Magazyn Instalatora 10/2018 by Magazyn Instalatora

www.instalator.pl

nakład 11 015

201 10 .

miesięcznik informacyjno-techniczny

nr 10 (242), październik 2018

ISSN 1505 - 8336

l Ring „MI”: odnawialne źródła energii l Inhibitory korozji l Przyłącza do misek l Wymienniki ciepła

l Armatura dla solarów l Zasysanie w ścianie l Dwie ściany komina

MAS ZDOŚĆP AL E NI AW P I E C U?

S Z WE DZ K A

DOT ACJ A

d op o wi e t r z n y c hs y s t e mó wNI B E

6 0 0 0ZŁ

Wy bi er zpowi et r z nąpompęc i epł aNI BE z eSz wedz k ąDot a c j ądo6000z ł .

DotacjadopompyciepłaF2040/F2120 wynos i2000z ł

DotacjadopompyciepłaF2040/F2120w zestawie zc ent r al ąwewnęt r z nąHK200M wynos i3000z ł

DotacjadopompyciepłaF2040/F2120w zestawie

zc ent r al ąwewnęt r z nąNI BEVVM wynos i4000z ł

OGRZEWANI E CHŁODZENI E WENTYLACJ A BEZKOSZT ÓW

Dotacjadow/w pompciepłaizestawów,zwiększasię o1000z łpr z yz ak upi er ek uper at or ac ent r al nego NI BEERSl ubs ys t emuf ot owol t ai c z negoNI BEPV

Pr omocj at r waod15. 09. 2018do30. 1 1 . 2018.Regul ami npr omocj ior azsz cz egół owei nf or macj edost ępnesąnast r onach: www. ni be. plor azwww. sz wedz kadot acj a. pl Uwaga!Sz wedz kąDot acj ęmoż nał ącz yćz ewspar ci em r z ądowym w r amachpr ogr amu„Cz yst ePowi et r z e” .

DZIĘKI NAJLEPSZYM PRZYSZŁOŚĆ NALEŻY DO NOWOCZESNYCH INSTALACJI. ZACZNIJ TERAZ DUMNY PARTNER NAJLEPSZYCH NA ŚWIECIE INSTALATORÓW

Dom rodzinny lub biurowiec? Niezależnie od tego, gdzie będziesz pracować, oferujemy najlepsze i najbardziej energooszczędne pompy obiegowe na rynku. Naszą rodzinę pomp ALPHA można wykorzystać podczas wykonywania instalacji grzewczych w domach jednorodzinnych, zaś produkty z rodziny MAGNA doskonale sprawdzą się w przypadku większych budynków. Stawiając na firmę Grundfos, zawsze otrzymujesz najlepsze pompy, które pozwalają wykonać doskonałe instalacje. Najlepsi na świecie instalatorzy zasługują na najlepsze pompy. Dowiedz się więcej na grundfos.pl/circulators

4010308_GPL_Circulator_range_207x293mm_5mmBleed_ART01_AT.indd 1

9/28/18 5:14 PM

Szanowni Czytelnicy Powietrzna pompa ciepła jest jedną z najmłodszych technologii w grupie urządzeń wykorzystujących OZE. Z uwagi na swoje niezaprzeczalne zalety zyskuje coraz większe grono zwolenników. Zdaniem autora artykułu pt. „Splity i monobloki” (s. 20-22) warto pamiętać o kilku istotnych kwestiach przy wyborze, doborze i instalowaniu tego typu urządzeń. Temat pomp ciepła jest mocno akcentowany przez uczestników październikowego ringu „Magazynu Instalatora”. Jest to jedna z bardziej popularnych ostatnio grup urządzeń wchodzących w skład odnawialnych źródeł energii (należą do nich jeszcze: kolektory słoneczne, fotowoltaika, itp.). Producenci pracują nad poprawą parametrów tych urządzeń. Jak pisze jeden z uczestników ringu: „firma (...) aktualnie posiada największą gamę powietrznych pomp ciepła osiągających parametry porównywalne z pompami gruntowymi. W powietrznych pompach ciepła firma (...) uzyskała sprawność sięgającą poziomu pomp gruntowych (...), a niski poziom hałasu (...) stawia te pompy ciepła (...) na najwyższej półce pośród najlepszych pomp ciepła dostępnych na świecie”. Inny argument to osiągi i możliwości pracy w temperaturach zewnętrznych: „Dzięki nowej wysokowydajnej sprężarce spiralnej, pracującej w oparciu o technologię EVI, najnowsze powietrzne pompy ciepła (...) zapewniają temperaturę 63ºC nawet przy temperaturze -25ºC”. Istotny temat, z punktu widzenia jakości, wydajności i trwałości instalacji, podejmuje autor w artykule poświęconym inhibitorom korozji. Jak pisze w artykule: „Są to substancje pozwalające na znaczne zmniejszenie szybkości procesów korozyjnych metali stykających się z środowiskiem korozyjnym. Za środowisko korozyjne możemy uważać każdą instalację ogrzewczą, której nośnikiem ciepła jest woda, ponieważ to jej skład ma decydujący wpływ na przebieg procesów korozji”. Warto się z nimi zapoznać! Remont łazienki, kuchni czy też innego pomieszczenia wykończonego płytkami ceramicznymi nie zawsze musi zaczynać się od ich skuwania. Czy jest jednak możliwe proste przyklejenie płytki na płytkę? Jak pisze autor artykułu poświęconego tematyce chemii budowlanej (s. 5253): „Sposobów jest kilka. Najważniejsze to odpowiednio dobrać zaprawę. Niestety wiele zapraw do tego typu zastosowań się nie nadaje. Zaprawa klejąca dla takiego przypadku musi charakteryzować się...”. Czym? Odpowiedź znajdziecie Państwo w artykule. Zapraszam! Sławomir Bibulski

Na okładce: © OlivÃ©r SvÃ©d/123RF.com

Ring „MI”: odnawialne źródła energii: pompy ciepła, fotowoltaika... s. 6-19

l Splity i monobloki (Powietrzne pompy ciepła) s. 20 l Niezależność energetyczna (Instalacje słoneczne i wygoda instalatora) s. 24 l Inhibitory korozji (Jakość wody w instalacjach grzewczych i chłodniczych) s. 26 l Łącznik systemowy (Wymienniki ciepła) s. 28 l Odpowiadam, bo wypada... s. 30 l Naczynia i zawory (Armatura - zabezpieczenie instalacji solarnych) s. 32 l Ciepło szacunkowe (Podzielniki kosztów ogrzewania) s. 34 l Nowości w „Magazynie Instalatora” s. 36 l Rotametry w akcji (Regulacja temperatury powietrza - ogrzewanie płaszczyznowe) s. 38 l Wentylatory wyciągowe spalin (strona sponsorowana Powergate) s. 41

Złączki do rur w instalacjach s. 42

l Bez przecieku (Systemy połączeń w instalacjach rurowych) s. 42 l Co tam Panie w „polityce”? s. 44 l Pompy i centrale deszczowe (Systemy gromadzenia i wykorzystania wody deszczowej) s. 46 l Łaziennicy w łaźni (Jak to dawniej o czystość dbano...) s. 49 l Króciec w objęciach (Przyłącza misek ustępowych) s. 50 l Płytka na płytkę (Chemia budowlana i remont w łazience) s. 52 l Ścieki ujarzmione (Przydomowe oczyszczalnie ścieków) s. 54

Kominy i „kondensaty” s. 66

ISSN 1505 - 8336

l System Hide-A-Hose (strona sponsorowana TopVac) s. 57 l Komin w budynku pasywnym s. 58 l Wkład do kominka s. 60 l Kominy dwuścienne s. 62 l Odpowiadam, bo wypada s. 64 l Komin do kotła kondensacyjnego s. 66 1 0.

