭ¹»ñÓ, ÷ßñ»­­óÇÝ ²­Ý³­ÑÇï ¹Ç­óáõ­Ñáõ áë­ÏÇ ³ñ­Ó³­ÝÁ, ³Ù­µáÕç í³Û­ñÁ ù³Ý­¹»­óÇÝ, ÷ã³ó­ ñÇÝ, áë­ÏÇÝ áõ ³ñ­Í³­ÃÁ ³­í³­ñÇ ïíÇÝ: ²ÛÝ­ï»­ÕÇó ¶³ÛÉ ·»­ïÇ íñ³­Ûáí ³ÛÝ ÏáÕÙ ³Ý­ó³Ý áõ ù³Ý­¹»­óÇÝ ²­ñ³­Ù³½­¹Ç ¹ëï»ñ` ܳ­Ý»Ç ٻѭ۳­ÝÁ ÂÇÉ ³­í³­ÝáõÙ: ºñ­Ïáõ ٻѭ۳ݭݻ­ñÇ ·³Ý­Ó»­ñÁ ³­í³­ñ»­Éáí` ³ëï­­­Íá ëáõñµ »­Ï»­Õ»­óáõ ͳ­é³­Ûáõí۳­ÝÁ Ýí»ñ Ãá­Õ»­óÇÝ ï»­Õ»­ñáí ѳݭ­­¹»ñÓ¦: §²Ûë ³­Ù»­ÝÁ ϳ­ï³ñ­í»ó Ù³ñ­¹³­ë»ñ ²ëï­Íá ϳ٭ùáí, ¶ñÇ­·á­ñÇ Ó»é­ùáí¦: §ºñµ »­Ï³í ѳ­ë³í г­Û³ë­ï³­ÝÇ ë³Ñ­Ù³Ý­Ý»­ñÁ, ¶ñÇ­·á­ñÁ Éë»ó, û ì³­Ñ»­í³Ý­Û³Ý ٻѭ۳­ÝÁ Ùݳ­ó»É ¿ î³­ñá­ÝÇ »ñÏ­ñáõÙ` Ù»­ ͳ­·³ÝÓ Ù»Ñ­Û³­ÝÁ ÉÇ áë­Ïáí áõ ³ñ­Í³­Ãáí ¨ Ù»­Í³­Ù»Í ó­·³­ íáñ­Ý»­ñÇ Óá­Ý³Í µ³­½áõÙ Ýí»ñ­Ý»­ñáí: ä³ß­ï³­ÙáõÝ­ùÇ áõ­Ã»­ñáñ¹ Ñé㳭ϳ­íáñ [í³ÛñÝ] ¿ñ ìÇ­ß³­å³­ù³ÕÝ ì³­Ñ³·­ÝÇ ³Ý­í³Ùµ, Ø»Í Ð³Û­ùÇ Ã³­·³­íáñ­Ý»­ñÇ ½á­Ñ»­ñÇ ï»­ÕÁ, ø³ñ­ù» É»­é³Ý ɳݭ çÇÝ, º÷­ñ³ï ·»­ïÇ íñ³, î³í­ñáë Ù»Í É»­é³Ý ¹Ç­Ù³­óÁ, á­ñÁ ¨ å³ß­ ï³­ÙáõÝ­ùÇ í³Û­ñ»­ñÇ Ñ³­×³­Ë³­ß³ï ÉÇ­Ý»­Éáõ å³ï­×³­éáí ³Ý­í³Ý­í³Í ¿ñ ²ß­ïÇ­ß³ï: ø³Ý­½Ç ³Ûݭų٠¹»é¨ë ­ß»Ý ¿ÇÝ Ýñ³­ÝáõÙ »­ñ»ù µ³­·ÇÝ­Ý»­ñÁ, ³­é³­çÇ­ÝÁ` ì³­Ñ»­í³Ý­Û³Ý ٻѭ۳­ÝÁ, »ñÏ­ñáñ­¹Á` àë­Ï»­Ñ³ï àë­Ï»­ÍÇÝ ³ëï­í³­Íáõ­Ñáõ ¨ µ³­·Ç­ÝÁ ³Ûë ³Ý­í³Ùµ ¿É Ïáã­í³Í ¿ñ àë­Ï»­Ñ³ï àë­Ï»­Ù³Ûñ ¹Ç­óáõ­Ñáõ, »ñ­ñáñ­¹Á, ²ëï­ÕÇÏ ¹Ç­óáõ­Ñáõ ٻѭ۳­ÝÁ, ê»Ý­Û³Ï 쳭ѳ·­ÝÇ Ïáã­í³Í, á­ñÁ Ñáõ­Ý³­Ï³Ý Ó¨áí ²÷­ñ᭹ǭï»ë ¿: ²ñ¹` ³ÛÝ­ï»Õ ¹Ç­Ù»ó ëáõñµ ¶ñÇ­·á­ ñÁ, áñ­å»ë­½Ç ³ÛÝ ¨ë ­ù³Ý­¹Ç, ù³Ý­½Ç ﳭϳ­íÇÝ ï·»ï Ù³ñ­¹ÇÏ ß÷á­ Ãáõí۳ٵ ½áÑ ¿ÇÝ Ù³­ïáõ­óáõÙ ³Ûë Ùݳ­ó³Í µ³­·ÇÝ­Ý»­ñÇݦ: §ºí ݳ Ññ³­Ù³Ý ïí»ó ³ñ­ù³­Û³­·áõݹ µ³­Ý³Ï­Ý»­ñÇÝ ÙÇ ³­ÙÇë ų­Ù³­Ý³­Ïáí å³­ëÇ áõ ³­ÕáíùÇ Ù»ç ÙݳÉ: êÏë»ó ݳ ëá­íá­ñ³­Ï³Ý [Ó¨áí], Çñ Ñ»ï ³ÛÝ­ï»Õ µ»ñ­í³Í ÁÝ­Ï»ñ­Ý»­ñáí Ùdz­ëÇÝ, å³ëÝ áõ ³­ÕáÃù­Ý»­ñÁ, ïùÝáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ, ³ñ­ï³ë­í³­ÉÇó å³­Õ³­ï³Ýù­Ý»­ ñÁ, Ëëï³­­Ï»­óáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ, ³ß­Ë³ñ­Ñ³­Ñ»Í Ñá·­ë»­ñÁ, ÑÇ­ß»­ Éáí Ñá­·»­å³­ïáõÙ Ù³ñ­·³­ñ»Ç ³­ë³­ÍÁ, û §»ñµ Ñ»­Í»­Í»ë, ³ÛÝ Å³­ Ù³­Ý³Ï ϳå­ñ»ë¦: 90

§ø³­Ñ³­Ý³­Ý»ñ ϳñ­·»ó ³­Ù»Ý ï»­Õ»­ñáõÙ ¨ Ññ³­Ù³Ý ïí»ó, áñ å³ßï­íÇ ÙdzÛÝ ï»ñ ²ëï­í³­ÍÁ` »ñÏÝ­ùÇ áõ »ñÏ­ñÇ ³­ñ³­ñÇ­ãÁ: ²­Ù»Ý ï»Õ µ³½­Ù³ó­ñ»ó îÇ­ñáç ë»­Õ³­ÝÇ ëå³­ë³­íáñ­Ý»­ñÇÝ, µá­Éáñ »­Ï»­Õ»­óÇ­Ý»­­ñáõÙ Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ë»­Õ³­ÝÇÝ ù³­Ñ³­Ý³­Ý»ñ ϳñ­·»ó: ²Ûë­å»ë ¿É »­åÇë­Ïá­åáë­Ý»­ñÇÝ îÇ­ñáç Åá­Õáíñ­¹Ç ·É˳­íá­ ñáõíÛáõ­ÝÁ ѳÝÓ­Ý»ó ¨ Ññ³­Ù³Ý ïí»ó Ýñ³Ýó ѳ­í³­ï³­ñÇÙ ³­é³ç­Ýáñ­¹áõí۳ٵ Éáõ­ë³­íá­ñ³­å»ë øñÇë­ïá­ëÇ Ñá­ïÇÝ í»­ ñ³­Ï³­óáõ Éǭݻɦ: §²Ûë ÙǨÝáõÛÝ Ñá­·»Ï­ñáÝ ·áñ­Íáí ß³ï û­ñ»ñ ³Ýó ¿ñ ϳó­ÝáõÙ ³Ý­µÝ³Ï ï»­Õ»­ñáõÙ, º÷­ñ³ï ·»­ïÇ ³­ÏáõÝù­Ý»­ñÇ Ùáï, µÝ³Ï­í»­Éáí »ñÏ­ñÇ ù³­ñ³Ûñ­Ý»­ñáõÙ áõ ù³­ñ³­Í»ñ­å»­ñáõÙ, É»é­Ý»­ñÇ Ï³­ï³ñ­Ý»­ ñÇÝ, û­ñÇ­Ý³Ï ³é­Ý»­Éáí Ù»Í Ù³ñ­·³­ñ» º­Õdz­ÛÇó ¨ »­ñ³Ý­Û³É ³­é³­ ùÇ­ÝÇ Ðáí­Ñ³Ý­Ý»ë ØÏñïãÇó, á­ñáÝó µ³­ñÇ ·áñ­Í»­ñÇÝ Ý³­Ë³Ý­Ó³­íáñ »­Õ³í, ÝáõÛÝ ³­é³­ùÇ­ÝÇ ³å­ñ»­É³­Ï»ñ­åÁ ¨ ³ëï­í³­Í³­ÙáõË Ï۳ݭùÁ Çñ ³Ý­ÓÇ íñ³ óáõÛó ïí»ó¦ (²­·³­Ã³Ý­·»­Õáë, 778-782, 784-786, 788, 809, 829, 838, 848): ø³Õ­í³Í­ùÇó å³ñ½ »ñ¨áõÙ ¿, áñ Ýáñ Ïñá­ÝÁ` ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõ­ ÝÁ, ¨ å»­ï³­Ï³Ý Ñ»­Õ³ßñ­çáõ­ÙÁ Éáõñç ¹Ç­Ù³¹­ñáõÃ­Û³Ý »Ý ѳݭ¹Ç­å»É: (§²ÛÝ­ï»Õ »ñ¨³­óÇÝ Ï»ñ­å³­ñ³­Ý³­÷áË­í³Í ¹¨»ñ, ³Û­ñáõ­ÓÇáõ µ³½­ ÙáõÃ­Û³Ý áõ ѻ勉­Ï³­½á­ñÇ ·Ý¹Ç ϳ½­ÙáõÃ­Û³Ý ÝÙ³­Ýáõí۳ٵ, Ù³ñ¹­ ϳ­ÛÇÝ Ï»ñ­å³­ñ³Ý­ùáí, ÝÇ­½³Ï­Ý»­ñáí áõ ½Ç­Ý³Ý­ß³Ý­Ý»­ñáí, ½»Ýù áõ ½³ñ­¹áí ½Ç­Ý³­í³é, ½³ñ­Ñáõ­ñ»­óñÇÝ Ýá­ñ³­Ñ³­í³ï Ù³ñ¹­Ï³Ýó¦, §¨ ³ÛÝ­ï»Õ »ñ¨³­óÇÝ ¹¨»­ñÁ г­Ûáó ó­·³­íáñ­Ý»­ñÇ Ù»Í ¨ µáõÝ Ù»Ñ­Û³Ý­ Ý»­ñáõÙ, áõñ ¹¨»­ñÁ í³­Ñ³­Ý³­íáñ ½áñ­ùÇ ÝÙ³­Ýáõí۳ٵ ѳ­í³ù­í³Í Ù³ñïÝ­ãáõÙ ¿ÇÝ ¨ Ù»­Í³­·áã ³­Õ³­Õ³­Ïáí É»é­Ý»­ñÁ Ãݹ³ó­ÝáõÙ), ë³­ ϳÛÝ Ç ¹Åµ³Ë­ïáõíÛáõÝ Ñ³­Û»­ñÇë, Ç í»ñ­çá Ñ³Û Åá­Õá­íáõñ­¹Á ÍÝÏÇ ¿ µ»ñ­í»É (§µá­Éáñ ¹¨»­ñÁ, ÷³­Ëáõë­ïÇ ¹Ç­Ù»­Éáí... Ù»­Í³­·áã ɳ­Éáí ³­ëáõÙ ¿ÇÝ, û` ³Ù­µáÕç »ñÏ­ñÇó Ù»½ ÷³Ëë­ï³­Ï³Ý ³­ñ»ó ÐÇ­ëáõ­ ëÁ): ºí ³Ûë ѳݭ󳭷áñ­ÍáõíÛáõ­ÝÁ ¹³­ñ»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï ³Ý­í³Ý­í»É áõ ³Ý­í³Ý­íáõÙ ¿ §ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ¹³ñÓ¦, ÇÝ­ãáí Ùßï³­å»ë Ñ»·­Ý³Ý­ ùÇ ³­é³ñ­Ï³ ¿ ¹³é­ÝáõÙ Ñ³Û Ù³ñ­¹Á: º­Ï»­Õ»­óÇÝ, ïÇ­ñ³­Ý³­Éáí ݳ¨ г­Ûáó ù³­Õ³­ù³­Ï³Ý áõ ïÝï»­ë³­Ï³Ý Ç߭˳­Ýáõí۳­ÝÁ, ϳ­ñá­Õ³­ó³í ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõÃ­Û³Ý ù³­ñá½­ãáõíÛáõÝÝ ³ÛÝ­åÇ­ ëÇ µ³ñÓñ ÑÇÙ­ù»­ñÇ íñ³ ¹Ý»É, áñ Ù³­ïáõó­í³Í ó³Ý­Ï³­ó³Í ·³­Õ³­ 91

÷³ñ ÁÝ­¹áõÝ­í»É ¿ ¨ ³Ûë­ûñ ¿É ÁÝ­¹áõ­ÝáõÙ »Ýù áñ­å»ë ³­Ý³­é³ñ­Ï»­ÉÇ ×ßÙ³ñ­ïáõíÛáõÝ: ú­ñǭݳÏ, ²­·³­Ã³Ý­·»­Õá­ëÇ ³ß­Ë³­ïáõíÛáõ­ÝÁ, áñ­ ï»Õ ٳݭñ³Ïñ­ÏÇï Ýϳ­ñ³­·ñíáõÙ ¿ Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç Ýϳï­Ù³Ùµ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­í³Í ýÇ­½Ç­Ï³­Ï³Ý, Ñá·¨áñ ¨ Ùß³­Ïáõ­Ã³­ÛÇÝ ó»­ Õ³­ëå³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, ¹Åµ³Ë­ï³­µ³ñ, ãÇ ÁݭϳɭíáõÙ, ù³Ý­½Ç ¹³­ñ»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï Ñ»ï¨á­Õ³­Ï³­Ýá­ñ»Ý ù³­ñá½­íáõÙ ¿, áñ ϳ­ï³ñ­í³ÍÝ Çµñ Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç ׳­Ï³­ï³·­ñáõÙ ÷ñϳ­ñ³ñ ¹»ñ ¿ áõ­Ý»­ó»É, ³­Ñ³ û ÇÝ­ãáõ ³Û¹ û­ñ»­ñÇ »­Õ»­ñ³­Ï³Ý Ýϳ­ñ³·­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ã»Ý ѳë­Ï³ó­ íáõÙ ³ÛÝ­å»ë, ÇÝã­å»ë ·ñí³Í ¿ ²­·³­Ã³Ý­·»­Õá­ëÇ ³ß­Ë³­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ: ²­Ñ³ ¨ áõ­Õ»Õ­Ý»­ñÇ Éí³ó­Ù³Ý` Ù³ñ¹­Ï³Ýó ë»ñÝ­¹»-ë»­ñáõݹ ÁÝ­ï³­ÝÇ ¹³ñÓ­Ý»­Éáõ ѻ勉ݭùÁ: ²ñ¹­Ûá±ù­³­éÇà ϳ ½³ñ­Ù³­Ý³­Éáõ, áñ ¶ñÇ­·á­ñÇ ¨ îñ¹³­ïÇ Ï³­ï³­ñ³Í ³Û¹ »­Õ»­ñ³­Ï³Ý ·áñ­Íá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó ï³ëÝ­ Ûáà ¹³ñ Ñ»­ïá, Ýá­ñ³Ý­Ï³Ë г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ, å»­ï³­Ï³Ý Ñá­í³­Ý³­íá­ñáõí۳ٵ Ññ³­ï³­ñ³Ï­í³Í ·ñùáõÙ Ýñ³Ýó ϳ­ï³­ñ³­ÍÁ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­íáõÙ ¿ áñ­å»ë ëËñ³Ýù. §²­·³­Ã³Ý­·»­Õá­ëÁ »­Õ»É ¿ ë. ¶ñÇ­·áñ Èáõ­ë³­íáñ­ãÇ ¨ ë. îñ¹³ï ó­·³­íá­ñÇ Å³­Ù³­Ý³­Ï³­ ÏÇ­óÁ ¨ Ýñ³Ýó ëËñ³Ýù­Ý»­ñÇ ³­Ï³­Ý³­ï»­ëÁ¦ (سݭϳ­Ï³Ý ùñÇë­ ïá­Ý»³­Ï³Ý ѳݭñ³­·Ç­ï³­ñ³Ý, ºñ¨³Ý, 1998 Ã., ¿ç 10): Àëï Ýϳ­ñ³·­ñ³­ÍÇ, ¶ñÇ­·áñ §Éáõ­ë³­íá­ñÇ­ãÁ¦ Çñ Ó»é­ùÇ ï³Ï áõ­ Ý»­Ý³­Éáí г­Ûáó ó­·³­íá­ñÇÝ, ѻ勉­µ³ñ ¨ å»­ï³­Ï³Ý µ³­Ý³­ÏÁ, Ïá­ïá­ñ»É ¿ Ñ³Û ³½Ý­í³­Ï³­Ýáõí۳ÝÝ áõ µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý ½·³­ÉÇ ½³Ý·­ í³­ÍÇÝ, áõ­ëáõó­ã³­Ï³Ý-ùñÙ³­Ï³Ý ϳ½­ÙÇÝ, ÑÇ٭ݳ­Ñ³­ï³Ï Ïáñ­Í³­ Ý»É ¿ г­Ûáó å³ß­ï³­ÙáõÝ­ùÇ ï³­×³ñ­Ý»ñÝ áõ å³ï­Ù³Ù­ß³­Ïáõ­Ã³­ÛÇÝ Ñáõ­ß³ñ­Ó³Ý­Ý»­ñÁ ¨ Ùß³­ÏáõÛ­ÃÇ ÙÛáõë ³ñ­Å»ù­Ý»­ñÁ, ¹Ç­í³­ÝÁ, ·Ç­ïáõí Û³Ý Ï»Ýï­ñáÝ-ﳭ׳­ñÁ, ½³í­Ã»É ¿ ¹ñ³Ýó ¨ ³½Ý­í³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý Ïáõ­ï³­Ï³Í áë­ÏÇÝ ¨ ÙÛáõë ѳñë­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ, ·É˳­íá­ñ³­å»ë, ϳɭí³Íù­Ý»­ñÁ ¨ ³­å³ ÁÝ­ã³­½áõñÏ Ñ³Û Ù³ñ­¹áõÝ Ã»­É³¹­ñ»É Çñ ϳ٭ ùÁ. ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõÝ ÁÝ­¹áõ­ÝáÕ­Ý»­ñÇÝ ¨ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý »­Ï»­Õ»­óÇ Ï³­éáõ­óáÕ­Ý»­ñÇÝ ëïñÏá­ñ»Ý ³å­ñ»­Éáõ Ç­ñ³­íáõÝù ¨ ýǭݳÝë áõ ÑáÕ ¿ ïí»É: ºí DZÝãÝ­ ¿ñ г­Ûáó ³ß­Ë³ñÑÝ Çñ áï­ùÇ ï³Ï ¹ñ³Í ¶ñÇ­·á­ñÇ (¶ñÇ­·áñ §Éáõ­ë³­íáñ­ãǦ) ¨ Ýñ³ ų­é³Ý­·áñ¹­Ý»­ñÇ Ñ³Õ­Ã³­Ý³Ï­Ý»­ ñÇ ·ñ³­í³­Ï³­ÝÁ: ¸³, Ç߭˳­Ý³­Ï³Ý Éͳϭݻ­ñÇ Ñ»ï ٻϭï»Õ, ·ñ³­ í³Í-½³í­Ã³Í-Ïá­Õáå­ï³Í ÝÛáõ­Ã³­Ï³Ý ѳñë­ïáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ ¿ÇÝ, ³ÛÝ Ñ³ñë­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ, á­ñáÝù, Áëï ÝáõÛÝ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý áõë­ÙáõÝ­ ùÇ, ϻխͳ­íá­ñ³­µ³ñ ѳ­Ù³ñ­íáõÙ »Ý ³Ý­å»ïù ¨, ÝáõÛ­ÝÇëÏ, ËÇëï 92

íï³Ý­·³­µ»ñ: (º­Ï»­Õ»­óÇÝ ³ÛÅÙ ¿É ½»­Ëáõí۳ٵ ³å­ñáÕ áõ ½»­Ëáõí Û³Ý Ù»ç ˻չ­í³Í ϳ­éáõÛó ¿. ßù»Õ, áë­Ï»­½ûÍ ·Ùµ»Ã­Ý»­ñáí áõ óݭ ϳñ­Å»ù Ç­ñ»­ñáí Éóí³Í ﳭ׳ñ­Ý»ñ, áëÏ­Û³ áõ ³ñ­Í³Ã­Û³ ϳ½­Ù»­ ñáí ¨ ·á­Ñ³ñ­Ý»­ñáí ½³ñ­¹³ñ­í³Í Ù³ï­Û³Ý­Ý»ñ, áëÏ­Û³ ¨ ³ñ­Í³Ã­Û³ ëå³ëù, áë­Ï»­Ã»É ·áñÍ­í³Íù­Ý»ñ áõ ½·»ëï­Ý»ñ, ³­¹³­Ù³Ý­¹³­Ïáõé ó­·»ñ áõ ·³­í³­½³Ý­Ý»ñ...): г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ í»­ñÁ Ýϳ­ñ³·ñ­í³Í ëå³Ý¹Ý áõ ÙÛáõë á×­ñ³­ ·áñ­ÍáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ϳ­ï³­ñ»­Éáõó Ñ»­ïá ¶ñÇ­·á­ñÁ, ѳ­Ûáó µ³­Ý³­ÏÇ áõ­Õ»Ï­óáõí۳ٵ, ·ÝáõÙ ¿ λ­ë³­ñdz, áñ­å»ë­½Ç Çñ áõ­ëáõ­óÇã-Õ»­Ï³­ í³ñ Ô¨áÝ­¹Á Ç­ñ»Ý г­Ûáó ѳۭñ³­å»ï Ó»é­Ý³¹­ñÇ: ²Û¹­ï»­ÕÇó í»­ñ³­ ¹³ñ­ÓÇ ×³­Ý³­å³ñ­ÑÇÝ Ýñ³ ϳ­ï³­ñ³Í á×­ñ³­·áñ­ÍáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó ÙÇ Ñ³ï­í³Í µ»­ñ»Ù, Ñ»Ýó Çñ` ѳ­Ûáó ëñµ»­ñÇ ëáõñµ ѳ­Ù³ñ­íáÕ ¶ñÇ­·á­ ñÇ (¶ñÇ­·áñ Éáõ­ë³­íáñ­ãÇ) ·áñ­ÍÁÝ­Ï»ñ, ³­ëá­ñÇ ¼»­Ýáµ ¶É³­ÏÇ ÑÇ­ß³­ ﳭϳ­ñ³­ÝÇó. §îñ¹³­ïÁ Ýñ³Ý ß³ï û­ñ»ñ ·³­Ý³­Ïá­Í»ó ¨ Ù»­Í³­Ù»Í ï³Ý­ç³Ýù­Ý»­ñÇ »Ý­Ã³ñ­Ï»ó` Ïáõé­ù»­ñÇÝ ½áÑ ãÙ³­ïáõ­ó»­Éáõ ѳ­Ù³ñ: ´³Ûó »ñµ Ç­Ù³­ó³í, û ë³ Çñ Ñáñ` Êáë­ñá­íÇÝ ëå³­ÝáÕ ²­Ý³­ÏÇ áñ­ ¹ÇÝ ¿, Ýñ³Ý Ý»­ï»ó Êáñ ìÇ­ñ³­åÁ, áõñ Ùݳó ï³ëÝ­ÑÇÝ· ï³­ñÇ: ¸ñ³­ÝÇó Ñ»­ïá ³Ù­µáÕç ѳ­Ûáó »ñ­ÏÇ­ñÁ ¹Ç­í³­ÛÇÝ ÑÇ­í³Ý­¹áõí۳ٵ µéÝí»ó. ÝáõÛ­ÝÇëÏ ÇÝ­ùÁ` ó­·³­íá­ñÁ, í³­ñ³½­Ý»­ñÇ Ñ»ï ¿ñ µÝ³Ï­ íáõÙ... ºñµ Éñ³­ó³í Ýñ³Ýó å³­Ñáó û­ñ»­ñÁ, ó÷­í»ó Ýñ³Ýó íñ³­ÛÇó í³Û­ñ»­Ý³­Ï³Ý Ùáñ­ÃÇÝ ¨ Ýñ³Ýó ¹Ç­í³µ­Ý³Ï Ù³ñ­ÙÇÝ­Ý»­ñÁ µÅßÏáõí ÛáõÝ ëï³­ó³Ý... ºí ïÇ­ñáç Ññ»ß­ï³­ÏÇ Ëáë­ùáí` (Ýñ³Ýù) ó³Ý­Ï³­ ÝáõÙ »Ý Ñ»Ýó Ç­ñ»Ý (¶ñÇ­·á­ñÇÝ, -Ð.ê.) ϳñ­·»É Ñá­íÇí, á­ñÁ ¨ ѳÝÓÝ ¿ ³é­ÝáõÙ. ³­å³ Ýñ³Ý ¿ ï³­ÉÇë Ç߭˳ݭݻ­ñÇó á­Ù³Ýó` µ³­½áõÙ ½áñùáí ¨ ³­é³­ùáõ٠λ­ë³­ñdz ù³­Õ³ù, Ô¨áݹ Ù»Í Ñ³Û­ñ³­å»­ïÇ ÏáÕ­ÙÇó Ó»é­Ý³¹ñ­í»­Éáõ... ²­å³ ³Ûë­ï»­ÕÇó ¿É ¹áõñë ·³­Éáí ³Ý­ó³Ýù ÙÇÝ㨠Âáñ­¹³Ý, áõñ ëå³­ë³­íáñ ϳñ­·»­óÇÝù êáõñ­ïÇ­Ýáë í³ñ­¹³­ å»­ïÇÝ` µá­Éáñ ·³­í³é­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ: ²ÛÝ­ï»­ÕÇó ¿É ¹áõñë »­Ï³Ýù ¨ áõ­½áõÙ ¿ÇÝù ³Ýó­Ý»É γ­ñÇÝ ¨ гñù ·³­í³é­Ý»­ñÁ: ´³Ûó Ç߭˳ݭݻ­ ñÇó á­Ù³Ýù ëáõñµ ¶ñÇ­·á­ñÇÝ Ñ³ë­Ï³ó­ñÇÝ, û î³­ñá­ÝÇ ·³­í³­éáõÙ ¹»é¨ë ­Ï³Ý­·áõÝ »Ý »ñ­Ïáõ µ³­·ÇÝ­Ý»ñ, á­ñáÝù ¹¨»­ñÇÝ »Ý å³ß­ïáÝ Ù³­ïáõ­óáõÙ: ºí ݳ ¿É ¹Ç­Ù»ó »­Ï³í, áñ­å»ë­½Ç ëñ³Ýù ¨ë ­Ïáñ­Í³­ÝÇ: º­Ï³í ä³­ÉáõÝ­Û³ó »ñÏ­ñÇ Îáõ³éë ·Ûáõ­Õ³­ù³­Õ³­ùÁ` ¶Ç­ë³­Ý» ³­í³­ ÝÁ: ´³Ûó ³ÛÝ­ï»Õ ·ïÝíáÕ ùñÙ»­ñÇó á­Ù³Ýù ³Ý­·»ï Ù³ñ¹­Ï³Ý­óÇó 93

Éë»­óÇÝ, û í³ÕÝ ³­é³­íáï­Û³Ý Ïáñ­Í³­Ý»­Éáõ ¿ Ù»ÍÝ ²ëï­í³Í ¶Ç­ë³­ Ý»Ý áõ ¸»­Ù»ï­ñÁ. áõë­ïÇ ·Ç­ß»­ñáí ¹áõñë »­Ï³Ý Ïé³ï­Ý»­ñÇó, µá­Éáñ ·³Ý­Ó»­ñÁ ÉóñÇÝ ·»ï­Ý³­÷áñ ïÝ»­ñáõÙ áõ Ç­ñ»Ýù Éáõñ áõ­Õ³ñ­Ï»­óÇÝ ²ß­ïÇ­ß³­ïÇ ùñ­Ù»­ñÇÝ` û ßáõ­ï³­÷áõÛà ѳ­í³­ù»­ó»ù å³­ï»­ñ³½­Ù»­Éáõ ÁÝ­¹áõ­Ý³Ï µá­Éáñ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ¨ ßï³­å»­ó»ù ³­é³­íáï í³Õ ѳë­Ý»É Ù»½ Ùáï, á­ñáí­Ñ»ï¨ Ù»ÍÝ ¶Ç­ë³­Ý»Ý ÏéíÇ ¿ ¹áõñë ·³­ÉÇë áõ­ñ³­óáÕ Ç߭˳ݭݻ­ñÇ ¹»Ù: ÆëÏ Ý³, áñ ·É˳­íáñ ùáõñÙÝ ¿ñ` ³­Ýáõ­ÝÁ ²ñ­Ó³Ý ¨ Çñ ¸»­Ù»ïñ áñ­¹ÇÝ... ²Ûݭų٠²ñ­Ó³ÝÝ ³­é³ç ·³­Éáí ëÏë»ó ³­Ý³ñ­·»É ѳ­Ûáó Ç߭˳ݭݻ­ñÇÝ ¨ ³­ë³ó.

-²­é³ç »­Ï»°ù, áí ¹³­í³­Ý³­Ïáñ­Í³Ý Ù³ñ­¹ÇÏ, ѳۭñ»­ÝÇ ³ëï­ í³Í­Ý»­ñÇÝ áõ­ñ³­óáÕ­Ý»ñ ¨ Ãßݳ­ÙÇ­Ý»ñ µ³­ñ»­÷³é ¶Ç­ë³­Ý»Ç: ÆëÏ ¸»­Ù»ï­ñÁ` áñ­¹ÇÝ ²ñ­Ó³­ÝÇ, ³­ë³ó.

-Èë»­ó»°ù ­Ù»½, ѳ­Ûáó Ç߭˳ݭݻñ, ³Ûë ù³­é³­ëáõÝ ï³­ñÇ ¿, ÇÝã ͳ­é³­ÛáõÙ »Ýù Ù»ñ Ù»Í ³ëï­í³Í­Ý»­ñÇÝ ¨ ù³ç ·Ç­ï»Ýù ½á­ñáõíÛáõ­ ÝÁ Ýñ³Ýó: ¶Ç­ï»Ýù, áñ Ç­ñ»Ýó ëå³­ë³­íáñ­Ý»­ñÇ Ãßݳ­ÙÇ­Ý»­ñÇ ¹»Ù Ç­ñ»Ýù »Ý Ù³ñïÝ­ãáõÙ: ²ÛÅÙ Ù»Ýù ã»Ýù ϳ­ñáÕ å³­ï»­ñ³½­Ù»­Éáí Ó»½ Áݹ­¹Ç­Ù³­Ý³É, á­ñáí­Ñ»ï¨ ë³ ïáõÝÝ ¿ ѳ­Ûáó ó­·³­íá­ñÇ, ¨ ¹áõù ¿É ³ñ­ù³­ÛÇ Ç߭˳ݭݻñÝ »ù: ´³Ûó ³­Ñ³, ³Ûë ÃáÕ Ñ³Ûï­ÝÇ ÉÇ­ÝÇ, áñ û¨ Ó»½ Ñ³Õ­Ã»É ã»Ýù ϳ­ñáÕ, 볭ϳÛÝ ·»­ñ³­¹³­ëáõÙ »Ýù Ù»é­Ý»É Ù»Í ³ëï­í³Í­Ý»­ñÇ ½á­Ñ³­ñ³­ÝÇ íñ³, ù³Ý û Ýñ³Ýó Ó»ñ Ó»é­ùáí Ïáñ­ ͳݭí³Í áõ ³­å³­Ï³Ý­í³Í ï»ë­Ý»É: ²Ûݭų٠ٻç­ï»Õ »­Ï³Ý ²ñ­Ó³ÝÝ áõ ²Ý­·»Õ ï³Ý Ç߭˳­ÝÁ... ëñáí ѳñ­í³­Í»ó ¨ ²ñ­Ó³­ÝÇ ·Éáõ­ËÁ å³­ ñ³­Ýá­óÇó ³Ý­ç³­ï»ó: ...²­Ñ³, »ñµ »­Ï³Ý ¨ »ñ­Ïáõ ÏáÕÙÝ ¿É ·áõ­å³ñ ϳ½­Ù»­óÇÝ, ùñÙ³­Ï³Ý ½áñ­ùÁ í»ó ѳ­½³ñ Ç­ÝÁ ѳñ­Ûáõñ ù³­é³­ëáõÝ­ í»ó Ñá­·Ç »­Õ³í, ÇëÏ Ñ³­Ûáó Ç߭˳ݭݻ­ñÇ­ÝÁ` Ûáà ѳ­½³ñ áõ­Ã³­Ý³­ ëáõÝ Ñá­·Ç... ²ñÍ­ñáõÝ­Û³ó Ç߭˳­ÝÁ Ïïñ»ó Ø»ë­ï³­Ï»ë ³­Ýáõ­Ýáí ùñÙ³­å»­ïÇ ·Éáõ­ËÁ... ¨ »ñµ »ï ¹³ñ­Ó³í ÏéíÇ í³Û­ñÁ, ï»­ë³í, áñ ²Ý­·»Õ ï³Ý Çß­­Ë³ÝÝ áõ ¸»­Ù»ï­ñÁ Ù»­Ý³­Ù³ñ­ïáõÙ »Ý ÙÇÙ­Û³Ýó ¹»Ù. ¸»­Ù»ï­ñÇ íñ³ ѳñ­Ó³Ï­í»­Éáí Ïïñ»ó Ýñ³ ·ÉáõËÝ áõ ·ó»ó Çñ Ù³­ Õ³­ËÁ: ²Û­Ýáõ­Ñ»ï¨ ÁÝ­Ï³Ý ½áñ­ùÇ Ù»ç áõ ³Ý˭ݳ ëÏë»­óÇÝ Ïá­ïá­ ñ»É` ѳ­½³ñ »­ñ»­ëáõÝ Ù³ñ¹ ³Ý­ßáõÝã ÷é»­óÇÝ: ...ºñ­Ï³ñ ų­Ù³­Ý³Ï ë. ¶ñÇ­·á­ñÁ ë·áõÙ ¿ñ ½áõñ ï»­ÕÁ ݳ­Ñ³­ï³Ï­í³Í­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ: ºñµ »­Ï³Ýù ÆݭݳÏÝ­Û³ í³Û­ñÁ, ï»­ë³Ýù Ïé³­ïáõ­ÝÁ ù³­ñáõ­ù³Ý¹ ³ñ­í³Í ¨ ï³ëÝ­ÑÇÝ· ϳݭ·áõÝ µ³ñÓ­ñáõíÛáõÝ áõ­Ý»­óáÕ ³ñ­Ó³­ÝÁ ãáñë Ù³­ ëÇ µ³­Å³Ýí³Í... ùñ­Ù»­ñÇÝ ³é­­Ñ³­ë³­ñ³Ï ï³Ý­ç»­Éáí-Ëáß­ï³Ý­·»­ 94

Éáí ٳѭí³Ý ¹áõ­éÁ ѳëó­ñÇÝù¦ (Ðáí­Ñ³Ý س­ÙÇ­ÏáÝ­Û³Ý, î³­ñá­ÝÇ å³ïÙáõíÛáõÝ, ºñ¨³Ý, 1989 Ã., ¿ç 34-43): ²Ýݭϳ­ñ³·­ñ»­ÉÇ áÕ­µ»ñ­·áõíÛáõÝ. ¹³­í³¹­ñÇ` ¶ñÇ­·áñ §Éáõ­ë³­íáñ­ ãǦ û­É³¹­ñ³Ý­ùáí г­Ûáó µ³­Ý³­ÏÁ »ñ­Ïáõ Ù³­ëÇ µ³­Å³Ý­í³Í, Ý³Ë ÙÇÙ­Û³Ýó »Ý Ïá­ïá­ñáõÙ ¨ ³­å³, Ç­ñ»Ýó ÍÝáÕ Åá­­Õáíñ­¹ÇÝ: ²Û­ëÇÝùÝ` Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹ÇÝ Ïá­ïá­ñáõÙ ¿ Çñ ÇëÏ Ñ»­Ý³­ñ³­ÝÁ` г­Ûáó µ³­Ý³­ÏÁ: ÆÝã­å»ë ï»ë­ÝáõÙ »Ýù, Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç ·»­ñ³­·áõÛÝ ëáõñµ ѳ­Ù³ñ­ íáÕ å³ñè ¶ñÇ­·á­ñÁ ϳ­ñá­Õ³­ó»É ¿ г­Ûáó µ³­Ý³­ÏÇ ¨ Ñ³Û Åá­Õáíñ­ ¹Ç å³­é³Ïï­Ù³Ùµ, ÙdzÛÝ ¶Ç­ë³­Ý»Ç (²­Ý³­ÑÇ­ïÇ) ﳭ׳­ñÇ Ùáï, ѳñ­Ûáõ­ñ³­íáñ ѳ­Ûáñ­¹Ç­Ý»­ñÇ Ù³Ñ­í³Ý å³ï­×³é ¹³é­Ý³É ¨ Ýñ³Ýó µá­Éá­ñÇÝ ÝáõÛÝ ·»­ñ»½­Ù³­Ýáõ٠ó­Õ»É (1030 ѳÛ): ²Ûë ¹ñí³­·Á ¶ñÇ­ ·áñ §Éáõ­ë³­íáñ­ãǦ` Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹ÇÝ å³ï­×³­é³Í ã³­ñ³­·áñ­ÍáõÃ­Û³Ý ÙdzÛÝ ÙÇ ÷áùñ å³­ï³éÝ ¿: 곭ϳÛÝ ³Û¹ ã³­ñ³­·áñ­ÍáõíÛáõ­ÝÁ Ù»Ýù ã»Ýù Áݭϳ­ÉáõÙ ¨ ¶É³­ÏÇ Ñ³­Õáñ­¹³­ÍÇó Ù»ñ ÙïùáõÙ ¹³ç­íáõÙ ¿ ÙdzÛÝ ³ÛÝ, áñ ǵñ §»ñ­Ï³ñ ų­Ù³­Ý³Ï ë. ¶ñÇ­·á­ñÁ ë·áõÙ ¿ñ ½áõñ ï»­ÕÁ ݳ­Ñ³­ï³Ï­í³Í­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ¦ ¨ áõ­ñÇß á­ãÇÝã: Àëï ²­·³­Ã³Ý­·»­Õá­ëÇ, г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý Ïá­ïá­ñ³Í­ Ý»ñÝ áõ ÙÛáõë ã³­ñ³­·áñ­ÍáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ݳ ϳ­ï³­ñ»É ¿ñ ÙÇÝã λ­ë³­ ñdz ·Ý³­ÉÁ: 곭ϳÛÝ Ñ³­Ûáó å³ï­Ù³­·Ç­ïáõíÛáõÝÝ Áݹ­·Íí³Í ϳñ­ ׳­ï»­ëáõí۳ٵ áõ Ïáõ­ñáõí۳ٵ ÙdzÛÝ ·á­í³­µ³­ÝáõÙ áõ ÷³­é³­µ³­ ÝáõÙ ¿ ¶ñÇ­·á­ñÇ §ëËñ³Ý­ùÁ¦: Üñ³Ý »Ý í»­ñ³·­ñáõÙ Ñ³Û Åá­Õáíñ­ ¹Ç ·á­ÛáõíÛáõÝÝ ³é ³Û­ëûñ, ǵñ, »­Ã» ¶ñÇ­·áñ §Éáõ­ë³­íá­ñÇ­ãÁ¦ Ù»½ ùñÇë­ïáÝ­Û³ ã¹³ñÓ­Ý»ñ, ³­å³ Ù»Ýù ¹³­ñ»ñ ³­é³ç áñ­å»ë Åá­Õá­íáõñ¹ ³Ý­Ñ»­ï³­ó³Í ÏÉÇ­Ý»ÇÝù: ²Ûë­åÇ­ëÇÝ ¿ г­Ûáó »­Ï»­Õ»­ó³­Ëá­Ý³ñÑ å³ï­Ù³·­ñáõÃ­Û³Ý µéÝ³Í áõ­ÕÇÝ áõ ¹á·­Ù³ ¹³ñ­Ó³Í »½­ñ³­Ï³­óáõí Ûáõ­ÝÁ: 䳭ﳭѳ­Ï³Ý ã¿, áñ г­Ûáó ó»­Õ³ë­å³­ÝáõíÛáõÝ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­ ÝáÕ å³ñè ¶ñÇ­·á­ñÇ ³Ý­í³Ùµ ³ÛÅÙ áã ÙdzÛÝ »­Ï»­Õ»­óÇ­Ý»ñ áõ ï³­ ׳ñ­Ý»ñ »Ý ϳ­éáõó­íáõÙ, ³ÛÉ Ý³¨ Ýñ³ ³Ý­í³Ùµ »Ý ³Ý­í³­Ý³­Ïáã­íáõÙ ÷á­Õáó­Ý»ñ, áõ­ëáõ٭ݳ­Ï³Ý ѳë­ï³­ïáõíÛáõÝ­Ý»ñ, ³­éáխ糭峭ѳ­Ï³Ý Ï»Ýï­ñáÝ­Ý»ñ... ºí ³­Ù»Ý ³­éÇ­Ãáí Ýñ³Ý ³Ý­í³­ÝáõÙ »Ýù Éáõ­ë³­íá­ñÇã: ÆÝã­å»ë ³ñ­¹»Ý ³ë­í»É ¿, ³­í»­ÉÇ ù³Ý 1700 ï³­ñÇ ¿, ÇÝã Ñ³Û Åá­Õá­ íáõñ¹Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÁ ï»ë­ÝáõÙ ¿ å³ñè ¶ñÇ­·á­ñÇ Ù³­ïáõ­ó³Í åñǽ­ Ù³­ÛÇ ÙÇ­çá­óáí, ¨ ù³­ÝÇ ¹»é ³Û¹ åñǽ­Ù³Ý ãÇ ÷ßñí»É, Ù»ñ ³ß­Ë³ñ­ ÑÁݭϳ­Éáõ­ÙÁ ÏÙݳ ³­Õ³­í³Õ­í³Í, ˳­Ã³ñ­í³Í, Ç­ñ³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÇó Ñ»­éáõ, Ï»ÕÍ: ²Û¹ åñǽ­Ù³Ý ¿ å³ï­×³éÝ ³ÛÝ µ³­ÝÇ, áñ, û­ñǭݳÏ, 95

Ù»Ýù ϳñ­¹áõÙ »Ýù ²­·³­Ã³Ý­·»­Õá­­ëÇ ³ß­Ë³­ïáõíÛáõ­ÝÁ, 볭ϳÛÝ µá­ í³Ý­¹³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ ã»Ýù Áݭϳ­ÉáõÙ, ù³Ý­½Ç Ù»½ í³ñ­Å»ó­ñ»É »Ý Õ»­Ï³­ í³ñ­í»É Ù»½ ѳ­Ù³ñ Ó¨³Í ¨ Ù»½ Ù³­ïáõó­í³Í ϳ­Õ³­å³­ñáí: ²Û¹ ϳ­Õ³­å³­ñÁ ï³ëÝ­Ûáà ¹³ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï Çñ ë¨ ·áñÍÝ ¿ ϳ­ï³­ñáõÙ` Ñ³Û Ù³ñ­¹áõÝ Ùßï³­å»ë ë³ë­ï»­Éáí, û ³Ý­Ï³Ë ³­Ù»Ý ÇÝ­ãÇó, ¶ñÇ­ ·á­ñÁ г­Ûáó Ù»­Í³­·áõÛÝ µ³­ñ»­ñ³ñÝ áõ ëáõñµÝ ¿, ÇëÏ ³Û¹­å»ë ãÙï³­ ÍáÕ Ñ³­ÛÁ` ëñµ³­åÇÕÍ ¿ áõ ѳ­Ï³­Ñ³Û: Àëï ¼»­Ýáµ ¶É³­ÏÇ Ñ³­Õáñ­¹³Í ï»­Õ»­Ïáõí۳Ý, ¶ñÇ­·áñÝ Çñ ѳ߭ í»ï­íáõíÛáõÝÝ ¿ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­Ýáõ٠λ­ë³­ñdz­ÛáõÙ µÝ³Ï­íáÕ Çñ áõ­ëáõó­ ãÇÝ-Õ»­Ï³­í³­ñÇÝ-³­é³ç­Ýáñ­¹ÇÝ` Ô¨áݹ ѳۭñ³­å»­ïÇÝ. §ºí ³Ûë ³­Ù»­ÝÁ, ³­Ñ³, ͳ­Ýáõ­óáõÙ »Ýù Ó»½, áñ­å»ë­½Ç Ç­Ù³­Ý³ù, û ÇÝã­å»ë ³Ûë­ï»Õ øñÇë­ïá­ëÇ çáõñÝ Çç­Ý»­Éáí Ù³­ÑÁ Ïáñ­Í³Ý­í»ó, ÝáõÛÝ­å»ë ¨ ³Ûë­ï»Õ ëñ³ ·³Éëï­Û³Ùµ ¹ÅáË­ùÇ ¹éÝ»­ñÁ Ëáñ­ï³Ï­í»­óÇÝ: ... ºí Ñ»Ýó ³Ûë­ï»Õ (î³­ñá­ÝáõÙ) ¿É »ñ­Ïáõ ï»Õ Ù³ÑÝ ¿ñ µáõÛÝ ¹ñ»É: ¸ñ³Ý­óÇó Ù»­ÏáõÙ, ѳï­Ï³­å»ë, ³ÛÝ­ù³Ý ¿ñ áñ­ç³­ó»É, áñ ëáõñµ Ñá­ ·ÇÝ Ñ³Ûï­ÝÇ ¹³ñÓ­ñ»ó, û Ñ»Ýó ¹³ ¿ ¹ÅáË­ùÇ ¹áõé Ïáã­í³­ÍÁ... ¨ á­ñÇ ¶Ç­ë³­Ý» Ïáõé­ùáí áõ Ýñ³ áñ­¹Ç ¸»­Ù»ï­ñáí å³ñ­Í»­ÝáõÙ »Ý ï»­ÕÇ µÝ³­ÏÇã­Ý»­ñÁ: àõë­ïÇ Ó»é­Ý³ñ­Ï»­óÇ ßï³å ϳñ­·áí Ïáñ­Í³­Ý»É 볭ﳭݳ­ÛÇ ³Û¹ å³ï­Ï»ñ­Ý»­ñÁ. ¨ ÝáõÛÝ ³Û¹ Ù³­ïáõ­éÇ ï»­Õáõ٠ѳë­ï³­ï»­óÇ ë. γ­ñ³­å»­ïÇ ¨ ²­Ã³­Ý³­·»­Ý»ë íϳ­ÛÇ Ýß˳ñ­Ý»­ñÁ¦ (Ðáí­Ñ³Ý س­ÙÇ­ÏáÝÛ³Ý, î³­ñá­ÝÇ å³ï­ÙáõíÛáõÝ, ºñ¨³Ý, 1989 Ã., ¿ç 20): êϽµÝ³Õµ­Ûáõñ­Ý»­ñáõÙ ³­Ù»Ý ÇÝã å³ñ½ ß³­ñ³¹ñ­í³Í ¿, ÙÝáõÙ ¿ ÙdzÛÝ ë³é­Ý³ëñ­ïá­ñ»Ý ·Ý³­Ñ³­ï»É ϳ­ï³ñ­í³­ÍÁ, ¹»Ý ßåñï»É Ñ³Û Ù³ñ­­¹áõ ÙïùÇÝ ¹ñí³Í ϳ­å³Ý­ùÁ, å³ï­é»É ã³­ñ³­·áñ­ÍÇ ¹Ç­Ù³­ÏÁ: ¶ñÇ­·á­ñÇ ·ñ³Í §Ù³­ÑÁ Ïáñ­Í³Ý­í»ó¦, §¹ÅáË­ùÇ ¹éÝ»­ñÁ Ëáñ­ï³Ï­ í»­óÇݦ, §ë³­ï³­Ý³­ÛÇ å³ï­Ï»ñ­Ý»ñ Ïáñ­Í³­Ý»­ÉÁ¦ Ç­ñ³­Ï³­Ýáõ٠ѳ­ Ûáó ï³­­­×³ñ­Ý»ñÝ áõ ¹ñ³Ýó ëñµáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ »Ý, ÇÝã­å»ë ݳ¨ ѳ­Ûáó ³­í³Ý­¹³­Ï³Ý ѳ­í³ï­ùÇó ãÑñ³­Å³ñ­íáÕ Ñ³­ÛÁ: λ­ë³­ñdz­ÛÇó ÷áñ­Ó³­éáõ Ô¨áÝ­¹Á ¶ñÇ­·á­ñÇÝ Ï³ñ­·³¹­ñáõíÛáõÝ­Ý»ñ ¿ ³­ÝáõÙ. §²Ûɨ µ³ñ­Û³ó Ëñ³ï­Ý»ñ »Ù ï³­ÉÇë ù»½. ²Û¹ ÆݭݳÏÝ­Û³ ﻭճݭùÁ, á­ñÇ Ù³­ëÇÝ ß³­ï»ñÝ »Ý ³­ëáõÙ, û µ³­ñ»­µáõË ¿, Ñ³ï­ Ï³ó­ñáõ ³ÛÝ áñ­å»ë µÝ³­ÏáõÃ­Û³Ý ï»Õ Ïñá­Ý³­íá­ñ³ó ¹³­ëÇ Ñ³­Ù³ñ: гë­ï³­ïÇñ ¹ñ³Ýù ³ÛÝ ÝáõÛÝ Ï³­ÝáÝ­Ý»­ñáí, áñ ï»­ ë³ñ ³Ûë­ï»Õ Ù»ñ Ïñá­Ý³­íáñ­Ý»­ñÇ Ùáï: ÆëÏ ×·Ý³­Ï»­óáõÃ­Û³Ý 96

ϳñ·Ý ¿É å»ïù ¿ áõ­ë³­Ý»ë ë. ²Ý­ïá­ÝÇó: ø»½ ½á­ñ³­íÇ· ÉÇ­Ý»­Éáõ Ýå³­ ï³­Ïáí ë. ²Ý­ïá­ÝÇ ³­ß³­Ï»ñï º­åÇ­÷³­ÝÇÝ ¿É ѳ­Ùá­½»­óÇ ·³É ³Û¹ ÆݭݳÏÝ­Û³ ﻭճݭùÁ, Çñ Ñ»ï µ»­ñ»­Éáí ù³­é³­ëáõÝ Ñá­·Ç` ˳­ñ³­½³­ ݳ½­·»ëï ¨ ׷ݳϭ۳ó, ³ß­Ë³ñ­ÑÇÏ Ï۳ݭùÇó Ññ³­Å³ñ­í³Í ¨ å³ñ­Ï»ßï í³ñ­ùáí ³å­ñáÕ­Ý»­ñÇ: ºí ¹ñáß­ÙÇñ ѳ­íǭﻭݳ­Ï³Ý Ñáõ­ß³ñ­Ó³Ý, áñ­å»ë­½Ç ·Ûáõ­Õ³­ù³­Õ³ù­Ý»­ñÇ Ï³Ù ¹³ë­ï³­Ï»ñï­Ý»­ñÇ µÝ³­ÏÇã­Ý»­ñÇó áã Ù»­ÏÁ ³­É»ù­ë³Ý¹­ñ³­óÇ­Ý»­ñÇ û­ñǭݳ­Ïáí ã·áñ­ ÍÇ` ³­Ù»­Ýáõ­ñ»ù ï»­ñáõ­Ý³­Ï³Ý ﳭ׳ñ ϳ­éáõ­ó»­Éáí, ³­é³Ý­ ÓÇÝ µÝ³Ï­íÇ: г­í³­ùÇñ ÝáõÛÝ ï»­ÕáõÙ ÙÇ Ñ³ñ­Ûáõ­ñÇ ã³÷ Ù³ñ¹, ѳï­Ï³ó­ñáõ Ýñ³Ýó ѳ­Ù³ñ Ù»­Í³­Ù»Í áõ ѳ­ñáõëï ·Ûáõ­Õ»ñ ¨ ³­í³Ý­Ý»ñ, áñ­å»ë­½Ç í³Ý­ù»­ñÇ Ï³­ñÇù­Ý»­ñÁ Ýñ³Ýù µ³­í³­ñ³­ñ»Ý ¨ Ç­ñ»Ýù ¿É ÙdzÛÝ ×·Ýáõí۳ٵ áõ ³­Õáíùáí ³å­ñ»Ý: Êñ³­ ïÇñ ݳ¨ ³Û¹­ï»­ÕÇ Ç߭˳­Ý³­íáñ­Ý»­ñǹ, áñ­å»ë­½Ç »­Ï»­Õ»­óáõ ½³ñ¹ ÉÇ­Ý»Ý` ³Õ­ù³­ï³­ë»ñ, Ïñá­Ý³­íá­ñ³­ë»ñ áõ »ñÏ­Ûáõ­Õ³Í: ... îÇ­Ùá­Ã»áë ¨ º­Õdz­½³­ñáë »­åÇë­Ïá­åáë­Ý»­ñÁ ¹»é ³ÛÝ Å³­Ù³­Ý³Ï ·Ý³­óÇÝ, »ñµ ¹áõù µ³­·ÇÝ­Ý»ñÝ ¿Çù Ïáñ­Í³­ÝáõÙ: ... ºí Ù»ñ ÏÛ³ÝùÝ ¿É ÃáÕ ï»ñ ²ëï­í³­ÍÁ Ó»½ å³ñ·¨Ç, áñ ³Ý­Ó³Ùµ ³­é³ç­Ýáñ­¹»­Éáí Ñáï¹` ϳ­ñá­Õ³­Ý³ë µ³­Ý³­íáñ ÷³­ñ³­ËÁ ¹»­åÇ í»­ñÇÝ êÇá­ ÝÁ ÷á­Ë³¹­ñ»É¦ (Ðáí­Ñ³Ý س­ÙÇ­ÏáÝ­Û³Ý, î³­ñá­ÝÇ å³ï­ÙáõíÛáõÝ, ºñ¨³Ý, 1989 Ã., ¿ç 22-23): ܳË, ù³Õ­í³Í­ùáõÙ Ýßí³Í §¹»­åÇ í»­ñÇÝ êÇáÝ ÷á­Ë³¹­ñ»É¦-Á µ³­óÇ Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹ÇÝ Ù»éó­Ý»­Éáõ Ç­Ù³ë­ïÇó ³ñ¹­Ûá±ù­ ³ÛÉ Ï»ñå ϳ­ ñ»­ÉÇ ¿ ѳë­Ï³­Ý³É: ¶ñÇ­·áñ §Éáõ­ë³­íá­ñÇ­ãÁ¦ Ïñá­ÝÇ ùá­ÕÇ ï³Ï ϳ­ñá­Õ³­ó»É ¿ áãÝ­ ã³ó­Ý»É г­Ûáó ³½­·³­ÛÇÝ Ñ³­í³ï­ùÁ, Ïá­ïá­ñ»É, ÇÝã­å»ë ¨ »ñÏ­ñÇó ³ñ­ï³ù­ë»É µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý ½·³­ÉÇ ½³Ý·­í³­ÍÇÝ áõ ïÇ­ñ³­Ý³É Ñá­Õ³­ ï³­ñ³Íù­Ý»­ñÇ ¨ ³ÛÉ Ñ³ñë­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ: ²­Ñ³ ³Ûë­åÇ­ëÇÝ ¿ ³é ³Û­ ëûñ ÷³­é³­µ³Ý­íáÕ ùñÇë­ïá­Ý»áõÃ­Û³Ý Ùáõï­ùÁ г­Û³ë­ï³Ý: ´»ñ­ í³Í ù³Õ­í³Í­ùÇó å³ñ½ »ñ¨áõÙ ¿, û ÇÝã µ³­ÝÇ­Ù³ó áõ Ñ»­é³­ï»ë »Ý »­Õ»É г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ýáñ ï»­­ñ»­ñÁ` Ô¨áÝ¹Ý áõ ¶ñÇ­·á­ñÁ: 곭ϳÛÝ ³ÝÙ­ïáõíÛáõÝ ¿ Ýñ³Ýó Ù»­Õ³­¹ñ»­É: ¸Åµ³Ë­ï³­µ³ñ, ³½­·³­ÛÇÝ áõ­ÅÁ ãÇ Ï³­ñá­Õ³­ó»É ѳ­Ù³ËÙµ­í»É (ÇÝã­­å»ë ³Û­ëûñ ¿) ¨ ¶ñÇ­·áñ §Éáõ­ë³­íá­ñÇ­ ãÁ¦, ϳñ­ÍáõÙ »Ù, ×Çßï ÏÉÇ­ÝÇ ³­ë»É` ³ÛÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõ­ÝÁ, á­ñÇ Ù»ç Áݹ·ñÏ­í³Í ¿ »­Õ»É ݳ, Ñ³Õ­Ã»É ¿ ¨ г­Û³ë­ï³­ÝÁ ¹ñ»É Çñ áï­ùÇ ï³Ï, ³ÛÝ ¿É, ÇÝã­å»ë ï»ë­ÝáõÙ »Ýù, ÃíáõÙ ¿, û` ѳ­í»ñÅ: 97

