MAGGS Best of 2011-2020

MAGAZINE VAN NOORD-HOLLAND NOORD

EXTRA ONLINE EDITIE #TIJDVOORTIJDSCHRIFTEN

WWW.MAGGSMAGAZINE.NL

HET BESTE UIT 8,5 JAAR REDACTIE #tijdvoortijdschriften

14 interviews bn’ers met o.a. Youp van ‘t Hek, Maan, Marco Borsato, Rik Felderhof, Do, dj Dimitri, Ellen ten Damme, Mark van Eeuwen en Victor Mids.

13 reisreportages van o.a. Argentinië, Lapland, Kaapverdië, Portugal, Zeilen Corfu, Italiaanse meren, Zuid-Afrika, wandel- en vaarroutes in Nederland.

16 interviews over zorg, cultuur, wetenschap, psyche, recht en business.

7 x recept 12 x column 6 x verhaal 18 x astrologie

GRATIS 208 PAGINA’S LEESPLEZIER

Beste lezer, Ook bij MAGGS hebben wij nagedacht over wat we kunnen doen om deze tijd voor iedereen thuis zo aangenaam mogelijk te maken.

We zijn uitgekomen op een verzamelnummer van de beste redactionele artikelen van de afgelopen 8,5 jaar MAGGS. Dit magazine kan door iedereen gratis gelezen worden.

Het is puur redactioneel en je hoeft geen gegevens achter te laten.

Deel vooral met vrienden, familie en kennissen waarvan je denkt dat ze het kunnen waarderen!

Hartelijke groet & take care, Team MAGGS

MAGGS magazine komt 4 x per jaar uit: maart, juni, september en november.

Sara Madou

Uitgever: MAGGS Media www.maggsmagazine.nl info@maggsmagazine.nl

Vormgeving: Ruby van Stipriaan Luïscius Fotografie: Ernest Selleger.nl, Natasja Fotografeert, Leontine Schipper Revisie: www.a-communicatie.com

Hoofdredactie: Ruby van Stipriaan Luïscius Eindredactie: Augusta Verburg Redactie: Vincent Weggemans, Viola Robbemondt, Augusta Verburg,

MAGGS online lezen?

Dat kan op www.issuu.com/maggs-magazine Meer informatie over MAGGS magazines: www.maggsmagazine.nl/onze-magazines

Een eigen magazine laten maken? www.maggsmagazine.nl Volg MAGGS ook op Facebook en Instagram.

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door print-outs, kopieën, of op welke manier dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Inhoud p. 006 - 051 interviews bn’ers p. 054 - 104 reizen en recreatie p. 106 - 115 recepten p. 118 - 154 interviews p. 156 - 167 verhalen p. 170 - 187 astrologie p. 190 - 210 columns

MAGGS TERUGBLIK / 3

4 / MAGGS TERUGBLIK

Interviews bekende Nederlanders 2011 - 2020

MAGGS TERUGBLIK / 5

6 / MAGGS TERUGBLIK

YOUP K E H T ’ N A

V

Over humor gesproken

Wat is humor? Moet je als komiek worden geboren of valt het ook te leren? Verandert je gevoel voor humor in de loop van je leven?

Kun je grappig zijn op momenten dat je je niet grappig voelt?

En welke impact heeft de confrontatie met de dood op dat gevoel voor humor? Allemaal vragen voor Youp van ’t Hek. INTERVIEW: AUGUSTA VERBURG | FOTO’S: BOB BRONSHOFF

Een definitie voor humor heeft Youp niet. ‘Ooit zag ik een interview met een komiek die vertelde dat hij een hele wand met boeken had over humor: hoe je het moet doen, hoe het in Amerika gaat, waar je op moet letten. Toen ik hoorde dat hij al die boeken las, snapte ik waarom ik hem eigenlijk nooit echt leuk had gevonden. Wat André van Duin zei: “Je moet de lach wel een beetje aan je kont hebben hangen,” is waar. Voor mij is humor wat ik zelf grappig vind. De mensen die vanavond in de zaal zitten, vinden dat meestal ook grappig.

Maar er is ook een hele grote groep die mij absoluut niet grappig vindt. Die zelfs een bloedhekel aan mij heeft. Snap ik wel hoor. En als ik eerlijk ben, vind ik dat wel weer grappig. Vooral dat die mensen niet bij mij in de zaal zitten!’

Kan het bij jou ooit begonnen zijn met het jongetje dat tamelijk kwetsbaar was en in humor een manier vond om overeind te blijven?

‘Nou ja, ik was natuurlijk wel de kleinste van de klas en de een na jongste in een groot gezin met ook allemaal grote monden. Daarbij was ik niet woest aantrekkelijk, dus ik moest wel mijn best doen. Op school was ik een gangmaker, de hoofdredacteur van de schoolkrant en de schrijver van een cabaretje. Ik wist dat als je alles dat zichzelf serieus neemt een beetje belachelijk maakt, dat relativerend werkt. Dus als een burgemeester

bloedserieus zijn ambtsketting omhangt en daarvan te veel geniet, kun je daar grapjes over maken, maar over de burgemeester die zichzelf relativeert, niet. Daar is meteen geen reet meer aan.’

Een beetje slachtoffer heb je dus wel nodig. Ben je daarin weleens te ver gegaan, heb je ooit een grap gemaakt waar je later spijt van had?

‘Ja, ik heb eens een stukje geschreven over een meneer waarvan ik vond dat hij een overdreven afscheid kreeg bij een heel groot verliesgevend bedrijf dat net groot in het nieuws was geweest.

Later bleek dat hij ernstig ziek was. Daar had ik spijt van. De week daarop heb ik hem onmiddellijk een brief geschreven en in de krant openlijk mijn excuus aangeboden. Voor mij ligt daar de grens: ik zal nooit grapjes maken over iemand die ziek is. Maar hoogwaardigheidsbekleders die voor heel veel geld de boel lopen te naaien, zijn bij mij aan de beurt. Mensen zeggen weleens tegen me: Youp, doe dat nou niet, die mensen hebben ook kinderen die dit misschien lezen, maar dan moet je daar maar niet gaan zitten. Zo’n Henk Otten die ongevraagd 30.000 euro uit de kas van het FvD pakt, of Hiddema die heel bewust te veel reiskosten vanuit Maastricht opgeeft terwijl hij in Amsterdam woont, en niemand die daar op ingrijpt… Ik ben iemand die daar in mijn columns tegen zal blijven schrijven.

Van de krant weet ik dat die goed worden gelezen > MAGGS TERUGBLIK / 7

en dat mensen het een verademing vinden dat ik zo op de actualiteit zit en de boel benoem.’

Maar helpt het ook? Of gaat het je erom dat je tenminste iets hebt gedaan?

‘Hoe kan ik het zeggen zonder het al te groot te maken… Denk aan een tanker: als hij hier ligt en je duwt hem twee centimeter uit koers, dan komt hij verderop heel ergens anders aan. Ik denk dat door steeds grapjes te maken over mensen die dat zelf ook lezen, ik een aantal daarvan tenminste hun werk heb laten relativeren, hun liefde heb laten relativeren, en hun grote bek en hun bezit heb laten relativeren.’

Nog onverwoestbaar dezelfde Youp of iets minder na het debacle met je hart?

‘Alles verandert: de wereld verandert, jij verandert, je humor verandert. In ’89 toen een van mijn kinderen een jaar was en de andere op komst, maakte ik nog grapjes over kinderen die hun knäckebröd in de videorecorder stopten. Nu zijn mijn kinderen 30, ben ik grootvader, en bestaat die VHS niet meer.

De snelheid waarmee alles gaat: de vluchtelingenstroom die deze kant op komt, onze reactie erop, de politieke reactie erop, het enorme klimaatprobleem dat door een grote groep ontkend wordt terwijl de ijsberen bijna door je tuin lopen… Wat alleen niet verandert is mijn visie op het leven. Mijn enige 8 / MAGGS TERUGBLIK

‘IK WAS NIET WOEST AANTREKKELIJK, DUS IK MOEST WEL MIJN BEST DOEN’ waarheid is de dood en voor die tijd moet je het leuk hebben. Ik geloof in het kleine. Vaak hoor je op televisie mensen grote dingen roepen en thuis rammen ze hun vrouw in elkaar of zijn het onbedaarlijke kleinburgerlijke zeikerds, zal ik maar zeggen. Dan denk ik: hallo hé! Ik geloof veel meer in de mens in z’n gezin, in z’n familie, in z’n bedrijf. Maar ook leeftijd doet wat: toen ik zo’n 30/40 jaar was, wilde ik nog weleens over een mooi wijf praten op toneel.

Op m’n 50ste heb ik mezelf dat op televisie nog een keer zien zeggen en dacht ik: niet meer doen, Youp, dat wordt treurig.’

Ben jij thuis net zo jezelf als op het toneel?

‘Ik denk dat ik vroeger veel geforceerder op het toneel stond. Ik ben nu veel dichter bij mezelf. Iedereen in Nederland kent me, is bijna familie. Maar zeker als je jong bent en je speelt zes weken in een uitverkocht Carré, dan is het best ingewikkeld om een goed beeld van jezelf te houden. Als ik drie dagen in Zwolle had gespeeld waar 1000 man in de

>

zaal kon, dan riep ik: heel Zwolle is geweest. Nu ben ik wijzer en zeg ik: van de 100.000 inwoners zijn er 3000 geweest. En 97.000 niet. Door het leven zelf word je langzaam maar zeker bescheidener. Je gaat je ouders begraven, ik heb m’n broertje verloren, ik heb zelf op apegapen gelegen. Je moet wel ouder worden met jezelf in die combinatie. Ik ga mezelf dan ook niet straktrekken.’

‘DOOR HET LEVEN ZELF WORD JE LANGZAAM MAAR ZEKER BESCHEIDENER’

Nee, want waar had je willen beginnen?

‘Daarom is zelfspot belangrijk. Ik heb op het toneel ooit verteld dat ik zo’n last had van het feit dat iedereen dacht dat ik George Clooney was. Mijn publiek snapt dat; die zijn allemaal ook lelijk. Humor is een beetje spelen met jezelf, met je ijdelheid, met de hooghartigheid van mensen. In de zaal gaat me dat gemakkelijker af dan in een klein gezelschap.

Als het dichtbij is, ben ik blij dat ik het allemaal niet zo zeker weet.

Komieken die zelf heel hard roepen dat ze leuk zijn, vind ik vaak niks. Andersom kan ik niet zeggen waarom een aantal mensen mij niet leuk vindt, niet van mijn columns houdt, of anderen me juist heel erg leuk vinden. Humor is iets persoonlijks.

Dat loopt van Tineke Schouten tot Youp van ‘t Hek tot Freek de Jonge tot Hans Teeuwen. Elke komiek heeft z’n eigen humor en het publiek kan uit die kraam kiezen. Ik ben nu vijfenzestig. Toen ik 25 was, was mijn publiek ook 25. Nu zijn ze in de vijftig. Er komen jongeren mee, maar zoals ik een jongen eens hoorde zeggen: “Youp van ’t Hek? Nee joh, die vindt mijn vader leuk.” En dat is alweer tien jaar geleden.’

Omdat de artsen al die tijd niets hadden kunnen vinden en ik niet zo’n wachtkamerzeikerd wilde zijn, was ik doorgegaan. Gelukkig was er nu een dokter die zag wat er aan de hand was en me meteen doorstuurde daar de cardioloog. Diezelfde ochtend nog werd ik geopereerd. Nee, ik was niet bang, terwijl later bleek het echt heel, heel ernstig was. Het kon me allemaal niets meer schelen. Ik was op, kapot.

Debby en ik hebben elkaar alleen maar aangekeken voor ik de operatiezaal werd ingereden. We hoefden niets meer te zeggen. Het was goed.’

En dan die voorstelling waar je je doorheen hebt moeten slepen, waar je voortijdig het podium verliet.

‘In december 2015. Het ging al drie maanden niet meer. In Papendrecht was ik al een keer van het podium gestapt, twee maanden daarvoor in Houten kromp ik in elkaar van de pijn. Een vriendin van mij zei later: “Ik vond de voorstelling erg leuk, maar waarom je dat derde deel nou op je knieën deed?” De laatste avond dat ik speelde in Middelburg kwam ik om vier uur de schouwburg binnen en heb ik tot kwart voor zeven geslapen. Op dat bed hier; dat gebruik ik nu nooit meer. Tot acht uur heb ik nog iets gegeten, daarna opgetreden, maar om negen uur ben ik ermee gekapt. Zoiets wordt binnen twee seconden getwitterd, dus mijn kinderen die ergens in een café stonden, kregen de vraag wat er met mij aan de hand was. Ze wisten nog van niets! En toen dacht ik: nu moet ik stoppen. Ik stond inmiddels vaker in de Telegraaf dan op het podium.

Je dankbaarheid voor het leven was in je eerste optreden na je ziekte, heel voelbaar. Je hebt tussen de grappen door altijd ontroerende teksten gezongen, maar het leek of ze nu meer binnenkwamen.

‘Toen mij dit overkwam, heb ik gevoeld hoe onbedaarlijk veel er van mij wordt gehouden. Ik heb zoveel post en brieven gekregen. Bij mijn eerste voorstelling kreeg ik een negen minuten durende ovatie.

Ontroerend! Veel brieven en bloemen van mensen die mij bedankten voor een liedje of een conference dat hen door een moeilijke tijd heeft gesleept. En ja, nu ik zelf ben geraakt, wordt er anders geluisterd naar mijn teksten. Terwijl ik gewoon grijs en kaal en oud ben.’

Let je nu beter op of ga je door tot je er dood bij neervalt? En zie je jezelf dan hemelen of wederkeren tot stof?

‘Stof zijt gij en tot stof zult gij wederkeren. Doet me denken aan het askruisje dat ik vroeger in de kerk kreeg. Het is wel de tekst waarmee ik door het leven wandel. Ik denk niet dat ik mijn ouders weer ontmoet. Wel weet ik dat ik terugkijkend op mijn leven onbedaarlijk veel lol heb gehad. Vooral onderweg met de jongens. Ze zijn al zo lang bij me, stonden altijd voor me klaar toen ik ziek was, beschermen me tegen het publiek. Soms is dat nodig; ik word dagelijks zo vaak aangesproken op straat, op het strand, overal. Begrijpelijk, ik hoor bij de inboedel van Nederland, maar soms is het ook vermoeiend.

Voorlopig ga ik door; totdat ik er dood bij neerval?

Misschien...’ • MAGGS TERUGBLIK / 9

10 / MAGGS TERUGBLIK

MARK VAN EEUWEN ‘Succes is als een ijsblokje in een glas whisky’

Hij brak door als Jack van Houten in GTST, vervulde rollen in televisieseries als Voetbalvrouwen, Flikken Rotterdam en Mike Basset, speelde o.a. naast Anthony Hopkins in de internationale speelfilm Kidnapping Mr. Heineken, en had de rol van lijfwacht in de musical The Bodyguard. Kortom: een succesvol acteur. Vraag is: voelt Mark dat zelf ook zo?

Interview: Augusta Verburg Fotografie: Natasja van der Woude

MAGGS TERUGBLIK / 11

W

e zitten binnen gezellig de regen buiten te bekijken. Hond aan de voeten, pot gemberthee binnen handbereik, en een snorrend ka-

cheltje op de achtergrond. Meteorologisch is de zomer begonnen. Niet direct een succes.

‘Wat is het wel?’ vraag ik aan Mark. ‘Hoe voelt succes?’

Mark: ‘Bij succes stelde ik me vroeger het gevoel voor van gearriveerd zijn. Er zijn. Het applaus na een première waar je lang voor hebt gerepeteerd, maakt dat succes tastbaar, maar het verbaast me hoe weinig voldoening het me eigenlijk geeft. Hoe weinig geluk ik er uithaal. Ik vergelijk het met een ijsblokje in een glas whisky: dat smelt ook heel snel weg. En toch streef ik het na, iedere keer weer. Het is nooit genoeg. Het bezit van de zaak is het einde van het vermaak, wordt wel gezegd. En dat klopt: zodra ik mijn doel heb bereikt, kijk ik alweer uit naar iets nieuws. Om vervolgens in dezelfde val te trappen en er weer achter te komen dat het geluksgevoel waar je naar verlangde, zo teleurstellend kort is. Want het succes kan wel blijven, maar het gevoel niet. De weg naar succes vind ik daarom leuker dan het bereiken van het doel.’

Heb je ooit de zoete smaak van succes wel gekend? Bijvoorbeeld alleen al om het feit dat het je in staat stelt om mooie rollen te spelen? Want ik neem aan dat het je daarom begonnen was.

‘Succes is leuk, maar niet zaligmakend.’

‘Niet direct,’ bekent Mark. ‘De keuze voor het vak is geboren uit mijn verlangen om gezien te worden. In de brugklas was ik verliefd op een meisje dat mij niet zag staan.

lans in, dat creëert afstand.’ Knuffelt de hond even. ‘Dat

Kim heette ze. Dat was het moment waarop ik bedacht

is zo fijn aan dieren: die zien geen succes of bekendheid.

dat als ik aan een toneelstuk op school meedeed, ze me

Het maakt mijn hond helemaal niets uit wat ik doe. Ik

misschien wel zou zien. Dat gebeurde niet, maar ik raakte

heb een zintuig ontwikkeld voor mensen bij wie het niet

wel geïnspireerd door toneel en het werd uiteindelijk mijn

gaat om wie ik ben, maar om wat ik doe. Projecties ma-

passie. Ik zou nu graag terug willen naar de kern van wat

ken succes groter dan het is. Succes is leuk, geeft even een

acteren toen voor mij was. Ik heb best veel gespeeld in

kick, maar het is niet zaligmakend. In je fantasie is het

films, series, op toneel gestaan, maar het is werk gewor-

spannender dan in de realiteit. Een beetje zoals met de

den. Ik wil weer voelen wat me wezenlijk inspireert. Me

liefde: dat is in het echt ook vaak minder romantisch. Ik

drijft. Wat zou ik doen op een leeg toneel zonder publiek?

moet denken aan Los Angeles waar ik in een huis vlak bij

Zonder de druk van moeten presteren. Zoals het was toen

de begraafplaats van Marilyn Monroe logeerde. Ik kon

ik aan het einde van de middelbare school – ik was acht-

zo naar haar graf lopen. Ze was ooit de meest begeerde

tien – als amateur meedeed aan The West Side Story. Op

vrouw ter wereld, onbereikbaar voor vrijwel iedereen. Je

een manege in St. Oederode, drie voorstellingen. Dat met

kon alleen maar van haar dromen. En nu lag ze daar, zo

elkaar iets moois maken zonder dat er geld of carrière aan

dichtbij, altijd bereikbaar, wanneer ik ook maar bij haar

vastzat, zo zonder druk, dat gevoel heb ik later nooit meer

ging zitten. Dat idee fascineert me.’

bereikt. Het was pure passie.’

Het succes heeft Marilyn Monroe evenmin gelukAnderen zien in jou wel een succesnummer, een

kig gemaakt. Was roem voor haar ook niet meer

gevierd acteur. Verlangen misschien te komen

dan een ijsblokje in een glas whisky? Wat zou jou

waar jij nu bent. Zien mogelijk niet wie Mark is,

wel het gevoel kunnen geven van ‘er zijn’?

maar wat je vertegenwoordigt. Wat doet dat met

‘Liefde. Dat is het grote thema in mijn leven. Ik heb

jou?

mijzelf er altijd tussenin geplaatst, niet kwetsbaar genoeg

‘Daar kun je geen connectie mee maken. Er zit een disba-

durven zijn, niet de overgave gehad om fantasie tot wer-

12 / MAGGS TERUGBLIK

>

‘Geluk is een belangrijke factor: je moet wel de kans krijgen, anders kom je er niet.’

kelijkheid te laten komen. Me altijd achter een muur van

speeld: een begenadigd kunstenaar die in zijn

onzekerheid verschanst. De held moeten zijn, meer ge-

hele leven maar één werk verkocht omdat hij wei-

speeld op buitenkant dan op binnenkant. Ik vind mensen

gerde concessies te doen aan wie hij was.

die leven naar wie ze zijn een succes. Dan kijk ik naar

‘Punt bij Van Gogh was dat hij zijn inspiratie haalde uit

mijn vrienden die een gezin hebben opgebouwd, goed

zijn armoede, zijn lijden. Het duister maakt dat je de

omgaan met hun vrouw, gelukkig zijn met hun gezin. Dat

sterren ziet. Voor hem was dat nodig om bij zijn kern te

is echt. Daar kan ik bewondering voor hebben.’

kunnen komen. Hij had iets autistisch, was iemand die alleen maar vanuit die kern van zijn wezen kon leven. Hij

En qua werk? Is acteren nog wel je passie of zou

had succesvol moeten zijn, maar door de bekrompenheid

je liever iets anders willen doen?

van zijn generatie werd hij niet gezien, zijn authenticiteit

‘Ik droom er weleens van om piloot te zijn voor mijn

niet begrepen. Zijn overleden broertje speelde hier een

werk. Maar misschien maak ik dat ook wel mooier dan

rol in: hij heette ook Theo en stierf in zijn eerste levens-

het is. Nu heb ik gekozen om acteur te zijn, hoewel ik

jaar. Toen meteen daarna weer een kind geboren, kreeg

me weleens afvraag hoe getalenteerd ik eigenlijk ben.

dat opnieuw de naam Theo. Dat was hij dus. En iedere

Ik heb mijn succes vooral te danken aan mijn doorzet-

keer als hij bij het graf van zijn broertje stond, dacht hij:

tingsvermogen. Er zijn maar weinig acteurs die na de

“Ik heb geleefd, ik ben gestorven, ik ben weer opgestaan

soap zijn doorgegaan in de film. Nu zie je dat overigens

dus ik moet het nu doen.’

meer: spelers blijven korter in de serie, gaan daarna naar de toneelschool, ontwikkelen zich door. Dat heb ik ook

Ik mag hopen dat niet, zoals bij Van Gogh, het

gedaan; ik ben lessen blijven nemen. Een andere belang-

lijden, maar de liefde je mag inspireren.

rijke factor die meespeelt, is geluk: je moet wel de kans

‘Success is not the chances we take, but the choice we

krijgen, anders kom je er niet.’

make. Dat geldt ook voor de liefde. Ik hoop inderdaad die niet zo hard smelt als dat ijsblokje. En ook niet dat je die

En authenticiteit, speelt dat ook mee? Denkend

maar eenmalig zo intens beleeft als ik mijn succes bij de

aan de rol van Vincent van Gogh die je hebt ge-

West Side Story. Ik kom het vast weer tegen.’ < MAGGS TERUGBLIK / 13

‘HET ZIT IN ECHT, IN PUUR, IN EMOTIE’ Na haar overwinning werd Maan op Facebook zowel bejubeld als benijd.

Het zijn daarom sterke benen die de weelde van het succes kunnen dragen.

Gelukkig blaas je Maan niet zomaar omver, maar een paar bezorgde vragen daaromtrent wilden we Marco toch voorleggen.

INTERVIEW: AUGUSTA VERBURG | FOTO MARCO BORSATO: ANDREAS TERLAAK

Net als jij destijds wil Maan dolgraag haar brood verdienen met muziek. Hoe groot zou jouw teleurstelling destijds zijn geweest als je niet was doorgebroken, maar kok had moeten blijven?

‘Als kok had ik het ook erg naar mijn zin. Als je iets doet wat je leuk vindt, en je doet het met je hele hart en ziel, is elke baan een leuke baan. Ik vind koken heerlijk om te doen, ik houd van nieuwe recepten proberen en ik geniet als ik mensen zie genieten van een goed bereid maal. Als ik niet was doorgebroken na de Soundmixshow zou er in wezen niet veel zijn veranderd. Dan zou ik zijn blijven koken, waar ik plezier in had, en ik zou in mijn vrije tijd zijn blijven zingen, waar ik ook veel plezier in had. Winnen, doorbreken, succesvol zijn, dat was nooit de drijfveer. Zingen, dat was de drijfveer. Doen wat ik leuk vind en daar mensen een fijne avond mee bezorgen. Dat ik dat nu mag doen voor 17.000 of soms 35.000 mensen per avond is fantastisch. Maar als ik niet doorgebroken was en er zouden honderd mensen zijn gekomen, dan was het ook goed. Dan had ik geprobeerd die honderd mensen een fantastische avond te bezorgen. Het zit niet in veel, in meer, in groots. Het zit in echt, in puur, in emotie.

Dat is precies wat ik mijn kandidaten ook voorhoud. Het is goed om een droom te hebben, een ambitie. En die droom deel je op in kleine stukjes. En elke keer als je een kleine droom vervuld hebt, prik je je vlaggetje een beetje verder. Op die manier geniet je van kleine successen,

8 // MAGGS 14 MAGGS TERUGBLIK

want die moet je ook vieren, ben je je bewust van de weg naar je droom en wordt de route ook overzichtelijk.

Een droom is goed, maar je moet wel realistisch blijven en niet in je eigen sprookje gaan geloven. Daarnaast moet je altijd rekening houden met een ander scenario. Wat als het niet lukt? Je geluk mag niet afhangen van wel of niet The voice of Holland winnen. Lukt dit niet, dan kun je een andere manier zoeken om je doel te bereiken. Of je kunt je doel aanpassen. Niets is zo zwart of wit dat alles afhangt van dat ene moment, dat ene programma, dat ene liedje.’

Openheid en kwetsbaarheid zijn twee verschillende grootheden. Ik zag dat je Maan leert omgaan met journalisten. Waar waarschuwde je haar voor?

‘Waarschuwen is niet wat ik deed. Ik liet de verschillende kanten van de pers zien. Lang niet iedere journalist is op zoek naar roddels of wil kritiek leveren. Je hebt de media als artiest ook nodig, hoewel tegenwoordig je gelukkig ook zelf veel invloed kan hebben op dat wat naar buiten komt. Ik heb al mijn kandidaten direct na de audities gevraagd hun social media onder de loep te nemen. Wat staat er allemaal, welk beeld wil je dat de mensen van je hebben, past het bij wie je bent? Een keertje stappen en met een slokje op thuis komen kan hele leuke foto’s opleveren voor jou en je vrienden, in alle anonimiteit.

Maar als er elke week op vrijdagavond twee en een half >

MAGGS/ /15 9 MAGGS TERUGBLIK

miljoen mensen naar je kijken, is die grappige foto opeens niet meer in balans. Hij wordt wellicht voorzien van andere teksten doorgeplaatst en opeens lijkt het of je elke week dronken uit de kroeg komt. Dat betekent niet dat je dergelijke foto’s niet meer mag plaatsen, natuurlijk wel, jezelf blijven is ook belangrijk, maar ik wil dat mijn kandidaten zich bewust zijn van de eventuele gevolgen. Een eenmaal geplaatste foto of tekst kan nooit meer van het internet af, zoiets blijft online. Wees je daarvan bewust.

En verder heb ik uitgelegd dat wanneer je een interview geeft, je een doel voor jezelf moet hebben. Wat wil ik kwijt aan de lezers? Soms wil je je nieuwe album bespreken of vertellen dat er concerten aankomen, dat zou Maan heel goed kunnen overkomen binnenkort. Stel dat ze dan tussen neus en lippen door ook laat vallen dat ze een leuke jongen heeft ontmoet, dan zal de journalist wellicht daar een scoop in zien en verdwijnt het nieuws over haar nieuwe single naar de achtergrond. Het is belangrijk om eerlijk te zijn, maar dat betekent niet dat je alles hoeft te vertellen, want jij bepaalt wat je wilt delen en niemand anders.

Maan is daar van nature al heel goed in, ik voorzie hier geen problemen. Maan is intelligent, zelfbewust en sociaal goed ontwikkeld. Ze weet de balans juist heel goed te bewaren.’

Marco samen met Maan

‘FOUTLOOS ZINGEN, VIND IK MINDER INTERESSANT DAN HET VERMOGEN ME TE RAKEN’

blijf naar een vervolg, zit het goed. Je kunt onmogelijk iemands volledige persoonlijkheid horen in een auditie, maar iemands gedrevenheid, passie, de noodzaak om te zingen, dat kun je vaak wel horen. Maan heeft een heel eigen manier van zingen, waarin ze speelt met haar kop- en borststem op een manier die ik heel spannend vind. Ze benadert een liedje altijd op haar eigen manier en zingt ze een liedje waar ze niets bij voelt, dan merk je dat als luisteraar. Maan onderscheidt zich daarmee van heel veel andere kandidaten.’

In The voice of Holland herken jij talent direct; soms draai je al halverwege de eerste zin. Zo ook bij Maan. Welk potentieel hoorde je allemaal in die zin? Ook de kracht om door te zetten?

‘Iedereen die auditie doet bij The voice is, in tegenstelling tot hoe het gaat bij sommige andere programma’s, allemaal al gescreend. Iedereen heeft een muzikaal talent, dat weten we al. Het is dus niet alleen talent en muzikaliteit waar je naar zoekt in een auditie, maar in mijn geval zoek ik naar authenticiteit, naar geloofwaardigheid, naar iets unieks. Of iemand zijn toonladders foutloos kan zingen, vind ik minder interessant dan het vermogen me te raken.

Als ik fysiek reageer, dus kippenvel krijg, mijn keel dichtgaat of mijn ogen prikken, dan weet ik dat het goed zit. En wat me ook bezighoudt is mijn nieuwsgierigheid. Prikkelt deze kandidaat me, ben ik nieuwsgierig, wil ik meer horen? Zolang iemand me nieuwsgierig houdt, ik benieuwd

De meeste kandidaten gaan geen grootse zangcarrière tegemoet. Wanneer stop je kandidaten te stimuleren om het te blijven proberen? En in hoeverre kun je iemand die die power niet heeft, helpen deze te ontwikkelen?

‘Het is een groot misverstand dat iedere auditant bij The voice of Holland een succesvolle carrière ambieert.

Maan is daar een mooi voorbeeld van: zij was nieuwsgierig naar haar potentieel en wilde kijken of er in de muziekindustrie plek is voor een zangeres als zij. The voice winnen was niet haar ultieme droom, haar geluk viel of stond niet bij het winnen. Ze had ook nog twee studies die ze kon gaan doen, twee verschillende studierichtingen die haar erg boeien. Ze heeft een tussenjaar genomen om dit stukje van zichzelf te ontdekken nadat ze het gymnasium succesvol had afgesloten. Was dit niet uitgepakt zoals ze hoopte, dan was dat misschien wel heel erg jammer, maar zeker geen ramp geworden. Dan was ze

10 16/ /MAGGS MAGGS TERUGBLIK

‘HET IS BELANGRIJK OM EERLIJK TE ZIJN, MAAR DAT BETEKENT NIET DAT JE ALLES HOEFT TE VERTELLEN’ gaan studeren, was ze in een coverbandje gaan zingen en had ze over een paar jaar misschien opnieuw een poging gedaan zich in de muziekwereld te vestigen. Als een carrière geen voet aan de grond krijgt maar iemand alle eigenschappen bezit om verder te komen, dan zou ik adviseren om het op verschillende manieren te proberen.

Laat de wereld zien dat je er bent. Begin een YouTubekanaal, neem demo’s op, laat je horen. Als iemand fantastisch kan zingen maar eigenlijk niet heel bijzonder of onderscheidend is, dan is het misschien een goed idee om je droom een beetje aan te passen en te genieten van wat er allemaal wel lukt in de muziek. Maak kilometers, doe ervaring op, maar staar je niet blind op een carrière in de muziek. Zorg voor een plan B. Of je ambitie en gedrevenheid kan helpen ontwikkelen weet ik niet. Het is de carrière van de kandidaat. Hij of zij moet het willen, bereid zijn hard te werken, lange dagen te maken, kritiek te verwerken etc. Als die drive er niet is, ga ik er ook niet heel hard naar op zoek. Dan is die noodzaak om te zingen er blijkbaar niet en dat geeft niks. Maar dan is de muziek misschien niet de plek waar je je werk zult vinden.

Dan is het misschien de mooiste hobby die je kunt hebben.’

Wat moet Maan met al die opmerkingen op Facebook en Twitter? Beter maar niet lezen?

‘Iedereen heeft altijd een mening. Dat is in de entertainment niet anders dan op de werkvloer. Maar zodra je met je gezicht op de televisie bent geweest, is de groep mensen die een mening heeft niet alleen groter, maar vaak ook wat extremer. Deels omdat het in de anonimiteit gebeurt, het is heel makkelijk om even snel wat gif op Twitter te zetten, deels ook omdat ‘men’ vindt dat je niet meer genuanceerd hoeft te zijn als het over een Bekende Nederlander gaat. Kom je in de supermarkt iemand tegen met een wat gek hoedje, dan denk je bij jezelf misschien ‘best een gek hoedje’ maar spreek je de drager niet aan. Draag je op tv datzelfde hoedje, dan vinden veel mensen het nodig om er iets van te zeggen. Jij hebt dat hoedje op tv gedragen en dus heeft iedereen het

recht daar iets van te vinden en dat ook uit te spreken.

Dat werkt twee kanten op. Een deel van de kijkers zal dat gekke hoedje belachelijk vinden en jou eigenlijk ook. En een ander deel vindt dat gekke hoedje heel apart en uniek en jou daardoor juist leuk en bijzonder. Daar heb je geen invloed op, dat gebeurt gewoon. Belangrijk is jezelf te blijven. En daarnaast is het belangrijk om inderdaad niet alles te lezen. Het is niet nodig je te laten kwetsen of raken door mensen die niet de moeite nemen nuance te brengen in hun visie. Laat je beïnvloeden door de mensen om je heen die ertoe doen, je publiek. Als kok kun je nooit koken naar alle monden. Maar eigenlijk kan je dat in geen enkel beroep.’

Maan hoopt natuurlijk dat ze ooit bij jou in een voorprogramma in Ziggo Dome mag optreden. Denk je dat dit ooit gaat gebeuren? Geef je die ruimte sowieso vaak aan je talenten?

‘Al zolang als ik zing, heb ik mijn podium gedeeld met mensen waar ik in geloofde maar die nog maar net aan hun carrière waren begonnen. Toen ik benaderd werd een lied te zingen voor ZKH Koning Willem-Alexander en zijn toenmalige verloofde HKH Koningin Máxima, wist ik meteen dat ik dan een duet wilde zingen. Ik koos toen Sita, die net haar eerste voorzichtige stappen in de muziekwereld had gezet. Ik ben nog altijd trots dat ik ‘Lopen op het water’ destijds met haar heb mogen zingen. Van Ali B. had nog niemand gehoord toen ik hem in 2004 uitnodigde te komen rappen in de Kuip. Ik zag zijn talent en potentie, en gunde hem dat grote publiek. Ik vind het nog altijd super hoe dat uiteindelijk heeft uitgepakt. Twee jaar terug was Anne (TVK, het blinde meisje met haar prachtige stem) mijn gast tijdens mijn tour in Utrecht. Net als Iris Kroes, die ook mijn gast was. Vorige tour ging Julia met me door het hele land, zelfs inclusief mee naar Curaçao.

Op dit moment sta ik twaalf keer in een uitverkocht Ziggo Dome met Symphonica in Rosso en is O’G3NE, winnaar van vorig seizoen, elke avond mijn gast. Dus waar het kan, steun ik, maar met zoveel kandidaten (vijf seizoenen The voice of Holland en The Voice Kids en gemiddeld vijftien kandidaten per programma per seizoen) kun je niet iedereen dat podium geven. Vorig jaar heb ik Barbara (TVOH seizoen 3) en Sjors (TVOH seizoen 5) uitgenodigd te komen zingen op de fanclubdag. Mijn achterban is erg trouw en ik wilde ze laten kennis maken met deze talenten. Wat er op Maan haar pad komt, weet ik nog niet, maar dat ik haar zal steunen en begeleiden waar mogelijk, is duidelijk.

Ik ben echter geen manager, ik ben geen boekingskantoor. Ik ben een coach en dat blijf ik. En als ik een mooi moment zie voor Maan op mijn podium, dan weet ik haar te vinden. Daar maak ik me geen zorgen over. Zoals we tijdens de finale al samen zongen: het is wel over, maar nog niet voorbij, haha!’ <

MAGGS/ /17 11 MAGGS TERUGBLIK

MAAN EN CLAUDIA

FOTO: ERNEST SELLEGER

als kometen naar de top

44 //MAGGS MAGGSTERUGBLIK 18

Verleden jaar blokten ze nog voor hun VWO-examen, verdienden ze extra zakgeld met oppassen, werken bij de super, serveren op feesten en partijen, en durfden ze zelfs nog niet te dromen van het succes dat ze nu genieten.

En dat alles dankzij het medium televisie.

INTERVIEW: AUGUSTA VERBURG

Samen serveerden ze twee jaar geleden op mijn verjaardag. Zo leerde ik Maan kennen: de bescheidenheid zelve waarvan ik toen geen idee had dat ze zo mooi kon zingen.

Had ik dat wel geweten, dan had ik haar zeker achter de microfoon gezet.

Claudia had mijn hart al veroverd toen ze als driejarige tijdens het eten op mijn hoofd klom en op haar kop voor mijn gezicht bleef hangen. Een prachtig kind dat met haar olijfkleurige huidje altijd net van vakantie leek te komen, die als beginnende tiener niet door leek te hebben hoe mooi en puur ze was, en over wie ik me zulke zorgen maakte toen ze vorig jaar opeens zo mager werd.

Het is maar goed dat dit interview begin januari heeft plaatsgevonden, nog voordat Maan’s leven wel degelijk op z’n kop stond; haar zou ik nu helemaal niet meer te pakken hebben gekregen, en ook Claudia raakt steeds drukker bezet.

Want daar staan ze nu, in de spotlights: Maan inmiddels als winnares van The voice of Holland, en Claudia als winnares van I can make you a supermodel met Paul Fischer.

Claudia: ‘Alleen winnares dan van Amsterdam, hoor. Eigenlijk is er niet één winnaar, in iedere aflevering wordt een model uitgekozen die de fotoshoot mag doen. De andere deelnemers vallen niet af, maar blijven gecoacht worden door Paul.’

Hoe dan ook: zowel Claudia als Maan namen een jaar vrij om hun carrière op de bühne een kans te geven. Een interview met hen samen zou dan ook niet meevallen. Claudia omdat ze in Miami werkt aan haar portfolio – prachtige foto’s! - en ze tussendoor maar even in Nederland is, en Maan omdat ik dacht dat haar leven wel overbezet zou zijn door The voice. Maar dat bleek alweer niet waar.

Maan: ‘Het is niet zo dat ik de hele week in Hilversum met Marco aan het werk ben. Hij steunt mij meer in wie ik ben, geeft me zelfvertrouwen. En hij vecht in de vergadering voor de top drie van de liedjes die ik aandraag. Op zondag krijg ik de ingespeelde versie die ik ook hoor op het podium, en daarmee moet ik thuis zelf oefenen. Hooguit

CLAUDIA: ‘MIAMI IS RELAXTER DAN AMSTERDAM’ drie keer in de week, anders kost het me mijn stem. Op donderdag zing ik het dan voor aan mijn zangcoach, de bandleider Jeroen Rietbergen, en komt Marco kijken of het goed is. Dus nee, mijn leven staat niet op z’n kop.’

Het leven van Claudia is in Miami al evenmin hectisch te noemen. ‘Alleen als er een fotoshoot is, kan het even stressen zijn omdat ik het werk nog niet gewend ben.

Maar voor de rest gaat het in er in Miami veel relaxter aan toe dan in Amsterdam. Niet alleen in mijn werk – ik hoor meestal ‘s morgens pas of ik die dag een opdracht heb - maar in het algemeen wordt er minder gepland. Ik heb me in geen tijden zo ontspannen gevoeld.’

Niet verwonderlijk als je bedenkt dat met haar vertrek heel wat verplichtingen wegvielen, want behalve de druk van het eindexamen (dat ze graag cum laude had gehaald), stopten ook saxofoon spelen in het orkest, de hockeytrainingen en haar bijbaantjes. Was die overdaad de reden dat ze zo afviel?

‘Nee, net als iedereen vond ik dat er wel een paar kilo af mocht. De zorgen die alle mensen zich maakten, waren in mijn ogen overdreven. En vervelend, want als ze steeds zeggen dat je er slecht uit ziet, ga je je ook slecht voelen.

Vaak dachten ze dat ik het deed omdat ik modellenwerk >

MAGGS // 45 MAGGS TERUGBLIK 19

wilde gaan doen, maar dat was helemaal niet zo. Ik deed het voor mezelf, was trots dat mij lukte waar anderen het opgaven, maar ben daarin wel doorgeslagen. Pas toen ze bij het modellenbureau zeiden dat ik te mager was, nam ik het serieus en ben ik mijn best gaan doen om aan te komen.’

Stressen doet Maan zelfs al niet meer op het podium. De eerste keer moest ik me nog bewijzen, maar nu weten de mensen wat ik kan dus ben ik veel relaxter. Vooral bij de Blind Auditions toen ik als laatste kwam, was het heel eng.

De opnamen duurden van twee uur ’s middags tot elf uur ’s avonds. Toen de drie voor mij afvielen, dacht ik: als het hun niet lukt, dat lukt het mij helemaal niet. Maar na de eerste zin draaide er al één stoel om. Ik snap het nog steeds niet; ik kan me gewoon bijna niet voorstellen dat mensen het zo mooi vinden. Ik zong al wel in een bandje, maar als de talentscout mij niet had gevonden, weet ik niet of ik het had aangedurfd.’

Ook al had ze niet gedacht al goed genoeg te zijn, ze droomde al wel langere tijd van een carrière in de muziek.

‘Mijn ouders zijn super trots – ze waren verbaasd dat ik zo goed bleek te zijn – maar hoewel mijn vader zegt dat ik er vooral nú van moet genieten, vindt hij dat ik ook moet nadenken over een studie. Ik heb wel gedacht aan psychologie, maar ik stel het steeds uit om het erover te hebben.

Want als mensen naar me willen blijven luisteren, ga ik de muziek echt niet opgeven.’

Dat nú genieten, blijkt overigens nog niet zo gemakkelijk.

‘Het is zo snel voorbij! Ik denk op dat moment wel: nú sta ik er, dit is wat ik wilde, maar je zit in een roes. Ik beleef het pas echt als ik mijn optreden terugkijk op YouTube.’

Anders dan Maan heeft Claudia wel degelijk nog andere ambities. Ze schreef zich in voor de studie tandheelkunde omdat ze van kind af aan al weet dat ze tandarts wil worden. Modellenwerk was meer ‘een soort ding erbij’.

‘Het waren vooral de mensen om mij heen die zeiden dat ik dat moest gaan doen. Dus heb ik foto’s gestuurd naar tien bureaus, maar ik kreeg steeds het antwoord dat ik wel een mooi meisje was, alleen niet geschikt voor hun bureau.’

Totdat Paul Fischer Claudia’s foto’s onder ogen kreeg. Hij zag wel een model in haar en zo stond ze opeens voor de keuze: de studie waarvoor ze was ingeloot, aanpakken, of dit werk een kans geven. Ze koos voor het avontuur. Maar ook voor haar was het moeilijk om daar meteen van te kunnen genieten.

‘Ik had gedacht dat ik sneller werk zou krijgen in Miami, maar eerste twee maanden lukte dat niet. En dan ben je wel erg alleen. Ik heb veel geskypet met mijn moeder, rondgefietst, gelopen, mensen opgezocht. Je zult dat initiatief zelf moeten nemen want niemand vraagt je. Ik heb me toen wel eens afgevraagd: wil ik dit de komende jaren

20 / MAGGS TERUGBLIK 46 / MAGGS

MAAN: ‘BUITEN MEDIAPARK HERKENT NIEMAND ME’ wel doen? Alleen op vakantie gaan, vind ik prima, maar nu zat ik alleen maar te wachten.’

Hoe blij zijn Maan en Claudia nog steeds dat dit succes hun is overkomen? Of voelt het alweer gewoon?

Maan: ‘Mij ging het niet om het winnen, maar om het meedoen. Dat is altijd zo geweest, ook met het aannemen van baantjes, zoals een dagje ijsscheppen. Ik verdiende er bijna niets mee, maar het was wel lachen. The voice is voor mij alleen al geslaagd omdat ik nu weet welke richting ik op wil, welk genre bij me past. De wereld buiten het mediapark is nog steeds heel normaal: zodra ik in Hilversum de deur uitloop, herkent niemand me. Dat is een enorm contrast met wat op social media gebeurt, daar word je in een paar maanden helemaal gehyped en krijg je elk dag superveel lieve berichtjes. Dat je begeven tussen die twee werelden is wel een gekke gewaarwording.’

Claudia deelt dezelfde nuchterheid. ‘Het is een gek idee om het ene jaar nog op school over rechts- en linksdraaiende moleculen te leren, en het volgende jaar een ketting van een miljoen te verkopen aan een man die viert dat hij z’n nieuwe vriendin een maand kent. Leuk om een keer mee te maken, maar geen wereld om in te leven. De meerderheid is daar rijk, maar ze beseffen niet dat ze kunnen doen wat ze doen. En dat vind ik toch een beetje arm. En in mijn vriendenclubje zitten misschien wat bekendere mensen, en zie je op de achtergrond de zee, maar je praat met elkaar over hetzelfde. Heel gewoon dus.’ <

volgende interview -->

MAGGS TERUGBLIK / 21

FOTOGRAFIE: MARC DEURLOO

28/ /MAGGS MAGGSTERUGBLIK 22

INTERVIEW / VICTOR MIDS

ILLUSIE OF WERKELIJKHEID? De ontdekkingsreis van VICTOR MIDS In hun boek MINDF*CK dat het afgelopen najaar verscheen, laten Victor Mids en Oscar Verpoort ons zien hoe gemakkelijk we in onze eigen werkelijkheid gaan geloven en hoe snel we die werkelijkheid ook weer laten beïnvloeden.

Daarom de vraag van Augusta Verburg aan Victor: in hoeverre geloof jij in jouw eigen werkelijkheid?

INTERVIEW: AUGUSTA VERBURG

Op 1 april 1987 werd Victor Middelkoop - beter bekend als Victor Mids, illusionist van het televisieprogramma MINDF*CK - geboren in een gezin dat hij beschrijft als ‘een happy family waar weinig aan de hand was’.

‘Twee oudere en een jongere zus, op zondag gezellig samen avondeten met opa, de hele familie bij elkaar, iedereen gezond, en gelukkig het leervermogen om te kunnen doorstuderen. Ik ben relatief vrij opgevoed, kreeg de ruimte om mijn eigen gedachten te volgen. Ik denk dat ik me er verhoogd bewust van ben dat niet alles per se waar hoeft te zijn wat ik zie, juist omdat ik mijn vak ervan heb gemaakt om te begrijpen hoe beïnvloedbaar we zijn. Maar ook mijn denken kent dezelfde ballast en hiaten, net als bij iedereen. Ik ben geen supermens of zo.’

Net als Swaab lijk jij alle verschijnselen die we waarnemen, toe te schrijven aan onze hersenwerking, onze perceptie. Geloof jij dat er ook onverklaarbare zaken zijn die

niet uit de trukendoos komen? Zoals telekinese, helderziendheid, bijna-doodervaringen?

‘Ik ben er sceptisch over, maar ik sluit het niet uit. Dat ik als illusionist een lepel op afstand kan buigen, is nog geen bewijs dat een ander het op afstand niet in het echt zou kunnen. Ik zal dus niet zeggen dat hij liegt.’

Wetenschapsfilosofen trekken jou wel in twijfel. Ze worden, net als artsen vaak als ze iets niet begrijpen, er zelfs boos om. Een pincode achterhalen aan de hand van lichaamstaal, zou niet kunnen. Jij wordt dus wel voor leugenaar uitgemaakt.

‘Niets is zo ironisch als een illusionist een leugenaar noemen.

Maar het is echt waar: je kunt aan de hand van lichaamstaal een pincode achterhalen. Ik zit op het grensgebied van illusie en wetenschap, ik zeg alleen nooit wanneer ik het een of het ander doe. Daar mag ik mee spelen. Wetenschappers zien de wetenschap als iets absoluuts en als je dat niet serieus neemt,

>

MAGGS //29 MAGGS TERUGBLIK 23

‘Ironisch om een illusionist een leugenaar te noemen’ pak je ze hun gereedschap af. Ik snap ze dus ergens wel, maar er zit af en toe ook een zuur smaakje aan.’

Waar zit wetenschappelijk het zesde zintuig?

‘Dat zintuig bestaat letterlijk, ik beschrijf het ook in mijn boek, maar het heeft niets te maken met het zesde zintuig waar jij het over hebt. Het is de propioceptie, dat te maken heeft met de positionering van ons lichaam. Jij doelt op parapsychologie. Ik zie dat fenomeen toch meer als een opsomming van allerlei informatieprikkels die we binnenkrijgen zonder dat we dat zelf weten, die we onbewust verwerken en waardoor we op iets kunnen anticiperen zonder te weten dat we dit doen.’

Hoe zit dat dan met astrologie? Daar kun je informatie uit halen zonder dat de persoon in kwestie in de buurt is of je hem zelfs maar kent.

‘Het hoeven geen directe prikkels te zijn, het kunnen ook prikkels zijn uit het verleden. Kennis die je al had. En bij astrologie gaat het over algemene zaken die heel specifiek aanvoelen.

Het is dus maar de vraag of het over die ene persoon gaat of dat het geldt voor een veel breder publiek. Dus ook daar sta ik heel sceptisch tegenover, maar sluit weer niet uit dat het kan.

En als iemand me kan laten zien dat het klopt dan ben ik altijd geïnteresseerd.’

Dat komt dan goed uit, want behalve schrijver ben ik ook astroloog en ik heb even gekeken naar 1 april 1987. Je bent geboren om te ontrafelen wat illusie is en wat werkelijkheid. Want jij bent zeer sensitief, maar lijkt net als je vader rationeel. Dus hoe zit het dan? Speelt een bijnadoodervaring (BDE) zich af in de hersenen of is er een bewustzijn daarbuiten?

(Lacht). ‘Dat is mooi om te horen. Ik heb er nooit zo over nagedacht. Mijn vader gelooft er inderdaad nog steeds niets van en zelf zit ik ook meer aan de kant van een Swaab dan van een Boeddha. Ik moet zeggen dat ik over het deelgebied waarin BDE thuishoort niet veel weet, maar het is waar dat bij dat soort fenomenen mijn passie ligt. En nogmaals: ik ben over alles wat we niet kunnen verklaren heel sceptisch omdat ik van zoveel multisensore illusies weet hoe die werken, hoe we onze eigen gedachten voor de gek kunnen houden en we al heel snel dingen kunnen ruiken, proeven of zien die er ei-

30 //MAGGS MAGGSTERUGBLIK 24

MINDF*CK: 101 ILLUSIES & EXPERIMENTEN is overal in de boekhandels en online te koop

genlijk niet zijn. Maar als er ergens iets wordt gemeten dat dit verhaal overstijgt, dan ben ik de eerste die staat te juichen.’

In je boek laat je zien hoe je mensen kunt misleiden. Denkend aan de pinpas-truc: speel je de boef hier niet mee in de kaart? Of is het toch niet echt, kun je er niet stinkend rijk mee worden?

‘Die boef: nou, ach, enerzijds wel, anderzijds kunnen lezers zich ook beter wapenen. Denk je niet? En rijk: je mag je gaven nooit te kwader trouw inzetten, toch? Maar zonder er kwade bedoelingen mee te hebben, kan ik wel heel geïnteresseerd zijn in de technieken die fraudeurs hanteren. Die kan ik ook voor mijn eigen doel gebruiken.’

In hoeverre doe jij een poging om je eigen percepties en projecties te doorzien? Want ook jouw gedachten zijn in de basis mede-ingegeven door je ouders.

‘Ik denk dat ik relatief goed weet wie ik ben en wat ik voel.’

Ook – en nu kijk ik weer naar je horoscoop - dat je jezelf perfect beschermt door anderen zo te doorzien dat ze je eigenlijk nooit in verlegenheid kunnen brengen?

(Lacht weer). ‘Gelukkig overkomt me dat dan ook niet vaak.

Maar ik wil dat wel weten, die andere kant onderzoeken. Binnen tien jaar denk ik op dat meditatiekrukje te zitten. Maar ja, mijn leven ontwikkelt zich nu zo en ook mijn week telt maar zeven dagen.’

We gaan het zien: dit voorjaar staat Neptunus voor het eerst op Victors Mercurius en dat zou zijn intrede in de wereld van de metafysica weleens kunnen versnellen. <

volgende interview -->

MAGGS TERUGBLIK / 25

INTERVIEW / RIK FELDERHOF

26 / MAGGS TERUGBLIK

‘KON HET MAAR ALTIJD ZO ZIJN ALS VROEGER’ Rik Felderhof over de liefde ‘Samen aan het dek staan met windkracht acht. Elkaar in de armen nemen als het tegenzit.

Lieve woorden fluisteren, strelen om te troosten, huilen als het nodig is, lachen als de zon doorbreekt. Samen zijn, in voor- en tegenspoed. Dat is liefde. Echte liefde.’ In zijn roman De Vliegenvanger laat Rik Felderhof de hoofdpersoon dit over de liefde zeggen. Maar geldt dit ook voor hem?

INTERVIEW: AUGUSTA VERBURG

Ik ontmoet Rik voor het eerst weer na ruim vijftig jaar.

Onze ouders kenden elkaar en mijn broer Art was met hem bevriend. Ik had Rik ook wel als vriend gewild, maar hij had zijn overbuurjongen Bert voor mij in gedachte.

Een treurige vergissing die hij eindelijk kan goedmaken door een interview met mij over de liefde aan te gaan.

zeggen maximaal tachtig procent. De overige twintig procent valt onder mijn ontsnappingsclausule zodat, als het misgaat, ik tijdig uit het raam kan springen en nog voldoende van mezelf heb overgehouden om door te kunnen leven. Dat ik niet verscheurd achterblijf.’

Het jongetje van toen dat nog altijd verliefd is op dat meis-

Een aanloopje is niet nodig: we pakken de draad meteen

je van vroeger, is nooit verdwenen, vertelt Rik. Houdt hij

op en gaan verder bij waar we gebleven waren.

‘Liefde kent vele gradaties,’ begint Rik. ‘Ik hou anders van mijn hond dan van mijn vriendin. Anders van mijn vader dan

van dat kind net zo onvoorwaardelijk als van zijn zoon en dochter?

‘Ik vind niet alles goed wat ik denk of doe, maar ik vergeef

van mijn zus. Het is een waaier aan kleuren. Ik ben niet goed in de liefde, ook niet in relaties, maar wel in de romantiek. Ik hou van harmonie en schoonheid. Heb een enorm gevoel van

het mezelf wel. Ik ben gelukkig getrouwd geweest. Dat mijn vrouw besloot om te stoppen, begreep ik: ik was en ben altijd aan het werk. Zelfs als ik ergens met iemand samen ben, kan

nostalgie. Als jongetje was ik heel gelukkig, kende ik een on-

ik afwezig zijn, ben ik bezig met mijn boek, schrijf ik zinnen op

bevangen blijheid waarbij ik nog geen last had van school, waar ik leefde in een beschermde wereld, meeliep met de melkboer, de schillenboer aan huis kwam, de arbeider een

die ik niet wil vergeten. Daarom kon ik er net zo goed niet zijn, vond ze. Ik was er toch niet. En daar had ze gelijk in. Ik was ook niet rouwig om de scheiding; het was op, we waren uit elkaar

pet droeg en de notaris een hoed. Waarin je wist waar je aan

gegroeid. Of gesprekken hadden kunnen helpen, weet ik niet; misschien heeft het te maken met mijn opvoeding dat ik ons de ruimte niet heb gegund om erover na te denken. Later,

toe was, ik dol was op mijn vriendinnetje en nog weleens denk: kon het altijd maar zo zijn. Een Ot en Sien-achtige setting die soms heimwee oproept.

Van mijn kinderen hou ik onvoorwaardelijk, maar in relaties ken ik die volledige overgave niet. Ik ga ze alleen aan met een parachute op mijn rug, geef me voor vijfenzeventig, laat

door te gaan schrijven, door via de personages uit mijn boek mezelf uit te leggen, heb ik meer zicht op hoe het bij mij werkt gekregen. De ondertitel van de Engelse versie van mijn boek, The Flycatcher, is Love me - Leave me. Dat zegt al genoeg.’ >

MAGGS TERUGBLIK / 27

‘Desinteresse vind ik eigenlijk een veel grotere vorm van ontrouw.

Of zelfs de grootste.’

Is het zijn angst om gekwetst te worden dat hij op liefdesgebied eigenlijk geen risico meer durft te lopen?

‘Ik ben niet bang om kwetsbaar te zijn. Maar ik ben me er wel van bewust dat anderen met jouw gevoel aan de haal kunnen gaan, het belachelijk kunnen maken, je er publiekelijk mee kunnen confronteren. Naarmate je ouder wordt, leer je dat overigens wel te relativeren, meer langs je heen te laten gaan. Door je sterke kanten te ontwikkelen, kun je de zwakke aan. Over dat kwetsbaar zijn zei Annie M.G. Schmidt eens: “Help, morgen komen ze erachter dat het allemaal niets voorstelt.” Dat denk ik ook weleens: waar maken mensen zo’n drukte om? Zo bijzonder is het allemaal niet wat ik doe. Ik ben wel ontzettend blij dat ik al die jaren zo gelukkig mocht zijn in mijn werk. Dat ik alle opleidingen heb kunnen volgen die ik wilde. Dat ik meteen bij de BBC in de leer mocht gaan; dat was in die tijd nog ongekend! En, had ik bedacht, mocht het allemaal niet lukken, dan kon ik altijd nog badmeester worden in Italië. Want dat ik een groots leven wilde leiden, avonturen beleven, veel reizen zou gaan maken, dat stond voor mij vast. Ook als ik arts was geworden – een opdracht van mijn oma - zou ik naar de tropen zijn gegaan.

Ik zag altijd veranda’s voor me met schommelstoelen en witte uniformen. Waar anderen dachten “echt niet”, daar dacht ik: dat ga ik doen.’

Naast zijn liefde voor zijn kinderen is die dus ook voor zijn werk altijd honderd procent geweest. Alleen waar het gaat om een serieuze, nieuwe relatie, lijkt die honderd procent uitgesloten.

‘Ik koester mijn alleen zijn; dat is me veel waard. Na mijn huwelijk heb ik nooit meer samengewoond. Het eerste jaar met een nieuwe liefde is het mooist, maar daarna wordt het voorspelbaar, dan is dat onbeteugelde verlangen om bij elkaar te zijn, weg. En ik ben liever een dromer dan dat ik vastzit in een relatie die ik niet leuk vind. Maar het alleen zijn hoeft geen gemis in te houden; die verbondenheid, het elkaar woordeloos begrijpen, heb ik ook met twee of drie goeie vrienden. Zoals met Hans Melissen, die ik al vijfenvijftig jaar ken en met wie ik het boek Reisgids voor levensgenieters heb geschreven. Wij kunnen samen heel goed op reis, luisteren onderweg naar de muziek die Hans verzorgt, en kunnen ook heel goed samen zwijgen.’

En dat heet geen liefde?

‘Nee, dat vind ik zelfs klef klinken. Met Hans is het een diepe kameraadschap. Liefde heeft te maken met strelen, is lichamelijk.

Daarom vind ik huggen met vrienden ergens ook niks. Dat doe ik alleen met mijn kinderen en destijds met mijn vader. Bij Hans is er ook geen sprake van jaloezie; dat is iets wat meer bij de liefde hoort.’

Of bij angst voor het verdwijnen van de liefde? In hoeverre kan seks of het gebrek daaraan de liefde dwarszitten?

28 / MAGGS TERUGBLIK

‘Seks hoort er wel bij, maar het heeft me nooit enige moeite gekost om monogaam te zijn. Een romanticus gaat niet vreemd.

Desinteresse vind ik eigenlijk een veel grotere vorm van ontrouw. Of zelfs de grootste. Je wilt het gevoel hebben dat iemand echt van je houdt, je volkomen wenst. Anders ga je aan gevoelsarmoede lijden. Een vriendin voor één nacht kan wel: dat vier je met eten en lekkere wijn, en het plezier waarvan je samen kunt genieten. Dat blijft of verdampt tot een herinnering die ik kan oproepen als ik tachtig ben. Dan kleur ik het, met dank aan God die me met de geboorte een kleurdoos heeft meegegeven, net een beetje mooier dan het misschien was. Dat doe ik ook met mijn jeugdjaren: ik maak de lucht wat blauwer en het gras groener.’

Ik moet even nadenken: in de relatie wil Rik zich volkomen gewenst voelen, maar uit veiligheidsoverwegingen houdt hij zelf twintig procent achter. Met onze gereformeerde opvoeding als gemeenschappelijke achtergrond, houd ik hem mijn alternatieve huwelijksbelofte voor: • heb de ander lief, maar niet liever dan jezelf • sta de ander op geen enkele manier in de weg om zijn leven te leiden • heb respect voor het punt waarop de ander zich bevindt • heb respect voor de weg die de ander moet gaan • wees de ander dankbaar voor de spiegel die hij je voorhoudt • wees de ander dankbaar voor alles wat hij met je deelt • hou de ander nooit verantwoordelijk voor jouw leven • stimuleer de ander zijn hoogste doel te bereiken.

Kan het op basis hiervan nog iets tussen ons worden?

‘Goed gevonden,’ knikt hij. Maar dan haalt hij een citaat aan van Ambroise de Normandy: ‘Verliefdheid is een soort ziekte, slechts te genezen door een huwelijk of door isolatie van de bron die aanleiding is tot de kwaal.’

Echt veelbelovend klinkt dat niet. Ik leg hem nog één tekst voor die hem bekend in de oren moet klinken: En zo blijven dan: geloof, hoop en liefde! Deze drie, maar het meest van al is de liefde. Wat heeft hij met deze drie begrippen in zijn leven gedaan?

‘Geloof heeft wel een rol gespeeld. Ik hou van religie met kaarsjes en met kerst ga ik nog altijd voor in gebed. Dan haal ik dingen aan waar we best even bij stil mogen staan. Weet je nog dat jouw broer, de dominee, zelfs bad voor fietsers die op de Gijsbrecht van rechts kwamen?

Maar hoop is het laatste wat je iemand mag ontnemen. Met hoop kun je alle kanten op. Want ik zou wel willen geloven in een hemel, dan hoefde ik me niet ongerust te maken, alleen lukt me dat nog niet. Maar hopen dat het leven op een bepaalde manier doorgaat, kan altijd. Dat we er deel van blijven uitmaken. Anders is het ook zo zinloos. En hoop houdt ook in dat er nog kans is op liefde. Dus zeg ik nooit nooit.’ <

volgende interview -->

MAGGS TERUGBLIK / 29

DOOR

HET OOG

VAN DE

CAMERA

10/ /MAGGS MAGGSTERUGBLIK 30

MAN AAN HET WOORD / NAF OORTGIJSEN

REISPROGRAMMA’S ZIJN IN. TACHTIGJARIGEN MOGEN VOOR DE CAMERA IJSBEREN GAAN BEKIJKEN, WE BELEVEN ANGSTIGE AVONTUREN MEE OVER SMALLE WEGGETJES LANGS RAVIJNEN, OF WE ZIEN HOE FLOORTJE ALLES TROTSEERT OM AAN HET EINDE VAN DE WERELD EEN EENZAME BEWONER TE INTERVIEWEN. WAT WE NIET ZIEN ZIJN DE CAMERAMANNEN DIE MET TWAALF KILO APPARATUUR OP HUN NEK DEZELFDE ONTBERINGEN ONDERGAAN. EEN VAN DIE MENSEN IS NAF. INTERVIEW: AUGUSTA VERBURG | FOTOGRAFIE: ERNEST SELLEGER

Van extreme kou in Midden-Rusland tot een onverdraaglijke hitte in Mali, Naf kan erover meepraten. En dat doet hij dan ook. ‘Tegen 58,9 graden Celsius is niets opgewassen: wat je drinkt verlies je direct weer, T-shirt wisselen heeft geen zin, en schuilen kan niet in de woestijn. Je wordt letterlijk misselijk van die hitte. Maar -50°C is erger. Alles bevriest ter plekke: snoertjes breken zo doormidden als je niet oppast, een A4’tje verkruimelt in je hand, en als je je apparatuur niet heel geleidelijk aan de kou blootstelt, gaat alles kapot. Weet je dat de bewoners de motoren van hun auto daarom ’s nachts laten draaien? Al die ronkende auto’s; je weet niet wat je ziet.’

Als een avontuur uit een jongensboek, zo ziet Naf zijn leven. Dat leven leek iets minder rooskleurig bij de start omdat hij werd geboren met een hazenlip. Toch is Naf daar zelf niet rouwig om. Integendeel. ‘Het heeft me sociaal sterk gemaakt. Een half jaar ben ik er op school mee gepest, en toen begreep ik dat ik moest kiezen tussen gepest worden of erboven staan. Ik ging voor het laatste. Mijn eigenwaarde ontleende ik juist aan mijn anders zijn. Ik heb geleerd gemakkelijk contact te maken, kan vrijwel met iedereen overweg en ben flexibel; precies wat je nodig hebt voor dit werk. Soms slaap je in het Hilton, maar een andere keer in een treincabine of in een schip tussen de bananen. Dan moet je geen ingewikkelde persoonlijkheid zijn. Zeker als je met een klein reisgezelschap bent. Daarnaast weet je nooit of de reis doorgaat. Als het om dit soort programma’s gaat, krijg je vaak opties aangeboden.

Het staat pas vast als je in het vliegtuig zit. Snap je wat ik bedoel?’

Gelukkig voor Naf gaan de meeste reizen wel degelijk door.

Zoals voor 3 op reis met Chris Zegers, Into the wild met Johnny de Mol en met Floortje Naar het einde van de wereld. ‘Ik doe dit nu vanaf 1995 en ik vind het nog steeds te gek! Een opleiding voor cameraman heb ik nooit gevolgd. Na de havo – oud-leerlingen in Bergen kennen hem nog van zijn eeuwige Naf Naf bodywarmer waar hij zijn bijnaam aan te danken heeft - en twee jaar mts, ging ik werken in de horeca.

Via via kwam ik in aanraking met Filmpartners die verschillende televisieprogramma’s maakte. Daar wilde ik werken. Vier

keer ben ik afgewezen, maar ik heb de eigenaar net zo lang aan z’n kop gezeurd tot hij toegaf. Dat is het begin geweest.’

Inmiddels is Naf in meer dan honderd landen geweest.

‘Daar word je wijzer van. Naar oorlogsgebieden zal ik niet gauw meer gaan, daarvoor geniet ik te veel van het leven.

Vooral in Afrika heb ik superveel ellende gezien; kinderen die op straat op hun blote voeten naar eten lopen te zoeken.

Mensonterende situaties! Ik zeg vaak tegen mijn kinderen: we mogen heel dankbaar zijn dat we in Nederland zijn geboren.

Dat klinkt misschien erg belerend, maar het is wel waar. Nederlanders kunnen zo zeuren. Kijk naar de Rijdende Rechter: we vallen over een paar blaadjes die in onze tuin terechtkomen. Waar hebben we het over? Terwijl in Afrika iedereen leeft alsof het z’n laatste dag is - omdat dat ook zo kan zijn!

– zijn wij altijd bezig met later. Alsof het nog moet komen. Zo slaan we het moment over.’

‘IK REIS DE HELE WERELD OVER. EN NOG BETAALD OOK!’ Als je er zo dicht met je neus bovenop staat, in hoeverre krijg je dan soms de neiging om de camera weg te leggen en in te grijpen, zoals bijvoorbeeld die kinderen op zoek naar eten?

‘Je kunt niet iedereen redden, daar ben ik me pijnlijk van bewust. Daarbij werkt mijn camera als een soort filter, zeg maar.

Die zorgt dat het net niet te dichtbij komt. Ooit was ik een documentaire aan het draaien over de recherche toen er een liquidatie plaatsvond in Amsterdam. Ik met mijn camera naar de plaats delict, de witte CSI tent in en daar lag het lijk. Normaal gesproken mag je dat niet filmen, maar ik wist dat ik dat beeld moest hebben. Een naar gezicht, en zonder camera zou ik daar een nog veel gruwelijker gevoel bij hebben gehad.

Maar ik film het omdat het mijn rol is om de wereld te laten zien wat er gebeurt.’ <

MAGGS //11 MAGGS TERUGBLIK 31

INTERVIEW / CARRY SLEE

CARRY SLEE Ooit waagde ze bos, duinen en zee te verlaten voor Epe en was Bergen een schat armer. Gelukkig keerde ze terug op haar schreden en woont ze weer waar ze hoort: in ons mooie kunstenaarsdorp.

Wat maakt Bergen tot een fijne plek om te wonen?

Bergen is een heerlijke plek om te wonen. Eigenlijk heb je er alles. De schitterende natuur, waar ik elke dag van geniet als ik met mijn hondjes langs het strand of door de duinen en het bos wandel. En dan is er ook nog de prachtige dorpskern. Hiermee bedoel ik het stuk rond de Ruinekerk. Schitterend mooi. Ik bezoek ook graag de restaurants. Voor mijn gevoel is Bergen geen dorp, maar een klein stadje. Er hangt

‘DE MENSEN IN BERGEN ZIJN OPEN EN WERELDS, DAAR VOEL IK ME BIJ THUIS.’

niet die beklemmende dorpssfeer die je soms in een dorp kan aantreffen. De mensen zijn open en werelds, daar voel ik me bij thuis. En we zijn allemaal zo blij

Wat is het grootste cadeau dat je ooit hebt gekregen?

dat we hier mogen wonen.