8 20 1

www.instalator.pl

Nakład: 11 015 egzemplarzy Wydawca: Wydawnictwo „TECHNIKA BUDOWLANA“ Sp. z o.o., 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/4 Redaktor naczelny Sławomir Bibulski (s.bibulski@instalator.pl) Z-ca redaktora naczelnego Sławomir Świeczkowski (redakcja-mi@instalator.pl), kom. +48 501 67 49 70 Sekretarz redakcji Adam Specht Marketing Ewa Zawada (marketing-mi@instalator.pl), tel./fax +48 58 306 29 27, 58 306 29 75, kom. +48 502 74 87 41 https://www.facebook.com/MagazynInstalatora/ Adres redakcji: 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/5 Ilustracje: Robert Bąk. Materiałów niezamówionych nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (242), październik 2018

Ring „Magazynu Instalatora“ to miejsce, gdzie odbywa się „walka“ fachowców na argumenty. Każdy biorący udział w starciu broni swoich doświadczeń (i przeświadczeń...), swojego chlebodawcy bądź sponsora, swojej wiedzy i wiary. Przedmiotem „sporu“ będą technologie, materiały, narzędzia, metody, produkty, teorie - słowem wszystko, co czasem różni ludzi z branży instalatorskiej. Każdy z autorów jest oczywiście świadomy, iż występuje na ringu. W listopadzie na ringu: sterownie, regulacja i zarządzanie instalacją grzewczą.

Ring „Magazynu Instalatora”: OZE - pompy ciepła centralne ogrzewanie, energia odnawialna, pompa ciepła

Ariston Pompy ciepła firmy Ariston zapewniają bezpieczne i funkcjonalne centralne ogrzewanie i przygotowanie ciepłej wody z energii odnawialnej. Energia czerpana ze środowiska (powietrze, woda) jest odnawialna i darmowa. Jedyną zużytą energią w tym procesie będzie energia elektryczna do zasilania kompresora, wentylatora i układu elektronicznego. Co wyróżnia te pompy? Wraz ze wzrostem cen konwencjonalnej energii poszukujemy coraz tańszych i wydajniejszych metod pozyskiwania jej ze źródeł odnawialnych. Pompy ciepła to bardzo dynamicznie rozwijająca się grupa produktów w branży HVAC. Pompy ciepła Nimbus S firmy Ariston dzięki zaawansowanej technologii wykorzystują naturalną i darmową energię czerpaną z powietrza.

Szeroka gama mocy Bardzo ważny jest dobór urządzenia optymalnie dopasowanego do zapoFot. Pompa ciepła NIMBUS FLEX S NET. trzebowania na energię budynku - gwarantuje to prawidłową i ekonomiczną pracę oraz długą żywotność urzą- (A7W35) dla całej gamy. W ofercie dzenia. Pompy Nim- Ariston pomp ciepła do centralnego bus S występu- ogrzewania i ciepłej wody użytkowej doją w szerokiej stępne są warianty pomp ciepła dla gamie mocy ogrzewania lub ogrzewania + ciepła od 6 do 17 kW woda użytkowa z zasobnikiem wol(A7W35) i cha- nostojącym lub zintegrowanym (NIMrakteryzują się wyso- BUS PLUS S NET, NIMBUS FLEX S kim współczynni- NET, NIMBUS COMPACT S NET). kiem COP > 5 Gama pomp Nimbus S posiada inwer-

terową sprężarkę Twin-rotary zapewniającą długą, ekonomiczną i cichą pracę. Wszystkie wersje są fabrycznie wyposażone w funkcję chłodzenia latem. W wyborze pompy bardzo ważny jest poprawny dobór mocy pompy. Są to urządzenia dedykowane głównie dobrze ocieplonym budynkom z instalacją niskotemperaturową. Można je łączyć z instalacją PV. W standardzie każda pompa wyposażona jest w modem wifi do zdalnej komunikacji za pomocą smartfona lub z poziomu komputera. Zdalny dostęp do monitorowania pracy urządzenia jest bardzo rozbudowany, pozwala na podgląd wszystkich parametrów w czasie rzeczywistym, rejestrowanie zmian wszystkich parametrów oraz wysyłanie informacji o problemach do użytkownika i serwisu. Co ważne - dostęp ten jest darmowy zarówno dla użytkownika, jak i serwisu.

Kompaktowa konstrukcja NIMBUS SPLIT to pompy ciepła zbudowane w systemie rozdzielnym. Oznacza to, że połączenie pomiędzy jednostką zewnętrzną, a hydraulicznym modułem wewnętrznym zrealizowane jest za pomocą czynnika chłodniczego Pytanie do... W jakich instalacjach najlepiej sprawdzają się pompy ciepła? www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

(freonu). Rozwiązanie takie całkowicie zabezpiecza układ pompy przed zamarznięciem i jest najbardziej efektywne w tej gamie urządzeń, zapewniając najwyższe wartości współczynnika efektywności COP w całym zakresie temperatur zewnętrznych. Wszystkie komponenty oraz oprogramowanie dobrane jest tak, aby uzyskać najwyższe parametry na rynku. Powietrzne pompy ciepła NIMBUS S sprzedawane są jako kompletne rozwiązania grzewcze. Naturalnie, jak wszystkie supernowoczesne urządzenia grzewcze Ariston, także NIMBUS S przystosoFot. wany jest do pracy w systemie grzewczym dzięki protokołowi komunikacji BUS BRIDGENET®. Dzięki rozszerzonemu oprogramowaniu systemowego sterownika Sensys Net (sterownik jest standardowym wyposażeniem każdego urządzenia) niezwykle łatwa jest pełna kontrola pracy urządzenia oraz programowanie czasowe dla stref grzewczych i produkcji ciepłej wody użytkowej zarówno na sterowniku, jak i za pomocą bezpłatnej aplikacji mobilnej Ariston Net. W Nimbus SPLIT zwiększono wymiary i dzięki temu udało się uzyskać moc, która jest uzyskiwana w większości pomp tego typu dopiero przy