Àëï ¼»­Ýáµ ¶É³­ÏÇ, ¶ñÇ­·á­ñÁ §îñ¹³­ïÇ Ñ³­Ù³­Ó³Û­Ýáõí۳ٵ, ѳ­ïáõÏ Ï³­ÝáÝ­Ý»ñ ¿ ë³Ñ­Ù³­ÝáõÙ Åá­Õáíñ­¹Çó ï³­ë³­Ýáñ¹ ѳñÏ í»ñó­Ý»É ù³­Ñ³­Ý³­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ, ù³­Ñ³­Ý³­Ý»­ñÇó ¿É` »­åÇë­Ïá­åáë­ Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ, ݳ¨ »ñÏ­ñÇ åïáõÕ­Ý»­ñÇó áõ ½á­Ñ³­µ»­ñáõíÛáõ­ÝÇó µ³­ ÅÇÝ` ÇÝã­å»ë »­Ï»­Õ»­óáõ, ÝáõÛÝ­å»ë ¨ Ýñ³ ³Ù­µáÕç ëå³­ë³­íá­ñáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ñ¦ (î³­ñá­ÝÇ å³ï­ÙáõíÛáõÝ, ¿ç 13), ÇÝ­ãÁ ÉÇá­íÇÝ Ñ³­Ù³­å³­ ï³ë­Ë³­ÝáõÙ ¿ ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇ ï³­éÇÝ áõ á­·áõÝ. §Æ±Ýã­¿ Ýß³­Ý³­ÏáõÙ. §ä³ï­íÇñ îÇ­ñá­çÁ ùá ³ñ­¹³ñ í³ë­ï³­ÏÇó¦: ä³­ï³ë­Ë³Ý. лñ­Ãáí ³­é³ç ¿ µ»­ñáõÙ ·áñͭݳ­Ï³Ý ³ñ­¹³­ñáõíÛáõ­ÝÁ: ²ÛÅÙ Ëá­ëáõÙ ¿ ²ëï­Íá Áݭͳ­Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ, áñÝ ¿ ï³­ë³­Ýáñ­¹Á ¨ åïáõÕ­Ý»­ñÇ »­ñ³­Ë³Û­ ñÇ­Ý»­ñÁ, ÇÝã­å»ë ³­ëáõÙ ¿ñ г­Ïá­µÁ. §º­Ã» ÇÝÓ Ï»­ñ³­Ïáõñ ¨ ½·»ëï ï³ë, î»°ñ, Ïï³Ù ù»½ ï³­ë³­Ýáñ¹ ³­Ù»Ý ÇÝ­ãÇó¦ (ÌÝݹáó 28:20): ºí Ñ»­ïá ²ëï­í³Í Øáí­ë»­ëÇ ÙÇ­çá­óáí û­ñ»Ýù ë³Ñ­Ù³­Ý»ó Åá­Õáíñ­ ¹ÇÝ` ï³­ë³­Ýáñ­¹Á ï³É (§²­Ù¿Ý ï³­­ñÇ ùáõ ó³­Ý³Í ë»ñ­Ùǹ ³ñ­¹ÇõÝ­ ù¿Ý, ³ñ­ï¿Ý »­É³Í ³­Ù¿Ý ³ñÙ­ïÇù­Ý»­ñ¿Ý, ³Ý­å³ï­×³é ï³­ë³­Ýáñ¹ å¿ïù ¿ ï³ë¦, ´­ ú­ñǭݳó 14:22): ºí »ñµ Íáõ­É³­ó³Ý, س­Õ³­ùdz Ù³ñ­·³­ñ»Ç ÙÇ­çá­óáí ³­ëáõÙ ¿. §ØDZû Ù³ñ¹ ²ëï­ÍáõÝ Ï˳­µÇ, ¨ ÇÝ­ ãá±í ϭ˳­µÇ, 㿱 áñ ÇÙ ï³­ë³­Ýáñ¹­Ý»­ñÁ Ó»½ Ùáï »Ý, ¨ ¹³ Ó»ñ ïÝ»­ñáõ٠ѳ÷ß­ï³­ÏáõíÛáõÝ ÏÉÇ­ÝÇ, ¨ »ñ­ÏÇÝ­ùÁ ³ÝÓñ¨ ãÇ ï³ Ó»ñ íñ³¦. (سÕ. 3:8-9) (¶ñÇ­·áñ î³Ã¨³­óÇ, êá­Õá­Ùá­ÝÇ ·ñù»­ñÇ Ù»Ï­ ÝáõíÛáõ­ÝÁ, ºñ¨³Ý, 2009 Ã., ¿ç 27): ¶ñÇ­·áñ §Éáõ­ë³­íá­ñÇ­ãÁ¦ ÙdzÛÝ »­Ï»­Õ»­óáõ ѳ­Ù³ñ ѳñ­Ï»ñ ·³Ý­Ó»­Éáõ Ýå³­ï³­Ïáí ã¿, áñ ϳ­ÝáÝ­Ý»ñ ëï»Õ­Í»ó: ܳ ݳ¨ ÑÇÙù ¹ñ»ó ú­ñ»Ý­ùÇ áõ­Åáí г­Ûáó ³­í³Ý­¹³­Ï³Ý ѳ­í³ï­ùÇ Ñ»ï¨áñ¹­Ý»­ ñÇÝ Ñ»­ï³­åݹ»­ÉáõÝ ¨ Ýáñ Ïñá­ÝÁ` ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõÝÝ ³Ù­ñ³åÝ­¹»­ Éáõ ѳ­Ù³ñ å³ï­Å³­ÙÇ­çáó­Ý»ñ ë³Ñ­Ù³­Ý»­ÉáõÝ: ¶ñÇ­·á­ñÇÝ í»­ñ³·ñ­íáÕ §Î³­ÝáÝ­Ý»­ñáõÙ¦ (301-325 ÃÃ.) ³ë­íáõÙ ¿. §Ð»­Ã³­Ýáë­Ý»­ñÇ ïáõÝ ·Ý³­óá­ÕÁ ¨ ³ÛÝ­ï»Õ áõ­ïáÕ-ËÙá­ÕÁ ÃáÕ »­ñ»ù ï³­ñÇ ³­å³ß­Ë³­ñÇ ¨ ³­å³ ѳ­Õáñ¹­íǦ: ܳ¨` §º­Ã» Ù³­Ýáõ­ÏÁ ³­é³Ýó ÙÏñïáõÃ­Û³Ý Ù»é­ ÝÇ. »­Ã» Ù»­Õ³­íá­ñÁ ÍÝáÕ­Ý»ñÝ »Ý, ÃáÕ Ýñ³Ýù 7 ï³­ñÇ ³­å³ß­Ë³­ ñ»Ý. ù³­Ñ³­Ý³­Ý»­ñÁ ¨ Ñá­·³­µ³ñ­Óáõ­Ý»­ñÁ ÝáõÛÝ­å»ë ÃáÕ å³ïÅ­í»Ý¦ (è. ²­í³·­Û³Ý, Ð³Û Ç­ñ³­í³­Ï³Ý ÙïùÇ ·³Ý­Ó³­ñ³Ý, ºñ¨³Ý, 2001 Ã., ¿ç 95-96): º­Ã» ÁÝ­¹áõ­Ý»Ýù (ÇÝã­å»ë óáõÛó »Ý ï³­ÉÇë ²­·³­Ã³Ý­·»­Õá­ëÇ ¨ ¼»­ Ýáµ ¶É³­ÏÇ ³ß­Ë³­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ), áñ Ýßí³Í ï³­ñÇ­Ý»­ñÇÝ å³ñè 98

¶ñÇ­·áñÝ ¿ñ г­Ûáó Ç­ñ³­Ï³Ý ó­·³­íá­ñÁ, ³­å³ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ »½­ñ³­ ϳó­Ý»É, áñ µ³­óÇ ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ Ù»ñ­ÅáÕ Ñ³­Û»­ñÇÝ ³ñ­ï³ù­ ë»É-ëå³­Ý»­Éáõó, ùñÇë­ïáÝ­Û³ ¹³ñ­Ó³Í, 볭ϳÛÝ ¹³­í³­Ý³­µ³­Ý³­Ï³Ý ϳñ­·Á ÉÇá­íÇÝ ãϳ­ï³­ñáÕ Ñ³­ÛÁ û­ñ»Ý­ùÇó ¹áõñë ¿ ѳ­Ù³ñ­í»É: ì»ñ­ çÇÝ Ñá¹­í³­ÍÇó ѳë­Ï³ó­íáõÙ ¿, áñ »­ñ»­Ë³­ÛÇ Ýϳï­Ù³Ùµ »­Ï»­Õ»­óáõÝ ïÇ­ñáç Ç­ñ³­íáõÝù ¿ í»­ñ³­å³Ñ­íáõÙ: ÆëÏ Ûáà ﳭñÇ ³­å³ß­Ë³­ñ»­Éáõ ë³ñ­ë³­÷³½­¹áõ Ñ»­é³Ý­Ï³­ñÁ, å³ñ½ ¿, áñ å»ïù ¿ ëïÇ­å»ñ ÍÝáÕ­ Ý»­ñÇÝ ßáõ­ï³­÷áõÛà ÏÝù»­Éáõ, ûñ¨ë ­×Çßï ÏÉÇ­ÝÇ ³­ë»É` ÙÏñï»­Éáõ, Ç­ñ»Ýó Ýá­ñ³Í­ÝÇÝ: ¶ñÇ­·áñ §Éáõ­ë³­íáñ­ãǦ 30 Ñá¹­í³Í (·ÉáõË) å³­ ñáõ­Ý³­ÏáÕ §Î³­ÝáÝ­Ý»­ñÇó¦ ÙÇ ù³­ÝÇ­ëÁ í»­ñ³­µ»­ñáõÙ »Ý Ïáõ­ëáõí Û³­ÝÁ. §´. Îáõ­ë³Ï­ñáÝ ù³­Ñ³­Ý³Ý »­Ã» ÏÇÝ ³é­ÝÇ, ÃáÕ ÑÇÝ· ï³­ ñÇ ¹ñëáõÙ, »ñ­Ïáõ ï³­ñÇ Ý»ñ­ëáõÙ ³­å³ß­Ë³­ñÇ, ³­å³ ѳ­Õáñ¹­íǦ, §º. º­Ã» ³­Ùáõ­ëÇÝ­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁ »ñ­Ï³Ï ¿, ÙÛáõ­ëÁ` ÏáõÛë, ÃáÕ »ñ­Ïáõ ï³­ñÇ ¹ñëáõÙ, ÙÇ ï³­ñÇ Ý»ñ­ëáõÙ ³­å³ß­Ë³­ñ»Ý¦, §Ä¶. àí Ïáõ­ëáõí ÛáõÝ Ëáë­ï³­­ó³í ²ëï­ÍáõÝ ¨ åáéÝ­ÏáõíÛáõÝ ³­ñ³í, ÃáÕ Ûáà ﳭñÇ ³­å³ß­­Ë³­ñǦ, §È. ÎáõÛ­ëÁ, Ù»­Ý³Ï­Û³­óÁ û Ç­ñ»Ý ²ëï­ÍáõÝ ¿ ÝíÇ­ñáõÙ, ãѳ­­Ù³ñ­Ó³Ï­íÇ ³­Ùáõë­Ý³­Ý³É, ÇëÏ ³­Ùáõë­Ý³­óá­ÕÁ ÃáÕ Ñ³­Õáñ­¹áõí Ûáõ­ÝÇó Ù»ñÅ­íÇ, Ýñ³Ýó ÁÝ­¹áõ­Ý»­ÉáõíÛáõ­ÝÁ ÃáÕ Ï³Ë­í³Í ÉÇ­ÝÇ »­åÇë­ Ïá­åá­ëÇ Ù³ñ­¹³­ëÇ­ñáõíÛáõ­ÝÇó¦: ²Ûë ϳ­ÝáÝ­Ý»­ñÇó å³ñ­½á­ñáß Ñ³ë­ Ï³ó­íáõÙ ¿, áñ ¶ñÇ­·á­ñÁ ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ Ñ³ë­ ï³­ï»­Éáõó ³Ý­ÙÇ­ç³­å»ë Ñ»­ïá ³Ù­ÉáõíÛáõ­ÝÁ ù³­ñá­½áÕ Ï³­ÝáÝ­Ý»ñ ¿ ëï»Õ­Í»É, ÇÝ­ãÁ ÉÇ­á­íÇÝ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³­ÝáõÙ ¿ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý Ïñá­ÝÇ ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõí۳­ÝÁ ¨ Çñ áõ­ëáõó­ãÇ` Ô¨áÝ­¹Ç Ñáñ­¹á­ñÇÝ` §áñ ³Ý­Ó³Ùµ ³­é³ç­Ýáñ­¹»­Éáí Ñáï¹` ϳ­ñá­Õ³­Ý³ë µ³­Ý³­íáñ ÷³­ ñ³­ËÁ ¹»­åÇ í»­ñÇÝ êÇá­ÝÁ ÷á­Ë³¹­ñ»É¦: ¶ñÇ­·á­ñÇ Ù³­ÑÇó Ñ»­ïá Ïñá­Ý³­Ï³Ý Ç߭˳­Ýáõí۳­ÝÁ ų­é³Ý­­·³­ µ³ñ ïÇ­ñ³­ó³Í, ݳ¨ г­Û³ë­ï³­ÝÇ ³ß­Ë³ñ­ÑÇÏ Ç߭˳­ÝáõíÛáõÝÝ Ç­ñ»Ýó »Ý­Ã³ñ­Ï³Í Ýñ³ ½³­í³Ï­Ý»ñ-Ãáé­Ý»ñ-Íáé­Ý»ñÝ ³ë­ïǭ׳­Ý³­­ µ³ñ Ëëï³ó­ÝáõÙ »Ý å³ï­Å³ÙÇ­çáó­Ý»­ñÁ: ²ñ­¹»Ý ·áñ­ÍÇ »Ý ¹ñíáõÙ Í»­ÍÁ, ³Õ­í»­ë³¹­ñáß­ÙÁ, áõñ­Ï³­Ýá­óáõÙ µá­ñáï­Ý»­ñÇ Ñ»ï µÝ³­Ï»ó­Ý»­ÉÁ: ²­é³­í»É ËÇëï »Ý Ð³­Ûáó µáõÝ Ñ³­í³ï­ùÇ Ñ»ï¨áñ¹­Ý»­ñÇ å³­ïÇÅ­ Ý»­ñÁ: ú­ñǭݳÏ, Þ³­Ñ³­åÇ­í³­ÝÇ Ñ³­Ù³­Åá­Õá­íáõÙ ÙÍÕÝ»áõÃ­Û³Ý ¹»Ù ÁÝ­¹áõÝ­í³Í (444 Ã.) ϳ­ÝáÝ­Ý»­ñáõÙ ³ë­íáõÙ ¿. §º­Ã» Ù»­ÏÁ ÙÍÕÝ»áõí Û³Ý (³Û­ëÇÝùÝ` Ù»ñ ³½­·³­ÛÇÝ Ïñá­ÝÇ` ³ñ¨³­å³ß­ïáõí۳Ý-ÙÇÑ­ñ³­Ï³­ Ýáõí۳Ý, á­ñÇ Ñ»ï¨áñ¹­Ý»­ñÁ ݳ¨ Ïáã­íáõÙ ¿ÇÝ ³ñ¨áñ­¹Ç­Ý»ñ, -Ð.ê.)

99

Ù»ç ·ïÝíÇ` ÉÇ­ÝÇ ¹³ »­ñ»ó, ë³ñ­Ï³­í³· ϳ٠³­µ»­Õ³­Ý»­ñÇó, åÇ­ïÇ Ñá·¨áñ Ïá­ãáõÙ­Ý»­ñÇó ϳñ­·³­ÉáõÛÍ ÉÇ­ÝÇ, åÇ­ïÇ ³Õ­í»­ë³¹­ñáßÙ ¹ñíÇ ×³­Ï³­ïÇÝ ¨ ï³ñ­íÇ ×·Ý³­íáñ­Ý»­ñÇ Ùáï ³­å³ß­Ë³­ñáõí۳Ý: ÆëÏ »­Ã» ÏñÏÇÝ Ý³ ·ïÝíÇ ÙÍÕÝ»áõÃ­Û³Ý Ù»ç, Ýñ³ »ñ­Ïáõ çÇ­É»­ñÁ åÇ­ïÇ Ïïñ»É ¨ áõñ­Ï³­Ýáó ï³­Ý»É, ù³­ÝÇ áñ §Ø³ñ­¹Á å³ï­íÇ Ù»ç ¿ñ ¨ ãѳë­Ï³­ó³í¦: ²Û¹ ÝáõÛÝ å³­ïÇ­ÅÁ í»­ñ³­µ»­ñáõÙ ¿ ݳ¨ ³­µ»­Õ³­Ý»­ ñÇÝ: ÆëÏ »­Ã» ïÕ³­Ù³ñ¹Ý Çñ ÏÝáç ¨ áñ­¹Ç­Ý»­ñáí ·ïÝíÇ ³Û¹ ³­Õ³Ý­¹Ç Ù»ç, ïÕ³­Ù³ñ¹­Ï³Ýó, ϳ­Ý³Ýó ¨ ·Ç­ï³Ï­óáõÃ­Û³Ý Ñ³­ë³Í Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ ñÇ çÇ­É»­ñÁ å»ïù ¿ Ïïñ»É, ³Õ­í»­ë³¹­ñáßÙ ¹Ý»É ׳­Ï³ï­Ý»­ñÇÝ ¨ ï³­Ý»É ·á­¹»­Ýáó` ³­å³ß­Ë³­ñáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ñ: ÆëÏ ³ÛÝ Ù³­ ÝáõÏ­Ý»­ñÁ, á­ñáÝù ¹»é ã»Ý ·Ç­ï³Ï­óáõÙ åÕÍáõíÛáõ­ÝÁ, Ýñ³Ýù å»ïù ¿ í»ñó­í»Ý ¨ ïñí»Ý ²ëï­Íáõ ëáõñµ å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ Ó»é­ùÁ, áñ­å»ë­½Ç Ï»­ñ³Ï­ñ»Ý ¨ ëá­íá­ñ»ó­Ý»Ý Ýñ³Ýó ×ßÙ³­ ñÇï ѳ­í³­ïÁ ¨ îÇ­ñáç »ñÏ­Ûáõ­ÕÁ¦ (Ð³Û Åá­Õáíñ­¹Ç å³ï­ÙáõÃ­Û³Ý ùñ»ë­ïá­Ù³­ïdz, ºñ¨³Ý, 1981 Ã., ѳ­ïáñ 1, ¿ç 594): ÆÝã­å»ë ï»ë­ÝáõÙ »Ýù, »í­ñá­å³­Ï³Ý áõ ³­Ù»­ñÇÏ­Û³Ý ùñÇë­ïá­Ý»³­ Ï³Ý »­Ï»­Õ»­óÇ­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù»­Ù³­ïáõí۳ٵ Ù³ñ­¹³­ëÇ­ñ³­Ï³Ý ѳ­Ù³ñ­íáÕ Ð³­Ûáó »­Ï»­Õ»­óÇÝ (ë³ Ç­ñ³­Ï³­Ýáõ٠ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ³Ý­í³­Ý»É г­Û³ë­ï³­ ÝáõÙ ¨ ѳۭϳ­Ï³Ý ÙÇ­ç³­í³Û­ñáõÙ ·áñ­ÍáÕ Ñ³­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ ùñÇë­ ïá­Ý»³­Ï³Ý »­Ï»­Õ»­óáõ Ù³ë­Ý³×­ÛáõÕ, Ç­Ù³` ëÇá­Ýǽ­ÙÇ Ñ»­Ý³­Ï»ï) ˳­ñáõÛ­ÏÇ ÷á­Ë³­ñ»Ý ÏÇ­ñ³­éáõÙ ¿ñ ¹³­Ý³Ï ϳ٠ëáõñ, û­ñǭݳÏ, áï­ ù»­ñÇ çÇ­É»­ñÁ Ïïñ»­Éáõ ѳ­Ù³ñ: ÆÝã ¿ ëï³ó­íáõÙ. µÝáõíÛáõ­ÝÁ, ÏÛ³ÝùÝ áõ µ³­Ý³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ÷³­é³­µ³­ÝáÕ, µ³­ñ»­Ï»­óÇÏ, Édzñ­Å»ù, ³ñ­Å³­ ݳ­å³­ïÇí ÏÛ³Ýù ù³­ñá­½áÕ Ð³­Ûáó ³½­·³­ÛÇÝ Ñ³­í³ï­ùÁ áãÝ­ã³ó­í»ó ³­í»­ÉÇ ù³Ý 1700 ï³­­ñÇ ³­é³ç, ÇëÏ ¹ñ³Ý ÷á­Ë³­ñÇ­Ý³Í û­ï³ñ áõ ù³Û­ù³­ÛÇã ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõíÛáõ­ÝÁ Ù³ñ٭ݳ­íá­ñáÕ Ï³­éáõÛóÝ ³é ³Û­ëûñ Ïáã­íáõÙ ¿ г­Ûáó »­Ï»­Õ»­óÇ: ²ÛÅÙ ¿É ÷áñ­ÓáõÙ »Ý ÝáõÛÝ ×³­Ï³­ ï³·­ñÇÝ ³ñ­Å³­Ý³ó­Ý»É г­Ûáó ¹åñá­óÇÝ. ³Ý­í³Ùµ` г­Ûáó, 볭ϳÛÝ Ç­ñ³­Ï³­ÝáõÙ` ³­å³½­·³­ÛÇÝ áõ ѳ­Ï³­Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ: ØdzÛÝ çÇ­É»­ñÁ Ïïñ»­Éáõ å³­ïÇÅÝ ³ñ­¹»Ý óáõÛó ¿ ï³­ÉÇë ùñÇë­ïá­ Ý»³­Ï³Ý áõë­ÙáõÝ­ùÇ ³­Ýû­·áõï, ³­ÝÁÝ­¹áõ­Ý»­ÉÇ ¨ ݻݷ ÉÇ­Ý»­ÉÁ: γñ­ÍáõÙ »Ù, çÇ­É»­ñÁ Ïïñ»­Éáõó áõ µá­ñá­ï³­Ýáó ï³­Ý»­Éáõó 峭ϳë å³­ïÇÅ ã¿ Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ñÇ ÙÇï­ùÁ-Ùï³­Í»­É³­Ï»ñ­åÁ Ë»­Õ»­ÉÁ` ëá­íá­ñ»ó­ Ý»É §×ßÙ³­ñÇï ѳ­í³­­ïÁ ¨ îÇ­ñáç »ñÏ­Ûáõ­ÕÁ¦: ÆëÏ §Ø³ñ­¹Á å³ï­íÇ 100

Ù»ç ¿ñ ¨ ãѳë­Ï³­ó³í¦ ³ñ­ï³­Ñ³Û­ïáõíÛáõ­ÝÁ, ûñ¨ë, ÑÇ­ß»ó­ÝáõÙ ¿ óɭÙáõ­¹³­Ï³Ý ³ÛÝ ¹ñáõÛ­ÃÁ, û ºñÏ­ñ³·Ý­¹Ç íñ³ »­Õ³Í ³ÛÝ ³­Ù»­ÝÁ, áñ ßÝãáõÙ ¿ áõ Ññ»³­Ý»­ñÇÝ ãÇ å³ï­Ï³­ÝáõÙ, å»ïù ¿ áãÝ­ã³ó­íÇ: è. ²­í³·­Û³­ÝÁ §Ð³Û Ç­ñ³­íáõÝ­ùÇ ÙïùÇ ·³Ý­Ó³­ñ³Ý¦ ³ß­Ë³­ïáõí Û³Ý Ù»ç (ºñ¨³Ý, 2001 Ã., Ñ. 1, ¿ç 130) ·ñáõÙ ¿, áñ ÙÍÕÝ»³­Ï³Ý Í˳­Ï³Ý­Ý»­ñÁ, áñ­å»ë ѳ­í³­ï³ó­Û³É­Ý»ñ, ÅËïáõÙ ¿ÇÝ ëñµ»­ñÇÝ, å³ñ­ë³­íáõÙ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý û­ñ»Ýù­Ý»ñÝ Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë: 곭ϳÛÝ Ï³­Ýá­ÝáõÙ á­ãÇÝã ãÇ ³ë­íáõÙ ³ÛÝ Ù³­ëÇÝ, û ÏáÝÏ­ñ»ï ÇÝã ¿ÇÝ ù³­ñá­ ½áõÙ ÙÍÕÝ»³­Ï³Ý­Ý»­ñÁ: ´³Ûó ³ÛÝ, áñ Ýñ³Ýù íï³Ý· ¿ÇÝ Ý»ñ­Ï³­ Û³ó­ÝáõÙ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý »­Ï»­Õ»­óáõ ѳ­Ù³ñ, íϳ­ÛáõÙ ¿ ³ÛÝ ÷³ë­ïÁ, áñ ÙÍÕÝ»áõÃ­Û³Ý Ù»ç Ù»­Õ³¹ñ­íáÕ ßǭݳ­Ï³Ý­Ý»­ñÇó ¨ Ïñá­Ý³­íáñ­Ý»­ ñÇó ÙÇÝ㨠³ñ­ùáõ­Ý³­Ï³Ý ³Ý­ÓÇÝù, µá­Éá­ñÁ »Ý­Ã³ñÏ­íáõÙ ¿ÇÝ Ëëï³­ ·áõÛÝ å³­ïÇÅ­Ý»­ñÇ: Ô¨áݹ ²­ÉÇ­ß³­ÝÁ óáõÛó ¿ ïí»É, áñ ÙÍÕÝ»³­Ï³Ý­Ý»­ñÁ ³ñ¨³­ å³ßï­Ý»ñÝ »Ý, Ç­Ù³` ÙÇÑ­ñ³­Ï³Ý­Ý»­ñÁ, á­ñáÝù ³Ý­í³Ý­íáõÙ »Ý ݳ¨ ³ñ¨áñ­¹Çù: ²ñ­¹»Ý ѳë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¿ ¹³é­ÝáõÙ, û »­Ï»­Õ»­óÇÝ ÇÝ­ãáõ ¿ ³Û¹­ù³Ý ¹³­Å³Ý å³ï­Å³­ÙÇ­çáó ë³Ñ­Ù³­Ý»É ѳ­ïáõÏ ÙÍÕÝ»³­Ï³Ý­ Ý»­ñÇ` ³ñ¨³­å³ßï­Ý»­ñÇ-³ñ¨áñ­¹Ç­Ý»­ñÇ-ÙÇÑ­ñ³­Ï³Ý­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ: ÐÇ­ß»Ýù, áñ »­Ï»­Õ»­óÇÝ ²ñ¨Á 볭ﳭݳ ¿ ѳ­Ù³­ñáõÙ (ÙdzÛÝ ³ÛÅÙ ¿ ѳë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¹³é­ÝáõÙ, û ²ñ¨Á ÇÝ­ãáõ ¿ ÷áù­ñ³­ï³­éáí ·ñíáõÙ), á­ñÁ, Áëï »­Ï»­Õ»­óáõ, Ù³ñ¹­Ï³Ýó ç»ñ­Ù³ó­Ý»­Éáí Ñ»­é³ó­ÝáõÙ ¿ º­Ñá­í³­ ÛÇó áõ øñÇë­ïá­ëÇó: ²ÝÑ­ñ³­Å»ßï »Ù Ñ³­Ù³­ñáõÙ ²­ÉÇ­ß³­ÝÇ ³ß­Ë³­ïáõí Ûáõ­ÝÇó ٻ筵»­ñ»É ³ñ¨³­å³ßï­Ý»­ñÇÝ í»­ñ³­µ»­ñáÕ Ñ»ï¨Û³É ù³Õ­í³Í­ ùÁ. §²­í»­ÉÇ ¹Ç­ï»­ÉÇÝ áõ ½³ñ­Ù³­Ý³­ÉÇÝ ³ÛÝ ¿, ³ñ¨³­å³ß­ïáõíÛáõ­ÝÁ ³­é³­í»É, ù³Ý ³ÛÉ Ñ³­í³ïù­Ý»ñ, ÇÝã-áñ Ó¨áí 勉­Ï³Ý áõ ËáñÝ ¿ ³ñ­Ù³­ï³­íáñ­í»É Ù»ñ ³½­·³­ÏÇó­Ý»­ñÇ Ù»ç: ºí ³Ûɨ³ÛÉ Å³­Ù³­Ý³Ï­Ý»­ ñáõÙ »ñ¨³­ó»É »Ý ³ñ¨áñ­¹Ç­Ý»ñ, áñ ·áõ­ó» ÙÇÝ㨠ÑÇ­Ù³ ¿É ϳÝ: 11-ñ¹ ­¹³­ñÇ Ï»­ëÇÝ ¶ñÇ­·áñ س­·Çëï­ñá­ëÁ ³Ûë ³­Ýáõ­Ýáí ¿ ÑÇ­ßáõÙ Ýñ³Ýó ¨ Ñ³­Ù³­ñáõÙ ¿ ½³Ý­¹ÇÏ Ùá­·»­ñÇó ³­é³­ç³­ó³Í. §à­Ù³Ýù Ç Ýá­ó³­Ý¿ ¹»­Õ»³Éù ²­ñ»·­Ý³­å³ßïù, ½áñ ²­ñ»­õáñ­¹ÇëÝ ³­Ýáõ³­Ý»Ý. »õ ³­Ñ³ »Ý Û³Û¹Ù ·³­õ³­éÇ (ØÇ­ç³­·»­ï³ó) µ³­½áõÙù, »õ ùñÇë­ïá­Ý»³Ûë ½ÇÝ­ù»³Ýë Û³Ûï­Ý³­å¿ë Ïá­ã»Ý. µ³Ûó »­Ã¿ áñ­åÇ­ëDZ Ùá­Éá­ñáõ­Ã»³Ùµ »õ ³­Ý³­é³­ Ïáõ­Ã»³Ùµ í³­ñÇÝ, ·Ç­ï»Ùù ½Ç áã »ë ³Ý­ï»­Õ»³Ï¦: Üñ³­ÝÇó Ù»Ï ¹³ñ ³Ýó, Ýñ³ ÞÝáñ­Ñ³­ÉÇ ß³­é³­íÇÕ ë. Ü»ñ­ë»­ëÁ ê³­Ùá­ë³­ïÇ ÏáÕ­Ù»­ñÇ ³ñ¨áñ­¹Ç­Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ Ñ³ë­ï³­ïá­ñ»Ý ³­ëáõÙ ¿, 101

û ѳ­Ûáó ë»­ñáõݹ­Ý»ñ »Ý, á­ñáÝù §áã ϳ­Ù»­ó³Ý Éáõ­ë³­õá­ñÇÉ ³ë­ïáõ³­ ͳ­ÛÇÝ Éáõ­ëáíÝ Ç Ó»éÝ Èáõ­ë³­õáñ­ãÇÝ Ù»­ñáÛ¦, áõ ù³­Ñ³­Ý³­Ý»­ñÇÝ å³ï­ íÇ­ñáõÙ ¿, áñ Ýñ³Ý­óÇó ¹³ñ­ÓÇ »­ÏáÕ­Ý»­ñÇÝ ÁÝ­¹áõ­Ý»­Éáõ ų­Ù³­Ý³Ï Ýñ³Ýó »­ñ»ë­Ý»­ñÁ áõÕ­Õ»Ý ³ñ¨Ùáõïù, »­ñ»ù ³Ý­·³Ù Ãù»É ï³Ý ë³­ ﳭݳ­ÛÇ »­ñ»­ëÇÝ, ݳ¨ Ëñ³­ï»Ý. §¼²­ñ»­·³ÏÝ ÙÇ ³ÛÉ ÇÝã ѳ­Ù³­ñÇù` ù³Ý ÿ ×ñ³· ³ß­Ë³ñ­ÑÇ, ½áñ ëï»ÕÍ ³­ñ³­ñÇãÝ ²ë­ïáõ³Í, ¨ »¹ ·Ý³ Û»ñ­ÏÇÝë Éáõ­ë³­ïáõ ÉÇ­Ý»É »ñÏ­ñǦ: ²ñ¨Ç å³ß­ï³­ÙáõÝ­ùÇ Ï³Ù Ýñ³Ý å³ï­í»­Éáõ س­·Çëï­ñá­ëÇ ÑÇ­ß³­ï³­Ï³Í ³­Ý³­é³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ ùÇã ³­í»­ ÉÇ ¿ µ³­ó³­ïñáõÙ Ù»ñ ëáõñµ ѳۭñ³­å»­ïÁ: س­·Çëï­ñá­ëÇó áã ß³ï ³­é³ç ²­É³í­ÏÇ áñ­¹Ç ¸³­íÇà í³ñ­¹³­å»­ïÁ ѳÛï­Ý³­å»ë ³­ëáõÙ ¿. §ä³Û­ÉÇ­Ï»³ÝùÝ Ï³Ù ØÍÕݳÛù` ²­ñáõÇáñ­¹áó ³½·Ý ¿¦: ºñ­Ïáõ ¹³ñ ³Ýó` 14-ñ¹ ­¹³­ñÇ Ï»­ëÇÝ, ØËǭóñ ϳ­Ãá­ÕÇ­Ïá­ëÁ Ðéá­ÙÇ å³­åÇÝ ·ñáõÙ ¿ñ, û ³ÛÝ Å³­Ù³­Ý³Ï­Ý»­ñáõÙ ¨ë­³ñ¨áñ­¹Ç­Ý»ñ ϳ­ÛÇÝ Ø³­Ý³½­Ï»ñ­ïáõÙ, á­ñÁ ÞÝáñ­Ñ³­ÉÇÇó áõ س­·Çëï­ñá­ëÇó ß³ï ¹³­ñ»ñ ³­é³ç ¿É Ãáݹ­ñ³Ï­Û³Ý ³­Õ³Ý­¹³­íáñ­Ý»­ñÇ ¨ Ýñ³Ýó Ýٳݭ Ý»­ñÇ µáõÛÝ ¿ñ... ØËǭóñ ²­å³­ñ³Ý­óÇÝ ·ñáõÙ ¿. §ºÝ á­Ù³Ýù гۭ ϳ­½»³Ýù »õ Ñ³Û É»­½áõ³õ ²­ñ»­õ³­å³ßïù »õ Ïá­ãÇÝ ²­ñ»­õáñ­¹Çù. ëá­ù³ áã áõ­ÝÇÝ ·Çñ »õ ¹åñáõ­ÃÇõÝ, ³ÛÉ ³­õ³Ý­¹áõ­Ã»³Ùµ áõ­ëáõ­ó³­Ý»Ý ѳñùÝ ½áñ­¹ÇëÝ Çõ­ñ»³Ýó, ½áñ ݳ˭ÝÇù Ýá­ó³ áõ­ë»³Éù ¿ÇÝ Ç ¼ñ³­¹³ßï Ùá­·¿` ³Ý¹­ñáõ­ß³­ÝÇÝ å»­ï¿. »õ Áݹ áñ ÏáÕÙÝ »ñ­Ã³Û ³­ñ»­·³ÏÝ` Áݹ ³ÛÝÙ »ñ­Ïñ­å³­·»Ý, »õ å³­ïáõ»Ý ½Í³éÝ ´³ñ­ïÇ ¨ ½Þáõ­ß³Ý ͳ­ÕÇÏÝ »õ ½´³Ù­µ³­ÏÇÝ »õ ½³ÛÉëÝ, áñ ½¹¿Ùë Çõ­ñ»³Ýó ßñç»­óáõ­ó³­Ý»Ý Áݹ­ ¹¿Ù ³­ñ»­·³­Ï³ÝÝ. »õ ÝÙ³­Ý»­óáõ­ó³­Ý»Ý ½ÇÝ­ù»³Ýë Ýá­ó³` ѳ­õ³­ïáí »õ ·áñ­Íáí µ³ñÓñ »õ ³­Ýáõ­ß³­Ñáï. »õ ³é­Ý»Ý Ù³­ï³Õ ÝÝç»­ó»­Éáó. »õ ï³Ý ½³­Ù»­Ý³ÛÝ Ñ³ëë Ð³Û »­ñÇ­óáõ: êá­ó³ ³­é³ç­Ýáñ¹Ý Ïá­ãÇ Ð³­½Áñ­ å»ï. »õ Çõ­ñ³­ù³Ý­ãÇõñ ³­ÙÇ »ñ­Ïáõ ³Ý­·³Ù ϳ٠³­õ»­ÉÇ` ³­Ù»Ý­ù»³Ý ³Ûñ »õ ÏÇÝ, áõëïñ »õ ¹áõëïñ, Åá­Õá­íÇÝ Ç ·áõµ ÙÇ ÛáÛŠ˳­õ³­ñÇݦ: ̳խϳ­µ³Ý »ñ­·Çã ¸³­íÇà 곭ɳ­Óáñ­óÇÝ ÑÇ­ßáõÙ ¿. §êÇÝÓÝ, Æ­ñÇ­ óáõÏÝ áõ º­ÕÁñ­¹ÇÏÝ, Ïáõ ëå³­ë»Ý ²­ñ»­õáñ­¹áõÝ. Üá­ó³ »­ñ³ÙÝ áõ­ñÇß ¿, Ïáõ ßñçÇÝ ½ûñÝ Ñ»ï ³­ñ»­õáõݦ (Ô. ²­ÉÇ­ß³Ý, г­Ûáó ÑÇÝ Ñ³­í³ïù ϳ٠ѻ­Ã³­Ýá­ë³­Ï³Ý Ïñá­ÝÁ, ºñ¨³Ý, 2002 Ã., ¿ç 53-54): ²­Ù»Ý ³­éÇ­Ãáí ³ë­íáõÙ ¿, áñ г­Û³ë­ï³Ý­Û³Ûó ³­é³­ù»­É³­Ï³Ý »­Ï»­ Õ»­óÇÝ Çñ Ù³ñ­¹³­ëÇ­ñáõí۳ٵ ǵñ ï³ñ­µ»ñ­í»É ¿ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ß³ï ¨ ß³ï ³½­·³­ÛÇÝ Ïáã­í³Í »­Ï»­Õ»­óÇ­Ý»­ñÇó, ¨ û­ñÇ­Ý³Ï 102

¿ µ»ñ­íáõÙ, áñ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ˳­ñáõÛ­ÏÇ íñ³ ÏÇ­½áÕ ÇÝÏ­íÇ­½Ç­óÇ³Ý Ð³­ Û³ë­ï³­ÝáõÙ ãÇ ·áñ­Í»É: 곭ϳÛÝ Ñ³ñó ¿ Í³­·áõÙ, û ³ñ¹­Ûáù ³­í»­ÉÇ Ù³ñ­¹³­ëÇ­ñ³­Ï³Ý 㿱 Ù³ñ­¹áõÝ ³Û­ñ»­Éáí í»­ñ³ó­Ý»­ÉÁ, ù³Ý »ñ­Ïáõ áï­ù»­ ñÇ çÇ­É»ñ Ïïñ»­ÉÁ, ׳­Ï³­ïÇÝ ³Õ­í»­ë³¹­ñáßÙ ¹Ý»­ÉÁ ¨ µá­ñá­ï³­Ýá­óáõÙ å³­­Ñ»­ÉÁ, ³ÛÝ ¿É Çñ ½³­í³Ï­Ý»­ñÇ Ñ»ï Ùdz­ëÇÝ (¶ñÇ­·á­ñÇ Ð³­Û³ë­ï³Ý Ý»ñ­Ëáõ­Å»­Éáõó ³­í»­ÉÇ ù³Ý ï³ëÝ­Ûáà ¹³ñ ¿ ³Ý­ó»É, 볭ϳÛÝ ³Û­ëûñ ¿É »­Ï»­Õ»­óáõ Íǭ볭ϳ­ï³­ñáõí۳­ÝÁ Ù³ë­Ý³­ÏÇó ÝáõÛ­ÝÇëÏ áã ¹³­ï³ñ­ ϳ­å³ß­­ïÁ` µ³­Ý³­Ï³Ý Ù³ñ­¹Á, §ßáõÝ­ãÁ 峭ѳͦ áõ Ëá­Ý³ñÑ ÉëáõÙ ¿ ù³­ñá­­½Ç Ù»ç ³ë­íáÕ ¨ ³­Ý³­é³ñ­Ï»­ÉÇ ×ßÙ³ñ­ïáõíÛáõÝ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­íáÕ` ѳ­ïáõÏ Ýå³­ï³­Ïáí Ñá­ñÇÝ­í³Í Ñ»­ùdzÃ-³­é³ë­å»É­Ý»­ñÁ ¨ ãÇ Ñ³­ Ù³ñ­Ó³Ï­íáõÙ áñ¨¿ Ï»ñå ³ñ­ï³­Ñ³Û­ï»É Çñ ³Ý­Ñ³­Ù³­Ó³Û­ÝáõíÛáõ­ÝÁ. ϳñ­ÍáõÙ »Ù, ³ÛÝ å³ï­×³­éáí, áñ »­Ï»­Õ»­óáõ å³ï­ÅÇ áõ ³Ý­Ý»­ñáõÙ í»­ñ³­µ»­ñáõ­ÙÇ ë³ñ­ë³÷Ý ³ñ­¹»Ý ³Ù­ñ³­·ñí³Í ¿ Ù»ñ »Ý­Ã³­·Ç­ï³Ï­ óáõÃ­Û³Ý Ù»ç): §²ëï­Íáõ ÁÝ­ï³­ÝǦ ÉÇ­Ý»­Éáõ ÑÇå­ÝáëÝ áõ ÃÙñ³­¹»­­ÕÁ (ݳñ­Ïá­½Á) Ù»½ ½ñÏ»É »Ý ¹³­ïá­ÕáõíÛáõÝ ³­Ý»­Éáõó ¨ Ù»ñ ÙïùÇÝ áõ Ï۳ݭùÇÝ ï»ñ ÉÇ­Ý»­Éáõ ϳ­ñá­ÕáõíÛáõ­ÝÇó: ú­ñǭݳÏ, Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç ·ÉËÇÝ »­Ï³Í ³ÛÝ ³­Ù»­Ý³»­Õ»­ñ³­Ï³Ý áõ ׳­Ï³­ï³­·ñ³­Ï³Ý û­ñ»­ñÇó ³Ý­ó»É ¿ ³­í»­ÉÇ ù³Ý ï³ëÝ­Ûáà ¹³ñ, 볭ϳÛÝ ³Û­ëûñ ¿É ¹ñ³ Ù³­ëÇÝ Ù»ñ ÙﳭͳÍÝ áõ Áݭϳ­É³­ÍÁ ¶ñÇ­·áñ §Éáõ­ë³­íáñ­ãǦ Ùß³­Ï³Í ϳ­­Õ³­å³­ñáí ³Ý­ó³Í áõ ã³­÷á­ñáß­í³Í ï»­ë³­Ï»ïÝ ¿: ²Ý­·³Ù ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý áõ Éáõ­ë³­íá­ñáõÃ­Û³Ý ï³­ñ³Í­í³­ÍáõÃ­Û³Ý å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñáõÙ Ù»Ýù ѳ­­Ù³ñ­Ó³­ÏáõíÛáõÝ ãáõ­ Ý»Ýù Ù³ï­Ý³­óáõÛó ³­Ý»­Éáõ, û áñ­ï»Õ ¿ óխí³Í §ß³Ý ·Éáõ­ËÁ¦, »ñµ ³Û¹ ï»­ÕÁ ѳ­Ù³ñ­Û³ µá­Éá­ñÁ ·Ç­ï»Ý: гë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¿, áñ Ù»ñ ѳ­Ù³ñ­ Ó³­ÏáõÃ­Û³Ý µ³­ó³­Ï³­ÛáõíÛáõ­ÝÁ å³Û­Ù³­Ý³­íáñ­í³Í ¿ »­Ï»­Õ»­óáõ ëï»Õ­ Í³Í ë³ñ­ë³­÷Ç ¹³ß­ïáí: º­Ï»­Õ»­óÇÝ ¶ñÇ­·á­ñÇÝ ¨ îñ¹³­ïÇÝ ëáõñµ ¿ Ñéã³­Ï»É (ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ûñ¨ë ­·áõ­ß³­Ï»É. ¶ñÇ­·á­ñÇÝ` áñ­å»ë ﳭճݭ¹³­ ß³ï áõ ³Ý­Ñ³­í³­Ý³­Ï³Ý Ãí³­óáÕ Ýí³­×áõÙ­Ý»­ñÇ Ñ³­ë³Í ·áñ­Í³­Ï³­ ÉÇ, ÇëÏ îñ¹³­ïÇÝ` áñ­å»ë ³Û¹ ·áñ­Í³­Ï³­ÉÇ ³Ý­ë³Ñ­Ù³Ý Ç߭˳­Ýáõí ÛáõÝ áõ­Ý»­óáÕ Ï³­Ù³­Ï³­ï³ñ ½á­ÑÇ): êï³ó­íáõÙ ¿, áñ г­Û³ë­ï³Ý­Û³Ûó ³­é³­ù»­É³­Ï³Ý-·ñÇ­·áñ­Û³Ý-Éáõ­ë³­íáñ­ã³­Ï³Ý »­Ï»­Õ»­óáõ ѳ­Ù³ñ µ³­ ó³ñ­Ó³­Ïá­ñ»Ý Ýß³­Ý³­ÏáõíÛáõÝ ãáõ­ÝÇ, áñ, û­ñǭݳÏ, îñ¹³ï ó­·³­ íá­ñÁ, û­å»ï¨ ³­Ï³­Ù³, ³­Ý»ñÏ­µ³­Ûá­ñ»Ý ¹³ñ­Ó»É ¿ñ Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç Ãßݳ­ÙÇ (§îñ¹³­ïÁ Çë­ÏáõÛÝ ïÇ­ñ³­µ³ñ Ññ³­Ù³Ý ïí»ó, ³­Ù»Ý­ùÇ Ñ³­ 103

í³­Ýáõí۳ٵ, ·áñ­ÍÁ »­ñ³­­Ý»­ÉÇ ¶ñÇ­·á­ñÇ Ó»é­ùÁ ѳÝÓ­Ý»­Éáõ, áñ­å»ë­½Ç ݳ˭ÏÇÝ Ñ³Û­ñ»­ÝÇ, Ñݳ­­Ù»­ÝÇ ¨ ݳ˭ÝÇ­Ý»­ñÇ áõ Çñ ÏáÕ­ÙÇó ²ëï­í³Í ³Ý­í³Ý­í³Í ã³ëï­í³Í­Ý»­ñÁ ³Ý­ÑÇ­ß³­ï³Ï ¹³ñÓ­ÝÇ, Ù»ç­ï»­ÕÇó çÝçÇ: ²­å³ ÇÝùÝ ÇëÏ Ã³­·³­íá­ñÁ, ³Ù­µáÕç ½áñ­ùáí ѳݭ¹»ñÓ, ì³­Õ³ñ­ ß³­å³ï ù³­Õ³­ùÇó ß³ñÅ­­í»ó ·Ý³ó ²ñ­ï³­ß³ï ù³­Õ³­ùÁ, ³­í»­ñ»­Éáõ ³ÛÝ­ï»Õ ²­Ý³­ÑÇï ¹Ç­óáõ­Ñáõ µ³­·Ç­ÝÁ¦), 볭ϳÛÝ ³­Ù»Ý ³­éÇ­Ãáí ݳ ÷³­é³­µ³Ý­íáõÙ ¿ ¨ Ýñ³Ý ÑÇ­ß»­ÉÇë ÙÇßï ѳ­í»É­íáõÙ ¿ §Ø»Í¦ å³ï­ í³­Ýáõ­ÝÁ: ÆëÏ ³ÛÝ, áñ å³ñè ¶ñÇ­·á­ñÁ г­Ûáó ѳۭñ»­ÝÇ ³ëï­í³Í­ Ý»­ñÇÝ ³Ý­ÑÇ­ß³­ï³Ï ¹³ñÓ­ñ»ó, Ù»ç­ï»­ÕÇó çÝç»ó, г­Ûáó ³ß­Ë³ñ­ÑÁ ï³ÏÝáõíñ³ ³­ñ»ó, ½³ñ­Ù³­Ý³­Éáõ ¨ Ýñ³Ý Ïßï³Ù­µ»­Éáõ áã ÙÇ ÑÇÙù ãϳ, á­ñáí­Ñ»ï¨ ݳ ³Û¹­å»ë ¿É å»ïù ¿ ³­Ý»ñ, ù³Ý­½Ç ݳ г­Û³ë­ ï³Ý ¿ñ »­Ï»É Ñ»Ýó ³Û¹ Ýå³­ï³­Ïáí: ØdzÛÝ å»ïù ¿ ³­Ù³­ã»É, áñ Ù»Ýù ¶ñÇ­·áñ §Éáõ­ë³­íáñ­ãÇݦ áã ÙdzÛÝ Ð³­Ûáó »­Ï»­Õ»­ó³­Ï³Ý ëñµ»­ñÇ ß³ñ­ùáõÙÝ »Ýù ¹³­ëáõÙ, ³Ûɨ Ýñ³Ý ѳ­Ù³­ñáõÙ »Ýù ݳ¨ ÁÝ­ïÇñ гۭϳ­½áõÝ. §âϳ Ñ³Û ÙÁ, áñ ÝáÛÝ ÇëÏ Çñ ٳݭϳ­Ï³Ý ѳ­ë³­ÏÇÝ` »ñµ ·Ç­ï³Ï­óáõ­ÃÇõÝÝ ³ñÃÝ­Ý³Û áõ Çñ ѳۭϳ½Ý ³­ñ»³Ý µ³­Å³Ï ëñïÇÝ íñ³Û` ëÏëÇ Ï³ñ­¹³É Çñ ëÇ­ ñáõÝ Ñ³­Ù³½­·Ç ³­ÝáõÝ­Ý»­ñÁ, ³­ÝáÝó ëÏǽ­µÁ ãï»ë­Ý¿ áë­ÏÇ ï³­é»­ ñáí ·ñáõ³Í ³Ûë­åÇ­ëÇ ³­ÝáõÝ ÙÁ` Èáõ­ë³­íá­ñÇã: ... ³Û¹ ËáñÑñ­ ¹³­õáñ µ³­éÇ Í³­Ýû­Ãáõ­Ã»³Ý Ñ»ï Ï’Ç­Ù³­Ý³Û »õë` ÿ ß³ï áõ ϳ­ñ»­õáñ Ç­Ù³ëï­Ý»ñ ÏÁ µá­í³Ý­¹³­Ï¿ ݳ Çñ Ù¿ç ... »õ Ï’ÁÙµé­Ý¿ ÿ ³Û¹ ³ÝÓÝ Ç­ñ»Ý »õ Çñ ³½­·ÇÝ ÉáÛë ïáõ»ñ ¿, ѳ­õ³ï­ùÇ áõ ×ßÙ³ñ­ïáõ­Ã»³Ý ÉáÛ­ëÁ, áõë­ÏÇó ³­õ»­ÉÇ Ù»Í µ³­ñÇù ãÏ³Û »ñÏ­ñÇë íñ³Û¦ (Ð. Âá­ñá­ë»³Ý, ÀÝ­ïÇñ гۭϳ­½áõÝù, ì»­Ý»­ïÇÏ, 1941 Ã., ¿ç 59): ¼³­í»ß­ï³­ÉÇ áÕ­µ»ñ­·áõíÛáõÝ. Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç ³­Ù»­Ý³­å³ß­ï»­ÉÇ »ñ­ Ïáõ ëáõñµÝ ¿É, ¶ñÇ­·áñ §Éáõ­ë³­íá­ñÇãݦ áõ г­Ûáó ³ñ­ù³ îñ¹³ï Ø»­ ÍÁ, ÝáõÛÝ ·áñÍÝ »Ý ϳ­ï³­ñ»É: ²Û¹ ų­Ù³­Ý³Ï­Ý»­ñáõÙ ï³­ñ³­Í³ßñ­ ç³­ÝáõÙ, á­ñá­ß³­ÏÇ ÏßÇé áõ Ñ»­Õǭݳ­ÏáõíÛáõÝ áõ­Ý»­óáÕ Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹ÇÝ å³ñ­ï³­¹ñ»­óÇÝ ÷á­ßdzó­Ù³Ý áõ ¹³Ý­¹³Õ Ïáñ­Í³Ý­Ù³Ý áõ­ÕÇÝ: ºí ¹³­ñ»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï Ñ³Û Ù³ñ­¹áõÝ Ñ³­Ùá­½»É áõ ѳ­Ùá­½áõÙ »Ý, áñ ϳ­ï³ñ­í³Í ëå³Ý­¹Á, г­Ûáó Ùß³­ÏáõÛ­ÃÇ áãÝ­ã³­óáõ­ÙÁ, Ñ³Û Ù³­ ÝáõÏ­Ý»­ñÇÝ Ñ³­Ï³­Ñ³Û ¹³ñÓ­Ý»­ÉÁ ¨ ÙÛáõë Ýáխϳ­ÉÇ ³­ñ³ñù­Ý»­ñÁ ϳ­ ï³ñ­í»É »Ý, ǵñ, ѳ­ÝáõÝ Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç µ³ñ­·³­í³×­Ù³Ý áõ ѳ­ ñ³ï¨Ù³Ý, ¨ ³ÛÝ, ÇÝã ï»­ÕÇ ¿ áõ­Ý»­ó»É, ϳ­ï³ñ­í»É ¿ §Ù³ñ­¹³­ë»ñ ²ëï­Íáõ ϳ٭ùáí, ¶ñÇ­·á­ñÇ Ó»é­ùáí¦, ѳ­í»­É»Ù ݳ¨` §Ð³­Ûáó Ø»Í 104

