MARCO Memoria anual 2006

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006

FUNDACIÓN MARCO Concello de Vigo Caixanova Xunta de Galicia Deputación de Pontevedra Ministerio de Cultura

MARCO Museo de Arte Contemporánea de Vigo Propietario Concello de Vigo Proxecto financiado pola Unión Europea (FEDER) Programa INTERREG II ESPAÑA-PORTUGAL

PADROADO Presidenta Dª.Corina Porro Martínez Vogais D. Ignacio Javier López-Chaves Castro D. Xosé Carlos Arias Moreira Dª. Margarida Rosa Martíns Vilanova D. Julio Fernández Gayoso D. José Luis Pego Alonso D. Guillermo Brea Vila D. Luis Bará Torres Dª. Josefa Casal Martínez Dª. Francisca Canal Gómez D. Carlos Alberdi Alonso Presidente de Honra D. Manuel Fraga Iribarne Padroa de Honra Dª. Carlota Álvarez Basso Secretario D. José Riesgo Boluda Direc tor D. Iñaki Martínez Antelo

Direc tor Iñaki Martínez Antelo Xerente Carmen Rodríguez Martínez Responsable de Exposicións Agar Ledo Arias

MEMORIA ANUAL 2006 Deseño gráfic o Nuria Barreras Revisión tex tos Patricia Verdial Garay Fotografía Enrique Touriño Xoan Carlos Gil Tamara de la Fuente Javier Fernández Pérez de Lis Impresión CA Gráfica

Coordinadora de Exposicións Marta García Viña

Créditos © Da presente edición, a Fundación MARCO © Dos textos e das traducións, a Fundación MARCO © Das fotos, os autores

Técnic o de Montaxe Paul Edward Guy

Depósito legal xxxxxx

Responsable de Doc umentación e Publicacións Nuria Barreras Viso Responsable de C omunicación e Didác tica Marta Viana Tomé Asistente Dp to. C omunicación e Didác tica Pilar Souto Soto Secretaría de Dirección Patricia Verdial Garay Administración Alberto Abal García

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006

MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

ÍNDICE PRESENTACIÓN

PRESIDENTA FUNDACIÓN MARCO 7 DIRECTOR MARCO

9

1. A INSTITUCIÓN FUNDACIÓN MARCO 13 REUNIÓNS DE PADROADO14 INCORPORACIÓN DO MINISTERIO DE CULTURA 15 COLABORACIÓNS CON OUTRAS INSTITUCIÓNS 16

2. EXPOSICIÓNS

EXPOSICIÓNS TEMPORAIS 21 PUBLICACIÓNS 45 SELECCIÓN PRENSA 47

3. ACTIVIDADES

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA 53 XORNADAS DE PORTAS ABERTAS 66 FEIRAS 70 CONCERTOS E FESTIVAIS 71 PROGRAMACIÓN AUDIOVISUAL 75 OUTROS EVENTOS 76 BIBLIOTECA 79

4. AGRUPACIÓN DE AMIGOS PRESIDENTA AAM 87 CALENDARIO DE ACTIVIDADES 89 LISTA DE MEMBROS 92

5. OS DATOS INFORME ECONÓMICO-

ADMINISTRATIVO 97 CIFRAS VISITANTES 2006 98 COLABORACIÓN CON ENTIDADES 100 PERSOAL 101 OUTROS SERVIZOS E INFORMACIÓN XERAL 103

PRESENTACIÓN Sempre supón un reto o primeiro ano ao fronte dunha institución como o MARCO, Museo de Arte Contemporánea de Vigo. O seu novo director, Iñaki Martínez Antelo, asumiu o cargo coa ilusión e o reto de consolidar a imaxe desta institución de cara ao futuro. Nesta nova etapa, o MARCO continuou sendo un espazo vivo e aberto a todos os públicos, un lugar de encontro ideal para todas as persoas interesadas polas novas tendencias artísticas.

A entrada do Ministerio de Cultura no Padroado da Fundación MARCO a inicios de 2006, representou o apoio definitivo á traxectoria impecable dun museo de nova creación, que segue consolidando día a día a súa posición no panorama artístico actual. Esta nova achega permite reforzar a calidade da programación e das actividades do centro, sempre co obxectivo de cultivar unha aposta cultural ambiciosa e arriscada, na liña dunha cidade dinámica e apaixonante como Vigo.

Dentro destes retos estaba o de establecer lazos con outras institucións, que se materializaba na colaboración, no contexto do Proxecto-Edición, dos tres centros de arte contemporánea sitos no eixo Atlántico: A Coruña (Fundación Luis Seoane)-Santiago de Compostela (CGAC)-Vigo MARCO; ou no convenio de colaboración asinado co Parlamento de Galicia para a programación e execución do seminario titulado Revelación do lugar.

Arte e medio ambiente, por citar só dúas das accións máis salientables encadradas en liñas de colaboración a medio-longo prazo.

O traballo conxunto en prol dun espazo vivo e aberto a todos os públicos, facéndoo un lugar de encontro ideal para aquelas persoas atraídas polas novas tendencias artísticas, fixo posible a mostra Urbanitas, unha colectiva organizada para promover o traballo de artistas emerxentes galegos nados a partir de 1970, que exhibiron as súas propostas na planta baixa do museo e que ocuparon tamén as salas do Espazo Anexo coa selección de vídeos Videourbanitas. Concertos, performances e outras accións completaron as actividades desta nova xeración de artistas. Tamén novos son os artistas que compoñían a selección do comisario para a mostra Pintura mutante, unha exposición centrada na capacidade da pintura para se adaptar ao mundo artístico contemporáneo, que se complementaba á perfección coas actividades paralelas organizadas en torno á mostra.

A colaboración con outras institucións españolas axuda a que un museo cun orzamento limitado poida programar exposicións de alta calidade. No caso de A mostra invisible, as salas da planta baixa enchéronse de son, quedando baleiras –só en aparencia– de presenza física. Na temática do son tamén tivemos o privilexio de acoller Switch on the Power! Ruído e políticas musicais, cun conxunto de artistas vinculados dalgún xeito ao fenómeno pop-rock, que marcou un fito na historia do MARCO ao levar a música fóra dos muros, cun concerto inaugural ao aire libre aberto ao público.

Habitual xa na programación do museo é o intento por traer a Vigo a visión artística dos creadores de fóra das nosas fronteiras. Na mostra Do revés. Artistas contemporáneos de Israel, o comisario Octavio Zaya fíxonos partícipes da complexidade e diversidade da arte contemporánea de Israel a través dos ollos dun grupo de creadores contemporáneos. Ademais, dentro dun circuíto que a levaría despois a viaxar a Tailandia, Bélxica ou Holanda, a exposición O momento suspendido trouxo á nosa cidade unha coidada selección de obras da importante colección do escritor holandés Han Nefkens, mecenas internacional cunha grande sensibilidade artística.

Finalmente, o Espazo Anexo tivo grande protagonismo na programación do MARCO deste ano, con traballos de investigación dos artistas presentes na mostra Vídeourbanitas, o traballo en proceso de Diego Santomé, a análise dos patios de recreo de Martín Pena ou as intervencións de Rita Rodríguez.

Pasado xa este ano 2006, o balance é moi positivo; un ano máis, animado pola ampla repercusión nos medios de comunicación con excelentes críticas ao traballo ben feito, pero sobre todo pola maioritaria acollida do público da nosa cidade, cada vez máis fiel a este centro de arte, o equipo do MARCO, coa incorporación dunha nova xerente nas súas filas, demostra que sempre é un pracer seguir apoiando o mundo da cultura na nosa cidade.

Excma. Sra. Dª. Corina Porro Martínez Presidenta Fundación MARCO

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 7

PRESENTACIÓN Esta Memoria 2006 recolle a actividade desenvolvida polo MARCO durante o meu primeiro ano á fronte da dirección do museo, dende que en novembro de 2005 asumise o meu novo cargo coa responsabilidade e entusiasmo que requiría un encargo destas características.

Unha tarefa que, dende un primeiro momento, concibín en función dos nosos visitantes; tanto habituais como potenciais, público especializado, profesionais do mundo da arte, e tamén público ocasional que se achega por vez primeira á arte contemporánea. A intención é que cada un deles atope motivos para acudir ao MARCO e coñecer, aprender, desfrutar e desenvolver o seu sentido crítico. A programación atende a distintos factores: o interese que poida xerar cada exposición ou actividade, a investigación sobre obras e proxectos, a atención ao noso contorno máis achegado, a promoción de artistas e colectivos de Galicia, ou a difusión e mostra do que está a ocorrer no contexto internacional. As actividades complementarias como visitas guiadas, cursos, obradoiros e programas educativos, que teñen sido especialmente intensas neste período, axudan a unha mellor comprensión, e polo tanto a un maior desfrute, de cada mostra.

O ano 2006 estivo cheo de exposicións –na súa gran maioría de produción propia– que por diversos motivos suscitaron grande interese no público e tiveron unha importante repercusión mediática. Asumimos certos riscos e non podemos estar máis que satisfeitos do resultado. O ano deu inicio con Urbanitas, que ofrecía claves sobre a situación actual da creación artística en Galicia. Switch on the Power! foi outro proxecto pioneiro, tanto polo seu planeamento como polo deseño de montaxe, e A mostra invisible xerou grande expectación dentro e fóra de Galicia pola súa reflexión sobre o uso do son como creador de espazos. As persoais visións dos comisarios das exposicións PIintura mutante, Do revés., ou O momento suspendido, puxeron sobre a mesa temas en constante debate; e no Espazo Anexo, Diego Santomé, Martín Pena e Rita Rodríguez realizaron proxectos específicos para un espazo que sempre supón un reto para calquera artista.

A busca de financiamento complementario, a coprodución e a itinerancia foron fórmulas eficaces para poder levar a cabo algúns dos proxectos, que contaron coa colaboración doutros centros de arte –Centro Atlántico de Arte Moderno de Las Palmas, Centro Cultural Montehermoso de Vitoria, Centro José Guerrero de Granada, CRAC Alsace, CGAC de Santiago, Fundación Luis Seoane d’A Coruña, Instituto Cervantes– e de entidades privadas que contribuíron á súa posta en marcha a través de patrocinios ou da cesión de equipamentos técnicos. Estas colaboracións e coproducións, ademais da optimización de recursos económicos, contribúen a reforzar a presenza do MARCO no exterior, e a promover intercambios que pouco a pouco van dando os seus froitos.

Xunto ás exposicións, eixo principal da nosa actividade, se ten levado a cabo un completo programa de actividades nos espazos de didáctica e no salón de actos –programación audiovisual, concertos e festivais, obradoiros, cursos, seminarios, conferencias e mesas redondas– a carón da mellora dos servizos e dotacións da nosa biblioteca. Sen esquecer as xornadas de portas abertas que, de xeito gradual dende 2004, veñen adquirindo maior relevancia tanto polo elevado número de visitantes como pola participación nas actividades e a posibilidade de promover a conexión entre o MARCO e a cidadanía.

Todo isto non tería sido posible sen a xenerosa colaboración das entidades fundadoras da Fundación MARCO: Concello de Vigo, Xunta de Galicia, Deputación de Pontevedra, e Caixanova, ás que en 2006 se uniu o Ministerio de Cultura. A incorporación do Ministerio ao Padroado da Fundación MARCO foi sen dúbida o acontecemento máis importante deste ano no plano institucional, tal como queda recollido nunha das páxinas desta Memoria, que ilustra a visita da Ministra de Cultura e o asinamento do convenio xunto coa alcaldesa de Vigo, en calidade de presidenta da Fundación MARCO. Vaia para estas entidades o meu recoñecemento por seguir apoiando o proxecto do MARCO, e ao equipo do museo o meu agradecemento por seren quen de levar á práctica a programación, sempre dedicando a cada actividade o tempo e esforzo necesarios. Dende aquí quero facer chegar un afectuoso saúdo á nosa Agrupación de Amigos, especialmente á súa Presidenta, e a todos os nosos visitantes, que nos animan a seguir traballando para construír xuntos o MARCO que queremos.

Iñaki Martínez Antelo Director MARCO, Museo de Arte Contemporánea de Vigo MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 9

1. A INSTITUCIÓN

FUNDACIÓN MARCO 13 REUNIÓNS DE PADROADO 14 INCORPORACIÓN DO MINISTERIO DE CULTURA 15 COLABORACIÓN CON OUTRAS INSTITUCIÓNS 16

A INSTITUCIÓN FUNDACIÓN MARCO MARCO, MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO Propietario: Concello de Vigo Proxecto cofinanciado pola Unión Europea (FEDER) Programa INTERREG II ESPAÑA-PORTUGAL

PADROADO DA FUNDACIÓN MARCO Data da Acta Fundacional: 22 de outubro 2002 FUNDACIÓN MARCO

Excmo. Concello de Vigo Caixanova Excma. Xunta de Galicia Excma. Deputación Provincial de Pontevedra Ministerio de Cultura MEMBROS DO PADROADO DA FUNDACIÓN MARCO 2006

PRESIDENTE DE HONRA: Excmo. Sr. D. Manuel Fraga Iribarne PADROA DE HONRA: Dª. Carlota Álvarez Basso Presidenta: Dª. Corina Porro Martínez Secretario: D. José Riesgo Boluda Vocais Polo Concello de Vigo D. Ignacio Javier López-Chaves Castro D. Xosé Carlos Arias Moreira Dª. Margarida Rosa Martíns Vilanova Por Caixanova D. Julio Fernández Gayoso D. José Luis Pego Alonso D. Guillermo Brea Vila Pola Xunta de Galicia D. Luis Bará Torres Dª. Josefa Casal Martínez Pola Deputación de Pontevedra Dª. Francisca Canal Gómez Polo Ministerio de Cultura (dende o 11/01/2006) D. Carlos Alberdi Alonso Director MARCO: D. Iñaki Martínez Antelo

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 13

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006

REUNIÓNS DE PADROADO Lugar: Sala de Padroado 2º andar MARCO, Museo de Arte Contemporánea de Vigo n n n n

Reunión XV: Data 11/01/2006 Reunión XVI: Data20/04/2006 Reunión XVII: Data 21/06/2006 Reunión XVIII: Data 29/11/2006

14 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

A INSTITUCIÓN O MINISTERIO DE CULTURA INCORPÓRASE AO PADROADO DE FUNDACIÓN MARCO

Dende o punto de vista institucional, o acontecemento máis importante do ano 2006 foi sen dúbida a incorporación do Ministerio de Cultura ao Padroado da Fundación MARCO. O 11 de xaneiro de 2006, A Ministra de Cultura, Carmen Calvo Poyato, e a Alcaldesa de Vigo, Corina Porro Martínez –en calidade de Presidenta da Fundación MARCO– asinaban en Vigo o Protocolo de colaboración polo que o Ministerio de Cultura se incorporaba ao Padroado da Fundación cunha achega anual de 150.000 euros.

O Protocolo encádrase dentro das actividades do Ministerio para o fomento da arte contemporánea e da colaboración con centros de arte e museos creados nos últimos anos, auspiciados por concellos e comunidades autónomas.

O Ministerio de Cultura quixo darlle o seu inestimable apoio ao Museo de Arte Contemporánea de Vigo polo éxito alcanzado na súa curta vida de existencia, pola súa repercusión nacional e internacional –tanto con exposicións propias como en colaboración con outros centros de arte– e polo seu impacto na cidadanía de Vigo, que o converteu en referencia indispensable da súa vida cultural, ademais de sinal de identidade da cidade cara ao exterior.

A entrada do Ministerio no Padroado reforza a viabilidade económica do MARCO, ao tempo que facilita o labor en rede que realiza con outros centros de arte e museos a nivel nacional e internacional.

FOTO DE XOÁN CARLOS GIL, CEDIDA POR LA VOZ DE GALICIA

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 15

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006

COLABORACIÓNS CON OUTRAS INSTITUCIÓNS Tanto no que respecta á produción e itinerancia de exposicións, como ás actividades de formación, investigación e difusión de actividades e programas, neste ano 2006 foi fundamental a colaboración do MARCO con distintas institucións de dentro e fóra de Galicia, reforzando a súa vontade e capacidade de traballo en rede. De entre elas, especialmente salientables foron a cooperación co Parlamento de Galicia no programa de actividades organizadas por esta institución con motivo do seu 25º Aniversario; a participación do director do MARCO nos actos inaugurais do novo Instituto Cervantes en Beijing; e a colaboración co CGAC de Santiago e a Fundación Luis Seoane d’A Coruña no contexto do Proxecto-Edición.

ARTE E MEDIO AMBIENTE: OS 25 ANOS DO PARLAMENTO DE GALICIA O 18 de setembro de 2006 asinouse o convenio de colaboración entre o Parlamento de Galicia, a Fundación MARCO e a Universidade de Vigo para a programación e execución do seminario titulado ‘Revelación do lugar. Arte e medio ambiente’, que tivo lugar no salón de actos do museo entre o 18 e o 23 de setembro.

O curso, dirixido polo profesor de Estética da Universidade de Vigo, Alberto Ruiz de Samaniego, encádrábase dentro do programa de actos conmemorativos do 25 aniversario da Cámara autonómica, que o Parlamento desenvolveu durante todo o ano 2006, e no que tiveron especial importancia as actividades relacionadas coa promoción da arte contemporánea.

A planificación e execución destas xornadas, que afondaban na interacción entre arte e medio ambiente superando a concepción reducionista tradicional deste termo vinculada ao natural ou á paisaxe, e que contaron coa participación dos mellores expertos neste ámbito de investigación, só foi posible grazas a cooperación establecida entre as tres institucións.

16 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

A INSTITUCIÓN A INAUGURACIÓN DO INSTITUTO CERVANTES DE BEIJING O 14 de xullo tivo lugar a inauguración oficial do Instituto Cervantes de Beijing, presidida polos Príncipes de Asturias. Con motivo da inauguración desta nova sede en China, o Instituto Cervantes organizou un conxunto de actividades –mesas redondas, debates, concertos, exposicións e outros espectáculos– nas que participaron, entre outras institucións, un total de 16 museos e centros de arte contemporánea, incluídos o MARCO de Vigo e o CGAC de Santiago de Compostela. O director do MARCO participou na mesa redonda titulada “Conceptos, exposiciones e intercambios”, xunto con Antonio Franco Domínguez, director do MEIAC de Estremadura, e os comisarios e críticos de arte chinos Huang Du e Pi Li. “Laberinto de museos” foi o título da exposición que entre o 15 de xullo e o 15 de outubro ocupou as salas do novo Instituto Cervantes de Beijing. A mostra trazaba o mapa museográfico da arte contemporánea española dos últimos vinte anos, cun exhaustivo percorrido por museos e centros de arte a través de maquetas, fotografías, documentación impresa e audiovisual, e unha serie de proxeccións de videoarte. Neste último apartado, o MARCO levou a Beijing obras de artistas galegos participantes nas mostras URBANITAS e VIDEOURBANITAS, dúas exposicións de produción propia que ocuparon as salas da planta baixa e do Espazo Anexo do MARCO entre os meses de febreiro e xuño deste ano.

O PROXECTO-EDICIÓN O MARCO, Museo de Arte Contemporánea de Vigo, coproduce, xunto co Centro Galego de Arte Contemporánea (CGAC) e a Fundación Luis Seoane, o Proxecto-Edición, unha proposta en evolución cuns límites que se prolongarán, entre os anos 2006 e 2008, alén de cada exposición ou evento, e que ten como eixo a edición, en todas as súas facetas, como ámbito creativo e como soporte para a creación artística contemporánea. A idea é activar a reflexión sobre a edición en Galicia, investigando sobre a amplitude do medio a través das propostas de artistas e produtores culturais seleccionados polo comisario xeral do proxecto, Manuel Olveira, director do CGAC, quen convidou ao MARCO e á Fundación Luis Seoane a formar parte deste proxecto.

A programación do Proxecto-Edición durante o ano 2006 incluíu un bo número de propostas expositivas, traballos de investigación, obradoiros e seminarios, creación de espazos de documentación e publicacións, ademais de actividades de difusión e intercambio de experiencias, como o I Encontro-Feira do Proxecto-Edición, que tivo lugar no Pazo de Congresos de Pontevedra no mes de novembro de 2006.

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 17

2. EXPOSICIÓNS

EXPOSICIÓNS TEMPORAIS 21 SALAS DE

EXPOSICIÓN DA PLANTA BAIXA E DO PRIMEIRO ANDAR 24 ESPAZO ANEXO 38 CONVOCATORIAS E CONCURSOS 44

PUBLICACIÓNS 45 SELECCIÓN PRENSA 47

EXPOSICIÓNS EXPOSICIÓNS TEMPORAIS

A programación de exposicións temporais do MARCO, Museo de Arte Contemporánea de Vigo, reflicte o dinamismo dun espazo no que conflúen a intención de analizar as inquietudes da época contemporánea e a de provocar un diálogo co seu contexto próximo. A isto únese o noso interese por realizar exposicións de produción propia —isto é, ideadas e xestionadas dende o MARCO a partir de propostas internas ou externas— e por coproducir con institucións que posúan unha liña similar, para poder así investigar, analizar de preto, as problemáticas que xorden no eido da creación contemporánea poñendo especial atención no noso contexto.

O MARCO ten producido ou coproducido a totalidade das mostras do ano 2006, dez exposicións que abordan, dende a perspectiva dos seus comisarios, certas cuestións latentes no ámbito artístico ou social. Cuestións que adquiren visualidade a través dunha investigación previa e dunha coidada selección de pezas que se atopan no espazo do museo para conformar un discurso coherente, fundamentado, diferenciado e innovador. Ao longo de 2006, téñense revisado temas como a actual xeración de creadores en Galicia (URBANITAS e VIDEOURBANITAS), a representación do tempo, do instante detido, como interese común a varios creadores contemporáneos (O MOMENTO SUSPENDIDO. Colección H&F), as relacións entre arte e música (SWITCH ON THE POWER! Ruido e políticas musicais), a singularidade da arte contemporánea de Israel e a súa vinculación cos conflitos territoriais (DO REVÉS. Artistas contemporáneos de Israel), a renovación da linguaxe pictórica (PINTURA MUTANTE) ou a espacialidade fronte á non visualidade da arte con son (A MOSTRA INVISIBLE). As exposicións colectivas, de tese, permítennos analizar un tema mediante un desenvolvemento visual e teórico que se ve ampliado no catálogo que acompaña a mostra. Publicacións que nos ofrecen a posibilidade de estender o campo de discusión abríndoo a achegas críticas que van máis aló da experiencia temporal da exposición.

FOTO DE TAMARA DE LA FUENTE MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 21

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006

A liña expositiva que se conforma ao longo dos anos, a través das exposicións e actividades complementarias, está en relación directa co papel do museo como catalizador da actualidade artística. En cada exposición ponse a proba a capacidade do museo como intermediario entre o contexto próximo e outros máis arredados; como intersección onde coinciden intereses particulares e colectivos; como foro de debate e de intercambio. É certo que os intereses son diversos e tamén que o museo, ademais de atender as mencionadas particularidades, ha incentivar e aportar novos focos de debate. Por iso, o exercicio de facer balance da programación máis recente e analizar a súa repercusión e aceptación axúdanos a redefinir os nosos intereses. O MOMENTO SUSPENDIDO. Colección H&F, coproducida co CRAC Alsace e comisariada por Hilde Teerlinck, xerou un debate sobre o coleccionismo de arte —un modelo, unha actitude— e as súas distintas vertentes. Amosou por vez primeira en España parte da colección de Han Nefkens, escritor holandés cunha colección integrada por obras dalgúns dos autores máis salientables da historia da arte recente que se atopan depositadas en diferentes museos do mundo. En exposicións como URBANITAS estudouse a máis nova “xeración” de artistas que xurde en Galicia grazas á confluencia de factores que nos últimos anos teñen dinamizado o sector, como o asentamento da Facultade de Belas Artes de Pontevedra; a creación do Centro Galego de Arte Contemporánea ou do MARCO; o maior acceso ás programacións internacionais; o establecemento dun grupo de críticos que traballan dende Galicia, etc. A investigación desenvolvida polos comisarios —Iñaki Martínez Antelo e Carlota Álvarez Basso— permitiu reunir nun mesmo espazo pezas de creadores formados no mesmo contexto, analizar a diversidade tanto formal como conceptual das pezas, os seus intereses comúns, as súas particularidades, etc. Un achegamento similar ao do comisario Octavio Zaya cando estuda o contexto artístico israelí na exposición DO REVÉS. Artistas contemporáneos de Israel. Formada por pezas de quince artistas, nesta selección adiviñábanse inquietudes comúns. Os artistas debuxan, dende a diversidade, un panorama que reflicte un presente conflitivo, unha realidade sociopolítica complexa que traspasa o ámbito artístico a través dunha xeración de creadores que reflexionan e dialogan co espectador.