Het grootste cadeau dat ik ooit heb gekregen is mijn inspiratie. Zonder dat zou ik het leven niet makkelijk

Wat maakt je het meest gelukkig?

vinden. Ik kan er altijd op terug vallen, dat is zo’n

Ik word het meest gelukkig van mijn kinderen en

mooi gevoel. En dan is wat ik schrijf ook nog succes-

kleinkind. En de rijkdom dat we nu allemaal in Ber-

vol, dat is een droom die is uitgekomen.

gen wonen. Daar kan niets tegen op, zelfs niet mijn succes. Ik ben heel dankbaar voor wat ik heb mogen

Wat is je grootste mislukking?

bereiken, maar als het niet goed gaat met de kinderen

Ik ervaar niets als een grote mislukking. Ook niet als

of mijn kleinkind telt het succes niet meer.

ik heb gefaald. Zo kijk ik niet naar de dingen die ik niet heb gekund. Meestal leer je juist het meest van

Waar word je ongelukkig van?

de mensen waar je het moeilijk mee hebt en van wat

Het klinkt misschien raar, maar ik word niet zo gauw

je niet heb gekund.

ongelukkig van iets, ik ben een heel optimistisch mens. Ik hou van het leven, dat is altijd zo geweest.

Welk talent had je naast schrijven ook graag gehad?

Wat me wel droevig maakt, is als ik zie dat mensen

Ik zou heel graag goed hebben kunnen tekenen, dan

niet met liefde en zorg met de natuur omgaan. Dat ze

kon ik mijn eigen boeken illustreren. Ik doe graag al-

alleen maar aan geld denken. Zomaar bomen kappen,

les zelf, een beetje een controlfreak, dat ben ik wel.

die er al jaren staan, alleen om een parkeerplaats bij-

Het lijkt me geweldig om het hele product in eigen

voorbeeld, of een zonnestraaltje, dat raakt me.

hand te hebben.

32 / MAGGS

Wat was het hoogtepunt in je leven?

Het hoogtepunt van mijn leven was de geboorte van mijn beide dochters. Dat is met niets te vergelijken.

Wat is een beslissende gebeurtenis geweest in je leven?

De beslissende gebeurtenis in mijn leven was toen ik mijn baan ooit heb opgezegd en ben gaan schrijven. Het was niet makkelijk, we hadden twee jonge kinderen en ik stond voor de klas en gaf drama lessen. Ik was niet gelukkig en wilde heel graag schrijven. Het trok aan me.

Elles heeft me toen gestimuleerd om mijn ontslag te nemen en de gok te wagen. We hebben het een aantal jaren heel arm gehad, maar we zijn beloond.

Wat waardeer je het meest in mensen?

Ik waardeer het heel erg als mensen open en eerlijk zijn.

Geen dubbele agenda’s hebben. Als ze zich durven geven, vertrouwen hebben en zichzelf zijn. <

RAZEND Sven (15) wil regisseur worden en is al volop bezig met filmen.

Hij filmt vooral zijn vrienden die aan free running doen en zet de filmpjes dan op YouTube.

Hij vraagt Roosmarijn om mee te werken aan zijn eerste speelfilm. Zij mag echter niet te weten komen dat hij thuis af en toe een pak rammel krijgt. Het lukt hem zijn blauwe plekken voor iedereen verborgen te houden, maar als het te erg wordt, duikt hij bij zijn oma onder. Daardoor mist hij zijn verjaardag. Roosmarijn, die zo haar eigen problemen heeft, denkt dat hij haar niet meer leuk vindt, en ook zijn vrienden zijn boos op hem. Sven besluit om voor eens en voor altijd met zijn vader af te rekenen, totdat hij ontdekt waarom zijn vader zulke losse handen heeft.

Razend is na Afblijven, Timboektoe, Radeloos en Lover of Loser de vijfde Carry Slee-verfilming en wordt ook nu weer gemaakt in coproductie met JustBridge Entertainment en de KRO. De film is vanaf 12 oktober in de bioscoop te zien.

INTERVIEW: AUGUSTA VERBURG / FOTOGRAFIE: DAAN BRAND

MAGGS / 33

‘Ik deed mijzelf er een beetje bij’

34 / MAGGS TERUGBLIK

INTERVIEW / DO

DO

Ze is veelzijdig getalenteerd, slim en mooi. Al op haar 15de zou ze spelen in Wimbledon ware het niet dat een zware val een einde maakte aan haar tenniscarrière.

Maar Dominique stond direct weer op om haar weg te zoeken in de muziek. Ook dat werd een succes: na haar eerste optreden in café Old Dutch in Valkenswaard kreeg ze een plantencontract aangeboden en vanaf dat moment staat ze bekend als Do. INTERVIEW: AUGUSTA VERBURG

Omdat ze midden in de verbouwing zit, troont Do (37) me mee naar het tijdelijke onderkomen van het gezin; een enorme schuur die is ingericht als een poppenhuis. In dezelfde ruimte bevinden zich keuken, bank, eettafel, stapelbed van zoontje Jip (5) en dochtertje Loulou (2), de echtelijke sponde, bad en toilet. Het laatste weliswaar min of meer aan het oog onttrokken door een kamerscherm, maar voor de bezoeker toch een zekere overwinning om erop plaats te nemen.

Do is blij met haar nieuwe plek. Weg uit de drukte van Amsterdam geniet ze van de rust van het platteland.

‘Ik merk dat ik de natuur heb gemist,’ zegt ze. ‘Het is zo fijn om aan het eind van de dag Jip met rode konen binnen te zien komen, niet meer steeds nee te hoeven zeggen vanwege de buren, hem z’n gang te kunnen laten gaan.’

Voor het geluk geboren; daar lijkt het leven van Do op. Na haar platencontract trad ze al snel op voor een uitverkocht Ahoy in zowel het voorprogramma van 5ive als van Montell Jordan. Aan haar eindexamen havo kwam ze niet eens meer toe.

‘Vlak daarvoor ben ik afgehaakt; ik had te veel lessen gemist. Op zich niet erg, een diploma heb ik later nooit nodig gehad, maar ik mis die intellectuele ontwikkeling wel. Ik had graag meer geleerd. Maar

in dat laatste jaar havo had ik al een serieuze carrière, trad ik op, verdiende ik geld. En dat geld had ik hard nodig: ik moest al heel jong volwassen zijn.’

Want als Do acht jaar oud is, gaan haar ouders scheiden en voelt ze zich vanaf dat moment medeverantwoordelijk voor het gezin.

‘Een scheiding hoeft niet pittig te zijn, maar bij ons was die dat wel. Het is later weer goed gekomen, mijn ouders gaan normaal met elkaar om, maar de eerste tijd had mijn moeder het zwaar: het verdriet om de scheiding, twee kleine kinderen opvoeden en een eigen zaak waren haar te veel. Dat gevoel om voor haar te moeten zorgen was daarom heel intens, daar kon ik niet omheen.’

Twee handen op één buik, onafscheidelijk van elkaar, meer vriendinnen dan een moeder en dochter, zo beschrijft Do hun relatie.

‘We werden een verlengstuk van elkaar. Niet alleen privé, maar ook in het werk: zij werd mijn manager.

Maar wat in het begin heel fijn was, voelde later als een druk: nu was niet alleen ik afhankelijk van mijn succes, maar zij ook. We werden een bedrijf. De rol die ik als achtjarig meisje op me had genomen, zette zich voort in mijn volwassen leven. Daardoor maakte ik keuzes die voor mij niet goed waren. In 2007 bijvoorbeeld, na mijn internationale succes, de tournee met Heaven, en het succesvolle duet met Marco Borsato, werd ik door Albert Verlinde >

MAGGS // 11 MAGGS TERUGBLIK 35

Dominique van Hulst (1981) beter bekend als DO, had na een korte tenniscarrière, op haar 20e internationaal succes met de wereldhit Heaven.

Met ‘Voorbij’ met Marco Borsato en ‘Hij gelooft in mij’ scoorde ze een nummer 1 hit in Nederland. Naast muziek stortte DO zich een aantal jaar geleden op presentatiewerkzaamheden. Ook heeft ze menig stem ingesproken voor tekenfilms.

Met het repertoire van haar laatste Nederlandstalige album MOMENTUM verkocht ze 5 shows uit en staat ze in theaterseizoen ’19/’20 in nog zo’n 25 theaters in Nederland.

DO is samen met Marc Verschoor en heeft met hem twee kinderen, Loulou en Jip.

12 // MAGGS MAGGSTERUGBLIK 36

INTERVIEW / DO

gevraagd Assepoester te spelen in de gelijknamige musical in het Efteling Theater. Ik voelde me wel vereerd, financieel was het aantrekkelijk, maar eigenlijk hoorde het niet bij mij. Er is een groot verschil tussen een carrière als popster of als musicalster. Maar de tour in de USA was financieel zwaar geweest; door het overlijden van mijn producer viel er een gat en er moest brood op de plank komen. Ik zou liever vriendelijk hebben bedankt voor dit aanbod, maar dan had niet alleen ik een probleem, mijn moeder ook.

Dus dacht ik weer: vooruit, één keer dan. Maar met zulke beslissingen gaf ik de verkeerde signalen af en stootte ik vooral de samenwerkingen af waarnaar ik juist op zoek was. Uiteindelijk maak je daar niemand blij mee.’

‘Dat geld had ik hard nodig: ik moest al heel jong volwassen zijn.’

Ook op andere vlakken was het moeilijk om als jong meisje in een volwassen wereld de juiste keuzes te maken.

‘Idealiter had ik langer willen rondkijken, willen onderzoeken, in schoolbandjes spelen, ongedwongen en onbezonnen doen wat ik zelf wilde. Tegenwoordig heb je de popacademie en andere muziekopleidingen die je wegwijs maken, waar je kunt sparren met docenten, kennis opdoet en ondersteuning krijgt.

Ik groeide op voor het oog van de kijker. Als je dan eenmaal ergens succes mee hebt, zit je in dat hokje.

Moeilijk voor een tiener want die zweert de ene dag bij zwarte eyeliner en de volgende dag bij knalrode lippenstift.

Daarnaast was ik ook een pleaser, liet ik me te vaak overhalen om de ideeën van die ander te volgen.

Gewoon omdat ik niet te eigenwijs wilde zijn, dacht dat de grote mannen het allemaal wel wisten. Ervan uitgaande dat schrijven niks kostte, wat eigenlijk ook zo is, ging ik de studio in. Samenwerken met mensen waar ik heel eerlijk gezegd niks mee had. In mijn geval werd er een flink bedrag door de platenmaatschappij aan de studio betaald waar ik geen weet van had. En toen ik niet zo blij was met het resultaat van de demo’s, was er geen weg meer terug. Er bleek € 30.000,- te zijn betaald en daarmee was natuurlijk het grootste gedeelte van mijn productiebudget op.

Als ik dat had geweten…Daar kom je dus in terecht als

je niet je eigen hart volgt…’

Een kleine vijfentwintig jaar heeft het uiteindelijk geduurd voordat Do de zorg voor het ouderlijk gezin durfde los te laten.

‘Ik heb gemerkt dat er deuren opengaan als je loslaat. Doe je dat niet, dan raak je de touch kwijt met wie je bent, waar je vandaan komt. Want eigenlijk deed ik mijzelf er maar een beetje bij. In mijn theatershow 'Mijn kleine huis' vertel ik over hoe ik in het leven sta, waarom ik doe wat ik doe, het verlangen naar de onbezonnen tijd in het lied 'De weg naar het verleden'. Voor het eerst ben ik aan het werk zoals ik dat tien jaar geleden al had willen doen. Nog steeds oriënterend, maar wel gericht en onder de bezielende leiding van Moi en Mijzelf! Na de eerste twee shows dacht ik: hier heb ik het voor gedaan, dit is wat ik echt leuk vind, hier ben ik goed in. De weg terug naar mijn pad heb ik gelukkig gevonden. Die begint altijd bij jezelf: door mijn beslissing om meer voor mijzelf op te komen, niet meer aan geld of succes te denken, ben ik beter naar mijn intuïtie gaan luisteren, trek ik de juiste mensen aan en kijk ik bewuster of er een match is. If not, even goede vrienden. Dat deed ik voorheen niet. En dat maakt net het verschil of één plus één drie kan worden of dat je blijft hangen in een mager tweetje.’

Do heeft nu haar eigen gezin. Voor Loulou moest ze de afgelopen nacht vier keer haar bed uit.

‘Een carrière in combinatie met een zorgtaak voor jonge kids is pittig. Daar moet je heel veel energie voor hebben. Ik heb lang geroepen dat ik pas aan een gezin zou beginnen als ik alles op orde had, maar komt dat perfecte moment ooit? Ik wilde gewoon een kindje. Na mijn burn-out van een paar jaar geleden voel ik snel wanneer ik overprikkeld raak en houd ik mijn prioriteiten scherper in de gaten. Mijn overlevingsmodus ligt altijd op de loer, dus trek ik eerder aan de rem. In relaties heb ik geleerd om stap voor stap te gaan, me emotioneel niet te laten boycotten, maar zakelijk geef ik nog weleens te snel toe. Waar het gaat om de kinderen sluit ik geen compromissen.

Ik wil niet in een constante tweestrijd terecht komen die ik bij veel vrouwen met een drukke baan zie. Misschien moeten we eens met andere ogen naar emancipatie kijken: onszelf de ruimte gunnen om ook moeder te zijn en mannen de kans te geven om de rol van redder te mogen spelen. Waarom niet? Maar goed, vooralsnog ben ik zelf ook te ambitieus om gas terug te nemen, haha! Want ook al stond ik vroeg in bloei, mijn echte zomer moet nog komen!’ <

MAGGS // 13 MAGGS TERUGBLIK 37

Rocco, oprichter Awakenings

‘Ik ben een zondagskind’ Hij is de man achter de grootste technofeesten ter wereld, bouwde vermogen op, kocht onlangs het monumentale hotel Lloyd in Amsterdam, woont in Bergen en geniet intens van zijn gezin, zijn werk en van het leven. Daarmee lijkt Rocco (50) voor het geluk geboren.

INTERVIEW: AUGUSTA VERBURG

36 38/ /MAGGS MAGGS TERUGBLIK

Meestal komt er achter een optelsom van successen een grote MAAR. Bij Rocco blijft die uit.

Tegenover mij zit een levenslustige man zijn zegeningen te tellen.

‘Ik heb weinig tegenslagen gehad in mijn leven,’ realiseert hij zich. ‘Maar ook al ben ik een zondagskind, letterlijk, het is niet zo dat alles meteen goed ging. School was geen succes: na het vwoadvies, zakte ik af naar havo, mavo en uiteindelijk heb ik mijn diploma nooit gehaald. Maar volgens mijn moeder kwam het wel goed met mij; ze heeft me altijd veel vertrouwen meegegeven. Later heb ik toch nog een toelatingstest gedaan voor de studie antropologie, daar slaagde ik voor, maar ik moest een jaar wachten voor ik kon beginnen.

Ik ben toen bij een banketbakker gaan werken, kwam daar al heel snel vijf kilo aan, waarna ik me in pak en met nette schoenen heb aangemeld bij het uitzendbureau als A-kelner. Ik had geen enkele ervaring, maar vond mijzelf goed genoeg. Met veel plezier heb ik een tijd in verschillende hotels en restaurants gewerkt. Dat is heel leerzaam geweest. Want als ik, zoals laatst, een serveerster in Bergen aan Zee hoor klagen over gasten die zich onbeschoft gedragen, dan weet ik hoe dat voelt.

Dat is belangrijk.’

Een gewone dorpsjongen noemt Rocco zichzelf.

Met een vader als scheepstimmerman, schaatstrainer en voorzitter van de ijsclub In Nieuwkoop, en een moeder als activiteitenbegeleidster in het bejaardenhuis.

MAN AAN HET WOORD / ROCCO

‘Het was een wisselend succes. Ik ben geen geniaal type, ik had alleen het geluk dat ik drieënhalf jaar daar heb kunnen oefenen voordat ik aan Awakenings begon. Organiseren begin jaren 90 was enorm tijdrovend. Dat kunnen de mensen zich nu nauwelijks voorstellen, maar je had toen nog geen mobiel. Hele dagen zat ik thuis te bellen en te faxen en kwam ik mijn pyjama niet uit.’

‘Ze zaten onder modaal. Dat heeft mij bescheiden gehouden. Mijn vader was wel ondernemend – hij is de oprichter van de eerste triathlonclub in Nederland - maar niet zakelijk, en riep altijd dat veel bezit een zorg is. Maar toen ik een nieuwe auto voor hem kocht omdat hij anders niet naar Bergen kwam, moest hij toegeven dat het toch wel handig is. Maar veel geld went snel. Daarom vind ik het belangrijk dat kinderen de waarde ervan leren kennen door, net als ik heb gedaan, bijvoorbeeld een krantenwijk te lopen. En hun oren en ogen openhouden zodat, als er een kans langskomt, ze er meteen op kunnen duiken.’

Dat is precies wat Rocco groot maakte. In ’88 verruilde hij samen met zeven vrienden het dorp Nieuwkoop voor Amsterdam.

‘Heel gezellig! Ik hield van allerlei soorten muziek, new wave, hardrock, punk, en opeens was daar de house. Iedere donderdag ging ik naar RoXY waar Dimitri draaide, kwam vrijdag een beetje bij, zaterdag overdag voetballen en ’s avonds weer op pad. In die tijd kwamen ook de illegale house parties op: die vonden plaats op fabrieksterreinen waar een loods werd opengebroken en licht, geluid en een bar naar binnen werden gehaald. Heel ruig en vooral slecht georganiseerd.

Dus dacht ik al snel: dat kan ik beter.’

Rocco huurde de Gashouder, regelde een vergunning en organiseerde de eerste legale houseparty. Zijn studie schoot er weliswaar bij in, maar van zijn werk leerde hij des te meer.

Awakenings in 1997 was een doorbraak, maar daar bleef het niet bij. Want waar Rocco tot die tijd twee parties per jaar organiseerde – toen nog op Koninginnedag en met oud en nieuw daar bedacht hij dat met een extra goed programma er een derde in september haalbaar zou moeten zijn. Hij investeerde in nog beter geluid, lichtshows en een betere logistiek, met als resultaat een volle bak. Die ontwikkeling zette zich door en in 2001 vond de absolute doorbraak plaats met het eerste buitenfestival dat inmiddels 40.000 bezoekers per dag trekt. Een enorme verantwoordelijkheid, zeker als je denkt aan het drugsgebruik. Of niet?

‘De bezoeker heeft zelf ook een verantwoordelijkheid. Dat gebruik is overigens de afgelopen jaren sterk afgenomen. Dat merk je aan de bar: er wordt meer bier dan water gedronken. De buitenlanders – de helft van onze bezoekers komt speciaal voor het festival overgevlogen! - slikken nog weleens een half pilletje te veel. Natuurlijk hebben we securitymensen rondlopen, maar je mag van ons niet verwachten dat wij net zo scherp kunnen controleren als op Schiphol. De politie weet nota bene zelf drugs niet eens buiten de gevangenis te houden.’

Hoewel Rocco vindt dat zijn vrouw en zijn feesten hem jong houden, doet hij het nu toch wat rustiger aan.

‘Die omslag kwam bij de geboorte van ons eerste kind. Mijn gezin is nu mijn basis. Ik ben dankbaar voor alle kansen die ik heb gekregen - nu weer met hotel Lloyd - maar daarnaast wil ik tijd hebben om te genieten van mijn kinderen, van samen ontbijten om zeven uur, van de trampoline in de tuin. Van de poes, van de hond en van de harmonie in de natuur om ons heen waarin we vaak wandelen en ik alle mountainbikeroutes al tientallen keren heb gefietst... Echt thuis!’ <

MAGGS/ /39 37 MAGGS TERUGBLIK

Ellen

ten Damme

‘Ich weisz nicht zu wem ich gehöre’ Ze studeerde Nederlands, deed de kleinkunstacademie in Amsterdam en het conservatorium in Hilversum. Met deze overdosis aan talenten bleek het uiteindelijk de muziek te zijn waar Ellens hart het meest naar uitgaat. En waar het publiek, ook in Duitsland, haar vooral van kent: Pinkpop, Lowlands, Stiletto in Carré, haar drie albums die live zijn opgenomen in het Concertgebouw in Amsterdam, en nu van haar voorstelling Casablanca waarmee ze op tournee is.

Interview: Augusta Verburg. Fotografie: Danny Ellinger

Op interviews zit Ellen niet speciaal te wachten, dus deed ik dat op haar. Geen bewuste actie, meer een hebbelijkheid die ze naast alle talenten, ook heeft meegenomen uit haar jeugd. Daar gaat mijn eerste vraag naartoe: wanneer besefte ze dat ze wel heel erg begenadigd op deze wereld is gekomen? Want los van de hele optelsom, is ze ook nog eens beeldschoon.

Het antwoord komt bescheiden. ‘Als kind heb je dat niet door. Het is normaal. Ik was goed in turnen, dus als je daar dan gewoon mee doorgaat, komt van het een het ander. Eigenlijk vond ik heel veel leuk; ik hield van talen, leerde graag. In mijn opstellen schreef ik dat ik troubadour wilde worden, een avonturier. En detective of architect. Op de lagere en de middelbare school had ik een bandje, maar alleen omdat ik dat leuk vond. Niet omdat ik daar later misschien iets mee wilde. Ik deed gewoon mijn best, haalde de hoogste cijfers. Was stre-

12 // MAGGS MAGGSTERUGBLIK 40

berig, denk ik. Totdat de conrector in een gesprek tegen mij zei: ”Maar je hoeft toch niet altijd een 10 te halen?”

Ik denk dat hij zich zorgen maakte. Vanaf dat moment ben ik minder mijn best gaan doen. Vond ik zesjes goed genoeg. En toen ik verkering kreeg, kwam ik ook altijd te laat. Toch bleef ik de ideale leerling: helemaal mijn best niet doen, ligt niet in mijn aard.’

Net zomin als arrogantie of onvriendelijkheid.

‘Ik zou het niet leuk vinden als mensen dat van mij zouden denken. Ik ben eerder altijd wat teruggetrokken geweest, had als kind best wat meer eigenwaarde mogen hebben. Maar ik ben bescheiden opgevoed; ik zal nooit zeggen dat ik iets fantastisch heb gedaan. De twijfel is er altijd.’

Wie was de antagonist in Ellens leven, haar grote tegenspeler?

‘Mijn moeder. Zoals zij het deed met drie kinderen en al dat gedoe rond het huishouden, wilde ik het in ieder geval niet. Van mijn vader heb ik een minder helder beeld: mijn ouders gingen scheiden toen ik negen was, dus ik ben niet door hem opgevoed. Helaas. In mijn werk heeft mijn moeder geen rol gespeeld: ze is een echte moeder, zeer zorgzaam en altijd bezorgd. Nog steeds: als ik wegga, waarschuwt ze me vooral voorzichtig te rijden.’

Had ze met Ellen willen ruilen? In de schijnwerpers willen staan als ze de kans gekregen had?

‘Nee nee nee, dat is niets voor haar. Voor mij eigenlijk ook niet. Ik hou van zingen, daarom doe ik het. En ook omdat ik vind dat je moet weten wat je waard bent, moet geloven in wat je doet. Het is niet zo dat ik werd ontdekt en er toen opeens was. Het is keihard werken >

‘Ik had als kind best wat meer eigenwaarde mogen hebben.’

MAGGS TERUGBLIK / 41

iemand zou moeten behoren… Nee hoor, het is eigenlijk een beetje grappige tekst. Ik claim de ander zelf ook. Dat is lastig… Een relatie kan alleen lang bestaan als iemand met je meegroeit, dezelfde ontwikkeling doormaakt.

Mijn langste relatie heeft een kleine tien jaar geduurd.

Die was erg leuk; ik vond het jammer dat het stopte. Ik begreep het wel.... Het kon niet anders in die fase, maar het was wel moeilijk. Gelukkig heb ik het sinds twee jaar weer erg naar mijn zin. Ik heb het beter dan ooit.’

Veel meer geeft ze niet prijs.

‘Ik laat inderdaad weinig van mijzelf zien. Ik vind dat je niet te veel over je privéleven en je familie moet praten; dat komt allemaal weer bij je terug. Vroeger was ik wel heel open, maar nu heb ik het liever over mijn beroep.

Weer vertellen over mijn jeugd, wat is daar leuk aan? Ik ken mezelf toch al? En ik vertel niets nieuws. Waarom zou ik meer delen, dichter bij mijn publiek willen zijn dan bij mijn familie en vrienden?’

om te komen waar ik nu ben. Ik hoef niet wereldberoemd te worden; als ik dat had gewild, had ik in Amerika moeten blijven. Maar een beetje roem heb je wel nodig om je ding te kunnen doen, anders verkoop je geen kaartjes.

En je moet de lat hoog leggen om die kaartjes waard te zijn.’

Ik ontkom niet aan het gevoel dat Ellen moe is. Hoe goed zorgt zij voor zichzelf? Bewaakt ze haar grenzen?

‘Ik ben niet vaak alleen. Ik vind het gezellig om samen met iemand te zijn. Dus als de ander laat thuis komt, blijf ik op.

Daarom ben ik moe; ik slaap te weinig. Helemaal mezelf zijn, met niemand rekening houden, kan pas als ik alleen ben. Zoals op vakantie, als je niet gezien wordt en je gewoon maar wat aantrekt en je haren niet wast.

Misschien kan dat ook wel als je samen bent, maar dat is anders. Je moet toch rekening met elkaar houden, dingen overleggen. In mijn teksten houd ik ook rekening met de ander; het moet verteerbaar zijn voor iedereen. Ik kan me daar niet meer van loskoppelen, dus er gaat altijd een filter overheen. Als ik helemaal diep van binnenuit zou schrijven, dan zou ik een dagboek moeten bijhouden waar niemand in kan kijken. Dat doe ik niet. In zingen kan ik veel kwijt; in de teksten van Edith Piaf, of de klanken van Fairuz.’

Misschien omdat de ander zich dan kan herkennen in jou? Hij of zij zich minder alleen voelt met bepaalde gevoelens of ervaringen?

‘Dat is waar: we hebben meer overeenkomsten dan verschillen. Maar als artiest heb je het gevoel dat er al zoveel van je wordt gevraagd. Alsof er steeds iets van je wordt afgenomen. Dat kost energie en roept bij mij een schuilreactie op. Het blijft een ingewikkelde verhouding met de openbaarheid, met de pers.’

En als ze zich niets van de publieke opinie zou aantrekken, het niet persoonlijk zou nemen? Hoeveel vrijer zou dat voelen?

‘Dat zeggen de Maya’s ook: vat nooit iets persoonlijk op. Ook complimenten niet. Dat is een goeie.

En de tweede regel is: wees onberispelijk in je woorden. En de derde regel: doe je best of zo… Maar het bij de ander laten; dat is wel iets om te leren. Ik ben niet gelovig opgevoed. Mijn grootouders van mijn vaders kant hadden er wel wat mee, maar grappig genoeg alleen als er bezoek was en de tafel netjes gedekt. Dan gingen ze bidden, anders nooit. Ik was wel geïnteresseerd als kind, net als mijn vader. Ik ben weleens alleen naar de kerk gegaan, maar dat was toch niets voor mij. En ik heb een keer gebeden voor een turnwedstrijd – waarom niet eens een keer proberen, dacht ik – en ik won ook nog! Voor de tweede wedstrijd deed ik nog een poging, maar die was moeilijker dus toen bad ik om een derde plaats. Dat was goed genoeg. Die kreeg ik prompt. Self fulfilling prophecy ontdekte ik toen. Ik denk dat je het allemaal zelf bent, je jezelf toespreekt. Maar je weet het niet, ik hou alle mogelijkheden open. Ik hoop blij verrast te worden.’ <

‘Ik vind dat je niet te veel over jezelf moet praten; dat komt allemaal weer bij je terug.’

Welke tekst vertelt het meest over haar?

‘Moeilijk hoor… Ik denk van Marlène Dietrich: Ich weisz nicht zu wem ich gehöre. Jammer dat ik maar tot één

14 42 // MAGGS MAGGS TERUGBLIK

TOURDATA ‘19/’20 28 november Schouburg de Kampanje Den Helder 10 december Schouwburg Amstelveen 18 - 29 december De La Mar Amsterdam 22 januari de Meerse Hoofddorp 30 januari Stadsschouwburg Velsen IJmuiden 1 februari Zaantheater Zaandam 5 februari Stadsschouwburg Haarlem 20 februari het Park Hoorn 21 februari Purmaryn Purmerend

MAGGS TERUGBLIK / 43

Interview / Albert Jan van Rees

‘DE ROL VAN UNDERDOG PAST BIJ MIJ.’ In hoeverre heeft je mind je body in de tang?

En andersom: je body je mind? Hoe relativerend kan humor dan werken? Of zelfs geneeskrachtig?

Albert Jan van Rees (45), acteur en regisseur van o.a. Toren C, Sluipschutters, Foute vrienden, Klem en Adios Amigos. Een kleine man die grote dingen doet, al zou hij dat zelf nooit zo zeggen.

Interview: Augusta Verburg

Dat hij klein van stuk is en vroeger op school altijd achteraan in de rij met gym stond, was voor Albert Jan geen probleem. Wel dat de meisjes op de middelbare school om die reden nooit verder wilden gaan dan vriendschap.

‘Daar heb ik lang last van gehad,’ bekent hij.

‘Zeker tot en met mijn dertigste. Gepest ben ik nooit, maar als je me vraagt of je body je mind in de tang heeft, dan zeg ik: heel erg! Ik durfde geen vrouw mee uit te vragen, ging er al vanuit dat ze me niet aantrekkelijk vonden. Dan stap je in een café niet zomaar op iemand af. Zou ook niet bij mij hebben gepast: ik wil de ander eerst leren kennen. Datingsites hebben dat gemakkelijker gemaakt: als ze weer wil afspreken, is het meteen duidelijk.’

Klopte zijn aanname dat vrouwen hem niet aantrekkelijk vonden dan wel? Of was hij zelf terughoudend en hield hij daarmee de boot af?

‘Ik denk dat het fifty-fifty was. Jammer, want dan had ik misschien eerder iemand gevonden. Maar aan de andere kant was ik mijn vriendin dan niet

54 44 / MAGGS / MAGGS TERUGBLIK

tegengekomen; dat zou pas echt jammer zijn geweest.’

Gelukkig heeft zijn lengte Albert Jan ook gemaakt tot wie hij is. Daar is hij niet ontevreden over.

‘Streberig is het goeie woord niet, maar ik herken bij kleine mensen vaak de ambitie om zoveel mogelijk uit het leven te halen. Op dit moment is dat een beetje lastig omdat we een zoontje van twee hebben waardoor we weinig slaap krijgen. Dat maakt dat ik slechter eet, minder sport en dus niet goed in mijn vel zit. Dus heeft mijn body weer effect op mijn mind. Ik hoop dat het gauw beter wordt. Nu kan ik soms denken: laat mij maar gewoon twee jaar alleen zorgen voor Menne. Dan heb ik helemaal geen zin om nieuwe projecten aan te gaan. Zeker na de slechte recensies over Doris, mijn laatste film. Daar heb ik een half jaar last van gehad. Ook van de kritiek op mij per-

soonlijk. Zo vijandig. Waarom? Maar als je eenmaal door een verhaal gepakt wordt, glij je erin, keert het vertrouwen terug en komt het goed.

Maar het gevoel van “er zijn” is er nooit. Dat had ik verwacht toen ik voor het eerst op tv kwam.

Nu ga ik het voelen, dacht ik, maar dat bleef uit.

Net als na mijn eerste toneelstuk. Altijd weer is er die onzekerheid of het lukt. Misschien wel goed: als het routine zou worden, kan ik er beter mee stoppen. Dan wordt het saai.

Misschien is film het niet voor mij, is het te pretentieus. Ben ik beter in korte sketches. Met Toren C kreeg ik goeie kritieken, daar ben ik blij mee. Ik blijf kwetsbaar als het daarom gaat. En dan helpt de bevestiging van mijn vriendin en vrienden me ook niet. Tien positieve reacties verliezen het bij mij van één slechte. Toch past kwetsbaarheid bij me, de rol van de underdog. Daar ik ben goed in. Voor een stoere rol moet ik kunnen acteren, maar onzekerheid hoef ik alleen maar boven te laten komen. Ik vind kwetsbaarheid mooi om te zien in films. Bij Pierre Bokma voel je die emotie er altijd onder liggen. Zonder dat is het al gauw saai. Hard. In Toren C zitten veel gênante situaties, veel pijn. Het mooiste is om de camera dan te richten op degene die erop reageert, die zich groothoudt, z’n woede onderdrukt, z’n lach verbijt. Dat maakt het spannender, geloofwaardiger dan in de Franse versie waar ze juist shots maken van degene die gek doet. Geloofwaardigheid is belangrijker dan humor. Dus als het niet grappig bedoeld lijkt te zijn, maar het wel is.’

In Nederlandse films wil het niet altijd even goed lukken met die geloofwaardigheid. Hoe kan dat?

‘De Amerikanen en Engelsen krijgen op de toneelschool veel meer les in lichaamshouding.

Wat denk je van al die kostuumdrama’s? Engelse acteurs weten hoe je in de 16de eeuw loopt met een korset. Daar hebben wij nog nooit over nagedacht. Toch wordt het bij ons wel beter. In goeie series als Penoza vind ik de spelers geloofwaardig. Dat ik zelf voor humor heb gekozen, is eigenlijk toeval. Oorspronkelijk was het mijn plan om alleen films te maken en te acteren. Ik was niet per se de grappigste van de klas, wel de grootste prater. Totdat bleek dat mensen moesten lachen om mijn verhalen. Ik had me nooit eerder gerealiseerd dat dat het effect zou zijn, dat ik er succes mee zou hebben. Dat ging vrij gemakkelijk. Later

Scène uit Toren C Foto: Rick David

heb ik weleens gedacht: wat ik aan de ene kant te kort kom, wordt op deze manier aan de andere kant gecompenseerd.’

Er komt een prachtig klein jongetje in beeld: de tweejarige Menne. Hij kruipt bij zijn vader op schoot en kijkt de kat uit de boom. In hoeverre heeft hij Albert Jan veranderd?

‘Door Menne is mijn werk niet meer het allerbelangrijkst. Samen verstoppertje spelen maakt de wereld net even leuker. Door hem ben ik ook anders gaan kijken naar mijn eigen ouders. Zij hebben voor mij hetzelfde gedaan als wat ik nu voor hem doe. Daar heb ik nooit bij stilgestaan.

Ik realiseer me nu pas hoe belangrijk je als ouder bent voor je kind. Daar durf ik weer niet bij stil te staan. Dat besef, mijn eigenwaarde als vader, komt voort uit de liefde die ik voor hem voel.

Ook hier is de kwetsbaarheid groot. Soms laat ik daar iets van zien, zoals afgelopen seizoen in De slimste mens. Daar heb ik hardop gezegd hoe ik me die slechte recensies had aangetrokken. Dat stukje hebben ze eruit geknipt. Misschien horen mensen dat toch liever niet.’

Menne moet zijn bed in. Terwijl Albert Jan even weg is, rijst de vraag in hoeverre zijn humor sterk genoeg is om harde kritiek te kunnen relativeren. En hoe helend humor kan zijn.

‘Groot,’ is direct het antwoord als hij terugkomt.

‘Kijk maar naar een kind dat pijn heeft. Als je een grapje maakt, is het meteen weer over. Of dat ook werkt als je echt ziek bent, dat vraag ik me af. Je kunt erdoor in een andere mindset komen.

Dat wel. Maar om slechte recensies lachen… Ik probeer het wel maar het lukt me nog niet.’ <

‘VAN DE SLECHTE RECENSIES OVER MIJN FILM DORIS HEB IK EEN HALFJAAR LAST GEHAD. OOK VAN DE KRITIEK OP MIJ PERSOONLIJK. ZO VIJANDIG.’

MAGGS TERUGBLIK / 45/ 55 MAGGS

MUZIEK / DJ DIMITRI

‘ALS ER EEN VOLGEND LEVEN BESTAAT, GA IK WEER VOOR DE MUZIEK!’

Dimitri

46 / MAGGS TERUGBLIK

DJ DIMITRI: EEN GROOT KUNSTENAAR UIT BERGEN Dichters, schrijvers, schilders en componisten: Bergen heeft vele gerenommeerde kunstenaars geherbergd. Dj Dimitri is een van hen: als grondlegger van de housemuziek behoorde hij jarenlang tot de drie grootste dj’s ter wereld. Na een transformerende dip beleeft hij nu weer een glanzende comeback.

Als meest karakteristiek aan zichzelf noemt hij zijn extreme optimisme en positieve blik op het leven. Die kwaliteiten hebben hem altijd trouw vergezeld. Te beginnen in de achtertuin aan de Karel de Grotelaan waar hij als jochie opgroeide. De ene keer zagen zijn ouders de schuur omgetoverd tot pannenkoekenrestaurant, dan weer bouwde hij een spookhuis – zeer effectief; de kinderen kwamen huilend naar buiten - om geld op te halen voor Unicef, of vermaakte hij als gedreven goochelaar de hele buurt.

‘Dagen en dagen heb ik geoefend op die vingervlugheid, want als ik iets leuk vind, dan ga ik er voor de volle honderd procent voor. En dat gold ook voor de muziek. Die liefde ontstond toen ik een jaar of veertien? vijftien? zestien? was. Ik zag in het TNO-gebouwtje hier in Bergen voor ‘t eerst een jongen draaien. Dat vond ik te gek! Dus daarna was ik alleen nog maar met muziek bezig. Ik weet het alweer: ik was zestien, want op school – ik zat op de HAVO – vroegen ze me wat ik daar eigenlijk nog deed.’

Bloed, zweet en tranen kostte het hem om de kunst van het draaien onder de knie te krijgen, maar omdat het zo helemaal zijn passie was, rolde hij uiteindelijk als vanzelf richting de rode lopers. Tenminste…

‘Ik begon met draaien bij de Heer van Jericho in Heerhugowaard en werkte bij Attalos, een platenzaak in Amsterdam.

Maar dat verdiende te weinig. In die tijd – halverwege de jaren ’80 – was het nog niet zo dat je als dj je baan ervan kon maken of er bekend mee zou kunnen worden. Eigenlijk was je een beetje gek als je liever de muziek verzorgde dan achter de bar stond. Maar ik vond het prachtig.’

Zijn ouders waren minder enthousiast: als hij niet studeerde, moest Dimitri maar gaan werken voor de kost. Dat hij boven op zijn slaapkamer zichzelf naar de top zat te draaien, hadden ze helemaal niet door.

‘Ik heb me toen een schoenenzaak in laten praten en intussen ontwikkelde ik een heel eigen stijl van draaien. Bij de Heer van Jericho heb ik dat allemaal kunnen uitproberen. Daar kwamen de meest uiteenlopende groepen zoals hiphoppers, new wavers enzo, en die moest ik zien te vermaken. Zo is de housemuziek ontstaan. Er waren maar een paar mensen op de wereld mee bezig, dus ik heb het van niemand kunnen leren; het was helemaal van mijzelf.

En die eigen stijl, die eigen sound, waarbij de keuze van de muziek en vooral de opbouw, het verhaal, heel bepalend is, heb ik nog steeds. Die verandert niet.’ >

‘ER WAREN MAAR EEN PAAR MENSEN OP DE WERELD MEE BEZIG, DUS IK HEB HET VAN NIEMAND KUNNEN LEREN; HET WAS HELEMAAL VAN MIJZELF.’

MAGGS TERUGBLIK / 47

MUZIEK / DJ DIMITRI

‘IK STOND OP NUMMER 3 IN DE TOP 10 VAN GROOTSTE NAMEN TER WERELD, EN ZOVEEL MENSEN WILDEN WAT VAN MIJ! MET XTC KON IK MIJ EIGEN WERELDJE CREËREN. EN DAT VOELDE FIJN’ De doorbraak kwam toen Dimitri in 1989 bij ROXY in Amsterdam ging werken. Dat bestond toen net een half jaar.

‘Ik voelde me daar echt een groentje uit Bergen, het was zo’n eigenzinnige tent! Er ging een wereld voor me open.

Bijzonder ook om mee te maken; een nieuwe fase in de muziekgeschiedenis, net als de Beatles in de jaren ’60. Je praatte de muziek niet meer aan elkaar, maar je ging helemaal in trance en nam de mensen mee in je verhaal. Zo’n avond vloog om! En nog steeds: het is een soort energie in de zaal die ik al voel als ik het gebouw binnenloop, en daar ga ik mee aan de haal. Puur op intuïtie, want zodra ik ga nadenken, ben ik het kwijt. Voor mij was het een geluk dat ik moest pionieren, want met alle voorbeelden die er inmiddels bestaan, is voor de dj’s van nu veel moeilijker om zichzelf te zijn, er iets eigens in te leggen.’

Wat bijna onverbrekelijk met housemuziek lijkt te zijn verbonden, is XTC. Ook Dimitri ontkwam er niet aan.

‘Het sloop erin en lange tijd weet je wel dat het niet goed is, dat het een keer moet stoppen, maar het heeft jaren geduurd voor het echt ging tegenwerken. Daarvoor had ik er niet zo’n last van: alles liep goed, ik stond op nummer 3 in de top 10 van grootste namen ter wereld, en zoveel mensen wilden wat van mij! Dus hiermee kon ik mijn eigen wereldje creëren, hoefde ik me alleen maar met muziek bezig te houden. Dat vond ik wel lekker. En ik kwam tot de meest bijzondere dingen; dat hoor je ook terug in de muziek uit die periode. Maar goed, toen ik voelde dat ik er afhankelijk van was geworden, dat ik er echt iets aan moest doen, ben ik er een tijdje uitgegaan.

Ook omdat ik een burn-out had: ik was leeg, op, wilde even niets meer met muziek te maken hebben. Ongelooflijk, want muziek is het mooiste wat er is! Anders dan met bijvoorbeeld film, laat het zoveel aan de verbeelding over. Daarom kan een cd ook jaren en jaren meegaan.

Gelukkig ben ik alweer een tijdje helemaal terug: ik draai weer, heb een nieuw eigen label - HTSM-recordings (Hitech-soul-movement) - ben met mensen die al langer in het vak zitten aan het remixen, en werk met jong talent.

Dat laatste deed ik altijd al wel - zo heb ik onder andere

48 / MAGGS TERUGBLIK

Isis op weg geholpen - maar nu ben ik ook een beetje papa voor ze.’

Welke adviezen geeft hij de nieuwe generatie dj’s?

‘1: Zorg dat je jezelf blijft in de muziek, druk je eigen stempel erop. Anders ben je een van de velen. 2: Besteed elke dag tijd aan sociale media. Het is een perfecte manier om jezelf gratis te promoten. Je fans zijn je klanten, ze vinden het leuk om met je te praten. En 3… Ja, ik kan natuurlijk zeggen: begin niet aan drugs, maar dat werkt niet. Als iemand het in zich heeft, moet hij zelf ervaren wat het met hem doet en hoe hij ermee omgaat. Anders ontneem je hem zijn ontdekkingsreis. Ik zou wel zeggen: let op dat je plezierdrugs en werk van elkaar gescheiden houdt. Dat zou ik ook tegen mijn eigen dochter zeggen; mag niet is een uitnodiging om het juist te proberen.

Maak het liever bespreekbaar zodat je van elkaar weet waar je zit. Dat heb ik van huis uit ook meegekregen.

Dus 3 wordt: zorg dat je genoeg eigen muziek maakt.

Je kunt nog zo’n goede vakman zijn, maar mensen met eigen producties worden eerder gevraagd.’

Midden veertig is Dimitri nu; de nu of nooit leeftijd.

Wat zou hij in de tweede helft van zijn leven nog graag verwezenlijkt willen zien?

‘Misschien nog een mooie liefde? En een zekere financiële rust zou ook wel lekker zijn. Het hoeft niet rijk, maar ik wil wel leuke dingen kunnen blijven doen. Als ik zakelijker was geweest, had dat nu gemakkelijk gekund, had ik een huis op de Eeuwigelaan gehad, maar dat stukje heb ik niet helemaal handig gedaan. Heeft ook wel met drugs te maken. Of ik daar spijt van heb? Nee, geen spijt.

Mijn leven is wel echt Dimitri.’ <

LET OP: Op 29 juni 2012 staat ‘Party to the MAGGS’ gepland en DJ Dimitri komt draaien! In de volgende MAGGS meer over deze happening.

Voor een voorproefje van zijn muziek ga je naar www.dimitrikneppers.com.

volgende interview -->

MAGGS TERUGBLIK / 49

Dennis van der Geest: dj, judoka en presentator

‘ALS JE HET GOED DOET, KRIJG JE APPLAUS’ 28//MAGGS MAGGSTERUGBLIK 50

INTERVIEW / DENNIS VAN DER GEEST

Ook mensen die hem nog niet kenden, weten sinds het spraakmakende programma Rot op naar je eigen land van de EO wie Dennis van der Geest is: een gedreven man die o.a. in 2005 een wereldtitel binnenhaalde als judoka, naam maakte als dj en inmiddels ook als televisiepresentator.

‘Ik ben al een aantal jaren hard aan het werk om op televisie programma’s te mogen maken met maatschappelijk relevante inhoud. Met Rot op naar je eigen land’ had ik natuurlijk een heel actueel thema te pakken. Omdat ik de vluchtelingenreis van de kandidaten van nabij heb meegemaakt, heb ik met eigen ogen gezien hoe groot het probleem is. Dat heeft me enorm geraakt en ook triest gemaakt. Ik denk niet dat we dit probleem gaan oplossen, zeker niet op de manier waarop we er nu mee bezig zijn.’

Ogenschijnlijk een scherp contrast: de serieuze en de feestvierende Dennis. Waar zit de overeenkomst?

‘Het is net als met judo en draaien: met een plaat kun je het feest maken of breken, en met een actie kun je met judo winnen of verliezen. Winnen is het resultaat van hard werken, of je nu wint of verliest. De wedstrijd is een soort examen – achter de draaitafels staan zie ik soms ook als een wedstrijdje – en als je het goed doet krijg je applaus. Maar in de voorbereiding leer je jezelf kennen, je grenzen verleggen.

Judo heeft me, los van de titels, dan ook gevormd tot wie ik ben. Zonder die bagage zou ik, denk ik, nu niet zo relaxed achter de draaitafel staan.’

Toch speelde muziek altijd al wel een een belangrijke rol in Dennis’ leven.

‘Ik draai vanaf mijn achttiende. Voor mij was het toen meer een uitlaatklep,

‘In de voorbereiding leer je jezelf kennen, je grenzen verleggen’ en nog steeds voelt het als een uit de hand gelopen hobby. Dat maakt dat ik me er op zo’n avond met veel plezier in kan storten.’

MAGGS the Party wordt zo’n avond.

Sounds from the Loft noemt hij zijn relatief nieuwe concept dat hij op ons loslaat.

‘Ik sta dan samen met artiesten op het podium. Dat live element kan de dj echt versterken. Vaak neem ik een vocalist, saxofoon en percussie mee, en zelf draai ik dan een mix van oude en nieuwe dance en veel vocals. Echt een feelgoodsfeertje.’

Daar verheugen we ons dan op! Maar hoe zit het met zijn gezin: blijft daar nog tijd voor over?

‘Ik probeer er bewust tijd voor vrij te maken en daarom is het fijn dat ik vaak in de avond of in de nacht moet werken. Mijn kids hebben dan niet eens door dat ik weg ben en overdag ben ik wat vaker vrij. En gelukkig kan ik goed tegen weinig slaap!’ < Kijk op pagina 2 en 3 voor de aankondiging van MAGGS the Party.

MAGGS // 29 MAGGS TERUGBLIK 51

52 / MAGGS TERUGBLIK

Reizen & recreatie 2011 - 2020

MAGGS TERUGBLIK / 53

Wandelen is meer dan alleen gezond Je komt jezelf ook weer eens tegen!

â&#x20AC;&#x2DC;Het is ook leuk, gezellig, avontuurlijk, rustgevend en sportief.â&#x20AC;&#x2122; Dit pleidooi om vaker de wandelschoenen aan te trekken, komt van Fred Rodenbach van het Wandelnetwerk, een non-profit organisatie die de mooiste routes uitzet in Noord-Holland. Voor mensen die graag wandelen, maar de weg nog niet weten. Of hem steeds kwijt zijn. fotografie: ernest selleger | tekst: augusta verburg

54/ /MAGGS MAGGS TERUGBLIK 22

Zoals Nanette: zij heeft zelfs een TomTom nodig om in een gebouw de weg terug te vinden van het toilet naar de vergaderzaal. Uit angst te verdwalen loopt ze daarom altijd hetzelfde rondje, vooral in bos en duingebied. Maar aan de hand van het Wandelnetwerk durft ze het avontuur wel aan.

Het begint allemaal met www.wandelnetwerknoordholland.nl; daar kun je je route uitkiezen, of – dat is wel zo handig – je downloadt de gelijknamige app die je gidst door natuurgebieden, boerenlandpaden, langs sloten en over bruggetjes. Nanette kiest voor het poldergebied achter Groet.

‘Ik hou van de ruimte, de nevel over de weilanden, de geur van mest, het gekwaak van kikkers en de enorme rust die van het landschap uitgaat. Dus dit parcours is aan mij zeer besteed. Echt warm is het nog niet, maar

Een gratis app die je gidst door natuurgebieden de zon schijnt en er staat nauwelijks wind. Nu ik er ben – ik heb startpunt Hargen-Groet gekozen - realiseer ik me dat ik hier weleens heb gefietst. Een prachtig gebied, voor mij toen eindigend op een terras in Groet.

Zouden mensen dit echt niet kennen?’

Fred daarover: ‘Natuurlijk zijn er al heel veel wandelroutes, maar dat zijn vooral langeafstandwandelpaden, streekpaden, stadwandelingen en wandelroutes in natuurgebieden en parken. Daarmee blijft een groot gedeelte van de landelijke gebieden buiten beeld.

MAGGS TERUGBLIK MAGGS/ /55 23

Het Wandelnetwerk combineert alle landschappen, voegt routes toe en maakt het mogelijk om zelf te kiezen voor een korte of lange wandeling, een ommetje of een lijnwandeling.’

In Noord-Holland is met het idee voor een wandelnetwerk een start gemaakt vanuit de gemeente Bergen, samen met Alkmaar en Heiloo; dat gold meteen als pilot voor heel Kennemerland en het land achter de duinen. Maar ook in West-Friesland werd het opgepakt en liet men zich inspireren door voorbeelden uit andere streken in Nederland, zoals Twente. Aan het Ontwikkelingsbedrijf Noord-Holland-Noord en Provincie Noord-Holland hebben we te danken dat het wandelnetwerk Bergen-Alkmaar-Heiloo in 2012 is gerealiseerd. Vanaf dat moment kwam Fred in beeld.

‘Ik voel het als een eer dat ik hieraan mag werken. Be-

24 56/ /MAGGS MAGGS TERUGBLIK

‘Dik Trom zou hier geen gek figuur slaan’ halve de genoemde zijn er nog veel meer betrokken partijen, maar het gaat er ons niet om overal vlaggetjes van overheden, terreinbeheerders en bedrijven te etaleren, want dat leidt alleen maar af van waar het in de kern om gaat: dat is wandelen!’

‘Zo is het maar net, dus ik zet de pas erin. Wat is het hier stil! Behalve een enkele verdwaalde fietser ben ik de enige die hier loopt te genieten van dit oer-Hollandse landschap. Want dat is het: Dik Trom zou hier geen gek figuur slaan met zijn polsstok. Anders dan in

de zomer liggen de bootjes nog te slapen. Het is een geliefd gebied van vissers, herinner ik me. Ik ga de dijk op. Hoe zat het ook alweer: het schoolboekje vertelde over de Waker, dat is de Hondsbossche zeewering die nu wordt opgehoogd, de Slaper bij Groet, daar loop ik nu als ik het goed heb, en de Dromer, maar die bestaat niet meer. Verder zal het me allemaal een worst wezen; ik kijk alleen nog maar op mijn mobiel om niet te verdwalen, niet om de historie uit te pluizen. Mijn boerenbloed begint te stromen: als kleindochter van een boer (die al tot de geschiedenis behoorde voor ik werd geboren) zingt mijn hart als ik koeien nog in de wei zie staan. Uiteraard wetend dat dit geen koeien zijn, maar pinken – een tiener-koe, zeg maar - hoop ik dat ze hun leven lang net zo van de buitenlucht mogen genieten als ik nu. Tegelijkertijd betrap ik me

erop dat ik ook te veel zit ‘opgehokt’: hoe lang is het niet geleden dat ik mezelf de tijd gunde om echt naar buiten te gaan? Waarom beperk ik dit soort uitstapjes alleen tot de zomer? Drempelverlagend, noemde Fred dit initiatief, maar trekt de app me ook achter mijn bureau vandaan? Of is daar meer voor nodig? Ik stel mezelf serieus de vraag en moet bekennen dat ik mijn dagen te vaak laat opeten door de waan van de dag. Ik zie de picknicktafel waarvan ik heb gehoord dat een bewoner uit deze buurt hier in de zomer elke dag zorgt voor een vaasje verse bloemen als warm welkom voor de wandelaar. Hier rust ik even uit. En turend in de verte denk ik: wat vaker een echte wandeling maken, ja, dat ga ik doen.’ < www.wandelnetwerknoordholland.nl

MAGGS/ /57 25 MAGGS TERUGBLIK

Heerlijk ouderwets laat hij een klomp aan een hengel zakken. We betalen een euro en gaan weer op pad

ZOMER-IDYLLE Met het Sloepennetwerk zit je zo in beeldschoon Waterland TEKST EN FOTOGRAFIE: EMILY OOSTEROM

HIPPE STEDELINGEN WETEN HET ALLANG: JE HOEFT GEEN DOORGEWINTERD BOOTJESMENS TE ZIJN OM TE GENIETEN OP HET WATER. VERWISSEL DE GRACHTEN VOOR HET PITTORESKE WATERLAND, HUUR EEN BOOT EN EEN PICKNICKMAND EN ZET JEZELF EVEN IN DE RELAXMODE. OF PAK JE EIGEN SLOEP EN VAAR ERHEEN, WANT WATERLAND LIGT ÉCHT OP EEN STEENWORP AFSTAND. EN JE WEET NÍÉT WAT JE ZIET ALS JE DAAR DOORHEEN TUFT.

38//MAGGS MAGGSTERUGBLIK 58

Het is een van de eerste warme lentedagen van dit jaar.

Mijn vrienden en ik hebben het idee al langer; samen een bootje huren en dan picknicken op het water. Zo’n romantisch beeld van ‘even helemaal weg’ en nergens aan denken. Elke zomer hebben we het erover, maar het kwam er tot dusver niet van. We zagen het al voor ons: aan de roeispanen onszelf in het zweet werken. Bovendien zal zo’n boot ook wel duur zijn om te huren. Niets blijkt minder waar. Met een warme zomerdag in het vooruitzicht besluit ik de stoute schoenen aan te trekken en mijn vrienden te bellen. ‘Ben je vrij? We gaan varen!’

Ons oog valt al snel op een fluisterbootje, met een kleine stille motor die zes kilometer per uur gaat. Bij fluisterboot-

We krijgen een goedgevulde picknickmand mee en voor we het weten varen we moeiteloos door de kleine kronkelwaters van De Rijp

verhuur De Gouw in De Rijp krijgen we voor 65 euro de hele dag een zespersoons bootje mee. Nog een pluspunt voor ons autoloze studenten is dat De Rijp goed bereikbaar is met het openbaar vervoer. Al snel hebben we twee boten gereserveerd en voor we het weten rijden we vanuit de stad richting de weilanden. Bij De Gouw worden we vriendelijk ontvangen door een paar luid knorrende hangbuikzwijnen en een knuffelgrage kater.

Onze kobaltblauwe bootjes liggen al klaar in het water, compleet met kussens. Eigenaresse Anneke legt ons uit hoe we ze moeten besturen. Verschrikt vraagt mijn vriendin: â&#x20AC;&#x2DC;Moeten we hier geen vaarbewijs voor hebben?â&#x20AC;&#x2122; Die blijkt noch vereist, noch nodig. Het fluisterbootje is simpel te bedienen en vergt nauwelijks oefening. We krijgen een goedgevulde picknickmand mee en voor we het weten varen we moeiteloos door de kleine kronkelwaters van De Rijp.

TOL IN EEN KLOMP We willen een rondje Eilandspolder varen en via de app van het Sloepennetwerk hebben we een vaarplan samengesteld. De route is 23 kilometer lang en de app re-

kent uit hoe lang we over het rondje doen. Handig om te weten, zodat we niet halverwege met een lege accu komen te zitten.

Onze reis begint tussen de achtertuinen van de pittoreske huisjes van De Rijp. Bewoners hangen hun schone was te drogen in de zon en nieuwsgierige honden volgen ons.

Varen is hier een begrip; bijna iedereen heeft een bootje in de achtertuin. Al snel komen we bij een sluis. Deze kunnen we niet zelfstandig bedienen; een groep vrijwilligers staat dag en nacht klaar om te helpen. Anneke tipte ons om van tevoren even te bellen. Kom je er onverwacht, dan hangt er bij de sluis een papiertje met telefoonnummers of huisnummers zodat je iemand kan bereiken om je te helpen. Wij worden geholpen door meneer Molenaar, die ons al zag aankomen door het keukenraam. Hij opent de houten sluisdeuren en verhoogt langzaam het waterpeil met 1.80 meter, zodat we van het lage water in het dorp zo het hoge boezemwater in kunnen varen.

Heerlijk ouderwets laat meneer Molenaar een klomp aan een hengel zakken. We betalen een euro, bedanken hem voor zijn hulp en gaan weer op pad. Na een paar honderd meter komen we een lage brug tegen. >

MAGGS //39 MAGGS TERUGBLIK 59

In de weilanden worden we overvallen door een kakofonie aan geluiden.

Af en toe zien we een roofvogel majestueus vanuit de lucht op ons neerkijken

‘In de kuip!’ wordt er geroepen en we liggen plat in de boot. Al snel blijkt dat we er niet onderdoor kunnen. Lachend komt meneer Molenaar aangefietst. Gewapend met een hamer slaat onze redder in nood de kettingen los, onder luid gejuich opent de brug. De inspanningen van vrijwilligers zoals meneer Molenaar maken het varen door de dorpjes een bijzondere beleving.

FLUISTER-ERVAREN We laten De Rijp achter ons en varen het grote boezemwater op naar Schermerhorn. De bordjes van het Sloepennetwerk zijn op ooghoogte in het water geplaatst en wijzen ons de weg. De dorpse geluiden van honden en auto’s sterven weg en even horen we niets anders dan het kabbelen van water. Tussen de fuiken zien we een fuut met een jong tussen de veren het water in duiken.

Na een paar minuten varen zijn we omgeven door weilanden, waar een kakofonie aan geluiden ons overvalt.

We horen ganzen, rietzangertjes, kikkers, grutto’s, visdiefjes en schapen. Af en toe zien we een roofvogel majestueus vanuit de lucht op ons neerkijken. Fluistervaren is met recht fluister-ervaren. Het bootje is zo stil dat we de

40/ /MAGGS MAGGSTERUGBLIK 60

natuur nauwelijks verstoren. In de rietkraag spotten we een meerkoet op haar nest. ‘Ongelooflijk dat dit zo dicht bij Amsterdam is’, zeggen mijn vrienden verbaasd. We pakken de thermoskannen thee en koffie en genieten.

FEESTJE OP HET WATER Naast ons varen onze vrienden in wat het beste omschreven kan worden als ‘de feestboot’. Onder luid gejoel spelen twee jongens de iconische scène uit Titanic na. Over de rand van de boot hangen flesjes bier aan touwtjes in het water. Zo blijven ze lekker koel. Koeien kijken hen verbaasd na. De flesjes blijken slecht voor de aerodynamica van de boot, waardoor wij halverwege de route de motor even uitzetten en genieten van de stilte tot de feestgangers ons weer inhalen.

Na een plaspauze in Schermerhorn vervolgen we onze reis richting Driehuizen. We passeren vissers in bootjes en dorpelingen die per kano naar de buren gaan. Geheel volgens plan picknicken we in de boot met verse broodjes en lokale sapjes. Lunchen doe je nooit alleen in de natuur en al snel volgt een groep eenden onze boot terwijl we tussen de weilanden en de molens varen. Met de

Een vaarbewijs blijkt niet nodig. Het vergt nauwelijks oefening om de simpele bediening van deze bootjes onder de knie te krijgen

wind in de rug maken we snel kilometers en we genieten van het weidse uitzicht en de beeldentuin van Nic Jonk.

In de feestboot gebruiken ze het picknickkleed als zeil om sneller te gaan. In West-Graftdijk gaan we opnieuw door een sluis, nu van hoog naar laag water. Het laatste deel

van de route brengt ons in de polder, waar het windstil is en lekker warm. Moe maar voldaan komen we na vijf uur varen terug in De Rijp. Het rondje Eilandspolder blijkt een ideale dagtrip met veel wisselende uitzichten. We zijn het er allemaal over eens: dit doen we nog een keer. <

SLOEPENNETWERK LAAG-HOLLAND Van het Alkmaarder- en Uitgeestermeer tot aan de Gouwzee en van Amsterdam-Noord tot aan Heerhugowaard: het Sloepennetwerk Laag-Holland bewegwijzert maar liefst 310 kilometer aan vaarroutes. Bovendien is het op de website en via de app heel eenvoudig om zelf een route samen te stellen aan de hand van

de knooppunten. Eenmaal in het water hoef je dan alleen maar de nummers op de bordjes te volgen.

Mocht je het even niet meer weten, dan helpt de app je om je te oriĂŤnteren en de vaarroute terug te vinden. Langs de knooppunten zijn diverse aanmeerplaatsen met leuke horeca voor een koffie- en plaspauze of een volledige

maaltijd. Deze aanmeerplekken zijn duidelijk aangegeven. Heb je de informatie liever op papier? Er is ook een kaart van het Sloepennetwerk Laag-Holland. Deze is te verkrijgen bij toeristische informatiepunten in de regio. Je kunt de kaart ook downloaden vanaf de website. Zie www.sloepennetwerk. nl of download de app.

MAGGS/ /61 41 MAGGS TERUGBLIK

Heel romantisch, zo in de vroege ochtend op de Jan Hop

DE HOLLANDSE TOUR Met de fiets over het water Terwijl heel Nederland aan de buis gekluisterd zat om de Tour de France te volgen, pakten Roos en haar vriend de fiets om van hun eigen tour te genieten.

Een tour die het wat haar betreft qua schoonheid wint van de ronde door Frankrijk en, niet onbelangrijk, waarbij je geen last hebt van gevaarlijke afdalingen.

FOTOGRAFIE: EMILY OOSTEROM

32//MAGGS MAGGSTERUGBLIK 62

â&#x20AC;&#x2DC;Op www.recreatienoordholland.nl valt ons oog op de Pontjesroute, een tocht rondom het Alkmaarder- en Uitgeestermeer door het oer-Hollandse landschap, langs de prachtigste dorpjes en vooral de watertjes met de beloofde pontjes. Hij is vierenveertig kilometer lang dus voor mooi-weer-fietsers als wij goed te doen. Tenzij de zadelpijn eerder zou intreden, dan mocht ik van mijzelf een stukje afsnijden. Want dat is het fijne van het fietsknooppuntennetwerk: het leent zich prima om te smokkelen.

Om je direct in de stemming te brengen, begint onze tocht bij een pontje in de Beemster (knooppunt 60) dat ons naar het aan de overkant gelegen Spijkerboor brengt.

Heel romantisch, zo in de vroege ochtend op de Jan Hop,

Je hoort de schoonheid van ons kikkerland: het kwaakt, het zingt en het snatert.

dus jammer dat de tocht maar van korte duur is. We zijn overigens niet de enige fietsers die voor dag en dauw op weg zijn gegaan: een wat ouder echtpaar heeft er al de nodige kilometers opzitten met hun e-bikes en staat uitgebreid te puzzelen op de kaart hoe ze hun tocht het best kunnen vervolgen. Dan hebben wij het gemakkelijker met ons handige knooppuntensysteem. Twee wielrenners bekijk ik wel met enige jaloezie. Zij hebben het goed voor elkaar: fietsen met wel twintig versnellingen en een complete kampeeruitrusting hangend over bagagedragers en aan voorvorken. Wie weet kies ik later ook nog eens voor zo’n fiets want, dat weet ik nu al, bij deze tocht gaat het niet blijven. Wat een rust geeft dit!

We zijn aangekomen bij knooppunt 59, betalen onze euro voor de overtocht en nog voor we op het bord hebben gekeken welke kant we nu op moeten, zijn de wielrenners al uit het zicht.

KAPITEIN OP EEN PONTJE Fietsen langs de Knollendammervaart is net zo Hollands als het klinkt: je ziet niet alleen de schoonheid van ons kikkerland, je hoort haar ook. Het kwaakt, het zingt en het

snatert. Ik krijg daar een heel ouderwets gevoel bij, alsof die geluiden alleen maar bestonden in mijn kindertijd. En misschien is dat ook wel een beetje zo want wanneer heb ik hier voor het laatst echt naar geluisterd? Dat gevoel wordt nog eens versterkt als we aankomen bij een pontje dat je zelf naar je toe moet lieren. Als een kind zo blij haast ik me om aan die lier te mogen draaien. Wat een feest!

Gelukkig volgt er nog zo’n zelfbedieningspontje als we op weg naar Uitgeest bij West Knollendam oversteken. Ik bied mijn vriend ruimhartig aan dat hij nu mag draaien, maar hij gunt mij m’n plezier en dus ben ik weer de kapitein.

Inmiddels hongerig geworden – nee, we hebben geen zelfgesmeerde broodjes meegenomen voor onderweg, al had dat prima in deze setting gepast - besluiten we gebruik te maken van een alternatieve route. We laten Castricum links liggen en koersen langs het Uitgeestermeer rechtstreeks op Akersloot aan. Een prachtige route: grazende koeien in de wei (gelukkig), een zacht briesje en dat bij een temperatuur van tweeëntwintig graden. Je zou wel gek zijn om in de file naar Zuid-Frankrijk te staan >

MAGGS //33 MAGGS TERUGBLIK 63

Het dorpje is zo lieflijk dat we het niet kunnen laten om het eerst te verkennen voordat we verdergaan

om daar vervolgens het risico van een zonnesteek te lopen. Laat mij hier maar lekker fietsen!

ELKE DAG GENIETEN We strijken even neer op een bankje met uitzicht op het meer om een slok water te nemen, want dat hebben we wel bij ons. Er vaart en zeilt van alles over het water: van luxesloep tot rubberboot en surfplank. Ik heb me nooit gerealiseerd dat het hier zo’n mooi watersportgebied is.

We praten erover met een buurtbewoner die zijn hondje uitlaat. Hij geniet hier nog elke dag van.

“Voor mijn werk reis ik de hele wereld over,” vertelt hij, “maar niets is zo fijn als bijkomen in eigen land. Gisteren zat ik de hele dag met mijn boot op het water, en vanmiddag ga ik lekker fietsen met mijn gezin. Wat wil een mens nog meer?”

Als we hem vertellen van onze tocht, raadt hij ons aan om aan het eind wat te eten bij ’t Heerenhuis, het restaurant naast het pontje in Spijkerboor. Dat zijn we vast van plan, maar eerst wil ik gauw ergens lunchen. Had ik nou toch maar een broodje meegenomen…

34//MAGGS MAGGSTERUGBLIK 64

Maar dat is niet nodig: in Akersloot lijkt het wel of eigenaresse Riet van café-restaurant De Vriendschap op ons staat te wachten. Dit restaurant is duidelijk geliefd; veel mensen blijken Riet te kennen en stoppen hier voor een praatje. Voor e-bikes is er een oplaadpunt dus niet alleen de mens, ook de fiets wordt voorzien van nieuwe energie. De lunch is lekker en, zoals een echte Hollander meteen opmerkt, niet duur. Een ijsje voor een euro, waar kom je dat nog tegen? Het dorpje is zo lieflijk dat we het niet kunnen laten om het eerst te verkennen voordat we verdergaan. We bezoeken een gezellig jachthaventje en de mooie huizen met hun bloeiende tuinen. Het is maar goed dat we een stukje hebben afgesneden anders hadden we ons hier waarschijnlijk niet de tijd voor gegund.

HET LAATSTE PONTJE We komen bij het veer over het Noord-Hollands kanaal.

Hier lijken we weer een beetje op de ‘gewone’ wereld af te stevenen want er varen zelfs auto’s mee, maar ook de route naar West-Graftdijk blijft landelijk. Ondanks de wind in de rug besluiten we toch weer een stukje af te snijden om rond theetijd aan te kunnen komen in Spijker-

Van luxesloep tot rubberboot en surfplank; ik heb me nooit gerealiseerd dat dit zo’n mooi watersportgebied is

boor. Op het terras van ’t Heerenhuis, bestellen we een Luikse wafel met ijs en aardbeien. Want, trots als we zijn, vinden we dat we dat wel hebben verdiend. En terwijl we ons zwaar te goed doen, lezen we in een krantje dat volgens de BOVAG de Noord-Hollander gemiddeld 1113

kilometer per jaar fietst. Elfhonderddertien kilometer! Een stuk bescheidener lepelen we verder om dan te bedenken dat onze tocht van vierenveertig kilometer – nou ja, dertig - een prachtig begin was. Dat pakt niemand ons meer af!’ <

OOK DE PONTJESROUTE FIETSEN? Door het knooppuntensysteem kan de Pontjesroute vanaf ieder punt worden gestart, maar wie zeker wil zijn van parkeergelegenheid en/of goede aansluiting op het openbaar vervoer kan het beste beginnen bij station Castricum.

De knooppunten van de route met startpunt Castricum zijn: 2221-17-18-19-54-55-56-57-58-62-6160-59-89-88-87-84-24-20-22.

Informatieve kaart Op de website www.alkmaarderenuitgeestermeer.nl staat een kaart van de Pontjesroute, inclusief route-alternatieven en verdere informatie.

Wie een fiets wil huren kan hiervoor onder andere terecht bij Fietsverhuur Uitgeest, Fietsshop Uitgeest of op het station van Castricum.

De adressen hiervan zijn te vinden

op bovenvermelde website.

Voor elektrische fietsen zijn er diverse oplaadpunten langs de route. Oplaadpunten, parkeergelegenheden, VVV-kantoren, informatiepanelen en tips voor mooie uitkijkpunten, vogelkijkhutten, campings, havens en musea zijn allemaal aangegeven op de kaart. De vaartijden van de pontjes kunnen gecheckt worden op www.voetveren.nl.

