Product Design for a Museum Gift Shop / Σχεδιασμός Προϊόντων για Πωλητήριο Μουσείου

[ΜΝΚ]

ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΠΩΛΗΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΝΙΚΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ ΜΑΡΙΑ ΡΟΥΣΣΑΚΗ [ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ]

ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΕΣ : ΕΛΕΝΗ ΡΩΜΟΥ∆Η ΘΕΟ∆ΟΣΙΑ ΦΩΚΙ∆ΟΥ ΤΕΙ ΑΘΗΝΑΣ ΣΧΟΛΗ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥ∆ΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ, ∆ΙΑΚΟΣΜΗΣΗΣ ΚΑΙ ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜ. 2015-2016

Η παρούσα εργασία κατοχυρώνει τα πνευµατικά δικαιώµατα συγγραφέων και επιβλεπόντων. Συγγραφείς και επιβλέποντες, µπορούν να δηµοσιοποιήσουν την εργασία για επιστηµονικούς λόγους, υπό την προϋπόθεση αναφοράς όλων των συντελεστών της.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 04_ΠΕΡΙΛΗΨΗ 05_ΠΡΟΛΟΓΟΣ 06_ΕΙΣΑΓΩΓΗ 08_ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙ∆ΙΑ - ΟΡΙΣΜΟΙ 10_ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 14_ΤΟ ΠΩΛΗΤΗΡΙΟ ΕΝΟΣ ΜΟΥΣΕΙΟΥ [ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ] 18_ [1.1] Η ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ 24_ [1.2] ΜΟΥΣΕΙΟ ΝΙΚΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ 27_ [1.3] ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΠΩΛΗΤΗΡΙΟΥ ΜΝΚ 28_ [1.4] Η ΕΠΙΣΚΕΨΙΜΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΜΝΚ [ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ] 32_ [2.1] ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΣΧΕ∆ΙΑΣΗΣ 40_ [2.2] ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ 41_ [2.3] ∆ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΟΠΤΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ 70_ [2.4] ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ 71_ [2.5] ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΕ ΠΡΟΪΟΝΤΑ 98_ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 100_ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 101_ΙΣΤΟΤΟΠΟΙ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

4

ABSTRACT

Αντικείµενο της πτυχιακής εργασίας αποτελεί ο σχεδιασµός προϊόντων για το πωλητήριο του Μουσείου Νίκου Καζαντζάκη [ΜΝΚ], σύµφωνα µε τις σύγχρονες σχεδιαστικές τάσεις διεθνώς, αλλά και µε τη πολιτική των µουσειακών καταστηµάτων στον ελλαδικό χώρο. Η αρχική έρευνα πραγµατοποιήθηκε στα πλαίσια της διάλεξης, µε θέµα ‘Πωλητήρια Μουσείων | ∆ιεθνείς Τάσεις και Εγχώρια Καταστήµατα’, η οποία συνέβαλε σηµαντικά στο θεωρητικό υπόβαθρο της πτυχιακής, διευρύνοντας τα ποιοτικά χαρακτηριστικά, καθώς συµπεριλαµβάνει αναλύσεις για τον σχεδιασµό µουσειακών προϊόντων.

The subject of this thesis is the product design for the Nikos Kazantzakis Museum [ΜNΚ] Giſt Shop, in accordance with international design trends and with the policy and the operational framework of the museum shops in Greece. The initial survey was conducted in the context of the lecture, with the theme 'Museums' Giſt Shops | International Trends and Domestic Stores', which contributed significantly to the theoretical background of the thesis, as it included analytics for the design of museal products, thus offering broader qualitative characteristics.

Ως µελέτη περίπτωσης επιλέχθηκε το ΜΝΚ, καθώς το µουσειακό του κατάστηµα διαφαίνεται ανεπαρκές στη κάλυψη των αναγκών του µουσείου, µε βασικές ελλείψεις στη σχεδίαση των προϊόντων του. Αρχικά, στην εργασία αναλύεται ο όρος του µουσείου και ο ρόλος του πολιτιστικού τουρισµού, ενώ ορίζονται ως λέξεις κλειδιά η ‘µουσειολογία’, η ‘µουσειογραφία’, το ‘πωλητήριο µουσείου’, αλλά και ο ‘χρήστης’ και το ‘αγοραστικό κοινό’. Έπειτα, παρουσιάζονται τα οπτικά στοιχεία, τα οποία αφορούν τη δισδιάστατη σχεδίαση, και εφαρµόζονται στα αντικείµενα, ολοκληρώνοντας τη πρόταση του σχεδιασµού. Οι εννοιολογικοί άξονες για την δηµιουργία οπτικών στοιχείων, στηρίζονται στη ζωή και στο έργο του Ν.Καζαντζάκη, ενώ η σχεδιαστική κατεύθυνση ορίζεται από τα κριτήρια σχεδίασης.

The MNK was selected as a case study, due to the fact that its museum shop’s product design seems insufficient to cover the needs of the museum, as it faces basic flaws. In this thesis, the term ‘museum’ and the role of cultural tourism are being analyzed, while the terms ‘museology’, ‘museography’, ‘museum's giſt shop’, along with the term ‘user’ and ‘target market’ are defined as keywords.

Aſterwards, the visual elements are being presented, regarding the two-dimensional design, and their application to the objects, which completes the proposal of the design. The conceptual and theoretical axes to create the visual elements, are based on the life and work of Nikos Kazantzakis, while the design direction is defined by the design criteria.

Εν κατακλείδι, παρατίθεται η πρόταση, η οποία περιλαµβάνει τα τελικά µουσειακά προϊόντα της σχεδίασης για το πωλητήριο του ΜΝΚ, ως µία προσπάθεια επίλυσης του σχεδιαστικού προβλήµατος που αντιµετωπίζει το πωλητήριο του µουσείου. Τα τελικά προϊόντα αναπτύσσονται σε πέντε βασικές κατηγορίες αντικειµένων, όπως είναι η χαρτική και γραφική ύλη, οι εκτυπώσεις, η ένδυση, ο οικιακός εξοπλισµός και ο τεχνολογικός εξοπλισµός, και διαθέτουν ενιαία σχεδιαστική αισθητική ταυτότητα, σε ότι αφορά το ύφος, τα χρώµατα και τα υλικά.

In conclusion, a proposal is set out, as an effort to solve the museum’s store design problem. This design proposal includes the final products, designed for the giſt shop of the MNK. The final products are developed in five basic categories of items, namely stationery, office supplies, prints, clothing, houseware and technological equipment. All products are provided with a unified aesthetic design identity, in terms of style, colours and materials.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η πτυχιακή εργασία αφορά την σχεδίαση προϊόντων για το πωλητήριο το Μουσείου Νίκου Καζαντζάκη [ΜΝΚ]. Στις επόµενες σελίδες διαφαίνεται η συνολική έρευνα που έχει γίνει, καθώς και η τελική παρουσίαση της πρότασης των συγκεκριµένων µουσειακών προϊόντων. ∆ιερευνήθηκε ο ρόλος και η ιστορία των µουσείων και των καταστηµάτων τους, η αξιακή συµβολή και εξέλιξη του πολιτιστικού τουρισµού στην εποχή µας, η βιογραφία του συγγραφέα, η ανάλυση του ΜΝΚ και της επισκεψιµότητάς του, τα προϊόντα του τωρινού πωλητηρίου, αλλά και οι ανάγκες των χρηστών. Επίσης, έγινε έρευνα στο έργο και στη ζωή του συγγραφέα, το οποίο αποτέλεσε καθοριστικό στοιχείο στον τελικό σχεδιασµό. Η εργασία αποτελεί µία προσπάθεια προσέγγισης στο σχεδιασµό µουσειακών αντικειµένων, στο πλαίσιο της τωρινής εποχής, που εµπερικλείει την έντονη αισθητική αντίληψη του κοινού και τις σύγχρονες ανάγκες των µουσείων, και κατ’ επέκταση των πωλητηρίων τους. Σε µία εποχή, όπου τα ηλεκτρονικά καταστήµατα των µουσείων κερδίζουν συνεχώς περισσότερο έδαφος, τόσο στην µουσειακή στρατηγική, όσο και στην αγοραστική αντίληψη του κοινού. Πλέον, τα µουσειακά καταστήµατα διευρύνονται στο παγκόσµιο κοινό, και αναπόσπαστα ο σχεδιασµός προϊόντων αποτελεί αναγκαιότητα για το εκάστοτε µουσείο, και πιο συγκεκριµένα για το Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη. Στο τέλος της εργασίας, παρατίθεται η σχεδιαστική εξέλιξη των µουσειακών προϊόντων για το πωλητήριο του ΜΝΚ, µε την δηµιουργία και εξέλιξη οπτικών στοιχείων, την συνολική αισθητική ταυτότητα υλικών και χρωµάτων, η οποία ακολουθείται στη σχεδίαση, καθώς και η παρουσίαση των τελικών προϊόντων. Η τελική πρόταση επικεντρώνεται σε 5 κατηγορίες προϊόντων και διαµορφώνεται από συνολικά 170 εφαρµογές σε αντικείµενα. Οι συγκεκριµένες εφαρµογές στοχεύουν στην ενδεικτική παρουσίαση των τελικών

προϊόντων, ως µία προσπάθεια συνολικού πλαισίου στον σχεδιασµό µουσειακών προϊόντων για το πωλητήριο του Μουσείου Νίκου Καζαντζάκη. Εν τέλει, η συγκεκριµένη πτυχιακή εργασία αφορά κυρίως σχεδιαστές, γραφίστες, εκπαιδευτικούς και µουσειολόγους και µπορεί να προσφέρει έρευνα και υλικό σε αντίστοιχες µελέτες. Για την εκπόνηση της πτυχιακής εργασίας θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαιτέρως την κ.Ελένη Ρωµούδη και την κ.Θεοδοσία Φωκίδου, ως επιβλέπουσες καθηγήτριες της εργασίας, για την απεριόριστη υποµονή τους και κυρίως για την ανεκτίµητη βοήθειά τους στο συντονισµό και στη καθοδήγηση για τη συγγραφή της πτυχιακής εργασίας, καθώς και την κ.Βαρβάρα Τσάκα, Έφορο του Μουσείου Νίκου Καζαντζάκη, όπου µε τη συµβολή της και το χρόνο της προσέφερε αρκετό αρχειακό υλικό του µουσείου σχετικά µε τον συγγραφέα, αλλά και πολύτιµες πληροφορίες και αναλύσεις αναφορικά µε τη λειτουργία του ΜΝΚ. Επίσης, ευχαριστώ τον Μιχάλη Λαλιώτη, για την επιµέλεια στο αγγλικό κείµενο της περίληψης, καθώς και όλους τους φίλους, που ήπιαµε ένα καφέ και συζητήσαµε τα θέµατα της εργασίας, όπου ο καθένας τους συνέβαλε ξεχωριστά στην εκπόνησή της.

MP.

5

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η πτυχιακή εργασία που ακολουθεί έχει ως θέµα τον σχεδιασµό µουσειακών προϊόντων. Πιο συγκεκριµένα, ως αντικείµενο µελέτης τίθεται η περίπτωση του πωλητηρίου του Μουσείου Νίκου Καζαντζάκη [ΜΝΚ]. Το ΜΝΚ τοποθετείται στο νοµό Ηρακλείου, στη Κρήτη, εκθέτει ολοκληρωµένα πληροφορίες και ντοκουµέντα για τη ζωή και το έργο του συγγραφέα, αντιπροσωπεύει το µοναδικό χώρο συλλογής αυτών των στοιχείων και εξαιτίας της διεθνούς φήµης του συγγραφέα δέχεται επισκέπτες, κυριολεκτικά, από όλο τον κόσµο. Το Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη επιλέχτηκε ως µελέτη περίπτωσης, καθώς το πωλητήριο, το οποίο έχει στη διάθεσή του, δεν ανταποκρίνεται πλήρως στις ανάγκες του µουσείου, ούτε στη εξελικτική του πορεία. Το µουσειακό κατάστηµα του ΜΝΚ, περιορίζεται σε ελάχιστα αντικείµενα, όπως εκδόσεις, αναµνηστικά είδη µε την οπτική ταυτότητα του µουσείου, χαρτική και γραφική ύλη. Με αυτό το τρόπο, το µουσείο δεν καλύπτει τις ανάγκες των επισκεπτών του, δεν προωθεί την ταυτότητά του και δεν προκαλεί τους νέους επισκέπτες. Επίσης, το ίδιο το µουσείο διακρίνει αυτή τη αναγκαιότητα και θεωρεί ότι είναι απαραίτητη η αναβάθµιση των προϊόντων του πωλητηρίου του, µε νέα σχεδίαση και περαιτέρω παραγωγή αντικειµένων, καθώς το µουσειακό κατάστηµα κρίνεται αναπόσπαστη λειτουργία για τη βιωσιµότητα του µουσείου. Το Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη χρειάζεται την οικονοµική συνδιαλλαγή µε τους επισκέπτες του, διαµέσου της εµπορικής δραστηριότητας του πωλητηρίου, καθώς µε αυτό το τρόπο επιτυγχάνεται η οικονοµική στήριξη του µουσείου, που θα του επιτρέψει να λειτουργήσει αυτόνοµα. Ειδικότερα στα σηµερινά πλαίσια, όπου η κρατική χρηµατοδότηση είναι αρκετά µειωµένη και δεν δύναται να στηρίξει τη βιωσιµότητα του µουσείου. Οι παραπάνω λόγοι οδηγούν στην αναγκαιότητα επίλυσης του συγκεκριµένου σχεδιαστικού προβλήµατος, δηλαδή της σχεδίασης µουσειακών προϊόντων για το πωλητήριο του ΜΝΚ.

6

Ως ερευνητικό υπόβαθρο της πτυχιακής εργασίας, χρησιµοποιείται η διάλεξη ‘Πωλητήρια Μουσείων | ∆ιεθνείς Τάσεις και Εγχώρια Καταστήµατα’, όπου συµπεριλαµβάνονται συµπεράσµατα αναφορικά µε τις σύγχρονες σχεδιαστικές τάσεις, τα αισθητικά κριτήρια, τις προτιµήσεις των χρηστών και τα κριτήρια επιλογής προϊόντων από τους επισκέπτες, αλλά και τη πολιτική των µουσειακών καταστηµάτων, στοιχεία τα οποία αποκτήθηκαν µετά από έρευνα, υλοποιώντας ερωτηµατολόγιο χρηστών, στοχευµένες συνεντεύξεις ανοιχτού τύπου µε υπεύθυνους πωλητηρίων µουσείων, επιτόπια έρευνα και άµεση παρατήρηση αλλά και µε την επισκόπηση των διεθνών καταστηµάτων στον παγκόσµιο ιστό. Η προηγούµενη διάλεξη αφορά την έρευνα και ανάλυση δώδεκα µουσειακών καταστηµάτων, τόσο στο διεθνή χώρο όσο και στον ελλαδικό, και πιο συγκεκριµένα ερευνώνται τα µουσειακά καταστήµατα των

LOUISIANA Museum of Modern Art, Design Museum, TATE, MoMA, GUGGENHEIM, Museum of Contemporary Art Chicago, Μουσείο Μπενάκη, Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, Μουσείο Ηρακλειδών, Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Ιστορικό Μουσείο Κρήτης και Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη. Επίσης, για την πληρέστερη προσέγγιση του θέµατος αναλύθηκαν συνολικά 265 µουσειακά προϊόντα. Η ανάλυση του θεσµού του πωλητηρίου, η ανάδειξη των διεθνών τάσεων, η εµπορική δραστηριότητα των εγχώριων µουσειακών καταστηµάτων, η προβολή χαρακτηριστικών προϊόντων που επιλέγουν να παράγουν, η σκιαγράφηση του διεθνούς ύφους, αποτελούν στοιχεία απαραίτητα για την κατανόηση του ρόλου ενός πωλητηρίου και αντίστοιχα των σχεδιαστικών κριτηρίων που επιλέγονται για τα µουσειακά προϊόντα. Τα συµπεράσµατα αυτά παρουσιάζονται στα επόµενα κεφάλαια, καθώς καθώς συγκροτούν το υπόβαθρο της έρευνας, αντίληψης και σχεδίασης µουσειακών προϊόντων και αποτελούν βασικά κριτήρια σχεδιασµού. Η

πτυχιακή εργασία αφορά τον ‘Σχεδιασµό Προϊόντων για το Πωλητήριο του Μουσείου Νίκου Καζαντζάκη’. Αρχικά, διερευνάται ο ρόλος του µουσείου, του πολιτιστικού τουρισµού και του µουσειακού καταστήµατος, ενώ στο πρώτο κεφάλαιο παρουσιάζεται το προφίλ του Ν.Καζαντζάκη, το Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη [ΜΝΚ], αλλά και τα τωρινά προϊόντα του πωλητηρίου του. Επίσης, προβάλλονται στοιχεία της επισκεψιµότητας του µουσείου, ώστε να ολοκληρωθεί το κεφάλαιο αναφορικά µε τη µελέτη περίπτωσης. Αυτά τα χαρακτηριστικά αποτελούν τα κυρίαρχα κριτήρια σχεδίασης. Στη συνέχεια, στο δεύτερο κεφάλαιο προστίθενται στους σχεδιαστικούς άξονες τα αποτελέσµατα της διάλεξης, µε τις απαιτήσεις των χρηστών, καθώς και η προτεινόµενη αισθητική ταυτότητα των τελικών προϊόντων, η οποία θα αναφέρεται σε χρωµατικές επιλογές και υλικά.

πλαίσιο, τονίζεται η ταυτότητα του µουσειακού καταστήµατος, ενώ τα οπτικά µηνύµατα προσδιορίζουν τον χαρακτήρα του ΜΝΚ, και κατ’ επέκταση του πωλητηρίου. Στόχος της πτυχιακής εργασίας, τίθεται η σχεδίαση µουσειακών προϊόντων, τα οποία να προωθούν τη ταυτότητα του Μουσείου Νίκου Καζαντζάκη, να αναδεικνύουν το περιεχόµενο της µόνιµης έκθεσής του και να το µεταφράζουν σε αντικείµενα, συµπεριλαµβάνοντας µε αυτό το τρόπο την ανάµνηση της επίσκεψης. Βασικός σκοπός προβάλλεται η συνολική αισθητική γραµµή και η οπτική ταυτότητα που θα προστεθεί στα µουσειακά προϊόντα του πωλητηρίου, ώστε να υπάρξει µία εικονική και εννοιολογική σύνδεση µεταξύ του µουσείου και των αντικειµένων του πωλητηρίου του.