A contaminación de linguaxes, a constante interacción e diálogo entre distintas disciplinas foi analizada en SWITCH ON THE POWER! Ruído e políticas musicais, unha completa análise das interaccións entre música e artes visuais que Xabier Arakistain presentou por vez primeira no MARCO. A mostra, unha coprodución co Centro Atlántico de Arte Moderno (CAAM) de Las Palmas e o centro Cultural Montehermoso de Vitoria, supuxo un achegamento, a través de diferentes linguaxes, a un conxunto de artistas que comparten intereses comúns e unha intención, a artístico-performativa, que actúa como nexo de unión entre as pezas, videocreacións, videoclips musicais ou performances. Esa contaminación, esa “intertextualidade” visual, alcanza 22 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

EXPOSICIÓNS

outra dimensión cando analizamos a renovación da linguaxe pictórica, as transformacións, desaparicións e reaparicións da pintura, inmersa nunha sorte de constante redefinición. Supón, sen dúbida ningunha, un importante debate que o comisario Ignacio Pérez-Jofre propuxo na exposición PINTURA MUTANTE, onde a intención pictórica se converte no fin último. Pintura como concepto, alén da forma, que agrupa soportes, técnicas, formatos; pintura expandida.

A MOSTRA INVISIBLE, coproducida co Centro José Guerrero de Granada, responde ao noso interese por aportar novas visións sobre temas que permitan un achegamento á historia da arte máis recente. A partir de obras históricas de Kurt Schwitters, Raoul Hausmann ou Luigi Russolo, o comisario Delfim Sardo elaborou unha tese que convida a reflexionar sobre o son como medio, o son —en especial a voz humana— como elemento corpóreo que outorga fisicidade ao ser percibido polo espectador, que adquire un papel activo no momento en que a súa experiencia se engade á obra e ao espazo no que está emprazada.

Se ben, como comentabamos, o MARCO mantén un interese por producir e coproducir exposicións temáticas, a especial dedicación ao noso contexto próximo anímanos a manter unha programación de mostras individuais no Espazo Anexo, unha sala de exposicións na que ao longo do ano se producen proxectos de artistas galegos pensados especificamente para este lugar. DIEGO SANTOMÉ, un dos creadores de Galicia que máis proxección ven tendo nos últimos anos, deu mostra da versatilidade que o soporte adquire nas súas producións, convertendo o proceso en parte fundamental das súas pezas. O resultado, neste caso, foi o filme no que o artista reflexiona sobre a relación entre arte e vida, no que Santomé destina o orzamento de produción dunha exposición a mellorar as condicións de vida de cidadáns en situacións económicas precarias. MARTÍN PENA, representante das primeiras xeracións formadas na Facultade de Belas Artes de Pontevedra, converteu a sala de proxectos nun lugar de encontro para recoller experiencias en torno aos patios de recreo dos centros de ensino de Galicia, lugares vinculados á memoria individual pero que ao tempo debuxan un retrato invisible da sociedade. O resultado é un arquivo aberto integrado no Proxecto-edición, iniciativa promovida polo Centro Galego de Arte Contemporánea, a Fundación Luis Seoane e o MARCO. O carácter procesual que adquiren os proxectos de Diego Santomé e Martín Pena, unido á experiencia do visitante, conforman as preocupacións de RITA RODRÍGUEZ, que engadiu ao carácter visual tipicamente asociado ao espazo expositivo a experiencia da percepción sonora. Tanto estes proxectos como o ciclo VIDEOURBANITAS —unha selección de pezas audiovisuais de artistas galegos novos— dan mostra do carácter experimental, participativo e dinámico do Espazo Anexo, un claro exemplo da vontade de apoiar a produción que, entendemos, se ha dar dende as institucións.

Agar Ledo Arias e Marta García Viña Departamento de Exposicións

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 23

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006

SALAS DE EXPOSICIÓN DA PLANTA BAIXA E DO PRIMEIRO ANDAR O MOMENTO SUSPENDIDO OBRAS DA COLECCIÓN H&F, HOLANDA

O MOMENTO SUSPENDIDO trouxo ao MARCO unha selección de obras da Colección H&F realizada por Hilde Teerlinck en colaboración con Han Nefkens, propietario da colección. Tras a súa inauguración na sede do CRAC Alsace en Altkirch, en 2005, a exposición viaxou a Vigo para comezar unha itinerancia que a levaría a Tailandia, Bélxica e Holanda. Esta mostra colectiva incluía pinturas, fotografías, vídeos, instalacións e esculturas dunha vintena de artistas internacionais.

O fío argumental adiviñábase no título da exposición: ‘The Suspended Moment’ [o momento ou o tempo suspendido] fai referencia á tensión, ao suspense –no seu sentido máis cinematográfico– pero contrapón esta emoción, esta excitación, á fugacidade e transitoriedade dun instante, xogando cunha contradición semellante á dos ‘ollos pechados de par en par’ do título da derradeira película de Stanley Kubrick, Eyes wide shut.

24 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

FICHA TÉCNICA DATAS 20 xaneiro - 7 maio 2006 LUGAR Salas de exposición do primeiro andar PRODUCIÓN CRAC Alsace, Francia COMISARIA Hilde Teerlinck

EXPOSICIÓNS

A C O LE C C I Ó N H & F

ARTISTAS Otto Berchem (Milford, EEUU, 1967. Vive e traballa en Ámsterdam) Victor Boullet (Oslo, Noruega, 1969. Vive e traballa en Londres) Angela Bulloch (Fort Frances, Canadá, 1966. Vive e traballa en Londres) Bernard Frize (Saint-Mandé, Francia, 1954. Vive e traballa en París) Felix Gonzalez-Torres (Guáimaro, Cuba, 1957 – Miami, EEUU, 1996) Dan Graham (Urbana, EEUU, 1942. Vive e traballa en Nova York) Naoya Hatakeyama (Iwata, Xapón, 1958. Vive e traballa en Toquio) Roni Horn (Nova York, EEUU, 1955. Vive e traballa en Nova York) Prudencio Irazábal (Puentelarrá, Álava, 1954. Vive e traballa en Nova York) Gérald van der Kaap (Enschede, Holanda, 1959. Vive e traballa en Ámsterdam) Paul Kooiker (Róterdam, Holanda, 1964. Vive e traballa en Ámsterdam) Thomas Rentmeister (Reken, Westfalia, Alemaña, 1964. Vive e traballa en Berlín) Fabien Rigobert (Calais, Francia, 1968. Vive e traballa en París) Karin Sander (Bensberg, Alemaña, 1957. Vive e traballa en Stuttgart) Jörg Sasse (Bad Salzuflen, Alemaña, 1962. Vive e traballa en Düsseldorf) Hrafnkell Sigurdsson (Reikiavik, Islandia, 1963. Vive e traballa en Londres) Sam Taylor-Wood (Londres, Reino Unido, 1967. Vive e traballa en Londres) Diana Thater (San Francisco, EEUU, 1962. Vive e traballa en Los Angeles) Jeff Wall (Vancouver, Canadá, 1946. Vive e traballa en Vancouver) Erwin Wurm (Bruck an der Mur, Austria, 1954. Vive e traballa en Viena)

A colección H&F foi creada polo escritor holandés Han N efkens (Róterdam, 1954) a partir do ano 2000. Malia a súa recente creación, a colección ten xa prestixio internacional e inclúe nomes de grandes artistas contemporáneos. Para a adquisición de obras, Nefkens conta co asesoramento de Sjarel Ex, director do Museum Boijmans van Beuningen de Róterdam. Practicamente todas as obras da colección atópanse en depósito en diferentes museos, cos que se teñen establecido convenios de colaboración: Centraal Museum de Utrecht, Museo de Arte Contemporánea de Reykjavik, Museum de Pont en Tilburg, Huis Marseille en Ámsterdam, e Museum Boijmans van Beuningen en Róterdam. Na actualidade, Han Nefkens vive en Londres, con esporádicas estancias en Barcelona, e ademais do seu papel como coleccionista desenvolve unha notable labor como mecenas e promotor de proxectos artísticos cunha clara función social, especialmente no que se refire á loita contra a SIDA. COMIS ARIA Hilde Teerlinck é directora do FRAC Nord-Pas de Calais/Dunkerque dende setembro de 2006, cargo que asumiu tras dirixir, entre 2002 e 2006, o CRAC Alsace (Altkirch). Entre 1999 e 2002 combinou o seu traballo como docente na Escola Superior de Arte de Perpiñán co seu traballo como crítica de arte e colaboradora en diversas publicacións como Parkett, Kunstforum, Kunst nu, Artefactum, Transversal, Quaderns, e Ars Mediterranea, e a súa labor como comisaria do Espace d´Art Contemporain - Halle au Poisson en Perpiñán. Anteriormente fora directora artística e coordinadora do Pavillón Mies van der Rohe de Barcelona (1993-2000).

“Que ocorrería se puidésemos deter o tempo por un instante? Na miña opinión, esta exposición ofrece unha oportunidade única para poñelo en práctica. Os artistas seleccionados semellan terse feito unha pregunta similar. O MOMENTO SUSPENDIDO é unha mostra que, tal como o seu título suxire, hai que experimentar. E ha de ser unha experiencia subxectiva, porque apela á sensibilidade de cada quen. Componse de fragmentos e momentos seleccionados que os artistas elixiron persoalmente por razóns moi particulares. Convido os espectadores a que se tomen o seu tempo, fagan unha pausa, e dediquen polo menos ‘un minuto’ a descubrir a posición individual de cada un. Porque... non se pode lembrar o que se elixe esquecer”.

Hilde Teerlink

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 25

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006

URBANITAS Unha reflexión motivada pola necesidade de dar visibilidade e apoio aos artistas galegos máis novos, na súa maioría procedentes da Facultade de Belas Artes de Pontevedra, foi o punto de partida de URBANITAS, que presentaba o traballo de trinta artistas nados a partir de 1970. A idea, non obstante, non era presentar unha nova xeración como tal, senón tomarlle o pulso á contorna máis inmediata e amosar un panorama do que estaba a acontecer ao noso redor. A expectación xerada dende a fase de investigación levou a ampliar a base do proxecto e dar cabida a máis artistas e obras, tentando que estivesen reflectidas visións e actitudes moi diversas. A maior parte das pezas –entre as que se incluían esculturas, instalacións, pinturas murais, graffiti, instalacións sonoras, vídeos, fotografías ou debuxos– foron producidas especificamente para esta mostra.

En URBANITAS, a multiplicidade de soportes era reflexo de moi diversos planeamentos creativos, que non obstante deixaban entrever algúns fíos condutores: reflexións e intervencións sobre a contorna urbana; creación de mundos propios ou de escenografías; preguntas sobre a función do museo, o mundo da arte e a propia arquitectura do MARCO; utilización de novas tecnoloxías; e numerosas combinacións de xestos lúdicos e reflexivos, momentos transcendentes disfrazados con toques de humor. Entre todo isto, un elemento fundamental foi a atención ao proceso en si mesmo e a énfase nas técnicas e materiais –a maioría nada convencionais– que ían dende o graffiti e a intervención directa sobre os muros, ata a creación de territorios híbridos entre o son, a música, a performance e as artes visuais, pasando por múltiples procedementos técnicos que se poden aplicar a obxectos ou fotografías, pero tamén a pezas de vídeo ou obras de arte sonora dixital.

En consonancia coa súa inmediatez, a exposición abriu as portas a novas achegas, co programa URBANITAS A ESCENA nun dos patios da planta baixa, que durante o tempo da exposición se converteu en escenario para concertos, performances ou accións de artistas participantes e convidados. Ademais, como parte deste proxecto pero tamén como proposta expositiva en si mesma, o Espazo Anexo acolleu a mostra VIDEOURBANITAS, na que se amosaban en continuidade os traballos en vídeo de varios dos artistas presentes na exposición.

Tanto pola súa repercusión en medios como polo número e perfil dos seus visitantes, e polas iniciativas xeradas ao seu redor, URBANITAS superou con creces as expectativas máis optimistas e significou un reencontro con certos sectores artísticos, e a captación de novos públicos.

FICHA TÉCNICA DATAS 3 febreiro – 18 xuño 2006 LUGAR Salas de exposición da planta baixa PRODUCIÓN MARCO, Museo de Arte Contemporánea de Vigo COLABORACIÓN Dirección General de Bellas Artes y Bienes Culturales, Ministerio de Cultura LG Electronics Montana Colors S.L. COMISARIOS Iñaki Martínez Antelo e Carlota Álvarez Basso

26 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

EXPOSICIÓNS

ARTISTAS Mónica Alonso (A Fonsagrada, Lugo, 1970) Oliver Añón (Barcelona, 1982) Servando Barreiro (O Grove, Pontevedra, 1979) Vicente Blanco (Cee, A Coruña, 1974) Antón Cabaleiro (Santiago de Compostela, 1977) Maribel Castro (A Coruña, 1981) Isaac Cordal (Pontevedra, 1974) El Tiñas (Vigo, Pontevedra, 1980) Suso Fandiño (Santiago de Compostela, 1971) Félix Fernández (Viveiro, Lugo, 1977) Arturo Fuentes (Ourense, 1975) Amaya González Reyes (Sanxenxo, Pontevedra, 1979) Kiko (Vigo, Pontevedra, 1982) Pancho Lapeña (Vigo, Pontevedra, 1976) Chiu Longina (Pobra de Trives, Ourense, 1970) Carlos Maciá (Lugo, 1977) Loreto Martínez Troncoso (Vigo, Pontevedra, 1978) Fran Meana (Avilés, Asturias, 1982) Berio Molina (A Fonsagrada, Lugo, 1979) Antía Moure (Monforte de Lemos, Lugo, 1981) Nano 4814 (Vigo, Pontevedra, 1978) Álvaro Negro (Lalín, Pontevedra, 1973) Carme Nogueira (Vigo, Pontevedra, 1970) Pavlo Orza (Zamora, 1971) Pelucas (Vigo, Pontevedra, 1980) Pablo Pérez (Vilagarcía de Arousa, Pontevedra, 1980) Jorge Perianes (Ourense, 1974) Rubén Ramos Balsa (Santiago de Compostela, 1978) Ruben Santiago (Sarria, Lugo, 1974) Tay (Vigo, Pontevedra, 1982)

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 27

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006

Actividades complementarias URBANITAS A E SCEN A CONCERTO INAUGURAL URBANITAS Grupo TELÉMACO (Lugo) + Dj Ningunos (Vigo) venres 3 febreiro O Fillo Pausado (Vigo) + Jiménez del Oso (Santiago) + Djs Dose (Vigo) venres 3 marzo TAB (A Coruña) + AUSTRIA (Pontevedra) + DJ SinSalaudio (Vigo) venres 7 abril Colectivo Arkestra + Mwëslee + Armadillo (Vigo) venres 5 de maio FESTA CLAUSURA URBANITAS Colectivo Alg-a presenta: “Census”, por LUDD (experimentación teatral) + Neno Oscuro (Poesía Sonora) sábado 17 de xuño TALLER DE AR TISTA Mónica Alonso. “De principio a fin: procesos de intervención espacial” Datas: do 24 ao 28 de abril VIDEOURBANITAS Obras en vídeo de: Vicente Blanco, Antón Cabaleiro, Suso Fandiño, Félix Fernández, Amaya González Reyes, Berio Molina, Rubén Ramos Balsa, Ruben Santiago Datas: do 3 de febreiro ao 18 de xuño Espazo Anexo 28 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

EXPOSICIÓNS SWITCH ON THE POWER! RUÍDO E POLÍTICAS MUSICAIS

Dende principios do século XX, varias correntes artísticas están a redefinir dende diversas frontes os conceptos de Arte e Artista, forzando, entre outras cuestións, os territorios limítrofes entre as artes visuais e outras disciplinas que se consideraron e se consideran ‘menores’, como a publicidade, a moda, ou a música popular.

Cun novidoso deseño de montaxe coas salas escurecidas e sistema de son discriminatorio, SWITCH ON THE POWER! Ruído e políticas musicais reunía nun mesmo espazo expositivo a unha serie de artistas procedentes do mundo da arte e da música, que comparten estratexias preformativas e estéticas. A través de pezas artísticas e documentos videográficos, esta exposición poñía de relevo e á vez afondaba nas interaccións que xorden entre estas disciplinas artísticas, centrándose na singularidade dunhas prácticas discursivas comúns tanto a artistas do pop, do rock e doutros estilos musicais, como a artistas visuais.

“O título da mostra –Switch on the Power!– xoga coa polisemia da frase en inglés (conecta a corrente/activa o poder), e alude ao espírito de inmediatez e autonomía que con frecuencia caracterizou estes movementos musicais e artísticos. O subtítulo –Ruído e Políticas Musicais– incide no carácter subversivo destas prácticas, no ruído entendido coma elemento perturbador que se introduce nun sistema coa pretensión de modificalo, e na necesidade de contemplar esas prácticas como políticas que presentan estruturas e linguaxes propias”.

Xabier Arakistain

COMIS ARIO Xabier Arakistain, actual director do Centro Cultural Montehermoso de Vitoria, foi responsable de programación da Sala de Exposicións da Fundación Bilbao Arte Fundazioa entre os anos 2001 e 2003. Entre os seus traballos como comisario independente salientan as exposicións Trans Sexual Express Barcelona 2001 (Centre d’Art Santa Mónica, Barcelona), Trans Sexual Express Budapest 2001 (Mücksarnok Kunstahalle, Budapest) e Trans Sexual Express A Coruña 2002 (Kiosko Alfonso, A Coruña), o proxecto Anunciando un nuevo presente, Tracey Emin y Gaüeca na Gran Bilbao Magazine (2002), a retrospectiva dedicada a Leigh Bowery no Museo Textil de Barcelona (2004), e a exposición Para todos los públicos/For all audiences na Sala Rekalde de Bilbao (2006).

Actualmente prepara a mostra Kiss Kiss Bang Bang, 45 años de arte y feminismo, que se inaugurará en xuño de 2007 no Museo de Belas Artes de Bilbao.

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 29

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006

FICHA TÉCNICA DATAS 9 xuño - 17 setembro 2006 LUGAR Salas de exposición do primeiro andar COPRODUCIÓN MARCO, Museo de Arte Contemporánea de Vigo CAAM, Centro Atlántico de Arte Moderno, Las Palmas Centro Cultural Montehermoso, Vitoria COLABORACIÓN TVE S.A. RADIVIDEO S.L. COMISARIO Xabier Arakistain

ARTISTAS

ITINERANCIA DA E XP OSICIÓN MARCO, Museo de Arte Contemporánea de Vigo (9 xuño – 17 setembro 2006) CAAM, Centro Atlántico de Arte Moderno, As Palmas (17 outubro 2006 – 7 xaneiro 2007) Centro Cultural Montehermoso, Vitoria (2 febreiro – 4 maio 2007)

30 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

Alaska & Nacho Canut (México, 1963; Valencia, 1957) Laurie Anderson (Chicago, EEUU, 1947) Anat Ben-David (Xerusalén, Israel, 1971) Tobias Bernstrup (Nova York, EEUU, 1970) Leigh Bowery (Junshine, Australia, 1961 - Londres, Reino Unido, 1994) Carles Congost (Olot, Girona, 1970) Chicks on Speed (Alex Murray-Leslie, Australia; Melissa Logan, EEUU; Anat Ben-David, Reino Unido; Kathrin Glas, Alemaña; Al Steiner, EEUU) Chico y Chica (José Luis Rebollo, Bilbao, 1966; Alicia San Juan, Bilbao, 1967) DAF (Deutsch Amerikanische Freundschaft) Jon Mikel Euba (Amorebieta, Bilbao, 1967) Iain Forsyth & Jane 1972 (Reino Unido, 1973; Reino Unido, 1972) Dan Graham (Urbana, Illinois, EEUU, 1942) Nina Hagen (Berlín, Alemaña, 1955) Pam Hogg (Escocia) Killer Barbies (Vigo, Pontevedra) Chris Korda Kraftwerk (grupo fundado en Düsseldorf, Alemaña, en 1970) Ladypat (Arbroath, Escocia, 1970) Lene Lovich (Detroit, EEUU, 1949) Begoña Muñoz (Pamplona, Navarra, 1971) Yoko Ono (Tokio, Xapón, 1933; vive e traballa en Nova York) Genesis P-Orridge (Manchester, Reino Unido, 1950) Peaches (Toronto, Canadá) Planningtorock (Janine Rostron, Bolton, Reino Unido; vive e traballa en Berlín) Siouxsie Sioux (Londres, Reino Unido, 1957) Jean-Luc Verna (Niza, Francia, 1966) Andy Warhol (Forest City, Pennsylvania, EEUU, 1928 – Nova York, EEUU, 1967)

EXPOSICIÓNS Actividades complementarias CONCER TO INAUGURAL SWITCH ON THE POWER! Ruído e políticas musicais Con actuacións especiais de Pam Hogg, Anat Ben-David, Chicks on Speed, Alaska & Nacho Canut Dj convidado: RNST venres 9 xuño Praza peonil posterior (R/Progreso) Produción: Sinsalaudio A excelente acollida de público da xornada inaugural tivo o seu mellor reflexo no primeiro concerto ao aire libre organizado no MARCO, coas espectaculares actuacións de varios dos artistas presentes na exposición, e coa participación do vigués RNST como Dj convidado.

PERFORMANCE CHICK S ON SPEED: Musical Illustrations 13, 14 e 15 de xuño salas de exposición do primeiro andar A exposición complementouse coa presentación da performance Musical Illustrations [Ilustracións musicais] do grupo CHICKS ON SPEED, integrado nesta ocasión por Alex Murray-Leslie (Australia), Melissa Logan (EEUU), Anat Ben-David (Reino Unido), Kathrin Glas (Alemaña) e Al Steiner (EEUU). A experiencia foi gravada e editada nun vídeo que pasou a exhibirse nas salas do primeiro andar como parte integrante da mostra.

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 31

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006

DO REVÉS ARTISTAS CONTEMPORÁNEOS DE ISRAEL

A selección do comisario Octavio Zaya para esta exposición incluía un total de catorce artistas que non foron elixidos como representantes da arte de Israel, senón como mostra da complexidade e diversidade da arte contemporánea dese país, con visións subxectivas, coas súas contradicións, múltiples sentidos e interpretacións. A intención era achegarse ao carácter e sentido das prácticas e produción artística dun grupo de creadores contemporáneos de orixe israelí.

Lonxe de calquera discurso institucional ou intento de instrumentalización política, si existía en cambio unha clara intención de contribuír a unha mellor difusión da obra de artistas –na súa maioría emerxentes pero que empezan a despuntar internacionalmente– que por diversos motivos son practicamente descoñecidos en España.