MAGGS // 35 MAGGS TERUGBLIK 65

Flottieljezeilen bij Corfu

WAT EEN GOED IDEE!

Dorien en Storm

10/ /MAGGS MAGGSTERUGBLIK 66

De ene dag zat ze tegen de klippen op te tikken achter haar bureau, de volgende dobberde ze loom op de azuurblauwe Griekse wateren. Dorien van Heijningen ging met haar zoon Storm een week flottieljezeilen bij Corfu. ‘Dit verveelt nooit!’

Door Dorien van Heijningen

B

ijster veel zeilervaring hebben we niet, dus we zijn allang blij dat we kunnen meevaren met Pim en Joyce, die de leiding hebben over onze flottielje.

Zodra we de haven verlaten, daalt een heerlijke rust over me neer: onder een strakblauwe lucht glijden we over een gladde zee, het water is kraakhelder. Ik lig te zonnen op het dek, terwijl Storm op de uitkijk staat voor dolfijnen, die in deze wateren ruimschoots aanwezig zijn. De eerste ankerplaats is het havenstadje Agni, waar de tijd lijkt te hebben stilgestaan. We zwemmen en snorkelen en gaan uiteindelijk met de hele flottielje vis eten – wat anders?

Er wordt veel gelachen, de sfeer is ontspannen: iedereen heeft duidelijk zin in deze vakantie. Wij ook: wat een goed idee is dit.

Onder de platanen Bij het ontwaken nemen we een duik vanaf de boot, om vervolgens af te spoelen onder de douche op het achterdek. We gaan op weg naar het eilandje Erikoussa, we kunnen in de verte Albanië zien liggen. Het uitzicht verveelt geen seconde; we zien groene heuvels, slaperige dorpjes en hier en daar een wit kerkje tussen cipressen.

Ook Erikoussa is een plaatje: we eten op een prachtig pleintje onder platanen. Het dorpje telt maar dertig inwoners, dus met ons gezelschap van vijftien man vormen we een echte invasie. Maar uit alle hoeken en gaten komen ingrediënten voor een heerlijke maaltijd tevoorschijn: verse vis, fruit, groenten en natuurlijk wat lokale Griekse wijn.

Ook Pim en Joyce hebben het naar hun zin, al moet dit voor hen bijna dagelijkse routine zijn. Pim: ‘Nee hoor, dit blijft genieten. Dit is ook waarom we dit werk zijn gaan doen. We hadden allebei een drukke baan in Nederland, maar daardoor zagen we elkaar amper. Na zo’n flottieljevakantie wisten we opeens: dit gaan we doen! We belden de organisatie en na één seizoen waren we verkocht.

Dat is nu tien jaar geleden, we zeilen al vijf jaar bij Corfu.

Geloof me: dit verveelt nooit!’ >>

MAGGS // 11 MAGGS TERUGBLIK 67

12/ /MAGGS MAGGSTERUGBLIK 68

‘Na een week stappen we zuchtend voor de laatste keer van onze boot de kade op: is het nu al voorbij?’

Twee keer kijken Het is een week om nooit te vergeten. Dolfijnen zwemmen met ons mee, we eten in kleine restaurantjes tussen de plaatselijke bevolking en als we ergens wat basilicum willen kopen, dan neemt de eigenaar van de supermarkt ons mee naar zijn moestuin om het zelf te plukken. Iedereen is even aardig, de zon schijnt en bij elke rekening moet ik twee keer kijken: kost het echt zo weinig? We varen langs heerlijke plaatsjes als Kassiopi, Petriti en natuurlijk ook even langs Corfu-stad, met z’n robuuste oude vesting. Na een week stappen we zuchtend voor de laatste keer van onze boot de kade op: is het nu al voorbij? Er zit maar één ding op: dit moeten we snel nog eens doen! <

Flottielje

Bij flottieljezeilen huur je een zeilboot waarmee je zelfstandig zeilt, maar wel als onderdeel van een kleine vloot van maximaal twaalf boten. Je vaart niet achter elkaar aan, maar bepaalt zelf hoe laat je vertrekt en aankomt.

De flottieljeleiding op het ‘moederschip’ zet de route uit, houdt toezicht, geeft advies en tips en regelt alles in de haven. Voor zelfstandig varen is enige zeilervaring vereist, maar je kunt ook mee aan boord van het moederschip of voor je eigen boot een schipper of instructeur huren, die al dan niet aan boord slaapt. Zorgeloos zeilen dus! Dorien ging mee met Pim en Joyce van Tip Top Sailing, dat reizen van tien dagen, twee en zelfs drie weken aanbiedt. Het is goedkoop vliegen naar Corfu, waarna je een prachtige route vaart tussen het vasteland en de Ionische eilanden vol prachtige baaien en knusse havenstadjes. En natuurlijk: het is er altijd mooi weer!

Lantaarndijk 6 | 4797SP Willemstad | 0168 47 17 94 | info@tiptopsailing.nl | www.tiptopsailing.nl | Facebook.com/TipTopSailingCorfu

MAGGS // 13 MAGGS TERUGBLIK 69

14 70/ /MAGGS MAGGS TERUGBLIK

Vakantie aan de Italiaanse meren

WAT GOED GENOEG IS VOOR GEORGE CLOONEY

MAGGS/ /71 15 MAGGS TERUGBLIK

Appartementen Porto Letizia

‘The name is Bond… James Bond.’ De eerste keer dat we deze woorden horen in de film Casino Royale, is in de allerlaatste scène. James Bond staat bij een villa op wat het mooiste plekje van Europa moet zijn: aan de oevers van het Comomeer, vlakbij Menaggio.

Blauwe lucht, een spiegelglad meer, bergen en cipressen: wat wil een mens nog meer?

H

et is niet zo gek dat een ster als George Clooney juist aan dit meer een eigen optrekje heeft aangeschaft. Maar een verblijf aan een van de Italiaanse meren is niet slechts voorbehouden aan Hollywoodsterren of andere leden van de jetset. Toegegeven, een luxe villa aan het water, met een authentieke Riva aan de steiger, loopt aardig in de papieren, maar er zijn tal van andere mogelijkheden voor een aangenaam verblijf aan het Comomeer, het Meer van Lugano of het

16 MAGGSTERUGBLIK 72 // MAGGS

Lago Maggiore. Er zijn campings en hotelletjes, maar de slimste zet is een huisje huren via Happy Holiday Homes. En dat treft, want aan de Italiaanse meren wemelt het daarvan. En dat op slechts een dagje rijden van Utrecht.

Strand met ligbedden Een verrassend plekje vinden we op het noordelijkste puntje van het Meer van Lugano, dat gebroeder-

Comomeer

lijk wordt gedeeld door Zwitserland en Italië. Daar, op slechts twintig minuten van Lugano zelf, klotst het meer zachtjes tegen de voeten van het pittoreske Porlezza, een paradijs voor wandelaars, fietsers en fotografen.

De omliggende bergen zorgen er voor een voortdurend wisselende lichtinval, de vele wandel- en fietspaden variëren van ontspannen tot zeer competitief. Het populairst is de Ciclovia dei Laghi, een beroemde fietsroute van liefst 300 kilometer lang, verdeeld in negen tracks. De ideale uitvalsbasis voor deze omgeving is Porto Letizia, waar Happy Holiday Homes allerlei fraaie appartementen verhuurt, vaak eigendom van andere Nederlanders. Het complex is perfect voor gezinnen: er is een prachtig strand met ligbedden, de kinderen worden vermaakt met allerlei activiteiten en op het strand

worden geregeld dansfeestjes georganiseerd. Voor de oudere kinderen is het leuk dat het dorp zich op een veilige loopafstand bevindt, waar ze het zwaar zullen hebben om de lokroep van ijsjes en pizza’s te weerstaan.

Voor wie geen zand tussen de tenen wil voelen, heeft Porto Letizia een groot zwembad. Actievelingen kunnen hiken, golfen en natuurlijk varen over het meer. Wil je een ontspannen fietstochtje maken? Dat kan, want Porlezza ligt aan een deel van het meer waar het lekker vlak is. Met een huurfiets van het park peddel je zo naar nabijgelegen watervallen. Voor de perfecte dagafsluiting hoef je het complex niet af. Je ploft neer op het terras van de Panamabar of bestelt een glas wijn bij de Osteria Del Porto, met het magnifieke uitzicht over het meer. Als je slim bent, boek je meteen voor volgend jaar.

>

MAGGS // 73 17 MAGGS TERUGBLIK

Comomeer

BLAUWE VLAKTE MET BERGEN Het Comomeer, op nog geen twintig kilometer ten oosten van Porlezza, is meermalen uitgeroepen tot het mooiste meer van de wereld. De rondweg langs het meer staat garant voor typisch Italiaanse verkeerssituaties, met veel handgebaren en getoeter, en voert langs stadjes als Varenna en Menaggio, die jaarlijks duizenden toeristen trekken. Zij slenteren graag door de kleine straatjes of genieten op de zonovergoten pleinen van het beste wat Italië te bieden heeft. Met een veerboot kun je naar de overkant, naar het schilderachtige Bellagio, dat je kent van vrijwel alle foto’s van het Comomeer. Van Porlezza twintig minuten naar het westen kom je in Lugano, waar je gewoon Italiaans kunt blijven spreken. Wel moet je de euro’s inwisselen voor Zwitserse franken, want je bent inmiddels Zwitserland binnengereden. Koop een ijsje, loop door het Parco Civico-Ciani en geniet van het imponerende uitzicht over de blauwe vlakte met de bergen aan de overzijde. Wandelen

18 MAGGSTERUGBLIK 74 // MAGGS

langs het meer, shoppen in de gezellige winkelstraatjes, een glas wijn op een terrasje of gewoon even ontspannen op een bankje aan de boulevard. Je snapt vanzelf waarom George Clooney en James Bond zo van deze streek houden. En laten we eerlijk zijn: wat goed genoeg is voor hen… <

Happy Holiday Homes is gespecialiseerd in de verhuur van woningen aan de Noord-Italiaanse meren: Comomeer, Lago Maggiore, Gardameer, Meer van Lugano. De vakantiehuizen zijn allemaal van privéeigenaren, die in Porto Letizia voor het grootste deel van Nederlanders. Porto Letizia is een complex, maar elk huisje en appartement biedt veel privacy. Er zijn studio’s, appartementen met één tot vier slaapkamers en villetta’s, alle voorzien van tuin, balkon of terras. Meer informatie?

Ga naar www.happyholidayhomes.net

Porlezza

Appartementen Porto Letizia

Meer informatie? Ga naar www.happyholidayhomes.net

MAGGS // 75 19 MAGGS TERUGBLIK

WIE GAAT ER MEE?

48 MAGGSTERUGBLIK 76 // MAGGS

ONVERGETELIJK Dhr. W. Gijsberts: ‘We hebben een onvergetelijke tijd gehad in Finca Lucette aan de Costa Blanca. Het is een geweldige plek! In het echt is de Finca nog mooier dan op de foto’s. De tuin is prachtig met overal zitjes en verlichting voor in de avonduren.

Je moet het eigenlijk met eigen ogen gezien hebben.’

Finca Lucette**** in Spanje

Home sweet home, waar je ook bent!

Een bijzondere plek, meestal op korte afstand van een dorpje en/of strand en nooit in the middle of nowhere.

Een vakantiebestemming waar alles klopt en waar Monique van der Kolk (50) en Monique Dijkhof (47) eigenaren van Casita Travel zelf voor zouden tekenen. En dat ook deden. > MAGGS // 77 49 MAGGS TERUGBLIK

MET Z’N ALLEN! Dat kan! In dit luxe vakantiehuis is volop ruimte voor tien personen. Wie gaat er mee?

Casa Maribelle***** in Spanje

Villa Xyza/Algarve

Ze dragen niet alleen dezelfde naam, ze lijken op elkaar en hebben dezelfde ontwikkeling doorgemaakt: Monique en Monique, beiden al jong besmet met het reisvirus, volgden na de middelbare school een toeristische opleiding en bleven in die richting doorstuderen. Vervolgens gingen ze als reisleider en productmanager voor grote touroperators aan de slag, kregen allebei twee kinderen, en liepen tegen het faillissement van hun toenmalige werkgever aan. Daarop startten ze hun eigen bedrijf: Monique Dijkhof vanuit haar passie voor Griekenland (www.griekenlandopmaat.nl) terwijl Monique van der Kolk zich met Casita Travel meer richtte op de Canarische eilanden. Toen ze elkaar voor het eerst in 2009 ontmoetten, was het zakelijk liefde op het eerste gezicht.

Monique Dijkhof: ‘In november van dat jaar namen we het

50 // MAGGS MAGGSTERUGBLIK 78

Casa Maribelle/Costa Blanca

vliegtuig naar Valencia waar we gezamenlijk een koffer vol nieuwe vakantiehuizen aan de Costa Blanca en in Andalusië contracteerden. Alsof we al jaren samenwerkten!

Aan één woord hadden we genoeg. Zo waren er twee nieuwe regio’s geboren op de website van Casita Travel.’

Het vertrouwen was snel al zo groot dat ze in 2010 samen een vof begonnen en zich focusten op waar hun gezamenlijke passie vooral lag: vakantiehuizen in Spanje, Griekenland en Portugal. Het maatwerk verdween daarmee wat meer naar de achtergrond. Harde werkers als ze zijn, maakten ze dat Casita Travel al snel uitgroeide van twee naar zes medewerkers en veranderde in een bv. Met allemaal vrouwen. Net als Marion Nijs uit Bergen, die met haar reisbureau The Travel Club tot grote tevredenheid

KWALITEIT EN COMFORT Iedere dag is een mooie dag in deze design villa in de Algarve. Je wandelt zo naar het goudkleurige zandstrand Praia Grande en droomt weg op deze loungeset met fenomenaal uitzicht op zee!

Villa Xyza***** in Portugal

van vele klanten bij Casita Travel boekingen heeft gedaan.

Ook zij kijkt inmiddels terug op een lange carrière van 33 jaar binnen de reisbranche.

Marion:’ Na 26 jaar in loondienst te zijn geweest, ben ik nu 7 jaar franchisenemer voor The Travel Club. Als het om vakantiehuizen gaat, is het heel fijn dat ik blind kan vertrouwen op de huizen die Casita Travel aanbiedt. Dat maakt de samenwerking heel plezierig.’

Dat genoegen wordt gedeeld door Monique: ‘Marion is een betrouwbare partner en heeft een neus voor mooie vakantiehuizen. Wij zijn dus net zo blij met haar als zij met ons.’

De vraag die opdoemt is wat een reisonderneming als Casita Travel in deze tijd nog steeds zo succesvol maakt.

Monique: ‘Een duidelijk verschil maken voor de klant op

basis van pure kennis over je product en de capaciteit om deze kennis, in alle oprechtheid, te verbinden aan de wensen van de klant. Met als enige doel: een vakantieherinnering maken om in te lijsten!

Dan moet je onderscheidend zijn. Wij hebben veel, overwegend vrijstaande, vakantiehuizen en villa’s exclusief in ons aanbod. Dat wil zeggen dat deze huizen nergens anders (online) te boeken zijn. We sluiten alleen een contract af als ze voldoen aan onze kwaliteitseisen. Verder denken we graag een stapje verder; dat gaat bij ons automatisch.

Komt de klant bijvoorbeeld laat aan dan is het mogelijk om vast wat boodschappen in de koelkast te laten zetten. En voor iemand die onverhoopt de weg niet kan vinden: we zijn 24/7 bereikbaar en loodsen hem of haar dan persoon> lijk naar het vakantiehuis.’

MAGGS // 51 MAGGS TERUGBLIK 79

Comomeer

SFEERVOL OP TENERIFE Dit is zo’n vakantieadresje dat je graag als tip geeft aan je beste vrienden. Acht unieke vakantiehuizen, allemaal bijzonder sfeervol ingericht, op een groot landgoed in het zuiden van Tenerife.

Finca Desiño***/* op Tenerife

Monique van der Kolk: ‘Wij vinden dat alles moet kloppen; in die zin beschikken we over veel kennis, geloven absoluut in onze opgebouwde relaties en de bestemmingen die we aanbieden. Het is zo’n mooi vak! Nog steeds worden we dagelijks geïnspireerd door onze contacten met interessante partners en vakantiehuiseigenaren. Iedereen heeft zijn of haar verhaal over de plek die hij/zij verhuurt. En ook steeds weer zijn we diep onder de indruk van de bestemmingen die we mogen bezoeken en onderzoeken. Omdat je het beroepsmatig doet, kijk je dieper en intenser naar de plaats waar je bent. Dat zorgt dat de kwaliteit gewaarborgd blijft. En we zijn natuurlijk lid van de SGR, ANVR en het Calamiteitenfonds.’

Even naar deze winter: het is altijd kiezen tussen erg

52 //MAGGS MAGGSTERUGBLIK 80

warm, maar lang reizen, of net iets minder warm en dichterbij. Of zien we iets over het hoofd?

Monique: ‘De Canarische Eilanden liggen op slechts 4,5 uur vliegen en hebben in de winter een gemiddelde temperatuur van 22 graden. Het is er prachtig! Schitterende vergezichten, afwisselende landschappen, stranden en dorpjes.

Maar ook Andalusië (3 uur vliegen) en de Costa Blanca (2,5 uur vliegen) zijn erg aangenaam in de winter. En omdat bij onze huizen altijd een zwembad is dat in veel gevallen opgewarmd kan worden, kun je het hele jaar door heerlijk zwemmen.

Wat Casita Travel opvalt is dat steeds vaker “de meer generatie gezelschappen” (grootouders, kinderen en kleinkinderen) een reis boeken. 'Daar regelen we alles voor: van kok tot en met activiteiten. Daarnaast focussen

WAKKER WORDEN MET EEN GOUDEN RANDJE De zon lacht je toe, de zee heet je welkom, het zwembad lonkt.

Binnen en buiten, alles van een schoonheid die zijn weerga niet kent!

Villa Piececito***** in Spanje

RUISEN VAN DE ZEE

Finca Desiño/Tenerife

Een droomlocatie pal aan het strand met de rustgevende geluiden van zee voortdurend op de achtergrond. Heerlijk!

Villa Soñar***** op Gran Canaria

we ons op leuke plekken voor gezinnen met kinderen die het weg van de massa zoeken. Zo hebben we in verschillende regio’s kleine parken met een gezamenlijk zwembad en zo’n vier tot tien huisjes. En voor mensen die pal aan zee willen verblijven, vakantiehuizen en appartementen – nooit standaard! – direct aan zee of op zeer korte loopafstand.’

Het klinkt als van je vakantie je werk maken. Klopt dat?

Is reizen voor je werk net zo fijn als toen je het destijds alleen deed voor je plezier?

Monique, Monique en Marion hangen de stelling aan dat als je doet wat je leuk vindt, je nooit hoeft te werken.

‘Je raakt met het reisvirus besmet en gaat er voor 300% voor, of je verlaat de branche. Gelukkig dragen wij het virus nog altijd in ons.’ <

Vakantiehuizen Casita Travel kun je boeken bij:

The Travel Club, Marion Nijs, Joke Smitstraat 10, Bergen, 072 - 8505673, 06 - 11323370, marion@thetravelclub.nl Casita Travel Roggestraat 11, Apeldoorn, 055 - 3562339, info@casitatravel.nl, www.casitatravel.nl

MAGGS //53 MAGGS TERUGBLIK 81

PRACHTIG PORTUGAL Een rondje voor de eeuwigheid

Zon, zee en strand? Niet doen. Het klinkt merkwaardig, maar toch: het advies is niet te blijven hangen bij de eindeloze goudgele zandstranden aan de blauwe Atlantische Oceaan.

Zeker, met 3000 zonuren per jaar is de Algarve met recht een toeristische trekpleister, maar Portugal heeft nog veel meer te bieden. Het enige probleem is: welke bestemming moet je dan kiezen?

TEKST: VINCENT WEGGEMANS

82 / MAGGS TERUGBLIK

MAGGS LEZERSREIS -------------------KORTINGSCODE MAGGS2019

Overnachten in stijl en luxe in de mooiste pousada’s van het land

Gaan we naar de met wijngaarden bezaaide berghellingen in het noorden of pakken we liever de Middeleeuwse stadjes in de uitgestrekte Alentejo? Wie bang is iets te missen, hoeft zich in Portugal weinig zorgen te maken: het land is overzichtelijk genoeg om ook in beperkte tijd veel ervan te kunnen zien. De beste manier om kennis te maken met de rijkdom van de Portugese cultuur begint met een verblijf in een van de schitterende pousada’s; voormalige kloosters, paleizen of kastelen die konden worden behouden door ze om te bouwen tot luxehotels. Maar dat is slechts het begin. Speciaal voor MAGGS

is een mooie ontdekkingsreis samengesteld, waarin de veelzijdigheid van Portugal uitgebreid aan bod komt. Met een eigen huurauto reizen we langs de mooiste bezienswaardigheden en overnachten we in stijl en luxe in de mooiste pousada’s van het land.

Tien dagen genieten Deze reis begint met de huurauto vanuit Porto, de tweede stad van het land. De eerste bestemming: Guimarães. Niet ver van het historische centrum ligt Pousada Mosteiro de Guimarães, een Augustijnenklooster uit de twaalfde eeuw, op een heu > MAGGS TERUGBLIK / 83

Na de plons staat ook hier ’s avonds een heerlijk diner klaar

vel met een schitterend uitzicht over de stad. De eerste reisdag wordt afgesloten met een heerlijk diner in het restaurant van deze pousada, zodat je de volgende dag de tijd hebt om de oude hoofdstad Guimarães te verkennen. Nauwe straatjes, prachtige pleintjes en verrukkelijke terrassen: de vakantie is begonnen!

Via het binnenland naar de hoofdstad We verlaten vervolgens het groene noorden en gaan op weg naar het binnenland.

Onderweg kunnen we stoppen in de oude universiteitsstad Coimbra, bij de kloos84 / MAGGS TERUGBLIK

ters van Batalha of het beroemde bedevaartsoord Fatima. We zijn er in goed gezelschap: Maria zou hier tussen mei en oktober 1917 zes keer zijn verschenen aan de drie herderskinderen Lucia, Francisco en Jacinta. We overnachten in de noordelijke Alentejo, omringd door glooiende velden, elk omzoomd met olijf- en kurkbomen.

De volgende dag vertrekken we naar Lissabon, een prachtige tocht door het heuvelachtige binnenland. Aan het einde van de dag komen we aan in de grootste stad van het land, waar we drie nachten ver-

blijven in de schitterend gelegen Pousada de Lisboa. Op een van de mooiste plekken van Lissabon, aan het Praça do Comércio, heeft deze pousada een geweldig uitzicht over de rivier de Taag. Het gebouw is prachtig gerestaureerd en veranderd in een luxueus hotel, dat dankzij veel traditionele details de grandeur van het oude Lissabon heeft behouden.

In Lissabon is het leven simpel. Om je onder te dompelen in het plaatselijke leven hoef je alleen maar rond te lopen en te genieten. Dan kom je vanzelf langs gezellige barretjes, met volk op straat en volop >

SPECIAAL VOOR MAGGS-LEZERS Speciaal voor de lezers van MAGGS heeft Isropa Reizen een bijzondere aanbieding: met de kortingscode MAGGS2019 krijg je liefst 10% korting op deze reis, inclusief negen hotelovernachtingen (logies en ontbijt), een huurauto en vijf diners volgens programma.

Ga snel naar www.isropa.nl/ geschiedenis-gourmet of bel 088-1900300. Portugal wacht!

livemuziek – de wijk Bairro Alto is er beroemd om. Vermoeide benen? Neem dan een van de oude trammetjes naar Miradouro da Graça en geniet van het uitzicht over deze kleurrijke metropool.

Kloosterzwemmen Vanuit Lissabon rijden we verder via Evora, de hoofdstad van de Alentejo, richting Beja. Daar worden we verwelkomd in een oud klooster en slapen we in een, jawel, verbouwde kloostercel. Geen zorgen, inmiddels is het een uiterst comfortabele kamer. Het is niet de enige luxe die de oude monniken niet hadden: in de tuin

ligt, tussen de palmbomen, een heerlijk zwembad. Na de plons staat ook hier ’s avonds een heerlijk diner klaar.

En dan, eindelijk, zijn we bij de heerlijke stranden van de Algarve. We slapen in het schitterende Palacio de Estoi, in een plaatsje net ten noorden van Faro – een ideale uitvalsbasis voor een bezoek aan de vele sfeervolle kustplaatsjes. Van het drukke en gezellige Albufeira tot het rustige, schilderachtige Tavira, richting de Spaanse grens; overal vind je de mooiste stranden. Nog even goed smeren, want op dag tien zit de reis erop en vliegen we vanaf Faro terug naar Nederland. •

ISROPA REIZEN Eeuwigelaan 3, Bergen 088 – 1900 300 (algemeen) 088 - 1900 310 (groepsreizen) www.isropa.nl MAGGS TERUGBLIK / 85

Die

SKOONHEID van SUID-AFRIKA Hier verloor Esther haar hart

20 / MAGGS

86 / MAGGS TERUGBLIK

Een lieve, gastvrije bevolking, een rijke geschiedenis, prachtige stranden en landschappen, ruige bergketens met mooie bergpassen, bijzondere wildparken, een fantastische keuken, de voortreffelijkste wijnen en een heerlijk klimaat.

Esther, de Zuid-Afrika specialist binnen de Zonvaart Reisgroep, komt superlatieven te kort om het land te beschrijven dat ze zo liefheeft: Zuid-Afrika. > MAGGS / 21 MAGGS TERUGBLIK / 87

‘ De vele campings midden in de natuur zijn prachtig.’

‘Ik

kan iedereen aanraden om dit geweldige land te bezoeken,’ vervolgt Esther haar lofzang.

‘Niet voor niets is dit land populair. Het heeft zoveel te bieden! Behalve natuurlijk The Big Five, ook walvissen, haaien, pinguïns, bijzondere en kleurrijke vogels.

En dan de Zuid-Afrikaanse keuken met invloeden van Afrikaanse, Europese en Aziatische culturen. Ik verkoop Zuid-Afrika gelukkig heel veel en dat mag voor mij in de toekomst nog veel meer. Ik ben de Zuid-Afrika-reisspecialist binnen de Zonvaart Reisgroep, dit betekent dat ik bovengemiddelde kennis heb over het land en er regelmatig zelf ben om up-todate te blijven. Ook collega’s van andere

88 / MAGGS TERUGBLIK

vestigingen en van onze maatwerkafdeling Destinations Travel verwijzen klanten voor Zuid-Afrika aan mij door. Het land is onder andere populair omdat er zoveel verschillende reismogelijkheden zijn. Of je nu met z’n tweetjes, het gezin of een stel vrienden reist, individueel met een huurauto, een groepsrondreis en zelfs met een camper, er is voor iedereen een passende reis te creëren. Dat reizen in Zuid-Afrika met een camper erg leuk is, weet ik ook uit eigen ervaring. Er zijn heel veel mooie campings; vooral die met een ligging midden in de natuur zijn prachtig!

Individuele reizen met een huurauto zijn favoriet. Die hebben ook mijn persoonlijke voorkeur en adviseer ik dan ook aan

iedereen. Het voordeel is dat we aan de hand van jouw wensen samen een route kunnen uitstippelen en die helemaal op maat kunnen invullen. Je bepaalt zelf je dagindeling en hoelang je ergens wilt blijven.

Zo kun je ervoor kiezen om, anders dan met een groepsreis, de hele dag in een wildpark te verblijven. Bij een groepsreis is dit vaak maar een paar uurtjes en dan ga je alweer door naar het volgende onderdeel van het programma. Heb je meer tijd dan is de kans dat je bijzondere soorten wild ziet vele malen groter. Zeker als het gaat om het luipaard. Die is schuw en rust overdag meestal tussen het struikgewas of in de bomen wat maakt dat hij moeilijk

MAGGS / 23

‘Wat ik boven verwachting mooi vond waren de walvissen.’

te vinden is. Ik heb het geluk gehad om al op mijn eerste reis door Zuid-Afrika The Big Five te zien: de olifant, de buffel, de neushoorn, de leeuw én het luipaard, maar dat is uitzonderlijk. Dus neem er de tijd voor. Want wat is er mooier dan in alle rust te genieten van zoveel natuurschoon om je heen!’

er is veel werkloosheid en corruptie. Maar ik moet zeggen dat ik persoonlijk nog nooit iets naars heb meegemaakt tijdens mijn reizen. Ik gebruik altijd mijn gezonde verstand en blijf alert, dat adviseer ik mijn klanten ook. Dat betekent soms dus ’s avonds geen plannen maken buiten de veiligheid van je guesthouse.’

Voordat we een vlucht boeken die ons naar het beloofde land brengt en we ons in dit avontuur storten, eerst de vraag hoe veilig dat alleen reizen is? Zuid-Afrika staat immers ook bekend om de apartheid en gewelddadigheden.

‘Die verdeeldheid zie je nog steeds: er is een groot verschil tussen arm en rijk, en

Esther heeft zelf een jong gezin. Is Zuid-Afrika ook geschikt om met kinderen naartoe te gaan? En wat moet je minimaal bezocht hebben om het land enigszins te hebben gezien?

‘Door de enorme diversiteit is het land geschikt voor iedereen, jong en oud. Zeker met kinderen is het een groot voordeel

24 / MAGGS

dat er geen tijdsverschil is. Wel belangrijk om te weten is dat Zuid-Afrika een aantal malariagebieden kent. Kies je ervoor hier dan liever niet naartoe te willen, dan hebben we gelukkig genoeg alternatieven te bieden.

Omdat het land te groot is om alles in één reis te kunnen bezoeken, vind ik het lastig om antwoord te geven op de vraag wat je minimaal moet gaan zien. Ook al omdat iedere reiziger een persoonlijke voorkeur heeft: de een wil graag naar de Tafelberg, de wijnstreek en The Big Five zien, de ander vindt walvissen, paardrijden of de geschiedenis rondom Nelson Mandela en wandelen belangrijk. Wat mij betreft is een bezoek aan een privé wildpark een

MAGGS TERUGBLIK / 89

‘De Wildcoast kent enkel een aantal kleine dorpjes. Alsof de tijd hier heeft stilgestaan.’

absolute MUST voor de safari-beleving.

Je gaat dan ’s morgens vroeg en in de namiddag in een jeep met privéchauffeur op een game drive op zoek naar wild. Over ongeasfalteerde wegen, ver weg van de gebaande paden en de massa. Het échte Afrika!

Ook de Panoramaroute is prachtig. Deze route kenmerkt zich door bijzondere rotsformaties, watervallen, de Three Rondavels, de Blyde River Canyon, kortom: te veel om op te noemen. Het zien van walvissen (juni-oktober) is erg indrukwekkend. Kaapstad en omgeving zou ik iedereen willen aanraden. Kaapstad, bekend om de Tafelberg en Robbeneiland, is een gezellige, bruisende stad. Op het Kaapse 90 / MAGGS TERUGBLIK

schiereiland heb ik onder andere pinguins, struisvogels en bavianen gezien. Met de camera constant in de aanslag. Mocht fotograferen je hobby zijn, dan kun je je hart hier ophalen.’

Wat zijn de onvergetelijke momenten in Esthers fotoalbum?

‘Ik heb heel veel geluksmomenten mogen meemaken. Wat ik boven verwachting mooi vond, waren de walvissen. Die liggen in grote getalen voor de kust. Uren hebben we op een rots bij de zee gezeten om naar deze reuzen te kijken. Of die eerste keer dat ik een luipaard zag, wetende dat de kans op het zien hiervan klein is. En de bungee swing, zoiets als bungee jump,

bij de Oribi Gorge Nature Reserve in Kwazulu Natal; zoiets engs had ik nog nooit gedaan! Daar denk ik echt nog vaak aan terug. Ook paardrijden in een wildpark was een bijzondere ervaring. Op deze manier kom je heel dicht bij de zebra’s en impala’s. En die keer toen er een olifant in de achtertuin van onze lodge stond en een reisgenoot huilend van geluk naar hem stond te kijken.’

En de verborgen parels waar bijna geen toerist komt?

‘Voor mij is dat de Wildcoast, het armste en minst ontwikkelde kustgebied van Zuid-Afrika, ook wel de Transkei genoemd. Hier vind je nog het onontdekte >

‘Het land is te groot om in één reis alles te kunnen bezoeken.’

Zuid-Afrika. De meeste plekken zijn lastig te bereiken door de minder onderhouden wegen en het ontbreken van snelwegen.

Een glooiend landschap gekenmerkt door veel rondavels met koeien, varkens, ezels, geiten, kippen, enzovoort. De bevolking, de Xhosa, leeft hier echt nog van het land. In deze provincie zijn Nelson en Winnie Mandela geboren en getogen. De Wildcoast kent geen steden, enkel een aantal kleine dorpjes. Alsof de tijd hier heeft stilgestaan.’

Van half december tot en met half januari is het hoogseizoen in Zuid-Afrika. Is dat dan ook de beste tijd om een reis te boeken?

‘Dat hangt af van wat je wilt gaan doen. Voor een safari is de winter (bij ons dus zomer) de meest geschikte periode. Dan is het koel

en droog waardoor de begroeiing minder dicht is en je meer dieren ziet. Maar wil je mooie wandelingen maken in het Fynbos in de West-Kaap, dan is de lente beter. Denk er wel aan dat Zuid-Afrika een groot land is, dus je hebt altijd met meerdere weertypen te maken. Laat je daarom altijd goed adviseren.’

In het najaar gaat Esther zelf ook weer die kant op.

‘Ik reis dit keer de provincie Limpopo nog dieper in. Ik bezoek dan onder andere een groot aantal wildparken ten noorden van Johannesburg, ontmoet locals van onder andere Venda-stammen en reis af naar het uiterste noorden van het Krugerpark. Ik kan niet wachten!’ <

CONTACT Wil je in contact komen met Zuid-Afrika-expert Esther Zomerdijk? e.zomerdijk@zonvaart.nl 0880 - 660880 ZONVAART REIZEN www.zonvaart.nl DESTINATIONS TRAVEL www.destinations.nl

Destinations Travel Zonvaart

Reisgroep

MAGGS TERUGBLIK / 91

REIZEN / GOODBOOKERS BERGEN

ARGENTINIË Dit moet je zien!

Argentinië, dat is Zuid-Afrika, Australië, Zwitserland en Spanje ineen op het toch al zo veelkleurige Zuid-Amerikaanse continent. Groot, uitgestrekt, overweldigend.

Met de ongekende natuurlijke schoonheid van kolossale watervallen, gletsjers, uitgestrekte pampa’s en bergen die overlopen in imposante Andestoppen. Argentinië, een unieke smeltkroes van culturen. Het veelkleurige Buenos Aires, met inwoners van de meest uiteenlopende komaf. De kleurrijke indianengemeenschappen, die je doen vermoeden dat je in Peru of Bolivia bent en natuurlijk de stoere bewoners van het ruige Patagonië…

Buenos Aires – van Tango tot Tiësto Mix de charme van Parijs met een flinke scheut Madrid. Voeg er daarna een flinke dosering Zuid-Amerikaans temperament aan toe en proef het heerlijke resultaat: Buenos Aires! Eén van de mondiale hotspots van dit moment. Een stad waar je ongedwongen kunt

92 / MAGGS TERUGBLIK

slenteren in heden en verleden. Waar de aanplakbiljetten voor de originele tango shows hangen naast die van concerten van Tiësto en Armin van Buuren. Een stad van uitersten. Van schrijvers, kunstenaars en cineasten, maar ook van hysterische voetbalgekken en hun voetbalgod: Diego Armando Maradona.

REIZEN / GOODBOOKERS BERGEN

Buenos Aires

Argentinië is voor veel mensen een ideale vakantiebestemming: • Voor natuurliefhebbers biedt het land een ongekende afwisseling in natuurschoon, variërend van berglandschappen, woestijnen, ijsvelden tot wetlands. Er zijn maar liefst 29 nationale parken en natuurreservaten, die bij elkaar opgeteld zo groot als Nederland zijn.

• Voor cultuurliefhebbers zijn zowel de rijke Spaans-koloniale als de Argentijnse cultuur met zijn tango als de sterk aan Bolivia en Peru verwante indiaanse culturen de moeite meer dan waard!

• Liefhebbers van ‘wining and dining’ kunnen overal in het land genieten van uitstekende maaltijden en

dito wijnen. Argentinië is niet voor niets een van de grootste vlees- en wijnproducenten ter wereld.

• Actieve toeristen kunnen op tal van bestemmingen hun hart ophalen. Raften, mountainbiken, hiken, kanoën, wandelen, gletsjertochten… alles kan.

• Voor iedereen die heeft genoten van landen als Zuid-Afrika, China, de Verenigde Staten, Australië en Nieuw Zeeland en klaar is voor een nieuwe, nog rijkere ervaring! <

MAGGS TERUGBLIK / 93

REIZEN / GOODBOOKERS BERGEN

LAPLAND

ULTIEM WINTERS AVONTUUR

Noorderlicht in Ruka

Lapland is een sprookje in de winter. De uitgestrekte wildernis van het noorden van Europa is in de wintermaanden compleet bedekt met een dikke laag sneeuw.

Een witte wereld met sfeervolle dagen en mysterieus licht. ’s Nachts verlichten miljoenen sterren de heldere hemel en het noorderlicht danst in kleurige flarden.

Rovaniemi Rovaniemi is gelegen op de Poolcirkel en is de hoofdstad van de meest noordelijke provincie, Lapland. Een belangrijke trekpleister voor deze toeristische plaats is Santa Claus Villege. Santa Claus, de belangrijkste inwoner van Rovaniemi, ontvangt ieder jaar duizenden gasten rond Kerstmis die hun wensenlijstje persoonlijk aan hem willen overhandigen. De winterse omgeving en kleine lichtjes zorgen ervoor dat je je het gehele jaar in kerstsferen waant!

Saariselkä Gelegen aan de rand van het grote Urho Kekkonen Na-

94 / MAGGS TERUGBLIK

tionaal Park is Saariselkä een waar paradijs voor liefhebbers van natuur en wildernis. Heb je eenmaal het noorden van lapland ontdekt, dan wil je ongetwijfeld nog eens terug. Ben je op zoek naar een actieve of juist een ontspannende vakantie? Van avontuurlijk excursies tot ontspannende langlauftochten; in Saariselkä vind je het allemaal.

Ruka De prachtige winterbestemming Ruka is gelegen in het zuidoosten van Lapland. Een ideale bestemming voor wie een totale Finse winterbeleving wil ervaren en de perfecte plaats om de traditionele winterspor-

Sneeuwscooteren in Rovaniemi Urho Kekkonen Nationaal Park

Ijsbar in Ruka

SKIËN, LANGLAUFEN, NOORDERLICHTSAFARI, SNEEUWSCOOTERTOCHT, IJSVISSEN. IN FINLAND KAN HET ALLEMAAL.

tactiviteiten als skiën, snowboarden en langlaufen uit te oefenen. Diverse skiliften brengen je naar de top van de berg de Rukatunturi vanwaar uw afdaling begint. Ruka is ideaal wanneer je je wintersport wilt afwisselen met typisch Lapse activiteiten als een sneeuw-scootersafari, ijsvissen en bijvoorbeeld een bezoek aan een rendierboerderij. Naast een prachtig wintersportgebied staat Ruka ook bekend om haar moderne en trendy uitstraling.

Levi Levi is een sneeuwzekere bestemming in het noorden van Fins Lapland en zeer geschikt voor zowel een crosscountry als een alpineskiër. Levi heeft voor ieder wat wils. Veel verschillende pistes maar ook een scala aan excursies die ondernomen kunnen worden.

Je kunt in levi een combinatie maken van een wintersportvakantie met een winterbeleving en zo een unieke vakantie samenstellen! Wat dacht u van een dag skiën afwisselen met een spannende Noorderlichtsafari in de avonduren of in de ochtend langlaufen en in de middag een spectaculaire sneeuwscootertocht maken door het winterse landschap? <

MAGGS TERUGBLIK / 95

VAKANTIE / AAN ZEE

Zierikzee

Een bezoek aan Zeeland kan niet voorbijgaan zonder de Zeeuwse zilte zaligheden te hebben genuttigd.

Haven van Veere

HEERLIJK HOLLAND Ontdek het samen met Aan Zee vakantiehuizen!

ZEELAND

DEZE ZOMER IS HET TIJD VOOR... NEDERLAND! AAN ZEE NEEMT U MEE NAAR ZEELAND, BRABANT EN FRIESLAND. BELEEF HEERLIJK HOLLAND VANUIT EEN GEZELLIG VAKANTIEHUIS VAN AAN ZEE.

Zee en land Voor de ultieme combinatie van rust, ruimte, natuur en gezelligheid gaat u naar Zeeland. Zeeland bestaat uit meerdere eilanden met elk diverse verborgen parels die u tijdens uw bezoek kunt ontdekken. Zo is het mogelijk om, wandelend langs het strand, de zeehonden en bruinvissen te spotten in de Oosterschelde. Zeeland heeft verder een legio aan fietsroutes, wandelroutes, en uitgerekte stranden.

96 / MAGGS TERUGBLIK

Zeeland Lifestyle Behalve de rust, ruimte en natuur vindt u in Zeeland ook diverse luxe wellnesscentra. De combinatie van de zilte zeelucht met het nieuwe fenomeen floaten is in Zeeland erg trendy. Om geheel in de Zeeuwse sfeer te komen, kunt u in diverse wellnesscentra specifiek Zeeuwse beautybehandelingen ondergaan met onder andere het Zeeuwse trekpaardenmasker. In Zeeland is beauty en wellness ontspannen op het ritme van het tij.

Romantisch Veere Ook de bekende plaats Veere ligt in Zeeland; een authentiek stadje aan het Veerse meer. Hier vindt u onder meer het bekende grootmoeders winkeltje in het kinderkopstraatje. Veere is een Zeeuwse attractie die in combinatie met de Veerse markt niet gemist kan worden. Laat u verrassen door het lieflijke stadhuis en geniet van culinaire

VAKANTIE / AAN ZEE

Sint Jans in ‘s Hertogenbosch

Zeeuwse gerechten in één van de sfeervolle restaurants aan het water.

BRABANT

Zeeuwse mosselen en kreeft uit de Oosterschelde Een bezoek in Zeeland kan niet voorbijgaan zonder de Zeeuwse zilte zaligheden te hebben genuttigd. De beste gekookte Zeeuwse mosselen in Zeeland vindt u tussen juni en september. Uiteraard vinden er dan ook diverse visserijfeesten plaats waar de gezelligheid en de zilte zaligheden tezamen komen. Begin april wordt het kreeftenseizoen feestelijk geopend. De Zeeuwse delicatesse Oosterschelder kreeft vindt u tot september.

Brabant aan Zee Brabant ligt dan wel niet direct aan zee, maar toch kunt u ook in Brabant genieten van zon, strand en water. Jong en oud komen op het e3-strand in Eersel bij elkaar. Hier heeft u diverse watersportmogelijkheden en er is een gezellig strandpaviljoen aanwezig. In combinatie met een gezellig vakantiehuis bent u dus ook in Brabant gewoon “Aan Zee”.

Cultureel Brabant Brabant heeft op cultureel gebied voor iedereen wat wils.

Of u nu houdt van een dagje shoppen of juist warm loopt

Of u nu houdt van een dagje shoppen of juist warm loopt voor historische gebouwen, in diverse Brabantse steden vindt u beide.

Brabantse Biesbosch Binnendieze

voor historische gebouwen, in diverse Brabantse steden vindt u beide. Daarnaast zijn er het hele jaar door evenementen voor jong en oud in de diverse steden zoals Breda en Eindhoven. Uiteraard kan voor de voetballiefhebber een bezoek aan het PSV-stadion niet ontbreken.

Brabant met kinderen Brabant staat bekend als gastheer van de attractieparken. Het bekendste sprookjespark de Efteling ligt in het Brabantse Kaatsheuvel. Hier beleven u en de kinderen een magische dag. Laat u verder verrassen in het papegaaienpark te Veldhoven of neem uw kinderen een dag mee op safari in safaripark de Beekse Bergen. Natuurlijk kunt u ook genieten van de natuur; onderneem een fietstocht met picknick, of wandel door het eindeloze natuurschoon van de Brabantse Biesbosch.

Beroemd Brabant Brabant staat ook bekend om zijn keuken. Enkele toprestaurants zijn Wolfslaar in Breda, Sense in Den Bosch, en De Molen in Kaatsheuvel. Iets minder culinair – maar wel heel erg lekker – is de bekende Bossche Bol. Bestel deze in ’s-Hertogenbosch, in 2011 nog uitgeroepen tot meest gastvrije stad van Nederland. Shoppen? Dat doet u in de Beste Binnenstad van ons land: Eindhoven. Ervaar zelf waarom Brabant onder toeristen zo beroemd is. >

MAGGS TERUGBLIK / 97

VAKANTIE / AAN ZEE

Historisch Sneek

Over het water zijn prachtige tochten te maken. Vaar bijvoorbeeld langs de bekende elf steden en bekijk de mooiste plekjes van Friesland.

FRIESLAND

Vuurboetsduin op Vlieland

Natuurschoon en water Lauwersmeer, De Alde Feanen, het Drens-Friese Wold… dit is slechts een greep uit de nationale parken die de provincie rijk is. Behalve natuurschoon is er ook volop water in Friesland. Watersporters kunnen hier dan ook hun hart ophalen. Over het water zijn bovendien de mooiste tochten te maken. Vaar bijvoorbeeld langs de bekende elf steden en bekijk de mooiste plekjes van Friesland.

Friesland is qua oppervlakte de grootste provincie, met als hoogste punt de Vuurboetsduin op Vlieland.

Cultuur & historie Musea, kerken, molens en gemalen; deze typeren het uitgebreide cultuuraanbod in Friesland. De meeste kerken dateren nog uit de Middeleeuwen en de link Friesland en water komt terug in de vele scheepvaartmusea die de provincie rijk is. Wilt u niets missen van alle kunst in Friesland? Volg dan de kunstroute. Deze speciale wandelroute leidt u langs de meest indrukwekkende kunst van de provincie.

98 / MAGGS TERUGBLIK

Met het gezin eropuit De leukste uitjes zijn de uitjes die niet iedereen kent.

Neem de kinderen eens mee naar een klompenmakerij of –museum, of beklim op Ameland de vuurtoren. Ook een leuke bestemming is de Aqua Zoo in Leeuwarden.

Jonge en oude boekenfans kunnen op avontuur met de Kameleonboot in Terherne. Tot slot kent Friesland nog vele zwembaden en speelparken waar de kinderen zich eindeloos kunnen vermaken.

Leve Leeuwarden Een hoogtepunt van de provincie Friesland is toch wel de hoofdstad. Hier bekijkt en beklimt u de Friese toren van Pisa (ook wel de Oldehove genoemd) en kunt u uitgebreid winkelen. De poëzie ligt hier bovendien letterlijk op straat; volg de poëzieroute en laat u inspireren. Een dag goed afsluiten doet u op één van de vele terrasjes aan de grachten. <

op reis met / goodbookers bergen

Zon, Zee, en lekker warm!

MAGGS komt bij op Kaapverdië

8 / MAGGS

MAGGS TERUGBLIK / 99

op reis met / goodbookers bergen

Breed strand met veel terrasjes

Ieder jaar, altijd weer in november, komt het verwende verlangen bij ons op om in december ergens een week de zomer op te zoeken. En ieder jaar komen ook dezelfde overwegingen langs: liever niet te lang vliegen, zeker van mooi weer en leuk voor kinderen.

V

erleden jaar kozen we voor Curaçao. De zon scheen, de zee was warm en met een duikbril op zag het er prachtig uit!. Ook de reis van gemiddeld tien uur viel mee - onze toen tweejarige dochter Maxime deed het geweldig - maar ja, dat tijdsverschil. Zit je daar voor dag en dauw met een klaarwakker kind uren te wachten tot we kunnen ontbijten. Na een dag of vijf was ze aan het ritme gewend, maar precies… Moest ze kort daarop thuis weer wennen. De Canarische eilanden, het jaar daarvoor, bleken ook niet te zijn wat we ervan hadden verwacht: ’s middags was het net warm genoeg om aan het zwembad te liggen, maar het water heb ik niet aangeraakt.

Dus tijd voor een goed advies van reisbureau Goodbookers.

We legden ons wensenpakket bij Rob neer.

‘Kaapverdische eilanden,’ bedacht hij meteen. Zes uur vliegen, twee uur tijdsverschil, het hele jaar door 25 graden of meer, warme zee, leuke dorpjes, en gezellige terrasjes. Eén kleine maar: er is weinig te zien. Er wordt wel gezegd dat God, nadat hij klaar was met het creëren van de aarde en

Surfersparadijs

Elke dag verse vis

Carparina bij zonsondergang

100 / MAGGS TERUGBLIK

MAGGS / 9

zijn handen schoonveegde, er kleine stukjes aarde als parels belandden in de Atlantische Oceaan die de eilandengroep Kaapverdië vormden, maar aan de dieren en planten had hij niet gedacht. Namen wij hem niet kwalijk, want rondreizen met een kind van drie waren we toch niet van plan. Dus dat werd het: Santa Maria, een lief en levendig dorpje op het eiland Sal met zijn prachtige, brede zandstrand, ideaal voor kitesurfers en andere watersporters, en altijd een zacht briesje.

Het kon niet mis en het ging ook niet mis. Het werd een heerlijke vakantie met vooral veel verse vis die iedere dag bij de pier door de lokale bevolking werd binnengehaald en schoongemaakt, de barbecues op het strand, een dagje naar het zoutmeer en de krater met de bijnaam ‘Het blauwe oog’, en bij zonsondergang naar het kleine strandtentje waar iedereen komt voor een carparina uitkijkend op volleybalwedstrijden. Knus, gemoedelijk en uitermate ontspannen. Meer hoef je niet te verwachten van dit eiland, maar voor ons was dat genoeg.

‘Maar zou je nog een keer gaan?’ vroegen vrienden met

een kritische blik op de foto van de zandvlakte waar je na aankomst even doorheen moet.

Ja, dat denk ik wel. Maar dan wel naar een accommodatie met een kleurig speeltuintje en een kinderbad.

Want, Maxime bouwt met papa een zandkasteel, Maxime zwemt met mama in zee, Maxime zit met papa en mama op een terrasje... Vriendjes voor Maxime hebben we wel gemist! <

Tonijnsashimi en -salade vind je op elke kaart

Kleurrijk dorpje Santa Maria

DEZE REIS EN VELE ANDERE REIZEN BOEK JE BIJ GOODBOOKERS IN BERGEN Naast de reis genoemd in dit magazine kunt u bij ons terecht voor alle maatreizen en vakantiereizen over de gehele wereld. Wij zijn gespecialiseerd in dé ultieme vakantiebeleving. Openingstijden maandag t/m vrijdag van 09.30 tot 18.00 uur en zaterdag van 09.30 tot 17.00 uur. Buiten winkeluren kunt u bij ons op afspraak terecht.

10 / MAGGS

Plein 9, Bergen, 072 5812992, info@bergen.goodbookers.nl

MAGGS TERUGBLIK / 101

foto: bas oosterwal/kpou

Laat je hart verwarmen door aLentejo En haar sterrenhemel je de adem benemen!

Op niet alleen een van de mooiste, maar ook de donkerste plaatsen op onze planeet, weet je eigenlijk niet wanneer je moet gaan slapen: â&#x20AC;&#x2122;s nachts of overdag? De mensen van Good Bookers en Girassol weten precies waar je moet zijn in dit Portugese paradijs , en dat op nog geen drie uur vliegen. Een absolute must voor de ware levensgenieter!

26 / MAGGS 102 / MAGGS TERUGBLIK

b

estaat het nog? Een gebied zonder massatoerisme, maar met prachtige natuur, veel cultuur en een ontspannen levensstijl? Jazeker: de Alentejo in Portugal.

Gelegen boven de Algarve en onder Lissabon, biedt dit wonderschone gebied volop overblijfselen uit de Romeinse en Arabische tijd. En niet te vergeten: het is er tot diep in ons najaar heerlijk zomers. Voeg daarbij een voortreffelijke keuken en het genieten gebeurt niet enkel met een glas wijn, maar ook met overheerlijke kazen, allerlei bereidingen van het porco preto – het befaamde zwarte varken – en natuurlijk de Portugese kabeljauw. Nog afgezien van de lokale olijfolie en alle prachtige wijnen uit de streek.

EindELozE wijnGAARdEn Droom je even mee? In de stad Évora, de grootste stad van de streek, is het prachtig wandelen over de gezellige pleinen en door de smalle straatjes vol studenten, bars en restaurants. Hotels vinden we er in alle soorten en maten, maar het vijfsterrenhotel M’ar de Ar Aqueduto is een echte aanrader: midden in het centrum en pal naast het beroemde Romeinse aquaduct biedt het een mooie mix van historie en design.

Genieten van een Glas wijn, de befaamde Porco Preto en natuurlijk de PortuGese kabeljauw Verder landinwaarts rijden we door het magnifieke landschap met olijfbomen, eindeloze wijngaarden en de kenmerkende kurkeik – de helft van de wereldproductie aan kurk komt uit de Alentejo. Een pareltje is Monsaraz, een mooi oud stadje met een burcht en een fantastisch uitzicht over het vlakke landschap. In deze landelijke omgeving is het goed toeven in hotel Monte Saraz, een achttiende-eeuwse herenboerderij tussen de olijfboomgaarden. In deze streek worden ook rondleidingen gegeven op verschillende wijndomeinen; wat wil een mens nog meer? Alentejo is bezaaid met kastelen en sfeervolle oude dorpjes, maar we vinden er ook luxe resorts als Vila Galé Clube de Campo, met vrijstaande huurvilla’s, zwembad, tennisbaan, verschillende golfbanen in de buurt en natuurlijk de lekkerste wijnen. Hiervan kun je genieten onder de adembenemende

MAGGS / 27 MAGGS TERUGBLIK / 103

AlAntejo heeft Als een vAn de donkerste plAAtsen op onze plAneet een onvergetelijke sterrenhemel

sterrenhemel, want dit gebied is sinds 2011 gecertificeerd als Starlight Tourism Destination.

Terugkerend naar de kust, kom je eerst door Beja; Julius Caesar zou dit stadje met haar uit de 13e eeuw daterend kasteel met de toren, hebben ontdekt. Meer naar het zuiden ligt Mértola - alweer zo’n juweel - een bijzonder sfeervol wit stadje met meerdere bezienswaardigheden, zoals de Igreja Matriz, ooit een moskee en diverse mooie musea. En eenmaal aan de kust vinden we tenslotte het schiereiland Troia, met haar opgravingen en rustige lange stranden. Je vervelen in de Alentejo? Onmogelijk!

VerrukkelIjke reIs Voor wie wil weten hoe God de wereld ook alweer had geschapen, is Alentejo de uitgelezen bestemming. Het klimaat in voor- en najaar is er verrukkelijk en ook in de zomer is het er goed toeven. TAP Portugal vliegt dagelijks meerdere keren van Schiphol naar Lissabon, vanwaar het een kleine stap is naar de Alentejo.

De medewerkers van GoodBookers, gevestigd op Plein 9 te Bergen, zijn kind aan huis in deze streek en stellen graag een onvergetelijke reis samen. Dus waardoor zou je je laten tegenhouden? De regen? <

Deze reis en vele anDere reizen boek je bij GooDbookers in berGen Naast de reis genoemd in dit magazine kunt u bij ons terecht voor alle maatreizen en vakantiereizen over de gehele wereld. Wij zijn gespecialiseerd in dé ultieme vakantiebeleving. Openingstijden maandag t/m vrijdag van 09.30 tot 18.00 uur en zaterdag van 09.30 tot 17.00 uur. Buiten winkeluren kunt u bij ons op afspraak terecht.

28 104/ /MAGGS MAGGS TERUGBLIK

Plein 9, Bergen | 072 5812992 | info@bergen.goodbookers.nl

Recepten 2011 - 2020

MAGGS TERUGBLIK / 105

ETEN BIJ / FABEL’S

Fabel’s: een stukje thuis WAAR OOK KINDEREN GENIETEN

‘Even naar Fabels?’ Hoe vaak zeggen we dat niet als we geen zin hebben in koken en een hapje willen gaan eten met de kinderen? Of met een stel vrienden afspreken waarbij je automatisch belandt aan die grote gezellige tafel? Maar ook voor een intieme tête-à-tête is Fabels de plek waar alles altijd naar meer smaakt.

En de kok die daar verantwoordelijk voor is heet Patrick van der Wel. Hij is uiteraard ook de man die het recept voor MAGGS heeft bedacht. Persoonlijk houdt hij het meest van spaghetti met gamba’s, knoflook en zongedroogde tomaatjes, minstens net zo lekker, maar niet feestelijk genoeg vonden wij. Thuis vaart zijn gezin er wel bij, want ook daar tovert hij zijn fabelachtige gerechten op tafel. En sneller dan de wind, want waar het team van Fabel’s in no time een volle zaak weet te bedienen, daar is een klein clubje ook voor hem alleen natuurlijk een peulenschil!

Fabel’s eten & drinken, Oude Prinsweg 9, Bergen, 072 - 581 40 03, www.fabels-bergen.nl Alle dagen geopend van 9.30 uur tot 01.45 uur, keuken open van 10.30 uur tot 22.30 uur.

Je kunt alleen reserveren vanaf zes personen.

Tamme eendenborst op oosterse wijze BEREIDINGSWIJZE: 1. Snij de eendenborst in dunne plakjes, de paprika in reepjes en de bosui in ringetjes.

2. Hoi-Sin saus verdunnen met de witte wijn.

3. De wok met de olie erin heet laten worden, de eendenborst één minuut roerbakken.

4. De paprika en bosui toevoegen en nog één minuut roerbakken.

5. Olie en vet afgieten en hierna het gewokte afblussen met de oestersaus.

6. Uitsteekring op bord plaatsen en het vullen met de gewokte eendenborst, paprika en bosui.

7. De fijngesneden koriander erover strooien en serveren met de rijst.

106 / MAGGS TERUGBLIK

INGREDIËNTEN (VOOR 1 PERSOON): 1 tamme eendenborst 1 bosui 1/4 rode paprika 1 handje fijn gesneden verse koriander 1 eetlepel Hoi-Sin saus 1 eetlepel oestersaus 1 eetlepel witte wijn 1 eetlepel olijfolie 1 portie gekookte rijst voor één persoon Nodig; 1 wok 1 uitsteekring (+/- 10 cm)

RECEPT / FABELâ&#x20AC;&#x2122;S

MAGGS TERUGBLIK / 107

STERRENKIJKEN IN SCHOORL TOPTALENT NIEUWE CHEF VAN MERLET Als Cees Helder, Neerlands eerste driesterrenchef, je bestempelt tot hét kooktalent van 2015, dan weet je dat je op de goede weg bent.

Nu wist Jonathan Zandbergen, de nieuwe executive chef van Restaurant-hotel Merlet in Schoorl, dat waarschijnlijk al: vorig jaar won hij de prestigieuze Prix Culinaire Le Taittinger in Parijs. Met de komst van chef Zandbergen versterkt restaurant Merlet zijn reputatie van culinaire topper in de kop van NoordHolland. Wie nu een tafel reserveert in het stijlvol ingerichte restaurant, bij de sfeervolle open haard of juist met uitzicht op het prachtige Schoorlse duingebied, staat een smakelijke verrassing te wachten.

Chef Zandbergen kookt in de traditie van de klassieke Franse keuken, waarbij hij lokale producten geraffineerd combineert met internationale smaken. Maître-sommelier Stefan Wierda zorgt daarbij voor een perfect passende wijn, zorgvuldig gekozen uit de selectie van meer dan 300 verschillende wijnen.

Jonathan Zandbergen

Wie thuis een voorproefje wil van al het lekkers dat Merlet kan bieden, die kan zich storten op de Bretoense kreeft in het onderstaande recept. Genieten!

RESTAURANT & HOTEL MERLET Duinweg 15, Schoorl 072 - 5093644 | www.merlet.nl FOTOGRAFIE: MAARTEN BRONS

INGREDIËNTEN VOOR 4 PERSONEN: - 4 Bretoense kreeften van 500 g 50 ml knoflookolie (neutrale olie met een half teentje knoflook) - 1⁄2 citroen (sap) - 50 g Ibéricoham - 100 g boter - 100 ml kippenfond - 1 savooiekool (uitgestoken met een ronde steker) - 1 koolrabi - 1 meiraap - 1 paksoy - 50 g lamsoren - 1 broccoli (de stam in dunne plakjes) - 50 g korenaarasperges - 200 ml kreeftenbouillon - 250 ml slagroom - 100 ml volle melk - 1⁄2 lepel Piment d’Espelette - 1/2 muskaatnoot

24 // MAGGS 108 MAGGS TERUGBLIK

BEREIDINGSWIJZE: Zorg ervoor dat de kreeft niet meer leeft. Kook de kreeft twee minuten in ruim water wat hoog op smaak gebracht is met zout, azijn en gemalen witte peper. Zo blijft de kreeft nog glazig van binnen. Maak de kreeft schoon en zet hem apart. Bak vlak voor het serveren de kreeftenstukken kort en kruid ze met zout, knoflookolie en citroensap.

Groenten Blancheer de savooiekool, meiraap en koolrabi afzonderlijk in kokend water beetgaar. Laat afkoelen in koud water.

Smelt de ham in boter, voeg de harde groenten toe en kruid met peper uit de molen en zout. Laat een minuut aanzweten in de boter en voeg de kippenfond toe. Voeg de bladgroenten toe en reduceer tot het vocht om de groenten blijft plakken.

Meiraapcrème 500 g meiraap schoongemaakt, 100 g boter, 100 ml volle melk, 100 ml slagroom, 1⁄2 muskaatnoot meekoken en

verwijderen. Zweet de in gelijke stukjes gesneden meiraap twee minuten aan in de boter zonder te kleuren en kruid met zout. Voeg de nootmuskaat, de melk en de room toe en laat nu op zacht vuur inkoken tot al het vocht verdampt is. Blijf ondertussen de meiraap doorroeren zodat alles goed gaar wordt. Pureer de meiraapjes in de blender en breng op smaak met zout en peper uit de molen.

Saus 200 ml kreeftenbouillon, 150 ml slagroom, 1⁄2 lepel Piment d’Espelette. Kook de kreeftenbouillon, de room en de peper in tot de helft. Breng op smaak met zout en citroensap.

Garnering Lepel de crème in de borden en leg er stukken kreeft op, vervolgens de groenten en dan weer kreeft. Garneer het gerecht met kruiden en bloemen.

Schuim de saus op met een staafmixer en lepel het schuim op het gerecht.

Serveer de rest van de saus ernaast.

Bretoense kreeft

MAAK THUIS!

met koolsoorten van de moestuin en bisque geparfumeerd met Piment dâ&#x20AC;&#x2122;Espelette

MAGGS // 109 25 MAGGS TERUGBLIK

Wilde eend

FotogRaFiE: ERnEst sEllEgER

met gekarameliseerde peer, loempia en frambozensaus BereIdIngswIjze:

MAZ in Bergen aan Zee

EEn fEEstmaaltijd voor iEdErEEn! Restaurant Meyer aan Zee maakt een mooi kerstgebaar door ons met hun eer te laten strijken. Want wie met onderstaand recept aan de slag gaat, is verzekerd van applaus. Maar durf je het niet aan, hou je niet van eend, heb je diabetes of een glutenallergie, laat Meyer dan voor je koken en geniet behalve van hun kookkunst ook van het gemak en de gezelligheid.

Want dat het sfeervol en gezellig is, staat vast. De tijd dat Bergen aan Zee in de winter een uitgestorven oord was waar weinig te beleven viel, is immers al lange tijd voorbij. De familie Meyer heeft het allemaal zien gebeuren. Het enige wat onveranderd is gebleven, is hun gastvrijheid. Of het nu gaat om een vriendenclub, familiefeestje of een zakelijke bijeenkomst,

iedereen voelt zich er thuis. Ook de hond, want viervoeters behoren net zo goed tot het gezelschap, vindt men daar.

Dus wil je de hele rompslomp zelf, ga je gang. Maar wil je die niet, dan weet je waar je moet zijn. Want: ‘Wie een restaurant zoekt, kent Meyer niet. En wie Meyer kent, zoekt niet’. Dat is hun slogan en zo is het maar net!

1. Konfijt de pootjes op 80 graden in een pan tot ze gaar zijn (+/- 2 uur) 2. Haal ze uit het vet, koel ze terug en pluk ze, vermeng ze met de doperwtjes met wat peper en zout 3. Verdeel de vulling over de loempia velletjes en vouw ze op, plak de randen met het eiwit en zet ze afgedekt koud 4. Zet de friteuse op 175 graden 5. Laat 50 gr van de boter in een wokpan smelten en smoor hierin de parten peer met het citroensap 3/4 gaar, zet het vuur hoog, voeg wat suiker toe en laat de peren mooi goudbruin worden terwijl het vocht bindt. Hou dit warm.

6. Peper en zout de eendenfilets en bak ze 2 à 3 min per kant in niet te hete boter mooi lichtbruin. Haal ze uit de pan halen en laat ze in aluminium folie even rusten.

7. Giet het braadvocht af en doe de port en de frambozenazijn in de pan, kook dit tot de helft in en voeg de kippenbouillon toe. Kook dit geheel weer iets in, voeg een beetje honing toe en bind het eventueel wat af. Van het vuur halen en er 50 gr koude boter doorheen kloppen.

8. Frituur de loempia’s in 4 minuten en snij de eendenfilet in mooie plakjes 9. Leg de warme peerparten op het bord met hierop de gesneden eend, leg hier de loempia tegenaan leggen en verdeel de saus over de borden En smullen maar!

NB. Op het braden van de eend en het maken van de saus na, kan alles een dag tevoren worden bereid.

IngredIënten (voor 4 personen):

chefkok Maarten Kolkman

HotEl MEyER / REstauRant MaZ | Jacob KalFFWEg 4 bERgEn aan ZEE | 072 - 5812488 | WWW.HotElMEyER.nl

36/ /MAGGS MAGGSTERUGBLIK 110

4 st wilde eendenfilet (zonder vel) en 4 pootjes 4 st loempiavel 24x24 cm 250 gr ganzenvet om te konfijten 50 gr diepvries doperwtjes 2 handperen in partjes zonder schil en klokhuis sap van een halve citroen honing, suiker, peper en zout 0.5 dl frambozenazijn 0.5 dl rode port 0.5 dl kippenbouillon (evt. van een blokje) 100 gr boter 1 eiwit maïzena of aardappelzetmeel

feestdagen Special inspiratie

MAGGS//111 37 MAGGS TERUGBLIK

RECEPT / BERGEN BINNEN

Gekonfijte wilde heilbot MET RISOTTO VAN SCHAAL-, EN SCHELPDIEREN EN BASILICUMSCHUIM

INGREDIËNTEN (VOOR 4 PERSONEN): 700 gr. wilde heilbot (mooi dik stuk vragen) Ganzenvet, of olijfolie Thijm en rozemarijn 120 gr. risottorijst 3 teentjes knoflook 1 gesnipperde sjalot ½ liter gevogeltebouillon 100 gr. Hollandse garnalen 100 gr. gekookte mosselen (grof gesneden) 1 bosje basilicum, citroensap, 1 dl. room, 1dl. licht geslagen room, zout

BEREIDINGSWIJZE: 1 Verdeel de heilbot in gelijke stukken en bewaar deze koel.

2 De gesnipperde sjalot aanzetten in een scheutje olijfolie en hierop de rijst doen. Even verhitten, afblussen met witte wijn en de helft van de bouillon toevoegen. Aan de kook brengen en zachtjes bijna gaar koken (steeds controleren op gaarheid, goed blijven roeren met een lepel en steeds vocht toevoegen). Van het vuur halen en af en toe blijven omscheppen.

3 Vlak voor het serveren de garnalen en de mosselen erdoor spatelen en op smaak brengen met peper en eventueel parmezaanse kaas (de risotto hoort smeuïg geserveerd te worden).

4 De basilicum plukken en de steeltjes opzetten met een klein beetje vocht. De blaadjes in kokend water garen en met de staafmixer pureren. De steeltjes uit het ingekookte vocht halen.

5 Dit vocht inkoken met de niet geslagen room tot er een binding ontstaat, terug koelen en de geslagen room erdoor spatelen. Op smaak brengen met peper en zout.

6 Het ganzenvet met de kruiden en de knoflook in een diepe ovenschaal doen. Oven op 80 graden verwarmen. Als het vet warm is de heilbot erin doen (vis moet helemaal onder het vet of de olie liggen) en 15-20 minuten laten garen. Let op: de vis moet nog wel glazig zijn.

7 Borden in de oven voorverwarmen. De risotto met behulp van een ring op de borden dresseren, vis erop en afmaken met het basilicumschuim en een takje basilicum.

PROEF DE NATUUR BIJ BERGEN BINNEN Liggend aan de rand van het bos, is de bossfeer in Restaurant Bergen Binnen haast vanzelfsprekend. Deze sfeer hebben ze mee naar binnen genomen; natuurlijk, warm en eigentijds.

Dat is ook precies wat Sander Houtenbos en Natasja Klaver voor ogen hadden toen ze vier jaar geleden op deze prachtige locatie begonnen. Het restaurant is laagdrempelig, je kunt er overdag komen voor een kop koffie met huisgemaakte appeltaart of de lunch. ’s Avonds wordt

er door de attente bediening een keur aan diverse gerechten geserveerd. Het menu wisselt regelmatig. Bergen Binnen werkt zoveel mogelijk met duurzame vis en biologische vleesproducten. Er is veel aanbod van vis en wekelijks op woensdag is het zeetongavond.