Ïáã­í³Í îñ¹³ï ó­·³­íá­ñÇ ³Ý­Ï»ÕÍ û­Å³Ý­¹³­Ïáõí۳ٵ¦ (å»­ï³­ Ï³Ý ¨ »­Ï»­Õ»­ó³­Ï³Ý ù³­ñá½­ãáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ Ýßí³Í ٳݭñ³­Ù³ë­Ý»­ñÁ ßñç³Ý­óáõÙ »Ý): гë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¿, »­Ã» г­Û³ë­ï³Ý­Û³Ûó ³­é³­ù»­É³­Ï³Ý »­Ï»­Õ»­óÇÝ áõ г­Ûáó å»­ïáõíÛáõ­ÝÁ ù³­ñá­½»É áõ ù³­ñá­½áõÙ »Ý, áñ ³Û¹ û­ñ»­ñÇÝ Ï³­ï³ñ­í³Í »­Õ»­ñ³­Ï³Ý ·áñ­Í»­ñÁ Ù³ñ­¹³­ë»ñ ²ëï­Íáõ ϳ٭ ùáí ¿ ϳ­ï³ñ­í»É, ³­å³ ѳݭñáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ñ í»­ñÁ Ýßí³Í ëå³Ý¹Ý áõ Ùß³­ÏáõÛ­ÃÇ áãÝ­ã³­óáõ­ÙÁ ¹³é­ÝáõÙ »Ý ³­ÝÁݭϳ­É»­ÉÇ, ÇëÏ ¶ñÇ­·á­ñÁ` ëñµ³­ÝáõÙ ¿: Æ­ñá­Õáõ­Ã­­Ûáõ­ÝÁ Ùßï³­å»ë Ï»ÕÍ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­Ý»ÉÝ ¿, áñ ¹³­ñ»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï, ß³ï ѳñ­ó»­ñáõÙ, µÃ³ó­ñ»É ¿ Ñ³Û Ù³ñ­¹áõÝ, ¨, ¹Åµ³Ë­ï³­µ³ñ, ¹ñ³ ϳ­ë»ó­Ù³Ý Ñ»­é³Ý­Ï³­ñÁ ãÇ »ñ¨áõÙ: ö³ë­ïá­ñ»Ý, г­Ûáó å³ï­Ù³·­ñáõíÛáõ­ÝÁ ÝáõÛÝ ³Ý­ÓÁ Ù³ñ٭ݳ­íá­ ñáÕ »ñ­Ïáõ îñ¹³ï ó­·³­íáñ áõ­ÝÇ (ÙÇÝ㨠301 Ãí³­Ï³­ÝÁ ¨ ¹ñ³­ ÝÇó Ñ»­ïá): Ø»­ÏÁ ³Ý­ëá­íáñ Ù»Í áõ­ÅÇ, ϳ٭ùÇ áõ ù³­çáõÃ­Û³Ý ï»ñ, ËÇ­½³Ë, г­Û³ë­ï³­ÝÁ Ãßݳ­Ùáõó ³­½³­ï³·­ñáÕ áõ г­Ûáó ó­·³­íá­ ñáõíÛáõ­ÝÁ-廭ﳭϳ­ÝáõíÛáõ­ÝÁ í»­ñ³­Ï³Ý·­ÝáÕ, Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç áõ г­ Ûáó ѳ­í³ï­ùÇ ÝíÇñ­Û³É îñ¹³ï Ø»ÍÝ ¿, ÙÛáõ­ëÁ ¹Ûáõ­ñ³­Ñ³­í³ï, ϳ­ Ù³­½áõñÏ, Ñ³Û Ù³ñ­¹áõÝ Çñ ïÝÇó-»ñÏ­ñÇó ³ñ­ï³ù­ëáÕ áõ ëå³­­­ÝáÕ, г­Ûáó µáõÝ Ïñá­ÝÁ áõ­ñ³­óáÕ, ѳ­Ûáó Ùß³­ÏáõÛ­ÃÁ áãÝ­ã³ó­ÝáÕ, ³Ý­ÓÁ, ѳۭñ»­ÝÇ­ùÁ, ³½­·Á Ù»ñ­ÅáÕ, ³Õ­ù³­ïáõíÛáõÝÝ áõ Ù³­ÑÁ ÷³­é³­µ³­ÝáÕ Ïñá­­ÝÁ å³ß­ïá­Ý³­Ï³Ý ¹³ñÓ­ÝáÕ ¨ ³Û¹ Ïñá­ÝÁ ù³­ñá­½áÕ, ³½­·³­ÛÇÝ Ñ³ñë­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ, ·É˳­íá­ñ³­å»ë ϳɭí³Íù­Ý»ñÝ û­ï³ñ­Ý»­ñÇÝ Ñ³ÝÓ­­ÝáÕ, Ñ³Û Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ñÇÝ ¨, Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë, Ñ³Û Ù³ñ­¹áõÝ ¹»­åÇ Ùï³­­Ë»­ÕáõíÛáõÝ áõÕ­Õáñ­¹áÕ îñ¹³ïÝ ¿: ²é ³Û­ëûñ, Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹ÇÝ Ù³­ïáõó­í»É áõ Ù³­ïáõó­íáõÙ ¿ ÙdzÛÝ ³­é³­çÇÁ` îñ¹³ï ³ñ­ù³­ÛÇ Ù»­Í³­·áñ­ÍáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ, ³Û¹ Ãíáõ٠ݳ¨` ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ å»­ï³­Ï³Ý ÏñáÝ ¹³ñÓ­Ý»­ÉÁ: ²­·³­Ã³Ý­·»­Õá­ëÁ ·ñáõÙ ¿, áñ Ïá­Õáå­ï³Í áë­ÏÇÝ, ³ñ­Í³­ÃÁ ¨ ÙÛáõë ѳñë­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ¶ñÇ­·áñ §Éáõ­ë³­íá­ñÇãݦ, ǵñ, µ³­Å³­Ý»É ¿ ³Õ­ù³ï­Ý»­ñÇÝ: º­Ã» ³Û¹­å»ë ¿ »­Õ»É, ³­å³ ÇÝã­å»±ë ­·á­Û³­ó³Ý ÝáõÛÝ ¶ñÇ­·á­ñÇ ¨ Ýñ³ ÃÇ­Ù³­ÏÇó­Ý»­ñÇ` ³Ûɨ³ÛÉ »ñÏñ­Ý»­ñÇó »­Ï³Í­Ý»­ñÇ ³­Ý³­ë»­ÉÇ Ñ³­ñë­ïáõí­ÛáõÝ­Ý»­ñÁ: Ð³Û Åá­Õáíñ­¹Çó ѳ÷߭ﳭϳÍ-³­ í³­ñ³­é³Í ѳñë­ïáõ­Ã­­ÛáõÝ­Ý»­ñÇó ¶ñÇ­·á­ñÇÝ µ³­ÅÇÝ Ñ³­ë³Í ÙdzÛÝ Ñá­Õ³­ï³­ñ³Íù­Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ á­ñáß å³ï­Ï»­ñ³­óáõ٠ϳ½­Ù»­Éáõ ѳ­Ù³ñ ÙÇ ù³Õ­í³Íù µ»­ñ»Ù ö³íë­ïáë ´áõ­½³Ý­¹Ç ³ß­Ë³­ïáõíÛáõ­ÝÇó, áñ­ 105

ï»Õ Ëáë­íáõÙ ¿ ¶ñÇ­·á­ñÇó ³Û¹ ϳɭí³Íù­Ý»­ñÁ ų­é³Ý­·³Í Ü»ñ­ë»­ ëÇ áõ­Ý»ó­í³Í­ùÇ Ù³­ëÇÝ. §êáõñµ Ü»ñ­ë»­ëÁ ßñçáõÙ ¿ñ Çñ Ó»­é³­Ï³Ý Ç߭˳­ÝáõÃ­Û³Ý Ù»ç: à­ñáí­Ñ»ï¨ ï³ëÝ ¨ ÑÇÝ· ·³­í³é ³Û¹ Ó»­é³­ Ï³Ý Ç߭˳­ÝáõíÛáõÝÝ áõ­Ý»ñ Ç µÝ» ǵñ¨ ѳ­ïáõÏ Ç­ñ»Ýó ë»­÷³­ ϳÝ: ¶É˳­íáñ ·³­í³é­Ý»ñÝ ¿ÇÝ ²Û­ñ³­ñ³ï, ¸³­ñ³­Ý³­ÕÇ, º­Ï»Õ­Û³ó, î³­ñáÝ, ´½Ýáõ­ÝÇù, Ìá÷ù, ¨ Ýñ³Ýó Ù»ç áõ Ýñ³Ýó ßáõñç »­Õ³Í­Ý»­ ñÁ¦ (ö³íë­ïáë ´áõ­½³Ý¹, г­Ûáó å³ï­ÙáõíÛáõÝ, ºñ¨³Ý, 1987 Ã., ¿ç 179): Àëï гۭϳ­Ï³Ý ѳ­Ù³­éáï ѳݭñ³­­·Ç­ï³­ñ³­ÝÇ, ÙdzÛÝ ²Û­ñ³­ñ³­ïÇ ï³­ñ³Í­ùÁ ϳ½­Ù»É ¿ ³­í»­ÉÇ ù³Ý 40 ѳ­½³ñ ù³­é³­Ïáõ­ ëÇ ÏÇ­Éá­Ù»ïñ: ÆÝã­å»ë ï»ë­ÝáõÙ »Ýù, ¶ñÇ­·áñ §Éáõ­ë³­íáñ­ãǦ ³­Ëáñ­ ųÏÝ ³Ý­Ñ³· ¿ »­Õ»É: ²Ûë­ï»Õ ѳñó ¿ ³­é³­ç³­ÝáõÙ, û ÙÇ û­ï³­ ñ³­Ï³Ý ÇÝã­å»±ë­¿ ϳ­ñá­Õ³­ó»É ѳ­½³­ñ³­íáñ ù³­é³­Ïáõ­ëÇ ÏÇ­Éá­Ù»ïñ Ñá­Õ³­ï³­ñ³Íù Çñ ³Ýӭݳ­Ï³Ý ë»­÷³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ¹³ñÓ­Ý»É Ï³Ù ³Û¹ ³Ý­Í³Û­ñ³­ÍÇñ Ñá­Õ»­ñÁ` áãÝ­ã³ó­í³Í ٻѭ۳ݭݻ­ñDZ, ·É˳ï­í³Í ѳ­Ûáó Ç߭˳­Ý³­Ï³Ý ïÝ»­ñDZ, г­Û³ë­ï³­ÝÇó ÷³­Ë³Í áõ ³ñ­ï³ùë­ í³Í­Ý»­ñDZ, û± ùñÇë­ïá­Ý»áõí۳­ÝÁ ѳñ­Ù³ñ­í³Í (ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõÝ ÁÝ­¹áõ­Ý³Í) µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý Ñ³ñë­ï³­Ñ³ñ­Ù³Ùµ ½³í­Ã³Í Ñá­Õ»ñÝ »Ý »­Õ»É: г­Ûáó ëáõñµ ѳ­Ù³ñ­íáÕ ¶ñÇ­·áñ §Éáõ­ë³­íáñ­ãǦ ϳɭí³Íù­Ý»­ñÇ ³­éáõ­Ùáí Ñ³Û å³ï­ÙÇã­Ý»­ñÁ ·ñáõÙ »Ý, áñ á°ã ¶ñÇ­·áñ §Éáõ­ë³­íá­ñÇ­ãÁ¦ ¨ á°ã ¿É Ýñ³ ų­é³Ý­·áñ¹­Ý»­ñÁ, Ç­ñ»Ýó ë»­÷³­Ï³Ý Ñá­Õ³­ï³­ñ³Í­ùÇ É³Û­Ý³­Í³­í³É ÉÇ­Ý»­Éáõ å³ï­×³­éáí, ÝáõÛÝ ï³­ñáõÙ ã»Ý ϳ­ñá­Õ³­ó»É ¹ñ³Ýù ³Ù­µáÕ­çáõí۳ٵ ßñç³­·³­Û»É áõ ï»ë­Ý»É: ØdzÛÝ ¶ñÇ­·á­ñÇ Å³­é³Ý­·áñ¹­Ý»­ñÁ ã¿ÇÝ, áñ ѳñë­ïáõÃ­Û³Ý Ù»ç §Ë»Õ¹­íáõÙ¦ ¿ÇÝ: ú­ñǭݳÏ, àõé­Ñ³­Û»­óÇÝ, Ýϳ­ñ³·­ñ»­Éáí å³ñ­ëÇÏ­Ý»­ ñÇ ÏáÕ­ÙÇó г­Ûáó ²ñÍÝ ù³­Õ³­ùÇ Ïá­ïá­ñ³ÍÝ áõ Ïá­Õá­åáõ­ïÁ, ·ñáõÙ ¿. §Ø»Ýù ß³­ï»­ñÇó µ³­½áõÙ ³Ý­·³Ù Éë»É »Ýù ¸³í­ÃáõÏ ùá­ñ»­åÇë­Ïá­ åá­ëÇ Ù³­ëÇÝ, û Ýñ³ ·³Ý­Ó³­ïáõ­ÝÁ, áñÝ ²µ­ñ»Ç­ÙÇ (å³ñ­ëÇó ½á­ñ³­ å»ï) Ó»éùÝ ³Ý­ó³í, ù³­é³­ëáõÝ áõÕ­ïÇ íñ³ µ³ñ­Ó»­óÇÝ: ¸³í­Ãáõ­ÏÇ ïÝÇó áõà ѳñ­Ûáõñ í»ó­Ï» »½ ¿ñ ¹áõñë ·³­ÉÇë¦ (سï­Ã»áë àõé­Ñ³­Û»­ óÇ, ij­Ù³­Ý³­Ï³·­ñáõíÛáõÝ, ºñ¨³Ý, 1991 Ã., ¿ç 113): 1045 Ã. г­Ûáó ϳ­Ãá­ÕÇ­Ïáë ä»ï­ñáë ¶»­ï³­¹³ñ­ÓÇ ç³Ý­ùáí í»­ ñ³ó­í»ó ´³·­ñ³­ïáõ­ÝÇ­Ý»­ñÇ Ð³­Ûáó ó­·³­íá­ñáõíÛáõ­ÝÁ: àõé­Ñ³­Û»­óÇÝ Ýϳ­­ñ³·­ñáõÙ ¿ ä»ï­ñá­ëÇ Ñ³ñë­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ. §ºñµ ѳۭñ³­å»­ï³­ Ï³Ý ³­Ãá­­éÇÝ Ýëï³Í ¿ñ ï»ñ ä»ï­ñá­ëÁ, ÇëÏ ³­ÃáéÝ ¿É ·ïÝíáõÙ ¿ñ г­Û³ë­ï³­­ÝáõÙ, ݳ áõ­Ý»ñ ѳ­Ûáó ó­·³­íáñ­Ý»­ñÇó áñ­å»ë ѳۭ 106

ñ»­ÝÇ­ùÇ Ýí»ñ ëï³­­ó³Í ϳɭí³Íù­Ý»ñ` ÑÇÝ· ѳñ­Ûáõñ ³Ý­í³­ÝÇ, ÁÝ­ ¹³ñ­Ó³Ï, ß³­Ñáõ­Ã³­­µ»ñ ¨ ß³ï ÁÝ­ïÇñ ·Ûáõ­Õ»ñ... гۭñ³­å»­ï³­Ï³Ý ³­Ãá­éÁ áãÝ­ãáí ã¿ñ ½Ç­çáõ٠ѳ­Ûáó ó­·³­íá­ñ³­Ï³Ý ·³­ÑÇÝ: º­Ï»­Õ»­óÇ­ Ý»ñÝ áõ ѳۭñ³­å»­ï³­Ýá­óÁ ÉÇ ¿ÇÝ µ³­½áõÙ ¨ ³Ý­Ñ³­Ù³ñ, ½³ñ­Ù³­Ý³­ÉÇ Ù»­ÍáõÃ­Û³Ý ½³ñ­¹»­ñáí, á­ñáÝù ݳ˭ÏÇÝ Ã³­·³­íáñ­Ý»ñÝ ¿ÇÝ Ñ³ë­ï³­ ï³­å»ë ÝíÇ­ñ»É¦ (ÝáõÛÝ ï»­ÕáõÙ, ¿ç 167): ²Ûë ѳñë­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ï»­ñÁ г­Ûáó ïËñ³Ñé­ã³Ï ϳ­Ãá­ÕÇ­Ïáë, Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç Ãßݳ­ÙÇ ä»ï­ñáë ¶»­ï³­¹³ñÓÝ ¿ »­Õ»É (Ù»­é»É ¿ 1058 Ã.), áí ³ã­ùÇ ¿ ÁÝ­Ï»É Ã»° Ç߭˳­Ý³­ï»Ý­ãáõí۳Ý, û° ³ñ­Í³­Ã³­ëÇ­ñáõ­Ã­­ Û³Ý Ùá­Éáõóù­Ý»­ñáí ¨ û° ѳۭñ»­ÝÇ­ùÇ ¹³­í³­×³­ÝáõÃ­Û³Ý ·áñ­ÍáõÙ: Àëï سï­Ã»áë àõé­Ñ³­Û»­óáõ, ä»ï­ñá­ëÁ 1038 Ã. Éù»É ¿ ϳ­Ãá­ÕÇ­Ïá­ë³­Ï³Ý ³­Ãá­éÁ ¨ í»­ñ³­¹³ñ­Ó»É ¿, »ñµ г­Ûáó ó­·³­íáñÝ áõ µá­Éáñ ݳ­Ë³­ ñ³ñ­Ý»­ñÁ ݳ­Ù³­Ïáí Ýñ³Ý ѳ­Õáñ­¹»É »Ý, áñ §Ç­ñ»Ýù ϻݭóñÏ­í»Ý Ýñ³ µá­Éáñ Ññ³­Ù³Ý­Ý»­ñÇÝ ¨ áõÝÏÝ­¹Çñ ÏÉÇ­Ý»Ý Ýñ³ Éáõ­ë³­íáñ í³ñ­ ¹³­å»­ïáõí۳­ÝÁ¦: 1045 Ã. ä»ï­ñáë ¶»­ï³­¹³ñ­ÓÁ, ì»ëï ê³ñ·­ëÇ ·áñ­Í³Ï­óáõí۳ٵ, ѳ­Ùá­½»É ¿ г­Ûáó ¶³­·ÇÏ Ã³­·³­íá­ñÇÝ ´Ûáõ­½³Ý­ ¹Ç³ ·Ý³É, ÇëÏ ÙÇÝã ³Û¹ Øá­Ýá­Ù³Ë ϳÛë­ñÇÝ Ñáñ­¹á­ñ»É ¿ ¶³­·ÇÏ Ã³­ ·³­íá­ñÇÝ Îáë­ï³Ý¹­Ýáõ­åá­ÉÇë Ññ³­íÇ­ñ»­Éáõ Ï»ÕÍ µ³­ñ»­Ï³­Ù³­Ï³Ý ݳ­ Ù³Ï áõ­Õ³ñ­Ï»É: ¶³­·ÇÏ Ã³­·³­íá­ñÁ Øá­Ýá­Ù³­ËÇó ³Û¹­åÇ­ëÇ µá­í³Ý­ ¹³­Ïáõí۳ٵ ݳ­Ù³Ï ëﳭݳ­Éáí, Ññ³­Å³ñ­íáõÙ ¿ Îáë­ï³Ý¹­Ýáõ­åá­ÉÇë ·Ý³É, 볭ϳÛÝ ïËñ³Ñé­ã³Ï ϳ­Ãá­ÕÇ­Ïá­ëÁ ϳ­ñá­Õ³­ÝáõÙ ¿ Ýñ³Ý ѳ­ Ùá­½»É: àõé­Ñ³­Û»­óÇÝ ·ñáõÙ ¿. §Üñ³Ýù (ä»ï­ñáë ¶»­ï³­¹³ñÓÝ áõ ÙÛáõë ¹³­í³­¹Çñ­Ý»­ñÁ, -Ð.ê.) ¶³­·ÇÏ Ã³­·³­íá­ñÇÝ ë³ñ­ë³­÷»­ÉÇ »ñ­¹áõÙ­Ý»ñ ïí»­óÇÝ, ³ëï­Íá áñ­¹áõ Ù³ñÙ­ÝÇ ¨ ³ñ­Û³Ý ëáõñµ Ëáñ­Ñáõñ­¹Á µ»­ñ»­óÇÝ ¨ Ï»­Ý³­ñ³ñ ³ñ­Û³Ý Ù»ç ·ñÇ­ãÁ ó­Ã³­Ë»­Éáí` »ñ¹­Ù³Ý ·Çñ ß³­ñ³­¹ñ»­ óÇÝ: ¸ñ³ íñ³ ѳ­Ûáó ¶³­·ÇÏ Ã³­·³­íá­ñÁ ·Ý³ó Îáë­ï³Ý¹­Ýáõ­åá­ÉÇë` Øá­Ýá­Ù³Ë ϳۭë»ñ Ùáï: ²Û¹ ų­Ù³­Ý³Ï ݻݷ ³ëï­í³­Íáõ­ñ³ó­Ý»­ñÁ, áí­ù»ñ ëáë­Ï³­ÉÇ »ñ­¹áõ­ÙÁ ѳë­ï³­ï»É ¿ÇÝ ³ëï­Íá ³ñ­Û³Ùµ, ²­ÝÇ ù³­ Õ³­ùÇ ù³­é³­ëáõÝ µ³­Ý³­ÉÇ­Ý»­ñÁ áõ­Õ³ñ­Ï»­óÇÝ Øá­Ýá­Ù³Ë ϳۭë»ñ, Ñ»ïÝ ¿É ÙÇ Ý³­Ù³Ï, û ²­ÝÇ ù³­Õ³­ùÁ ¨ áÕç ²ñ¨»É­ùÁ ùá ë»­÷³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ ÝÁ ¹³ñ­Ó³Ý¦ (سï­Ã»áë àõé­Ñ³­Û»­óÇ, ij­Ù³­Ý³­Ï³·­ñáõíÛáõÝ, ºñ¨³Ý, 1991 Ã., ¿ç 105): Øá­Ýá­Ù³­ËÁ ä»ï­ñá­ëÇÝ áë­Ï» ³­Ãáé ¨ ϳÛë­ñáõí Ûáõ­ÝáõÙ µÝ³­Ï³­í³Ûñ ¿ ÝíÇ­ñ»É, µáõÝ Ð³­Û³ë­ï³­Ýáõ٠г­Ûáó ó­·³­íá­ ñáõíÛáõÝÝ ³Ûɨë ã­í»­ñ³­Ï³Ý·Ý­í»ó, ÇëÏ ³é ³Û­ëûñ Ù»Ýù` ѳ­Û»ñë, ïá­ ÝáõÙ »Ýù ä»ï­ñáë ¶»­ï³­¹³ñ­ÓÇ ïá­ÝÁ: 107

²­·³­Ã³Ý­·»­Õá­ëÇ ¨ ¼»­Ýáµ ¶É³­ÏÇ íϳ­ÛáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó å³ñ½ »ñ¨áõÙ ¿, áñ ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ Ñ»Ýó ëϽµÇó ¹ñí»É ¿ é³½­ Ù³­ù³­Õ³­ù³­Ï³Ý ¨, ³­Ù»­Ý³·É­Ë³­íá­ñÁ, ïÝï»­ë³­Ï³Ý ÑÇÙ­ùÇ íñ³: ¶ñÇ­·áñ §Éáõ­ë³­íáñ­ãǦ ϳ­ï³ñ­í³­ÍÇ Ù³ëß­ï³­µ³Û­ÝáõíÛáõ­ÝÇó »É­Ý»­Éáí, ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ »½­ñ³­Ñ³Ý­·»É, áñ Ýñ³ ¹³ë­ïdz­ñ³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ ¨ г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­ñ³Í Ýñ³ ·áñ­Íá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ѳ­í³­Ý³­ µ³ñ ϳ­ï³ñ­í»É »Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ·­í³Í Íñ³·­ñÇ ßñ糭ݳϭݻ­ñáõÙ, áñ ¶ñÇ­·á­ñÁ ÙÇ ½á­ñ»Õ ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõÃ­Û³Ý ³Ý­¹³Ù ¿ »­Õ»É: ¶ñÇ­·á­ñÁ г­Û³ë­ï³­Ýáõ٠ͳ­í³É­í»­ÉÇë, ѳ­í³­Ý³­µ³ñ, Çñ Ó»é­ùÇ ï³Ï áõ­Ý»­ ó»É ¿ ٳݭñ³­ÏñÏÇï Ù߳ϭí³Í Íñ³­·Çñ-ݳ­Ë³­·ÇÍ ¨ ¹ñ³ Ç­ñ³­Ï³­ ݳó­Ù³Ý Ýå³­ï³­­Ïáí ݳ¨ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ýǭݳÝë­Ý»ñ ¨ ³­Ù»­Ý³­ ·É˳­íá­ñÁ` ݳ˭û­ñáù å³ï­ñ³ëï­í³Í ϳ¹­ñ»ñ, á­ñáÝù »­Õ»É »Ý áã ÙdzÛÝ ù³­ñá­½Çã-áõ­ëáõ­óÇã­Ý»ñ, ³Ûɨ` å»­ï³­Ï³Ý Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý, Ñá­·»­µ³­Ýáõí۳Ý, ¹Ç­í³­Ý³­·Ç­ïáõí۳Ý, é³½­Ù³­Ï³Ý, ù³­Õ³­ù³­Ï³Ý, Ç­ñ³­íáõÝ­ùÇ, ïÝï»­ëáõÃ­Û³Ý ¨ ³ÛÉ µÝ³­·³­í³é­Ý»­ñÇ Ù³ë­Ý³­·»ï­Ý»ñ (³Ûë­ï»Õ ãÇ Ëáë­í»­Éáõ ¶ñÇ­·á­ñÇ Õ»­Ï³­í³ñ ÉÇ­Ý»­Éáõ ϳ٠ϻÝï­ñá­ÝÇó ϳ­é³­í³ñ­í»­Éáõ Ù³­ëÇÝ): г­Ï³­é³Ï å³­ñ³­·³­ÛÇÝ ¶ñÇ­·á­ñÁ ã¿ñ ϳ­ ñá­Õ³­Ý³ г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ ³Û¹ Ù³­Ï³ñ­¹³­ÏÇ Ñ»­Õ³ßñ­çáõ٠ϳ­ï³­ñ»É, ³­é³­í»É ¨ë ­Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·»É áõ ϳݭËá­ñá­ß»É Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç ³­å³­·³Ý, á­ñÁ áã ³ÛÉ ÇÝã ¿, »­Ã» áã ¹³Ý­¹³Õ ù³Û­ù³­ÛáõÙ áõ ¹³Ý­¹³Õ Ù³Ñ: â¿ñ ѳ­ñ³ï¨Ç ݳ¨ Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ Ñ³Û Ù³ñ­¹áõÝ å³ñ­ï³¹­ñ³­µ³ñ Ù³­ ïáõó­í³Í ·ñÇ­·áñ­Û³Ý áëåÝ­Û³Ï-åñǽ­­Ù³Ý ¨ Éë³­ÍÁ ϳñ­·³­íá­ñáÕ ·ñÇ­·áñ­Û³Ý ½ïÇ­ãÁ: г­½³ñ Ûáà ѳñ­Ûáõñ ï³­ñÇ ¿, ÇÝã Ñ³Û Ù³ñ­¹Á ³Û¹ åñǽ­Ù³­Ûáí ¿ ï»ë­ÝáõÙ ³ß­Ë³ñ­ÑÁ ¨ ³Û¹ Éëá­ÕáõÃ­Û³Ý ½ïÇ­ãáí ÁÙµé­ÝáõÙ Ù³­ïáõó­í³Í ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñÁ, ѻ勉­µ³ñ ¨ ½ñÏí³Í ¿ Ç­ñ³­Ï³Ý ÇÝù­Ý³­×³­Ý³­ãáõ­ÙÇó áõ Ç­ñ³­Ï³Ý ³ß­Ë³ñÑ­Áݭϳ­Éáõ­ÙÇó, ÙÇÝã­¹»é Ç­ñ»Ý ѳ­Ù³­ñáõÙ ¿ ³ñ­Å³­Ý³­å³­ïÇí áõ µ³­Ý³­Ï³Ý Ù³ñ¹: ¶ñÇ­·á­ñÇÝ »­åÇë­Ïá­åáë Ó»é­Ý³¹­ñ»­Éáõó Ñ»­ïá îñ¹³­ïÇÝ ÑÕ³Í Ý³­ Ù³­ÏáõÙ Ô¨áÝ­¹Á λ­ë³­ñdz­ÛÇó ·ñáõÙ ¿, áñ §Ýñ³Ý, á­ñÇÝ ³Ý­·Ç­­ïáõí Û³Ùµ ³ñ­Ñ³­Ù³ñ­Ñ»­óÇù, Ó»½ ѳë­ï³­ï»ó ³Ý­ß³ñÅ ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý Ù»ç¦ (²­·³­Ã³Ý­·»­Õáë, 823), ³Û­ëÇÝùÝ` ѳ°Û ­Åá­Õá­íáõñ¹, ù»½ Ãٵǰñ­ »Ýù Ù³­ïáõ­ó»É: ÆëÏ ÙÇÝã ³Û¹, »ñµ ¶ñÇ­·á­ñÁ, Ç­Ù³` Ýñ³ Ñá­í³­Ý³­íáñ ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõ­ÝÁ, г­Û³ë­ï³­ÝÇÝ å³ñ­ïáõÃ­Û³Ý Ù³ï­Ý»ó, ÝáõÛÝ Ô¨áÝ­¹Á ¶ñÇ­·á­ñÇÝ ·ñáõÙ ¿, û §Ù»ñ ÏÛ³ÝùÝ ¿É ÃáÕ ï»ñ ²ëï­í³­ 108

ÍÁ Ó»½ å³ñ·¨Ç, áñ ³Ý­Ó³Ùµ ³­é³ç­Ýáñ­¹»­Éáí Ñáï¹` ϳ­ñá­Õ³­Ý³ë µ³­Ý³­­íáñ ÷³­ñ³­ËÁ ¹»­åÇ í»­ñÇÝ êÇá­ÝÁ ÷á­Ë³­¹ñ»É¦: гë­Ï³­ ݳ­ÉÇ ¿, áñ ÙdzÛÝ §³Ý­ß³ñÅ ·Ç­ïáõí۳ݦ, ³Û­ëÇÝùÝ` ÃٵǭñÇ Ù»ç ³å­ñáÕ Åá­Õá­íñ¹ÇÝ ¿ Ñݳ­ñ³­íáñ ï³­Ý»É ¹»­åÇ »ñ­ÏÇÝù` §í»­ñÇÝ êÇáݦ, ³Û­ëÇÝùÝ` Ù»éó­Ý»É: êϽµÝ³Õµ­Ûáõñ­Ý»­ñÇó å³ñ½ »ñ¨áõÙ ¿, áñ ¶ñÇ­·á­ñÇ áõ­ëáõ­óÇã-Õ»­ ϳ­í³ñ Ô¨áÝ­¹Á ɳ­í³­·áõÛÝë å³ï­Ï»­ñ³ó­ñ»É ¿, û Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç ·ÉËÇÝ ÇÝã »Ý µ»­ñ»É: гñ­Ûáõ­ñ³Ù­Û³Ï­Ý»ñ ¿, ÇÝã ù³­ñá½­íáõÙ ¿, áñ Ñ³Û Åá­Õá­íáõñ­¹Á ÙÇÝã ùñÇë­ïáÝ­Û³ ¹³é­Ý³­ÉÁ »­Õ»É ¿ ³ÝÝ­ß³Ý, ³­Ý³­å³­·³, ³­Ý³ë­Ý³­µ³­ñá, ×Ç­í³­Õ³­µ³­ñá, Ñ³Û ùñÙ»ñ-·Çï­Ý³­Ï³Ý­Ý»­ñÁ` åÕͳ­·áñÍ, г­Ûáó ³ëï­­í³Í­Ý»ñÝ áõ ëñµáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ` ó­ñ³­Ë³­Ñáï Ï»Õï... ºí ѳñ­ Ûáõñ­­­­³Ù­Û³Ï­Ý»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï Ù»Ýù ÉëáõÙ »Ýù Ù»½ í»­ñ³·ñ­í³Í ³ÕïÝ áõ ³Ý­­å³ï­íáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ¨ áã ÙdzÛÝ ã»Ýù íÇ­ñ³­íáñ­íáõÙ, ÁÙ­µáë­ï³­ÝáõÙ áõ ¹ñ³ ׳­Ý³­å³ñ­ÑÁ ÷³­ÏáõÙ, ³Ûɨ »ñ­ç³Ý­Ïá­ñ»Ý Ñå³ñ­ï³­ÝáõÙ »Ýù, áñ Ù»ñ ݳ˭ÝÇ­Ý»­ñÇÝ ÝÙ³Ý ã»Ýù: Ø»ñ Ïñ³­íá­ñ³­Ï³Ý áõ á­Õáñ­Ù»­ÉÇ ³Û¹ Ï»ó­­í³ÍùÝ ³ñ¹­ÛáõÝù ¿ ³ÛÝ µ³­ÝÇ, áñ Ù»Ýù ³ß­Ë³ñ­ÑÁ, Ï۳ݭ ùÁ ׳­Ý³­ãáõÙ »Ýù ù³Û­ù³Û­Ù³Ý áõ ٳѭí³Ý ׳­Ý³­å³ñÑ Ý³­Ë³Ý­ßáÕ ·ñÇ­·áñ­Û³Ý åñǽ­­Ù³­ÛÇ ÙÇ­çá­óáí ¨ Áݭó­ÝáõÙ »Ýù ³ÛÝ ×³­Ý³­å³ñ­ Ñáí, á­ñÁ óáõ­ó³­Ý»É ¿ ¶ñÇ­·á­ñÁ ϳ٠³ÛÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõ­ÝÁ, á­ñÇ Ù»ç Áݹ·ñÏ­í³Í ¿ »­Õ»É ݳ: ÆëÏ Ð³­Û³ë­ï³Ý­Û³Ûó »­Ï»­Õ»­óÇÝ ¹³­ñ»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï ·ñÇ­·áñ­Û³Ý ³Û¹ Ïáñ­Í³­Ý³­ñ³ñ åñǽ­Ù³Ý ³­é³­í»É ÑÕÏáõÙ áõ ϳ­ï³­ñ»­É³­·áñ­ÍáõÙ ¿: ܳ¨` ²­·³­Ã³Ý­·»­Õá­ëÇ, Ô³­½³ñ ö³ñ­å»­óáõ, ö³íë­ïáë ´áõ­½³Ý­ ¹Ç, ¼»­Ýáµ ¶É³­ÏÇ ¨ ³Û¹ ßñç³­ÝÇ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÇ ³ß­Ë³­ïáõíÛáõÝ­ Ý»­ñÇó ³­Ù»Ý¨ÇÝ ãÇ Ñ³ë­Ï³ó­íáõÙ, áñ Ð³Û ²ñ­ß³­Ïáõ­ÝÇ­Ý»ñÝ Ç­ñ»Ýó ѳ­Û³óùÝ áõÕ­ÕáõÙ »Ý ¹»­åÇ ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ: Àëï ²­·³­Ã³Ý­ ·»­Õá­ëÇ, îñ¹³­ïÁ ݳ­Ë³­å»ë Ïïñ³­Ï³­Ýá­ñ»Ý Ù»ñ­Å»É ¿ ùñÇë­ïá­ Ý»³­Ï³Ý Ïñá­ÝÁ` ³ÛÝ Ñ³­Ù³­ñ»­Éáí Ï»ÕÍ áõ íï³Ý­·³­íáñ, µ³Ûó Ñ»­ ïá, »ñµ Ýñ³Ý ÍÝÏÇ »Ý µ»­ñ»É, Ýáñ ÙdzÛÝ Ñ³Ý­¹áõñ­Å»É-ÁÝ­¹áõ­Ý»É ¿ ³Û¹ Ïñá­ÝÁ ¨, ¹Åµ³Ë­ï³­µ³ñ, ÝáõÛ­ÝÇëÏ` ùñÇë­ïáÝ­Û³ ù³­ñá­½Çã ¿ §Ó»é­Ý³¹ñ­í»É¦ (§²Û­Ýáõ­Ñ»ï¨ ³­é³í ²ñ­­ß³­ÏáõÝ­Û³ó ïáÑ­ÙÇ Çß­ ˳­Ý³­½áõÝ­Ý»­ñÇÝ ¹åñáó­Ý»­ñáõÙ í³ñ­¹³­å»­ïáõíÛáõÝ áõ­ëáõ­ ó³­Ý»­Éáõ, á­ñáÝ­óÇó ³­é³­çÇÝ ³­Ýáõ­ÝÁ îñ¹³ï ¿ñ, áñ ¨ Ñ»Ýó ó­·³­íáñÝ ¿ñ` Çñ ³Ù­µáÕç ïÝáí ٻϭï»Õ: ÜáõÛÝ­å»ë ¨ ³­Ù»Ý 109

Ù»­ÏÇÝ ç³­ÝáõÙ ¿ñ ×ßÙ³­ñÇï ·Ç­ïáõí۳­ÝÁ ѳëó­Ý»É¦, ï»°ë­ ²­·³­Ã³Ý­·»­Õáë, 783): ÆÝÓ Ù³ï­ã»­ÉÇ ëϽµÝ­­³Õµ­Ûáõñ­Ý»­ñÇó ³ÛÝ å³ï­Ï»ñÝ ¿ Ó¨³­íáñ­ íáõÙ, áñ ùñÇë­ïá­Ý»áõ­Ã­­Ûáõ­ÝÁ г­­Û³ë­ï³­ÝáõÙ å»­ï³­Ï³Ý ÏñáÝ ¿ ¹³ñ­ Ó»É ¹³­í³¹­ñáõí۳Ý, ˳­µ»áõí۳Ý, ëïÇ, Ñá­·»­µ³­Ý³­Ï³Ý ×ÝßÙ³Ý, ½³Ý·­í³­Í³­ÛÇÝ ÑÇå­Ýá­ëÇ, µéÝáõ­Ã­­ÛáõÝ­Ý»­ñÇ, ëå³Ý­¹Ç ÙÇ­çá­óáí: γ­ï³ñ­í³­ÍÁ Ñ»­Õ³ßñ­çáõÙ ¿ñ: ¸Åµ³Ë­­ï³­µ³ñ, ѳ­Ûáó å³ï­Ù³­ ·ñáõíÛáõ­ÝÁ ¹»é¨ë­ ³­Ý³­ã³é ·Ý³­Ñ³­ï³­Ï³Ý ãÇ ïí»É Ù»ñ ³½­·³­ÛÇÝ Ñ³­í³ï­ùÇó Ù»½ ½ñÏ»­ÉáõÝ ¨ ùñÇë­ïá­Ý»áõ­Ã­­Ûáõ­ÝÁ å³ñ­ï³¹­ñ»­ÉáõÝ áõ ¹ñ³Ýó ѻ勉Ýù­Ý»­ñÇÝ: ²Û­¹áõ­­Ñ³Ý­¹»ñÓ, ÑáõÛë »Ù ÷³Û­÷³­ÛáõÙ, áñ Ï·³ ³ÛÝ µ³Õ­Ó³­ÉÇ Å³­Ù³­Ý³­ÏÁ, »ñµ Ñ³Û Ù³ñ­¹Á ïñ³­Ù³­µ³­Ýá­ñ»Ý ÏÉáõ­ÍÇ Çñ ³éç¨ Í³­é³­ó³Í ËݹÇñ­Ý»­ñÁ ¨ µ³­ñ»­Ï³­ÙÇÝ ãÇ ÁÝ­¹áõ­ÝÇ áñ­å»ë Ãßݳ­ÙÇ, ÇëÏ Ãßݳ­ÙáõÝ` µ³­ñ»­Ï³Ù, ÇÝã­å»ë ݳ¨ Ï·ïÝí»Ý í»ñ­Éáõ­Í³­µ³Ý­Ý»ñ, á­ñáÝù 1915 Ã. º­Õ»é­ÝÇ ³ñ­Ù³ï­Ý»­ñÁ Ï÷Ýïñ»Ý ݳ¨ 301 Ã. ϳ­ï³ñ­í³Í »­Õ»é­ÝÇ-ó»­Õ³ë­å³­ÝáõÃ­Û³Ý Ù»ç: ÆÝÓ ÃíáõÙ ¿, áñ 1915 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ Ãáõñ­ù»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­í³Í г­Ûáó Ø»Í º­Õ»é­ÝÁ 301 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ Ï³­ï³ñ­í³­ÍÇ ³Ë­ï³­ÝÇßÝ (ëÇÙå­ ïáÙÝ) áõ ûñ­·³­Ý³­Ï³Ý ß³­ñáõ­Ý³­ÏáõíÛáõÝÝ ¿ñ: ¶É˳­­­íá­ñ³­å»ë ³ÛÝ Ç­Ù³ë­ïáí, áñ Ïáñó­Ý»­Éáí ³ß­Ë³ñ­ÑÇÏ Ç߭˳­­ÝáõíÛáõ­ÝÝ áõ ³½­·³­ÛÇÝ Ñ³­í³ï­ùÁ ¨ ³­å³­íÇ­Ý»­Éáí ÙdzÛÝ Ù»½ å³ñ­­ï³­¹ñ³Í ùñÇë­ïá­Ý»³­ Ï³Ý »­Ï»­Õ»­óáõÝ` Ù»Ýù Ï»ñ­å³­ñ³­Ý³­÷á­Ëí»­óÇÝù: ²ñ¹­ÛáõÝ­ùáõÙ` µ³­ ñá­Û³­å»ë ³ÛÝ­ù³Ý ¹»·­ñ³­¹³ó­í»­óÇÝù, áñ, û­ñǭݳÏ, Ù»ñ Ùï³­íáñ ¨ ÝÛáõ­Ã³­Ï³Ý ѳñë­ïáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ áõÕ­Õ»­óÇÝù Ù»½ ѳ­Ù³ñ ³Ý­û­·áõï áõ íï³Ý­·³­íáñ ·áñ­Í»­ñÇ Ï³­ï³ñ­Ù³­ÝÁ: ²­Ñ³ û ÇÝ­ãáõ ϳ½­Ù³­ÉáõÍ­í»ó ³½­·³­ÛÇÝ Ùdzë­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, ÇÝù­Ý³­å³ßï­å³­Ýáõ­ÃÛ³Ý µÝ³½­¹Á ¨ ó»­ Õ³ë­å³­ÝáõÃ­Û³Ý »Ý­Ã³ñÏ­í»­óÇÝù Ù»ñ ÇëÏ µÝûñ­ñ³­ÝáõÙ` г­Ûáó Ñá­ ÕáõÙ, ³Ûë ³Ý­·³Ù ³ñ­¹»Ý Ãáõñ­ù»­ñÇ Ó»é­ùáí: ¸Åµ³Ë­ï³­µ³ñ, á­ãÇÝã ãÇ ÷áË­í»É: ¶áñ­ÍÁݭó­óÁ ß³­ñáõ­Ý³Ï­íáõÙ ¿...

301-Ç å»­ï³­Ï³Ý-¹³­í³­Ý³­Ï³Ý Ñ»­Õ³ßñç­Ù³Ùµ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­ñ³Í ó»­Õ³ë­å³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ¨ 1915 Ãí³­Ï³­ÝÇ Ð³­Ûáó ó»­Õ³ë­å³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ Ù»Í Áݹ­Ñ³Ý­ñáõíÛáõÝ áõ­Ý»Ý: ܳË, »ñ­Ïáõ á­×ÇñÝ ¿É áõÕÕ­í³Í »Ý »­Õ»É Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç Ïáñ­Í³Ý­Ù³­ÝÁ, ¨ »ñ­Ïáõ­ëÇ ·É˳­­íáñ ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åÇ­ãÁ, ÃíáõÙ ¿, û ÝáõÛÝ Ï³­éáõÛó-ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõ­Ã­­ÛáõÝÝ ¿, »ñ­Ïáõ ¹»å­ùáõÙ ¿É Ç­ñ³­Ï³Ý ï»­Õ»­ÏáõíÛáõ­ÝÁ ÏáÍÏ­íáõÙ ¿, ÇëÏ ë³ñ­ùá­íÇÝ` ï³­ñ³Í­íáõÙ: 110

µ. г­í³­Ý³­µ³ñ, µá­ÉáñÝ ¿É ѳ­Ù³­Ó³ÛÝ »Ý ¹³­ë³·ñ­ùÇ Ñ»­Õǭݳϭ Ý»­ñÇ ³ÛÝ ÙïùÇ Ñ»ï, áñ §ùñÇë­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÁ µá­Éá­ñÇÝ ½³ñ­Ù³ó­ÝáõÙ ¿ÇÝ Ç­ñ»Ýó ³Ý­ë³­ë³Ý ѳ­í³ï­ùáí, Ýñ³Ýù ÝáõÛ­ÝÇëÏ å³ï­ñ³ëï ¿ÇÝ Ññ³­Å³ñ­í»É Ï۳ݭùÇó, µ³Ûó á㪠ѳ­í³ï­ùÇó¦: 곭ϳÛÝ ³Û¹­åÇ­ ëÇ í³ñ­ù³­·Ç­ÍÁ áã ÙdzÛÝ ·á­í»­ÉÇ ã¿, ³Ûɨ ³ñ­Ñ³­Ù³ñ­Ñ»­ÉÇ áõ ¹³­ï³­ å³ñ­ï»­ÉÇ ¿: ²ß­Ë³ñ­ÑÇÏ ¹åñá­óÇ ¹³­ë³­·Çñù ϳ½­ÙáÕ­Ý»­ñÁ å»ïù ¿ ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ñÇÝ áõ­ë³­Ý»Ý, áñ ³Ý­ë³­ë³Ý í»­ñ³­µ»ñ­ÙáõÝù å»ïù ¿ ¹ñë¨á­ñ»É áã û ¹³­ï³ñ­Ï³­å³ß­ïáõí۳Ý, Ñá­ñÇÝ­í³Í ¿³­ÏÇÝ Ñ³­í³­ ï³­Éáõ, ³ÛÉ` ÏÛ³ÝùÝ áõ гۭñ»­ÝÇ­ùÁ ³ñŨá­ñ»­Éáõ ·áñ­ÍáõÙ: î³­ÏÇ­ïá­ëÁ (I-II¹¹.) ³ñ­Å»­ù³­íáñ ï»­Õ»­ÏáõíÛáõÝ ¨ ³ñ­Å³­ÝÇ ·Ý³­ ѳ­­­ï³­Ï³Ý ¿ ï³­ÉÇë Çñ ų­Ù³­Ý³­ÏÇ ùñÇë­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇÝ: ²Û¹­ï»Õ ³ë­íáõÙ ¿, áñ 64 Ã. Ðéá­ÙÇ ³Ñ­é»­ÉÇ Ññ¹»­ÑÇó Ñ»­ïá Éáõ­ñ»ñ ¿ÇÝ ßñçáõÙ, áñ ù³­Õ³­ùÁ Ññ¹»Ñ­í»­Éáõ Ù»­Õ³­íá­ñÁ Ü»­ñáÝÝ ¿. §ºí áñ­å»ë­½Ç ³Û¹ Éáõ­ ñ»­ñÁ ѳխó­Ñ³­ñÇ (í»­ñ³ó­ÝÇ), Ü»­ñá­ÝÁ Ù»­Õ³­íáñ­Ý»ñ ¿ñ ÷ÝïñáõÙ ¨ ٳѭí³Ý ¹³­ï³­å³ñ­ïáõÙ Ýñ³Ýó, áí­ù»ñ Ýáխϳ­ÉÇáõÃ­Û³Ý å³ï­×³­ éáí Ç­ñ»Ýó íñ³ ¿ÇÝ µ¨»­é»É ѳ­ÙÁݹ­Ñ³­Ýáõ­ñÇ áõ­ß³¹­ñáõíÛáõ­ÝÁ: ²Ù­µá­ ËÁ Ýñ³Ýó ùñÇë­ïáÝ­Û³­Ý»ñ ¿ ³Ý­í³­ÝáõÙ: øñÇë­ïá­ëÇÝ, á­ñÇ ³­Ýáõ­ÝÇó ¿ ³­é³­ç³­ó»É ³Û¹ ³Ý­í³­Ýáõ­ÙÁ, îÇ­µ»­ñÇá­ëÇ û­ñáù Ù³­Ñ³­å³ï­ÅÇ ¿ñ »Ý­Ã³ñ­Ï»É äáÝ­ï³­óÇ äÇ­Õ³­ïá­ëÁ: ij­Ù³­Ý³­ÏÇÝ ×Ýßí³Í ³Û¹ Ïáñ­ ͳ­Ý³­ñ³ñ ¹³­ï³ñ­Ï³­å³ß­ïáõíÛáõ­ÝÁ Ýá­ñÇó ëÏë»ó ¹áõñë ųÛíù»É áã ÙdzÛÝ Ðáõ­¹³­ÛáõÙ, áñ­ï»Õ ³Û¹ ã³­ñÇ­ùÁ ëÏǽµ ¿ñ ³­é»É, ³Ûɨ Ðéá­ÙáõÙ, áõñ ³­Ù»Ý ÏáÕ­ÙÇó Ñá­ëáõÙ áõ Ùdz­ÝáõÙ »Ý ³­Ù»­Ý³­½½í»­ ÉÇÝ áõ ³­Ý³­Ùá­Ã³­ÉÇÝ, áñ­ï»Õ Ýñ³Ýù ·ïÝáõÙ »Ý Ç­ñ»Ýó ѳ­Ù³­ËáÑ­ Ý»­ñÇÝ: ºí ³Ûë­å»ë, ëϽµáõÙ Ó»ñ­µ³­Ï³É­í»­óÇÝ Ýñ³Ýù, áí­ù»ñ Ëáë­ ïá­í³­ÝáõÙ ¿ÇÝ ³Û¹ ³­Õ³Ý­¹Ç Ýϳï­Ù³Ùµ Ç­ñ»Ýó ѳ­Ù³­Ëá­ÑáõíÛáõ­ÝÁ, ÇëÏ Ñ»­ïá, Ýñ³Ýó óáõó­­ÙáõÝ­ùáíª Ñëϳ­Û³­Ï³Ý ù³­Ý³­Ïáõí۳ٵ áõ­ñÇß­ Ý»ñ, á­ñáÝù Ù»ñ­Ï³ó­í»­­óÇÝ áã ³ÛÝ­ù³Ý »­Õ»­ñ³­Ï³Ý Ññ¹»­ÑÇ, ÇÝã­ù³Ý Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ ó»­ÕÇ Ýϳï­Ù³Ùµ ³­ï»­ÉáõÃ­Û³Ý Ù»ç¦ (Êîðíåëèé ­Òàöèò, Ñî÷èíåíèÿ, â äâóõ òî­­ìàõ, Ëåíèíãðàä, Íàó­êà, 1970, ò. 1, ñ. 298): øñÇë­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ ³Ý­ë³­ë³­Ýáõí۳Ý, Ï۳ݭùÇó ߻խí³Í ÉÇ­Ý»­Éáõ Ù³­ëÇÝ ¿ ï»­Õ»­Ï³ó­Ýáõ٠ݳ¨ ²­·³­Ã³Ý­·»­Õá­ëÁ: г­Ûáó îñ¹³ï ó­ ·³­íá­ñÇÝ ÑÕ³Í Ðéá­ÙÇ Ï³Û­ë»ñ ݳ­Ù³­ÏáõÙ ³ë­íáõÙ ¿. §ÆÝù­Ý³­Ï³É ϳÛëñ ¸ÇáÏ­Õ»­ïdz­Ýá­ëÇó Ù»ñ ëÇ­ñ»­ÉÇ »Õ­µ³Ûñ ¨ ³­Ãá­é³­ÏÇó îñ¹³­ ïÇÝ, áÕ­çáõÛÝ: ÂáÕ Ç ·Ç­ïáõíÛáõÝ ÉÇ­ÝÇ ùá »Õ­µ³Û­ñáõí۳­ÝÁ ¨ Ù»ñ ÝÇ­ 111

