David Mayne, ‘Port Talbot’
Pen rheswm / gwrando’r galon:
Darlunio’r Dyfodol
Ffotograffiaeth o Gymru, yr Alban a Chatalonia
Head / Heart:
Framing the Future
Photography from Wales, Scotland and Catalonia
Llyfryn_2024.indd 1
30/01/2024 23:18
Yr ymchwilwyr o Brifysgol Aberystwyth sy’n arwain y prosiect yma yw: Anwen Elias, Elin Royles, Núria Franco-Guillén a Rhys Jones. Am fwy o wybodaeth am y prosiect ewch i: https://cwps.aber.ac.uk/cy/gwleidyddiaeth-annibyniaeth/ The Aberystwyth University researchers leading this project are: Anwen Elias, Elin Royles, Núria Franco-Guillén and Rhys Jones. For further information about the project, please go to: https://cwps.aber.ac.uk/politics-independence/
2
Llyfryn_2024.indd 2
30/01/2024 23:18
Ein Prosiect
Our Project
Mae’r llyfryn hwn yn cynnwys casgliad o ffotograffau o’n prosiect yn defnyddio ffotograffiaeth i ddeall sut mae pobl yn meddwl am annibyniaeth yng Nghymru, yr Alban a Chatalonia.
This booklet shares a selection of photographs from our project using photography to understand how people think about independence in Wales, Scotland and Catalonia.
I’r cenhedloedd hyn, byddai annibyniaeth yn golygu gadael y wladwriaeth maen nhw’n perthyn iddi ar hyn o bryd (y Deyrnas Unedig a Sbaen) a dod yn wladwriaeth annibynnol.
For these nations, becoming independent would mean leaving the state which they are currently a part of (the UK and Spain) and becoming a state in their own right.
Mae gwaith blaenorol wedi canolbwyntio ar sut mae nodweddion pobl (fel oedran, rhywedd a dosbarth cymdeithasol) ac agweddau (er enghraifft canfyddiad pobl o’u hunaniaeth genedlaethol) a’u dewisiadau gwleidyddol (gan gynnwys sut maen nhw’n pleidleisio mewn etholiadau) wedi effeithio ar eu barn am annibyniaeth.
Previous work has focused on how people’s characteristics (such as age, gender and class) and attitudes (for example how they define their national identity) and their political preferences (including how they vote in elections) affected their views about independence.
Mae’r prosiect hwn yn wahanol gan ei fod yn ystyried meddyliau a theimladau pobl ynglŷn ag annibyniaeth. A sut mae eu profiadau yn dylanwadu ar eu barn. Rydyn ni wedi gweithio gyda chlybiau ffotograffiaeth a myfyrwyr i ymchwilio i’r cwestiwn yma. Gofynnwyd i gyfrannwyr dynnu lluniau yn ymwneud ag annibyniaeth. Fe fuon nhw’n trafod y delweddau ac yn cymryd rhan mewn cyfweliadau. Mae’r prosiect yn amhleidiol, nid yw’n cefnogi’r un blaid wleidyddol, ac nid yw’n hyrwyddo safbwynt penodol am annibyniaeth. Mae’n cael ei ariannu gan y Cyngor Ymchwil Economaidd a Chymdeithasol, yn rhan o Ganolfan Ymchwil Cymdeithas Sifil yr ESRC/WISERD. Mae’r Mudiadau canlynol wedi cefnogi’r prosiect: Clwb Camera Aberystwyth, Workers Gallery, Ynyshir, y Rhondda; Foto-Cine Mataró d’UEC (Clwb Camera Mataró); IEFC: Institut d’Estudis Fotogràfics de Catalunya (Sefydliad Astudiaethau Ffotograffeg Catalonia).
This project takes a different approach by exploring people’s thoughts and feelings about independence. And how their experiences shape their views. We have worked with photography clubs and students to explore this question. Participants were asked to take images about independence. They discussed the images and took part in interviews. The project is non-partisan and does not promote a particular position on independence. It is funded by the Economic and Social Research Council, as part of the ESRC/WISERD Civil Society Research Centre. The following organisations have supported this project: Aberystwyth Camera Club; Workers Gallery, Ynyshir, y Rhondda; Foto-Cine Mataró d’UEC (Mataró Camera Club); IEFC: Institut d’Estudis Fotogràfics de Catalunya (Catalonia Institute of Photographic Studies). These photographs were displayed as an exhibition at Oriel Carn, Caernarfon 10-17.2.24 and in the Welsh Senedd, Cardiff 22.5.24.