10 (242), październik 2018

Gwarancja oszczędności - energia z powietrza NIMBUS SPLIT pozwala na użycie darmowej energii z powietrza, z którego pochodzi aż do 80% energii użytej do ogrzewania budynku i podgrzewania ciepłej wody. Dodatkowe oszczędności w zużyciu energii elektrycznej uzyskano dzięki zastosowaniu elektronicznie modulowanych pomp obiegowych. Wieloletnie doświadczenie Ariston pozwoliło na stworzenie pompy ciepła o doskonałych parametrach pracy. Pompy ciepła Nimbus S są certyfikowane do pracy w Pompa ciepła NIMBUS COMPACT S NET. temperaturach zewnętrzkonstrukcji modułowej (2-wentylato- nych do -20ºC, ale nawet w przypadku rowej). Przykładowo NIMBUS S 70 o spadku poniżej tej temperatury pommocy maksymalnej 11 kW jest wyko- pa kontynuuje pracę. Dodatkowym nany w technologii 1-wentylatorowej. zabezpieczeniem zapewniającym poTen model pompy doskonale sprawdza krycie zapotrzebowania na moc są się w nowo budowanych domach do grzałki elektryczne o mocy 6 kW. powierzchni 180 m², więc może być z Efektywność urządzenia została z powodzeniem montowany w najpo- sukcesem potwierdzona przez Ariston pularniejszych projektach domów. Do- w rzeczywistych polskich warunkach datkowo Nimbus S 70 występuje w w procesie testów na realnych instalacjach centralnego ogrzewania w wersji na 230 i 400 V. Pompy ciepła Nimbus S powstają różnych rejonach naszego kraju. w całości w fabrykach firmy Ariston NIMBUS SPLIT to bezpieczne i Thermo i są objęte 8-letnią gwaran- funkcjonalne centralne ogrzewanie cją. Wszystkie pompy Nimbus S energią odnawialną. Energia czerpana spełniają wymagania klasy energe- ze środowiska (powietrze, woda) jest tycznej A+++ (ERP2019). odnawialna i darmowa. Jedyną zużytą energią w tym procesie będzie energia elektryczna do zasilania kompresora, wentylatora i układu elektronicznego. Kompaktowe wymiary, łatwość instalacji dzięki załączonej konsoli montażowej oraz intuicyjna obsługa sprawią, że NIMBUS SPLIT jest pewną i bezpieczną inwestycją. Produkty Ariston testowane są w ekstremalnych warunkach, by sprostać nawet najbardziej wymagającym oczekiwaniom i potrzebom użytkowników. Ariston oferuje szeroką gamę podgrzewaczy do ciepłej wody, pomp ciepła i kotłów. Kocioł kondensacyjny Alteas ONE NET został zamontowany w stacji badawczej na Grenlandii, by zapewnić komfort tym, którzy potrzebują go najbardziej.

Fot. Pompa ciepła NIMBUS PLUS S NET. www.instalator.pl

Rafał Kowalczyk

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (242), październik 2018

Dziś na ringu „MI”: OZE - pompy ciepła powietrzna pompa ciepła, pompa wysokotemperaturowa

Auer Marka Auer oferuje obecnie jedne z najlepszych pomp ciepła dostępnych na polskim rynku. Zarówno Edel, jak i HRC klasyfikują się w najwyższej klasie energetycznej. Warto zdecydować się na najwyższą jakość, tym bardziej że cena sprzyja takiemu wyborowi. Powietrzne pompy ciepła umacniają się na rynku i jest to jak najbardziej pozytywny trend. Technologia ta jest efektywna, ekologiczna i coraz bardziej dostępna cenowo. Dzisiaj inwestorzy częściej stają przed kwestią, „jaką pompę wybrać” niż „czy w ogóle kupić pompę ciepła”. Problemem może być to, na co należy zwracać uwagę przy wyborze niemal bliźniaczych produktów, bo na papierze wszystkie produkty prezentują się niemal identycznie. Dodatkowo nasz rynek zalewany jest

pompami ciepła, zwłaszcza do podgrzewania c.w.u., sprowadzanymi masowo z Chin pod bardziej lub mniej znanymi markami. Zobaczmy, czym na ich tle odznacza się najnowsza pompa ciepła Edel marki Auer. l EDEL - zalety nie do pobicia Pierwsza z zalet pompy ciepła EDEL (fot. 1) to zastosowanie nowoczesnych kompresorów oraz propanu jako czynnika chłodniczego, co w znaczący sposób wpływa na wzrost sprawności pompy w każdych warunkach pogodowych. Mimo że przy wyższych temperaturach powietrza wszystkie niemal urządzenia wykazują podobną, wysoką sprawność, dla nas najważniejsze jest to, jak pompa ciepła pracuje przy niskich tempera-

turach, kiedy zwiększa się zapotrzebowanie na ciepłą wodę. Wtedy właśnie ujawnia się przewaga pompy ciepła marki Auer. EDEL pozyskuje energię z powietrza zewnętrznego już od temperatury -12°C, czyli przy temperaturze, w której urządzenia tego typu podgrzewają wodę za pomocą grzałek elektrycznych. Przy tak niesprzyjających warunkach ciepła woda użytkowa podgrzewana jest do temperatury 60°C wyłącznie za pomocą pracy pompy ciepła. EDEL osiąga przy tym wysoki współczynnik sprawności COP 3,3 wg zaostrzonej normy PNEN 16147. Najistotniejsze jest jednak to, że współczynnik sprawności jest bardzo wysoki praktycznie w całym zakresie temperatur. Kolejny mocny punkt to zastosowanie zbiornika ze stali chirurgicznej INOX 316L zintegrowanego z innowacyjnym wymiennikiem ciepła w opatentowanej technologii eHD zapewniającej optymalne wykorzystanie energii do podgrzewania wody. INOX 316L to materiał o podwyższonej odporności na korozję w środowiskach agresywnych, który gwarantuje trwałość urządzenia i jego wieloletnie, bezproblemowe funkcjonowanie. l HRC - moc na każdą pogodę Co jednak, jeżeli chcemy ogrzać cały budynek, a nie tylko wodę? OdPytanie do... Jakie wartości osiąga współczynnik sprawności Państwa pomp ciepła w całym zakresie temperatur?

powiedzią marki Auer jest wysokotemperaturowa powietrzna pompa ciepła HRC (fot. 2). Przewagą HRC nad innymi tego typu konstrukcjami są dwa niezależnie kompresory, zapewniające wysoki stopień modulacji mocy, w zakresie od 35 do 100% mocy. Możliwe są 3 tryby funkcjonowania: praca tylko kompresora niskiej mocy, wysokiej mocy albo praca obu kompresorów jednocześnie. Pompa ciepła HRC osiąga współczynnik sprawności COP na poziomie 4,5. Woda podgrzewana jest do temperatury 70°C przy temperaturze zewnętrznej -10°C, a praca pompy zagwarantowana jest do temperatury -20°C na zewnątrz przy zapewnieniu temperatury wody do 65°C. Modulacja mocy gwarantuje niższe zużycie energii wzmocnione do-

datkowo przez wydajny system odmrażania oraz redukcję prędkości obrotowej wentylatora podczas sezonów przejściowych. Efekt modulacji zapewnia sprawne funkcjonowanie pompy ciepła bez dodatkowego źródła ciepła. Auer zastosował propan (R 290) jako czynnik chłodniczy również w pompie HRC. Zawiera ona tylko 1,5 kg czynnika chłodniczego, dzięki czemu nie jest wymagana obsługa przez specjalistów chłodnictwa. Pompa HRC dostępna jest w szerokim zakresie mocy od 7 do 140 kW. Wyłącznym przedstawicielem marki Auer w Polsce jest Ciepło-Tech sp.j. Paweł Orzechowski www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (242), październik 2018

Dziś na ringu „MI”: OZE - pompy ciepła rekuperacja, pompa ciepła, energooszczędność