½³­Ï³Ï­óÇÝ ³ÛÝ ã³­ñÇù­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ, áñ ³­Ù»Ý ûñ ѳë­ÝáõÙ »Ý Ù»½ ùñÇë­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ Ë³­µ»­µ³ ³­Õ³Ý­¹Çó, ù³Ý­½Ç ³­Ù»Ý µ³­ ÝáõÙ ³­Ý³ñ·­íáõÙ ¿ Ù»ñ ï»­ñáõíÛáõ­ÝÁ Ýñ³Ýó áõË­ïÇ ÏáÕ­ÙÇó, Ù»ñ ó­ ·³­íá­ñáõíÛáõ­ÝÁ ³ñ­Ñ³­Ù³ñÑ­íáõÙ ¿ Ýñ³Ý­óÇó ¨ áã ÙÇ Ñ³­Ù»ë­ïáõíÛáõÝ ãϳ Ýñ³Ýó Ù»ç: ØÇ áÙÝ Ë³ã­Û³É Ù»é­Û³­ÉÇ »Ý å³ß­ïáõÙ, ÷³Û­ ïÇÝ »ñÏñ­å³­·áõÙ, ëå³Ý­í³Í­Ý»­ñÇ áë­Ïáñ­Ý»­ñÁ ѳñ­·áõÙ ¨ Ç­ñ»Ýó ³ëï­Íáõ ëÇ­ñáõÝ Ù³­ÑÁ ÷³éù áõ å³­ïÇí »Ý Ñ³­Ù³­ñáõÙ: Ø»ñ ëñ»­ ñÁ µÃ³­ó³Ý, ÇëÏ Ýñ³Ýù ã½³ñ­Ñáõ­ñ»­óÇÝ Ù»é­Ý»­Éáõó, ù³Ý­½Ç Ùá­Éáñ­í³Í »Ý` áÙÝ Ë³ã­Û³É Ññ»³­ÛÇ Ñ»ï¨»­Éáí: àõ­ëáõ­ó³­ÝáõÙ »Ý ó­·³­íáñ­Ý»­ñÇÝ ³Ý­å³ï­í»É, ÇëÏ µáõÝ ³ëï­í³Í­Ý»­ñÇ Ïáõé­ù»­ñÁ` ³­Ý³ñ­·»É: ܳ¨ Éáõ­ë³­íáñ­Ý»­ñÇ` ²­ñ»­·³­ÏÇ áõ Èáõë­ÝÇ ½á­ñáõíÛáõ­ ÝÁ ³ëï­Õ»­ñáí ѳݭ¹»ñÓ ³ñ­Ñ³­Ù³ñ­ÑáõÙ »Ý ¨ ѳ­Ù³­ñáõÙ »Ý ÝáõÛ­ÝÇëÏ ³Û¹ ˳ã­Û³­ÉÇ ëï»Õ­Í³­ÍÁ: ²ëï­í³Í­Ý»­ñÇ Ïáõé­ù»­ ñÁ ³­Ý³ñ­·»É ëá­íá­ñ»­óÇÝ ¨ ³Ù­µáÕç ³ß­Ë³ñ­ÑÁ Ýñ³Ýó å³ß­ ï³­ÙáõÝ­ùÇó Ñ»­é³ó­ñÇÝ, ÙÇÝ㨠³Ý­·³Ù ϳ­Ý³Ýó ïÕ³­Ù³ñ¹­ ϳݭóÇó, ïÕ³­Ù³ñ¹­Ï³Ýó ϳ­Ý³Ý­óÇó áÕç-áÕç Ñ»­é³ó­ÝáõÙ »Ý: »­å»ï¨ ï»­ë³Ï-ï»­ë³Ï ï³Ý­ç³Ýù­Ý»ñ ïí»­óÇÝù Ýñ³Ýó, ³­é³­í»É ¨ë ­µáñ­µáù­í»ó áõ ï³­ñ³Í­í»ó Ýñ³Ýó ³­Õ³Ý­¹Á ¨ û­å»ï µÛáõ­ñ³­å³­ïÇÏ ë³ë­ïÇÏ ³ñ­Ñ³­íÇñù­Ý»­ñÇ »Ý­Ã³ñ­Ï»­óÇÝù Ýñ³Ýó, 볭ϳÛÝ Ýñ³Ýó ³ñ­Û³Ý Ñ»­Õáõ­ÙÇó ³­é³­í»É ¨ë ­Í³Õ­Ï»ó áõ µ³½­Ù³­ ó³í Ýñ³Ýó ³­Õ³Ý­¹Á¦ (²­·³­Ã³Ý­·»­Õáë, 152-154): ¸Åµ³Ë­ï³­µ³ñ, Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç å³ï­ÙáõíÛáõ­ÝÁ µ³­½áõÙ ¹ñí³·­ Ý»ñ ¿ å³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ, »ñµ Ñ³Û Ù³ñ­¹Á Ñá­Å³­ñ³­Ï³Ù Ññ³­Å³ñ­í»É ¿ Ï۳ݭ­ùÇó, µ³Ûó á㪠ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý Ïñá­ÝÇó: ú­ñǭݳÏ, г½­Ï»ñ­ïÇ` ùñÇë­­ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÇó Ññ³­Å³ñ­í»­Éáõ Ññá­í³ñ­ï³­ÏÇ å³­ï³ë­Ë³­ÝáõÙ ·ñí³Í ¿. §²Ûë ѳ­í³­ïÇó Ù»½ áã áù ãÇ Ï³­ñáÕ Ë³Ë­ï»É, á°ã Ñ­ñ»ß­ï³Ï­Ý»­ñÁ ¨ á°ã ­Ù³ñ­¹ÇÏ, á°ã ­ëáõ­ñÁ ¨ á°ã ­Ñáõ­ñÁ, á°ã ­çáõ­ñÁ ¨ á°ã­ ¿É áñ¨¿ ³ÛÉ ¹³éÝ Ñ³ñ­í³Í: Ø»ñ ³Ù­µáÕç ·áõÛùÝ áõ ëï³ó­ í³Í­ùÁ ùá Ó»é­ùáõÙ »Ý, ¨ Ù»ñ Ù³ñ­ÙÇÝ­Ý»­ñÁ ùá ³­é³çÝ »Ý. ùá ϳ٭ùÇ Ñ³­Ù³­Ó³ÛÝ ³­ñ³°, ÇÝã áõ­½áõÙ »ë: º­Ã» ³Ûë ѳ­í³­ïÇ Ù»ç ÃáÕ­Ý»ë, á°ã­ ºñÏ­ñÇ íñ³ áõ­ñÇß ï»ñ ÏÁÝ­¹áõ­Ý»Ýù ùá ÷á­Ë³­ñ»Ý ¨ á°ã­ ¿É »ñÏÝ­ùáõÙ áõ­ñÇß ³ëï­í³Í ÏÁÝ­¹áõ­Ý»Ýù ÐÇ­ëáõë øñÇë­ïá­ëÇ ÷á­Ë³­ñ»Ý, á­ñÇó µ³­óÇ` áõ­ñÇß ³ëï­í³Í ãϳ: ÆëÏ »­Ã» ³Ûë Ù»Í íϳ­ÛáõíÛáõ­ÝÇó Ñ»­ïá áõ­ñÇß µ³Ý ѳñó­Ý»ë, ³­Ñ³­í³­ëÇÏ å³ï­ñ³ëï »Ýù` Ù»ñ ³Ù­µáÕç Ù³ñ­ÙÇ­ÝÁ ùá Ó»é­ùÁ ïí³Í. ³­ñ³° ßáõ­ïáí` ÇÝã áñ ϳ­Ù»­ÝáõÙ 112

»ë: øá ÏáÕ­ÙÇó ï³Ý­ç³Ýù, ÇëÏ Ù»ñ ÏáÕ­ÙÇó ѳÝӭݳ­éáõí ÛáõÝ. ùá ëáõ­ñÁ ¨ Ù»ñ å³­ñ³­Ýáó­Ý»­ñÁ: Ø»Ýù áãÝ­ãáí ³­í»­ÉÇ É³í ã»Ýù Ù»ñ ݳ˭ÝÇ­Ý»­ñÇó, á­ñáÝù ³Ûë ѳ­í³­ïÇ Ñ³­Ù³ñ ¹ñÇÝ Ç­ñ»Ýó ·áõÛùÝ áõ ëï³ó­í³Í­ùÁ ¨ Ù³ñ­ÙÇÝ­Ý»­ñÁ¦ (º­ÕÇ­ß», ì³ñ­¹³­ÝÇ ¨ ѳ­Ûáó å³­ï»­ñ³½­ÙÇ Ù³­ëÇÝ, ºñ¨³Ý, 1989 Ã., ¾ç 81): §ºí ǵñ µá­Éáñ ÏáÕ­ Ù»­ñÇó ÷³Ï­í»ó Ýñ³Ýó ³­Ý»­É³­Ý»­ÉÇ µ³Ý­ïÇ Ùáõï­ùÁ, ³ÛÝ Å³­Ù³­Ý³Ï ²µ­ñ³­Ñ³­ÙÇ û­ñǭݳ­ÏÁ Ù»ç µ»­ñ»­Éáí ³­Õ³­Õ³­ÏáõÙ ¨ ³­ëáõÙ ¿ÇÝ Ç­ñ»Ýó ëñï»­ñáõÙ. §Ø»Ýù µá­Éáñë Ù»ñ »Õ­µ³Ûñ­Ý»­ñÇÝ áõ áñ­¹Ç­Ý»­ñÇÝ ¨ µá­Éáñ ëÇ­ñ»­ÉÇ­Ý»­ñÇÝ ÝíÇ­ñ»É »Ýù ¨ ƭ볭ѳ­ÏÇ å»ë ϳ­å³Í ¹ñ»É »Ýù ëáõñµ ë»­Õ³­ÝÇ íñ³. ÁÝ­¹áõ­ÝÇ°ñ, î»°ñ, Ù»ñ ³Ûë ϳ­ Ù³­íáñ Ýí»­ñÁ ¨ ÙÇ° ÃáõÛÉ ï³, áñ ³Ûë ³­Ýû­ñ»Ý Ç߭˳­ÝÁ ùá »­Ï»­Õ»­ óÇÝ Í³Õ­ñáõ­Í³­Ý³­ÏÇ »Ý­Ã³ñ­ÏÇ (ÜáõÛÝ ï»Õ, ¾ç 97-99): ƱÝã ­åÇ­ïÇ ³­Ý»ù îÇ­ñáç å³ï­íÇ­ñ³­ÍÁ` §àí ÇÝÓ áõ­ñ³­Ý³ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ³­é³ç, »ë ¿É Ýñ³Ý Ïáõ­ñ³­Ý³Ù ÇÙ »ñϭݳ­íáñ Ñáñ áõ ëáõñµ Ññ»ß­ï³Ï­Ý»­ ñÇ ³­é³ç¦ (ÜáõÛÝ ï»Õ, ¾ç 111): §ºí ËáñÑñ­¹Ç ³­é³­çÇÝ í×ÇéÝ ³Ûë ѳë­ï³ï­í»ó. §Ð³­ñ³­½³ï »Õ­µáñ Ó»é­ùÁ ÃáÕ µ³ñÓ­ñ³­Ý³ ³ÛÝ Ù»ñ­Ó³­íá­ñÇ ¹»Ù, áñ ¹áõñë ¿ »­Ï»É ³ëï­Íáõ å³ï­íÇ­ñ³­ ÝÇ áõË­ïÇó. ѳۭñÁ ãËݳ­ÛÇ áñ­¹áõÝ, ¨ áñ­¹ÇÝ ã³Ï­Ý³­ÍÇ Ñáñ å³ï­íÇó, ÏÇ­ÝÁ ÏéíÇ Çñ ³­Ùáõë­Ýáõ ¹»Ù, ¨ ͳ­é³Ý ¹Ç­Ù³¹­ñÇ Çñ ïÇ­ñá­çÁ¦ (¾ç 115): ¸ñ³­ÝÇó »­ñ»ù ¹³ñ ³­é³ç Ññ»³-»µ­ñ³­Û»­óÇ ñ³µ­µÇ îñÇ­÷á­ÝÁ ³­ë»É ¿. §ÆëÏ ¹áõù, ùñÇë­ïáÝ­Û³­Ý»ñ¹, ëáõï ÉáõñÝ ÁÝ­¹áõ­Ý»É ¨ ÇÝã-áñ øñÇë­ïáë »ù »ñ¨³­Ï³­Û»É ¨ Ýñ³ ëÇ­ñáõÝ Ã»Ã¨³­ Ùïá­ñ»Ý Ïáñ­Í³­ÝáõÙ »ù Ó»½¦ (². èá­µ»ñï­ëáÝ, øñÇë­ïá­Ý»áõÃ­Û³Ý Í³­·áõ­ÙÁ, ºñ¨³Ý, 1965 Ã., ¿ç 167): ²Ûë­ï»Õ, ѳ­í³­Ý³­µ³ñ, Ëáë­ùÁ í»­ñ³­µ»­ñáõÙ ¿ ³Û¹ ų­Ù³­Ý³Ï­Ý»­ñÇ Ññ»³ ùñÇë­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇÝ, ù³Ý­½Ç Ñáõ­¹³­Û³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý á­ñáß ¹ñáõÛíݻ­ñÇÝ Í³­Ýáà ÉÇ­Ý»­Éáí, ¹Åí³­ñ³­ ÝáõÙ »Ù ѳ­í³­ï³É, áñ ñ³µ­µÇ­Ý Ñá­·³ñ ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõÝ ÁÝ­¹áõ­Ý³Í û­ï³ñ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ Ï۳ݭùÇ Ù³­ëÇÝ: ƭѳñ­Ï», ÉÇ­ÝáõÙ »Ý ¨ µ³­ ó³­éáõíÛáõÝ­Ý»ñ: ú­ñǭݳÏ, Ññ»³ ñ³µ­µÇ Ü»á­ýÇ­ïÁ Ù³ñ¹­Ïáõí۳ÝÝ ³Ý·­Ý³­Ñ³­ï»­ÉÇ Í³­é³­ÛáõíÛáõÝ ¿ Ù³­ïáõ­ó»É` µ³­ó³­Ñ³Û­ï»­Éáí Ñáõ­¹³­ Û³­Ï³Ý Ïñá­ÝÇ ÑáõÛÅ ·³Õï­ÝÇ Í»­ë»­ñÇó Ù»­ÏÁ (Кровь в верованиях и суевериях челове­чества, Санкт-Петербург, 1995, с. 445-466): º­ÕÇ­ß»Ç »ñ­ÏáõÙ Ïñá­ÝÇÝ ë¨»é­Ýá­ñ»Ý ϳé­ã³Í Ñ³Û Ù³ñ­¹áõ Ýϳ­ ñ³­·ñÇ Ñ³­Ù³ñ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ÙdzÛÝ ³­í³­Õ»É áõ ³­Ù³­ã»É: ܳ¨` ß³­ï»ñë Ùï³­ÍáõÙ »Ýù, áñ º­ÕÇ­ß»Ý, ÉÇ­Ý»­Éáí Ïñá­Ý³­Ï³Ý ·áñ­ÍÇã, ·áõ­Ý³­½³ñ­¹»É 113

áõ ã³­÷³­½³Ýó­ñ»É ¿ Ñ³Û Ù³ñ­¹áõ ß»Õ­í³­ÍáõíÛáõ­ÝÁ Ï۳ݭùÇó: 곭ϳÛÝ, Ñû­·áõï º­ÕÇ­ß»Ç ³­Ý³­ã³­éáõÃ­Û³Ý ¿ Ëá­ëáõÙ ÝáõÛÝ û­ñ»­ñÇÝ Ñ³Û Ù³ñ­¹áõ Ñá­·»­íǭ׳­ÏÁ Ýϳ­ñ³·­ñáÕ å³ñ­ëÇó ³ñ­ù³ г½­Ï»ñ­ïÇ Ññá­í³ñ­ï³­ ÏÁ. §ØÇ áõ­ñÇß Ùá­Éá­ñáõíÛáõÝ ¿É. ³­ëáõÙ »Ý` §²ëï­í³Í, áñ ëï»Õ­Í»ó »ñ­ÏÇÝùÝ áõ »ñ­ÏÇ­ñÁ, »­Ï³í ¨ ÍÝí»ó ÙÇ ÏÝá­çÇó: ØÇ° ѳ­í³­ï³ù Ó»ñ ³­é³ç­Ýáñ¹­Ý»­ñÇÝ, á­ñáÝó ݳͭñ³­óÇ »ù ³Ý­í³­ÝáõÙ, á­ñáí­Ñ»ï¨ ë³ë­ ïÇÏ Ë³­µ»­µ³­Ý»ñ »Ý. ÇÝã-áñ Ëáë­ù»­ñáí áõ­ëáõ­ó³­ÝáõÙ »Ý, ·áñ­Íáí ѳÝÓÝ ã»Ý ³é­ÝáõÙ: ²­ëáõÙ »Ý` §ØÇë áõ­ï»­ÉÁ Ù»Õù 㿦, ¨ Ç­ñ»Ýù ã»Ý áõ­½áõÙ áõ­ï»É. §ÎÇÝ ³é­Ý»É å»ïù ¿¦, µ³Ûó Ç­ñ»Ýù Ýñ³ íñ³ ݳ­Û»É ¿É ã»Ý áõ­½áõÙ. §Ð³ñë­ïáõíÛáõÝ Åá­Õá­í»­ÉÁ, ³­ëáõÙ »Ý, ß³ï Ù»Õù ¿¦, µ³Ûó ³Õ­ù³­ïáõíÛáõ­ÝÁ ã³­÷Çó ³­í»­ÉÇ »Ý ·á­íáõÙ: гñ­·áõÙ »Ý Ãßí³­éáõí Ûáõ­ÝÁ ¨ å³ñ­ë³­íáõ٠ѳ­çá­ÕáõíÛáõ­ÝÁ. ͳխñáõÙ »Ý µ³Ë­ïÇ ³­Ýáõ­ÝÁ ¨ ËÇëï 峭˳­ñ³­ÏáõÙ »Ý ÷³­é³­íá­ñáõíÛáõ­ÝÁ. ëÇ­ñáõÙ »Ý ³Ý­ßáõù ѳ­ ·áõë­ïÁ ¨ ³­Ý³ñ· µ³­Ý»ñÝ ³­í»­ÉÇ »Ý ѳñ­·áõÙ, ù³Ý å³ï­í³­Ï³Ý­Ý»­ ñÁ. Ù³­ÑÁ ·á­í³­µ³­ÝáõÙ »Ý ¨ Ï۳ݭùÁ å³ñ­ë³­íáõÙ. Ù³ñ­¹áõ ÍÝáõÝ¹Ý ³­Ý³ñ­·áõÙ »Ý ¨ ·á­íáõÙ »Ý ³Ý­½³­í³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ: ºí »­Ã» Ù³ñ¹ ¹ñ³Ýó ÉëÇ ¨ ϳ­Ý³Ýó ãÙ»ñ­Ó»­Ý³, ßáõ­ïáí Ïѳë­ÝÇ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ í»ñ­çÁ (¾ç 53): ²Ûë µá­Éáñ ·ñ³Í­Ý»­ñÇóë ³­í»­ÉÇ í³ï­Ã³­ñ³­·áõÛÝÝ ³ÛÝ ¿, áñ ù³­ñá­ ½áõÙ »Ý, û ³ëï­í³Í Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ó»é­ùáí ˳㠵³ñÓ­ñ³ó­í»ó, ÝáõÛ­ÝÁ Ù»­é³í ¨ óխí»ó, ¨ ³­å³ ѳ­ñáõíÛáõÝ ³­é³í áõ »ñ­ÏÇÝù í»­ñ³­ó³í: ⿱ áñ ¹áõù ÇÝù­Ý»ñ¹ å»ïù ¿ ¹³­ï³ë­ï³Ý ³­Ý»Çù ³Û¹­åÇ­ëÇ ³­Ý³ñ­ Å³Ý áõë­ÙáõÝù­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ: ¸¨»­ñÁ, áñ ã³ñ »Ý, ã»Ý µéÝíáõÙ áõ ï³Ýç­ íáõÙ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ÏáÕ­ÙÇó, á°õñ ٭ݳó ³ëï­í³Í, µá­Éáñ ³­ñ³­ñ³Í­Ý»­ñÇ ³­ñ³­ñÇ­ãÁ. ³Ûë­åÇ­ëÇ µ³­Ý»ñ ³­ë»­ÉÁ Ó»½ ѳ­Ù³ñ ³­Ùáà ¿, ÇëÏ Ù»½ ѳ­Ù³ñ` ËÇëï ³Ý­Ñ³­í³­ï³­ÉÇ (¾ç 55): ìÝ³ë »Ù Ñ³­Ù³­ñáõÙ ³ñ­ùáõ­ ÝÇ ·³Ý­Ó³­ñ³ÝÝ ÁÝ­¹áõ­Ý»É Ó»ñ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ Ñ³ñ­ÏÁ, ¨ Ó»ñ ³­ñÇáõíÛáõÝÝ áõ ù³­çáõíÛáõÝÝ ¿É` ³­Ýû­·áõï, á­ñáí­Ñ»ï¨ ï·Ç­ïáõí۳ٵ Ùá­Éáñ­í»É »ù Ù»ñ ×ßÙ³­ñÇï Ïñá­ÝÇó, ³ëï­í³Í­Ý»­ñÇÝ ³­Ý³ñ­·áõÙ »ù, Ïñ³ÏÝ ëå³­ ÝáõÙ, çñ»­ñÁ åÕÍáõÙ ... ³­Ù»Ý ų­Ù³­Ý³Ï ϳ­Ý³Ýó ã»ù Ù»ñ­Ó»­ÝáõÙ: î»ë­ÝáõÙ »Ù Ó»½ ÇÝã­å»ë ³­Ý³­å³­ïÇ Ù»ç óñí³Í áõ Ùá­Éáñ­ í³Í ˳߭ݻñ ¨ »ë ß³ï í³­Ë»­ÝáõÙ »Ù` ãÉÇ­ÝDZ û ³ëï­í³Í­Ý»­ñÁ Ó»ñ å³ï­×³­éáí µ³ñ­Ï³­Ý³Ý áõ íñ»­ÅÁ Ù»­½³­ÝÇó ³é­Ý»Ý¦ (¾ç 93): г­Û»­ñÇë` ùñÇë­ïá­Ý»áõí۳­ÝÁ ³Ý­ë³­ë³Ý ϳé­ã³Í ÉÇ­Ý»­Éáõ Ù»Ï û­ñÇ­Ý³Ï ²­é³­ù»É ¸³í­ñÇ­Å»­óáõ (Ù³­Ñ³­ó»É ¿ 1670 Ã.) ³ß­Ë³­ïáõíÛáõ­ ÝÇó. §êå³­Ñ³Ý »­Ï³Í Ñ³Û Åá­Õá­íáõñ­¹Á çáõ­Õ³­Û»­óÇ­Ý»­ñÇó áõ »ñ¨³Ý­ 114

óÇ­Ý»­ñÇó µ³­óÇ ³Õ­ù³­ï³­ó³í... ºí Ýñ³Ýó ³Õ­ù³­ïáõÃ­Û³Ý Éáõ­ñÁ ѳ­ ë³í ß³­ÑÇÝ (²­µ³ë): Þ³­ÑÁ ϳݭã»ó Ù»­ÉÇù­Ý»­ñÇÝ ¨ ëñ³Ýó ³­ë³ó. §Îï³Ù Ó»½ ¹ñ³Ù áõ ÇÝãù ó­·³­íá­ñ³­Ï³Ý ·³Ý­Ó³­ñ³­ÝÇó Ó»ñ Ï۳ݭùÇ áõ ³å­ñáõë­ïÇ Ñ³­Ù³ñ, µ³Ûó å³Û­Ù³Ý Ϲݻ٠¨ ³Ûë å³Û­Ù³­ Ýáí Ïï³Ù: ä³Û­Ù³­ÝÁ ³Ûë ¿. ÇÝã áñ ï³­ÉÇë »Ù, Ó»½ ÷á­Ë³­ñǭݳ­µ³ñ »Ù ï³­ÉÇë »­ñ»ù ï³­ñÇ Å³Ù­Ï»­ïáí, »­ñ»ù ï³­ñÇ Ñ»­ïá å»ïù ¿ Ù»½ í»­ñ³­¹³ñÓ­Ý»ù: ºí ³Ûë ÷á­ËÁ áã û ß³­Ñáí áõ ïá­Ïá­ëáí »Ù ï³­ Éáõ, ³ÛÉ ³­é³Ýó ß³­ÑÇ, áñ­å»ë­½Ç ¹áõù ³Û¹ ³­é³Í ¹ñ³­Ùáí ³é¨ïáõñ ³­Ý»ù, ß³­Ñ»ù ¨ ÝáõÛÝ ß³­ÑÁ Ïå³ñ·¨íÇ Ó»½, áñ ãÙݳù Ý»­ÕáõíÛáõÝ­ Ý»­ñÇ Ù»ç, ³ÛÉ ÑÇÙù ÉÇ­ÝÇ Ó»½ ³é¨ïñÇ, ß³­Ñ»­Éáõ ¨ Ýñ³­Ýáí ³å­ñ»­Éáõ: ²ñ¹` Ó»½­ÝÇó ³­Ù»Ý Ù»­ÏÁ, áí ¿É áñ ³é­ÝÇ Ã³­·³­íá­ñ³­Ï³Ý ¹ñ³­ÙÇó, »ñµ µ»­ñÇ ³­é³Í ¹ñ³­ÙÁ ¨ í׳­ñÇ Ã³­·³­íá­ñÇ ·³Ý­Ó³­ñ³­ÝÇÝ, ³­½³ï ÏÉÇ­ÝÇ: ÆëÏ »­Ã» ÉÇ­ÝÇ Ù»­ÏÁ, áñ ³­é³Í ¹ñ³­ÙÁ ãí׳­ñÇ, ³ÛÉ ¹ñ³­ÙÁ Ï»­ñ³Í, í³ï­Ý³Í, Ïáñó­ñ³Í ÉÇ­ÝÇ ¨ áñ¨¿ µ³Ý ãáõ­ÝÇ, áñ í׳­ñÇ, ³ñ¹` ³Û¹­åÇ­ëÇÝ ¹ñ³­ÙÇ ÷á­Ë³­ñ»Ý ϳ٠Çñ ѳ­í³­ïÇó å»ïù ¿ ¹³é­Ý³ ٳѭٻ­¹³­Ï³Ý ¨ ϳ٠áñ­¹áõÝ, ¹ëï»­ñÁ å»ïù ¿ ï³, áñ ÉÇ­ÝÇ Ã³­·³­íá­ñ³­Ï³Ý ͳ­é³¦: êñ³Ýó ·ÇÝÝ ¿É ѳÛï­Ý»ó. áí ¹ñ³Ù ãáõ­ÝÇ ï³­Éáõ, ãáñë Ãáõ­Ù³­ÝÇ ÷á­Ë³­ñ»Ý áñ­¹áõÝ Ïï³, »­ñ»ù Ãáõ­ Ù³­ÝÇ ÷á­Ë³­ñ»Ý ¹ëï»­ñÁ: ÆëÏ Ñ³ñ­µ»­óáÕ, ³Ý­Ë»Éù, ³Ý­ÙÇï, ³Ý­µ³­ ݳ­Ï³Ý Ù³ñ­¹ÇÏ á°ã ëϽµáõÙ Ùï³­Í»­óÇÝ, á°ã ¿É í»ñ­çÇÝ Ý³­Û»­óÇÝ, û ÇÝã ¿ ÉÇ­Ý»­Éáõ ³Ûë ·áñ­ÍÇ í»ñ­çÁ. ³ÛÉ, ÉÇ­Ý»­Éáí ǵñ¨ ³Ý­µ³Ý áõ ³Ý­ÙÇï ³­Ý³­ëáõÝ, ·Ý³­óÇÝ ³­é³Ý ó­·³­íá­ñ³­Ï³Ý ¹ñ³­ÙÁ, á­ñÁ û­ÓÇ Ù³­Ñ³­ ñ³ñ ÃáõÛÝ ¿ñ ¨ Ýñ³Ýó Ïáñëï­Û³Ý å³ï­×³é: ÆëÏ ·³ÝÓ ³é­ÝáÕ »­½³­ ÝÙ³Ý Ù³ñ­¹ÇÏ áã ÙdzÛÝ ãß³­Ñ»­óÇÝ, ³Ûɨ ¹ñ³­Ù³·­ÉáõËÝ ¿É Ïáñó­ñÇÝ, á­Ù³Ýù ãù³­íá­ñáõíÛáõ­ÝÇó, á­Ù³Ýù ³Ý­Ë»É­ùáõíÛáõ­ÝÇó, á­Ù³Ýù ù³­Õ³­­ùÇ ³é¨ïñÇ ³Ý­ï»Õ­Û³­ÏáõíÛáõ­ÝÇó, ¹ñ³­ÙÁ Ï»­ñ³Ý – í³ï­Ý»­óÇÝ, óÝóË»­ óÇÝ ¨ ó­·³­íá­ñÇ ïí³Í ¹ñ³­ÙÁ Ïáñó­ñÇÝ: ... Äá­Õá­íáõñ­¹Á ѳ­í³­ ù»ó Çñ µá­Éáñ ¹áõëï­ñ»­ñÇÝ ¨ áõëï­ñ»­ñÇÝ, µ»­ñ»ó ϳݷ­Ý»ó­ñ»ó ó­·³­íá­ñÇ ³éç¨` ³­ë»­Éáí. §ø³Ý­½Ç ¹ñ³Ù ãáõ­Ý»Ýù, áñ ïí³Í å³ñï­ùÇ ¹Ç­Ù³ó í׳­ñ»Ýù ó­·³­íá­ñÇÝ, Ù»ñ áõëï­ñ»­ñÇÝ áõ ¹áõëï­ñ»­ñÇÝ ï³­ÉÇë »Ýù ó­·³­íá­ñÇÝ, áñ­å»ë ϳݭ˳í å³Û­Ù³­Ý³­íáñ­í»­óÇÝù¦ (²­é³­ù»É ¸³í­ñÇ­Å»­óÇ, ä³ï­ÙáõíÛáõÝ, ºñ¨³Ý, 1988 Ã., ¿ç 124-128): Þ³­ÑÇÝ ïí³Í å³­ï³ë­Ë³­ÝÇó å³ñ½ ѳë­Ï³ó­íáõÙ ¿, áñ Ñ³Û Ñ³­Ù³ÛÝ­ùÁ Ññ³­Å³ñ­íáõÙ ¿ (ÇÝã­å»ë Ýϳ­ñ³·­ñáõÙ ¿ Ñ»­Õǭݳ­ÏÁ` áÕ­ 115

µáí áõ ɳ­óáí) Çñ ³­å³­·³­ÛÇó, ÙdzÛÝ Ã» ³Ý­ë³­ë³Ý å³Ñ­å³Ý­íÇ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ѳ­í³ï­ùÁ. ¨ ϳñ­Í»ë û ÙdzÛÝ Ù»Ï å³Û­Ù³Ý ¿ »­Õ»É` §áñ­å»ë ϳݭ˳í å³Û­Ù³­Ý³­íáñ­í»­óÇÝù¦, ³Û­ëÇÝùÝ` ѳ­í³ï­ ùÇó Ññ³­Å³ñ­í»­ÉÁ, Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë, ³ÝùÝ­Ý»­ÉÇ ¿: ¸Åµ³Ë­ï³­µ³ñ, ¸³í­ñÇ­Å»­óáõ Ýϳ­ñ³·­ñ³­ÍÁ µ³­ó³ñ­Ó³­Ïá­ñ»Ý ѳ­Ù³­ÑáõÝã ¿ 1300 ï³­ñÇ ³­é³ç º­ÕÇ­ß»Ç Ýϳ­ñ³·­ñ³­ÍÇÝ` §Ø»Ýù µá­Éáñë Ù»ñ »Õ­µ³Ûñ­ Ý»­ñÇÝ áõ áñ­¹Ç­Ý»­ñÇÝ ¨ µá­Éáñ ëÇ­ñ»­ÉÇ­Ý»­ñÇÝ ÝíÇ­ñ»É »Ýù ¨ ƭ볭ѳ­ÏÇ å»ë ϳ­å³Í ¹ñ»É »Ýù ëáõñµ ë»­Õ³­ÝÇ íñ³. ÁÝ­¹áõ­ÝÇ°ñ, î»°ñ, Ù»ñ ³Ûë ϳ­Ù³­íáñ Ýí»­ñÁ¦: ·. §îñ¹³­ïÁ, ×Çßï ·Ý³­Ñ³­ï»­Éáí ëï»ÕÍ­í³Í Ç­ñ³­íǭ׳­ÏÁ, ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ Ñéã³­Ï»ó å»­ï³­Ï³Ý Ïñáݦ: ¸³­ ñ»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï ùñÇë­ïá­Ý»áõÃ­Û³Ý Ùáõï­ùÁ ×Çßï ³Û¹­å»ë »Ý Ý»ñ­Ï³­ Û³ó­ñ»É, ¨ ³­å³­·³­ÛáõÙ, »­Ã» á­ãÇÝã ã÷áË­íÇ, ³Û¹­å»ë ¿É ÏÝ»ñ­Ï³­Û³ó­ Ý»Ý, ù³Ý­½Ç »­Ï»­Õ»­óÇÝ »­Õ»É áõ ÙÝáõÙ ¿ Ù»ñ å³ï­Ù³·­ñáõÃ­Û³Ý ¨ Ù»ñ ÙïùÇ-Ùï³­Í»­É³­Ï»ñ­åÇ áõ í³ñ­ù³·­ÍÇ ïÇ­ñ³­Ï³­ÉÁ: ²­·³­Ã³Ý­·»­Õá­ëÁ ³ÛÝ­åÇ­ëÇ ï»­Õ»­ÏáõíÛáõÝ­Ý»ñ ¿ ѳ­Õáñ­¹áõÙ, á­ñáÝ­ óÇó å³ñ½ áõ á­ñá­ß³­ÏÇ Ñ³ë­Ï³ó­íáõÙ ¿, áñ г­Ûáó Ø»Í ³ñ­ù³ îñ¹³­ ïÁ áã ÙdzÛÝ ùñÇë­ïáÝ­Û³ ¹³é­Ý³­Éáõ ó³Ý­ÏáõíÛáõÝ áõ Ùï³­¹ñáõíÛáõÝ ãÇ áõ­Ý»­ó»É, ³Ûɨ ³­ï»É ¿ ³Û¹ Ïñá­ÝÁ, ÇëÏ Ýñ³­ÝÇó ³­é³ç ó­·³­íá­ ñáÕ­Ý»­ñÇ` ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõÝ ÁÝ­¹áõ­Ý»­Éáõ Ùï³¹­ñáõÃ­Û³Ý Ù³­ëÇÝ áñ¨¿ Ëáëù ãϳ: г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ ù³­Õ³­ù³­ódz­Ï³Ý å³­ï»­ñ³½­Ùáí áõ­Õ»Ïó­íáÕ Ïñá­Ý³­Ï³Ý Ñ»­Õ³­÷á­ËáõÃ­Û³Ý Ý³­Ë³­ß»­ÙÇ Ù³­ëÇÝ ²­·³­Ã³Ý­·»­Õá­ëÁ ·ñáõÙ ¿. §ØÇÝã­¹»é îñ¹³­ïÁ Ëáñ­ÑáõÙ ¿ñ ³ÛÉ ëÇ­ñ³­ß³­Ñáõí۳ٵ Ëá­ ë»É Ýñ³ Ñ»ï, ¨ ÏÛ³Ýù áõ å³­ïÇí Ëáë­ï³­Ý³É, á­ñáÝó ݳ ã¿ñ ¿É Éë»­Éáõ. §º­Ã» ³Ûë Ëáë­ù»­ñÇÝ ¿É ãÉëÇ, ³­ëáõÙ ¿ñ, ¹»é ³­í»­ÉÇÝ Ï³­Ý»Ù áõ Ïã³ñ­ã³­ñ»Ù¦: ²­å³ Ýñ³Ý Ùá­ï»­ó³í ݳ­Ë³­ñ³ñ­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁ, á­ñÇ ³­Ýáõ­ÝÁ î³­×³ï ¿ñ` ³ñ­ù³­ÛÇ ëå³­ñ³­å»ï ²ñ­ï³­í³­ÝÇ ÷»­ë³Ý: êÏë»ó Ëá­ë»É áõ ï»­Õ»­ÏáõíÛáõÝ ï³É ¨ ³Ûë­å»ë ³­ë³ó Ýñ³ Ù³­ëÇÝ. §à­ñáí­Ñ»ï¨ ë³ ³ñ­Å³­ÝÇ ã¿ ³å­ñ»­Éáõ, ¹ñ³ ѳ­Ù³ñ ¿É ãÇ Ï³­ Ù»­ÝáõÙ ³å­ñ»É áõ ÉáõÛ­ëÁ ï»­ëÝ»É, ù³Ý­½Ç ³Ûë­ù³Ý ų­Ù³­Ý³Ï ¿, áñ Ù»½ Ùáï µÝ³Ï­íáõÙ ¿ ¨ ã¿ÇÝù ׳­Ý³­ãáõÙ Ýñ³Ý: ´³Ûó ¹³ áñ­¹ÇÝ ¿ Ù³­Ñ³­å³ñï ²­Ý³­ÏÇ, áñÝ ëå³­Ý»ó ùá Ñá­ñÁ` Êáë­ñá­íÇÝ ¨ ˳­í³ñ µ»­ñ»ó г­Ûáó ³ß­Ë³ñ­ÑÇÝ, Ïáñë­ïÇ 116

áõ ·»­ñáõÃ­Û³Ý Ù³ï­Ý»ó ³Ûë »ñ­ÏÇ­ñÁ: ²ñ¹` ¹³ ³ñ­Å³­ÝÇ ã¿ ³å­ñ»­Éáõ, ù³­ÝÇ áñ íñǭų­å³ñ­ïÇ áñ­¹Ç ¿¦ (²­·³­Ã³Ý­·»­Õáë, 121): ¸Åµ³Ë­ï³­µ³ñ, îñ¹³­ïÁ íñÇ­å»ó: àÕ­µ»ñ­·³­Ï³Ý ¿, áñ Ñ»­ é³­ï»ë ׳ïÝ áõ Çñ ѳ­Ù³­ËáÑ­Ý»­ñÁ ãϳ­ñá­Õ³­ó³Ý Édzñ­Å»­ùá­ñ»Ý ѳ­Ù³ËÙ­µ»É ³½­·³­ÛÇÝ áõ­Å»­ñÁ, ¨ ϳ­ï³ñ­í»ó áÕ­µ»ñ­·³­Ï³­ÝÁ: ÆÝÓ Ù³ï­ã»­ÉÇ å³ï­Ù³·­ñáõíÛáõ­ÝÁ óáõÛó ¿ ï³­ÉÇë, áñ ¶ñÇ­·áñ §Éáõ­ë³­íá­ñÇ­ãÁ¦ Çñ ·³­Õ³­÷³­ñÇÝ ÝíÇ­ñáõ­ÙÇ, Ýå³­ï³­ÏÇÝ Ñ³ë­Ý»­ Éáõ ³Ý­Ïáï­ñáõÙ Ñ»­ï¨á­Õ³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ¨ ³ÝÓ­Ýáõ­ñ³­óáõí۳Ý, ÇÝã­å»ë ݳ¨ Ù³ñ­¹áõ Ñá­·»­Ï³­ÝÇ íñ³ ³Ûɨ³ÛÉ Ó¨»­ñáí ³½­¹»­Éáõ ¨ ¹Ç­í³­Ý³­·Ç­ ï³­Ï³Ý ÝñµáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ ïÇ­ñ³­å»­ï»­Éáõ ßÝáñ­ÑÇí ѳ­ë»É ¿ Çñ Ýå³­ ï³­ÏÇÝ: ÆÝã­å»ë ÷³ë­ï³·ñ­í³Í ¿ ³Û¹ ų­Ù³­Ý³Ï­í³ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÇ ·áñ­Í»­ñáõÙ, å³ñè ¶ñÇ­·á­ñÁ г­Ûáó îñ¹³ï ó­·³­íá­ñÇÝ ùñÇë­ ïáÝ­Û³ ¹³ñÓ­Ý»­Éáõó Ñ»­ïá, ÷³ë­ïá­ñ»Ý, ¹³ñ­Ó»É ¿ г­Û³ë­ï³­ÝÇ ï»­ñÁ` û° ³ß­Ë³ñ­ÑÇÏ ¨ û° Ïñá­Ý³­Ï³Ý: ²Û¹ ÝáõÛÝ ¶ñÇ­·áñÝ ¿ »­Õ»É Ù»ñ ºñÏ­ñÇ ¨° ó­·³­íá­ñÁ, ¨° ëå³­ñ³­å»­ïÁ, ¨° Ñá·¨áñ ³­é³ç­ Ýáñ­¹Á, ¨° áõ­ëáõó­ã³­å»­ïÁ, ÇëÏ ýÇ­½Ç­Ï³­Ï³Ý ½á­ñ»­Õáõí۳ٵ ѳÛï­ÝÇ îñ¹³­ïÇÝ, Ç óáõÛó Åá­Õáíñ­¹Ç, û·­ï³­·áñ­Í»É ¿ áñ­å»ë ÙÇ á­Õáñ­Ù»­ÉÇ ËñïíǭɳÏ` ³ñ­ù³­Û³­Ï³Ý ѳ­·áõë­ïáí ·ó»É ¿ г­Ûáó µ³­Ý³­ÏÇ ³­é³­ çÁ, ÇëÏ ÇÝùÝ ³Û¹ ÝáõÛÝ µ³­Ý³­ÏÇ ·ÉáõËÝ ³Ý­ó³Í` áãÝ­ã³ó­ñ»É ¿ г­Ûáó ëñµ³­í³Û­ñ»­ñÁ, ùñÙ»­ñÇÝ, ³½Ý­í³­Ï³­Ýáõí۳­ÝÁ, Ù»ñ ݳËÝ­Û³ó ³ëï­ í³Í­Ý»­ñÇó ãÑñ³­Å³ñ­íáÕ Ñ³Û Ù³ñ¹­Ï³Ýó ¨ ïÇ­ñ³­ó»É Ýñ³Ýó ѳñë­ ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ: ú­ï³ñ »ñÏñ­Ý»­ñÇó µ»ñ­í³Í-Ññ³­íÇñ­í³Í û­ï³­ñ³½­ ·Ç Ñá·¨á­ñ³­Ï³Ý­Ý»­ñÇÝ ¿ ѳÝÓ­Ý»É Ïá­Õáåï­í³Í-½³í­Ã³Í áë­ÏÇÝ áõ ³ñ­Í³­ÃÁ, ϳɭí³Íù­Ý»­ñÁ, ǭѳñ­Ï», Ç­ñ»Ý å³­Ñ»­Éáí Ïá­Õáå­ï³Í-³­ í³­ñ³­é³Í áë­Ïáõ, ³ñ­Í³­ÃÇ ¨ ϳɭí³Í­ùÇ §³é­Ûáõ­ÍÇ µ³­ÅÇ­ÝÁ¦: Üñ³ ÑÇ٭ݳ­ñ³ñ ·áñ­Í»­ñÇó ¿ Ý³¨ ѳ­Ûáó ³½­·³­ÛÇÝ µ³­Ý³­ÏÁ »­Ï»­Õ»­ó³­ Ï³Ý µ³­Ý³­ÏÇ í»­ñ³­Í»­ÉÁ: ö³ë­ïá­ñ»Ý, гۭñ»­Ý³­å³ßï µ³­Ý³­ÏÇÝ ¹³ñÓ­ñ»É ¿ ëÇá­Ý³­å³ßï ¨ Ç­ñ»Ý ÍÝáÕ Åá­Õáíñ­¹ÇÝ Ïá­ïá­ñáÕ µ³­Ý³Ï: ¶ñÇ­·á­ñÇ ÑÇ٭ݳ­ñ³ñ ·áñ­Í»­ñÇó ¿ Ý³¨ Ñ³Û Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ñÇÝ áñ­å»ë Ûáõ­ ñ³­Ñ³­ïáõÏ »­ÝÇ­ã»­ñÇ­Ý»ñ ÏñûÉÝ áõ ¹³ë­ïdz­ñ³­Ï»­ÉÁ: ÆëÏ îñ¹³­ïÁ, Ç áÕ­µ»ñ­·áõíÛáõÝ Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç, ³ñ­¹»Ý áñ­å»ë ¶ñÇ­·á­ñÇ Ñå³­ï³ÏëïñáõÏ Ã³­·³­íáñ, Åá­Õáíñ­¹ÇÝ Ññ³­Ù³­Û»É ¿` ³Ý­í»­ñ³­å³­Ñá­ñ»Ý »Ý­Ã³ñÏ­í»É ³Û¹ ÝáõÛÝ ¶ñÇ­·á­ñÇ Ï³Ù­ùÇÝ, ÇëÏ ÇÝ­ùÁ Çñ §Ù»Õ­ù»­ñǦ ù³­íáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ñ Ññ³­Å³ñ­í»É ¿ ³ß­Ë³ñ­ÑÇÏ Ï۳ݭùÇó ¨ ù³­ñ³Ûñ­ Ý»­ñáõÙ ³å­ñ»É ׷ݳ­ÏÛ³ó Ï۳ݭùáí: ºí ³Û¹­ï»Õ ¿É ݳ Ï۳ݭùÇ ãÇ 117

³ñ­Å³­Ý³­ó»É: Àëï á­ñáß ³Õµ­Ûáõñ­Ý»­ñÇ, Ýñ³Ý ÃáõÛÝ ¿ Ù³­ïáõó­í»É, ÇÝ­ ãÇÝ Ý³ ÉÇá­íÇÝ ³ñ­Å³­ÝÇ ¿ñ: ºí å³ñ­ë³­í³Ý­ùÇ ³ñ­Å³­ÝÇ ³Ûë­åÇ­ëÇ Ã³­·³­íá­ñÁ ³é ³Û­ëûñ Ñáñ­çáñç­íáõÙ ¿ áñ­å»ë §Ø»Í¦: ºÉ­Ý»­Éáí ëϽµÝ³Õµ­Ûáõñ­Ý»­ñÇó, ûñ¨ë ­×Çßï ÏÉÇ­ÝÇ, »­Ã» îñ¹³­ïÇ Ã³­·³­íá­ñ»­Éáõ ų­Ù³­Ý³­ÏÁ ë³Ñ­Ù³­Ý³­÷³Ï­íÇ 301 Ãí³­Ï³­Ýáí, ÇëÏ 301-325 Ãí³­Ï³Ý­Ý»­ñÁ ѳ­Ù³ñ­í»Ý å³ñè ¶ñÇ­·á­ñÇ Ã³­·³­íá­ñáõí Û³Ý ï³­ñÇ­Ý»ñ. ³Û­ëÇÝùÝ` Ù»ñ ó­·³­íá­ñ³ó ó³Ý­ÏáõÙ Ý»­ñ³­é»É ¶ñÇ­ ·áñ §Éáõ­ë³­íáñ­ãÇݦ: гñ­Ï³í, ¹Åí³ñ ¿ г­Ûáó 廭ﳭϳ­ÝáõíÛáõ­ÝÁ í»­ñ³­Ï³Ý·­ÝáÕ ¨ á­ñá­·³Ûà ÁÝ­Ï³Í îñ¹³ï ó­·³­íá­ñÇ ·áñ­Íáõ­Ý»áõí۳­ÝÁ Ùdzݭ߳­Ý³Ï ·Ý³­Ñ³­ï³­Ï³Ý ï³É, ù³Ý­½Ç ³Û¹ Ù³­ëÇÝ ï»­Õ»­ÏáõíÛáõÝ Ñ³­Õáñ­¹áÕ­ Ý»­ñÁ »­Õ»É »Ý Ïñá­Ý³­Ï³Ý ß³­Ñ³·ñ­·Çé ·áñ­ÍÇã­Ý»ñ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ ³Û¹ ï»­Õ»­ÏáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ ¿É å³Ñ­å³Ý­í»É áõ Ù»½ »Ý ѳ­ë»É ÝáõÛÝ­å»ë Ïñ᭠ݳ­Ï³Ý ·áñ­ÍÇã­Ý»­ñÇ ÙÇ­çá­óáí: Îñá­Ý³­Ï³Ý ·áñ­ÍÇã ¿ »­Õ»É ݳ¨ Ñáõ­ ¹³­Û³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ·Ç­ï³Ï å³ñè ¶ñÇ­·á­ñÁ: гÛï­ÝÇ ¿, áñ ëñ³Ýù ù³­ñá½­í»­ÉÇù ¹³­í³­Ý³Ý­ùÇ ÝñµÇÝ ËݹÇñ­Ý»­ñÇ Ç­Ù³­óáõÃ­Û³Ý Ñ»ï ٻϭ ï»Õ ïÇ­ñ³­å»­ïáõÙ »Ý ݳ¨ Ù³ñ¹­Ï³Ýó íñ³ Ñá­·»­µ³­Ýá­ñ»Ý, ¹»­Õ»­ ñáí ¨ ³ÛÉ ÙÇ­çáó­Ý»­ñáí ³½­¹»­Éáõ Ñݳñù­Ý»­ñÇÝ ¨ ãÇ µ³­ó³é­íáõÙ, áñ îñ¹³­ïÁ »ñ­Ï³ñ ï³­ñÇ­Ý»ñ »Ý­Ã³ñÏ­í»É ¿ ³Û¹­åÇ­ëÇ ³½­¹»­óáõíÛáõÝ­ Ý»­ñÇ: »­å»ï¨ ¹³­ë³·ñ­ùÇ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÁ ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ñÇÝ Ñ³­Ùá­ ½áõÙ »Ý, áñ §îñ¹³­ïÁ, ×Çßï ·Ý³­Ñ³­ï»­Éáí ëï»ÕÍ­í³Í Ç­ñ³­íǭ׳­ÏÁ, ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ Ñéã³­Ï»ó å»­ï³­Ï³Ý Ïñáݦ, ë³­ ϳÛÝ, û­ñǭݳÏ, ´áõ­½³Ý­¹Ç` §îñ¹³ï ó­·³­íá­ñÇÝ ³­Ï³­Ù³ Ñݳ­½³Ý­ ¹»­ÉÁ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý Ïñá­ÝÇݦ (ö³íë­ïáë ´áõ­½³Ý¹, г­Ûáó å³ï­ ÙáõíÛáõÝ, ºñ¨³Ý, 1987 Ã., ¿ç 13) ³ñ­ï³­Ñ³Û­­ïáõíÛáõ­ÝÁ »Ý­Ã³¹­ñ»É ¿ ï³­ÉÇë, áñ ³Û¹ û­ñ»­ñÇÝ, ѳ­í³­Ý³­µ³ñ, Ùáõà ·áñ­Í»ñ »Ý ϳ­ï³ñ­í»É: ܳ¨` ³Ýѭݳñ ¿ ãÝß»É, áñ г­Ûáó îñ¹³ï ³ñ­ù³Ý, ÙÇÝã ùñÇë­ïáÝ­Û³ ¹³é­Ý³­ÉÁ, Ç­ñáù ³Ýݭϳ­ñ³·­ñ»­ÉÇ Ù»­Í³­·áñ­ÍáõíÛáõÝ­Ý»ñ ¿ ϳ­ï³­ñ»É: º­Ã» Ç­ñ³­íǭ׳­ÏÁ ×Çßï ·Ý³­Ñ³­ï»­Éáõ Ù³­ëÇÝ ¿ Ëáë­íáõÙ, ³­å³ å»ïù ¿ ³ë­íÇ, áñ ³Û¹­å»ë í³ñ­í»É ¿ ¶ñÇ­·á­ñÁ Çñ Ñáñ` ²­Ý³­ÏÇ Ó»é­ ùáí ëï»Õ­Í³Í ³­ÝÇ߭˳­ÝáõÃ­Û³Ý áõ ù³á­ëÇ å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñáõÙ` Ï۳ݭùÁ ãϳ­ñ¨á­ñáÕ ¨ Ù³­ÑÁ ÷³­é³­µ³­ÝáÕ Ïñá­ÝÁ å³ñ­ï³¹­ñ»­Éáí Ñ³Û Åá­ Õáíñ­¹ÇÝ: Æ áÕ­µ»ñ­·áõíÛáõÝ Ù»½, ÐЭ ³Û­ëûñ­í³ Ç߭˳­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, ÑÇÙ­ ݳ­Ï³­ÝáõÙ ã˳˭ﻭÉáí ï³ëÝ­Ûáí¹³ñ­Û³ ³­í³Ý­¹áõÛ­ÃÁ, ³­ç³Ï­óáõÙ ¿ 118

»­Ï»­Õ»­óáõÝ` г­Ûáó å³ï­ÙáõÃ­Û³Ý ³­é³Ý­ÓÇÝ ¹ñí³·­Ý»­ñÁ »­Ï»­Õ»­óáõ ׳­ß³­ÏÇÝ Ñ³ñ­Ù³­ñ»ó­Ý»­Éáõ ¨ Ñ³Û Ù³ñ­¹áõÝ ³Ýӭݳ­Ï³Ý áõ ³½­·³­ÛÇÝ Ýå³­ï³Ï­Ý»­ñÇó ¨ Ç­ñ³­Ï³Ý Ï۳ݭùÇó ß»­ÕáÕ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»ñ Ù³­ïáõ­ ó»­Éáõ ·áñ­ÍáõÙ: ²ñ¹­ÛáõÝ­ùáõÙ` Ýñ³Ýù ¹åñáó »Ý Ùïóñ»É ËÇëï íï³Ý­ ·³­íáñ ÙÇ ³­é³ñ­Ï³: ºí ¹³ ÉÇá­íÇÝ Ñ³ë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¿, »­Ã» ٳݭϳ­ ѳ­ë³Ï ï³­ñÇ­ùÇó Ù³ñ­¹áõÝ ãÙ³­ïáõó­í»Ý µ³­Ý³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ Ùó·­ ÝáÕ áõ µ³­Ý³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÇó ½ñÏáÕ, ïñ³­Ù³­µ³­Ýáõí۳­ÝÁ ã»Ý­Ã³ñÏ­ íáÕ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»ñ, ³­å³ ³­éáÕç µ³­Ý³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý å³­ñ³­·³­ÛáõÙ Ù³ñ­¹Á ѻ߭ïáõí۳ٵ ϵ³­ó³­Ñ³Û­ïÇ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý Ïñá­ÝÇ µáõÝ Ýå³­ï³­ÏÁ: ÆëÏ ÇÝã­å»ë ѳÛï­ÝÇ ¿, ³Û¹ Ýå³­ï³­ÏÁ ëÇá­Ýǽ­ÙÇ Íñ³·­ñÇ Ç­ñ³­Ï³­Ý³­óáõÙÝ ¿: г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ å»­ï³­Ï³Ý ÏñáÝ ÁÝ­¹áõ­Ý»­Éáõ ³éÝ­ãáõí۳ٵ Ë»­Õ³Ã­Ûáõñ­í³ÍÝ áõ ëáõ­ïÁ Ù³­ïáõ­ó»­Éáõ ¨ ÏñáÝ ù³­ ñá­½»­Éáõ ÷á­Ë³­ñ»Ý ÐÐ Ïñ­ÃáõÃ­Û³Ý ¨ ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý Ý³­Ë³­ñ³­ñáõíÛáõ­ ÝÁ å³ñ­ï³­íáñ ¿ ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ñÇÝ ï»­Õ»­Ï³ó­Ý»É áõ ½·áõ­ß³ó­Ý»É, áñ å³ï­ÙáõÃ­Û³Ý Ù»ç µ³­½áõÙ ¹»å­ù»ñ »Ý »­Õ»É, »ñµ áñ¨¿ ϳ­éáõÛó ϳ­ñá­Õ³­ó»É ¿ Çñ ß³­Ñ»ñÝ ³ñ­ï³­Ñ³Û­ïáÕ ·³­Õ³­÷³­ñÁ Ù³­ïáõ­ó»É áõ­ ñÇß Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇÝ: γñ­ÍáõÙ »Ù, ³­ë³­ÍÇÝ Ñ³­Ù³­ÑáõÝã ¿ Ñ»ï¨Û³É ù³Õ­í³Í­ùÇ µá­í³Ý­¹³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ. §Ð³­ñ³í­³­Ù»­ñÇÏ­Û³Ý Ùµ³­Û³ ó»­ÕÇ Ï³­Ý³Ûù ëå³­ÝáõÙ ¿ÇÝ µá­Éáñ »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇÝ, µ³­óÇ í»ñ­çÇ­ÝÇó ϳ٠Ýñ³­ÝÇó, á­ñÇÝ Ñ³­Ù³­ñáõÙ ¿ÇÝ í»ñ­çÇ­ÝÁ: º­Ã» ¹ñ³­ÝÇó Ñ»­ïá ÏÇ­ÝÁ Ýá­ñÇó ÑÕdz­ÝáõÙ ¿ñ, Ýá­ñ³­ÍÇ­ÝÁ ¹³­ï³­å³ñï­í³Í ¿ñ: г­­½Çí û ѳñÏ Ï³ñ ½³ñ­Ù³­Ý³­Éáõ, áñ ³Ûë ëá­íá­ñáõÛ­ÃÇ Ñ»ï¨³Ý­ùáí áãÝ­ã³­ó³í Ùµ³­Û³ Åá­Õá­íáõñ­¹Á, á­ñÁ »ñ­Ï³ñ ï³­ñÇ­Ý»ñ Çë­å³­Ý³­óÇ­Ý»­ñÇ ³­Ù»­ ݳ­ë³ñ­ë³­÷»­ÉÇ Ãßݳ­ÙÇÝ ¿ñ¦ (æ»ÛÙë æáñç üñ»­½»ñ, àë­Ï» ×Ûáõ­ÕÁ, ºñ¨³Ý, 1989 Ã., ¿ç 349): ²÷­ëáë, üñ»­½»­ñÁ ãÇ ·ñáõÙ, û Ùµ³­Û³ Åá­Õáíñ­¹Ç Ù»ç ³Û¹ Ù³­Ñ³­µ»ñ ·³­Õ³­÷³­ñÁ ÇÝã­å»ë ¿ ó­÷³Ý­ó»É... ¹. ¸³­ë³·ñ­ùÇ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÁ ³Ïݭѳۭïá­ñ»Ý ã»Ý ó³Ý­Ï³­Ýáõ٠ϳ­ ï³ñ­í³Í ¹³­í³¹­ñáõíÛáõ­ÝÁ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­Ý»É ³ÛÝ­å»ë, ÇÝã­å»ë Ý»ñ­Ï³­ Û³ó­ÝáõÙ ¿ ³Ý­·³Ù ²­·³­Ã³Ý­·»­Õá­ëÁ: Üñ³Ýù å³ñ­½³­å»ë Ù»Õ­Ù³ó­ ÝáõÙ »Ý å³ñè ²­Ý³­ÏÇ Ï³­ï³­ñ³­ÍÁ, û­ñǭݳÏ, ·ñ»­Éáí` §²­Ý³­ÏÇÝ Ñ³­çáÕ­íáõÙ ¿ Ù³­Ñ³­óáõ íÇ­ñ³­íá­ñ»É Êáë­ñáí ó­·³­íá­ñÇÝ, á­ñÇ Ù³­ ÑÇó Ñ»­ïá å³ñ­ëÇó ó­·³­íá­ñÁ ѳñ­Ó³Ï­íáõÙ ¿ г­Û³ë­ï³­ÝÇ íñ³ ¨ ·ñ³­íáõÙ ³Ûݦ: ²ÛÝ ¹»å­ùáõÙ, »ñµ Áëï ²­·³­Ã³Ý­·»­Õá­ëÇ, Êáë­ñá­íÁ 119

