TWEE TURBULENTE JAREN 2007 & 2008: de overname, de integratie, de crisis, de interventie
TWEE TURBULENTE JAREN
Beste collega, Het boekje dat je nu in handen hebt, gaat over een stuk geschiedenis. Het beschrijft wat zonder twijfel de twee meest turbulente jaren in de historie van ABN AMRO zijn geweest. Er is al veel geschreven over de gebeurtenissen van de afgelopen jaren. We kunnen daar zelf weinig meer aan toevoegen. Daarom een geschiedschrijving in beelden. Beelden zeggen vaak meer dan woorden en deze beelden zullen voor veel mensen heel herkenbaar zijn. Het waren turbulente jaren, maar op een rare manier ook succesvolle jaren. Want na twee overnames, één door het consortium en één door de Nederlandse staat, in bovendien economisch roerige tijden, draait ABN AMRO nog altijd op volle toeren. We zijn nog steeds een gezond bedrijf en ook het merk heeft nauwelijks aan waarde ingeboet. Dat succes is te danken aan alle medewerkers die harder dan ooit vochten voor elke klant. Ik realiseer me dat het geen gemakkelijke tijd is geweest. Ik realiseer me bovendien dat de situatie op het werk vaak ook impact heeft gehad op het privé-leven van medewerkers. Ook daarvoor dient dit boekje: om het thuisfront te laten zien hoe bewogen de afgelopen tijd wel niet is geweest. Er zullen veel herinneringen boven komen drijven bij het bekijken, soms zullen deze pijnlijk zijn. Zelf heb ik dieptepunten gekend, maar ook hoogtepunten. Het laatste hoogtepunt ligt nog niet
4
TWEE TURBULENTE JAREN
zo ver achter ons, namelijk het enthousiasme dat ik zag bij medewerkers en klanten toen ABN AMRO na de interventie van de staat aan een nieuw hoofdstuk begon. Inmiddels is door minister van FinanciĂŤn Wouter Bos bekendgemaakt dat de activiteiten van de BU NL en dochters, BU Private Clients en de International Diamonds & Jewelry Group worden samengevoegd met Fortis Bank Nederland. Voormalig minister van FinanciĂŤn Gerrit Zalm zal, als de separatie is afgerond, de nieuwe combinatie gaan leiden. Ik geloof dat de integratie met Fortis uitstekende kansen biedt. De keus voor een buitenstaander met de reputatie en de achtergrond van Zalm vind ik verstandig. Het MT zal er alles aan doen om de voorbereidingen goed te laten verlopen zodat de integratie een succes wordt. Zo wordt 2009 het jaar van het bouwen aan een nieuwe bank, een bank die klaar is voor een nieuwe fase in haar historie. Ik wens je een voorspoedig 2009, het jaar waarin de bank een nieuwe start gaat maken.
Jan Peter Schmittmann
TWEE TURBULENTE JAREN
5
DE OVERNAME In de eerste maanden van 2007 verliest ABN AMRO de controle over haar eigen toekomst. Een ondergewaardeerd aandeel maakt dat de bank een makkelijke prooi is voor een overname. Op 21 februari 2007 stuurt ĂŠĂŠnprocentsaandeelhouder TCI een brief naar de banktop. Het hedgefonds meent dat ABN AMRO in stukken meer waard is dan in zijn geheel en eist opsplitsing. In een poging samen te gaan met een partner van eigen keuze begint ABN AMRO onderhandelingen met Barclays. De Britse bank ziet een overname wel zitten, maar heeft uiteindelijk geen antwoord op het hogere bod van het consortium van Royal Bank of Scotland, Fortis en Banco Santander.
6
TWEE TURBULENTE JAREN
2007
21/02/2007 Hedgefund TCI stuurt brief naar banktop
19/03/2007 ABN AMRO bevestigt gesprekken met Barclays
DE BRIEF WAAR ALLES MEE BEGINT Een handvol A4tjes, gestuurd door TCI aan bestuursvoorzitter Rijkman Groenink en president-commissaris Arthur Martinez, ont足 ketent de overnamestrijd rond de bank. TWEE TURBULENTE JAREN
7
13/04/2007 Consortium werkt aan tegenbod, koers aandeel ABN AMRO stijgt
19/04/2007 ABN AMRO gaat in gesprek met het consortium
DE OVERNAME
VERLOVING BEKENDGEMAAKT Rijkman Groenink en John Varley, CEO van Barclays, op de persconferentie op 23 april waar ze toelichting geven op het akkoord tussen de twee banken. Barclays wil voor EUR 36,25 per aandeel ABN AMRO overnemen. Barclays zal de CEO leveren, het hoofdkantoor komt in Am足ster足足dam. De vlag van Barclays wappert al aan de Gustav Mahler足laan. Dat is iets te voorbarig, zo zal snel blijken. 8
TWEE TURBULENTE JAREN
23/04/2007 ABN AMRO en Barclays maken akkoord over fusie bekend
23/04/2007 ABN AMRO verkoopt LaSalle aan Bank of America