32 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

ARTISTAS Keren Assaf (Ashkelon, Israel, 1978; vive e traballa en Tel Aviv) Yael Bartana (Afula, Israel, 1970; vive e traballa en Tel Aviv e Ámsterdam) Guy Ben-Ner (Ramat Gan, Israel, 1969; vive e traballa en Nova York) Ori Gersht (Tel Aviv, Israel; vive e traballa en Londres) Varda Getzow (Jaffa, Israel; vive e traballa en Tel Aviv e Berlín) Talia Keinan (Raanana, Israel, 1978; vive e traballa en Tel Aviv) Miki Kratsman (Arxentina, 1959; vive en Israel dende 1971) Sigalit Landau (Jerusalén, 1969; vive e traballa en Tel Aviv) Adi Nes (Kiryat Gat, Israel, 1966; vive e traballa en Tel Aviv) Eliezer Sonnenschein (Haifa, Israel, 1969; vive e traballa en Tel Aviv) Gal Weinstein (Ramat Gan, Israel, 1970; vive e traballa en Tel Aviv) Nadav Weissman (Haifa, Israel, 1969; vive e traballa en Tel Aviv) Sharon Ya’ari (Holon, Israel, 1966; vive e traballa en Tel Aviv) Rona Yefman (Tivon, Israel, 1972; vive e traballa en Tel Aviv)

EXPOSICIÓNS FICHA TÉCNICA

DATAS 7 xullo - 8 outubro 2006 LUGAR Salas de exposición da planta baixa PRODUCIÓN MARCO, Museo de Arte Contemporánea de Vigo COLABORACIÓN Ministerio de Asuntos Exteriores de Israel 1986-2006, XX Aniversario Relaciones España-Israel COMISARIO Octavio Zaya

“Se algo caracteriza a este grupo de artistas no seu conxunto, se hai algo que os identifique, é unha tensión entre a realidade na que viven, entre a realidade que padecen, que experimentan, que constrúen, que configuran e recrean nas súas obras, e o barullo interno das súas subxectividades. Incluso cando se refiren a situacións e temas sociais e políticos, o que representan, o que proxectan, sempre é unha proposición inquietante, ás veces contida, ás veces silenciosa, de cote indirecta e sempre oblicua, sen linealidade, sen temporalidade, transcendendo sempre o particular e o específico ata transformar a concreción e realidade do Holocausto, a guerra, o terrorismo, a ocupación ou a inseguridade da vida diaria que confrontan, en ficcións de violencia, de temor, de morte e de ansiedade subxectivas, que nos implican a todos por igual. A interioridade vólvese do revés, expoñendo, revelando as entrañas da súa ansiedade”.

Octavio Zaya

COMIS ARIO Octavio Zaya naceu nas Illas Canarias e vive en Nova York dende 1978. Comisario independente, é asesor do Museo de Arte Contemporáneo de Castilla y León, MUSAC; co-director da revista Atlántica, publicada polo CAAM de Las Palmas; membro do consello editorial de NKA Journal of Contemporary African Art (Cornell University, N.Y.), da publicación de arte electrónica para a web Lab 71 (N.Y.), e corresponsal de Flash Art en Estados Unidos. Foi un dos comisarios da Documenta 11 (2002) como parte do equipo curatorial dirixido por Okwui Enwezor, así como un dos comisarios da primeira e segunda edición da Bienal de Johannesburgo (1995 e 1997).

Actividades complementarias OLLADA S DO RE VÉS. Obradoiros infantís de verán Datas: do 11 de xullo ao 2 de setembro Horario: de martes a sábados, de 12.00 a 14.00 Lugar: Laboratorio das Artes (espazo de didáctica no 1º andar)

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 33

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006

PINTURA MUTANTE A pintura non morreu. Como un organismo vivo, adáptase ás novas situacións, mestúrase e contamínase con todo aquilo que a rodea —cine, fotografía, deseño, arquitectura, urbanismo, banda deseñada, ilustración, etc.— nútrese de todas as experiencias da cultura circundante e responde a elas, nun permanente proceso de transformación. O termo ‘mutante’ remite á idea de azar e de adaptación ao medio, á capacidade da pintura para se transformar xeneticamente, como unha disciplina en cambio continuo, ligada a circunstancias internas e externas igualmente dinámicas.

PINTURA MUTANTE amosaba o traballo de dezaseis artistas que teñen vivido e viven esa crise e renovación do pictórico. Observábase nela un dobre movemento, centrípeto e centrífugo: por unha banda, a incorporación de recursos, temáticas e estéticas procedentes de campos exteriores á pintura e, pola outra, unha expansión espacial e conceptual do pictórico.

“A mutación é un proceso azaroso de transformación xenética, que posibilita a evolución das especies grazas á súa adaptación ao medio.

A dinámica de avance vangardista chega á súa fin na posmodernidade, momento en que é negada a posibilidade de progreso na arte. Por contraste con este pensamento, a metáfora dunha arte mutante afirma a posibilidade de cambio; pero non un cambio autónomo, de signo idealista e utópico, como o que aparece implícito no proxecto das vangardas, senón unha evolución vencellada á transformación inevitable da sociedade. A pintura, como ente mutante, desenvolve estratexias de adaptación a un contexto igualmente dinámico e é quen, ao mesmo tempo, de cooperar na transformación deste escenario”.

Ignacio Pérez-Jofre 34 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

FICHA TÉCNICA DATAS 29 setembro 2006 – 7 xaneiro 2007 LUGAR Salas de exposición do primeiro andar PRODUCIÓN MARCO, Museo de Arte Contemporánea de Vigo COMISARIO Ignacio Pérez-Jofre

EXPOSICIÓNS COMIS ARIO Ignacio Pérez-Jofre Santesmases (Madrid, 1965) é artista e profesor da Facultade de Belas Artes da Universidade de Vigo. Como artista, realizou exposicións individuais no Museu de la Universitat d’Alacant, en La Fábrica (Palencia), na Galería Trinta (Santiago de Compostela), e na Galería Bacelos (Vigo), entre outras. Nos últimos anos ten realizado performances en diversos festivais como IFI (Pontevedra, 2004) ou IMÁN (Vilanova de Famalicão, 2005). É autor do libro Huellas e sombras (A Coruña, 2001) e coordinador de Isto faino calquera (Pontevedra, 2004). Ten organizado e impartido ciclos de conferencias e talleres en colaboración con museos e centros de arte, como o MARCO de Vigo, o CGAC de Santiago de Compostela, e a Fundación Laxeiro de Vigo.

ARTISTAS Pablo Alonso (Xixón, 1969) Nono Bandera (Málaga, 1958) Toño Barreiro (Zamora, 1965) Bosco Caride (Vigo, 1963) Salvador Cidrás (Vigo, 1968) Arancha Goyeneche (Santander, 1967) Enrique Marty (Salamanca, 1969) Din Matamoro (Vigo, 1958) Teresa Moro (Madrid, 1970) Manu Muniategiandikoetxea (Bergara, 1966) Marina Núñez (Palencia, 1966) Eltono & Nuria (París, 1976 & Madrid, 1978) Juan Rivas (Pontevedra, 1974) Simeón Saiz Ruiz (Cuenca, 1956) Teo Soriano (Mérida, 1963) Daniel Verbis (León, 1968)

Actividades complementarias TALLERE S DE AR TISTA DIN MATAMORO C ores, latexos e taquicardias Datas: do 27 de novembro ao 1 de decembro de 2006 Lugar: sala perimetral B1 (1º andar)

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 35

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006

A MOSTRA INVISIBLE Na arte do século XX é frecuente o uso do son ou da voz humana como estratexia de apoio para conceptualizar o espazo. O son convídanos a situar o corpo nese lugar no que se cruzan, de modo performativo, as accións do espectador e do artista.

A MOSTRA INVISIBLE foi un achegamento a esta noción de espazo como lugar físico, unha área na que o artista manipula o son coma se dun material dúctil se tratase. A exposición reunía unha selección de obras de vinte artistas contemporáneos que invitaban a reflexionar sobre o espazo a partir do son; o son entendido como voz ou como vehículo que aporta corporeidade, asentado sobre compoñentes non visibles. Un conxunto de obras que “fan que o ollo se volva cara a dentro”, propoñendo ao espectador que imaxine ou conceptualice unha imaxe ou unha situación a partir dunha vibración sonora.

O percorrido comezaba nunha zona de referencia histórica para proseguir pola posguerra e desembocar no uso do son por parte de artistas contemporáneos.

En termos programáticos, o fundamento da exposición atopábase na procura de tres eixos de referencia na arte dos nosos días: a espacialidade, a narratividade e a transversalidade entre o campo auditivo e o campo visual.

“A presenza compartida de obxectos, sons e persoas no espazo expositivo define, na experiencia artística, un espazo que poderíamos chamar escultórico, creado pola confluencia, abstracta, entre o son, o espazo e o corpo. Ao unir a dimensión espacial e a experiencia sensorial, obtemos as chaves para abordar esta exposición.

O son –e, no caso desta exposición case exclusivamente, o son da voz humana– instaura espazos e corpos e os reafecta; isto é, convérteos noutros lugares, noutros corpos, en utopías. Trátase, polo tanto, dun proceso de afección, dunha ocupación do espazo ás veces negra, outras emocionante e poética.

Este Museo, por iso, non está baleiro.

O que o enche non se ve, pero está aí”.

Delfim Sardo COMIS ARIO Delfim Sardo (Aveiro, Portugal, 1962), profesor universitario, vén desenvolvendo dende 1990 un intenso labor como comisario independente e ensaísta de arte contemporánea. Entre 2003 e 2005 foi Director do Centro de Exposicións do Centro Cultural de Belém, en Lisboa. Foi tamén fundador e director da revista Pangloss, e consultor da Fundação Calouste Gulbenkian entre 1997 e 2003. En 1999 foi Comisario da Representaçión Portuguesa na 48ª Bienal de Venecia. Actualmente é profesor de Estética na Facultade de Belas Artes da Universidade de Lisboa, onde tamén imparte clases nos Master de Comisariado e Pintura, e docente en programas de posgrao da Universidade Lusófona e da Universidade Católica de Porto.

36 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

EXPOSICIÓNS ARTISTAS FICHA TÉCNICA Vito Acconci (Nova York, EEUU, 1940; vive e traballa en Nova York) Joseph Beuys (Krefeld, Alemaña, 1921 – Düsseldorf, Alemaña, 1986) Louise Bourgeois (París, Francia, 1911; vive e traballa en Nova York, EEUU) James Lee Byars (Detroit, EEUU, 1932 - O Cairo, Exipto, 1997) Janet Cardiff (Brussels, Canadá, 1957; vive e traballa en Berlín, Alemaña) Martin Creed (Wakefield, Reino Unido, 1968; vive e traballa en Londres, Reino Unido) Luísa Cunha (Lisboa, Portugal, 1949; vive e traballa en Lisboa) Ceal Floyer (Karachi, Pakistán, 1968; vive e traballa entre Londres, Reino Unido, e Berlín, Alemaña) Rodney Graham (Vancouver, Canadá, 1949; vive e traballa en Vancouver) Raoul Hausmann (Viena, Austria, 1886 – Limoges, Francia, 1971) Juan Hidalgo (Las Palmas de Gran Canaria, 1927; vive e traballa en Las Palmas de Gran Canaria) Joan Jonas (Nova York, EEUU, 1936; vive e traballa en Nova York) On Kawara (26.963 días; dende o seu nacemento até a data de inauguración) Antoni Muntadas (Barcelona, 1942; vive e traballa entre Nova York e Barcelona) Bruce Nauman (Fort Wayne, EEUU, 1941; vive e traballa en Galisteo, EEUU) Luigi Russolo (Portogruaro, Italia, 1885 - Cerro di Lavenio, Italia, 1947) Julião Sarmento (Lisboa, Portugal, 1948; vive e traballa en Estoril, Portugal) Kurt Schwitters (Hanover, Alemaña, 1887 – Kendal, Reino Unido, 1948) Michael Snow (Toronto, Canadá, 1929; vive e traballa en Toronto) Stephen Vitiello (Richmond, EEUU, 1964; vive e traballa entre Richmond e Nova York)

DATAS 20 outubro 2006 – 21 xaneiro 2007 LUGAR Salas de exposición da planta baixa COPRODUCIÓN MARCO, Museo de Arte Contemporánea de Vigo Centro José Guerrero, Granada COMISARIO Delfim Sardo

ONE MILLION YE AR S Como parte integrante da exposición, o MARCO de Vigo e o Centro José Guerrero de Granada levaron a cabo unha edición de 4 CDs da obra One Million Years, do artista xaponés On Kawara, que se presentaba por primeira vez en España, e que continúa as edicións realizadas por outros museos, sempre en colaboración co artista. O venres 20 de outubro, coincidindo coa xornada inaugural, o público visitante puido asistir á lectura das datas en directo na Galería 1, onde a partir dese día se exhibiu a peza gravada.

ITINERANCIA DA E XP OSICIÓN MARCO, Museo de Arte Contemporánea de Vigo (20 outubro 2006 – 21 xaneiro 2007) Centro José Guerrero, Granada (6 febreiro - 8 abril 2007)

Actividades complementarias TALLERE S DE AR TISTA PAIS AXE S ONORA DE VIGO C olec ti vo Esc oi tar: Chiu Longina, Horacio Gónzalez, Juan-Gil, Berio Molina, Julio Gómez Datas: do 9 ao 15 novembro 2006 Lugar: sala perimetral B1 (1º andar)

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 37

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006

ESPAZO ANEXO VIDEOURBANITAS Paralelamente á exposición URBANITAS, concibida como parte do mesmo proxecto pero tamén como proposta expositiva en si mesma, o Espazo Anexo acolleu a mostra VIDEOURBANITAS, na que se exhibían en continuidade traballos en vídeo de oito dos artistas presentes na exposición.

FICHA TÉCNICA DATAS 3 febreiro – 18 xuño 2006 LUGAR Espazo Anexo PRODUCIÓN MARCO, Museo de Arte Contemporánea de Vigo COLABORACIÓN Dirección General de Bellas Artes y Bienes Culturales, Ministerio de Cultura LG Electronics COMISARIOS Iñaki Martínez Antelo e Carlota Álvarez Basso

ARTISTAS Vicente Blanco (Cee, A Coruña, 1974) Antón Cabaleiro (Santiago de Compostela, 1977) Suso Fandiño (Santiago de Compostela, 1971) Félix Fernández (Viveiro, Lugo, 1977) Amaya González Reyes (Sanxenxo, Pontevedra, 1979) Berio Molina (A Fonsagrada, Lugo, 1979) Rubén Ramos Balsa (Santiago de Compostela, 1978) Ruben Santiago (Sarria, Lugo, 1974)

VIDEOURBANITAS EN BEI JING E BAR CELONA Entre o 15 de xullo e o 15 de outubro de 2006, as obras de VIDEOURBANITAS viaxaron a Beijing como parte da exposición LABERINTO DE MUSEOS, organizada polo Instituto Cervantes con motivo da inauguración da súa nova sede na cidade asiática, que facía un percorrido por dezaseis museos e centros de arte de España. A sección do MARCO incluía unha selección de traballos en vídeo de artistas participantes nas mostras URBANITAS e VIDEOURBANITAS: Oliver Añón, Servando Barreiro, Vicente Blanco, Antón Cabaleiro, Maribel Castro, Isaac Cordal, Suso Fandiño, Félix Fernández, Amaya González Reyes, Francisco Meana, Berio Molina, Rubén Ramos Balsa e Ruben Santiago.

En setembro de 2006 tivo lugar a presentación de VIDEOURBANITAS no ‘Espacio MOVISTAR’, un novo recinto multidisciplinar situado no FORUM de Barcelona, creado para achegar ao público as propostas máis vangardistas nos campos da tecnoloxía, a música, a arte, o cine e o lecer. As pezas seleccionadas, coincidentes coas presentadas en Beijing, exhibíronse entre o 20 de setembro e o 8 de outubro de 2006 neste innovador espazo, que funcionou como punto de referencia para o público máis novo.

38 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

EXPOSICIÓNS

MARTÍN PENA ESPAZOS DE RECREO [Proxecto-Edición] ESPAZOS DE RECREO foi a proposta do artista Martín Pena (A Coruña, 1974) para o Espazo Anexo do MARCO; un proxecto dirixido por Manuel Olveira que formaba parte do Proxecto-Edición, coproducido polo CGAC de Santiago, a Fundación Luis Seoane d’A Coruña, e o MARCO de Vigo.

Para este proxecto, Martín Pena tomou como punto de partida a elaboración dun arquivo de imaxes de patios de recreo situados en centros de educación infantil, primaria e secundaria de Galicia. A participación dos centros era parte esencial desta iniciativa, que a partir da recompilación de fotografías destes espazos e da súa exhibición na sala, foi enriquecéndose progresivamente con achegas de diversa índole.

Até o 3 de decembro, a sala do Espazo Anexo funcionou como lugar de traballo e sala de documentación, na que os visitantes –tanto centros de ensino como particulares– puideron colaborar co proxecto, consultar o arquivo dos materiais recibidos até o momento (textos, imaxes e gravacións sonoras), contemplar as fotografías e vídeos exhibidos, conectarse a internet, ou mesmo xogar coa canastra de baloncesto situada no exterior.

FICHA TÉCNICA DATAS 15 setembro – 3 decembro 2006 LUGAR Espazo Anexo COPRODUCIÓN MARCO, Museo de Arte Contemporánea de Vigo CGAC, Centro Galego de Arte Contemporánea, Santiago de Compostela Fundación Luis Seoane, A Coruña DIRECCIÓN DO PROXECTO Manuel Olveira

“Esta proposta atópase por agora moi lonxe –ou moi preto, quen sabe– de ser considerada arte, polo que o seu grao de conexión coa chamada ‘intención artística’ está aínda por ver. (...) Parto da sospeita de que esa idea de que arte é aquilo que fan os artistas non e máis ca un mito e que, pola contra, é o propio contexto da arte o que fai as obras (o artista como inquilino da cultura, que diría Michel de Certeau).

Entendo este traballo como unha contribución sinxela. A idea de comezar este proxecto cunha recompilación de imaxes dos recreos de toda Galicia tenta planear unha alternativa a algo que –aínda que baixo novas e cada vez máis refinadas formas– non deixamos de presenciar a cotío: a chamada a unha participación pública para a consecución dunhas metas privadas, o emprego da sociedade coma unha especie de grupo de ‘extras’ e non como a verdadeira protagonista”.

Martín Pena

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 39

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006

DIEGO SANTOMÉ TRABALLOS TEMPORAIS A proposta do artista Diego Santomé (Vigo, 1966) para o Espazo Anexo do MARCO traspasou as marxes habituais do espazo e tempo expositivos: unha obra en proceso con varias fases consecutivas, baseada nunha reflexión sobre a relación entre arte e vida, en como un artista pode partir de la realidade social máis inmediata para dar sentido ás súas obras.

O eixo do proxecto foi a realización de accións cun beneficio social concreto e con consecuencias directas sobre persoas e colectivos. Para isto destinou unha parte dos recursos previstos para a produción da exposición á mellora de aspectos materiais na vida de varias persoas. Individuos con nomes e apelidos para cuxa localización e colaboración contou co asesoramento de distintas entidades. A partir de reflexións sobre a función da arte e do artista, e coas accións desenvolvidas nas vivendas dos protagonistas como materia prima, o artista construíu o relato cinematográfico titulado TRABALLOS TEMPORAIS, que se exhibiu na sala do Espazo Anexo, transformada para a ocasión en sala de cine aberta aos visitantes.

“TRABALLOS TEMPORAIS responde ao desexo de vencellar arte e vida de xeito directo, a partir dunha reflexión sobre a inmaterialidade da obra de arte e dos procesos de produción artística. En formato cinematográfico, esta peza narra as accións levadas a cabo nas casas de Ángel, Trini, Adrián, Mauricio e Geseica, e na Asociación A.P. A.M.P.; accións que, concluídas ou non, son proba da fraxilidade dos límites entre a experiencia artística e a experiencia vital.

Desde un primeiro momento, a idea era levar o traballo fóra do museo. A exposición propiamente dita ten lugar nos domicilios dos protagonistas. É nestes lugares privados onde se revela a función social da arte, mediante relacións abertas, imprevisibles, que se xeran entre o público –a propia familia e o meu traballo– e o espazo cotián, convertido en sala de exposicións”.

Diego Santomé

40 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

EXPOSICIÓNS

FICHA TÉCNICA DATAS 23 xuño - 3 setembro 2006 LUGAR Espazo Anexo PRODUCIÓN MARCO, Museo de Arte Contemporánea de Vigo COMISARIO Iñaki Martínez Antelo

Traballos temporais, 2006 Duración: 48’ 30’’ Un filme de Diego Santomé Escrito e realizado por Diego Santomé e Víctor Hugo Seoane Música de Jesús Campos Ruiz Producido por MARCO, Museo de Arte Contemporánea de Vigo Colaboran: Master Cadena, Concellería de Cultura do Concello de Nigrán, Concellería de Benestar Social do Concello de Vigo Coa colaboración especial de María Rodríguez e Xacobo Sanmartín As accións incluídas no filme foron realizadas con persoas usuarias das UBAS (Unidades de Benestar e Acción Social) de Teis, O Castro, Lavadores, Litoral e co asesoramento do Gabinete de Accesibilidade do Concello de Vigo Protagonistas: Geseica, Mauricio, Ángel, Trini, Adrián e a Asociación A.P.A.M.P.

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 41

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006

RITA RODRÍGUEZ ...dedentrode...

O título ...DE DENTRO DE... resumía dende o inicio a intención de Rita Rodríguez (A Coruña, 1981) de facer do Espazo Anexo unha prolongación da rúa, dos lugares de tránsito, establecendo un diálogo entre o exterior e o interior, e tamén entre os propios espazos interiores.

O proxecto consistía en varias accións ou intervencións que ofrecían ao público a posibilidade de interactuar co contorno, moi especialmente naqueles lugares que por familiares ou comúns adoitan pasar desapercibidos: a rúa, os baños, os escaparates e as zonas peonís. A acción e a percepción do visitante configuraban e alteraban o ámbito expositivo, poboado de mecanismos que de xeito máis ou menos sutil invitaban ao espectador a percibir a conexión entre lugares que semellan afastados entre si —o exterior e o interior— e que se atopan no momento en que o espectador e a obra lles permiten existir doutro xeito. As conexións auditivas, visuais, ou sensoriais entre distintos espazos servían á artista como medio para tentar desfacer a complexa trama do cotiá; para partir dunha experiencia sensorial e chegar a un mellor coñecemento.

Como un exercicio analítico e tamén de síntese, a proposta do Espazo Anexo reunía varios riscos distintivos da obra de Rita Rodríguez: a atención ao espazo como punto de partida, como escenario; as contraposicións ou puntos de inflexión entre o estrutural e o orgánico, como metáforas do corpo e das normas e convencións ás que está suxeito; e, sobre todo, a relación coas persoas, cos visitantes, e a súa implicación como parte integrante da obra, como emisores e receptores, como compoñente físico que aporta corporeidade a un espazo aparentemente “baleiro”.

FOTOS DE: JAVIER FERNÁNDEZ PÉREZ DE LIS 42 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

EXPOSICIÓNS FICHA TÉCNICA DATAS 15 decembro 2006 - 18 febreiro 2007 LUGAR Espazo Anexo PRODUCIÓN MARCO, Museo de Arte Contemporánea de Vigo COMISARIO Iñaki Martínez Antelo

“Un espazo que é tempo máis ca espazo, un espazo non-espazo que sen ápice de egoísmo o dá todo, dáse todo e bebe de todo... pero que, por tanto, tamén ten carácter e entidade como tal espazo (como un espazo que se esvaece), como espazo de tránsito, como estrutura (non ríxida) flexible. Desta interesante natureza xorden posibilidades novas de relación con “o de fóra”, porque o ‘espazo esponxa’ absorbe todo o que extrinsecamente lle é ofrecido... o espazo que convida á acción, ao diálogo e á dúbida, o espazo que pasivo se ofrece para a acción, o espazo que dá ata o punto en que recibe... o espazo invertido e confundido que bate contra as súas propias paredes, é o espazo de tránsito, o dependente de, o contiguo a, o anexo a...”

Rita Rodríguez

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 43

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006

CONVOCATORIAS E CONCURSOS PREMIO MARCO’06 PARA NOVOS COMISARIOS 2006 foi o ano da primeira convocatoria do Premio MARCO’06 para Novos Comisarios, convocado pola Fundación MARCO coa idea de apoiar o labor e potenciar a formación de novos profesionais no eido do comisariado e xestión de exposicións. O obxecto do Premio, con vocación de continuidade e periodicidade anual, é a presentación dun proxecto expositivo destinado ás salas do primeiro andar, a realizar entre os meses de xullo e setembro de cada ano.