NILAN Compact P Air 9 to urządzenie zastępujące kompletną kotłownię - wręcz eliminuje potrzebę posiadania pomieszczenia kotłowni. Urządzenie o wymiarach lodówki, to zwarta konstrukcja, w której połączone zostały w jedną bryłę liczne funkcje. Koszty montażu, termin i czas realizacji oraz jakość to istotne kwestie, z którymi spotyka się zarówno inwestor jak i instalator montując dla niego energooszczędną pompę ciepła, rekuperator czy instalację przygotowania ciepłej wody użytkowej. Kwestie te nabierają zupełnie nowego znaczenia szczególnie przy obecnej koniunkturze na rynku instalacyjnym. Aby ułatwić instalatorowi sprawny i szybki montaż instalacji oraz uniknąć błędów i pomyłek NILAN zdecydował się zamknąć wszystkie potrzebne w nowoczesnym domu funkcje w jednym urządzeniu i dostarczyć je na budowę w jednym opakowaniu. l Compact P AIR 9 = montaż rekuperatora i „kotłownia” z pompą ciepła w jeden dzień Flagowe urządzenie Compact P AIR 9 składa się z dwóch podstawowych modułów: - wewnętrznego zawierającego rekuperator z pompą ciepła, 180-litrowy warstwowy zbiornik na ciepłą wodę oraz 50-litrowy bufor układu centralnego ogrzewania, - zewnętrznego w postaci pompy ciepła AIR 9 typu powietrze woda w układzie monobloku. Maksymalna moc grzewcza zestawu wynosi 12,7 kW z czego 3,7 Pytanie do... Jak zmieścić kompletną, energooszczędną kotłownię na powierzchni 0,54 m2? www.instalator.pl

kW dla wentylacji i 9 kW dla centralnego ogrzewania. Pierwszy układ rekuperatora posiadającego własną pompę ciepła typu powietrze-powietrze pozwala chłodzić powietrze wentylacyjne latem i ogrzewać je zimą, a także podgrzewać zbiornik cieplej wody. Podobne rozwiązania stosuje się w pompach ciepła do ciepłej wody użytkowej. Drugi układ zasilający centralne ogrzewanie składa się z pompy ciepła o mocy 9 kW typu powietrze-woda wyposażonego w sprężarkę inwerterową oraz z 50-litrowego bufora, który pełni funkcję sprzęgła równoważącego obiegi grzewcze: pośredni pompy ciepła i układu centralnego ogrzewania. Układ ten posiada pompę obiegową obiegu pośredniego, a także steruje pompą centralnego ogrzewania, co pozwala na jeszcze lepsze wykorzystanie potencjału energetycznego zasilanego modulującą pompą ciepła. Specjalne wykonanie hermetycznego modułu zewnętrznego pozwoliło na osiągnięcie COP na poziomie 5,11 przy niespotykanie niskim poziomie dźwięku - 46 dB. Plasuje to urządzenie w klasie A+++ , na szczycie nowoczesnych i innowacyjnych rozwiązań. l Duńska idea i energooszczędność Sterownik CTS 700 Touch, w który wyposażono system Compact P AIR 9 analizuje aktualne warunki pogodowe oraz temperaturę w budynku

i decyduje, który rodzaj ogrzewania, bądź chłodzenia, będzie najefektywniejszy energetycznie przy zadanym komforcie. W lecie może decydować, czy schładzać pomieszczenia poprzez

chłodzenie by-pasem, czy załączyć dodatkowe chłodzenie pompą ciepła modułu rekuperacji. W okresach przejściowych lub zimą sterownik decyduje, czy ogrzewanie powietrzem jest wystarczające, czy i w jakim stopniu załączyć moduły AIR 9 do systemu centralnego ogrzewania. Compact P AIR 9 dostosowuje także pracę urządzenia do zmieniającej się wilgotności powietrza. l Energooszczędna kotłownia z pompą ciepła na powierzchni 0,54 m2 Compact P Air 9 to urządzenie zastępujące kompletną kotłownię - wręcz eliminuje potrzebę posiadania pomieszczenia kotłowni. Urządzenie o wymiarach lodówki, to zwarta konstrukcja, w której połączone zostały w jedną bryłę liczne funkcje. Daje to minimalne wymagania odnośnie przestrzeni montażowej oraz szybką i łatwą instalację. Najnowsze technologie i stosowane wysokiej jakości komponenty zapewniają nie tylko optymalny klimat w pomieszczeniach, ale również komfort, niskie koszty eksploatacji i długowieczność jednostki. Jacek Kamiński

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (242), październik 2018

Ring „Magazynu Instalatora”: OZE - pompy ciepła pompy ciepła powietrze-woda, COP, fotowoltaika

Buderus Pompy ciepła powietrze-woda cieszą się w ostatnim czasie coraz większą popularnością. W roku 2017 wg badań PORT PC sprzedaż tych urządzeń wzrosła o ponad 50%. Ma na to wpływ rosnąca świadomości użytkowników o istnieniu takiego sposobu ogrzewania, możliwości finansowania przez lokalne programy dotacyjne, a także poszukiwanie przez użytkowników urządzeń o niskich kosztach eksploatacji. Bardziej restrykcyjne przepisy dotyczące wcześniej bardzo popularnych kotłów stałopalnych, które wymuszają zakup droższych urządzeń, powodują, że różnica między ceną zakupu pompy ciepła powietrze-woda a kotłem zmniejszyła się znacząco. Wszystko wskazuje na to, że w 2018 roku oraz kolejnych latach dynamika sprzedaży pomp ciepła będzie utrzymana również na równie wysokim poziomie. Jednym z czynników, które mają na to wpływ, jest program „Czyste powietrze”, który również przewiduje pomoc w finansowaniu powietrznych pomp ciepła, gdzie maksymalny koszt kwalifikowany na jeden budynek na pompę ciepła powietrze-woda wynosi do 30 000 PLN. Dofinansowanie będzie obejmowało zakup do nowych budynków oraz tych modernizowanych, gdzie będzie następowała wymiana źródła ciepła. Podążając za tym trendem, Buderus już od dłuższego czasu rozwija swoje portfolio związane z powietrznymi pompami ciepła. Urządzenia tego typu mogą być wykorzystane zarówno do pojedynczych budynków mieszkalnych, jak i większych obiektów. Do domów jednorodzinnych można zastosować pompy ciepła typu monoblok Logatherm WLW196i AR lub typu split Logatherm WPLS.2.

Monoblok Logatherm WLW196i AR to typoszereg pomp ciepła powietrze-woda

należący do segmentu premium. Urządzenie składa się z jednostki stojącej na zewnątrz budynku i jednostki wewnętrznej. Cechami wyróżniającymi tę pompę ciepła są wysoka efektywność pracy oraz nowoczesne

wzornictwo. Front jednostki wewnętrznej umieszczonej w budynku wykonany jest ze szkła tytanowego i dostępny jest w kolorze białym lub czarnym. Na typoszereg składają się 4 urządzenia, których moc grzewcza wynosi odpowiednio 7,7, 10,5, 13,7 i 16 kW przy temperaturze powietrze +2°C i temperaturze zasilania instaPytanie do... Jaka będzie przyszłość gruntowych pomp ciepła?