ï»­ÕáõÙ Ù³­Ñ³­ÝáõÙ ¿, ¨ ÙdzÛÝ Ñá­·»­í³ñ­ùáõ٠ѳëó­ñ»É ¿ Ññ³­Ù³­Û»É, áñ­å»ë­½Ç áãÝ­ã³ó­Ý»Ý ²­Ý³­ÏÇ áõ Ýñ³ »Õ­µáñ ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÁ (§²­Ý³­ÏÁ Çñ ѳ­ñ³­½³ï »Õ­µáñ Ñ»ï ó­·³­íá­ñÇÝ Ù»­Ïáõ­ëÇ ÙÇ ÏáÕÙ ï³­Ý»­Éáí` ǵñ û ½µá­ë³Ý­ùÇ Ï³Ù Ýñ³ Ñ»ï Ëáñ­Ñáõñ¹ ³­Ý»­Éáõ Ýå³­ï³­Ïáí, ¨ åáÕ­ å³­ï» ëáõ­ë»ñ­Ý»­ñÁ Ï»ë Ù»ñ­Ï³ó­ñ³Í å³­Ñ»­Éáí` ѳݭϳñÍ ³Ýë­å³­ ë»­ÉÇá­ñ»Ý ½»Ý­ù»­ñÁ µ³ñÓ­ñ³ó­ñÇÝ ¨ ó­·³­íá­ñÇÝ ¹Ç³­Ã³­í³É ³­Ý»­ Éáí` ·»­ïÇÝ ï³­å³­É»­óÇÝ... ºí ù³­ÝÇ ¹»é ç»ñÙ ßáõÝ­ãÁ Ýñ³ ÏñÍùÇó ã¿ñ Ñ»­é³­ó»É, ¨ ã¿ñ ѳ­ë»É í³Ë­×³­ÝÁ, [ó­·³­íá­ñÁ] Ññ³­Ù³Ý ïí»ó áãÝ­ã³ó­Ý»É Ýñ³Ýó ³½­·³­ïáÑ­ÙÁ¦ (²­·³­Ã³Ý­·»­Õáë, 34): ¸³­ë³·ñ­ùÇ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÁ, ϳñ­ÍáõÙ »Ù, ×ßÙ³ñ­ïáõíÛáõÝ ³­ë³Í ÏÉÇ­Ý»ÇÝ, »­Ã» ·ñ»ÇÝ` §²­Ý³­ÏÇÝ Ñ³­çáÕ­íáõÙ ¿ ëå³­Ý»É Êáë­ñá­íÇÝ, ÇÝ­ãÁ å³ï­×³é ¿ ¹³ñ­Ó»É г­Û³ë­ï³­ÝÇ ³­í»ñ­Ù³­ÝÁ, 廭ﳭϳ­Ýáõí Û³Ý Ïáñë­ïÇÝ ¨ ùñÇë­ïá­Ý»³ó­Ù³­ÝÁ¦, ³Û­ëÇÝùÝ` ³ÛÝ­å»ë, ÇÝã­å»ë ѳë­Ï³ó­íáõÙ ¿ ²­·³­Ã³Ý­·»­Õá­ëÇ »ñ­ÏÇó: Üϳï­íáõÙ ¿, áñ ¹³­ë³·ñ­ ùáõÙ ÷áñ­ÓáõÙ »Ý ÏáÍ­Ï»É Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç ·ÉËÇÝ »­Ï³Í ¹Åµ³Ë­ïáõíÛáõ­ ÝÁ ¨ ѳÛñ áõ áñ­¹Ç ²­Ý³­ÏÇ áõ ¶ñÇ­·á­ñÇ Ï³­ï³­ñ³Í­Ý»­ñÁ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ Ý»É áñ­å»ë µ³­ñ»­ñ³­ñáõíÛáõÝ: ». ¸³­ë³·ñ­ùáõÙ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­í³Í ¿, áñ` §÷ñÏíáõÙ ¿ ÙdzÛÝ Ýñ³ (²­Ý³­ÏÇ, -Ð.ê.) áñ­¹Ç êáõ­ñ»­ÝÁ, á­ñÇÝ ¹³­Û³­ÏÁ ϳ­ñá­Õ³­ÝáõÙ ¿ ÷³Ëó­Ý»É λ­ë³­ñdz: ²ÛÝ­ï»Õ ݳ ٳݭϳ­ÝÁ ѳÝÓ­ÝáõÙ ¿ ùñÇë­ ïáÝ­Û³ ¹³ë­ïdz­ñ³Ï­Ý»­ñÇ Ëݳ٭ùÇÝ, á­ñáÝù Ýñ³Ý ÙÏñïáõÙ ¨ í»­ ñ³Ý­í³­ÝáõÙ »Ý ¶ñÇ­·áñ¦: ²ÛÝ ¹»å­ùáõÙ, »ñµ ëϽµÝ³Õµ­Ûáõñ­Ý»­ ñáõÙ ãÇ ³ë­íáõÙ, áñ ¶ñÇ­·á­ñÇ ³­Ýáõ­ÝÁ ëϽµÝ³­å»ë »­Õ»É ¿ êáõ­ñ»Ý: Àëï ²­·³­Ã³Ý­·»­Õá­ëÇ, ÷ñÏí³Í »­ñ»­Ë³­ÛÇ ³­Ýáõ­ÝÁ ¶ñÇ­·áñ ¿ »­Õ»É (§Ýñ³ ³­ÝáõÝÝ ¿ñ ¶ñÇ­·áñ¦): ÆëÏ ¶ñÇ­·á­ñÇ ½Ç­Ý³­ÏÇó ¼»­Ýáµ ¶É³­ÏÇ íϳ­Ûáõí۳ٵ, êáõ­ñ»­ÝÁ ¶ñÇ­·á­ñÇ »Õ­µáñ ³­ÝáõÝÝ ¿ »­Õ»É. §´áõñ­ï³­ñÁ, »ñµ ó­·³­íá­ñÇó Éë»ó ³Ûë Ññ³­Ù³­ÝÁ, ßï³­å»ó ÙïÝ»É ²­Ý³­ÏÇ ÏÝáç` àõ­·áõ­ÑÇÇ Ùáï, í»ñó­ñ»ó Ýñ³ ·ñÏÇó ¶ñÇ­·áñ ٳݭϳ­ÝÁ ¨ ïí»ó Çñ ÏÇÝ êá­÷ÇÇÝ: ÆëÏ Ýñ³ ÙÛáõë »Õ­µ³Û­ñÁ, á­ñÇ ³­Ýáõ­ÝÁ êáõ­ñ»Ý ¿ñ, ٳݭ ϳ­µ³ñÓ­Ý»­ñÁ ÷³Ëó­ñÇÝ å³ñ­ëÇó ¹áõ­éÁ¦ (Ðáí­Ñ³Ý س­ÙÇ­ÏáÝ­Û³Ý, î³­ñá­ÝÇ å³ï­ÙáõíÛáõÝ, ºñ¨³Ý, 1989 Ã., ¿ç 32-33): ²Û­ëÇÝùÝ` û° ²­·³­Ã³Ý­·»­Õá­ëÁ ¨ û° ¼»­Ýáµ ¶É³­ÏÁ ÝáõÛÝ µ³ÝÝ »Ý ³­ëáõÙ, ³ÛÝ ¿, áñ г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ å»­ï³­Ï³Ý ÏñáÝ ¹³ñÓ­ÝáÕ ¶ñÇ­·á­ñÇ ³­Ýáõ­ÝÁ ٳݭÏáõó ¶ñÇ­·áñ ¿ »­Õ»É, ³ÛÝ ãÇ ÷áË­í»É: 120

¸³­ë³·ñ­ùÇ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÁ Ñ»ñ­Ã³­Ï³Ý ³Ý­·³Ù áï­Ý³­Ñ³­ñáõÙ »Ý ÷³ë­ï»­ñÁ: ½. س­ÝáõÏ­Ý»­ñÇÝ Ñ³­Ùá­½áõÙ »Ý, áñ §287 Ã. îñ¹³­ïÁ Ñéá­Ù»³­Ï³Ý µ³­Ý³Ï­Ý»­ñÇ áõ­Õ»Ï­óáõí۳ٵ í»­ñ³­¹³é­ÝáõÙ ¿ ѳۭñ»­ÝÇù: Ö³­Ý³­ å³ñ­ÑÇÝ` λ­ë³­ñdz­ÛáõÙ, ݳ ͳ­Ýá­Ã³­ÝáõÙ ¿ ¶ñÇ­·á­ñÇ Ñ»ï ¨ Ñdz­ ݳ­Éáí Ýñ³ ˻ɭùáí ¨ Ç­Ù³ë­ïáõí۳ٵ` Ýñ³Ý Ýß³­Ý³­ÏáõÙ ¿ ³ñ­ùáõ­ÝÇ ù³ñ­­ïáõ­Õ³ñ¦: Ü³Ë å»ïù ¿ ×ßï»É, û ³ñ¹­Ûá±ù îñ­¹³­ïÁ Ñéá­Ù»³­Ï³Ý µ³­Ý³­ÏÇ áõ­Õ»Ï­óáõí۳ٵ ѳۭñ»­ÝÇù ¿ í»­ñ³­¹³ñ­Ó»É 287 Ãí³Ï³ÝÇÝ ¨ ³­å³, ³ñ¹­Ûá±ù îñ­¹³­ïÁ ѳۭñ»­ÝÇù í»­ñ³­¹³é­Ý³­Éáõ ׳­Ý³­å³ñ­ÑÇÝ ¿ ͳ­Ý᭠ó­ó»É ¶ñÇ­­·á­ñÇ Ñ»ï: ²­·³­Ã³Ý­·»­Õá­ëÁ ·ñáõÙ ¿. §²Û¹ ų­Ù³­Ý³Ï ÈÇ­Ïdz­Ý»­ëÁ ëÏë»ó Ëá­ë»É ³ñ­ù³­ÛÇ Ñ»ï ¨ ³­ë³ó. §ÂáÕ ÇÙ ïÇ­ñáç ëÇñ­ïÁ µá­Éá­ñá­íÇÝ ã½³ñ­Ñáõ­ñÇ, ù³Ý­½Ç ³Ûë­ï»Õ ùá 峭ɳ­ïáõÙ ÙÇ Ù³ñ¹ ϳ, á­ñÇ ÙÇ­çá­óáí ³Ûë ·áñ­ÍÁ ·ÉáõË Ï·³: Üñ³ ³­Ýáõ­ÝÁ îñ¹³ï ¿` г­Ûáó ³ß­Ë³ñ­ÑÇ Ã³­­·³­íá­ñ³­Ï³Ý ïáÑ­ÙÇó¦ ... Ðñ³­Ù³­Û»ó (ϳÛë­ñÁ) ÍÇ­ñ³­ÝÇ å³ï­Ùáõ­×³­ÝÁ îñ¹³­ïÇ íñ³ Ý»­ï»É ¨ ½³ñ­¹³­ñ»­óÇÝ Ï³Û­ ë»­ñ³­Ï³Ý ½³ñ­¹áí, ·ó»­Éáí Ýñ³ íñ³ ó­·³­íá­ñ³­Ï³Ý Ýß³­ÝÁ, ¨ áã áù ã·Ç­ï»ñ Ýñ³ Ù³­ëÇÝ: Ðñ³­Ù³Ý »­Ï³í ³­Ù»Ý­ùÇÝ, û ë³ ÇÝùÝ ÇëÏ Ï³ÛëñÝ ¿: ºí ³é­Ý»­Éáí ½áñ­ù»­ñÇ Ñ³­Ù³Ï µ³½­ÙáõíÛáõ­ÝÁ, ÷á­ÕÇ Ó³Û­ Ýáí ³­ñ³· Ùá­ï»­ó³í, ÙÇÝ㨠áñ ϳݷ­Ý»ó Ãßݳ­ÙÇ­Ý»­ñÇ ¹»Ù-ѳݭ¹Ç­ Ù³Ý: ºñµ ÙÇÙ­Û³Ýó ¹Ç­Ù³ó ϳݷ­Ý»­óÇÝ Ï³Û­ë»­ñ³­Ï»ñåÝ áõ (·á­Ã»­ñÇ) ó­·³­íá­ñÁ` »­ñÇ­í³ñ­Ý»­­ñÇÝ Ùïñ³­Ï»­Éáí Ç­ñ³ñ ѳ­ë³Ý: ²ÛÝ­ï»Õ ϳۭ ë»­ñ³­Ï»ñ­åÁ ѳխûó ó­·³­íá­ñÇÝ ¨ µéÝ»­Éáí Ýñ³Ý µ»­ñ»ó ϳݷ­ Ý»ó­ñ»ó ϳۭë»ñ ³éç¨: ²Û¹ ų­Ù³­Ý³Ï ó­·³­íá­ñÁ ÑáõÛÅ µ³ñÓ­ ñ³ó­ñ»ó îñ¹³­ïÇÝ ¨ Ù»­Í³­Ù»Í å³ñ·¨Ý»ñ ïí»ó Ýñ³Ý, ó· ¹ñ»ó ·ÉËÇÝ ¨ ÍÇ­ñ³­ÝÇ å³ï­Ùáõ­×³Ý­Ý»­ñáí ½³ñ­¹³­ñ»­Éáí` å³ï­ í»ó Ýñ³Ý: γۭ뻭ñ³­Ï³Ý ½³ñ­¹áí ßù»­Õ³ó­Ý»­Éáí Ù»­Í³­ñ»ó ¨ û·­ ݳ­Ï³Ý µ³­½áõÙ ½áñù ѳÝÓ­Ý»­Éáí` áõ­Õ³ñ­Ï»ó Ýñ³Ý ë»­÷³­ Ï³Ý Ð³­Ûáó ³ß­Ë³ñÑ: гխó­Ï³Ý Ù³ñ­ïáõÙ ù³­çáõíÛáõÝ­Ý»ñ ·áñ­Í»­Éáõó Ñ»­ïá Ø»Í Ð³Û­ùÇ îñ¹³ï ³ñ­ù³Ý í»­ñ³­¹³ñ­Ó³í Ðáõ­Ý³ó ÏáÕ­Ù»­ñÇó: ³­·³­íá­ñÁ ß³ñÅ­í»ó »­Ï³í г­Ûáó ÏáÕ­Ù»­ ñÁ ¨ ѳë­Ý»­Éáí ·ï³í ³ÛÝ­ï»Õ ä³ñ­ëÇó Ù»­Í³­ù³­Ý³Ï ½áñù, áñ »ñ­ÏÇ­ñÁ ·ñ³­í»É ¿ñ, Ñå³­ï³­Ï»ó­ñ»É: Þ³­ï»­ñÇÝ Ïá­ïá­ 121

ñ»ó ¨ ß³­ï»­ñÇÝ ÷³Ëë­ï³­Ï³Ý ¹³ñÓ­Ý»­Éáí` ä³ñ­ëÇó ÏáÕ­ Ù»­ñÁ ùß»ó, ÇëÏ Ñ³Û­ñ»­ÝÇ ï»­ñáõíÛáõ­ÝÁ Ýí³­×»ó áõ ½á­ñ³­ó³í Ýñ³ ë³Ñ­Ù³Ý­Ý»­ñÇ íñ³: Ø»Í Ð³Û­ùÇ ³ñ­ù³ îñ¹³­ïÇ ³­é³­ çÇÝ ï³­ñáõÙ ß³ñÅ­í»­óÇÝ »­Ï³Ý, ѳ­ë³Ý º­Ï»Õ­Û³ó ·³­í³­éÁ, º­ñÇ­½³ ·Ûáõ­ÕÁ, ²­Ý³­ÑÇ­ïÇ Ù»Ñ­Û³­ÝÁ, áñ­å»ë­½Ç ³ÛÝ­ï»Õ ½á­Ñ»ñ Ù³­ ïáõ­ó»Ý: ºñµ ³­Ý³ñ­Å³Ý ·áñ­ÍÁ ϳ­ï³­ñ»­óÇÝ, Ç­ç³Ý, ï»­Õ³­íáñ­í»­ óÇÝ ³ÛÝ ·»­ïÇ ³­÷ÇÝ, á­ñÁ ¶³ÛÉ ¿ Ïáã­íáõÙ: ³­·³­íá­ñÁ Ññ³­Ù³Ý ïí»ó ¶ñÇ­·á­ñÇÝ, áñ åë³Ï­Ý»ñ áõ ͳ­é»­ñÇ Ã³í ×Ûáõ­Õ»ñ ÝíÇ­ñ³­ µ»­ñÇ ²­Ý³­ÑÇ­ïÇ ³ñ­Ó³­ÝÇ µ³­·Ç­ÝÇÝ: 곭ϳÛÝ Ý³ ѳÝÓÝ ã³­é³í ³ëï­í³Í­Ý»­ñÇ »ñÏñ­å³­·áõÃ­Û³Ý å³ß­ï³­ÙáõÝ­ùÁ ϳ­ï³­ñ»É¦ (²­·³­ óݭ·»­Õáë, 44-48): ²­·³­Ã³Ý­·»­ÕáëÝ ³ÛÝ­åÇ­ëÇ Ñëï³­Ïáõí۳ٵ ¿ Ýϳ­ñ³·­ñáõÙ îñ¹³­­ïÇ` Ðéá­ÙáõÙ ³å­ñ»­Éáõ, г­Ûáó ó­·³­íáñ Ñéã³Ï­í»­Éáõ ¨ г­ Û³ë­ï³Ý í»­ñ³­¹³é­Ý³­Éáõ å³ï­ÙáõíÛáõÝÝ áõ ų­Ù³­Ý³­Ï³·­ñáõíÛáõ­ÝÁ, áñ ³Û¹ ѳñ­ó»­ñáõÙ Éáõñç ï³­ñ³­Ó³Û­ÝáõíÛáõÝ­Ý»ñ ãå»ïù ¿ ÉÇ­Ý»Ý: ²Ûë­ å»ë, ÙÇÝã Ñéá­Ù»³­óÇ­Ý»­ñÇ áõ ·á­Ã»­ñÇ ×³­Ï³­ï³­Ù³ñ­ïÁ, îñ¹³­ïÇÝ ×³­­Ý³­ã»É »Ý áñ­å»ë §Ð³­Ûáó ³ß­Ë³ñ­ÑÇ Ã³­·³­íá­ñ³­Ï³Ý ïáÑ­ÙÇó¦ ÙÇ ³Ýӭݳ­íá­ñáõí۳Ý, 볭ϳÛÝ »ñµ îñ¹³­ïÁ ѳխÃáõÙ ¿ ·á­Ã»­ñÇ Ã³­·³­íá­ñÇÝ ¨ ¹ñ³­Ýáí ÇëÏ Ñ³Õ­Ã³­Ý³Ï å³ñ·¨áõÙ Ðéá­ÙÇÝ, ³­å³ Ðéá­ÙÇ Ï³Ûë­ñÁ ³Ý­ÙÇ­ç³­å»ë îñ¹³­ïÇÝ Ã³­·³¹­ñáõÙ ¿ ¨ Ñéá­Ù»³­ Ï³Ý ½áñ­ù»­ñÇ áõ­Õ»Ï­óáõí۳ٵ áõ­Õ³ñ­ÏáõÙ ë»­÷³­Ï³Ý г­Ûáó ³ß­Ë³ñ­ ÑÁ: îñ¹³­ïÁ ѳխÃáõÙ ¿ ݳ¨ å³ñ­ëÇÏ­Ý»­ñÇÝ ¨ í»­ñ³­Ï³Ý·­ÝáõÙ Ø»Í Ð³Û­ùÇ ë³Ñ­Ù³Ý­Ý»­ñÁ: ²Û­ëÇÝùÝ` ·á­Ã»­ñÇÝ Ñ³Õ­Ã»­Éáõó Ñ»­ïá, ϳñ× Å³­Ù³­Ý³Ï ³Ýó, îñ¹³­ïÁ Ñ³Õ­Ã»É ¿ ݳ¨ å³ñ­ëÇÏ­Ý»­ñÇÝ ¨ å³ñ­ ï³¹­ñ»É Ø͵ǭÝÇ 298 Ãí³­Ï³­ÝÇ ¹³ß­Ý³­·Ç­ñÁ: êñ³ û·­ïÇÝ ¿ Ëá­ëáõ٠ݳ¨ ²­·³­Ã³Ý­·»­Õá­ëÇ ³ß­Ë³­ïáõÃ­Û³Ý Ù»Ï­ÝáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó, û­ñǭݳÏ, Ñ»ï¨Û³­ÉÁ. §Êáë­ñáí ´­-Ç ëå³­ÝáõíÛáõ­ÝÇó Ñ»­ïá ݳ (îñ¹³ï ¶-Ý) ï³ñ­í»É ¿ ³ñ¨Ùáõïù ¨ Ñéá­Ù»³­Ñ³Û­Ï³­Ï³Ý ½áñ­ù»­ñÇ Ñ³Õ­Ã³­Ý³­ ÏÇó Ñ»­ïá ѳë­ï³ï­í»É ¿ г­Ûáó ó­·³­íá­ñáõÃ­Û³Ý Ù»ç: îñ¹³ï ¶­-Ç (298-330) ų­Ù³­Ý³­Ï³ßñ­ç³­ÝÇÝ í»­ñ³­µ»­ñáÕ ÙÇ ß³ñù Ñáõ­Ý³­ñ»Ý ³ñ­Ó³­Ý³·­ñáõíÛáõÝ­Ý»ñ »Ý ·ïÝí»É г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ¦ (²­·³­Ã³Ý­·»­ Õáë, г­Ûáó å³ï­ÙáõíÛáõÝ, ºñ¨³Ý, 1983 Ã., ¿ç 510): ¸³­ë³·ñ­ùÇ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÁ îñ¹³­ïÇ í»­ñ³­¹³ñ­ÓÁ г­Û³ë­ï³Ý 287 ÃíÇÝ í»­ñ³·­ñ»­Éáí` áõÕ­Õ³­ÏÇ Ñ³­í³­ï³­ñÇÙ »Ý ÙÝáõÙ »­Ï»­Õ»­ óáõÝ: гë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¿, Ýñ³Ýù å³ñ­ï³­íáñ »Ý ·ñ»É ³ÛÝ, ÇÝã û­É³­ 122

¹ñáõÙ ¿ »­Ï»­Õ»­óÇÝ, ѳ­Ï³­é³Ï ¹»å­ùáõÙ, »­Ï»­Õ»­óáõÝ ÑÉáõ áõ­ñÇß­Ý»­ñÁ Ï·ñ»ÇÝ ³Û¹ ¹³­ë³­·Çñ­ùÁ: ÆëÏ »­Ï»­Õ»­óÇÝ »­Ã» åݹáõÙ ¿, áñ îñ¹³­ïÇ í»­ñ³­¹³ñ­ÓÁ г­Û³ë­ï³Ý 287-ÇÝ ¿ »­Õ»É, áõ­ñ»ÙÝ ³Û¹­å»ë ¿É å»ïù ¿ ·ñíÇ áõ Ù³­ïáõó­íÇ ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ñÇÝ, ù³Ý­½Ç ¹ñ³­Ýáí »­Ï»­Õ»­óÇÝ Éáõ­ÍáõÙ ¿ ¹³­í³­Ý³­µ³­Ý³­Ï³Ý ÙÇ Ï³ñ¨áñ áõ ÝñµÇÝ ËݹÇñ` ǵñ ¶ñÇ­·á­ñÁ 13 ï³­ñÇ (ݳ¨` 15 ï³­ñÇ) ß³­ñáõ­Ý³Ï ³Ýݭϳ­ ñ³·­ñ»­ÉÇ ï³­é³­å³Ýù­Ý»ñ Ïñ»­Éáí áÕç ¿ Ùݳ­ó»É (øñÇë­ïá­ëÇÝ ¨ ¶ñÇ­·á­ñÇÝ í»­ñ³·ñ­íáÕ ³­é³ë­å»­É³­Ï³Ý ÷áñ­Óáõ­ÃÛáõÝ­Ý»­ñÁ ѳ­Ù»­ Ù³­ï»­Éáí, å³ñ½ ѳë­Ï³ó­íáõÙ ¿, áñ ³ëï­í³­Í³­ÛÇÝ Ñ³ï­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ ñáí ûÅï­í³­ÍÁ áã û º­Ñá­í³­ÛÇ ¨ »µ­ñ³­Ûáõ­ÑÇ Ø³­ñdz­ÙÇ áñ­¹Ç ÐÇ­ëáõëÝ ¿ »­Õ»É, ³Ûɪ å³ñè ²­Ý³­ÏÇ áñ­¹Ç ¶ñÇ­·á­ñÁ): ÆëÏ »­Ã» ³ë­íÇ, áñ îñ¹³­ïÁ ѳۭñ»­ÝÇù ¿ í»­ñ³­¹³ñ­Ó»É ³ÛÝ Å³­Ù³­Ý³Ï, »ñµ ³­½³­ï³·ñ­ í»ó г­Û³ë­ï³­ÝÁ (298-ÇÝ), ³Û­ëÇÝùÝ` ³ÛÝ­å»ë, ÇÝã­å»ë ѳ­Õáñ­¹áõÙ ¿ ²­·³­Ã³Ý­·»­Õá­ëÁ, ³­å³ áñ­å»ë ¹³­ë³­Ï³Ý ëñµÇ` Ï˳٭ñÇ ¶ñÇ­ ·á­ñÇ ÷³é­ùÁ, ÇëÏ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ëñµ»­ñÇ ÷³éùÝ áõ í»­ÑáõíÛáõ­ ÝÁ Ñ»Ýó Ýñ³Ýó Ïñ³Í (í»­ñ³·ñ­íáÕ) ³­Ý³­ë»­ÉÇ ï³­é³­å³Ýù­Ý»ñÝ áõ Ýñ³Ýó ³­Ý»ñ¨³­Ï³­Û»­ÉÇ ¹Ç­Ù³ó­Ïáõ­ÝáõíÛáõÝÝ »Ý: ²­·³­Ã³Ý­·»­Õá­ëÇ Ýϳ­ñ³·­ñ³­Íáí »­Ï»­Õ»­óáõÝ ³ÛÝ­­ù³Ý ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï 13 ï³­ñÇ­ Ý»­ñÇ ·ñÇ­·áñ­Û³Ý ·»­ñ³ëï­í³­Í³­ÛÇÝ ï³­­é³­å³Ýù­Ý»­ñÁ ã»Ý ѳë­ï³ï­íáõÙ: 곭ϳÛÝ... »­Ï»­Õ»­óÇÝ ³Ý­ë³­ë³Ý ¿: àõ­ñ»ÙÝ, Áëï Ó¨³­íáñ­í³Í ¨ ϳñÍ­ñ³­ó³Í ³­í³Ý­¹áõÛ­ÃÇ, å³ï­Ù³­Ï³Ý ÷³ë­ï»­ñÁ å»ïù ¿ »Ý­Ã³ñÏ­í»Ý »­Ï»­Õ»­óáõ ׳­ß³­ÏÇÝ: ܳ¨` Ýñµ³­·áõÛÝ ¹Ç­í³­ ݳ­·Ç­ïáõí۳­ÝÁ ïÇ­ñ³­å»­ïáÕ »­Ï»­Õ»­óÇÝ É³­í³­·áõÛÝë ·Ç­ïÇ, áñ »­Ã» ³Ûë ³Ý­·³Ù ÁÝ­¹áõ­ÝÇ, áñ ÙÇÝã ³Û­ëûñ ³Û¹ ѳñ­óÁ ëË³É ¿ ù³­ñá½­í»É, ³­å³, ³­Ý³­é³ñ­Ï»­ÉÇ ×ßÙ³ñ­ïáõíÛáõÝ­Ý»ñ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­íáÕ ÙÛáõë ëï»­ñÇ áõ ϻխÍÇù­Ý»­ñÇ µ³­ó³­Ñ³Ûï­Ù³Ý ѳ­í³­Ý³­Ï³­Ýáõ­Ã­­Ûáõ­ÝÁ ÏÙ»­Í³­Ý³: гñ­Ï³í, »­Ã» ¹³­ë³·ñ­ùÇ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÁ ϳ­ñá­Õ³­Ý³Ý ÑÇ٭ݳ­ íá­ñ»É, áñ Ñéá­Ù»³­óÇ­Ý»­ñÁ ·á­Ã»­ñÇÝ Ñ³Õ­Ã»É »Ý 287 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ, ÇëÏ îñ¹³ïÝ ¿É Ðéá­ÙÇó г­Û³ë­ï³Ý ׳­Ý³­å³ñ­ÑÁ ѳխó­Ñ³­ñ»É ¿ 11 ï³ñ­­í³ Áݭóó­ùáõÙ, ³­å³ ³Û¹ ¹»å­ùáõ٠ϳ­ñáÕ ¿ ùÝݳñ­ÏáõÙ ÉÇ­Ý»É: ¸³­ë³·ñ­ùÇ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÇ` ²ëï­í³­Í³ßÝã­Û³Ý á­ñáß ¹ñí³·­Ý»ñÝ áõ å³ï­Ù³­Ï³Ý ÷³ë­ï»­ñÁ Ç ß³Ñ Ññ»³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý Ýå³ë­ï³­íáñ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­Ý»­ÉÁ ÉÇá­íÇÝ Ñ³­Ù³­ÑáõÝã ¿ êïáÏ­ÑáÉ­ÙÇ ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇ Ã³ñ·­Ù³­ÝáõÃ­Û³Ý ÇÝë­ïÇ­ïáõ­ïÇ Ï»ó­í³Í­ùÇÝ: êñ³ Ññ³­ï³­ñ³­Ï³Í §Ø³­ÝáõÏ­­Ý»­ñÇ ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãáõÙ¦ ³ë­íáõÙ ¿, áñ г­Ïáµ-Æë­ñ³­Û»­ 123

ÉÁ ³ëï­Íá Ñ»ï Ù»­Ý³­Ù³ñ­ï»É ¿, ÇëÏ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ¿É åÇ­ïÇ Ñ³Õ­ÃÇ, ³ÛÝ ¹»å­ùáõÙ, »ñµ ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãáõÙ ·ñí³Í ¿, áñ Ù³ñïÝ­ã»É ¿ ³ëï­ Íá ¨ Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ñ»ï ¨ Ñ³Õ­Ã»É ¿: ²ÛÝ ¹»å­ùáõÙ, »ñµ ²ëï­í³­Í³ßÝ­ ãáõÙ ·ñí³Í ¿. §Ú³­Ïáµ ÙÇ­Ý³Ï Ùݳó áõ Ù³ñ¹ ÙÁ Ï·û­ï»­Ù³ñ­ï¿ñ ³­Ýáñ Ñ»ï ÙÇÝ­ã»õ ³ñ­ß³­ÉáÛë: ºõ »ñµ Ù³ñ­¹Á ï»­ë³õ ÿ ³­Ýáñ ãÛ³Õ­ ûó, ³­Ýáñ ½Çë­ïÇÝ ³­Ùá­É³­çÇ­ÉÇÝ ¹å³õ »õ ³­Ýáñ Ñ»ï ·û­ï»­Ù³ñ­ï³Í ³­ï»­ÝÁ Ú³­Ïá­µÇÝ ½ëïÇÝ ³­Ùá­É³­çÇ­ÉÁ ˳˭ﻭó³õ: ºõ Ù³ñ­¹Á Á­ë³õ. §Âá°Õ ­ïáõñ ½Çë, ù³Ý­½Ç ³ñ­ß³­ÉáÛ­ëÁ »­ñ»õ­ó³õ¦: Ú³­Ïá­µÁ Á­ë³õ. §â»Ù Ãá­Õáõñ ù»½, ÙÇÝ­ã»õ áñ ½Çë ãûñÑ­Ý»ë¦: ²­Ýǭϳ Á­ë³õ Ç­ñ»Ý. §Æ±Ýã­ ¿ ³­Ýáõݹ¦: ²Ý ³É Á­ë³õ. §Ú³­­Ïáµ ¿¦: ²­Ýǭϳ Á­ë³õ. §²É ³Ý­·³Ù ÙÁÝ ³É ùáõ ³­Ýáõݹ Ú³­Ïáµ ãÁ­ëáõÇ, ѳ­å³ Æë­ñ³­Û¿É. í³ëÝ ½Ç ²ë­ïáõ­ÍáÛ Ñ»ï áõ Ù³ñ­¹áó Ñ»ï Ù³ñïÝ­ã»­ó³ñ »õ ۳խû­óÇñ¦ (ÌÝݹáó 32:24-28): 곭ϳÛÝ §Ø³­ÝáõÏ­Ý»­ñÇ ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãáõÙ¦ ³Û¹ ¹ñí³­·Á Ó¨³­ ÷áË­­í»É ¿. §Ð³Ý­Ï³ñÍ ÇÝã-áñ Ù»­ÏÁ ѳݭ¹Ç­å»ó Ç­ñ»Ý ¨ ÙÇÝ㨠Éáõ­ ë³­µ³ó Ù»­Ý³­Ù³ñ­ï»ó Ýñ³ Ñ»ï áõ ³½¹­ñÇ çÇ­ÉÁ íݳ­ë»ó: Èáõ­ë³­µ³­ óÇÝ Ý³ г­Ïá­µÇÝ ³­ë³ó. §´³ó ÃáÕ ÇÝÓ, á­ñáí­Ñ»ï¨ ÉáõÛ­ëÁ ͳ­·»ó¦: г­ÏáµÝ ³­ë³ó. §â»Ù µ³ó ÃáÕ­ÝÇ ù»½, ÙÇÝ㨠ÇÝÓ ãûñÑ­Ý»ë¦: ØÛáõëÝ ³­ë³ó. §Æ±Ýã­ ¿ ³­Ýáõݹ¦: ä³­ï³ë­Ë³­Ý»ó. §Ð³­Ïáµ ¿¦: ÆëÏ Ñ»­ïá Ù»­Ý³­Ù³ñ­ïáÕÝ ³­ë³ó. §²Û­ëáõ­Ñ»ï¨ ùá ³­Ýáõ­ÝÁ áã û г­Ïáµ ÉÇ­ÝÇ, ³Ûɪ Æë­ñ³­Û»É, á­ñáí­Ñ»ï¨ ¹áõ ²ëï­Íá Ñ»ï Ù»­Ý³­Ù³ñ­ï»­óÇñ áõ Ù³ñ¹­ ϳÝó åÇ­ïÇ Ñ³Õ­Ã»ë¦ (س­ÝáõÏ­Ý»­ñÇ ²ëï­í³­Í³­ßáõÝã, êïáÏ­ÑáÉÙ, ²ëï­í³­Í³­ßÝãÇ Ã³ñ·­Ù³­ÝáõÃ­Û³Ý ÇÝë­ïÇ­ïáõï, 1992 Ã., ¿ç 56): êáõÛÝ ù³Õ­í³Íù­Ý»­ñÇ µá­í³Ý­¹³­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù»­Ù³­ïáõ­ÙÁ óáõÛó ¿ ï³­ÉÇë, áñ, »­Ã» ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãáõÙ Æë­ñ³­Û»­ÉÇ Ñ³Õ­Ã³­Ý³ÏÝ ³­í³ñï­­í³Í ¿, ³­å³ ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇ Ã³ñ·­Ù³­ÝáõÃ­Û³Ý ÇÝë­ïÇ­ïáõ­ ïÁ ³Ýó­­Û³É ϳ­ï³ñ­Û³ÉÝ ³­å³é­ÝÇ ¹³ñÓ­Ý»­Éáí Æë­ñ³­Û»­ÉÇ Ñ³­Ù³ñ Ýáñ Ñ»­é³­Ýϳñ áõ ׳­Ý³­å³ñÑ ¿ µ³­óáõÙ... ÆÝã í»­ñ³­µ»­ñáõÙ ¿ ³ÛÝ Ñ³­í³ëï­Ù³­ÝÁ, áñ îñ¹³­ïÁ ¶ñÇ­·á­ñÇ Ñ»ï ׳­Ý³­å³ñ­ÑÇÝ ¿ ͳ­Ýá­Ã³­ó»É, ³­å³ ³Û¹ Ù³­ëÇÝ µ³­ó³ñ­Ó³Ï ³ÛÉ ï»­Õ»­ÏáõíÛáõÝ ¿ ѳÛï­ÝáõÙ ·É˳­íáñ ³Õµ­Ûáõñ ²­·³­Ã³Ý­·»­Õá­ëÁ. §²Û¹ ų­Ù³­Ý³Ï ÙÇ Ù³ñ¹, ³­í³­½³­ÏÇó ³­½³­ï»­Éáí, ÷ñÏáõÙ ¿ г­ Ûáó Êáë­ñáí ó­·³­íá­ñÇ áñ­¹Ç­Ý»­ñÇó îñ¹³ï ³­Ýáõ­Ýáí ÙÇ ÷áù­ñÇÏ Ù³Ý­Ï³Ý, [á­ñÇÝ] ¹³­Û³Ï­Ý»­ñÁ ³é­Ý»­Éáí ÷³Ëó­ñÇÝ Ï³Û­ë»ñ ³ñ­ùáõ­ÝÇ­ 124

ùÁ, Ðáõ­Ý³ó ÏáÕ­Ù»­ñÁ... ²ñ¹, îñ¹³­ïÁ ·Ý³ó ÈÇ­Ïdz­Ý»ë ³­Ýáõ­Ýáí ÙÇ ÏáÙ­ëÇ Ùáï, ¹³ë­ïdz­ñ³­ÏáõíÛáõÝ ¨ áõ­ëáõÙ ëï³­ó³í, ÇëÏ ä³ñÃ¨Ç áñ­¹ÇÝ, á­ñÁ Ðáõ­Ý³ó ÏáÕ­Ù»ñÝ ¿ñ ï³ñ­í»É, Ù»­Í³­ó³í ¨ áõ­ëáõÙ ëï³­ ó³í γ­å³­¹áí­Ïdz­ÛÇ Î»­ë³­ñdz ù³­Õ³­ùáõÙ: [ØÇ áÙÝ] ï»ñ ϳݷ­ Ý»­Éáí` ¹³­Û³Ï­Ý»­ñÇ ÙÇ­çá­óáí Ýñ³Ý ¹³ë­ïdz­ñ³­Ï»ó øñÇë­ïá­ëÇ »ñÏ­ Ûáõ­Õáí ¨ ݳ áõ­ë³­Ý»­Éáí ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ¹åñáõÃ­Û³Ý Ñ³Ý­·³­Ù³Ýù­ Ý»­ñÁ` Áݭﻭɳ­ó³í ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇÝ, ׳­Ý³­ã»ó îÇ­ñáç »ñÏ­Ûáõ­ÕÁ. Ýñ³ ³­ÝáõÝÝ ¿ñ ¶ñÇ­·áñ [¶ñÇ­·á­ñÇáë]: ºñµ ¹³­Û³Ï­Ý»­ñÇó ï»­Õ»­ ϳ­ó³í Çñ Ñáñ ϳ­ï³­ñ³Í ·áñ­Í»­ñÁ, »­É³í áõ ·Ý³ó îñ¹³­ ïÇÝ Ï³­Ù³­íáñ ͳ­é³­Û»­Éáõ: ³ùó­ñ»ó Çñ ³Ý­ÓÁ ¨ á­ãÇÝã ã¿ñ ѳÛï­ÝáõÙ, û áõ٠ѳ­Ù³ñ, ϳ٠áñ­ï»­ÕÇó, ϳ٠ÇÝã­å»ë ¿ñ [ѳÛïÝ­í»É], ¨ Çñ ³Ý­ÓÁ ͳ­é³­ÛáõÃ­Û³Ý ï³­Éáí Ñݳ­½³Ý­¹áõí Û³Ùµ ëå³­ë³ñ­ÏáõÙ ¿ñ Ýñ³Ý: Ø»Í Ð³Û­ùÇ ³ñ­ù³ îñ¹³­ïÇ ³­é³­ çÇÝ ï³­­ñáõÙ ß³ñÅ­í»­óÇÝ »­Ï³Ý, ѳ­ë³Ý º­Ï»Õ­Û³ó ·³­í³­éÁ, º­ñÇ­ ½³ ·Ûáõ­ÕÁ, ²­Ý³­ÑÇ­ïÇ Ù»Ñ­Û³­ÝÁ, áñ­å»ë­½Ç ³ÛÝ­ï»Õ ½á­Ñ»ñ Ù³­ïáõ­ ó»Ý: ºñµ ³Ý­³ñ­Å³Ý ·áñ­ÍÁ ϳ­ï³­ñ»­óÇÝ, Ç­ç³Ý, ï»­Õ³­íáñ­í»­óÇÝ ³ÛÝ ·»­ïÇ ³­÷ÇÝ, á­ñÁ ¶³ÛÉ ¿ Ïáã­íáõÙ: ³­·³­íá­ñÁ Ññ³­Ù³Ý ïí»ó ¶ñÇ­·á­ñÇÝ, áñ åë³Ï­Ý»ñ áõ ͳ­é»­ñÇ Ã³í ×Ûáõ­Õ»ñ ÝíÇ­ñ³­µ»­ñÇ ²­Ý³­ ÑÇ­ïÇ ³ñ­Ó³­ÝÇ µ³­·Ç­ÝÇÝ: 곭ϳÛÝ Ý³ ѳÝÓÝ ã³­é³í ³ëï­í³Í­Ý»­ ñÇ »ñÏñ­å³­·áõÃ­Û³Ý å³ß­­ï³­ÙáõÝ­ùÁ ϳ­ï³­ñ»É: ³­·³­íáñÝ ëÏë»ó Ëá­ë»É ¶ñÇ­·á­ñÇ Ñ»ï ¨ ³­ë³ó. §ØÇ û­ï³­ñ³­Ï³Ý áõ ³Ý­Í³­Ýáà ٳñ¹ ¿Çñ, »­Ï³ñ Ù»½ Ùdz­ó³ñ ¨ ÇÝã­å»±ë­ »ë ѳ­Ù³ñ­Ó³Ï­íáõÙ å³ß­ï»É ³ÛÝ ²ëï­ÍáõÝ, á­ñÇÝ »ë ã»Ù å³ß­­ïáõÙ: ²Ûë­ù³Ý ï³­ñÇ »ë ù»½ ׳­Ý³­ã»É »Ù, ¨ ¹áõ ùá ³Ù­µáÕç ¿áõí۳ٵ ѳ­í³­ï³ñ­Ùá­ñ»Ý ͳ­é³­ Û»É »ë ÇÝÓ, ¨ »ë ·áÑ ¿Ç ùá ³ß­Ë³­ï³Ý­ùÇó áõ Ùï³­¹Çñ ¿Ç ³å­ñ»ó­Ý»É [í³ñ­Ó³ï­ñ»É] ù»½: ÆÝ­ãá±õ ­ã»ë ϳ­ï³­ñáõÙ Ç٠ϳ٭ùÁ¦ (²­·³­Ã³Ý­·»­ Õáë, 36, 37, 48-51): ÆÝã­å»ë ï»ë­ÝáõÙ »Ýù, ¹³­ë³·ñ­ùáõÙ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ñ³Í ³ÛÝ ï»­ë³­ Ï»­ïÁ, û, ǵñ г­Û³ë­ï³Ý í»­ñ³­¹³ñ­ÓÇ ×³­Ý³­å³ñ­ÑÇÝ ¿ îñ¹³­ ïÁ ¶ñÇ­­·á­ñÇÝ å³­ï³­Ñ³­Ï³­Ýá­ñ»Ý ѳݭ¹Ç­å»É ¨ Ýñ³Ý ͳ­é³­ÛáõÃ­Û³Ý í»ñó­ñ»É, ÉÇá­íÇÝ Ñ»ñ­ùáõÙ ¿ ²­·³­Ã³Ý­·»­Õá­ëÁ: ²­·³­Ã³Ý­·»­Õá­ëÇ Ñáõ­Ý³­ñ»Ý í³ñ­ùÇó (ï»ë` ²­·³­Ã³Ý­·»­Õáë, г­ Ûáó å³ï­ÙáõíÛáõÝ, ºñ¨³Ý, 1983, ¿ç 512) ÝáõÛÝ­å»ë å³ñ½ »ñ¨áõÙ ¿, áñ г­Ûáó ³ñ­ù³ îñ¹³­ïÁ ¶ñÇ­·á­ñÇÝ ×³­Ý³­å³ñ­ÑÇÝ å³­ï³­Ñ³­Ï³Ý ãÇ Ñ³Ý­¹Ç­å»É, ÇÝã­å»ë ݳ¨` ¶ñÇ­·á­ñÁ îñ¹³­ïÇó áã ÙdzÛÝ Ã³ùó­ñ»É 125

¿ Çñ ³Ý­ÓÁ, ³Ûɨ Ýñ³Ý Ùá­Éá­ñ»ó­ñ»É-˳­µ»É ¿, û ǵñ г­Û³ë­ï³­ÝÇ ³½Ý­í³­Ï³Ý-Ç߭˳­Ý³­Ï³Ý ïáÑ­ÙÇó ¿: ²Ûë ³­éáõ­Ùáí îñ¹³ï ³ñ­ù³Ý, ÙÇÝã å³ñè ¶ñÇ­·á­ñÇ É³­ñ³Í, ³­í»­ñáõÙ áõ Ïáñ­Í³­Ýáõ٠ݳ­Ë³Ý­ ßáÕ, á­ñá­·³ÛÃÝ ÁÝÏ­Ý»­ÉÁ, Ýñ³Ý ݳ­Ë³­ïáõÙ ¿. §ºñµ ¹áõ ÇÝÓ Ùáï »­Ï³ñ, ³­ë³­óÇñ, áñ г­Ûáó ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ³­é³­çÇÝ­Ý»­ñÇó »ë, µ³Ûó ³ÛÅÙ ãÇ »ñ¨áõÙ á°ã ùá ³½Ý­í³­Ï³Ý ͳ­·áõ­ÙÁ, á°ã ¿É ùá Ñéã³­ Ï³Í »ñ­ÏÇ­ñÁ¦: ... ¶ñÇ­·á­ñÇ ½Ç­Ý³­ÏÇó ¼»­Ýáµ ¶É³­ÏÁ ÝáõÛÝ­å»ë íϳ­ÛáõÙ ¿, áñ ¶ñÇ­ ·á­ñÁ îñ¹³­ïÇ Ùáï ¿ ³å­ñ»É ÙÇÝã îñ¹³­ïÇ Ã³­·³­íáñ ¹³é­Ý³­ÉÁ. §²­å³ ´áõñ­¹³­ñÁ í»ñó­Ý»­Éáí Ûáõñ ÏÝáçÝ áõ Ù³­ÝáõÏ ¶ñÇ­·á­ñÇÝ ·Ý³ó ϳ­å³­¹áí­Ïdz­óÇ­Ý»­ñÇ ³ß­Ë³ñ­ÑÁ: ²Ûë­ï»Õ ¶ñÇ­·á­ñÇÝ ÙÏñïáõÙ ¿, ï³­ÉÇë áõë­Ù³Ý, ëá­íá­ñ»ó­ÝáõÙ ¿ Ýñ³Ý ³­ëá­ñÇ ¨ Ñ»É­É»Ý ¹åñáõíÛáõÝÝ áõ É»­½áõ­Ý»­ñÁ, í³ñ­Å»ó­ÝáõÙ ³ëï­í³­Í³­µ³­ÝáõÃ­Û³Ý Ù»ç: ºñµ ¹³ñ­Ó³í 12 ï³­ñ»­Ï³Ý, ³­å³ ¸³­íÇà ³­Ýáõ­Ýáí ÙÇ ³ëï­í³­Í³­å³ßï Ù³ñ¹ ³­Ùáõë­Ý³ó­ÝáõÙ ¿ Ýñ³Ý Çñ س­ñdz٠³­Ýáõ­Ýáí ¹ëï»ñ Ñ»ï: ÆëÏ »ñµ ÍÝí»­óÇÝ Ýñ³ »ñ­Ïáõ áñ­¹Ç­Ý»­ñÁ, Ýñ³Ýó Ù³Û­ñÁ Ïáõ­ë³­Ýáó Ùï³í: ÆëÏ Ýñ³Ýó ѳۭñÁ »­É³í ·Ý³ó îñ¹³­ïÇ Ùáï Çñ Ñáñ å³ñï­ùÁ ѳ­ïáõ­ó»­ Éáõ ¨ Ùݳó Ýñ³ Ùáï ³ÛÝ­ù³Ý ų­Ù³­Ý³Ï, ÙÇÝ㨠áñ îñ¹³­ïÁ Çñ Ñáñ ÷á­Ë³­ñ»Ý ó­·³­íáñ ¹³ñ­Ó³í¦ (Ðáí­Ñ³Ý س­ÙÇ­ÏáÝ­ Û³Ý, î³­ñá­ÝÇ å³ï­ÙáõíÛáõÝ, ºñ¨³Ý, 1989 Ã., ¿ç 33-34): ØdzÛÝ ³Ûë í»ñ­çÇÝ ïá­Õ»­ñÁ µ³­í³­ñ³ñ »Ý ³­ë»­Éáõ, áñ ¹³­ë³­·ñùÇ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÁ ϳ°Ù ÝÛáõ­ÃÇÝ Édzñ­Å»ù ͳ­Ýáà ã»Ý, ϳ°Ù ã»Ý ѳ­Ù³ñ­ ӳϭí»É å³ß­ïá­Ý³­Ï³­ÝÇó ½³ï ³ÛÉ ï»­ë³­Ï»ï ѳÛï­Ý»É: êϽµÝ³Õµ­Ûáõñ­Ý»ñÝ ³­ëáõÙ »Ý, áñ г­Ûáó îñ¹³ï ó­·³­íá­ñÁ å³ñè ¶ñÇ­·á­ñÇÝ Ñ³Ý­¹Ç­å»É ¿ áã û г­Û³ë­ï³Ý í»­ñ³­¹³é­Ý³­Éáõ ׳­Ý³­å³ñ­ÑÇÝ, ÇÝã­å»ë Ý»ñ­Ï³­­Û³ó­íáõÙ ¿ ¹³­ë³·ñ­ùáõÙ, ³ÛÉ ¶ñÇ­·á­ ñÁ ·Ý³­ó»É ¿ íï³­ñ³Ý­¹ÇáõÙ ·ïÝíáÕ îñ¹³­ïÇÝ Í³­é³­Û»­Éáõ ÙÇÝã Ýñ³ ó­·³¹ñ­í»­ÉÁ, ÝáõÛ­ÝÇëÏ Ù³Ý­ÏáõÃ­Û³Ý ï³­ñÇ­ùÇó. §Ð³­Ûáó îñ¹³ï ó­·³­íá­ñÁ ëÏë»ó Ëá­ë»É Ýñ³ (¶ñÇ­·á­ñÇ, -Ð.ê.) Ñ»ï ¨ ³­ë³ó. §Æ±Ýã Ý­å³­ï³Ï áõ­Ý»ë ¨ ϳ٠DZÝã­ »ë Ùï³­¹Çñ, ÇÙ Ï۳ݭùÇ ÁÝ­Ï»­ñ³­ÏÇ­óÁ ÉÇ­Ý»±É, ÇÝã­å»ë áñ ٳݭÏáõíÛáõ­ÝÇó ÇÝÓ Ñ»ï Ñá·­Ý»­óÇñ¦ (²­·³­ óݭ·»­Õáë, 100): ¸Åí³ñ ã¿ ·áõ­ß³­Ï»É, áñ ëϽµÝ³Õµ­Ûáõñ­Ý»ñÝ ³Ý­ï»­ë»­Éáí ¨ îñ¹³­­ ïÇ áõ ¶ñÇ­·á­ñÇ ÙÇÙ­Û³Ýó ѳݭ¹Ç­å»­ÉÁ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­Ý»­Éáí 峭ﳭѳ­­ 126

ϳÝ, ¹³­ë³·ñ­ùÇ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÁ ϳ­ï³­ñáõÙ »Ý ³ÛÝ ÝáõÛÝ ·áñ­ÍÁ, á­ñÁ ¹³­ñ»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï ϳ­ï³­ñ»É áõ ϳ­ï³­ñáõÙ »Ý á­ñáß Ñ³Û å³ï­ Ù³­µ³Ý­Ý»ñ, ³Û­ëÇÝùÝ` г­Û³ë­ï³Ý­Û³Ûó ³­é³­ù»­É³­Ï³Ý, ÝáõÛÝÝ ¿ û` ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ »­Ï»­Õ»­óáõ å³ï­í»­ñÁ` ³­Ù»Ý ·Ýáí §Ñ³ë­ï³­ï»É¦ áõ Ýá­ñá­·»É Ñ³Û Ù³ñ­¹áõ Ù»ç ³Ù­ñ³·­ñ³Í ³ÛÝ Ï»Õ­ÍÇ­ùÁ, û ǵñ ¶ñÇ­·áñ §Éáõ­ë³­íá­ñÇ­ãÁ¦ г­Ûáó µ³­ñ»­ñ³ñÝ ¿ »­Õ»É, ÇëÏ ùñÇë­ïá­Ý»áõÃ­Û³Ý Ùáõï­ùÁ г­Û³ë­ï³Ý, ǵñ, »­Õ»É ¿ ѳ­Û»­ñÇë ѳ­ Ù³ñ ó³Ý­Ï³­ÉÇ, ÷ñϳ­ñ³ñ ¨ ³Ý­³ñ­ÛáõÝ, ¨ áñ ³Û¹ ³­Ù»­ÝÁ ϳ­ï³ñ­í»É ¿ §Ù³ñ­¹³­ë»ñ ²ëï­Íáõ ϳ٭ùáí¦ ¨ §¶ñÇ­·á­ñÇ Ó»é­ùáí¦: Ødz­Å³­Ù³­ ݳÏ, ÷³ë­ï»­ñÇ ³Û¹­åÇ­ëÇ Ó¨³­÷á­Ëáõ­ÙÁ í»­ñ³ó­ÝáõÙ ¿ ³ÛÝ, áñ ¶ñÇ­ ·á­ñÁ Ñ»­ï³åÝ­¹»É ¿ ϳݭ˳­Ï³É Ýå³­ï³Ï: ⿱ áñ ëñµÇ Ýϳï­Ù³Ùµ ³Ýíë­ï³­ÑáõíÛáõÝ áõ ϳë­Ï³­Í³Ýù ѳ­­ñáõóáÕ ó³Ý­Ï³­ó³Í ÙÇïù, å³ï­Ù³­Ï³Ý ó³Ý­Ï³­ó³Í íϳ­ÛáõíÛáõÝ å»ïù ¿ ѳñ­Ù³­ñ»ó­íÇ »­Ï»­ Õ»­óáõ ϳ­ÝáÝ­Ý»­ñÇÝ: г­Ï³­é³Ï å³­ñ³­·³­ÛáõÙ ëñµÇ Ç­ñ³­Ï³Ý ¹»Ù­ùÁ ϵ³­ó³­Ñ³Ûï­íÇ: ÆëÏ ¹³ ÏÝß³­Ý³­ÏÇ, áñ »­Ï»­Õ»­óÇÝ Çñ ¹»­ñÁ í³ï ¿ ϳ­ï³­ñáõÙ, á­ñÁ ϵ»­ñÇ Ýñ³ íñ³ ˳㠹ݻ­ÉáõÝ` ¹³Ý­¹³­Õá­ñ»Ý ù³Û­ ù³Û­í»­ÉáõÝ áõ Ïáñ­Í³Ý­í»­ÉáõÝ: ²­·³­Ã³Ý­·»­Õá­ëÇó ¨ ¼»­Ýáµ ¶É³­ÏÇó µ»ñ­í³Í ù³Õ­í³Íù­Ý»­ñÇó ݳ¨ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ »Ý­Ã³¹­ñ»É, áñ ¶ñÇ­·á­ñÇ ¹³ë­ïdz­ñ³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ ѳÝÓ­ ݳ­ñ³ñ­í³Í ¿ »­Õ»É ÙÇ ½á­ñ»Õ ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõí۳Ý, á­ñÇ Ã»­É³¹­ñ³Ý­ ùáí áõ Õ»­Ï³­í³­ñáõí۳ٵ áõ Éáõñç ³­ç³Ï­óáõí۳ٵ ¿É Ñ»­ï³­·³­ÛáõÙ ·áñ­Í»É ¿ Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç ëñµáó ëáõñµ ѳ­Ù³ñ­íáÕ ¶ñÇ­·á­ñÁ: §Ð²Ú º­Îº­Ôº­òàô ¸º­ðÀ Ð²Ú Äà­Ôàìð­¸Æ ä²î­Ø²­Î²Ü Ö²­Î²­î²¶­ðàôئ ¸³­ë³·ñ­ùÇ í»­ñ³­µ»ñ­Û³É ϳñ­ÍÇù ѳÛï­Ý»ÉÝ ³­í³ñ­ï»­Éáõó ³­é³ç ÙÇ ù³Õ­í³Íù µ»­ñ»Ù г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý ÏñÃáõÃ­Û³Ý ³½­·³­ÛÇÝ ÇÝë­ïÇ­ïáõ­ïÇ §Ð³­Ûáó »­Ï»­Õ»­óáõ å³ï­ÙáõíÛáõ­ÝÁ 20052006 áõë. ï³­ñáõÙ¦ ÷³ë­ï³ÃÕ­ÃÇó. §²Ý­Ï³Ë 廭ﳭϳ­ÝáõÃ­Û³Ý å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñáõ٠г­Ûáó »­Ï»­Õ»­óáõ å³ï­ÙáõÃ­Û³Ý ¹³­ëÁݭó­óÇ Ùáõï­ ùÁ ¹åñáó ã³­÷³­½³Ýó ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ñ, Ññ³­ï³å áõ ³ÛÅ­Ù»³­Ï³Ý: ²ÛÝ Ýå³­ï³Ï áõ­ÝÇ óáõÛó ï³É г­Ûáó »­Ï»­Õ»­óáõ ¹»­ñÁ Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç å³ï­Ù³­Ï³Ý ׳­Ï³­ï³·­ñáõÙ, ³½­·³­ÛÇÝ-³­½³­ï³·­ñ³­Ï³Ý å³Û­ù³­ 127