TWEE TURBULENTE JAREN
9
DE OVERNAME
‘We zijn nog steeds van mening dat onze voorstellen een significant hogere waarde bieden aan de aandeelhouders van ABN AMRO en meer voordelen bieden aan klanten en medewerkers in vergelijking met het aanbevolen bod van Barclays.’ RBS, FORTIS EN SANTANDER IN EEN GEZAMELIJK PERSBERICHT
KAPERS OP DE KUST Foto rechts: Jean-Paul Votron (CEO Fortis, links op de foto), Sir Fred Goodwin (CEO RBS, midden) en Emilio Botin (CEO Santander, rechts) willen ABN AMRO samen kopen en onderling verdelen. Het con sortium doet op 25 april een indicatief bod van EUR 39 per aandeel, onder de voorwaarde dat LaSalle niet wordt verkocht. 10
TWEE TURBULENTE JAREN
25/04/2007 Consortium overtreft bod Barclays
TWEE TURBULENTE JAREN
11
26/04/2007 Aandeelhouders ABN AMRO stemmen voor voorstel TCI
DE OVERNAME
AANDEELHOUDERS ACHTER TCI Op de algemene vergadering van aandeelhouders op 26 april scharen de meeste aandeelhouders zich achter het voorstel van TCI. Bovendien kondigt de Vereniging van Effectenbezitters aan naar de rechter te stappen, omdat ze vindt dat de verkoop van LaSalle voorgelegd had moeten worden aan de aandeelhouders. ABN AMRO mĂŠt LaSalle is namelijk begerenswaardiger voor het consortium. 12
TWEE TURBULENTE JAREN
‘Het staat hen vrij te bieden, zowel op ABN AMRO als op LaSalle. We zullen elk bod op zijn waarde beoordelen.’ BESTUURSVOORZITTER RIJKMAN GROENINK
TWEE TURBULENTE JAREN
13
DE OVERNAME
14
TWEE TURBULENTE JAREN
‘Ik voel mij in mijn trots gekrenkt dat dit allemaal gebeurt met onze organisatie, het doet me veel meer dan ik verwacht had.’ LUC BRENT, HOOFD FINANCIAL & ESTATE PLANNING, PRIVATE CLIENTS NL
IN SPANNING VOOR HET SCHERM Medewerkers op diverse kantoren volgen de Algemene Vergadering van Aandeel houders via een live verbinding. Velen menen dat hun belang ondergesneeuwd is geraakt ten opzichte van het belang van de aandeelhouders. ‘Het gaat toch zeker niet alleen om geld?’ TWEE TURBULENTE JAREN
15
03/05/2007 Ondernemingskamer: ABN AMRO mag LaSalle niet verkopen
DE OVERNAME
DE STEM VAN DE MEDEWERKER Medewerkers laten van zich horen op de stoep voor het Gerechtshof op de Prinsengracht in Amsterdam, waar de Ondernemingskamer uitspraak doet in de kwestie LaSalle. Ze kunnen niet meer naar binnen – de zaal was vol – maar buiten trekken ze volop bekijks. 16
TWEE TURBULENTE JAREN
10/05/2007 Open brief Jan Peter Schmittmann in dagbladen moet klanten gerust stellen
14/05/2007 Consortium komt met details opsplitsing
‘Het opknippen van ABN AMRO is het ergst denkbare scenario, ook voor klanten en werknemers.’ JAN KALFF, VOORMALIG BESTUURSVOORZITTER ABN AMRO
RECHTER STELT BANK IN ONGELIJK ABN AMRO mag LaSalle niet verkopen zonder toestemming aan de aandeelhouders te vragen, oordeelt de Ondernemingskamer. Het is een overwinning voor de Vereniging van Effectenbezitters. Een overname door het consortium – en daarmee opsplitsing van de bank – wordt door deze uitspraak waarschijnlijker. Jan Kalff (rechts), oud-bestuursvoorzitter ABN AMRO, denkt er in de rechtszaal het zijne van. De bank gaat in hoger beroep tegen de uitspraak. TWEE TURBULENTE JAREN
17
16/05/2007 ABN AMRO gaat in hoger beroep tegen uitspraak Ondernemingskamer
DE OVERNAME
18
TWEE TURBULENTE JAREN
29/05/2007 Consortium komt met officieel bod
05/06/2007 Centrale Ondernemingsraad biedt minister Bos een petitie aan
05/06/2007 Tweede Kamer debatteert over overname
‘Wij betekenen iets voor Nederland. Waar mogelijk laten we onze stem horen.’ SACHA SCHOLTEN, VOORZITTER CENTRALE ONDERNEMINGSRAAD
EEN KOFFERTJE VOOR DE MINISTER Wat minister van Financiën Wouter Bos bijna anderhalf jaar later wel zou doen, daar ziet hij in juni van 2007 geen reden toe: ingrijpen om ABN AMRO te redden. Aan de inspanningen van Sacha Scholten en de Centrale Ondernemingsraad ligt het niet. Ze overhandigt de minister op 6 juni een petitie waarin om aandacht wordt gevraagd voor de belangen van de medewerkers. TWEE TURBULENTE JAREN
19
27/06/2007 Start campagne ‘ABN AMRO Blijft’
DE OVERNAME
‘Wij als medewerkers zijn meer dan een aandeel dat een paar euro omhoog gaat bij opsplitsing.’
‘In deze tijd is het belangrijk om de bedrijfstrots te stimuleren. Daarin lijken we te slagen.’