lacji grzewczej 35°C. Zatem największa jednostka może w przybliżeniu ogrzewać budynki o powierzchni ponad 300 m2. Maksymalna temperatura w instalacji grzewczej to 60°C. Technologia inwerterowa pozwala na modulację mocy grzewczej urządzenia, co oznacza, że adaptuje się ona do zapotrzebowania cieplnego budynku. Sezonowa efektywność pracy SCOP pompy ciepła Logatherm WLW196i AR jest jedną z najwyższych na rynku i wynosi 5,15, co oznacza wymierne oszczędności w eksploatacji. Oprócz funkcji grzewczej pompy ciepła mają także funkcję chłodzenia. W ten sposób można obniżyć temperaturę w budynku w czasie najgorętszych dni. Aby urządzenia mogły pracować zarówno w nowych budynkach, jak i w budynkach modernizowanych, stworzono 4 warianty jednostek wewnętrznych. Pierwsze trzy są przeznaczone do budynków nowo budowanych. Dwie jednostki stojące (Tower) wyposażone są w zasobniki ciepłej wody użytkowej ze stali nierdzewnej o pojemności 190 litrów lub 184 litrów z dodatkową wężownicą, pod którą można podłączyć inne źródło ciepła lub kolektor słoneczny oraz jedną jednostkę naścienną, która może być zastosowana w przypadku, gdy nie trzeba grzać c.w.u lub gdy zasobnik ciepłej wody musi być większy niż standardowo zastosowany w jednostce stojącej. Czwartym wariantem jest jednostka wisząca, która może współpracować z istniejącym źródłem ciepła. W czasie tej współpracy to pompa ciepła pełni rolę nadrzędną i decyduje, kiedy drugie źródło ciepła ma zostać uruchomione. Niewątpliwą dodatkową zaletą pompy ciepła Logatherm WLW196i AR jest brak konieczności stosowania bufora przy odpowiednim wykonaniu instalacji, co wpływa na oszczędności inwestycyjne, ponieważ www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

instalacji grzewczej nie trzeba wyposażać w zasobnik buforowy. Wszystkie jednostki wewnętrzne wyposażone są w wbudowany regulator z dużym wyświetlaczem w języku polskim, moduł internetowy do sterowania przez aplikację mobilną Buderus MyDevice oraz elektroniczną pompę obiegową. Warianty do nowych budynków mają również dogrzewacz elektryczny oraz naczynie przeponowe na c.o. Dowolną pompę ciepła można połączyć z dowolną jednostką wewnętrzną, co pozwala zaspokoić każde rozwiązanie w budynku, a dodatkowo połączenie pompy z Tower daje niemal kompletną kotłownię. Wszystkie urządzenia mogą współpracować z coraz częściej pojawiającą się w budynku instalacją fotowoltaiczną. Pompa ciepła, mając sygnał o wytwarzaniu energii elektrycznej przez panele słoneczne, zmienia swoje ustawienia celem maksymalnego wykorzystania darmowej energii. Regulator może obsługiwać kilka obiegów grzewczych (maksymalnie 4), ma funkcję podgrzewania wody basenowej oraz współpracy z instalacją kolektorów słonecznych. Producent zadbał również, aby urządzenie było jak najcichsze i w czasie swojej pracy nie przeszkadzało domownikom ani sąsiadom. Dodatkowo w ustawieniach pompy ciepła dostępny jest tryb nocny, który pozwala na dodatkowe obniżenie głośności urządzenia.

Split Pompy ciepła powietrze-woda Logatherm WPLS.2 typu split to gama www.instalator.pl

10 (242), październik 2018

urządzeń z segmentu standard. Pomysł na typoszereg został zaczerpnięty z urządzeń Logatherm WLW196i AR i podobnie jak w tamtym typoszeregu również tutaj występują jednostki do ustawienia na zewnątrz (moc grzewcza wynosi od 8,4 do 14,2 kW) i jednostki do zainstalowania wewnątrz budynku. Istnieją trzy warianty jednostek wewnętrznych dedykowanych nowym budynkom: dwa z zasobnikiem ciepłej wody i jeden wariant do współpracy z innym urządzeniem grzewczym. Maksymalna temperatura zasilania dla tych pomp ciepła wynosi 55°C. Urządzenia mają również funkcję chłodzenia. Funkcje regulatora są takie same jak w przypadku pomp ciepła Logatherm WLW196i AR. Jeśli użytkownik chciałby regulować ustawieniami urządzenia zdalnie, to konieczne jest ich doposażenie w moduł sterowania przez internet. Oba wyżej wymienione typy powietrznych pomp ciepła nie wymagają instalacji urządzenia obniżającego prąd rozruchowy. Technologia inwerterowa zapewnia łagodne uruchomienie urządzenia, co powoduje, że instalacja elektryczna nie jest gwałtownie obciążana. Dodatkowo każda pompa ciepła wyposażona jest w elektroniczny zawór rozprężny, co zapewnia bardzo dokładną regulację serca pompy ciepła,

te można łączyć w kaskady po 4 szt.. Zatem maksymalna moc grzewcza w jednej kaskadzie to ponad 120 kW, co oznacza, że przy ich pomocy można ogrzać duże obiekty komercyjne. W przypadku Logatherm WPL A są tylko jednostki zewnętrzne. Wewnątrz budynku instalowany jest tylko regulator, a cała instalacja grzewcza jest konfigurowana wg potrzeb. Regulator umożliwia obsługę kilku obiegów grzewczych, współpracę z innym urządzeniem grzewczym, podgrzewanie wody basenowej oraz współpracę z kolektorami słonecznymi. Maksymalna temperatura zasilania instalacji grzewczej wynosi 60°C, dlatego to rozwiązanie można z powodzeniem stosować do systemów grzewczych niskotemperaturowych lub średniotemperaturowych oraz podgrzewać ciepłą wodę użytkową.

Podsumowanie

jakim jest układ chłodniczy. Jednostki zewnętrzne zostały wykonane z trwałych materiałów odpornych na działanie warunków atmosferycznych, dzięki czemu są trwałe. Pompy ciepła objęte są gwarancją do 5 lat.

Do obiektów większych Do większych obiektów marka Buderus oferuje pompę ciepła powietrze-woda Logatherm WPL A o mocach 18, 25 i 31 kW. Urządzenia

Pompy ciepła powietrzne są urządzeniami, które ze względu na swój rozwój technologiczny w znacznym stopniu dogoniły pod kątem efektywności pracy pompy ciepła gruntowe. Zainstalowanie takiego urządzenia nie wymaga tyle miejsca na zewnątrz budynku, ile potrzebne jest w przypadku gruntowej pompy ciepła. Często zdarza się, że są one instalowane na fasadzie budynku lub na dachu budynku, jeśli jego konstrukcja na to pozwala, a ich montaż nie jest skomplikowany. Grzegorz Łukasik

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (242), październik 2018

Ring „Magazynu Instalatora”: pompy ciepła odnawialne źródła energii, ogrzewanie, ekologia

Daikin Daikin jest producentem, który od zawsze stawia na nowatorskie rozwiązania w branży HVAC. W branży pomp ciepła mamy doświadczenie już od ponad 10 lat w Europie i ponad 60 lat na świecie. Na początku roku 2018 Daikin, jako pierwszy producent w Europie, wprowadził do sprzedaży pompę ciepła powietrze-woda na czynnik chłodniczy R32 - Daikin Altherma 3. Jest to urządzenie przeznaczone do ogrzewania i chłodzenia pomieszczeń oraz grzania ciepłej wody na potrzeby sanitarne. Daikin Altherma 3, jak pozostałe pompy ciepła Daikin, jest dopracowana we wszystkich szczegółach.