Το δεύτερο κεφάλαιο περιλαµβάνει, κυρίως, την τελική πρόταση και αφορά τη σχεδίαση δισδιάστατων οπτικών στοιχείων, τα οποία εφαρµόζονται στα προτεινόµενα τελικά προϊόντα. Τα προϊόντα αυτά, προτείνονται µε βάση τις ανάγκες που έχει το µουσείο και σύµφωνα µε τις σύγχρονες ελληνικές τάσεις στα µουσειακά καταστήµατα. Για τον σχεδιασµό των µουσειακών προϊόντων, λαµβάνονται υπόψη η ζωή και το έργο του Ν.Καζαντζάκη, αλλά και το τοπικό στίγµα του µουσείου, το οποίο παράλληλα συνοδεύεται από τη παγκόσµια φήµη του συγγραφέα. Σύµφωνα µε τα παραπάνω κριτήρια, γίνονται προτάσεις σχετικά µε τα µουσειακά προϊόντα, την σχεδίασή τους, τα υλικά τους και τις τεχνικές που θα χρησιµοποιηθούν για την υλοποίησή τους. Εν τέλει, ως τρόπος παραγωγής των προϊόντων και µέθοδος µεταφοράς των εικονικών στοιχείων στα αντικείµενα, προτείνεται η ψηφιακή εκτύπωση. Με την ένταξη των προϊόντων σε ένα ενιαίο αισθητικό

7

ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ - ΟΡΙΣΜΟΙ

MOΥΣΕΙΟ :

ΠΩΛΗΤΗΡΙΟ ΜΟΥΣΕΙΟΥ :

Μουσείο είναι ένα µόνιµο ίδρυµα, µη κερδοσκοπικό, στην υπηρεσία της κοινωνίας και της ανάπτυξής της, ανοιχτό προς το κοινό, και το οποίο αποκτά, συντηρεί, ερευνά, γνωστοποιεί και εκθέτει την υλική και άυλη κληρονοµιά της ανθρωπότητας και του περιβάλλοντός της, για τους σκοπούς της εκπαίδευσης, της µελέτης και της τέρψης.¹ Ξεκίνησε ως µία µετεξέλιξη ιδιωτικών συλλογών των ευγενών, οι οποίοι συγκέντρωναν αντικείµενα τέχνης, πολύτιµα αντικείµενα, αρχαία ευρήµατα, ή αξιοµνηµόνευτα περίεργα αντικείµενα για λόγους γοήτρου, ήδη από τον 15º - 16º αιώνα. Πρόκειται για ένα θεσµό της νεωτερικότητας, δηλαδή της Ευρώπης, όπως διαµορφώθηκε έπειτα από τη κατάρρευση του συστήµατος της φεουδαρχίας, ιδιαίτερα την εποχή του ∆ιαφωτισµού και της Βιοµηχανικής Επανάστασης, ενώ η πρώτη σηµασία της λέξης µουσείο αποδίδεται στο ‘ναό των Μουσών’.

Το πωλητήριο ενός µουσείου εντάσσεται στις σύγχρονες οικονοµικές λειτουργίες που υλοποιεί ένα µουσείο, αποτελεί ένα χώρο εµπορικής δραστηριότητας του µουσείου µε τους επισκέπτες του και τοποθετείται συνήθως εντός των κτηριακών ορίων του µουσείου, στον ευρύτερο χώρο της εισόδου. Στην Ελλάδα, το πρώτο µουσειακό κατάστηµα ιδρύεται το 1977, από το Μουσείο Μπενάκη.

ΜΟΥΣΕΙΟΛΟΓΙΑ :

Είναι µία εφαρµοσµένη επιστήµη, η οποία µελετά την ιστορία και τον ρόλο του µουσείου στη κοινωνία, τους ειδικούς τρόπους έρευνας και φυσικής συντήρησης των εκθεµάτων, της παρουσίασης τους και της µετάδοσης γνώσεων γι’ αυτά, της οργάνωσης και της λειτουργίας, της νέας ή µουσειακής αρχιτεκτονικής, των θέσεων που αποκτώνται και επιλέγονται, της τυπολογίας και της δεοντολογίας.² Επιστήµη, η οποία ασχολείται µε τη µελέτη των σκοπών και της οργάνωσης των µουσείων.

ΜΟΥΣΕΙΟΓΡΑΦΙΑ :

Ονοµάζεται το σύνολο των τεχνικών και πρακτικών, που εφαρµόζονται σε ένα µουσείο για την επίτευξη των σκοπών του και αποτελεί την εφαρµογή της µουσειολογίας στην συντήρηση, στην αποκατάσταση, στην ασφάλεια και στην έκθεση των συλλογών του µουσείου.

¹ Ορισµός από το ∆ιεθνές Συµβούλιο Μουσείων - ICOM, Καταστατικό [2007]. ² Ορισµός, όπως αποδόθηκε από τον Georges Henri Riviére.

ΧΡΗΣΤΗΣ :

Στη συγκεκριµένη εργασία, ως χρήστης αναφέρεται εκείνος που άµεσα κατέχει την εµπειρία των µουσειακών συλλογών και προγραµµάτων, διαµέσου της φυσικής επίσκεψης ή µέσω της συµµετοχής του σε προγράµµατα που έχουν οργανωθεί από ένα µουσείο ή από άλλο φορέα σε συνεργασία µε κάποιο µουσείο.

ΑΓΟΡΑΣΤΙΚΟ ΚΟΙΝΟ :

Το αγοραστικό κοινό είναι µία συγκεκριµένη οµάδα καταναλωτών - πελατών [target group], στην οποία κάθε εταιρία στοχεύει την παραγωγή της, τις υπηρεσίες της, τις προωθητικές της ενέργειες και κυρίως το εµπόρευµά της. Ένα πολύ καλά καθορισµένο αγοραστικό κοινό είναι το πρώτο στοιχείο µίας προωθητικής στρατηγικής.

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ :

Χαρακτηρίζεται από οποιαδήποτε δραστηριότητα, η οποία επιτρέπει στους επισκέπτες να έχουν την εµπειρία της ανακάλυψης τρόπων ζωής άλλων ανθρώπων, επιτρέποντάς τους να γνωρίσουν τα έθιµα, τις παραδόσεις, το φυσικό περιβάλλον και τις ιδέες τους και να έχουν πρόσβαση σε χώρους µε αρχιτεκτονικό, ιστορικό και αρχαιολογικό ενδιαφέρον ή άλλου τύπου πολιτιστική αξία.³ ³ Ορισµός που δίνει το ∆ιεθνές Συµβούλιο Μνηµείων και Χώρων - ICOMOS, [1999].

ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Το µουσείο αναπτύσσει την έννοια ενός µηχανισµού για τη συλλογή πραγµάτων συσχετιζόµενων µε κάθε τοµέα της τέχνης και της γνώσης. Με ή χωρίς στέγη, το µουσείο ως έννοια απαντάται ήδη στην προϊστορία, όταν οι πρώτοι άνθρωποι συλλέγουν αντικείµενα είτε της φύσης είτε προσωπικά, καθώς το «συλλέγειν» είναι ένα από τα πρωταρχικά ένστικτα του ανθρώπου, συγκερασµός του ζωώδους ενστίκτου της κυριαρχίας και της ανθρώπινης τάσης προς µάθηση. Οι πρώτες συλλογές της ιστορικής εποχής αναπτύσσονται κυρίως µέσα στους ναούς και στη συνέχεια στα ανάκτορα. Η λέξη ‘µουσείο’, ναός των Μουσών, απαντάται στα ελληνιστικά χρόνια, όταν οι ηγεµόνες προσαρτούν στην αυλή τους φιλοσοφικές σχολές οι οποίες στεγάζονται σε ιερά κτίσµατα αφιερωµένα στις προστάτιδες των τεχνών, τις Μούσες, τα οποία διακοσµούνται από έργα τέχνης. Το πρώτο οργανωµένο µουσείο που αναφέρεται είναι της Αλεξάνδρειας, το οποίο ίδρυσε ο Πτολεµαίος Α΄ ο Λάγος, τον 3° αι. π.Χ., χώρος µε σκοπό την εκπαίδευση, όπου δίδαξε ο Ευκλείδης και ο Αρχιµήδης, ενώ περιελάµβανε βιβλιοθήκη, αστεροσκοπείο, αµφιθέατρο και βοτανικό κήπο.¹ Συλλογές συνεχίζουν να δηµιουργούνται διεθνώς, χωρίς όµως να αποσκοπούν στη µετάδοση γνώσεων. Σε αυτό συµβάλλει ο Χριστιανισµός και οι αντιλήψεις του Μεσαίωνα [5ος - µέσα 15ου αιώνα], όπου σχεδόν όλες οι συλλεκτικές δραστηριότητες συγκεντρώνονται σε εκκλησιαστικούς χώρους και µονές. Με την Αναγέννηση, όµως, αυτές οι πρακτικές αλλάζουν, ο όρος µουσείο αρχίζει να χρησιµοποιείται ως µετεξέλιξη των ιδιωτικών συλλογών των ευγενών, οι οποίοι συγκέντρωναν αντικείµενα τέχνης, πολύτιµα αντικείµενα, αρχαία ευρήµατα ή αξιοµνηµόνευτα αντικείµενα, για λόγους γοήτρου, ενώ από τον 16° αιώνα, έχει ήδη αναπτυχθεί το ‘µουσειολογικό κύµα’, όπου οι πλούσιοι ιδιώτες [ηγεµόνες, αστοί, επιστήµονες, καλλιτέχνες] ανοίγουν προς το κοινό τις ‘αίθουσες θαυµάτων’, µε καλλιτεχνική θεµατολογία, και τις ‘αίθουσες περίεργων πραγµάτων’, µε εκθέµατα από τη φύση και την εθνογραφία. Στο απόγειο του ∆ιαφωτισµού και µε την εξάπλωση της Βιοµηχανικής Επανάστασης, η αστική τάξη κυριαρχεί και τα µουσεία αποτελούν πλέον κρατικά ιδρύµατα, συµβάλλοντας στη συνειδητοποίηση της ταυτότητας των Ευρωπαίων, αλλά και του εκάστοτε έθνους, στη διαφύλαξη της εθνικής πολιτισµικής κληρονοµιάς και στη προαγωγή της γνώσης. Πρόκειται για ένα θεσµό της νεωτερικότητας, δηλαδή της Ευρώπης, όπως διαµορφώθηκε µετά την κατάρρευση του κοινωνικο-οικονοµικο-πολιτικού συστήµατος της φεουδαρχίας.2 Το 1793, στο

10

ζενίθ της Γαλλικής Επανάστασης, το ανάκτορο του Λούβρου µετατρέπεται σε Μουσείο της Γαλλικής ∆ηµοκρατίας, εγκαθιδρύοντας µια αυξανόµενη εθνικοποίηση θησαυρών, οι οποίοι βασίζονταν σε βασιλικές συλλογές.3 Είναι η εποχή, όπου ο ροµαντισµός και ο εθνικισµός, ιδιαίτερα στη γερµανική τους εκδοχή, καλούν τους λαούς να αποκτήσουν αυτογνωσία, το οποίο επιτυγχάνεται µέσα από τη µελέτη της ιστορίας και του πολιτισµού τους, ως διακριτικό γνώρισµα διαφοροποίησης του ενός λαού από τον άλλο, το οποίο συντελεί ταυτόχρονα στην εθνική συνοχή. Το µουσείο, πλέον, αποτελεί κέντρο έρευνας, τεκµηρίωσης και συντήρησης της πολιτισµικής κληρονοµιάς των λαών. Παρόλ’ αυτά, το µουσείο είναι ένας χώρος, όπου µε το σύγχρονο ρόλο του θα πρέπει κανείς να ασκεί κριτική σκέψη. Το µουσείο, σύµφωνα µε τον ορισµό τον οποίο αποδίδει το ICOM [International Council of Museums/∆ιεθνές Συµβούλιο Μουσείων], είναι ένα µόνιµο ίδρυµα, µη κερδοσκοπικό, στην υπηρεσία της κοινωνίας και της ανάπτυξής της, ανοιχτό προς το κοινό, και το οποίο αποκτά, συντηρεί, ερευνά, γνωστοποιεί και εκθέτει την υλική και άυλη κληρονοµιά της ανθρωπότητας και του περιβάλλοντός της, για τους σκοπούς της εκπαίδευσης, της µελέτης και της τέρψης.4 Ο ορισµός αυτός θεωρείται ως ο πιο έγκυρος και ολοκληρωµένος, καθώς αναφέρει λειτουργίες του µουσείου, οι οποίες δεν γίνονται άµεσα αντιληπτές από τον επισκέπτη. Είναι σηµαντικό να διευκρινιστεί σε σχέση µε τα παραπάνω, ότι ο κανονισµός του ICOM ορίζει ως µουσεία, καταστάσεις που µε την παραδοσιακή έννοια δεν εµπίπτουν στον ορισµό του µουσείου, όπως ινστιτούτα συντήρησης, εκθεσιακούς χώρους, φυσικά τοπία, αρχαιολογικούς τόπους, εθνογραφικούς και ιστορικούς χώρους, εθνικούς δρυµούς, επιστηµονικά κέντρα και πλανητάρια, ιδρύµατα που εκθέτουν ζωντανά δείγµατα [βοτανικούς και ζωολογικούς κήπους, ενυδρεία κλπ].5 Έτσι, µουσείο δεν είναι µόνο ένας χώρος κλειστός αλλά ένας χώρος ανοιχτός ακόµα και ένα

1

Ορφανίδη Λάϊα, [2006] Εισαγωγή στη Μουσειολογία. Γκαζή και Νούσια, [2003] Μουσειολογία, Μέριµνα για τις Αρχαιότητες.

3 Τζιαφέρη Σεβαστή, [2005] Το σύγχρονο µουσείο στην ελληνική εκπαίδευση µέσα από το παράδειγµα των εκπαιδευτικών προγραµµάτων.

4 Καταστατικό (Statutes) ICOM, [2007] άρθρο 3, παράγραφος 1.

5 Καταστατικό ICOM, [2001] άρθρο 2, παράγραφος 1.

2

φυσικό περιβάλλον.6 Η AAM [American Association of Museums/Αµερικάνικη Ένωση Μουσείων] προσδιορίζει ως µουσείο ένα οργανωµένο, δηµόσιο ή ιδιωτικό ίδρυµα, µη κερδοσκοπικό, µε εκπαιδευτικό και κυρίως αισθητικό χαρακτήρα, ανοιχτό στο κοινό και επισκέψιµο σε µόνιµη βάση, ίδρυµα που έχει στην ιδιοκτησία του αντικείµενα ή ζωντανούς οργανισµούς, τα οποία εκθέτει µόνιµα, που διαθέτει εξειδικευµένο προσωπικό εργαζόµενο για την απόκτηση των αντικειµένων. Η MA [Museums Association of Great Britain/ Ένωση Μουσείων Μεγ.Βρετανίας] ορίζει το µουσείο ως ένα ίδρυµα που συλλέγει, καταγράφει, εκθέτει, αποθηκεύει και συντηρεί έργα τέχνης, προϊόντα της επιστήµης και του πολιτισµού, ώστε να είναι διαθέσιµα στο ευρύ κοινό και τους ερευνητές.7 Στον ορισµό της ΜΑ, εισάγεται η ιδανική εκδοχή του µουσείου ως πηγή γνώσης και επισηµαίνεται ο ρόλος του µουσείου στον εκδηµοκρατισµό της γνώσης για όλους. Αντίστοιχα, το Υπουργείο Πολιτισµού δίνει τον ορισµό των µουσείων, ο οποίος συνάδει µε εκείνον του ICOM, στην Εφηµερίδα της Κυβερνήσεως, ως η υπηρεσία ή οργανισµό µη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, µε ή χωρίς ίδια νοµική ππροσωπικότητα που αποκτά, δέχεται, φυλάσσει, συντηρεί, καταγράφει, τεκµηριώνει, ερευνά, ερµηνεύει και κυρίως εκθέτει και προβάλλει στο κοινό συλλογές αρχαιολογικών, καλλιτεχνικών, εθνολογικών ή άλλων υλικών µαρτυριών του ανθρώπου και του περιβάλλοντός του, µε σκοπό τη µελέτη, την εκπαίδευση και την ψυχαγωγία. Ως µουσεία µπορούν να θεωρηθούν επίσης υπηρεσίες ή οργανισµοί που έχουν παρεµφερείς σκοπούς και λειτουργίες, όπως τα µουσεία ανοιχτού χώρου. Ο νόµος διακρίνει µουσεία του δηµοσίου και σε µουσείο που ιδρύεται από ή ανήκει σε άλλο νοµικό πρόσωπο.8 Όπως διαφαίνεται, το µουσείο ως θεσµός πέρασε από διάφορα στάδια, το παραδοσιακό µουσείο πλέον έχει περάσει στο ‘καινοτόµο’ µουσείο, στο οποίο συνέβαλε η Νέα Μουσειολογία. Με βασικές λειτουργίες την έρευνα, απόκτηση, τεκµηρίωση, συντήρηση και έκθεση των µουσειακών αντικειµένων, οι δράσεις και οι λειτουργίες του καινοτόµου µουσείου επεκτείνονται, καθώς δεν στηρίζονται αποκλειστικά σε υλικά εκθέµατα. Αντίθετα, προάγουν άυλα εκθέµατα, λόγου χάρη οπτικές και ηχητικές πληροφορίες, ψηφιακές ανακατασκευές αντικειµένων ή κτηρίων, διαδραστικές εφαρµογές διδακτικού και ψυχαγωγικού χαρακτήρα. Αντίστοιχα, η επικοινωνιακή διασύνδεση του µουσείου µε τους πολίτες, προβάλλεται παραδοσιακά µε χάρτες και ενηµερωτικά φυλλάδια, αλλά κυρίως ψηφιακά, µε τα νέα µέσα κοινωνικής δικτύωσης και µε εξειδικευµένες εφαρµογές νέων τεχνολογιών, όπως µε προβολή βίντεο και στοχευµένη βιντεοπροβολή [video mapping], οθόνες αφής, διαδραστικές

[

‘ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟΠΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ’ Georgés Henri Riviere

]

πλατφόρµες και εικονική περιήγηση στους εκθεσιακούς χώρους του µουσείου. Επίσης, τα µουσεία στη σηµερινή εποχή, σε µία προσπάθεια δικτύωσης µε την κοινωνία, διοργανώνουν πολιτιστικές διαδροµές σε χώρους και µνηµεία, εκπαιδευτικά σεµινάρια, µουσικές βραδιές, παρουσιάσεις βιβλίων και εν γένει εκδηλώσεις πολιτιστικού χαρακτήρα. Οι σύγχρονες µουσειακές τάσεις δίνουν βαρύτητα στην εκπαιδευτική λειτουργία, στην επικοινωνιακή και στην οικονοµική. Ο προσανατολισµός στην οικονοµική λειτουργία του µουσείου, αποτελεί αναγκαιότητα των µουσείων, καθώς οι κρατικές χρηµατοδοτήσεις δεν αποδίδουν την απαραίτητη βιωσιµότητα στα µουσεία, και συνεπώς τα µουσεία τείνουν να είναι αυτοχρηµατοδοτούµενα. Για τον λόγο αυτό, τα µουσεία συνήθως καλούν τοπικούς φορείς και χορηγούς να συνδράµουν οικονοµικά, και κυρίως επικεντρώνονται στη λειτουργία του µουσειακού καταστήµατος, αλλά και του ηλεκτρονικού καταστήµατος [e-shop]. Η συγκεκριµένη λειτουργία συµβάλλει ζωτικά στην οικονοµική κάλυψη των εξόδων του µουσείου, τριπλασιάζοντας τα έσοδά του και αποδίδοντας αυτονοµία στη λειτουργία του. Το µουσειακό υλικό περιγράφεται ως αντικείµενο, πράγµα, τεχνούργηµα, δείγµα, αγαθό ή ως υλικός πολιτισµός. Αυτή τη πολιτισµική αξία, καλούνται τα µουσεία να επικοινωνήσουν ανοιχτά µε το κοινό, να µεταλαµπαδεύσουν την ιστορική γνώση και να εκπαιδεύσουν µε τη κριτική σκέψη. Για να υλοποιήσουν αυτούς τους σκοπούς, τα σύγχρονα µουσεία διοργανώνουν εκπαιδευτικά προγράµµατα, είτε για ενήλικες είτε για παιδιά, µε ψηφιακό προσανατολισµό και διαδραστικότητα, µουσικές εκδηλώσεις, καλλιτεχνικά γεγονότα, στηρίζουν τη κοινωνία και τις

6 Τζιαφέρη

Σεβαστή, [2005] Το σύγχρονο µουσείο στην ελληνική εκπαίδευση µέσα από το παράδειγµα των εκπαιδευτικών προγραµµάτων.

7 Γκαζή και Νούσια, [2003] Μουσειολογία, Μέριµνα για τις Αρχαιότητες.

8 Από τις διατάξεις του άρθρου 45 του Ν. 3028/02.

