เล็ก พงษ์สมัครไทย 31
ประชวร จึงกราบถวายบังคมลาออกจากราชการ และสนพระทัยในการ ประกอบกิจการด้านการพาณิชย์ มีการค้าขายและรับสัมปทานขุดคลอง รังสิต เป็นต้น นายพลเรือโท พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์ มีบุตร ธิดากับหม่อมเขียน สนิทวงศ์ ณ อยุธยา ๘ คน อาทิ คนโต คือ นายพันตรี หม่อมราชวงศ์สุวพรรณ สนิทวงศ์ แพทย์หลวงประจ�ำ พระราชส�ำนัก ภายหลังลาออกจากราชการเพื่อประกอบกิจการสืบแทน พระบิดา ธิดาคนรอง คือ หม่อมราชวงศ์เนือ่ ง ได้รบั ราชการเป็นเจ้าจอม ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยูห่ วั ประสูตพิ ระราชโอรสธิดา ๒ พระองค์ คือ พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าเยาวภาพงศ์สนิท และพระเจ้า ลูกยาเธอ พระองค์เจ้ารังสิตประยุรศักดิ์ (พลเอก สมเด็จพระเจ้าบรม วงศ์เธอ กรมพระยาชัยนาทเรนทร ต้นราชสกุล “รังสิต ณ อยุธยา”) คนที่ ๓ คือ พลเอก มหาอ�ำมาตย์เอก เจ้าพระยาวงศานุ ประพัทธ (หม่อมราชวงศ์สท้าน (กลาง) สนิทวงศ์) ซึ่งเป็นพระอัยกา ในสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ พลเอก เจ้าพระยาวงศานุประพัทธ เกิดในรัชกาลที่ ๔ เมื่อปีขาล พ.ศ. ๒๔๐๙ เมื่ออายุได้ ๖ ปีเศษ ท่านได้เข้าศึกษาวิชาหนังสือไทยที่ โรงเรียนหลวงในพระบรมมหาราชวัง ต่อมาได้ศกึ ษาภาษาอังกฤษขัน้ ต้น ในส�ำนักบูรามสามีที่โรงเรียนทหารมหาดเล็ก จนปีมะเมีย พ.ศ. ๒๔๒๕ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยูห่ วั ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ ออกไปศึกษาวิชาทหารบกที่ประเทศเดนมาร์ก เมื่อส�ำเร็จโรงเรียนนาย ร้อยทหารบก ณ กรุงโคเปนเฮเกนแล้วได้รับพระราชทานยศเป็นนาย ร้อยตรีกองทัพบกเดนมาร์ก จากนัน้ ได้เข้าศึกษาต่อทีโ่ รงเรียนเสนาธิการ ทหารอีก ๒ ปี จึงส�ำเร็จการศึกษาในปลายปีมะโรง พ.ศ. ๒๔๓๕ ท่าน ได้เดินทางไปศึกษาดูงานการทหารที่ประเทศฝรั่งเศสเป็นเวลา ๖ เดือน ก่อนเดินทางกลับเข้ารับราชการ รวมเวลาศึกษาในต่างประเทศ ๑๑ ปี หม่อมราชวงศ์สท้าน (กลาง) เดินทางกลับถึงกรุงเทพฯ ในปี มะเส็ง พ.ศ. ๒๔๓๖ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยูห่ วั ทรงพระ