PASCAL SPELIER, MEDE-INITIATIEFNEMER VAN DE ACTIE ‘HART VOOR ABN AMRO’
MICHIEL NOLST TRENITÉ, MERKMANAGER BRAND & PLANNING, OVER DE ‘ABN AMRO BLIJFT’-CAMPAGNE
GROEN-GEEL HART OP DE JUISTE PLAATS Hardlopende mede werkers in Maastricht dragen op 10 juni het populaire t-shirt met het groen-gele hart. De actie ‘Hart voor ABN AMRO’ is bedacht door Pascal Spelier en Bas van Ulden die op 9 mei abnamrohart.nl online zetten. Van de t-shirts zullen er uiteindelijk meer dan tienduizend gemaakt worden. 20
TWEE TURBULENTE JAREN
03/07/2007 ABN AMRO en Barclays vragen de Europese Commissie om goedkeuring voor de fusie
ABN AMRO BIJT VAN ZICH AF Met paginagrote advertenties in dag bladen laat de bank van zich horen. De ‘ABN AMRO Blijft’ campagne is een groot succes. Medewerkers pikken de slogan op voor lokale acties. TWEE TURBULENTE JAREN
21
13/07/2007 Hoge Raad: LaSalle mag gewoon verkocht worden
DE OVERNAME
DE HOGE RAAD SPREEKT De Hoge Raad vernietigt op 13 juli de uitspraak van de Ondernemingskamer: de bank hoefde de verkoop van LaSalle niet eerst voor te leggen aan de aandeelhouders. 22
TWEE TURBULENTE JAREN
16/07/2007 Consortium zet door: EUR 71,1 miljoen voor ABN AMRO zonder LaSalle
23/07/2007 Barclays verhoogt eerder bod tot EUR 67,5 miljard
‘Mensen die een roos hadden gekregen, namen deze mee het centrum in. Zo kreeg het winkelend publiek te zien dat wij houden van onze klanten.’ VINCENT GROET, DIRECTEUR PREFERRED BANKING DEN BOSCH
ROZEN VOOR KLANTEN De overnamestrijd leidt tot veel spontane acties om klanten te behouden. Zoals in Den Bosch, waar ABN AMRO haar klanten de liefde verklaart door op straat zeshonderd rozen uit te delen. TWEE TURBULENTE JAREN
23
30/07/2007 ABN AMRO trekt officiële aanbeveling bod Barclays in
DE OVERNAME
DOOR DE LUCHT NAAR DE AANDEELHOUDERS Op de aandeelhoudersvergaderingen van 6 augustus in Brussel en Utrecht stemt een overweldigende meerderheid van de Fortisaandeelhouders in met het uitbrengen van een bod op ABN AMRO. De Fortis-top verplaatst zich in stijl tussen de locaties met een helikopter. 24
TWEE TURBULENTE JAREN
‘De overname biedt een basis voor verdere groei internationaal.’ JEAN-PAUL VOTRON, CEO FORTIS
SOLEXJES STELLEN MEPPEL GERUST Een karavaan van medewerkers op Solexjes trekt op 16 augustus door Meppel. Heel Meppel kan zo tijdens de Donderdag Meppeldag zien dat ABN AMRO blijft. TWEE TURBULENTE JAREN
25
03/09/2007 Vakbonden starten slotoffensief om ABN AMRO te behouden
DE OVERNAME
‘De waardes van Barclays en het consortium kan een zelfstandig ABN AMRO voor haar aandeelhouders nooit bieden.’ BESTUURSVOORZITTER RIJKMAN GROENINK
26
TWEE TURBULENTE JAREN
20/09/2007 Buitengewone vergadering van aandeelhouders van ABN AMRO
01/10/2007 ABN AMRO rondt verkoop LaSalle af
‘Het bod van Barclays is te laag. We kunnen u niet vragen het verschil met uw portemonnee te dichten.’ BESTUURSVOORZITTER RIJKMAN GROENINK TEGEN DE AANDEELHOUDERS
STRIJD LIJKT GESTREDEN De buitengewone vergadering van aandeelhouders van 20 september blijkt een anticlimax. De meeste aandeelhouders hebben al besloten hun aandelen aan het consortium te verkopen en slechts een zeer beperkt aantal komt opdagen. ABN AMRO blijft bij haar voorkeur voor een samengaan met Barclays, maar heeft haar officiële aanbeveling al ingetrokken. TWEE TURBULENTE JAREN
27
03/10/2007 Europese Commissie legt Fortis ‘remedy’ op: een deel van de zakenbank moet worden afgestoten
DE OVERNAME
‘In wiens handen ABN AMRO ook komt, het vertrouwen en de steun van de werknemers zijn de sleutel tot een winstgevende toekomst.’ JOOP HOFLAND, BESTUURDER VAN VAKBOND DE UNIE
28
TWEE TURBULENTE JAREN
05/10/2007 Barclays trekt bod op ABN AMRO in
08/10/2007 86 procent aandelen zijn aangemeld bij het consortium
TOT DE LAATSTE SNIK De buitenwereld mag zich dan al hebben neergelegd bij een overname door het consortium, de vakbonden hebben dat niet. Op 20 september kijken medewerkers en aandeelhouders elkaar eens goed in de ogen (rechts) tijdens het slotoffensief van de vakbonden voor het behoud van ABN AMRO. TWEE TURBULENTE JAREN
29
10/10/2007 De overname is een feit, Rijkman Groenink kondigt vertrek aan
DE INTEGRATIE Het consortium van Royal Bank of Scotland, Fortis en Santander doet op 10 oktober 2007 haar bod gestand. EUR 71,1 miljard hebben ze voor ABN AMRO over. Nog nooit is er zoveel geld gemoeid geweest met de overname van een Nederlands bedrijf. Medewerkers zijn verbijsterd en teleurgesteld, er wordt veel gepraat over de nieuwe situatie en leidinggevenden gaan het land in. Maar al snel is het tijd om de knop om te zetten. Met Fortis en RBS wordt keihard gewerkt aan de voorbereidingen voor de integratie en er vinden talloze kennis足makings足bijeenkomsten plaats.