Nesta primeira edición, o xurado estivo composto por Eva González-Sancho, directora do FRAC Bourgogne, Francia; Juan de Nieves, director artístico do EACC, Espai d’Art Contemporani de Castelló; Javier Pérez Buján, director da Fundación Laxeiro, Vigo; Miguel Wandschneider, comisario de Culturgest Lisboa, Portugal; e Iñaki Martínez Antelo, director do MARCO. O 10 de novembro de 2006 tivo lugar no MARCO a reunión do xurado, que tomou a súa decisión despois de ter analizado polo miúdo un total de 48 candidaturas recibidas desde Galicia (4), España (22), e outros países (22) como Italia, Reino Unido, Portugal, Alemaña, Francia, Suecia, Bélxica, Austria, Holanda, México e Singapur. O proxecto gañador foi unha proposta de Montserrat Albores Gleason, comisaria independente nada en México en 1974, autora de varios proxectos expositivos en galerías e museos de México e dos Estados Unidos. Na elección do xurado tívose en conta a calidade do proxecto e a súa adecuación ás características do primeiro andar do MARCO como sala de exposicións.

DOPPELGÄNGER. O dobre da realidade é o nome do proxecto de Montserrat Albores, unha mostra colectiva integrada na súa maioría por obras de vídeo e videoinstalacións, que fala do problema da representación e de determinados sistemas cos que se pode incidir na realidade; sistemas que propoñen xogos de equivalencias, como a multiplicación ou deformación dun evento, as súas revisións ou, por exemplo, as re-escrituras. A exposición poderá visitarse entre xullo e setembro de 2007 nas salas de exposición do primeiro andar, coincidindo coa apertura da convocatoria da segunda edición deste Premio.

11/11/2006 LA VOZ DE GALICIA

44 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

EXPOSICIÓNS PUBLICACIÓNS The Suspended Moment: H&F C ollec tion 2006 Coeditado co CRAC Alsace Otto Berchem, Victor Boullet, Angela Bulloch, Bernard Frize, Félix GonzalezTorres, Dan Graham, Naoya Hatakeyama, Roni Horn, Prudencio Irazábal, Gerald van Der Kaap, Paul Kooiker, Thomas Rentmeister, Fabien Rigobert, Karin Sander, Jörg Sasse, Hrafnkell Sigurdsson, Sam Taylor-Wood, Diana Thater, Jeff Wall, Erwin Wurm Textos: Hilde Teerlinck, Hilde van Gelder, Alex de Vries, Pascale Saarbach Deseño: Erich Weiss, Jacques Caccamo Textos en español – francés – inglés – holandés 133 p., il. cor, 25 x 29cm ISBN 2-911660-11-0 PVP: 22€ Aber to por obras: [proc esar] 2006 Fruela Alonso, Loreto Blanco Salgueiro, Itziar Ezquieta, Jesús Hernández, Juan Carlos Meana, Jesús Pazos Pata Textos: Os artistas Deseño: David Carballal, Juan Gallego Textos en galego – castelán 110 p., il. cor, 18 x 21cm ISBN 84-934364-4-5 PVP: 10€ Urbanitas 2006 Mónica Alonso, Oliver Añón, Servando Barreiro, Vicente Blanco, Antón Cabaleiro, Maribel Castro, Isaac Cordal, El Tiñas, Suso Fandiño, Félix Fernández, Arturo Fuentes, Amaya González Reyes, Kiko, Pancho Lapeña, Chiu Longina, Carlos Maciá, Loreto Martínez Troncoso, Fran Meana, Berio Molina, Antía Moure, nano4814, Álvaro Negro, Carme Nogueira, Pavlo Orza, Pelucas, Pablo Pérez, Jorge Perianes, Rubén Ramos Balsa, Ruben Santiago, Tayone Textos: Iñaki Martínez Antelo, Carlota Álvarez Basso, Xosé Manuel Lens, Fernando Figueroa, Silvia García, David Barro Deseño: Nuria Barreras Viso Textos en galego – castelán 289 p., il. cor, 21 x 25,5cm ISBN 84-934364-5-3 PVP: 25€

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 45

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006 Do revés. Ar tistas c ontemporáneos de Israel 2006 Coeditado con ACTAR Keren Assaf, Yael Bartana, Guy Ben-Ner, Ori Gersht, Varda Getzow, Talia Keinan, Miki Kratsman, Sigalit Landau, Adi Nes, Eliezer Sonnenschein, Gal Weinstein, Nadav Weissman, Sharon Ya’ari, Rona Yefman Textos: Amittai Aviram, Tali Tamir, Octavio Zaya, Ariella Azoulay, Roy Brand, Ruti Direktor, Or Gottlib, Katerina Gregos, Drorit Gur-Arie, Aim Deuel Lusky, Joanna Lowry, Smadar Shefi Deseño: Manuel Cuyàs Textos en español – inglés 242 p., il. cor, 21,5 x 25,5cm ISBN 84-934364-6-1 PVP: 33€ Pintura mutante 2006 Pablo Alonso, Nono Bandera, Toño Barreiro, Bosco Caride, Salvador Cidrás, Arancha Goyeneche, Enrique Marty, Din Matamoro, Teresa Moro, Manu Muniategiandikoetxea, Marina Núñez, Eltono y Nuria, Juan Rivas, Simeón Saiz Ruiz, Teo Soriano, Daniel Verbis Textos: Ignacio Pérez-Jofre, Enrique Juncosa Deseño: Cuco Marquina Textos en galego – castelán – inglés 167 p., il. cor, 21 x 25, 5cm ISBN 84-934364-7-X PVP: 24€ A mostra invisible Inclúe 1 disco compacto, 2006 Coeditado con Centro José Guerrero Vito Acconci, Joseph Beuys, Louise Bourgeois, James Lee Byars, Janet Cardiff, Martin Creed, Luísa Cunha, Ceal Floyer, Rodney Graham, Raoul Hausmann, Juan Hidalgo, Joan Jonas, On Kawara, Antoni Muntadas, Bruce Nauman, Luigi Russolo, Julião Sarmento, Kurt Schwitters, Michael Snow, Stephen Vitiello Textos: Delfim Sardo, Douglas Kahn, José Iges, Olivier Razac, Guy Rosolato, Christophe Kihm, John Cage Fragmentos de audio en CD: Vito Acconci, Louise Bourgeois, James Lee Byars, Janet Cardiff, Martin Creed, Luísa Cunha, Ceal Floyer, Rodney Graham, Raoul Hausmann, Juan Hidalgo, Joan Jonas, On Kawara, Antoni Muntadas, Bruce Nauman, Luigi Russolo, Julião Sarmento, Kurt Schwitters, Michael Snow, Stephen Vitiello Deseño: Don Gráfica Contemporánea Textos en español – inglés 237 p., il. cor, 21 x 25,5cm ISBN 84-934364-8-8 PVP: 25€ One Million Years. On Kawara 2006 Coeditado co Centro José Guerrero de la Diputación de Granada Caixa de madeira serigrafada de 14 x 15 x 6 cm Contén CD #67 (pasado. 971.211 a.C. – 970.420 a.C.), CD #68 (pasado. 970.419 a.C. - 969.612 a.C.) e CD #67 (futuro. 31.427 d.C. – 32.374 d.C.), CD #68 (futuro. 32.375 d.C. – 33.410 d.C.) Voz masculina: José Andrés Santiago / Voz feminina: Violeta Janeiro Edición de 250 PVP: 150€

46 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

EXPOSICIÓNS SELECCIÓN PRENSA A través desta selección de noticias publicadas no ano 2006, a dirección e o equipo do MARCO queren agradecer a colaboración dos profesionais dos medios de comunicación -prensa escrita, revistas e publicacións periódicas, radio, televisión e medios dixitais- e recoñecer o seu importante labor na recepción e difusión das actividades contidas nesta Memoria.

12/03/2006, GALICIA HOXE

22/01/2006, LA VOZ DE GALICIA

04/02/2006, LA VOZ DE GALICIA

19/03/2006, FARO DE VIGO

06/05/2006, FARO DE VIGO

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 47

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006

17/05/2006, LA VOZ DE GALICIA

22/05/2005, LA VOZ DE GALICIA

09/06/2006, GALICIA HOXE

17/06/2006, BABELIA

24/06/2006, FARO DE VIGO

08/07/2006, BABELIA

30/09/2006, LA VOZ DE GALICIA

48 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

30/11/2006, EL CULTURAL

EXPOSICIÓNS

16/12/2006- 02/12/2006, ABCD

03-06-2006- 09/06/2006, ABCD

MARZO 2006, EXIT EXPRESS

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 49

3. ACTIVIDADES

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA 53 PROGRAMAS PARA ESCOLARES 55 TALLERES INFANTÍS E ACTIVIDADES PARA FAMILIAS 57 ACTIVIDADES DE DIFUSIÓN 61 CURSOS PARA ADULTOS 62 TALLERES DE ARTISTA 64 XORNADAS DE PORTAS ABERTAS 66 FEIRAS E OUTROS EVENTOS 70 CONCERTOS E FESTIVAIS 71 PROGRAMACIÓN AUDIOVISUAL 75 OUTROS EVENTOS 76 CONFERENCIAS E MESAS REDONDAS 77 CESIÓN E ALUGUER DE ESPAZOS 78 BIBLIOTECA 79

ACTIVIDADES PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA

O museo como lugar de encontro con obras de arte que permanecen en salas por un período determinado, é o principal ingrediente do programa educativo do MARCO, que durante os últimos anos ven ampliando e consolidando a súa oferta, dende os programas para escolares ata as actividades para familias, cursos de adultos, xornadas e seminarios, talleres de artista, visitas guiadas, e programas á medida que se adaptan ao ritmo e demandas das distintas audiencias.

No ano 2006, boa parte do labor centrouse no deseño e realización do programa educativo para escolares, que incrementou tanto o seu nivel de participación como a súa especificidade e adecuación aos contidos das exposicións temporais e ás idades do alumnado e ciclos educativos. Segundo se desprende dos contactos e cuestionarios de avaliación co persoal docente, moitas veces a experiencia da visita e o taller no MARCO supoñen o seu primeiro contacto co mundo da arte contemporánea. E máis aló dos coñecementos sobre artistas e obras de cada exposición, o deseño dos programas pretende axudar ao desenvolvemento de habilidades e capacidades como pensamento crítico e lóxico, análise visual, imaxinación, creatividade, percepción, sensibilidade estética, aprendizaxe en equipo e capacidade de comunicación.

Durante os catro meses que permaneceu en salas, a mostra URBANITAS inspirou boa parte da programación didáctica e actividades paralelas: o programa das xornadas de portas abertas do Día Internacional dos Museos, o taller da artista Mónica Alonso sobre procesos de intervención espacial e, moi especialmente, as visitas e obradoiros para escolares de secundaria, nas que se experimentou co graffiti como modo de expresión e intervención en espazos urbanos. As actividades para antes e despois da visita ao MARCO incluían debates e reflexións sobre a identidade persoal e colectiva, proxectos de instalacións, exercicios de crítica artística ou de análise das mensaxes dos medios de comunicación, ou mesmo a posibilidade de crear un produto de consumo ou un vídeo musical, sacando partido da obra de artistas que, pola súa xuventude e proximidade, resultaban especialmente atractivos para o alumnado de entre 12 e 18 anos.

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 53

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006 O fío argumental da exposición O MOMENTO SUSPENDIDO –‘que ocorrería se puidésemos deter o reloxo por un instante?’– axudou a introducir nos programas didácticos unha reflexión sobre o tempo. No taller de primaria, unha das Esculturas dun minuto de Erwin Wurm servía como punto de partida para a actividade ‘O corpo suspendido’, un exercicio de arte de acción na que os participantes utilizaban o seu propio corpo como vehículo para a transmisión dunha experiencia. Para o alumnado de infantil elixiuse unha instalación de Otto Berchem que era imaxe do paso do tempo, e no taller titulado ‘Polo chan’ os máis pequenos recompoñían unha peza esnaquizada mesturando imaxes de diferentes obras vistas na exposición. Tanto nas visitas como nos talleres posteriores, o persoal educador puxo a proba unha vez máis a súa capacidade de comunicación cos participantes, fomentando o auto-descubrimento e formulando preguntas para que fosen eles mesmos os que ofreceran respostas ao que estaban a ver, insistindo na idea da obra de arte como transmisora de emocións e na capacidade de observación, interpretación e análise.

A mostra PINTURA MUTANTE e o seu programa derivado, PINTANDO SEN PINTAR, ocupou as actividades para escolares no último trimestre do ano. Debates sobre a definición de pintura, análises das diferenzas entre figuración e abstracción, exercicios de narración visual, experimentos coa luz e a cor e xogos visuais sobre as posibilidades de incorporación de novos materiais nunha obra pictórica foron algúns dos elementos deste programa. Esta exposición foi tamén base para a posta en marcha do taller de Din Matamoro, dirixido a estudantes de Belas Artes e disciplinas afíns: un percorrido entre Cores, latexos e taquicardias da man dun dos artistas de máis sólida e destacada traxectoria na arte galega actual.

O público infantil de entre 3 e 12 anos é un dos segmentos máis importantes dos públicos dos museos. Tendo en conta este feito e a necesidade de combinar esforzos e achegas para mellorar o panorama da educación artística tamén no tempo de lecer e no ámbito da vida diaria, programamos as actividades para familias das fins de semana, que combinan proxectos de expresión plástica, visitas ás salas de exposición, contacontos e talleres. Dentro deste mesmo capítulo de actividades para familias, os obradoiros infantís de verán ofrecen un ámbito para a innovación e experimentación a través do deseño dun programa temático que, neste ano 2006, levaba por título OLLADAS DO REVÉS. Partindo da mostra DO REVÉS, durante os meses de xullo e agosto recreamos unha viaxe ao redor do mundo no Laboratorio das Artes, entrando en contacto con obxectos e personaxes doutros países, e recoñecendo as diversidades e similitudes como elementos enriquecedores das distintas sociedades e culturas.

No que respecta ás actividades para adultos, e respondendo a unha demanda cada vez máis crecente, continuou o éxito do curso de iniciación á arte contemporánea, impartido por Ana Pereira, que a partir de outubro renovou o seu programa para procurar unha análise máis fonda das manifestacións artísticas dos séculos XX e XXI. O curso sobre arte galega contemporánea, o seminario sobre arte e medio ambiente baixo o título ‘Revelación do lugar’, e o remate do curso sobre cine e artes plásticas, foron outras das propostas temáticas neste ano 2006.

Nun enriquecedor territorio intermedio que mestura as distintas áreas de actividade sitúanse as xornadas de portas abertas que no MARCO teñen lugar dúas veces ao ano: no mes de maio –coincidindo coa celebración do Día Internacional dos Museos– e a mediados de novembro, con ocasión do aniversario da súa inauguración. En maio de 2006, a presenza dos artistas de URBANITAS no Día Internacional dos Museos contribuíu a unha maior proximidade na relación artistas-público. Na festa 4xMARCO do mes de novembro, a percepción sonora e a pintura foron a base dun programa didáctico en íntima conexión coas mostras que nese período ocupaban as salas: PINTURA MUTANTE e A MOSTRA INVISIBLE, esta última acompañada do innovador taller sobre Paisaxe Sonora do colectivo Escoitar.org.

Neste ano 2006 continuamos contando coa colaboración e asesoramento externo de Pedro Cordón, e co labor atento e continuado, sempre entusiasta, de Carolina Posada e de todo o persoal educador: María Xosé Martínez, Luis Gómez, Olalla Rodríguez, Ángel Borrero, Ángeles Rodríguez e Manuela Vilasó, en contacto directo co público, foron os elementos clave do éxito do programa didáctico deste ano, e contribuíron en grande medida á integración de todos os aspectos que conforman o MARCO como proxecto.

Marta Viana Tomé e Pilar Souto Soto Departamento de Comunicación e Didáctica 54 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

RESULTADOS GLOBAIS DA TEMPADA 2006 (xaneiro-xuño + outubro–decembro)

Programas para esc olares Total centros: 193 Total escolares: 8.477 Talleres infantís e ac ti vidades para familias Total participantes: 5.730 Talleres infantís de verán Total participantes: 1.636 Cursos adultos Total participantes: 413 Talleres de ar tistas Total participantes: 35 Xornadas de por tas aber tas Total participantes: 13.878

ACTIVIDADES PROGRAMAS PARA ESCOLARES Número total de centros: 193 Número total de escolares: 8.477 Os programas educativos deseñados para cada exposición –visitas e obradoiros no museo, e actividades opcionais para antes e despois da visita– están organizados en tres niveis: educación infantil, primaria, secundaria e bacharelato. Nas visitas e obradoiros do MARCO, e a partir das obras presentes en salas, os escolares traballan diferentes aspectos relacionados coa mellora da percepción, habitúanse a extraer información das obras, a reflexionar sobre o seu contido e sobre as intencións e intereses dos artistas contemporáneos.

Entre os meses de xaneiro e abril, o programa para escolares tomou como punto de partida as exposicións O MOMENTO SUSPENDIDO (para educación infantil e primaria) e URBANITAS (para secundaria e bacharelato). A partir de outubro, o programa PINTANDO SEN PINTAR, baseado na exposición PINTURA MUTANTE, tentaba achegar ao público escolar unha visión contemporánea da pintura e da forma na que os artistas actuais incorporan novos medios, temas e materiais para realizar unha obra pictórica. Finalmente, durante o mes de decembro A MOSTRA INVISIBLE ofreceulles novas experiencias relacionadas coa percepción sonora.

XANEIRO – XUÑO 2006 PROGRAMA S PARA E SCOLARE S Visitas e obradoiros para grupos de Infantil, Primaria, Secundaria e Bacharelato Do 10 de xaneiro ao 23 de xuño de 2006 Lugar: salas de exposición e Laboratorio das Artes martes, mércores, xoves e venres de 11.00 a 14.00 Resultados c uantitati vos mes

nº c entros

nº esc olares

xaneiro (dende o día 10)

18

740

febreiro

20

842

marzo

33

1.288

abril

22

792

maio

24

996

xuño (ata o día 23)

11

467

total centros: 128

total escolares: 5.125

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 55

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006

OUTUBRO – DECEMBRO 2006 PROGRAMA S PARA E SCOLARE S Visitas e obradoiros para grupos de Infantil, Primaria, Secundaria e Bacharelato Do 3 de outubro ao 14 de decembro de 2006 Lugar: salas de exposición e Laboratorio das Artes martes, mércores, xoves e venres de 11.00 a 14.00

Resultados c uantitati vos mes outubro (dende o día 3) novembro decembro (ata o día 14)

nº c entros 16 31 18 total centros: 65

56 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

nº esc olares 671 1812 869 total escolares: 3.352

ACTIVIDADES TALLERES INFANTÍS E ACTIVIDADES PARA FAMILIAS Número de participantes nas actividades de fin de semana: 5.730 Número de participantes nos obradoiros de verán: 1.636

ACTIVIDADES DE FIN DE SEMANA Nas actividades de fin de semana, os contidos e metodoloxía adáptanse ás distintas frecuencias e características dos destinatarios, que combinan participantes habituais e ocasionais, público infantil e adulto. Ao igual que no resto da programación didáctica, o eixo é a mellora da educación artística, a través do desenvolvemento de distintas habilidades, da percepción visual e sensorial, e da introdución de hábitos e comportamentos que intentan establecer puntos de conexión entre a experiencia no museo e as actividades que forman parte da súa vida cotía.

Os venres, os obradoiros de técnicas artísticas céntranse na realización de obxectos e pequenas creacións adaptadas ás idades dos participantes, potenciando o desfrute e a experimentación con diversas técnicas e soportes. Os sábados, unha selección de contos e historias serve como punto de partida para obradoiros que fomentan a creatividade e a imaxinación; os domingos, o persoal educador elixe unha obra presente nas salas de exposición para traballar a capacidade de observación, reflexión e interpretación dos máis pequenos.

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 57

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006 XANEIRO – XUÑO 2006 ACTI VIDADES PARA FAMILIA S Obradoiros plásticos infantís, contacontos e visitas ás exposicións, para nen@s de 3 a 8 anos, sós ou acompañados de persoas adultas. l Do 13 de xaneiro ao 28 de maio de 2006 l Lugar: salas de exposición e Laboratorio das Artes l Venres, de 18.00 a 20.00; sábados e domingos de 12.00 a 14.00 l

Venres: obradoiros de técnicas artísticas mes nº par ticipantes xaneiro(dende o día 13) 61 febreiro 22 marzo 28 abril 54 maio 194 total participantes: 359 Sábados: contacontos e talleres mes nº par ticipantes xaneiro 226 febreiro 211 marzo 229 abril 173 maio 1.069 total participantes: 1.908

Domingos: visitas e obradoiros mes nº par ticipantes xaneiro 129 febreiro 149 marzo 126 abril 69 maio 294 total participantes: 767

OUTUBRO – DECEMBRO 2006 ACTI VIDADES PARA FAMILIA S Obradoiros plásticos infantís, contacontos e visitas ás exposicións, para nen@s de 3 a 8 anos sós ou acompañados de persoas adultas l Do 6 de outubro ao 17 de decembro de 2006 l Lugar: salas de exposición e Laboratorio das Artes l Venres, de 18.00 a 20.00; sábados e domingos de 12.00 a 14.00 l

Venres: obradoiros de técnicas artísticas mes nº par ticipantes outubro 119 novembro 176 decembro 246 total participantes: 541 sábados: contacontos e obradoiros mes nº par ticipantes outubro 202 novembro 787 decembro 267 total participantes: 1.256 58 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

Domingos: visitas e obradoiros mes nº par ticipantes outubro 96 novembro 689 decembro 114 total participantes: 899

ACTIVIDADES OBRADOIROS DE VERÁN

OLLADAS DO REVÉS

OLLADAS DO REVÉS Obradoiros de verán

l l

mes

nº participantes

l

xullo

553

l

agosto-setembro (ata o día 2)

1.083

l

total par ticipantes:

1.886

l

Para nenos/as a partir de 3 anos, sós ou acompañados de persoas adultas Do 11 de xullo ao 2 de setembro de 2006 Martes, mércores, xoves, venres e sábados, de 12.00 a 14.00 Lugar: salas de exposición e Laboratorio das Artes (1º andar) Produción: MARCO, Departamento de Comunicación e Didáctica Deseño das actividades: Pedro A. Cordón Casais e Mª Xosé Martínez Pérez, coa colaboración de Anxeles Rodríguez Bermúdez

Durante os meses de verán estivo en marcha un programa de obradoiros infantís baixo o título OLLADAS DO REVÉS, no que o achegamento a outras culturas servía de base para desenvolver proxectos artísticos cunha clara orientación didáctica. Inspirado na exposición DO REVÉS. Artistas contemporáneos de Israel, o eixo do programa consistía en observar o mundo dende outros puntos de vista, a través da realidade de culturas diferentes á propia.

O fío condutor era unha viaxe ao redor do mundo, que comezaba fronte a un mapamundi xigante construído nas paredes do Laboratorio das Artes, na compaña de cinco animais (un elefante, unha balea, un aguia, un camaleón, un camelo) que axudaban a elaborar a historia de cada día. A través dun conxunto de actividades –narracións orais, talleres artísticos, proxectos colectivos, combinados cunha visita ás salas de exposición cada sábado– os participantes entraban en contacto con obxectos e personaxes doutros países e culturas, que servían de base para realizar proxectos artísticos individuais e colectivos relacionados cos protagonistas de cada historia.