Dangoswyd y ffotograffau hyn fel arddangosfa yn Oriel Carn, Caernarfon 10-17.2.24 ac yn Senedd Cymru, Caerdydd 22.5.24.
2
3
Llyfryn_2024.indd 3
30/01/2024 23:18
Rydyn ni’n wahanol
We are different
Yn y tri achos, roedd pobl yn aml yn dweud eu bod yn teimlo’u bod yn wahanol i weddill y wladwriaeth (y Deyrnas Unedig neu Sbaen). Ond hefyd mae eu synnwyr o hunaniaeth yn amrywio cryn dipyn.
Across the three cases, participants often spoke of their sense of distinctiveness from the rest of the state (the UK or Spain). But their sense of identity also varies a lot.
Yng Nghymru a Chatalwnia, i rai, roedd cyswllt cryf iawn rhwng iaith a diwylliant a hunaniaeth. I eraill, roedd yr elfennau hyn yn llai pwysig. Yn yr Alban, teimlai rhai yn gryf eu bod yn Albanwyr ar sail bod â gwerthoedd unigryw; tra roedd eraill yn ystyried eu hunain yn Brydeinig, neu yn cyfeirio at hunaniaethau eraill.
In Wales and Catalonia, for some, identity is strongly linked to language and culture. To others, these aspects are less important. In Scotland, some felt strongly Scottish on the basis of having distinctive values; others also defined themselves as British or referred to other identities.
Ydy hunaniaeth unigryw yn effeithio ar agweddau pobl am annibyniaeth? Nid yw ymwybyddiaeth o fod yn wahanol yn golygu bod gan bobl yr un farn ynglŷn ag annibyniaeth. I rai, nid yw hunaniaeth yn ystyriaeth bwysig. I eraill, mae eu hunaniaeth yn golygu eu bod yn meddwl yn wahanol am annibyniaeth: ei gefnogi neu ei wrthwynebu.
Does a distinctive identity shape how people think about independence? The awareness of being different does not lead to the same views on independence. For some, their identity is not an important consideration. For others, their identity leads them to think differently about independence: either to support independence, or to oppose it.
4
Llyfryn_2024.indd 4
30/01/2024 23:18
Lonnie Morris, ‘Blooming Daffodils amongst dying roses’ 5
Llyfryn_2024.indd 5
30/01/2024 23:18
Tracey Leonard, ‘Broken Britain’ 6
Llyfryn_2024.indd 6
30/01/2024 23:18
John MacMillan, dim teitl/no title 7
Llyfryn_2024.indd 7
30/01/2024 23:18
Sonny McLeod, dim teitl/no title 8
Llyfryn_2024.indd 8
30/01/2024 23:18
Bella Scholz, dim teitl/no title 9
Llyfryn_2024.indd 9
30/01/2024 23:18
Àgueda Colom, ‘Llenya de l’arbre mort’ 10
Llyfryn_2024.indd 10
30/01/2024 23:18
Gala Espín Aroyo, dim teitl/no title 11
Llyfryn_2024.indd 11
30/01/2024 23:18
Jaume Estapé, ‘Els més grans de Catalunya’
12
30/01/2024 23:18
Llyfryn_2024.indd 12
13
Llyfryn_2024.indd 13
30/01/2024 23:18
Ein Gorffennol / Ein Dyfodol
Our Past / Our Future
Yn aml, mae profiadau bywyd pobl, a’u safbwynt ar wleidyddiaeth a chymdeithas, yn aml yn dylanwadu ar eu barn am annibyniaeth.
People’s life experiences, and their views of politics and society, often shape how they think about independence.
Mae rhai yn credu y bydd annibyniaeth yn trawsnewid cymdeithas ac yn creu dyfodol gwell, tecach a mwy cynaliadwy. Y gred yw mai annibyniaeth yw’r unig ffordd o wneud penderfyniadau sy’n ateb anghenion y wlad, yn wleidyddol, yn economaidd ac yn ddiwylliannol, heb ymyrraeth allanol.
Some people think that independence will transform society and create a better, fairer and more sustainable future. Independence is seen as the only way of taking decisions that meet the country’s political, economic and cultural needs, free from outside interference.