30
TWEE TURBULENTE JAREN
11/10/2007 Topmannen consortium stellen zich voor in Amsterdam
GOODWIN KOMT LANGS Sir Fred Goodwin, CEO van RBS, arriveert op het hoofdkantoor aan de Gustav Mahlerlaan in Amsterdam. Om kennis te maken. Zijn bank heeft zojuist een groot deel van ABN AMRO in handen gekregen en Goodwin is benoemd tot commissaris. TWEE TURBULENTE JAREN
31
DE INTEGRATIE
VOTRON MAAKT ZIJN OPWACHTING Jean-Paul Votron, CEO Fortis, laat ook zijn gezicht zien op het hoofdkantoor. Later die dag wordt hij bij zijn bezoeken vergezeld door Mark Fisher, afkomstig van RBS en aanstaand voorzitter van de Raad van Bestuur van ABN AMRO. 32
TWEE TURBULENTE JAREN
11/10/2007 Consortium benoemt Mark Fisher tot voorzitter Raad van Bestuur ABN AMRO
‘Ik ga me persoonlijk ermee bemoeien. Zorgen voor de juiste cultuur is volgens mij de belangrijkste taak van een CEO.’ JEAN-PAUL VOTRON, CEO FORTIS
‘Vandaag staat in het teken van kennismaken.’ MARK FISHER, AANSTAAND BESTUURSVOORZITTER ABN AMRO
TWEE TURBULENTE JAREN
33
DE INTEGRATIE
THE DAY AFTER Terwijl de consortiumtop zich de dag na de overname voorstelt op de hoofdkantoren, worden medewerkers in het land bijgepraat door hun leidinggevenden. Mensen zoeken elkaar op, spreken met elkaar. Voor het kantorennet breekt een periode van wachten aan. Daad足 werkelijke veranderingen zullen daar pas veel later plaatsvinden. 34
TWEE TURBULENTE JAREN
‘Ik neem met pijn in het hart afscheid van ABN AMRO als onafhankelijke bank, maar kijk wel met een open vizier naar de toekomst.’ MELINA TEN HAVE, MANAGER PREFERRED BANKING ALMERE
HET EINDE VAN EEN AANDEEL ABN AMRO is al snel van de AEX verdwenen als het consortium haar bod gestand doet. Het is voor medewerkers een vreemd moment om na 16 jaar opeens geen ‘ABN AMRO’ meer bovenaan de AEX te zien staan. TWEE TURBULENTE JAREN
35
01/11/2007 Rijkman Groenink vertrekt officieel tijdens aandeelhoudersvergadering
DE INTEGRATIE
LAATSTE VERGADERING VOOR GROENINK Het laatste optreden van Rijkman Groenink. Tijdens de buitengewone aandeelhoudersvergadering van 1 november stemmen de aandeelhouders over de voorgenomen benoemingen in de Raad van Bestuur. Aangezien het consortium vrijwel alle aandelen in handen heeft, is het niet meer dan een formaliteit. 36
TWEE TURBULENTE JAREN
02/11/2007 98,8 procent van de aandelen is in handen van het consortium
‘De aandeelhouders hebben gekozen voor het consortium en daarmee een ander plan. Daarom is het nu beter om plaats te maken voor een opvolger die dit plan kan en wil uitvoeren.’ BESTUURSVOORZITTER RIJKMAN GROENINK IN ZIJN AFSCHEIDSMAIL AAN DE MEDEWERKERS
WISSELING VAN DE WACHT Vertegenwoordigers van het consortium luisteren naar de woorden van Rijkman Groenink op zijn laatste aandeelhoudersvergadering. De RBS’er Mark Fisher, die ervaring heeft met het integreren van banken, volgt Groenink op als bestuursvoorzitter. Niet iedereen in de nieuwe Raad van Bestuur is afkomstig van een consortiumbank. Zo blijft oudgediende Wilco Jiskoot aan en wordt ook Jan Peter Schmittmann benoemd. TWEE TURBULENTE JAREN
37
DE INTEGRATIE
EVP’S HET LAND IN In een veranderende wereld is er een sterke behoefte aan infor matie. Beginnend in oktober en gedurende de rest van 2007 en 2008 bezoeken EVP’s kantoren in het land. Mensen uiten hun emoties en denken na over de toekomst. Verslagen van de bijeenkomsten en de activiteiten verschijnen op de nieuwe ‘Toekomst ABN AMRO’ intranetsite.
38
TWEE TURBULENTE JAREN
08/11/2007 Santander maakt bekend Antonveneta door te verkopen aan Banco Monte dei Paschi di Siena
‘Ik gooi weleens een krant door de kamer als ik over de overname lees. Die emotionele hobbel heb ik nog niet helemaal genomen.’ FRANS WOELDERS, HOOFD SERVICES OPERATIONS NL
TWEE TURBULENTE JAREN
39
19/12/2007 Ondernemingsraden ABN AMRO en Fortis houden gezamenlijk overleg
DE INTEGRATIE
‘Ik was aanvankelijk best sceptisch over de overname, maar deze ontmoeting geeft me wel een goed gevoel.’
SAMEN EEN EITJE PELLEN
KITTY DJOJOSEPOETRO, MANAGER PREFERRED BANKING
In het voormalige Haarlemmermeerstation in Amsterdam ontbijten de medewerkers van regio Amsterdam Particulieren op 20 november met hun evenknieën van Fortis.
KENNISMAKEN MET DE BUREN In Boxmeer liggen het Fortis-kantoor en het ABN AMRO kantoor pal naast elkaar. Dat is op meer plekken in het land zo, maar de medewerkers van de kantoren kennen elkaar meestal niet. De Boxmeerders geven alvast het goede voorbeeld. Bankbreed doet in november verslag van het rondetafelgesprek, het eerste verhaal over de integratie. 40
TWEE TURBULENTE JAREN
2008
KORT EN KRACHTIG HET NIEUWE JAAR IN Mark Fisher houdt het kort tijdens zijn nieuwjaarstoespraak in het hoofdkantoor in Amsterdam. Desondanks zijn de toehoorders positief. ‘Geweldige vent’, ‘Knap hoe hij uit de losse pols zijn verhaal vertelt’ en ‘Hij komt krachtig over’ zijn enkele geluiden die er op 7 januari te horen zijn. TWEE TURBULENTE JAREN
41
11/01/2008 ABN AMRO en RBS adverteren samen in de media
DE INTEGRATIE
GEORGE HOUDT HET VOOR GEZIEN George Kabalt (links op de foto) met zijn opvolger Jasper Schrijver. Het hoofd VC Particu lieren vertrekt op 1 januari bij de bank. Hij voelt zich te verbonden met het verleden van ABN AMRO om vrijuit mee te kunnen denken over het integratieproces. ‘Jasper heeft meer kans de klus af te maken.’ 42
TWEE TURBULENTE JAREN
27/01/2008 Aandeel Fortis komt onder druk te staan
31/01/2008 De Nederlandsche Bank geeft groen licht voor afsplitsing Asset Management
‘Ik heb me de afgelopen jaren zo verbonden aan de koers die we hadden uitgestippeld, dat het voor de bank beter is als ik opstap.’ GEORGE KABALT, SCHEIDEND HOOFD VC PARTICULIEREN