Breelaan 130, Bergen NH, 072 581 5362, www.bergenbinnen.nl

112 / MAGGS TERUGBLIK

Tarte tatin

RECEPT / BANKETBAKKERIJ ROOS

INGREDIËNTEN:

DEEG

4 appels (liefst

120 gram basterdsuiker 140 gram boter

goudreinetten) 150 gram suiker 80 gram boter

200 gram patentbloem 20 gram ei

250 gram deeg

80 gram citroenrasp 20 gram zout

BEREIDING 1 Zet 8 aluminium schaaltjes à 12 cm op een bakplaat. 2 Smelt de boter in een pan en verdeel dit over de aluminium schaaltjes. 3 Doe de suiker in een pan en verhit deze al roerend tot die licht begint te kleuren en verdeel dit direct over de aluminium schaaltjes. 4 Schil de appels, snijd ze door de helft en snijd hier dunne schijfjes van. 5 In elk schaaltje een halve appel dakpansgewijs verdelen.

6 Rol het deeg dun uit en steek hier ronde plakken van die iets groter zijn dan het schaaltje.

7 Leg deze deegplakken op de appel en druk de randen even stevig aan zodat die de appel goed afsluiten.

8 Zet de tarte tatins in een voorverwarmde oven van 210 graden en bak deze in ongeveer 15 minuten gaar (kan per oven verschillen).

9 Laat de tarte tatins als ze uit de oven komen 2 minuten staan alvorens ze omgekeerd op een bord te leggen. 10 Leg nu een bolletje roomijs op het taartje. Eet smakelijk!

RECHT UIT HET HART VAN ROOS In Elco Oudshoorn klopt het hart van Patisserie Chocolaterie Roos. Al 115 jaar hoge kwaliteit met het tintje van toen en de technieken van nu. Roos is een begrip!

Eigenaar Elco Oudshoorn: ‘Ja, ik heb altijd geweten dat ik banketbakker wilde worden. Nog steeds vind ik het bijzonder om van een paar grondstoffen mooie producten te maken. Als ik het banket uit de oven zie komen… Prachtig om te zien, heerlijk om te ruiken en nog lekkerder om te proeven! Belangrijk is dat we hoge kwaliteit leveren en dat er altijd een divers aanbod is. Daarom wordt er alleen gebruik gemaakt van de beste ingrediënten. Bovendien leveren we maatwerk en ook dat maakt ons vak nu zo mooi: De specifieke wensen van de klant zo goed mogelijk vertalen naar een fraai product.’

Roos, Dorpsstraat 1, Bergen, 072 5812473, www.banketbakkerij-roos.nl MAGGS TERUGBLIK / 113

de Be Wise smoothie Bij Merel stap je binnen in de gezelligste eigentijdse huiskamer van Bergen, waar je gezond luncht, een (vegan) taartje eet, kunt genieten van heerlijke barista-made koffie, we vers een smoothie, smoothiebowl of sapje voor je klaar maken van alleen groente en fruit, je belegde broodjes en ander lekkers kunt eten of meenemen, en je ook nog bijzondere en duurzame cadeautjes vindt!

Dat lekker en gezond gelukkig samen kan, weten we Bij Merel! Wij bereiden je sapje of smoothie boordevol verse groente en fruit, terwijl je even wacht. Een smoothie vol met groente, vitaminen en antioxidanten kan een vervangende maaltijd zijn! Deze smoothie staat Bij Merel op de kaart. Maak het zo zelf!

Bij Merel, plein 75, Bergen, www.bijmerel.com, 072 743 60 05. Bij Merel is 7 dagen per week geopend.

Aan de slag!

Gebruik een blender en vul deze met: • 1 kiwi (dat mag in schil want dat levert de meeste vitaminen op, en als je ‘m even wast zijn de haartjes eraf) • 1 of 2 grote handen rauwe bladspinazie • ¼ bosje verse peterselie • Een beetje verse citroensap • 200 ml water toevoegen. Appelsap mag ook, maar water is net zo lekker en minder (fruit-) suiker.

• Wil je het een beetje dikker maken en als maaltijdvervanger drinken, voeg dan nog een halve avocado of banaan toe en eventueel wat zaden of cashewnoten.

Deze smoothie is lactose- en glutenvrij* en vrij van toegevoegde suikers (*tenzij je zaden en noten toevoegt) We zien je graag Bij Merel!

114 / MAGGS TERUGBLIK

MAGGS / 71

deen’s Biologische roerbakschotel

et zalm n courge ereepjes

Wie winkelt bij DEEN zal het zijn opgevallen dat het grote assortiment aan biologische producten zich alleen nog maar verder uitbreidt.

Zowel wat betreft de versproducten zoals groente, fruit, vlees en vleeswaren, vis en een zeer ruim aanbod aan zuivelproducten, als ook veel houdbare producten waaronder wijn, rijstwafels, olijfolie en thee.

Er zijn inmiddels al meer dan 1.000 biologische producten te verkrijgen. Je herkent ze aan het speciale Bio logo. deen supermarkten, plein 4, Bergen, www.deen.nl

Aan de slag!

Bereidingswijze: 15 minuten Aantal: 4 personen Ingrediënten • 2 DEEN biologische courgettes • 400 gram biologische zalmfilet van Bio + (uit de diepvries) • 2 el. DEEN biologisch olijfolie • 1 DEEN biologische ui • 400 gram DEEN biologisch witte basmati rijst • 3 el. oregano van Bio + • 3 el. basilicum van Bio + • 2 el. biologische knoflookpoeder van Verstegen Bereiding 1. Snijd de courgettes in vieren en snijd deze stukken in dikke plakken, snijd de plakken vervolgens in repen.

2. Breng ondertussen een pan met water aan de kook en laat de rijst in 10 minuten zachtjes gaar koken.

3. Verwarm de olijfolie en bak de uien in circa 5 minuten lichtbruin en zacht.

4. Voeg de courgetterepen toe en roerbak op hoog vuur lichtbruin.

5. Verwijder de huid van de zalmfilet en voeg deze samen met de kruiden (en eventueel een snufje peper) toe aan de uien en courgettes en bak dit enkele minuten zonder dat de vis uit elkaar valt.

6. Serveer de rijst in een aparte schaal en verdeel de ‘zalm-groente roerbak’ over 4 borden.

Smullen maar!

72 / MAGGS

MAGGS TERUGBLIK / 115

116 / MAGGS TERUGBLIK

Interviews over zorg, cultuur, wetenschap, psyche, recht en business 2011 - 2020

MAGGS TERUGBLIK / 117

GEORGE MÖLLER, TOPMAN IN DE FINANCIËLE WERELD, TELT DE ZEGENINGEN VAN DIT MOMENT Verstopt in het groen op een van de mooiste plekjes van Bergen woont George Möller, voormalig CEO Robeco, voormalig baas Optiebeurs en later Amsterdamse beurs, nu voorzitter van de Raad van Toezicht van de AFM, verantwoordelijk voor het gedragstoezicht op de financiële markten. En dat waren er afgelopen jaar veel; maar liefst een slordige 14.000 regels zijn er bijgekomen! Vraag: helpen die regels een niet-integere bankier integer worden?

‘W ‘J

INTERVIEW: AUGUSTA VERBURG, FOTOGRAFIE: ERNEST SELLEGER

ELCOME TO THE REAL WORLD!’

e hebt regels absoluut nodig om structuur aan te brengen in het handelen van mensen op de financiële markten; om gedrag binnen de perken te houden, en als leidraad. Maar een te veel aan regels die alleen maar mechanisch worden nageleefd, verblindt en maakt dat mensen los komen te staan van de waarden en normen. Een teveel werkt daarom disfunctioneel.’

Kun je stellen dat we de weg zijn kwijtgeraakt?

In Möllers antwoord zit geen sprankje twijfel. ‘Nee, we zijn de weg niet kwijt geraakt. De markt corrigeert zichzelf; dat is een economische natuurwet. Spanje en Italië hebben jarenlang op de pof geleefd. In die droom kun je lang leven, maar op een gegeven moment is het gebeurd. En als je dan eenmaal valt, is er geen weg terug meer. Dat geldt ook voor bedrijven: als verantwoordelijke mag je het nooit zover laten komen dat de emmer zo vol raakt, dat die ene druppel hem laat overlopen. En heb je het structureel al laten ontsporen, dan is de weg terug heel lang. Daar moet je geduld voor hebben en kunnen afzien. Mopperen helpt niet, want de markt kent geen sentiment, die is genadeloos.

Consequent meer geld uitgeven dan er binnen komt gaat ooit eens fout. Voor een eekhoorn geldt hetzelfde: als hij de winterslaap ingaat zonder voldoende nootjes te hebben verzameld, overleeft hij de winter niet. Bedrijven mogen uit elkaar vallen, maar als je dat accepteert, ontstaat er weer ruimte voor iets nieuws.’

118 / MAGGS TERUGBLIK

Maar hoe hachelijk is de situatie nu?

‘Ondanks de misère is er geen moment in de menselijke geschiedenis geweest dat we zo rijk waren. Kijk nou wat hier op tafel ligt: een laptop, twee mobiele telefoons, en vanavond staat hier weer een wijntje. Net heb ik geskypet met mijn dochter in Australië… het kan allemaal. Dus count your blessings! Maar een mens is een biologisch wezen en wil meer ook al heeft hij het niet echt nodig; een roofdier dat net als de vos een kip doodbijt en hem dan laat liggen.

We willen meer vanuit een hang naar veiligheid en zekerheid. En het is de onzekerheid die voor veel mensen het verlangen in stand houdt naar aanzien en macht.

De essentie is dus overleven. Vanuit onze dierlijke eigenschappen zijn we irrationeel. En de financiële markt is zelfs uitermate irrationeel. Zodra de huizenmarkt daalt of de beurs keldert, maken we ons gedrag ondergeschikt aan dat van de kudde, halen we massaal ons geld weg en zetten we ons huis te koop. Dat kuddegedrag, het feit dat iedereen in de wereld hetzelfde doet, maakt de mens tot de veroorzaker van het systeemrisico, en dus van de crisis. De bedrijven zijn zo groot geworden dat zij zelf systeemrisico’s vormen; niet alleen banken. Als morgen Google wegvalt of Apple verdwijnt, zitten we massaal met een probleem. We zijn er zo afhankelijk van geworden en er is geen vervangende aanbieder.’

‘Menselijk gedrag is dus de bron van systeemrisico’s. En dat menselijk gedrag moeten we veranderen; dat heet cul-

INTERVIEW / GEORGE MÖLLER

tuur. Ook dit is contextbepaald: net als het op de pof leven norm is in de Italiaanse cultuur. Of de rijke Grieken die er jarenlang mee wegkwamen om geld weg te sluizen; op hen moeten de Grieken boos op worden, niet op Duitsland. Het vraagt om een cultuurverandering. Het rookgedrag is daar een mooi voorbeeld van: nog maar kort geleden was het oké als je ergens binnen een sigaret opstak, nu is het onfatsoenlijk. De mensen gingen er vroeger net zo goed dood aan als nu, maar de cultuur veranderde pas toen de familie van de slachtoffers aan de bel trok en de medische wetenschap met bewijzen kwam dat roken echt kankerverwekkend was. Dat geldt ook voor het bankwezen: de publieke verontwaardiging en de rol van de toezichthouder zorgen voor de omslag. Dat nu voor het eerst in de geschiedenis de bonussen van de bankier in Europa worden beperkt, was voorheen ondenkbaar, onmogelijk! Dat had alles te maken met macht; macht van het individu. Net als in de voetbalen in de filmwereld. Barcelona heeft een miljard schuld bij de Spaanse staat. De oplossing is heel eenvoudig: betaal de voetballers de helft en je bent eruit. Maar dan gaan ze naar een andere club en dan ben je ze kwijt. Dat durft een clubbestuur niet. Hij mist dan recette. Zo ook met de filmacteur: als hij het verschil kan maken tussen dertig of tachtig miljoen, dan kan hij de filmproducent onder druk zetten.

Het is de globalisering die deze macht aan het individu heeft gegeven. Daarom zie je de rijke voetballer en de arme club, de rijke acteur en de arme producent, de rijke bankier en de arme bank. Vraag is natuurlijk of dat redelijk is, of dat geld alleen die acteur toekomt terwijl de producent en bioscopen net zo goed onmisbaar zijn om die film te vertonen. Maar het gebeurt en dat zul je collectief moeten bestrijden op het moment dat je minder te verliezen hebt.

Dus niet vlak voor de WK als het gaat om voetbal, maar op een moment dat je als club minder chantabel bent. Daarom worden bankiers nu aangepakt.’

Maar die bankier komt er wel mee weg. Hij wordt hooguit ontslagen. Kijk nu weer – we lezen begin juli – naar Barclays. Opnieuw fraude.

‘Ja, het is schandalig, het mag niet, maar om het goed te kunnen beoordelen, moet je niet alleen kijken naar de uitkomst van een handeling, maar ook naar de intentie daarvan. DSB heeft mensen arm gemaakt, belazerde ze willens en wetens. Met voorbedachten rade. Het manipuleren van Libor - ik verdedig het niet - is in eerste instantie geschied om paniek te voorkomen. Met bedoelingen die ik kan begrijpen.

Wat overigens opvallend is – je komt dat veel tegen in de geschiedenis - is dat de grootste oplichters ook de grootste geldschieters zijn. Dat komt voort uit dezelfde behoefte aan macht: Dirk Scheringa is de held van Alkmaar vanwege het AZ-stadion. Hetzelfde heeft gegolden voor een aantal on-

‘DE MARKT CORRIGEERT ZICHZELF; DAT IS EEN ECO-NOMISCHE NATUURWET.’

George

dernemers in de US dat verantwoordelijk was voor de kredietcrisis. Een voorbeeld is Roland Arnall die als beloning Ambassadeur in Nederland is geworden.’

Het blijft positiemacht die dit soort zaken mogelijk maakt. Wat doe je daarmee? Welke macht kun je daar als individu tegenover stellen?

‘Positiemacht is een gegeven. Zodra de een van die plek verdwijnt, vult de ander de positie in en gebruikt die weer voor het uitoefenen van macht. Het is een deel van het patroon dat speelt binnen het systeem. En natuurlijk frustreert dat, maar je ergeren helpt niet. Je kunt maar beter accepteren dat het spel zo in elkaar zit en carrière maken zodat je invloed krijgt en er mogelijk iets aan kunt veranderen. Of weggaan, dat kan ook. Bij de DSB waren er mensen die niet wilden meedoen aan het spel van klanten duperen. Zolang je de enige bent die met de voeten stemt, doet dat weinig, maar gaan er meer, dan kan de rot inzetten. Dat heb je bij DSB gezien, maar ook bij elk ander bedrijf waar het geweten van de werknemer in de knel geraakt. Zie je echter dat wat er gebeurt levensbedreigend is voor de organisatie, dan zul je een andere toon moeten aanslaan en kracht collectiveren. Dat helpt.’

Dat vraagt om bewustzijn en moed. Dus overstijgend aan kuddegedrag.

‘Ja, wat op dit moment binnen de context nog acceptabel is, kan morgen fraude heten. Neem de airmiles: in het bedrijfsleven moet je voor bepaalde functies veel vliegen.

Dat levert zoveel airmiles op dat je daar op een gegeven moment met het hele gezin van naar Mexico kunt. Maar eigenlijk zijn die airmiles niet van jou. En ook al wordt het heel normaal gevonden dat je ze privé gebruikt, je zult voor jezelf moeten beslissen of je daaraan meedoet of niet. Dat bedoel ik ook met behaviour finance: kijk niet alleen naar efficiëntie in de markt, maar ook naar gedrag. Daar word je uiteindelijk op aangesproken. Want de perceptie van vandaag is de norm van morgen.’ <

Binnenkort verschijnt het boek ‘Waardenloos’ (in de UK ‘Banking on Ethics’) van George Möller waarin hij de ethische kanten van het bankiersvak ontleedt. Zie www.waardenloos.nl.

MAGGS TERUGBLIK / 119

CHIRURG-ONCOLOOG NP AYCKE SMOOK OVER (BORST)KANKER ‘Be a good doctor and treat a patient as a human being with a problem you have to solve mutually’.

Zo opent de in Bergen aan Zee wonende oncoloog, Aycke Smook, zijn pagina op Linkedin. Aan hem onder andere de vraag of hij enig idee heeft waar die explosie van borstkanker – met name in Nederland! - aan te wijten is.

‘BLIJF KAPITEIN OP JE EIGEN SCHIP!’

W

ant waar in Japan borstkanker nauwelijks voorkomt, daar scoort Nederland op dit vlak momenteel hoog. Uiteraard is men op zoek gegaan naar het geheim dat daarachter schuil gaat.

Aycke: ‘Het werd gezocht in stress, in voeding of in de grootte van de borsten omdat in het vetweefsel een hormoonachtige stof, gelijkend op oestrogeen zit, maar al die ideeën werden steeds weer achterhaald. Zo bleek dat in Denemarken en Duitsland gemiddeld grotere maten bh’s worden verkocht, terwijl daar relatief minder borstkanker voorkomt dan hier. Ook voeding viel weg als oorzaak, omdat men zag dat bij Japanse vrouwen die naar Hawaï verhuisden, maar de Japanse eetgewoonten aanhielden, de incidentie toch ook steeg. En bij Japanners die naar New York emigreerden en de Amerikaanse levensstijl aannamen, was dat nog hoger. Er zijn over de hele wereld regionale verschillen in de incidentie van kankers; dit wordt momenteel door de WHO in Lyon bestudeerd. Waar in Nederland opvallend veel borstkanker voorkomt, daar hebben mensen in Japan beduidend meer maagkanker. En zo sterven in een bepaalde streek in China bijna alle mannen aan slokdarmkanker en de vrouwen niet. De verklaring daarvan is dat de mannen hun maaltijd zo heet mogelijk eten terwijl de vrouwen alleen dat eten wat overblijft. In Frankrijk kennen we weer een streek met een heel klein aantal inwoners waar eveneens veel slokdarmkanker voorkomt: daar werd het aanvankelijk toegeschreven aan roken en het drinken van wijn, maar omdat ze dat overal doen, keek men of het te maken heeft met een bepaalde familieafwijking in het DNA. Net als in Egmond aan Zee waar jaren geleden opeens veel leukemie leek voor te komen. Dat kon echter ook niet omdat die ziekte een paar jaar later weer verdwenen was. En zo schreef men in Heiloo, waar achter

120 / MAGGS TERUGBLIK

elkaar bij drie kinderen een hersentumor werd vastgesteld, de oorzaak aan Hoogovens toe, totdat bleek dat één van de kinderen er nog geen jaar woonde. Dus nee, het enige wat je met betrekking tot borstkanker kunt stellen, is dat het hoofdrisico bestaat uit het feit dat je vrouw bent en borsten hebt. Bij mannen komt het ook wel voor, maar heel weinig.’

Het wrange is dat twee schoondochters van Aycke ook borstkanker hebben. In zijn advies aan hen klinkt daarom helder door waar hij ten diepste in gelooft. ‘Leef gewoon door, haal niet te veel fratsen uit en blijf kapitein op eigen schip. Niet iedereen gaat dood aan kanker! Het blijkt dat mensen die dat oppikken en die, na goed te zijn geïnformeerd zelf hun keuzes maken, daarna prettiger leven. Het gaat niet alleen om de tumor, het is de wisselwerking tussen de tumor en de ‘gastvrouw’. We hebben allemaal kankercellen in ons lichaam en net als bij TBC of cholera kun je meer risico lopen naarmate je constitutie slechter is, je evenwicht meer is verstoord. Hoe en waarom? Natuurlijk kunnen factoren buiten je om ook een rol spelen. Je kunt goed in je vel zitten, maar jaren nadat je met asbest hebt gewerkt, toch kanker krijgen. Roken houdt direct verband met longkanker, en een combinatie van veel snoepen, drinken en roken geeft misschien een verhoogde kans op alvleesklierkanker. Afvalproducten van nicotine worden vaak in verband gebracht met een hogere incidentie van baarmoederhalskanker, en de werkers in een fabriek waar de stof aniline werd geproduceerd, kregen statistisch na dertig jaar meer blaaskanker dan leeftijdgenoten in andere beroepen.’

Een aantal jaren geleden werd een onderzoek gepubliceerd waarbij men naar de gemeenschappelijke deler had gekeken van mensen die op een wonderbaarlijke manier in het

INTERVIEW / AYCKE SMOOK

laatste stadium van kanker waren genezen. Overstappen op gezonde voeding bleek hoog te scoren, net zoals positief denken en een liefdevolle omgeving het goed deden. Uiteindelijk bleek, volgens dit onderzoek, authenticiteit voor het wonder te zorgen, de weigering ooit nog concessies te doen aan jezelf als je toch nog maar zo kort te leven had. Hoeveel waarde hecht Aycke hieraan?

‘Ik heb dat boek hier staan. Zelf heb ik nooit zo’n ‘wonderbaarlijke’ genezing meegemaakt. In dat boek wordt wat wonderlijk omgesprongen met de diagnose kanker, die niet altijd objectief was vastgesteld, dus ik weet het niet. Nogmaals: niet alle mensen met de diagnose kanker sterven aan de ziekte! Maar zoals gezegd: mensen die zelf het initiatief nemen, zelf de leiding houden, doen het veelal wel beter. Dus als je je prettig voelt bij arts A, maak hem dan tot je coördinator en als B je meer ligt, kies dan voor hem.

‘HET HOOFDRISICO VAN BORSTKANKER IS DAT JE VROUW BENT EN BORSTEN HEBT.’ Want daar ontbreekt het vandaag de dag in ziekenhuizen nogal eens aan: de hoofdbehandelaar. Die zouden ze in ere moeten herstellen om te voorkomen dat artsen tegenstrijdige adviezen geven of langs elkaar heen werken omdat ze onderling onvoldoende contact hebben. Daardoor ontstaan Kafka-achtige situaties. Van jou als patiënt vraagt het de nodige souplesse om daarmee om te gaan. Investeer in jezelf, want het gaat uiteindelijk om jou! Als je dat kunt, heb je het voor een deel zelf in de hand en gaat het met de kwaliteit van je leven beter!’

Voor iemand met (borst)kanker betekent dit dat je vooral zelf bepaalt hoever je wilt gaan met een behandeling. Dat begint al met de keuze of je al dan niet meedoet aan het bevolkingsonderzoek. Onlangs was weer in het nieuws dat dit meer verlies dan winst met zich meebrengt.

‘Toen dat bevolkingsonderzoek van start ging, heb ik, met een collega, direct al bij Paul Witteman gezegd dat het niet zinvol was gezien de bevindingen in de USA. Uit het onderzoek van een zorgverzekeraar daar bleek dat na tien jaar bij vrouwen met borstkanker, wel of niet gescreend, de overleving dezelfde was. De niet-gescreende vrouwen bleken daarbij vijf jaar minder lang ziek te zijn geweest.

Daarom zijn vrouwen die het pas later ontdekken beter af: zij hebben tenminste vijf jaar langer kunnen leven zonder de doem van het hebben van kanker. Bovendien kunnen beginnende, zogeheten ‘in situ’, tumoren ook weer spontaan verdwijnen of althans niet tot een kanker uitgroeien.

Veel vrouwen zijn waarschijnlijk onnodig hun borst kwijtgeraakt tegenover misschien één vrouw op de 10.000 die er echt mee gered is.’

Maar ook de vraag in hoeverre je eindeloos moet doorgaan met behandelen (chemo en/of bestraling) is iets wat je heel bewust zelf moet beslissen.

‘Het is kwaliteit tegenover kwantiteit. Als een behandeling, met alle bijwerkingen, alleen maar levensverlengend is, kun je je afvragen of dat zinvol is. Van de vrouw van tweeëndertig jaar die haar dood nog wat wilde uitstellen totdat haar kleintjes haar tweelingzus als moeder hadden geadopteerd, kan ik het begrijpen. Dat is zinvol voor dat individu.

Als je tot het uiterste wilt gaan alleen omdat de angst voor het sterven het probleem is, dan moet je misschien eens bij je eindigheid stilstaan. Door mijn werk als chirurg-oncoloog werd ik al vanaf de jaren zeventig geconfronteerd met de vraag om euthanasie. Ik ben daarom ook een tijdlang bestuurslid geweest van de NVVE, heb in het bestuur van de World Federation of Right to Die Societies gezeten en ben nu nog voorzitter van de Europese Federatie (RtDE).

We gaan ooit allemaal dood en ik heb in mijn werk vaak gezien wat een rust het geeft om te weten dat je niet in de steek wordt gelaten als je echt niet meer verder kunt. De grote winst hiervan is dat je je weer op het leven kunt richten en je je niet meer bezig hoeft te houden met de angst voor het levenseinde, waardoor je het ziek zijn en alle erbij horende verschijnselen beter aankunt.’

Het gerucht gaat dat er allang een middel is tegen kanker, maar dat de farmaceutische industrie er belang bij heeft om dit tegen te houden.

‘Naar mijn idee gaat het hier veelal om behandelingen met nog niet bewezen resultaten en daarom worden deze middelen door de landelijke en/of Europese onderzoeksinstanties niet toegelaten. De zorgverzekeraars staan ook niet te trappelen om deze veelal dure medicijnen te vergoeden. En je weet ook dat men zegt dat daar geen geld meer voor is. Ik wil daar wel bij aanmerken dat je van één manager minder iemand een jaar lang kunt behandelen. Dat zouden ze eens moeten aanpakken. Zoals in het Slotervaartziekenhuis dat is overgenomen door een vrouw die leiding geeft, maar geen manager in engere zin is. Ze draait nu samen met een kleine groep deskundigen het ziekenhuis en ze maken ‘winst’. Deze ‘winst’ wordt weer gebruikt om de kwaliteit en de zorg te verbeteren in dat ziekenhuis! De remmende ‘beslislaag’ daar is verdwenen.’

Baas over eigen lijf, dat is uiteindelijk de belangrijkste boodschap.

‘Ja, we zijn met z’n allen in een trechter terecht gekomen waarin we van alles moeten. Maar we moeten helemaal niets, we moeten ont-moeten!’ <

INTERVIEW: AUGUSTA VERBURG FOTOGRAFIE: ERNEST SELLEGER

MAGGS TERUGBLIK / 121

Mode / naam winkel

IllusIe of waarheId? AnDré Koet, voormAlig Directeur AccountAntsDienst ministerie vAn FinAnciën, over De integriteit vAn De getAllen.

Waar het nieuws de ene dag meldt dat de schatkist leger blijkt te zijn dan tot nu toe berekend, daar kan het bericht de volgende dag zomaar omslaan in het tegendeel. Dezelfde schatkist, hetzelfde aantal euro’s, maar een geldmeter die iedere keer een andere uitslag geeft. Hoe kan dat?

‘Stel je kind komt met een rapport thuis met alleen maar drieën en vieren, begint André Koet (60) te vertellen. ‘Als je dan als vertwijfelde ouder dat aan een accountant voorlegt met de vraag of het een goed rapport is, dan zal de accountant na een grondige controle die vraag met een volmondig ja beantwoorden. De werkelijkheid is juist weergegeven, minder leuk voor de moeder maar wel de waarheid. Dat uit het rapport blijkt dat haar zoon geen geweldige cijfers heeft behaald, is voor de accountant in kwestie geen issue.

Je kunt je daarom afvragen of zo’n verklaring van de accountant wel zinvol is.’

‘Ik weet dan ook nog dat toen ik in een ver verleden als controller begon, ik niet kon geloven wat ik meemaakte.

Accountants werd gevraagd een verklaring te schrijven bij een allochtonenverslag. Om privacyredenen mochten we alleen niet in het personeelsbestand kijken. Wat had die verklaring dan voor waarde; dat is dan toch je reinste gebakken lucht? Toch blijkt telkens weer dat daar ongelooflijk veel waarde aan wordt gehecht, terwijl het vaak niets meer is dan het verstrekken van schijnzekerheid. Het is een soort geïnstitutionaliseerd wantrouwen dat is vastgelegd in de wet.’

/ MAGGS 12220/ MAGGS TERUGBLIK

Maar het helpt niet. Kijk naar de begroting van de NoordZuidlijn in Amsterdam. Alle controles ten spijt pakt het weer oneindig veel duurder uit. Was er echt niemand die dat van tevoren wist?

‘Daar ga ik niet van uit; ik denk dat heel veel mensen het wisten. Het lijkt er op de zaken mooier zijn voorgesteld door bijvoorbeeld de risicodekking eruit te laten en andere kosten niet mee nemen; dan kom je op een voor de opdrachtgever acceptabel bedrag uit. En als later dan blijkt dat er natuurlijk veel meer geld bij moet, krijgt ofwel de aannemer, dan wel accountant de schuld. Wij zouden dan niet hebben gewaarschuwd. Maar net als bij dat schoolrapport: de accountant rekent alleen maar na of, uitgaande van de gestelde aanname dat bijvoorbeeld de rekenrente 5% is en de afschrijving tien jaar, de financiële verantwoording achteraf goed is. Maar wie zegt dat die rente ook echt op 5% blijft staan? En wat gebeurt er als je geen afschrijving van tien, maar veertig jaar hanteert? Dat scheelt enorm, dan ziet het plaatje er heel anders uit. Voor die keuze blijft de manager verantwoordelijk. Interessant zijn in dat verband ook altijd de reacties van de partijen op de doorrekeningen van de verkiezingsplannen van het CPB. Want vertelt Teulings van het CPB niet altijd expliciet dat de toekomst onzeker is en dat de doorrekening uitgaat van uitgangspunten die feitelijk nog niet hebben plaats gehad? Het is niet voor niets dat het economische beeld laatst weer werd bijgesteld: de werkelijkheid was anders dan de voorspelde veronderstellingen. Wát die uitgangspunten precies zijn, horen we niet, maar de politiek accepteert het als de waarheid. Het is echt cijferfetisjisme.

interview / andré koet

Want wat is nou precies 0,025%? Hetzelfde geldt voor die Europese norm van 3%? Welke veronderstellingen liggen daaraan ten grondslag? En welke boekhoudregels, welke trucs, worden gehanteerd om tot dat getal te komen? Voor de geloofwaardigheid zou dat transparant moeten zijn.’

De wereld dus als gokhal waarin de leek noch zicht, noch feitelijke invloed heeft op wat een paar spelers doen?

‘Ik denk dat dat altijd zo is geweest. Dit interview gaat misschien niet over de integriteit van de getallen, maar de integriteit van de mens achter de getallen. De rekenmodellen worden zo ingewikkeld gemaakt, dat alleen knappe rekenmeesters het nog snappen. En soms zelfs zij niet.

Kijk naar het debacle met die hypotheken; het is niet meer te achterhalen wat er in zo’n pakketje zit. Het is eigenlijk wrang dat mensen nu minder pensioen krijgen vanwege, onder andere, een boekhoudregel die voorschrijft om te rekenen met de huidige lage marktrente voor een periode van vele jaren. En daar gaan we weer: wie garandeert ons dat de rente over 20, 30 of 40 jaar nog steeds zo laag is?

En als die weer stijgt naar 8 %, worden dan de pensioenen weer automatisch verhoogd? Het zijn rekenmodellen, als/ dan-modellen, die feitelijk ver af staan van de werkelijke wereld. Want denk je nou echt dat toen Zalm in 2000 zei dat de prestaties van de Grieken indrukwekkend waren, hij niet wist dat de cijfers waren opgepoetst? Ging het niet veel meer om politieke macht en ego? Iedereen snapte toch dat er eerst een politieke eenheid nodig was voordat je de euro kon invoeren. Maar zoals zo vaak gebeurt: men begint al met de bouw van het huis nog voordat het helder is of je wel samen wilt wonen. En dat gaat steeds een stapje verder totdat je niet meer terug kunt. Ministers bevechten hun eigen belang in plaats van het geheel te overzien.

En de loyaliteit van de ambtenaar, die veel realistischer denkt, gaat soms zover dat hij tegen beter weten in de politieke besluitvorming blijft volgen en een beleid uitvoert waar hij zelf niet in gelooft. Want wie heeft bijvoorbeeld bedacht dat de economie alleen maar mag groeien? Niets groeit alleen maar, je kunt niet blijven overproduceren; het is juist gezond dat we even stilstaan of krimpen.’

Toch was jij, André, jarenlang adviseur integriteit bij het Ministerie van Financiën en maakte je deel uit van het spel.

‘Klopt. En ik vind dat ik dat ook helemaal niet zo verkeerd heb gedaan. Mijn taak was om overtredingen te melden.

Zo heb ik als coach eens een klokkenluider begeleid die volledig buitenspel werden gezet. Ongelooflijk: iemand die binnen zijn branche nergens meer aan de slag kon omdat hij een fout had gemeld die als het niet zou worden opgelost op een ramp had kunnen uitlopen. Maar het herstellen van die fout kostte vele miljoenen. Dan zinkt de moed je wel eens in de schoenen: hoe corrupt kun je dan zijn als branche? Ik heb weleens gedacht: vertel het mij maar niet als er echt iets aan de knikker is, want dan moet ik het melden.

‘Het is vaak niets meer dan Het verstrekken van scHijnzekerHeid’ Misschien gaat dit interview vooral daarover: durf je voor je mening uit te komen, durf je tegen je baas te zeggen dat het onzin is wat hij doet? Van veel projecten die worden gestart, weet je al van tevoren dat ze gaan mislukken. Ik realiseer me dat ook mij de moed vaak heeft ontbroken om er wat van te zeggen. De angst slaat toe: angst om buitenspel gezet te worden, ontslagen te worden, noem maar op. Ik denk ook aan mijn hypotheek.

Ik heb zaken wel aan de orde gesteld, maar vanuit een narrenrol: dan verpak je de waarheid in een grap waardoor je het allemaal wel zegt, alleen niemand neemt het echt serieus. Dat heb ik relatief lang kunnen volhouden.

Je wordt alom gerespecteerd, maar voor jezelf word je steeds meer een karikatuur. Ook ben ik achteraf gezien te loyaal naar mijn leidinggevenden geweest terwijl ik zag dat ze grote fouten maakten. Onbewust onbekwaam, dat was het, want ze zagen het echt niet. Het gemakkelijkste was om de verantwoordelijkheid bij hen te laten, maar dan verloor ik mijn eigen geloofwaardigheid. Dus heb ik het gemeld. Als je dat doet, ben je onbeschermd; je weet dat het je de kop kan kosten en dat maakt dat je je sterk teruggeworpen voelt op jezelf. Dat is lastig, maar liever een leven met inhoud dan leven met een leugen.’

Die inhoud deelt hij met zijn studenten aan de VU waar André docent is. Een grote grijns strijkt zijn frons glad.

Hij leunt naar voren.

‘Zo leuk om aan jonge mensen - allemaal toekomstige accountants en controllers - les te geven. Zij zijn helemaal niet bezig met die politieke onzin. Ze zijn er gewoon, leven gewoon, gaan gewoon door! Ik leer daar zelf ook van.

Toen ik hen laatst de vraag stelde of zij zichzelf zagen als pessimisten of optimisten, gaf de overgrote meerderheid aan dat zij wel pessimistisch (of eufemistisch realistisch) waren. Het zijn vaak behoudende mensen die voor dit vak kiezen. Vraag ze niet om veel mee te bewegen, want dat kunnen ze niet. Dat zit niet in hun genen.

Moet ook niet, want misschien is het belangrijkste thema in dit interview wel ‘het verbroken evenwicht’. Verkopers neigen naar een te groot optimisme, controllers naar een te veel pessimisme. Daarom botst het uiteindelijk vrijwel altijd tussen de commercieel en de financieel directeur.

Plannenmakers denken nou eenmaal niet aan de centen.

Dat zit weer niet in hun genen; die zien mooie vergezichten en ervaren accountants en controllers als lastpakken, tegenhouders. Het evenwicht tussen die twee – wat is het: tussen Vuur en Aarde? – is dus verstoord en moet worden hersteld. Laten we daar maar aan gaan werken.’ <

fotografie: ernest selleger interview: aUgUsta verbUrg

MAGGS / 21 MAGGS TERUGBLIK / 123

Wat is trouW? EEn gEsprEk mEt sEksuologE

Ingeborg TImmerman

In de praktijk blijkt dat op twee momenten in de relatie ‘ontrouw’ een thema is: in het begin van een relatie als de partners elkaar aftasten, en later als er relatieproblemen zijn. Alle stoere verhalen ten spijt, blijken de meeste mensen gewoon het liefst seks te hebben met een vaste partner.

Ingeborg: ‘Een liefdevolle relatie blijkt een biologische bescherming te zijn tegen de (boze) buitenwereld, het is een manier van de natuur om ons gezond en gelukkig te houden. Met scanners en bloedmetingen zien we stoffen als oxytocine en dopamine vrijkomen, waardoor we ons fijn en gelukkig voelen. Dus op het moment dat mensen elkaar seksueel ontrouw zijn, voelt dat voor de partner die dat niet wil als extreem onveilig en zelfs traumatisch.

Mensen kunnen maanden of jaren nodig hebben om dat te boven te komen.’

Blijft het feit dat het wel gebeurt. Vooral als er kinderen komen, hoor je mannen bijna standaard zuchten over gebrek aan seks. Een riskante periode. Negeren we misschien onze natuur, is het eigenlijk normaal dat mannen dan weer om zich heen gaan kijken?

‘Vanuit evolutionair perspectief, wat natuurlijk hypothetisch is want we leven niet meer in de jungle, is het zo dat het voor mannen heel belangrijk is dat het kind dat hun vrouw krijgt, HUN kind is. Ze zullen dus goed voor haar zorgen zodat ze hem trouw blijft. In de eerste jaren nadat het kind is geboren, is het testosteronniveau van de man lager dan normaal, en na verloop van tijd neemt dat weer toe. Vrouwen hebben na de geboorte van de baby minder zin in seks, en dat kan best een poos duren. En ja: als we nog in de jungle hadden geleefd, zou dat het moment zijn waarop de man weer meer om zich heen gaat kijken. Maar we leven niet meer in de jungle, dus zul je zo’n periode moeten opvangen, het bespreekbaar te maken. Zou de man het als een uitdaging kunnen zien om de erotiek weer in de relatie terug te krijgen. Hij heeft immers eerder zin om weer te vrijen dan zij, dus

12 / MAGGS 124 / MAGGS TERUGBLIK

laat hij haar verleiden, haar eraan herinneren hoe fijn het kan zijn. Want als de seks zich niet herstelt na het krijgen van de kinderen, raakt de relatie uit evenwicht, zijn mensen niet meer blij, gaan ze vreemd of verbreken ze de relatie. Mannen gaan iets meer vreemd dan vrouwen - maar niet heel veel volgens de cijfers - en doen dit puur om de seks. Bij vrouwen speelt vaak een relationeel aspect mee: zij worden eerder verliefd, doen het omdat ze thuis ongelukkig zijn, of uit wraak. Daarom wordt het vreemdgaan van haar ook als bedreigender ervaren. Maar het zijn vooral individuele verschillen.

Beweren dat mannen zijn gemaakt om zich zoveel mogelijk voort te planten, is terug naar de jungle. Een man is geen hormoon-gedreven instituut; vreemdgaan is gewoon een persoonlijke keuze die je maakt en waarvoor je verantwoordelijkheid draagt.’

Hoe moeilijk is het om na een jarenlange trouwe relatie de sjeu er een beetje in te houden?

‘Ik werk al 25 jaar als seksuoloog en ik heb met duizenden mensen gesproken over hun seksleven. En weet je wat echt opmerkelijk is: ik heb nog nooit iemand horen klagen over het feit dat zelfbevrediging saai werd.

Kennelijk zijn mensen heel goed in staat om dat leuk te houden. Het feit dat seks saai kan worden, betekent dus eigenlijk dat mensen het moeilijk vinden om samen

‘als We nog in de jungle hadden geleefd, zou dat het moment zijn Waarop de man Weer meer om zich heen gaat kijken.’

interview / ingeborg Timmerman

met hun partner te zoeken naar wat ze het meest prettig of opwindend vinden. We zien vaak dat het seksuele repertoire steeds beperkter wordt wanneer mensen langer bij elkaar zijn en dat het vrijen niet altijd de opwinding geeft die men zou willen. En we krijgen er juist zin in door lekkere seks. Ik ontmoet weleens stellen die het al heel lang fijn hebben, maar door dat het door medicijnen of andere problemen de seks minder goed gaat. Die stellen vind ik interessant: hoe hebben ze het zo lang fijn kunnen houden? Dat blijkt altijd te zitten in een liefdeen respectvolle manier van met elkaar en elkaars gevoelens omgaan. Als de een niet wil vrijen, heeft de ander niet zoiets van: wat stom, je wilt ook nooit wat. Of als de een meer wil of vaker wil, wordt dat niet afgedaan met: wat zeur je nou, laat me met rust. Ze praten er niet over, ze beginnen gewoon een beetje te spelen en zien dan wel wat ervan komt. Ook zie je bij mensen die lang een gezonde seksuele relatie hebben, dat hun repertoire heel breed is. Ze doen niet standaard hetzelfde, maar houden de spanning erin door variëteit. Want voorspelbaarheid is de grootste killer van lust.’

Een site als Second life zie je bloeien op internet. Hoe ontwrichtend werkt deze vorm van vreemdgaan?

‘Het opzoeken van zulke sites op internet is een heel gemakkelijke manier om een kick te krijgen. Het nadeel is dat het je gepaard kan gaan met schuldgevoel, minderwaardigheidsgevoelens of het vergroten van onvrede over je relatie. Daardoor moet je zoeken naar steeds extremere prikkels om de onlustgevoelens te verminderen.

Het is een negatieve spiraal, die kan uitmonden in werkelijk vreemdgaan, terwijl je alleen maar op zoek was naar spanning. Vaak wordt dit patroon pas doorbroken als de partner erachter komt. Dat werkt inderdaad heel ontwrichtend: het vertrouwen in de ander verdwijnt; de een voelt zich schuldig, de ander bedrogen. Meestal was er al iets mis voordat het gebeurde, maar dit kan nog eens jaren kosten om het echt achter je te laten.

Er zijn natuurlijk ook mensen die in hun relatie heel open zijn over hun seksuele escapades. Ze weten van elkaar dat ze avontuurtjes buiten de relatie zoeken en geven aan dat ze elkaar dat gunnen. Voordeel hiervan is dat de relatie er niet door ontwricht wordt. In de jaren 70 waren de zogenaamde ‘sleutelfeesten’ populair en was het truttig om jaloers te worden. Maar in de hulpverlening zijn we veel vrouwen en kinderen tegengekomen, die later last kregen van deze vrije, grenzeloze manier van omgaan met seksualiteit. Wellicht zijn de schadelijke effecten minder, nu vrouwen seksueel weerbaarder zijn dan toen, maar dat kunnen we nog niet voorspellen.

Als een stel na een crisis besluit om bij elkaar te blijven,

‘als je niet communiceert, raakt de relatie uit evenwicht, zijn mensen niet meer blij, gaan ze vreemd of verbreken ze de relatie.’ zoeken we samen uit hoe ze weer positieve gevoelens kunnen ervaren in hun intieme en seksuele relatie. Vaak gaat het om mensen die het sowieso al moeilijk vinden om intiem contact aan te gaan. Als je als kind hebt geleerd dat je gevoelens er niet toe doen of niet gerespecteerd worden, kan het ook in intieme relaties moeilijk en bedreigend zijn om je kwetsbaar op te stellen. De angst leeft dat de ander deze gevoelens niet zal respecteren, laat staan dat hij of zij je daarin tegemoet zal komen. Bij onvrede in de relatie is het dan makkelijker om je naar buiten te richten dan je te openen voor je partner. Maar als je dit in die crisis toch doet, toch leert, kan het een enorme bevrijding zijn en je persoonlijke ontwikkeling en je relatie een even enorme impuls geven.

En natuurlijk kun je ook tot de conclusie komen dat je partner je niet biedt wat je verlangt, dat de liefde op is of dat jij zelf zodanig bent veranderd dat hij of zijn je minder aantrekkelijk vindt. Het valt me op dat er over het algemeen veel stof opwaait als mensen gaan scheiden, terwijl ik juist meer aandacht zou willen voor de groep die besluit bij hun partner te blijven uit gewoonte, economisch motief of angst om alleen te zijn. De eenzaamheid en de voortdurende onzekerheid die passen bij deze keuze kunnen ook heel groot zijn.’

‘Zoveel mensen, zoveel verschillende relaties. Iedereen maakt daarin zijn eigen keuzen. We hebben allemaal onze eigen normen en waarden. Ik gebruik zoveel mogelijk wetenschappelijke inzichten om mensen bewust te maken van wat er bij hen past en hoe ze zo goed mogelijk door moeilijke fasen in hun leven heen kunnen komen. Liefde en seksualiteit zijn immers de meest waardevolle aspecten van ons leven. En het is fantastisch als je die een mooie plek geeft.’ < interview: Cindy Cello

Ingeborg Timmerman, psychotherapeut - seksuoloog kern van Helder, matchmakers in liefde. (www.heldermatchmakers.nl) Tevens werkzaam als psychotherapeut in seksuologisch expertise centrum in Haarlem en als klinisch psycholoog en seksuoloog in Kennemer Gasthuis (www.sechaarlem.nl).

MAGGS / 13 MAGGS TERUGBLIK / 125

‘Er bEstaat gEEn goEdE oudE tijd’ Jan Westerbrink, organisatieadviseur, over het eeuwige waarom.

Zijn geboorte viel samen met het begin van de Tweede Wereldoorlog.

Een omstandigheid die de waaromvraag dwingend bij hem opriep en hem nooit meer heeft losgelaten. Als goeroe van het bedrijfsleven probeert hij al ruim veertig jaar organisaties wakker te schudden om het waarom te willen doorgronden, maar: ‘Zolang mensen zich beschermd voelen door het systeem, willen ze niet weten.’

‘Ik begreep als klein jongetje wel dat we dekking moesten zoeken in de greppel omdat de brug dreigde te worden opgeblazen, maar niemand kon me uitleggen waarom dat gebeurde. Net zomin als dat ik een bevredigend antwoord kreeg op de vraag waarom de vrouwen die verliefd waren geworden op de Duitse soldaten, werden kaalgeschoren, bespuwd en uitgescholden. Daar ben ik als kind van vijf getuige van geweest. Zij hadden de oorlog toch niet bedacht? Wat legitimeert het dan om hen tot zondebok te maken? Maar ook: waarom mag je na de uitvoering van de Mattheüs niet klappen? Of waarom mochten we alleen brood kopen bij de protestantse bakker en niet bij de Roomse? Was zijn brood soms niet lekker?’

Vandaag de dag is het niet anders, volgens Westerbrink.

‘We worden gegijzeld door systemen. Kijk,’ hij pakt de krant erbij en leest: ‘”Paars is terug, nu met de Bijbel erbij.” Puur een politiek spel omdat de regering wordt gegijzeld door de 1ste Kamer en een 2de Kamer die dat toestaat.

Paars met Bijbel is niet de oplossing van het probleem, het is bedacht om te kunnen blijven zitten. Het afschaffen van de 1ste Kamer zou eerder een overweging waard zijn. Dat idee is wel vaker geopperd, maar natuurlijk even vaak weggestemd. Binnen organisaties is het al niet anders, daarom ben ik zo tegen managen: dat is manipuleren vanuit het systeem. Je verandert hooguit iets aan de operationele invulling, maakt andere afspraken, maar je muteert niet. Neem ter vergelijking een gezin in financiele nood: als je niet wilt zien hoe het komt dat je in de problemen bent geraakt, daar geen inzicht in wilt krijgen

44 / MAGGS 126 / MAGGS TERUGBLIK

– uit angst jezelf onder ogen te moeten komen -, dan is er logischer wijs weinig kans op verandering van houding en daaruit voortvloeiend gedrag. Je lost het tekort niet op door anders te leren boekhouden, je zult anders moeten leren omgaan met geld. En ligt het volgens jou echt allemaal aan de ander (we wijzen nou eenmaal graag), vraag je dan af waarom je je blijft verbinden met iemand die jou kennelijk meesleept naar de ondergang. Dat bedoel ik: waarom laat je je gijzelen, waarom stap je er niet uit?

De politiek blijft eindeloos hangen in slechte compromissen die geen oplossing bieden. Leiders echter met zowel positie als bewustzijn, doen daar niet aan mee. Kijk naar een Mandela, een Gorbatsjov: zij maakten een eind aan het systeem. En wat mij betreft mag je Merkel er ook bij zetten. Helaas kom je dat niveau, die helderheid, zowel in de politiek als in organisaties te weinig tegen.’

Zelf realiseerde de nog jonge Westerbrink zich dat ook pas toen hij al dapper mee marcheerde in het systeem. ‘In mijn tijd hadden we nog de dienstplicht, en omdat ik met mijn korte beentjes er altijd achteraan moest rennen, besloot ik officier te worden. Dan liep ik voorop en kon ik zelf het tempo bepalen. Maar toen tot me doordrong dat ik niet alleen hulp aan God en trouw aan de koningin had gezworen, maar dat ik me ook had onderworpen aan de krijgstucht, een systeem waar ik geen enkele invloed op had, nam ik ontslag. Met die eed konden ze immers met me doen wat ze wilden, me naar landen toesturen waar ik helemaal niet tegen wilde vech-

interview / jan westerbrink

ten. Nog steeds zou ik best een vredesmissie willen leiden - ik hou van strategieën bedenken en uitvoeren - maar mijn autoriteit uit handen geven, is iets wat ik nooit meer zal doen. Zou niemand mogen doen.’

de politiek heeft de vrede en het geluk nog nooit gebracht; bewustzijn doet dat wel.

Een wake-up call die hij in zijn werk graag laat klinken.

‘Het “waarom” en “waarom zo” is echter een innerlijke vraag. Wat voor de een onacceptabel is, hoeft dat voor de ander niet te zijn. Transformatieprocessen kun je daarom nooit collectiviseren, ze beginnen altijd bij het individu, bij de persoonlijke ontwikkeling. Daarmee steken we zo hoog mogelijk in binnen organisaties, in de hoop dat daar het bewustzijn doordringt. Gebrek daaraan, onwetendheid, heeft de onmacht die we ook nu weer tegenkomen, in de hand gewerkt. Terwijl alles al bekend was! Sla de krant maar open: alles wat betrekking heeft op jouw leven, jouw werk, jouw branche, staat erin. Simpel voorbeeld: in de cockpit van het vliegtuig waren voorheen altijd drie stoelen: een voor de piloot, een voor de co-piloot en de derde voor de boordwerktuigkundige (BWK). Door de technologische ontwikkeling werd de BWK echter overbodig en zag je opeens nog maar twee stoelen in de cockpit. Alle BWK’s van slag. Hadden ze opgelet, willen weten, voldoende van hun vak gehouden om de ontwikkeling te volgen, dan hadden ze tijdig ingezien dat hun werk zou verdwijnen en zich kunnen omscholen. Inzicht in de markt maakt dit soort zaken zichtbaar, en dat heeft effect op operationeel niveau. Zo bestaan er ook geen artsenbezoekers meer, verandert principieel de assurantiebemiddeling en zie je eenzelfde soort ontwikkeling in de

Voor je persoonlijke geluk moet je dus zelf zorgen. Is dat de boodschap?

‘Uiteindelijk wel. Daarom spreken de verlichte meesters niet het collectief, maar het individu aan. En dat is van alle tijden, net als hun boodschap van alle tijden is. Wat de mensen daarvan maken, is weer een ander verhaal.

De politiek heeft de vrede en het geluk nog nooit gebracht; bewustzijn doet dat wel. Na de Tweede Wereldoorlog is politiek de strijd gewoon voortgezet en overgegaan in de koude oorlog. Net als in 1815 vond er een herverdeling van macht plaats die werd bepaald door de winnaars: Amerika, Rusland, Engeland en Frankrijk. Rusland wilde de macht behouden in Polen, Oost-Duitsland en de Balkanstaten, met als gevolg dat miljoenen staatsburgers werden gekwalificeerd als vreemdeling om vervolgens te worden uitgewezen. Een onafzienbare vluchtelingenstroom kwam op gang. Deze zogenaamde Displaced Persons werden ondergebracht in kampen of stierven tijdens de vlucht aan uitputting, honger en kou. Net als zoveel vluchtelingen nu. Neem alleen al Syrië... Nee, vrede was er niet en is er nog steeds niet. Er wordt nu alleen met andere wapens gevochten. Big Brother is een feit geworden.

Maar, en het klinkt misschien heel vreemd wat ik nu zeg: we beleven die oorlog alleen als we er zelf in geloven. Ik heb me vroeger vaak afgevraagd waarom na de Kristallnacht niet veel meer Joden naar Amerika waren gevlucht.

Later kwam ik erachter dat het voornamelijk de kunstenaars en wetenschappers waren geweest die Duitsland toen hadden verlaten. De oorlog vond plaats, maar niet in hun leven. Dat had alles te maken met hun wakkerzijn, met willen zien wat er aan de hand was en daar actie op ondernemen. Net als wat ik eerder al aangaf met die boordwerktuigkundige. Let op: daarmee zeg ik niet dat iedereen die in de oorlog is omgekomen, dat aan zichzelf te wijten had, ik beweer alleen dat door je bewust te zijn, je ook bewust keuzes kunt maken. Dat is geen garantie voor een goede afloop, maar je kunt wel relatief vrede hebben met de situatie omdat je alles hebt gedaan wat binnen je vermogen lag om er goed doorheen te komen. De rest is aan de Goden. Mijn vader koos ervoor om gehoor te geven aan de oproep om in Duitsland te gaan werken omdat hij zich daar het veiligst bij waande, anderen doken onder omdat zij dat juist veiliger achtten. Van zo’n bewuste keus zul je later nooit spijt hebben omdat je nog heel helder voor de geest zal staan wat toen je overwegingen waren.

Dat geeft vrede en ook die vrede is van alle tijden.’ <

Maar Mensen willen niet weten: ze houden graag vast aan schijnveiligheid. accountantswereld. Maar mensen willen niet weten: ze houden graag vast aan schijnveiligheid, aan het idee dat de overheid het oplost, dat de werkgever verantwoordelijk blijft voor jou, terwijl je dagelijks signalen krijgt dat die tijd voorbij is. Dat roept angst op, want hiermee raak je de bodem van Maslow, onze absolute basisbehoeften: eten, drinken, gezondheid en veiligheid. En dan kom je aan een interessant gegeven waar iedereen zich bewust van zou moeten zijn: degenen die de macht hebben over deze basisvoorwaarden zijn de farmaceutische industrie, de wapenindustrie en de oliemaatschappijen. Zodra het spannend wordt, vallen we terug op ons overlevingsgedrag en laten we ons collectief gijzelen door deze grote magnaten. Want zij zijn bepalend voor onze geldstromen, zij hebben het monopolie.’

interview: augusta verburg

MAGGS / 45 MAGGS TERUGBLIK / 127

dood bleek niet dood te zijn Pim van LommeL over Eindeloos Bewustzijn Zijn gelijknamige boek werd wereldwijd een bestseller. Pim van Lommel (1943), cardioloog, deed met zijn team tien jaar lang onderzoek naar de bijna-doodervaringen (BDE) van mensen die verhalen over hun uitstap naar â&#x20AC;&#x2DC;de overkant van het Grote Waterâ&#x20AC;&#x2122;. Een extreem ingrijpende belevenis die hen voorgoed veranderde. interview: Charlotte van BensChop

20 / MAGGS 128 / MAGGS TERUGBLIK

interview / pim van lommel

‘Ik dacht: is dat mijn lichaam daar beneden? Ben ik dood of zoiets? Ze bleven roepen: “We kunnen haar niet terugbrengen!” En… ze werkten verwoed aan dat ding waarvan ik had ontdekt dat het mijn lichaam was, maar dat lichaam deed mij helemaal niets. Zo’n gevoel van “nou en?”. En ik bleef maar denken: waar maken die mensen zich toch zo druk over? Zo voelde ik dat, en ik besloot weg te gaan, want ik kon het niet voor elkaar krijgen dat deze mensen naar me gingen luisteren. Zodra ik dat dacht, ging ik omhoog, dwars door het plafond heen, alsof dat er niet was...’ ‘…Ik hoorde een sprankelend geluid als van een windgong; het was het ongelooflijkste geluid dat ik kan beschrijven - het geluid was te horen vanaf de diepste tot de hoogste tonen. Terwijl ik dat gebied naderde waren er bomen en vogels en heel wat mensen, maar ze leken van licht gemaakt te zijn. En ik kon zíén, en het was ongelooflijk, werkelijk prachtig, en ik was overweldigd door deze ervaring want ik had me immers niet kunnen voorstellen wat licht nu eigenlijk was. Het is nog… ik word er nog emotioneel van als ik hierover praat… want er was een moment waarop ik… waarop ik voelde alle kennis te kunnen krijgen die ik maar wilde… En in die andere wereld “zag” ik enkele bekenden die mij welkom heetten…’ ‘… Mijn oma die een beetje achteraf stond, strekte haar armen naar mij uit om mij te omhelzen… En toen werd ik teruggestuurd en ging ik terug in mijn lichaam. De pijn was ondraaglijk zwaar. Ik kan me herinneren dat ik me heel erg ziek voelde.’ * Waar de wetenschap BDE blijft toeschrijven aan het effect van gebrek aan zuurstof, daar trekt Van Lommel ‘de bijna onvermijdelijke conclusie’ dat de dood net als geboorte niets anders is dan een veranderde staat van bewustzijn.

Van Lommel: ‘Punt is dat BDE niet alleen optreedt bij zuurstoftekort, maar ook in situaties waarin de hersenfunctie niet is aangetast. Zoals bij ernstige depressie, extreme uitdroging of onderkoeling, bij een dreigend verkeersongeluk, of gewoon tijdens een wandeling in de natuur of tijdens een meditatie. Opvallend is dat niet alleen de ervaring bij iedereen in essentie gelijk is, maar ook het effect ervan. Leeftijd, nationaliteit, geloofsovertuiging, de mate van intelligentie of bewustzijn, maken daarbij niets uit. Het geen woorden kunnen vinden om het precies te kunnen beschrijven, de eenheidservaring, het besef dat je dood bent, het buiten je lichaam treden waarbij je alles kunt waarnemen en het bewust terugkeren in het lichaam, zijn standaard.’

Niets nieuws onder de zon, stelt Van Lommel, want door de eeuwen heen komen we deze verhalen al in de vele geschriften binnen alle godsdienstige richtingen tegen.

‘Maar omdat het een subjectieve ervaring is, kun je het

‘De omgeving blijkt meestal niet in staat te zijn om onbevooroordeeld te luisteren.’ niet bewijzen. Wat je wel objectief kunt meten, is het veranderingsproces van mensen met een BDE en dat vergelijken met mensen die wel een hartstilstand hebben gehad, maar geen BDE hebben ervaren. Bij mensen met een BDE blijken die veranderingen allemaal gelijk te zijn: ze aanvaarden zichzelf totaal, inclusief hun schaduwkanten, zijn vergevingsgezinder, toleranter en minder oordelend naar anderen. Ze hebben meer waardering voor het leven, een groter relativeringsvermogen, en geen angst meer voor de dood.’

Iedereen gelukkig, zou je denken, maar zo werkt het kennelijk niet.

‘In een land als India waar mensen geen godsdienst hebben, maar hun godsdienst leven, is het gemakkelijker om deze ervaring te integreren in het dagelijks leven dan hier in het Westen. Het past niet in ons wereldbeeld, in het wetenschappelijk beeld, dus wordt het afgedaan als onzin.

De omgeving, artsen, verplegend personeel, familie en vrienden, blijken dan ook meestal niet in staat te zijn om onbevooroordeeld te luisteren. Bij zeventig procent van mensen met een BDE eindigt de relatie omdat hun partner ze niet meer begrijpt: interesses zijn veranderd, grote huizen en dure auto’s vinden ze niet langer belangrijk, ze zoeken de stilte op, zijn graag in de natuur, luisteren naar rustgevende muziek, en helpen graag andere mensen. Dit laatste niet meer met de intentie om zelf aardig gevonden te worden, maar om het helpen zelf. En hun energie kan zo sterk zijn, dat lampen springen en apparatuur kapot gaat als ze die aanraken. Maar ook hun intuïtieve gevoeligheid kent een sterke toename die zich onder andere uit in helderziendheid, voorspellende gevoelens en helende

>>

MAGGS / 21 MAGGS TERUGBLIK / 129

‘Ik gIng omhoog, dwars door het plafond heen...’ krachten. Soms kan die enorme gevoeligheid zeer verwarrend en beangstigend zijn omdat op plaatsen met veel mensen, iedereen en alles binnenkomt. Naar buiten gaan, zoals naar de supermarkt, wordt dan heel moeilijk.’

‘Toen ik me weer wat beter voelde, was ik zo onbegrijpelijk paranormaal, dat het eng was. Voor dit incident had ik ook wel eens voorgevoelens, maar dit was anders. Ik kon vanuit mijn bed in Utrecht zien wie naast mij in de kamer lag, en ik wist ook wat de pastor voor eten had besteld. Dit alles is nu wat minder, maar toch voel ik mensen nu beter aan. En ja, ik kan soms letterlijk hun gedachten lezen en voelen.’ * Het onbegrip van de wereld om hen heen en vaak de enorme heimwee naar de onvoorwaardelijke liefde en acceptatie die niet van deze wereld is, maakt - naast de verhoogde gevoeligheid - dat veel mensen met BDE in een isolement geraken. Eenzaamheid en depressie zijn vaak het gevolg.

‘Vooral de angst dat het wordt geridiculiseerd, is de reden dat mensen er jarenlang over zwijgen. Uit onderzoek van een Nederlandse psycholoog die vierentachtig mensen interviewde, bleek dat gemiddeld vierentwintig jaar na hun BDE de helft nog steeds niet in staat was om erover te praten. Het is een traumatische ervaring die moet worden verwerkt. Daarom adviseer ik mensen om eerst te proberen het voor zichzelf op te schrijven, en als volgende stap de ervaring te delen met een ander. Als de reactie daarop positief, belangstellend of neutraal is, helpt dit de BDE’er enorm bij de verwerking en zie je dat het integratieproces soepeler en sneller verloopt. Stichting Merkawah die onder andere lotgenoten bij elkaar brengt, kan hier een mooie rol in spelen. En tien jaar is dan al heel snel. De wetenschap zou daarom het huidige en nooit bewezen concept, dat bewustzijn alleen plaats zou kunnen vinden in de hersenen, ter discussie moeten stellen. Sommige neurowetenschappers reageren daar echter uitermate agressief op omdat het hun wereldbeeld onderuit haalt. Ze noemen zich veelal agnostisch of atheïstisch en ontkennen op voorhand al de

22 130/ /MAGGS MAGGS TERUGBLIK

mogelijkheid van het bestaan van bewustzijn buiten het lichaam. Waar uit onderzoek blijkt dat 50% van de mensheid in een voortbestaan na de dood gelooft, daar is dat onder de wetenschappers minder dan 5%. Verleden jaar nog is een neurowetenschapper ontslagen door de universiteit in Canada omdat hij hersenonderzoek deed bij meditatie en bij verlichtende ervaringen. Ze vonden dat niet wetenschappelijk verantwoord. Wetenschappelijk onderzoek hiernaar heeft dus sociale consequenties. Privé mag je er wel in geloven, maar officieel niet. Gelukkig staan tegenover deze afwijzing duizenden e-mails van mensen die bedanken voor mijn boek en die voor het eerst in hun leven met hun eigen verhaal naar buiten durven komen. Het taboe op BDE zie ik dan ook wel afnemen. Als ik in een zaal van honderden mensen vraag wie zelf een BDE heeft gehad of in contact is geweest met het bewustzijn van een overledene, dan steekt dertig procent de hand op. Ik weet natuurlijk wel dat juist die mensen daarom naar de lezing zijn gekomen, maar los daarvan is het waarnemen zonder zintuigen al zo algemeen.’

En Van Lommel zelf: kan hij ook vanuit eigen ervaring spreken? Heeft hij via meditatie geprobeerd om een BDE te beleven?

‘Het moet je overkomen, je kunt het niet afdwingen. Als je gaat mediteren met de intentie om verlicht te worden, dan gebeurt het zeker niet. Dus nee: ik heb niet de behoefte om het te forceren of het zelf te willen ervaren. Ik begrijp het, ik voel het mee en ik geef er bekendheid aan. Dat is mijn taak.’

Zo heeft hij wereldwijd in meer dan zeventig televisieprogramma’s verteld over deze ongeëvenaarde ervaring die nooit vervaagt.

‘En vanaf dat moment was het een zeer moeilijke ervaring om mijn leven weer in mijn lichaam te beleven, met alle beperkingen die ik in die periode voelde… Later besefte ik echter ook dat die ervaring een zegen voor mij was, want nu weet ik zeker dat er een scheiding is van lichaam en geest, en dat er een leven is na de dood.’ * Van Lommel: ‘Dood bleek niet dood te zijn. Dankzij de techniek waarmee we mensen kunnen reanimeren, wordt de groep die dit mag ervaren alleen maar groter. Zelf ben ik ongelovig opgevoed; ook ik dacht dat er geen bewustzijn kon zijn buiten het lichaam om. Maar ik ben tot de bijna onvermijdelijke conclusie gekomen dat het toch anders is.

Voor mij is een BDE dan ook niet paranormaal, maar normaal.’ < www.pimvanlommel.nl. * Citaat uit Eindeloos Bewustzijn

Comedy, drama of tragedie Wat maak je van je leven?

Mieke Bouma (60) is naast dramaturg, dramadocent en (scenario-) schrijver, ook trainer en coach. In die laatste hoedanigheid nodigt ze mensen uit om het avontuur naar een vervullend leven met zichzelf aan te gaan aan de hand van de twaalf wetmatige fasen waaruit die reis bestaat. Als hoofdpersoon zul je dan wel bereid moeten zijn jezelf nooit meer als slachtoffer te gedragen en de schuld bij de ander te leggen, maar onderzoeken waar je jezelf voor de gek houdt. interview: Charlotte van BensChop

46 / MAGGS

MAGGS TERUGBLIK / 131

interview / mieke bouma

Mieke: ‘Meestal zetten mensen die stap pas als ze hun neus hebben gestoten. In comedy’s laat je dit de hoofdrolspeler keer op keer doen zonder dat hij er iets van leert.

Dat werkt nou eenmaal op onze lachspieren. In de tragedie leert de held pas als hij kopje onder gaat; vlak voor hij sterft, beseft hij hoe hij het anders had kunnen doen. En in drama neemt de held zijn verworven wijsheid mee in een volgende ronde, maakt hij niet meer dezelfde fouten.’

Dat laatste willen we allemaal wel, dus kom maar op met die twaalf stappen! In haar boek De held in je eigen verhaal staan die gelukkig kort en bondig aan het eind van ieder hoofdstuk beschreven.

Stap 1: De Proloog.

Je hebt het allemaal wel een beetje gezien en verlangt naar iets nieuws. Dat verlangen is de motor achter het nieuwe avontuur dat je aangaat. Welke kant je op gaat, weet je nog niet, maar als je let op je voorgevoelens, je dromen, dan lichten die een tipje van de sluier op. Duw ze dus niet weg, dut niet in, ga niet aan de antidepressiva, maar maak een verlanglijstje, zoek een coach, ga ermee aan de slag.

Stap 2: Oproep tot avontuur.

Je wacht niet langer, je volgt je hart, zet de zaak in beweging en zegt ja tegen wat je wordt aangeboden in het vertrouwen dat het goed is wat je doet. De held is optimistisch, ziet vooral mogelijkheden en maakt een keuze waarmee hij zijn leven een wending geeft. In deze fase zijn besluiteloosheid, angst, rationaliseren, te veel piekeren, de dood in de pot. Kenmerkend voor het avontuur is nu eenmaal de onbekende afloop, dus als je niet wilt dat je verhaal eindigt als een tragedie, ga er dan voor!

Stap 3: Weerstand en weigering.

Je wordt nu getest op je wilskracht. Hoe gemakkelijk ben je nog om te praten? Stel je het weer uit? Bedenk argumenten waarom je het ook alweer wel wilde. Dan alleen kun je overtuigend nee zeggen tegen mensen die je ervan willen weerhouden. Dus hou je doel voor ogen, zet door en toon vastberadenheid.

Stap 4: Je Mentor ontmoeten.

Je gaat een fase in waarin je hulp tegenkomt of zoekt. Dat kan iemand zijn in levende lijve, maar ook een flyer, een opmerking die je opving of een boek. Het is een fase van spelend leren, van vallen en opstaan. Denk niet te snel dat je er al bent, klamp je evenmin direct vast aan een nieuwe vorm, en laat je oude standpunten los. Kortom: verbreed je horizon!

Stap 5: De Selectiedrempel.

Je wordt getest op je bereidwilligheid om het avontuur echt aan te gaan. Nu zul je je lef en overtuigingskracht moeten laten zien. Het is een tijd van keuzes maken, niet

132 / MAGGS TERUGBLIK

‘Besluiteloosheid, angst, te veel piekeren is de dood in de pot.’ langer freewheelen of faalachtig zijn, maar in het diepe springen, angsten overwinnen, beslissingen nemen en slim zijn. Durf je echt niet, ga dan nog even terug naar je mentor, want deze fase vraagt wel om moed.

Stap 6: De nieuwe wereld.

Champagne! Je gaat je succes vieren. Mensen kennen je zo nog niet dus presenteer jezelf, laat de wereld zien wie je bent, wat je hebt bereikt. Maar ook: realiseer je dat je er nog niet bent, blijf dicht bij jezelf.

Stap 7: De Inwijding.

Dit is de laatste voorbereiding voor de grote beproeving.

Nu komt het vooral aan op zelfkennis. Je angsten en zwakten moet je recht in de ogen kijken. Ben je echt bereid daarmee af te rekenen? Neem jezelf serieus, wimpel bezwaren niet zomaar weg, blijf niet steken in overmoed, maar stel jezelf gewetensvragen, laat je spiegelen (door je >>

MAGGS / 47

‘Waar je over struikelt, daar ligt je schat’ mentor), verdiep je in de ander, wees zorgzaam, nauwkeurig en gedisciplineerd.

Stap 8: De Crisis.

Een onverwachte tegenslag gooit roet in het eten. Dit voelt als een beetje doodgaan, als: waarom overkomt mij dit, uitgerekend nu? De macht valt uit handen, je kunt geen kant op. Wat doe je: raak je in paniek, ga je schreeuwen, of kun je stil zijn, luisteren naar jezelf, hand in eigen boezem steken, verbinding maken met je eigen, diepste waarheid?