11

‘ΤΑ ΜΟΥΣΕΙΑ ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ ΕΤΕΡΟΤΟΠΙΕΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΠΟΥ ΣΥΣΣΩΡΕΥΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΑΠΕΙΡΟ’ Michel Foucault

ευαίσθητες οµάδες της, αναδεικνύουν τη δηµιουργικότητα των νέων, και διαδικτυακά µπορούν να απευθυνθούν στο παγκόσµιο κοινό. Συνεπώς, ο µουσειακός χώρος µετατρέπεται σε πολυχώρο, µε πολιτισµική δράση και προσφορά πολιτισµικού θεάµατος, όπου τα µουσεία καλούνται να υιοθετήσουν τη πολιτική της πρόκλησης και προσέλκυσης του περίεργου κοινού. Όλη αυτή η κινητικότητα των µουσείων παρατηρείται τόσο στον ελλαδικό χώρο, όσο και σε διεθνές επίπεδο, δηµιουργώντας µία τάση στην εποχή µας και µε το κοινό να ανταποκρίνεται θερµά σε αυτές τις δράσεις. Με αυτό το τρόπο, εξελίσσεται και ο πολιτιστικός τουρισµός, ο οποίος διαφαίνεται ως ισχυρό σηµείο της σύγχρονης τουριστικής ανάπτυξης. Έτσι, το µουσείο λειτουργεί ως οικονοµικός παράγοντας και πόλος τουριστικής έλξης, σε τοπικό επίπεδο, εθνικό, αλλά και σε διεθνή. Με αυτή τη λογική, παρατηρούµε να ιδρύονται εξειδικευµένα µουσεία, µε ιδιωτικές πρωτοβουλίες, τα οποία λειτουργούν ως κέντρα αναφοράς και προσελκύουν στοχευµένο κοινό, και ξεπερνούν τα στερεότυπα αρχαιολογικού, λαογραφικού ή µουσείου µοντέρνας τέχνης. Επιπροσθέτως, στο πλαίσιο του οικονοµικού χαρακτήρα ενός µουσείου εντάσσεται η λειτουργία πωλητηρίων και καφετέριας εντός του µουσειακού χώρου, και η διοργάνωση εκπαιδευτικών σεµιναρίων και µουσειοπαιδαγωγικών προγραµµάτων. Αυτές οι ενέργειες στοχεύουν στη µακροπρόθεσµη απόκτηση επισκεπτών, επιτυγχάνουν τη βιωσιµότητα του µουσείου, αλλά παράλληλα αποτελούν και φορέα τουριστικής ανάπτυξης. Το µουσειακό κατάστηµα ασχολείται µε τη πώληση αντικειµένων και αναµνηστικών, που έχουν οριστεί σε συνεργασία του µουσείου µε σχεδιαστές, ώστε να προβάλλουν την εκάστοτε εµπορική πολιτική τους συνδυασµένη µε τη µουσειακή ταυτότητα. Οι ιδιαιτερότητες αυτές των δράσεων ενός µουσείου, τείνουν στην ανάπτυξη πολιτισµικής τουριστικής ανάµνησης, προσφέρουν πολιτιστική εµπειρία, περιήγηση στη φυσική, καλλιτεχνική και πνευµατική κληρονοµιά µιας περιοχής.

12

Ο πολιτιστικός τουρισµός αποτελεί µία σύγχρονη έκφανση του τουρισµού, αλλά προϋπήρχε σε πρώιµη µορφή πολιτιστικών ταξιδιών, µε τους περιηγητές να αναζητούν γνώση, εµπειρία, εξερεύνηση άλλων πολιτισµών και εύρεση προσωπικής κοσµοθεωρίας και να πραγµατοποιούν ταξίδια σε τόπους µε αρχαιολογικό, ιστορικό, λαογραφικό, πνευµατικό, γαστρονοµικό ακόµα και θρησκευτικό ενδιαφέρον, σε άγνωστα µέρη µε διαφορετικό πολιτισµό και εθνολογικές ιδιοµορφίες. Ο πολιτιστικός τουρισµός χαρακτηρίζεται από οποιαδήποτε δραστηριότητα, η οποία επιτρέπει στους επισκέπτες να έχουν την εµπειρία της ανακάλυψης τρόπων ζωής άλλων ανθρώπων, επιτρέποντάς τους να γνωρίσουν τα έθιµα, τις παραδόσεις, το φυσικό περιβάλλον και τις ιδέες τους και να έχουν πρόσβαση σε χώρους µε αρχιτεκτονικό, ιστορικό και αρχαιολογικό ενδιαφέρον ή άλλου τύπου πολιτιστική αξία.9 Πιο συγκεκριµένα, το ICOMOS [International Council on Monuments and Sites/∆ιεθνές Συµβούλιο Μνηµείων και Χώρων] προσδιορίζει ότι ο πολιτιστικός τουρισµός είναι κατ’ ουσίαν η µορφή τουρισµού που εστιάζει στην κουλτούρα, και στα πολιτισµικά περιβάλλοντα συµπεριλαµβανοµένων των τοπίων του προορισµού, στις αξίες και στο τρόπο ζωής, στην κληρονοµιά, στις οπτικές και παραστατικές τέχνες, στις βιοµηχανίες, στις παραδόσεις και στις δραστηριότητες αναψυχής του τοπικού πληθυσµού ή της κοινότητας φιλοξενίας. Μπορεί να περιλαµβάνει συµµετοχή σε πολιτιστικές εκδηλώσεις, επισκέψεις σε µουσεία και χώρους πολιτιστικής κληρονοµιάς και την ανάµειξη µε τους ντόπιους. ∆εν πρέπει να θεωρηθεί ως µία προσδιορίσιµη θέση µέσα στο ευρύ φάσµα των τουριστικών δραστηριοτήτων, αλλά περιλαµβάνει όλες τις εµπειρίες που απορροφώνται από τον επισκέπτη σε ένα µέρος που είναι πέρα από το δικό του περιβάλλον διαβίωσης.10 Ο εναλλακτικός αυτός τουρισµός σηµατοδοτεί µία νέα περίοδο τουριστικής ανάπτυξης και τουριστικής πολιτικής για τον ευρωπαϊκό και ελληνικό χώρο, ενώ σε παγκόσµιο επίπεδο παρατηρείται η ένταξή του σε πακέτα της τουριστικής βιοµηχανίας. Ο πρώιµος εναλλακτικός τουρισµός ξεκίνησε στην Ελλάδα, στο τέλος της δεκαετίας του 1980, µε τους ταξιδιώτες να υπερβαίνουν την απόλαυση του παραδοσιακού µεσογειακού προτύπου. Στα πλαίσια αυτού του

9 Καταστατικό

ICOM. που δίνει το ICOMOS International Cultural Tourism Charter, [1999] Principles and Guidelines for Managing Tourism at Places of Culture and Heritage Significance.

10 Ορισµός

είδους τουρισµού εντάσσεται ο αγροτουρισµός, ο οικοτουρισµός, ο θρησκευτικός τουρισµός, ο ορειβατικός και περιπατικός τουρισµός [τουρισµός υπαίθρου], ο συνεδριακός τουρισµός, ο εκπαιδευτικός, ο αθλητικός, ο χειµερινός τουρισµός, ο καταδυτικός αλλά και ο ιαµατικός τουρισµός [τουρισµός υγείας]. Ο πολιτιστικός τουρισµός µπορεί να αποτελέσει µια αειφόρο εναλλακτική πρόταση προσέγγισης στον τουρισµό, της οποίας το κύριο χαρακτηριστικό είναι ότι προσελκύει τουρίστες µε ειδικά ενδιαφέροντα, όπως: 1. την αναζήτηση της αυθεντικότητας και επαφής µε τη φύση 2. την άρνηση των απρόσωπων τουριστικών πακέτων 3. την αποφυγή κοσµικότητας. Ένας ορισµός του πολιτιστικού τουρισµού που προτάθηκε το 1986 από τους McIntosh και Goeldner, αφορά κάθε ταξίδι που πραγµατοποιείται µε στόχο να γνωρίσουµε τον πολιτισµό, την ιστορία, την τοπική κουλτούρα και κληρονοµιά του τόπου ενδιαφέροντος, τον παλαιό και σύγχρονο τρόπο ζωής. Στα σηµεία ενδιαφέροντος περιλαµβάνονται αρχαιολογικοί χώροι και µνηµεία, περιοχές µε ιδιαίτερη αρχιτεκτονική, περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, παραστάσεις και φεστιβάλ, τοπικά ήθη, τέχνες και παραδόσεις [χοροί, ενδυµασίες, µουσική, τελετουργικά κ.α.], περιοχές θρησκευτικού ενδιαφέροντος και άλλα.11 Ο πολιτιστικός τουρισµός, τα τελευταία χρόνια, παρουσιάζει αυξητικές τάσεις, εξαιτίας της µερικής αλλαγής του προφίλ των τουριστών, οι οποίοι είναι καλλιεργηµένοι, µε νέες ανάγκες και υψηλές απαιτήσεις για το τουριστικό και πολιτιστικό προϊόν, λόγω της παγκοσµιοποίησης και της διευκόλυνσης των µετακινήσεων. Ο WTO [World Tourism Organization/Παγκόσµιος Οργανισµός Τουρισµού] θεωρεί ότι ο πολιτιστικός τουρισµός είναι το ταξίδι που γίνεται µε κίνητρο βασικά πολιτιστικό, περιλαµβάνοντας εκπαιδευτικές περιηγήσεις, θεατρικές παραστάσεις, φεστιβάλ, προσκυνήµατα, επισκέψεις σε αρχαιολογικούς χώρους, µνηµεία και µουσεία, καθώς και τη µελέτη του φυσικού περιβάλλοντος, του λαϊκού πολιτισµού και της τέχνης. Το προφίλ των πολιτιστικών τουριστών, σε σχέση µε των τουριστών µαζικού τουρισµού, διαφαίνεται να έχει τα εξής χαρακτηριστικά : 1. ηλικία 45 έως 65 χρονών 2. στη πλειονότητα του γυναικείο φύλο 3. µετα-δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης.

11 McIntosh

Οι τουρίστες αυτοί είναι συνήθως µέσης και τρίτης ηλικίας, ίσως υψηλού οικονοµικού επιπέδου και κυρίως υψηλού µορφωτικού επιπέδου. Είναι άνθρωποι που ενδιαφέρονται για τον πολιτισµό, την ιστορία, τα ήθη και τα έθιµα άλλων λαών, τα γράµµατα, τις τέχνες και τις λαϊκές παραδόσεις. Το ενδιαφέρον τους αυτό δεν δηµιουργείται από τις τουριστικές τους εµπειρίες, αλλά προϋπάρχει. Έχουν διαβάσει για την πολιτιστική ταυτότητα και τα πολιτιστικά δρώµενα του τουριστικού τους προορισµού και µε τα τουριστικά ταξίδια επιβεβαιώνουν τις γνώσεις τους, κατέχοντας ήδη υψηλό επίπεδο πολιτιστικής ενηµέρωσης. Συγκεκριµένα η τουριστικοπολιτιστική δραστηριότητα εκδηλώνεται µε: -Επισκέψεις σε µουσεία, αρχαιολογικούς χώρους, ιστορικά µνηµεία, πινακοθήκες, βιβλιοθήκες, αίθουσες τέχνης, παραδοσιακούς οικισµούς, µοναστήρια, αξιοθαύµαστες φυσικές περιοχές, κτήρια ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής, ιδρύµατα, και άλλα.

-Παρακολουθήσεις συναυλιών, θεατρικών παραστάσεων, επιδείξεων, παραδοσιακών χορών και τραγουδιών, αναπαραστάσεων ιστορικών γεγονότων και τοπικών εθίµων, παραγωγής τοπικών προϊόντων, και άλλα.

-Συµµετοχή σε πολιτιστικές εκδηλώσεις όπως πανηγύρια, φεστιβάλ, κοινωνικές και πνευµατικές δραστηριότητες, εκδροµές, µαθήµατα που αναφέρονται στον πολιτισµό, ανασκαφές, χορούς, και άλλα. Για τον λόγο αυτό, ο πολιτιστικός τουρισµός ενέχει την έννοια του ‘µορφωτικού’ τουρισµού. Επίσης, οι έννοιες της πολιτισµικής κληρονοµιάς λειτουργούν ως συστατικά στοιχεία των τουριστικών προϊόντων, θέση την οποία οικειοποιούνται και τα µουσειακά καταστήµατα στη σχεδίαση των προϊόντων τους. Κατά συνέπεια, ο πολιτιστικός τουρισµός είναι άρρηκτα συνδεδεµένος µε την ανάπτυξη των µουσείων και την επίσκεψη σε αυτά, τα οποία λειτουργούν ως πόλος έλξης για τους περιηγητές σε όλο τον κόσµο.

‘ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΟΥ ΛΑΟΥ ΟΦΕΙΛΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΤΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΑΠΟ ΕΝΑ ΟΙΚΗΜΑ ΓΕΜΑΤΟ ΜΕ ΕΙ∆Η ΣΕ ΓΥΑΛΙΝΕΣ ΠΡΟΘΗΚΕΣ’ George Brown Goode

& Goeldner, [1986] Tourism: Principles, Practices and Philosophies.

13

ΤΟ ΠΩΛΗΤΗΡΙΟ ΕΝΟΣ ΜΟΥΣΕΙΟΥ Το πωλητήριο ενός µουσείου αποτελεί σίγουρα αναπόσπαστο κοµµάτι σε κάθε περιήγηση ενός µουσείου. Εκεί, ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να βρει µοναδικά προϊόντα, εµπνευσµένα και κατασκευασµένα από τις συλλογές του εκάστοτε µουσείου. Υψηλής ποιότητας αντικείµενα, ακριβή αντίγραφα αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, κατάλογοι εκθέσεων και εκδόσεις, καλλιτεχνικές δηµιουργίες µε ένα ευρύ φάσµα εφαρµογών, το οποίο περιλαµβάνει εικόνες έως οικιακό εξοπλισµό, κοσµήµατα, αρχειακό υλικό, οικολογική γραφική και χαρτική ύλη, προϊόντα που αναπαράγουν µουσειακά εκθέµατα καθιστώντας τα ευρέως προσιτά, παιδικά παιχνίδια, εφαρµογές εκπαιδευτικού περιεχοµένου, αλλά και τοπικά προϊόντα παραδοσιακών τεχνικών διαµορφώνουν τα κυριότερα µουσειακά προϊόντα.

διακοσµητικά αντικείµενα, καθηµερινά είδη µικρής ή µεγάλης αξίας, είναι µερικά προϊόντα τα οποία επιλέγονται για τη ‘θύµηση’ της ταξιδιωτικής µετάβασης.

Παρόλα αυτά, για τους ταξιδιώτες, τόσο του εξωτερικού όσο και του εσωτερικού, τα προϊόντα ενός µουσειακού καταστήµατος, συχνά αποτελούν αναµνηστικά αγαθά του τόπου τον οποίο επισκέφθηκαν και των συναισθηµάτων που τους δηµιουργήθηκαν. Με αυτή τη καθοδήγηση, οι τουρίστες - επισκέπτες επιλέγουν να αγοράσουν δώρα και ενθύµια για συγγενείς και φίλους, και κυρίως προσωπικά είδη, που θα σηµατοδοτούν εκείνο το ταξίδι. Μπλούζες, σηµειωµατάρια, κάρτες και αφίσες, πίνακες, κούπες,

Στα µουσειακά καταστήµατα µπορεί να βρει κανείς προϊόντα, τα οποία δεν υπάρχουν στην ευρεία αγορά, εξειδικευµένες εκδόσεις, ακαδηµαϊκά βιβλία, µοναδικά αντικείµενα και κοσµήµατα, τα οποία αναλόγως µε τη πολιτική του εκάστοτε µουσείου σχεδιάζονται και κατασκευάζονται κατ’ αποκλειστικότητα για το µουσείο και τις συλλογές του. Η µοναδικότητα των µουσειακών αγαθών λειτουργεί ως κίνητρο αγοράς δώρων και προσωπικών ειδών, αλλά αποτελούν επίσης και σύγχρονες επιλογές επιχειρηµατικών δώρων.

1870 Ίδρυση ΜΕΤ, στη Νέα Υόρκη.

14

1871 Ξεκινάει η αναπαραγωγή 10 µουσειακών έργων, µέσω χαρακτικών σχεδίων, και προωθούνται σε ευρωπαϊκά µουσεία.

Επιπρόσθετα, κάθε επισκέπτης µε την αγορά µουσειακών προϊόντων στηρίζει σηµαντικά τη λειτουργία και τον θεσµό του µουσείου, καθώς το πωλητήριο συµβάλλει µέγιστα στην οικονοµική χρηµατοδότηση του. Εξάλλου, ένα µουσειακό κατάστηµα αποτελεί σηµαντική πηγή εσόδων, µεγαλύτερη της είσπραξης εισιτηρίων. Συνεπώς, καθίσταται µείζονος σηµασίας και χρήζει υψηλής ποιότητας σχεδιασµού και παραγωγής των προϊόντων, µε επαγγελµατικό χαρακτήρα στο πλαίσιο των διεθνών τάσεων, καθώς αντιπροσωπεύει την ταυτότητα του µουσείου, το οποίο δέχεται επισκέπτες από όλο τον κόσµο.

1874 Το ΜΕΤ προωθεί φωτογραφικά αντίγραφα από τις συλλογές του.

19ος αιώνας Πρώτες δηµιουργίες τρισδιάστατων αντικειµένων προς πώληση.

Η ιστορία του καταστήµατος σε ένα χώρο µουσείου, ξεκινάει ως ιδέα το 1871, όπου υλοποιείται για πρώτη φορά η αναπαραγωγή έργων-εκθεµάτων του µουσείου, από το Metropolitan Museum of Art [MET], στη Νέα Υόρκη. Μόλις ένα χρόνο µετά την ίδρυσή του, το µουσείο παρήγγειλε σκίτσα των εκθεµάτων του, αναθέτοντας στον Jules Jacquemart την δηµιουργία χαρακτικών από δέκα παλιούς κλασικούς πίνακες, τους οποίους είχε αποκτήσει το µουσείο, ένα χρόνο νωρίτερα. Στη προσπάθεια του ΜΕΤ να επιστήσει τη προσοχή του κοινού στη απόκτηση αναπαραχθέντων έργων από τις συλλογές του µουσείου, προώθησε τα συγκεκριµένα έργα στα πιο σηµαντικά ευρωπαϊκά µουσεία. Με αυτό το τρόπο, ολοκληρώθηκε η πώληση τους στην Ευρώπη. Η µετέπειτα πρωτοποριακή εµπορική στρατηγική, την οποία υιοθέτησε το Metropolitan Museum of Art από το 1874, επικεντρώθηκε στον τοµέα της φωτογραφίας, έχοντας πλέον τη γνώση των δυνατοτήτων της. Τον Νοέµβριο του 1874, σε συνεργασία µε τον Gotthelf W.Pach, επαγγελµατία φωτογράφο της Νέας Υόρκης, επαναπαρουσιάστηκαν εκθέµατα του µουσείου µέσω φωτογραφιών και τις οποίες προώθησαν µε δηµοσιεύσεις. Στη συνέχεια του 19ου αιώνα, το ΜΕΤ καινοτόµησε, προσανατολίζοντας πλέον την εµπορική του δραστηριότητα στη δηµιουργία τρισδιάστατων έργων, που αναπαρήγαγαν εκθέµατα του µουσείου και µε αυτό

1930 Εγκαίνια του Μουσείου Μπενάκη, στην Αθήνα.