VOETBAL IS NIET ALTIJD OORLOG Normaal gesproken worden wedstrijden tussen het door ABN AMRO gesponsorde Ajax en het door Fortis gesponsorde Feyenoord gekenmerkt door veel rivaliteit. Deze voetbalclinic in het Amsterdamse Bos op 21 februari staat echter in het teken van samenwerken. Saillant detail: het zijn de Fortismedewerkers die een Ajax-shirt aan hebben en de ABN AMRO medewerkers dragen de Feyenoord-kleuren. TWEE TURBULENTE JAREN
43
12/02/2008 Opening Redeployment Center Benelux, het mobiliteitscentrum van ABN AMRO en Fortis
DE INTEGRATIE
‘Fortis en ABN AMRO zijn momenteel apart van elkaar hetzelfde huis aan het verbouwen. Dat tussenmuurtje gaat er straks tussenuit, dus waarom niet nu al kennismaken?’ ERIK ZOETMULDER, HOOFD CASH MANAGEMENT & TRANSACTION SERVICES
VRIENDEN MAKEN Cash Management, een onderdeel van Transaction Banking, ontvangt op 22 februari onder het motto ‘making new friends’ de cash managers van Fortis. 44
TWEE TURBULENTE JAREN
10/03/2008 De Nederlandsche Bank geeft fiat voor opsplitsing ABN AMRO
EEN GEDISCIPLINEERD ONTBIJT Het kwartaalontbijt is een goede traditie bij Finance. Op 28 februari schuiven er voor het eerst een aantal gasten van Fortis aan voor een croissantje. De aan wezigen worden bijgepraat over de integratie, waarna basketbalcoach Ton Boot een lezing geeft over ‘high performance en zelfdiscipline’. TWEE TURBULENTE JAREN
45
01/04/2008 Asset Management gaat over naar Fortis
03/04/2008 Onderdelen remedy worden bekendgemaakt
DE INTEGRATIE
‘Er ging een trilling door de zaal: jemig, gek gevoel dat we los zijn van de ABN AMRO club en op eigen benen staan.’ TACO HELLEMANS, DISTRICSDIRECTEUR ZAKEN DEN HAAG, OVER DE REMEDY
DE EERSTEN DIE OVERGAAN Fortis Investments presenteert de Best of Both Worlds Note tijdens een roadshow op 3 maart in het Dialogues House op de Foppingadreef in Amsterdam. De note wordt uitgebracht ter gelegenheid van de goedkeuring van De Nederlandsche Bank voor het samengaan van Fortis Investments en Asset Management, dat daarmee het eerste onderdeel van ABN AMRO is dat integreert. De roadshow is een uitgelezen kans voor medewerkers van beide onderdelen om kennis te maken. 46
TWEE TURBULENTE JAREN
24/04/2008 Voor het laatst wordt er gehandeld in het aandeel ABN AMRO
BEZOEK AAN REMEDY KANTOREN Jan Peter Schmittmann bezoekt op 3 april Apeldoorn. Daar hebben ze zojuist te horen gekregen dat ze onder de remedy vallen en dus niet meegaan naar Fortis, maar naar een – dan nog onbekende – koper. Sinds oktober 2007 is al bekend dat dertien zakelijke districten, twee Corporate Client Units, de HBU en de Nederlandse activiteiten van IFN worden afgestoten om aan de eisen van de Europese Commissie te voldoen. TWEE TURBULENTE JAREN
47
21/05/2008 Fortis wil belang Delta Lloyd in ABN AMRO Verzekeringen overnemen
DE INTEGRATIE
HOOGVLIEGERS De ballonnen van Fortis en ABN AMRO verkennen op 17 juli gebroederlijk het luchtruim boven Renswoude. De vlucht is bedoeld om foto’s en filmopnamen van de ballonnen te maken, die later gebruikt kunnen worden bij interne campagnes en andere media-uitingen.
VOTRON IN DEN BOSCH FISHER IN ZWOLLE Links: Hoog bezoek in het land. Mark Fisher schuift op 27 mei aan bij tweetalig callcenter agent Sam Dalmeijer op het CCC in de Zwolse IJsseltoren. 48
Rechts: Jean-Paul Votron bezoekt op 2 juni diverse kantoren in en rond Den Bosch. Votron verklaart onder de indruk te zijn van de bankshop 2.0 in Rosmalen.
TWEE TURBULENTE JAREN
16/06/2008 Nieuwe Fortis campagne gelanceerd: ‘Life is a curve’
LOUNGEN VOOR VERTREK ABN AMRO is wat banken betreft nog altijd alleenheerser op Schiphol. Maar gezien de steeds naderbij komende integratie wordt op 17 juni de Schiphol Lounge van de bank alvast opengesteld voor Fortis-klanten. TWEE TURBULENTE JAREN
49
26/06/2008 Fortis besluit tot kapitaaluitbreiding met koersdaling tot gevolg
DE INTEGRATIE
‘Het gaat er om samen een nieuwe bank neer te zetten. En daar moet je in investeren.’
XXXXXX XXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXX
JASPER SCHRIJVER, HOOFD VC PARTICULIEREN
BETROKKEN BANKIERS Op de talentendag, 25 juni in Groningen, discussiëren medewerkers van ABN AMRO en Fortis over de zojuist geïntroduceerde Values & Fortioma’s. De nadruk ligt echter op de kindermiddag, wanneer kinderen die uit huis geplaatst dreigen te worden, mee worden genomen naar speel paradijs Binnenpret. 50
TWEE TURBULENTE JAREN
01/07/2008 Klantenportefeuilles ABN AMRO en project NEWbank worden gescheiden
02/07/2008 Deutsche Bank is de koper van de remedy-kantoren
BOUWEN AAN IETS NIEUWS Paulus de Wilt krijgt in 2007 de opdracht om onder de naam project NEWbank een nieuwe concurrent voor de bank in het leven te roepen. Op 3 juli staat hij voor de troepen in Den Haag. Een dag eerder is bekendgemaakt dat Deutsche Bank de koper is van de remedy-kantoren. Medewerkers zijn vrijwel zonder uitzondering enthousiast om iets nieuws te gaan opbouwen met Deutsche Bank. TWEE TURBULENTE JAREN
51
11/07/2008 Jean-Paul Votron moet aftreden, Herman Verwilst volgt hem op
DE CRISIS Het was het begin van het einde, zo bleek later. Maar op 26 juni 2008, als Fortis in een persbericht naar buiten brengt extra kapitaal te gaan ophalen, denkt de top van de bankverzekeraar dat het bericht positief ontvangen kan worden. Immers, het zijn proactieve plannen waar足 mee geanticipeerd wordt op de situatie in 2009, wanneer ABN AMRO bij Fortis in de boeken komt. De aandeel足 houders, de pers en uiteindelijk ook de klanten, denken er echter heel anders over. Terwijl de kredietcrisis aanzwelt, blijkt het steeds moeilijker om het vertrouwen vast te houden. Ondertussen gaan de voorbereidingen voor de integratie gewoon door.