Najwyższa efektywność Pompa ciepła Daikin Altherma 3 jest opracowana w technologii Bluevolution, co oznacza, że zastosowano w niej zupełnie nową sprężarkę, o dużej sprawności, produkcji Daikin, oraz czynnik chłodniczy przyszłości - R32. Optymalne połączenie tych dwóch elementów sprawia, że: l klasa efektywności sezonowej to aż A+++;

pompa osiąga współczynnik efektywności dla ogrzewania pomieszczeń COP aż do 5,1 (A7/W35); l pompa osiąga współczynnik efektywności dla ciepłej wody użytkowej COP aż do 3,3 (EN16147). Powyższe właściwości pompy ciepła gwarantują mniejsze rachunki za prąd dla użytkownika. Dodatkowo urządzenia Daikin Altherma 3 wyróżniono europejskim certyfikatem HP Keymark potwierdzającym jakość pomp ciepła na rynku europejskim.

Rozwiązanie przyjazne dla środowiska Pompa ciepła Daikin Altherma 3 korzysta w pełni z powietrza zewnętrznego jako źródła energii odnawialnej. To pierwsza pompa ciepła powietrze-woda, która pracuje na czynniku chłodniczym R-32. Jest to czynnik chłodniczy, który cechuje niski współczynnik GWP (Global Warming Potencial), bo na poziomie 675. Dla porównania bardzo popularny czynnik chłodniczy R410a ma współczynnik GWP = 2087. System Daikin Altherma 3 ogrzewa dom i zapewnia ciepłą wodę użytkową, jednocześnie maksymalnie zmniejszając emisję CO2.

+43°C. Nadaje się zarówno do ogrzewania podłogowego, jak i grzejników, ponieważ oferuje temperatury wody grzewczej od +25°C aż do +65°C. Pompa ciepła występuje w wielkościach 4, 6 i 8 kW, co umożliwia dostosowanie się do różnych rodzajów i powierzchni domów nowo powstających lub do renowacji już istniejących budynków.

Nowoczesne sterowanie Nowy interfejs użytkownika z językiem polskim, wbudowany w jednostkę wewnętrzną pompy ciepła, gwarantuje intuicyjną obsługę urządzenia. W standardzie sterownik ma możliwość ustawienia trzech różnych sposobów grzania c.w.u. (dogrzew, harmonogram, dogrzew + harmonogram) oraz dwóch różnych trybów sterowania instalacją centralnego ogrzewania (sterowanie temperaturą wody, np. w trybie pogodowym, lub sterowanie temperaturą powietrza). Dodatkowo sterownik zapewnia szybką informację o wartościach temperatur w układzie, które widoczne są bezpośrednio na głównym ekranie wyświetlacza. Natomiast umieszczony powyżej czujnik

Szeroki zakres pracy Urządzenie Daikin Altherma 3 poradzi sobie nawet w ekstremalnych warunkach otoczenia - w trybie ogrzewania pomieszczeń pracuje w zakresie temperatury zewnętrznej od -25°C do +35°C, natomiast w trybie chłodzenia w zakresie od +10°C do

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

„Daikin Eye” pokazuje status systemu: kolor niebieski oznacza prawidłową pracę urządzenia (świecący - praca, pulsujący - tryb oczekiwania), czerwony zaś nieprawidłową pracę.

Atrakcyjny design Jednostka wewnętrzna pompy ciepła to element, który może zostać zamontowany w dowolnym pomieszczeniu, takim jak np. pomieszczenie techniczne, pomieszczenie gospodarcze, kuchnia czy łazienka. W przypadku pomieszczeń, takich jak kuchnia czy łazienka, wygląd zewnętrzny ma znaczenie. Jednostka wewnętrzna pompy ciepła Daikin komponuje się z każdym wystrojem pomieszczenia dzięki nowoczesnemu, prostemu designowi w kolorystyce czarno-białej. Ponadto urządzenie Daikin Altherma 3 zdobyło nagrodę „IF design award” i „Reddot Product Design Award 2018” za innowacyjny projekt. Te nagrody przyznawane są w ramach dwóch najbardziej prestiżowych i największych konkursów wzornictwa na świecie. Kolejną zaletą systemu Daikin Altherma 3 jest możliwość dostosowania się do potrzeb klienta pod kątem zajmowanego miejsca i funkcjonalności, ponieważ urządzenia

10 (242), październik 2018

wewnętrzne Daikin Altherma 3 występują w trzech wersjach: l wersja stojąca, zintegrowana z zasobnikiem ciepłej wody użytkowej ze stali nierdzewnej o pojemności 180 l lub 230 l, o powierzchni zabudowy 600 x 600 mm (maksymalne wymiary 595 x 625 mm); l wersja naścienna, dla zastosowań o ograniczonej przestrzeni montażowej, z możliwością podłączenia zewnętrznego zasobnika ciepłej wody użytkowej; l wersja stojąca ECH2O ze zbiornikiem 300 l lub 500 l i możliwością higienicznego przygotowania ciepłej wody użytkowej.

Profesjonalna oferta W ramach współpracy Daikin zapewnia dla instalatorów dostęp do specjalnego programu doboru pomp ciepła online - Webtools. Jest to narzędzie, za pomocą którego można przygotować dobór dowolnej pompy ciepła Daikin dla konkretnego budynku, znając jego obliczeniowe zapotrzebowanie na ogrzewanie oraz podstawowe informacje o instalacji centralnego ogrzewania. Jako wynik symulacji otrzymujemy szczegółowy raport z doboru pompy zawierający miedzy innymi informacje, takie jak: uproszczony schemat systemu, SCOP (sezonowy współczynnik COP), symulacja całorocznych kosztów za ogrzewanie, roczna emisja CO2 w trybie ogrzewania, temperatura punktu równowagi itp. Program jest dostępny w języku polskim i może służyć jako dodatkowy argument w rozmowie z inwestorem.

Pytanie do... Jakie inne pompy ciepła powietrzewoda pracują na czynniku R32, mają atrakcyjny wygląd, nowoczesne sterowanie, uruchomienie systemu w cenie urządzenia oraz opiekę serwisową producenta?

Pewny serwis Pompy ciepła Daikin Altherma objęte są programem opieki serwisowej producenta. W cenie urządzenia Autoryzowany Serwis Daikin Altherma wykonuje uruchomienie urządzenia. Takie uruchomienie oznacza przejęcie opieki gwarancyjnej nad urządzeniem przez firmę Daikin oraz daje użytkownikowi następujące korzyści: - opieka serwisowa z czasem reakcji serwisowej w ciągu 24 h; - możliwość korzystania ze specjalnej infolinii (czynna 7 dni w tygodniu) do zgłaszania ewentualnych usterek; - możliwość wykupienia przedłużonej gwarancji do 5 lat na urządzenia w okresie do 1 roku od uruchomienia; - w trakcie 3-letniej gwarancji brak kosztów za wymianę części przez serwis w razie awarii. Ponadto urządzenie po uruchomieniu, zostanie zarejestrowane w internetowym serwisie „Stand By Me”. Po rejestracji klient może sprawdzić podstawowe dane o swoim urządzeniu (nazwy modeli, numery seryjne, datę zakończenia gwarancji itp.) oraz może wykupić przedłużenie gwarancji.