τον τρόπο το µουσείο κατάφερε να αυξήσει σηµαντικά τα έσοδά του, αλλά και να προωθήσει την τέχνη σε ένα ευρύτερο κοινό. Αντίστοιχη περίπτωση στην Ελλάδα, αποτελεί το Μουσείο Μπενάκη, µε έτος ίδρυσης το 1930. Το µουσείο ξεκινάει τη λειτουργία του, επεκτείνοντας συνεχώς τους χώρους του, όπου το 1977 γίνονται τα εγκαίνια του πρώτου µουσειακού καταστήµατος στον ελλαδικό χώρο, επί της οδού Κούµπαρη 1 στο Κεντρικό Κτήριο του Μουσείου Μπενάκη. Στόχος ήταν η διάδοση µουσειακών αντικειµένων, διαµέσου της αναπαραγωγής τους, αλλά και η διατήρηση των παραδοσιακών τεχνικών που τείνουν να εξαλειφθούν, λόγου χάρη η τεχνοτροπία της βυζαντινής αγιογραφίας. Το Μουσείο Μπενάκη διαθέτει, πλέον, οχτώ κτήρια και αντίστοιχα τέσσερα καταστήµατα, τα οποία συµβάλλουν σηµαντικά στο προϋπολογισµό του, καθώς είναι από τα πιο κερδοφόρα στην Ελλάδα. Στηρίζοντας κυρίως εγχώριους καλλιτέχνες, σχεδιαστές, κατασκευαστές, τοπικά εργαστήρια παραδοσιακών τεχνικών, προσφέροντας εργασία σε φυλακισµένες γυναίκες, το πωλητήριο του Μουσείου Μπενάκη, µε στόχο την υψηλή ποιότητα και το µοναδικό σχεδιασµό, καινοτοµεί και παραµένει στα κορυφαία ελληνικά µουσειακά καταστήµατα, έχοντας αποκτήσει παγκόσµια εµβέλεια από την εικαστική εµπορική δραστηριότητα.

1977 Έναρξη λειτουργίας Πωλητηρίου του Μουσείου Μπενάκη, το πρώτο µουσειακό κατάστηµα στον ελλαδικό χώρο.

15

[ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ] ΜΟΥΣΕΙΟ ΝΙΚΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ, ΜΥΡΤΙΑ ΚΡΗΤΗΣ

Ως μελέτη περίπτωσης επιλέχθηκε το Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη [ΜΝΚ], λόγω της ανεπαρκούς ποσότητας αντικειμένων στο μουσειακό κατάστημα του ΜΝΚ και παράλληλα της αναγκαιότητας για σχεδίαση νέων προϊόντων προς πώληση. Το συγκεκριμένο μουσείο είναι συνεχώς εξελισσόμενο, τόσο κτηριακά όσο και κοινωνικά, αναπτύσσοντας δράσεις, όπως εκδηλώσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, ομιλίες, διαδραστικά παιχνίδια για μαθητές κ.α. Το ΜΝΚ αποτελεί ένα μουσείο παγκόσμιας φήμης και αναδεικνύει το τοπικό στίγμα του. Η ένταξη περαιτέρω μουσειακών προϊόντων στο πωλητήριο του μουσείου, καθώς και στο ηλεκτρονικό του κατάστημα, κρίνεται απαραίτητη ώστε να γίνει βιώσιμη η λειτουργία του ΜΝΚ με ένα σταθερό μέσο χρηματοδότησης, αλλά και να καταφέρει να ακολουθήσει τις σύγχρονες μουσειακές τάσεις.

[1.1] Η ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ Ο Νίκος Καζαντζάκης ήταν Έλληνας συγγραφέας, γεννηµένος στις 18 Φεβρουαρίου 1883 στο Ηράκλειο Κρήτης, εποχή κατά την οποία το νησί αποτελούσε ακόµα µέρος της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, και έζησε έως στις 26 Οκτωβρίου 1957, όπου απεβίωσε στο Φράιµπουργκ της Γερµανίας, σε ηλικία 74 ετών. ∆ιακρίνεται ως ένας από τους πιο σηµαντικούς σύγχρονους Έλληνες λογοτέχνες και έχει αναγνωριστεί σε διεθνές επίπεδο, ενώ το έργο του έχει δεχθεί πληθώρα µεταφράσεων παγκοσµίως. Το συγγραφικό έργο του Ν.Καζαντζάκη εµπεριέχει ποίηση, θέατρο, κινηµατογραφικά σενάρια, δοκίµια, ιστορία, µυθιστορήµατα, ταξιδιωτικά, δηµοσιογραφία, αρθρογραφία, σχολικά βιβλία, αλλά και αλληλογραφία, καθώς και ένα ιδιαίτερο εύρος µεταφράσεων, που περιλαµβάνει από φιλοσοφικά και επιστηµονικά βιβλία της εποχής µέχρι παιδικά βιβλία, από Αρχαία Ελληνικά και από Καθαρεύουσα στη ∆ηµοτική γλώσσα. Η ευρεία αναγνώρισή του επήλθε, εκτός από το λογοτεχνικό του φάσµα, και από τις κινηµατογραφικές αποδόσεις των έργων του. Αρχικά, το 1957 γυρίστηκε η ταινία ‘Εκείνος που έπρεπε να πεθάνει’, σκηνοθετηµένη από τον Ζυλ Ντασέν (Jules Dassin) βασισµένη στο µυθιστόρηµα του Ν.Καζαντζάκη ‘Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται’, ενώ το 1964 σκηνοθετείται από τον Μιχάλη Κακογιάννη η ταινία ‘Αλέξης Ζορµπάς’, αποσπώντας διεθνείς κριτικές και παγκόσµια αναγνώριση.‘Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται’ προβάλλεται την περίοδο 1975-1976, από την ΕΡΤ, σαν τηλεοπτική σειρά σε σκηνοθεσία Βασίλη Γεωργιάδη. Το 1988, ο Μάρτιν Σκορσέζε (Martin Scorsese) σκηνοθετεί την ταινία ‘Ο Τελευταίος Πειρασµός’, η οποία προκάλεσε έντονες αντιδράσεις, από θρησκευόµενους πολίτες και τις εισαγγελικές αρχές. Τα πιο αναγνωρισµένα µυθιστορήµατά του θεωρούνται ‘Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορµπά’, ‘Ο Καπετάν Μιχάλης’, ‘Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται’, ‘Ο Τελευταίος Πειρασµός’ και ‘Αναφορά στον Γκρέκο’, ενώ ακολουθεί πλήθος σηµαντικών έργων όπως ‘Ασκητική’, ‘Οδύσσεια’, ‘Οι Αδερφοφάδες’, ‘Ο Φτωχούλης του Θεού’, ‘Τόντα Ράµπα’ και ‘Τερτσίνες’. Οι µεταφράσεις του περιλαµβάνουν έργα των Νίτσε, Πλάτωνα, Μπερξόν, ∆αρβίνου, ∆άντη, Γκαίτε, Γιοχάνες, Οµήρου, Μακιαβέλι, Τζέιµς, Ιούλιου Βερν, Κάρολου Ντίκενς και τα ταξιδογραφήµατά του φέρουν τις εντυπώσεις του από τις µεταβάσεις του Καζαντζάκη σε Άγιο Όρος, Ιταλία, Αίγυπτο, Σινά, Ρωσία, Ισπανία, Ιαπωνία, Κίνα, Αγγλία, Ιερουσαλήµ, Κύπρο,

18

Πελοπόννησο, Κρήτη. Ιδιαίτερη συλλογή αποτελούν οι επιστολές συγγραφέα, λόγου χάρη τα 400 γράµµατα στον Παντελή Πρεβελάκη, καθώς το αρχείο της αλληλογραφίας του επεκτείνεται από συγγενείς και φίλους σε σηµαντικούς στοχαστές και επιστήµονες της εποχής. Παρά τις αντιδράσεις και τις διώξεις της Εκκλησίας, ο Νίκος Καζαντζάκης ήταν, και παραµένει, ένας από τους πιο σεβαστούς στον ελληνικό λαό και από τους πλέον καταξιωµένους στο εξωτερικό συγγραφείς. Για τον λόγο αυτό, έχει τιµηθεί µε το ‘Παγκόσµιο Βραβείο Ειρήνης’, στη Βιέννη το 1956, µε το ‘Κρατικό Βραβείο Θεάτρου’, στην Αθήνα επίσης το 1956, καθώς την ίδια χρονολογία είχε προταθεί και για το Βραβείο Νόµπελ. Μεγαλωµένος στο Ηράκλειο, κατά την τελευταία κρητική επανάσταση η οικογένειά του εγκαταστάθηκε για δύο χρόνια στη Νάξο, όπου ο συγγραφέας φοίτησε στη Γαλλική Εµπορική Σχολή του Τιµίου Σταυρού, την οποία διοικούσαν φραγκισκανοί µοναχοί, ήρθε σε επαφή µε την ευρωπαϊκή παιδεία και λογοτεχνία, τον δυτικό πολιτισµό και διδάχθηκε την γαλλική και ιταλική γλώσσα, σηµειώνοντας εντυπωσιακή πρόοδο. Το 1902, ο συγγραφέας θα ξεκινήσει τις σπουδές του στη Νοµική Σχολή του Πανεπιστηµίου Αθηνών. Ο Ν.Καζαντζάκης πρωτοεµφανίζεται στα νεοελληνικά γράµµατα το 1906, µε το µυθιστόρηµά του ‘Όφις και Κρίνο’, µε το ψευδώνυµο Κάρµα Νιρβαµή, ενώ την ίδια χρονιά δηµοσιεύει το δοκίµιο ‘Η Αρρώστια του Αιώνος’ και έπειτα το θεατρικό έργο ‘Ξηµερώνει’. Συνεχίζει µε θεατρικά έργα, ενώ γράφει ένα δεύτερο µυθιστόρηµα, τις ‘Σπασµένες Ψυχές’. Ακολουθούν ακόµη δύο θεατρικά, παράλληλα αρθρογραφεί σε εφηµερίδες και δηµοσιεύει λογοτεχνικά κείµενα, κυρίως στα περιοδικά ‘Παναθήναια’ και ‘Πινακοθήκη’, µε τα ψευδώνυµα Ακρίτας, Κάρµα Νιρβαµή, Πέτρος Ψηλορείτης, και ως Lacrima Rerum (∆άκρυα Πραγµάτων) δηµοσιεύει στο περιοδικό ‘Νεότης’ µεταφράσεις του πάνω σε κείµενα του Ρενάν, Ζαν Πολ, ∆άντη και Ανρί Μισέλ.1 Τα περισσότερα κείµενά του είναι σύντοµα και θεµατοποιούν τον έρωτα, το θάνατο και την οµορφιά µε τους όρους του Αισθητισµού. Ο συγγραφέας, το 1907, µετοικεί στο Παρίσι για να ξεκινήσει τις µεταπτυχιακές σπουδές του στο Collége de France, όπου θα επηρεαστεί έντονα από τις διαλέξεις του Ανρί Μπερξόν (Henri-Louis Bergson). Επίσης, έρχεται σε επαφή µε το έργο του Φρίντριχ Νίτσε (Friedrich Wilhelm Nietzsche), διακρίνει το

ΣΥΝΟΠΤΙΚΟ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ Ν.ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ [1883-1957] [1883] Γεννιέται στο Ηράκλειο στις 18 Φεβρουαρίου 1883.

[1902 - 1906] Σπουδάζει νοµικά στο Πανεπιστήµιο Αθηνών.

[1907 - 1909] Σπουδάζει στο Παρίσι, όπου επηρεάζεται από τη διδασκαλία του Henri Bergson.

[1914] Γνωρίζεται µε τον Άγγελο Σικελιανό και ταξιδεύουν µαζί στο Άγιον Όρος και σε άλλα µέρη της Ελλάδας.

[1918 - 1919] Ταξιδεύει στην Ελβετία και στη Ρωσία ως ανώτατος κρατικός υπάλληλος για τον επαναπατρισµό των Ελλήνων του Καυκάσου.

[1922] Μένει στη Βιέννη και για περισσότερο καιρό στο Βερολίνο.

[1924] Επιστρέφει στην Ελλάδα και στην Κρήτη.

[1925 - 1929] Επιχειρεί τρία ταξίδια στη Ρωσία.

[1932 - 1933] Πολύµηνο ταξίδι στην Ισπανία.

[1935] Ταξίδι στην Ιαπωνία και στην Κίνα.

[1936] Παρακολουθεί ως ανταποκριτής της εφηµερίδας "Καθηµερινή" τον εµφύλιο πόλεµο στην Ισπανία.

[1939] Μία πρόσκληση του Βρετανικού Συµβουλίου τον φέρνει στην Aγγλία, όπου ζει τους πρώτους µήνες του πολέµου [Β' Παγκόσµιος Πόλεµος].

[1940] Επιστρέφει στην Ελλάδα και ζει στην Αίγινα όλον τον καιρό του πολέµου και της Κατοχής.

[1946] Φεύγει για την Αγγλία και µένει για λίγο στο Cambridge. Τον Σεπτέµβριο του 1946 εγκαθίσταται στο Παρίσι και για µικρό διάστηµα

εργάζεται ως σύµβουλος λογοτεχνίας στην UNESCO. [1948] Εγκαθίσταται στην Antibes της µεσηµβρινής Γαλλίας, εργαζόµενος πάντα και παρακολουθώντας τις αλλεπάλληλες µεταφράσεις και

δηµοσιεύσεις σε ξένες γλώσσες των έργων του.

[1957] Ταξιδεύει στην Κίνα και εκεί αρρωσταίνει. Φτάνει στην Κοπενχάγη και από ‘κει στην Πανεπιστηµιακή Κλινική του Freiburg, όπου πεθαίνει

στις 26 Οκτωβρίου 1957. http://www.historical-museum.gr/webapps/kazantzakis-pages/gr/life/chronology-brf.php

µηδενισµό του Γερµανού φιλόσοφου και υιοθετεί τις αντιλήψεις του για τον υπεράνθρωπο, τον διονυσιακό ηρωισµό και τη βούληση για δύναµη. Επιστρέφει στην Ελλάδα το 1909, εγκαθίσταται στην Αθήνα και ο Στυλιανός Αλεξίου αναλαµβάνει την έκδοση της διατριβής του Ν.Καζαντζάκη ‘Ο Φρειδερίκος Νίτσε εν τη Φιλοσοφία του ∆ικαίου και της Πολιτείας’. Ο συγγραφέας θα παντρευτεί την κόρη του εκδότη, Γαλάτεια Αλεξίου, στο Ηράκλειο το 1911, µε την οποία συµβίωσαν µαζί για δέκα χρόνια, ώσπου χώρισαν. Η δεκαετία του 1910-1920 θα είναι γι’ αυτόν περίοδος αναζητήσεων και έµπνευσης µελλοντικών σχεδίων. Λαµβάνει ενεργό ρόλο στη πνευµατική ζωή, είναι ένα από τα ιδρυτικά µέλη του ‘Εκπαιδευτικού Οµίλου’, µελετά, δηµοσιεύει. Το ζευγάρι αντιµετωπίζει έντονο πρόβληµα βιοπορισµού και ο συγγραφέας προσπαθεί να εξασφαλίσει ένα εισόδηµα µεταφράζοντας επιστηµονικά και φιλοσοφικά συγγράµµατα (Πλάτωνα, Μπερξόν, Νίτσε, ∆αρβίνο, Τζέιµς κ.α.), ενώ λίγο αργότερα γράφει µαζί µε τη Γαλάτεια µία σειρά διδακτικών εγχειριδίων. Το 1912, ο Νίκος Καζαντζάκης κατατάσσεται ως εθελοντής στον Α΄ Βαλκανικό Πόλεµο, αλλά τελικά θα διοριστεί στο γραφείο του πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου. Η νίκη της Ελλάδας στους Βαλκανικούς Πολέµους και η ενσωµάτωση της Ηπείρου, της Κρήτης και των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου στον εθνικό κορµό ενίσχυσαν τα µεγαλοϊδεατικά οράµατα. Έτσι, το 1914 ο Καζαντζάκης θα γνωρίσει τον Άγγελο Σικελιανό και ως πνευµατικοί συνοδοιπόροι θα ξεκινήσουν ένα ταξίδι - προσκύνηµα στο Άγιο Όρος, όπου µένουν για σαράντα µέρες, σχεδιάζουν τη δηµιουργία µίας νέας θρησκείας και µελετούν Τολστόι, ∆άντη, Βούδα.2 Στην επίλυση του βιοποριστικού προβλήµατος του γάµου του, ο συγγραφέας οργανώνει µία επιχείρηση µεταφοράς ξυλείας από το Άγιο Όρος, τον Οκτώβριο 1915, κατά την οποία γνωρίζεται µε τον Γιώργη Ζορµπά, µε τον οποίο θα συνεργαστεί επιχειρηµατικά για το λιγνιτωρυχείο στη Μάνη το 1917, µία προσωπικότητα µε σηµαντική και µακροχρόνια επίδραση στη σκέψη του Καζαντζάκη. Τα τεκταινόµενα όµως στην Ελλάδα επιφέρουν την περίοδο του Εθνικού ∆ιχασµού και ο συγγραφέας, παρ’ όλο που βρίσκεται υπό την ιδεολογική επίδραση του Ίωνος ∆ραγούµη3, συµµερίζοντας απόψεις περί αριστοκρατικού εθνικισµού, το 1915 πολιτεύεται µε το κόµµα του Βενιζέλου. Το 1919, διορίζεται στη θέση του Γενικού ∆ιευθυντή στο Υπουργείο Περιθάλψεως, ως επικεφαλής της αποστολής επαναπατρισµού των Ελλήνων που ζούσαν στον Καύκασο και κινδύνευαν από τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του Κεµάλ. Στην αποστολή συµµετείχαν οι Ηρακλής Πολεµάρχης, Γιάννης Αγγελάκης, Γιάννης

Κωνστανταράκης, Γιώργης Ζορµπάς και Γιάννης Σταυριδάκης, ενώ 150.000 Έλληνες πρόσφυγες επαναπατρίστηκαν στη Μακεδονία και στη Θράκη.4 Οι πολιτικές εξελίξεις και ο θάνατος φίλων απογοητεύουν τον συγγραφέα, ο οποίος αναχωρεί για λίγο στη Γερµανία και έπειτα αποµονώνεται στην Κηφισιά µε τον φίλο του Κώστα Σφακιανάκη, δουλεύοντας την τραγωδία ‘Χριστός’. Το 1922, ξεκινάει µικρά ταξίδια µαζί µε τον Σικελιανό και τη συγγραφή διδακτικών βιβλίων για το δηµοτικό, ενώ την ίδια χρονιά µένει στη Βιέννη για τρεις µήνες, βιώνει την οικονοµική κατάρρευση της κοινωνίας, µελετάει τον Βουδισµό, ξεκινάει την ‘Ασκητική’, έπειτα εγκαθίσταται στο Βερολίνο, µαθαίνει ρώσικα και γοητεύεται από τον Κοµµουνισµό. Εκεί θα παρακολουθήσει το συνέδριο των ‘Αναµορφωτών της Παιδείας’, όπου θα γνωρίσει την Πολωνοεβραία ποιήτρια Ραχήλ Λίπσταϊν, µε την οποία ανταλλάσσουν σκέψεις για την ιδεολογία της κοινωνικής επανάστασης. Η συγγραφή της ‘Ασκητικής’ τελειώνει το 1923 και, πριν επιστρέψει ο Καζαντζάκης στην Ελλάδα, επισκέπτεται την Ιταλία, όπου γνωρίζει τον Γιοχάνες Γιέργκενσεν, βιογράφο του Αγίου Φραγκίσκου, εµπειρία η οποία ‘θα µετατρέψει την ύλη σε πνεύµα’ µε τον ‘Φτωχούλη του Θεού’.5 Η επιστροφή στην Ελλάδα σηµατοδοτεί µία νέα περίοδο στη ζωή του σαραντάχρονου, πλέον, συγγραφέα, την ‘εποχή της Οδύσσειας’, που θα διαρκέσει από το 1924 έως το 1938, επειδή τότε γράφει το οµότιτλο ποίηµα, το οποίο ο ίδιος θεωρεί ως το σηµαντικότερο έργο του.6 Εκείνα τα χρόνια, ο Καζαντζάκης αποµυθοποιεί οριστικά τις υπάρχουσες πολιτικές ιδεολογίες και θα διαµορφώσει την κοσµοθεωρία του, σφραγίζοντας το έργο του µε την εµπειρία της ‘κρητικής µατιάς’. Λίγες µέρες µετά την άφιξή του στην Αθήνα, το Μάιο 1924, ο Καζαντζάκης θα γνωρίσει την Ελένη Σαµίου, σε µία εκδροµή του Οδοιπορικού Συλλόγου στην Πεντέλη. Ο συγγραφέας, εκτός από την µελλοντική του σύντροφο, θα κάνει άλλη µία σηµαντική γνωριµία για τη ζωή του, µε τον αφοσιωµένο φίλο και µαθητή του, Παντελή Πρεβελάκη. Η συγγραφή της ‘Οδύσσειας’ ξεκινάει και παράλληλα ο Καζαντζάκης αναλαµβάνει το ρόλο του πνευµατικού ηγέτη µιας κοµµουνιστικής οµάδας στο Ηράκλειο, στην οποία συµµετέχουν παλαίµαχοι της Μικρασιατικής Εκστρατείας και πρόσφυγες. Η δράση αυτή κινεί τις υποψίες της αστυνοµίας, που προβαίνει στη σύλληψη του συγγραφέα. Στο απολογητικό του υπόµνηµα συνοψίζει τις πολιτικές του πεποιθήσεις, ενώ το κείµενο δηµοσιεύτηκε σε εφηµερίδα, µε τίτλο ‘Οµολογία Πίστεως’, το Φεβρουάριο του 1925.7 Τους επόµενους µήνες θα προετοιµάσει το ταξίδι του στη Σοβιετική Ένωση. Για τη διαδικασία της