ñÇ, ³½­·³­ÛÇÝ Ñá·¨áñ Ýϳ­ñ³·­ñÇ å³Ñ­å³Ý­Ù³Ý Ù»ç, ÇÝã­å»ë ݳ¨ Ñá­·¨áñ-Ùß³­Ïáõ­Ã³­ÛÇÝ ³ñ­Å»ù­Ý»­ñÇ ëï»ÕÍ­Ù³Ý áõ ë»­ñáõݹ­Ý»­ñÇÝ ÷áË­³Ýó­Ù³Ý, ³½­·³­ÛÇÝ Ñ³­Ù³ËÙµ­Ù³Ý áõ ³½­·³­å³Ñ­å³Ý ·áñ­ ÍáõÙ: §Ð³­Ûáó »­Ï»­Õ»­óáõ å³ï­ÙáõíÛáõݦ ³­é³ñ­Ï³Ý å»ïù ¿ ³Ù­µáÕ­ç³ó­ÝÇ áõ ѳ­Ù³­Ï³ñ­·Ç г­Ûáó å³ï­ÙáõíÛáõ­ÝÇó, Ð³Û ·ñ³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÇó ¨ ÙÛáõë ³­é³ñ­Ï³­Ý»­ñÇó ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ñÇ ëï³­ó³Í ·Ç­ï»­ÉÇù­Ý»­ñÁ (²Ûë Ç­Ù³ë­ïáí ËÇëï ϳñ¨áñ­íáõÙ ¿ ÙÇ­ç³­é³ñ­Ï³­Û³­ Ï³Ý Ï³­å»­ñÇ ¹»­ñÁ г­Ûáó »­Ï»­Õ»­óáõ å³ï­ÙáõÃ­Û³Ý ¹³­ëÁݭó­óáõÙ), ѳ­Õáñ­¹³­ÏÇó ¹³ñÓ­ÝÇ Ýñ³Ýó ³½­·³­ÛÇÝ ¨ ѳ­Ù³­Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ Ùݳ­ ÛáõÝ ³ñ­Å»ù­Ý»­ñÇÝ, Ýå³ë­ïÇ Ýñ³Ýó Ñá·¨áñ-³½­·³­ÛÇÝ Ýϳ­ñ³·­ñÇ áõ ³ñ­Å³­Ý³­å³ï­íáõÃ­Û³Ý Ó¨³­íáñ­Ù³­ÝÁ, ¹³ë­ïdz­ñ³­ÏÇ ë»ñ ¨ ѳñ­·³Ýù ¹»­åÇ Ù³Ûñ »­Ï»­Õ»­óÇÝ: ¸³ë­Áݭó­óÁ Ïû·­ÝÇ ³­ß³­ Ï»ñï­Ý»­ñÇݪ ѳë­Ï³­Ý³É ¨ Ç­Ù³ë­ï³­íá­ñ»É Ï۳ݭùáõÙ ï»­ÕÇ áõ­Ý»­óáÕ ß³ï »ñ¨áõÛíݻñ áõ Ç­ñ³­¹³ñ­ÓáõíÛáõÝ­Ý»ñ: Üáñ ¹³­ëÁݭó­óÁ Ïñ᭠ݳ­Ï³Ý ù³­ñá½­ãáõÃ­Û³Ý Ýå³­ï³Ï ãÇ Ñ»­ï³­åݹáõÙ: ²ÛÝ å³ñ­ ï³­¹Çñ ¿ µá­Éáñ ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñª ³Ý­Ï³Ë ³½­·³­ÛÇÝ ¨ Ïñá­Ý³­Ï³Ý-¹³­í³­Ý³­Ï³Ý å³ï­Ï³­Ý»­ÉáõíÛáõ­ÝÇó¦: ²Ýѭݳñ ¿ ѳ­Ù³­Ó³Û­Ý»É ³Ûë­ï»Õ µ»ñ­í³Í г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­ å»­ïáõÃ­Û³Ý å³ß­ïá­Ý³­Ï³Ý ï»­ë³­Ï»­ïÇÝ: ²Ù­÷á­÷»­Éáí ÇÝÓ Ù³ï­ ã»­ÉÇ ·ñ³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÇó ëï³­ó³Í ï»­Õ»­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ, »ë ·³­ÉÇë »Ù Ñ»ï¨Û³É »½­ñ³­Ñ³Ý­·áõÙ­Ý»­ñÇÝ` ³. г­Ûáó »­Ï»­Õ»­óáõ ¹»­ñÁ Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç å³ï­Ù³­Ï³Ý ׳­Ï³­ ï³­·ñáõÙ, ³é ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý, ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ·Ý³­Ñ³­ï»É áñ­å»ë ù³Û­ù³­ÛÇã áõ Ïáñ­Í³­Ý³­ñ³ñ: ºí Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë, ÇÝã­å»±ë ¿ Ñݳ­ñ³­íáñ, áñ ³Õ­ù³­ïáõíÛáõÝ, Ñݳ­½³Ý­¹áõíÛáõÝ, óÙ³Ñ Ïáõ­ëáõíÛáõÝ ù³­ñá­½áÕ, ÇÝã­ å»ë ݳ¨ å»­ï³­Ï³Ý Ç߭˳­ÝáõíÛáõ­ÝÁ Ù»ñ­ÅáÕ ¨ ¹ñ³ ¹»Ù ³Ý­Ñ³ßï å³Û­ù³ñ ÙÕáÕ Ïñá­ÝÁ Åá­Õáíñ­¹Ç å³ï­Ù³­Ï³Ý ׳­Ï³­ï³·­ñáõÙ ¹ñ³­ Ï³Ý ¹»ñ ϳ­ï³­ñÇ: àõ­ñÇß ¿ ϳÛë­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ å³­ñ³­·³­ÛáõÙ: øñÇë­ ïá­Ý»áõ­ÃÛáõ­ÝÁ ϳÛë­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ù»ç Ý»­ñ³é­í³Í ³½­·»­ñÇ ëïñϳó­ Ù³Ý ¨ áõ­Í³ó­Ù³Ý ËݹñáõÙ, Ç­ñáù, ϳ­ñáÕ ¿ í×éá­ñáß ¹»ñ ϳ­ï³­ñ»É: Àݹ­Ñ³­Ýáõñ ³é­Ù³Ùµ, ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ·³­Õ³­÷³­ñ³­µ³­ÝáõíÛáõÝÁ Ù»ñ­ÅáõÙ ¿ å»­ïáõíÛáõÝÝ áõ 廭ﳭϳ­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, ó­·³­íáñ­Ý»­ ñÇÝ, Çß­­Ë³­Ý³­íáñ­Ý»­ñÇÝ, ³Ý­Ñ³­ï³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ: л勉­µ³ñ, 128

å»­ïáõÃ­Û³Ý ¨ »­Ï»­Õ»­óáõ ѳ­Ù³­·áñ­Í³Ï­óáõíÛáõ­ÝÁ ų­Ù³­Ý³­Ï³­íáñ ¿: ²Û¹ ѳ­Ù³­·áñ­Í³Ï­óáõíÛáõÝÝ Ç­ñ³­Ï³­ÝáõÙ ùá­Õ³ñÏ­í³Í ѳ­Ï³­Ù³ñ­ ïáõíÛáõÝ ¿, áñ­ï»Õ ѳխÃáÕÝ, Ç í»ñ­çá, »­Ï»­Õ»­óÇÝ ¿ ÉÇ­Ý»­Éáõ: ºí ¹³ ³ÛÝ å³ñ½ å³ï­×³­éáí, áñ ³½­·³­ÛÇÝ Ïáã­í³Í »­Ï»­Õ»­óÇ­Ý»­ñÇ ·áñ­ Íáõ­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ ѳ­­Ù³­Ï³ñ­·áõÙ ¿ ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý »­Ï»­Õ»­óÇ­Ý»­ñÇ Ï»Ýï­ñá­ÝÁ` ëÇá­Ýǽ­ÙÁ (³Û¹­åÇ­ëÇ »½­ñ³­Ñ³Ý·­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ ÑÇÙù ¿ ѳݭ¹Ç­ë³­ÝáõÙ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý Ïñá­ÝÇ ¨ ëÇá­Ýǽ­ ÙÇ ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ýå³­ï³Ï­Ý»­ñÇ ÝáõÛ­ÝáõíÛáõ­ÝÁ): ²½­·³­ÛÇÝ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñáõÙ ·áñ­ÍáÕ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý »­Ï»­Õ»­óÇ­Ý»­ ñÁ ÝáõÛÝ Ï»Ýï­ñá­ÝÇ ßÝáñ­ÑÇí ³å³­Ñáí­íáõÙ »Ý ݳ¨ ·É˳­íáñ Ýå³­ ï³­ÏÇÝ Ñ³­í³­ï³­ñÇ٠ϳ¹­ñ»­ñáí... ÆëÏ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ áã ÙdzÛÝ Ñ³­Ù³ËÙµ­í³Í ã»Ý, ³Ûɨ ï³ñ­í³Í »Ý ÙÇ٭۳ݭóÇó ï³­ñ³Íù­Ý»ñ ¨ ³Ûɨ³ÛÉ Ñ³ñë­ïáõíÛáõÝ­Ý»ñ ËÉ»­Éáõ Ñá·­ë»­ñáí: ä»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñáõÙ Ù»Í Ù³­ë³Ùµ ѳ­Ù³­Ï³ñ·­í³Í ã¿ å»­ï³­Ï³Ý Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­ ·Ç ѳ­Ù³ñ ϳ¹­ñ»ñ å³ï­ñ³ë­ï»­Éáõ ·áñ­ÍÁ: ¸Åµ³Ë­ï³­µ³ñ, å»­ ïáõíÛáõ­ÝÁ ų­é³Ý­·³­µ³ñ Õ»­Ï³­í³­ñ»­Éáõ ϳñ­·Á ѳ­Ù³ñ­Û³ í»­ñ³­ó»É ¿, á­ñÁ, Çñ û­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñáí ѳݭ¹»ñÓ, Ù»Í ³­é³­í»­ÉáõíÛáõÝ áõ­ÝÇ Ù»ñ û­ñ»­ñáõÙ ³ñ­¹»Ý ã³­÷³­ÝÇß ¹³ñ­Ó³Í` ÁÝï­ñáõí۳ٵ Õ»­Ï³­í³ñ áõ­Ý»­ ݳ­Éáõ ϳñ­·Çó, á­ñÁ, ÷³ë­ïá­ñ»Ý, ½áé­µ³­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ Ç߭˳­Ýáõí Ûáõ­ÝÁ ½³í­Ã»­Éáõ ɳÛÝ ×³­Ý³­å³ñÑ ¿ µ³­­ó»É: ²ÝÅË­ï»­ÉÇ ¿, áñ ³½­·³­ ÛÇÝ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñáõÙ ³­é³ç­Ýáñ¹ ÁÝï­ñ»­Éáõ ·áñ­ÍáõÙ ³ÛÅÙ ³é­Ï³ ¿ ³ñ­ï³­ùÇÝ ÙÇ ½á­ñ»Õ áõ­ÅÇ ÙÇ­ç³­ÙïáõíÛáõ­ÝÁ: Æ ³ñ¹­ÛáõÝë, ³½­·³­ÛÇÝ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý Õ»­ÏÇÝ Ñ³­×³Ë ïÇ­ñ³­ÝáõÙ »Ý ³Û¹ ËݹñáõÙ ³Ý­å³ï­ñ³ëï áõ ³Ý­ï»Õ­Û³Ï, ³­å³½­·³­ÛÇÝ, ÇëÏ »ñ­µ»ÙÝ ¿É ³­½³­ïáõíÛáõ­ÝÇó ë³ñ­ë³­÷áÕ, 볭ϳÛÝ Ç߭˳­Ý³­ï»Ýã ¨ ³Ýӭݳ­Ï³Ý ѳñë­ïáõíÛáõÝ­Ý»ñ Ïá­Õáå­ï»­Éáõ ѳñó­áõÙ »­é³Ý­¹áõÝ ³Ý­Ñ³ï­Ý»ñ: ²­Ñ³ û ÇÝ­ãáõ ¿ »Ý­Ã³¹­ñ»­ÉÇ, áñ å»­ïáõí­ÛáõÝ-»­Ï»­Õ»­óÇ Ñ³­Ï³­Ù³ñ­ ïáõíÛáõ­Ýáõ٠ѳխû­Éáõ ¿ »­Ï»­Õ»­óÇÝ, á­ñÁ Çñ ëï»ÕÍ­Ù³Ý û­­ñÇó Ó·ï»É ¿ µ³­ó³ñ­Ó³Ï Ç߭˳­ÝáõÃ­Û³Ý ¨ ѳݭ¹áõñ­Å»É ¿ áõ ϳ­ñáÕ ¿ ѳݭ¹áõñ­ Å»É ÙdzÛÝ ³ÛÝ­åÇ­ëÇ å»­ïáõíÛáõÝ, áñÝ ³ñ­¹»Ý Ç߭˳­ÝáõíÛáõÝ ãáõ­ÝÇ` ÙdzÛÝ Ó¨³­Ï³­Ýá­ñ»Ý ¿ å»­ïáõíÛáõÝ Ñ³­Ù³ñ­íáõÙ: ܳ¨ åÇ­ïÇ ³ë­íÇ, áñ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ³½­·³­ÛÇÝ »­Ï»­Õ»­óÇ­Ý»­ñÁ ½·³­ÉÇ­á­ñ»Ý ï³ñ­µ»ñ­ íáõÙ »Ý ÙÇ٭۳ݭóÇó: ú­ñǭݳÏ, ¹Åí³ñ ¿ ѳ­Ù»­Ù³­ï»É гۭϳ­Ï³Ý áõ ²Ý·­Édz­Ï³Ý ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý »­Ï»­Õ»­óÇ­Ý»­ñÁ: ²Ý·­Édz­Ï³Ý »­Ï»­Õ»­óÇÝ Ñ³ñ­Ûáõ­ñ³­íáñ ï³­ñÇ­Ý»ñ å»­ïáõÃ­Û³Ý »Ý­Ã³­Ï³­ÛáõÃ­Û³Ý ¿ ¨, ÷³ë­ïá­ 129

ñ»Ý, ·áñ­ÍáõÙ ¿ Ç Ýå³ëï å»­ïáõÃ­Û³Ý ³Ù­ñ³åݹ­Ù³Ý, ¨ ³Û¹ »­Ï»­ Õ»­óáõ áñ¨¿ Í»­ëáõ٠ϳ­ï³ñ­íáÕ ÷á­÷á­ËáõíÛáõ­ÝÁ å»ïù ¿ ѳë­ï³­ïÇ ËáñÑñ­¹³­ñ³­ÝÁ ¨ ³­å³ í³­í»­ñ³ó­ÝÇ Ã³­·áõ­ÑÇÝ: ²Û­ëÇÝùÝ` ³ÛÝ »ñÏñ­Ý»­ñáõÙ, áñ­ï»Õ ³é­Ï³ ¿ ѽáñ å»­ï³­Ï³Ý Ñ³­ Ù³­Ï³ñ· ¨ ëó÷, ³½­·³­ë»ñ-ѳۭñ»­Ý³­ë»ñ Åá­Õá­íáõñ¹, Ñݳ­ñ³­íáñ ¿ ë³Ý­Ó»É »­Ï»­Õ»­óáõ ÝÏñïáõÙ­Ý»­ñÁ ¨ Ýñ³Ý ͳ­é³­Û»ó­Ý»É Ç ß³Ñ å»­ ïáõí۳Ý: Àݹ­Ñ³­Ýáõñ ³é­Ù³Ùµ, ïå³­íá­ñáõíÛáõÝ ¿ ëï»ÕÍ­íáõÙ, áñ å»­ïáõíÛáõÝ-»­Ï»­Õ»­óÇ Ñ³­ñ³­µ»­ñáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ ³Û¹­å»ë »Ý »­Õ»É г­Ûáó ³­í³Ý­¹³­Ï³Ý ѳ­í³ï­ùÇ ßñç³­ÝáõÙ, »ñµ г­Ûáó ³ëï­í³Í­Ý»­ñÇ ï³­ ׳ñ­Ý»­ñáõÙ ³ëï­Íá ³­Ýáõ­ÝÇó ·áõ­ß³­ÏáõíÛáõÝ ³­ÝáÕ­Ý»­ñÁ Ñ»Ýó »ñÏ­ ñÇ ïÇ­ñáç` ó­·³­íá­ñÇ Ù»ñ­Ó³­íáñ ùñÙ»ñÝ »Ý »­Õ»É: ´Ý³­Ï³­Ý³­µ³ñ, ³Û¹­åÇ­ëÇ å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñáõÙ, »ñµ ѳ­í³ï­ùÁ »Ý­Ã³­Ï³ ¿ ³ß­Ë³ñ­ÑÇÏ µ³ñÓ­ñ³·áõÛÝ Ç߭˳­Ýáõí۳­ÝÁ, å»­ïáõíÛáõ­ÝÁ ϳ­ÛáõÝ ¿ áõ »ñ­Ï³­ñ³­ ÏÛ³ó: ²ÛÉ ¿ å³ï­Ï»­ñÁ ÃáõÛÉ ¨, Ù³­Ý³­í³Ý¹, ϳ­ÛáõÝ å»­ï³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ ãáõ­Ý»­óáÕ »ñÏñ­Ý»­ñáõÙ, á­ñáÝ­óÇó ¿ Ð³­Û³ë­ï³­ÝÁ: Àëï å³ï­Ù³­Ï³Ý ³Õµ­Ûáõñ­Ý»­ñÇ, ï³ëÝ­Ûáà ¹³ñ ¿, ÇÝã г­Û³ë­ï³­ÝÁ »­Ï»­Õ»­óáõ ×Ç­ñ³Ý­ Ý»­ñáõÙ ³ñ­Ý³­ù³Ù ¿ ÉÇ­ÝáõÙ: (²Ûë Ëݹñáí Ñ»­ï³ùñùñ­íá­ÕÁ Ñݳ­ñ³­ íá­ñÇÝë Édzñ­Å»ù áõ ѳ­Ù³­Ï³ñ·­í³Í ï»­Õ»­ÏáõíÛáõÝ­Ý»ñ ϳ­ñáÕ ¿ ëï³­Ý³É Ð³Ù­É»ï ¸³íí۳­ÝÇ §Ø»½ ³Ý­Í³­Ýáà ì³ñ­¹³­Ý³Ýó å³­ï»­ ñ³­½­­ÙÁ¦` Çñ Áݹ·ñ­Ïáõ­Ùáí »­½³­ÏÇ ³ß­Ë³­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ (ºñ¨³Ý, 2007 Ã.): ²Ûë ³ß­Ë³­ïáõíÛáõ­ÝÇó ó³Ý­Ï³­ÝáõÙ »Ù µ»­ñ»É »ñ­Ïáõ ٻ筵»­ñáõÙ (¿ç 252-253), á­ñáÝ­óÇó Ù»­ÏÁ í»­ñ³­µ»­ñáõÙ ¿ »­Ï»­Õ»­óáõ ³Ý­Ñ³Ý­ ¹áõñ­Åá­Õ³­Ï³­Ýáõí۳­ÝÁ` 1198 Ã. ÎÇ­ÉÇÏ­Û³Ý Ð³­Û³ë­ï³­ÝÇ Ã³­·³­íá­ ñáõÃ­Û³Ý Ñé­ã³Ï­­Ù³Ý Ýϳï­Ù³Ùµ: ÎÕ»­ñ³­Ï³Ý ·áñ­ÍÇã úñ­Ù³Ý­Û³­ÝÁ, ѳ­í³­ï³­ñÇ٠г­Û³ë­ï³Ý­Û³Ûó »­Ï»­Õ»­óáõ ѳۭñ»­ñÇ µéÝ³Í ¹Çñ­ùÇÝ, Ù»½ ѳ­Ù³ñ ïá­Ý³­Ï³Ý ³Û¹ û­ñ»­ñÇó Ûáà ¹³ñ Ñ»­ïá ·ñáõÙ ¿. §àã áù åÇ­ïÇ Ï³­ñ»­Ý³Û Ù»­Õ³¹­ñ»É Ȩá­ÝÁ Çñ Ù»Í Ýå³­ï³­ÏÇÝ Ù»ç, µ³Ûó ÙǨÝáÛÝ ³­ï»Ý åÇ­­ïÇ ãÇ ·á­í» Ó»é­Ý³ñÏ ÙÁ, áñ ³½­·³­ ÛÇÝ »­Ï»­Õ»ó­õáÛ ÇÝù­Ýáõ­ÃÇõ­ÝÁ ¨ ÇÝùÝ­Ç߭˳­Ýáõ­ÃÇõ­ÝÁ ½á­Ñ»­Éáí åÇ­ïÇ ëï³­óáõ¿ñ¦ (س­Õ³­ùdz ³ñù. úñ­­Ù³Ý­­Û³Ý, ²½­·³­å³­ïáõÙ, ¾ç­Ùdz­ÍÇÝ, 2001 Ã., Ñ. ², ¿ç 1759): ²Û­ëÇÝùÝ` »­Ï»­Õ»­óÇÝ, ÷³ë­ïá­ ñ»Ý, ³­ëáõÙ ¿` Ïáñ­ãÇ Ð³­Ûáó 廭ﳭϳ­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, Ç ÷³éë ·ñÇ­·áñ­ Û³Ý Éáõ­ë³­íáñ­ã³­Ï³­Ýáõí۳Ý: ì»­ñáÝß­Û³É ³ß­Ë³­ïáõíÛáõ­ÝÇó ÙÛáõë ٻ筵»­ñáõ­ÙÁ í»ñó­í³Í ¿ 130

¾ç­ÙdzͭÝÇ Ø³Ûñ ²­Ãá­éÇ §²­ñ³­ñ³ï¦ ³Ù­ë³·­ñÇó (1871 Ã.), á­ñÝ áõÕ­ Õ³­ÏÇ ³Ý­­Ã³­ùáõÛó ³­ï»­ÉáõíÛáõÝ ¿ г­Ûáó 廭ﳭϳ­ÝáõÃ­Û³Ý ÝÏ³ï­ Ù³Ùµ. §àí Ù»­ÍÇ Ë»­É³­·³­ñáõ­Ã»³Ý¹, ·Ç­ï»±ë, áí ï·»ï, ½Ç ³Ý­ÏáõÙÝ Ã³­·³­õá­ñáõ­Ã»³Ý áã »­Ã¿ Ñ»ñ­Óáõ³­Íáó Ýß³­Ý³Ï ¿, Ýß³­Ý³Ï ¿ ×ßÙ³ñ­ ïáõ­Ã»³Ý ѳ­õ³­ïáÛ Ù»­ñáÛ: ø³Ý­½Ç ï»ñÝ Ù»ñ Û³Ûï­ÝÇ ³­ë¿` ÿ ó­ ·³­õá­ñáõ­ÃÇõÝ Çõñ ¨ ³­ß³­Ï»ñ­ï³óÝ Çõ­ñáó áã ¿ ۳߭˳ñ­Ñ¿ ³ë­ïÇ: ÜÙ³­Ý³­å»ë ³­é³­ù»³ÉÝ ³­ë¿, ÿ ѳ­õ³­ï³­ó»³ÉùÝ Ñ³­Ý³­å³½ Ç Ñ³­ ɳ­Í³Ýë ϳۭó»Ý: ì³ë­Ý á­ñáÛ ³Ý­ÏáõÙÝ Ã³­·³­õá­ñáõ­Ã»³Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÇë óáõ­ó³­Ý¿ Ù³­Ý³­í³Ý¹ ÿ Ù»ù øñÇë­ïá­ëÇ ×ßÙ³­ñÇï ѳ­õ³­ï³­ó»³Éùë ³­ß³­Ï»ñ­ï»Ùù, ÝÙ³Ý ³­é³­çÇÝ Ñ³­õ³­ï³­ó»­Éáó ¨ ³­ß³­Ï»ñ­ï³óÝ øñÇë­ïá­ëÇ: ¸³ñÓ­Û³É ·Ç­ï»­ÉÇ ¿, ½Ç ³­ñ»­õ»­É»³Ý ùñÇë­ïá­Ý»³Ûù û­ å¿ï ³­é³Ýó ó­·³­õá­ñáõ­Ã»³Ý »Ý, 볭ϳÛÝ ³­é³­í»É »ñ­ç³Ý­Ïáõ­ÃÇõÝ áõ ³Ý­¹áñ­ñáõ­ÃÇõÝ áõ­ÝÇÝ ù³Ý ½Ýá­ë³, áñù Áݹ ó­·³­õá­ñáõ­Ã»³Ùµ »Ý¦ (È»á, ºñ­Ï»­ñÇ Åá­Õá­í³­Íáõ, ºñ¨³Ý, 1973 Ã., Ñ. 3, ¿ç 330): г­Ûáó »­Ï»­Õ»­óáõ ¹»­ñÁ Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç å³ï­Ù³­Ï³Ý ׳­Ï³ï­³­ ·ñáõ٠ѳñ­ó³¹ñ­Ù³Ý ³­éáõ­Ùáí ³ñ­Å»­ù³­íáñ í»ñ­Éáõ­Í³­Ï³Ý ¿ ·ñ»É ѳÛï­ÝÇ å³ï­Ù³­µ³Ý È»áÝ: 1934 Ã. Ññ³­å³­ñ³Ï­í³Í ³Û¹ í»ñ­Éáõ­Í³­ ϳ­­ÝÁ 廭ﳭϳ­Ýá­ñ»Ý ³ñ­·»É­í»ó Ñ»Ýó ÝáõÛÝ Ãí³Ï³ÝÇÝ: È»áÝ Ù³ë­ Ý³­íá­ñ³­å»ë ·ñáõÙ ¿. §¶ñÇ­·á­ñÇ ë»­ñáõÝ¹Ý Ñ»­é³­ÝáõÙ ¿ñ г­Û³ë­ ï³­ÝÇ Ç߭˳­Ý³­å»­ï³­Ï³Ý Ç­ñ³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÇó, µ³Ûó ¹ñ³ ÷á­Ë³­ñ»Ý ÃáÕ­ÝáõÙ ¿ñ ÙÇ Ýáñ г­Û³ë­ï³Ý, á­ñÇ Ñá­·ÇÝ ¿ñ Ýñ³ ϳ½­Ù³­Ï»ñ­å³Í ¨ ·áñ­ÍÇ Ï³Ý·­Ý»ó­ñ³Í »­Ï»­Õ»­ó³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ: 곭ѳ­ÏÇ Ù»é­Ý»­Éáõ ų­Ù³­Ý³Ï áãÝ­ã³­ó³Í ¿ñ ²ñ­ß³­Ïáõ­ÝÇ­Ý»­ñÇ ëïí»­ñ³­ÛÇÝ Ùdz­å»­ïáõí Ûáõ­ÝÁ, µ³Ûó Ýñ³ ï»­ÕÁ ѳë­ï³ï­í³Í ¿ñ Ñá·¨á­ñ³­Ï³Ý­Ý»­ñÇ Ùdz­ å»­ïáõíÛáõ­ÝÁ... Ð³Û Åá­Õá­íáõñ­¹Á í»­ñ³Í­íáõÙ ¿ñ ÙÇ Ïñá­Ý³­Ï³Ý ѳ­ Ù³ÛÝ­ùÇ, á­ñÇ ³­é³ÝÓ­­Ý³­Ñ³­ïáõÏ, Áݹ­ÙÇßï ¹ñáßÙ­í³Í ¨ ³ÝçÝ­ç»­ÉÇ ³­ÝáõÝÝ ¿ñ, ¶ñÇ­·á­ñÇó ëï³­ó³Í, Éáõ­ë³­íáñ­ã³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ: ²Ûë ÙdzÛÝ ³­ÝáõÝ ã¿ñ, ³Ûë ëå³­éÇã µá­í³Ý­¹³­ÏáõíÛáõÝ ¿ñ, áñ ÷³­Ã³­ÃáõÙ, Íñ³­ ñáõÙ ¿ñ ³Û¹ Ïñá­Ý³­­Ï³Ý ѳ­Ù³ÛÝ­ùÁ Ý»Õ áõ óÝÓñ, ë³Ñ­Ù³­Ý³­÷³­ ÏáÕ áõ Ïսdzó­ÝáÕ ³­í³Ý­¹³­íá­ñáõÃ­Û³Ý Ù»ç: ø³­Õ³­ù³­Ï³Ý Ï۳ݭùÇ Ñ³­Ù³ñ ÃáõÛÉ, ³Ý­åïáõÕ áõ ³­åǭϳñ ³Û¹ ѳ­Ù³ÛÝùÝ ³å­ß»ó­ÝáÕ Ñ³­ Ù³­éáõí۳ٵ ¨ ïá­Ïáõ­­Ýáõí۳ٵ Éáõ­ë³­íáñ­ã³­Ï³Ý ¿ñ Çñ Ñá·¨á­ñ³­Ï³­ ÝáõÃ­Û³Ý Ññ³­Ù³­Ýáí: âϳñ ½áÑ­í»­Éáõ ¨ áã ÙÇ »­Õ³­Ý³Ï, áã ÙÇ ã³÷ áõ ³ë­ïǭ׳Ý, áñ Ñ³Û ÏÕ»­ñÁ ã峭ѳݭç»ó Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Çó` Éáõ­ë³­íáñ­ 131

㳭ϳ­ÝáõíÛáõ­ÝÁ å³Ñ­å³­Ý»­Éáõ ѳ­Ù³ñ: º­Ã» ³Û¹ Åá­Õáíñ­¹Ç å³ï­ ÙáõíÛáõ­ÝÁ ÑÛáõë­í³Í ¿ ³­Õ»ï­Ý»­ñÇó, ³­Ù»­Ý³­Ù»Í ³­Õ»ïÝ ³ÛÝ ¿, áñ ݳ å³ñ­ï³­íáñ ¿ ÉÇ­Ý»É Éáõ­ë³­íáñ­ã³­Ï³Ý: ²Ûë ¿ ÑÇÙùÝ ³ÛÝ ù³­Õ³­ ù³­Ï³­Ýáõí۳Ý, áñ Ñ³Û ÏÕ»­ñÁ ų­é³Ý­·»É ¿ñ Èáõ­ë³­íáñ­ãÇ ïáÑ­ÙÇó` ·áñ­Í³¹­ñ»­Éáõ ѳ­Ù³ñ áã ÙdzÛÝ »ñÏ­ñÇ Ý»ñ­ëáõÙ, ³Ûɨ ³ñ­ï³­ùÇÝ Ñ³­ ñ³­µ»­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ í³­ñáÕ ¹Ç­í³­Ý³­­·Ç­ïáõÃ­Û³Ý Ù»ç¦ (È»á, Ð³Û ÏÕ»­ ñ³­Ï³Ý ¹Ç­í³­Ý³­·Ç­ïáõíÛáõÝ, ºñ¨³Ý, 1934 Ã., ¿ç 32-33): È»á­ÛÇ ³Ûë ³ß­Ë³­ïáõÃ­Û³Ý ³ñ­·»É­ùáí ËáñÑñ­¹³­ÛÇÝ Ç߭˳­Ýáõí Ûáõ­ÝÁ, ÷³ë­ïá­ñ»Ý, óáõÛó ¿ ïí»É, áñ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý Ïñá­ÝÇ Ýå³­ ï³­ÏÇ µ³­ó³­Ñ³Û­ïáõÙÝ ³Ý­Ãáõۭɳï­ñ»­ÉÇ ¿ »­Õ»É: Îñá­ÝÇ ¹»Ù ³Ý­½Ç­ çáõÙ å³Û­­­ù³­ñá­ÕÇ Ñ³Ù­µ³í í³­Û»­ÉáÕ ³Û¹ »ñÏ­ñÇ ·á­ÛáõÃ­Û³Ý Áݭóó­ ùáõÙ, ϳñ­­ÍáõÙ »Ù, ãÇ Ù³ë­ë³­Û³­Ï³­Ý³ó­í»É ³ÛÝ, áñ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõíÛáõ­ÝÁ Ñá­ñÇÝ­í³Í ¿ ³ÛÝ Ýå³­ï³­Ïáí, áñ­å»ë­½Ç ѻ߭ïáõí۳ٵ Ç­ñ³­Ï³­Ý³­Ý³ ëÇá­Ýǽ­ÙÇ Íñ³­·Ç­ñÁ: ºí Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë, ÇÝã­å»±ë­ ¿ Ñݳ­ñ³­íáñ, áñ ³½­·³­ÛÇÝ å»­ ïáõíÛáõÝÝ áõ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý, ³ÛÝ ¿É` §·ñÇ­·áñ­Û³Ý¦- §Éáõ­ë³­íáñ­ 㳭ϳݦ »­Ï»­Õ»­óÇÝ Ñ³­Ù³­ÑáõÝã ÉÇ­Ý»Ý, »ñµ ³½­·³­ÛÇÝ å»­ïáõÃ­Û³Ý µ³ñÓ­ñ³­·áõÛÝ Ç­¹»³­ÉÁ ·Ç­ïáõÝ, Ç­ñ³­ï»ë, Ï۳ݭùÁ, ³ñ­Å³­Ý³­å³ï­ íáõíÛáõ­ÝÁ, ÝÛáõ­ÃÁ ϳ­ñ¨á­ñáÕ Ñ³Û­ñ»­Ý³­ë»ñ ù³­Õ³­ù³­óÇ ¹³ë­ïdz­ ñ³­Ï»ÉÝ ¿, ÇëÏ Ù»ñ §Éáõ­ë³­íáñ­ã³­Ï³Ý¦ »­Ï»­Õ»­óáõ Ç­¹»³­ÉÁ` ï·»ï, ¹Ûáõ­ñ³­Ñ³­í³ï, Ñݳ­½³Ý¹, ϳ­Ù³­½áõñÏ, Ãßݳ­ÙáõÝ ëÇ­ñáÕ, ë»ñÝ­ ¹³ï­íáõíÛáõ­ÝÁ Ù»Õù ѳ­Ù³­ñáÕ, Ù³­ÑÁ ÷³­é³­µ³­ÝáÕ Ñ³­í³­ï³ó­Û³É ¹³ë­ïdz­ñ³­Ï»ÉÝ ¿: Ø»ñ »­Ï»­Õ»­óÇÝ Ùßï³­å»ë ù³­ñá­½»É ¿ ݳ¨, áñ ϳ­Ãá­ÕÇ­Ïá­ëÁ å»ïù ¿ ÉÇ­ÝÇ Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç ¨° ó­·³­íá­ñÁ, ¨° Ñá·¨áñ ³­é³ç­Ýáñ­¹Á, ѳñ­Ï³í` ó­·³­íá­ñ³ó ó­·³­íá­ñÇ ïÇï­Õá­ëÁ Ùßï³­ å»ë ÃáÕ­Ý»­Éáí ÐÇ­ëáõ­ëÇÝ: ö³ë­ïá­ñ»Ý, ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý »­Ï»­Õ»­óÇÝ Ç­ñ³­Ï³Ý г­Û³ë­ï³­ÝÁ ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ ¹³ñÓ­ñ»ó å³ï­Ù³­Ï³Ý г­Û³ë­ï³Ý: ÆëÏ »­Ï»­Õ»­óáõó »ñ­µ»ÙÝ Ï³½­Ù³­íáñ­íáÕ ¨ Ç ÷³éë »­Ï»­Õ»­óáõ Ùßï³­å»ë Áݹ­Ñ³ï­ íáÕ Ð³­Ûáó å»­ï³­Ï³Ý å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ ëï³­ó³Í §ß³Ñݦ ¿É ³ÛÝ ¿, áñ ϳ­Ù³­½áõñÏ áõ Ñݳ­½³Ý¹, ÙdzÛÝ ³­íáõñ ѳ­óÇ Ù³­ëÇÝ Ùï³­ÍáÕ ¨ µ³­ñ»­Ï»­óÇÏ ³Ý¹ñ­ßÇ­ñÇÙ »­ñ³­½áÕ Ù³ñ¹­Ï³Ýó Õ»­Ï³­í³­ñ»­ÉÁ Ñ»ßï ¿, û¨ ³Û¹­åÇ­ëÇ å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÁ ã»Ý ϳ­ñáÕ Ñ³­Ù³ñ­í»É ³½­·³­ÛÇÝ å»­ ïáõÃ­Û³Ý å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»ñ: 132

µ. гñ­Ï³í, »­Õ»É »Ý ¹»å­ù»ñ, »ñµ г­Ûáó »­Ï»­Õ»­óáõ á­ñáß ³­é³ç­ Ýáñ¹­Ý»ñ ³½­·³­ÛÇÝ-³­½³­ï³·­ñ³­Ï³Ý å³Û­ù³­ñÇ ·áñ­ÍáõÙ ¹ñ³­Ï³Ý ¹»ñ »Ý ϳ­ï³­ñ»É, 볭ϳÛÝ, Áݹ­Ñ³­Ýáõñ ³é­Ù³Ùµ, »­Ï»­Õ»­óÇÝ ³Û¹ Ëݹñáõ٠˻խ­¹Çã ¹»ñ ¿ áõ­Ý»­ó»É: ÂíáõÙ ¿, û ·áñ­ÍÁݭó­óÁ ß³­ñáõ­Ý³Ï­ íáõÙ ¿: º­Ï»­Õ»­óÇÝ Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹ÇÝ Ï³Ù ³­é³Ý­ÓÇÝ Ñ³­Ù³ÛÝù­Ý»­ñÇ Ñ³­ Ù³ËÙ­µ»É ¿ ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ ³ÛÝ ¹»å­ùáõÙ, »ñµ ¹³ »­Ï»­Õ»­óáõ ·»­ñÇ߭˳­ ÝáõÃ­Û³Ý Ñ³ë­­ï³ï­Ù³Ý Ýå³­ï³Ï ¿ Ñ»­ï³åÝ­¹»É: ²­í»­ï³­ñ³Ý­Ý»­ñÁ ¨ ùñÇë­ïáÝ»³­Ï³Ý í³­í»­ñ³­·ñ»­ñÁ óáõÛó »Ý ï³­ÉÇë, áñ, Áݹ­Ñ³­Ýáõñ ³é­Ù³Ùµ, »­Ï»­Õ»­óÇÝ ³½­·áõíÛáõÝ ãÇ ×³­Ý³­ãáõÙ: àõ­ñÇß Ñ³ñó ¿ ³½­·Á »­Ï»­Õ»­óáõ ˳­ãÇ ï³Ï ¹Ý»­ÉÁ: ܳ¨` ³Ý­Ñ³­Ù³­ï»­Õ»­ÉÇ ¿ ùñÇë­ïáÝ­Û³ ѳ­í³­ï³ó­Û³É ÉÇ­Ý»­ÉÁ ¨ ³½­·³­ÛÇÝ-³­½³­ï³·­ñ³­Ï³Ý å³Û­ù³­ñÇ Ù»ç ·Ç­ï³Ï­óá­ñ»Ý Áݹ·ñÏ­í»­ÉÁ: Ð³Û Åá­Õáíñ­¹Ç ³½­·³­ÛÇÝ-³­½³­ï³·­ñ³­ Ï³Ý å³Û­ù³­ñáõÙ Ù»ñ ùñÇë­ïá­Ý»­³­Ï³Ý »­Ï»­Õ»­óáõ ¹»ñÝ, Áëï Çë, ѳ­ Ù³­å³­ï³ë­Ë³­ÝáõÙ ¿ ëïáñ¨ ٻ筵»ñ­Ù³Ý µá­í³Ý­¹³­Ïáõí۳­ÝÁ: 1759 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ Ðáí­ë»÷ ¾­ÙÇ­ÝÁ γñ­Ýá ݳ­Ñ³Ý­·Ç ÖÇ­ÝÇß ·Ûáõ­ ÕÇ µÝ³­ÏÇã­Ý»­ñÇÝ Ñ³ñó­ñ»É ¿, û §ÇÝ­ãá±õ­ »ù ³­é³ñ­ÏáõÙ, »ñµ Ó»ñ ³½­·³­ÏÇó­Ý»­ñÇó áñ¨¿ Ù»­ÏÁ é³½­ÙÇÏ ¿ ¹³é­ÝáõÙ, ÇÝ­ãá±õ ­¹áõù ³­½³ï ã»ù, ÇÝ­ãá±õ ­¹áõù Ó»ñ ë»­÷³­Ï³Ý ó­·³­íá­ñÁ ãáõ­Ý»ù¦: ¶Ûáõ­Õ³­óÇ­Ý»­ ñÁ ¾­ÙÇ­ÝÇÝ å³­ï³ë­Ë³­Ý»É »Ý. §ä³­ñáÝ, Ù»ñ ³­½³­ïáõíÛáõ­ÝÁ ³Ý­¹ÇÇ ³ß­Ë³ñÑùÝ (³Ý¹ñ­ßÇ­ñÇÙ­Û³Ý ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ) ¿. Ù»ñ ó­·³­íá­ñÁ ÐÇ­ëáõë øñÇë­ïáëÝ ¾¦: ¾­ÙÇ­ÝÁ Á­ë³í. §Æ±Ýã ­Ëáëù ¿ ³Û¹. á±í­ Á­ë³í Ó»­½Ç û ³Û¹­å»ë ¿¦: §º­Ï»­Õ»­óÇÇÝ êáõñµ гۭñ»­ñÁ, á­ñáÝù ÏÁ­ë»Ý û Ñ³Û ³½­ ·Á ٳѭٻ­¹³­Ï³Ý­­Ý»­ñáõÝ Ñå³­ï³Ï »­Õ³Í ¿ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ëï»ÕÍ­í»­É¿Ý Ç í»ñ, »õ ³Û­¹­­å»ë ³É å»ïù ¿ Ùݳ ÙÇÝ­ã»õ ѳ­ñáõ­Ã»³Ý û­ñÁ: º­Ã» áã Ù»Ýù ß³ï ³­ñ³· Ïñݳ­ÛÇÝù Ãáõñ­ù»­ñÁ Ù»ñ »ñÏ­ñ¿Ý ¹áõñë íéݹ»É¦ (². ²Û­í³½­Û³Ý, г­Û³ë­­ï³­ÝÇ å³ï­ÙáõÃ­Û³Ý Éáõ­ë³­µ³­Ýáõ­ÙÁ ³­Ù»­ñÇÏ­ Û³Ý å³ï­Ù³­·ñáõÃ­Û³Ý Ù»ç, Èáë ²Ý­ç»­É»ë, 2002, ¿ç 61): ·. øñÇë­ïá­Ý»áõÃ­Û³Ý ÁÝ­¹áõݭٳٵ Ñ³Û Ù³ñ­¹áõ ³½­·³­ÛÇÝ Ñá·¨áñ Ýϳ­ñ³­·Ç­ñÁ áã û å³Ñ­å³Ý­í»ó, ³ÛÉ ÏïñáõÏ ÷áË­í»ó: ÆëÏ ÇÝã­å»±ë­ ¿ñ Ñݳ­ñ³­íáñ ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ ÁÝ­¹áõ­Ý»­Éáõó ¨ ³Û¹ Ïñá­ÝÇ »Ý­Ã³­ ϳ­ÛáõÃ­Û³Ý ï³Ï ³å­ñ»­Éáõó Ñ»­ïá å³Ñ­å³­Ý»É ³½­·³­ÛÇÝ Ñá·¨áñ Ýϳ­ñ³­·Ç­ñÁ: Ø»ñ ³½­·³­ÛÇÝ Ñ³­í³ï­ùÇó (гÛÏ, ²ñ, ²­ñ³­Ù³½¹, ØÇÑñ, ²­Ý³­ ÑÇï, ²ëï­ÕÇÏ, 쳭ѳ·Ý, îÇñ, 쳭ݳ­ïáõñ, гÛÏ-ʳɹ, »ۭ߻­µ³...)

133

Ù»½ ùÇã µ³Ý ¿ ѳ­ë»É: Àݹ­Ñ³Ý­ñ³ó­Ý»­Éáí Ù»½ ѳ­ë³­ÍÁ, ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ³­ë»É, áñ ¹ñ³ ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõÃ­Û³Ý Ù»ç Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç ѳ­Ù³ñ ³Ý­û­·áõï áõ íï³Ý­·³­íáñ á­ãÇÝã ãϳ: Ø»ñ ѳ­í³ï­ùÁ ÷³­é³­µ³­Ý»É ¿ Ï۳ݭùÁ, ³­å³­·³Ý, ³ß­Ë³­ï³­ ëÇ­ñáõ­Ã­­Ûáõ­ÝÁ, åïÕ³­µ»­ñáõíÛáõ­ÝÁ, µÝ³­å³ß­ïáõíÛáõ­ÝÁ (²ñ¨, Èáõ­ëÇÝ, ³ëï­­Õ»ñ, ÑáÕ, çáõñ, µáõÛë, ϻݭ¹³­ÝÇ­Ý»ñ, É»é­Ý»ñ), µ³­ñ»­å³ß­ïáõÃÛáõ­ÝÁ, ½·á­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, ë»­ñÁ ³½­·Ç, ѳۭñ»­ÝÇ­ùÇ áõ ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÇ Ýϳïٳٵ, ³­½³­ï³­ëÇ­ñáõíÛáõ­ÝÁ, ɳ­í³­ï»­ëáõíÛáõ­ÝÁ, ѳ­ÝáõÝ Ï۳ݭùÇ Ù³­ù³­éáõ­ÙÁ, ϳ٭ùÇ ¹ñë¨á­ñáõ­ÙÁ, »ñ­ç³Ý­ÏáõíÛáõ­ÝÁ, ³ñ­Å³­Ý³­å³ïíáõíÛáõ­ÝÁ, Ñáñ­¹á­ñ»É ¿ ³­ï»É Ãßݳ­ÙáõÝ ¨ ³ÛÉÝ: ä³ßï­í»É ¿ ³ÛÝ, ÇÝã ÏÛ³Ýù áõ Ï۳ݭùÇ »­ñ³ß­ËÇù ¿: γ­ñ»­ÉÇ ¿ ³­ë»É, áñ г­Ûáó ³ëï­í³Í­ Ý»­ñÁ Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç ÉÇ­Ý»­ÉáõÃ­Û³Ý ¨ ³­å³­·³­ÛÇ Ñ³­Ù³ñ Ñ»­ñá­ë³­ó³Í Ï»ñ­­å³ñ­Ý»ñ »Ý »­Õ»É, á­ñáÝù ų­Ù³­Ý³­ÏÇ Áݭóó­ùáõÙ ·áõ­Ý³­½³ñ¹­ í»­Éáí, ³ëï­í³Í­Ý»ñ »Ý ¹³ñ­Ó»É: г­Ûáó ¹Ç­ó³­ñ³­ÝáõÙ ³Ù­÷á÷­í³Í ¿ »­Õ»É Ù»ñ ݳËÝ­Û³ó ϻݭ볭÷Ç­ÉÇ­ëá­÷³­ÛáõíÛáõ­ÝÁ, Ùï³­Í»­É³­Ï»ñ­åÁ, Ýå³­­­ï³Ï­Ý»ñÝ áõ »­ñ³­½³Ýù­Ý»­ñÁ: γ­ñ»­ÉÇ ¿ »½­ñ³­Ï³ó­Ý»É, áñ Ù»ñ ³½­·³­ÛÇÝ Ñ³­í³ï­ùÁ áõ­Å»­Õ³ó­ñ»É ¿ Ñ³Û Ù³ñ­¹áõ ¨, Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë, ³½­·³­ÛÇÝ Ç­Ùáõ­Ý³­ÛÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Á ¨ Ýñ³Ý ÙÕ»É ¿ û·­ï³­Ï³ñ ³ß­Ë³ï³Ý­ùÇ, ëËñ³Ý­ùÇ áõ Ñ»­ñá­ë³­óáõÙ­Ý»­ñÇ: ²ÛÝ ¹»å­ùáõÙ, »ñµ Ù»½ å³ñ­ ï³­¹ñí³Í Ïñá­ÝÁ` ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ, Ëñ³­Ëáõ­ëáõÙ áõ å³ñ­ï³¹­ñáõÙ ¿ Ñݳ­½³Ý­¹áõíÛáõÝ (² ÂáõÕà ä»ï­ñá­ëÇ 2:18-21), ï³­é³­å³Ýù, ëáõ·, ɳó (ÂáõÕà ڳ­Ïá­µáõ 4:9), ëáí, ³Õ­ù³­ïáõíÛáõÝ (ÔáõÏ. 6:21-25), ï·Ç­ ïáõ­ÃÛáõÝ, ѳ­É³­Í³Ýù (سïÃ. 5:3-12), ùÇ㠳߭˳­ï»É, ѳñë­ïáõíÛáõÝ ãÏáõ­ï³­Ï»É, Ï۳ݭùÇ Ù³­ëÇÝ ãÙï³­Í»É, Ñá· ï³­Ý»É Ù»é­Ý»­Éáõó Ñ»­ïá É³í ³å­ñ»­Éáõ Ù³­ëÇÝ (سïÃ. 6:19-34, ÂáõÕà ڳ­Ïá­µáõ 5:1-15), áõ­ ñ³­Ý³É ë»­÷³­Ï³Ý ³Ý­ÓÁ (سïÃ. 16:24-25), å³­é³Ï­ïáõÙ, ãëÇ­ñ»É ÍÝáÕ­Ý»­­ñÇÝ, ½³­í³Ï­Ý»­ñÇÝ (سïÃ. 10:34-37), µá­Éáñ Ñá·­ë»­ñÁ ³ëï­ Íá íñ³ ·ó»É (². ÂáõÕà ä»ï­ñá­ëÇ 5:7), ѳ­ñ³­½³­ïÇÝ ãëÇ­ñ»É, ëÇ­ñ»É Ãßݳ­ÙáõÝ (سïÃ. 5:38-45), Ññ³­Å³ñ­í»É ÇÝù­Ý³­å³ßï­å³­ÝáõíÛáõ­ ÝÇó (ÔáõÏ. 6:29-37), ãëÇ­ñ»É ³ß­Ë³ñ­ÑÁ (² ÂáõÕà Úáí­Ñ³Ý­Ýáõ 2:15-17, ÂáõÕà ڳ­Ïá­µáõ 4:4), Ññ³­Å³ñ­í»É Ù³ñ٭ݳ­íáñ ó³Ý­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó (². ÂáõÕà ä»ï­ñá­ëÇ 2:11), óÙ³Ñ å³Ñ­å³­Ý»É Ïáõ­ëáõíÛáõ­ÝÁ (سïÃ.