I eraill, mae annibyniaeth yn risg enfawr: beth fyddai’n ei olygu i’r economi, i ddarpariaeth gwasanaethau allweddol fel iechyd, ac i gysylltiadau’r wlad â gweddill y byd? Roedd rhai’n amau a fyddai annibyniaeth yn gwneud llawer o wahaniaeth. I rai, roedd hanes eu gwlad hefyd yn dylanwadu ar eu syniadau am ei dyfodol. Yn aml, roedd canfyddiad o orthrwm diwylliannol ac ecsploetio economaidd yn gwneud i bobl uniaethu yn gryfach ag annibyniaeth.
Others see independence as a risky project: what would it mean for the economy, the provision of key services such as healthcare, and for the country’s links with the rest of the world? Some doubt whether independence would make much of a difference. For some, their country’s past also shapes how they think about its future. Perceptions of cultural suppression and economic exploitation often make them feel more sympathetic to independence.
14
Llyfryn_2024.indd 14
30/01/2024 23:18
Ann Davies, ‘Hiraeth’ 15
Llyfryn_2024.indd 15
30/01/2024 23:18
Rosalys Anthony, dim teitl/no title 16
Llyfryn_2024.indd 16
30/01/2024 23:18
Lonnie Morris, ‘Dragon in a Cage’ 17
Llyfryn_2024.indd 17
30/01/2024 23:18
Richard Jones, ‘Dolbadarn yn Deffro’
18
Llyfryn_2024.indd 18
30/01/2024 23:18
Trefor James, ‘At a Crossroad’ 19
Llyfryn_2024.indd 19
30/01/2024 23:18
Clint Thomas, ‘Marching in Merthyr’ 20
Llyfryn_2024.indd 20
30/01/2024 23:18
David Garner, ‘Who Holds the Power?’ 21
Llyfryn_2024.indd 21
30/01/2024 23:18
Clive Tonkins, ‘Policy decisions’ 22
Llyfryn_2024.indd 22
30/01/2024 23:18
Neil McGuff, ‘Misfit’ 23
Llyfryn_2024.indd 23
30/01/2024 23:18
David Mayne, ‘Rhydyfro’ 24
Llyfryn_2024.indd 24
30/01/2024 23:18
Cole Whitelaw, ‘Socket’
25
Llyfryn_2024.indd 25
30/01/2024 23:18
Hayley Thomas, ‘Connections’ 26
Llyfryn_2024.indd 26
30/01/2024 23:18
Sonny McLeod, dim teitl/no title 27
Llyfryn_2024.indd 27
30/01/2024 23:18
Tennet Buckner, dim teitl/no title
28
Llyfryn_2024.indd 28
30/01/2024 23:18
Andrea Hernandez, ‘I·lusió buida’ 29
Llyfryn_2024.indd 29
30/01/2024 23:18
Trafod annibyniaeth
Debating independence
Sut mae ein dyfodol cyfansoddiadol yn cael ei drafod?
How is our constitutional future debated?
Dydi hi ddim bob amser yn hawdd trafod annibyniaeth. Yn yr Alban a Chatalwnia, cyfeiriwyd at yr anhawster trafod y pwnc gyda theulu a ffrindiau. Eglurodd eraill eu bod yn rhwystredig nad oedd modd cael dadl agored a chytbwys am annibyniaeth. Roedd rhai yn beio’r gwleidyddion a’r cyfryngau – yn enwedig y cyfryngau cymdeithasol – am ddadleuon gor-syml o blaid neu yn erbyn annibyniaeth. Yng Nghatalonia, bu mwy o drafod ar y broses o gynnal refferendwm yn 2017. Cyfeiriodd rhai at gryfder y broses lawr gwlad hon; roedd eraill yn rhwystredig gydag ymateb gwladwriaeth Sbaen. Yng Nghatalonia a’r Alban, lle mae annibyniaeth wedi ei drafod ers cryn amser, roedd rhai cyfranwyr yn dal i gefnogi’r nod, ond doedd eraill ddim yn malio erbyn hyn.
It’s not always easy to have a discussion about independence. In Scotland and Catalonia, participants talked about the difficulty of talking about the topic with their families and friends. Others expressed their frustration at not being able to have an open and balanced debate about independence. Some blamed politicians and the media – and especially social media - for simplistic debates for or against independence. In Catalonia in particular, many participants focused on the attempt at holding a referendum on independence in 2017. Some talked about the strength of this grass-roots process; others were frustrated by the response of the Spanish state. In Catalonia and Scotland, where independence has long been debated, some participants still support this goal but others no longer care.