21

λογοτεχνικής σύνθεσης της ‘Οδύσσειας’, θα χρειαστούν επτά διαδοχικές επεξεργασίες και 14 χρόνια συγγραφής, ώσπου να τυπωθεί µε ειδικής παραγγελίας τυπογραφικά στοιχεία σε µονοτονικό σύστηµα. Το µεγαλόπνοο ποίηµα, µε 33.333 δεκαεπτασύλλαβους στίχους, εκδόθηκε το 1938 αφιερωµένο στην Αµερικανίδα Τζόι Μακλάουντ, χορηγό της έκδοσης.8 Η ανάγκη του Καζαντζάκη για ταξίδι και το βιοποριστικό του πρόβληµα, τον οδηγούν να αναλάβει νέες συγγραφές, καθώς οι ανταποκρίσεις που δηµοσιεύει σε εφηµερίδες, θα αποτελέσουν υλικό για το εκτενές ταξιδιωτικό του έργο. Πηγαίνει τον Οκτώβριο του έτους 1925 ως δηµοσιογράφος στην Οδησσό, στη Μόσχα και στο Λένινγκραντ και επισκέπτεται µουσεία, σχολεία, νοσοκοµεία, φυλακές, παρακολουθεί θέατρο και κινηµατογράφο, αλλά και µία οµιλία του Τρότσκι. Το επόµενο έτος, παίρνει συνέντευξη από τον Χουσεΐν Ιµπν Αλή στη Κύπρο, εξόριστο βασιλιά της Χετζάζης9, από τον στρατηγό - δικτάτορα Πρίµο δε Ριβέρα στην Ισπανία, από τον Μουσολίνι στην Ιταλία και δέκα χρόνια µετά από τον Φράνκο, στην Ισπανία το 1936. Τον Οκτώβριο του 1927, ο Καζαντζάκης ταξιδεύει ξανά την Σοβιετική Ένωση για τους εορτασµούς για τα δέκα χρόνια της Επανάστασης, όπου θα συναντήσει τον Ελληνορουµάνο συγγραφέα Παναΐτ Ιστράτι, µε τον οποίο θα συµπράξουν µία κοινή πολιτική και συγγραφική δράση. Το ταξίδι αυτό, θα αποτυπωθεί λογοτεχνικά στο µυθιστόρηµα ‘Τόντα Ράµπα’. Στη συνέχεια, ο συγγραφέας µε τη σύζυγό του θα εγκατασταθούν στο Γκότεσγκαµπ, το 1929, ενώ την ίδια χρονιά διώκεται στην Ελλάδα εξαιτίας των ‘αθεϊστικών και αντεθνικών ιδεών’ της ‘Ασκητικής’. Έπειτα, θα αποµονωθεί στην Αίγινα και θα συντάξει µε τον Πρεβελάκη ένα γαλλοελληνικό λεξικό. Ο θάνατος της µητέρας του συγγραφέα το 1932 τον συγκλονίζει, συνεχίζει την εργασία του µε τον Πρεβελάκη και ξεκινάει να γράφει ποιήµατα, τις ‘Τερτσίνες’. Το 1935, ο Καζαντζάκης ταξιδεύει στην Ιαπωνία, στην Κίνα και στη Σανγκάη, επιστρέφει στην Αίγινα και αγοράζει ένα οικόπεδο, όπου µε την προσωπική εργασία του ζευγαριού και των χτιστών, δύο χρόνια µετά ολοκληρώνεται το σπίτι, που στο ανώφλι του φέρει τον ιερό τροχό του Σιντοϊσµού, σύµβολο και των εκδόσεων του συγγραφέα.10 Ως ανήσυχο πνεύµα, ο συγγραφέας ξεκίνησε νωρίς τα ταξίδια, τα οποία συνέχισε µέχρι το τέλος της ζωής του. Κατοίκησε στην Αθήνα, αποµονώθηκε όµως στην Αίγινα την περίοδο 1938-1946. ∆ιχασµένος ανάµεσα στη δράση και στη γραφή, αναµίχθηκε µε τη πολιτική, αρχικά αντλώντας θεωρίες και σκέψεις από τα ταξίδια του. Θα συναντήσει τον φιλόλογο-οµηριστή Ι.Θ.Κακρίδη, το έτος

22

1942, και η συνεργασία τους ξεκινάει µε την µετάφραση της ‘Ιλιάδας’. Το 1945, ιδρύεται η ‘Σοσιαλιστική Εργατική Ένωση’, πρόεδρος εκλέγεται ο Καζαντζάκης, ενώ παλαιότερα είχε ιδρύσει µε συµµαθητές µία νέα ‘Φιλική Εταιρία’, µε στόχο την αποκατάσταση της ελευθερίας, ισότητας και δικαιοσύνης. Αυτή η πρώτη του εµπλοκή µε τη συλλογική δράση έµοιαζε να προοιωνίζει την τύχη των µελλοντικών: ενθουσιασµός, ανάληψη δράσης, απογοήτευση, επιστροφή στα βιβλία. Στις 11 Νοεµβρίου του ίδιου έτους, παντρεύεται την Ελένη Σαµίου, µε κουµπάρους τον Άγγελο και την Άννα Σικελιανού και στις 26 Νοεµβρίου ορκίστηκε υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου, επί κυβέρνησης Σοφούλη, όµως υπέβαλε παραίτηση κατά τον δεύτερο µήνα της θητείας του.11 Το έτος 1946 είναι η τελευταία χρονιά που ο Καζαντζάκης βρίσκεται στην Ελλάδα. Η υποψηφιότητά του για το βραβείο Νόµπελ, προκάλεσε αρκετές αντιδράσεις και επιθέσεις εναντίον του έργου του. Έτσι, στα τέλη Μαΐου αποφασίζει να ταξιδέψει στην Αγγλία και καταλήγει να αποδηµήσει στην Ευρώπη την τελευταία δεκαετία της ζωής του, από το 1946 µέχρι το 1957. Το 1947 διορίζεται φιλολογικός σύµβουλος στην UNESCO, αλλά το επόµενο έτος παραιτείται, εγκαταλείπει τη γαλλική πρωτεύουσα και εγκαθίσταται µόνιµα µε την Ελένη στην Αντίµπ της γαλλικής Κυανής Ακτής.12 Κατά τη διάρκεια του τελευταίου ταξιδιού του σε Κίνα και Ιαπωνία, ο συγγραφέας µολύνεται εξαιτίας ενός εµβολίου και νοσηλεύεται αρχικά στη Κοπενχάγη, έπειτα µεταφέρεται στην Πανεπιστηµιακή Κλινική του Φράιµπουργκ, αλλά προσβάλλεται από ασιατική γρίπη και πεθαίνει στις 26 Οκτωβρίου 1957, σε ηλικία 74 ετών. Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδας απαγόρευσε την ταφή του σε νεκροταφείο και η σορός του µεταφέρθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης. Η ταφή έγινε στη κορυφή του προµαχώνα Μαρτινέγκο, στις παρυφές του ενετικού τείχους. Στον τάφο του υψώνεται ένας ξύλινος σταυρός από ακατέργαστους κορµούς, ενώ στην πλάκα είναι χαραγµένη µία φράση από την κοσµοθεωρία του ‘∆εν ελπίζω τίποτα, δε φοβούµαι τίποτα, είµαι λέφτερος’.

1 Εκδόσεις

ΜΝΚ, [2007] Ο Νίκος Καζαντζάκης µέσα από τις συλλογές του µουσείου, κεφ.Τα Πρώτα Χρόνια [1883-1906] σ.36.

2,4,5 Εκδόσεις ΜΝΚ, [2007] κεφ. Πνευµατικές Αναζητήσεις [1906-1923] σ.44,46,48.

3 ∆ιατηρούσαν φιλικές σχέσεις και στην έκδοση του Πρωτοµάστορα το έργο φέρει αφιέρωση στον Ίδα.

6,7 Εκδόσεις ΜΝΚ, [2007] κεφ. Τα Χρονικά της Οδύσσειας [1924-1938] σ.50.

8,10 Εκδόσεις ΜΝΚ, [2007] κεφ. Τα Χρονικά της Οδύσσειας [1924-1938] σ.62.

9 Σηµερινή Σαουδική Αραβία.

11 Εκδόσεις ΜΝΚ, [2007] κεφ. Στην Αποµόνωση της Αίγινας [1938-1946] σ.66.

12 Εκδόσεις ΜΝΚ, [2007] κεφ. Αποδηµία στην Ευρώπη [1946-1957] σ.66.

[1.2] ΜΟΥΣΕΙΟ ΝΙΚΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ Το Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη [ΜΝΚ] ιδρύεται το 1983, έπειτα από την παραχώρηση του σκηνογράφου Γιώργου Ανεµογιάννη, του πατρικού του οικήµατος προς τη κοινότητα του χωριού Μυρτιά, έτσι ώστε να δηµιουργηθεί ένα µουσείο αφιερωµένο στο Νίκο Καζαντζάκη, το οποίο θα εµπεριείχε όλο το λογοτεχνικό του φάσµα, πληροφορίες για τη ζωή του, την αλληλογραφία του µε µεγάλους στοχαστές της εποχής του, τα προσωπικά του αντικείµενα αλλά και οτιδήποτε συνδεόταν µε το έργο και τη ζωή του συγγραφέα. Το ΜΝΚ, πλέον, διαθέτει περισσότερα από 50.000 αντικείµενα και ανέκδοτο αρχειακό υλικό, είναι µικτού χαρακτήρα, παρουσιάζοντας ηχητικό και οπτικοακουστικό αρχείο, ενώ παράλληλα προσφέρει ερευνητική χρησιµότητα.1 Το µουσείο τοποθετείται στο πατρικό σπίτι του Γ.Ανεµογιάννη, στο χωριό Βαρβάροι, σε απόσταση δεκαπέντε χιλιοµέτρων από την πόλη του Ηρακλείου της Κρήτης, από όπου καταγόταν και ο πατέρας του Νίκου Καζαντζάκη.2 Οι Βαρβάροι µετονοµάστηκαν σε Μυρτιά, ένα χωριό ενταγµένο στο ήρεµο κρητικό τοπίο, περιτριγυρισµένο από αµπελώνες. Το µουσείο εγκαινιάστηκε στις 27/6/1983, από την τότε υπουργό Πολιτισµού Μελίνα Μερκούρη, και πρόκειται για ένα από τα ‘προσωπικά’ µουσεία λογοτεχνών στην Ελλάδα, µε σπουδαία έκταση συλλογής, που παρέχει την πληρέστερη προσέγγιση του πολυσχιδούς έργου του, τεκµηριωµένη πληροφόρηση για τη σκέψη του, την κρητική καταβολή του, αλλά και για την εποχή στην οποία έδρασε και τα γεγονότα που τον επηρέασαν. Ο συγγραφέας διαµέσου των ταξιδιών του αναζήτησε εµπειρίες, γνώση, φιλοσοφικές ιδέες, και συνδέθηκε µε το παγκόσµιο πνευµατικό περιβάλλον, αλλά και µε πολιτικές ιδεολογίες και δράσεις. Ο ιδρυτής του µουσείου και σκηνογράφος των θεατρικών έργων του Ν.Καζαντζάκη, Γιώργος Ανεµογιάννης, εξασφάλισε το κτήριο και τα προσωπικά του σχέδια από τις παραστάσεις και ξεκίνησε τη συλλογή καζαντζακικών αντικειµένων µε τη πολύτιµη βοήθεια της δεύτερης συζύγου του συγγραφέα, Ελένης Σαµίου Καζαντζάκη, αλλά και πλήθος ιδιωτών.3 Με στόχο να διασωθεί η µνήµη του συγγραφέα, συγκεντρώθηκαν σχετικά ντοκουµέντα όπως χειρόγραφα, επιστολές και ευχετήριες κάρτες, σηµειώσεις, προσωπικά αντικείµενα, όπως το ρολόι, η τσάντα και τα γυαλιά του, ενθύµια, δυσεύρετες

24

έργων και κουστούµια των παραστάσεων. ∆ιαµέσου αυτού του υλικού, οι επισκέπτες µπορούν να εξοικειωθούν µε τη σκέψη και την προσωπικότητα του Νίκου Καζαντζάκη. Το µουσείο συνεχίζει την εξέλιξή του, αποκτά Βιβλιοθήκη και ψηφιοποιηµένο Αρχείο, τα οποία είναι προσβάσιµα σε µελετητές, στεγάζει τις διοικητικές υπηρεσίες σε δεύτερο ανεξάρτητο διώροφο κτήριο, εγχείρηµα το οποίο υλοποιήθηκε µε τη χορηγία του Ιδρύµατος ‘Σταύρος Νιάρχος’, επαναδιαµορφώνεται ο χώρος της έκθεσης και το µουσείο ανακαινίζεται το 2009. Η ολική ανακαίνιση του κτηρίου, χρηµατοδοτήθηκε κατά 80% από το Ευρωπαϊκό Ταµείο και κατά 20% από εθνικούς πόρους.4 Έπειτα από την ανακαίνιση του κτηρίου, 1

Εκδόσεις ΜΝΚ, [2007] Ο Νίκος Καζαντζάκης µέσα από τις συλλογές του µουσείου, κεφ. Οι συλλογές. ‘Το σόι του κυρού µου, αποσέρνει από ένα χωριό που το λεν Βαρβάρους’, Αναφορά στον Γκρέκο.

3 Εκδόσεις ΜΝΚ, [2007] Ο Νίκος Καζαντζάκης µέσα από τις συλλογές του µουσείου, κεφ. Το ιστορικό της ίδρυσης.

4 http://www.kazantzaki.gr/index.php?pre_id=1808&id=1808&level=3&pre_level=1&lang=el 2

1981 Το πατρικό της οικ. Ανεµογιάννη, στους Βαρβάρους [Μυρτιά], το οποίο κατεδαφίστηκε το 1981.

1983 Ίδρυση του µουσείου από τον σκηνογράφο Γιώργο Ανεµογιάννη. Εγκαίνια του ΜΝΚ στις 27/6/1983.

2009 Ολική ανακαίνιση του κτηρίου, που υλοποιήθηκε από τους αρχιτέκτονες Γιώργο Ψωµαδάκη και Μαρία Μαρίνου, µε την καλλιτεχνικη επιµέλεια του συγγραφέα ∆ηµήτρη Καλοκύρη και την επιµέλεια κειµένων της ∆ρος Λίτας Χατζοπούλου.

ΜΟΥΣΕΙΟ ΝΙΚΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ

25

από τους αρχιτέκτονες Γεώργιο Ψωµαδάκη και Μαρία Μαρίνου, το ΜΝΚ αποτελεί ένα διεθνούς κύρους µουσείο, το οποίο συνάδει µε την φήµη του συγγραφέα. Στο εγχείρηµα αυτό συνέβαλαν, για την καλλιτεχνική επιµέλεια, ο συγγραφέας ∆ηµήτρης Καλοκύρης, ενώ τα κείµενα επιµελήθηκε η ∆ρ Λίτα Χατζοπούλου. Οι κτηριακές εγκαταστάσεις ενισχύονται, οι υπηρεσίες του µουσείου βελτιώνονται, ενώ η µόνιµη έκθεση διευρύνεται µε νέα αποκτήµατα. Οι κύριοι άξονες δράσης5 του µουσείου είναι η συλλογή εκθεµάτων, άµεσα σχετικών µε τη ζωή και το έργο του συγγραφέα, η υποδοχή και ξενάγηση των επισκεπτών, η υποστήριξη της έρευνας και της µελέτης πάνω στο έργο του Νίκου Καζαντζάκη, η διοργάνωση συνεδρίων και εκδηλώσεων και η συµβολή στην εκπαίδευση, µε τη συνεχόµενη πληροφόρηση του κοινού µε έντυπες και ψηφιακές εκδόσεις. Το µουσείο, επιπροσθέτως, διαθέτει πωλητήριο, το οποίο εξυπηρετεί τις ανάγκες του επισκέπτη για αναµνηστικά αγαθά και κυρίως παρέχει τις εκδόσεις µε το πλήρες έργο του συγγραφέα. Πέρα από τις ελληνικές και ξενόγλωσσες εκδόσεις, τα υπόλοιπα προϊόντα του µουσειακού αυτού καταστήµατος περιορίζονται σε προσωπικά είδη, είδη γραφικής ύλης, ευχετήριες κάρτες, σηµειωµατάρια, οπτικοακουστικό υλικό και έργα τέχνης, που αποτελούνται από προσωπογραφίες του συγγραφέα και χρυσοτυπίες µε σκίτσα των χαρακτήρων από τα έργα του Ν.Καζαντζάκη. Το πωλητήριο του µουσείου παρέχει ένα λιτό αριθµό προϊόντων και χρήζει αναβάθµισης των αγαθών του καταστήµατός του, ώστε να προσφέρει τη βέλτιστη ανάµνηση στους επισκέπτες του. Επίσης, το Μουσείο Ν.Καζαντζάκη είναι ένα πολιτιστικό, µη κερδοσκοπικό ίδρυµα, και τα έσοδα από τις πωλήσεις των αντικειµένων του πωλητηρίου κρίνονται αναγκαία για τη διατήρησή του και προσδοκούν να καλύπτουν ένα µέρος των λειτουργικών του εξόδων. Το Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη, έχοντας πλέον διανύσει 30 χρόνια λειτουργίας, εξακολουθεί να αναπτύσσει τις δράσεις του, να συνεισφέρει πολιτισµικά και να εξελίσσει τις προσφερόµενες υπηρεσίες του. Επεκτείνει το πωλητήριό του, αναζητώντας νέα µουσειακά προϊόντα, ξεκινάει τη λειτουργία καφενείου και παιδικής γωνιάς για τους µικρούς επισκέπτες, ενώ υλοποιεί νέα εκπαιδευτικά προγράµµατα, µε ψηφιακό προσανατολισµό. Εν κατακλείδι, το ΜΝΚ αποτελεί µοναδικό χώρο συλλογής του συνολικού έργου του συγγραφέα, καθώς και του προσωπικού αρχείου του συγγραφέα, και, διατηρώντας τη φήµη του Νίκου Καζαντζάκη, δέχεται επισκέπτες από όλη την υφήλιο, ενώ το 2012 ήταν υποψήφιο για το βραβείο6 ‘Ευρωπαϊκό Μουσείο της χρονιάς 2012’.

26

Χάρτης πρόσβασης στο µουσείο.