De belangrijkste les is: blijf kalm, ook dit gaat voorbij. Wijzen naar anderen heeft geen zin, net zomin als weglopen of het slachtoffer uithangen. Beter is het te kijken naar de les die je hieruit kunt leren.

Stap 9: De Dolk.

Doordringen tot de kern en dan het mes erin! Je prikt door je illusies heen en kijkt naar de vaak pijnlijke realiteit.

Oude banden worden doorgesneden, zekerheden opgegeven en knopen doorgehakt. Je zult scherp moeten zijn naar anderen omdat je jezelf anders onrecht aandoet. Populair maak je je daarmee niet, maar deze vastberadenheid doet je verhaal wel van richting veranderen.

Stap 10: Terugkeer naar het licht.

Eindelijk weer perspectief. Nu niet meer dralen, twijfelen, praten, maar doen. Er is haast geboden, je moet accelereren, voor de troepen uit, een peptalk houden, doelgericht handelen, afrekenen. En dan is daar het licht!

Stap 11: Dood en Wederopstanding.

Het uur van de waarheid: blijk je sterk of zwak? Sta je voor je principes, ben je desnoods bereid daar offers voor te brengen, ook al is dat je reputatie of je positie? Laat je zien dat je in staat bent om je angsten of verlangens te laten varen ten dienste van een hoger principe? In deze fase zijn inbinden, concessies doen, toegeven aan zwakte en verslaving geen optie. Doe je dat toch, dan ga je terug naar af en begint het circus opnieuw.

48 / MAGGS

Stap 12: Het Elixer.

De cirkel is rond; dankbaarheid, opluchting en een mooie oogst is je deel. Het probleem is uit de wereld, het was de moeite waard, je voelt je heel. Het gaat nu niet meer om jou, maar om het groeien en bloeien van de mensen uit je omgeving. Geniet van de beloning, vier het, en laat de betekenis van deze reis tot je doordringen: je hebt het gehaald!

De wereld staat momenteel bol van vooral tragedies die niet zelden een gevolg lijken te zijn van comedy’s.

Mieke: ‘De politiek is inderdaad een goed voorbeeld van een comedy; men doet steeds hetzelfde en lijkt er niets van te leren. En in de topsport valt me dat ook op. Avonden lang hoor je in talkshows mensen zeggen dat Ajax gaat winnen, en dan winnen ze weer niet. Alles wat zichzelf te serieus neemt, is komisch.’

Toch werkt de politiek niet direct op de lachspieren.

Vooral omdat de tegenkrachten, zoals de IS-strijders, wel bereid zijn om alles te offeren om de eindstreep te halen. Welke les moeten we daaruit leren?

‘De menselijke vrijheid zit in hoe je reageert. Victor Frankl, een joodse psychiater die tijdens de Tweede Wereldoorlog in verschillende kampen heeft gezeten, zei ooit: ”Ze kunnen me slaan, martelen en vernederen, maar daarmee hebben ze nog geen vat op mijn ziel.” De Nazi’s werden net als IS gedreven door hun primaire behoeften, en die gaan over angst, frustraties, egoïsme. Terwijl het verhaal van de held altijd een reis naar binnen is; daar zijn hogere motieven zoals wijsheid, onthechting en liefde de drijfkracht.’

Resumerend is de ware held dus alleen de stervende IS-strijder die op het laatste moment inziet dat Allah niet gediend is met dood en verderf.

‘Dat gebeurt gelukkig ook: ik denk aan de jongen die was opgeroepen om in Baghdad een zelfmoordaanslag te plegen. Hij bedacht zich en gaf zich aan bij de politie. Zo’n beweging die van binnenuit komt, werkt het sterkst. Kijk naar wat de paus deed in zijn kersttoespraak: dat doet veel meer dan kritiek van buitenaf.’

Het verhaal van de held heeft Mieke zelf ook doorstaan. Zestien jaar geleden werd ze geconfronteerd met borstkanker.

‘Ik was erg outgoing, richtte me sterk op de buitenwereld, wat men daar van mij verwachtte. Toen ik kanker kreeg, werd ik gedwongen naar binnen te gaan. Joseph Campbell zegt: “Waar je over struikelt, daar ligt je schat.” Ik kwam erachter dat ik alles wat ik moest weten al in huis had. Dat ik nu met mijn eigen waarheid aan de slag moest. En dat heb ik gedaan.’ <

MAGGS TERUGBLIK / 133

‘MIJN TAAK IS MENSEN BIJSTAAN’ Pieter Dorhout: meer dan alleen advocaat Familierecht Advocaten zetten partijen tegen elkaar op: waar dit mogelijk voor andere zaken mag gelden, binnen familierecht gaat deze vlieger over het algemeen niet op. Deze mensen houden in de eerste plaats het belang van het kind voor ogen. En dat gaat soms heel ver.

INTERVIEW: CHARLOTTE VAN BENSCHOP

12 / MAGGS 134 / MAGGS TERUGBLIK

INTERVIEW / FAMILIERECHT

Zoals twee jaar geleden, toen Dorhout in een al lang slepende echtscheidingsprocedure een moeder adviseerde omwille van de kinderen deze in godsnaam maar bij de vader te laten wonen.

‘Zij had altijd voor de beide zoontjes gezorgd, want hij had nooit tijd, maar de druk die hij op de kinderen uitoefende was zo groot, en de beloftes die hij deed om bij hem te komen wonen zo aantrekkelijk, en zijn demagogie zo misleidend, daar kon zij ze niet tegen beschermen. Je zou ze tijdelijk uit huis moeten plaatsen om ze een eigen mening te kunnen laten vormen, maar ook dat zou niet helpen: de kinderen hebben tegenwoordig allemaal een telefoon, zijn altijd bereikbaar, dus hij zou ze niet met rust laten. Doorzetten, ze nog langer blootstellen aan het gevecht, zou alleen maar schadelijk zijn. En omdat zij echt het beste wil voor haar kinderen, is ze akkoord gegaan. Zij het met veel verdriet.’

Dat voelt heel erg onrechtvaardig en klinkt ook niet alsof de advocaat aan de andere kant het belang van de kinderen voorop stelt.

‘Deed hij ook niet en dat neem ik hem kwalijk. Ik moet wel zeggen dat dit heel uitzonderlijk was. Ik lig niet vaak wakker van een zaak, maar nu overkwam het me wel.

Meestal is goed overleg wel mogelijk. Mensen verwachten van een advocaat dat hij net als in Amerikaanse series vierkant achter ze gaat staan en boos ‘objection’ roept in de rechtszaal, maar zo werkt het niet. Dus, als mannen bedenken dat ze na de scheiding opeens liever kiezen voor co-ouderschap, omdat ze dan minder alimentatie hoeven te betalen, leg ik ze uit waarom ik daar niet in meega.

Ik ben geen mediator, ik ben een bemiddelaar. Mediation heeft alleen zin als beide partijen kunnen communiceren, ze openstaan voor elkaars standpunt, een helder beeld hebben van welke belangen spelen en hoe dat juridisch werkt. Hebben ze dat niet, dan bestaat het gevaar dat de missie van de mediator misschien geslaagd is, maar dat één van de twee partijen met een bak ellende naar huis gaat. Een tijdens het huwelijk scheefgegroeide relatie resulteert dan in een scheve oplossing.

Neem het klassieke geval: een stel ontmoet elkaar tijdens de studie, heeft nog geen enkel vermogen, ze worden verliefd, gaan trouwen buiten gemeenschap, de vrouw stopt met werken als de kinderen komen, en meneer gaat door met zijn bedrijf. Als de eerste rimpeltjes verschijnen, ruilt de man zijn vrouw in voor een jonger exemplaar en bedenkt dat zij minstens net zo goed, zo niet beter voor de kinderen kan zorgen. Dus kiest hij voor co-ouderschap, geen kinderalimentatie en een zo laag mogelijke alimentatie voor zijn ex, want, zo redeneert hij, zij kan gemakkelijk voor zichzelf zorgen. In die overtuiging worden we

‘LIG NIET VAAK WAKKER VAN EEN ZAAK, MAAR NU WEL’ gesterkt door de politiek die ervan uitgaat dat vrouwen sterk en onafhankelijk zijn. Nu kunnen ze dat wel willen, maar dat is alleen geen realiteit. En het is een oneerlijk uitgangspunt. Feit is namelijk dat, ondanks de emancipatie, het meestal nog steeds de vrouwen zijn die grotendeels voor de kinderen zorgen, terwijl de man fulltime blijft werken. Dan lopen vrouwen een maatschappelijke achterstand op die mag worden gecompenseerd. De wet aanpassen moet je pas doen als de maatschappelijke realiteit verandert, maar draai het niet om. Nu is ons rechtssysteem gebaseerd op ons gevoel, onze cultuur, en die zegt dat we best willen zorgen voor elkaar. Dus spreek ik de man hierop aan en reken hem voor wat zijn ex-vrouw nodig heeft om te kunnen eten en niet naakt over straat te hoeven lopen. Meestal ziet hij dan wel in dat er maandelijks toch een beetje geld bij moet. Dat heet dus alimentatie. Zo’n gesprek helpt ook bij mensen die na jaren uit elkaar gaan zonder dat ze getrouwd zijn; hoewel er dan geen alimentatieverplichting geldt, zijn de meesten best bereid om elkaar op weg te helpen.

De angst die bij bepaalde mannen leeft, dat hun ex al >>

MAGGS / 13 MAGGS TERUGBLIK / 135

‘VANUIT DIE PUINHOOP HELP IK ZE WEER NAAR IETS POSITIEFS’ leen maar mooie jurkjes gaat kopen van zijn (kinder) alimentatie, zouden ze moeten loslaten. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat zij gemiddeld na de scheiding veelal meer overhouden dan toen ze nog getrouwd waren.

Wat ik echt heel verschrikkelijk vind, is de kindrekening waar mannen voor kiezen als ze hun ex niet vertrouwen met geld. Zelfs al willen beide partijen het, ik doe het echt nooit! Het lijkt redelijk, maar er ontstaat altijd ruzie over.

Van zo’n rekening worden de kosten voor het kind betaald.

Dus wat krijg je: hij gaat een dagje met ze naar de Efteling en betaalt de benzinekosten, de entree, het ijsje, alles van die rekening. Zij koopt schoenen en andere nuttige zaken waar je het kind niet mee kan lijmen. Heel oneerlijk, want de meeste kosten zitten in het wonen, en daar wordt niet naar gekeken.’

Hoe scheef zit de echtscheidingswet dan in elkaar?

‘Ik heb weinig problemen met de wet. Wel met hoe die soms vervormd wordt. Neem de berekening van de alimentatie: die is heel ingewikkeld, omdat situaties erg van elkaar verschillen. Maar als je het rekenmodel gebruikt en je snapt hoe het is ontstaan, dan is het goed te hanteren.

De mensen die het niet begrijpen, roepen al gauw dat het simpeler kan en moet. Maar dat kan niet, net zoals je de belasting niet gemakkelijk kunt versimpelen. Dan klopt het niet meer. En dan begint de ellende: al gauw blijkt het nieuwe model niet eerlijk te zijn en worden er regeltjes bij bedacht om het weer recht te trekken en zit je met een eindresultaat dat nog veel ingewikkelder is.

Wat van mij wel veranderd mag worden – dat is een groot maatschappelijk probleem! – is de vrouw die met de kinderen vast zit. Voorbeeld: een meisje uit Brabant komt een leuke man tegen in Warmenhuizen. Hij heeft daar een groentebedrijfje, dus zij verlaat Brabant en gaat bij hem wonen. Ze trouwen, krijgen twee kinderen, maar omdat

14 / MAGGS 136 / MAGGS TERUGBLIK

de man toch meer blijkt te drinken dan zij in Brabant gewend was, wil ze scheiden. En dan blijken al die aardige mensen uit het koude Warmenhuizen opeens alleen achter hem te staan. Dus wil ze terug naar haar familie in het warme Brabant. En nu komt het probleem: ze is vrij om te gaan wonen waar ze wil, maar hij geeft geen toestemming om de kinderen mee te nemen met als excuus (van de Kinderbescherming) dat het voor hen beter is om in hun eigen omgeving te blijven. Maar zonder kinderen gaat zij natuurlijk niet. Ze heeft altijd voor de kinderen gezorgd en dus wordt ze gedwongen te leven in een omgeving waar ze doodongelukkig is. Gevoelsmatig klopt dat niet. Die kinderen zijn meer gebaat bij een gelukkige moeder in Brabant en een bezoekregeling. De wet moet op dit punt veranderen. Andersom kan het ook gebeuren dat een man met een vrouw is getrouwd met een gat in haar hand. Om dat te kunnen bekostigen werkt de man tachtig uur in de week bij Hoogovens, en na de scheiding moet hij de helft van dat inkomen aan alimentatie betalen. Of de vrouw die tijdelijk een baantje heeft gezocht, omdat haar man werkloos werd en de kinderen niet krijgt toegewezen, omdat hij nu hoofdverzorger is.

Luisterend naar deze ellende wens je jezelf eerder het ambt toe van trouwambtenaar dan van advocaat familierecht.Lachend: ‘Nee hoor, ik heb er heel veel plezier in.

Als mensen gaan scheiden, zitten ze in een onhoudbare situatie die alleen maar beter kan worden, dus vanuit die puinhoop help ik ze weer naar iets positiefs. Mensen bijstaan, dat is onze wettelijke taak en dat is heel dankbaar werk!’

Van Pieter is bekend dat je hem als cliënt zelfs in het weekend kunt bellen als dat nodig is. Waaraan herken je een goede advocaat nog meer? En een slechte?

‘Ik ga nooit naar een advocaat, dus dat weet ik niet. Maar ik ken wel een voorbeeld van een slecht advocatenkantoor in Amsterdam dat laatst moest verschijnen voor het tuchtcollege. De advocaten die daarvoor werkten, hadden de opdracht om iedere dag voor een toevoeging (een klant op kosten van de staat) te zorgen en standaard de zaak eerst te verliezen om in hoger beroep te kunnen gaan. Dat leverde opnieuw een toevoeging op. Echt slecht!

Ik denk dat je gewoon moet afgaan op je gevoel; je merkt snel genoeg of een advocaat je wil helpen. Ik geef toe dat er weinig advocaten in het weekend de telefoon opnemen.

Wat dat aangaat ben je soms net een maatschappelijk werker. Maar ja, ik vind het prettiger om te weten wat er aan de hand is dan de telefoon te laten rinkelen en met de onzekerheid blijven zitten dat de paniek terecht was.’ <

volgende interview -->

MAGGS TERUGBLIK / 137

ALS STOPPEN NIET LUKT

Annemiek Verstappen over verslaving

Als niet alle wijntjes of lijntjes meer gezellig zijn, er sprake is van controleverlies en afhankelijkheid van het middel, je steeds meer nodig hebt om hetzelfde effect te bereiken en je je leven er helemaal op richt, dan weet je dat je verslaving een feit is.

INTERVIEW: AUGUSTA VERBURG

‘Mensen heb ik vaak horen vertellen dat ze bijvoorbeeld een bioscoop afzeggen, omdat ze liever ’s avonds hun wijntje drinken.’ Over oorzaak, het type mens dat verslaafd raakt en de zekerheid of de verslaafde er definitief vanaf komt, kan Annemiek Verstappen, klinisch psycholoog bij Instelling voor verslavingszorg Castle Craig Nederland, maar één ding met zekerheid zeggen: ‘Wie zegt dat hij na het afkicken

46 // MAGGS 138 MAGGS TERUGBLIK

wel weer met mate kan gebruiken, gaat het niet redden. Je moet gemotiveerd zijn.’

De verslaving sluipt er geleidelijk in. Soms kan het lijken dat je ‘hersenen nog niet zijn gekaapt’, zoals Annemiek dat uitdrukt, en proberen mensen zichzelf en de wereld ervan te overtuigen dat ze niet verslaafd zijn door een maand te stoppen, maar dat is slechts schijn.

INTERVIEW / VERSLAVING

‘Een maand stoppen is minder moeilijk met de wetenschap dat je daarna weer mag. Nooit meer gebruiken is iets anders.’

De oorzaak van verslaving laat zich niet in één regel vangen. Tegenwoordig wordt het een ziekte genoemd, omdat hersenscans laten zien dat bij verslaving bepaalde gebieden oplichten. Maar wat is de kip of het ei? Is dat oplichten het effect van de middelen of juist de oorzaak dat je ernaar grijpt?

‘Een feit is dat gok- en seksverslaving hetzelfde effect laten zien op de scan, daar zijn het dus geen stoffen die de hersenen beïnvloeden en een tolerantie opbouwen. Er is daarom nog steeds discussie of gedragsverslaving een dwangstoornis is of een echte verslaving. Dat we verslaving een ziekte noemen, is omdat de hersenen door langdurig gebruik meer banen hebben aangemaakt die triggers veroorzaken.

Reden waarom eenmalig gebruik niet meer mogelijk is: op één haal van een sigaret, één snuif of één glas wijn reageert het verslaafde brein zo actief…

De frontaalkwab, die normaal de remmingen beheerst, wordt zo helemaal uitgezet, dan ben je al niet meer voor rede vatbaar.’

Over de oorzaak van verslaving bestaat geen eensluidende verklaring. Het is een ingewikkeld samenspel van factoren: biologisch, psychologisch, sociologisch. ‘Maar of je nu te veel gebruikt vanuit een stoere houding, of omdat je houdt van de roes, of omdat je getraumatiseerd bent en daarom vlucht in drugs of drank, in alle gevallen ben je even verslaafd en dat behandelen we in de kliniek. Daarna moet worden gewerkt aan zaken als omgevingsfactoren, traumatische klachten of andere problemen die hebben geleid tot de verslaving. Dus altijd in combinatie om te voorkomen dat je terugvalt.’

heel jong pikte ik stiekem shag van haar en uiteindelijk ben ik ook gaan roken. Zou ik dat niet hebben gedaan als zij niet had gerookt? Ik denk dat het toch was gebeurd, maar ik weet ook dat het bij mij in meerdere mate heeft meegespeeld.’

Het wordt nogal eens op erfelijkheid geschoven. Is het niet eerder een kwestie van cultuur? In de oude omgeving is de kans op terugval toch groter?

‘Klopt. Daarom is ook begeleiding voor die omgeving nodig. Bij partners of ouders zie je vaak een codependency ontstaan, een medeafhankelijkheid, waarbij ze op een subtiele manier onbewust het gebruik toestaan. Bijvoorbeeld door de werkgever te bellen om de patiënt ziek te melden als het weer eens helemaal uit de hand is gelopen. Dit om de lieve vrede te bewaren. Zo krijgt hij of zij de ruimte om niet te hoeven stoppen en houd je de verslaving mede in stand. Uiteindelijk zullen ze toch grenzen moeten stellen, maar dat is zo moeilijk! Het inzicht dat niet zij verantwoordelijk zijn voor de verslaving, dat de hersenen van de ander zo zijn gekaapt dat hij niet meer aanspreekbaar is, dat zij zelf ook hulp nodig hebben, dat helpt ze om daadwerkelijk iets te kunnen doen. Maar dat is een heel proces. Daarom zijn die zelfhulpgroepen zo belangrijk, voor hen net zo goed als voor de verslaafden zelf. Voor hen blijft het lastig om zich te bewegen op feestjes of borrels van het werk, waar ze steeds blootstaan aan de verleiding. Ook de hectiek in hun leven speelt mee, de onrust die ze voelen, daar zul je met ze aan moeten werken. Daarom is wilskracht alleen niet genoeg, maar ook inzicht in de problematiek, om het uiteindelijk zonder verdere professionele hulp te kunnen redden.’

‘Een maand stoppen is iets anders dan nooit meer gebruiken’

Voor mensen die alleen op wilskracht afrekenen met hun verslaving, is het gevaar van terugval groot, waarschuwt Annemiek. ‘Je zult je verslaving moeten overwinnen met een techniek die gericht is op inzicht. Dat het een hersenziekte is geworden, is geen excuus om geen verantwoordelijkheid te nemen voor je herstel. Dat begint met de acceptatie dat je machteloos staat tegenover het middel: dat ene wijntje kan dus echt niet meer. Je zult je moeten overgeven, je tekortkomingen inzien, die bespreken en eerlijk zijn.

En je aansluiten bij zelfhulpgroepen, lotgenoten bij wie het niet meer normaal is om te gebruiken.’

In hoeverre speelt de omgeving een cruciale rol? Draagt opvoeding bij aan het risico van verslaving of hoeven ouders zich niet schuldig te voelen?

‘Het antwoord ja is net zo rechtlijnig als nee. Opvoeding alleen is nooit het verhaal. Mijn moeder rookte vroeger. Al

Hoe groot is het percentage dat het redt?

‘Na één jaar doen we een meting om te zien wie er nog clean zijn. Bij mensen die niet op onze oproep reageren, gaan we ervanuit dat ze zijn teruggevallen, en dan komen we uit op ruim 65%. Of ik intuïtief direct zie wie het gaat redden en wie niet? Nee… nee. Je hebt wel een gevoel of een verwachting, je geeft ook een prognose, maar als iemand binnenkomt die onder invloed is, dan denk je misschien wel: wat is die er erg aan toe, maar je praat op dat moment met de verslaving. Zie je hem na drie maanden terug, dan kan het een wereld van verschil zijn.’

Zou Herman Brood ooit een kans hebben gehad? Of was hij het type mens dat gewoon nooit stopt?

‘Nogmaals: er bestaat geen type verslaafde. En ik ken hem niet. Ik heb hem alleen ooit in een interview horen zeggen dat hij niet wilde stoppen, omdat het hem zijn creativiteit zou kosten. En dan begin je niks.’ <

MAGGS/ /139 47 MAGGS TERUGBLIK

ZONDER EGO ZIJN WE LIEFDE De waarde van vergeving

Na de moord op Anne Faber, die onze gemoederen sterk bezighield, werden we geconfronteerd met #MeToo, seksuele intimidatie en machtsmisbruik op het werk. Daders en slachtoffers, het duel tussen macht en onmacht. Welke rol kan vergeving hierin spelen? Wat betekent het en hoe doe je dat? Die vraag leggen we voor aan GGZ psychotherapeut Wytze Vonder.

INTERVIEW: CHARLOTTE VAN BENSCHOP

‘Vergeven is een innerlijk proces, een gevecht tussen het ego en wie je in werkelijkheid bent.’ Wytze kiest zijn woorden zorgvuldig. ‘Het ego is altijd bang om afgewezen te worden, alleen te worden gelaten. Als baby ben je volledig afhankelijk van de ander; zonder de ander ga je dood. Maar om je te ontwikkelen, je onafhankelijk te maken, is het nodig om als kind, als puber, ondeugend te zijn, grenzen op te zoeken.

Vraag is: wordt er dan nog voor je gezorgd? Houdt die ander dan nog van je? Als volwassenen in die ontwikkeling over jouw grenzen gaan, jij jezelf vanuit je afhankelijkheid moet verloochenen, je niet natuurlijk meer mag zijn, dan kom je uit bij dat MeToo-verhaal. In relaties zie je dit ook: neem bijvoorbeeld de vrouw die nog steeds zekerheid en veiligheid zoekt bij de ‘ander’ en valt op een dominante man. Op een gegeven moment gaat hij met andere vrouwen en zij laat dat toe uit angst om hem kwijt te raken. Die angst komt voort uit het ego. Komt het tot een scheiding, dan ziet zij zichzelf als het slachtoffer en hem als de dader. Ze voelt zich teleurgesteld, kwaad, niet gerespecteerd en er volgen verwijten over en weer. Zelfs als in het gunstigste geval het tot een verzoening zou komen, dan nog blijft het gevoel dat hij de dader is en zij het slachtoffer bestaan. Het inzicht dat jij verantwoordelijk bent om je eigen grens aan te geven en dat niet gedaan hebt - maakte dat jij medeschuldig en dus ook dader bent - is

10 / MAGGS 140 / MAGGS TERUGBLIK

dan niets anders dan de bevrijding van je overlevingsstrategie waarbij je de ander tot dader hebt gemaakt.’

De wil om dat proces aan te gaan, is een voorwaarde om als psychotherapeut de ander daarin te kunnen begeleiden.

‘De vraag is of je bereid bent te veranderen, of je over je angst wilt heenkomen. Of je wilt zien dat de dader slechts de aanleiding is, maar dat de oorzaak in jezelf zit. Dat je partnerkeuze daarmee te maken had. Dat je je projecties zult moeten inzien en jezelf vergeven dat jij mede de oorzaak was, niet alleen de ander. Het is een bewustwordingsproces waarin je jezelf leert kennen. Iedereen kan daarvoor kiezen. Het vraagt om eerlijkheid, om volledig transparant te zijn. Zolang je jezelf uit angst groothoudt, lukt het niet. Het doel is, wat de Grieken zeggen, dat je lukt. Gelukkig zijn is gelukt zijn. Dat houdt in je innerlijke harmonie terugvinden, de mens worden die je in potentie bent, daar trouw aan zijn. Zonder ego, zonder angst, blijft liefde over. Alles wat niet-liefde is, kan je zover brengen dat je het contact met jezelf kwijtraakt, dat je alleen de antwoorden geeft die van je worden verwacht. Dat begint al bij de opvoeding waarin je normen en waarden meekrijgt.

Ook de overheid spreekt over de normen en waarden in Nederland. Ik snap wel dat die nodig zijn om een zekere samen-

INTERVIEW / PSYCHOTHERAPIE

hang te creëren, maar ze worden geboren uit angst, nogmaals vanuit de behoefte om wat we hebben te willen houden. En het is altijd de machthebber die ze bedenkt. Terwijl het gelukt/ gelukkig zijn gaat om onvoorwaardelijke liefde. Moederliefde is daar het beste voorbeeld van. Maar ook die liefde kun je pas echt geven als je reservekracht hebt. Je kunt het kind niet de energie geven die je zelf nog nodig hebt voor jouw ontwikkeling. Dat gaat ten koste van het kind. Intiem zijn kan ook alleen als je vertrouwen hebt in het hier en in het nu, in dat de ander het goede zal doen. En in het vertrouwen op jezelf, zodat je je kwetsbaarheid kunt laten zien. Je in staat bent om je over te geven zoals een baby’tje dat doet als het uithuilt op je schouder. Een soort samensmelting.’

Dat vertrouwen zul je dus ook moeten hebben in je therapeut, wil je je ego in de waagschaal stellen.

‘Goed contact is het belangrijkste. Kunnen we het samen redden, hebben we vertrouwen in elkaar? Wil de ander jou zijn verhaal vertellen? Anders kom je niet verder dan het geven van advies en dat kan hij net zo goed uit een boekje halen.’

Je eigen ‘tekorten’ vergeven noemt Wytze een levenslang helingsproces. Kennis alleen is niet voldoende, je hebt er ook een tegenspeler voor nodig.

‘Om tot zelfkennis te komen, moet iemand je raken waardoor je je bewust kunt worden van je overlevingsstrategie. Twintig jaar geleden ging het een periode niet goed tussen mij en mijn vrouw. Ik was ervan overtuigd dat ik nou eenmaal was zoals ik was, vond dat zij moest veranderen en weigerde naar mezelf te kijken. Totdat ik Het wonder van vergeving las. Dat boek was een klap voor m’n kop. Voor het eerst drong het tot me door dat je degene die je ego bedreigt, nodig hebt! Mijn vrouw vormde die bedreiging. Ze is mijn tegenbeeld; ze had zich al vroeg losgemaakt uit een streng gereformeerd milieu zoals dat in ‘Knielen op een bed violen’. Zij ging onder andere voluit naar India, wat ik niet durfde en vond onze destijds twaalfjarige punkzoon fantastisch met zijn punkvriendinnetje, terwijl ik me op alle mogelijke manieren door hem getart voelde.

Door dat boek zag ik opeens in wat ik deed, hoe onterecht mijn verwijten naar mijn vrouw waren geweest. Heel gênant: ik zat immers al jaren in het vak! Het voelde schaamtevol om te moeten toegeven dat ik haar tekort had gedaan. En niet alleen haar, mezelf ook. Maar wat een bevrijding.’

Hoe verhoudt dit verhaal zich tot wat Anne Faber is overkomen? Ze was op het verkeerde moment op de verkeerde plek. Met die moordenaar had ze nooit te maken gehad. Hoe moeten haar ouders die man vergeven? En waarom zouden ze?

‘Daarvoor zul je breder moeten kijken door jezelf de vraag te stellen: waartoe zijn wij hier op aarde? Mijn zoon Ruben kreeg drie maanden na zijn geboorte een hersenvliesontsteking waarbij alles fout ging. Het gevolg was dat hij meervoudig gehandicapt werd. De arts zei botweg tegen mijn vrouw:

‘WAT WIJ HET MEEST VERAFSCHUWEN IN DE ANDER IS IETS WAT WE VAN ONSZELF NIET ACCEPTEREN.’ “Ach, mevrouw Vonder, wat u hier ziet, is een levend lijk.”

Met andere woorden: we konden hem net zo goed laten doodgaan. We hebben toen een bekende helderziende geraadpleegd, Croisset, en hij wist ons te vertellen dat Ruben het zou overleven en nog een heel leven voor zich had. Dat klopte: hij is uiteindelijk tweeënveertig jaar geworden. Een paar keer is hij zo ernstig ziek geweest dat we ons afvroegen of we hem niet moesten laten gaan. We hebben toen weer een helderziende laten komen, een kinderfluisteraar, die vertelde dat Ruben aangaf dat we ons geen zorgen moesten maken, dat dit zijn weg was. Dat deed me denken aan wat de directeur van het Rafaëlhuis, waar Ruben vanaf zijn vijftiende was opgenomen, ons eerder had verteld. Hij vergeleek mensen als Ruben met een beroemde violist van wie de viool kapot is. Maar dat betekent niet dat de violist in hem is verdwenen. Dus geven ze deze kinderen gewoon les, bieden ze hen alles aan wat past bij hun leeftijd. Voeden ze hun ziel.

Mevrouw Heijn heeft de moordenaar van haar man vergeven. Een enorme worsteling, maar via zelfkennis leerde ze dat hij niet anders was dan zij. Dat hij net als ieder ander voor de liefde was geboren, maar alleen van het pad was afgeraakt. Dat maakte dat ze kon huilen om zijn dood.

Wat wij het meest verafschuwen in de ander is iets wat we in onszelf niet accepteren. Accepteer je jezelf met je plussen en je minnen, dan kun je de ander liefhebben als jezelf. Dat noem ik de weg naar onvoorwaardelijke liefde. Dat is mijns inziens de essentie van ons leven hier op aarde.’ <

MAGGS / 11 MAGGS TERUGBLIK / 141

‘HEBBEN WE ECHT AANDACHT VOOR ELKAAR?’ Gudrun van Stichting Halt Zolang het gaat om lichte criminaliteit – vernieling, overlast, (winkel)diefstal of schoolverzuim – stuurt de politie of de leerplichtambtenaar jongeren van twaalf tot achttien jaar door naar Stichting Halt. Met deze interventie probeert men te voorkomen dat deze jongeren al beginnen met een aantekening bij justitie nog voor ze goed en wel de wereld instappen. Aandacht en bewustwording van waar ze zichzelf kunnen corrigeren, staan daarbij centraal.

INTERVIEW: CHARLOTTE VAN BENSCHOP

Als iemand weet wat er allemaal schuil kan gaan achter grensoverschrijdend gedrag, dan is dat Gudrun Hakkaart (37), werkzaam bij Stichting Halt. Ook zij zocht als tiener de grenzen op en ging de fout in. Dat de samenleving wil dat een fout bestraft wordt, vindt ze begrijpelijk. ‘Maar,’ en dan komt haar bezwaar, ‘straf stimuleert niet het denkproces, een andere manier van kijken. Het is zo simpel om alleen maar te focussen op het gedrag en de “ondertiteling” te negeren. Want dan zie je niet wat erachter zit. Soms is het al dan niet incidenteel grensoverschrijdende gedrag meer dan nieuwsgierigheid of groepsdruk. Het kan ook een schreeuw om aandacht zijn, een (on)bewuste noodkreet.’

Gudrun duikt terug in haar eigen verleden. ‘Ik was vroeger fel, voelde me niet gezien. Dus riep ik om het hardst dat ik het zelf wel kon, terwijl ik juist verlangde naar een arm om me heen. De kleinste gebaren in die richting maakten diepe indruk op me: de conciërge die de tijd voor me nam, de buurman die me een keer naar de trein bracht, een betrokken docent die echt wilde weten hoe het met mij ging… Ik zou ze eigenlijk alsnog een keer moeten bedanken. Aandacht is belangrijk, de kracht daarvan wordt zwaar onderschat. Al geef je maar een paar minuten. Ik heb meer geleerd van het contact met docenten dan van hun lessen. Want waar gaat die wiskundesom me helpen?’

28 142/ /MAGGS MAGGS TERUGBLIK

Terwijl het accent vandaag de dag juist meer lijkt te liggen op het begrijpen van de wiskundesom dan het begrijpen van het kind.

‘Je mag je inderdaad afvragen of we nog voldoende aandacht hebben voor elkaar. Niemand heeft tijd, mensen staan onder druk; ouders, docenten, mensen in de zorg… We leven in een maakbare samenleving: de jeugd van nu moet zo veel, er is weinig geduld, alles moet snel. De school heeft een signalerende functie, maar zien ze de kinderen ook? De overheid verwacht dat wel, maar om goed te kunnen luisteren heb je meer nodig dan alleen een maatregel in de wet. Recent hebben we een zaak afgesloten van een jongen die was opgepakt door de politie. Hij bleek al een paar jaar te blowen, werd steeds vlakker, minder ondernemend, was inmiddels een niveau gezakt en van school veranderd. Zo’n jongen komt al binnen met een enorm oordeel over zichzelf. Net zoals de meeste jongeren: ze hebben hun ouders teleurgesteld, schamen zich, snappen hun eigen gedrag niet, dus daar nog iets over gaan zeggen, doet alleen maar kwaad. Bij zo’n startgesprek zitten ze daarom vaak vol spanning. We blikken terug op wat er precies is gebeurd, waarom ze hebben gedaan wat ze hebben gedaan. We staan stil bij de keuzes die ze hebben gemaakt, wat ze daarbij dachten en voelden. Wat me opvalt is dat veel jongeren de taal missen om zichzelf goed te kunnen uitdruk-

INTERVIEW / STICHTING HALT

ken. Dus vraag je hoe ze zich voelen, dan is het antwoord: kut.

En op de vraag om dat eens te beschrijven, krijg je weer: kut.

Dat baart me weleens zorgen, want hoe moet de ander je dan begrijpen?

Maar deze jongen was blij met het gesprek en bedankte me na afloop: hij had het inspirerend gevonden, het had hem aangezet tot nadenken.

Nu hebben we één heel duidelijke regel bij Halt: je moet je aan je afspraken houden en doe je dat niet, dan wordt het traject negatief afgesloten en word je alsnog doorgestuurd naar justitie. Dat wist deze jongen ook. Toch was hij er niet bij het vervolggesprek; hij lag nog in z’n bed. Ik gaf hem een half uur om alsnog te komen, daar maakte hij drie kwartier van - hij zag er ook niet naar uit dat hij zich had gehaast - en hij had weer geblowd. Ik zei dat ik het vermoeden had dat hij hier niet alleen uit zou komen en dat hij de hulp van zijn ouders nodig had om van die verslaving af te komen. En dat ik anders niet met hem verderging. Hij schrok toen ik het woord verslaving gebruikte, maar stemde ermee in om het zijn ouders te vertellen. Zijn ouders schrokken zich wezenloos; ze hadden geen idee! Ook dat zie je vaak. We maakten een afspraak om drie weken later samen met de school, de leerplichtambtenaar en de Brijderstichting bij elkaar te komen. Intussen kreeg hij huiswerkbegeleiding om z’n achterstand in te halen en zou hij uit eigen beweging bij Brijder aan de slag gaan. Hij was ervan overtuigd dat hij dat allemaal ging redden. Maar toen we dat eindgesprek hadden, was hij er weer niet. Pas na een half uur kwam hij opdagen: stoned. Zo jammer! Voor mij voelde het als falen: ik had niet de juiste woorden gevonden om hem te inspireren, hem in beweging te krijgen. Ik vermoed dat hij ook niet wist waarom hij het zo had laten lopen. Kennelijk was hij er nog niet klaar voor om serieus een eind te kunnen maken aan zijn verslaving. Maar wat voelde ik me rot! Totdat twee dagen later zijn moeder belde om te vertellen dat hij samen met z’n vader naar de Brijder was gegaan. En de jongen zelf me een berichtje stuurde waarin hij me bedankte dat ik hem zo had geholpen en dat het hem speet dat hij, zoals hij zei, “niet de beste versie van zichzelf had kunnen zijn”. Ik had hem dus toch geraakt! En hij geeft het niet op. Zijn straf heeft hij al uitgevoerd, dus als hij het volhoudt, hopen we dat het bij een waarschuwing blijft. Daar kan ik heel trots op zijn, dat we dit bij Halt zo doen. Dit is wat we bedoelen met het kind vooropstellen. Dat hebben we echt bereikt!’

Want toen Gudrun twaalf jaar geleden bij Stichting Halt kwam werken, lag het accent nog op werkstraf.

‘Gelukkig is dat nu niet meer dan bijzaak. Nu gaat het allereerst om aandacht, om bewustwording. Naast het voeren van gesprekken met ons, moeten ze ook leeropdrachten maken waardoor ze hun gedrag gereflecteerd zien en leren hoe ze het in de toekomst anders zouden kunnen doen. Jongeren zijn nou eenmaal nieuwsgierig, zoeken de grenzen op. Dat is normaal. Of zelfs dapper omdat ze iets proberen. Maar grens-

‘Zijn ouders hadden geen idee! Ook dat zie je vaak’ overschrijdend gedrag moet natuurlijk een halt toegeroepen worden. Zo stelen ze vaak alleen omdat ze het spannend vinden en maken ze de denkfout dat bijvoorbeeld bij de supermarkt zoveel zakken chips liggen dat eentje meer of minder niet uitmaakt. Maar wat ze niet weten, is dat voor winkeliers stelen een hoofdpijndossier is. Daarom is het belangrijk dat ze inzicht krijgen in de gevolgen hun gedrag. Door gesprekken te organiseren met de slachtoffers, spreken we hun empathisch vermogen aan. Vanuit dit empathisch vermogen en het meer begrip hebben voor elkaar is de kans groter dat ze bij een volgende keer beter nadenken en een andere keuze maken.

In dat stukje bewustwording kunnen wij als Halt hen op weg helpen; de ouders maken het af. Soms lukt dat niet, worstelen de ouders zelf nog met problemen. Geldt ook voor hen nog steeds: als jij slaat mag ik terugslaan. Dan weet je meteen: dat kind zien we zeer waarschijnlijk nog een keer terug. Bij de meeste ouders is het onmacht, bij sommige onwil. Je gunt die kinderen natuurlijk geen strafblad, maar, wat ik al zei, de herhaling hoe pijnlijk ook, kan nodig zijn om het patroon te doorbreken. Wat dat aangaat blijf ik hoopvol.

Maar staan de ouders ervoor open, durven ze hun kwetsbaarheid te laten zien, hun aandeel te erkennen in het vastlopen van hun kind, dan kunnen ze zoveel steun vinden bij elkaar. En dat verbindt. Want niets heelt meer dan het kunnen geven en krijgen van erkenning. Het maakt dat je je gezien voelt en dat is het begin van het verwerken van het hele verhaal.’ <

MAGGS/ /143 29 MAGGS TERUGBLIK

GAT IN JE HAND?

Carien Karsten: Leuk shoppen of koopverslaafd?

Je koopt omdat het een kick geeft en hebt daarna spijt. Je doet impulsief aankopen terwijl je je dat eigenlijk niet kunt veroorloven. Je geeft bij het shoppen altijd meer uit dan je van plan was. Het geld glipt je door de vingers en je vult het ene gat met het andere. Je winkelt om je somberheid te verjagen. Je verkoopt jezelf smoesjes om je aankoop te rechtvaardigen en verbergt die zodat je partner het niet ziet. Over je uitpuilende kasten maak je maar liever een grapje.

INTERVIEW: AUGUSTA VERBURG

Als je je in twee of meer van de bovenstaande statements herkent, is Afkicken voor shopaholics van Carien Karsten, psychotherapeut en managementcoach, een aanrader.

Zij was lange tijd werkzaam in de verslavingszorg en richtte zich daarna op koopverslaving. In haar boek lees je onder andere hoe hiervan af te kicken en hoe om te gaan met een naaste die koopverslaafd is.

‘Koopverslaving betekent dat je koopt terwijl je weet dat je dat niet moet doen,’ vat Carien het probleem in één zin samen. ‘Het is het niet kunnen weerstaan van de impuls.

Die kan zo dwingend zijn dat, zo vertelde een vrouw in de training, zij niet kan genieten van een dagje strand met de kinderen omdat ze alleen maar kan denken aan shoppen.

Dat hunkeren, die craving, hebben alle koopverslaafden gemeen, maar de beweegredenen kunnen verschillen. Zo shopt de troostkoper om uit z’n dip te komen of een leuke ervaring te hebben. Bij de koopjesjagers gaat het om de roes, de sport; zij wachten tot het product is afgeprijsd en ze het zo van de verkoper hebben gewonnen. Maar het kan ook om de associatie gaan: het kopen van bijvoorbeeld een paar hoge hakken roept het gevoel op van succesvol in de liefde en het werk te zijn. Of een jurk die herinnert aan die ene keer je daar zo gelukkig van werd. Dat moment wil je

26 / MAGGS 144 / MAGGS TERUGBLIK

steeds opnieuw beleven en daarom blijf je shoppen. En dan heb je de fanatiekeling nog die dat Chinees porselein, die Louis Vuitton-tassen of de allernieuwste iPhone moet hebben. Welke achtergrond het ook heeft: het geluk is altijd van korte duur en maakt al snel plaats voor spijt. En het zorgt voor problemen: vaak torenhoge schulden, kinderen die ermee worden belast omdat zij de spullen moeten terugbrengen, en ruzie met de partner.’

Uit onderzoek blijkt dat 5 tot 7% van de bevolking aan koopverslaving lijdt. Het is iets van alle tijden en leeftijden.

Wat ligt in de kern aan deze verslaving ten grondslag?

Carien: ‘Je komt altijd uit bij leegte, gebrek aan liefde, gemis aan oorspronkelijke hechting. Ik had een tante die in de oorlog door haar vader was gedropt in een Duits weeshuis.

Later trouwde ze met een twintig jaar oudere man - een rechter - aan wie ze veel steun had. Toen hij dement werd, heeft ze hem jarenlang liefdevol verzorgd waarbij ze zichzelf volledig opzijzette. Na zijn dood kwam ze weer in de leegte terecht die ze compenseerde met kopen. Het viel ons wel op dat, als we met elkaar aten, ze altijd extra veel meebracht, maar dat ze koopverslaafd zou kunnen zijn, is geen moment bij me opgekomen. Totdat we na haar dood de

INTERVIEW / VERSLAVING

boel gingen opruimen en haar huis vol bleek te staan met nieuwe spullen. Overal had ze leningen lopen, zelfs vierhonderd euro bij de glazenwasser. Al die jaren heeft ze dus de schone schijn weten op te houden. Gelukkig hebben we met de verkoop van al die spullen de schulden en de begrafenis kunnen bekostigen.’

Vaak is het de omgeving die aan de bel trekt.

Carien: ‘Eén keer maakte ik mee dat een partner zo wanhopig was dat hij als verjaardagscadeautje voor zijn vrouw bij mij een afkicktraining had geboekt. Pas toen zij binnenstapte, had ze door wat de verrassing inhield. Heel vernederend, maar ze was zo sportief om te blijven zitten en haar verhaal te doen. We hebben haar daarna alleen nooit meer teruggezien.’

Dat is de manier dus niet, maar hoe dan wel? Want de vele voorbeelden die Carien in haar boek aanhaalt, roepen alle begrip op voor de partners. Sommigen faciliteren de verslaving zelfs om de problemen te vermijden. Zoals Lidy die vertelt dat ze de koopverslaving van haar man verborgen probeert te houden omdat ze zich ervoor schaamt. Terwijl beiden goed verdienen, is ze extreem gaan bezuinigen om zijn steeds hogere uitgaven op te vangen. Ze voelt zich eenzaam in haar strijd, slaapt slecht, is al vijf kilo afgevallen, maar wil bij hem blijven. Ook omwille van hun zoon.

Carien: ‘Lidy is co-dependent; door te helpen en te zwijgen, houdt ze de verslaving mede in stand. Ze moet haar grenzen leren aangeven en haar eigen behoeftes en verlangens gaan verwoorden.’

Maar dan nog: wat als dat niet helpt? Als hij niet wil stoppen? Ze kan hem niet dwingen. Hoe krijg je de ander zover dat hij of zij er iets aan gaat doen?

‘Weet dat de koopverslaafde zich niet laat kennen en zich groothoudt, maar zich intussen schaamt voor het feit dat hij geen controle heeft over zijn gedrag. Wil je hem inzicht geven in wat de gevolgen zijn voor hemzelf, en dat hij voelt wat het betekent voor anderen, dan zijn vertrouwen en acceptatie voor hem essentieel. Van de hulpverlener vraagt het heel veel inlevingsvermogen. Je moet je kunnen voorstellen dat de koopverslaafde tegen beter weten in toch shopt en hoe moeilijk het is om dat te veranderen. Het vanuit de negatieve kant benaderen, zeggen wat hij niet moet doen, werkt daarom niet. Je kunt beter kijken waar iemand blij van wordt, hoe je de koopverslaving kunt vervangen voor iets leuks. Dat is de vraag: wat zou je graag willen bereiken in het leven? Voor de een is dat het kopen van een huis waar nu steeds geen geld voor is, maar voor de vrouw die zich had voorgenomen in plaats van 15.000 euro in de maand er nog maar 12.000 uit te geven, werkt dat niet. Ze kan zich nog steeds door haar chauffeur naar de P.C. Hooftstraat laten rijden. Wat zij te winnen heeft, is tijd. Want vergis je niet: in shoppen gaat heel veel tijd zitten. Haar grote wens is om kinderyoga-docent te worden, en om die opleiding te kunnen volgen, is tijd nodig. Daar bespaart ze nu op. Moti-

‘Je komt altijd uit bij leegte, gebrek aan liefde, gemis aan oorspronkelijke hechting.’

vatie is kracht, daar moet je de verslaafde op aanspreken: op z’n kracht. Hoe sterker de motivatie, hoe groter de kans dat hij of zij het volhoudt.’

Mocht het shoppen zo erg zijn en er acuut iets moet gebeuren, dan is het raadzaam om met de huisarts of psychiater te overleggen of medicatie een optie is, adviseert Carien. ‘Wel altijd in combinatie met psychotherapie. Maar als ondersteuning kan antidepressiva de troostkoper even helpen om uit z’n dip te komen, de koopjesjager kan geholpen zijn met een middel dat het roesgevoel blokkeert, en voor wie kopen een sport is, kan beter gaan hardlopen.

Daarmee maakt hij dezelfde stofjes aan als bij het kopen.’

Om positief te eindigen: je kunt van de nood ook een deugd maken: shoppen als onderdeel van je werk.

‘Denk aan de stylist, de personal shopper of een winkel in brocante. Of, zoals een man van zeventig die verslaafd was aan het kopen van alles wat met computers te maken heeft, nu anderen helpt met computerproblemen of de aanschaf van computers. Dan koop je niet alleen in, je verkoopt het ook door. Want laten we wel wezen: shoppen mag ook gewoon leuk zijn.’ <

MAGGS / 27 MAGGS TERUGBLIK / 145

De garantie kunnen krijgen dat jouw boek op de bestsellerslijst komt, je bedrijf een doorslaand succes wordt of jouw club de overwinning gaat behalen, zou heerlijk zijn. Met de formule die dat succes garandeert, zijn we zelfs al dik tevreden. Maar bestaat dat: is succes maakbaar?

SUCCES VERZEKERD? Een mooi voorbeeld van een zeer succesvolle organisatie

gaat voor alles. Dat is de deal.

is Netflix, proto-type van een hoog presterende cultuur.

Verder zijn er geen regels: iedereen krijgt alle vrijheid om

Deze kent geen hiërarchie, ieder-een is letterlijk gelijk-

op zijn manier topwerk te leveren. Vakanties worden dan

waardig en heeft evenveel stem. Die stem goed gebruiken

ook niet ingeroosterd, de medewerker bepaalt zelf wan-

vraagt om intelligentie, creativiteit, eerlijkheid en zelfken-

neer hij daaraan toe is en hoeveel dagen hij daarvoor kan

nis/zelfrespect van de medewerker. Deze moet goed kun-

uittrekken. Die vrijheid betekent geen vrijblijvendheid:

nen luisteren, welbespraakt zijn en onomwonden haar/

anders dan in het hiërarchische systeem waar eindeloos

zijn mening durven geven.

veel regels gelden die evenzo vaak worden overtreden,

Een topsportcultuur waar alleen de beste spelers mogen

kent deze cultuur geen concessies: wie zich niet houdt

meedoen. Die worden vorstelijk betaald, wetende dat als

aan de deal, zet zichzelf direct buitenspel.

een betere zich meldt, ze hun plek kwijt zijn. Hetzelfde gebeurt als collega’s aangeven dat het niveau van een

Dat deze samenwerkingsvorm perfect werkt, bewijst

medewerker niet voldoet; want niets is frustrerender dan

niet alleen Netflix, in de jaren 80 bewees de Braziliaan

te moeten ‘voetballen’ met iemand die niet in staat is de

Semler dit ook al. Hoe kan het dan dat dit model niet

bal goed door te spelen. Het doel, Netflix beter maken,

allang wereldwijd wordt toegepast? Want hoewel er

146 / MAGGS TERUGBLIK

WETENSCHAP / SUCCES

‘Wat, als je de absolute top al hebt bereikt, kun je nog doen om die euforie weer te beleven?’

toch blijkt te lukken. Van de voorwaarden van een van de succesexperts: een gezonde financiële basis, ruimte voor gezin en vrienden en een goede gezondheid, laten zij niets over. Ook van zelfkennis waar in vele succesprogramma’s op wordt aangestuurd, blijkt menig vertrekker geen last te hebben. Zelfs geluk, eveneens een veel aangehaalde factor bij het behalen van succes, is niet doorslaggevend, want het zit die mensen meestal helemaal niet mee. Dat maakt het programma ook zo spannend. En mensen die rijk en beroemd zijn geworden met al hun succes, Amy Winehouse, Whitney Houston, Janis Joplin om er maar een paar te noemen, zagen het leven misschien juist daarom niet meer zitten. Volgens Van Dale dus uiteindelijk geen succes, want hun droom liep niet goed af.

Op het hebben van succes projecteren we een gemoedstoestand; als het doel is bereikt, zouden we ons gelukkig, voldaan, zelfverzekerd, machtig of noem het maar op moeten voelen. Die momenten hebben Amy, Whitney en Janis vast en zeker gekend, maar dat gevoel hield geen stand. De gelukzaligheid van het moment verdwijnt net zoals het gekomen is. Dus wat, als je de absolute top al hebt bereikt, kun je dan nog doen om die euforie weer te beleven? Bovengenoemde beroemdheden zochten het antwoord in drugs met alle gevolgen van dien.

Een oud soefi verhaal is misschien het antwoord. Het vertelt over een koning die op zoek was naar een manier

boeken over zijn volgeschreven, organisatieadviseurs hun

om grip te krijgen op zijn gevoelens zodat hij zich er nooit

stem eraan hebben versleten, veel leidinggevenden heel

meer in zou verliezen. Met zijn vraag ging hij naar een

goed begrijpen hoe het moet, blijkt een enkele organi-

wijze meester die hem als antwoord een ring gaf met een

satie het maar te kunnen. Dit omdat dat de goeroes op

dekseltje waarin een tekst stond gegraveerd. Alleen als

dit gebied mensen wel vaak weten te inspireren, maar

hij echt geen uitweg meer zag, mocht hij dat dekseltje

niet te trans- formeren. Dan zou succes verzekerd zijn!

openen.

Dus wordt het antwoord ook wel gezocht in imitatie,

Op een dag werd het land overvallen door een vijandelijk

inventariseert men wat succesvolle mensen nooit of juist

leger dat de koning met zijn manschappen richting een

wel doen. Dat gedrag kopiëren zou een evenredig succes

diep ravijn dreef. Nog even en ze zouden allemaal een

moeten opleveren. Maar leveren die gemeenschappelijke

gewisse dood vinden. De koning, in absolute doodsnood,

eigenschappen van succesvolle mensen alle ingrediënten

dacht aan zijn ring, opende het dekseltje en las: ook dit

voor een geslaagde taart? Of wordt het tijd om ons eerst

gaat voorbij. En inderdaad: op het laatste moment keer-

eens af te vragen wat de definitie van succes eigenlijk is?

den de kansen en hakte het leger van de koning de vijand finaal de pan in. Terug in de hoofdstad werd de koning

Van Dale omschrijft het als goede afloop, uitkomst of uit-

door een grote menigte ontvangen die hem toejuichte en

slag. Van wat staat er niet bij, dat bepaal jij. Of toch niet?

bloemen naar hem wierp. Fier rechtop stond hij in zijn

Vincent van Gogh heeft ons geleerd dat je een briljant

rijtuig en wuifde zijn volk toe. Trots, onoverwinnelijk,

schilder kunt zijn zonder ooit van je succes te kunnen ge-

machtig, zo voelde hij zich. Tot zijn oog viel op de ring

nieten omdat je je tijd ver vooruit bent. De inmiddels dui-

waarvan het dekseltje was opengeklapt en hij weer las:

zen-den kandidaten die wereldwijd hebben meegedaan

ook dit gaat voorbij.

aan The Voice laten zien dat dezelfde droom voor maar enkelen verder gaat dan het winnen van de wedstrijd.

Niet het bereiken van het doel, wordt vaak gezegd, maar

Trump heeft bewezen dat je geen politiek talent hoeft te

de weg ernaartoe laat je voelen dat je leeft. Het doen,

zijn om president van Amerika te kunnen worden. In het

daar draait het om. Zolang dat je blijft inspireren, kun je

programma Ik vertrek hou je je hart vast waar het de goe-

spreken van een dagelijks terugkerend succes. En jij bent

de afloop betreft, en ben je met stomheid geslagen als het

het bewijs.

MAGGS TERUGBLIK / 147

MAN AAN HET WOORD / LAUREN

LAUREN VAN DER HEIJDEN Hij komt uit een ondernemersgezin, verkocht in de kinderpostzegelweek het meest van iedereen, verdiende als tiener al ruim zijn eigen zakgeld, studeerde commerciële economie, en zat later steevast als jongste lid in verschillende directies. Lauren van der Heijden (39), directeur Corporate Sales van De Persgroep en uitgeroepen tot de Cross Media Man 2019.

De Persgroep (uitgever van vele dag- en week-

Interview: Augusta Verburg

kers direct de mogelijkheid biedt om te boeken. Bij al-

bladen waaronder Parool, Volkskrant, Trouw, AD en radiozender Q-Music) maakt een transformatieproces door van een sterk print gedreven organisatie naar een digital first onderneming. Inmiddels worden dagelijks 13 miljoen mensen bereikt waarvan de helft via digitale media.

Lauren: ‘Dat betekent voor adverteerders dat je samen met ons campagnes kunt voeren die echt crossmediaal zijn. Een goed voorbeeld is KLM Onontdekt: met KLM maken we een reisprogramma dat we zowel in print als op onze digitale platformen uitzenden en kijleen een krant kon je je dat voorheen niet voorstellen.’

De jury noemt jou een echte change agent die crossmediaal op de kaart heeft gezet. Je geeft sturing aan 100 man die je op een speelse manier tot steeds grotere hoogten brengt. Wat heeft jou gemaakt tot wie je bent?

‘Het ondernemen en voor uitdagingen gaan zat er al van jongs af aan in. Op mijn zevende verkocht ik stenen voor één gulden bij ons voor de deur, met de kinderpostzegelweek won ik altijd, op mijn zeventiende nam ik met twee vrienden een lokale kroeg over en kocht en verkocht ik dollars van mijn spaargeld. Dat commercieel ondernemende heeft me altijd getrokken.

Dat ik door uitdagingen aan te gaan vaak de jongste was in een board, directie of bestuur, beviel me wel.

Niet gehinderd door ingesleten denkbeelden kon ik gewoon jong en enthousiast zijn, ik zag wel hoever ik kwam met hard werken, gezond verstand en veel energie. Daarnaast heb ik een aantal keren van dichtbij meegemaakt hoe kwetsbaar, vergankelijk het leven is.

148 / MAGGS TERUGBLIK 74 / MAGGS

‘OVER VIJF JAAR PRATEN WE ALLEEN NOG MAAR TEGEN SLIMME COMPUTERS DIE AL WETEN WAT WE WILLEN HEBBEN VOOR WE HET ZELF WETEN’

Hoe zit het hier met de diversiteit in de top?

In de meeste organisaties wil dat nog niet echt lukken.

‘Ik vind dat die diversiteitsdiscussie tamelijk eendimensionaal wordt gevoerd. Er wordt te veel de nadruk gelegd op mannen versus vrouwen terwijl het zou moeten gaan om inclusiviteit. Want met een overwicht aan vrouwen sorteer je hetzelfde effect. Het zou moeten gaan over mensen met verschillende culturen, denkrichtingen en ideeën.’

Alles verandert snel. Hoe optimistisch ben je over de wereld waarin je kinderen straks volwassen zijn?

‘Ik denk dat we geen idee hebben aan welke vooravond van technologische ontwikkelingen we staan. AI, VR, Dat heeft me gemaakt tot een harde werker, familie-

Machinelearning en Voice zullen de komende jaren

man en levensgenieter in één.’

ons leven veranderen. Dat zijn geen dingen die eraan komen, die zijn er al. Over vijf jaar praten we alleen

Kan dat? Gaan familieman en harde werker

nog maar tegen slimme computers die al weten wat

samen? Je bent vader van drie heel jonge kinde-

we willen hebben voor we het zelf weten. Over die

ren. Hoe doe je dat?

toenemende denkkracht maak ik me weleens zorgen.

‘Dat is soms een dilemma. Ik probeer niet meer dan

Kunnen onze kinderen straks nog wel normaal sociaal

twee keer per week ’s avonds weg te zijn. Verleden jaar

interacteren of verloopt elke vorm van communicatie

is me dat niet gelukt; toen heb ik zes tot zeven weken

dan via een machine? Verder zien we dat Aziatische

in het buitenland gezeten. Dat trekt een wissel op het

landen zoals China en India steeds dominanter gaan

gezin. Dus doe ik geen concessies naar mijn kinderen,

worden in onze westerse maatschappij. De arbeids-

maar naar mijzelf. In deze fase betekent dat 08.30 uur

ethos en technologische ontwikkelingen zijn daar zo

op kantoor, twee avonden in de week thuis eten en de

anders dan hier dat ze (misschien wel terecht) snel

kinderen naar bed brengen, om 19.30 uur de laptop

dominant gaan worden in de westerse wereld. Reden

weer open, slapen en weer werken. Dus geen Wimble-

temeer om te proberen onze kinderen zowel zelfver-

don en geen Netflixfilms voor mij. Toch maakt dit me

trouwen als weerbaarheid mee te geven. Ik vind nog

een leukere vader. En dat geldt ook voor mijn vrouw:

steeds dat pluk de dag een goed motto is, maar tijdens

de ruimte om carrière te maken, maakt haar tot een

het plukken moet je wel opletten dat je niet overreden

leukere moeder.’

wordt.’ <

MAGGS TERUGBLIK / 149 MAGGS / 75

ZOALS DE WAARD ISâ&#x20AC;Ś We kunnen het ons haast niet voorstellen, maar op deze aarde hebben we het beter dan ooit: minder oorlogen, minder honger, minder geweld. Waar komt dan het beeld vandaan dat dit alles tegenspreekt?

Vinden we dat het gevaar van alle kanten op ons afstevent?

En dat je beter met een flinke dosis wantrouwen de wereld kunt benaderen dan met vertrouwen.

Tekst: Charlotte van Benschop

150 / MAGGS TERUGBLIK

V

oor wie het boek De meeste mensen deugen van Rutger Bregman heeft gelezen, ziet de wereld er meteen zonniger uit. Achter de conclusies die onderzoekers in de loop der jaren trokken als zou de mens alleen uit zijn op eigenbelang, zette hij de nodige vraagtekens. In zijn boek haalt hij talloze voorbeelden aan van onderzoeken waarin aannames en vooroordelen het winnen van feiten. De daaruit voortkomende valse conclusies gaan vervolgens als waarheid de wereld in en worden nog steeds gebruikt als standaardwerk voor psychologen en bases voor filmscripts. De werkelijkheid is dat in tijden van nood mensen elkaar te hulp schieten in plaats van in paniek alleen hun eigen lijf redden. Zo vertelde een overlevende van de aanslag op de Twin Towers dat de duizenden mensen in het gebouw rustig de trap afliepen terwijl ze wisten dat ze in gevaar waren. Niks blinde paniek, niks schoppen en duwen.

Ze lieten brandweerlieden en gewonden voorgaan. Hetzelfde met de ondergang van de Titanic: in de film zien we hoe mensen vechten om een plekje in de reddingsboten. In werkelijkheid bleven de passagiers net zo kalm als de leden van het orkestje. Of de grootste natuurramp in New Orleans waar orkaan Katrina de huizen onder water zette: de pers schreef over moordenaars en plunderaars, terwijl de enige doden, zo bleek later, het gevolg waren van de traag op gang komende hulpverlening omdat men zonder beveiliging de stad niet in durfde. De plunderaars bleken tot een Robin Hood clubje te behoren dat de geroofde middelen verdeelde onder de slachtoffers. In totaal kwamen zes mensen om waaronder twee onschuldige, ongewapende Afro-Amerikanen die werden doodgeschoten door de politie: een jongen van 17 en een verstandelijk gehandicapte man. De anderen stierven een natuurlijke dood.

Toch blijft het beeld dat bij rampen het egoïstische beest bij ons naar boven komt, overeind. Wereldwijd is men het er, ongeacht leeftijd, opleiding of politieke overtuiging, unaniem over eens dat in geval van nood iedereen nietsontziend de ander onder de voet loopt.

Als oorzaak hiervan noemt Bregman de grootste verslaving waaraan wij collectief lijden: het nieuws. Dag in dag uit richten de camera’s zich op de uitzondering: moord en doodslag, rampspoed en ellende. Nergens wordt verslag gedaan van weer een dag die vredig verliep. Dat is saai, dat is geen nieuws; in ons leven kennen we al genoeg geruststellende saaiheid. En zo komt het dat terwijl de ellende in de wereld afneemt, de berichtgeving erover is toegenomen. Dit voedt onze perceptie dat de wereld er niet beter op wordt. Daarnaast hebben we te maken met de projectie van machthebbers zoals dictators, koningen, gouverneurs en generaals die denken dat de

gewone mens egoïstisch is omdat ze dat zelf vaak zijn. Dus na de ramp volgt er nog een ramp omdat zij grof geweld gebruiken om iets te voorkomen wat zich alleen in hun eigen fantasie afspeelt.

Projecteren doen we allemaal. Dat waarvan we overtuigd zijn, werkt als selffulfilling prophecy. Dat kan positief zijn, maar is die overtuiging gebaseerd op angst, dan creëer je precies wat je juist wilt voorkomen. Tot die ontdekking kwam ook Byron Katie in de jaren 80. Ze was begin dertig toen ze ernstig depressief raakte. In de tien jaar die volgden, zakte ze steeds dieper weg in woede, zelfhaat en voortdurende gedachten aan zelfdoding. De laatste twee jaar was het zo erg dat ze nog maar zelden haar kamer uit kwam.

Totdat op een ochtend in februari 1986 haar een inzicht overviel dat haar leven voorgoed zou veranderen. Ze realiseerde zich dat ze leed als ze geloofde in haar negatieve gedachten, en dat dit gevoel weg was als ze er niet in geloofde.

Haar depressie werd dus niet veroorzaakt door de wereld om haar heen, maar door haar gedachten van de wereld om haar heen. Net als bij de machthebbers waar Bregman het over heeft. Lijden werd daarmee een keuze. In plaats van hopeloos proberen de wereld te veranderen in hoe die volgens haar zou moeten zijn, nam ze haar gedachten onder de loep en zag ze de realiteit zoals die is. Een enorme last viel van haar af en maakte plaats voor een onvoorstelbaar gevoel van vrijheid en blijdschap. Ze stapte haar bed uit en schreef haar boek The Work over het proces van zelfonderzoek dat een wereldwijd succes werd.

DE GROOTSTE VERSLAVING WAARAAN WIJ COLLECTIEF LIJDEN IS HET NIEUWS

Het systeem bestaat uit vier vragen die je zelf het antwoord laten geven op je probleem. Om achter een blokkerende overtuiging te komen, haal je een situatie voor de geest waar je boos, teleurgesteld of verdrietig over was. Stel je voor dat het gaat om iemand die je keer op keer teleurstelt door niet thuis te geven als je hem nodig hebt. De vraag is of het waar is: laat hij je keer op keer in de steek? En hoe voel je je dan behalve alleen teleurgesteld? De kans is groot dat je ook kwaad bent, verdrietig, mogelijk agressief of anders wel machteloos. Als we het hier even bij houden: hoe denk je dat je op hem reageert als je hem de volgende keer ziet?

Kwaad, klagend, ruziezoekend? En wat denk je dat daar het effect van is? Zeker als hij zich van geen kwaad bewust is? Als hij in zijn ogen een geldige reden had om niet te komen? En hoe anders was het geweest als je eerst naar de reden had gevraagd? Ervan was uitgegaan dat hij je niet zomaar laat zitten? Of stel dat je wel gelijk hebt: hij laat je keer op keer zitten. En jij gaat steeds weer zitten wachten op een vriend van wie je weet dat hij niet komt. Wie laat wie dan in de steek? Hij jou of jij jezelf ? Dat is de vraag. < MAGGS TERUGBLIK / 151

Het

zwarte scHaap in de familie Erkenning is het sleutelwoord Onder wolven kent elke roedel een zwart schaap. Hij wordt verstoten, is altijd gewond, springt tussen de vechtende partijen in en proeft uit veiligheid het eten voor. Een slecht leven voor een dier met de belangrijkste rol: het voorkomen dat de andere elkaar afmaken.

In 12% van de families komen ook zwarte schapen voor.

Else-Marie van den Eerenbeemt, familietherapeut en gespecialiseerd in familieverhoudingen, vertelt over het belang van hun functie. interview: Charlotte van BensChop

10 //MAGGS MAGGSTERUGBLIK 152

interview / ElsE-MariE van dEn EErEnbEEMt

Wat karakteriseert de familie waarin een zwart schaap voorkomt?

Else-Marie: ‘Zwarte schapen kunnen in allerlei soorten gezinnen voorkomen en hun bestaan heeft ook niet altijd dezelfde oorzaak. Aard, karakter, plek in het gezin, maar ook het lot kan de reden zijn dat ze die rol hebben gekregen. Maar om de echte oorzaak te weten, zul je naar de totale levensloop moeten kijken van de familie. Soms zijn ze nodig om het gezin heel te houden; dan neemt hij of zij alle narigheid op zijn of haar rug om de familie te verbinden. Een voorbeeld is de vrouw die na de dood van haar vader ‘zwarte schaap-af’ was, en waarvan de familie toen zei: Nu hebben we eigenlijk veel minder om over te praten. Zij was altijd het gespreksonderwerp geweest, iemand om over te roddelen: “Zag je wat ze deed? Ze heeft alweer een andere man. Natuurlijk was zij weer te laat.”

Door die bril werd ze bekeken. Voor degene die dat meemaakt, is het heel moeilijk om dit te doorbreken. Families verander je niet zomaar, maar het kan wel kantelen. Ik zei eens tegen een moeder die klaagde dat als ze zoon Piet niet hadden gehad, ze gelukkig waren geweest: “Mevrouw, als u oud bent en u ligt in het verpleeghuis, dan is het Piet die aan uw bed zit.” Want in de mantelzorg zie je vaak dat het zwarte schaap alsnog betekenis probeert te krijgen. Zo sprak een dochter op de begrafenis van haar moeder: “Fijn dat we Joris hadden, want wat hij allemaal voor vader en moeder heeft gedaan, dat hadden we nooit verwacht.” De betreffende broer had alles geregeld, tot en met de uitvaart aan toe. De erkenning van de familie, daar was het hem om te doen. Niet een compliment voor wat hij had gedaan, maar het respect voor de rol die hij op zich had genomen.

Erkenning is daarom het sleutelwoord.’’

‘Kinderen gaan daar heel ver in. Ze willen hun ouders gelukkig zien, bieden zich aan om hen af te leiden van hun eigen problemen door zelf het probleem te worden. Als zo’n kind zijn moeder hoort zuchten dat ze allang was gescheiden als hij niet zo moeilijk was, dan ziet hij daarmee zijn rol bevestigd. Wij kijken bij zo’n kind naar wat er onderliggend aan de hand is. Dat gedrag ontstaat niet zomaar, er ligt niet opeens een rotte appel in de mand; het is een familieverhaal, het heeft een functie, het vraagt om een oplossing.

Ik gebruik graag de uitspraak van een vriendin van mij: de steen die jij op je weg laat liggen, daar struikelen je kinderen over. En ik voeg daaraan toe: en je kleinkinderen lossen het op. Je zult het probleem moeten aanpakken, anders wordt het een roulerende rekening. Iemand zal hem toch een keer moeten betalen.’

Wat kun je doen voor zo’n gezin?