5:27-29, ². ÂáõÕà ³é Îáñݭó­óÇë 7:1-38, Ú³Ûï­Ýáõ­ÃÇõÝ Úáí­Ñ³Ý­ Ýáõ 14:1-5): (§Ì³­é³­Ý»­ñÁ ³­Ù»Ý µ³­ÝÇ Ù¿ç í³­Ëáí Ñݳ­½³Ý¹ ÁÉ­É³Ý 134

Ç­ñ»Ýó ï¿­ñ»­ñáõÝ, á°ã ­ÙdzÛÝ µ³­ñ»­ñ³ñ­Ý»­ñáõÝ áõ Ñ»­½»­ñáõÝ, ѳ­å³ ųݭﳭµ³­ñá­Ý»­ñáõÝ ³É: ø³Ý­½Ç ²ë­ïáõÍ­Ù¿ ¿ ³Ûë ßÝáñÑ­ùÁ, »ñµ Ù¿­ÏÁ µ³­ñÇ ËÕ×Ùï³Ý­ùáí ³­ÝÇ­ñ³í ï»Õ íÇßï ÏÁ Ïñ¿: ì³ëÝ ½Ç ·á­í»ë­ïÇ ³ñ­Å³­ÝÇ Ç±Ýã ­Ï³Û »­Ã¿ Ù»Õù ·áñ­Í»­Éáí Í»­ÍáõÇù áõ ѳ٭ µ»­ñ¿ù: ´³Ûó »­Ã¿ µ³­ñÇù ·áñ­Í»­Éáí ã³ñ­ã³­ñáõÇù áõ ѳ٭µ»­ñ¿ù, ³­ëǭϳ ²ë­ïáõ­ÍáÛ ùáí ßÝáñÑù ÙÁÝ ¿: ø³Ý­½Ç ¹áõù ³Ûë µ³­ÝÇÝ Ñ³­Ù³ñ ϳݭãáõ»­ó³ù, í³ëÝ ½Ç øñÇë­ïáë ³É Ó»­½Ç ѳ­Ù³ñ ã³ñ­ã³­ ñáõ»­ó³õ áõ Ó»­½Ç û­ñÇ­Ý³Ï Ãá­Õáõó` áñ­å»ë ½Ç Çñ ß³­õÇÕÝ­Ý»­ñáõÝ Ñ»­ï»­õÇù¦ (² ÂáõÕà ä»ï­ñá­ëÇ 2:18-21): §î³­é³­å³Ýù ù³­ß»­ó¿°ù. ëáõ· Á­ñ¿°ù­ áõ ɳ­ó¿°ù. Ó»ñ Íǭͳ­ ÕÁ ëáõ­·Ç ¹³é­Ý³Û áõ Ó»ñ áõ­ñ³­Ëáõ­ÃÇõ­ÝÁ` ïñï­Ùáõ­Ã»³Ý¦ (ÂáõÕà ڳ­Ïá­µáõ 4:9): §º­ñ³­ÝÇ° Ó»­½Ç áñ ÑÇ­Ù³ ³­Ýû­ÃÇ ¿ù, í³ëÝ ½Ç åÇ­ïÇ Ïßﳭݳù: º­­ñ³­ÝÇ° Ó»­½Ç áñ ÑÇ­Ù³ Ïáõ ɳù, í³ëÝ ½Ç åÇ­ïÇ Ëݹ³ù: ... ´³Ûó í³°Û ­Ó»­­½Ç ѳ­ñáõëï­Ý»­ñáõ¹, í³ëÝ ½Ç Ó»ñ ÙËÇ­ ó­ñáõ­ÃÇõ­ÝÁ ³­é³Í ¿ù: ì³°Û ­Ó»­­½Ç áñ Ïáõßï ¿ù, í³ëÝ ½Ç åÇ­ïÇ ³­Ýû­Ã»­Ý³ù, í³°Û ­Ó»½ áñ ÑÇ­Ù³ ÏÁ Íǭͳ­ÕÇù, í³ëÝ ½Ç ëáõ· åÇ­ïÇ Á­Ý¿ù áõ ɳù¦ (ÔáõÏ. 6:21-25): §º­ñ³­ÝÇ° Ñá­·Çáí ³Õ­ù³ï­Ý»­ñáõÝ, í³ëÝ ½Ç »ñÏÝ­ùÇ Ã³­·³­õá­ñáõ­ ÃÇõ­ÝÁ ³­ÝáÝóÝ ¿: º­ñ³­ÝÇ° ë·³­õáñ­Ý»­ñáõÝ, í³ëÝ ½Ç ³­ÝáÝù åÇ­ ïÇ ÙËǭó­ñáõÇÝ: º­ñ³­ÝÇ° Ñ»­½»­ñáõÝ, í³ëÝ ½Ç ³­ÝáÝù åÇ­ ïÇ Å³­é³Ý­·»Ý »ñ­ÏÇÝ­ùÁ: º­ñ³­ÝÇ° ³­ÝáÝó áñ ³­Ýû­ÃÇ áõ ͳ­ñ³õ »Ý ³ñ­¹³­ñáõ­Ã»³Ý, í³ëÝ ½Ç ³­ÝáÝù åÇ­ïÇ ÏßﳭݳÝ: ... º­ñ³­ÝÇ° ³­ÝáÝó áñ ѳ­É³­Íáõ³Í »Ý ³ñ­¹³­ñáõ­Ã»³Ý ѳ­Ù³ñ, í³ëÝ ½Ç »ñÏÝ­ùÇ Ã³­·³­ õá­ñáõ­ÃÇõ­ÝÁ ³­ÝáÝóÝ ¿¦: º­ñ³­ÝÇ° ¿ Ó»­½Ç, »ñµ ÏÁ ݳ­Ë³­ï»Ý Ó»½ áõ ÏÁ ѳ­É³­Í»Ý »õ ëáõï ï»­ÕÁ ³­Ù¿Ý Ï»ñå ·¿ß Ëûë­ù»ñ ÏÁ Ëû­ëÇÝ Ó»ñ íñ³Û ÇÝ­ÍÇ Ñ³­Ù³ñ: òÝͳ­ó¿ù »õ áõ­ñ³Ë »­Õ¿ù, í³ëÝ ½Ç Ó»ñ í³ñÓ­ùÁ ß³ï ¿ »ñ­ÏÇÝ­ùÁ. ù³Ý­½Ç ³Ûë Ï»ñ­åáí ѳ­É³­Í»­óÇÝ Ó»½­Ù¿ ³­é³ç »­Õ³Í Ù³ñ­·³­ñ¿­Ý»­ñÁ¦ (سïÃ. 5:3-12): §ºñÏ­ñÇ íñ³Û Ó»­½Ç ·³Ý­Ó»ñ ÙÇ° ¹Ç­½¿ù...г­å³ Ó»­½Ç ·³Ý­ Ó»ñ ¹Ç­½»­ó¿ù »ñ­ÏÇÝ­ùÁ, áõñ á°ã ­ó»­óÁ »õ á°ã ­Å³Ý­·Á Ï’³­å³­Ï³­Ý»Ý áõ á°ã ­·á­Õ»­ñÁ å³ï ÏÁ ͳ­Ï»Ý »õ ÏÁ ·áխݳÝ: ø³Ý­½Ç Ó»ñ ·³Ý­ÓÁ áõñ áñ ¿, ëñï»ñ­Ýǹ ³É ÑáÝ åÇ­ïÇ ÁɭɳÛ: ... سñ¹ ÙÁ ãÇ Ïñݳñ »ñ­Ïáõ ïÇ­ñáç ͳ­é³­Ûáõ­ÃÇõÝ Á­Ý»É. í³ëÝ ½Ç ϳ°Ù ­Ù¿­ÏÁ åÇ­ïÇ ³­ï¿ »õ ÙÇõ­ëÁ ëÇ­ñ¿. ϳ’Ù Ù¿­ÏáõÝ åÇ­ïÇ Û³­ñÇ »õ ÙÇõ­ëÁ ³ñ­Ñ³­Ù³ñ­Ñ¿. ã¿ù Ïñݳñ ͳ­é³­ 135

Û»É ²ëï­ÍáÛ áõ Ù³­Ùá­Ý³­ÛÇÝ: àõë­ïÇ Ï’Á­ë»Ù Ó»­½Ç. §Ðá· ÙÇ° Á­Ý»ù Ó»ñ Ï»³Ý­ùÇÝ Ñ³­Ù³ñ ÿ Ç°Ýã ­åÇ­ïÇ áõ­ï¿ù, ϳ٠ǰÝã ­åÇ­ïÇ ËÙ¿ù. áã ³É Ó»ñ Ù³ñ­ÙÇÝ­Ý»­ñáõÝ Ñ³­Ù³ñ ÿ Ç°Ýã ­åÇ­ïÇ Ñ³·­ÝÇù. 㿱 áñ Ï»³Ý­ùÁ Ï»­ñ³­Ïáõñ­Ý»­ñ¿Ý ³­õ»­ÉÇ ¿ áõ Ù³ñ­ÙÇ­ÝÁ ѳ­·áõë­ï¿Ý: ܳ­Û»­ó¿ù »ñÏÝ­ùÇ ÃéãáõÝ­Ý»­ñáõÝ, á­ñáÝù á°ã ­ÏÁ ë»ñ­Ù³­Ý»Ý »õ á°ã ­ÏÁ ÑÝÓ»Ý, á°ã­ ³Ù­µ³­ñÇ Ù¿ç ÏÁ ÅáÕ­í»Ý, µ³Ûó Ó»ñ »ñϭݳ­õáñ гۭñÁ ÏÁ Ï»­ñ³Ï­ñ¿ ½³­ÝáÝù: ⿱ áñ ¹áõù ³­ÝáÝó­Ù¿ ɳõ ¿ù: ... àõ­ñ»ÙÝ Ñá· ÙÇ° Á­Ý¿ù` Á­ë»­Éáí. §Æ±Ýã ­åÇ­ïÇ áõ­ï»Ýù, ϳ٠DZÝã ­åÇ­ïÇ ËÙ»Ýù, ϳ٠DZÝã ­åÇ­ïÇ Ñ³·­ÝÇÝù¦: (ø³Ý­½Ç ³Û¹ µá­Éáñ µ³­Ý»­ñÁ Ñ»­Ã³­Ýáë­Ý»­ñÁ ÏÁ Ëݹñ»Ý). í³ëÝ ½Ç Ó»ñ »ñϭݳ­õáñ гۭñÁ ·Ç­ï¿` ÿ ³Û¹ µá­Éáñ µ³­Ý»­ñÁ Ó»­½Ç å¿ïù »Ý: àõë­ïÇ í³­Õáõ³Ý ѳ­Ù³ñ Ñá· ÙÇ° Á­Ý¿ù, í³ëÝ ½Ç í³­Õáõ³Ý û­ñÁ Ç­ñ»Ý ѳ­Ù³ñ Ñá· åÇ­ïÇ Á­Ý¿. Ñ»­ñÇù ¿ û­ñáõ³Ý Çñ Ý»­Õáõ­ÃÇõ­ÝÁ¦ (سïÃ. 6:19-34): §²­Õ¿° ÑÇ­Ù³, ѳ­ñáõëï­Ý»ñ, ɳ­ó¿°ù, áÕ­µ³­ó¿°ù­ ³Ý Ãßáõ³­éáõ­ÃÇõÝ­ Ý»­­ñáõÝ Ñ³­Ù³ñ` á­ñáÝù Ó»ñ íñ³Û åÇ­ïÇ ·³Ý: Ò»ñ ѳñë­ïáõ­ÃÇõ­ÝÁ ³­å³­Ï³­Ý³Í ¿ áõ Ó»ñ ѳݭ¹»ñÓ­Ý»­ñÁ` ó»­óÇ Ï»­ñ³­Ïáõñ »­Õ³Í: ... àõë­ ïÇ Ñ³Ù­­­µ»­ñá°Õ­»­Õ¿ù, »°Õµ³Ûñ­Ý»ñ, ÙÇÝ­ã»õ î¿­ñá­çÁ ·³­Éáõë­ïÁ: ... º­Ã¿ Ó»½­Ù¿ Ù¿­ÏÁ ÑÇ­õ³Ý¹ ¿, »­Ï»­Õ»­óÇÇÝ »­ñ¿ó­Ý»­ñÁ ÃáÕ Ï³Ý­ã¿, áñ­å»ë ½Ç Çñ íñ³Û ³­ÕûÃù Á­Ý»Ý áõ î¿­ñá­çÁ ³­Ýáõ­Ýáí ÃáÕ Çõ­Õáí û­Í»Ý ½ÇÝù: г­õ³ï­ùáí »­Õ³Í ³­ÕûíùÁ åÇ­ïÇ ÷ñÏ¿ ÑÇ­õ³Ý­¹Á áõ î¿­ñÁ ½³­Ýǭϳ áï­ùÇ åÇ­ïÇ Ñ³­Ý¿: ºõ »­Ã¿ Ù»Õù ³É ·áñ­Í»ñ ¿, åÇ­ïÇ Ý»­ñáõÇ ³­Ýáñ¦ (ÂáõÕà ڳ­Ïá­µáõ 5:1-15): §²ÛÝ ³­ï»Ý ÚÇ­ëáõë Çñ ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ñáõÝ Á­ë³õ. §º­Ã¿ Ù¿­ÏÁ ÇÙ Û»­ ï»­­õ¿ë ·³É Ï’áõ­½¿, ÃáÕ Çñ ³Ý­ÓÁ áõ­ñ³­Ý³Û »õ Çñ ˳­ãÁ í»ñó­Ý¿ áõ ÇÙ Û»­ï»­õ¿ë ·³Û: ì³ëÝ ½Ç áí áñ Ï’áõ­½¿ Çñ ³Ý­ÓÁ ³å­ñ»ó­Ý»É, åÇ­ïÇ ÏáñëÝó­Ý¿ ½³­Ýǭϳ áõ áí áñ ÇÝ­ÍÇ Ñ³­Ù³ñ Çñ ³Ý­ÓÁ ÏÁ ÏáñëÝó­Ý¿, åÇ­ïÇ ·ïÝ¿ ½³­Ýǭϳ¦ (سïÃ. 16:24-25): §ØÇ° ϳñ­Í¿ù ÿ »ë ºñÏ­ñÇ íñ³Û ˳­Õ³­Õáõ­ÃÇõÝ Ó·»­Éáõ »­Ï³Û: ʳ­­ Õ³­Õáõ­ÃÇõÝ Ó·»­Éáõ 㻭ϳÛ, ѳ­å³` ëáõñ: ì³ëÝ ½Ç »­Ï³Û ïÕ³Ý Çñ Ñûñ­Ù¿Ý ½³­ï»­Éáõ, áõ ³Õ­çÇ­ÏÁ` Çñ Ùûñ­Ù¿Ý áõ ѳñ­ëÁ` Ï»­ëáõ­ ñ¿Ý: سñ­¹áõÝ Ãßݳ­ÙÇ­Ý»­ñÁ Çñ ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÁ åÇ­ïÇ ÁɭɳÝ: ²Ý áñ ѳۭñÁ ϳ٠ٳۭñÁ ÇÝÍ­Ù¿ ³­í»­ÉÇ ÏÁ ëÇ­ñ¿, ÇÝ­ÍÇ ³ñ­Å³­ÝÇ ã¿ »õ ³Ý áñ ïÕ³Ý Ï³Ù ³Õ­çÇ­ÏÁ ÇÝÍ­Ù¿ ³­í»­ÉÇ ÏÁ ëÇ­ñ¿, ÇÝ­ÍÇ ³ñ­Å³­ÝÇ ã¿¦ (سïÃ. 10:34-37): §Ò»ñ ³­Ù»Ý Ñá­·Á ³­Ýáñ íñ³Û Ó·»­ó¿°ù, í³ëÝ ½Ç ³­Ýǭϳ Ó»­½Ç ѳ­Ù³ñ ÏÁ Ñá­·³Û¦ (². ÂáõÕà ä»ï­ñá­ëÇ 5:7): 136

§Èë»ñ ¿ù áñ Á­ëáõ»­ó³õ. §²ã­ùÇ ï»Õ` ³ãù áõ ³Ï­é³­ÛÇ ï»Õ` ³Ï­ é³Û¦: ´³Ûó »ë Ó»­½Ç Ï’Á­ë»Ù. §â³­ñÇÝ Ñ³­Ï³­é³Ï ÙÇ° Ï»­Ý³ñ, ѳ­å³ »­Ã¿ Ù¿­ÏÁ ³å­ï³Ï ÙÁ ½³ñ­Ý¿ ³ç ÍÝû­ïǹ, ¹³ñÓ­ñáõ ³­Ýáñ ÙÇõëÝ ³É... Èë¿ñ ¿ù áñ Á­ëáõ»­ó³õ. §øáõ ÁÝ­Ï»ñ¹ ëÇ­ñ»ë áõ Ãßݳ­Ùǹ ³­ï»ë¦: ´³Ûó »ë Ó»­½Ç Ï’Á­ë»Ù. §êÇ­ñ»­ó¿ù Ó»ñ Ãßݳ­ ÙÇ­Ý»­ñÁ, ûñÑ­Ý»­ó¿ù Ó»½ ³­ÝÇ­ÍáÕ­Ý»­ñÁ, µ³­ñÇù Á­ñ¿ù ³­ÝáÝó áñ Ó»½ Ï’³­ï»Ý »õ ³­ÕûÃù Á­ñ¿ù ³­ÝáÝó ѳ­Ù³ñ áñ Ó»½ ÏÁ ã³ñ­ã³­ñ»Ý áõ ÏÁ ѳ­É³­Í»Ý. àñ­å¿ë ½Ç Ó»ñ »ñϭݳ­õáñ Ðû­ñÁ áñ­¹Ç­Ý»ñÝ Áɭɳù¦ (سïÃ. 5:38-45): §... º­Ã¿ ³Ý ùáõ í»­ñ³ñ­Ïáõ¹ ù»½­Ù¿ ѳ­Ý¿, ÙÇ° ³ñ­·Ç­É»ñ ³Ý­Ï¿ ß³­ åÇϹ ³É: ²­Ù¿Ý ÇÝã, áñ ù»½­Ù¿ Ï’áõ­½¿` ïáõñ áõ ùáõ µ³­Ý»ñ¹ ³é­Ýá­ Õ¿Ý ½³­ÝáÝù ÙÇ° 峭ѳݭç»ñ... º­Ã» ¹áõù Ó»½ ëÇ­ñáÕ­Ý»­ñÁ ëÇ­ñ¿ù, DZÝã ß­ÝáñÑù Ï’áõ­Ý»­Ý³ù. í³ëÝ ½Ç Ù»­Õ³­õáñ­Ý»ñÝ ³É ÏÁ ëÇ­ñ»Ý ½Ç­ñ»Ýù ëÇ­ñáÕ­Ý»­ñÁ: º­Ã» ¹áõù Ó»­½Ç µ³­ñÇù Á­ÝáÕ­Ý»­ñáõÝ µ³­ñÇù Á­Ý¿ù, DZÝã ß­ÝáñÑù Ï’áõ­Ý»­Ý³ù. í³ëÝ ½Ç Ù»­Õ³­õáñ­Ý»ñÝ ³É ÝáÛÝ µ³­ÝÁ Ï’Á­Ý»Ý: ²ÛÉ ëÇ­ñ»­ó¿ù ¹áõù Ó»ñ Ãßݳ­ÙÇ­Ý»­ñÁ áõ µ³­ñÇù Á­ñ¿ù »õ ÷áË ïáõ¿ù ³­é³Ýó ÷á­Ë³­ñ¿­ÝÁ µ³Ý ÙÁ ëå³­ë»­Éáõ »õ Ó»ñ í³ñÓ­ùÁ ß³ï åÇ­ïÇ ÁɭɳÛ...¦ (ÔáõÏ. 6:29-37): §ØÇ° ëÇ­ñ¿ù ³ß­Ë³ñ­ÑÁ, áã ³É ÇÝã áñ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ Ù¿ç ¿: º­Ã¿ Ù¿­ÏÁ ³ß­Ë³ñ­ÑÁ ÏÁ­ëÇ­ñ¿, ³­Ýáñ Ý»ñ­ëÇ­¹ÇÝ Ðû­ñÁ ë¿­ñÁ ãϳÛ. ù³Ý­½Ç ³­Ù¿Ý µ³Ý áñ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ Ù¿ç ¿` Ù³ñÙ­ÝÇ ó³Ý­Ïáõ­ÃÇõ­ÝÁ áõ ³ã­ù»­ñáõÝ ó³Ý­Ïáõ­ÃÇõ­ÝÁ »õ ³Ûë Ï»³Ý­ùÇÝ ³Ù­µ³ñ­ï³­õ³­Ýáõ­ÃÇõ­ÝÁ` Ðûñ­Ù¿ ã¿, ѳ­å³ ³Ûë ³ß­Ë³ñ­Ñ¿Ý ¿¦ (² ÂáõÕà Úáí­Ñ³Ý­Ýáõ 2:15-17): §Þݳ°óáÕ­Ý»ñ, 㿱ù ­·Ç­ï»ñ û ³Ûë ³ß­Ë³ñ­ÑÇÝ ë¿­ñÁ ²ëï­ÍáÛ ¹¿Ù Ãßݳ­Ùáõ­ÃÇõÝ ¿, áõë­ïÇ áí áñ Ïá°õ½¿ ³ß­Ë³ñ­ÑÇÝ µ³­ñ»­ ϳ٠ÁɭɳÉ, ÇÝù­½ÇÝù ²ëï­ÍáÛ Ãßݳ­ÙÇ Ï’Á­Ý¿¦ (ÂáõÕà ڳ­Ïá­µáõ 4:4): §êÇ­ñ»­ÉÇ­Ý»°ñ, Ï’³­Õ³­ã»Ù, å³Ý­¹áõËï­Ý»­ñáõ »õ û­ï³­ñ³­Ï³Ý­Ý»­ñáõ å¿ë Ù¿Ï­¹Ç° Ï»­ó¿ù Ù³ñ٭ݳ­õáñ ó³Ý­Ïáõ­ÃÇõÝ­Ý»­ñ¿Ý, á­ñáÝù Ñá­·ÇÇÝ ¹¿Ù ÏÁ å³­ï»­ñ³½­ÙÇݦ (². ÂáõÕà ä»ï­ñá­ëÇ 2:11): §Èë»ñ ¿ù áñ Á­ëáõ»­ó³õ, §ÞÝáõ­ÃÇõÝ ÙÇ° Á­Ý»ñ¦, µ³Ûó »ë Ó»­½Ç Ï’Á­ë»Ù. §àí áñ ÏÇÝ Ù³ñ­¹áõ ÏÁ ݳ­ÛÇ ³­Ýáñ ó³Ý­Ï³­Éáõ ѳ­Ù³ñ, ³É ³­Ýǭϳ Çñ ëñïÇÝ Ù¿ç ßÝáõ­ÃÇõÝ Á­ñ³õ ³­Ýáñ Ñ»ï¦: ²ñ¹ »­Ã¿ ùáõ ³ç ³ãù¹ ù»½ ÏÁ ·³Û­Ã³Ï­Õ»ó­Ý¿, ѳ­Ý¿ ½³­Ýǭϳ áõ ù»½­Ù¿ Ó·¿. í³ëÝ ½Ç ³­Õ¿Ï ¿ ù»­½Ç áñ ³Ý­¹³Ù­Ý»­ñ¿¹ Ù¿­ÏÁ Ïáñ­ëáõÇ, µ³Ûó ùáõ µá­Éáñ 137

Ù³ñ­ÙÇݹ ¹ÅáË­ùÁ ãÓ·áõǦ (سïÃ. 5:27-29): §... ²­Õ¿Ï ¿ Ù³ñ­¹áõë áñ ÏÝáç ãÙû­ï»­Ý³Û: ´³Ûó åáéÝ­Ïáõ­ÃÇõ­ ÝÁ ³ñ­­·Ç­É»­Éáõ ѳ­Ù³ñ ³­Ù¿Ý Ù³ñ¹ ÃáÕ Çñ ÏÇ­ÝÁ áõ­Ý»­Ý³Û áõ ³­Ù¿Ý ÏÇÝ` Çñ ³Û­ñÁ: ´³Ûó ã³­Ùáõë­Ý³­ó³Í­Ý»­ñáõÝ áõ áñ­µ»­õ³­ñÇÝ­Ý»­ ñáõÝ Ï’Á­ë»Ù. §²­Õ»Ï ¿ ³­ÝáÝó` »­Ã¿ ÇÝ­ÍÇ å¿ë Ï»­Ý³Ý¦: ´³Ûó »­Ã¿ Åáõŭϳ­Éáõ­ÃÇõÝ ãáõ­ÝÇÝ` ÃáÕ ³­Ùáõë­Ý³­Ý³Ý, í³ëÝ ½Ç ³­Õ¿Ï ¿ ³­Ùáõë­Ý³­Ý³É, ù³Ý ÿ Ïñùáí µáñ­µá­ùÇÉ: ´³Ûó ³­Ùáõë­Ý³­ó³Í­Ý»­ñáõÝ ÏÁ å³ï­íÇ­ñ»Ù, á°ã ­Ã¿ »ë, ѳ­å³` î¿­ñÁ, áñ ÏÇ­ÝÁ ³Û­ñ¿Ý ã½³­ïáõÇ: ÆëÏ »­Ã¿ ½³­ïáõÇ ³É` ³­é³Ýó ³­Ùáõë­Ý³­Ý³­Éáõ ÙݳÛ: ´³Ûó ÏáÛ­ ë»­ñáõÝ Ñ³­Ù³ñ î¿­ñáç­Ù¿Ý Ññ³­Ù³Ý ÙÁ ãáõ­ÝÇÙ, ÙdzÛÝ Ã¿ î¿­ñá­çÁ ßÝáñÑ­ùáí Ëñ³ï Ïáõ­ï³Ù, áñ íëï³­Ñ»­ÉÇ ¿: àõ­ñ»ÙÝ »ë ÏÁ Ëáñ­ÑÇ٠ÿ ³­ëǭϳ ³­Õ¿Ï ¿ ÑÇ­ÙÇ­Ïáõ³Ý Ý»­Õáõ­Ã»³­ÝÁ ѳ­Ù³ñ, ³Û­ëÇÝùÝ` ³­Õ¿Ï ¿ Ù³ñ­¹áõë áñ ÙÝ³Û ³ÛÝ­å¿ë, ÇÝã­å»ë áñ ¿: γ­åáõ³±Í­ »ë ÏÝáç, ÙÇ° ÷Ýïé»ñ ³ñ­Ó³­ÏáõÇÉ: ²ñ­Ó³­Ïáõ³±Í­ »ë ÏÝáç­Ù¿, ÏÇÝ ÙÇ° ÷Ýïé»ñ: ´³Ûó ³°Ûë Ï­’Á­ë»Ù, »Õ­µ³Ûñ­Ý»°ñ, ÿ á­ñá­ßáõ­ÙÇ Å³­Ù³­ ݳ­ÏÁ ϳñ×­ó³Í ¿. ³É ³­ÝáÝù áñ ÏÇÝ áõ­ÝÇÝ` ³ÛÝ­å¿ë ÁÉ­É³Ý áñ­å¿ë ÿ ãáõ­ÝÇÝ: ´³Ûó »ë Ï’áõ­½»Ù áñ ¹áõù ³Ý­Ñá· Áɭɳù. í³ëÝ ½Ç ã³­Ùáõë­Ý³­ó³Í Ù³ñ­¹Á î¿­ñá­çÁ ·áñ­Íáí Ùï³­Ñá· ¿, ÿ DZÝãå»ë î¿­ñá­çÁ ѳ­×»­ÉÇ ÁɭɳÛ: ÆëÏ ³­Ùáõë­Ý³­ó³­ÍÁ ³ß­Ë³ñ­ ÑÇë µ³­Ý»­ñáí Ùï³­Ñá· ¿, ÿ DZÝãå¿ë Çñ ÏÝáç ѳ­×»­ÉÇ ÁÉ­ ɳÛ: ºõ ³­Ùáõë­Ý³­ó³Í ÏÇ­ÝÁ áõ ÏáÛ­ëÁ ÏÁ ï³ñ­µ»­ñÇÝ Ç­ñ³ñ­Ù¿. í³ëÝ ½Ç ÏáÛ­ëÁ î¿­ñá­çÁ µ³­Ý»­ñáí ÏÁ Ùï³­Ñá­·áõÇ, áñ­å¿ë ½Ç ÇÝù ëáõñµ ÁÉ­É³Û Ñá­·Çáí áõ Ù³ñÙ­Ýáí, ÇëÏ ³­Ùáõë­Ý³­ó³Í ÏÇ­ÝÁ` ³ß­Ë³ñ­ÑÇë µ³­Ý»­ñáí ÏÁ Ùï³­Ñá­·áõÇ, ÿ DZÝãå¿ë Çñ ¿ñ­Ï³­ ÝÁ ѳ­×»­ÉÇ ÁɭɳÛ: ²Ý áñ Çñ ÏáÛ­ëÁ Ï’³­Ùáõë­Ý³ó­Ý¿, ³­Õ¿Ï Ï’Á­Ý¿, áõ ³Ý áñ ã³­Ùáõë­Ý³ó­Ý»ñ, ³­õ»­ÉÇ ³­Õ¿Ï Ï’Á­Ý¿¦ (². ÂáõÕà ³é ÎáñÝ­ ó­óÇë 7:1-38): §î»­ë³Û, áñ ¶³é­Ýáõ­ÏÁ ϳۭݻñ ¿ñ êÇûÝ É»­ñ³Ý íñ³Û áõ ³­Ýáñ Ñ»ï ѳ­ñÇõñ ù³­é³­ëáõ­ÝÁ­ãáñë ѳ­½³­ñÁ, á­ñáÝù áõ­Ý¿ÇÝ ³­Ýáñ ³­Ýáõ­ÝÁ »õ ³­Ýáñ Ðû­ñÁ ³­Ýáõ­ÝÁ Ç­ñ»Ýó ׳­Ï³ï­Ý»­ñáõÝ íñ³Û ·ñáõ³Í: ²­ëáÝù ³­ÝáÝù »Ý áñ ÏÇ­Ý»­ñáõ Ñ»ï ã˳é­Ý³­Ïáõ»­ó³Ý, ù³Ý­½Ç ÏáÛë »Ý: ²­ëáÝù ¶³é­Ýáõ­ÏÇÝ »­ï»­õ¿Ý Ï’»ñ­Ã³Ý` áõñ áñ ³Ý »ñ­Ã³Û. ³­ëáÝù Ù³ñ­¹áó Ù¿­ç¿Ý ·Ýáõ»­ó³Ý ²ëï­ÍáÛ áõ ¶³é­Ýáõ­ÏÇÝ »­ñ³­Ë³Û­ñÇ Áɭɳ­Éáõ¦ (Ú³Ûï­Ýáõ­ÃÇõÝ Úáí­Ñ³Ý­Ýáõ 14:1-5)): ...

138

²Û­ëÇÝùÝ` ¶ñÇ­·áñ §Éáõ­ë³­íá­ñÇ­ãÁ¦ Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹ÇÝ ½ñÏ»ó Ï۳ݭ ùÁ ÷³­é³­µ³­ÝáÕ Ñ³­í³ï­ùÇó ¨ Ýñ³Ý Ù³­ïáõ­ó»ó Ù³­ÑÁ ÷³­é³­µ³­ ÝáÕ Ïñá­ÝÁ: ¸Åµ³Ë­ï³­µ³ñ, ³Û¹ ѳݭ󳭷áñ­ÍáõíÛáõ­ÝÁ ÝáõÛ­ÝÇëÏ Ù»ñ û­ñ»­ñáõ٠ѳ­Ù³ñ­íáõÙ ¿ µ³­ñ»­·áñ­ÍáõíÛáõÝ: ²­í»­ï³­ñ³Ý­Ý»­ñÇ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÁ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý áõë­ÙáõÝùÝ ³ÛÝ­ å»ë »Ý ÑÛáõ­ë»É, áñ ùñÇë­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ, µ³­óÇ ³­í»­ï³­ñ³Ý­Ý»­ ñÇó, å³ñï³­¹Çñ ¿ ¹³é­ÝáõÙ å³ß­ï»É ݳ¨ Ññ»³­Ý»­ñÇ Ïñá­ÝÇ ëáõñµ ·Çñ­ùÁ` ÐÇÝ Ïﳭϳ­ñ³­ÝÁ, ÇÝ­ãÁ Ýß³­Ý³­ÏáõÙ ¿ ÁÝ­¹áõ­Ý»É Ññ»³­Ý»­ñÇ ·»­ñ³­Ï³ ÉÇ­Ý»­ÉÁ ¨ ³ß­Ë³ñ­ÑÁ Ýñ³Ýó å³ï­Ï³­Ý»­Éáõ ½³­é³Ý­ó³Ý­ùÁ: àõ­ñ»ÙÝ, ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ µ³­ñá­Û³¿­Ãǭϳ­Ï³Ý ³­éáõ­Ùáí Ýáñ Ù³ñ¹ ëï»Õ­Í»ó, ѳñ­Ï³í, Ç íÝ³ë ³½­·³­ÛÇÝ áõ µÝ³­Ï³Ý Ýϳ­ñ³·­ñ»­ñÇ, ¨, ÇÝã­å»ë íϳ­ÛáõÙ ¿ ²­·³­Ã³Ý­·»­Õá­ëÁ, ¶ñÇ­·áñ §Éáõ­ë³­íá­ñÇ­ãÁ¦ Ñ³Û Ù³ñ¹­Ï³Ýó §³ÛÝ­ã³÷ Ñ»­é³ó­ñ»ó Ç­ñ»Ýó µáõÝ µ³ñ­ù»­ñÇó, ÙÇÝ㨠áñ Ýñ³Ýù ³­ë³­óÇÝ, û §Ùá­é³­ó³ ÇÙ Åá­Õáíñ­¹ÇÝ áõ ÇÙ Ñáñ ïáõ­ÝÁ¦: Àݹ­Ñ³­Ýáõñ ³é­Ù³Ùµ, ³½­·³­ÛÇÝ Ýϳ­ñ³­·Ç­ñÁ ¨ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõíÛáõ­ÝÁ ÙÇÙ­Û³Ýó ѳ­Ï³­¹Çñ »Ý: øñÇë­ïá­Ý»áõ­ÃÛáõ­ÝÁ ׳­Ý³­ãáõÙ ¿ ÙdzÛÝ ïÇ»­½»ñ­ùÇ ù³­Õ³­ù³­óÇ­Ý»­ ñÇÝ, ³Û­ëÇÝùÝ` ϳ­Ù³­½áõñÏ-¹Ç­Ù³­½áõñÏ Ó»é­Ý³­ëáõÝ­Ý»­ñÇÝ: г߭íÇ ³é­Ý»­Éáí ³ÛÝ Ñ³Ý­·³­Ù³Ý­ùÁ, áñ Ù»Ýù` ѳ­Û»ñë, Ù»ñ µáõÝ ³½­·³­ÛÇÝ ³ëï­í³Í­Ý»­ñÇÝ Ñ³­í³­ï³­ó»É áõ å³ß­ï»É »Ýù ѳ­í³­Ý³­µ³ñ áã 峭ϳë, ù³Ý Ñ»­ï³­·³­ÛáõÙ ÐÇ­ëáõ­ëÇÝ áõ º­Ñá­í³­ÛÇÝ, ݳ¨ ³ÛÝ, áñ ѳ­í³ïùÝ áõ Ïñá­ÝÁ Ù³ñ­¹áõ Ñá­·»­Ï³­ÝÇ íñ³ ³½­¹áÕ ¨ Ýñ³ ·áñ­Íáõ­ Ý»áõ­ÃÛáõÝÝ áõ­Õ»­óáõ­óáÕ ³­Ù»­Ý³­½á­ñ»Õ ·áñ­ÍáÝÝ »Ý, ÇëÏ Ù»ñ ³½­·³­ÛÇÝ Ñ³­í³ï­ùÇ Ñ³­í³ï­ùÇ ¨ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý Ïñá­ÝÇ ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõí ÛáõÝ­Ý»­ñÇ µ³Õ­¹³­ïáõ­ÙÁ óáõÛó ¿ ï³­ÉÇë, áñ ¹ñ³Ýù ÙÇÙ­Û³Ýó ѳ­Ï³­¹Çñ »Ý, ³­å³ ϳ­­ñ»­ÉÇ ¿ »½­ñ³­Ï³ó­Ý»É, áñ Ñ»­Ã³­Ýáë ѳ­ÛÁ ¨ ùñÇë­ïáÝ­Û³ ѳ­ÛÁ Ç­ñ»Ýó ³ß­Ë³ñ­ÑÁݭϳɭٳٵ, Ýå³­ï³Ï­Ý»­ñáí, »­ñ³­½³Ýù­Ý»­ñáí áõ ÇÕ­Ó»­ñáí, Ñá­·»­µ³­Ýáõí۳ٵ, Ï۳ݭùÁ í³­Û»­É»­Éáõ, µÝáõíÛáõ­ÝÇó û·ï­ í»­Éáõ Ó¨»­ñáí áõ »­Õ³­Ý³Ï­Ý»­ñáí, ѳۭñ»­ÝÇ­ùÁ ϳñ¨á­ñ»­Éáõ áõ å³Ñ­ å³­Ý»­Éáõ ¨ ³ÛÉ ËݹÇñ­Ý»­ñáõÙ ÙÇÙ­Û³Ýó ѳ­Ï³­¹Çñ »Ý` ³Ý­ïÇ­åá¹­Ý»ñ: Üñ³Ýó ѳ­Ù³ñ å»ïù ¿ áñ ѳ­Ï³­é³Ï Ç­Ù³ëï áõ­Ý»­Ý³Ý, û­ñǭݳÏ` µÝ³­Ï³Ý-³ñ­Ñ»ë­ï³­Ï³Ý, ë»ñ-³­ï»­ÉáõíÛáõÝ, µ³­ñÇ-ã³ñ, ɳí-í³ï, ×Çßï-ë˳É, ×ßÙ³­ñÇï-ëáõï, ѳ­ñ³­½³ï-û­ï³ñ, µ³­ñ»­Ï³Ù-Ãßݳ­ ÙÇ, ·Ç­ïáõíÛáõÝ-ï·Ç­ïáõ­ÃÛáõÝ, ÉáõÛë-˳­í³ñ, ·»­Õ»­óÇÏ-ï·»Õ, ³½­ÝÇí˳ñ­¹³Ë, Ñ»­ñá­ëáõ­ÃÛáõÝ-÷áù­ñá­·áõíÛáõÝ, µ³­ñá­Û³­Ï³Ý-³Ý­µ³­ñá­Û³­ 139

ϳÝ, û­·áõï-íݳë ѳ뭭­Ï³­óáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ: Üáñ Ïñá­ÝÇ ÁÝ­¹áõݭٳٵ ݳ¨ ÷áË­í»ó Ñ³Û Ù³ñ­­¹áõ í»­ñ³­µ»ñ­ÙáõÝ­ùÁ г­Ûáó µÝ³ß­Ë³ñ­ÑÇ, µáõÝ Ð³­Ûáó ëñµ³­í³Û­ñ»­ñÇ áõ ëñµáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ýϳï­Ù³Ùµ... ¼³ñ­Ù³Ýù ¿ ѳ­ñáõ­óáõÙ Ïñá­Ý³­Ï³Ý ¨ å»­ï³­Ï³Ý ³ÛÝ ·áñ­ÍÇã­ Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ­Ó³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ, áñ Ñ³Û Ù³ñ­¹áõ ³½­·³­ÛÇÝ Ýϳ­ñ³·­ñÇ å³Ñ­å³Ý­­Ù³Ý, ³½­·Ç ѳ­Ù³ËÙµ­Ù³Ý áõ ³½­·³­å³Ñ­å³Ý ·áñ­ÍáõÙ ÷³­é³­µ³­ÝáõÙ »Ý ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý »­Ï»­Õ»­óáõÝ, »ñµ ³Ï­Ý³­éáõ ¿, áñ ³ÛÝ ÷á­Ë»É ¿ Ñ³Û Ù³ñ­¹áõ Ýϳ­ñ³­·Ç­ñÁ ¨ ³½­·Á ¹³ñÓ­ñ»É Ïñá­Ý³­ Ï³Ý Ñ³­Ù³ÛÝù: γñ­Í»ë û ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõÝ ÁÝ­¹áõ­Ý»­Éáõó Ñ»­ïá ³½­·³­ÛÇÝ ³­éáõ­Ùáí Éáõñç ѳ­çá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»ñ »Ýù áõ­Ý»­ó»É. Ùßï³­å»ë å³Ñ­å³­Ý»É »Ýù 廭ﳭϳ­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, µ³½­Ù³­ó»É »Ýù, ß»­Ý³ó­ñ»É áõ Áݹ­É³Û­Ý»É »Ýù Ù»ñ »ñÏ­ñÇ ï³­ñ³Í­ùÁ ¨ ³ÛÉÝ, »ñµ Ç­ñ³­Ï³­ÝáõÙ Ù»Ï áÕ­µ»ñ­·³­Ï³Ý áõ ׳­Ï³­ï³·­ñ³­Ï³Ý Ïáñë­ïÇÝ Ñ³­çáñ­¹»É ¿ ÙÛáõ­ëÁ` Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç ß³­ñáõ­Ý³­Ï³­Ï³Ý Ïá­ïá­ñ³Í­Ý»ñ áõ ³ñ­ï³­·³ÕÃ, ï³­ ñ³Íù­Ý»­ñÇ áõ Ùß³­ÏáõÛ­ÃÇ Ïá­ñáõëï... ²ñ¹­Ûá±ù­»­Ï»­Õ»­óÇÝ ¹ñ³­Ï³Ý ¹»ñ ϳ­ï³­ñ»ó, û­ñǭݳÏ, Ø»Í º­Õ»é­ÝÇ û­ñ»­ñÇÝ: º­Õ»é­ÝÇó ÷ñÏí³Í­Ý»­ñÇó ß³­ï»­ñÁ ³­ëáõÙ ¿ÇÝ, áñ Ñá·¨á­ñ³­Ï³Ý­Ý»­ñÁ Ñáñ­¹á­ñáõÙ ¿ÇÝ Ãßݳ­ ÙáõÝ ã¹Ç­Ù³¹­ñ»É, ½»Ýù ãå³­Ñ»É: ²Ûë­ï»Õ Ý峭ﳭϳ­Ñ³ñ­Ù³ñ »Ù ѳ­Ù³­ñáõ٠ٻ筵»­ñ»É ³½­·³­·ñ³­ ·»ï, ·ñáÕ ê»­ñÇ­Ý»Ç ³ß­Ë³­ïáõíÛáõ­ÝÇó, áõñ ݳ¨ Ýϳ­ñ³·ñ­íáõÙ ¿ º­Õ»é­ÝÇ û­ñ»­ñÇÝ ²ñ­×³­ÏáõÙ ëÏëí³Í ³ñ­ï³­·³Õ­ÃÁ. §- ÆëÏ áñ ³­ëáõÙ ¿ÇÝù ½»Ýù ³­é»ù, ã¿Çù ѳ­í³­ïáõÙ, 㿱: îÝÇó Ûáà ïÕ³­Ù³ñ¹ ¿ÇÝù, ¿°, Ûá°Ã ï­Õ³­Ù³ñ¹ ¨ ³Û­ëûñ­í³ û­ñÁ ÙÇ Ñ³­ïÇÏ ½»Ýù ãáõ­Ý»Ýù: г­íÇ ÝÙ³Ý »Ýù ÙáñÃ­í»­Éáõ, ¿°, ѳ­íÇ ÝÙ³Ý: §úñÑݭ۳ɭݻ°ñ, ³Ýïñ­ïáõÝç ï³­Ý»Ýù ѳ­Û³½Ý­Û³ Ù»ñ ˳­ãÁ ¹»­åÇ Ù»ñ ¶áÕ­·á­Ã³ É»­éÁ, ÇÝã­å»ë ³Ýïñ­ïáõÝç ï³­ñ³í î»­ñÁ Ù»ñ ÐÇ­ëáõë øñÇë­ïáë¦: гÛñ áõ áñ­¹á±õÝ, û± å³å áõ Ãá­é³ÝÝ ¿ñ áõÕ­ÕáõÙ Çñ Ëñ³­ï³­Ï³­ÝÁ »ï¨Çó »­ÏáÕ ÇÝãáñ Ù»­ÏÁ: ºï ݳ­Û»­óÇ: Ò»é­Ý³­÷³Û­ïÇÝ Ñ»Ý­í³Í, ³­É»­Ë³éÝ Ù³½-Ùá­ ñáõ­ùáí, ËÇëï ·áõ­Ý³­Ã³÷ ÷³­ñ³­ç³­Ûáí ÙÇ ù³­Ñ³­Ý³ ¿ñ¦ (ê»­ñÇ­Ý», ÆÙ »ñÏ­ñ³­ÛÇÝ áõ­ÕÇÝ, ºñ¨³Ý, 2005 Ã., ¿ç 294): ¹. ²­í»­ï³­ñ³Ý­Ý»­ñÇó å³ñ½ ѳë­Ï³ó­íáõÙ ¿, áñ ùñÇë­ïá­Ý»áõ­ÃÛáõ­ ÝÁ ³Ý­Ñ³­ïÇÝ Ù»­Ïáõ­ë³ó­ÝáõÙ ¿ Ç­ñ³­Ï³Ý` ýÇ­½Ç­Ï³­Ï³Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÇó, ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÇó, ³½­·Çó ¨ Ýñ³ ѳ­Ù³ñ µ³­óÇ ³Ý¹ñ­ßÇ­ñÇ­ÙÇó, áõ­ñÇß ³ñ­Å»ù ·á­ÛáõíÛáõÝ ãáõ­ÝÇ: ²Û¹ å³­ñ³­·³­ÛáõÙ, µÝ³­Ï³­Ý³­µ³ñ, ³½­·³­ å³Ñ­å³­Ýáõ­ÃÛ³Ý Ù³­ëÇÝ Ëá­ë»ÉÝ ³­ÝÇ­Ù³ëï ¿: 140

». º­Ï»­Õ»­óáõ ã³­÷³­ÝÇß­Ý»­ñáí Ñá·¨áñ-Ùß³­Ïáõ­Ã³­ÛÇÝ ³ñ­Å»ù­Ý»ñÝ ³ÛÝ ³ñ­Å»ù­Ý»ñÝ »Ý, á­ñáÝù ϳ­ñáÕ »Ý ³­å³­Ñá­í»É ѳ­í³­ï³ó­Û³É­Ý»­ñÇ ß³­ñáõ­Ý³­Ï³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, ÇëÏ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ѳ­Ù³ñ Ùݳ­ÛáõÝ ·É˳­íáñ ³ñ­Å»­ùÁ »ñÏÝ­ùÇ ³ñ­ù³­Ûáõí۳­ÝÁ` í»­ñÇÝ êÇá­ÝÇÝ ³ñ­Å³­Ý³­Ý³ÉÝ ¿: ¸Åµ³Ë­ï³­µ³ñ, ÐÐ Ïñ­ÃáõÃ­Û³Ý ³½­·³­ÛÇÝ ÇÝë­ïÇ­ïáõ­ïÁ, ³Ý­ï»­ ë»­Éáí Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç ׳­Ï³­ï³·­ñáõÙ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý Ïñá­ÝÇ Ï³­ ï³­ñ³Í, ³é ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝÁ, ù³Û­ù³­ÛÇã ¹»­ñÁ, ѳ­Ù³­ñáõÙ ¿, áñ §Ð³­Ûáó »­Ï»­Õ»­óáõ å³ï­ÙáõíÛáõݦ ³­é³ñ­Ï³­ÛÇ ¹³­ë³­í³Ý­¹áõ­ÙÁ ã³­÷³­½³Ýó ³Ý­Ññ³­Å»ßï, Ññ³­ï³å áõ ³½­·³­å³Ñ­å³Ý ·áñ­ÍÇÝ Ýå³ë­ïáÕ ÙÇ ³­é³­ù»­ÉáõíÛáõÝ ¿, á­ñÁ å»ïù ¿ ³Ù­µáÕ­ç³ó­ÝÇ áõ ѳ­Ù³­Ï³ñ­·Ç г­ Ûáó å³ï­Ùáõ­ÃÛáõ­ÝÇó, Ð³Û ·ñ³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÇó ¨ ÙÛáõë ³­é³ñ­Ï³­Ý»­ñÇó ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ñÇ ëï³­ó³Í ·Ç­ï»­ÉÇù­Ý»­ñÁ: ÆÝ­ãÇó ݳ¨ ѳë­Ï³ó­íáõÙ ¿, áñ ³Û¹ ³­é³ñ­Ï³­Ý»­ñÇ ¹³­ë³·ñ­ù»­ñÁ ϳ½­Ù»­ÉÇë ¹ñ³Ýó µá­í³Ý­¹³­ ÏáõíÛáõ­ÝÁ å»ïù ¿ ѳ­Ù³­Ó³Û­Ý»ó­íÇ »­Ï»­Õ»­óáõ Ñ»ï: ²Ûë ³­éáõ­Ùáí áõ­ ß³·­ñ³í ¿ û­ñ»ñë Ññ³­å³­ñ³Ï­í³Í §Î³­Ãá­ÕÇ­Ïá­ë³­ñ³­ÝÁ ÙÇç­Ýáñ­¹»É ¿ ÷á­Ë»É å³ï­ÙáõÃ­Û³Ý ¹³­ë³·ñ­ù»­ñÁ¦ Ñá¹­í³­ÍÁ, á­ñÁ ó³Ý­Ï³­ÝáõÙ »Ù µ»­ñ»É ³Ù­µáÕ­çáõí۳ٵ. §ú­ñ»ñ ³­é³ç, å³ï­ÙáõÃ­Û³Ý áõ­ëáõ­óÇã­ Ý»­ñÁ ѳÛï­Ý»É »Ý Aysor.am-Ç ËÙµ³·­ñáõí۳­ÝÁ, áñ å³ï­ÙáõÃ­Û³Ý ¹³­ë³·ñ­ù»­ñáõÙ ï³­ñ»Ã­í»­ñÇ Éáõñç ÷á­÷á­ËáõíÛáõÝ­Ý»ñ »Ý ϳ­ï³ñ­ í»É, Áݹ á­ñáõÙ, ÷áË­í»É »Ý ϳ٠ϳë­Ï³­ÍÇ ï³Ï ¹ñí»É ³ÛÝ­åÇ­ëÇ Ï³ñ¨á­ñ³­·áõÛÝ ï³­ñ»­Ãí»ñ, ÇÝã­åÇ­ëÇù »Ý г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ ùñÇë­ ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ å»­ï³­Ï³Ý ÏñáÝ Ñéã³­Ï»­ÉÁ ϳ٠ѳۭϳ­Ï³Ý ·ñ»­ñÇ ·Ûáõ­ïÁ: ¸åñáó­Ý»­ñÇó ݳ¨ ³­Ñ³­½³Ý· ëï³­ó³Ýù, áñ 7-ñ¹ ¨ 8-ñ¹ ­¹³­ë³­ñ³­ÝÇ ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ñÇó ѳ­í³ù­í»É »Ý å³ï­ÙáõÃ­Û³Ý ¹³­ë³·ñ­ ù»­ñÁ: ÐÐ Ïñ­ÃáõÃ­Û³Ý ¨ ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý Ý³­Ë³­ñ³­ñáõíÛáõ­ÝáõÙ Aysor. am-Ç ÃÕóϭóÇÝ Ñ³ë­ï³­ï»­óÇÝ ³Ûë ï»­Õ»­Ï³ï­íáõíÛáõ­ÝÁ, Ýß»­Éáí, áñ ·ñù»­ñÁ ѳ­í³ù­í»É »Ý ²­Ù»­Ý³ÛÝ Ð³­Ûáó ϳ­Ãá­ÕÇ­Ïáë Ü.ê.ú.î.î ¶³­ñ»­·ÇÝ ºñÏ­ñáñ­¹Ç ÙÇç­Ýáñ­¹áõí۳ٵ, ù³­ÝÇ áñ å³ï­ÙáõÃ­Û³Ý ·ñù»­ ñáõÙ ÇÝã-áñ ëË³É ïí۳ɭݻñ »Ý ѳÛïÝ­í»É: §Î³­Ãá­ÕÇ­ÏáëÝ ¿ ³­é³­ ç³ñ­Ï»É ѳ­Ý»É ³Ûë ¹³­ë³·ñ­ù»­ñÁ ßñ糭ݳ­éáõíÛáõ­ÝÇó, ¨ ³Û¹ ³­é³­ ç³ñÏÝ ÁÝ­¹áõÝ­í»É ¿¦,- ѳÛï­Ý»ó Aysor-Ç ³Õµ­Ûáõ­ñÁ` ó³Ý­Ï³­Ý³­Éáí ÙÝ³É ³­Ý³­ÝáõÝ: ÊݹñÇ ¿áõíÛáõÝÝ ³­é³­í»É µ³ó ¨ ѳݭ·³­Ù³­Ý³­ÉÇó å³ñ­½³­µ³­Ý»ó ÎñÃáõÃ­Û³Ý ³½­·³­ÛÇÝ ÇÝë­ïÇ­ïáõ­ïÇ å³ï­ÙáõÃ­Û³Ý ·Íáí Ù³ë­Ý³­·»ï ²­ßáï Ôáõ­Ï³ë­Û³­ÝÁ: ܳ ѳÛï­Ý»ó, áñ ÐÐ ­·Ç­ïáõí ÛáõÝ­Ý»­ñÇ ³½­·³­ÛÇÝ ³­Ï³­¹»­Ùdz­ÛÇ ÃÕó­ÏÇó ³Ý­¹³Ù, å³ï­Ù³­Ï³Ý 141

·Ç­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ¹áÏ­ïáñ, åñá­ý»­ëáñ ´³µ­Ï»Ý г­ñáõíÛáõÝ­Û³ÝÝ Çñ ·Ç­ï³­Ï³Ý áõ­ëáõ٭ݳ­ëÇ­ñáõÃ­Û³Ý ³ñ¹­ÛáõÝ­ùáõ٠ѳݭ·»É ¿ ³ÛÝ »½­ñ³­ ϳ­óáõí۳­ÝÁ, áñ ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ å»­ï³­Ï³Ý ÏñáÝ Ñéã³­Ï»­Éáõ ¨ ѳۭϳ­Ï³Ý ï³­é»­ñÇ ÁÝ­¹áõÝ­í³Í ï³­ñ»Ã­í»­ñÁ ëË³É »Ý: ä³ï­Ù³­µ³­ ÝÇ ³Ûë »½­ñ³­Ñ³Ý­·áõ­ÙÁ, Áëï ². Ôáõ­Ï³ë­Û³­ÝÇ, ½»­ï»Õ­í»É ¿ ݳ¨ Ýáñ ¹³­ë³·ñ­ùáõÙ` ïá­Õ³­ï³­ÏáõÙ Ýßáõ­ÙÇ Ó¨áí: §Î³­Ãá­ÕÇ­Ïá­ë³­ñ³­ÝÁ µá­ Õáù ¿ µ³ñÓ­ñ³ó­ñ»É ³Û¹ ϳ­å³Ï­óáõí۳ٵ ¨ ¹Ç­Ù»É ¿ ÐÐ ­Ï³­é³­í³­ ñáõí۳­ÝÁ` ѳ­Ý»É ßñ糭ݳ­éáõíÛáõ­ÝÇó ³Û¹ ¹³­ë³­·Çñ­ùÁ¦,- ³­ë³ó ݳ: Æ ¹»å, Áëï Ù»ñ ³Õµ­Ûáõ­ñÇ, ϳ­Ãá­ÕÇ­Ïá­ë³­ñ³­ÝÁ ÝáõÛ­ÝÇëÏ ·áõ­Ù³ñ ¿ ѳï­Ï³ó­Ý»­Éáõ` å³ï­ÙáõÃ­Û³Ý Ýáñ ¹³­ë³·ñ­ù»ñ Ññ³­ï³­ñ³­Ï»­Éáõ ѳ­ Ù³ñ¦ (г­Û³ë­ï³Ý, ÃÇí 644, ÑáÏ­ï»Ù­µ»­ñÇ 5, 2009 Ã.): ²Û­ëÇÝùÝ` Ûá­Ã³­Ý³­ëáõÝ ï³ñ­í³ Áݹ­ÙÇ­çáõ­ÙÇó Ñ»­ïá å³ñ½ »ñ¨áõÙ ¿, áñ Ýá­ñÇó í»­ñ³­Ï³Ý·Ý­íáõÙ ¿ ѳ­í³­ï³ùÝ­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, ³­í»­ ÉÇ ëïáõÛ·` µáÉߨÇÏ­Û³Ý Ñ³­í³­ï³ùÝ­Ýáõí۳­ÝÁ ÷á­Ë³­ñÇ­Ý»­Éáõ ¿ ½áõï Ïñ᭭ݳ­Ï³Ý` Ñáõ­¹³­Û³ù­ñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ѳ­í³­ï³ùÝ­ÝáõíÛáõ­ÝÁ: л­ 勉­­µ³ñ, Ñ»­ï³Û­ëáõ »­Ï»­Õ»­óÇÝ å»ïù ¿ í×éÇ, û å³ï­Ù³­Ï³Ý ÷³ë­ï»­ñÁ ÇÝã­å»ë ¨ ÇÝ㠻ݭó­ï»ùë­ïáí Ù³­ïáõó­í»Ý Ù³ñ¹­Ï³Ýó ¨, û­ñǭݳÏ, Ð³Û ·ñ³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ¹³­ë³·ñ­ù»­ñáõÙ á±ñ ­Ñ»­ÕǭݳϭݻñÝ áõ Ýñ³Ýó á±ñ · ­ áñ­Í»ñÝ Áݹ·ñÏ­í»Ý: ܳ¨` ÇÝ­ãá±õ­¿ ³Ý­ï»ë­íáõÙ ÐÐ ­ê³Ñ­Ù³­Ý³¹­ñáõíÛáõ­ÝÁ, »ñµ ¹³­ë³­ ·ñùáõÙ ·ñíáõÙ ¿, áñ §Ð³­Ûáó »­Ï»­Õ»­óáõ å³ï­ÙáõíÛáõݦ ³­é³ñ­Ï³Ý å³ñ­ï³­¹Çñ ¿ µá­Éáñ ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñª ³Ý­Ï³Ë ³½­·³­ÛÇÝ ¨ Ïñá­Ý³­-¹³­í³­Ý³­Ï³Ý å³ï­Ï³­Ý»­ÉáõíÛáõ­ÝÇó: àÕ­µ»ñ­·³­Ï³Ý ¿, áñ г­Ûáó Ï۳ݭùÁ 70 ï³ñ­í³ ѳ­Ù»­Ù³­ï³­µ³ñ ï³­Ý»­ÉÇ Áݹ­ÙÇ­çáõ­ÙÇó Ñ»­ïá Ýá­ñÇó ÙïÝáõÙ ¿ Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç ëñµáõí ÛáõÝ ëñµáó ѳ­Ù³ñ­íáÕ, 볭ϳÛÝ Ç­ñ³­Ï³­Ýáõ٠г­Ûáó Ãßݳ­ÙÇ ¶ñÇ­·áñ §Éáõ­ë³­íáñ­ãǦ ѳñ­Ã³Í, ¹»­åÇ í»­ñÇÝ êÇáÝ ï³­ÝáÕ ×³­Ý³­å³ñ­ÑÁ: Àëï áõ­ëáõ­óÇã­Ý»­ñÇ ¨ ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ñÇ ï»­Õ»­Ïáõí۳Ý, §Ð³­Ûáó »­Ï»­Õ»­óáõ å³ï­ÙáõíÛáõݦ ³­é³ñ­Ï³­ÛÇ ¹³­ë³­í³Ý­¹áõ­ÙÁ á­ñáß ¹åñáó­ Ý»­ñáõÙ ëÏëíáõÙ ¨ ³­í³ñï­íáõÙ ¿ ³­Õáíùáí, Ñ»Ýó ¹³­ë³­ñ³­ÝáõÙ ÏÝùíáõÙ »Ý ãÏÝùí³Í ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ñÁ, ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ñÇÝ Ù³ë­Ý³­ ÏÇó »Ý ¹³ñÓ­ÝáõÙ »­Ï»­Õ»­óÇ­Ý»­ñáõ٠ϳ­ï³ñ­íáÕ ÏÇ­ñ³Ï­Ýûñ­Û³ å³­ ï³­ñ³·­Ý»­ñÇÝ, Ï³Ý ¹åñáó­Ý»ñ, áñ­ï»Õ §Ð³­Ûáó »­Ï»­Õ»­óáõ å³ï­ Ùáõí۳ݦ, Ç­Ù³` Ïñá­ÝÇ ¹³­ë³­í³Ý­¹áõ­ÙÁ ëÏëíáõÙ ¿ Ñ»Ýó ³­é³­çÇÝ ¹³­ë³­ñ³­ÝÇó` ݳ­Ë³­ëÇ­ñ³­Ï³Ý ³­é³ñ­Ï³­ÛÇ ¹³­ë³­Å³­Ù»­ñÇ Ñ³ß­íÇÝ: 142