5

Όπως αναφέρεται στο όγδοο τεύχος του Ενηµερωτικού ∆ελτίου [∆εκέµβριος 2011], το οποίο εκδίδεται από το ∆ιεθνές Συµβούλιο Μουσείων - Ελληνικό Τµήµα.

6 http://www.europeanmuseumforum.info/emya/history/64-2012-penafiel-portugal.html

[1.3] ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΠΩΛΗΤΗΡΙΟΥ ΜΝΚ

1. Καρτ Ποστάλ του Tony de Lyée [1955], 0,50€

2. Καρτ Ποστάλ Φωτογραφία., 0,50€

3. Ασκητική, 18€

4. Κούπα Ανεµογιάννης, 8€

5. Σηµειωµατάριο ‘Η Μεγάλη Ελλάς’, 8€

6. Στυλό σε Κουτί Premier, 15€

7. Σετ Στυλό - Μολύβι σε Ξύλινη Κασετίνα, 16€

8. Σχέδιο - Λιθογραφία της Ασπ. Παπαδοπετράκη, 50€

9. Ταξιδεύοντας Σηµειωµατάριο, 12€

10. N.K. Η Ζωή και το Έργο του [Soſtware], 10€

11. Συλλεκτική Αφίσα, 10€

12. Ο Τελευταίος Πειρασµός και οι Μεταµορφώσεις του, 20€

13. Γυάλινη Κούπα, 8€

14. Ο Ν.Κ. µέσα από τις Συλλογές του Μουσείου, 15€

15. Εικαστικές Παρεµβάσεις του Τίτου Πετράκη, 25€

http://www.mnkshop.gr/index.php

27

[1.4] Η ΕΠΙΣΚΕΨΙΜΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΜΝΚ Το Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη έχει µεγάλη επισκεψιµότητα και παρόλο που η τοποθεσία του δεν το καθιστά εύκολα προσβάσιµο, καθώς απαιτείται µεταφορικό µέσο, δέχεται πληθώρα επισκεπτών από όλο τον κόσµο και αποτελεί σταθµό για όσους ταξιδεύουν στην Κρήτη. Η διαδροµή 15 χιλιοµέτρων από την πόλη του Ηρακλείου και η επίσκεψη στις εκθέσεις του µουσείου αποζηµιώνουν όλους τους επισκέπτες. Ειδικότερα, κατά τους θερινούς µήνες, η επισκεψιµότητα του ΜΝΚ αυξάνεται σηµαντικά, όπου συµβάλλει ο τουρισµός και οι πιο ευνοϊκές µετακινήσεις, για όποιον θέλει να θαυµάσει ολόκληρο το έργο του συγγραφέα και να βρει δυσεύρετες πληροφορίες και ντοκουµέντα για τη ζωή του. Ο πολιτισµικός τουρισµός συµβάλλει δραστικά στην επισκεψιµότητα του ΜΝΚ, καθώς δέχεται διάφορες εθνικότητες, µε κυρίαρχη τη Γερµανία, τη Γαλλία και την Κύπρο, καθώς και την Αµερική, την Αγγλία, το Βέλγιο, την Ολλανδία, την Αυστρία, την Ιταλία κ.α. Οι τουρίστες επισκέπτονται το µουσείο, µεµονωµένα ή οργανωµένα, και έχουν τη δυνατότητα είτε της ασύρµατης ξενάγησης, είτε ξεναγούνται από τους υπεύθυνους του µουσείου, µε αµεσότερη επαφή. Πανεπιστηµιακές οµάδες, φοιτητές, καθηγητές και ερευνητές, τόσο του εξωτερικού όσο και του εσωτερικού, επιλέγουν την άµεση παρατήρηση και πληροφόρηση για το έργο το συγγραφέα. Ο εσωτερικός τουρισµός της Ελλάδας συµµετέχει στην επισκεψιµότητα του ΜΝΚ, καθώς επίσης και πολλές πολιτιστικές και εκπαιδευτικές οµάδες, σύλλογοι ηλικιωµένων και σχολικοί σύλλογοι. Οι σύλλογοι ηλικιωµένων στηρίζουν το ΜΝΚ και έρχονται σε επαφή µε τον τοπικό πολιτισµό. Οργανωµένα επισκέπτονται σταθερά το µουσείο οι συγκεκριµένες οµάδες, µε µεγαλύτερη συχνότητα οι µαθητικοί σύλλογοι. Οι σχολικές οµάδες καλύπτουν τη µισή επισκεψιµότητα του ΜΝΚ, µε 3.000 µαθητές ετησίως να γνωρίζουν το έργο του Νίκου Καζαντζάκη. Το µουσείο ενισχύει την προσπάθεια αυτή, υλοποιεί ψηφιακά προγράµµατα και εκπαιδευτικές δραστηριότητες, έτσι ώστε τα παιδιά να οικειοποιηθούν την ιδέα του µουσείου, της γνώσης και της συµµετοχής. Εν κατακλείδι, το ΜΝΚ συγκριτικά µε τα τοπικά χαρακτηριστικά του, δέχεται µεγάλο µέρος επισκεπτών, µε ετερόκλητα στοιχεία, στηρίζεται έντονα από

28

µαθητές, άτοµα µέσης ηλικίας και τουρίστες διαφορετικών εθνικοτήτων, αλλά µε κυρίαρχους τους Έλληνες επισκέπτες, που καλύπτουν όλο το ηλικιακό εύρος, δεδοµένα τα οποία λαµβάνονται υπόψη στο σχεδιαστικό πλαίσιο των µουσειακών προϊόντων.

2013 2013 6.524 ΕΠΙΣΚΕΠΤΕΣ 53%

27%

20%

Μαθητές

Έλληνες

∆ιάφορες Εθνικότητες

Target Market Το αγοραστικό κοινό είναι µία συγκεκριµένη οµάδα καταναλωτών - πελατών [target group], στην οποία κάθε εταιρία στοχεύει την παραγωγή της, τις υπηρεσίες της, τις προωθητικές της ενέργειες και κυρίως το εµπόρευµά της. Ένα πολύ καλά καθορισµένο αγοραστικό κοινό είναι το πρώτο στοιχείο µίας προωθητικής στρατηγικής.

[ Επισκεψιµότητα του ΜΝΚ ανά εθνικότητα το 2013 ]

ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΓΑΛΛΙΑ ΚΥΠΡΟΣ ΑΜΕΡΙΚΗ ΑΓΓΛΙΑ ΒΕΛΓΙΟ ΟΛΛΑΝ∆ΙΑ ΑΥΣΤΡΙΑ ΙΤΑΛΙΑ ΙΣΡΑΗΛ ΡΟΥΜΑΝΙΑ ΡΩΣΙΑ ΚΟΡΕΑ ΕΛΒΕΤΙΑ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ ΙΣΠΑΝΙΑ ΠΟΛΩΝΙΑ ΚΑΝΑ∆ΑΣ ΚΙΝΑ ΣΕΡΒΙΑ ΣΟΥΗ∆ΙΑ

17.5% ΕΝΗΛΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΤΟΜΑ ΜΕΣΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ

27.5%

ΑΤΟΜΑ ΤΡΙΤΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ

ΗΛΙΚΙΑΚΟ ΕΥΡΟΣ

53% ΦΟΙΤΗΤΕΣ

2% 0

50

100

150

200

ΜΑΘΗΤΕΣ

250

29

[ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ] ΜΟΥΣΕΙΑΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΩΛΗΤΗΡΙΟ ΜΝΚ

Οι τωρινές ανάγκες του ΜΝΚ οδηγούν στη σχεδίαση νέων μουσειακών αντικειμένων για το πωλητήριο του συγκεκριμένου μουσείου. Άξονες σχεδίασης θα αποτελέσουν τα χαρακτηριστικά του ΜΝΚ, η ανάλυση της επισκεψιμότητάς του, η ζωή και το έργο του Νίκου Καζαντζάκη, το λογοτεχνικό υλικό του, το επιστολικό του αρχείο, το φωτογραφικό υλικό του συγγραφέα, τα σύμβολά του, καθώς και τα προσωπικά του αντικείμενα. Επίσης, στα κριτήρια σχεδίασης προστίθενται και οι σύγχρονες τάσεις στα μουσειακά προϊόντα, ειδικότερα στον ελλαδικό χώρο, με τα μουσεία να προτάσσουν στρατηγικές πωλητηρίων. Ο συγκερασμός αυτών των κριτηρίων θα οδηγήσει σε μία κοινή οπτική αισθητική, η οποία είναι απαραίτητη για την προβολή του μουσείου και θα αποτελέσει την συνολική οπτική ταυτότητα των μουσειακών αντικειμένων. Η πρόταση σχεδίασης αναφέρεται σε δισδιάστατες απεικονίσεις και θα αναλυθούν οι μέθοδοι παραγωγής του τελικού προϊόντος.

[2.1] ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ

[

]

ΕΡΕΥΝΑ ΠΩΛΗΤΗΡΙΩΝ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΧΡΗΣΤΩΝ ΜΟΥΣΕΙΟ Ν. ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

Σηµαντικά κριτήρια σχεδίασης αποτελούν τα αποτελέσµατα της εργασίας ‘Πωλητήρια Mουσείων | ∆ιεθνείς Tάσεις και Εγχώρια Kαταστήµατα’ [Ρουσσάκη Μαρία, 2014], όπου διερευνήθηκε η συµβολή των πωλητηρίων στη λειτουργία των µουσείων, η πολιτική των µουσείων και ο ρόλος του πωλητηρίου, η σχεδιαστική προσέγγιση και αισθητική ταυτότητα των µουσείων σε σχέση µε τον χαρακτήρα των µουσείων, αλλά και τις κοινωνικές αναφορές που αναπτύσσουν ορισµένα µουσεία, ακόµα και διαµέσου της παραγωγής των προϊόντων. Πιο συγκεκριµένα, η έρευνα περιλαµβάνει την ανάλυση 12 µουσειακών καταστηµάτων, µε έξι µουσεία στον ελλαδικό χώρο και έξι στον διεθνή, συνεντεύξεις µε υπεύθυνους πωλητηρίων και ερωτηµατολόγια χρηστών, για τη σφυγµοµέτρηση των συµπεριφορών του αγοραστικού κοινού. Τα διεθνή πωλητήρια µουσείων διαµορφώνουν την παγκόσµια τάση, στην οποία κατευθύνονται και τα ελληνικά πρότυπα. Επίσης, οι συνεντεύξεις µε τους υπεύθυνους πωλητηρίων διαµορφώνουν ένα βασικό άξονα σχεδιασµού, καθώς υποδεικνύουν τις προϋποθέσεις σχεδίασης των προϊόντων και αναφέρουν πληροφορίες για τη πολιτική των µουσείων στο πλαίσιο της εµπορικής τους δραστηριότητας. Τα αποτελέσµατα από την έρευνα των χρηστών, αφορούν κυρίως την αγοραστική τους συµπεριφορά, τις προτιµήσεις τους σε ορισµένες κατηγορίες προϊόντων, αλλά και το χρηµατικό ποσόν, το οποίο συνήθως διαθέτουν σε µουσειακά αντικείµενα. Αναπόσπαστα κριτήρια σχεδίασης αποτελούν οι ανάγκες του Μουσείου Νίκου Καζαντζάκη [ΜΝΚ], το οποίο παρουσιάζεται ως µελέτη περίπτωσης. Επίσης, η

32

µόνιµη έκθεση του ΜΝΚ σηµατοδοτεί το εννοιολογικό περιεχόµενο του σχεδιασµού, µε προσανατολισµό στα καζαντζακικά κείµενα και στη ζωή του συγγραφέα. Παράλληλα, το µουσείο παραχώρησε στατιστικά στοιχεία των επισκεπτών, από τα οποία ορίζεται το αγοραστικό κοινό των πελατών, στους οποίους απευθύνονται τα προϊόντα. Συνεπώς, η σχεδίαση είναι στοχευµένη στο πελατειακό εύρος και ηλικιακό όριο του µουσείου, µε τους επισκέπτες ουσιαστικά να καλύπτουν όλες τις πιθανές ηλικίες. Εν τέλει, η αισθητική προσέγγιση κρίνεται απαραίτητο στοιχείο σχεδιασµού, ώστε να υπάρξει µια ενιαία οπτική ταυτότητα στα προϊόντα, µε µουσειακή κατεύθυνση, η οποία να αναδεικνύει το αντικείµενο και το περιεχόµενο της µόνιµης έκθεσης του ΜΝΚ. Συγκεντρωτικά, τα κριτήρια σχεδίασης είναι: 1. Το Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη, οι ανάγκες του και το τοπικό στίγµα του.

2. Η επισκεψιµότητα του ΜΝΚ.

- η πλειονότητα των επισκεπτών είναι Έλληνες - δέχεται επισκέπτες από όλο τον κόσµο - ηλικιακό εύρος 8-80 ετών 3. Η ζωή και το έργο του Νίκου Καζαντζάκη.

- λογοτεχνικό υλικό [εξώφυλλα βιβλίων, αποφθέγµατα, στοιχεία γραφής] - επιστολικό αρχείο - φωτογραφικό υλικό της ζωής του συγγραφέα - καζαντζακικές λογοτεχνικές µορφές - σύµβολα που χρησιµοποιούσε [υπογραφή, σύµβολο σιντοϊσµού ως σύµβολο των εκδόσεών του] - προσωπικά αντικείµενα [πένα, ρολόι, γυαλιά, πίπα, παπιγιόν κ.α.]

4. Οι σύγχρονες τάσεις στην Ελλάδα για τα µουσειακά προϊόντα και οι στρατηγικές τις οποίες υιοθετούν τα πωλητήρια.

5. Οι απαιτήσεις των χρηστών.

- αναζητούν προϊόντα µε αναµνηστικό χαρακτήρα - η πλειονότητα διαθέτει έως 15€ σε ένα πωλητήριο µουσείου - θεωρούν τα µουσειακά προϊόντα ακριβά αντικείµενα - προτιµούν αντικείµενα όπως εικόνες και αφίσες, αντίγραφα των εκθέσεων, βιβλία, εκπαιδευτικό υλικό και κυρίως αναµνηστικά είδη [καρτ ποστάλ, σελιδοδείκτες, µαγνητάκια, γραφική και χαρτική ύλη]

Τα τρία πρώτα κριτήρια σχεδίασης, αναφορικά µε το Μουσείο Ν.Κ. και µε τη ζωή και το έργο του συγγραφέα, έχουν αναλυθεί στο προηγούµενο κεφάλαιο. Παρόλα αυτά, παρουσιάζεται µία περαιτέρω οπτική έρευνα καζαντζακικού υλικού, ώστε να συµπληρωθεί το γενικό σύνολο της βιογραφίας του, σχετικά µε τα εξώφυλλα που έχουν εκδοθεί, τόσο σε ελληνικές εκδόσεις, όσο και σε ξενόγλωσσες, αφίσες, προσωπικά σκίτσα του συγγραφέα µε χρήση ξυλοµπογιάς µπλε και κόκκινης, χειρόγραφα, την υπογραφή του, το σιντοϊστικό σύµβολο των εκδόσεών του, τα προσωπικά αντικείµενά του και το φωτογραφικό υλικό που απεικονίζει τον συγγραφέα. Επίσης, στην δηµιουργία οπτικών στοιχείων θα συµπεριληφθούν λογοτεχνικά στοιχεία, όπως καζαντζάκειες ρήσεις, αποτελώντας µέρος του συνόλου του έργου του συγγραφέα. Τα υπόλοιπα σχεδιαστικά κριτήρια, αναφορικά µε τις σύγχρονες µουσειακές τάσεις, κυρίως στον ελλαδικό χώρο, αλλά και µε τις ανάγκες των χρηστών, συµπεριλαµβάνονται στα συµπεράσµατα της προαναφερθείσας εργασίας.

33

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΙΚΗΣ ΓΡΑΦΗΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΕΙΟ ΥΦΟΣ¹ ΑΙΣΘΗΤΙΣΜΟΣ [ΟΜΟΡΦΙΑ & ΦΡΙΚΗ] - ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ - ΜΗ∆ΕΝΙΣΜΟΣ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΚΑΙ Η ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΑΝΤΙΘΕΤΙΚΟΙ ΗΡΩΕΣ / ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΝΤΙΘΕΣΕΩΝ / ∆ΙΠΟΛΑ ΦΙΛΙΑ ΝΙΤΣΕ - ΜΠΕΡΞΟΝ - ΜΟΝΑΧΟΙ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ ∆ΗΜΟΤΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΗΘΟΓΡΑΦΙΑ ΜΕ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΧΡΕΟΣ & ΕΥΘΥΝΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Ι∆ΕΟΛΟΓΙΑ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ ΒΟΥ∆ΑΣ - ΝΙΡΒΑΝΑ - ΝΙΤΣΕ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ [ΕΘΝΙΚΗ / ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ / ΑΤΟΜΙΚΗ] ΑΞΙΑ ΧΩΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΦΙ∆ΙΟΥ ΚΡΗΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ ΕΡΩΤΑΣ & ΘΑΝΑΤΟΣ ΗΡΩΙΚΟΣ ΜΗ∆ΕΝΙΣΜΟΣ ΥΠΕΡΗΦΑΝΟΣ ΠΕΣΙΜΙΣΜΟΣ ΥΠΑΡΞΙΣΜΟΣ - ΑΚΤΙΒΙΣΜΟΣ ΧΟΪΚΟΤΗΤΑ ΦΥΣΗ ΩΣ ΕΠΙΓΕΙΟΣ ΠΑΡΑ∆ΕΙΣΟΣ

¹ Σηµειώσεις από το άρθρο της Αφροδίτης Αθανασοπούλου, «Από τον Νίτσε στον Καζαντζάκη: Η γενεολογία της «Κρητικής Ματιάς».» Πόρφυρας, Οκτ-∆εκ. 2008, τ.129:286-303.

∆ΙΠΟΛΑ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ≠ ΘΕΟΣ ΜΑΘΗΤΗΣ ≠ ∆ΑΣΚΑΛΟΣ ∆ΙΑΝΟΟΥΜΕΝΟΣ ≠ ΧΕΙΡΩΝΑΚΤΗΣ ΣΚΛΑΒΙΑ ≠ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΦΑΝΕΡΟ ≠ ΚΡΥΦΟ ΕΓΚΡΑΤΕΙΑ ≠ ΦΙΛΗ∆ΟΝΙΑ ΛΟΓΟΣ ≠ ΠΡΑΞΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ≠ ΑΠΡΑΞΙΑ ∆ΙΑΝΟΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ≠ ΥΛΙΚΟΤΗΤΑ ΥΨΗΛΟ ΥΦΟΣ ≠ ΤΑΠΕΙΝΟ ΥΦΟΣ ΖΩΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ ≠ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ ΜΟΝΙΣΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΖΩΗΣ ≠ ∆ΙΫΣΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΒΟΥ∆ΙΚΗ ΑΠΑΘΕΙΑ ≠ ΒΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΦΥΣΗ ≠ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΠΟΧΗΣ [1883-1957] - ΕΝΩΣΗ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΜΕ ΕΛΛΑ∆Α [1881] - 2 ΚΡΗΤΙΚΕΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΙΣ [1889-1897] - ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΙΑ ΕΛ.ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ, - ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ [1912-1913] - Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ [1914-1918] - ΧΡΕΟΚΟΠΙΑ ΑΞΙΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ - ΕΘΝΙΚΟΣ ∆ΙΧΑΣΜΟΣ [1914-1917] - ΡΩΣΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ [1917] - ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ [1919-1922] - ΦΑΣΙΣΜΟΣ / ΝΑΖΙΣΜΟΣ / ΜΙΛΙΤΑΡΙΣΜΟΣ - Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ [1939-1945]

ΡΗΣΕΙΣ

ʻ

ΣΩΤΗΡΙΑ ΘΑ ΠΕΙ ΝΑ ΛΥΤΡΩΘΕΙΣ ΑΠ’ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΣΩΤΗΡΕΣ. ΑΥΤΗ ’ΝΑΙ Η ΑΝΩΤΑΤΗ ΛΕΥΤΕΡΙΑ, Η ΠΙΟ ΑΨΗΛΗ, ΟΠΟΥ ΜΕ ∆ΥΣΚΟΛΙΑ ΑΝΑΠΝΕΕΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ. ΑΝΤΕΧΕΙΣ; ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟΝ ΓΚΡΕΚΟ

ʻ ʻ

ʼ

ʻ

ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟΝ ΓΚΡΕΚΟ

ʻ

Η ΠΡΑΞΗ ΕΙΝΑΙ Η ΠΛΑΤΥΤΕΡΗ ΘΥΡΑ ΤΗΣ ΛΥΤΡΩΣΗΣ. ΑΣΚΗΤΙΚΗ

ʼ

ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ‘ΝΑΙ ΛΕΥΤΕΡΗ ΜΙΑ ΨΥΧΗ ΠΟΥ ΕΛΠΙΖΕΙ; ΟΠΟΙΟΣ ΕΛΠΙΖΕΙ, ΦΟΒΑΤΑΙ ΤΗ ΖΩΗ ΕΤΟΥΤΗ, ΦΟΒΑΤΑΙ ΤΗ ΖΩΗ ΤΗΝ ΑΛΛΗ, ΚΡΕΜΕΤΑΙ ΜΕΤΕΩΡΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΜΕΝΕΙ ΤΗ ΤΥΧΗ Ή ΤΟ ΕΛΕΟΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ. ΒΟΥ∆ΑΣ

ʼ

Ο ∆ΥΝΑΤΟΣ ΠΟΥ ΞΕΡΕΙ ΑΝΤΙΚΡΙΖΕΙ ΓΑΛΗΝΙΑ ΤΗΝ ΑΣΚΟΠΗ ΦΑΝΤΑΣΜΑΓΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΚΑΙ ΧΑΙΡΕΤΑΙ ΑΠΟΣΥΝΘΕΤΟΝΤΑΣ ΤΟ ΠΑΡ∆ΑΛΟ ΕΦΗΜΕΡΟ ΜΑΓΝΑ∆Ι ΤΗΣ ΜΑΓΙΑΣ.