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 59

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006

C ALENDARIO TEMÁTICO 1. A via xe (do 11 ao 15 de xullo) Día 1: O pasaporte, diario dunha viaxe Día 2: A maleta salvaxe Día 3: Unha viaxe complicada Día 4: Baixo as estrelas (unha bonita historia) Día 5: visita á exposición ‘DO REVÉS’ + proxecto colectivo (Mans unidas) 2. América do Sur (do 18 ao 22 de xullo) Día 1: Papel Mola Día 2: Saci-Perere Día 3: Palo de choiva Día 4: Sol azteca Día 5: visita á exposición ‘DO REVÉS’ + proxecto colectivo 3. América do Nor te (do 25 ao 29 de xullo) Día 1: Totem Día 2: Escudo indio Día 3: Pinturas navajo Día 4: Skyline Día 5: visita á exposición ‘DO REVÉS’ + proxecto colectivo 4. África (do 1 ao 5 de agosto) Día 1: Makala Día 2: Máscaras africanas Día 3: A sabana Día 4: Os exipcios Día 5: visita á exposición ‘DO REVÉS’ + proxecto colectivo

60 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

5. Asia e Oc eanía (do 8 ao 12 de agosto) Día 1: Boneco Daruma Día 2: Dragón chinés Día 3: Cometa xaponesa Día 4: Mans aborixes Día 5: visita á exposición ‘DO REVÉS’ + proxecto colectivo 6. O mundo (do 15 ao 19 de agosto) Día 1: ¡Olá!

Día 2: Un puzzle de razas Día 3: O planeta terra Día 4: Colaxe do mundo Día 5: visita á exposición ‘DO REVÉS’ + proxecto colectivo 7. Ar tefac tos (do 22 ao 26 de agosto) Día 1: Móbiles de metal Día 2: Pinturas de serrín Día 3: Mosaicos Día 4: O xardín zen Día 5: visita á exposición ‘DO REVÉS’ + proxecto colectivo 8. Do revés (do 29 de agosto ao 2 de setembro) Día 1: Calendario chinés Día 2: Escritura árabe Día 3: O día feliz dos mortos Día 4: Un conto que non se le Día 5: visita á exposición ‘DO REVÉS’ + proxecto colectivo

ACTIVIDADES ACTIVIDADES DE DIFUSIÓN Par ticipación nos V ENCONTROS DE EDUC ACIÓN INFANTIL Santiago de Compostela, Pazo de Congresos e Exposicións l 2 e 3 de xuño de 2006 l Organiza: Dirección Xeral de Ordenación e Innovación Educativa da Consellería de Educación, Xunta de Galicia l

Cun conxunto de actividades dirixidas a profesorado de educación infantil de Galicia, os V Encontros de Educación Infantil brindaron ao departamento didáctico do MARCO a posibilidade de dar a coñecer e difundir a súa oferta educativa entre un público especializado, a través da súa participación nunha mesa de expertos celebrada o día 2 de xuño, na que se presentaron os programas educativos dirixidos ao alumnado de educación infantil en distintos museos e centros de arte de Galicia. Todos os profesionais participantes fixeron énfase na importancia do público infantil como un dos segmentos máis importantes das audiencias dos museos, e na necesidade de complementar actividades e combinar esforzos e aportacións para mellorar o panorama da educación artística.

VISITA GRUP O ENGAGE MARCO, Museo de Arte Contemporánea de Vigo l 29 de xuño de 2006 l

O 29 de xuño, o MARCO acolleu a visita dun grupo de especialistas internacionais en educación en museos, participantes na Escola de Verán [Engage Summer School] organizada anualmente pola asociación “Engage in the Visual Arts”, organismo internacional para a educación e a arte nos museos, e que este ano 2006 tivo como escenario a Fundação de Serralves en Porto. A visita ás dependencias do MARCO cos membros do grupo Engage, que desenvolve un interesante traballo no ámbito das artes visuais e da educación –en particular no que se refire a espazos dedicados á arte contemporánea– completouse cunha presentación sobre a programación e as características diferenciadoras do MARCO como centro de arte e produtor de recursos didácticos.

Par ticipación na exposición ACTI VIDADES E REC UR SOS EDUC ATI VOS DOS MUSEOS DE GALICIA l Santiago de Compostela, Museo do Pobo Galego l Do 4 ao 30 de novembro de 2006 l Organiza: Nova Escola Galega l Patrocina: Dirección Xeral de Patrimonio Cultural da Consellería de Cultura, Xunta de Galicia En novembro de 2006, o departamento didáctico do MARCO participou na exposición “Actividades e recursos educativos dos museos de Galicia”, organizada por Nova Escola Galega coa intención de difundir entre o público, especialmente os profesionais da educación, os materiais e recursos educativos dos museos de Galicia que contan cun servizo educativo ou cunha programación didáctica estable.

A contribución do MARCO, ademais dos contidos dos paneis explicativos que conformaban a mostra, consistiu nunha selección de traballos feitos no museo durante as actividades de escolares e obradoiros para familias, presentados no interior dunhas caixas de cartón de cores que o público podía observar e manipular. Os días 4, 11, 18 e 25 de novembro, a exposición completouse cunhas xornadas de debate dirixidas a educadores, xestores, alumnado e público en xeral, como espazo de experiencias e intercambio entre os profesionais relacionados coa pedagoxía museística.

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 61

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006

CURSOS PARA ADULTOS INICIACIÓN Á ARTE CONTEMPORÁNEA PARA ADULTOS A arte do século XX: de principios de século á 2ª guerra mundial Unha vez máis, o MARCO organizou este curso de iniciación á arte contemporánea para persoas interesadas en coñecer de primeira man os movementos e autores clave na historia da arte dos séculos XX e XXI. Seguindo unha estrutura de ano académico, e continuando o curso iniciado en outubro de 2005, entre xaneiro e maio de 2006 finalizou o Ciclo 1 e desenvolveuse o Ciclo 2. n INICIACIÓN Á ARTE CONTEMPORÁNEA PARA ADULTOS (2005-2006): 120 par ticipantes l l l l l

Organiza: MARCO, Museo de Arte Contemporánea de Vigo Docente: Ana Pereira Molares Do 5 outubro 2005 ao 31 maio 2006 Lugar: Salón de Actos Horario: mércores, de 19.00 a 20.30

Ciclo 1: “A arte do século XX: de principios de século á 2ª guerra mundial” do 5 outubro 2005 ao 25 xaneiro 2006 Ciclo 2: “A arte dos séculos XX e XXI: da 2ª guerra mundial aos nosos días” do 1 febreiro ao 31 maio 2006 A par tir de outubro, a edición 2006-2007 do curso de iniciación presentou novidades no seu programa: a primeira metade do século XX (anterior Ciclo 1) ocuparía todas as sesións entre outubro de 2006 e maio de 2007, cunha única quenda de matrícula, deixando a segunda metade de século para a convocatoria 2007-2008. n INICIACIÓN Á ARTE CONTEMPORÁNEA PARA ADULTOS (2006-2007): 120 par ticipantes l l l l l l

A arte do século XX: de principios de século á 2ª guerra mundial Organiza: MARCO, Museo de Arte Contemporánea de Vigo Docente: Ana Pereira Molares Do 4 outubro 2006 ao 30 maio 2007 Lugar: Salón de Actos Horario: mércores, de 19.00 a 20.30

O CINE NA FRONTEIRA DAS ARTES PLÁSTICAS En xaneiro de 2006 tiveron lugar as derradeiras sesións deste curso monográfico, iniciado en outubro de 2005, que ofrecía unha panorámica da arte cinematográfica e dos movementos e autores que ao longo da historia do cine se achegaron dun xeito máis claro ás artes plásticas. n O CINE NA FRONTEIRA DAS ARTES PLÁSTICAS: 60 par ticipantes l l l l l

Organiza: MARCO, Museo de Arte Contemporánea de Vigo, en colaboración co CGAI, Centro Galego das Artes da Imaxe Docentes: Jaime Pena, José Luis Castro de Paz, Xosé Nogueira, Alberte Pagán, Antonio Weinrichter Do 18 outubro 2005 ao 31 xaneiro 2006 Lugar: Salón de Actos Horario: martes, de 19.00 a 20.30

62 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

ACTIVIDADES APROXIMACIÓNS Á ARTE GALEGA CONTEMPORÁNEA Coordinado por Alicia Carrera Gómez, e impartido por ela mesma e por varios expertos en arte galega contemporánea, este curso organizouse en 11 sesións monográficas que analizaban diversas obras, movementos e autores da arte galega dende principios de século aos nosos días. Sen pretender ser exhaustivo nin seguir unha progresión estritamente cronolóxica, ofrecía unha selección temática na que o termo ‘contemporáneo’ se entendía máis como capacidade de innovación que como un período cronolóxico concreto. n APROXIMACIÓNS Á ARTE GALEGA CONTEMPORÁNEA: 50 par ticipantes l l l l l

Organiza: MARCO, Museo de Arte Contemporánea de Vigo Docentes: Alicia Carrera Gómez, Javier Pérez Buján, Silvia Longueira, Mª Luisa Sobrino, Román Pereiro, David Barro, Xosé Manuel Lens Do 7 marzo ao 30 maio 2006 Lugar: salón de actos Horario: martes, de 19.00 a 20.30

REVELACIÓN DO LUGAR Arte e Medio Ambiente Este seminario, dirixido por Alberto Ruiz de Samaniego, profesor de Estética da Universidade de Vigo, encadrouse no programa de actos conmemorativos do 25 aniversario do Parlamento de Galicia, no que se concedeu especial importancia ás actividades relacionadas coa promoción da arte contemporánea. Se ben o curso estaba aberto ao público en xeral, os participantes foron sobre todo artistas, xestores culturais, e estudantes universitarios de Facultades de Belas Artes, Xeografía e Historia, Filosofía, Humanidades, e disciplinas afíns.

O curso partía dunha ampliación da definición clásica de ‘medio ambiente’ como concepto e termo vinculado ao natural ou á paisaxe, e que aquí se entendía como ‘todo o que nos rodea’: obxectos, ideas e todo o externo que nos circunda, nos completa, nos interesa, ou nos ocupa. Os contidos organizáronse en seis xornadas consecutivas, cun ciclo de nove conferencias que se complementaban con proxeccións de material audiovisual e selección de filmes relacionados cos temas das ponencias. n REVELACIÓN DO LUGAR. Arte e Medio Ambiente: 63 par ticipantes l l l l

l l l

Organiza: Parlamento de Galicia e MARCO, Museo de Arte Contemporánea de Vigo, coa colaboración da Universidade de Vigo Dirección: Alberto Ruiz de Samaniego Coordinación audiovisual: Pablo Martínez Samper Poñentes: Alberto Ruiz de Samaniego, Fernando Casás, María Peña Lombao, Miguel Ángel Ramos, Fernando Castro Flórez, Antonio Notario Ruiz, Félix Duque, Domingo Hernández Sánchez, Javier Maderuelo Do 18 ao 23 setembro 2006 Lugar: Salón de Actos Horario: entre a 11.00 e as 20.30

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 63

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006

TALLERES DE ARTISTA MÓNICA ALONSO De principio a fin: procesos de intervención espacial n Actividade complementaria da exposición URBANITAS Tomando como punto de partida a súa instalación ou intervención espacial no panóptico do MARCO, realizada especificamente para a exposición URBANITAS, Mónica Alonso propuxo unha análise deste tipo de obras e das súas peculiaridades —dende o proxecto inicial ata a fase de execución, montaxe e conclusión— nun proceso creativo no que o lugar elixido funciona á vez como principio e fin. O obxectivo foi presentar unha reflexión sobre a complexidade dos procesos de intervención espacial na arte contemporánea, e o grupo de participantes incluiu estudantes, artistas e profesionais vencellados ás Belas Artes. l l

l l l

Dirección: Mónica Alonso Participantes: Juan Francisco Centrón Castaños, Leila Durán Blanco, Iago Eireos Franco, Sara Fuentes Cid, Ana Isabel Gil Rodríguez, Elena Gómez Dahlgren, María Victoria Gómez Reboiro, Cristina González Domínguez, Eva Martínez Villar, Arturo Reboiras Rosales Do 24 ao 28 de abril de 2006 Lugar: sala perimetral B1 (1º andar) Horario: de 16.30 a 20.30

64 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

ACTIVIDADES PAISAXE SONORA DE VIGO Colectivo Escoitar.org n Actividade complementaria da exposición A MOSTRA INVISIBLE O son foi protagonista no derradeiro trimestre do ano no MARCO. Paralelamente a A MOSTRA INVISIBLE púxose en marcha un taller de paisaxes sonoras que formaba parte do proxecto do colectivo Escoitar.org por varias cidades, co fin de capturar e conservar os sons que lles son propios e que forman parte do seu patrimonio cultural.

‘A que soa Vigo?’, ‘existen sons que os vigueses identifiquen como propios?’, ‘é Vigo unha cidade ruidosa?’, ‘que son as Postais Sonoras de Vigo?, ‘ten a cidade un mapa sonoro?’... foron algunhas das preguntas propostas neste obradoiro, que rematou cunha exposición interactiva aberta ao público, coincidindo coas xornadas de portas abertas ‘4xMARCO’ entre o 16 e o 19 de novembro. l l l

l l l

Coordinación: Chiu Longina Poñentes: Horacio Gónzalez, Juan-Gil, Berio Molina, Julio Gómez e Chiu Longina Participantes: Luis Bará Barbosa, Diego Fernández Pérez, Raúl Marín Pazó, Alfonso García Agulla, Eduardo Irago Fernández, Rafael Jiménez Ambel, Javier Pérez Buján, Ignacio Pérez-Jofre Santesmases, Virginia Prego Carrera, Ramona Rodríguez López, Jorge Rodríguez Soto, Roberto Taboada Fernández Do 9 ao 15 novembro de 2006 Lugar: sala perimetral B1 (1º andar) Horario: de 16.30 a 20.30 (sesións teóricas); de 16.30 a 20.30 (traballo de campo)

DIN MATAMORO Cores, latexos e taquicardias n Actividade complementaria da exposición PINTURA MUTANTE O obradoiro organizado no MARCO foi o primeiro dirixido por este artista de sólida e destacada traxectoria, participante na exposición PINTURA MUTANTE. Partindo dunha combinación entre aspectos teóricos e práctica de taller, Din Matamoro planeou unha ruta pola arte e os procesos creativos a partir da súa obra, proxectos e experiencias: preparación, busca, proceso de liberación do aprendido, despegue ou ruptura, encontro dun camiño e posterior desenvolvemento. Unha análise da pintura do artista, das súas mutacións e combinacións con outros medios e soportes, como o cine e a fotografía; un percorrido entre cores, latexos e taquicardias. l l

l l l

Dirección: Din Matamoro Participantes: Eva López Tarrío, Paula Gozalo Pena, Juan José Fuentes Alegría, Begoña Ante Álvarez, Ana Sineiro Portas, Marta Armada Rodríguez, María Ponce Ríos, Fernando Lafuente Lestón, Rosa Mª Fernández Camaño, Laura Alonso Carracedo, Rafael Jiménez Ambel, Apolinar Bolaño Piñeiro, Alberto Pena Rey Do 27 novembro ao 1 decembro de 2006 Lugar: sala perimetral B1 (1º andar) Horario: de 16.30 a 20.30

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 65

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006

XORNADAS DE PORTAS ABERTAS Día Internacional dos Museos 2006 MUSEOS E MOCIDADE l l l

Entrada gratuíta e actividades para públicos de todas as idades Do 17 ao 21 de maio de 2006 Horario: entre as 11.00 e as 21.00

Como cada ano nos días próximos ao 18 de maio, coincidindo coa celebración do Día Internacional dos Museos, o MARCO puxo en marcha un conxunto de actividades que comezaron o festivo do 17, Día das Letras Galegas, e que se desenvolveron durante cinco xornadas de portas abertas ata o domingo 21, nas que o MARCO acolleu un total de 6.895 visitantes. “Museos e mocidade”, o eslogan do Día Internacional dos Museos 2006, encaixaba á perfección cos contidos da exposición URBANITAS, que inspirou moitas das actividades programadas, destinadas a públicos de todas as idades pero con especial atención ao público infantil e xuvenil.

Graffiti Espazo Ex terior Varios paneis situados no exterior do edificio, adaptados segundo as idades dos participantes, serviron de base para crear un mural colectivo no que se ensaiaron distintas técnicas utilizadas por artistas do graffiti. l sábado 20 de maio l Lugar: zona peonil en torno ao MARCO Silueteando Unha experiencia conxunta para público infantil e adultos acompañantes, inspirada na exposición O MOMENTO SUSPENDIDO, na que as siluetas dos participantes trazadas sobre papel continuo ían cubrindo as paredes do Laboratorio das Artes. l mércores 17, venres 19 e domingo 21 de maio l Lugar: Laboratorio das Artes O mellor de Ar tFutura e Resf est Proxección en continuidade dunha selección dos mellores traballos das pasadas edicións dos festivais de cine dixital ArtFutura e Resfest. l mércores 17, xoves 18, venres 19, sábado 20 e domingo 21 de maio l Lugar: salón de actos 66 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

ACTIVIDADES ‘C on permiso’, da C ompañía ‘Pisando Ovos’ (Festi val Isto Fer ve’0 6) Espectáculo de danza inspirado na exposición URBANITAS, no que os bailaríns Rut Balbís e David Loira ían percorrendo xunto co público distintos espazos e salas de exposición da planta baixa. l venres 19 e sábado 20 de maio l Lugar: salas de exposición da planta baixa Ar te urbanita + c oñec e o ar tista Visitas guiadas á exposición URBANITAS, coa participación dalgúns dos artistas. Mónica Alonso, Amaya González Reyes, Pavlo Orza, Pancho Lapeña, Jorge Perianes e Carme Nogueira, entre outros, estiveron a disposición dos visitantes para falar do seu traballo “a pé de obra”. l mércores 17, xoves 18, venres 19, sábado 20 e domingo 21 de maio l Lugar: salas de exposición da planta baixa Look urbanita Reservamos un espazo no vestíbulo para que os máis pequenos cambiaran a súa imaxe nese día, a base de tatuaxes para o corpo, pinturas para as mans e o rostro, ou mesmo sprays de cores para o cabelo. l mércores 17, venres 19, sábado 20 e domingo 21 de maio l Lugar: vestíbulo principal Mesa informati va da A grupación de Amigos do MAR CO A presidenta da AAM, Daniela Sarraíno, acompañada de persoal voluntario, estivo a disposición do público para informar sobre as actividades e obxectivos da Agrupación. l sábado 20 e domingo 21 de maio l Lugar: vestíbulo principal

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 67

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006

FESTA ANIVERSARIO “4 X MARCO” l l

Entrada gratuíta e actividades para públicos de todas as idades Do 16 ao 19 de novembro

As xornadas de portas abertas organizadas no MARCO entre o 16 e o 19 de novembro con motivo do seu 4º aniversario, supuxeron un grande éxito de público. Un total de 6.9 83 persoas pasaron polas instalacións do museo para disfrutar das tres exposicións que neste período ocupaban as salas, e participar nas actividades organizadas para eses días: visitas e obradoiros para familias e para adultos, concertos para bebés do Festival Are More, proxeccións de ArtFutura, servizos da biblioteca-mediateca, e mesas informativas, entre outras actividades.

68 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

ACTIVIDADES Pintura ao límite + Rompendo c oa pintura + A cción mutante Obradoiros para familias en torno á exposición PINTURA MUTANTE e aos límites e transformacións da pintura, nos que nenos e adultos crearon as súas propias obras combinando e manipulando diversos materiais. l venres 17 e sábado 18 de novembro l Lugar: Laboratorio das Artes Esc oitar e ma xinar Un fascinante percorrido polas salas da planta baixa, desfrutando das obras da exposición A MOSTRA INVISIBLE, seguido dun obradoiro no Laboratorio das Artes centrado na percepción sonora. l domingo 19 de novembro l Lugar: Laboratorio das Artes Paisa xe S onora de Vigo Exposición interactiva que recollía os resultados do taller do mesmo nome desenvolvido no MARCO entre o 9 e o 15 de novembro. Unha innovadora experiencia que permitiu ao público pasear virtualmente e dun xeito interactivo polo mapa sonoro da cidade. l xoves 16, venres 17, sábado 18 e domingo 19 de novembro l Lugar: sala perimetral (1ª planta) Pintando sen pintar No vestíbulo do MARCO situouse un “autoservizo” no que cada visitante podía escoller os seus ingredientes e experimentar con diversos materiais, ningún deles “pictórico” en sentido tradicional, para crear unha obra conxunta. l sábado 18 de novembro l Lugar: vestíbulo principal C onc er tos para bebés [Ciclo de Formación de Públicos do Festival ARE-MORE] Nunha actividade pensada para bebés e nenos/as ata 5 anos acompañados de adultos, Paulo Lameiro, Saxofina e os seus amigos ofrecéronnos emocións de son en catro concertos dedicados aos maiores especialistas na audición: os bebés. l domingo 19 de novembro l Lugar: salón de actos Maratón Ar tFutura 200 6 Proxección do programa audiovisual completo da edición 2006, baixo o título ‘Estética de Datos/Data Aesthetics’. l xoves 16, venres 17 e sábado 18 de novembro l Lugar: salón de actos

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 69

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006

PARTICIPACIÓN EN FEIRAS E OUTROS EVENTOS I ENCONTRO -FEIRA DO PROXECTO-EDICIÓN Pontevedra, Pazo de Congresos l Do 27 ao 29 de outubro de 2006 l

Durante tres días consecutivos tivo lugar en Pontevedra o primeiro Encontro-Feira do ProxectoEdición, concibido como lugar de encontro e presentación de proxectos, distribuidoras, espazos de documentación e de produción referidos á edición. Non se trataba tanto de dar visibilidade e propiciar contactos entre o mundo da edición comercial, como de pulsar a realidade independente, experimental e alternativa. O espazo feiral acolleu máis de 30 stands de publicacións e editoras de distintos países, entre os que se incluían os tres promotores do encontro: o CGAC de Santiago, a Fundación Luis Seoane d’A Coruña e o MARCO de Vigo.

O lugar funcionou como espazo de intercambio e contacto para profesionais do deseño e da edición, impresores, editores, artistas e plataformas e estruturas activas neste campo.

Autoedicións, libros de artista, revistas alternativas, fanzines, fotocopias, carteis... foron a base dos materiais presentados neste encontro-feira, que contou tamén cun stand de autoedición, unha zona habilitada con ordenadores e conexión wifi, un lugar dedicado á edición de produtos artísticos, e unha zona chill-out. Durante o encontro tiveron lugar varias mesas redondas que abrían un debate sobre a edición, a distribución, os dereitos de autor e as prácticas editoriais independentes.

FEIRA ‘P URO AR TE ’ Vigo, IFEVI l Do 16 ao 20 de novembro de 2006 l

A mediados de novembro, a Feira PURO ARTE, patrocinada polo Concello de Vigo, Caixanova e a Deputación de Pontevedra, congregou no Instituto Feiral de Vigo a un bo número de clientes e coleccionistas de arte, coa participación de galerías de España e outros países. Ao igual que outras institucións de Vigo, o MARCO contou co seu propio stand, no que presentaba as súas principais liñas de programación e actividades, e que incluía un espazo de exhibición e venda de catálogos e publicacións.

CONCE SIÓN DO DISTINTI VO “COMPROMIS O DE C ALIDAD TURÍSTIC A” Pontevedra, Palacete de Mendoza (Turismo Rías Baixas) l 5 de abril de 2006 l

No ano 2006, o MARCO recibiu o distintivo “Compromiso de Calidad Turística”, tras a concesión do Plan de Calidade de Turismo Rías Baixas, dentro do marco do SICTED (Sistema Integral de la Calidad Turística Española en Destinos), co respaldo da Secretaría Xeral de Turismo e da Federación Española de Municipios y Provincias (FEMP). O acto de entrega de diplomas deste distintivo, que incluíu a todos os establecementos turísticos da provincia de Pontevedra que lograron superar a fase de formación e autoavaliación para o cumprimento do Manual de Buenas Prácticas, tivo lugar na sede de Turismo Rías Baixas en Pontevedra, o 5 de abril de 2006.