‘Waar een zwart schaap is, daar is vaak ook een wit

De steen Die jij op je weg laat liggen, Daar struikelen je kinDeren over schaap; die gaan hand in hand. Vaak is het dat schattige zusje of broertje dat het gedrag van het zwarte schaap of de zondebok wil compenseren door extra lief te zijn; zo biedt het troost aan de ouders. Meestal kiest het witte schaap, het lievelingetje dat geen kwaad kan doen tegenover het kind dat het helemaal niets goed kan doen, partij en duwt het zwarte schaap ook weg. Van die keurmerken afkomen, is heel moeilijk. Het zit er zo diep in! Een lieve buurvrouw, een tante of een onderwijzer die dat doorziet, kan cruciaal zijn. Je ermee bemoeien, helpt niet. Wat je wel kunt doen, is laten merken dat hij voor jou van betekenis is. Want kinderen die thuis het zwarte schaap zijn, denken dat ze daarbuiten ook niet welkom zijn en gaan zich ernaar gedragen. Dus neem hem mee naar de film, laat zien dat je aan hem denkt, dat je het leuk vindt als hij er is. Maar nooit ten koste van de ouders want dan raak je aan zijn loyaliteit. Geef hem daarentegen liever iets lekkers mee voor zijn moeder. Dan kan hij haar blij maken, en daar maak je hem ook blij mee.’ >>

MAGGS / 11 MAGGS TERUGBLIK / 153

Hij doorziet de mytHe die de familie graag in stand Houdt Wat kun je als volwassen zwart schaap doen om in zo’n familie overeind te blijven?

‘Voor de spiegel gaan staan en tegen jezelf zeggen dat je de moeite waard bent, helpt niet. Je helemaal terugtrekken heeft ook geen zin; het contact met je familie kun je wel onderbreken, maar niet breken. Bij iedere begrafenis of geboorte word je er immers weer mee geconfronteerd.

In een hoekje wegduiken, kan zelfs gevaarlijk zijn; mensen kunnen psychotisch worden of alcoholist. Ik denk dat als je onderzoek zou doen naar zwarte schapen in psychiatrische inrichtingen, je er heel wat tegenkomt. Dus stel dat je niet welkom was op de begrafenis van je moeder, bedenk dan voor jezelf een ritueel om het af te ronden. Zoals ik iemand zag doen door het planten van een boom op het graf van haar moeder. Daarmee deed ze iets goeds, gaf ze zichzelf betekenis.

Ook kun je kijken of er iemand binnen de familie is die het voor je opneemt. Met wie heb je nog het meeste contact?

Ga daar eens mee praten. Onderneem actie: denk niet dat bij de geboorte van een nichtje of neefje niemand op jouw kaart zit te wachten. Stuur hem. Ook al weet je dat het niet

De relatie tussen Roos (49) en haar familie is al ruim twintig jaar ernstig verstoord. Aan haar de vraag of ze wil reageren op het verhaal van Else- Marie. Hoewel ze zichzelf nooit heeft gezien als het zwarte schaap, treft het haar hard.

Roos: ‘Alsof iets wat je al zo lang voelt, opeens een naam krijgt. Ik overdrijf dus niet. Die zin: kijk of er binnen de familie iemand is die het voor je opneemt; dat zou zo fijn zijn geweest, maar het gebeurt niet, dus dat kun je maar beter accepteren. Ieder gesprek erover wordt ervaren als gezeur. En ik ben geen bedelaar, geen slachtoffer. Ik weet wat ik waard ben.

Maar dat het zeer doet, dat is zeker. Je loopt tegen een muur op van niet wil-

12 //MAGGS MAGGSTERUGBLIK 154

gewenst, niet gewaardeerd of niet genoeg is – hoe pijnlijk ook - doe het. Isoleer jezelf niet vanuit de gedachte dat niemand je waardeert. Om te voelen dat je waardevol bent, zal er iets in de relatie moeten gebeuren. Daar heb je de ander voor nodig.’

Maar als dat nou helemaal niet werkt? Als niemand echt op dat schaap zit te wachten?

‘Dan is het gevaar dat hij zich volledig afkeert, heel groot.

Dat hij het slachtoffer wordt, niet meer handelt. Er ontstaat chaos, hij weet niet meer hoe hij zich moet gedragen: zal ik wel of niet naar de begrafenis gaan, willen ze dat ik wel of niet kom op die bruiloft? En als hij besluit om het niet te doen, dan komt de spijt dat hij moeder nooit meer heeft gesproken, barst hij weer van de schuldgevoelens…

Je moet heel moedig zijn om iets in die familie te doorbreken, hoor. Niet iedere familie heeft een zwart schaap, maar in iedere familie zit wel een rechtvaardige. Dat is een heel zwaar lot, want hij doorziet de mythe die de familie graag in stand houdt; het familiegeheim, de code van bij ons gaat alles goed. Daarmee haalt hij de bescherming weg waarachter de familie zich verschuilt en wordt hij net als het zwarte schaap verstoten. Maar de rechtvaardigen rapen die steen op de weg op, zij doorbreken de cirkel voor de volgende generatie. En nogmaals: dat vraagt om oneindig veel moed!’ < Over dit onderwerp schreef Else-Marie de boeken: ‘Door het oog van de familie. Liefde, leed en loyaliteit’ en ‘De liefdesladder’

len horen, niet willen begrijpen, niet wezenlijk willen praten, niet willen oplossen. Een muur van niet geloofd worden, gewantrouwd, niet normaal worden gevonden, als gevaarlijk worden beschouwd. In zekere zin is dat laatste waar: ik behoor tot de categorie die een code heeft doorbroken, die iets benoemt wat verborgen moet blijven. Toen ben ik in de ban gedaan.

Misschien is mijn grootste handicap wel dat ik het snap; ik heb die angst ook gekend. Maar je mag de regie niet uit handen geven aan angst. Ik ben niet bang meer, in die zin voel ik me vrij. Lange tijd heb ik aan mezelf getwijfeld zoals mensen aan zichzelf gaan twijfelen als ze voelen dat hun partner vreemd gaat, maar deze dat ontkent. Ik heb bij herhaling voorge-

steld om met een Else-Marie in zee te gaan, om de cirkel waarin we zijn beland, te doorbreken, maar daar is geen belangstelling voor. De mens die ik ben, wordt niet gekend, mag niet bestaan. Op de rouwkaart van mijn zus – ik heb haar kind grootgebracht omdat zij in de gevangenis terechtkwam – kwam ik zelfs niet voor.

Mijn ouders, een broer, een andere zus en een zwager werden postuum benoemd, maar mijn naam stond er niet bij. De dag ervoor had ik afscheid van mijn zus genomen, het voor mezelf afgerond, maar ik ben niet naar de begrafenis gegaan. De hele wereld snapt direct waarom, maar aan mijn familie moet je dat uitleggen, vertellen waarom het pijn doet. En daar zit precies het probleem.’

Verhalen 2011 - 2020

MAGGS TERUGBLIK / 155

MAGGS / VERHAAL

THE COMING OUT Op een paar na waren ze allemaal gekomen. Een mooi feest, precies zoals gepland. Lekkere band, prima buffet, perfecte bediening. Daar kunnen ze met een gerust gevoel op terugkijken.

Toch ligt hij te draaien. Half vijf is het en hij heeft nog geen oog dichtgedaan. José, naast hem, is al uren vertrokken.

Ze had er weer schitterend uitgezien vanavond. Natuurlijk, ze schelen twaalf jaar, maar dan nog; achtenveertig geeft niemand haar. Een van de betere keuzes in zijn leven.

Een golf van onrust jaagt weer door zijn lijf. Voorzichtig drukt hij zich tegen José aan, zoekt de zekerheid van haar huid, zou zich het liefst in haar verliezen, maar hij wil haar niet wakker maken. Kan hij ook beter uit zijn hoofd laten.

God, wat was Ton vanavond weer op dreef. Dat verhaal wat hij over José afstak; op het randje, maar zeer complimenteus. Gelukkig kan ze het goed hebben; ze moest er zelf ook om lachen. Zijn oude vriendjes van het studentencorps waren verbaasd geweest… Nee, even niet denken aan het cadeau, liever denken aan die verraste blik van vooral Evert. Alsof hij water zag branden! Twintig kilo; het is ook een hele jas die hij afgelopen jaar heeft uitgetrokken. Heerlijk om weer zo krachtig in je lijf te zitten! Evert was jaloers, dat kon je zien. Hij wordt consequent ouder ingeschat met zijn te zware lijf en bejaarde hoofd. Hij gaat dan ook niet mee met…

Weer die onrust. Rein draait zich om; nog even niet aan denken, niet aan denken… Maar hij denkt er wel aan, de hele nacht al. Had hij zijn mond er maar over gehouden…

Maar dat was nog geen garantie geweest; ze hadden het toch wel verzonnen.

‘Rein,’ had Ton zijn speech besloten, ‘we weten allemaal dat jij nooit ergens voor terugdeinst. Dus nu je de conditie weer hebt van een jonge god en je hebt bewezen dat zestig jaar niets met leeftijd te maken hoeft te hebben, willen wij je bij deze gelegenheid de jeugd van het avontuur schenken. Een cadeau waar niet alleen jij van gaat genieten, maar waar een paar van onze vrienden graag aan meedoen. Het staat al geboekt, José heeft je komende zaterdag vrijaf gegeven: je hoeft dus niet aan het hockeyveld te staan van Jan Kees, dat park van je mag je een weekje later maaien, heeft ze ons beloofd, dus niets staat ons in de weg.’

De paniek die even oplaaide toen hij begreep dat het speelgoedpistooltje dat het mannetje aan de parachute

156 / MAGGS TERUGBLIK

HAD IE ZIJN MOND ER MAAR OVER GEHOUDEN… MAAR DAT WAS NOG GEEN GARANTIE GEWEEST; ZE HADDEN HET TOCH WEL VERZONNEN. de lucht inschoot, inhield dat hij echt zou gaan springen.

Het Io vivat dat hij daarna luidkeels meezong terwijl zijn dichtgeknepen keel die woorden nauwelijks wilden prijsgeven. Zijn lovende woorden van dankbaarheid die hij zo enthousiast mogelijk had laten klinken. Zaterdag al, zaterdag! Weer draait hij zich om. En weer.

‘Hm?’ kreunt José half in haar slaap.

Laat hij er maar uitgaan; straks maakt hij haar ook nog wakker. Hij gooit het dek van zich af, blijft even op de rand van het bed zitten en staat dan op.

‘Wat heb je?’ José draait zijn kant op. ‘Wat ga je doen?’

‘Niks,’ fluistert hij. ‘Blijf maar slapen.’

‘Is het die sprong?’ raadt ze. ‘Je hoeft niet.’

Waarom nu die ergernis? Waarom verdraagt hij het niet dat ze weer eens dwars door hem heen schiet.

‘Welnee, laat mij nou maar. Het is de drank. Ik moet even wat slikken.’

‘Ik zag het aan je. Meteen. Maar als jij…’ Ze gaapt. ‘Kijk zelf ook maar. Je bent oud en wijs genoeg, lijkt me. Zestig.’

Ze grinnikt.

Zijn paniek maakt plaats voor woede. Wat nou zestig? Verdomme! Met grote stappen loopt hij de slaapkamer uit, slaat de deur achter zich dicht. ‘Zeg, hé!’ roept ze hem fluisterend na. ‘Er liggen ook nog kinderen!’

Kinderen, zestig, wat een gezeik allemaal. Zonder zich in te houden stampt hij naar beneden, twijfelt tussen een stevige jenever en een kop thee, besluit voor het laatste en zet water op. Nog geen drie minuten later komt José de keuken binnenwandelen.

‘Vertel maar,’ zegt ze. ‘Wat is er aan de hand?’

‘Niks,’ houdt hij vol. ‘Helemaal niks.’

Ze slaat lief haar armen om zijn middel, vlijt haar hoofd tegen zijn rug. ‘Je maakt een beetje veel lawaai voor niks. Ik wil ook thee.’

Haar warmte doet hem smelten. Maar wat moet hij zeggen? Waar moet hij beginnen? José gelooft erin; als zij met zoiets komt, doet hij er altijd cynisch over. Maar hij krijgt het nu niet uit z’n kop: hij moet, maar hij kan niet. Met open ogen… tegen beter weten in...

‘Het water kookt,’ waarschuwt José. ‘Het gaat toch over die sprong?’

Half knikkend, niet echt ontkennend, licht mompelend en met afgewend hoofd geeft hij zich schoorvoetend gewonnen. Hij moet wel, hij kan er niet omheen.

Die jongen die het hem allemaal voorspelde, is allang dood. Maar alles wat hij toen, bijna veertig jaar geleden zei: de miskraam, twee jongens met Wendy, de scheiding op zijn tweeënveertigste, een tweeling - jongen en een meisje - in een tweede huwelijk, de brand… Alles, alles, alles klopte! En nu die sprong.

‘Hij was een oude studiegenoot. Vreemd figuur, niemand nam hem eigenlijk serieus. Dus vroeg ik hem voor de grap hoe oud ik zou worden.’

‘En wat zei hij? Zestig?’

‘Rein klemt zijn ijskoude handen om de mok. ‘Er zou iets onverwachts gebeuren, iets wat me zou overvallen, waar ik niet op berekend was. En dat zou er een eind aan maken.

Ik heb het nooit geloofd, maar toen alles uitkwam... Lieveling...’ Hij wil haar antwoord liever niet horen, maar stelt de vraag toch. ‘Wat zou jij doen in mijn plaats?’

‘Niet springen,’ zegt ze eenvoudig.

Hij wist het. Maar zo eenvoudig is het niet. Niet tegenover de jongens.

Strakblauwe lucht, vrijwel windstil en warm: een prachtige dag om te springen. Na een week van wikken en wegen heeft Rein besloten om toch te gaan. Als hij te pletter moet vallen, zo redeneerde hij op zijn stoere momenten, dan gebeurt dat toch wel. Die brand heeft hij ook niet tegen

‘WAT ZOU JIJ DOEN IN MIJN PLAATS?’ ‘NIET SPRINGEN,’ ZEGT ZE EENVOUDIG. HIJ WIST HET. kunnen houden. Tenminste… Maar nu in de auto breekt het zweet hem toch weer uit. In plaats van de airco zet hij een raampje open. Frisse lucht, dat is wat hij nodig heeft.

De jongens staan gehaast te wenken als hij komt aanrijden. Ze boffen, na de instructie kunnen ze direct de lucht in. Moeten ze wel opschieten.

Nog geen half uur later stappen ze het vliegtuigje in. Rein hapt naar lucht als het toestel opstijgt; zijn hoofd suist, de stemmen van de jongens dringen nauwelijks tot hem door.

Ton stoot hem aan: ‘Toe dan!’ Hij wijst naar jumpmaster

DE TWIJFEL MARTELT ZIJN BREIN, VERSCHEURT ZIJN HART, STRIJDT MET ZIJN EGO. Mark, een jonge vent van wie Rein zich afvraagt hoe vaak zo’n snotneus in deze rol een tandemsprong kan hebben gemaakt. Hij aarzelt, prutst aan het riempje van zijn bril.

Zijn hart roffelt tegen zijn ribbenkas, zijn mond is droog, zijn adem hoog. De deur wordt opgeschoven.

‘Gaan jullie maar eerst,’ zegt hij zo nonchalant mogelijk.

‘Welnee!’ roept Ton namens het hele corps. ‘Het is jouw cadeau.’ Ze gunnen hem de primeur.

‘Schiet nou maar op.’ Rein concentreert zich nu op zijn rits en doet een stap naar achteren. Hij kan de irritatie in zijn stem nauwelijks onderdrukken. ‘Of ik nou eerste of tweede ben…’

De instructeur van Ton neemt de regie over. Opgewonden als kinderen verlaten zijn vrienden een voor een het vliegtuig. Hij en Ton zijn de laatsten. Ton kijkt hem onderzoekend aan. ‘Gaat het?’

Mark koppelt Rein rustig aan en werpt een blik van verstandhouding naar zijn collega. Een paar seconden later zweeft ook Ton tussen hemel en aarde.

‘Weet u zeker dat u wel wilt?’ vraagt Mark. ‘Ik bedoel, u mag gewoon mee terug als u dat liever heeft. Dat gebeurt wel vaker.’ ‘Nee nee…’ Rein ziet de koppen van de jongens al voor zich!

‘Of ja, misschien toch wel…’ Maar hij wil ook niet dood!

Verdomme, hij kan niet blijven twijfelen. Hij moet nu beslissen. ‘U kunt zeggen dat u niet goed bent geworden,’ helpt Mark hem. ‘U ziet er eerlijk gezegd ook wel een bee tje beroerd uit.’

Hij is ook beroerd! Hondsberoerd. Het zweet gutst van zijn lijf.

Mark wacht.

De twijfel martelt zijn brein, verscheurt zijn hart, strijdt met zijn ego. Hij krimpt, voelt zich weer het jongetje van acht dat het spookhuis niet in durfde, het toch deed en weken niet kon slapen. Waanzin, waanzin!

‘Niet springen,’ hoort hij José weer zeggen. ‘Niet springen.’

Zo eenvoudig kan het dus zijn.

‘Maak me maar los,’ zegt hij. De rust van zijn besluit bevrijdt hem met terugwerkende kracht. ‘We vliegen terug.’

De jongens staan beneden te wachten, druk pratend over hun sprong. Met een zeker ongemak zien ze Rein tegemoet.

‘Grote meester,’ begroet Ton hem quasi luchtig. ‘Wat was er met jou? Waar is onze held gebleven?’

Rein wijst naar de hemel. ‘Ik heb hem achtergelaten,’ glimlacht hij. ‘Hij is dood.’ < TEKST: AUGUSTA VERBURG

MAGGS TERUGBLIK / 157

maggs / verhaal

Goed bedoeld Links, rechts, weer links en nu de tweede rechts… De huizen zo vertrouwd, het tuinhek, het grindpad, de voordeur… Elk detail, ieder steentje, groefje, schilfertje; dit huis waarin haar kinderhart ooit klopte en bleef kloppen, ook toen ze al volwassen was. Dit huis dat altijd het heden vertegenwoordigde, dat nu wordt doorgeschoven naar het verleden en straks net als alles geschiedenis zal zijn. Voor haar, voor haar moeder, maar niet voor de nieuwe bewoners. Zij zullen het opnieuw bezielen, het als vanzelfsprekend als hun huis beschouwen, net zo gaan houden van al die kleine vertrouwde plekjes.

‘Ik heb je zo lief,’ fluistert ze terwijl ze de sleutel in het slot steekt. Volgende week is de verhuizing, daarna zal ze haar moeder in een onbekend appartement moeten opzoeken. Hilde en Guido, haar oudste zus en broer, hebben de regie; zelf heeft ze de status van volwaardig medezeggenschap nooit echt bereikt. Dat is niet alleen te wijten aan het feit dat ze de jongste is (als dat tenminste nog telt op je achtenveertigste), haar kennelijk afwijkende manier van denken heeft daar ook mee te maken. En haar moeder voelt zich nu eenmaal meer thuis bij de oudste twee.

Ze stapt het halletje in – ‘Voeten vegen!’ - hangt haar jas keurig aan een knaapje – ‘Niet op de trap, Amber’ – loopt door de gang – ‘Licht uit als je naar binnengaat’.

Haar moeder schrikt op uit haar dutje in de grote stoel.

‘Ha, ben je daar?’ glimlacht ze.

‘Moet je niet naar tennis kijken?’ Amber is verbaasd. Zon of geen zon: tennis wordt standaard en desnoods met de gordijnen dicht gevolgd. Maar nu is het stil.

Haar moeder knikt naar het nieuwe apparaat dat glimmend zwart en geavanceerd staat te zijn op het bekende televisiekastje. Twee grote afstandsbedieningen liggen dreigend te grommen op het tafeltje naast haar stoel.

‘Guido heeft het uitgelegd.’ De bejaarde ogen kijken haar enigszins wanhopig aan. ‘Maar ik ben het vergeten. De ene is voor de televisie en de andere voor dat apparaat.

Daarmee kun je het programma op pauze zetten, zei hij.

Dat is handig voor als ik naar de wc moet.’

Amber onderdrukt haar opkomende ergernis. Hoe komt Guido erbij, zo’n ingewikkeld geval!

‘Zal ik het nog een keer voordoen?’ biedt ze vriendelijk aan.

Haar moeder schudt beslist het hoofd. ‘Laat maar, ik moet het een keer rustig uitzoeken. Guido heeft het opgeschreven.’

70 158/ /MAGGS MAGGS TERUGBLIK

Dit huis Dat altijD het heDen verteGenwoorDiGDe, zal straks GeschieDenis zijn.

‘Maar als ik nu even…’

‘Doe maar niet, ik word er zenuwachtig van. Wil je een kopje thee?’

Ambers ergernis laat zich niet meer verschalken. ‘Ik zet wel even.’

Ze verdwijnt de keuken in, houdt de bontgekleurde fluitketel onder de kraan – als die niet meeverhuist, wil zij hem wel –, opent het Bolletjes-theebusje en schept de losse thee in het metalen ei. In zakjes zit alleen maar gruis, klinkt weer een echo uit het verleden. Ze werpt een blik in de koektrommel; hij is vers gevuld met lik-koekjes. Met dank aan Hilde die trouw de boodschappen doet sinds haar moeder tobt met haar versleten heupen. Zij is het ook die feitelijk heeft besloten dat ze nog voor de operatie moet verhuizen, zodat ze na de ingreep direct kan beginnen met een frisse start. Zelf had Amber daar andere ideeën over, maar haar moeder was al overstag. Het zou er toch een keer van moeten komen, dus laat maar…

Laat maar: twee woorden in een combinatie die Amber is gaan haten. Net als de zinnetjes: ‘Maak maar geen lawaai’, ‘Ze bedoelen het goed’, ‘Het geeft niet’, ‘Stil nou maar, ‘Ik vind het niet erg’, ‘Gaat vanzelf over’, ‘Ik zeg niets’, en ‘Ze doen zoveel voor mij’. Alsof dat laatste een alibi is.

Met toch maar een opgewekt gezicht loopt ze de kamer weer in. ‘Heb je nou al besloten of de kast meegaat?’

‘Nee, hij gaat naar Hilde. Guido zegt dat er geen ruimte voor is. Het kleine kastje moet ook mee, en de ronde tafel…’

De tact verlaat Amber’s zijde. ‘Heb je zelf gekeken? Of bepalen Hilde en Guido hoe jij er straks bij zit?’

‘Stil nou maar, ik vind het niet erg meer.’ Toon en uitdrukking passen niet bij haar woorden. Spijt glinstert als tranen in haar ogen.

‘En als we dat nu eens gaan doen. Zien wat past?’

‘Nu?’ Hoop gloort.

‘Ja, waarom niet? Het is toch jouw huis?’

‘Maar we hebben nu al besloten…’

‘Nee, mam, zij hebben besloten. Jij moet dat nog doen.

Als we nou gewoon eens kijken…’ Amber laat haar ogen taxerend langs de meubelen gaan. ‘Hoe groot is die kast?

En de tafel?’

‘of bepaLen hiLde en Guido hoe jij er straks bij zit?’

Het kost haar een uur voordat alle meubels zijn vertaald in vierkante decimeters en uitgeknipt in krantenpapier op een stapeltje liggen. Dit alles met grote belangstelling en enthousiasme gevolgd door haar moeder.

‘Als we dit uitleggen in de kamer, kunnen we het tenminste zien.’ Zelf wordt ze er ook blij van; dit bruggetje naar de toekomst helpt.

Met twee Ibuprofen achter de kiezen – ‘Troep, mam. Maar goed dat je gauw wordt geopereerd’ – laat haar moeder zich redelijk pijnvrij naar het appartement vervoeren.

Het vertrouwde schuldgevoel bekruipt Amber als ze de fris geschilderde ruimte binnenstapt. Guido doet inderdaad veel. Maar vooral: zoveel meer dan zij!

Ze helpt haar moeder voorzichtig zakken op de enige stoel die er staat.

‘Is hij schoon?’ vraagt deze nog snel voordat ze haar ‘goeie goed’ eraan toevertrouwt.

‘Kijk nou maar.’ Amber verdeelt de kast, de grote stoel, de ronde tafel, de secretaire, het bankje, de salontafel, de piano – ‘Speelt u dan nog?’ - het theemeubel, het ladekastje, en het televisiekastje over de ruimte. De vloer is egaal bedekt met krantenpapier.

‘Dat zeg ik niet.’ De ergernis trekt een gloeiend spoor van maag naar keel en doet haar kaken verkrampen. Maar ze wil nu geen ruzie. Dus laat maar. Nog even.

Na veel heen en weer geschuif met de kranten, wordt het duidelijk.

‘Het is toch de kast of de tafel,’ twijfelt haar moeder. ‘Ik eet eigenlijk nooit aan tafel. Ik gebruik hem alleen als ik iets moet schrijven. Of foto’s plak.’

‘Dat kan aan de secretaire. Als je besluit om de tafel weg te laten, past dat mooi in die hoek.’

De oude ogen beginnen te glinsteren en maken haar glimlach jong.

‘Dan kies ik voor de kast,’ zegt ze ferm.

‘Laat maar’: twee woorden die amber in combinatie is Gaan haten.

‘Past niet, hè?’ zegt haar moeder spijtig. ‘En als je nou de salontafel weghaalt? En het tv-kastje? En misschien toch ook maar het theemeubel?’ Een voor een wordt afscheid genomen van wat ze een leven lang heeft gekoesterd.

‘Vind je het goed dat de piano dan naar Guido gaat? Hij vroeg of hij hem mocht hebben.’

‘Nee!!’ wil ze roepen, maar ze zegt: ‘Ach ja, ik speel toch niet.’

‘En de secretaire? Geef jij daar om?’

‘Die heeft Hilde zeker geclaimd?’

‘Geclaimd, geclaimd… Ik wist niet dat jij hem ook wilde.’

‘Het is wel een aardige ruimte, toch?’ Ze zijn op de terugweg. Straks links, rechts, weer links en dan de tweede rechts… Nog één keer echt thuiskomen.

‘Ja, mam, heb er maar vrede mee. Het is goed.’

‘Dat vind jij dus ook wel?’

Ja, nu klopt het. ‘Het is goed dat je geen trappen meer hoeft te lopen. En dat je straks geen afgestorven kamers meer hebt. Dat ruik je.’

Ze passeren de begraafplaats, de lagere school, haar oude kleuterschool. Stratenmaker op zee-show, schiet door haar hoofd. De televisie volgt automatisch: dat is nog een item!

‘Guido heeft je oude tv-toestel zeker al weggedaan?’

‘Ik denk het.’

‘Dan neem ik de jouwe wel en krijg jij de mijne. Gewoon, met één afstandsbediening.’

De zorg overschaduwt de blijdschap die net nog haar moeders gezicht kleurde.

‘Dat moet ik eerst even vragen.’

‘Maar je wilt hem toch niet, mam? Je bent toch veel gelukkiger met een gewone tv? En Guido wil toch dat je gelukkig bent? Net als Hilde? Ze bedoelen het toch goed?’

De oogjes twinkelen weer, haar lach breekt door. En met iets van ondeugd in haar stem, zegt ze: ‘Neem maar mee.’ < tekst: augusta verburg

MAGGS/ /159 71 MAGGS TERUGBLIK

Rode Rozen ‘Doe niet zo gek!’ Dochter Eline kijkt misprijzend toe hoe Henriëtte de lange mannenregenjas om haar schouders hangt. Ze staat op het punt om een wandeling te gaan maken met haar imaginaire vriend. Een man die ze zo scherp visualiseert, zo levensecht maakt, dat hij straks wel in levende lijve moet verschijnen. Een realiteit die ze een handje helpt door de aanschaf van een extra tandenborstel, ochtendjas, scheerspullen en een heerlijke aftershave.

Zijn geur draagt ze vaak bij zich, is nu al vertrouwd. Deze jas is haar laatste vondst: hij maakt dat het voelt alsof hij zijn armen om haar heenslaat, haar omhult.

‘Helemaal niet gek. Sonja zegt…’

‘Hou alsjeblieft op over die Sonja. Dat mens is gestoord!

Net als jij.’

Eline heeft gelijk: ze moet erover ophouden tegen haar.

Straks, als het bewijs is geleverd, zal ze er anders tegenaan kijken. Nu niet, nu moet ze haar bijtend sarcasme maar langs zich heen laten gaat en proberen haar steeds grotere afkeer te beantwoorden met liefde. Want dat zei Sonja: de trilling van liefde heeft de hoogste frequentie, dus die wint het altijd. Daarom visualiseert ze een groot hart waarin alle weerstand oplost.

‘Vergeet je de achterdeur niet op slot te doen als je zo weggaat?’ vraagt ze daarom zo liefdevol mogelijk. ‘Of ga je door de voordeur? Dan sluit ik hem vast af.’

Een diep gegrom is het antwoord. Ze glimlacht Eline begrijpend toe. Tenminste, dat is de bedoeling.

‘Wat doen we: rechtsaf richting bos of linksaf richting dorp?’ vraagt ze hardop aan ‘haar vriend’.

‘Bos,’ voelt ze duidelijk als antwoord. ‘Dat praat rustiger.’

Ze zet de pas erin en houdt de mouw van de jas troostend tegen haar wang.

‘Niet leuk, hè?’ hoort ze hem zeggen.

‘Nee. Niet leuk.’

De buurman die bij het hek zijn brievenbus leeghaalt, kijkt op.

52 // MAGGS 160 MAGGS TERUGBLIK

zijn geuR dRaagt ze vaak bij zich, is nu al veRtRouwd.

‘Zei je wat?’

Ze schudt haar hoofd. ‘Nee, nee…’

Doorlopen. Als er één mens op de wereld is die er niets van begrijpt, is het wel haar buurman. Best aardig, daar niet van, maar zo bot als een bijl. Het enige waar hij in gelooft, is wat hij kan zien, horen en ruiken. En daar houdt het dan ook helemaal mee op. Ze heeft hem ooit iets verteld over de kracht van de gedachte; dat had ze beter niet kunnen doen.

‘Zijn reactie… zo banaal,’ vertelt ze als ze buiten gehoorafstand is. ‘Ik heb nog weken moeten horen of ik met mijn gedachtekracht zijn kapotte accu even kon opladen, mijn kabouters zijn gras kon laten maaien, een mooie vrouw voor hem kon bedenken… Hij kreeg die lolbroek niet meer uit.’

‘Je moet die discussie niet aangaan. Heeft geen enkele zin.’

Een wijs woord. Doet ze ook niet meer.

‘We kennen elkaar inmiddels ruim een half jaar,’ begint ze voorzichtig. Ze pakt nu beide mouwen en vouwt ze over haar buik. Zo’n veilig gevoel. ‘Hoelang denk je dat het nog duurt voor we elkaar echt gaan zien?’ Ze houdt haar adem in, bang voor het antwoord.

‘Dat hangt af van hoezeer je in mij gelooft. Als je het werkelijk wilt, kan ik zomaar bij je voor de deur staan.’

‘Met een bos rode rozen?’ lacht ze ondeugend.

‘Als jij dat graag wilt…’

Ja, dat wil ze. Maar dan mag ze geen twijfel hebben. Dus het moet geen vraag meer zijn, maar een constatering.

Wat is het vandaag: donderdag, koopavond. Eline werkt dan. Ze heeft het rijk alleen.

maggs / verhaal

‘Vandaag,’ beslist ze kordaat. ‘Vandaag sta jij met een bos rode rozen op mijn stoep.’ Ze sluit even haar ogen, visualiseert het beeld van haar vriend die bij haar aanbelt, en schrikt weer als de gestalte van Daniël, de enige mannelijke medecursist, voor haar geestesoog opdoemt. Dat overkomt haar iedere keer, terwijl hij wel de laatste is van wie ze droomt. Zo’n type dat wijzer wil zijn dan Jezus, Boeddha en Mohammed bij elkaar, niet kan nalaten te vertellen hoe ver hij zich al bevindt op het spirituele pad, en haar het liefst zou voorschrijven wat voor man zij zou moeten visualiseren. Zeker zo‘n kwijl als hij!

‘Niet oordelen,’ waarschuwt haar toekomstige man. ‘Hij is ook zoekende. Net als wij allemaal.’

Weer zo’n wijs woord. Natuurlijk, hij zit niet voor niets bij Sonja. Wat zou het leuk zijn als ze daar morgen kon vertellen dat ze haar man heeft gevonden. Nee, wacht, het is niet: wat zou het leuk zijn als, maar: wat leuk dat ze morgen over haar man kan vertellen. Als eerste!

‘Wat denk je…’ Ze heeft zijn raad nodig. ‘Wat denk je: als ik nou gewoon een bos rode rozen bestel en die laat bezorgen. Kom jij ze dan brengen?’

‘Dat hangt van jou af.’

‘Ja, ja.’ Ze wordt een beetje ongeduldig: dat zij het zelf is, weet ze nou wel. ‘Maar kun je niet gewoon ja zeggen? Ik geloof je.’

Het blijft stil. Ze trekt de jas nog wat dichter om zich heen.

‘Zeg dan...’

‘Ik wil het wel zeggen…’ Het komt aarzelend. ‘Maar als ik

Als je het werkelijk wilt, kAn ik zomAAr bij je voor de deur stAAn. er dan sta, dan mag je niet aan me twijfelen.’

Ze voelt haar hart bonzen. ‘Denk je dan dat ik dat doe?’

En dan snel: ‘Nee, nee, laat maar, ik weet je antwoord al: hangt van jou af.’

Ze hoort hem grinniken, voelt zich even net een klein meisje. Niet twijfelen aan de man die ze straks in levende lijve gaat ontmoeten, is wel eng.

Niet aan jezelf twijfelen, hoort ze Sonja in gedachte zeggen.

Ja, niet aan zichzelf twijfelen, dat is het enige antwoord.

Ze zit weer op het goede spoor. Nog één keer haalt ze het beeld voor de geest van haar ideale man en pakt dan haar telefoon uit ‘zijn’ jaszak. Weer zo’n intiem gevoel.

‘Een boeket dieprode, fluwelen rozen,’ bestelt ze. ‘Vanmiddag bezorgen.’

Hoe laat ze thuis is? Bliksemsnel rekent ze: ze wil voor deze gelegenheid iets nieuws kopen, een paar flessen mooie wijn in huis halen, en, o god, haar bed verschonen… ‘Doe maar zo laat mogelijk. Half zes is prima.’

nog één keer hAAlt ze het beeld voor de geest vAn hAAr ideAle mAn ‘Jij bent ook een mooie,’ lacht ze. ‘Me zo overvallen!’

Goed dat ze er de tijd voor heeft genomen. Gaandeweg vallen haar steeds meer dingen in: er moet natuurlijk al een bloemetje op tafel staan als hij komt, en tegen zessen is het wel fijn om iets te eten - al weet ze nu al dat ze geen hap door haar keel zal krijgen -, en vooraf douchen, nagels lakken en haren föhnen kost ook de nodige tijd. Daar heeft ze nog even over getwijfeld: zou hij ook al weten dat ze voor elkaar zijn bestemd? Maar omdat twijfel zeker nu uit den boze is, weigert ze daar lang over na te denken.

Ze blaast met gestifte lippen haar nagels droog, haalt de lak sparend - voorzichtig twee glazen uit de kast, nog voorzichtiger de kurkentrekker uit de la, uiterst voorzichtig een lucifer uit het doosje, en steekt de twee kaarsen op tafel aan.

‘Wat eten we?’ Bijna bruusk stapt Eline de kamer binnen.

Ze kijkt verbaasd naar de lekkere hapjes en naar haar moeder. ‘Wie komt er?’

‘Niet. Niks. Moet jij niet werken?’

‘Op woensdag? Dacht het niet!’

De bijna serene opwinding verandert in geïrriteerde rusteloosheid. Wat doet Eline hier? Het was donderdag. Ze past niet. Nu niet. Het gaat mis, het script spat uit elkaar, het geluid loopt niet langer synchroon met het beeld. En dan ook nog de bel.

Eline wil naar de deur lopen.

‘Hier blijven jij!!’ De drie woorden knallen naar buiten als kurken van een champagnefles. Zo duidelijk is ze nog nooit geweest.

Verbouwereerd blijft Eline staan. Het cynisme blijft uit, geen rotopmerking komt over haar lippen.

Het beeld van de man verdwijnt in een dikke mist, samen met haar droom. Verward opent ze de deur. Het is de buurman. Hij duwt haar de bos rozen in handen.

‘Hier. Werd vanmiddag bij mij afgeleverd.’

Vanmiddag? Hoe laat? Half zes had ze afgesproken.

‘Door een man?’

‘Een man?’ De buurman trekt zijn gebruikelijke ik-snap-niksvan-jou gezicht. ‘Weet ik veel? Nee, zij was het. Van Flow en Flox toch?’

De rozen laten hun kopjes hangen. Of is het haar hoofd?

‘Bedankt,’ mompelt ze.

‘Is goed.’ De buurman loopt het pad af, kijkt dan om. ‘Je ziet er trouwens mooi uit.’

Ze knikt, sluit de deur. De rozen moeten in een vaas. En de jas kan weg. <

tekst: augusta verburg

MAGGS // 161 53 MAGGS TERUGBLIK

EEn raar vErhaal

verhaal van augusta verburg uit het lees-KijK-en speelboeK (1977), illustraties: Monica Maas

Het is warm Suf, de mus, zit in de boom. Hij gaapt.

Suf kijkt naar het veld. Mmm, daar ligt zaad.

Dat lust Suf wel.

Maar daar staat ook een man. Een man van hout.

Hij heeft een kop van stro. Op zijn kop staat een hoed.

Die hoed is oud. Zijn broek en jas zijn ook oud.

Suf kent hem wel. Dat is Harm.

Harm staat daar al heel lang. De boer heeft hem daar neergezet.

Harm jaagt de vogels weg.

Dat moet, zegt de boer, want zij eten het zaad.

Maar Suf is niet bang. Harm doet toch niks.

Dus pikt Suf van het zaad.

Hij hipt op het veld. Hij eet zijn buikje vol.

Nu is hij vlak bij Harm.

Hé wat hoort Suf? Snif, snif… snif, snif… gaat het heel zacht.

Het is of iemand huilt.

Suf kijkt om zich heen.

Opeens ziet hij het: Harm huilt. Er rolt een dikke traan over zijn wang.

‘Wat is er Harm?’ vraagt Suf.

74 / MAGGS 162 / MAGGS TERUGBLIK

‘Ik moet weg,’ snikt Harm.

‘Waarom Harm?’ vraagt Suf weer.

‘Hier komt een huis,’ zegt Harm. ‘En daar ook, en daar ook.

Een heleboel. Een man vertelde dat aan de boer.’

Wat erg, denkt Suf. Arme Harm…

Opeens schrikt Suf. Veld weg, zaad weg, denkt hij.

Wat moet hij dan eten? En zijn vriend Snuit, het konijn?

De kool gaat ook weg. En waar moet Plof de kikker heen?

De sloot blijf vast niet. En… En… ‘Ik help je Harm,’ zegt Suf vlug. Hij vliegt weg.

Harm wacht. Hij huilt niet meer.

Waar blijft Suf? Harm tuurt en tuurt.

Ja, hij ziet wat. Daar komt Suf met al zijn vrienden.

Wat leuk, denkt Harm blij. Hij ziet Snuit en Plof en Streep de ooievaar.

En Flap de haas en heel veel vogels en muizen en mollen.

‘Daar zijn we,’ hijgt Suf. De dieren gaan zitten. Het wordt een grote kring.

Harm staat in het midden.

‘Stilte!’ roept Suf. Sst, doen alle dieren.

Harm vertelt wat de vreemde man zei. En dat hij weg moet.

‘En wij ook!’ roept Suf boos. “Voor

ons is er geen plaats meer!’

‘Boe, boe!’ brullen alle dieren.

‘Stilte!’ roept Suf weer. ‘Wie heeft een plan?’

‘Ik,’ zegt Streep. Hij stapt in de kring.

‘We moeten naar de koning.’

‘Goed idee,’ kwaakt Plof. ‘Kom op, laten we gaan.’

Flap rent al weg. Iedereen volgt.

‘Dag Harm!’ roepen ze nog. ‘Tot straks.’

Daar is het paleis. De vrienden staan stil.

De vogels poetsen hun veren op. De hazen wassen hun snoetjes.

En de kikkers maken hun tenen schoon. Dat moet voor de koning.

In een rij gaan ze naar het paleis.

Suf tikt op de deur. De koning doet zelf open.

Streep neemt het woord. Hij vertelt alles.

‘Zegt u tegen die man dat het niet mag?’ vraagt Streep aan het eind.

De koning krabt aan zijn wang. Hij denkt diep na.

Het is muisstil.

Dan zegt hij: ‘Het is heel erg voor jullie. Maar ik kan er niets aan doen.

Ik ben niet alleen de baas. Ik denk dat de ministers het wilden.’

‘Dan gaan we naar de ministers,’ zegt Streep. ‘Dank u wel. Dag koning!’

maggs / verhaal

Daar gaan de dieren weer. Naar de ministers.

De ministers zitten om een grote tafel. Ze hebben niet veel tijd.

Streep vertelt weer het verhaal.

De hoofdminister schudt zijn hoofd.

‘Wij kunnen niet helpen,’ bromt hij.

‘De burgemeester van het dorp wilde het. Ga daar maar naar toe.’

De burgemeester is thuis. Streep is schor van al het gepraat.

Plof de kikker vertelt nu.

Alle dieren kijken naar de burgemeester.

De mollen alleen niet, die zijn blind.

De burgemeester trekt een diepe rimpel boven zijn neus.

‘Tja, dat is naar,’ zucht hij. ‘Maar ik kan er niets aan doen.

De mensen willen het.’

‘O,’ zeggen de dieren.

Dan gaan ze naar huis. Slapen.

Morgen zien ze wel verder.

Het is heel vroeg. De zon is maar net wakker.

Hij ziet nog rood van de slaap. Hij wrijft zijn ogen uit.

Wat nou? Schrikt de zon. Ben ik zo laat?

Zijn de dieren al wakker? Dan kan toch niet! Zie ik het wel goed?

Ja zon, je ziet het goed. Alle dieren zijn vroeg uit hun bed.

Ze zitten bij Harm.

‘We gaan naar de mensen,’ zegt Streep schor. ‘Zij moeten ons helpen.’

‘Oeg-ah-sja’ gaapt Flap. ‘Dat doen we.’

‘Wacht even,’ zegt Suf. ‘Kijk eens, daar komt de boer. Hij is met de buurman.’

Een paar dieren duiken weg. Zij zijn bang voor de boer.

Suf, Flap en Streep blijven zitten.

De boer praat met de buurman.

Hoor, wat zegt hij?

‘Het is erg,’ zegt hij. ‘Nu moet ik weg.’

‘Ik ook,’ zegt de buurman.

‘Ik wil niet,’ zegt de boer.

‘Niemand in het dorp wil dat,’ weet de buurman. ‘Maar toch komt hier een huis. En daar ook en daar ook … Een heleboel. Het is heel erg.

Maar we kunnen er niets aan doen.’

Dan gaan ze weg.

De dieren kijken elkaar aan. Dat is raar! De mensen willen het ook niet!

Wat nu?

Het is even heel stil. Harm praat het eerst .

‘We moeten weg,’ zegt hij. ‘Hier komen huizen. En niemand wil daar wat aan doen. Dat is raar, maar waar.’

Alle dieren knikken.

‘Waar gaan we naar toe?’ vraagt Groef de mol.

‘Ja, ja, waar gaan we naar toe?’ vragen nu alle dieren.

Streep weet raad.

‘Ik ken een plekje,’ zegt hij. ‘Een heel

mooi plekje, hier ver vandaan.

Daar komt geen mens.’

‘Hoi,’ roepen alle dieren. Want mensen vinden ze maar raar.

‘Hoe kom ik daar?’ vraagt Groef. ‘Ik kan niet zo ver.’

‘En ik?’ vraagt Harm. ‘Ik kan alleen maar staan.’

‘Daar weet ik wel wat op!’ roept Suf blij. ‘Kom vogels ga mee!’

En weg zijn de vogels.

Hé wat komt daar aan? Een heel groot ding.

Het lijkt wel een lap. En heel grote lap.

Die lap vliegt. Of nee, de vogels hebben de lap in hun snavels.

Wat wil Suf? Daar komt hij al aan.

‘Leg hier maar neer,’ puft hij.

‘Waar vond je die lap Suf?’ ‘Aan een waslijn,’ lacht Suf. ‘Slim hè?’

Nu moet Harm op de lap. En dan alle dieren.

Maar geen vogels. Zij dragen de lap in hun snavels.

Het wordt een reis door de lucht.

Dat was slim bedacht.

Daar gaan ze. Naar het mooie plekje van Streep.

Fijn wonen, hun hele leven.

Dat hopen ze! <

MAGGS / 75 MAGGS TERUGBLIK / 163

winst van verlies / Michiel Een serie over dramatische gebeurtenissen of ontwikkelingen in het leven van mensen die behalve verlies, in zeker opzicht ook als winst worden gevoeld.

‘Nu is Nu, dat is mijN houvast’ hij had een tweede huis op cyprus, ruilde zijn auto’s in bij 50.000 kilometer, at minimaal vijf van de zeven dagen buitenshuis, had een leuk bedrijfje ‘voor erbij’, en kocht standaard vier abonnementen voor de Stopera om te voorkomen dat hij niet werd ingeloot voor zijn favoriete opera’s. een rijk leven waarin hij zijn armoede niet herkende. Totdat hij werd wakker geschud.

Een zeer gelovig man stond tijdens de watersnoodramp in 1953 tot zijn middel in het water te wachten op zijn redding. Een bootje kwam voorbij om hem te halen, maar de man riep: ‘Nee, ik vertrouw op God en Hij zal mij komen halen.’ Dus voer het bootje door. Een paar uur later kwam een volgend bootje voorbij, maar opnieuw liet de man het gaan. Tegen de avond, toen de man het water letterlijk tot aan de lippen stond, schoot een derde bootje hem te hulp, en alweer tevergeefs.

‘Je bent gek!’ drong de schipper aan. ‘Het water stijgt nog steeds.’

De man weigerde, echter, gaf kort daarna de geest en stoof in de hemel woedend op God af.

‘Waar was U nou!’ riep hij. ‘U hebt me gewoon laten verdrinken!’

God keek verbaasd in zijn boek. ‘Ik heb toch echt drie keer een bootje langs gestuurd,’ zei Hij verbaasd. ‘Maar je wilde niet mee. Toch?’

10 // MAGGS 164 MAGGS TERUGBLIK

Michiel: ‘Eenzelfde soort misvatting heeft mij mijn kapitaal gekost. Ik heb me nooit zorgen gemaakt over geld, terwijl ik in mijn dertiger jaren toch al een keer failliet ben gegaan. Maar ik wist wat ik kon en bouwde mijn zaak binnen een jaar opnieuw op. Eigenlijk had ik toen beter moeten opletten - je zou dat mijn eerste bootje kunnen noemen – want de reden dat ik failliet ging, had niet zozeer te maken met mijn werk, als wel met mijn misplaatste vertrouwen.

Ik dacht dat ik heldere afspraken had gemaakt, dat de deal rond was, maar toen puntje bij paaltje kwam, liet de ander het afweten en ging ik voor tonnen het schip in. De inboedel van mijn zaak werd geveild en ik moest mijn huis in Bergen aan Zee verkopen, maar was gelukkig gezegend met nog een zakenpand in Bergen Binnen dat ik toen privé betrok. Gezegend, dat zeg ik nu, want terwijl het een van de mooiste panden hier was, en nog is, zag ik er destijds alleen maar mijn mislukking in. Elke keer als ik het pad op reed, schold ik mezelf uit voor stommerd omdat ik zo van mijn huis in Bergen aan Zee had gehouden.’

Het tweede bootje, om in de metafoor te blijven spreken, kwam een paar jaar later langs in de vorm van een vrouw.

‘Ik had al een scheiding achter de rug die mijn opnieuw

opgebouwde vermogen had gehalveerd, dus je zou denken: een gewaarschuwd man telt voor twee. Maar nee, na zeventien jaar samen te zijn geweest waarbij we op huwelijksvoorwaarden waren getrouwd, wilde ik het toch netjes afronden. Dus weer mijn bankrekening gedeeld, net als de geschatte waarde van het huis dat we in onze tijd samen op Cyprus hadden gekocht. Maar, zo bleek later, dat huis was op papier een schuur. Toen ik dat hoorde, flitste meteen het moment van overdracht door me heen.

Intuïtief was er toen een belletje bij me gaan rinkelen dat me even had doen afvragen of het allemaal wel in orde was. Maar ik wilde niet wantrouwend zijn: de jongen van wie ik het kocht, was een aardige knul, dus ik liet het bootje weer voorbij gaan. Ook dat heeft me anderhalve ton gekost, want mijn ex claimde de volle mep.’

En omdat alles in drieën gaat, kwam ook een derde bootje voorbij. ‘Het bedrijfje dat ik ‘erbij’ deed, deelde ik met een jong, in mijn ogen zeer veelbelovend, stel. Ik leverde het kapitaal, en zij runden de zaak. Die start, nu zo’n dikke tien jaar geleden, viel samen met de ontmoeting met een nieuwe liefde in mijn leven. Ik weet nog goed dat het jonge stel me waarschuwde dat ze uit was op mijn geld, want in dat opzicht ging het me weer zeer voor de wind. Een andere vriend, die nota bene later zelf bij mij aanklopte voor een lening, kwam met dezelfde waarschuwing, maar ik vertrouwde haar blind. Terecht, want zij bleek de schipper te zijn van het laatste bootje. Zij heeft regelmatig tegen mij gezegd: “Als je met een kind zo zou omgaan als met jezelf, dan zou ik je aangeven.” Want zij zag dat ik me liet belazeren door vooral dat jonge stel dat er een puinhoop van maakte. Maar – en daar ging ik weer – ik mocht ze, dus ik bleef sponsoren. Daarnaast, of het nog niet genoeg was, had ik mijn kapitaal belegd op de beurs en dat laten beheren door een vriend die in het vak zat.

Je wilt niet geloven hoe vaak ik kwaad ben weggelopen als mijn vriendin zei dat ik gek was, dat mijn geld op die beurs als door een zandloper verdween, dat dat stel niet klopte, en dat die andere vriend die lening nooit zou terugbetalen. Net als die man in het verhaal, geloofde ik dat ik de situatie alleen kon redden door aardig te blijven, door te luisteren naar mijn bevriende belegger die er meer verstand van had, maar, moet ik toegeven, me eigenlijk al eerder een keer een ton had gekost. Ik werd kwaad op haar omdat ze me confronteerde met een realiteit die ik niet wilde zien. En ook ik ben ‘verdronken’: mijn hele kapitaal is verdwenen, evenals de belegger, het jonge stel en de vriend die geld leende. Procederen heeft geen zin want van een kale kip kun je niet plukken.’

‘De wroeging Die ik Daarover heb, kan me ’s nachts plagen.’

Wat Michiel het meest dwarszit, is dat hij het geld dat hij altijd apart had gehouden om in geval van nood zijn hypotheek in één keer af te kunnen lossen, ook op de beurs heeft verkwanseld.

‘De wroeging die ik daarover heb, kan me ’s nachts plagen.

Vooral de eerste tijd. Dan zie ik weer dat bankafschrift opdoemen waarop twee miljoen stond, dan komen die talloze momenten terug waarop mijn vriendin me waarschuwde dat ik mijn aandelen direct moest verkopen, dat ik moest kappen met dat hele spul, dat ik niemand meer één cent moest lenen, en dan haat ik mezelf zo intens! Het enige wat ik dan kan doen, is mijn bed uitgaan en keihard Echoes van Pink Floyd draaien. Anders word ik gek. En omdat ik het zo helemaal alleen aan mijzelf te wijten heb, vind ik ook dat ik niet mag klagen. Zeker niet tegen mijn vriendin! Maar dat inhouden veroorzaakt soms spontane bloeduitstortinkjes, paniekaanvallen, en voor het eerst in mijn leven, zorgen over geld. Nooit gedacht dat dat me ooit zou overkomen. Ik had het, in overvloed! Aan de andere kant ben ik de waarde van kleine dingen gaan voelen, ben ik me bewust van wat geld doet, wat het is, waar het voor staat. Zie ik hoe slordig ik met mijn energie ben omgegaan. Maar het meest belangrijke: deze situatie dwingt me om me te beperken tot het NU. Dat bewustzijn, daar ben ik mijn leven lang naar op zoek geweest, daar heb ik eindeloos over gelezen, op gemediteerd. Ik had daar verheven beelden bij, zoals die man in het verhaal uitgesproken beelden had over God en de manier waarop Hij hem zou redden. Ik zeg niet dat het me altijd lukt – de markt is moeilijk en ik ben ook geen veertig meer - maar als ik kijk naar dit moment, dan ontbreekt het me aan niets. En er is ook niets veranderd: ik woon nog steeds waar ik woon, het werk trekt weer aan, ik heb nooit met pensioen willen gaan en wil dat nog steeds niet omdat ik mijn werk niet doe, maar ik mijn werk ben. Ik geniet van de mensen om me heen, ik heb geleerd wat vriendschap is, en voel me gesteund. Ik was liever in het derde bootje gestapt, maar dit stukje hemel heb ik er wel mee gewonnen.’ <

interview: AugustA verburg

MAGGS //165 11 MAGGS TERUGBLIK

PRINS OP HET WITTE PAARD Ze had er rekening mee gehouden dat hij er ook zou zijn: Olaf, haar eerste grote liefde. Tenslotte had hij net als zij min of meer contact gehouden met hun oude buurtjes waarvan ze Ingrid nu gingen begraven. Eenenzeventig is ze geworden: jong vindt Hanna dat nu, oud zou ze toen hebben gezegd. Wat wil je, ze zijn inmiddels een slordige dertig jaar verder. Dertig jaar, dat klinkt wel weer heel erg lang!

Haar ogen waren direct naar Olaf op zoek gegaan toen ze net iets te laat de aula was binnengeslopen. Niet verlangend, wel nieuwsgierig. Zij was degene geweest die er na vier jaar huwelijk een streep onder had gezet. Geholpen door Ingrid die, ouder en al wijzer dan zij, haar uit haar lijden had verlost door te vertellen dat het wel degelijk klopte wat ze eigenlijk al jaren wist. Voor het eerst had ze haar hart voelen breken om een prins die een kikker bleek te zijn.

Pas als ze de aula verlaten, ziet Olaf haar ook, maar hij herkent haar pas als ze naar hem lacht. Andersom had ze hem er zo uit gepikt; zijn achterhoofd was genoeg. Hij behoort tot het type dat niet oud wordt. Of wil worden.

Weliswaar gerimpeld, maar met nog altijd dezelfde tanige rankheid van de dertiger die hij toen was. Ze houdt haar pas in om met hem op te kunnen lopen. Hij begroet haar met zijn bekende charme: de knipoog, de kus, de hand over haar rug en een fluisterend: ‘Zo schoonheid, hoe is het?’ in haar oor. Vertrouwde gebaren vanuit een onmetelijke afstand. Zijn vraag behoeft geen antwoord.

‘Goed,’ zegt ze daarom. ‘Leuk je te zien.’

‘Ja, ja…. Lang geleden.’ Om er meteen op te laten vol-

94 / MAGGS 166 / MAGGS TERUGBLIK

gen: ‘Ik verkoop nog steeds goed. Laatst een expositie gehad in Amsterdam, komende herfst in Gent, Antwerpen zit er misschien aan te komen…’

De rest gaat verloren in de stoet waar sober gemompel weinig ruimte laat voor zijn grandeur. En omdat hij bij het graf doorloopt naar de andere kant en bij de koffie druk in gesprek is, besluit ze het weerzien verder maar op afstand te bekijken.

‘Jij bent toch Hanna?’ Een mooie jonge vrouw tikt haar voorzichtig op de schouder. ‘Melanie,’ stelt ze zich voor.

‘Melanie Broekhuizen. Ik eh… Ik heb Ingrid door Olaf leren kennen.’ Haar verlegenheid in combinatie met haar krachtige schoonheid verrast Hanna. ‘Ze heeft me weleens over eh… jou verteld.’

‘Je maakt me nieuwsgierig.’ Hanna schenkt haar een geruststellend lachje.

‘Nou ja… Olaf en ik zijn nog niet zo lang uit elkaar. Net pas eigenlijk. Maar soms twijfel ik… Het was ook fijn… Maar ja…’

Het weerzien met Olaf komt opeens heel dichtbij. In Melanie’s ogen herkent ze haar verleden.

‘Dreef de relatie soms meer op jou?’

Melanie kijkt schichtig achterom. Hanna volgt haar blik en kruist die van Olaf. Voor het eerst die dag kan ze rekenen op zijn aandacht. Innerlijk schiet ze in de lach. Hij is zichzelf in ieder geval wel trouw gebleven.

‘Dat zei Ingrid toen ook. Ze vond dat ik eigenlijk een keer met jou moest praten.’

‘Met mij?’ Na haar waren er nog velen gevolgd. ‘Waarom met mij?’

‘Ze zei dat ik daar wat aan zou kunnen hebben.’

MAGGS / VERHAAL

Het ontroert haar. Die Ingrid, wat lief! Na de scheiding was de behoefte om met haar nog over Olaf na te kaarten eigenlijk vrij snel verdwenen. De verwachting dat hun vrienden alleen de zijne zouden blijken te zijn, dat ze alleen interessant was geweest als partner van, lief maar naïef dus de moeite van het aanhoren niet waard, werd niet bewaarheid. O zeker, veel mensen waren met Olaf uit het zicht verdwenen, maar de mensen aan wie ze wezenlijk waarde had gehecht, die voor haar het meest dichtbij hadden gevoeld, hielden contact. Sterker nog, zij hielden vooral contact met haar. Voor hen was zij degene die de vriendschap inhoud had gegeven. Haar verbazing daarover had ze inderdaad weleens met Ingrid gedeeld. Misschien doelde ze daarop.

‘Wat mis je het meest?’ vraagt ze daarom.

‘O… eh…’ Ze ziet Melanie hoofd en hart afspeuren. Hoe oud zal ze helemaal zijn: dertig, vijfendertig? Wat zoekt ze bij zo’n oude man? Geborgenheid? Erkenning? En hij bij haar?

Melanies zoektocht eindigt in een schouderophalen. ‘Zoveel. Als hij bezig is, wat hij maakt, de mensen. Gezelligheid.’

‘Ja? Was het gezellig? Hoorde je erbij?’

Melanie zet haar zoektocht voort. Het aarzelend knikken verandert langzaam maar zeker in een even traag hoofdschudden. Eigenlijk, geeft ze na een beetje doorvragen toe, was het vooral zijn succes die haar status had verleend. Op afstand leek dat een spannende hoogte, van dichtbij bleek het een eenzame diepte.

‘Ingrid zei dat je na Olaf nog wel relaties hebt gehad, maar dat het nooit echt iets is geworden.’

Haha, Ingrid, hier zit je er toch echt naast.

‘Als een langdurige relatie met kinderen het criterium is, nee, dan is het nooit wat geworden.’

‘Zo bedoel ik het niet,’ verontschuldigt Melanie zich snel.

‘Maar de prins op het witte paard, zeg maar, heb je die nog gevonden?’

‘Ja.’ Daar kan ze heel duidelijk over zijn.

‘Dus hij bestaat?’

‘Ja.’ De hoop die even gloort in Melanie’s ogen maakt direct plaats voor twijfel.

‘Ben je nog steeds met hem?’

‘Nee.’ Misschien flauw, maar ze kan het niet nalaten om nog even van de verwarring tegenover haar te genieten.

Maar als Melanie niet durft door te vragen – want waar zou ze die prins hebben gelaten?– besluit ze haar snel uit de droom te helpen.

‘Bij Olaf kwam ik erachter dat mensen van me houden om wie ik ben en dat ik daar Olaf dus niet voor nodig had.

De man daarna was het tegenovergestelde van Olaf: met hem deelde ik die openhaard en dat wijntje waar ik zo naar had verlangd en dacht ik dat dit voorgoed voorbij zou zijn als ik hem verliet. Want ja, alleen daarvan werd ik ook niet gelukkig. Dus toen ik na onze scheiding heel knus solo voor de openhaard zat, realiseerde ik me dat ik zelf die gezelligheid vertegenwoordigde. En hetzelfde ge-

‘HET KLOPTE WAT ZE EIGENLIJK AL JAREN WIST’ beurde me bij de man van wie ik aanvankelijk echt dacht dat hij het helemaal was. Avontuurlijk, ondernemend, zeer reislustig, maar bij hem zat ik op een gegeven moment zo vaak alleen, dat ik merkte dat ik dan maar liever echt alleen was. En toen ik daarvoor koos, kwam ik eindelijk die prins op het witte paard tegen.’

‘Wie is dat dan?’ Net als Melanie had Hanna niet doorgehad dat Olaf op gehoorafstand al een poosje stond mee te luisteren. Kennelijk vond hij het nu tijd om zich in het gesprek te mengen. Eigenlijk een beetje storend.

‘Je mag alleen meepraten als je ook kunt luisteren,’ zegt ze daarom. ‘Anders komen wij niet meer aan bod.’

Bliksemsnel peilt Melanie Olafs reactie. Dit verdraagt hij slecht, weet zij ook. Maar Olaf heeft duidelijk een belang: met zijn ruim zestig jaren stapt hij minder gemakkelijk over zijn verlies van Melanie heen dan destijds over dat van haar. Ze ziet het aan de manier waarop hij zijn arm om haar schouders legt en een lok haar om zijn vinger krult alsof die hem nog toebehoort. Melanie gaat niet mee in zijn toenadering, maar maakt zich ook niet los. Hun spel is nog niet uit.

‘Ik luister,’ belooft Olaf plechtig.

‘Oké. Die prins dus op dat witte paard bleek een prinses te zijn.’

‘Je meent het!’ Olaf schiet bijna in de lach, maar na de por in zijn zij van Melanie moffelt hij die snel weg. ‘Maar het verbaast me niets. Je ziet dat zo vaak: als het niet lukt met mannen, zoeken ze het bij een vrouw. Niks mis mee, integendeel, ik ben heel blij voor je.’

‘Ik dacht dat je even zou luisteren. Sjonge jonge, valt niet mee, hè?’ Weinig veranderd, die man. ‘We hebben dezelfde smaak, hetzelfde ritme, hebben dezelfde hebbelijkheden en ongemakken. Kortom, de ideale vrouw.’

‘En daar ben je mee?‘ Ze hoort Olaf doet zijn best doen om niet cynisch te klinken.

‘Ja, daar ben ik mee. Dag in dag uit. Buitengewoon prettig.’

‘Met jezelf dus...’ begrijpt Melanie. Ze trekt de pluk haar voorzichtig tussen Olafs vingers vandaan.

Hanna knikt. ‘Daarom hoef ik geen prins meer; een gewone man die dit snapt, is al meer dan ik me wensen kan.’

‘En de passie dan, de hartstocht, de liefde?’ Olaf drukt Melanie dichter tegen zich aan terwijl hij Hanna uitdagend aankijkt.

‘Nou Melanie?’ speelt zij de vraag door. ‘Hoe zit het met de passie, de hartstocht, de liefde?’

Seconden lang blijft Melanie als afgesloten van de wereld staan. Dan maakt ze zich los uit Olafs greep, bedankt ze Hanna met een omhelzing en vertrekt. <

TEKST: AUGUSTA VERBURG

MAGGS / 95 MAGGS TERUGBLIK / 167

168 / MAGGS TERUGBLIK

Astrologie 2011 - 2020

MAGGS TERUGBLIK / 169

In deze weerkerende rubriek geeft Augusta Verburg inzicht in wat Astrologie, een vele duizenden jaren oude wetenschap, te vertellen heeft.

TWEE KANTEN VAN DEZELFDE MEDAILLE We kletsen wat af in ons hoofd! Natuurlijk niet zozeer als we het eens zijn met onszelf, maar vooral als we er niet met onszelf uitkomen. Een strijd die ons veel hoofdbrekens kost, ons ‘s nachts kan wakker houden, gefrustreerd laat reageren op anderen, en ons leven grondig kan verpesten. Redenen te over om de kwelgeest die je belaagt, te identificeren en van deze vijand je vriend te maken!

Astrologisch zijn er in dit kader vijf belangrijke spelers in het spel: Jupiter, Satur-nus, Uranus, Neptunus en Pluto. Planeten die in alle levens op deze wereld een rol spelen. Net zoals we als mens allemaal met de Zon en de Maan te maken hebben, zowel letterlijk als figuurlijk/ astrologisch. Laat dat een troost zijn!

Maar waar in het ene land steen en been wordt geklaagd over te weinig zon, daar zucht het andere volk onder een teveel. Of sterker nog: waar de een in Neder-land niet zit te wachten op die brandende zon in de zomer, daar weet de ander niet hoe snel hij erin kan gaan liggen. Dezelfde zon, verschillende beleving.

En zo beleeft ieder mens de andere planeten ook op zijn eigen manier. Net zoals we zonnige types kennen, zo bestaan er ook Saturnale, Plutonische of Neptuniaanse types. Dat betekent niets meer of minder dan dat die energie/planeet het karakter op de een of andere manier sterk beïnvloedt.

170 / MAGGS TERUGBLIK

Jupiter: joviaal of opschepper?

Gaat Jupiter op die manier met je aan de haal, dan is enthousiasme, optimisme, leergierigheid, avontuurlijkheid, gastvrijheid en hartelijkheid je deel. Maar – en nu komt ie – te veel van het goede maakt dat je geen maat kunt houden waardoor we met de andere kant van dezelfde Jupitermedaille te maken krijgen. Zoals de zon je blij maakt en letterlijk mooi kan kleuren als je er niet meteen een hele dag onbeschermd in gaat liggen, zo lijd je eronder als je overdrijft en ’s nachts niet weet hoe je moet liggen met je verbrande vel.

Weten we in dit geval niet hoe we goed met onze Jupiter moeten omgaan, dan vindt de wereld je stronteigenwijs, opgeblazen, roekeloos, overdreven en een grote betweter. Zaak is om dan met beide benen op de grond te komen en eerst te bezinnen voor te beginnen. Loop je daar dus bij een ander tegenaan, bedenk dan dat dit mens niet goed weet waar de rem zit, ook niet voor zichzelf. Slecht bedoeld is het in ieder geval niet!

ASTROLOGIE

NET ZOALS WE ZONNIGE TYPES KENNEN, ZO BESTAAN ER OOK SATURNALE, PLUTONISCHE OF NEPTUNIAANSE TYPES. Saturnus: autoriteit of dwarsligger?

Voor Saturnale mensen geldt dat ze in de basis zoeken naar integriteit, recht-vaardigheid en orde. Voor hen geldt een man een man, een woord een woord, het zijn mensen waar je op kunt bouwen, die het leven serieus nemen. Nemen ze daarentegen zichzelf niet serieus en voelen ze zich daardoor ook niet serieus genomen – projectie! - dan zullen ze ofwel alles op alles zetten om te laten zien wat voor gerespecteerd individu ze wel niet zijn, of ze duiken onder in hun minderwaardigheidsgevoelens. Om in het eerste geval je doel te bereiken, kun je te ambitieus, te streng zijn voor jezelf en daarmee voor anderen. Een mens met wie niet te praten valt, zoals een parkeerwachter die vlak voor je neus zijn bon uitschrijft, de leraar die orde houdt door zwaar te straffen, de vader die zijn achttienjarige dochter nog steeds ophaalt van een feestje. Of de leidinggevende die schrikt als je het vak beter verstaat dan hij en er alles aan zal doen om niet door de mand te vallen. Autoriteitsconflicten zijn het gevolg.

Geven ze echter zichzelf de erkenning die ze zoeken, dan zijn ze een rots in de branding voor anderen!

Uranus: onafhankelijk of onrustig?

Typische Uranusmensen zijn helder van geest, snelle denkers, origineel, eerlijk, onafhankelijk en erg voor vrijheid, gelijkheid en broederschap. Maar heb je mot met je eigen snelheid, dan blink je uit in ongeduld, kun je slecht luisteren, ben je al gauw geneigd over de hoofden van anderen heen te beslissen, kun je erg impulsief zijn en van de hak op de tak springen zonder iets af te maken.

Jammer, want maak je positief gebruik van je ingevingen, dan kan de wereld genieten van je verfrissende ideeën, je onorthodoxe oplossingen en je heldere logica. Als je bedenkt dat de angst dat anderen je vrijheid kunnen afnemen een illusie is, dan hoef je ook niet voortijdig weg te rennen uit een goede vriendschap, relatie of baan.

Het enige wat je hoeft te doen is op tijd hardop zeggen waar je het benauwd van krijgt en aangeven wanneer je je eigen gang wilt gaan en wanneer je samen wilt zijn.

Want dat is de ware vrijheid, gelijkheid en broederschap.

Neptunus: kunstenaar of dromer?

Neptunus zoekt naar eenheid met anderen. Jij als Neptuniaans mens – en nogmaals: Neptunus vaart in ons

allemaal! - kan je helemaal verliezen in de natuur of de muziek, en een intense verbondenheid voelen met alles en iedereen. Zo’n gevoel wat je kunt hebben als je ‘s nachts naar de sterrenhemel kijkt, als je precies dat ene woord vindt dat weergeeft wat je bedoelt, of net die ene streek op het doek zet dat het schilderij compleet maakt.

Kortom: als de kunstenaar in je aan het werk is. Maar dan moet je hem wel toelaten! Want Neptunus vraagt je te vertrouwen op wat je nog niet ziet, niet kunt bewijzen, en zelfs niet eens hebt bedacht. Op je intuïtie dus! Wat doet een Neptuniaans mens die dat niet durft, die niet meer weet wat hij moet geloven: dat wat hij ziet of dat wat hij voelt? Dat mens raakt in de war, wordt chaotisch, een onpraktische dromer, kan op de vlucht slaan voor de harde wereld waarbij hij mogelijk vergetelheid zoekt in drank of drugs. En omdat hij zichzelf niet vertrouwt, laat hij zich te veel beïnvloeden door de ander. Anderen kunnen hem daarom vaag, zweverig of zelfs een slappeling en een fantast vinden. De uitdaging is dan ook om weer te leren luisteren naar de eigen intuïtie, voelen wat inspireert, wat het leven de moeite waard maakt om geleefd te worden, want daarmee krijgt de kunstenaar in je de kans om op te staan.