Η ΦΥΓΗ ∆ΕΝ ΕΙΝΑΙ ΝΙΚΗ, Τ’ ΟΝΕΙΡΟ ΕΙΝΑΙ ΤΕΜΠΕΛΙΑ, ΚΑΙ ΜΟΝΟ ΤΟ ΕΡΓΟ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΧΟΡΤΑΣΕΙ ΤΗ ΨΥΧΗ ΚΑΙ ΝΑ ΣΩΣΕΙ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ. ΣΥΜΠΟΣΙΟ

ʻ

ʼ

Ο ΚΑΘΕ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΧΕΙ ΕΝΑ ΚΥΚΛΟ ∆ΙΚΟ ΤΟΥ ΑΠΟ ΠΡΑΜΑΤΑ, ΑΠΟ ∆ΕΝΤΡΑ, ΖΩΑ, ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ, Ι∆ΕΕΣ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΥΚΛΟ ΤΟΥΤΟΝ ΕΧΕΙ ΧΡΕΟΣ ΑΥΤΟΣ ΝΑ ΤΟΝ ΣΩΣΕΙ. ΑΥΤΟΣ, ΚΑΝΕΝΑΣ ΑΛΛΟΣ. ΑΝ ∆ΕΝ ΤΟΝ ΣΩΣΕΙ, ∆ΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΣΩΘΕΙ. ΑΣΚΗΤΙΚΗ

ʼ

ʼ

!"##$%& $'()*$" "#)*$"

1. !"#$%&!$"'% !()*%+% ,'-%!,.# #.'.

2. /.$%012/"2

3. (3%012/4

4. /.$%012/"2

5. ALEXIS SORBAS

6. 31%!.3"'% 1%+%&

7. 3,#2 '2" 6.#4

8. 2!'4$"'4 [7,2$1%]

9. 2!'4$"'4 [7,2$1%]

10. 31%!.3"'2 2#$"',"),#2

11. % '23,$2# )"52+4!

12. ZORBA

13. NK '%+26

14. SAVIORS OF GOD [KOREA]

15. 2/"!2 [JAPAN]

16. ΑΛΕΞΗΣ ΖΟΡΜΠΑΣ

17. ΣΚΙΤΣΟ

18. ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ

19. TODA RABA

20. ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ

21. LIBERTATE SAN MOARTE

22. SALVATORES DEI

23. ΑΦΙΣΑ [KOREA]

24. ΕΥΧΕΤΗΡΙΑ ΚΑΡΤΑ

25. ΕΙΜΑΙ ΓΙΟΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΑ Η ΚΡΗΤΗ ΕΙΝΑΙ ΘΥΓΑΤΕΡΑ ΜΟΥ

26. JOURNEY TO THE MOREA

27. SPAIN

28. ENGLAND

29. JAPAN CHINA

30. ΚΑΠΕΤΑΝ ΜΙΧΑΛΗΣ

31. ΙΑΠΩΝΙΑ - ΚΙΝΑ

32. ΙΣΠΑΝΙΑ

33. ΚΝΩΣΣΟΣ

34. ΡΟΥΣΙΑ

35. Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΞΑΝΑΣΤΑΥΡΩΝΕΤΑΙ

36. Ο ΚΑΠΕΤΑΝ ΜΙΧΑΛΗΣ

37. CAPTAIN MICHALIS [CHINA 1983]

38. CAPITAN MICHELE

39. MIHALICZ KAPITANY

40. ZORBA THE GREEK

41. ZORBAS

42. SORBAS

43. ALEXIS SORBAS

44. ALEXIS SORBAS

45. ALEXIS SORBAS

46. AKINEK MEG KELL HALNIA

47. TODA RABA [1956]

48. ΟΔΥΣΣΕΙΑ

51. GOD’S PAUPER

52. Ο ΦΤΩΧΟΥΛΗΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ

53. ZORBAS [JAPAN]

56. Ο ΚΑΠΕΤΑΝ ΜΙΧΑΛΗΣ

57. ΞΗΜΕΡΩΝΕΙ [2014]

58. ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟΝ ΓΚΡΕΚΟ

49. Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΠΕΙΡΑΣΜΟΣ

54. ZORBAS [USA]

59. ΑΣΚΗΤΙΚΗ

50. Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΠΕΙΡΑΣΜΟΣ

55. THE FRATRICIDES

60. ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΟΥ ΑΛΕΞΗ ΖΟΡΜΠΑ

[2.2] ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ

1.ΧΑΡΤΙΚΗ ΚΑΙ ΓΡΑΦΙΚΗ ΥΛΗ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑΡΙΑ ΤΕΤΡΑ∆ΙΑ ΜΠΛΟΚ ΣΧΕ∆ΙΟΥ

40

2.ΕΚΤΥΠΩΣΕΙΣ

ΤΑΧΥ∆ΡΟΜΙΚΕΣ ΚΑΡΤΕΣ ΑΦΙΣΕΣ ΚΑ∆ΡΑ

3.ENΔΥΣΗ

ΜΠΛΟΥΖΕΣ ΤΣΑΝΤΕΣ

4.ΟΙΚΙΑΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΚΟΥΠΕΣ ΠΙΑΤΑ ΠΕΤΣΕΤΕΣ ΠΟ∆ΙΕΣ ∆ΙΣΚΟΙ ΣΕΡΒΙΡΙΣΜΑΤΟΣ SOUS PLATS ΒΑΖΑ ΜΑΞΙΛΑΡΙΑ ∆ΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ

5.ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ MOUSEPAD ΘΗΚΗ ΚΙΝΗΤΟΥ ΘΗΚΗ LAPTOP

[2.3] ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΟΠΤΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ Στο κεφάλαιο αυτό, παρουσιάζεται η οπτική επεξεργασία εικόνων και µοτίβων και τα τελικά αποτελέσµατα, που δηµιουργήθηκαν για να εφαρµοστούν στα προϊόντα. Αφορά, λοιπόν, τη δισδιάστατη σχεδίαση οπτικών στοιχείων, που τίθεται ως ο βασικός κορµός της πρότασης.

ψηφιακή εκτύπωση, όπου µε τον τρόπο αυτό τα οπτικά στοιχεία µπορούν να µεταφέρονται στο τελικό προϊόν και σε υλικά όπως το γυαλί, το ξύλο, το χαρτί, ύφασµα και κεραµικά.

Τα στοιχεία που δηµιουργήθηκαν, είναι το αποτέλεσµα της οπτικής έρευνας, που έχει προηγηθεί στο αρχειακό υλικό του συγγραφέα, και αποσκοπούν στην ανάδειξή του και στη προβολή των διαφορετικών πτυχών του πολυσχιδούς χαρακτήρα του Ν.Καζαντζάκη, αναφορικά µε το έργο αλλά και µε τη ζωή του. Καθώς στο παρελθόν είχε επικρατήσει η συµβολοποίηση της χειρόγραφης ρήσης του συγγραφέα, ‘∆εν ελπίζω τίποτα, ∆ε φοβούµαι τίποτα, Είµαι λέφτερος’, εδώ θα δηµιουργηθούν εικόνες, σε µία προσπάθεια οπτικοποίησης αρχειακού υλικού του συγγραφέα, το οποίο δεν είναι προσβάσιµο στο ευρύ κοινό, και προσέγγισης του λογοτεχνικού του έργου, που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό. Μελετώνται εντυπώσεις του συγγραφέα από το επιστολικό του αρχείο, φωτογραφικό υλικό από τη προσωπική του ζωή, χειρόγραφα, αποφθέγµατα, καθώς και τα προσωπικά του αντικείµενα, τα οποία χρησιµοποιούσε στη καθηµερινότητά του. Τα οπτικά στοιχεία αποτελούνται από εικόνες, περιγραφικές αλλά και σχηµατικές, καθώς και από µοτίβα. Με στόχο να διατηρηθεί η οπτική αυθεντικότητα και να µην αλλοιωθεί η ταυτότητα του Ν.Καζαντζάκη, τα περισσότερα οπτικά στοιχεία στηρίζονται σε αρχειακό υλικό. Προτείνεται, λοιπόν, µία προσπάθεια διαχείρισης του υπάρχοντος υλικού και επιµέλειας της συνολικής αισθητικής, ώστε να υπάρξει ένα ενιαίο ύφος στα µουσειακά προϊόντα. Συνεπώς, η οπτική επεξεργασία του υπάρχοντος υλικού της ζωής του συγγραφέα, υλοποιείται µε την απλοποίηση διαφόρων στοιχείων, ώστε να αναδειχθούν ως µηνύµατα. Επίσης, ορισµένα από αυτά τα στοιχεία εξελίσσονται σε µοτίβα, µε τη χρήση της επανάληψης και του πολλαπλασιασµού των εικονικών στοιχείων. Το σύνολο αυτών των αποτελεσµάτων, θα µπορεί να εφαρµοστεί στις κατηγορίες κατηγορίες προϊόντων, αναφορικά µε την χαρτική και γραφική ύλη, την εκτύπωση, την ένδυση, τον οικιακό εξοπλισµό και τον τεχνολογικό εξοπλισµό. Εν τέλει, ως µέθοδος παραγωγής προτείνεται η

41

ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ ΝΚ

1883

1900

1939

Στο βοµβαρδισµένο Τολέδο, Ισπανία.

Το πατρικό σπίτι του συγγραφέα. Η κρήνη Μοροζίνι, στις αρχές του 20ού αιώνα.

42

1936

Στο Λονδίνο, Big Ben.

1957

Στη Γιουνάν της Κίνας, το καλοκαίρι του 1957.

1957

1957

Στο Σινικό Τείχος.

1957

Ο τάφος του ΝΚ, στον προµαχώνα Μαρτινέγκο, Ενετικό Τείχος Ηρακλείου.

43

ΚΟΛΑΖ

44

1.

45

46

2.

47

3.

48

4.

49

5.

50

6.

51

52

7.

53

ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ

54

8. ‘GLASSES’ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΠΗΓΗ

9. ‘GLASSES’ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ

10. ‘GLASSES’ ΣΧΗΜΑ

11. ‘PIPE’ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΠΗΓΗ

12. ‘PIPE’ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ

13. ‘PIPE’ ΣΧΗΜΑ

14. ‘PEN’ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΠΗΓΗ

15. ‘PEN’ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ

16. ‘PEN’ ΣΧΗΜΑ

17. ‘WATCH’ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΠΗΓΗ

18. ‘WATCH’ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ

19. ‘WATCH’ ΣΧΗΜΑ

55

56

20. ‘TEA CUP’ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΠΗΓΗ

21. ‘TEA CUP’ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ

22. ‘TEA CUP’ ΣΧΗΜΑ

23. ‘PAPILLON’ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΠΗΓΗ

24. ‘PAPILLON’ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ

25. ‘PAPILLON’ ΣΧΗΜΑ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΕΙΣ

26. ‘NK’ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΠΗΓΗ

27. ‘NK’ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ

29. ΠΑΡΑΛΛΑΓΗ 1 ‘NK PIXELS’

30. ΠΑΡΑΛΛΑΓΗ 2 ‘NK CROSS STITCH’

28. ‘NK’ ΣΧΗΜΑ

57

58

31. ‘SEA’ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΠΗΓΗ

32. ‘SEA’ ΤΕΛΙΚΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ

33. ‘SISTERS’ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΠΗΓΗ

34. ‘SISTERS’ ΤΕΛΙΚΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ

35. ‘WRITING’ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΠΗΓΗ

36. ‘WRITING’ ΤΕΛΙΚΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ

37. ‘ΒΟΥΛΙΑΓΜΕΝΗ’ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΠΗΓΗ

38. ‘ΒΟΥΛΙΑΓΜΕΝΗ’ ΤΕΛΙΚΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ

39. ‘LEAF’ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΠΗΓΗ

40. ‘SEA’ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΠΗΓΗ

44. ‘LEAF’ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΠΗΓΗ

45. ‘LEAF’ ΤΕΛΙΚΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ

41. ‘ΒΟΥΛΙΑΓΜΕΝΗ’ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΠΗΓΗ

42. ‘ΥΠΟΓΡΑΦΗ’ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΠΗΓΗ

43. ‘3’ ΤΕΛΙΚΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ

59

60

46. ‘ΑΙΓΙΝΑ’ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΠΗΓΗ

47. ‘ΑΙΓΙΝΑ’ ΤΕΛΙΚΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ

48. ‘ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ’ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΠΗΓΗ

49. ‘ΑΙΓΙΝΑ’ ΚΟΛΑΖ 1

51. ‘WITH MILA’ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΠΗΓΗ

52. ‘NK’ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΠΗΓΗ

53. ‘DOUBLE’ ΤΕΛΙΚΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ

50. ‘ΑΙΓΙΝΑ’ ΚΟΛΑΖ 2

ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ REACH WHAT YOU CANNOT.

A MAN NEEDS A LITTLE MADNESS 54. ‘A MAN’ ΤΕΛΙΚΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ

∆ΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ Ι∆ΕΕΣ, ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΜΟΝΑΧΑ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΠΟΥ ΚΟΥΒΑΛΟΥΝ Ι∆ΕΕΣ ΚΙ ΑΥΤΕΣ ΠΑΙΡΝΟΥΝ ΤΟ ΜΠΟΪ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΠΟΥ ΤΙΣ ΚΟΥΒΑΛΑΕΙ. ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ

58. ‘ΜΠΟΪ’ ΤΕΛΙΚΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ

55. ‘ΦΥΓΗ’ ΤΕΛΙΚΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ

ΚΙ ΕΙ∆Α ΚΑΙ ΜΕΤΡΗΣΑ ΑΡΕΤΗ ΚΑΜΙΑ ∆ΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΙΟ ΜΕΓΑΛΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΜΙΛΗΤΗ ΑΓΙΑ ΥΠΟΤΑΓΗ ΣΤΟ ΑΝΘΡΩΠΟΦΑΓΟ ΧΩΜΑ. ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ

59. ‘ΧΩΜΑ’ ΤΕΛΙΚΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ

56. ‘REACH’ ΤΕΛΙΚΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ

57. ‘ΑΣΚΗΤΙΚΗ’ ΤΕΛΙΚΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ

!"#"$%#"!&!'()*+',( "&-./%&-0'-,(*'0"$%&-0'-,(0/1)$&-0'-,( /(%)2)%'3*+&"(%'3(."$"%'3,(4&2&",( )5&**')-("5'($&%-)6(05)*7'$6(0'$"8'3-( %'3("+&'3('*'3-,( +29--"(1/0'%&!/,(/.'+*"4&",(9*"&'2'+&",( 0/8"$&-0'&("$%&.)-)9$(!"&(1&5'2",( )*9%"-6(*"%-",(.*/-!)&)-, (:'31"-(;($&*:"$"(;($&%-),()$&"&'(-305"$,( "7&"(890"%'-,(4&1&,( 35)*"$.*95'-,(!*/%&!/(0"%&",( 35)*/4"$'-(5)-&0&-0'-,(/*9&!'-( 0/1)$&-0'-,( 5'2)0'&,()&*/$&!'(5*'%"+0",( 1&<-%&!'(52"&-&'6((:'31&-%&!/(!'-0'+'$&",( :&%"2&-0'-,(%"7&1&",(!'32%'3*)-,( &1)'2'+&)-,(!*&%&!'-(-8'2&"-0'-()5'8/-,( 8*)'-(!"&()3.3$/,( 43-/(9-()5&+)&'-(5"*"1)&-'-,( 8'=!'%/%",( 5*')%'&0"-&"(;(5'*)&"(;('*"0"(;(5*"7/(;( -&+/,(

60. ‘ΣΤΟΙΧΕΙΑ’ ΤΕΛΙΚΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ

61

ΜΟΤΙΒΑ

61. ‘ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ’ ΚΥΤΤΑΡΑ

62. ‘ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ’ ΜΟΝΑ∆Α

63. ‘ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ’ ΜΟΤΙΒΟ

64. ‘ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ’ ΜΟΤΙΒΟ 2

62

65. ‘LENSES’ ΚΥΤΤΑΡΟ

66. ‘LENSES’ ΜΟΝΑ∆Α

67. ‘LENSES’ ΜΟΤΙΒΟ

68. ‘LENSES’ ΜΟΤΙΒΟ 2

63

69. ‘PEN’ ΚΥΤΤΑΡΟ

70. ‘4 PENS’ ΜΟΝΑ∆Α

71. ‘4 PENS’ ΜΟΤΙΒΟ

72. ‘4 PENS’ ΜΟΤΙΒΟ 2

64

73. ‘PEN’ ΚΥΤΤΑΡΟ

74. ‘2 PENS’ ΜΟΝΑ∆Α

75. ‘2 PENS’ ΜΟΤΙΒΟ

76. ‘2 PENS’ ΜΟΤΙΒΟ 2

65

77. ‘CHRONOLOGY’ ΚΥΤΤΑΡΟ

78. ‘CHRONOLOGY’ ΜΟΝΑ∆Α

79. ‘CHRONOLOGY’ ΜΟΤΙΒΟ

66

80. ‘LEAF’ ΚΥΤΤΑΡΟ

81. ‘LEAF’ ΜΟΝΑ∆Α

82. ‘LEAF’ ΜΟΤΙΒΟ

67

83. ‘NK’ ΚΥΤΤΑΡΟ

84. ‘NK’ ΜΟΝΑ∆Α

85. ‘NK’ ΜΟΤΙΒΟ

86. ‘NK’ ΜΟΤΙΒΟ 2

68

87. ‘SIGNATURE’ ΚΥΤΤΑΡΟ

88. ‘SIGNATURE’ ΜΟΝΑ∆Α

89. ‘SIGNATURE’ ΜΟΤΙΒΟ

90. ‘SIGNATURE’ ΜΟΤΙΒΟ 2

69

[2.4] ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Τα µουσειακά προϊόντα, που προτείνονται στον τελικό σχεδιασµό, ακολουθούν ένα συγκεκριµένο ύφος, ως προς τη σύνθεση χρωµάτων και υλικών. Μονοχρωµατικές εφαρµογές, επαναλαµβανόµενο µοτίβο και ανάδειξη πρωτογενών υλικών, όπως το ξύλο, γυαλί, ύφασµα, απόρροια του βορειοκεντρικού ύφους, ορίζουν το βασικό αισθητικό πλαίσιο. Το πλαίσιο, αυτό, αποτελεί τη συνολική αισθητική ταυτότητα των προτεινόµενων προϊόντων. Κυριαρχούν παστέλ και γήινες χρωµατικές παλέτες, η γκάµα του γκρι και υλικά µε υφές, όπως ξύλο, φελλός, felt.