Nowość - E-sklep Dla bezpośrednich klientów firmy Daikin stworzyliśmy e-sklep, za pomocą którego z dowolnego miejsca i o dowolnym czasie można zamówić urządzenia Daikin, między innymi pompy ciepła Daikin Altherma. Platforma ta pozwala na sprawdzenie dostępności, cen urządzeń oraz złożenie zamówienia, które jest od razu realizowane. Co więcej - wyszukiwarka automatycznie pokazuje powiązane produkty, dzięki czemu zakup niekompletnych zestawów urządzeń nie ma miejsca. E-sklep to nie tylko zakupy, ale także możliwość tworzenia ofert zawierających urządzenia firmy Daikin oraz własne usługi wprowadzone przez użytkownika portalu. Magdalena Sawicka-Balcerzak

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (242), październik 2018

Dziś na ringu „MI”: OZE - pompy ciepła gruntowa pompa ciepła, EHPA-Q, COP, ekologia

Galmet Zastosowanie najlepszej jakości podzespołów, praca działu BiR Galmet, współpraca z naukowcami z Akademii Górniczo-Hutniczej im. S. Staszica w Krakowie, możliwość testowania każdego modelu na jedynym w kraju stanowisku do badań gruntowych pomp ciepła pozwoliły stworzyć Maximę - produkt niepowtarzalny. Maxima to wysokiej jakości, gruntowa pompa ciepła typu solanka-woda dostępna w ofercie firmy Galmet. Z każdą instalacją udowadnia swoją wyjątkowość. Serce Maximy 7-16 GT stanowi niezwykle wytrzymała sprężarka typu Scroll, która zapewnia maksymalnie długi cykl eksploatacji urządzenia, a także niski poziom hałasu i wibracji. Zastosowane elektroniczne pompy obiegowe o modulowanej mocy pozwalają na uzyskanie dużo niższego zużycia energii. Ponadto dopasowują swoją moc do aktualnych warunków pracy układu. Charakteryzuje je również długi okres bezawaryjnej eksploatacji. Wraz z trójdrogowym zaworem przełączającym c.w.u. zabudowane zostały w urządzeniu, co znacznie ułatwia instalację pompy ciepła. Elektroniczny zawór rozprężny precyzyjnie reguluje pracę pompy ciepła po to, by maksymalnie wykorzystać potencjał energii zgromadzony w ziemi. Chroni sprężarkę, nie dopuszczając do sytuacji, w której wprowadzimy do niej nieodparowany czynnik chłodniczy. O wydłużoną żywotność sprężarki dba również system Soft Start, który ułatwia też jej rozruch. Zastosowanie wysokiej jakości komponentów pozwala na osiągnięcie COP do nawet 4,5 w punkcie pracy B0W35! Duża wydajność i niskie zużycie energii znajdują potwierdzenie w najwyższej klasie energetycznej A++. Pompa ciepła Maxima 7-16 GT wyposażona została w grzałkę elektryczną do ewentualnego wspomagania pracy pompy ciepła w okresach wzmożo-

nego zapotrzebowania na ciepło czy przy rozruchu instalacji. Użytkownik ma możliwość ustawienia zezwolenia na jej pracę dopiero poniżej pewnego poziomu temperatury zewnętrznej. Dodatkowo do załączenia grzałki muszą być spełnione dodatkowe warun-

wi spore ułatwienie dla instalatora. Podgląd temperatur na schemacie pozwala na łatwą kontrolę wszystkich parametrów, takich jak temperatura zasilania i powrotu z obiegu grzewczego (wody), temperatura zasilania i powrotu glikolu, aktualna temperatura ciepłej wody użytkowej w zasobniku i wody grzewczej w buforze. Maxima wyposażona została w system pogodowy, który dopasowuje parametry pracy pompy ciepła do warunków atmosferycznych. Harmonogram pracy można ustawić dla samej pompy ciepła, jak i pompy cyrkulacyjnej. Pompy ciepła Maxima 7-16 GT dostępne są w mocach: 7, 10, 12, 16 kW.

Bogate wyposażenie standardowe

ki, użytkownik nie musi się więc obawiać o jej nadmierną pracę, gdyż ma nad tym pełną kontrolę. Pracą Maximy i całej instalacji grzewczej zarządza sterownik intuicyjny zarówno dla instalatora, jak i użytkownika. Jego kolorowy panel sterujący może pełnić funkcję termostatu. W standardzie posiada wgrane do pamięci schematy ogrzewania. Gotowy schemat można zastosować do typowych instalacji grzewczych, co stanoPytanie do... Dlaczego warto wybrać pompę ciepła z EHPA-Q?

Ważną zaletę gruntowych i powietrznych pomp ciepła Galmet stanowi długa lista elementów dodatkowego wyposażenia, które dostarczane są wraz z urządzeniem. W standardzie z urządzeniem użytkownik otrzymuje: l kompletny zestaw czujników temperatury; l moduł internetowy do zdalnego sterowania pracą urządzenia; l system Soft Start, który zapewnia wydłużoną żywotność urządzenia i ciche uruchamianie; l elektroniczne pompy obiegowe - zabudowane w urządzeniu; l przełączający zawór trójdrogowy do realizacji c.w.u. - zabudowany w urządzeniu; l inteligentne sterowanie kolorowym panelem dotykowym z funkcją termostatu.

Komfort zarządzania Czy doskonałe, ekologiczne i niezwykle wydajne urządzenia, jakimi są nowoczesne pompy ciepła Maxima do c.o. i c.w.u. mogą być jeszcze lepwww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

sze? Nawet jeśli technologicznie są na najwyższym poziomie, to należy zadbać o maksymalne dopasowanie produktu do oczekiwań konsumentów i zapewnić im najwyższy komfort obsługi, a także zadowolenie z posiadania najnowocześniejszego rozwiązania. Tak właśnie zrobiła firma Galmet, oferując ich użytkownikom zdalne sterowanie pracą urządzenia w standardzie.

Komfort dla użytkowników… Możliwość sterowania instalacją przez internet to kolejna funkcja w pompach ciepła Galmet zwiększająca poczucie bezpieczeństwa i komfortu użytkownika i instalatora w procesie ogrzewania domu i przygotowania ciepłej wody użytkowej. Moduł internetowy dołączany do pompy ciepła Maxima jest inteligentnym narzędziem, które pozwala na kontrolowanie i sterowanie pompą ciepła za pomocą dowolnego komputera lub smartfonu podłączonego do sieci. System udostępnia te same funkcje, które osiągalne są bezpośrednio z panelu pompy ciepła, np. ustawianie temperatury wody, temperatury w pomieszczeniu, wybór trybu pracy itp.

…i wygoda dla instalatora Zdalny dostęp do pompy ciepła to również nowe możliwości dla instalatora, który w dowolnym momencie może sprawdzić i skorygować parametry eksploatacyjne systemu grzewczego bez osobistej wizyty w domu klienta. Umożliwia szybki podgląd, np. temperatur aktualnych i zadanych, temperatury zasilania i powrotu dolnego źródła (glikolu) czy też temperatury bufora lub zbiornika ciepłej wody użytkowej. System online daje możliwość tworzenia wykresów dla dowolnego parametru w dowolnym przedziale czasowym. Posiada funkcję kontroli oraz www.instalator.pl

10 (242), październik 2018

obsługi alarmów, które mogą być wysyłane do instalatora lub użytkownika pocztą elektroniczną. Zalety modułu internetowego: l Zdalny dostęp do regulatora pompy ciepła. l Podgląd bieżących parametrów pracy regulatora pompy ciepła w przejrzystych „kafelkach”. l Wizualizacja stanu pracy instalacji wraz z aktualnymi parametrami w formie czytelnego schematu hydraulicznego. l Podgląd i dostęp do edycji parametrów regulatora (użytkownika i serwisowych). l Rejestrowanie głównych parametrów pracy regulatora i stanów alarmowych. l Możliwość powiadamiania e-mailem o stanach alarmowych regulatora.