70 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

ACTIVIDADES CONCERTOS, FESTIVAIS E PERFORMANCES Unha vez máis, as actividades relacionadas con concertos e festivais ocuparon un lugar destacado na programación do MARCO durante este ano, con especial protagonismo da serie URBANITAS A ESCENA, que serviu para reforzar máis se cabe o espírito fresco e participativo desta mostra. Esta serie de actividades paralelas, e a xornada inaugural da exposición SWITCH ON THE POWER!, coa presentación dun concerto ao aire libre e a performance das Chicks on Speed, funcionaron como foco de atracción de novos públicos e ampliaron as posibilidades de espazos como as salas de exposición e a zona peonil en torno ao museo para outro tipo de propostas. A programación e produción dos concertos estivo a cargo de Julio Gómez e Sinsalaudio.

URBANITAS A ESCENA Dende a súa inauguración, a exposición URBANITAS estivo acompañada dun programa de concertos nun dos patios da planta baixa, que ademais de exhibir as obras de cinco artistas relacionados coa arte do graffiti, durante varios meses converteuse en escenario para actuacións de músicos e artistas sonoros galegos das últimas xeracións. O primeiro concerto da serie tivo lugar en febreiro coincidindo coa inauguración da mostra, e o último durante a festa de clausura.

Venres 3 f ebreiro CONCER TO INAUGURAL URBANITAS Grupo TELÉMACO (Lugo) + Djs Ningunos (Vigo) TELÉMACO –a banda formada polo dj Álvaro Pardo Dr. Think, o multiinstrumentista Miguel Rules Mike Rolling, e o videodj Mark– aproveitou esta ocasión especial para presentar en terras galegas o seu último traballo Outótono, un mapa sonoro gravado en directo na sala do mesmo nome en Ponteareas. O concerto do MARCO foi gravado para ser incluído na serie de sesións en directo editadas por este grupo. A sesión inaugural completouse coa actuación de Djs Ningunos, formado por dous novos estudantes da Universidade de Vigo que pertencen a unha nova xeración de pincha-discos aparecida nos albores da chamada Cultura de Club.

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 71

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006

Venres 3 mar zo O Fillo Pausado (Vigo) + Jiménez del Oso (S antiago) + Djs DOSE (Vigo) No mes de marzo foi a vez de O Fillo Pausado (Magú Castromil), que contou coa colaboración da violinista Eva, practicamente segundo membro oficial do grupo. O grupo Jiménez del Oso –composto por Rafa del Oso (guitarra e voces), Cris del Oso (tambores, voces) e Rubén del Oso (guitarra e coros)– ofreceu boa parte do seu repertorio. Os vigueses Djs DOSE –Iago Martínez, xornalista, e Alberto Baamonde, realizador– completaban a oferta sonora deste segundo concerto.

Venres 7 abril TAB (A C oruña) + AUSTRIA (Pontevedra) + D J SinS alaudio (Vigo) Os compoñentes de Triángulo de Amor Bizarro –Isabel Cea (baixo e voces), Rodrigo Caamaño (guitarra e voces), Xulián Ulpiano (batería e teclado) e Blas Silva (teclado e voces)– trouxeron ao MARCO o seu taller electrónico transformado en espectáculo, nun programa que incluíu tamén a actuación do grupo AUSTRIA –Pedro Berbel (voz e baixo) e Oscar Tercero (voz, guitarras e programación)– e dos DJs vigueses Luis Campos e Rafa Romero.

Venres 5 maio C olec ti vo ARKE STRA + Mwëslee + Armadillo (Vigo) As sesións do colectivo ARKESTRA correron a cargo de Maik e Bluecat –un paseo polo soul, a electrónica e o hip hop– que foron os encargados de enlazar os concertos dese día. Dende Vigo, Mwëslee exhibiu o seu hip hop instrumental cun toque electrónico cheo de musicalidade, e Bflecha, a carón de Gael G. Pintos, presentou Armadillo.

Sábado 17 xuño FE STA CL AUS URA URBANITAS C olec ti vo Alg-a presenta: “ C ensus”, por LUDD (experimentación teatral) Neno Osc uro (Poesía S onora) Na festa de clausura da exposición URBANITAS, o salón de actos e o patio de concertos preparáronse para dúas accións de artistas do colectivo Alg-a, ‘comunidade subacuática de arte dixital libre’: Census, un híbrido entre teatro, interactividade, activismo social e experimentación audiovisual, a cargo de LUDD (Roi Fernández, Isaac Cordal, Nela Quesada, Mig e Ig); e Neno Oscuro, un proxecto do santiagués Rafa Xaneiro, quen, baixo o nome de Neno Oscuro, irrompe na escena experimental electrónica, co fin de describir musicalmente “paisaxes electrónicas” a través do ordenador portátil e da guitarra eléctrica.

72 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

ACTIVIDADES CONCERTO INAUGURAL SWITCH ON THE POWER! O venres 9 de xuño, coincidindo coa inauguración da exposición SWITCH ON THE POWER! Ruído e políticas musicais, o MARCO ofreceu o seu primeiro concerto ao aire libre, aberto ao público, que concentrou a centos de persoas na praza peonil posterior, funcionando como apertura da programación de verán. O concerto incluíu actuacións especiais de Pam Hogg, Anat Ben-David, Chicks on Speed, e Alaska & Nacho Canut, artistas presentes na exposición, e contou tamén coa participación do vigués RNST como Dj invitado.

C onc er to inaugural SWITCH ON THE P OWER! Ruído e políticas musicais Con actuacións especiais de PAM HOGG, ANAT BEN-DAVID, CHICKS ON SPEED, ALASKA & NACHO CANUT e RNST venres 9 xuño, ás 22.00

PERFORMANCE CHICKS ON SPEED Musical Illustrations

Musical Illustrations 9, 13, 14 e 15 de xuño Lugar: sala perimetral do primeiro andar Horario: de 11.00 a 14.00 e de 16.00 a 19.00

SWITCH ON THE POWER! incluíu a presentación da performance Musical Illustrations [Ilustracións musicais], do grupo CHICKS ON SPEED, integrado nesta ocasión polas artistas Alex Murray-Leslie (Australia), Melissa Logan (EEUU), Anat Ben-David (Reino Unido), Kathrin Glas (Alemaña) e A.L. Steiner (EEUU).

Musical Illustrations é un laboratorio-taller, un traballo en proceso aberto ao público e ofrecido en directo, no que as artistas experimentan novos xeitos de crear colaxes baixo a influencia da música, de medios dixitais ou analóxicos, e de técnicas manuais. A experiencia, que deu comezo na xornada inaugural, continuou durante tres días consecutivos, e todas as accións foron gravadas e editadas nun vídeo que pasou a exhibirse nas salas do primeiro andar como parte integrante da mostra.

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 73

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006

CONCERTOS SINSAL Organiza: SINSALaudio, en colaboración co MARCO Lugar: salón de actos Ao longo de 2006, e continuando coa liña de colaboración iniciada hai varios anos con SINSALaudio, o salón de actos do MARCO acolleu boa parte das series de concertos do Festival Sinsal, punto de encontro das músicas contemporáneas da escena nacional e internacional, co programa “Música para catro estacións” e outros concertos.

Salón SINSAL INVERNO Dúo YELLOW SWANS + ZA / Pete Swanson e Gabriel Mindel Saloman (California, EEUU) sábado 25 de febreiro

Salón SINSAL PRIMAVERA Especial países nórdicos SALVATORE (Noruega) + PAN SONIC (Finlandia) venres 26 de maio MIDAIRCONDO (Suecia) sábado 27 de maio

Salón SINSAL OUTONO ISAN (Reino Unido) + APSE (EEUU) sábado 24 de outubro

Festival SINSAL ATOMIC (Noruega + Suecia) luns 6 de marzo

Presentación RED-BULL MUSIC ACADEMY 2006 (actividade paralela do Festival Sinsal) Charla/coloquio con Patrick Pulsinger sábado 29 de abril

74 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

ACTIVIDADES PROGRAMACIÓN AUDIOVISUAL Festival ARTFUTURA 2006 ESTÉTICA DE DATOS/ DATA AESTHETICS l l l

Do 26 de outubro ao 26 de novembro de 2006 Lugar: Salón de Actos Produción: ArtFutura

Novamente, cumprindo unha tradición inaugurada en 2003, o MARCO presentou a programación audiovisual de ArtFutura. Como novidade, este ano ampliouse o número de sesións para ofrecer dúas pola tarde todos os días das proxeccións, e unha sesión matinal os sábados e os domingos.

Baixo o título “Estética de Datos/Data Aesthetics”, o festival achegouse nesta XVII edición a terreos como a visualización de datos, a media-arquitectura, que pretende integrar os fluxos de datos nos espazos urbanos, e a introdución nos espazos escénicos das dinámicas da representación da información.

Esta edición incluíu os programas 2006 de ArtFutura Show –cunha mostra das mellores producións internacionais de animación por ordenador e efectos visuais– Full Motion Theater –as intros como o espazo de cruce entre o mundo interactivo dos videoxogos e a narrativa cinematográfica– e 3D en España –traballos de animación 3D e efectos especiais producidos ao longo do último ano por compañías, estudantes e artistas independentes– ademais dun avance da décima edición de Resfest.

Xunto a estas seccións xa clásicas, o programa deste ano exhibiu un documental sobre o filme A Scanner Darkly, adaptación ao cine dunha obra de Philip K. Dick, xunto á cinta Renaissance, do realizador Christian Volckman. Unha das estrelas do Festival foi a retrospectiva dedicada a Moebius, un dos participantes asiduos de ArtFutura ao longo da súa historia, e un dos fitos da creatividade do noso tempo.

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 75

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006

OUTROS EVENTOS n ISTO FER VE ’0 6. II Enc ontro C ontemporáneo de Teatro e Dan za l Organiza: Teatro Ensalle l Colaboran: Concellería de Cultura do Concello de Vigo, IGAEM, Concellería de Xuventude do Concello de Vigo, MARCO de Vigo l Lugar: salón de actos e salas de exposición da planta baixa Dentro das actividades do Festival ISTO FERVE’06, e coincidindo coas xornadas de portas abertas do Día Internacional dos Museos, os bailaríns Rut Balbis e David Loira (‘Pisando ovos’) ofreceron a súa particular visión da exposición URBANITAS cun espectáculo de danza inspirado nesta mostra e especialmente producido para a ocasión, no que ían percorrendo xunto co público as salas da planta baixa.

CON PERMISO, da compañía ‘Pisando Ovos’ (Rut Balbís e David Loira) venres 19 e sábado 20 de maio Lugar: salas de exposición da planta baixa (exposición URBANITAS) A colaboración co Festival completouse coa presentación e proxección de dúas montaxes de vídeo-danza da compañía catalana Erre que Erre Danza, seguidas dunha charla-coloquio.

DIVADLO e A .P.A .A .I. (Acontecimientos Posibles Aunque Altamente Improbables), da compañía Erre que Erre Danza (Teresa Navarrete e Mario G. Sáez) Proxección de vídeo-danza e charla-coloquio xoves 11 de maio n ALT.o6 - FE STI VAL ALTERN ATI VO DE TE ATRO E DANZ A DE VIGO l Organiza: Concellería de Cultura do Concello de Vigo, e NoescaféTeatro l Lugar: salón de actos Programa especial DANZA CONTEMPORÁNEA

Aquí? A gora?, de Olga Cameselle & Alfredo Rodríguez (Vigo) Let me Follow in your Footsteps, de Kuattro Dance Ensemble (Dinamarca) venres 10 de marzo Tristesse Bleue (Tristeza em Azul), de MC4 Dança (Portugal) sábado 11 de marzo n IMAX INA S ONS’0 6. II Festi val Internacional de Jazz de Vigo Conferencias, mesas redondas e ciclo de solistas l Organiza: Concellería de Cultura do Concello de Vigo l Lugar: salón de actos Conferencia “Jazz e literatura” + concerto DOMINIQUE PIFARELY. Violín solo luns 19 de xuño Mesa redonda “Música e industria cultural”+ concerto PAOLO ANGELI. Guitarra sarda martes 20 de xuño Conferencia “Fusións e confusións: do jazz-rock á fusión” + concerto CARLO ACTIS DATO. Saxo barítono, clarinete baixo luns 26 de xuño Mesa redonda “A música de jazz na actualidade, mídese co seu pasado ou con outras músicas?” + concerto JOAN SANMARTÍ. Guitarra martes 27 de xuño

76 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

ACTIVIDADES CONFERENCIAS E MESAS REDONDAS n Presentación do prox ec to “Ar quitec tura e cidade no Xapón do séc ulo XX I ” Organiza: Escola de Arquitectura d’A Coruña Poñentes: Pedro de Llano e Plácido Lizancos, arquitectos e autores do proxecto Venres 13 xaneiro A presentación deste proxecto en formato dvd, unha produción da Cátedra Análise Gráfica da Arquitectura da Facultade de Arquitectura da Universidade d’A Coruña, estivo seguida da súa proxección en continuidade no salón de actos, durante os días 14 e 15 de xaneiro. n Ciclo de c onf erencias UNI VER SIUM “ C ulturas posíbeis e imposíbeis. C ultura e Vangarda na Gali za do séc ulo XX I ” Organiza: Vicerreitorado de Extensión Universitaria e Estudantes da Universidade de Vigo, coa colaboración do MARCO Mesa de Teatro, 24 abril Poñentes: Cándido Pazó González, Jesús Cimarro, Ánxeles Cuña Bóveda, Ana Vallés Mesa do Audiovisual, 25 abril Poñentes: Manuel J. Fernández Iglesias, Manolo Gómez, Juan Lesta, Mabel Rivera Mesa da Literatura, 27 abril Poñentes: Joaquín Sueiro Justel, Fran Alonso, María do Cebreiro, Manuel Veiga Mesa da Arquitectura e urbanismo, 28 abril Poñentes: Xosé Anxo Carreira Montes, Juan Creus, Manuel Gallego Jorreto, Xosé Lois Martínez Suárez Mesa das Artes plásticas, 4 maio Poñentes: Jesús Hernández Sánchez, Chus Martínez, Berio Molina, Miguel Wandschneider Mesa das Músicas, 5 maio Poñentes: Xosé Luis Bará Torres, Julio Gómez Alonso, Fran P. Lorenzo, Ugia Pedreira Sánchez n Ciclo de c onf erencias VIII Bienal de Ar quitec tura Española Organiza: Comisión de Cultura do COAG, Colexio de Arquitectos de Galicia, coa colaboración do MARCO Martín Lejárraga.“Vivienda-estudio para un pintor”, 11 decembro Daniel Díaz Font e Belén Martín Granizo. “Biblioteca, Cafetería y Edificio de Servicios Centrales de Campus del Bierzo”, 18 decembro María Fraile e Javier Revillo. “Edificio Multiusos en Viladecans”, 19 decembro Estudio Cano Lasso. “Sede Social de la EMT de Madrid”, 21 decembro MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 77

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006

CESIÓN E ALUGUER DE ESPAZOS n Presentación da nova programación da Radio Galega 2006 Organiza: CRTVG Compañía Radio Televisión de Galicia 12 xaneiro 2006 n Première c ur tametra xes EGACI 2005 Organiza: EGACI, Escola superior de Artes Cinematográficas de Galicia 7 febreiro 2006 n Acto de entrega do Primeiro Premio Nacional de Deseño do Moble, BOMOB Organiza: Cultura de Comunicación 20 febreiro 2006 n Retransmisión do programa radio fónic o “La Espuela” de Radio Interec onomía Organiza: Radio Intereconomía 1 marzo 2006 n C onf erencia-prox ección do doc umental “RavensBrück : o inf erno das mulleres”, de Montserrat Armengou Mar tín Organiza: Dirección Xeral de Creación e Difusión Cultural da Consellería de Cultura e Deporte, Xunta de Galicia 17 marzo 2006 n Retransmisión do programa “Ex trarradio 19” Organiza: Radio Galega 25 marzo 2006 n Presentación da Revista Galega de Teatro e lec tura dramati zada Organiza: Revista Galega de Teatro 6 abril 2006 n Presentación do libro Historia de Vigo y su c omarca, de José de Santiago y Gómez Organiza: Instituto de Estudios Vigueses 20 abril 2006 n C onf erencia de Anatoli Karpov e par tidas de xadrez c on esc olares Organiza: Turismo Rías Baixas 22 xuño 2006 n Presentación do libro Poemas pola memoria Organiza: Dirección Xeral de Creación e Difusión Cultural da Consellería de Cultura e Deporte, Xunta de Galicia 28 xuño 2006

78 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

n Prox ección do audiovisual “Illados” Organiza: Dirección Xeral de Creación e Difusión Cultural da Consellería de Cultura e Deporte, Xunta de Galicia 30 xuño 2006 n Acto homena xe en memoria de José Teijeiro Rois Organiza: Asociación Cidadá para a Prevención da Violencia 13 setembro 2006 n Xornadas “Novos enfoques da educación desde a perspec ti va da igualdade de xénero” Organiza: Mancomunidade da área intermunicipal de Vigo. Proxecto “Conta con elas” 5, 6, 7 outubro 2006 n Xornada sobre dereitos de autor Organiza: AGAV, Asociación Galega de Artistas Visuais 10 outubro 2006 n Presentación do libro Antón Patiño: Metamor fosis y laberinto Organiza: Deputación Provincial de Pontevedra, Servizo de Publicacións 17 outubro 2006 n Presentación da Revista de Moda Outono Inverno de La Voz de Galicia Organiza: La Voz de Galicia 19 outubro 2006 n Mesa redonda sobre literatura oral Organiza: Dirección Xeral de Creación e Difusión Cultural da Consellería de Cultura e Deporte, Xunta de Galicia 6 novembro 2006 n Reunión Laboratorios Organon Organiza: Marketing y Comunicación Atril, S.L. 7 novembro 2006 n Presentación do espec tác ulo “Menú Vex etal ” da c ompañía DisqueDan za Organiza: Compañía DisqueDanza e Concellería de Cultura do Concello de Vigo 17 novembro 2006 n C onf erencia: “Reviravolta polo desenvol vemento c omo obriga común” Organiza: Fondo Galego de Cooperación e Solidaridade 1 decembro 2006 n Presentación de boc etos e vacas da C owparade Vigo 2007 Organiza: Ubiagrandal S.L e Concello de Vigo 12 decembro 2006

ACTIVIDADES BIBLIOTECA/ CENTRO DE DOCUMENTACIÓN

n Horario: de martes a venres, de 11.00 a 14.00 e de 16.00 a 20.00 n Acceso gratuíto pola entrada posterior do museo, rúa Progreso n Consta de 32 postos de lectura, 8 equipos informáticos , servicio wi-fi e dúas salas anexas de audiovisuais. n Servizo de lectura en sala, non hai préstamo domiciliario n Acceso web ao catálogo bibliográfico a través de www.marcovigo.com

No seu segundo ano de existencia, a Biblioteca/Centro de documentación do MARCO tense consolidando como servizo, aprendendo das necesidades e expectativas dos nosos usuarios, e tentando ser un vehículo de transmisión de coñecementos da arte dos nosos días e moi especialmente das actividades expositivas do museo. Este ano cómpre salientar a crecente aceptación dos servizos dixitais: o aumento na demanda dos boletíns electrónicos e, a partir de novembro, a incorporación de potentes equipos informáticos á altura dos requirimentos técnicos da investigación artística mediante recursos en liña. A biblioteca tradicional xa convive coa dixital, e proximamente seremos testemuñas da expansión desta última sen que deixe de existir a primeira.

Como resumo das actividades da biblioteca cómpre distinguir dous ámbitos de actuación, un interno como centro de documentación e outro externo, como biblioteca.

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 79

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006 A Biblioteca e a súa integración na institución Na actividade deste ano vénse observando unha evolución moi positiva tendente ás labores propias dun centro de documentación, como é recoller información para as exposicións de produción propia na súa fase de preparación, colaborando con distintos departamentos do museo. O centro de documentación atende as demandas de documentación dos técnicos museísticos e tamén recolle a bibliografía que chega aos departamentos, preparando materiais como catálogos, dossieres de artistas ou fondos audiovisuais cara á súa difusión.

Un papel moi importante da biblioteca dun centro de arte é o de ser un medio de comunicación, transformando así a información en coñecemento e sendo soporte da súa transmisión. Dentro do organigrama dun museo, o persoal de salas constitúe o elo que une esta cadea de comunicación co público. Detectouse unha necesidade de información polas demandas dos traballadores do propio museo e se procurou dar este servizo principalmente a través das mostras bibliográficas en torno ás exposicións en curso, das que os guías e persoal educador son principais usuarios. Neste mesmo sentido a biblioteca mantén un servizo de préstamo interno limitado aos traballadores activos do museo.

Este ámbito interno de actuación do centro de documentación é menos coñecido que o seu aspecto externo como biblioteca pública. É un servizo dificilmente cuantificable pero sen dúbida rendible polas sinerxías que xera dentro da institución.

A Biblioteca como servizo público Durante o seu tempo de apertura no ano 2006 –un total de 184 días en horario de 11.00 a 14.00 e de 16.00 a 20.00, de martes a venres agás festivos– a biblioteca foi utilizada presenzalmente por 3.795 persoas, o que nos dá unha media diaria de 20,6 usuarios entre visitantes e usuarios directos. Aos visitantes que acoden por vez primeira se lles ofrece unha visita guiada sobre o funcionamento da biblioteca. Dende o mostrador de información a bibliotecaria atende as consultas dos usuarios e exerce o control da mediateca, que a diferenza das outras seccións non é de libre acceso.

Como servizo virtual, 292 persoas recibiron os 19 boletíns electrónicos que se distribuíron por e-mail aos socios do centro de documentación. Os receptores deste servizo informático non necesariamente son usuarios presenciais, xa que temos socios de diversos puntos de España e Iberoamérica. A través das estatísticas do Meiga –programa que xestiona os fondos bibliográficos– obsérvase que dende a súa creación se teñen realizado 7.521 consultas á base de datos, incluíndo as que se realizan na sala de lectura e tamén as consultas en liña a través de internet. Todo isto indica unha demanda nos servicios dixitais e indica un camiño cara o futuro da documentación no eido da arte contemporánea.

Nuria Barreras Viso e Iria Fernández Mouríz Departamento de Publicacións e Documentación 80 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

ACTIVIDADES OS USUARIOS DA BIBLIOTECA 514

479 433

417

371 322

323 231

XAN

FEB

MAR

262

247

196

ABR

MAIO

XUÑ

XULL

AGO

SET

OUT

NOV

DEC

TOTAL USUARIOS ANO 2006

DÍAS DE APERTURA AO PÚBLICO

USUARIOS POR DÍA

3.795

184

20,6

Por outra banda, este ano apréciase a tendencia ao aumento proporcional de persoas que veñen traballar asiduamente á biblioteca (usuarios) respecto ao público esporádico (visitantes). Chamamos visitantes ás persoas que acceden procedentes das salas de exposición e usuarios directos ás persoas que acceden gratuitamente á biblioteca sen visitar o museo a través da entrada posterior. Esta distinción é moi importante xa que ambos grupos fan un uso moi diferente do servizo; os primeiros adoitan realizar breves consultas poñendo especial atención nas exposicións bibliográficas, mentres que os usuarios propiamente ditos fan un uso máis prolongado e consultas máis especializadas.

ANO

USUARIOS

VISITANTES

TOTAL

2005

2.132

59,4%

1.456

40,6%

3.588

2006

2.338

61,7%

1.457

38,3%

3.795

O número de socios da biblioteca pasou de 198 en 2005 a 292 socios en 2006. Os socios son un grupo de persoas que se dan de alta na nosa base de datos para recibir noticias da biblioteca e outros servizos dixitais.

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 81

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006

FONDOS E EQUIPAMENTOS A fins de 2006 o número total de fondos da biblioteca era de 5.109. Durante o ano ingresaron 594 fondos entre catálogos e audiovisuais, dos cales un 62,5% se recibiron a través do servizo de intercambio de publicacións da biblioteca, un 37,5% por doazón de entidades e artistas e un 1,2% foron adquisicións, de xeito que, igual que en 2005, a práctica totalidade dos fondos proceden do servizo de doazón/intercambio. As materias que rexistraron un maior incremento foron os catálogos de exposicións, con 447 ingresos. Este servizo mantén relación con 113 institucións, de modo automático con 38 entidades ás que enviamos todos os nosos catálogos e das que recibimos todo o que publican, e selectivo con 75 museos e centros de arte; neste segundo caso débense consultar periodicamente as novidades que publican os centros vinculados a esta modalidade e facer peticións concretas.