52
TWEE TURBULENTE JAREN
01/08/2008 Ook CFO Gilbert Mittler vertrekt uit Fortis-top
04/08/2008 Fortis boekt winst over eerste helft van 2008, maar de koers herstelt zich niet
NIEUWE TOPMAN MOET TIJ KEREN Herman Verwilst, de opvolger van Jean-Paul Votron, licht de halfjaarcijfers van Fortis toe op een persconferentie op 4 augustus in Brussel. Votron moest het veld ruimen nadat de koers onder de EUR 9 was gezakt. Slechts tweeĂŤnhalve maand eerder was een aandeel Fortis nog het dubbele waard. Overigens rapporteert Fortis, in tegenstelling tot RBS, nog gewoon winst: EUR 1,6 miljard. TWEE TURBULENTE JAREN
53
08/08/2008 RBS lijdt groot verlies door afschrijvingen wegens de kredietcrisis
DE CRISIS
‘Toen ik het zag, werd ik er toch een beetje emotioneel van. Je neemt wel definitief afscheid van een hele goede, stabiele bank en je moet maar afwachten hoe het nu verder gaat.’ JOSÉ GEESING, RECEPTIONISTE/SECRETARESSE DEALINGROOM AMSTERDAM
LOGO ABN AMRO WEGGEHAALD De ABN AMRO logo’s worden van de gevel van het hoofdkantoor op de Amsterdamse Zuidas gehaald. Het trekt enige bekijks van omstanders, die 14e augustus. 54
TWEE TURBULENTE JAREN
20/08/2008 Logo’s RBS en Fortis op de Gustav Mahlerlaan
LOGO’S FORTIS EN RBS OPGEHANGEN In plaats van het groengele schild komen op 20 augustus de logo’s van RBS en Fortis op de muur. Het hoofdkantoor zal uiteindelijk geheel toevallen aan Fortis, maar RBS zal nog enige jaren gebruik maken van de D-toren. TWEE TURBULENTE JAREN
55
18/08/2008 Maurice Lippens en Herman Verwilst proberen vertrouwen te herstellen met informatiesessies
DE CRISIS
TEKST EN UITLEG CEO Herman Verwilst en Maurice Lippens, voorzitter van de Raad van Bestuur van Fortis, tijdens de informatiesessie in Amsterdam op 18 augustus. Later die week volgen er twee sessies in Brussel. De topmannen benadrukken dat Fortis een gezond bedrijf is, maar krijgen het vuur aan de schenen gelegd door de Vereniging van Effectenbezitters. Zij vinden het onvergeeflijk dat Fortis zo lang volhield geen extra kapitaal nodig te hebben. 56
TWEE TURBULENTE JAREN
‘Ik besef dat we met deze maatregelen een groot beroep doen op de loyaliteit van de aandeelhouder. Maar wie investeert weet ook dat daar risico’s aan hangen.’ GRAAF MAURICE LIPPENS, BESTUURSVOORZITTER FORTIS
TWEE TURBULENTE JAREN
57
08/09/2008 Amerikaanse overheid neemt hypotheekbanken Fannie Mae en Freddie Mac over
DE CRISIS
BANKEN STAPPEN IN HET HUWELIJKSBOOTJE Voor ABN AMRO is het alweer de derde keer dat de bank mee doet aan de Canal Parade tijdens de Amsterdamse Gay Pride. Fortis waagt zich op 2 augustus voor het eerst tussen de feestvierders. De gezamenlijke boot heeft als toepasselijk thema ‘soon to be married’.
JONGE BANKIERS NETWERKEN De verenigingen voor jonge bankiers gaan uiteindelijk ook integreren. Op 28 augustus maken de leden van de Young Bankers Association (ABN AMRO) en 35-Beaufort (Fortis) alvast kennis. 58
TWEE TURBULENTE JAREN
15/09/2008 Zakenbank Lehman Brothers vraagt faillissement aan
17/09/2008 Amerikaanse overheid redt verzekeraar AIG
SAMEN EEN VLIEGER IN DE LUCHTHOUDEN Crisis of geen crisis, ABN AMRO is nog altijd op weg naar een integratie met Fortis. Achter de schermen werken honderden mensen aan die integratie en er vinden nog steeds kennismakingsbijeenkomsten plaats. Op 8 september laten Public Banking-medewerkers van beide banken vliegers op tijdens zo’n bijeenkomst het stand van Scheveningen. TWEE TURBULENTE JAREN
59
26/09/2008 Jan Peter Schmittmann in De Telegraaf: ABN AMRO is nog steeds een separate organisatie
DE CRISIS
EEN KORTE REGEERPERIODE Herman Verwilst tijdens een persconferentie. Het is op 26 september zijn laatste optreden als CEO. Diezelfde avond nog wordt Verwilst opgevolgd door Filip Dierckx. Opnieuw is er een flinke koersval geweest en Fortis maakt bekend onderdelen met een totale waarde van EUR 10 miljard te gaan afstoten. 60
TWEE TURBULENTE JAREN
28/09/2008 Overheden nemen een belang van 49 procent in Fortis
CRISISBERAAD Het wantrouwen van aandeelhouders en klanten jegens Fortis blijft maar groeien. Er wordt op 28 september koortsachtig overleg gepleegd hoe de bank overeind gehouden kan worden. Nout Wellink, president van De Nederlandsche Bank (links boven), en Wouter Bos, minister van Financiën (links) nemen deel aan de gesprekken. Kersverse CEO Filip Dierckx (rechtsboven) geeft dat weekend per ongeluk een mogelijk scenario prijs, door zich met geheime documenten te laten fotograferen. Laat op die zondagavond komt het verlossende woord: Nederland, België en Luxemburg nemen elk een belang van 49 procent in Fortis. ABN AMRO moet worden verkocht.