º­Ï»­Õ»­óÇÝ Ã³­÷³Ý­ó»É ¿ ݳ¨ ٳݭϳ­å³ñ­ï»½: Þ³ï ٳݭϳ­å³ñ­ ﻽­Ý»­ñáõÙ ÝßíáõÙ »Ý Ïñá­Ý³­Ï³Ý ïá­Ý»­ñÁ... Ðñ»³ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÇ Ñ»­é³­ï»­ëáõíÛáõ­ÝÁ ¨ û­ï³ñ Åá­Õá­íáõñ¹Ý»­ ñÇÝ Ñ»ß­ïáõí۳ٵ Ùá­Éá­ñ»ó­Ý»­Éáõ ѳ­Ùá½­ÙáõÝ­ùÁ áõÕ­Õ³­ÏÇ ³å­ß»­óáõóÇã ¿: Üá­ñÇó ٻ筵»­ñ»Ù öÇ­ÉáÝ ºµ­ñ³­Û³­óáõ ³ÛÝ Ï³Ý­Ë³­ï»­ëáõ­ÙÁ, áñ Ñáõ­¹³­Û³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ÷á­Ë»­Éáõ ¿ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ Ï»Ý­ë³­Ï»ñ­åÁ ¨ Çñ áï­ùÇ ï³ÏÝ ¿ ¹Ý»­Éáõ Ýñ³Ýó. §Úáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ³½· ÏÃáÕ­ÝÇ Çñ áõ­ ñáõÛÝ ×³­Ý³­å³ñ­ÑÁ, ¨ ¹»Ý Ý»­ï»­Éáí Çñ ݳ˭ÝÇ­Ý»­ñÇ ëá­íá­ñáõÛíݻ­ñÁ, Ϲ³é­­Ý³ ÙdzÛÝ Ù»ñ û­ñ»Ýù­Ý»­ñÁ å³ï­í»­ÉáõÝ, ù³­ÝÇ áñ, »ñµ í»ñ­çÇÝ­ Ý»­ñÇë ÷³Û­ÉÇ å³Û­Í³­éáõíÛáõ­ÝÁ áõ­Õ»Ïó­íÇ ³½­·³­ÛÇÝ µ³ñ­·³­í³­×áõ­ Ùáí, ³ÛÝ Ï˳٭ñ»ó­ÝÇ ÙÛáõë­Ý»­ñÇ ÉáõÛ­ëÁ, ÇÝã­å»ë ͳ­·áÕ ³­ñ»­·³­ÏÁ ˳٭ñ»ó­ÝáõÙ ¿ ³ëï­Õ»­ñÇݦ: ²­í³ñ­ï»­Éáí ùÝݳñÏ­íáÕ ¹³­ë³·ñ­ùÇ Ù³­ëÇÝ Ëáëù ³­ë»­ÉÁ, ó³Ý­ ϳ­ÝáõÙ »Ù Ýß»É, áñ ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇ Áݭûñ­óáõ­ÙÁ ³ÛÝ Ñ³­Ùá½­ÙáõÝùÝ ¿ Ó¨³­íá­ñáõÙ, áñ ¿­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý ѳñ­ó»­ñáí Ñ»­ï³ùñùñ­íáÕ­Ý»­ñÇ Ñ³­ Ù³ñ í³Õ û áõß ³­é³ç­Ý³­Ñ»ñà ¿ ¹³é­Ý³­Éáõ ѳ­í³ï­ùÇ ¨, ·É˳­íá­ ñ³­å»ë, Ïñá­ÝÇ íñ³ Éáõñç áõ­ß³¹­ñáõíÛáõÝ ¹³ñÓ­Ý»­ÉÁ: ØdzÛÝ å»ïù ¿ ·áõ­ß³­Ï»É, û ÇÝ­ãá±õ ­Ï³Ù ³Û¹ á±ñ ­½á­ñ»Õ áõ­ÅÇ ç³Ý­ù»­ñáí ¿, áñ Ïñá­ÝÇ á­Éáñ­ïÁ ³é­³ÛÅÙ ãÇ ¹³ë­íáõÙ ¿­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý ËݹÇñ­Ý»­ñÇ ß³ñ­ùÁ, ³ÛÝ ¹»å­ùáõÙ, »ñµ Ïñá­ÝÁ Ù³ñ­¹áõ (³Ý­Ñ³­ïÇ ¨ ѳ­ë³­ñ³­Ïáõí۳Ý) Ñá­·»­ ϳ­ÝÇ íñ³ Çñ ³½­¹»­óáõÃ­Û³Ý áõ­Åáí ³ÝÙñ­ó»­ÉÇ ¿: ²ÛÝ Ï³­ñ»­ÉÇ ¿ ѳ­Ù»­ Ù³­ï»É, û­ñǭݳÏ, ºñÏ­ñ³·Ý­¹Ç ï»Ï­ïá­Ýǭϳ »ñ¨áõÛ­ÃÇ Ñ»ï: ÆÝã­å»ë ºñÏ­ñ³·Ý­¹Ç ϳ­ñá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ³­Ù»­Ý³Ñ­½áñ ¹ñë¨á­ñáõ­ÙÁ ï»Ï­ïá­ ÝÇ­Ï³Ý ¿, á­ñÁ ÷á­ËáõÙ ¿ ºñÏ­ñ³·Ý­¹Ç Ó¨Á` Ýáñ É»é­Ý³ß­Ë³ñÑ­Ý»ñ áõ ÷á­ëá­ñ³Ï­Ý»ñ ëï»Õ­Í»­Éáí, ï»­Õ³­÷á­ËáõÙ ¿ Íá­í»ñÝ áõ ûí­Ïdz­Ýáë­Ý»­ ñÁ, ³ÛÝ­å»ë ¿É Ïñá­ÝÁ Ù³ñ­¹áõ Ñá­·»­Ï³Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÇ íñ³ ³½­¹áÕ ³­Ù»­ ݳѭ½áñ ·áñ­ÍáÝÝ ¿, á­ñÁ ѻ߭ïáõ­ÃÛ³Ùµ áõ ÑÇ٭ݳ­ñ³ñ ÷á­ËáõÙ ¿ Ù³ñ­ ¹áõ (ѳ­ë³­ñ³­Ïáõí۳Ý) Ùï³­Í»­É³­Ï»ñ­åÁ, ³ß­Ë³ñ­Ñ³­Û³ó­ùÁ, µÝáõíÛáõ­ ÝÇó û·ï­í»­Éáõ Ó¨»ñÝ áõ Ù»­Ãá¹­Ý»­ñÁ, ÷á­ËáõÙ ¿ µ³­ñáõ ¨ ã³­ñÇ, ɳ­íÇ ¨ í³­ïÇ, ·»­Õ»­óÇ­ÏÇ áõ ï·»­ÕÇ, û·­ï³­Ï³­ñÇ ¨ íݳ­ë³­Ï³­ñÇ, ×ßÙ³ñ­ ïáõÃ­Û³Ý áõ ëïÇ Áݭϳ­ÉáõÙ­Ý»­ñÁ: ÖßÙ³­ñÇï ¿ ³ë­í³Í, áñ ÏñáÝ ÁÝï­ ñá­ÕÁ Ùdz­Å³­Ù³­Ý³Ï ÁÝï­ñáõÙ ¿ ¨ Çñ ׳­Ï³­ï³­·Ç­ñÁ: г­Ûáó ³­éáõ­Ùáí ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ³­ë»É, áñ Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹ÇÝ ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõÝ å³ñ­ï³¹­ñá­ÕÁ å³ñ­ï³¹­ñ»ó ݳ¨ Ù»ñ Åá­Õáíñ­¹Ç ¹³Ý­¹³Õ áõ ³Ý­ß»Õ Ïáñ­Í³­Ýáõ­ÙÁ....

143

²Ø­öà­öàôØ §Ð³­Ûáó »­Ï»­Õ»­óáõ å³ï­ÙáõíÛáõݦ ³­é³ñ­Ï³­ÛÇ 4-ñ¹ ­¹³­ë³­ñ³­ ÝÇ ¹³­ë³·ñ­ùáõÙ ³Ù­÷á÷­í³Í »Ý Ñáõ­¹³­Û³­Ï³Ý ¨ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ÏñáÝ­Ý»­ñÇ ·É˳­íáñ áõ ³­é³Ýó­ù³­ÛÇÝ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñÁ (¹á·­Ù³­Ý»­ñÁ) ¨ ³ÛÝ Ç­ñ»ÝÇó Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ÝáõÙ ¿ ѳ­ÏÇñ× ²ëï­í³­Í³­ßáõÝã: ¸³­ë³·ñ­ùáõÙ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­í³Í ¿ Ññ»³­Ý»­ñÇ (»µ­ñ³­Û»­óÇ­Ý»­ñÇ, Çë­ ñ³­Û»É­óÇ­Ý»­ñÇ) ³½­·³­ÛÇÝ ³ëï­í³Í º­Ñá­í³­ÛÇ ÏáÕ­ÙÇó` ïÇ»­½»ñ­ùÇ, ³ß­Ë³ñ­ÑÇ, µáõ­ë³­Ï³­Ýáõí۳Ý, ϻݭ¹³­ÝÇ­Ý»­ñÇ, ÇÝã­å»ë ¨ Ù³ñ­¹áõ ëï»Õ­Íáõ­ÙÁ, Ù³ñ­¹áõÝ ¹ñ³Ë­ïÇó íï³­ñ»­ÉÁ, çñÑ»­Õ»­Õáí Ù³ñ¹­ ϳÝó, µáõ­ë³­Ï³­ÝáõíÛáõÝÝ áõ ó³­Ù³­ù³­ÛÇÝ Ï»Ý­¹³­ÝÇ­Ý»­ñÇÝ áãÝ­ã³ó­ Ý»­ÉÁ: Üϳ­ñ³­·ñí³Í ¿ Ññ»³­Ý»­ñÇ ³ëï­í³­Í³­ÛÇÝ Í³­·áõ­ÙÁ, Ýñ³Ýó ³­é³ç­Ýáñ¹­Ý»­ñÇ áõ ó­·³­íáñ­Ý»­ñÇ ·áñ­Íáõ­Ý»áõíÛáõÝÝ áõ Ýå³­ï³Ï­ Ý»­ñÁ, ݳ¨` û ÇÝã­å»ë Ññ»³­Ý»­ñÇ ³­é³ç­Ýáñ¹­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁ Ñ³Õ­Ã»É ¿ Ç­ñ»Ýó ³ëï­ÍáõÝ, Ññ»³­Ý»­ñÇ û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇ ³ëï­í³­Í³­ïáõñ ÉÇ­Ý»­ÉÁ, ÏáõÛë س­ñdz­ÙÇ ÑÕdz­Ý³ÉÝ áõ øñÇë­ïá­ëÇ ÍÝáõÝ­¹Á, Ýñ³ ÏÛ³ÝùÝ áõ ·áñ­Íáõ­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ, ˳ã­í»­ÉÁ, Ù³­Ñ³­Ý³­ÉÁ, ϻݭ¹³­Ý³­Ý³­ÉÁ ¨ »ñ­ÏÇÝù µ³ñÓ­ñ³­Ý³­ÉÁ... ºí ³Ûë ³­Ù»­ÝÁ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­íáõÙ »Ý áã û áñ­å»ë ¹Ç­ó³­é³ë­å»É­Ý»ñ, ³ÛÉ` áñ­å»ë Ç­ñ³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ: ´³­óÇ ëñ³­ÝÇó, ¹³­ë³­·Çñ­ùÁ ѳ­·»ó­í³Í ¿ Ïñá­Ý³­Ï³Ý ·áõ­Ý³­·»Õ Ýϳñ­Ý»­ñáí, ÇÝ­ ãÁ Çñ Ñ»ñ­ÃÇÝ Ï³­ñáÕ ¿ Ýå³ë­ï»É Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ñÇ Ù»ç ³ß­Ë³ñ­ÑÇ Ï»ÕÍ å³ï­Ï»ñÝ ³Ù­ñ³·­ñ»­ÉáõÝ: ²Û­¹áõ­Ñ³Ý­¹»ñÓ, ÐÐ Ïñ­ÃáõÃ­Û³Ý ¨ ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý Ý³­Ë³­ñ³­ñáõíÛáõ­ÝÁ ¨ г­Û³ë­ï³Ý­Û³Ûó ³­é³­ù»­É³­Ï³Ý »­Ï»­Õ»­óÇÝ Ñ³Û­ï³­ñ³­ñáõÙ »Ý, áñ ¹³­ë³­í³Ý¹­íáÕ ³­é³ñ­Ï³Ý Ïñá­ÝÇ ù³­ñá½­ãáõÃ­Û³Ý Ýå³­ï³Ï ãÇ Ñ»­ ï³­åݹáõÙ: ö³ë­ïá­ñ»Ý, г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý ¹åñáó­Ý»­ñáõÙ ×ß·ñÇï ·Ç­ï»­ÉÇù­Ý»­ñÇ Ñ»ï ٻϭï»Õ »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇÝ Ù³­ïáõó­íáõÙ »Ý Ññ»³­Ý»­ñÇ ¹Ç­ó³­é³ë­å»É­Ý»­ñÁ, á­ñáÝù ëÇá­ÝÇëï Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÁ Ïñ᭠ݳ­Ï³Ý ¹á·­Ù³­Ý»ñ »Ý ¹³ñÓ­ñ»É ¨ ¹ñ»É »Ý Ñáõ­¹³­Û³­Ï³Ý ¨ ùñÇë­ïá­ Ý»³­Ï³Ý ÏñáÝ­Ý»­ñÇ, ÝáõÛÝÝ ¿ û` Áݹ­Ñ³­Ýáõñ Ñáõ­¹³­Û³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ÑÇÙ­ùáõÙ: ²Ûë ¹á·­Ù³-¹Ç­ó³­é³ë­å»É­Ý»­ñÁ áñ­å»ë Ç­ñá­ÕáõíÛáõÝ Ï³­ñáÕ »Ý ¹³ç­í»É Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ñÇ Ùï³­å³ï­Ï»­ñáõÙ ¨, å³ñ½ ¿, áñ ¹ñ³Ýó ѳ­í³­ï³­óáÕ` ¹ñ³Ýó »Ý­Ã³­Ï³­ÛáõÃ­Û³Ý ï³Ï ·ïÝíáÕ ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ ñÁ Éáõñç ã»Ý ÁÝ­¹áõ­ÝÇ µÝ³­Ï³Ý ·Ç­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ, Ç­ñ³­Ï³Ý-ýÇ­½Ç­Ï³­ 144

Ï³Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÁ, Ç­ñ³­Ï³Ý Ï۳ݭùÁ: Ð³Û »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇÝ Ù³­ïáõó­íáõÙ »Ý ݳ¨ ïñ³­Ù³­µ³­Ýáõí۳­ÝÁ ѳ­Ï³­ëáÕ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»ñ, ÇÝã­å»ë ¨` ËݹñÇ µáõÝ ¿áõí۳­ÝÁ ѳ­Ï³­¹Çñ »½­ñ³­Ñ³Ý­·áõÙ­Ý»ñ: ²ß­Ë³ñ­ÑÇ ¨ Ç­ñ»­ñÇ Ï»ÕÍ Áݭϳ­Éáõ­ÙÁ, µÝ³­Ï³­Ý³­µ³ñ, ÏËáãÁÝ­¹á­ïÇ ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ ñÇ ÙïùÇ ½³ñ­·³ó­Ù³­ÝÁ, ³ß­Ë³ñ­Ñ³­×³­Ý³ã­Ù³­ÝÁ ¨ Ç­ñ³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý Ã»­ñÇ áõ ßñçí³Í Áݭϳ­Éáõ­ÙÁ Ýñ³Ýó ϳ­ñáÕ ¿ áõ­Õ»Ï­ó»É Ç­ñ»Ýó áÕç Ï۳ݭùÇ Áݭóó­ùáõÙ: Üå³­ï³­ÏÁ å³ñ½ ¿. ë³­ë³­Ý»É µÝáõÃ­Û³Ý Ù³­ëÇÝ Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ù»ç Ó¨³­íáñ­í³Í ¨ Ç­ñ³­Ï³­Ýáõí۳­ÝÁ ѳ­Ù³­å³­ï³ë­Ë³­ÝáÕ ·³­Õ³­÷³ñÝ»­ñÁ ¨ ¹ñ³Ýó ÷á­Ë³­ñ»Ý Ýñ³Ýó Ù»ç ë»ñ­Ù³­Ý»É ïÇ»­½»ñ­ùÁ áãÝ­ãÇó, Ù³ñ­¹Á Ñá­ÕÇó ëï»Õ­Í»­Éáõ ¨ ѳ­Ï³­·Ç­ï³­Ï³Ý ÙÛáõë ¹á·­Ù³­Ý»­ñÁ: êï³ó­íáõÙ ¿, áñ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ ÝáõÛ­ÝÇëÏ å»­ï³­Ï³Ý ¹åñá­óÁ ¹³é­ÝáõÙ ¿ ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ñÇ ÙïùÇ »ñÏ­÷»ÕÏ­Ù³Ý ÙÇ Ï³­éáõÛó, áñ­ï»Õ ·Ç­ï³­Ï³­Ýá­ñ»Ý ÑÇ٭ݳ­íáñ­í³Í ³­é³ñ­Ï³­Ý»­ñÇ Ñ»ï ٻϭï»Õ áõ­ëáõ­ó³­ÝáõÙ »Ý µÝáõíÛáõÝÝ áõ µÝ³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, ïñ³­ Ù³­µ³ÝáõíÛáõÝÝ áõ ·Ç­ï³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ Ù»ñ­ÅáÕ ÙÇ ³­é³ñ­Ï³, ³ÛÝ ¿É å³ñï³­¹Çñ ³­é³ñ­Ï³­Ý»­ñÇ ¹³­ë³­Å³­Ù»­ñÇ Ñ³ß­íÇÝ: º­Ã» á­ñáß ÍÝáÕ­Ý»ñ ó³Ý­Ï³­ÝáõÙ »Ý, áñ Ç­ñ»Ýó »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÁ Ïñ᭠ݳ­Ï³Ý ÏñÃáõíÛáõÝ ëï³­Ý³Ý (³­éáÕç µ³­Ý³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ï»ñ ÍÝá­ ÕÁ, ËݹǭñÁ ùÝÝ»­Éáõó-í»ñ­Éáõ­Í»­Éáõó Ñ»­ïá, ³Ýѭݳñ ¿, áñ ó³Ý­Ï³­Ý³ ¹åñá­óáõÙ Çñ ½³­í³Ï­Ý»­ñÇÝ ÏñáÝ ¹³­ë³­í³Ý­¹»Ý, ³Û¹­åÇ­ëÇ Ùá­ï»­ óáõ٠ϳ­ñáÕ ¿ áõ­Ý»­Ý³É ÝáõÛ­ÝÇëÏ ³ÛÝ ÍÝá­ÕÁ, áí Íñ³·­ñ»É ¿ Çñ ½³­í³­ ÏÇÝ »­Ï»­Õ»­óáõ ëå³­ë³­íáñ ï»ë­Ý»É), ³­å³ Ýñ³Ýó ½³­í³Ï­Ý»­ñÁ ÃáÕ Ñ³­×³­Ë»Ý ³ñ­¹»Ý ·á­ÛáõíÛáõÝ áõ­Ý»­óáÕ Ïñá­Ý³­Ï³Ý ¹åñáó­Ý»ñ, ÇëÏ »­Ã» ³Û¹­åÇ­ëÇù ùÇã »Ý, ³­å³ ß³­Ñ³·ñ­·Çé ÏáÕ­ÙÁ` »­Ï»­Õ»­óÇÝ, ÃáÕ Ýáñ ¹åñáó µ³­óÇ, ǭѳñ­Ï», ϳ­é³­í³­ñáõíÛáõ­ÝÇó ÃáõÛÉï­íáõíÛáõÝ ëﳭݳ­Éáõó Ñ»­ïá, 볭ϳÛÝ ³­Õ»­ï³­ÉÇ ¿, »ñµ ÏñáÝ »Ý ¹³­ë³­í³Ý­ ¹áõÙ ÐÐ ­µá­Éáñ ¹åñá­óÝ»­ñáõÙ, ³­é³Ýó µ³­ó³­éáõí۳Ý, ÇÝ­ãÁ Ù³ñ­¹áõ Ç­ñ³­íáõÝ­ùÇ Ïá­åÇï ˳Ëï­Ù³Ý ÷³ëï ¿: ´³­ó³ñ­Ó³­Ïá­ñ»Ý áõ­ñÇß ËݹÇñ ¿, »­Ã» ³ëï­í³­Í³ßÝã­Û³Ý, ³Û­ëÇÝùÝ` Ññ»³ Åá­Õáíñ­¹Ç ¹Ç­ó³­é³ë­å»É­Ý»­ñÁ Ý»­ñ³é­í»ÇÝ ³ß­Ë³ñ­ ÑÇ Åá­­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ ¹Ç­ó³­é³ë­å»É­Ý»­ñÇ ó³Ý­ÏáõÙ ¨ ³ÛÝ, áñ­å»ë ³­é³ë­å»­É³­µ³­ÝáõíÛáõÝ, ¹³­ë³­í³Ý¹­í»ñ, û­ñǭݳÏ, ³­í³ñ­ï³­Ï³Ý ¹³­ë³­ñ³­ÝÇ ³­ß³­Ï»ñï­Ý»­ñÇÝ Ï³Ù áõ­ë³­ÝáÕ­Ý»­ñÇÝ: ²Û¹ ¹»å­ùáõÙ ¹Åí³ñ û Éáõñç Áݹ­¹Ç­ÙáõíÛáõÝ ÉÇ­Ý»ñ, ù³­ÝÇ áñ ³­é³ë­å»É­Ý»ñÝ áõ 145

Ñ»­ùdzíݻ­ñÁ Ýå³ë­ïáõÙ »Ý Ù³ñ­¹áõ »ñ¨³­Ï³­ÛáõÃ­Û³Ý ½³ñ­·³ó­Ù³­ ÝÁ: г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ ¹Ç­ó³­é³ë­å»É­Ý»­ñÇ ¹³­ë³­í³Ý­¹áõ­ÙÁ û·­ï³­ ϳñ ÏÉÇ­Ý»ñ ݳ¨ ³ÛÝ ³­éáõ­Ùáí, áñ ³­ß³­Ï»ñï­Ý»ñÝ áõ áõ­ë³­ÝáÕ­Ý»­ñÁ ÏÇ­Ù³­Ý³­ÛÇÝ, áñ ѳ­½³­ñ³­íáñ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»ñ Ç­ñ»Ýó ³ëï­í³Í­Ý»ñÝ áõ­Ý»Ý ¨ Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ Åá­Õá­íáõñ¹ Çñ ³ëï­ÍáõÝ ¿ ïÇ»­½»ñ­ùÁ ëï»Õ­ ÍáÕ áõ ³­Ù»­Ý³­Ï³­ñáÕ Ñ³­Ù³­ñáõÙ: ìëï³­Ñá­ñ»Ý ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ³­ë»É, áñ ËݹñÇ ³Û¹­åÇ­ëÇ ÁÙµé­Ýáõ­ÙÁ Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ïû·­ÝÇ ·Ç­ï³Ï­ó»­Éáõ, áñ Ïñ᭠ݳ­Ï³Ý ¹á·­Ù³ Ù³­ïáõó­íáÕ ³ëï­í³­Í³ßÝã­Û³Ý å³­ïáõÙ­Ý»­ñÁ ëá­íá­ ñ³­Ï³Ý ³­é³ë­å»É-Ñ»­ùdzíݻñ »Ý, ÇÝ­ãÁ Ç ãÇù Ϲ³ñÓ­ÝÇ Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ù»ç Ññ»³­Ý»­ñÇ` ³ëï­Íáõó ¨ ³ëï­í³Í ¹³ñÓ­ñ³Í Ññ»³­ÛÇó Ý»­ñ³ñÏ­ í³Í ë³ñ­ë³­÷Á: ²Ûë å³­ñ³­·³­ÛáõÙ ÏÝí³­½Ç Ïñá­Ý³­Ï³Ý ³­Õ³Ý¹­Ý»­ñÇ Ã³­Ï³ñ¹ Áݭϳͭݻ­ñÇ ÃÇ­íÁ: ¸³­ë³·ñ­ùÇ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÁ ÙÇ Ûáõ­ñ³­Ñ³­ïáõÏ »ñÏ­Ûáõ­Õ³­Íáõí۳ٵ áõ ³Ï­Ý³­Í³Ý­ùáí »Ý ß³­ñ³¹­ñáõÙ Ññ»³ Åá­Õáíñ­¹Ç å³ï­ÙáõíÛáõ­ ÝÁ ¨, Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë, Æë­ñ³­Û»­ÉÇ Ùß³­ÏáõÛ­ÃÇÝ í»­ñ³­µ»­ñáÕ ÝÛáõ­Ã»­ ñÁ, »ñµ»ÙÝ ¿É, Ñû­·áõï Ññ»³ Åá­Õáíñ­¹Ç, ³ëï­í³­Í³ßÝã­Û³Ý Ñá­ñÇÝ­ í³Íù­Ý»­ñÁ Ó¨³­÷á­Ë»­Éáí áõ ·áõ­Ý³­½³ñ­¹»­Éáí: ö³ë­ïá­ñ»Ý, Ñ³Û Ù³­ ÝáõÏ­Ý»ñÇÝ ÷áñ­ÓáõÙ »Ý ¹³ñÓ­Ý»É Ñáõ­¹³­Û³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ½ÇÝ­íáñ­Ý»ñ, ³Û­ëÇÝùݪ ½ÇÝ­­íáñ­Ý»ñ, á­ñáÝù Ï»ñ­ïáõÙ »Ý ë»­÷³­Ï³Ý Ïá­ñáõë­ïÁ: ¸³­ë³·ñ­ùáõÙ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­í³Í Ññ»³ ùñÙ»­ñÇ Ñ³­ïáõÏ Ýå³­ï³­ Ïáí Ñá­ñÇ­Ý³Í íï³Ý­·³­íáñ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñÁ Ù³­ïáõó­íáõÙ »Ý Ñ³Û »­ñ»­Ë³­­Ý»­ñÇÝ` Ýñ³Ýó ³ß­Ë³ñ­ÑÁÙµéÝ­Ù³Ý áõ Ñá­·»­Ï»ñï­í³Í­ùÇ Ó¨³­íáñ­Ù³Ý ݳ˭ݳ­Ï³Ý ÷áõ­ÉáõÙ: سë­Ý³­·»ï­Ý»­ñÁ åݹáõÙ »Ý, áñ Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ù»­Í³­Ù³ë­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ³ëï­ÍáõÝ Ñ³­í³­ïáõÙ ¿ ÙdzÛÝ ³ÛÝ å³ï­×³­éáí, áñ ³Û¹ ѳ­í³­ïÁ Ýñ³ Ù»ç ÙïóÝáõÙ »Ý ٳݭϳ­Ï³Ý ï³­ñÇ­ùáõÙ: Üñ³Ýù ݳ¨ ÝßáõÙ »Ý, áñ ³ñ­Ñ»ë­ï³­Ï³­Ýá­ñ»Ý Ù³­ïáõó­ í³Í ï·Ç­ïáõíÛáõ­ÝÁ Ýå³ë­ï³­íáñ ¿ Ñá­·»­Ï³Ý ¨ ýÇ­½Ç­Ï³­Ï³Ý ÑÇ­ í³Ý­¹áõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ñ: ÆÝã­å»ë ݳ¨` Ïñá­Ý³­Ï³Ý ¹³ë­ïdz­ñ³­Ïáõí Ûáõ­ÝÁ µ³­ñá­Û³­Ï³Ý áõ Ñá­·»­µ³­Ý³­Ï³Ý Ù»Í íÝ³ë ¿ ѳëó­ÝáõÙ »­ñ»­ ˳­Ý»­ñÇÝ: ²ëï­Íáõ ѳݭ¹»å í³Ë Ý»ñßÝ­ãáÕ Ïñá­Ý³­Ï³Ý Ëñ³ï­Ý»­ñÇ á­·áí »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ ¹³ë­ïdz­ñ³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ ϳ߭ϳݭ¹áõÙ ¿ Ýñ³Ýó ѳ­ ë³­ñ³­Ï³­Ï³Ý ³Ï­ïÇ­íáõíÛáõ­ÝÁ, Ýñ³Ý­óÇó ß³­ï»­ñÇÝ Ë³Ý­·³­ñáõÙ ¿ ¹ñë¨á­ñ»­Éáõ Ç­ñ»Ýó ÁÝ­¹áõ­Ý³­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ: º­Ï»­Õ»­óÇÝ ¹åñáó­Ý»­ñáõÙ Ïñá­Ý³­Ï³Ý å³ñ­ï³­¹Çñ áõ­ëáõ­óáõÙ ÙïóÝ»­Éáõ ѳ­Ù³ñ ³­Ù»­Ýáõ­ñ»ù û·­ ï³­·áñ­ÍáõÙ ¿ Çñ ù³­Õ³­ù³­Ï³Ý Ç߭˳­ÝáõíÛáõ­ÝÁ: 146

ö³ë­ïá­ñ»Ý. µÝáõíÛáõ­ÝÁ, ÏÛ³ÝùÝ áõ µ³­Ý³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ÷³­é³­ µ³­ÝáÕ, µ³­ñ»­Ï»­óÇÏ, Édzñ­Å»ù áõ ³ñ­Å³­Ý³­å³­ïÇí ÏÛ³Ýù ù³­ñá­½áÕ Ð³­Ûáó ³½­·³­ÛÇÝ Ñ³­í³ï­ùÁ áãÝ­ã³ó­í»ó ³­í»­ÉÇ ù³Ý 1700 ï³­­ñÇ ³­é³ç, ÇëÏ ¹ñ³Ý ÷á­Ë³­ñÇ­Ý³Í û­ï³ñ áõ ù³Û­ù³­ÛÇã ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ ëáõíÛáõ­ÝÁ Ù³ñ٭ݳ­íá­ñáÕ Ï³­éáõÛóÝ ³é ³Û­ëûñ Ïáã­íáõÙ ¿ г­Ûáó »­Ï»­ Õ»­óÇ: ²ÛÅÙ ¿É ÷áñ­ÓáõÙ »Ý ÝáõÛÝ ×³­Ï³­ï³·­ñÇÝ ³ñ­Å³­Ý³ó­Ý»É г­Ûáó ¹åñá­óÇÝ. ³Ý­í³Ùµ` г­Ûáó, 볭ϳÛÝ Ç­ñ³­Ï³­ÝáõÙ` ³­å³½­·³­ÛÇÝ: ²­Ý³­é³ñ­Ï»­ÉÇ ¿, áñ ¹åñá­óáõÙ ¨ áõ­ëáõ٭ݳ­Ï³Ý ÙÛáõë ѳë­ï³­ïáõí ÛáõÝ­Ý»­ñáõÙ ¹³­ë³­í³Ý¹­íáÕ ³­é³ñ­Ï³Ý å»ïù ¿ »Ý­Ã³ñÏ­íÇ Ù³Ý­Ï³­ í³ñ­ÅáõÃ­Û³Ý ïñ³­Ù³­µ³­Ýáõí۳ÝÝ áõ á­·áõÝ: ÆëÏ Ç­ñ³­Ï³Ý ٳݭϳ­ í³ñ­ÅáõíÛáõ­ÝÁ Ïáã­í³Í ¿ Ù³ñ­¹áõÝ Ñ³­ëáõ ¹³ñÓ­Ý»­É Ï۳ݭùÇ µÝ³­ ϳ­ÝáÝ ½³ñ­·³­óáõ­ÙÁ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ ¿Ã­Ýǭϳ­Ï³Ý ³­é³Ýӭݳ­Ñ³ï­ ÏáõÃ­Û³Ý å³Ñ­å³­Ýáõ­ÙÁ »­ñ³ß­Ë³­íá­ñáÕ ·Ç­ï»­ÉÇù­Ý»­ñÇÝ, ³Û­ëÇÝùÝ` ·Ç­ï³­Ï³Ý ·Ç­ï»­ÉÇù­Ý»­ñÇÝ, ³ÛÝ ¹»å­ùáõÙ, »ñµ §Ð³­Ûáó »­Ï»­Õ»­óáõ å³ï­ÙáõíÛáõݦ ³­é³ñ­Ï³Ý, ÇÝã­å»ë óáõÛó ïñí»ó, áã ·Ç­ï³­Ï³Ý ·Ç­ï»­ÉÇù­Ý»ñ ¿ Ù³­ïáõ­óáõÙ: г߭íÇ ³é­Ý»­Éáí ³ÛÝ, áñ »­Ï»­Õ»­óáõ å³ï­ÙáõÃ­Û³Ý ³Ý­í³Ý ï³Ï ÏñáÝ ¿ ù³­ñá½­íáõÙ, ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ Ý³Ë Ï³­ë»ó­Ý»É ¹åñáó­Ý»­ñáõÙ §Ð³­Ûáó »­Ï»­Õ»­óáõ å³ï­ÙáõíÛáõݦ ³­é³ñ­Ï³­ÛÇ ¹³­ë³­í³Ý­¹áõ­ÙÁ ¨ ³­å³ ³Û¹ ¹³­ë³­·ñù»­ñÁ ·Ç­ï³­Ï³Ý áõ ѳ­ë³­ñ³­Ï³­Ï³Ý ѳ­Ù³­ÏáÕ­ Ù³­ÝÇ ùÝݳñÏ­Ù³Ý ³­é³ñ­Ï³ ¹³ñÓ­Ý»É: ¸ñ³Ýù å»ïù ¿ »Ý­Ã³ñ­Ï»É ݳ¨ ¿­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý ÷áñ­Ó³­ùÝÝáõ­ÃÛ³Ý: г­Ù³­ÏáÕ­Ù³­ÝÇ ùÝݳñÏ­Ù³Ý ³­é³ñ­Ï³ å»ïù ¿ ¹³é­Ý³ ݳ¨ ³ÛÝ ËݹǭñÁ, û ÇÝã ÑÇ٭ݳ­íáñ­Ù³Ýµ áõ Ç­ñ³­íáõÝ­ùáí, ÙÇ ù³­ÝÇ ³Ý­Ñ³ï­Ý»­ñÇ (³Ý­Ï³Ë Ýñ³Ýó ·ñ³­í³Í ¹Çñ­ùÇó) ó³Ý­Ïáõí۳ٵ, ¹åñáó ¿ ÙïÝáõ٠ѳ­Ï³­Ù³Ý­Ï³­í³ñ­Å³­Ï³Ý ¨ Ù³ñ­¹áõ ÙÇï­ùÁ Ë»­ÕáÕ ³Û¹ ³­é³ñ­Ï³Ý:

147

ìºð­æ²­´²­ÜÆ öà­Ê²­ðºÜ

òáõÉ ¨ »½. Þáõñç ÑÇÝ·-í»ó ï³­ñÇ ¿ ³Ý­ó»É ³ÛÝ Å³­Ù³­Ý³­ÏÇó,

»ñµ »ë ëÏë»­óÇ Ñ³ë­Ï³­Ý³É ùñÇë­ïá­Ý»áõÃ­Û³Ý µáõÝ Ýå³­ï³­ÏÁ: ºí Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë, Ïñá­Ý³­Ï³Ý ϳ­å³Ýù­Ý»­ñÇ ÙÇ­çá­óáí Ù³ñ­¹áõÝ µ³­ ݳ­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÇó ½ñÏ»­Éáõ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ, ·É˳­íá­ñ³­å»ë Ù³ñ¹­Ï³Ýó ٳݭϳ­Ï³Ý ï³­ñÇ­ùÇó ÏñáÝ ù³­ñá­½»­Éáõ-áõ­ëáõ­ó³­Ý»­Éáõ Ù³­ëÇÝ Ëáñ­Ñ»­ÉÇë Ùï³å³ïÏ»ñÇë Ù»ç ³­Ï³­Ù³ ѳÛïÝ­íáõÙ ¨ ÇÝÓ »ñ­Ï³ñ áõ­Õ»Ï­óáõÙ ¿ ٳݭÏáõÃ­Û³Ý áõ å³­ï³­Ý»­Ïáõí۳Ýë ï³­ñÇ­Ý»­ñÇÝ óÝó³Í å³ï­Ï»ñ­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁ` Ñáñ­Ã»­ñÇÝ Ïñï»­Éáõ ³­ñ³­ñá­ÕáõíÛáõ­ÝÁ: ¶³ñ­Ý³Ý í»ñ­çÇÝ º­ñ³­Ýáë ·Ûáõ­ÕÇ ÏáÉïÝ­ï»­ëáõÃ­Û³Ý ·á­Ù»­ñÇ µ³­ ÏáõÙ ¿ÇÝ Ñ³­í³­ùáõÙ Ù»Ï ï³­ñ»­Ï³Ý ѳñ­Ûáõ­ñ³­íáñ ³­ñáõ Ñáñ­Ã»ñ: ²­Ý³­ëáõÝ­Ý»­ñÇÝ Ïñï»­Éáõ í³ÕÝ­ç³­Ï³Ý »­Õ³­Ý³­Ïáí` Ýñ³Ýó ³­Ùáñ­ ÓÇ­Ý»­ñÇ ïáå­ñ³­ÏÁ û­ÉÇ ÙÇ ÷áù­ñÇÏ Ïïá­ñáí åÇñÏ Ï³­åáõÙ ¿ÇÝ ¨ ³­½³ï ³ñ­Ó³­ÏáõÙ: Ø»Ýù ³Û¹ ϻݭ¹³­ÝÇ­Ý»­ñÇÝ Ùáï í»ó ³­ÙÇë ã¿ÇÝù ï»ë­ÝáõÙ: Üñ³Ýó ï³­ÝáõÙ ¿ÇÝ Ùáï 10 ÏÙ ­Ñ»­é³­íá­ñáõÃ­Û³Ý íñ³ ë³­ ñ»­ñáõÙ ·ïÝíáÕ Ù»ñ ·Ûáõ­ÕÇ ³­ñáï­Ý»­ñÁ: Îñïí³Í ѳñ­Ûáõ­ñ³­íáñ­Ý»­ñÇ Ñ»ï ٻϭï»Õ ÝáõÛÝ ³­ñáï­Ý»ñÝ ¿ÇÝ ï³­Ýáõ٠ݳ¨ 10-15 ãÏñïí³ÍãÙÇ­ç³Ùï­í³Í-³­Ý³­Õ³ñï Ñáñ­Ã»ñ, á­ñáÝó ³Ý­í³­ÝáõÙ ¿ÇÝ ë»ñ٭ݳ­ óáõ­Ý»ñ: àõß ³ß­Ý³­ÝÁ` ÓÙ»é­Ý³­Ùáõ­ïÇÝ, ³Û¹ ϻݭ¹³­ÝÇ­Ý»­ñÇÝ ·ÛáõÕ ¿ÇÝ í»­ ñ³­¹³ñÓ­ÝáõÙ: ä³ï­Ï»­ñÁ ³å­ß»­óáõ­óÇã ¿ñ: ØÇ­ç³Ùï­í³Í ¨ ³­Ý³­Õ³ñï ϻݭ¹³­ÝÇ­Ý»­ñÇÝ Ý³­Û»­ÉÇë Ù»Ýù ½³ñ­Ù³­ó³Í ¿ÇÝù ÙÝáõÙ: Üñ³Ýù ÙÇÙ­ ۳ݭóÇó ³ÛÝ­ù³Ý ¿ÇÝ ï³ñ­µ»ñ­íáõÙ, áñ Ù»½ ÃíáõÙ ¿ñ, û ¹ñ³Ýù áã û 6-7 ³­ÙÇë ³­é³ç ÙÇ٭۳ݭóÇó ãï³ñ­µ»ñ­íáÕ Ñáñ­Ã»ñÝ »Ý »­Õ»É, ³ÛÉ ï³ñ­µ»ñ ï»­ë³­ÏÇ Ï»Ý­¹³­ÝÇ­Ý»ñ »Ý: »­ÉÇ ÙÇ­ç³Ù­ïáõí۳­ÝÁ ³ñ­Å³­Ý³­ ó³Í` Ïñïí³Í Ñáñ­Ã»­ñÁ »½ ¿ÇÝ ¹³ñ­Ó»É: ºí Ù»ñ ³éç¨áõÙ »Ý ѳñ­ Ûáõ­ñ³­íáñ Ñ»½ áõ Ëá­Ý³ñÑ, ѳ­Û³ó­ùÁ ÷³Ëó­ÝáÕ, ³­Ý³ë­Ý³­å³Ñ­Ý»­ñÇ ëå³é­Ý³­·ÇÝ Ñ³Ûѳۭݻ­ñáí ¨ ѳ­×³­Ë³­ÏÇ ï»­Õ³­óáÕ` ×Ç­åáï­Ý»­ñÇ áõ ˳­ñ³­½³Ý­Ý»­ñÇ Ñ³ñ­í³Í­Ý»­ñáí áõÕ­Õáñ¹­íáÕ ³­Ý³­ëáõÝ­Ý»ñ: ´á­Éá­ñá­íÇÝ ³ÛÉ ï»ëù áõ Ï»ó­í³Íù áõ­Ý»ÇÝ Ýßí³Í 10-15 ë»ñÙ­ ݳ­óáõ­Ý»­ñÁ` óáõ­É»­ñÁ: êñ³Ýù Ç­ñ»Ýó ï³­ñÇ­ùÇ ¨ ÝáõÛÝ ³­ñáï­Ý»­ñáõÙ ³­ñ³­Í³Í »½­Ý»­ñÇÝ ÏïñáõÏ ·»­ñ³­½³Ý­óáõÙ ¿ÇÝ ù³­ßáí, ó³Û­ïáõÝ ³ñ­ï³­Ñ³Ûï­í³Í Ùϳ­Ý³­ÛÇÝ Ñ½áñ ѳ­Ù³­Ï³ñ­·áí, áõ­Ý»ÇÝ Ñå³ñï, Ëá­Åáé áõ ëå³é­Ý³­·ÇÝ Ñ³­Û³óù, ɳۭݳ­×³­Ï³ï ¿ÇÝ, »­é³Ý­¹áõÝ, 148

³·­ñ»­ëÇí, ³ã­ù»­ñáõÙ` ÙÇ Ûáõ­ñ³­Ñ³­ïáõÏ ÷³ÛÉ Ï³ñ, ÝáõÛÝ­åÇ­ëÇ ÷³ÛÉ áõ­Ý»ÇÝ Ýñ³Ýó Ù³ßÏÝ áõ Ù³­½»­ñÁ: ²ñ­¹»Ý Ù»½ ѳÛï­ÝÇ ¿ñ, áñ »½­Ý»ñÝ û·­ï³­·áñÍ­í»­Éáõ »Ý ÙdzÛÝ áñ­å»ë ÉÍϳÝ, ÇëÏ óáõ­É»­ñÁ ϳ­ï³­ñ»­Éáõ »Ý µÝáõíÛáõ­ÝÇó Ç­ñ»Ýó å³ñ·¨³Í ¹»­ñÁ` ³­å³­Ñá­í»­Éáõ »Ý ë»ñÝ­¹³ï­íáõíÛáõ­ÝÁ: º½­Ý»­ñÇÝ ¨ óáõ­É»­ñÇÝ ÙÇ٭۳ݭóÇó çáÏ ¿ÇÝ å³­Ñáõ٠û° ÓÙé³­ÝÁ ·á­ÙáõÙ, û° ³Ùé³ÝÁ ³­ñá­ïáõÙ: òáõ­É»­ñÇÝ ï³­ÉÇë ¿ÇÝ É³­íá­ñ³Ï Ëáï ¨ Éñ³­óáõ­óÇã Ï»ñ: Üñ³Ýó Ï»­ñ³Ï­ñáõÙ áõ çñáõÙ ¿ÇÝ Å³­Ù³­Ý³­ÏÇÝ, áã ÙdzÛÝ Ýñ³ ѳ­Ù³ñ, áñ ³Û¹­å»ë ¿ ϳñ­·Á, ³Ûɨ í³­Ë»­ÝáõÙ ¿ÇÝ, áñ, Ç ï³ñ­µ»­ñáõíÛáõÝ »½­Ý»­ñÇ` ëá­í³Í ϳ٠ͳ­ñ³í óáõ­É»­ñÁ ϳ­ñáÕ »Ý ½³Û­ñáõÛ­ÃÇó ϳ­å»­ñÁ Ïïñ»É ¨ ·á­ÙÁ ï³Ï­Ýáõí­ñ³ ³­Ý»É: ²­ñá­ïáõÙ Ýñ³Ýó ÝáõÛÝ­å»ë ³­é³Ý­ÓÇÝ ¿ÇÝ å³­ÑáõÙ, ù³Ý­½Ç í³­Ë»­ÝáõÙ ¿ÇÝ, áñ óáõ­É»­ñÁ ÙÛáõë ϻݭ¹³­ÝÇ­Ý»­ñÇÝ Ï³­ñáÕ »Ý íݳ­ë»É: ²­Ý³ë­Ý³­å³Ñ­ Ý»­ñÁ ã¿ÇÝ Ñ³­Ù³ñ­Ó³Ï­íáõÙ óáõ­É»­ñÇÝ ×Ç­åá­ïÇ Ã»­Ïáõ½ Ù»Ï Ñ³ñ­í³Í ѳëó­Ý»É (ѳÛï­ÝÇ »Ý µ³­½áõÙ ¹»å­ù»ñ, »ñµ óáõ­É»­ñÁ ѳ߭ٳݭ¹³Ù »Ý ¹³ñÓ­ñ»É ϳ٠ëå³­Ý»É Ýñ³Ýó, áí­ù»ñ ˳ݭ·³­ñ»É »Ý Ç­ñ»Ýó ѳݭ ·Çë­ïÁ, ѳï­Ï³­å»ë µ»Õ٭ݳ­íáñ­Ù³Ý ßñç³­ÝáõÙ), ÙÇÝã­¹»é »½­Ý»­ñÇó ×Ç­åá­ïÇ Ñ³ñ­í³ÍÝ ³Ý­å³­Ï³ë ¿: ÆÝã­å»ë ï»ë­ÝáõÙ »Ýù, ³­Ù»­Ý³³ÝÝ­ß³Ý Ãí³ó­Û³É ÙÇ­ç³Ù­ïáõí Û³Ùµ Ù³ñ¹ÇÏ Ï»Ý­¹³­Ýáõ Ù»ç ϳ­ñáÕ »Ý ³­é³­ç³ó­Ý»É ϻݭ볭µ³­Ý³­ Ï³Ý ³ÛÝ­åÇ­ëÇ Ëá­ñ ÷á­÷á­ËáõíÛáõÝ­Ý»ñ, áñ ϻݭ¹³­ÝÇÝ Ï³ñ× Å³­Ù³­ ݳ­ÏáõÙ ³Ý­¹³é­Ý³­ÉÇá­ñ»Ý ½ñÏíÇ Çñ µÝ³­ïáõñ ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý ³­é³ÝÓ­ ݳ­Ñ³ï­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó áõ ϳ­ñá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó: ÆÝã­å»ë ÏÛ³ÝùÝ ¿ óáõ­ó³­ÝáõÙ, Ù³ñ­¹áõÝ Ïñá­Ý³­Ï³Ý ϳ­å³Ýù­Ý»­ ñÇ Ù»ç å³­Ñ»­ÉÁ ÝáõÛÝ­å»ë µ»­ñáõÙ ¿ Ï»ñ­å³­ñ³­Ý³­÷áË­Ù³Ý: ´Ý³­Ï³­ ݳ­µ³ñ, ³­ë³Íë ãÇ í»­ñ³­µ»­ñáõÙ ³ÛÝ Ñ³­í³ï­ùÇÝ áõ ÏñáÝ­ùÇÝ, á­ñáÝù Ù³ñ¹­Ï³Ýó ù³­ñá­½áõÙ »Ý µ³­Ý³­Ï³Ý ·áñ­Íáõ­Ý»áõíÛáõÝ, Édzñ­Å»ù ÏÛ³Ýù, ³­å³­·³­ÛÇ Ï³ñ¨á­ñáõÙ: سñ¹­Ï³Ýó å³­ñ³­·³­ÛáõÙ` Ñáñ­ÃÇÝ µÝ³­Ï³­ÝáÝ Ï۳ݭùÇó ß»­ ÕáÕ Ã»­ÉÇ ¹»­ñÁ ϳ­ï³­ñáõÙ ¿ Ýñ³Ýó ÙïùáõÙ ³Ù­ñ³·ñ­í³Í-¹³ç­í³Í ³ß­Ë³ñ­ÑÇ Ï»ÕÍ å³ï­Ï»­ñÁ ¨, ǭѳñ­Ï», ë³ñ­ë³­÷Á, ³ÛÝ ë³ñ­ë³­÷Á, á­ñÝ áõ­Õ»Ï­ó»É áõ áõ­Õ»Ï­óáõÙ ¿ ÙÇ­ÉÇá­Ý³­íáñ Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ç­ñ»Ýó áÕç Ï۳ݭùÇ Áݭóó­ùáõÙ, ¨ Ýñ³Ýù ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ å³ï­ñ³ëï »Ý Ññ³­ ųñ­í»É Ï۳ݭùÇó, µ³Ûó áã` ³Û¹ ë³ñ­ë³­÷Çó: 25.12.2009 Ã.

149

´à­ì²Ü­¸²­Îàô­ÚàôÜ

ܳ­Ë³­µ³Ý ................................................................................ 3 §²ëï­í³­Í³­ßáõÝã Ù³ï­Û³Ý¦ . ....................................................... 5 §ÐÇÝ Ïﳭϳ­ñ³Ý¦. §²ß­Ë³ñ­ÑÇ ¨ Ù³ñ­¹áõ ëï»Õ­Íáõ­ÙÁ¦ ............ 13 §²­¹³Ù ¨ º­í³¦.......................................................................... 16 §Üá­ÛÁ ¨ çñÑ»­Õ»­ÕÁ¦ .................................................................. 19 §²µ­ñ³­Ñ³Ù ݳ­Ñ³­å»ï, Æ­ë³­Ñ³Ï ¨ г­Ïᵦ ............................. 21 §Üáñ Ïﳭϳ­ñ³Ý¦. §ÐÇ­ëáõë øñÇë­ïá­ëÇ ÍÝÝ¹Û³Ý ³­í»­ïáõ­ÙÁ¦........................................................... 34 §ÐÇ­ëáõë øñÇë­ïá­ëÇ ÷áñ­ÓáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ¦ . ................................... 53 §ÐÇ­ëáõ­ëÁ û·­ÝáõÙ ¿ Ù³ñ¹­Ï³Ýó¦................................................. 57 §øñÇë­ïá­ëÇ í»ñ­çÇÝ ÁÝíñÇ­ùÁ, ˳­ã»­ÉáõíÛáõ­ÝÁ, ó­ÕáõÙÝ áõ ѳ­ñáõíÛáõ­ÝÁ¦ . ................................................. 61 г­Ûáó µáõÝ Ïñá­ÝÁ .................................................................... 66 §øñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõÝ` ÙÇ³Ï ×ßÙ³­ñÇï áõë­ÙáõÝù¦ ......................... 73 §Ð³Û ²ñ­ß³­Ïáõ­ÝÇ­Ý»ñÝ Ç­ñ»Ýó ѳ­Û³óùÝ áõÕ­ÕáõÙ »Ý ¹»­åÇ ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ¦ ............................................. 85 §Ð³Û »­Ï»­Õ»­óáõ ¹»­ñÁ Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç å³ï­Ù³­Ï³Ý ׳­Ï³­ï³·­ñáõÙ¦ . ........................................ 127 ²Ù­÷á­÷áõÙ .............................................................................. 144 ì»ñ­ç³­µ³­ÝÇ ÷á­Ë³­ñ»Ý .......................................................... 148

150

151

в­Îà´ ²ð´²ÎÆ ê²­Ü²­ê²ð­Ú²Ü

§Ð²­Úàò º­Îº­Ôº­òàô ä²î­Øàô­Úà±ôܦ, º± Ðàô­¸²­Ú²­Î²­ÜàôÂ­Ú²Ü Òºè­Ü²ðÎ

êñµ³·ñÇ㪠²ñÙ»Ý³Ï Ô³½ÇÝÛ³Ý ¾ç³¹ñáõÙÁª ì³Ññ³Ù سÝáõë³çÛ³ÝÇ

îå³ù³Ý³ÏÁª 500 ûñÇÝ³Ï îå³·ñí»É ¿ §¶²êäðÆÜî¦ êäÀ ïå³·ñ³ï³ÝÁ

152