ΥΛΙΚΑ

ΒΑΜΒΑΚΙ

Οι ουδέτεροι χρωµατισµοί, οι διαβαθµίσεις του γκρι και του µπεζ, η χρήση µαύρου και λευκού, προβάλλουν σε κυρίαρχο πλάνο τόσο τα υλικά, όσο και τις εικόνες. Τα οπτικά στοιχεία, τα οποία εφαρµόζονται στα προϊόντα µε τη µέθοδο της ψηφιακής εκτύπωσης, τονίζονται από την επιλογή χρωµάτων, αλλά και από το υλικό που τα περιβάλλει. Η χρήση χρωµάτων χαµηλού κορεσµού, αναδεικνύει το οπτικό µήνυµα, κυρίως δηλαδή το πρωτογενές φωτογραφικό υλικό, από το αρχείο του Ν.Καζαντζάκη.

70

ΧΑΡΤΙ

ΧΑΡΤΟΝΙ

FELT

ΦΕΛΛΟΣ

ΠΛΑΣΤΙΚΟ

ΚΑΟΥΤΣΟΥΚ

ΚΟΝΤΡΑ ΠΛΑΚΕ

ΚΕΡΑΜΙΚΑ

ΓΥΑΛΙ

ΧΡΩΜΑΤΑ

Επίσης, τα υλικά, όπως και τα χρώµατα που χρησιµοποιούνται για τα τελικά προϊόντα, αποσκοπούν στη συνολική ταυτότητα των µουσειακών αντικειµένων, µε αναφορές στις διεθνείς τάσεις των µουσειακών καταστηµάτων και σε σκανδιναβικά υφολογικά στοιχεία. Τα τελικά προϊόντα προτείνονται µε 11 υλικά, και πιο συγκεκριµένα µε βαµβάκι, καµβά, χαρτί και χαρτόνι, felt, φελλό, κόντρα πλακέ, πλαστικό, καουτσούκ, κεραµικά και γυαλί. Η εφαρµογή των οπτικών στοιχείων δεν αποκλείεται από το υλικό του τελικού προϊόντος, παράλληλα, όµως, στοιχεία, όπως τα µοτίβα, αναδεικνύονται ιδιαίτερα σε συγκεκριµένα υλικά, όπως χαρτί, ύφασµα, ξύλο, felt και εν γένει υλικά µε υφή. Με τη συγκεκριµένη χρήση υλικών και χρωµάτων, και παράλληλα µε τις εφαρµογές οπτικών στοιχείων, γίνεται µία προσπάθεια πρότασης προϊόντων για το πωλητήριο του ΜΝΚ, σύµφωνα µε τις απαιτήσεις του ΜΝΚ, µε τις ελληνικές στρατηγικές, αλλά και µε τις διεθνείς µουσειακές τάσεις στον σχεδιασµό προϊόντων.

ΚΑΜΒΑΣ

[ Σύµφωνα µε το σύστηµα µέτρησης της PANTONE. ]

7521 M

9186 U

9043 U

9162 U

9601 U

351 EC

DS 285-8 C

5645 C

7464 C

7542 C

7444 U

ΛΕΥΚΟ

COOL GRAY 1 PC

420 PC

COOL GRAY 7 M

425 C

BLACK 6 C

[2.5] ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΕ ΠΡΟΪΟΝΤΑ Σε προηγούµενο κεφάλαιο παρουσιάστηκαν τα αποτελέσµατα της οπτικής δηµιουργίας στοιχείων, µε οπτική επεξεργασία εικόνων και εξέλιξη στοιχείων σε µοτίβα. Τα συγκεκριµένα στοιχεία, θα εφαρµοστούν στα µουσειακά προϊόντα για τη τελική πρόταση του σχεδιασµού προϊόντων για το πωλητήριο του ΜΝΚ. Η εφαρµογή τους στα τελικά προϊόντα, µπορεί να επιτευχθεί κυρίως µε τη µέθοδο παραγωγής της ψηφιακής εκτύπωσης. Στις σελίδες που ακολουθούν προβάλλεται η συνολική παρουσίασή τους, υπό τη µορφή του τελικού προϊόντος.

Στη πρώτη κατηγορία, παρουσιάζονται προϊόντα όπως σηµειωµατάριο, ηµερολόγιο, µαντιναδολόγιο, τετράδιο ζωγραφικής και θα µπορούσαν να επεκταθούν σε είδη γραφείου, σελιδοδείκτες, χειροτεχνίες κ.α.. Αντίστοιχα, οι εκτυπώσεις περιλαµβάνουν, ταχυδροµικές κάρτες, ευχετήριες, αναµνηστικές, αφίσες, κάδρα, εκτυπώσεις σε καµβά, που θα µπορούσαν να εφαρµοστούν εκτός από το χαρτί, και σε ξύλο ή γυαλί, υπό τη µορφή κάδρου ή διακοσµητικού αντικειµένου. Στην κατηγορία της ένδυσης, θα προβληθούν κυρίως µπλούζες και τσάντες [tote bags, eco bags].

Θα παρουσιαστούν 5 κατηγορίες προϊόντων και προτάσεις εφαρµογής σε συνολικά 170 προϊόντα. Η πρόταση, αυτή, εµπερικλείει πιθανές παραγωγές προϊόντων, ενώ δεν αποκλείεται η ένταξη των προτεινόµενων οπτικών στοιχείων σε περαιτέρω προϊόντα. Παρατίθεται, όµως, το κυριότερο πλαίσιο παραγωγής προϊόντων, βασισµένο στις σύγχρονες ανάγκες, τόσο του Μουσείου Νίκου Καζαντζάκη, όσο και των επισκεπτών του. Οι τωρινές ανάγκες σχεδιασµού µουσειακών προϊόντων ορίζονται από τον κατευθυντήριο άξονα του ΜΝΚ, µε συγκεκριµένο τοπικό στίγµα αλλά και µε παγκόσµιο κοινό επισκεψιµότητας, καθώς και της πολιτικής που ακολουθείται από τα ευρύτερα µουσεία στον ελλαδικό χώρο.

Η κατηγορία του οικιακού εξοπλισµού αναφέρεται σε αντικείµενα όπως κούπες, σουβέρ, πιάτα και sous plats, βάζα, πετσέτες κουζίνας και ποδιές, επιφάνειες κοπής, δίσκους σερβιρίσµατος, µαξιλάρια, διακοσµητικά αντικείµενα και ρολόγια τοίχου. Στον τεχνολογικό εξοπλισµό εντάσσονται προϊόντα όπως θήκη για φορητό υπολογιστή, θήκη για κινητό και βάση για χειρισµό ποντικιού [mousepad].

Επιπρόσθετο στοιχείο επιλογής των προϊόντων και των συγκεκριµένων κατηγοριών, είναι ο άξονας της εποχής, καθώς και οι επιταγές του σύγχρονου σχεδιασµού µουσειακών προϊόντων. Παρατηρείται, µεταξύ των µουσειακών καταστηµάτων, τουλάχιστον στον ελλαδικό χώρο, κοινά χαρακτηριστικά στη παραγωγή προϊόντων. Η πρόταση για τον σχεδιασµό προϊόντων για το πωλητήριο του ΜΝΚ περιλαµβάνει περαιτέρω αντικείµενα, ώστε αυτό να καταφέρει να ενταχθεί πιο ανταγωστικά στο ευρύ κοινό. Οι κατηγορίες για τη πρόταση της τελικής παρουσίασης των µουσειακών προϊόντων είναι οι εξής πέντε : 1. Χαρτική και Γραφική Ύλη 2. Εκτυπώσεις 3. Ένδυση 4. Οικιακός Εξοπλισµός 5. Τεχνολογικός Εξοπλισµός

Οι κατηγορίες και η επιλογή των προϊόντων βασίστηκαν στο µουσειακό αγοραστικό κοινό, ώστε το πωλητήριο του ΜΝΚ να προσελκύσει µεγάλο ηλικιακό εύρος, τους εγχώριους και διεθνείς επισκέπτες που δέχεται, αλλά και το νεανικό κοινό των επισκεπτών, το οποίο καθίσταται και το πιο δύσκολο και περίεργο κοινό. Εν τέλει, η πρόταση, στο σύνολό της, προσπαθεί να καλύψει τις προτιµήσεις των χρηστών σε συγκεκριµένα προϊόντα, καθώς και την ανάµνηση της έκθεσης του ΜΝΚ. Τα προϊόντα που ακολουθούν, θα παρουσιαστούν µε τη µορφή καταλόγου, ώστε να γίνεται εφικτή η πιο γρήγορη ανάγνωσή τους.

71

ΧΑΡΤΙΚΗ & ΓΡΑΦΙΚΗ ΥΛΗ

73

ΕΚΤΥΠΩΣΕΙΣ

75

76

77

ΕΝΔΥΣΗ

79

80

81

82

83

ΟΙΚΙΑΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ

85

86

87

88

89

90

91

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ

93

94

95

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Συµπερασµατικά, ολοκληρώνεται η πρόταση για τα προϊόντα του πωλητηρίου του Μουσείου Νίκου Καζαντζάκη, η οποία περιλαµβάνει 5 βασικές κατηγορίες µουσειακών προϊόντων, όπως χαρτική και γραφική ύλη, εκτυπώσεις, ένδυση, οικιακός εξοπλισµός καθώς και τεχνολογικός εξοπλισµός, µε την παράθεση συνολικά 170 τελικών προϊόντων. ∆ηµιουργήθηκαν οπτικά στοιχεία, τα οποία προήλθαν από την επεξεργασία βασικών χαρακτηριστικών του Ν.Καζαντζάκη, και από την οπτική έρευνα της προσωπικής του ζωής και του λογοτεχνικού του έργου. Η πολλαπλότητα των οπτικών στοιχείων, η χρήση χρωµάτων χαµηλού κορεσµού, η µονοχρωµατική εφαρµογή τονικότητας, η συνολική αισθητική ταυτότητα σχεδίασης, έχει ως στόχο την ανάδειξη του αρχειακού υλικού της ζωής του συγγραφέα, αλλά και την προσέγγιση του λογοτεχνικού του έργου. Η τελική πρόταση των µουσειακών προϊόντων, έχει ως στόχο να απαντηθούν σχεδιαστικά, µε τον βέλτιστο τρόπο, τα εξής κύρια σηµεία: - Η µεταφορά της ζωής και του λογοτεχνικού έργου του Ν.Καζαντζάκη σε προϊόντα.

- Η κάλυψη των σύγχρονων µουσειακών αναγκών, και ειδικότερα του ΜΝΚ.

- Το αισθητικό ύφος και η συνολική ταυτότητα των προϊόντων.

- Ο συγκερασµός της σχεδίασης προϊόντων µε τις απαιτήσεις και προτιµήσεις των χρηστών. Αρχικά, µεταφράστηκε το αρχειακό και λογοτεχνικό υλικό του συγγραφέα σε οπτικά στοιχεία, ώστε να γίνει πιο ισχυρό. Το µουσειακό κατάστηµα τίθεται αναπόσπαστο λειτουργικό και οικονοµικό κοµµάτι της βιωσιµότητας του εκάστοτε µουσείου, και πιο συγκεκριµένα του Μουσείου Νίκου Καζαντζάκη. Για το λόγο αυτό, προτιµήθηκαν αισθητικές αναφορές στις σύγχρονες ελληνικές τάσεις, καθώς και υφολογικά στοιχεία των διεθνών µουσειακών τάσεων. Επιπροσθέτως, η µουσειακή στρατηγική των πωλητηρίων καλείται να καλύψει σχεδιαστικά το υψηλό επίπεδο αισθητικής αντίληψης του σύγχρονου κοινού. Συνεπώς, τίθεται αναγκαία η συνολική αισθητική ταυτότητα των προϊόντων. Επίσης, ο σχεδιασµός των τελικών προϊόντων, προσανατολίζεται στις προτιµήσεις των χρηστών. Στα περισσότερα µουσεία, ο επισκέπτης χρειάζεται να καταβάλλει αντίτιµο στην είσοδο, το οποίο συνήθως λειτουργεί αποτρεπτικά στην αγορά µουσειακών αντικειµένων. Σε αυτή τη κρίσιµη οικονοµικά εποχή,

98

όπου τα µουσεία αναγκάζονται να είναι αυτόνοµα στη λειτουργία τους, χωρίς κρατικούς πόρους, οι επισκέπτες παρατηρείται ότι στηρίζουν τα µουσεία, αγοράζοντας αναµνηστικά είδη, χρηστικά αντικείµενα και είδη γραφείου και σπιτιού. Για το λόγο αυτό, η πρόταση των προϊόντων για το πωλητήριο του ΜΝΚ, επικεντρώνεται κυρίως στις σύγχρονες ανάγκες των επισκεπτών. Εν κατακλείδι, η συγκεκριµένη εργασία ολοκληρώνεται µε στόχο την σχεδίαση προϊόντων, που θα προωθήσουν τη µουσειακή ταυτότητα και ποιότητα του ΜΝΚ, θα αναδείξουν το περιεχόµενο των εκθέσεων του µουσείου, µεταφράζοντάς το σε αντικείµενα, τα οποία περιλαµβάνουν και την ανάµνηση της επίσκεψης. Στα προτεινόµενα προϊόντα έγινε µία προσπάθεια ενιαίας αισθητικής ακολουθίας, ώστε να τονιστεί η οπτική ταυτότητα του Μουσείου Νίκου Καζαντζάκη και να υπάρξει οπτική και εννοιολογική σύνδεση µεταξύ των εκθέσεων του µουσείου και των προϊόντων του πωλητηρίου του.

99

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. ICOM, [1988] Claims and Realities of New Museology.

2. ICOM, [2013] Code of Ethics for Museums.

3. ICOM, [2010] Key Concepts of Museology.

4. ICOM, [1999] Museology & Philosophy, Museums & Pädagogisches Zentrum, München.

5. ICOM, [2004] Running a Museum: A Practical Handbook 6. ICOMOS International Cultural Tourism Charter, [1999] Principles and Guidelines for Managing Tourism at Places of Culture and Heritage Significance.

7. McIntosh R. & Goeldner C.R., [1986] Tourism: Principles, Practices And Philosophies, Wiley, New York.

8. Pearce Susan, [1992] Museums, Objects and Collections: A Cultural Study, Leicester University Press, Leicester.

9. Αθανασοπούλου Αφροδίτη, «Από τον Νίτσε στον Καζαντζάκη: Η γενεολογία της «Κρητικής Ματιάς».» Πόρφυρας, Οκτ-Δεκ.

2008, τ.129:286-303.

10. Αλεξάκη Ευγενία, [2002] Το σύγχρονο μουσείο: εμπορικό κέντρο ή χώρος ουσιαστικής εκπαιδευτικής διαδικασίας;, Μεταίχμιο, Αθήνα.

11. Γκαζή Ανδρομάχη και Νούσια Τόνια, [2003] Μουσειολογία, Μέριμνα για τις Αρχαιότητες, Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, Πάτρα.

12. Γρηγορίου Δέσποινα, [2014] Ο πολιτιστικός τουρισμός ως πυλώνας ανάπτυξης σε τοπικό και εθνικό επίπεδο: η περίπτωση της παλιάς πόλης της Κέρκυρας, Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, Αθήνα.

13. Δάλκος Γεώργιος, [2002] Η στρατηγική ανάπτυξης μουσειοπαιδαγωγικών προγραμμάτων για την πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση, Μεταίχμιο, Αθήνα.

14. Εκδόσεις Μουσείου Νίκου Καζαντζάκη, [2007] Ο Νίκος Καζαντζάκης μέσα από τις συλλογές του μουσείου, Ηράκλειο.

15. Ζαφειράκου Αίγλη, [2000] Μουσεία και Σχολεία: Διάλογος και Συνεργασίες, Αναπαραστάσεις και Πρακτικές, Τυπωθήτω, Αθήνα.

16. Ιγνατάκη Ελένη, [2012] Καφέ-εστιατόρια και πωλητήρια μουσείων: προτάσεις για το μελλοντικό Μουσείο Κ. Ξενάκη, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη.

17. Κόνσολα Ντόρα, [2006] Πολιτιστική Ανάπτυξη και Πολιτική, Εκδ.Παπαζήση, Αθήνα.

18. Κορέας Λυμπέρης, Μουσείο: Εισαγωγή στην έννοια,τις λειτουργίες και τον παιδευτικό ρόλο του.

19. Νάκου Ειρήνη, [2001] Μουσεία: Εμείς, τα πράγματα και ο πολιτισμός, Νήσος, Αθήνα.

20. Ορφανίδη Λάϊα, [2006] Εισαγωγή στη Μουσειολογία, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Ρόδος.

21. Παπαμαστοράκης Μανώλης, [2008] Νίκος Καζαντζάκης, Ένας Μεγάλος Δημιουργός, Βιβλιοεκδοτική Αναστασάκη, Ηράκλειο.

22. Ρουσσάκη Μαρία, [2014] Πωλητήρια Mουσείων | Διεθνείς Tάσεις και Εγχώρια Kαταστήματα, ΤΕΙ Αθήνας, Αθήνα.

23. Τζιαφέρη Σεβαστή, [2005] Το σύγχρονο μουσείο στην ελληνική εκπαίδευση μέσα από το παράδειγμα των εκπαιδευτικών προγραμμάτων, Αφοι Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη.

24. «Το Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη», Ενημερωτικό Δελτίο Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων - Ελληνικό Τμήμα, Δεκέμβριος 2011, τ.8:14-15.

25. Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού.

26. Ψιλάκης Νίκος, «Αφιέρωμα στο Μουσείο Ν. Καζαντζάκη στους Βαρβάρους» ΥΠΕΡ Χ, Άνοιξη 2012, τ.62:50-54.

ΙΣΤΟΤΟΠΟΙ 1. http://www.kazantzaki.gr/ [18/12/2014] 2. http://network.icom.museum/icom-greece/ [22/12/2014] 3. http://www.europeanmuseumforum.info/emya/history/64-2012-penafiel-portugal.html [22/12/2014] 4. http://www.historical-museum.gr/webapps/kazantzakis-pages/gr/life/chronology-det.php [05/02/2015] 5. http://www.kazantzakispublications.org/gr/archive.php [08/02/2014] 6. http://archives.icom.museum/hist_def_eng.html [15/05/2015] 7. http://archives.icom.museum/statutes.html#3 [15/05/2015] 8. http://archives.icom.museum/declaration_tourism_eng.html [17/06/2015] 9. http://archives.icom.museum/definition-countries.html [18/06/2015] 10. http://www.icomos.org/en/documentation-center [18/06/2015] 11. http://www.museumsfriends.com/en/statutes [18/06/2015] 12. http://media.unwto.org/en/content/understanding-tourism-basic-glossary [20/06/2015] 13. http://www.unesco.org/education/tlsf/mods/theme_c/mod16.html [20/06/2015] 14. http://www.aam-us.org/resources/ethics-standards-and-best-practices/code-of-ethics [21/06/2015] 15. http://www.museumsassociation.org/about/frequently-asked-questions [21/06/2015] 16. www.law-archaeology.gr/Index.asp?C=95 [27/06/2015] 17. http://www.tap.gr/tapadb/ [10/07/2015] 18. http://users.sch.gr/afroath/pubs.html [07/09/2015]