‘Hedenochtend in de Telegraaf een artikel waarin ik uitspreek dat we een mooi krachtig bedrijf hebben. Wij gaan voor onze medewerkers en klanten. Hoop dat dit een beetje helpt. Genoeg is genoeg. Toch?’ CEO BU NL JAN PETER SCHMITTMANN
TWEE TURBULENTE JAREN
61
DE INTERVENTIE De overheden van Nederland, België en Luxemburg nemen op 28 september 2008 een belang van 49 procent in Fortis en bepalen dat het deel van ABN AMRO dat naar Fortis zou gaan, moet worden doorverkocht. De integratiewerkzaamheden worden de volgende dag nog stil gelegd. Er vloeien tranen op afscheidsborrels. Aan het eind van de week is de situatie weer totaal anders. Het overheidsingrijpen blijkt niet voldoende om het vertrouwen in Fortis te herstellen. De Nederlandse staat besluit om de rol van Fortis in het consortium geheel over te nemen en koopt ook Fortis Nederland. Op 21 november 2008 geeft minister van Financiën Wouter Bos het startsein voor een nieuw hoofdstuk in de geschiedenis van ABN AMRO: de bankactiviteiten van Fortis en ABN AMRO in Nederland zullen alsnog worden geïntegreerd, onder de naam ABN AMRO.
62
TWEE TURBULENTE JAREN
03/10/2008 ABN AMRO en Fortis Nederland komen in handen van de staat
STAAT KOOPT ABN AMRO EN FORTIS NEDERLAND President van De Nederlandsche Bank Nout Wellink, premier Jan Peter Balkenende en minister Wouter Bos lichten hun interventie toe. De drie hebben de hele week in het diepste geheim in Brussel overleg gevoerd. TWEE TURBULENTE JAREN
63
DE INTERVENTIE
DE VLOER OP EN HET LAND IN Zelden zullen er zo vaak leidinggevenden voor de troepen hebben gestaan als in de dagen na het ingrijpen van de over足 heid. Veel medewerkers zijn teleurgesteld, maar het merendeel is opgelucht dat er een oplossing is gevonden en hoopt dat er ge足 bouwd kan worden aan een nieuw ABN AMRO. 64
TWEE TURBULENTE JAREN
‘Opluchting overheerst, al hebben we terdege stilgestaan bij de situatie waarin veel Fortis-medewerkers nu zitten.’ PETER-JOOST VAN DAM, ACCOUNTMANAGER ZAKEN
TWEE TURBULENTE JAREN
65
DE INTERVENTIE
‘Ik heb veel steunbetuigingen gekregen. Voor zover ik het kan beoordelen zit het wel goed met het vertrouwen van de klanten.’ CEO BU NL JAN PETER SCHMITTMANN
66
TWEE TURBULENTE JAREN
TWEE TURBULENTE JAREN
67
DE INTERVENTIE
VERTROUWEN IN DE TOEKOMST De toekomst van de bank is nog ongewis. Dat weerhoudt deze afdeling er echter niet van om, zodra duidelijk wordt dat de integratie met Fortis niet doorgaat, de ‘ABN AMRO Blijft’ vlag uit de kast te halen. 68
TWEE TURBULENTE JAREN
05/10/2008 BNP Paribas koopt resterend deel Fortis
21/11/2008 Minister Bos maakt bekend dat ABN AMRO en Fortis toch gaan integreren
WAT ER RESTEERT Als de handel in het aandeel Fortis, na tijde lijk even stilgelegd te zijn, weer wordt hervat, keldert de koers naar een nieuw dieptepunt (links), tot uiteindelijk minder dan EUR 1. Op het hoofdkantoor zijn de Fortis logo’s op 7 oktober al verwijderd. De aanblik die resteert is als die van kogelgaten in een ge bouw dat de oorlog heeft doorstaan. Een treffend beeld van de twee meest turbulente jaren uit de geschie denis van de bank.