VOEL WAT JE INSPIREERT, WANT DAARMEE KRIJGT DE KUNSTENAAR IN JE DE KANS OM OP TE STAAN. Pluto: kracht of macht?

Tot slot Pluto die de onderste steen bovenhaalt om te doorgronden wat een mens bezielt. Die kracht uitstraalt, de power heeft om het grote publiek te bereiken, op een bewuste manier de lead pakt en in staat is transformaties tot stand te brengen. Mensen die in conflict zijn met hun Pluto, die bang zijn dat ze die macht niet hebben, dat het niet gaat zoals zij denken dat het beste is, kunnen zeer dwingend worden. Vanuit die immense angst proberen ze alles en iedereen om zich heen te regeren of zo te manipuleren dat de ander niet onder ze uit kan. Als buitenstaander ga je het gesprek al gauw niet meer aan omdat ieder weerwoord explosiegevaar met zich meebrengt. In het bedrijfsleven zijn dit bij uitstek de leidinggevenden die op positiemacht gaan zitten. Als deze mensen de gok zouden wagen om de controle los te laten – dat voelt voor hen ongeveer hetzelfde als uit een vliegtuig springen zonder ervan overtuigd te zijn dat je parachute opengaat – dan zouden ze ontdekken hoe onwaarschijnlijk creatief ze zijn in het inspelen op de actuele situatie en hoe plezierig het van daaruit is om het spel te spelen dat Leven heet. <

MAGGS TERUGBLIK / 171

ASTROLOGIE

In deze weerkerende rubriek ontmantelt Augusta Verburg onwaarheden rond astrologie door inzicht te geven in wat deze vele duizenden jaren oude wetenschap wèl te vertellen heeft.

ASTROLOGIE

HOE JE OP 10 VERSCHILLENDE MANIEREN JEZELF KUNT ZIJN! Niet geloven

planeten); deze symboliseren wat de psycholoog Jung

Mensen denken vaak dat astrologie iets is waar je al

de archetypen in ons noemt. Al die verschillende figu-

dan niet in moet geloven. En omdat de meeste onder

ren zitten ‘in je hoofd’, en die hoor je ook kletsen. Let

ons ‘hun horoscoop’ alleen maar lezen in allerhan-

maar op als je een beslissing moet nemen: aan de ene

de bladen, wordt er voornamelijk niet in geloofd. En

kant zou je het best willen (zegt de het ene archetype/

terecht! Wat daarin staat is immers dermate globaal

schaakstuk), maar aan de andere kant (zegt het ande-

dat je er alle kanten mee op kunt. Om het waarheids-

re archetype) vind je het toch ook wel eng. En zolang

gehalte te kunnen toetsen, moet je er niet in geloven,

die twee verschillende kanten het niet eens zijn, weet

maar het onderzoeken. Deze weerkerende rubriek

jij niet wat je moet doen.

geeft een klein beetje inzicht.

Die tien schaakstukken hebben allemaal verschil10 x jij

lende rollen. Hier zijn ze op een rij:

De tekening van deze horoscoop kun je zien als een speelbord. Op dat bord staan tien schaakstukken (de

Planeet

Archetype

Actie

Zegt

Zon

Man

leidt, creëert

Ik wil

Maan

Vrouw

verzorgt, geeft vorm

Ik voel

denkt, verbindt

Ik spreek

Mercurius

Communicator

Venus

Bemiddelaar

zoekt harmonie/veiligheid

Ik wens

Mars

Ridder

strijdt

Ik kom op voor

Jupiter

Filosoof

studeren/ doceren

Saturnus

Rechter

beslist

Uranus

Uitvinder

rebelleert

Neptunus

Altruïst

droomt/heelt

Ik voel intuïtief aan

Pluto

Machthebber

doorgrondt/transformeert

Ik word gedreven door

172 / MAGGS TERUGBLIK

Ik maak kennis met Ik ben verantwoordelijk voor

Ik vernieuw

Steenbok

Waterman

Plek in de maatschappij

Boogschutter

Schorpioen

Horizon verbreden

Persoonlijk onderbewuste

Idealen, vrienden

Weegschaal

Vissen

Ram

Collectief onderbewuste

Samenwerken

Reactie op de buitenwereld

Vaardigheden

Materiële zekerheid

Stier

Maagd

Creativiteit

Communicatie

Tweelingen

Thuisbasis

Leeuw

Kreeft

De Zon

En daarom…

De archetypen / schaakstukken worden gekleurd door

… kun je nooit zeggen dat het voor alle Stieren de

het teken waarin ze staan. Dus als jouw Zon in het te-

komende week goed of slecht zal gaan. Want als de

ken Stier staat, dan heeft de Man in jouw horoscoop

Maan (Vrouw) in jouw horoscoop in Ram staat, en

de eigenschappen van een Stier: aards, praktisch,

de sterren staan goed voor de Stier, dan zou het heel

vasthoudend, enzovoort.

goed kunnen zijn dat die Ram het dan juist moeilijk

Als we van iemand zeggen dat hij een Stier is, dan

heeft. In je werk gaat het je dan bijvoorbeeld zeer

spreken we alleen over zijn Zon. Omdat de datum be-

voor de wind (Zon), maar aan rust (Maan) kom je

palend voor het teken waarin je Zon staat, kun je dus

niet toe. En dat staat er niet bij!

van iedereen meteen weten hoe zijn Zon (Man) eruit ziet. Wil je dat ook weten van de andere archetypen, dan moet je echt je horoscoop hebben (kun je oproepen op internet) om te zien waar die staan.

MAGGS TERUGBLIK / 173

ASTROLOGIE

In deze weerkerende rubriek ontmantelt Augusta Verburg onwaarheden rond astrologie door inzicht te geven in wat deze vele duizenden jaren oude wetenschap wél te vertellen heeft.

WIE PAST WEL, EN WIE JUIST NIET BIJ MIJ? De vraag wordt vaak gesteld: kan ik als Stier beter met een Maagd in zee gaan of lukt het met een Schorpioen misschien ook? Of hoe ongelukkig word ik als Ram met een Steenbok? Of waarom val ik altijd op Schorpioenen terwijl ik daar helemaal niet mee overweg kan?

Vier kwaliteiten In de astrologie kennen we vier ‘talen’: vuur, aarde, lucht en water. Allemaal kwaliteiten die we nodig hebben om het met elkaar te kunnen rooien op deze wereld. De een is dus niet beter dan de ander, maar de verschillen kunnen wel tot misverstanden leiden. Zeker in relaties.

Maar begrijp je de ander, zie je de waarde van die complementaire kwaliteiten in, dan is het alleen maar een verrijking!

Vuur Vuur staat voor vrijheid, avontuur, verandering. Staat je Zon in een vuurteken, ben je een Ram, Leeuw of een Boogschutter – zie bijgaand staatje – dan is vrijheid dus de basis waarop je het best gedijt. Vuurtekens kijken vooruit, durven hun neus achterna te lopen en te vertrouwen op de goede afloop.

Aarde In tegenstelling tot de vuurtekens hebben aardetekens juist zekerheid nodig. Bel je een Ram met de vraag of hij aan iets nieuws meedoet, dan laat hij bij wijze van spreken alles direct vallen en is er meteen voor in. Kom

174 / MAGGS TERUGBLIK

je echter met dezelfde vraag bij de Stier, dan zal hij eerst willen weten waar het precies over gaat, wie er meedoen, wat de planning is, wat het oplevert, enzovoort. Ook de Maagd en de Steenbok houden van orde, planning, structuur. Vanuit die praktische zekerheid opereren ze het best.

Lucht Lucht is een communicatief teken en gaat uit van logica.

Niet wat je voelt, wat je van iets vindt, is in de eerste plaats belangrijk. Ergens geen zin in hebben, hoeft voor een luchtteken dan ook geen enkele reden te zijn om het niet te doen. Als een Weegschaal vindt dat hij de vrede ermee dient, maakt hij gewoon zin, en vindt de Waterman dat het past binnen zijn strategie, dan gebeurt het ook. En denk je een Tweelingen te hebben beledigd, dan moet je niet gek opkijken als hij je opmerking zonder problemen langs zijn koude kleren heeft laten afglijden omdat hij het gewoon niet met je eens is!

Water Watertypes zijn sfeergevoelig en kwetsbaar. Op een compliment of een sneer reageren zij niet met hun hoofd, die

ASTROLOGIE

voelen ze in hun buik. Je maakt of breekt hun dag ermee!

Zolang het niet is verwerkt of opgelost, blijven ze ermee in hun maag zitten. Troost, aandacht en begrip willen dan wel werken. Alleen de Schorpioen moet je even met rust laten met zijn pijn: hij beleeft zijn gevoelens dermate intens dat hij pas weer aanspreekbaar is als hij er helemaal uit is. Tot die tijd zie je hem niet of verschuilt hij zich achter een masker van ‘niets aan de hand’. Maar o wee, wat broeit het daarachter!

‘...TOTDAT ZE DE WAARDEN VAN ELKAAR GAAN INZIEN: DAN PROFITEERT AARDE VAN DE CREATIVITEIT VAN VUUR - DIE HET PALEIS IN DE BOUWVAL ZIET – EN GENIET VUUR VAN DE PRAKTISCHE AANPAK VAN AARDE. SAMEN BOUW JE DAN HUIZEN ALS KASTELEN!’

1+1=3 Het mag duidelijk zijn dat vuur en aarde nogal tegengesteld klinken, evenals lucht en water. Vuur kan aarde een ongelooflijke zeur vinden als hij zijn niet direct met zijn plannen meegaat, terwijl aarde vuur te veel fantasie kan verwijten. Moeten die twee een huis kopen, dan is de kans groot dat ze er om die reden niet uitkomen. Waar vuur zich niet druk maakt om hoelang de verbouwing duurt en wat het kost, daar zit aarde immers de haalbaarheid van dit avontuur te berekenen. Totdat ze de waarden van elkaar gaan inzien: dan profiteert aarde van de creativiteit van vuur - die het paleis dat in de bouwval verscholen zit, ziet – en geniet vuur van de praktische aanpak van aarde. Samen bouw je dan huizen als kastelen!

hij wel! En op zijn beurt redeneert lucht nu eenmaal anders. Maar komt het tussen die twee samen toch tot een feestje, dan heb je het goed als gast. Want waar lucht het gesprek gaande houdt, daar zorgt water dat je je op je gemak voelt.

Lucht en water hebben een soortgelijk probleem: lucht vindt water een aansteller zolang hij hem niet begrijpt – ‘Daar gaan we weer! –, en water vindt lucht keihard – ‘Laat maar zitten, jij begrijpt helemaal niets van mij!’

Het heeft inderdaad geen zin om tegen water te zeggen dat hij zich er niets van moet aantrekken, want dat doet

Respect De strijd tussen de verschillende elementen kan ook in jezelf plaatsvinden omdat het ene archetype – beschreven in bijgaand staatje - bijvoorbeeld in een aardeteken staat en het andere archetype in een vuurteken (zie uitleg MAGGS 1). Als je beide kanten in jezelf respecteert en de architect (vuur) de kans geeft om eerst zijn fantasie te laten gaan, en daarna de aannemer in je daar rustig de tijd geeft om zijn berekeningen er op los te laten, dan zul je ook geen moeite hebben met vuur of aarde in de ander te respecteren.

Dus nee, het is niet waar dat tegenstrijdige kwaliteiten alleen maar op misverstanden stuiten, net zo min als het waar is dat de Schorpioen en de Stier elkaar nooit eeuwige trouw zouden moeten beloven. Respect doet immers wonderen! <

Planeet

Archetype

Actie

Zegt

Zon

Man

leidt, creëert

Ik wil

Maan

Vrouw

verzorgt, geeft vorm

Ik voel

denkt, verbindt

Ik spreek

Mercurius

Communicator

Venus

Bemiddelaar

zoekt harmonie/veiligheid

Ik wens

Mars

Ridder

strijdt

Ik kom op voor

Jupiter

Filosoof

studeren/ doceren

Saturnus

Rechter

beslist

Uranus

Uitvinder

rebelleert

Neptunus

Altruïst

droomt/heelt

Ik voel intuïtief aan

Pluto

Machthebber

doorgrondt/transformeert

Ik word gedreven door

Ik maak kennis met Ik ben verantwoordelijk voor

Ik vernieuw

MAGGS TERUGBLIK / 175

In deze weerkerende rubriek geeft Augusta Verburg inzicht in wat Astrologie, een vele duizenden jaren oude wetenschap, te vertellen heeft.

VROUWEN VALLEN OP MARS, MANNEN VALLEN OP VENUS Het begon ooit met de Zon en de Maan, de Man en de Vrouw, of misschien wel Adam en Eva. Ze leefden in het paradijs omdat er nog geen gedachten door hun hoofd spookten waarmee ze zichzelf konden dwarszitten. Maar op het moment dat Mercurius in de vorm van een appel aan de boom van Kennis van Goed en van Kwaad Eva deed toehappen, was het uit met de pret: de mens werd zich bewust van zijn kwetsbaarheid en zocht veiligheid. Hiermee deed Venus als archetype haar intrede in het bewustzijn van de mens.

Venus kreeg de naam de planeet van de Liefde te zijn, maar â&#x20AC;&#x201C; zonder afbreuk te willen doen aan de romantiek â&#x20AC;&#x201C; past de naam planeet van de Zekerheid beter. Venus zoekt de liefde om zich beschermd te weten en jaagt de ander daarom liever niet tegen zich in het harnas.

Hier ligt het ogenschijnlijk onoplosbare conflict tussen Venus en Mars aan ten grondslag, want waar Venus de diplomatieke weg kiest om de lieve vrede te verzekeren, daar trekt Mars juist het harnas aan. Hij heeft geen zin

176 / MAGGS TERUGBLIK

om zich aan te passen aan alles en iedereen en water bij de wijn te doen. Hij is een strijder, een vechter die graag zijn eigen weg gaat. Hij moet zijn energie kwijt, zijn agressie, en ook zijn seksuele driften.

En daar zit Venus dan: ze valt op Mars, maar hij lijkt een ongeleid projectiel. Lijkt altijd weer op jacht naar andere Venussen, wordt kwaad als je daar iets van zegt en beweert ijskoud dat het niets met zijn liefde voor jou te maken heeft. Wat ook waar is!

ASTROLOGIE

‘EN DAAR ZIT VENUS DAN: ZE VALT OP MARS, MAAR HIJ LIJKT EEN ONGELEID PROJECTIEL.’ Jupiter, de filosoof onder de planeten, verscheen aan de mensheid om te zien wat in deze wijsheid is. Want dat dit een lastig verhaal is, maakt het toenemend aantal echtscheidingen wel duidelijk. Zolang Venus zich nog afhankelijk voelt van Mars, houdt ze wijselijk haar mond, maar als ze haar eigen materiële zekerheid is, zet ze haar ontrouwe Mars buiten de deur. Mogelijk dat die klok overigens weer enigszins wordt teruggedraaid nu de tweeverdieners de huizenprijzen zien dalen en ze financieel weer tot elkaar veroordeeld zijn. Reden te meer om te kijken wat nu echt de oplossing is van het Venus/ Marsconflict.

Nogmaals: Venus gaat dus over hoe je relateert, Mars over de manier waarop je voor jezelf opkomt. Het teken waardoor de Venus in de horoscoop van de man wordt gekleurd, zegt iets over het type vrouw waar hij op valt, en het teken dat de Mars in de horoscoop van de vrouw kleurt iets over het type man dat zij aantrekkelijk vindt.

Staat de Venus van de man bijvoorbeeld in Ram, dan houdt hij van een sportief type dat graag haar eigen gang gaat, maar draagt zijn Venus de kenmerken van de Steenbok, dan zoekt hij iemand die meer traditioneel is ingesteld en haar zaken goed organiseert. En zo geldt voor de vrouw dat zij met haar Mars in Kreeft valt op een gevoelig, zorgzaam type, terwijl ze met een Mars in Waterman juist houdt van dat koel afstandelijke.

Wat we daarbij niet moeten vergeten, is dat je dus eigenlijk valt op wie je zelf bent! Het is immers jouw Venus en jouw Mars.

‘JE VALT EIGENLIJK OP WIE JE ZELF BENT!’ En nu wordt het spannend, want als de geaardheid van jouw Venus en Mars haaks op elkaar staan, val je dus op een type waar je misschien wel goed mee kunt opschieten, maar seksueel niet mee uit de voeten kunt, of misschien seksueel enorm toe voelt aangetrokken, maar het nog geen dag mee uithoudt. In het eerste geval zoek je de spanning mogelijk buiten de deur, in het tweede geval wordt het een relatie waar je niet met en niet zonder de ander kunt.

Omdat Mars een mannelijk teken is en Venus een vrouwelijk, lijkt het alsof de strijd zich afspeelt tussen de verschillende seksen; de man zou dan de grote overspelige zijn en de vrouw het slachtoffer. Dat klopt dus niet: het gaat over de strijd tussen Venus en Mars in jou en zolang die niet is beslist, zul je die strijd in je relatie tegenkomen.

Stel je Venus staat in Kreeft en je Mars in Ram: of je nu een vrouw of een man bent, je zoekt in de relatie sterke nabijheid en emotionele steun (Venus), maar claimt tegelijkertijd de vrijheid om je eigen gang te gaan en bent in die zin ik-gericht (Mars). Zodra de Venus in jou zich niet gesteund voelt, zal ze geneigd zijn de ander te veel te claimen en blokkeert ze daarmee indirect haar eigen vrijheid. Want als je partner gehoor geeft aan je verzoek en gezellig meer samen met je gaat ondernemen, dan krijgt je Mars in Ram het Spaans benauwd en is de kans groot dat je nu weer gaat roepen dat je ook wel eens iets alleen wilt doen. Terwijl je daarvoor juist kwaad was dat je partner te veel weg was. Wat wil je nou? Het is ook nooit goed!

‘HET GAAT OVER DE STRIJD TUSSEN VENUS EN MARS IN JOU EN ZOLANG DIE NIET IS BESLIST, ZUL JE DIE STRIJD IN JE RELATIE TEGENKOMEN.’ Nee, het is nooit goed als jij je eigen spagaat niet doorhebt. Want ja, je wilt graag je eigen gang gaan, en ja, je wilt ook voelen dat de ander er voor je is. Maar als de Mars in jou bang is dat intimiteit niet samen kan gaan met vrijheid, dan zul je de Venus in jou negeren en de partner die je hebt uitgekozen op haar of zijn gezelligheid, verwijten dat zij/hij geen ruimte laat. Of andersom: Venus in jou is bang om haar zekerheid/ thuis te verliezen als ze de Mars in jou zijn eigen gang laat gaan en dwingt hem ‘gezellig’ samen op de bank voor de tv. Wee als de ander het dan waagt om er alleen op uit te trekken: jij blijft toch ook thuis?

Onder ogen zien dat je het allebei zelf bent, dat - in dit voorbeeld - intimiteit en vrijheid samen kunnen gaan als jij het eens bent met jezelf, zorgt dat je kunt leven in het paradijs. <

MAGGS TERUGBLIK / 177

astrologie In deze weerkerende rubriek geeft Augusta Verburg inzicht in wat Astrologie, een vele duizenden jaren oude wetenschap, te vertellen heeft.

Mens, erger je niet!

De opponenten Als je alle tekens van de dierenriem in een kring zet, zie je uiteraard precies wie tegenover wie staat. Voor de Ram is dat de Weegschaal, de Stier ziet daar de Schorpioen staan, Tweelingen kijkt recht in de ogen van de Boogschutter, de Kreeft in die van de Steenbok, de Leeuw ziet daar de Waterman, en de Maagd heeft als opponent Vissen.

De verschillen Gelet op de eigenschappen van die tekens, kan dat de nodige ergernis oproepen. Want zetten we die ook tegenover elkaar, dan levert dat het volgende op: Ram versus Weegschaal Waar de Ram van zichzelf uitgaat, daar kijkt de Weegschaal naar wat sociaal wenselijk is. De Ram kan zich daarom aan de besluiteloosheid van de Weegschaal ergeren omdat hij vindt dat je voor jezelf moet beslissen en niet met iedereen rekening kunt houden, terwijl de Weegschaal geneigd is de Ram egoĂŻsme te verwijten omdat hij alleen maar aan zichzelf denkt. De waarheid is dat de Weegschaal wel degelijk rekening met zichzelf houdt door

88 178/ /MAGGS MAGGS TERUGBLIK

niet direct ja of nee te zeggen, want hij kan niet tegen disharmonie. Andersom is de Ram nog geen egoĂŻst als hij spontaan reageert op wat er op hem afkomt.

Stier versus Schorpioen Anders dan de Schorpioen ziet de Stier zichzelf in de eerste plaats als nuchter. Hij is praktisch, aards, en vooral gewoon. Bot, noemt de Schorpioen dat, want de Stier lijkt niets te begrijpen van zijn diepe gevoelens. Een Schorpioen ervaart de dingen immers zeer intens: iets is nooit een beetje verschrikkelijk, maar heel verschrikkelijk. Of niet een beetje verdrietig, maar ontzettend verdrietig. Maar gelukkig ook niet een beetje blij, maar allesoverheersend blij. De Stier kan hier geen kant mee op: aanstelleritis, dat is wat hij het vindt. Gewoon niet moeilijk doen is daarom zijn advies.

Tweelingen versus Boogschutter Zet een journalist en filosoof tegenover elkaar en je hebt het verschil tussen de Tweelingen en de Boogschutter te pakken. Bij Tweelingen gaat het over de feiten, bij de Boogschutter om de onderliggende rode draad. Daarom

Bot, noeMt de Schorpioen dAt, wAnt de Stier lijkt nietS te BeGrijpen vAn zijn diepe GevoelenS... kan de Boogschutter langdurig met een onderwerp bezig zijn om tot een synthese te komen, terwijl de Tweelingen, nadat hij eraan heeft ‘geroken’, liever overstapt op iets nieuws. Waar je een Tweelingen in de kroeg tegenkomt omdat daar het nieuws te halen valt, daar zul je de Boogschutter in zijn studeerkamer moeten zoeken. Ongezellig, vindt de zeer communicatieve Tweelingen dat. Maar de Boogschutter zou niet willen ruilen; hij heeft niks met ‘borrelpraat’.

Kreeft versus Steenbok Voor de Steenbok geven afspraken een zekere rust: alles is goed geregeld, iedereen is op de hoogte, zo gaan we het doen. Voor de Kreeft daarentegen is gevoel het uitgangspunt, en gevoelens laten zich nou eenmaal niet afspreken.

Dus als het niet goed voelt, gelden wat hem betreft regels niet. Hij kan niet aardig of beleefd doen tegen iemand die niet aardig voelt. Kinderachtig, noemt de Steenbok dat.

Nee, eerlijk, geeft de Kreeft terug. Daarover zijn ze het dus niet eens. Maar is de Kreeft dan nooit beleefd? Jawel, als het dus klopt. En heeft de Steenbok dan geen gevoel? Wel degelijk: hij voelt zich uitermate comfortabel als jij je aan de afspraak houdt.

Leeuw versus Waterman Om als Leeuw - die nou eenmaal graag leiding geeft - door één deur te kunnen met een Waterman, moet je van goeden huize komen. Een Waterman wil namelijk zelf bepalen wat hij denkt en doet en claimt dan ook die vrijheid.

De baas tegenover de rebel, of Ik tegenover Wij, zo komt deze tegenstelling tot uiting.

‘Maar iemand moet de knoop toch doorhakken?’ vindt de Leeuw. Waarop de Waterman antwoordt: ‘Ja, samen!’ Hij is niet alleen voor Vrijheid, maar ook voor Gelijkheid en Broederschap. Voert de Leeuw zijn besluit dan toch door, dan noemt de Waterman hem arrogant. En blijft de Waterman protesteren, dan vindt de Leeuw hem onhandelbaar.

Maagd versus Vissen De Maagd als perfectionist die het onmiddellijk ziet als je een donkerblauwe en een zwarte sok aan hebt, kan behoorlijk aanlopen tegen het vaag onbestendige dat Vissen over zich kan hebben. Kritisch en analytisch als ze is, snapt ze gewoon niet dat Vissen niet met een duidelijk antwoord komt als je vraagt wat hij wil. Andersom kan Vissen moe worden van zij lui en chaotisch noemt, want

dat is hij niet. Uitermate gevoelig, dat is hij wel. Weinig sensitief, zo ervaart Vissen die Maagd, terwijl de Maagd de Vissen niet daadkrachtig genoeg vindt, maar te soft.

De overeenkomsten De schoonheid van dit alles is dat de verschillen tussen de genoemde tekens elkaar ook prachtig aanvullen. Zeker als je let op hun overkomsten. Want: Waar de ridder in de ram uitrukt om de jonkvrouw in de toren te redden, daar werpt de Weegschaal zich op als diplomaat om een poging te wagen met praten de gevangene te bevrijden. Het recht, zo vinden beiden, moet zegevieren.

De stier en de schorpioen blinken uit in hun vasthoudendheid. Beiden hechten zich sterk en zullen het schip niet snel verlaten, ook niet als het bijna zinkt. In die zin mag je ze rustig trouw noemen. tweelingen en Boogschutters delen hun behoefte aan wetenswaardigheden. Met zijn nieuwsgierigheid stuit de Tweelingen op allerlei feiten waar de Boogschutter zijn voordeel mee kan doen. En zolang het onderwerp de Tweelingen boeit, is de Boogschutter voor hem een prima gesprekspartner.

De kreeft en de steenbok dragen beiden een enorme zorg voor anderen in zich: zo drukt de Steenbok zijn verantwoordelijkheid uit door voor het collectief alles goed te regelen, en ben je bij de Kreeft verzekerd van warmte en gezelligheid.

Zowel de Leeuw als de Waterman beschikken over een sterk loyaliteitsgevoel. Door niet tegenover, maar naast elkaar te gaan staan, kan de Waterman op basis van Vrijheid en Gelijkheid de Leeuw de rol van leider gunnen, en zal de Leeuw de mening van de Waterman meenemen in zijn eindoordeel.

De maagd en de vissen, tot slot, staan ieder op hun eigen manier altijd klaar voor anderen. Die hulp, hen op het lijf geschreven, kunnen ze ook elkaar bieden. De Maagd door voor de Vissen te verwoorden wat ze voelt, en de Vissen door de Maagd te helpen haar gevoel niet weg te redeneren, maar erbij te blijven en het te volgen. <

MAGGS/ 179 / 89 MAGGS TERUGBLIK

astrologie In deze weerkerende rubriek geeft Augusta Verburg inzicht in wat Astrologie, een vele duizenden jaren oude wetenschap, te vertellen heeft.

spel DE REGELS VAN HET

Als je met Risken de opdracht krijgt om alleen Australië te veroveren, en het lukt je om de hele wereld te bezetten behalve Australië, dan heb je toch verloren.

In het spel dat Leven heet, werkt het niet anders: is het je opdracht om minder carrièregericht te zijn en meer voor de mensen om je heen te gaan zorgen, dan mag je maatschappelijk nog zo succesvol zijn, maar je missie is niet voltooid. En dat voel je omdat het je niet wezenlijk gelukkig maakt. Andersom: is het de bedoeling in dit leven dat je je kinderwagen inruilt voor een Ferrari, dan ben je met diezelfde carrière dubbel en dwars geslaagd!

Het aardige van astrologie is dat je die opdracht in je horoscoop kunt lezen. Het symbool dat dit aangeeft, heet de Maansknoop. In bijgaande tabel kun je zien in welk teken hij bij jou staat. Misschien leuk om even te kijken of de bijbehorende missie een herkenbare rode draad vormt in je leven.

liefst zou je van nie-mand last willen hebben, maar omdat het de opdracht is om te snappen hoe je zo met mensen kunt omgaan/communiceren dat je niet onbedoeld op andermans tenen gaat staan, zul je je juist veel tussen mensen moeten begeven. De ware vrijheid bestaat dan uit het helder kunnen maken wat voor jou geldt. ...In Kreeft zul je je verlangen naar status moeten laten vallen, want daar krijg je geen warme voeten van. Van intimiteit wel. Je durven laten raken, je gevoelens honoreren en bespreekbaar maken, zorg zwaarder laten wegen dan regels/ protocollen, dat alles maakt dat je mogelijk wat stramme/ gereserveerde houding gaandeweg verdwijnt en je je steeds jonger gaat voelen naarmate je ouder wordt.

Dus met je Noordelijke Maansknoop... ...In Ram word je uitgedaagd om je minder afhankelijk op te stellen van de ander en de bevestiging te zoeken bij jezelf. De neiging om de ander als een on-deelbare factor van jezelf te zien, is groot. Is hij/ zij meer aanvulling in plaats van noodzaak, dan voelt het gelijkwaardiger, sterker. Ontdek daarom wie je bent!

...In Leeuw is de uitdaging om te schitteren in al je oorspronkelijkheid. Word je eigen criterium en ga hiervoor.

Laat je niet meer afleiden door wat anderen willen, doen of zeggen, maar trek je eigen plan en pak de leiding. Waar je dus eerst ondergeschikt was aan de groep, daar maak je jezelf nu tot middelpunt. Niet om te heersen, maar om te helpen.

...In Stier gaat het erom dat je er vertrouwen in leert hebben dat je alles in huis hebt om jezelf te redden. Daarom is het zaak om die kwaliteiten in te zetten, Het gevoel van onmacht verandert dan in een gevoel van ‘bij machte zijn’.

Daar hoeft geen gevecht voor te worden geleverd, maar alleen de eigen waarde voor onder ogen te worden gezien. ...In Tweelingen heb je een sterke hang naar vrijheid. Het

...In Maagd zul je hardop moeten leren zeggen wat je voelt zonder bang te zijn om de ander te kwetsen. Laat medelijden je niet meer verleiden tot het helpen van mensen die hun problemen beter zelf kunnen oplossen. Word daarom wakker en wees kritisch: wie verdient je energie en wie niet? Want al te goed is buurmans gek en dat wil je niet meer zijn.

76 / MAGGS 180 / MAGGS TERUGBLIK

...In Weegschaal is het belangrijk dat je begrijpt dat samen niet hoeft te betekenen dat je je vrijheid inlevert om de ander te behagen, te pleasen, of te volgen. De essentie van het samenzijn is contact. In die zin is het wel goed jezelf even opzij te zetten om te zien hoe die ander in elkaar zit in plaats van je eigen beeld/ projectie op hem of haar te plakken. Pas dan kan er sprake zijn van wezenlijke interactie. ...In Schorpioen zou je het liefst een leven uitstippelen zonder hobbels en keien. Gelukkig maar dat je die kans niet krijgt, want dan zou je je doel nooit bereiken. De confrontaties met anderen, met het leven zelf, leren je immers creatief om-gaan met alle oneffenheden die ieder mens onderweg tegenkomt, en innerlijk de zekerheid te ontwikkelen waar je die aanvankelijk buiten je zocht. ...In Boogschutter moet je vooral leren je eigen waarheid te worden. Die waarheid staat niet in een boekje, kan een ander je niet voorzeggen en zul je dus zelf moe-ten ontdekken. Versnipper jezelf daarom niet langer in allerlei theorieën, laat het idee varen dat er maar één waarheid is, en ontdek wat voor jou klopt. Alleen wat echt en natuurlijk voelt, is waar. Voor jou.

...In Steenbok moet je volwassen worden; daar komt het kort op neer. De kwets-baarheid is groot en de neiging om troost en steun bij de ander te zoeken, nave-nant. Ga staan voor je eigen principes en leef daarnaar. Het gevoel van hulpeloosheid zal dan verdwijnen en plaatsmaken voor vastbeslotenheid. ...In Waterman kan een zeker gevoel van trots je danig in de weg zitten. Door je sterke behoefte aan respect/ bewondering is er te weinig ruimte voor anderen. Vergeet niet dat het eenzaam is aan de top waar je naar verlangt, en dat de waardering die je zoekt eerder te vinden is in vriendschap. Gelijkwaardigheid staat op de poort daarnaartoe. ...In Vissen: tegen de stroom opzwemmen om alles op jouw manier perfect te laten verlopen, zul je moeten opgeven. Het leven laat zich niet op die manier vangen. Het sleutelwoord is daarom vertrouwen. Door los te laten kan het leven een jamsession worden waarin je stopt met keurig alle nootjes te spelen, en vertrouwt op je muzikaliteit waarmee je iedereen meeneemt in je muziek. <

29-11-1928 Stier

22-12-1945 Tweelingen

14-01-1963 Kreeft

05-02-1980 Leeuw

27-02-1997 Maagd

19-06-1930 Ram

11-07-1947 Stier

02-08-1964 Tweelingen

25-08-1981 Kreeft

17-09-1998 Leeuw

06-01-1932 Vissen

28-01-1949 Ram

20-02-1966 Stier

15-03-1983 Tweelingen

05-04-2000 Kreeft

26-07-1933 Waterman

17-08-1950 Vissen

09-09-1967 Ram

01-10-1984 Stier

24-10-2001 Tweelingen

12-02-1935 Steenbok

06-03-1952 Waterman

29-03-1969 Vissen

21-04-1986 Ram

13-05-2003 Stier

01-09-1936 Boogschutter

23-09-1953 Steenbok

16-10-1970 Waterman

08-11-1987 Vissen

30-11-2004 Ram

21-03-1938 Schorpioen

13-04-1955 Boogschutter

05-05-1972 Steenbok

28-05-1989 Waterman

20-06-2006 Vissen

09-10-1939 Weegschaal

31-10-1956 Schorpioen

22-11-1973 Boogschutter

15-12-1990 Steenbok

07-01-2008 Waterman

27-04-1941 Maagd

20-05-1958 Weegschaal

12-06-1975 Schorpioen

04-07-1992 Boogschutter

27-07-2009 Steenbok

15-11-1942 Leeuw

08-12-1959 Maagd

29-12-1976 Weegschaal

21-01-1994 Schorpioen

13-02-2011 Boogschutter

03-06-1944 Kreeft

26-06-1961 Leeuw

19-07-1978 Maagd

11-08-1995 Weegschaal

02-09-2012 Schorpioen

MAGGS / 77 MAGGS TERUGBLIK / 181

In deze weerkerende rubriek geeft Augusta Verburg inzicht in wat Astrologie, een vele duizenden jaren oude wetenschap, te vertellen heeft.

TwelVe wAys To keep your

lover

Wat de een dichtbij noemt, kan de ander ervaren als benauwend. En waar de een zich beroept op zijn onafhankelijkheid, daar verwijt de ander hem mogelijk egoïsme.

De waarheid ligt niet in het midden, het zijn gewoon twee waarheden.

Wat jij niet Wilt dat jou geschiedt?

Bijvoorbeeld in de steek worden gelaten, kan voor de een dus iets heel anders betekenen dan voor de ander.

Hoed je daarom voor projecties, denk niet dat de ander per se blij is als je voor hem of haar thuis blijft omdat jij dat ook zo fijn zou vinden, maar kijk waar die ander behoefte aan heeft. Daarmee loop je minder kans dat je de ander wegjaagt terwijl je juist dacht alles te hebben gedaan om hem of haar te behouden.

Stieren willen je horen, zien, ruiken en voelen en proeven. In zijn hang naar zekerheid ziet hij je het liefst als zijn bezit. Dat zijn sensualiteit hem mogelijk eens op een zijspoor doet belanden, betekent niet dat hij bij je weg wil. Integendeel: een Stier is zeer vasthoudend, dus die smeert ‘m echt niet zomaar. En blijft hij naar die ander kijken, dan kan het geen kwaad ook even verliefd te worden: zijn jaloezie drijft hem namelijk direct weer in je armen.

daarom kijkend naar: De Ram: die houd je in beeld als je hem zijn vrijheid laat.

Of althans hem minstens dat gevoel geeft. Best kans dat hij daar nooit gebruik van maakt, maar het idee houdt hem al op de been. Dat betekent niet dat er met de Ram geen afspraken te maken valt, maar laat daarbinnen ruimte voor even buurten of naar buiten. Want een Ram wil best bij je op de bank zitten, maar wordt die te voorspelbaar, dan lonkt het avontuur.

Tweelingen moet je vooral aan de praat houden. Hij houdt van variatie dus zolang jij hem die kunt bieden – leuke verhalen, nieuwtjes, contacten - blijft hij aan je zijde. En anders gaat hij een straatje verder kijken, want het is vooral zijn nieuwsgierigheid die bevrediging zoekt. Vriendschap is voor hem de basis van liefde, dus gun je hem in naam van die liefde de ruimte, dan komt hij altijd weer bij je terug.

74 // MAGGS 182 MAGGS TERUGBLIK

astrologie

In de zorg die de Kreeft te bieden heeft, kan iedereen die zich door hem bemind weet, zich wentelen. Onttrek je je aan die zorg, dan ontneem je de Kreeft als het ware zijn identiteit. Hij zal alles dan doen om je weer in zijn scharen te kunnen sluiten, iets wat nog weleens verstikkend kan werken. Dus wil je je Kreeft behouden én tevens wat vrije lucht om te kunnen ademen, laat die Kreeft dan vooral duidelijk voelen hoeveel je van hem houdt.

Blijf je mooi maken voor de Leeuw want hij heeft een reputatie hoog te houden. Respect is zijn voedingsbodem voor eigenwaarde, dus als je hem kwijt wilt, moet je vooral roepen wat hij allemaal niet goed doet. Wil je hem daarentegen weer voor je winnen, leg dan het accent op waarom je zo van hem houdt, waarom je hem bewondert, en vraag dan om wat je zo graag van hem wilt in plaats van dat op te eisen. Je zult je dan al gauw weer aan hem kunnen warmen.

De praktische instelling van de Maagd lijkt misschien niet romantisch, maar wees ervan verzekerd dat ze zeer gevoelig is! Met kleine, lieve gebaren of attenties kun je haar diep raken, maar onzuiverheid verdraagt ze niet. Dus heb je een scheve schaats gereden en ze komt erachter, hou dan geen detail achter, maar praat het helemaal uit. Want net zoals ze in staat is om met haar analytische blik anderen te helpen bij relatieconflicten door tegengestelde standpunten te verzoenen, zo kan ze dat ook in haar eigen relatie. Geef je haar die kans, dan is ze weer helemaal gelukkig.

De Weegschaal is warm, vriendelijk en innemend in de omgang want hij houdt immers van harmonie. Is die harmonie verstoord, dan blijft hij gaan voor de lieve vrede, maar eigenlijk ben je hem kwijt. Want in zijn bereidheid (te) veel water bij de wijn te doen, creëert hij een schijnharmonie die hij overigens zelf op den duur ook niet volhoudt. Pas als de bom eindelijk barst, gooit hij alles op tafel. Ga die confrontatie met liefde aan, dat zuivert de lucht en zo heb je je Weegschaal weer echt terug!

Een onzekere Schorpioen is jaloers. Niet een beetje, heel erg. Zoals alles door een Schorpioen in de overtreffende trap wordt ervaren. Zekerheid is dus wat hij bij je zoekt. Hoe onredelijk hij ook kan klinken – gevoel is nou eenmaal niet redelijk – in feite toetst hij alleen maar of je nog van hem houdt. En hoe overdreven het je ook lijkt omdat je dat gisteren al hebt gezegd, en eergisteren, en die dag ervoor… zeg het toch nog maar een keer. Net zolang tot hij die zekerheid in

zichzelf heeft gevonden. De oogst is zijn oprechte, diepe liefde.

De Boogschutter wordt soms afgeschilderd als ontrouw, maar net als bij de Tweelingen gebeurt dat alleen als er weinig avontuurlijks meer te bespeuren is in de relatie. En avontuur is voor de Boogschutter onontbeerlijk. Ben je een partner die er ook van houdt om de wereld te ontdekken – in de vorm van reizen, lezen, filosoferen – dan beleeft hij zijn avonturen fijn samen met jou. Maar hoor je hem tegen iemand zeggen dat ‘het z’n gangetje gaat’, zie dat dan als code rood en verzin gauw iets spannends!

Onder de belofte van eeuwige trouw zet de Steenbok graag zijn handtekening. En aan die trouw kleven wat hem betreft ook duidelijke afspraken, want hij wil weten waar hij aan toe is. Kijk even of je hetzelfde verstaat onder begrippen als liefde en trouw, want de traditionele Steenbok heeft daar waarschijnlijk heel duidelijke beelden bij. En als je je in zijn ogen niet aan die afspraken houdt, dan tast je hem voor zijn gevoel aan in zijn integriteit en kan hij weleens heel afstandelijk en koel worden. Hoog tijd om dan de afspraken zo bij te stellen dat hij zich weer gezien weet.

Als partner van de Waterman moet je stevig in je schoenen staan. Aan de ene kant moet er over alles gepraat worden waarbij de logica de boventoon voert en je qua inbreng aan hem gewaagd moet zijn, en aan de andere kant moet je bij momenten berekend zijn op een wolkbreuk aan tranen waar de Waterman zelf niets van snapt. Denken dat je de volgende dag op die intimiteit kunt terugkomen, is een vergissing want bij hem is het dan alweer over. Maar let op: komen die buien niet meer voor en laat hij je op een bijna provocatieve manier merken dat hij ook wel zonder je kan, weet dan dat vanbinnen de wegen onderlopen. Een heldere en pittige dialoog is dan de beste optie voor een doorbraak.

Vissen vindt het lastig om precies te verwoorden wat hij wil. Het liefst volgt hij de ander vanuit zijn behoefte om op te gaan in degene van wie hij houdt. ‘Bedenk jij nou ook eens wat!’ heeft weinig zin om te zeggen, want jij hebt het al bedacht en dat vindt hij goed. En als je daar kwaad om wordt, maak je het alleen maar erger, want die arme Vissen voelt jouw teleurstelling als de zijne en zal zich alleen nog maar meer op je richten om het je naar de zin te maken. Dus wil je niet dat hij uiteindelijk gekwetst afdruipt – of in een slachtofferrol verdwijnt -, vraag dan niet wat hij wil, maar luister dan goed naar wat hij niet zegt.

MAGGS//183 75 MAGGS TERUGBLIK

astrologie In deze weerkerende rubriek geeft Augusta Verburg inzicht in wat Astrologie, een vele duizenden jaren oude wetenschap, te vertellen heeft.

Als woordEn dE lAdIng nIEt dEkkEn Mensen die in hun element zijn, voelen zich gelukkig. En in je element ben je als je leeft naar wat je nodig hebt om te gedijen.

Astrologisch betekent dit dat voor de vuurtekens - Ram, Leeuw en Boogschutter – vrijheid een voorwaarde is om tot bloei te komen. Voor de aardetekens – Stier, Maagd en Steenbok – vormen concrete zekerheden die basis.

De luchttekens – Tweelingen, Weegschaal en Waterman – hebben vooral stof om over na te denken/ een sociaal leven nodig. En tenslotte moeten de watertekens –

80 / MAGGS 184 / MAGGS TERUGBLIK

Kreeft, Schorpioen en Vissen – het hebben van de sfeer, de intimiteit, het gevoel.

Wat echter heel verwarrend kan werken, is als je gelooft dat je bent wat je denkt. Mercurius is de planeet van het denken. Hij staat altijd dicht bij de Zon, maar niet altijd in hetzelfde teken. Dus ben je een Ram (dat houdt alleen in dat je Zon in Ram staat), maar je Mercurius staat in het aangrenzende teken Stier of Vissen, dan denk je als een Stier of Vissen, maar dat ben je niet. En dat kan lastig zijn!

Want hoe leg je uit dat je de ruimte nodig hebt om op de solotoer te kunnen gaan als je denkt in termen van zeker-

heid (Stier) of samen opzwemmen (Vissen). Dat is net zo moeilijk als een Chinees die vloeiend Nederlands spreekt, maar een totaal andere cultuur in zich meedraagt. Mensen reageren immers op wat je zegt, maar met Mercurius in een ander teken dekt dat de lading niet. En dan voel je je onbegrepen; je krijgt niet uitgelegd wat je in de kern wilt. Geldt dat ook voor jou, kijk dan onderstaand bij jouw Sterreteken of je je hierin herkent.

Het rijtje langs ram: zie boven. De buitenwereld snapt niet waarom hij solo gaat, terwijl hij samen had afgesproken.

De stier is traag als het gaat om veranderingen omdat hij eerst zeker wil weten wat het oplevert.

Maar met Mercurius in Ram of Tweelingen lijkt hij in het eerste geval veel avontuurlijker dan hij is, en in het tweede geval veel luchtiger. En omdat hij zo snel klinkt, snapt buitenwereld niet waarom hij niet opschiet.

De tweelingen met Mercurius in Stier of Kreeft klinkt in het eerste geval behoudender, koppiger dan hij is, en in het tweede geval veel gevoeliger.

Daarmee legt hij zich veel meer vast dan hij wil.

De Kreeft die denkt als een Tweelingen of een Leeuw, komt in het eerste geval over als heel gemakkelijk, en in het tweede geval als iemand die wel tegen een stootje kan. De wereld is daarom verbaasd als hij daar gekwetst op reageert.

De leeuw die spreekt als een Kreeft klinkt meevoelend, en met de Mercurius in Maagd dienend/perfectionistisch. Pakt hij vervolgens de leiding, dan kan hij worden ervaren als spelbreker die kennelijk toch alleen doet wat hij zelf wil.

De Maagd met Mercurius in Leeuw klinkt als iemand die de leiding pakt, maar bij nader inzien de instructies van de ander afwacht. En met haar Mercurius in Weegschaal, denkt ze in harmonie, maar ze is kritisch. Dus zo eens als ze het zegt te zijn, is ze het niet altijd.

De Weegschaal met de denker in Maagd vindt het heel vervelend als mensen geërgerd reageren op zijn kritiek; hij wilde de harmonie immers niet verstoren. Ook de Mercurius in Schorpioen die heel emotioneel kan reageren, gooit wat dat aangaat roet in het eten. Maar hoe leg je dat als Weegschaal uit?

De schorpioen met Mercurius in Weegschaal, spreekt over harmonie, maar kan vanuit zijn sterke raakbaarheid letterlijk ‘onredelijk’ reageren als het erop aankomt. En met Mercurius in de Boogschutter, denkt hij ‘Vrijheid, blijheid’, maar hij is jaloers.

De Boogschutter klinkt met Mercurius in Schorpioen veel bezitteriger dan hij is. En denkt hij als een Steenbok, dan lijkt hij georganiseerd, terwijl hij zich juist buiten de grenzen wil bewegen. Hij moet dus oppassen zich niet te veel vast te leggen.

De steenbok houdt van een zekere orde, maar met de denker in Boogschutter klinkt het alsof hem dat niets uitmaakt. Staat Mercurius in Waterman, dan is hij in zijn denken vooruitstrevender dan hij is. Met zijn traditionele keuzes kan hij de buitenwereld dan ook verbazen.

De Waterman is een vernieuwer, maar denkt hij als een Steenbok, dan hoor je iemand die traditioneel lijkt. En met Mercurius in Vissen is hij in gesprekken zeer meevoelend en meegaand, terwijl uit zijn handelingen blijkt dat hij een rationele/zakelijke inslag heeft.

De Vissen die denkt als een Waterman, klinkt rationeel, maar voelt dat niet zo. Staat haar Mercurius in Ram, dan komt ze heel onafhankelijk over, terwijl ze beïnvloedbaar is. Niet zo gek als buitenstaanders dan slecht hoogte van haar kunnen krijgen.

De winst Toch mag je je ook gelukkig prijzen met dit gegeven. Want is het niet geweldig voor een praktisch mens (aarde) als hij creatief (vuur) kan denken? En voor een sociaal mens (lucht) die meevoelend (water) denkt? Net zoals het voor die Chinees geweldig is dat hij de Nederlandse taal zo perfect beheerst en zowel met Chinezen als Nederlanders kan communiceren. Je moet er alleen even bij nadenken: want stel dat een schildpad denkt als een hond – ‘Woef, wie wil er een wedstrijdje met mij doen?- dan doet hij er goed aan dat niet af te spreken met andere honden, maar met schildpadden. En geen kluif, maar een krop sla als prijs uit te loven.

Horoscoopreading?

Wil je precies weten waar jouw Mercurius staat ten opzichte van je Zon, dan zijn er voldoende sites waarop je gratis je horoscooptekening kunt oproepen. De horoscoop laten lezen door Augusta Verburg vertelt uiteraard oneindig veel meer over jezelf. Voor een afspraak: secretariaat KOAN, 072 58 967 43 of: 072 58 140 81

MAGGS / 81 MAGGS TERUGBLIK / 185

astrologie

In deze weerkerende rubriek geeft Augusta Verburg inzicht in wat Astrologie, een vele duizenden jaren oude wetenschap, te vertellen heeft.

de ascendant Betekenis van de ascendant De ascendant vertelt iets over hoe je in contact staat met de buitenwereld, de manier waarop je die benadert. Identificeer je je met wat daar gebeurt, zoek je daar bijvoorbeeld de harmonie (Weegschaal), de orde (Maagd) of respect voor wie je bent (Leeuw), dan vertoon je uiteraard een ander gedrag dan wanneer je dit in jezelf hebt gevonden en vanuit die rust de wereld benadert. In de beschrijving kom je dus twee kanten van dezelfde medaille tegen.

Om je ascendant te kunnen berekenen, is het belangrijk dat je behalve datum en plaats, je geboortetijd zo exact mogelijk weet. Op internet kun je die gegevens invoeren.

Met je ascendant In Ram beschik je over een zekere strijdlust om te bereiken wat je wilt. Zolang je het wilt winnen van de wereld, zul je

80 // MAGGS 186 MAGGS TERUGBLIK

in je haast om nummer 1 te zijn, anderen omver lopen en zaken/relaties die veelbelovend waren, te weinig ruimte geven om tot ontwikkeling te komen. Laat je die wedijver varen, hoef je niet zo nodig meer indruk te maken, dan ga je alleen in op kansen waar je echt warm voor loopt.

In Stier hou je van veiligheid en zekerheid en deel je je liefde voor natuur en mens op een heel vanzelfsprekende manier. Zoek je die zekerheid echter buiten je, dan word je daar afhankelijk van en wil je geld, goederen en de ander het liefst bezitten. Dit levert slechts schijnzekerheid op. Het ontwikkelen van eigenwaarde geeft je van binnen een stabiliteit die maakt dat je kunt genieten van schoonheid/ liefde zonder het te hoeven hebben.

In Tweelingen ben je in staat om scherp te kijken en op een heldere manier te verwoorden wat je ziet. Ben je niet overtuigd van je eigen waarnemingen, dan neem je de mening/feiten van anderen over en laat je de wereld horen wat je allemaal weet. Stop je jezelf te vergelijken met

anderen, dan lees je alleen nog wat je echt interessant vindt en maakt de imitator plaats voor een briljant commentator.

In Kreeft heb je een natuurlijk gave om te zorgen, om mensen zich thuis te laten voelen. Maar ben je nog niet thuis in je binnenwereld, dan heb je de neiging je zorg bijna op te dringen aan anderen in ruil voor de aandacht die je zelf zo hard nodig hebt. Concentreer je je op je eigen gevoel, dan kan ook jij je koesteren aan de warmte die je te geven hebt.

In Leeuw is het de kunst om de erkenning niet buiten je te zoeken in roem, rijkdom of bewondering van mensen.

In plaats van macht over jezelf, heeft je omgeving nu macht over jou, want wie ben je zonder applaus? Richt je de schijnwerpers op je binnenwereld en geef je op een creatieve manier uiting aan wat je daar aan kwaliteiten vindt, dan zul je in je grootsheid, je loyaliteit en trouw een voorbeeld voor anderen zijn.

In Maagd heb je gevoel voor orde, voor een zuiverheid die alles bloot legt wat niet klopt. Heb je geen contact met je binnenwereld, dan zoek je die orde in de buitenwereld.

Lastig, want die maakt er een bende van. Voor jou voelt dat alsof jij daar verantwoordelijk voor bent, of iedereen die daar wat van zegt, kritiek heeft op jou. Door orde in jezelf te scheppen, kun je de wanorde daarbuiten accepteren en je zuivere blik gebruiken om, daar waar mogelijk, de wereld te helpen kwalitatief te verbeteren.

In Weegschaal probeer je, zolang je de harmonie niet in jezelf voelt, de vrede om je heen af te dwingen. Omdat die zich nu eenmaal niet laat opleggen, levert dit eerder frustratie en moedeloosheid op dan een evenwichtig gevoel.

Doe je de dingen niet meer voor anderen om geaccepteerd te worden, maar vanuit onzelfzuchtigheid – en dat kan alleen als je in harmonie bent met jezelf – dan breng je een schoonheid in de wereld waar niemand omheen kan.

In Schorpioen voel je intuïtief aan waar de wortels van conflicten zitten en doe je alles om wat in de weg staat, opzij te duwen om je idealen te bereiken. Zoek je de oorzaak van je frustraties in de buitenwereld en ga je dus graven in de ander, dan vertaalt je onvrede zich al gauw in dwingelandij, ruzie of afgunst. Door die dingen los te laten waarover je geen macht hebt en de blik naar binnen te richten, word je meester over jezelf en blijf je zelfs in de meest onzekere situaties krachtig overeind staan.

In Boogschutter heb je een aangeboren besef van wijsheid. Met je spontane, opbeurende kijk ben je een feest

voor je omgeving. Tenminste, als je contact hebt met je binnenwereld. Richt je je te veel naar buiten, dan begin je overal tegelijk aan om, zodra het maar even verkeerd loopt, je aandacht meteen weer op iets anders te richten.

Focus je op je binnenkant, dan kun je tot grote wijsheid komen en zijn je uitspraken vaak profetisch.

In Steenbok heb je een sterk verantwoordelijkheidsgevoel en wil je meebouwen aan een rechtvaardige samenleving. Ken je echter je eigen waarden niet, dan ligt faalangst op de loer en voel je je al gauw afgewezen. Je gaat harder werken om de goedkeuring van anderen te verdienen en raakt daarmee nog meer van jezelf verwijderd.

Door je eigen potentieel te ontdekken en je autoriteit daaraan te ontlenen, krijgen de dingen die je doet een vast karakter dat van een blijvende waarde zijn.

In Waterman kun je met een zekere afstand tot jezelf de dingen onbevooroordeeld waarnemen. Maar identificeer je je met de buitenwereld, dan kun je een opslagplaats worden van allerlei levensopvattingen, religies of visies, zonder zelf een standpunt in te nemen. Je voelt je dan boven alle partijen staan, misschien denkend dat jij ‘dat allemaal al hebt gehad’. Een dieper inzicht ontgaat je dan.

Ontdek je je eigen oorspronkelijkheid, dan zul je echt zien wat wezenlijk is en wat niet en ben je een ware vernieuwer.

In Vissen beschik je over een geweldige sensitiviteit. Blijf je echter niet bij jezelf – en dat gebeurt al gauw met zo’n sterke gevoeligheid – dan weet je niet meer wie je bent. Je reageert namelijk niet op woorden, maar op de gevoelens van degene met wie je spreekt en neemt die over. Dat maakt je onzeker. De neiging je op te offeren om liefde te winnen en van betekenis te zijn, ligt dan op de loer. Door het idee een vastomlijnde persoonlijkheid te moeten zijn, los te laten, zul je gebruik kunnen maken van je grootste kracht: je verbeelding. Net als een musicus laat je je muziek van binnenuit komen en negativiteit voor wat het is. <

Wil je een afspraak maken voor een individuele horoscooplezing, dan kun je bellen naar: 072-58 14081 of secretariaat KOAN 072-5896743

MAGGS // 187 81 MAGGS TERUGBLIK

188 / MAGGS TERUGBLIK

Columns 2011 - 2020

MAGGS TERUGBLIK / 189

NAAR BUITEN MET / CHARLES

Versteend Hout

I

Iets kunnen aanraken dat twintig miljoen jaar geleden op aarde heeft geleefd is natuurlijk bijzonder. Zeker als je beseft dat er toen nog geen mensen waren en we vandaag de dag niet echt weten hoe de wereld er toen uit zag. Na miljoenen jaren van erosie, geeft de aarde langzaam zijn bodemschatten prijs en komen er prachtige stukken versteend hout aan de oppervlakte. Stukken hout die door Moeder Aarde zijn geconserveerd en tot steen zijn omgevormd.

Archeologen schatten dat er zo’n twintig miljoen jaar geleden op aarde al een behoorlijke diversiteit aan bomen en planten bestond. Van loofbomen tot palmsoorten zijn er fossielen terug te vinden uit die periode die in de genoemde versteende vorm nu aan het oppervlak komen.

Waar menig reiziger het Patrified forest in Amerika of het versteende woud op Lesbos al heeft bezocht, daar is het versteende hout uit Java met zijn uitzonderlijke kwaliteit veel minder bekend.

Het versteende hout daar is ontstaan na een vulkaanuitbarsting waarbij grote gedeelten van het woud zijn begraven onder een dik pak lava. Deze lava was zeer rijk aan mineraal en heeft er samen met het grondwater voor gezorgd dat de bomen geconserveerd werden in een zoutbad. In de miljoenen jaren die volgden, zijn de houtmoleculen onder grote druk vervangen door de zoutmoleculen waarbij het materiaal per molecuul is omgevormd. Dit zorgde ervoor dat de exacte structuur is terug te vinden in de vorm van steen waarbij na het polijsten zelfs de jaarringen weer zichtbaar zijn.

Verzameling versteend hout bij Sluistuinen op het terrein.

190 / MAGGS TERUGBLIK

Charles Schouten is in 1995 begonnen als zelfstandig ondernemer met Schouten Tuincreaties en heeft dat in 2004 uitgebreid met Sluistuinen.

Buiten leven, genieten van mooie vormen en creëren van fraaie composities, dat is mijn passie.

‘Na miljoenen jaren van erosie, geeft de aarde langzaam zijn bodemschatten prijs...’

In rivierbeddingen en bij afgravingen worden soms hele bomen van steen gevonden. Deze worden verzaagd en soms fraai gepolijst. Grote stukken van meer dan vijfhonderd kilo worden ook in Nederland verhandeld en zie je als beeld terug in huis en tuin. Maar ook kleine stukjes versteend hout zijn te krijgen en zijn bijzonder geschenk vanwege haar lange geschiedenis. <

NAAR BUITEN MET / CHARLES

In Holland staat ons huis!

V

ier jaar geleden sprak iedereen over de klimaatverandering. Meer dan tien jaar volgden de zachte winters elkaar op en zorgden ervoor dat allerlei mediterrane planten zorgeloos konden overwinteren in de Nederlandse tuinen. Eucalyptusbomen werden zo groot dat je er met gemak een hangmat in kon hangen. Logisch dat we dachten dat er nooit meer een Elfstedentocht zou komen; we waanden ons compleet op vakantie in eigen tuin!

Helaas: de drie winters die volgden, hebben ons weer teruggeplaatst in de Hollandse klompen en de afgelopen winter maakte zelfs dat we een maatje groter nodig hadden voor extra dikke sokken. Niet alleen de mediterrane bomen en planten hebben zwaar geleden onder deze strenge winters, ook planten die wel wat vorst kunnen verdragen - veel groenblijvende soorten zoals bamboe, laurier en Viburnum - legden het loodje. Een treurig gezicht!

Had ze maar ingepakt, want daarmee kun je veel mediterrane planten goed laten overwinteren. Dat vergt alleen wel wat discipline, dus weet je van jezelf dat je dat niet hebt en wil je toch vakantie in eigen tuin, dan zijn er een paar planten die je zonder zorgen toch dat cocktailgevoel kunnen geven. Zo is de Yucca gloriosa behoorlijk winterhard gebleken en dat geldt ook voor de Kniphofia. Deze planten hebben sierlijk blad dat mediterraan aanvoelt en die je in de zomer trakteert op een prachtige kaars met bloemen.

En anders is er toch niets tegen een mooie Hollandse tuin? Er is - net als bij interieur- qua architectuur zoveel

Links de winterharde Yucca. Rechts de bamboe die het loodje gelegd heeft afgelopen winter...

Charles Schouten is in 1995 begonnen als zelfstandig ondernemer met Schouten Tuincreaties en heeft dat in 2004 uitgebreid met Sluistuinen.

Buiten leven, genieten van mooie vormen en creëren van fraaie composities, dat is mijn passie.

Niet alleen de mediterrane bomen en planten hebben zwaar geleden onder deze strenge winters, ook planten die wel wat vorst kunnen verdragen legden het loodje. Een treurig gezicht! beweging en diversiteit gaande. Onze tuinontwerpers gaan er zelfs bij de Engelse tuinwedstrijden vaak met de prijzen vandoor! Waar we vroeger van elke soort drie of vijf planten neerzetten, werken we nu met grote groepen.

Vaak kisten vol waarmee je krachtige gebaren kunt maken. Om te voorkomen dat je met grote uitgebloeide en in de winter zelfs lege vakken komt te zitten, kun je in de groepen weer gaan werken met solitaire planten. Deze solitaire heesters of vaste planten zorgen voor diversiteit in de eenvoud, zoals bijvoorbeeld één of enkele hoge siergrassen in een groot vak met één soort vaste planten. Als de vaste plant zijn sierwaarde heeft verloren, vangen de siergrassen dat op.

Zo hoeven we de winter niet te vrezen en kunnen we zonder zorgen hopen op een Elfstedentocht. Maar laten we eerst even genieten van onze zomerse tuin! <

MAGGS TERUGBLIK / 191

NAAR BUITEN MET / CHARLES

Hou die zomer vast!

N

u de Hollandse zomer op zijn eind loopt, is het voor sommigen teleurstellend dat ze met maar met één fles zonnebrand de zomer zijn doorgekomen. De gedachte om nog even een vlucht te boeken naar een zonnig oord is heel aantrekkelijk, maar er zijn ook andere mogelijkheden om het zomergevoel nog even vast te houden.

Ik ben geen aannemer, dus op de bouwtechnische kant wil ik niet te diep ingaan, maar ik weet wel dat het sinds oktober 2010 in het in veel gevallen mogelijk is – vraag bij de gemeente even naar de voorwaarden - om een veranda of tuinkamer van 30m2 aan je huis te bouwen. Als je de veranda voorziet van glazen wanden – en het liefst een geïsoleerde vloer om de stookkosten binnen de perken te houden - kun je de temperatuur zelf regelen en creëer je

‘Als je van de veranda een tuinkamer maakt, wordt het echt een tropisch paradijs waar jij zelf de weergod van bent.’ een vorstvrije ruimte waarin je de zomer kunt opsluiten.

En dan dient je veranda niet alleen meer voor de overwintering van olijfboompjes en palmsoorten zoals de trachycarpus en de chamaerops. Onder een veranda ontstaat door de straling vanuit de muur en de luwte van het dak al een minibiotoop waar een aantal sterke palmsoorten en olijfbomen in kunnen overleven.

Maar als je van de veranda een tuinkamer maakt, wordt het echt een tropisch paradijs waar jij zelf de weergod van bent. Want zorg je dat de temperatuur niet onder de vijf graden celsius komt, dan kun je de winter vieren te midden van citrusboompjes, bloeiende oleanders, bougainville en chinese roos. plant nog wat kruiden en bij de eerste zonnestralen in januari waan jij je met al die geuren in de Mediterranee.

Zo’n oranjerie – alleen dat woord al! – inrichten is weer een avontuur op zich. Een overdaad aan groen laat zich graag combineren met een mooie oude houten kast, fraaie potten en meubilair met karakter. Nog een paar fleurige

192 / MAGGS TERUGBLIK

Charles Schouten is in 1995 begonnen als zelfstandig ondernemer met Schouten Tuincreaties en heeft dat in 2004 uitgebreid met Sluistuinen.

Buiten leven, genieten van mooie vormen en creëren van fraaie composities, dat is mijn passie.

kussentjes en accessoires, en je houdt de winterdepressie – zelfs na deze zomer - vrijwel zeker buiten de deur. Luister maar naar de mensen die zo’n tuinkamer hebben: hoe rustgevend het getik van de regen is als je binnen een vuurtje zit te stoken in de tuinhaard, hoe bijzonder het voelt om binnen buiten te zitten, of buiten binnen, net wat je wilt. Hoe ruim je huis wordt als het hele jaar de tuindeur open kan en je zo naar ‘buiten’ loopt. Hoe gezellig het is als jij in februari al bezig kunt zijn met het zaaien en stekken van zomergoed. En wat een luxe het is om zelfs in Nederland twaalf maanden de zomer te beleven. Want dat is het! <

NAAR BUITEN MET / CHARLES

HET VOORJAAR BEGINT NÚ!

G

ras groeit niet door aan de sprietjes te trekken, wordt vaak gezegd als mensen zaken proberen te forceren. Ook de natuur laat zich niet dwingen, maar een handje helpen om er wat moois van te maken, kan heel goed. Sterker nog: wil je straks kunnen rekenen op een mooie voorjaarstuin, dan zul je nu iets moeten doen!

Bestaande tuinen vragen om het normale onderhoud – winterklaar maken, eventueel bollen in de grond – maar heb je een compleet nieuwe tuin voor ogen, realiseer je dan dat dit net zoveel voorbereidingstijd vraagt als het verbouwen van een huis.

Het begint allemaal met een goed gesprek tussen jou en de tuinontwerper. En onder goed verstaan we: de ontwerper zorgt dat hij precies weet waar de klant van droomt en de klant zorgt dat hij voldoende vraagt om te achterhalen of de ontwerper hem begrijpt en hij op zijn vakmanschap kan vertrouwen. Of dat laatste het geval is, zal blijken uit een eerste opzet waarmee de ontwerper zal komen. Na akkoord wordt het plan voorgelegd aan de hoveniers en uitvoerders, deze komen met een prijsopgave en een planning.

Om te voorkomen dat je in het voorjaar toch nog met klomp of laars door je tuin moet baggeren, is het belangrijk om rekening te houden met mogelijke kapvergunningen. Net als sloop- en bouwvergunningen zijn dit tijdverslindende procedures die voor veel frustraties zorgen als je daar geen rekening mee houdt. Een half jaar ben je zo kwijt en tegen die tijd is het dan alweer winter!

‘VAN VOORPRET GENIET JE HET MEEST ALS JE ZEKER WEET DAT HET ECHT GEREGELD IS.’

Dus stel het niet uit en kom nú in actie! Van voorpret geniet je het meest als je zeker weet dat het echt geregeld is. En terwijl jij dan de Elfstedentocht schaatst, kunnen de bollen onder de grond voor je aan het werk. Want straks aan de sprietjes trekken… Nee dus! <

Charles Schouten is in 1995 begonnen als zelfstandig ondernemer met Schouten Tuincreaties en heeft dat in 2004 uitgebreid met Sluistuinen. Buiten leven, genieten van mooie vormen en creëren van fraaie composities, dat is zijn passie.

MAGGS TERUGBLIK / 193

SCHOOL VOOR DJ’S?

FOTO: SVEN SCHOLTEN PHOTOGRAPY

COLUMN / DIMITRI

1984: het jaar waarin George Orwell voorspelde dat Big Brother ons leven straks van A tot Z zou gaan beheersen, voelde voor mij al als een actualiteit. Met frisse tegenzin fietste ik op een kwade ochtend naar een baantje waar ik helemaal geen zin in had: magazijnbediende in een grote schoenenzaak. Maar het moest, het was kiezen of delen geweest: of ik gaf mijn ‘luie leventje’ op en ging betalen voor de kost, dus werken, of ik kon een kamer gaan zoeken. Dus ook werken.

Ik koos eieren voor mijn geld en daarmee voor het eerste: een baantje zoeken en thuis blijven wonen; de enige manier om nog enigszins door te kunnen gaan met waar ik mee bezig was: muziek maken.

Daar zat mijn hart, mijn grote passie, mijn wereld. Op school leerde ik niets waarmee ik mijn dromen kon waarmaken, ik kwam dan ook regelmatig te laat of helemaal niet opdagen, een reden waarom de rector zich afvroeg wat ik er in godsnaam nog deed. En omdat ik me dat ook al lanAls grondlegger van de housemuziek behoorde gere tijd afvroeg, besloot ik daar meteen maar mee te stoppen. Mijn ouders Dimitri (49) jarenlang tot de drie grootste dj’s ter vonden het een slecht plan: met alleen MAVO zou ik zelfs nog niet worden wereld. Na een transformerende dip beleeft hij aangenomen bij een schoonmaakbedrijf. Gelukkig wilde ik dat ook niet, ik nu weer een glanzende comeback.

In zijn columns beschrijft hij anekdotes uit zijn kon me prima vermaken in ons door mijzelf tot studio omgebouwde tuinroerige bestaan. huis, zeker nadat ik had ontdekt dat ik met mijn paspoort geld van mijn spaarrekening ‘voor later’ kon afhalen en ik met kapitaal wekelijks naar Amsterdam reisde om mijn enorme collectie uit te breiden. Urenlang kon ik daar zoet mee zijn, zat ik tot diep in de nacht te mixen.

Maar Big Brother in de vorm van mijn vader was watching me en het ultimatum dat hij had gesteld, was bijna verstreken. Dus belandde ik tussen de schoenendozen, stuurde ik mogelijk kinderen met te grote dan wel te kleine schoenen ‘MIJN OUDERS VONDEN naar huis, en dreigde het magazijn een zooitje HET EEN SLECHT PLAN: te worden omdat ik in mijn hoofd nog steeds MET ALLEEN MAVO ZOU IK liep te mixen. Ik ben ervan overtuigd dat mijn ZELFS NOG NIET WORDEN vader met deze opvoedkundige maatregel het AANGENOMEN BIJ EEN beste met me voor had, en in zekere zin heeft het ook geholpen, want ik wist niet hoe snel ik SCHOONMAAKBEDRIJF.’ uit die stoffige zaak moest wegkomen.

Twee maanden later lukte dat, werd mijn gebed verhoord door De Heer van Jericho, de grootste discotheek van de kop van Noord-Holland waar ik dj kon worden. De beste leerschool voor een carrière die mijn stoutste verwachtingen – en die van mijn ouders! – overtrof.