30
Llyfryn_2024.indd 30
30/01/2024 23:18
Alison Jones, ‘We Three’ 31
Llyfryn_2024.indd 31
30/01/2024 23:18
Tracey Leonard, ‘Yma o Hyd’ 32
Llyfryn_2024.indd 32
30/01/2024 23:18
Mike Maguire, ‘A long long journey’ 33
Llyfryn_2024.indd 33
30/01/2024 23:18
Richard Jones, ‘Annibyniaeth Barn’ 34
Llyfryn_2024.indd 34
30/01/2024 23:18
David Garner, ‘Who Counts’ 35
Llyfryn_2024.indd 35
30/01/2024 23:18
Maria Mcanumel, dim teitl/no title
36
Llyfryn_2024.indd 36
30/01/2024 23:18
Enrique Martinez, ‘Desig trencat’ 37
Llyfryn_2024.indd 37
30/01/2024 23:18
Anna Martin Rauret, dim teitl/no title 38
Llyfryn_2024.indd 38
30/01/2024 23:18
Ferran Terra i Tarrós, dim teitl/no title 39
Llyfryn_2024.indd 39
30/01/2024 23:18
Robert Vázquez, ‘Castellers de Cataluña Unidos por la Independencia’ 40
Llyfryn_2024.indd 40
30/01/2024 23:18
41
Llyfryn_2024.indd 41
30/01/2024 23:18
Adrià Tur Mangues, ‘Ganes d’una oportunitat’
Adrià Tur Mangues, ‘Sense Horitzó’ 42
Llyfryn_2024.indd 42
30/01/2024 23:18
Àgueda Colom, ‘Titella’ 43
Llyfryn_2024.indd 43
30/01/2024 23:18
Gala Espín Aroyo, dim teitl/no title 44
Llyfryn_2024.indd 44
30/01/2024 23:19
45
Llyfryn_2024.indd 45
30/01/2024 23:19
Jessica Cañadas Santos, dim teitl/no title
Marc Ballano Descamps, ‘Angoixa’ 46
Llyfryn_2024.indd 46
30/01/2024 23:19
47
Llyfryn_2024.indd 47
30/01/2024 23:19
Pen rheswm / Gwrando’r Galon
Head / heart
Bu cyfrannwyr yn y tri achos yn pwyso a mesur eu teimladau am annibyniaeth. Roedd rhai cyfrannwyr yn teimlo’n gryf o blaid neu yn erbyn annibyniaeth. Ond roedd eraill yn fwy ansicr am yr hyn y gallai ei olygu i’w gwlad.
Participants in the three cases weighed up their feelings about independence Some people had a firm view for or against independence. But others felt much more torn about what it could mean for their country.
Soniodd rhai am eu gobaith y byddai annibynniaeth yn newid y wlad er gwell, ond hefyd am eu hamheuon a’r peryglon gwleidyddol ac economaidd posibl o fod yn wlad annibynol.
They spoke of their hope that independence could change their country for the better, but also of the uncertainty and political and economic risks of going it alone.
Yn aml, roedd tensiwn rhwng y ddwy farn yma, y pen a’r galon yn gwthio yn erbyn ei gilydd. Tuedd hyn oedd gwneud i bobl feddwl nad annibyniaeth yw’r ateb.
There was often a tension between these two views, a struggle between the head and the heart. This often led participants to feel that independence might not be the answer.
48
Llyfryn_2024.indd 48
30/01/2024 23:19
Adrian Price, ‘Cognitive Dissonance’ 49
Llyfryn_2024.indd 49
30/01/2024 23:19
David Mayne, ‘Hope’ 50
Llyfryn_2024.indd 50
30/01/2024 23:19
Neil McGuff, ‘At What Price’ 51
Llyfryn_2024.indd 51
30/01/2024 23:19
Jocelyn Kinch, ‘Ambiguity of Nationalism’
52
Llyfryn_2024.indd 52
30/01/2024 23:19
Joe McBride, ‘Home’
53
Llyfryn_2024.indd 53
30/01/2024 23:19
Kieran Clarke, ‘Finlay’s Sunset’
54
Llyfryn_2024.indd 54
30/01/2024 23:19
Llyfryn_2024.indd 55
30/01/2024 23:19
cwps.aber.ac.uk/darlunior-dyfodol/ | cwps.aber.ac.uk/framing-the-future/
Llyfryn_2024.indd 56
30/01/2024 23:19