Unha sección moi valorada polos usuarios é a hemeroteca, que recibe 72 publicacións periódicas que se poden consultar libremente. Destas 72 publicacións, 14 están editadas en Galicia, 38 no resto de España e 18 son de ámbito internacional. Durante o ano 2006 téñense realizado 278 recepcións de revistas. En primeiro lugar rexístranse nunha base de datos deseñada a medida polo propio departamento para cubrir as necesidades de xestión administrativa e moi especialmente para facilitar o seguimento da correcta recepción das mesmas. Este aspecto crítico de calquera hemeroteca ten mellorado sensiblemente grazas a esta ferramenta e á realización de constantes informes de reclamacións. Por outra banda, para facilitar o traballo do investigador, fotocópianse os sumarios de cada revista, que se expoñen ao público e periodicamente se recompilan e clasifican como dossieres para buscas bibliográficas. O proxecto completo é automatizar estes dossieres nunha base de datos informática.

Clasificación temática das subscricións Arte Galicia Arte España Arte Internacional Revistas e boletíns de museos e centros de arte Cultura contemporánea Literatura Cine Arquitectura Deseño Cómic e ilustración Tendencias e moda Guías

4 17 9 11 8 1 3 1 9 5 2 2

Como resumo respecto aos fondos, podemos dicir que a nosa estratexia perante un orzamento reducido ten sido centrar os nosos esforzos na adquisición de publicacións periódicas e en dotar a biblioteca dos medios informáticos para acceder á documentación dispoñible na rede. Ambos medios son esenciais para seguir o fío da actualidade artística, e aínda que somos conscientes da necesidade de completar o noso fondo bibliográfico con catálogos e monografías fundamentais, o feito de priorizar as devanditas opcións é coherente co noso obxectivo de nos converter plenamente nun centro de documentación do século XXI. Por isto, para facilitar o acceso á enorme cantidade de contidos de arte dispoñibles en internet, en novembro de 2006 instaláronse oito novos equipos informáticos dotados da máis moderna tecnoloxía e dos elementos de seguridade e integridade axeitados para a súa utilización pública. Tamén se instalou unha rede sen fíos que dá acceso a internet aos usuarios que acoden cos seus propios ordenadores.

82 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

ACTIVIDADES ACTIVIDADES DE DIFUSIÓN Exposicións bibliográficas URBANITAS

A actividade en torno á exposición Urbanitas tivo especial relevancia porque a proximidade dos artistas suscitou grande interese e facilitou a busca documental. Por unha banda, expuxéronse ao público catálogos individuais ou colectivos dos artistas participantes, como é habitual neste tipo de mostras. Pero ademais se recompilaron dossieres de prensa e creouse unha guía web da que se imprimiron e encadernaron as informacións máis relevantes; en total reuníronse 36 catálogos, 22 DVDs, 86 páxinas web e 24 artigos de revistas. Por outra banda, a través do departamento de exposicións tivemos acceso aos dossieres dalgúns dos artistas que coa súa colaboración se expuxeron na sala de lectura. O resto dos materiais incorporáronse ao fondo e poden ser consultados por investigadores e persoas interesadas na xénese e produción desta exposición.

MUTANTES NA BIBLIOTECA

A exposición Pintura Mutante foi un proxecto que buscaba a xustificación da pintura en virtude dos cambios que incorpora doutros xéneros e campos diversos afastados do pictórico. A biblioteca fixo a súa achega a este discurso mediante a presentación de 36 catálogos relacionados cos artistas participantes, dos cales catro catálogos e un DVD foron recomendados e comentados no sitio da biblioteca www.marcovigo.com.

A MOSTRA INVISIBLE

Unha mostra bibliográfica composta por 46 catálogos, na súa maioría individuais, dos artistas participantes nesta exposición que ocupaba daquela a planta baixa do MARCO. Neste caso, o que aportaba sobre todo a mostra bibliográfica era a contextualización das pezas expostas dentro do conxunto da obra destes grandes artistas, cunha actividade que abrangue moitos máis campos có aspecto concreto da instalación sonora.

Boletíns electrónicos Trátase dun servizo de información para os Socios da Biblioteca e tamén para todos os membros da Agrupación de Amigos do museo que o solicitan. Consiste na difusión por e-mail de dous tipos de boletíns: os de novidades informan das novas incorporacións de fondos e os de convocatorias publican os resultados dunha busca documental que recompila de diversas fontes os anuncios de bolsas, concursos e obradoiros relacionados coa actividade artística contemporánea. Este último ten un grande interese para estudantes e artistas que atopan nel información relevante para o seu proxecto curricular. Ao tempo estes boletíns serven de recordatorio das exposicións, cursos, concertos e en xeral actividades do museo que poden interesar a un público especializado. Dos 292 socios da biblioteca neste período, 150 eran estudantes ou profesionais da arte, o deseño ou o mundo audiovisual. Durante 2006 realizáronse 10 boletíns de convocatorias, 8 boletíns de novidades.

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 83

4. AGRUPACIÓN AMIGOS MARCO

PRESIDENTA AAM 87 CALENDARIO DE ACTIVIDADES 89 LISTA DE MEMBROS 92

AMIGOS MARCO

AGRUPACIÓN AMIGOS MARCO Ao longo deste ano 2006, dende a Agrupación de Amigos do MARCO mantivemos ao día o calendario das nosas actividades para ter a documentación preparada cando chegara o momento da elaboración da Memoria anual.

Por iso, cando en marzo de 2007 volvín a mirada atrás e comecei a imprimir o calendario, atopeime con varias follas cheas de actividades, e pensei: que dinamismo!

Con pouco máis de tres anos de vida, a nosa Agrupación de Amigos contaba o 31 de decembro de 2006 con 471 membros, polo que estamos a cumprir unha parte importante dos obxectivos comúns a todas as Asociacións de Amigos dos Museos: - Apoiar a sensibilización dun colectivo de persoas cara á preservación e divulgación da riqueza do patrimonio - Participar na vida activa do Museo - Ser ponte entre o Museo e a cidade - Contribuír ao desenvolvemento de novos hábitos culturais - Favorecer a diversidade cultural Considero que, unha vez conseguida a implicación da sociedade civil, aínda falta por chegar o apoio de pequenas, medianas e grandes empresas, e outras entidades que queiran colaborar co MARCO a través da Agrupación de Amigos.

Resumindo o conxunto de actividades desenvolvidas ao longo deste ano –sempre abertas a suxestións, cambios e melloras– quixera salientar en primeiro lugar as visitas ás exposicións temporais do MARCO, guiadas polos comisarios e exclusivas para os Amigos, unha oportunidade única que con frecuencia se complementa coa participación dalgúns dos artistas. O ciclo ‘MARCO Extramuros’, guiado inicialmente por Juan Martínez de la Colina e dende outubro deste ano por María Urrutia, continúa sen defraudar aos seus seguidores, e o entusiasmo de María parece ter contaxiado a máis dun participante. Os percorridos culturais ‘Coñeces a túa cidade?’ leváronnos este ano a visitar por segunda vez –en resposta ás peticións recibidas– a ruta de arquitectura contemporánea no Campus da Universidade de Vigo e o Casco Vello, e por vez primeira a renovada Sala de Arqueoloxía do Museo Municipal Quiñones de León cunha entusiasta Pilar Barciela, arqueóloga e museóloga.

A finais de marzo viaxamos a Nova York, onde visitamos a Bienal do Whitney Museum, o MoMA, e o P.S.1, e desfrutamos dunha entrañable excursión en tren dende a Estación Central, ao longo do río Hudson, ata Dia:Beacon, onde o director do departamento de educación, Mr. Blondet, nos guiou nunha visita inesquecible polas súas inmensas salas, que exhiben obras de gran tamaño de artistas como Joseph Beuys, Louise Bourgeois, Walter de Maria, Dan Flavin, Robert Irwin, On Kawara, Sol LeWitt, Bruce Nauman, Andy Warhol, ou Richard Serra, entre outros. Só por ese día tería pagado a pena a viaxe a Nova York.

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 87

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006

O 13 de outubro, un grupo de membros da Agrupación de Amigos do ARTIUM, Centro-Museo Vasco de Arte Contemporáneo, fixeron unha ruta cultural por Galicia e o norte de Portugal, na que incluíron unha visita ao MARCO e ás súas instalacións.

O lema do Día Internacional dos Museos 2006 foi ‘Museos e mocidade’, e o celebramos cun conxunto de actividades organizadas entre o 17 e o 21 de maio, e coa nosa cena-encontro anual no restaurante Marcelinopanyvino, completada cunha charla/coloquio do artista Diego Santomé, que daquela estaba en fase de preparación do seu proxecto para o Espazo Anexo do MARCO. Naturalmente, neste ano non podía faltar a visita a ARCO 2006 no mes de febreiro, para o que se repartiron entradas entre aqueles membros da Agrupación interesados en acudir a esta Feira. Tamén, en novembro visitamos o MUSAC de León, onde puidemos gozar da obra de artistas presentes na súa magnífica colección de arte contemporánea.

Precisamente no mes de novembro se produciu un feito importante derivado do cambio na presidencia na FEAM, Federación Española de Amigos de los Museos. A partir desa data creáronse Delegacións da Federación en cada Comunidade Autónoma, e en calidade de Presidenta da Agrupación de Amigos do MARCO tiven a honra de ser nomeada Delegada da Comunidade Autónoma de Galicia, o que nunca tería sido posible sen a presencia, participación, apoio e contribución económica de todos vós, que mantedes vivo o espírito da nosa Agrupación. Dende esta nova responsabilidade, poñeremos todo o noso esforzo para mellorar as posibilidades de intercambio e cooperación coas outras 11 Asociacións de Amigos que en Galicia están integradas na FEAM, así como as 102 que forman parte da Federación no conxunto de España.

Visita guiada á exposición O MOMENTO SUSPENDIDO

Ata moi pronto, e grazas unha vez máis por contribuír a facer posible entre todos a realidade do MARCO. Aquí vos esperamos!

Daniela Sarraino Presidenta da Agrupación de Amigos do MARCO

Visita guiada á exposición PINTURA MUTANTE

88 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

AMIGOS MARCO CALENDARIO DE ACTIVIDADES

DA AGRUPACIÓN DE AMIGOS DO MARCO DURANTE O ANO 2006 VISITAS GUIADAS VISITAS GUIADAS ÁS EXPOSICIÓNS TEMPORAIS DO MARCO O MOMENTO SUSPENDIDO. Obras da C olección H&F, Holanda 21 de xaneiro (27 participantes) Visita á exposición guiada pola comisaria, Hilde Teerlinck, e o propietario da colección, Han Nefkens URBANITAS 30 de xaneiro (37 participantes) Visita á montaxe da exposición, guiada polo director do MARCO e comisario da exposición, Iñaki Martínez Antelo 11 de maio (11 participantes) Visita á exposición guiada polo director do MARCO e comisario da exposición, Iñaki Martínez Antelo

Visita guiada á montaxe da exposición URBANITAS

SWITCH ON THE P OWER! Ruído e políticas musicais 13 de xuño (30 participantes) Guiada polo comisario da exposición, Xabier Arakistain DIEGO S ANTOMÉ. Traballos temporais 29 de xuño (12 participantes) Guiada polo artista Diego Santomé DO RE VÉS. Ar tistas c ontemporáneos de Israel 4 de xullo (14 participantes) Visita á montaxe da exposición, guiada polo comisario Octavio Zaya, e Iñaki Martínez Antelo, con presenza dalgúns dos artistas 8 de xullo (15 participantes) Visita á exposición guiada polo comisario, Octavio Zaya PINTURA MUTANTE 27 de setembro (20 participantes) Visita á montaxe da exposición, guiada polo comisario Ignacio Pérez-Jofre, e Iñaki Martínez Antelo, con presenza dalgúns dos artistas 25 de novembro (28 participantes) Visita á exposición guiada polo comisario, Ignacio Pérez-Jofre

Visita guiada á exposición SWITCH ON THE POWER

A MOSTRA INVISIBLE 21 de outubro (40 participantes) Visita á exposición guiada polo comisario, Delfim Sardo

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 89

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006 PROGRAMA “MARCO EXTRAMUROS” Visitas a galerías e c entros de ar te En 2006 continuou este programa de visitas a galerías e centros de arte que comezara en outubro de 2005. As visitas deste ano estiveron guiadas por Juan Martínez de la Colina (de xaneiro a xuño) e por María Urrutia Baliño (de outubro a decembro).

Visita 4 Programa: ‘Pinturas’ de Correa Corredoira (Galería PM8, Vigo); “Despois do Index” de Simón Pacheco (Galería Bacelos, Vigo) 14 xaneiro 2006 (18 participantes) Visita 5 Programa: ‘Assilah’ de Diego Moya (Galería María Prego, Vigo); ‘4 artistas’ (Galería PM8, Vigo); ‘En el cielo no hay cerveza’ de Curro González e Manuel Ocampo (Galería Adhoc, Vigo) 4 de marzo (20 participantes) Visita 6 Programa: excursión a Santiago con visitas ás exposicións ‘Soledad Sevilla’ (Galería SCQ); ‘Ângela Ferreira’ (A Chocolatería); ‘Damian Hirst’ (Galería C5 Colección); ‘Antonio Murado’ (Galería Trinta); ‘Roman Signer’ e ‘Fondos da Colección CGAC’ (guiadas por Manuel Olveira, director do CGAC) 1 de abril (47 participantes) Visita 7 Programa: visita virtual á exposición ‘British Pop’ (Museo de Bellas Artes de Bilbao) no salón de actos do MARCO; ‘Fuga’ de Xurxo Martiño (Galería PM8, Vigo); ‘Rosebud’ de Melchor Martínez (Galería María Prego, Vigo) 6 de maio (35 participantes) Visita 8 Programa: ‘Moving 2’ de André Cepeda e ‘Obra recente’, de Arturo Fuentes (Galería Ad Hoc, Vigo); ‘Francisco Mantecón’ (Galería PM8, Vigo); ‘Su mirada es sonora’ de Virginia Prego (Galería María Prego) 3 de xuño (9 participantes) Visita 9 Programa: visita virtual á exposición ‘Globos Sonda / Trial Balloons’ (MUSAC de León); ‘The End of Ikons’ de Mark Quintana (Galería Fernando Magdalena, Vigo) 1 de xullo (6 participantes)

90 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

Visita 10 Programa: ‘Paisajes con heridas’ de Andoni Euba (Galería Bacelos, Vigo); ‘Travesía de Vigo’ de Carme Nogueira e Santiago Cirugeda (Galería AdHoc, Vigo); ‘Manuel Moldes’ (Galería PM8, Vigo) 7 de outubro (15 participantes)

Programa MARCO EXTRAMUROS: Visita ao CGAC

Visita 11 Programa: ‘Extraña entraña’ de Juan Carlos Meana (Galería Bacelos, Vigo); ‘Fernando Casás’ (Centro Cultural Caixanova, Vigo); ‘Mostra de Gravado Contemporáneo’ (Galería María Prego, Vigo) 4 de novembro (16 participantes) Visita 12 Programa: ‘If you leave me... can I go with you?’ de Artemio (Galería Adhoc, Vigo); ‘Ó redor da cor’ de Silverio Rivas (Galería PM8, Vigo) 2 de decembro (17 participantes)

Programa MARCO EXTRAMUROS: Visita á Galería Bacelos

AMIGOS MARCO

Viaxe a Nova York

VIAXES Viaxe a León

PERCORRIDOS AO AIRE LIBRE: COÑECES A TÚA CIDADE? Visitas a distintos puntos da cidade de Vigo, guiadas por Alicia Carrera Gómez, en c olaboración c on VAN C omunicación C ultural 6º Perc orrido: Aulario Miralles e Campus da Universidade de Vigo 7 de abril (25 participantes) 7º Perc orrido: Visita ao casco vello de Vigo 14 de outubro (15 participantes) 8º Perc orrido: Visita ao Museo Municipal Quiñones de León 15 de decembro (23 participantes)

Visita ao Museo Municipal Quiñones de León

OUTRAS VISITAS GUIADAS Exposición ‘Álvaro de la Vega’ no Centro Cultural Caixanova, guiada polo artista 22 de abril (25 participantes) Exposición ‘Mercedes Lence’ na Galería Bacelos, guiada pola artista 20 de maio (12 participantes) Exposición ‘Deseño Escandinavo’ na Fundación Barrié 27 de outubro (28 participantes)

n Via xe a Nova York Programa: MoMA (Museum of Modern Art), Bienal do Whitney Museum, Dia:Beacon, P.S.1 e New Museum do 27 de abril ao 4 de maio

n Via xe a León Programa: MUSAC, Museo de Arte Contemporáneo de Castilla y León; e percorridos guiados por outros lugares da cidade do 17 ao 19 de novembro

OUTROS EVENTOS n C ea anu al dos membros da Agrupación de Amigos, coincidindo coa celebración do Día Internacional dos Museos 2006, no restaurantecafetería do MARCO. 18 maio 2006

n Mesas informati vas da Agrupación de Amigos, atendidas pola Presidenta e persoal voluntario, con motivo das xornadas de portas abertas do Día Internacional dos Museos 2006 no mes de maio, e da Festa Aniversario ‘4Xmarco’ no mes de novembro.

20 e 21 de maio 18 e 19 de novembro

n Nomeamento da Presidenta c omo Delegada da FE AM en Galicia Reunión da Junta Directiva da Federación Española de Amigos de Museos, e nomeamento de Daniela Sarraíno como Delegada da FEAM para a Comunidade Autónoma de Galicia.

Madrid, Museo de América, 22 de novembro

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 91

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006

LISTA DE MEMBROS

DA AGRUPACIÓN DE AMIGOS DO MARCO Número total de membros a 31/12/2006: 434 1 Entidade Amiga, 3 Amigos protectores, 3 Amigos colaboradores, 20 Familias Amigas (69 membros), 13 Parellas Amigas (26 membros), 103 Artistas /Estudantes Amigo/as, 230 Amigo/as

1

ENTIDADE AMIGA Fernández Puentes, Carmen (Galería Bacelos)

3

AMIGOS COLABORADORES Román, Alfonso Gómez Montaña, Alicia Vilela Fernández, Manuel

3

AMIGOS PROTECTORES Rodríguez Alonso, Carmen Salgueiro Benito, Ángel Sarraíno, Daniela

20 FAMILIAS AMIGAS Cea anual dos membros da Agrupación de Amigos

92 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

Cordero Santamaría, Oscar Javier Da Rocha Álvarez, Xosé María Domínguez Fernández, Paqui Fernández Varela, Jaime González Sanjurjo, Santiago Hermida Fernández, José A. Hilario Camo, Pilar Iglesias Rodríguez, Begoña Ilarri Junquera, Fernando López Bernárdez, Xosé Carlos Matamoro Irago, Din Montesinos Castro, Faustino Ocaña Eiroa, Serafín Oliveira López, J. Ignacio Pereiro Rodríguez-Lepina, Pablo Pinal Otero, Benito Ramonde Iglesias, Debora Rodríguez De Legísima Pérez, Belén Surís Regueiro, Oscar José Taylor, Elizabeth Traba Díaz, Amada

AMIGOS MARCO

13

PARELLAS AMIGAS

Alonso Barros, Mª Isabel Chico Castro, Josefa Costas Hermida, Mara Criado del Rey de Haz, Mar Del Valle Corrochano, Daniel Díaz Torres, Pedro Faustino Fernández Comesaña, Milagros Lago Fernández, Cándida Lamas Díaz, Roberto Legerén Buceta, Mª Cristina Riesgo Boluda, José Soneira Veiga, Alberto Fraile Molina, Helena

103 ARTISTAS/ESTUDANTES Alén, Conchita Albés Otero, Julia Alonso Carracedo, Laura Alonso Núñez, Olaia Alonso Prado, Begoña Alonso Rial, José Alonso Rial, Juan Alonso-Lamberti Casuso, Leopoldo Álvarez Bernal, Manuel Álvarez González, Carlos Álvarez Rial, Mª Jesús Ante Álvarez, Begoña Arias Melón, Ismael Barreira Reboredo, Laura Barreiro Curras, Andrea Blanco Granado, Jaime Blanco Piñeiro, Patricia Blanco Vázquez, Mª Elena Bonilla Rodríguez, José Francisco Carrera González, José Antonio Castro Quinteiro, Cristina Costas Figueroa, Manuela Costas Lago, Andrea Cunqueiro Méndez, Leticia De la Cuesta Marina, Cristina Domínguez Penelas, Carmen Domínguez, Jaime Fariñas Souto, Iván Fernández González, Patricia Fernández Núñez, Cristina Fernández Prada, Elena Fernández Rey, Pilar Fernández Rodríguez, Emilia Fernández-Novoa García, Victoria Franco Costas, Xisela Fuertes Blas, Javier Fumega Domínguez, Iria Fumega Domínguez, Xiana García del Portillo, Margarita García Ballesteros, Estela García Freire, Mª Carmen García Sánchez, X. Carlos García Seoane, Antón

42 AMIGOS MAIORES

Gil Rodríguez, Ana Isabel Gómez Dahlgren, Elena Gómez Gómez, Olga González García, Luis González Gómez, Jaime González Portas, Coral González Sobrino, José Grande Alonso, Pedro Heredero González-Pousa, María Iglesias Fernández, Eligio Iglesias Rodríguez, Pablo Irrisardi Vázquez, Teresa Jensen Silva, Jens Peter Lago Díaz, Marcos López Cid, Mª Luisa López de la Osa González, León López Escalante, Gonzalo López Fernández, José Manuel López Lence, Mercedes López Meixide, Tareixa López Sánchez, Adela Isabel López Tarrío, Eva Losada Fernández, José Antonio Martínez Vázquez, Modesto Martínez Villar, Eva Muiños Paz, Susana Navarrete Álvarez, Laura Nieto Servia, Encarnación Pacheco, Simón Pena Fernández, Francisco Javier Pena Rey, Alberto Pequeño Rodríguez, Mª Elena Pereira Soto, Oscar Pérez-Jofre Santesmases, Ignacio Pinedo Villagarcía, Patricia Ponce Ríos, María Portas Sáez-Torres, Marta Queiruga Méndez, Félix Enrique Rajó Brea, Roberto Redondo Villa, Mª de los Angeles Represas Portela, Silvia Rodríguez Bernárdez, Juan Carlos Rodríguez Carrajo, Alexandre Rodríguez Damián, Amparo Rodríguez de Legísima y Cerecedo, Mª Luisa Rodríguez Rodríguez, Daniel Rodríguez Rodríguez, Guillermo Rodríguez Salgado, Francisco Javier Rodríguez Seoane, Rosa Mª Rodríguez Vilas, Andrea Taboada Rozas, Marisa Teixeira Rodríguez, Mingos Terroso Hernández, Asunción Troitiño Dapena, Julio Valverde Esteiro, Patricia Vázquez Lorenzetti, Liliana Vega López, Santiago Vicente Santos, Charo Vieito Fuentes, Xan Villanueva Rodríguez, Montserrat

Álvarez Bastida, Mercedes Armellini Cavalli, Carla Balboa Durán , Mª del Carmen Barreiro Rodríguez, Concepción Barxa Álvarez, Nemesio Basso Ramírez, Gisela Cabeza González, Marina Carreira del Real, Mª del Pilar Castro Martínez, Francisca Cividanes Barreras, Rosa María Clarke, Brian Comesaña Pampillón, Telmo Cortés Rodríguez, Mª del Carmen Cribeiro Gómez, Priscilia Díaz Paz, Lucrecia Domeque Bailo, Fermín Estévez López, Mª Elisa Fernández Cabaleiro, Mercedes Fernández Carnicero, Araceli Fernández Fernández, Raquel Fernández López, Mª del Consuelo Fernández Menéndez, A. Margarita Fernández Menéndez, Mª José Fokker De Baer, Helen-Joan Garrido Fenés, Alicia Gómez de los Infantes, Javier Gómez Martiñán, María del Carmen González Pérez, Mª Pilar González Rodríguez, Mª Emilia Irago García, Carmen Lores Silva, Mª Eugenia Mateos Beato, Ana Mena Cao, Carmela Mogueira March, Julia Núñez Alonso, Orencio Pérez Galán, José Mª Rodríguez De Robles, Pilar Rodríguez Eiras, Ana Mª Rodríguez Merino, Victoria.