EEN NIEUW BEGIN Op vrijdag 21 november kondigt minister van Financiën Wouter Bos aan dat ABN AMRO en de bankactiviteiten van Fortis Nederland alsnog geïntegreerd zullen worden. Zo moet een sterke speler op de Nederlandse bankmarkt gecreëerd worden. Voormalig minister van Financiën Gerrit Zalm wordt de CEO van het gecombineerde bedrijf, het merk ABN AMRO zal leidend zijn. Hiermee start een nieuw hoofd stuk in de geschiedenis van ABN AMRO. TWEE TURBULENTE JAREN
69
fotoverantwoording DE OVERNAME pagina 6-7: Anke Teunissen 8: Hollandse Hoogte/Allard de Witte 9: Hollandse Hoogte/Marco Okhuizen 10-11: Reuters/David Moir 12: Hollandse Hoogte/Gerard Til 13: ANP/Ed Oudenaarden (foto links met krant), foto rechts: Hollandse Hoogte/Gerard Til 14-15: Ron Offermans 16-17: Anke Teunissen, foto rechtsonder: Hollandse Hoogte/Maurice Boyer 18: ANP/Ed Oudenaarden 19: Ron Offermans 20: De Beeldredaktie/Bert Janssen 21: Hollandse Hoogte/Peter Hilz 22: Hollandse Hoogte/Peter Hilz 23: De Beeldredaktie/Jan Zandee 24: Hollandse Hoogte/Evelyne Jacq 25: Eigen foto 26: Hollandse Hoogte/Arie Kievit en Hollandse Hoogte/Goos van der Veen (foto rechts van Martinez) 27: Hollandse Hoogte/Goos van der Veen 28-29: van links naar rechts: Hollandse Hoogte/Goos van der Veen, Hollandse Hoogte/Peter Hilz, Hollandse Hoogte/Gerard Til en Hollandse Hoogte/Peter Hilz DE INTEGRATIE pagina 30-31: Hollandse Hoogte/Peter Boer 32: Hollandse Hoogte/Peter Boer 33: Anke Teunissen en Hollandse Hoogte/Peter Boer (foto rechtsboven) 34: Roger Cremers 35: De Beeldredaktie/Evelyne Jacq/Guido Benschop/Frans Paalman en Hollandse Hoogte (krantenknipsel) 36: Hollandse Hoogte/Peter Boer 37: ANP/Capital Photos/Frans van Beek 38: foto boven: De Beeldredaktie/Gerlinde Schrijver, foto linksonder: De Beeldredaktie/Peter Strelitski en De Beeldredaktie/Vincent van den Hoogen 39: foto boven: Ron Offermans en foto’s onder: De Beeldredaktie/Maarten Hartman 40: Ron Offermans en foto onder: Jacqueline de Haas 70
bronnen quotes 41: Ron Offermans 42-43: Ron Offermans 44: Ron Offermans en De Beeldredaktie/Maarten Hartman 45: Ron Offermans 46: Ron Offermans 47: De Beeldredaktie/Marco Vellinga 48: Stefan op de Beek (ballon), foto linksonder: De Beeldredaktie/Gerlinde Schrijver, foto rechtsonder: Jos van den Tempel 49: Ron Offermans 50: De Beeldredaktie/Pepijn van den Broeke 51: De Beeldredaktie/Joel van Houdt DE CRISIS pagina 52-53: ANP/AFP Photo/Belga Photo/Dirk Waem 54: Hollandse Hoogte/Peter Boer (foto links) en ANP/Evert Elzinga 55: Anke Teunissen 56: Hollandse Hoogte/Herman Wouter 57: foto links: Hollandse Hoogte/Gerard Til, foto rechts: Anke Teunissen 58: foto boven: Anke Teunissen, foto’s onder: Sander Nieuwenhuys 59: De Beeldredaktie/Harmen de Jong 60: ANP/Dominique Faget 61: foto linksboven: Hollandse Hoogte/Gerard Til, foto rechtsboven: ANP/AFP/Eric Vidal en foto onder: Hollandse Hoogte/Photonews DE INTERVENTIE Pagina 62-63: ANP/Phil Nijhuis 64: Ron Offermans 65: Ron Offermans, foto linksboven en foto rechtsonder: De Beeldredaktie/Vincent van den Hoogen 66 t/m 68: Ron Offermans 69: Hollandse Hoogte Collages binnenkant covers Een kleine greep uit de vele krantenkoppen die zijn verschenen in diverse media in 2007 en 2008, waaronder: Algemeen Dagblad, Bankbreed, Bankbreed Flash, de Volkskrant, De Telegraaf, Het Financieele Dagblad, Het Parool, NRC Handelsblad, Trouw. TWEE TURBULENTE JAREN
pagina 10: gezamelijk persbericht RBS, Fortis en Santander, 25 april 2007 pagina 13: www.elsevier.nl, 26 april 2007 pagina 15: Bankbreed, 10 mei 2007 pagina 17: www.rtlz.nl, 8 oktober 2007 pagina 19: Bankbreed, 5 juli 2007 pagina 20 links: Bankbreed, 24 mei 2007 pagina 20 rechts: Bankbreed, 19 juli 2007 pagina 23: Bankbreed, 14 augustus 2007 pagina 25: www.depers.nl, 6 augustus 2007 pagina 26: www.koersalarm.nl, 20 september 2007 pagina 27: Bankbreed, 11 oktober 2007 pagina 28: nieuwsbrief De Unie, 20 september 2007 pagina 33 links: Het Financieele Dagblad, 30 oktober 2007 pagina 33 rechts: Bankbreed, 25 oktober 2007 pagina 35: Bankbreed, 25 oktober 2007 pagina 37: afscheidsmail Rijkman Groenink, 10 oktober 2007 pagina 39: Banknet, ‘Toekomst ABN AMRO’ site, 27 december 2007 pagina 40: Bankbreed, 6 december 2007 pagina 43: Bankbreed, 17 januari 2008 pagina 44: Bankbreed, 13 maart 2008 pagina 46: Bankbreed, 24 april 2008 pagina 50: Bankbreed, 3 juli 2008 pagina 54: Bankbreed, 28 augustus 2008 pagina 57: Bankbreed, 11 september 2008 pagina 61: weblog Jan Peter Schmittmann, 26 september 2008 pagina 65: Bankbreed, 23 oktober 2008 pagina 66: Bankbreed, 23 oktober 2008
colofon ‘Twee Turbulente Jaren’ is een uitgave van ABN AMRO, Interne Communicatie Nederland. © Copyright ABN AMRO Bank NV, november 2008 hoofdredactie Jeroen Kraakman eindredactie Paul Q de Vries samenstelling Monique Beers Martin Raven Jorden Tiebout ontwerp Lava grafisch ontwerpers, Amsterdam (Jorgen Koolwijk) vormgeving def. Amsterdam (Esther de Lange) lithografie Plusworks, Amsterdam drukwerk Mohn media Mohndruck GmbH, Gütersloh drukwerkinkoop en begeleiding Kobalt met dank aan Ronald Buitenhuis, Gerda van der Meer, Margot Oudshoorn, Graciëlle Owen Alle rechten voorbehouden. Niets in deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, het zij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
TWEE TURBULENTE JAREN
71