Laatst, toen ik voor een klas studenten van de Herman Brood Academie stond die niets liever willen dan rijk en beroemd worden als dj, dacht ik daar weer aan. Vol verwachting keken ze me aan, maar helaas moest ik ze teleurstellen: wat ik heb gedaan en doe, leer je niet op school. Dus heb ik ze meteen maar verteld dat driekwart van de groep per definitie afvalt: als de muziek niet in je zit, komt het er ook niet uit. Techniek kun je leren, maar creativiteit, originaliteit niet. Als daar al boeken over zouden bestaan, zouden die je per definitie iets vertellen over wat bekend, en dus niet origineel meer is. Talent heb je of je hebt het niet, en daarmee moet je je zelf uitvinden. Dat is me gelukt!

194 / MAGGS TERUGBLIK

MAGGS / 17

STERKE BENEN ‘Het zijn sterke benen die de weelde kunnen dragen’ is een bekend gezegde.

Ik heb er nog maar één, maar daar sta ik nu steviger op dan lange tijd op twee.

Toen mijn carrière eind jaren ’80 in een stroomversnelling kwam, belandde ik al snel in de wereld van de drugs. Blowen was een eerste voorzichtige stap, xtc was de volgende. Na de eerste pil was ik direct verkocht. Dat euforische gevoel wilde ik iedere week wel! Maar ook daar bleef het niet bij: op een gegeven moment kreeg ik in Italië van zo’n vaag scarface figuur coke aangeboden. En hoewel ik het eigenlijk niet wilde inruilen voor de roes van de xtc, ging ik toch overstag en was het vanaf dat moment mijn drug of choice. Om niet te strak te staan, dronk ik als tegenhanger cognac; waar ik ook draaide, er stond standaard een groot glas voor me klaar. ’s Morgens als ik eindelijk in bed belandde, voelde ik me zo slecht dat ik aan de vogeltjes die al begonnen te zingen een steeds grotere hekel kreeg.

Mijn vriendin kreeg door dat ik een verslavingsprobleem had, maar daar wilde ik nog niets van weten. Alles ging toch goed? Drie jaar op rij won ik al de prijs van de beste dj van Nederland en ik was inmiddels ook verkozen tot derde in de top tien van de wereld.

FOTO: SVEN SCHOLTEN PHOTOGRAPY

COLUMN / DIMITRI

Als grondlegger van de housemuziek behoorde Dimitri (49) jarenlang tot de drie grootste dj’s ter wereld. Na een transformerende dip beleeft hij nu weer een glanzende comeback.

In zijn columns beschrijft hij anekdotes uit zijn roerige bestaan.

Maar in het begin van het nieuwe millennium begonnen de problemen zich op te stapelen. De alcohol had ik ingeruild voor GHB, een downer waarvan je, als je een drupje te veel neemt, ‘out’ kunt gaan. Dat is me twee keer overkomen tijdens een set, een keer in Zwitserland en een keer in Salou in Spanje: zo bovenop mijn pick-up en mixers voor een zaal van een paar duizend man. Toen zag ik in dat het ‘MIJN VERSLAVING zo niet langer kon en ben ik voor de eerste keer DREIGDE ME FATAAL TE naar een kliniek in Schotland gegaan. Maar helaas viel ik daarna weer terug in mijn oude leWORDEN. IK BELANDDE vensstijl en zag ik me genoodzaakt om in 2007 IN HET ZIEKENHUIS MET te stoppen met draaien. Ik ging werken op een EEN SLAGADERLIJKE zorgboerderij in de hoop er definitief mee te BLOEDING IN MIJN kunnen afrekenen. Ook dit werkte niet; kenneONDERBEEN.’ lijk was er ik nog steeds niet klaar mee.

Mijn verslaving dreigde me fataal te worden. Ik belandde in het ziekenhuis met een slagaderlijke bloeding in mijn onderbeen, en in plaats van er genoeg van te schrikken toen ik mijn onderbeen als gevolg daarvan verloor, leerde ik in het ziekenhuis de morfine kennen en werd dat mijn nieuwe middel. De vaatchirurg waarschuwde me dat als ik zo doorging, ik mijn andere been ook zou verliezen en ik niet oud zou worden. Gelukkig begon dat vooruitzicht langzaam maar zeker aan mij te knagen en ging eindelijk de knop om. Nu rook ik niet meer, ik drink niet meer, ik gebruik al anderhalf jaar niets meer, ik sport, eet gezond, leef bewust en het verlangen dat altijd in mij aanwezig was, is weg. Daar geniet ik enorm van! En misschien nog het meest bizarre: waar ik voorheen dacht dat ik middelen nodig had om te kunnen draaien, om in mijn eigen wereldje te kunnen doen waar ik goed in was zonder last te hebben van al die mensen die iets van me wilden, daar heb ik juist door ermee te stoppen mijn passie voor muziek teruggevonden. Daar ben ik heel dankbaar voor.

MAGGS TERUGBLIK / 195 MAGGS / 37

LESLEY Een jaar lang had ze zichzelf afgezonderd van de wereld: op haar zolderkamer, samen met haar papegaai. Totdat ze genoeg had van alleen zichzelf en haar echo en ze op zoek ging naar gezelschap. Dit bracht haar bij de afterparty van een of ander vaag clubje in Utrecht waar ik na een lange set stond te draaien. Wat haar betrof was het liefde op het eerste gezicht en, zoals ze dat ook gewend was van haar papegaai, ging ze ervan uit dat ik hetzelfde zou denken. In haar beleving was ik er alleen voor haar, keek ik alleen naar haar, en was elke tekst met love erin bedoeld voor haar.

Uitzonderlijk is dat niet: fans fantaseren nu eenmaal. Maar het werd zorgelijk toen ik een paar weken later werd gebeld door een nogal opgewonden vriend van mij met de mededeling dat ‘er een of ander wijf’ in mijn huis zat. Hij had mijn vaste nummer gebeld en een zekere Lesley aan de telefoon gekregen.

‘Op de achtergrond hoorde ik water stromen en toen bleek dat ze in bad op je zat te wachten,’ gierde hij het uit. ‘En toen ik vroeg of jij daar iets vanaf wist, zei ze dat het een verrassing was, want ze wil met je trouwen!’

Ik was wat minder enthousiast en omdat ik op dat moment bij mijn vriendin in Amsterdam was, belde ik mijn moeder waar ik bij in de buurt woonde, om te vragen of ze even poolshoogte wilde nemen. Alleen durfde ze dat niet aan, dus ging ze samen met een oude schoolvriend van mij erop af. Stomverbaasd zagen ze door het stukgeslagen raampje van de voordeur een poedelnaakte vrouw met een handdoek als een tulband om haar hoofd de trap afkomen. Je spreekt dan niet meer van een fan, maar van een groupie. En hoewel je populariteit wordt afgemeten aan het aantal groupies dat je om je heen hebt, was ik er zelfs niet blij met één.

Hoewel de politie haar duidelijk had gemaakt dat ze dit niet nog een keer moest doen en op mijn verzoek haar met een waarschuwing op de trein naar Utrecht zette, bleef het voorval op z’n zachtst gezegd aan me knagen. Ik was zelfs een beetje bang. Dus de eerste keer dat ik weer eens thuis ging slapen – ik bivakkeerde voornamelijk bij mijn vriendin – nam ik mijn goede vriend Eric mee. Het was diep in de nacht, pikdonker en vooral heel erg stil in het verlaten straatje waar mijn huis stond. We parkeerden de auto om de hoek en gingen er lopend op af. Ik kon mezelf horen ademhalen. Op het eerste gezicht zag alles er normaal uit. Maar eenmaal binnen viel mijn oog op een briefje waarop ze een plattegrondje van mijn huis had getekend. Een dikke pijl wees naar een hoekje op zolder met de tekst: ‘Hier ben ik.’ Ik ben geen held, maar ik denk dat zelfs voor helden het heel spooky is als een wildvreemde zich ergens heeft verstopt in jouw huis. Met het hart in de keel doorzoch-

196 / MAGGS TERUGBLIK

FOTO: SVEN SCHOLTEN PHOTOGRAPY

COLUMN / DIMITRI

Als grondlegger van de housemuziek behoorde Dimitri (49) jarenlang tot de drie grootste dj’s ter wereld. Na een transformerende dip beleeft hij nu weer een glanzende comeback.

In zijn columns beschrijft hij anekdotes uit zijn roerige bestaan.

‘STOMVERBAASD ZAGEN ZE DOOR HET STUKGESLAGEN RAAMPJE EEN POEDELNAAKTE VROUW DE TRAP AFKOMEN.’ ten we het hele pand, maar ze was er gelukkig niet meer.

Wel zagen we hoe ze was binnengekomen: door een klein raampje van de bijkeuken. En hoewel ik vanaf dat moment alles hermetisch afsloot, voelde ik me niet echt veilig meer.

En terecht, want een week later was het weer raak. Deze keer had ze een tekening met een groot hart achtergelaten naast mijn chocolade paashaas die ze half had opgegeten.

Daar leek het bij te blijven totdat ze opeens opdook in een club in Amsterdam. Toen heb ik haar bij haar lurven laten pakken en de tent laten uitgooien.

Dat hielp; daarna was het afgelopen.

Door de jaren heen heb ik een grote schare trouwe fans verworven. Die koester ik, ben ik dankbaar voor. Maar wil je als fan dichtbij kunnen zijn, word dan nooit een groupie.

MAGGS / 9

MAGISCHE MOMENTEN Als je een club binnenkomt en je voelt de energie al zinderen, dan weet je: hier staat niet iemand te draaien, hier is een dirigent aan het werk die zijn draaitafel bespeelt als een instrument. Dat is magisch.

Een hele nacht dansen heeft voor velen een helende werking.

Ik ken mensen die geen last hebben van hun chronische rugpijn als ze op de dansvloer staan. Ook mensen die huilen, zo bevangen zijn ze door de muziek en het verhaal. Want dat is wat ik op zo’n avond vertel: een verhaal.

In dat verhaal speel ik met emoties in de muziek, met symbiose en contrasten. Dan ga ik van subtiel, licht en vrouwelijk naar zwaar en dynamisch. Of van monotoon en soms kakofonisch naar melodieus vol akkoorden. Ik streef naar harmonie en saamhorigheid waarbij ik een grote groep mensen met hetzelfde bezig kan laten zijn. Als een dirigent bouw ik een band op tussen het publiek en mijzelf. Ik surf als het ware op een golf van energie en emoties uit de zaal, altijd net een stapje voor op de beleving van de menigte. Het moment waarop die overgave bij het publiek ontstaat, is waar bij mij de trance begint. Vanaf dan kan ik urenlang draaien zonder me bewust te zijn van de tijd. Hetzelfde als wat je hebt als je verdwijnt in een boek, of in de auto verzonken bent in gedachten en je zo een heel stuk van de rit hebt gemist. In zo’n staat gaat het mixen van de muziek als vanzelf, alsof iets van buitenaf mij bestuurt.

Er vloeit een rust door mij heen waarbij ik spontaan een hemels repetitief pianospel mix met een obscure acid groove en ik geen flauw idee heb van waar we zullen eindigen. Ik luister alleen naar mijn intuïtie, de rillingen lopen me over de rug en bij momenten krijg ik letterlijk kippenvel, staan mijn haren recht overeind. Soms werk ik naar een climax toe. Alsof ik een ballon opblaas waaruit ik, net voordat hij dreigt te knappen, wat lucht laat ontsnappen om hem daarna weer op te blazen en alsnog uiteen te laten spatten. Een spanningsboog naar een gepassioneerde ontlading.

Zulke magische momenten waarbij iedereen samen in harmonie is, we het verleden even achter ons laten, de toekomst vergeten, we vallen in het moment en het besef van tijd weg is, komen niet bij elk optreden voor. Het hangt af van de combinatie van het publiek – staan ze ervoor open? – en van de mate waarin ik in vorm ben. Over dat laatste heb ik voor een deel controle: een goede voorbereiding en zorgen dat ik de nieuwe muziek uit mijn hoofd ken, is meer dan het halve werk. Dat andere deel ligt buiten mijn macht, ligt bij wijze van spreken aan de stand van de sterren.

In dat kader was een heel speciale ervaring op een avond waar-

FOTO: SVEN SCHOLTEN PHOTOGRAPY

COLUMN / DIMITRI

Als grondlegger van de housemuziek behoorde Dimitri (49) jarenlang tot de drie grootste dj’s ter wereld. Na een transformerende dip beleeft hij nu weer een glanzende comeback.

In zijn columns beschrijft hij anekdotes uit zijn roerige bestaan.

‘HET MOMENT WAAROP DIE OVERGAVE BIJ HET PUBLIEK ONTSTAAT, IS WAAR BIJ MIJ DE TRANCE BEGINT. ’ bij we ROXY hadden omgebouwd tot hogedrukpan. Het verstelbare plafond diende als deksel die op en neer kon, en daaraan waren rode en blauwe lichten bevestigd. We begonnen met een heel hoog plafond en de club kleurde blauw.

Terwijl ik gestaag de energie opbouwde, kwam de ‘plafonddeksel’ langzaam omlaag en werd de kleur steeds warmer.

Tot men, al diep in de nacht, de deksel kon aanraken en de energieke techno uit de speakers spatte. De airco was inmiddels uitgezet en de rookmachines maakten overuren.

Het publiek had zich totaal overgegeven aan de hypnotiserende en repetitieve muziek. Ik weet niet hoe ik het zeggen moet, maar die energie, die electricity, is voor mij net zoiets als het zesde zintuig: zó voelbaar, zó sterk, maar je ziet het niet.

Al die miljoenen mensen die tegenwoordig samenkomen op de dansvloeren in de clubs en de festivals overal ter wereld, de eenheid en de saamhorigheid die dat teweegbrengt, dat ervaar ik als een eigentijdse vorm van religie, een nieuwe manier van naar de kerk gaan.

MAGGS TERUGBLIK / 197 MAGGS / 91

COLUMN / DIMITRI

MIJN PROTHESE EN IK Toen ik na het verlies van mijn onderbeen een prothese moest uitzoeken, hoefde ik niet lang na te denken: liever duidelijk onecht en mooi dan zo’n oerlelijk roze geval dat het stempel van net-echt meekrijgt. Het werd een titanium pijp waarmee ik voor de dag kan komen. Maar hoe cool het ook staat, het hangt van mijn mood af of ik op een warme dag zin heb om in een korte broek te lopen. Ik heb niet altijd zin in bekijks en daar is dan geen ontkomen aan. Logisch: zelfs ik kijk op als ik iemand met een prothese zie lopen.

Als grondlegger van de housemuziek behoorde Dimitri (50) jarenlang tot de drie grootste dj’s ter wereld. Na een transformerende dip beleeft hij nu weer

Mensen die ik niet zo goed ken, voelen zich soms ongemakkelijk over mijn prothese. Ze denken dat ze me kwetsen als een leuke woordspeling hun mond uitrolt, zoals op mijn teentjes getrapt, mijn beste beentje voorzetten, met mijn verkeerde been uit bed gestapt… Ik heb ze allemaal voorbij horen komen en het maakt mij niet uit. De leukste in de serie was het ‘benenfiet’ feest dat in club Trouw werd georganiseerd vlak na het verlies van mijn been.

Ook hoeft niemand te schrikken als hij tegen mijn prothese stoot: het doet letterlijk en figuurlijk geen pijn. Ik sta er niet eens meer bij stil dat ik een stalen onderbeen heb, terwijl dat soms best handig is. Bijvoorbeeld in een lange rij voor de securitycheck waar ik opeens bedenk: verrek, ik kan gewoon vooraan gaan staan!

Zo’n been is ook een hele uitdaging. Zo bleef ik bij mijn eerste surftocht steken in een dikke laag modder waar mijn been zich in vastgezogen had. Maar erger was het avontuur met het nieuwe gaspedaal. Ik heb een aangepaste auto waarbij het gaspedaal links van de rem zit. Je kunt je voorstellen dat het even wennen is om met je linkervoet gedoseerd gas te geven.

Ik heb dan ook eerst rijlessen moeten nemen voordat ik ermee de weg op mocht. Nadat ik cum laude voor mijn rijexamen was geslaagd, schafte ik direct een Volkswagen Polo aan en reed ik er de allereerste dag mee naar mijn prothesemaker in Haarlem. Dat was best spannend. Omdat ik vroeg was, besloot ik een broodje te gaan eten bij een tentje daar in de buurt. Het was een smal, druk straatje waar voor de deur nog één plekje vrij was. Ik zette mijn bolide in z’n achteruit en gaf voorzichtig gas. Maar die auto had zo’n pit dat ik met een rotvaart naar achter schoot. Van schrik verstijfde mijn been waardoor ik vol gas bleef geven. Ho ho, riep iemand nog, maar dat hielp niet. Met gierende banden schoot ik op een wonderbaarlijke

198 / MAGGS TERUGBLIK

een glanzende comeback.

In zijn columns beschrijft hij anekdotes uit zijn roerige bestaan.

‘VAN SCHRIK VERSTIJFDE MIJN BEEN WAARDOOR IK VOL GAS BLEEF GEVEN. HO HO, RIEP IEMAND NOG, MAAR DAT HIELP NIET.’ manier tussen de auto’s door, schampte een boom, en eindigde met volle vaart dwars door het struikgewas tegen de glazen pui van de broodjeszaak. Paniek alom! Van alle kanten kwamen mensen direct aangesneld om dit spektakel op film vast te leggen. Al eens eerder had iemand me dronkenschap toegedicht toen ik wat wankel na een avond draaien naar huis liep, maar dat kon me niet schelen. Dit wel: ik geneerde me dood! Met schaamrood op de kaken liet ik mijn stalen poot zien om zo snel mogelijk een eind te maken aan de gedachte dat ik stomdronken of, nog erger, voor de slechtste chauffeur van Nederland zou worden aangezien.

Want eerlijk is eerlijk: dan ben ik nog liever zielig!

MAGGS / 33

COLUMN / DIMITRI

SEKS, DRUGS EN ROCK-‘N-ROLL Er bestaat een soefiverhaal waarin een Indiase vrouw buiten onder de lantaarnpaal urenlang naar haar naald loopt te zoeken. De dorpelingen bieden haar gedienstig aan te helpen, maar hoe ze ook zoeken, geen naald te vinden! Totdat iemand een tikje wanhopig vraagt: ‘Wáár heb je de naald dan precies laten vallen?’

Het antwoord verbaast haar dorpsgenoten. ‘Binnen,’ zegt ze.

‘In de tent. Maar daar is het donker. Hier onder de lantaarnpaal heb ik meer licht.’

Net als die vrouw heb ik lange tijd het geluk buiten mezelf gezocht. Ik stak graag mijn kop in het zand, wilde niets weten van de roofbouw die ik op mijn lijf pleegde en de mooie carrière die ik liet varen. Toch bleef het diep vanbinnen in mij knagen. Dat was dat kleine, ondernemende, innovatieve en ambitieuze ventje, de echte Dimitri. Hij heeft me altijd ingefluisterd dat ik de kracht had om uit mijn actieve verslaving weg te komen. Maar omdat ik geen flauw idee had hoe dat moest, legde ik hem het zwijgen op door mezelf weer te verdoven. Ik moest eerst tot het uiterste gaan om een uitweg te zien. Een dure les!

Ik leefde immers in een tijd dat mensen als ik opeens in de spotlights stonden en uitgroeiden tot sterren. Met vele grote dj’s en producenten wereldwijd ging ik om, logeerde bij ze en wisselde ideeën en muziek uit. Invloedrijke kunstenaars en andere innovatieve figuren kwamen naar me toe met opzetten van voor mij geschreven onemanshows, te beginnen in Het Concertgebouw, the Royal Albert Hall in Londen en vervolgens langs alle wereldsteden. Dat was tenminste de bedoeling.

De groten na mij zijn dat tien jaar later ook echt gaan doen.

Ik niet; waar andere collega’s gestaag aan iets moois bouwden, labels opzetten, jong talent onder hun vleugels namen en investeerden in huizen, daar was voor mij muziek en feesten een levensstijl geworden. Seks, drugs en rock-‘n-roll zeg maar.

Totdat ik begin 2015 met mijn rug tegen de muur stond: financieel had ik de bodem bereikt, emotioneel was ik afgevlakt, en fysiek op. De tijd begon te dringen! De kleine Dimitri zat zover weggestopt dat ik geen contact meer met hem had, waarmee ook alle hoop verdwenen was. En zoals je vaak hoort, is er dan nog maar één weg: die omhoog! Ik besloot niet langer weg te duiken, de schone schijn los te laten en mezelf over te ge-

Als grondlegger van de housemuziek behoorde Dimitri (50) jarenlang tot de drie grootste dj’s ter wereld. Na een transformerende dip beleeft hij nu weer een glanzende comeback. In zijn columns beschrijft hij anekdotes uit zijn roerige bestaan.

‘FINANCIEEL HAD IK DE BODEM BEREIKT, EMOTIONEEL WAS IK AFGEVLAKT, EN FYSIEK OP’ ven. Dat voelde als een bevrijding, alsof ik op vakantie ging!

Langzaam maar zeker keerden de hoop en het geloof terug dat ik een zoveel beter leven kon krijgen. Mijn zelfvertrouwen nam stapje voor stapje toe, ik begon weer van mijzelf te houden en voelde voor het eerst sinds tijden verbinding met de mensen om mij heen.

Terugkijkend is het natuurlijk zuur dat ik prachtige kansen door mijn vingers heb laten glippen, geen imperium heb opgebouwd en relaties heb verwaarloosd die tot iets moois hadden kunnen uitgroeien. Maar ik heb het mezelf vergeven. Door het erkennen van mijn zwakheden en mijn kwetsbaarheid te tonen, verdween die oude Dimitri: een egoïstische, ongelukkige man die continu onder de lantaarnpaal aan het zoeken was. Daar schrik ik nog weleens wakker van, maar gelukkig is het nu een droom.

MAGGS TERUGBLIK / 199 MAGGS / 87

COLUMN / AUGUSTA VERBURG

Zinvol geweld

G

rof, schreeuwerig en hard: dat is mijn eerste indruk als ik 5-havo binnenwandel.

‘Die daar is homo, mevrouw. Echt waar, een homo!’ Het meisje met de grootste mond

priemt beschuldigend naar de mooie jongen vooraan.

Mogelijk gewend aan dit geweld, schreeuwt hij zonder blik-

ken of blozen terug: ‘En zij doet het met Joris!’

De aandacht van de klas verplaatst zich naar Joris; hij is zonder twijfel de minst begeerde buit van het stel. De gedachAugusta Verburg is naast schrijver ook organisatieadviseur voor cultuur- en transformatieprocessen. Persoonlijke ontwikkeling op basis van astrologie staat hierin centraal. Zie ook www. augustaverburg.nl. Laatst verschenen boeken: Ik word oma en Oma!

te aan hem met haar in bed is kennelijk hilarisch, want hij wordt snoeihard uitgelachen. Anders dan ‘de homo’ is hij daar zichtbaar minder tegen opgewassen.

Harde klappen, mijn boek dat de aanleiding is voor mijn bezoek, laat ik nog even in mijn tas.

‘Wat is er aan de hand? Wat hebben jullie?’ vraag ik oprecht verbaasd. De sfeer hier verschilt zo extreem van die in de andere klassen! ‘Wat hebben jullie?’ Ilse, het meisje met de

Een moedereend waggelt met haar opgeschoten kroost de

grote mond, kijkt me recht aan. Mooie, helblauwe ogen met

weg over. Van een kleine honderd meter rechts nadert een

een woedende blik erin. ‘Altijd doen wij het, hè? Wij hebben

vrachtauto. In plaats van gas te minderen, rijdt hij - flats!

altijd de schuld! Maar als we met de bus gaan en we hebben

- zo over het gezin heen. De jongen weten te ontkomen,

geeneens kauwgom in onze mond, dan zegt die chauffeur

de moeder blijft stuiptrekkend liggen. Vlammende veront-

tegen ons dat we het niet in onze kop moeten halen om het

waardiging maakt de furie in mij los en bij het kruispunt

onder de stoel te plakken. Terwijl hij zelf vlak voor de deur

– de wagen moet gelukkig stoppen - weet ik hem in te halen.

met een grote sigaar in z’n bek staat te roken!’

Woedend bons ik op het raam. De chauffeur laat het ver-

Het groepje om haar heen knikt instemmend.

baasd zakken.

‘En in de winkel al net zo,’ gaat ze door. ‘Als je met je moeder

‘Kijk wat je doet, lul! Die eend ligt daar te stuiptrekken!’

bent, ja, dan helpen ze je wel. Maar kom je alleen, dan kun je

schreeuw ik nog voor hij iets kan zeggen.

wachten! Gaan ze gewoon door met bellen.’

De man kijkt achterom. ‘Ik heb geen eend gezien.’

Een ander meisje neemt het over. ‘Dat is altijd zo. Als we met

‘Nee, je bent blind zeker! Ik zag ze toch ook! Terug!’ Gebie-

een paar zijn, mogen we soms niet eens de winkel in. En als

dend wijs ik richting eend. ‘Maak het maar af! Rij er nog

je daar wat van zegt, krijg je meteen een grote bek.’

maar een keer overheen!’

Ik knik, ik weet het. Het had mij in mijn jonge jaren er ooit

Wat ik had verwacht, weet ik niet, maar hij zet zijn wagen in

toe gebracht dan maar zonder betalen de winkel uit te lopen.

z’n achteruit en volgt mij gedwee. Nog steeds te kwaad om

‘Ja, juf.’ De toon wordt milder, het schreeuwen gaat over in

enige triomf te voelen, kom ik bij het slachtoffer aan. Dat

praten. ‘En als we tegen een leraar zeggen dat we al twee

heeft inmiddels de geest gegeven.

toetsen hebben en dat nog één niet mag, dan luisteren ze

De chauffeur stapt uit en raapt haar op. De kop valt slap

gewoon niet. Het kan ze niks schelen.’

opzij. ‘Hij is dood,’ constateert hij. ‘Wat nu?’

Het boek blijft in mijn tas; de harde klappen hebben ze al

Even ben ik uit het lood geslagen, maar dan neemt de furie

binnen. ‘Ik kan de wereld niet voor jullie veranderen,’ zeg

het weer over. ‘Je kunt op z’n minst je excuus aanbieden!’ De

ik. ‘We kunnen hooguit kijken hoe je er het beste mee om

man houdt de kop voor zijn gezicht en kijkt de eend in haar

kunt gaan.’

gebroken oogjes. ‘Sorry eend,’ zegt hij.

Nog onder de indruk van de helderheid van deze tieners en

Als hij wegrijdt, steekt hij zijn hand op. Samen hebben we

hun bereidheid om wijs te worden, fiets ik naar huis. Het

een beschut plekje in de berm gezocht waar het overschot

lentefris heeft plaatsgemaakt voor zomergroen. Ik ruik de

tot stof mag wederkeren. Ik groet terug en stap grinnikend

vakantie!

op mijn fiets: even voel ik me weer een tiener. <

200 / MAGGS TERUGBLIK

COLUMN / AUGUSTA VERBURG

Last van de liefde

H

ij houdt van haar en zij van hem, iedere dag weer, en dat al vele jaren lang.

‘Alles wat we samen doen is leuk,’ vertelt hij me meer dan eens. ‘Het gaat maar niet over.’ Voor hem heeft ze net dat andere, dat niet te benoemen aantrekkelijke, dat meer speelse dan mooie. Maar ook heel mooi, zeker, heel mooi!

Voor haar geldt hetzelfde: ook zij raakt maar niet op hem uitgekeken. Zijn adembenemende blauwe ogen – nog altijd! – zijn geur, zijn huid. Zijn liefde, zijn gezelligheid, zijn lach…

Op weg naar het werk bellen ze nog even, op weg naar huis weer. Als het lukt lunchen ze samen, praten ze over wat er ‘s ochtends is gebeurd, over de frustraties op het werk, over die goede oude tijd. Maar ook over de kinderen; de oudste verandert snel nu hij op de middelbare school zit, de jongste gaat alweer naar groep 2. Een klein opdondertje dat zich door niemand op de kop laat zitten.

‘Heeft ze van jou,’ vindt hij. ‘Sterk, bijdehand, dapper.’

‘Ik dapper?’ Dat is wel het laatste wat ze zichzelf zou toeschrijven. ‘Jawel…’ Hij pakt haar hand, brengt hem naar zijn lippen. ‘Natuurlijk wel. Net als ik.’

Ze lachen, om zichzelf, om elkaar. Een beetje treurig.

Met een zekere regelmaat komen ze bij mij voor advies.

Nooit zonder een gebakje mee te nemen, hoe vaak ik ook roep dat ik geen schommel wil worden.

‘Word je niet,’ bezweert hij me terwijl hij mij de lekkerste laat uitkiezen. ‘Kijk maar even of we nog gelukkig worden.’

Ze zijn inmiddels zo vertrouwd dat we niet meer in mijn kantoor zitten, maar gezellig aan de grote tafel. ‘Of we weer samen gaan werken. Een eigen bedrijf beginnen.’

Ik klap mijn laptop open en bestudeer hun horoscopen.

Niet dat dat veel uithaalt: ze kennen mijn verhaal van haver tot gort, weten precies wat ik ga zeggen, wat hen te doen staat. Of niet.

Hij slaat met een theatraal gebaar zijn handen voor zijn ogen.

‘Word je ons nou nooit zat? Altijd weer diezelfde vraag?’

Nee, zat word ik ze niet, net zomin als hun vraag. Ze zijn me lief, en ik begrijp hun probleem zo goed! Een probleem dat eigenlijk geen probleem zou mogen zijn, maar dit wel levensgroot is.

‘Astrologisch komt er een bui aan.’ Ik kijk vooral haar aan; zij lijdt er het meest onder. ‘Maar of je daar een longontsteking aan overhoudt of dat alleen je tuin ervan opknapt, dat hangt van jou af.’

Augusta Verburg is naast schrijver ook organisatieadviseur voor cultuur- en transformatieprocessen. Persoonlijke ontwikkeling op basis van astrologie staat hierin centraal. Zie ook www. augustaverburg.nl. Laatst verschenen boeken: ‘Ik word oma’ en ‘Oma!’

Ze knikt, haar ogen neergeslagen. Ik buig me naar haar toe, probeer haar blik te vangen. ‘Het gaat er niet eens zozeer om wat je kiest, maar dat je kiest. Alleen dan kun je staan achter het leven dat je leidt.’

‘Ik weet het,’ zegt ze zacht. ‘Maar ja…’ Haar blik gaat naar hem. ‘We durven het geen van beiden aan. Daarom zou het zo fijn zijn als we in ieder geval weer samen konden werken.’ Hij grinnikt. ‘Nou, fijn… Ja, heel fijn. Maar nee, dat is het ook niet. O, wat erg…!’ Tovert een brede grijns op z’n gezicht. ‘Daar zitten we weer. Laten we nog maar een kopje thee nemen.’

De liefde is de grote boosdoener. ‘Ik moet er niet aan denken wat er zou gebeuren als… Het kan niet, het kan echt niet! En ik ga het ook nooit doen.’

‘Daarom…’ zucht zij. Glimlacht dan ook. ‘Maar verder gaat het goed met ons. Toch?’ Haar ogen twinkelen. ‘Het voelt alleen zo…’

Dat is waar: het voelt alleen zo…

‘Daarom is het zo fijn als we hier af en toe een taartje met je mogen eten. We kunnen dit verder met niemand delen.’

‘Dat maakt het zo eenzaam,’ zeg ik. Bij die ene herhaling laat ik het. Ze knikken, allebei.

Het is tijd. We zijn geen steek verder gekomen. Of misschien wel, is het weer een klein stapje dichter bij de acceptatie van de realiteit. Bij het feit dat ze hier kennelijk toch voor kiezen, met alle beperkingen van dien.

Hij stapt als eerste op. Hij moet zijn zoon ophalen. Daarna vertrekt zij, naar haar eigen gezin. In de auto zullen ze elkaar weer bellen.

MAGGS TERUGBLIK / 201

COLUMN / AUGUSTA VERBURG

Hullie zullie daro

D

e eerste keer in mijn leven dat ik kennis maakte met hullie zullie daro was als meisje van een jaar of acht. Ik gooide, wat toen heel normaal was, de wikkel van mijn zojuist aangeschafte bazooka-kauwgom op de grond waarop iemand me vroeg wie dat ging opruimen? De gemeente, antwoordde ik onschuldig, want dat was ik. En die gemeente, hullie zullie daro, bestond uit een meneer met een bezem en een karretje.

Mijn wereld werd al groter toen hullie zullie daro in de regering kwam te zitten. Daar wisten ze wel wat ze deden, zij hadden er immers over nagedacht en als zij zeiden dat het waar was, dan kon het kennelijk niet anders.

Inmiddels heb ik hullie zullie daro heel anders leren kennen. Echt niet leuk! Ze zitten tegenwoordig overal - net de stofvlokken van die ene reclame -, zijn niet te vertrouwen, bellen nooit terug, werken niet mee, zitten per definitie aan de andere kant van de telefoon, communiceren al helemaal niet, kletsen altijd over de ander in plaats van met de ander, leveren standaard half werk af (als je boft!), en snappen er niets van. Zo, laat dat maar eens gezegd zijn!

Want, en daar is iedereen het over eens: we hebben er allemaal last van. Net als van dat stof. Maar dat kun je tenminste nog eigenhandig afnemen, hullie zullie daro niet.

Daar moet je het mee doen, of je het leuk vindt of niet. Al die mensen die er maar van uitgaan dat jij het wel oplost, jou een beetje in een hoekje drijven, en zeker denken dat je gekke Henkie bent!

Vooral in bedrijven speelt dat sterk, valt me op. Bloedstollend zijn de verhalen die je hoort. Wat denk je bijvoorbeeld hiervan: vraagt een leidinggevende aan een van de medewerkers of hij een vulling voor zijn pen wil regelen omdat die zo lekker schrijft. Komt er een paar dagen later een vrachtauto voorrijden om die vulling af te leveren, omdat alles centraal moet worden ingekocht. Echt niet de schuld van de medewerker; dat zijn hullie zullie daro.

En wat dacht je van deze: wordt er een filiaal geopend in Maastricht, moeten de taartjes vanuit Enschede komen, omdat die daar standaard worden ingekocht terwijl de bakker in Maastricht nota bene een klant is! Ben je die meteen ook kwijt. En wie denk je wie daar verantwoordelijk voor is? Precies!

Of deze: een opvangcentrum waar mensen vierentwintig uur per dag bereikbaar moeten zijn, maar waarvan het kantoor om vijf uur dichtgaat. Hoe moet dat nou? Heel simpel: je zet de binnentelefoon gewoon buiten. Maar wat nou als het gaat regenen? Ook geen probleem: een grote

202 / MAGGS TERUGBLIK

Augusta Verburg is naast schrijver ook organisatieadviseur voor cultuur- en transformatieprocessen. Persoonlijke ontwikkeling op basis van astrologie staat hierin centraal.

Zie ook www.augustaverburg.nl.

Column / augusta verburg

Leren van kinderen

H

et was op een mooie zomerdag dat ik op het strand een meisje van een jaar of twee/drie bezig zag met een emmertje en een schepje.

Op haar hurken zat ze aan de rand van de, door eb ontstane, plas water het natte zand in haar emmertje te lepelen. Het schoot niet echt op, maar daar was het haar kennelijk niet om begonnen.

Het tafereeltje trok niet alleen mijn aandacht, een parmantig bloot jongetje kreeg haar ook in de gaten.

Hij was net iets groter, net iets wijzer, maar zelf niet in het bezit van een schepje en een emmertje. En die zou hij wel willen hebben, dat straalde van hem af.

Hij bleef het meisje een tijdlang observeren; handen op de rug, iedere beweging volgend. Het meisje liet zich geen enkel moment door het jongetje afleiden: ze zag hem letterlijk niet staan. Uiterst geconcentreerd ging ze door met wat ze deed: scheppen, driekwart weg laten lopen en het vrijwel lege schepje omkeren boven het emmertje.

Op een gegeven moment zag het jongetje zijn kans schoon. Het meisje legde haar schepje neer om het emmertje leeg te kieperen op het droge zand een paar meter verderop waarop het jongetje - ik vond dit verrassend en vooral erg leerzaam -, het schepje oppakte, wachtte tot het meisje terugkwam en het haar bijna beleefd aanreikte. Als vanzelfsprekend nam ze het schepje aan en begon onverstoorbaar opnieuw te scheppen.

Fase één was voor het jongetje goed afgelopen: hij had het schepje mogen aangeven, dus fase twee werd ingezet.

Scherp rekening houdend met haar spel, schepte hij met zijn hand het natte zand in haar emmertje. Eerst heel bescheiden, en toen het op geen verzet van haar kant stuitte, met twee handen tegelijk. Het emmertje raakte nu snel vol.

Omdat ze buiten gehoorafstand waren, moest ik het hebben van de mimiek. Het jongetje pakte het hengsel van het emmertje, maar tilde het nog niet op. Hij boog zich naar haar over en vroeg, zo op het gezicht, eerst keurig of hij het zou leegkiepen. Nu kwam het contact pas echt tot stand: het meisje stond op en rende voor hem uit naar de plek waar hij het moest deponeren. Het jongetje had duidelijk plannen met het stevige natte zand en nam vanaf dat moment de leiding. Aanvankelijk nog steeds vragend, maar al gauw heel vanzelfsprekend was hij degene die met het schepje het emmertje vulde, het naar het toekomstige kasteel sjouwde en vol overgave werd geholpen door het meisje.

Een tijdlang ging dat zo door, tot het meisje geen zin meer had. Zonder er één woord aan te verspillen liet ze het jon-

Augusta Verburg is naast schrijver ook organisatieadviseur voor cultuur- en transformatieprocessen. Persoonlijke ontwikkeling op basis van astrologie staat hierin centraal. Zie ook www. augustaverburg.nl.

getje achter en liep ze naar haar moeder. Het jongetje werd er niet warm of koud van, accepteerde zonder enig probleem dat zij iets anders ging doen en bouwde door aan zijn kasteel.

Maar toen ging het fout: waar de kinderen elkaar konden laten, meende de moeder te moeten ingrijpen.

‘Ga je emmertje eens halen,’ beval ze voor mij duidelijk hoorbaar. Toen het meisje daar niet direct de noodzaak van inzag, greep haar moeder haar bij de hand, stevende bijna kwaad op het jongetje af en gebood hem hun bezittingen terug te geven. Het spel was over, de verhoudingen verstoord en het jongetje droop teleurgesteld af.

Vandaag is het ook zo’n mooie dag, maar zonnen aan zee zit er nu niet in voor mij. Ik verstuur een mail aan Ruud, een van de bestuursleden van een grote zorginstelling.

Ik weet dat hij niet zal reageren, maar ik wil het toch gevraagd hebben. Want waarom laat hij zich in de hoek zetten door Petra, de voorzitter? We weten toch allemaal dat de druk die ze uitoefent, de harmonie, de openheid en de welwillendheid onder de mensen ondermijnt? Dat zijn benadering veel toegankelijker is, maar hij het vertrouwen van de mensen verliest als hij nu meegaat in haar beleid? En dat hij daar zelf ook ongelukkig van wordt?

Ik denk dat hij het antwoord wel weet, maar het niet aan zichzelf, laat staan aan anderen zal willen toegeven.

Want hij is bang; bang voor de grote mond, bang voor het verwijt, bang voor de afwijzing. Onwillekeurig gaan mijn gedachten naar het jongetje op het strand. Zo zonde…

MAGGS TERUGBLIK / 203 MAGGS / 87

Column / augusta verburg

Het fotoalbum

D

at mijn moeder geen tijd had om veel aandacht te besteden aan ieder van haar kinderen afzonderlijk, heb ik haar uiteraard nooit kwalijk kunnen nemen. Wat wil je, negen stuks waren het er maar liefst! Het mag een wonder heten dat ze nog tijd had om adem te halen. Haar leven bestond uit wassen, strijken, koken, stofzuigen, snotneuzen afvegen, vroeg naar bed en vroeg weer op. Haar sociale leven speelde zich vrijwel uitsluitend af tussen de vier muren van ons huis, aan lezen kwam ze nauwelijks toe, en winkelen was alleen een praktische aangelegenheid. Dat dit lot halverwege de vorige eeuw vele vrouwen beschoren was, maakte het niet minder zwaar. Hooguit in hun beleving normaal, waardoor hun protest in de eigen kiem werd gesmoord.

Toch, om met Boudewijn de Groot te spreken, heb ik een album met plaatjes die getuigen van een fijne jeugd. Het gras was groen, de lucht blauw en we zien er alle negen uit om door een ringetje te halen. Tenminste, wat mij betreft alleen op zondag, want de jurk die ik dan draag had ik zelf mogen kiezen, terwijl de doordeweekse kleding vrijwel standaard erfenissen waren van mijn oudere zus wier smaak pijnlijk verschilde van de mijne.

Zo’n album waarin jij de hoofdrol speelde, heeft mijn moeder voor alle kinderen gemaakt. Het was de enige hobby die ze zich niet liet ontnemen door tijd- en geldgebrek. Ze hield van foto’s plakken. Zorgvuldig werden de negatieven uitgezocht, maakte ik voor de mijne de gang naar de fotograaf – chamois zonder randje graag – en keek ik toe hoe ik eerst niet bestond, zes kinderen later nummer zeven werd, en bij de laatste baby de leeftijd van één handvol had bereikt. Heel bijzonder, zo’n hoofdrol.

Een van de laatste albums heb ik echter voor haar moeten inplakken. Parkinson plaagde mijn moeders lijf en verstoorde haar motoriek. En dat niet alleen: hij gooide ook het gebruikelijke scenario dat bij dementie hoort in de war. De boekenkast van haar geheugen werd niet plank voor plank leeggehaald, zo legde de arts uit, maar haalde van iedere plank steeds een paar boeken weg. Zo kon het gebeuren dat ik haar bejaardenflat binnenkwam en ze mij begroette met: ‘Ha die Auguus! Je boft, papa is net wakker.’ Ik met mijn vijftig jaren en mijn bijna veertig jaar eerder overleden vader bevonden ons opeens in dezelfde tijdruimte. Ik kan niet ontkennen dat dit mijn nieuwsgierigheid mateloos prikkelde. Met een: ‘Wat fijn! Hoe is het met hem?’, hoopte ik even met haar mee te kunnen kijken.

Helaas ging die vlieger niet op.

‘Ik was zeker weer in de war, hè?’ realiseerde ze zich meteen, want ja, de boeken ernaast stonden nog overeind.

204 / MAGGS TERUGBLIK

Augusta Verburg is naast schrijver ook organisatieadviseur voor cultuur- en transformatieprocessen. Persoonlijke ontwikkeling op basis van astrologie staat hierin centraal.

Zie ook www.augustaverburg.nl.

Met mijn oma destijds had ik daar geen last van gehad: met haar kon je tenminste doorpraten over wat zich daar achter die blauwe lucht en onder het groene gras in grijstinten had afgespeeld. Zoals haar eerste huwelijksnacht: ‘Verschrikkelijk! We sliepen bij mijn vader en moeder, en toen ik die ochtend de trap afliep, keek mijn moeder me aan en zei: ‘Nu weet je wat de straf van Eva is.”’

Maar hoewel mijn moeder al verder heen was dan mijn oma ooit was geweest, viel het door haar heldere momenten bij haar minder op.

‘Ziet u oma nog weleens?’ vroeg ik haar op een dag.

‘Jawel,’ zei ze wijzend naar de deur. ‘Ze staat daar.’

‘Zegt ze iets?’ viste ik verder.

‘Hm…’ Mijn moeder schudde haar hoofd. Ik ving weer bot.

‘Eigenlijk,’ bedacht ik toen, ’is het wel leuk dat u zo in de tijd reist. Toch?’ Ik had tenminste nog nooit gemerkt dat ze eronder leed. Zelfs toen ze me een keer niet direct herkende, alleen met gefronste wenkbrauwen constateerde dat ik sprekend op een van haar dochters leek en ik snel vroeg of dat toch wel een leuke dochter was, verblikte of verbloosde ze niet.

Mijn moeder keek me niet-begrijpend aan.

‘Nou, u kijkt zo graag naar foto’s. En nu stapt u er af en toe in.’

Haar door Parkinson wat uitdrukkingsloos gezicht lichtte op. Deze keer had ik raak geschoten.

Na al die jaren prijkt het album nog altijd in mijn boekenkast. En ook in mijn hoofd zijn alle planken gelukkig nog gevuld. Toch zie ik af en toe mijn moeder. Praat ik met haar, maak ik goed wat verkeerd ging, vertel ik dat ik van haar hou. Daar kan geen foto tegenop.

MAGGS / 81

Column / augusta verburg

Natuurtalent

H

ij snoeit de bomen, bedwingt de wildernis, bewaakt de jonge vogeltjes en verwondert zich dagelijks over de volmaaktheid van de natuur. Lauri, onze tuinman: een Finse god van midden veertig die ik nog nooit chagrijnig heb gezien.

‘Weet je wat het is?’ vertelt hij altijd weer graag, ‘We willen niet dat de bijen verdwijnen, maar in onze eigen tuin mag er geen slak of rups blijven leven. Kijk, van muizen zeg ik: die horen buiten, die mag je niet in je huis hebben. Dat is ongezond. Maar buiten moet je de natuur zoveel mogelijk haar gang laten gaan.’

Dus accepteer ik de krullende blaadjes aan mijn appelboom die door de rupsen worden opgegeten om de koolmeesjes in het nestkastje een eerlijke kans te geven.

Het respect voor alles wat leeft, zit Lauri in het bloed.

Dus toen de nieuwe beheerder van de woningcorporatie waarvan hij het groen al sinds jaar en dag tot wederzijdse tevredenheid verzorgde, een begroting vroeg voor het komende jaar, zei Lauri: ‘Dat kan niet want de natuur laat zich niet berekenen. Ik weet immers niet wat ik tegenkom. Misschien hoeft er dit jaar maar heel weinig gesnoeid te worden en dan zou u meer betalen dan nodig is. U zult me dus moeten vertrouwen en anders maar niet.’

Waarop de vrouw, die mogelijk meer verstand had van papier dan van bomen, een andere hovenier zocht die kennelijk wel bereid was om de natuur te vertalen naar cijfers.

Behalve zijn liefde voor de natuur was Lauri ook een gepassioneerd voetbalcoach van onder andere de club van zijn zoon. Net als over de natuur mag hij daar graag over vertellen.

‘Weet je wat het is?’ luidt hij de kern van zijn verhaal weer in, ‘Je leert ze niet alleen voetballen, je leert ze vooral respect te hebben voor elkaar. En niet alleen de kinderen, vooral de ouders die daar aan de kant staan te schreeuwen, moet je opvoeden. Zij fokken de kinderen op. Het lijkt wel of ze zijn vergeten dat het maar om een spelletje gaat. Een spelletje!’

De voetbalbond waar bedoelde club bij is aangesloten, lijkt dat ook te zijn vergeten. Want na jarenlang, alweer

Augusta Verburg is naast schrijver ook organisatieadviseur voor cultuur- en transformatieprocessen. Persoonlijke ontwikkeling op basis van astrologie staat hierin centraal.

Zie ook www.augustaverburg.nl.

tot ieders tevredenheid, de jongens te hebben begeleid, moest Lauri opeens een diploma halen om te doen wat hij al die tijd al deed. Nu is theorie gelukkig niets anders dan opgeschreven praktijk, dus als iemand daar met vlag en wimpel en twee vingers in de neus voor zou moeten slagen, dan is dat Lauri wel. Maar toen tijdens het examen hij op een flipover een aanvalsplan voor de komende wedstrijd uiteen moest zetten, zei hij: ‘Dat kan niet, want ik heb de tegenstander nog niet gezien. En daar hangt het vanaf.’ Toen Van Gaal dat tijdens het WK uitlegde, begreep zelfs ik dat als absolute voetballeek direct, maar de examinators van Lauri niet. En op zijn uitnodiging om dan op het veld te komen kijken hoe hij dat aanpakte, weigerden ze in te gaan. Dus kreeg hij geen diploma en mag hij ook geen coach meer zijn.

Gelukkig laat Lauri zijn goede humeur er niet door bederven. Nog steeds gaat hij als een wervelwind door de tuinen heen en doet hij in een half uur waar jij een heel weekend op staat te zwoegen. Werk zal hij dus altijd hebben, in ieder geval van mij. En als mijn kleinzoon over een paar jaar een enthousiast voetballertje blijkt te zijn, dan ronsel ik gewoon nog tien jongetjes en vraag ik Lauri als coach. Alleen zo blijven we de systemen de baas.

MAGGS // 205 19 MAGGS TERUGBLIK

COLUMN / AUGUSTA VERBURG

Start de dag goed!

BUITENSPEL

Terwijl ik in het restaurant zat te wachten op de vriendin met wie ik had afgesproken, luisterde ik naar de stilte tussen de twee mensen aan de tafel schuin tegenover mij. Er was voor drie gedekt; kennelijk wachtten zij ook op iemand. Hij dronk een pilsje, zij een witte wijn. Leeftijd vond ik moeilijk in te schatten: zij oogde ouder dan hij, eind vijftig leek me, hij eerder eind veertig. Van haar kon je zeggen dat ze mooi was geweest, van hem dat hij dat nog steeds was: sportief lijf, sterke kop, leuke lach. Die was alleen even te zien geweest toen hij nog een pilsje bestelde. Daarna wierp hij met gefronste wenkbrauwen eerst een blik op zijn horloge en toen op de deur.

Haar blik was eerder afwachtend dan verwachtingsvol. Of berustend, daar had het ook wel wat van weg. Want waarom reageerde ze niet toen hij alleen een tweede ronde voor zichzelf bestelde terwijl haar glas op een drup na ook leeg was?

Waarom vroeg ze er pas om toen de serveerster het pilsje kwam brengen? Er was nog steeds geen sprake van contact toen hij met weer een blik op zijn horloge constateerde dat het al half zeven was. Zij reageerde met een nauwelijks merkbaar schouderophalen.

Mijn mobieltje lichtte op. ‘Dikke vette file,’ las ik. ‘Kan nog wel een half uur duren.’

Ik stak mijn hand op voor een muntthee. De vrouw aan de andere tafel vertrok richting toilet, de man ging net iets rechterop zitten, zijn hoofd fier omhoog, en liet zijn ogen langs de serveerster glijden die kwam aanlopen. Een voorspelbaar, klassiek, versleten verhaal.

Opeens schoten zijn ogen de andere kant op, naar de ingang van het restaurant. Ik kon het niet nalaten om mijn hoofd om te draaien en ving het beeld op van op het eerste gezicht het type watersporter: gespierd, gebruind en zelfverzekerd.

Onmiskenbaar zijn zoon. De begroeting was hartelijk, warm, blij. De watersporter bleek echter geen watersporter te zijn, maar was gewoon net terug van vakantie waar hij het ‘super’ had gehad en waar hij ‘zeker nog een keer naar terug ging’.

Of zijn vader de laatste etappe nog had gevolgd?

Voor deze kon antwoorden, kwam de moeder terug. Ook zij was blij haar zoon te zien, ‘nog steeds bruin!’ en ‘jammer dat je niet op mijn verjaardag kon zijn. Wanneer was je nou precies…’

De rest ging verloren want de zoon richtte zich alweer op zijn vader. Ze bleken niet alleen naar wielrennen te kijken, ze deden het ook fanatiek. Van de stilte die de man had gedeeld met zijn vrouw was niets meer over. Hij oogde zo mogelijk nog jonger, en zijn vrouw, die de stilte nu alleen voor zichzelf had, enigszins doorschijnender. Haar ogen konden haar mannen niet loslaten en zagen net als de mijne hoe hecht de band tussen die twee was, hoe enthousiast ze spraken

Verkrijgbaar in diverse varianten waaronder spelt of haver.

Augusta Verburg is naast schrijver ook organisatieadviseur voor cultuur- en transformatieprocessen.

Persoonlijke ontwikkeling op basis van astrologie staat hierin centraal.

Zie ook www.augustaverburg.nl.

‘DOE IETS, DACHT IK HARTSTOCHTELIJK. LAAT HOREN WAAR JE ZIT, SPREEK JE UIT.’ over hun geliefde sport, hoe aanstekelijk hun wederzijdse gevoel voor humor werkte, hoe intiem ze waren. Voor het eerst meende ik een licht verlangen in haar ogen te bespeuren, maar dat kan ik ook zelf zijn geweest.

De vader vroeg of hij rood of wit moest bestellen en vertrok naar het toilet. Moeder en zoon waren nu op elkaar aangewezen. Van de tekstballonnetjes die net nog veelvuldig en vrolijk de ruimte hadden bezet, bleef weinig over. De moeder legde haar hand op de arm van haar zoon. ‘Dus je hebt het fijn gehad?’

Welwillend klopte de zoon op haar hand. ‘Zeker, zeker. Mooi weer natuurlijk, veel naar het strand geweest… Blijft een lekker eiland.’

‘En met Tessa?’

‘Och…’ Meer niet, alleen een onverschillig ‘och’ dat niet alleen het verleden maar ook de toekomst dreigde te omvatten.

Och… Ze zweeg afwezig. Doe iets, dacht ik hartstochtelijk. Laat horen waar je zit, spreek je uit. Eén ballonnetje, zeven woorden.

Ik zie het, laat mij het voor je opblazen, die ene zin voor je opschrijven: ‘Ik sta buitenspel, ik mis jullie.’

Een goed begin is het halve werk, dus begin de dag met een goed ontbijt. Met de nieuwe Het Beste van Deen Panotta muesli en crackers weet u zeker dat u een gezonde keuze maakt. www.deen.nl

206 / MAGGS TERUGBLIK

Geen da g zonder Deen MAGGS / 45

Column / augusta verburg

EEn niEuw bEgin Bij aankomst zag ik de bekende heks op de bezemsteel voor het raam hangen. Mijn zus vond hem zo mooi dat ze er ook een had gekocht voor haar dochter bij wie ik nu op bezoek ging. Moeizaam lopend deed ze open, ging me voor naar boven en liet vol trots de babykamer zien. De commode, de knuffels, het wiegje: alles in een rust die na de geboorte nooit meer hetzelfde zou zijn.

‘Gek hè, dat jouw kind straks in dit bedje ligt. Dat je hem dan kunt zien.’

‘Ja,’ beaamde ze, ‘onvoorstelbaar.’

We dronken beneden een kopje thee. Ook hier lag alles op zijn plaats, viel er niets meer te doen, was alles in stille afwachting.

De schemer viel in, de kaarsjes werden aangestoken, zachte muziek deed me uitgeleide. Ik moest verder, naar haar moeder. Ze wachtte op mij.

Weer die heks op de bezemsteel, kaarslicht dat de kamer een fluwelen gloed gaf, en ook hier een stil wachten. Geen wiegje, maar een sterfbed stond in de slaapkamer van mijn zus. Ik ging naar binnen en zag haar uitgemergelde gezicht, haar mooie handen die straks voor eeuwig zouden rusten, haar dodelijk vermoeide ogen die me begroetten.

‘Zussie.’

Ik zakte neer op de stoel naast haar bed, keek naar haar onberispelijk gelakte nagels waarop na twee weken nog geen beschadiging was te zien, nam haar beeld in mij op en kon me niet voorstellen dat dit bed straks leeg zou zijn.

‘Raar, hè,’ zei ik.

‘Wat?’ vroeg ze.

‘Dat jij nu op het punt bent waar ieder mens tegenop ziet. Ben je bang?’

Ze schudde haar hoofd.

‘Verlang je naar de dood?’ De week daarvoor had ze na een heftige pijnaanval voor het eerst het woord lijden genoemd. En als zij dat zei, dan was het ook echt lijden geweest.

Weer schudde ze haar hoofd.

‘Als je de keuze had, zou je dan nu voor het leven kiezen?’

Ze bleef even stil.

‘Het is,’ zei ze toen. Leven of sterven, het maakte niet meer uit. Ze had zich overgegeven.

Augusta Verburg is naast schrijver ook organisatieadviseur voor cultuur- en transformatieprocessen.

Persoonlijke ontwikkeling op basis van astrologie staat hierin centraal.

Zie ook www.augustaverburg.nl.

‘Het is,’ zei ze toen.

Leven of sterven, het maakte niet meer uit. Ze had zich overgegeven.

De volgende dag stierf ze, zette ze eerste voet aan wal in het Grote Onbekende. Haar laatste adem werd twee weken later overgenomen door het prille kreetje van haar kleinzoon. De intense liefde waarmee zijn moeder hem ontving, maakte van de harde overgang een zachte landing. Ik vertrouw erop dat God mijn zus ook zo’n welkom heeft gegeven.

MAGGS TERUGBLIK / 207 MAGGS / 17

COLUMN / AUGUSTA VERBURG

Adembenemend De heenweg valt nog mee: met het veilige licht uit de huiskamer in mijn rug, knip ik het licht in de hal aan.

‘Deur dicht!’ klinkt het binnen in koor. Dat maakt het al gevaarlijker.

Ik loop naar de wc, laat de deur van het slot en aanvaard twee minuten later de terugtocht. Met ingehouden adem zet ik de deur net ver genoeg open om naar buiten te kunnen glippen, aarzel of ik eerst het licht uit zal doen of doortrekken, kies voor het laatste, knip onder het angstaanjagende geluid van de leeglopende stortbak het licht uit, duw de deur dicht, ren naar de kamer, geef haastig een klap op het lichtknopje in de hal en ben weer veilig terug.

‘Mag het licht in de gang aanblijven?’ Het antwoord is nee. Niet het milieu, de financiën laten het niet toe. In het stikdonker spreek ik mezelf moed in. Op de stoel zit geen spook, het zijn mijn kleren. Ik knijp mijn ogen dicht in de hoop niets te zien. Maar ik word wakker van steeds weer dezelfde droom: een man met een kaal hoofd in een wit ziekenhuisbed schiet overeind. Zijn gezicht vlak bij het mijne.

Doodstil blijf ik liggen. Durf nauwelijks te ademen. Ieder geluidje klinkt als vanuit een andere wereld; het rijk van de geesten en demonen. Met mijn hoofd onder de dekens verzamel ik moed. Moed om die ene gil te geven die meteen raak moet zijn. Want als mijn vader en moeder me niet horen, is de stilte na de gil onverdraaglijk.

Ik zweet, krijg nauwelijks lucht, hou het niet langer vol. Ik gil! Mijn moeder komt, ik mag bij haar in bed. Het is veilig.

Voor straf moet ik de repetitie Frans staand aan de lessenaar van de meester maken. Ik moet nodig naar de wc. De meester veinst mijn zwaaiende vinger niet op te merken. Ook niet als de kinderen hem waarschuwen dat ik al een tijdje sta te wiebelen. Zonder toestemming naar de wc gaan, is geen optie. De spanning stijgt.

‘Meester!’ pleiten de kinderen voor mij, ‘Augusta moet naar de wc.’

Maar de meester is streng: ik sta tenslotte niet voor niets daar aan die lessenaar: ik heb gespiekt! Dat is een doodzonde.

Er is geen houden meer aan. Ik ren de klas uit en laat een nat spoor achter. Eenmaal op de wc weet ik niet wat ik moet doen: weglopen mag niet en terug naar de klas kan niet. Na een eeuwigheid klopt de meester op de deur; ik moet naar buiten komen. Hij laat een oude stoel aanrukken waar ik met mijn natte kleren op mag gaan zitten. Voor in de klas. Het schaamrood kruipt tot in mijn schoenen.

Ik heb me nog nooit zo verloren gevoeld.

‘Hij kijkt naar mij,’ zegt mijn kleinzoon Bas en wijst naar het donkere raam bij de piano. Ik zie niets.

‘Wie?’ vraag ik.

‘Hij,’ wijst Sebas weer en kruipt dicht tegen mij aan.

Omdat je maar nooit weet, vraag ik de geestverschijning te ver-

208 / MAGGS TERUGBLIK

Het brutale mannetje.

trekken. Maar Bas ziet hem nog steeds en wil niet van mijn zijde wijken. Een paar dagen later ontdek ik het brutale mannetje: het is het lampje op de piano dat, weerkaatst in het raam, je met grote ogen vanuit de tuin staat aan te staren. De kinderwereld zit nog altijd vol gevaren. Daarom wacht ik standaard bij de wc tot Bas klaar is en mogen alle lampen in huis blijven branden. Milieu of geen milieu.

Ook mijn kleindochter ziet van alles. Zij is op een leeftijd dat ze snapt dat er echt niemand onder haar bed ligt, uit de kast kan komen of zich verschanst in een hoek waar zij geen zicht op heeft. Maar dat helpt niet, weet ik, dus kruip ik bij haar in bed tot ze slaapt.

Ze groeien eroverheen; kan even duren, maar het gebeurt. Gelukkig gaat hun creatieve geest daarmee niet verloren, want dat is de andere kant. Als het goed is, hebben ze daar de rest van hun leven plezier van. Tegen onveiligheid in de buitenwereld is minder kruid gewassen. Daar zullen ze mee moeten leren dealen. Net als wij allemaal.

Augusta Verburg is naast schrijver ook organisatieadviseur voor cultuur- en transformatieprocessen. Persoonlijke ontwikkeling op basis van astrologie staat hierin centraal.

Zie ook www.augustaverburg.nl.

MAGGS / 27

COLUMN / AUGUSTA VERBURG

2 VOOR DE PRIJS VAN 2 Hij had een buitengewoon goeie kapper, zei hij. De beste van Nederland! Speciaal om deze reden legde hij iedere maand honderd kilometer af om bij dit wonder te komen, werd zijn haar vertroeteld, ingesmeerd, weer uitgespoeld, geknipt en geföhnd onder het genot van een glaasje wijn. Een uur later vertrok hij weer na betaling van een slordige honderdtwintig euro. Maar dan had je ook wat! Een rode kop van de wijn en de hete lucht, een gecoiffeerd hoofd waarop zijn natuurlijke krullen in een dameskapsel waren veranderd, en de absolute overtuiging dat hij allang kaal zou zijn als hij deze kapper niet had gehad. Dat ik hem voor gek verklaarde, hielp niet. Hij bleef in zijn kapper geloven.

Totdat het tij keerde, honderdtwintig euro exclusief benzinekosten toch wel een klap geld betekende en ik mijn aangeboren kapperstalent op zijn hoofd mocht loslaten. Binnen een kwartier was het gepiept. Het handdoekje legde ik om zijn schouders, met een plantenspuit sproeide ik zijn haar nat, met een echte kappersschaar ging ik zijn krullen te lijf om na afloop samen te constateren dat je niet zag dat hij was geknipt en hij nog steeds op zichzelf leek.

Mensen willen graag belazerd worden. Mijn moeder zou zoiets nooit zijn overkomen: van haar moest ik als kind altijd in de vestibule blijven waken om te voorkomen dat ‘de man aan de deur’ in onze jaszakken zou gaan graaien. Niet dat er iets te pikken viel: mobieltjes waren er nog niet en geld hadden we niet. ‘Uitverkoop is alleen voor de rijken,’ placht ze in die tijd weleens te zuchten. Twee voor de prijs van één was zelfs nog te duur. Waarom we dan geen boodschappen deden op de markt, snapte ik niet. Daar was je gulden een daalder waard, had ik begrepen. Maar mijn moeder hield niet van de markt; ze voelde zich er niet thuis tussen al die boodschappentassen. Bij de Spar was het overzichtelijk, wist ze waar ze aan toe was, herkende ze haar mensen.

Ik lijk meer op mijn vader: zijn boerenbloed stroomt ook door mijn aderen en ik hou van de markt. De zaterdag is geen zaterdag als ik er niet ben geweest. Als ik niet tussen drommen mensen voor de groentekraam heb gewacht tot ik het mag zeggen. Niet heb gevoeld of de mango’s de volgende dag gaan halen of dat ze nog een weekje moeten wachten op de overgang van knapperig naar zacht.

‘2 voor € 3,00’ lees ik. Ik neem me voor er natuurlijk twee te nemen. Net als drie doosjes aardbeien voor de prijs van

Augusta Verburg is naast schrijver ook organisatieadviseur voor cultuur- en transformatieprocessen.

Persoonlijke ontwikkeling op basis van astrologie staat hierin centraal.

Zie ook www.augustaverburg.nl.

‘DE ZATERDAG IS GEEN ZATERDAG ALS IK ER NIET BEN GEWEEST.’ twee. Neem ik aan. En een heel kilo bananen voor een euro.

Lekker goedkoop. Niet voor niets is deze kraam iedere week helemaal los!

Maar dan vraagt mijn buurvrouw – ‘Ja ja, u was eerst’ – hoeveel één mango kost. ‘€ 1,50’, is het antwoord.

‘Doe er dan maar één,’ zegt ze een beetje knorrig. En tegen mij: ‘Ja, als je het niet vraagt, weet je het niet.’

Dat klopt! Even doorvragend blijkt hetzelfde te gelden voor de twee komkommers, de drie doosjes aardbeien en twee hele ponden appels.

De groenteman geeft me een joviale knipoog en met een lachje om zijn mond doet hij de mango in een zakje. Voor de prijs van één. En ik? Ik kom niet meer bij!

MAGGS TERUGBLIK / 209 MAGGS / 89

TANTE JO ‘Leg eerst die onderzettertjes neer. Nee, dat is geen onderzettertje, dat is een enveloppe!’ De moeder van Janine priemt ongeduldig met haar vinger naar het stapeltje ivoren onderzettertjes, een trofee overgehouden aan haar reis door Afrika. Die olifant was anders nu ook al dood, is haar redenatie als ze op de wrede kunststukjes wordt gewezen. Ze is er nog steeds trots op: niemand heeft zulke bijzondere onderzetters.

Zij wel.

Janine schuift de enveloppe opzij en vervangt hem door een onderzettertje. Nog twee weken, troost ze zichzelf. Dan gaat het gips van haar moeders arm eraf en mag ze het allemaal fijn zelf weer doen.

‘Die enveloppe kan wel bij het oud papier.’ Haar moeders vinger wijst nu in de richting van de papierbak. ‘En wil je dan meteen dat bordje naar de keuken brengen? Het mes is niet gebruikt, dat kan terug in de la.’

Met het eind in zicht doet Janine zonder morren wat haar opgedragen wordt. Ze plukt een verdwaalde haar van haar mouw en loopt ermee naar de prullenbak. Vanuit zijn zilveren lijstje op de piano kijkt haar vader geamuseerd toe. Zelf heeft hij zich bij leven weinig aangetrokken van de regeltjes van zijn vrouw; het was zijn opdracht om te zorgen dat de kinderen dat deden.

‘Kijk mam!’ Demonstratief laat Janine de haar in de prullenbak dwarrelen.

Haar moeder grinnikt. ‘Heel goed, Nien. Wil je misschien een koekje bij de thee? Die kleine schoteltjes staan in de kast boven…’

‘Ja ja ja…’ fluit Janine haar nu toch terug. ‘Ik ben hier al eens eerder geweest.’

‘Ik weet het, ik ben een zeur.’ Met toegeven smoort haar moeder standaard discussies in de kiem.

‘Nee, je bent een pietlut. Altijd al geweest.’ Janine zet de schoteltjes voor de koekjes op de glazen plaat van de salontafel. Haar moeder volgt elke beweging.

‘Als ik kon, zou ik het zelf doen,’ zucht ze gelaten. ‘Het is fijn dat jullie me zo helpen.’

‘Het zou beter zijn als je je rollator gaat gebruiken. Daar heb je hem voor.’

Het blijft stil. Omdat dit onderwerp niet is te smoren, probeert haar moeder het met zwijgen van de agenda te krijgen. Maar Janine zet door. Deze discussie zal toch eens gevoerd moeten worden.

‘Je bent nu drie keer gevallen. Je boft nog dat je er met een gebroken arm vanaf bent gekomen. Dat er niet net een tram aankwam.’

‘Ik zal mijn stok voortaan gebruiken.’ Voorzichtig knabbelt haar moeder boven het schoteltje van haar koekje.

‘Daar ben je nu te laat mee. Nu heb je die rollator nodig. En als je niet uitkijkt, morgen een rolstoel.’ Janine pakt een tweede koekje; het schoteltje slaat ze over.

‘Jij maakt het wel heel bont.’ En met gefronste wenkbrauwen, maar voorzichtig: ’Pas je op voor de kruimels?’

De toon verraadt code oranje. Misschien toch niet zo slim om er nu over te beginnen. Volgende keer kaart ze het wel weer aan. ’s Morgens,

210 / MAGGS TERUGBLIK

Augusta Verburg is naast schrijver ook organisatieadviseur voor cultuur- en transformatieprocessen.

Persoonlijke ontwikkeling op basis van astrologie staat hierin centraal.

Zie ook www.augustaverburg.nl.

niet vlak voor ze naar huis gaat. Hoe laat is het trouwens?

Zie je wel, half vijf. Ze moet zorgen dat ze de file voor is.

‘Zal ik even iets gezelligs opzoeken op de tv?’ praat ze geruststellend. ‘Hier, Keeping up appearances? Een ouwetje.

Vind je dat leuk?’

‘Is goed...’ Het klinkt niet enthousiast.

‘Dan zet ik de grijze bak nog even buiten.’

Normaal gesproken zouden er nu instructies volgen waar de bak precies zou moeten komen te staan, maar voor dit moment zijn de rollen even omgedraaid en heeft Janine het voor het zeggen. Met een licht schuldgevoel gepaard aan ergernis rolt ze de bak op de denkbeeldig afgetekende plek. Daarna blijft ze met haar jas aan nog een minuutje meekijken naar Hyacinth. Deze navigeert met driftige gebaren haar man Richard naar een parkeerplaats. Een beetje meer naar links, een beetje meer naar rechts, weer iets naar links…

Nu het gevaar is geweken, zit haar moeder weer op haar gemak. ‘Arme man,’ lacht ze. ‘Hij kan het niet goed doen.’

‘Zeg dat,’ knikt Janine. ‘Aan wie doet Hyacinth je denken?’

‘Ik zou het niet weten. Jij gaat ervandoor? Komt Leo vanavond?’

‘Ja, en hij neemt eten mee. Nou mam, wie loopt ook iedereen te betuttelen? Kijk eens goed?’

‘Tante Jo!’ ‘Ja hoor, tante Jo.’ Janine geeft haar moeder een zoen. ‘Tot donderdag.’

En hoofdschuddend trekt ze de deur achter zich dicht.

MAGGS / 37

TOT ZIENS! and take care

MAGGS TERUGBLIK / 211