Silva Diniz, Noé Sostre López de Medina, Eugenia Treig Guardiola, Mª Salvadora Troncoso Durán, Celia Vázquez Freire, Adela Yurrita Albizu, Paloma

188 AMIGOS Abalde García, Julio César Abalde Mariño, Moina Adrio Corbal, Carmela Aguín García, Ana Mª Rosa Albo López, Carmen Almuiña Díaz, Laura Alonso Gil, Monserrat Alonso Lamberti Casuso, Fabiola Alonso Ocaña, Rosa Alonso Rivas, Celso Alvarado Ferreira, Raúl

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 93

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006

Álvarez Álvarez, Carlos Álvarez- Blázquez, Álvaro Álvarez Calvo, Margarita Álvarez Carrera, Margarita Álvarez Martín, Mª Jesús Araujo Fernández, Mª Dolores Arias Barreiro, Amalia Arias de Trabazo, Mabel Arias Estévez, Mª Nieves Armada Rodríguez, Eduardo Azevedo Vieira de Castro, David Augusto Bandeira Lourenço de Faria, Paulo José Barreiro Álvarez, Enrique Barreras García Reboredo, María Barrio de la Fuente, Cristina Bastos Molares, Cristina Berea Cruz, Belén Bermúdez Graiño, Teresa Blanco Llinares, Alberto Bouso Cedrón, Mª Jesús Bouzas Sierra, Mª Rosa Brea Pedreira, Teresa Bueno Díaz, José Luis Bujanda Arizmendi, Mª Aranzazu Calvar Santos, Eva Calvo Rivas, Concepción Campins Traspuesto, Bartolomé Carrera Gómez, Alicia Cartea López, Héctor Cartea López, Joaquín Castro Álvarez, Eva María Castro Gordejuela, Daniel Cerdeira Botana, Lucía Climent Galán, Teresa Comesaña Costas, Concepción Comesaña García , José Ángel Comesaña García, Teresa Conde Barreras, Pablo Costas Alonso, Daniel Crespo Soto, Enrique Cunqueiro González-Seco, César Cuña Cuña, Isolina Luisa Dahlgren Thorsell, Marta Davila Millán, Ángeles De la Cruz, Mª Teresa De la Torre Piñeiro, Joaquín De Sousa Romalde , Alberto Devesa Muñiz, Mª Teresa Díaz Almeida, Ángeles Díaz Fernández, Mª Emilia Díaz García, Rosa Estévez Caride, Manuel Estévez Garrido, Mª de la Paz Elsa Fernádez Covelo, Concepción Fernández Armada, Sira Fernández Díaz, Pilar Fernández Estévez, Noelia Fernández Ibáñez, Mª Jesús Fernández San Miguel, Mª Carmen Fernández Sanromán, Jacinto

Gallástegui Otero, Cruz Garayo del Río, Marta García Doval, Diego García Fernández, Fernando García García, Susana Gesteiro Conde, Adoración Gilino Villarramus, José Luis Gómez Reboiro, Victoria González Domínguez, Juan González Estévez, Isabel González Fernández, Mª Teresa González Lamas, Mª Berta González Martínez, Mª Jesús González Sanjurjo, Pía González-Babé Ozores, Dolores Graña Morales, Antonio Grimberghs Rial, Cristina Grobas Montenegro, José Guenaga Goyogana, Estíbaliz Gulias Pérez, Mª Rosa Hermida Núñez, Guadalupe Hermo Miranda, Magdalena Hernández Piñuela, Guadalupe Herranz Álvarez, Carmen Iglesias Álvarez- Novoa, Vera Iglesias Álvarez, Ángeles Leston Rego, Dolores López Fernández, Mª Agustina López-Lemos Lorenzo, Mª Carmen López-Quecuty Puig, Amalia Lugo Álvarez, Deborah Maañón Laxe, Xabier Maicas, Marisa Martínez Martín, Iris Martínez Nieto, Rubén Martínez Rodríguez, Rosario Maure Rivas, Antonio Mc Cabe Quinn, Anne Meijide Gayoso, Rosa Méndez Amoedo, Mercedes Míguez Vigo, Ana Millara Turienzo, Julio Miñambres Puig, Mª Mercedes Montes Graña, Carmen Mora Morandeira, José Miguel Navarro García, Laura Navas Novas, María Noble Landgraf, Gretchen Olmedo Herrero, Ignacio M. Otero Estévez, Esther Otero Fernández, Josefina Pardo Teijeiro, Xosé Francisco Pena Roces, Ana Peña Fernández, Marina Pereira Molares, Ana Pereira Muro, Gonzalo Pérez Castro, Lucia Mª Pérez García, José Domingo Pérez González, Marité Pérez Martín, Mª Blanca

94 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

Pérez Ramírez, María José Pérez Vicente, Eva Mª Pérez-Izaguirre y Urquiz, Ane Lore Piedrabuena, Fabiana Pintado García, Carmen Piñeiro Prieto, Ana Portela Fernández-Jardón, César Prat Viñas, Teresa Prego Pereiro, Mª Amelia Prelchi Gallego, Mª Consuelo Prol Pérez, Esperanza Puerta Prado, Margot Quintana Mirón, Jorge Rajó Campos, Salvador Reboredo Lavin, Luz Reig Castro, Celia Requeijo Costoyas, Conchita Rial Barreiro, Paula Ríos Calvo, Luis Rodil Coedo, Inés Rodríguez García, Mª Jose Rodríguez Lago, José Ramón Rodríguez Márquez, Jesús Rodríguez Moure, Pilar Rodríguez Ortiz de Eribe, Mª Begoña Rodríguez Parada, Ana I. Rodríguez Parada, Sonia Romaní Creo, Mª Asunción Salgado Fernández, Alicia Salvador Celada, Luz Sánchez del Cueto Losada, Carlos Sánchez Otaegui, Tirso Sanders, Gill Sández Macho, Manuel Sanmartín Fernández, Jaime Santacreu Martínez, Mª José Sarasquete Otero, Teresa Schulke Marco, Nicole Sevillano Castaño, Joaquina Soto Gil, Francisco Javier Taboada Costas, Francisco Javier Táboas Paz, Marina Tilve Gómez, Olga Tomé Rey, Pilar Torreiro Sio, Benito Tourón Torrado, Beatríz Traba Díaz, Xoán Trabazo Arias, Daniel Ulloa Sousa, Mª del Carmen Vázquez Álvarez, Belén Vázquez Gómez, Isabel Clara Vázquez Reynoso, María José Vázquez Rodríguez, Anxos Vidal Álvarez, Mª Ascensión Vilas Otero, Mª Elena Zarauza Ozores, Fabiola Zorrilla Rivero, Mª José

5. OS DATOS

INFORME ECONÓMICO-ADMINISTRATIVO 97 CIFRAS VISITANTES 2006 98 COLABORACIÓN CON OUTRAS ENTIDADES 100 PERSOAL 101 OUTROS SERVIZOS E INFORMACIÓN XERAL 103

OS DATOS INFORME ECONÓMICOADMINISTRATIVO Para a realización das súas actividades e a consecución dos seus fins fundacionais, a Fundación MARCO dispuxo no exercicio 2006 dun total de ingresos de 1.759.923,62 € n Achegas do Padroado: Concello de Vigo

765.000,00

Caixanova

300.000,00

Xunta de Galicia

200.000,00

Deputación de Pontevedra

150.250,00

Ministerio de Cultura

150.000,00

INGRESOS 2006

1.565.250,00 89% do total de ingresos n Outros ingresos: Outras subvencións

83.637,94

Actividades

107.558,73

Outros ingresos

3.476,95 194.673,62 11% do total de ingresos

Concello de Vigo Caixanova Xunta de Galicia Deputación Provincial de Pontevedra Ministerio de Cultura Outras subvencións Actividades Outros ingresos

A aplicación dos mesmos, conforme ao Orzamento aprobado para o exercicio 2006, distribuíuse nas seguintes partidas: Persoal

534.461,51

Mantemento

424.753,33

Actividades

719.880,19

Gastos financeiros e asimilados

13.247,45

Gastos extraordinarios e anteriores

6.056,33

Amortizacións

52.232,13

DISTRIBUCIÓN DO GASTO 2006

1.750.630,94 Persoal Mantemento Actividades Gastos financieiros e asimilados Gastos extraordinarios e anteriores Amortizacións MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 97

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006

CIFRAS VISITANTES 2006 Número total de visitantes: 72.470 O 30 de mar zo de 200 6 o MARCO acadou a cifra de 200.000 visitantes dende a súa data de apertura de portas ao público, o 13 de novembro de 2002. O visitante 200.0 00 foi Ramón Benedito, procedente de Barcelona e responsable de Benedito Design, estudio de deseño industrial fundado en 1973, gañador do Premio Nacional de Deseño no ano 1992.

Outro dato salientable respecto ás cifras de visitantes neste ano 2006 foi o éxito de público das xornadas de por tas aber tas, tanto as correspondentes ao Día Internacional dos Museos no mes de 6.895 visitantes entre o día 17 e o 21– como as da celebramaio –6 ción do 4º Aniversario do Museo en novembro, nas que 6.9 83 persoas pasaron polo centro para participar nas actividades durante as catro xornadas da Festa ‘4xMARCO’.

TÁBOAS-ANÁLISE DOS DATOS 2006 XANEIRO

5.123 Visitantes

FEBREIRO

8.194 Visitantes

MARZO

5.789 Visitantes

Públic o en x eral: 3.038 Exposicións: 1.920 Salón de Actos: 850 Biblioteca-Mediateca 268

Públic o en x eral: 6.264 Exposicións: 5.368 Salón de Actos: 689 Biblioteca-Mediateca 207

Públic o en x eral: 3.019 Exposicións: 1.582 Salón de Actos: 1.253 Biblioteca-Mediateca 184

G r u po s : Escolares: Activ. familias: Curso Adultos: Visitas guiadas:

G r u po s : Escolares: Activ. familias: Curso Adultos: Visitas guiadas:

G r u po s : Escolares: Activ. familias: Curso Adultos: Visitas guiadas:

2.0 85 740 644 267 434

98 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

1.93 0 842 382 258 448

2.770 1.288 383 406 693

OS DATOS ABRIL

3.881 Visitantes

MAIO

10.240 Visitantes

XUÑO

7.915 Visitantes

Públic o en x eral: 2.092 Exposicións: 1.561 377 Salón de Actos: Biblioteca-Mediateca 154

Públic o en x eral: 6.927 Exposicións: 4.395 2.211 Salón de Actos: Biblioteca-Mediateca 321

Públic o en x eral: 7.239 Exposicións: 5.395 1.690 Salón de Actos: Biblioteca-Mediateca 154

G rup os : Escolares: Activ. familias: Curso Adultos: Visitas guiadas: Talleres artistas:

G ru p o s : Escolares: Activ. familias: Curso Adultos: Visitas guiadas:

G rup os : Escolares: Visitas guiadas:

XULLO

1.789 792 296 288 348 65

2.920 Visitantes

Públic o en x eral: 2.162 Exposicións: 2.012 41 Salón de Actos: Biblioteca-Mediateca 109 G rup os : Activ. infantil: Visitas guiadas:

OUTUBRO

AGOSTO

3.313 996 1.688 391 238

2.872 Visitantes

Públic o en x eral: Exposicións:

1.8 62 1.862

G rup os : Activ. infantil:

1.010 1.010

4.047 Visitantes

Públic o en x eral: 3.915 Exposicións: 2.790 976 Salón de Actos: Biblioteca-Mediateca 149

758 553 205

5.079 Visitantes

SETEMBRO

G rup os : Activ. infantil: Visitas guiadas:

NOVEMBRO

676 467 209

11.613 Visitantes

DECEMBRO

132 73 59

4.797 Visitantes

Públic o en x eral: 3.288 Exposicións: 1.962 1.141 Salón de Actos: Biblioteca-Mediateca 185

Públic o en x eral: 7.954 Exposicións: 5.089 2.422 Salón de Actos: Biblioteca-Mediateca 443

Públic o en x eral: 3.052 Exposicións: 2.143 Salón de Actos: 744 Biblioteca-Mediateca 165

G rup os : Escolares: Activ. familias: Curso Adultos: Visitas guiadas:

G r u po s: Escolares: Activ. familias: Talleres artistas: Visitas guiadas:

G rup os : Escolares: Activ. familias: Visitas guiadas: Talleres artistas:

1.791 671 417 395 308

3.659 1.812 1.652 80 115

1.745 869 847 16 13

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 99

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006

COLABORACIÓN CON OUTRAS ENTIDADES A implicación de institucións e empresas nas exposicións e actividades é un labor que a Fundación MARCO desenvolve mediante a coprodución, ou a través do asinamento de convenios que poidan mellorar a dinámica de traballo, a dispoñibilidade de recursos, e a calidade da oferta. Durante o ano 2006 produciuse un incremento destas colaboracións e apoios, que se resumen a continuación: COPRODUCIÓN DE E XP OSICIÓNS CON OUTRA S ENTIDADES

n CRAC Alsac e, Altkirch, Francia Coprodución da exposición O MOMENTO SUSPENDIDO n TADU C ontemporary Ar ts C enter, Bangkok , Tailandia Coprodución da exposición O MOMENTO SUSPENDIDO n Kunstenc entrum Z 33, Hasselt, Bélxica Coprodución da exposición O MOMENTO SUSPENDIDO n C entraal Museum, U trech t, Holanda Coprodución da exposición O MOMENTO SUSPENDIDO n C AAM, C entro Atlántic o de Ar te Moderno, Las Palmas Coprodución da exposición SWITCH ON THE POWER! n C entro C ultural Montehermoso, Vitoria Coprodución da exposición SWITCH ON THE POWER! n Centro Galego de Ar te C ontemporánea (CGAC), S antiago de C ompostela Coprodución, no marco do Proxecto-edición, da exposición ESPAZOS DE RECREO, do artista Martín Pena n Fundación Luis S eoane, A C oruña Coprodución, no marco do Proxecto-edición, da exposición ESPAZOS DE RECREO, do artista Martín Pena n C entro José Guerrero da Diputación de Granada Coprodución da exposición A MOSTRA INVISIBLE COL ABORACIÓNS NOUTRA S ACTI VIDADES

n LG Elec tronics Soporte tecnolóxico para a exposición URBANITAS n Montana C olors Cesión de pinturas para a exposición URBANITAS n Dirección General de Bellas Ar tes y Bienes C ulturales, Ministerio de C ultura Axuda para a produción de obra para a exposición URBANITAS, no marco das “Ayudas para promoción del Arte Español y apoyo a las nuevas tendencias en las Artes” n Instituto C er vantes Cooperación na itinerancia da exposición VIDEOURBANITAS na sede de Beijing, China n Movistar Cooperación na itinerancia da exposición VIDEOURBANITAS no Espacio Movistar do Forum de Barcelona

100 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

n T VE , S.A .

Cesión de material dos arquivos de Televisión Española, S.A. para a exposición SWITCH ON THE POWER! n Blusens Technolog y, S.L .

Préstamo de soporte tecnolóxico para a exposición SWITCH ON THE POWER! n L’Ins titut Français de Bilbao / S er vic e C ulturel de l ’Ambassade de Franc e en Espagne Nord Axuda para transporte de obras da exposición SWITCH ON THE POWER! n RADI VIDEO, S.L .

Colaboración na edición de material audiovisual para a exposición SWITCH ON THE POWER! n Master Cadena Cesión de soporte técnico para a produción da exposición TRABALLOS TEMPORAIS, do artista Diego Santomé n C onc ellería de C ultura do C onc ello de Nigrán Colaboración na edición do catálogo da exposición TRABALLOS TEMPORAIS, do artista Diego Santomé n Asociación A .P.A .M.P. Asesoramento na produción da exposición TRABALLOS TEMPORAIS, do artista Diego Santomé n Down Vigo Asesoramento na produción da exposición TRABALLOS TEMPORAIS, do artista Diego Santomé n Depar tamento de Benestar S ocial do C onc ello de Vigo Asesoramento na produción da exposición TRABALLOS TEMPORAIS, do artista Diego Santomé n Ministerio de A suntos Ex teriores de Israel e Embaixada de Israel en España Axuda para o transporte das pezas da exposición DO REVÉS. Artistas contemporáneos de Israel n Povisa, Policlínica Vigo, S.A .

Cesión de material para produción de obra da exposición DO REVÉS. Artistas contemporáneos de Israel n FROQ Eventos Asesoramento técnico para produción e montaxe de A MOSTRA INVISIBLE n Vicerreitorado de Investigación da Uni versidade de Vigo Colaboración na edición do catálogo da exposición ABERTO POR OBRAS

OS DATOS OUTROS CONVENIOS n Uni versidade de S antiago de C ompostela Convenio de colaboración para a realización de prácticas de alumnos de Historia da Arte n Uni versidade de Vigo Convenio de colaboración para a realización de prácticas de alumnos de Ciencias Sociais e da Comunicación n Esc ola Superior de C onser vación e Restauración de Bens C ulturais de Galicia Convenio de colaboración para a realización de prácticas de alumnos de Restauración n Parlamento de Galicia e Uni versidade de Vigo Convenio de colaboración para a posta en marcha do seminario “Revelación do lugar. Arte e medio ambiente” n EGACI, Esc ola Galega de Cine Convenio de colaboración cultural e artística para a realización de actividades

PERSOAL MARCO, Museo de Arte Contemporánea de Vigo Director Iñaki Martínez Antelo Xerente Benito Pinal Otero (ata o 15/XI/2006) Responsable de exposicións Agar Ledo Arias Coordinadora de exposicións Marta García Viña Técnico de montaxe Paul Edward Guy Responsable de Documentación e Publicacións Nuria Barreras Viso Responsable de Comunicación e Didáctica Marta Viana Tomé Asistente Dpto. Comunicación e Didáctica Pilar Souto Soto Secretaría de Dirección Patricia Verdial Garay Administración Alberto Abal García

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 101

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2006 Persoal auxiliar durante o ano 2006

Persoal subcontratado empresas de servizo

Depar tamento de Exposicións

FE R R OS E R

Persoal auxiliar de oficinas Jose Castañal Crecente, programa Labora, Xunta de Galicia María Urrutia Baliño, contrato de interinidade Persoal de montaxe Alexanko Aceiro Marques Juan Manuel Álvarez Rivas Mauro Ariel Vaccaro Sergio Blanco Doval Alberto Conde Álvarez Isabel Domínguez Sardiña Estebo Fernández Alonso Jan Peter Lanqvist Helder Leal Figueiredo Jorge Pérez Conde Domingo Oscar Reinosa Salvatti Manuel Rodríguez Vicente Francisco Saínza Díez Severino Vázquez Trebejo Depar tamento de C omunicación e Didác tica Didáctica Pedro Antonio Cordón Casais, asesor externo Mª de los Angeles Rodríguez Bermúdez, programa Labora, Xunta de Galicia Mª Manuela Vilasó Ventoso, programa de cooperación, Xunta de Galicia Comunicación Jorge Álvarez Parada, becario en prácticas Nadia Cantero Barros, becaria en prácticas Xiana Fumega Domínguez, becaria en prácticas Ana García Vieiros, becaria en prácticas Mª Jesús Espiño Rosende, becaria en prácticas Depar tamento de Doc umentación e Publicacións Iria Fernández Mouriz, programa de cooperación, Xunta de Galicia Concepción Rey Ríos, programa Labora, Xunta de Galicia Olalla Bouza-Brey Teijeiro, becaria en prácticas Depar tamento de A dministración María Cristina Rodríguez Moure, programa Labora, Xunta de Galicia Antía García Villanueva, becaria en prácticas Taquilla e atención ao públic o Belén Acuña Regueira, programa Labora, Xunta de Galicia Ana Mª Alvarez Estévez, programa de cooperación, Xunta de Galicia Agrupación de Amigos Daniel Blanco Cid, becario en prácticas

102 | MARCO MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO

Julio Bacariza Fernández José Estévez Villegas Breixo Paz Camaño GRANDAL SER VICE S.L Coordinadora Carolina Posada González Educadores Ángel Borrero Valcárcel José Luis Gómez Amoedo María José Martínez Pérez Olalla Mª Rodríguez Franco Monitores de sala / taquilla María Alonso Alonso Aida Alonso Vázquez Montserrat de Araujo Barros María Araujo Pérez María Teresa Bouza Pérez Pablo Canosa Otero José Antonio Carrera González Lidia Costa Fernández

Ildara Cuíñas García María Idoya Chapela Silva Andrés Dacosta Cosque Patricia Ferradás Mariño Mª Ángeles Gago Costas Carlos González Fernández Xavier Lojo Franco Alexandra Mariño López Amaya Martínez-Randulfe Landín Mónica Méndez Rodríguez Esther Rodríguez Carro Clara Rodríguez Márquez María Rodríguez Piñeiro Alejandra del Valle García Julia del Valle García Mª Encarnación Vicente Piñeiro

LIMPE Z AS AZUL Rosa Mª Cordero Oujo Catalina Díaz Pazos Mª Carmen Domínguez Campos Mª Carmen Fernández Blanco Mª Luisa González Insuela Angel Antonio Lodeiro Rodríguez Aurea López Chapela Juan López López Elisa Mínguez Domínguez Humberto Manuel Pérez Iglesias

Efigenia Portela Ferreira Dolores Sánchez Rodríguez Víctor Manuel Sendín Romero Belén Silva Novas Obdulia Sotelo Rial

SEC URITAS Vixilancia e seguridade Luis Antonio Acebedo Bravo José Enrique Alonso Iglesias Jorge Álvarez García Eduardo Bouza González Jorge Pereira López Pedro Pérez Caride Carlos Tourón Ferreira

Auxiliares Estefanía Cortegoso Ríos Begoña Millara Veiga Sonia Pereira Omil

OS DATOS OUTROS SERVIZOS Restaurante-cafetería Marcelinopanyvino Luns, martes e mércoles, de 11.00 a 22.00 Xoves, venres e sábado de 11.00 a 02.00 Pechado os domingos Tel. +34 886 116 415. www.marcelinopanyvino.com

INFORMACIÓN XERAL ENTRADA Prezo: 3€ Martes de 16.00 a 20.00 e mércores todo o día: “ti decides” (pago opcional) Estudantes con carné/ maiores de 65 anos/ desempregados/ pensionistas: 2€ Nenos-as ata 6 anos: gratuíta De 7 a 14 anos: 1€ Familia numerosa: 1€ por persoa Grupos a partir de 10 persoas: 1€ por visitante Amigos do MARCO: gratuíta MUSEO Martes a sábados (festivos incluídos), de 11.00 a 21.00 Domingos, de 11.00 a 15.00. Pechado os luns

Tenda-librería TENDA-LIBRERÍA PLAXIO Luns a sábados (festivos incluídos), de 11.00 a 21.00 Domingos, de 11.00 a 15.00 Tel.: 986 113941 plaxio@plaxio.info

ESPAZO ANEXO Praza peonil posterior Martes a sábados (festivos incluídos), de 11.00 a 14.00 e de 17.00 a 21.00 Domingos, de 11.00 a 14.00. Pechado os luns Entrada gratuíta BIBLIOTECA-MEDIATECA Acceso pola entrada posterior do museo Martes a venres, de 11.00 a 14.00 e de 16.00 a 20.00 Pechada sábados, domingos e luns Entrada gratuíta

E ADEMAIS...

- Visitas guiadas gratuítas todos os días ás 18.00 h - Visitas de grupo con cita previa (tel. 986 113900 ext. 307 ou 314) - Facilidades de acceso para persoas discapacitadas - Aseos adaptados - Gardarroupa

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO MARCO | 103