Maxima - pierwsza z EHPA-Q Produkowana przez Galmet gruntowa pompa ciepła Maxima od dnia premiery zdobywa tytuł za tytułem. Została już nagrodzona Medalem Międzynarodowych Targów ENEX 2016 oraz Ekolaurem Polskiej Izby Ekologii w kategorii Ekoprodukt, Zielone Technologie podczas 15 jubileuszowej edycji konkursu. Rok po premierze Maxima 7-16 GT otrzymała najwyższe europejskie od-

znaczenie - Europejski Znak Jakości EHPA-Q. Jest to pierwsza gruntowa pompa ciepła produkowana w Polsce wyróżniona tym znakiem. Europejski Znak Jakości EHPA-Q jest potwierdzeniem wysokiej jakości parametrów technicznych spełnianych

przez pompę ciepła oraz najwyższej jakości obsługi zapewnianej przez producenta. Użytkownikom gwarantuje bezpieczeństwo oraz korzyści w długiej perspektywie czasu, instalatorom dostęp do części zamiennych przez co najmniej 10 lat.

Co oznacza EHPA-Q? Wyróżnienie Maximy znakiem EHPA-Q potwierdza, że produkowana przez Galmet pompa ciepła spełnia wysokie wymagania określone przez Europejskie Stowarzyszenie Pomp Ciepła (EHPA). Wymagania te są jednakowe dla wszystkich krajów. W ich zakres wchodzi m.in. posiadanie pozytywnej oceny z testów przeprowadzanych w niezależnych ośrodkach badawczych, akredytowanych zgodnie z normą ISO 17025 i certyfikowanych przez EHPA.

Korzyści pompy ciepła z EHPA-Q l Gwarancja najwyższej jakości produktu potwierdzona przez testy niezależnych, akredytowanych ośrodków badawczych. l Wysoka sprawność urządzenia (COP) > 4,30, przy B0W35, zgodnie z EN 14511. l Poświadczona wysoka jakość usług w zakresie obsługi klienta, w tym serwis gwarantujący czas reakcji do 24 godzin od momentu wystąpienia usterki lub zgłoszenia klienta. l Minimum dwuletnia pełna gwarancja na urządzenie (w opcji dostępna jest gwarancja pięcioletnia). l Zgodność wszystkich głównych komponentów z wymaganiami krajowymi (oznakowanie CE). l Pełna dostępność części zamiennych przez co najmniej 10 lat od daty zakupu. l Deklaracja bezpiecznego poziomu hałasu i poziomu mocy akustycznej zgodnie z EN 12102. W oparciu o najlepsze cechy pomp ciepła Maxima 7-16 GT Galmet stworzył typoszereg pomp wysokotemperaturowych o mocy 20, 28, 34 lub 42 kW dedykowanych do większych budynków lub obiektów przemysłowych, magazynowych czy usługowych.

Julia Sobaszek

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (242), październik 2018

Ring „MI”: OZE - pompy ciepła, fotowoltaika... pompa ciepła, rekuperator, fotowoltaika

NIBE-BIAWAR Firma NIBE-BIAWAR, należąca do szwedzkiej grupy NIBE, jest liderem w Polsce pod względem sprzedaży zaawansowanych technologicznie rozwiązań grzewczych do domów jednorodzinnych, wielorodzinnych, obiektów komercyjnych, usługowych i przemysłowych. NIBE-BIAWAR działa na rynku od 50 lat i oferuje energooszczędne urządzenia wykorzystujące odnawialne źródła energii, w sprzedaży których jest liderem w Polsce i innych krajach Europy.

Powietrzna pompa ciepła? W ostatnich kilku latach pompy powietrzne przeżywają prawdziwy rozkwit w Polsce, dlatego NIBE podjęło szereg działań związanych z rozwojem tego segmentu pomp ciepła i aktualnie posiada największą gamę powietrznych pomp ciepła osiągających parametry porównywalne z pompami gruntowymi. W powietrznych pompach ciepła NIBE uzyskało sprawność sięgającą poziomu pomp gruntowych (COP powietrznej pompy ciepła NIBE F212012 kW wynosi aż 5,12 dla A7/W35 wg EN14511), a niski poziom hałasu (39 dB w odległości 2 m) stawia NIBE na najwyższej półce, pośród najlepszych pomp ciepła dostępnych na świecie. Dzięki nowej wysokowydajnej sprężarce spiralnej, pracującej w oparciu o technologię EVI,

najnowsze powietrzne pompy ciepła NIBE F2120 zapewniają temperaturę 63ºC nawet przy temperaturze -25ºC, dzięki czemu można jest stosować w budynkach termomodernizowanych z istniejącą instalacją grzejnikową. Połączenie technologii inwerterowej z technologią EVI, elektronicznymi zaworami rozprężnymi i badaniami we własnym nowoczesnym laboratorium, pozwoliło NIBE kolejny raz podnieść poprzeczkę dla technologii powietrznych pomp ciepła, które właśnie Pytanie do... Jaki współczynnik COP wg A7/W35 wg EN14511 osiągają Państwa pompy? w tym momencie w Polsce cieszą się największym zainteresowaniem. Ta wyjątkowa pompa ciepła dostępna jest w czterech typach 8, 12, 16, 20 kW, ma możliwość aktywnego chłodzenia, łączenia w układy kaskadowe i sprawność osiągalną do tej pory wyłącznie dla pomp gruntowych. Nazywamy to prawdziwą rewolucją w ogrzewaniu domów! Z kolei najbardziej popularną pompą powietrzną jest NIBE SPLIT, który cieszy inwestorów niską ceną zakupową. Zestaw przeznaczony do ogrzewania budynku NIBE SPLIT 6 kW można kupić już za 13 000 zł netto. Ogromną zaletą NIBE jest możliwość uzupełnienia systemu z powietrzną pompą specjalnymi centralami przygotowania ciepłej wody użytkowej HK 200 lub VVM. Powietrzna pompa ciepła NIBE z centralą HK 200 lub VVM tworzy kompletny system ogrzewania/chłodzenia i produkcji ciepłej wody,

który przy okazji jest niezwykle prosty w instalacji. Ponadto istnieje możliwość skonfigurowania systemu wraz z systemem wentylacji z odzyskiem ciepła i systemem produkcji energii elektrycznej ze słońca, poprzez montaż rekuperatora NIBE ERS i systemu fotowoltaicznego NIBE PV wyposażonego w specjalny moduł komunikacji z pompą ciepła NIBE EME. Funkcjonalny system sterowania umożliwia optymalizację pracy pompy ciepła w zależności od warunków pogodowych, wielkości produkcji energii ze słońca, bieżącej ceny energii elektrycznej (taryfy elektryczne) i preferencji użytkownika.

…a może gruntowa? Gruntowe pompy ciepła NIBE wyróżnia wysoka efektywność, funkcjonalność, a także prostota instalacji oraz obsługi. Niewątpliwie również bezawaryjność tych urządzeń przyniosła marce NIBE pozycję lidera w sprzedaży tego typu urządzeń nie tylko w Polsce, ale i w całej Europie, a nawet Ameryce Północnej. System sterowania pomp ciepła NIBE stanowi element, który często przesądza o wyborze tej marki, ponieważ duży kolorowy wyświetlacz jest niezwykle prosty i intuicyjny w obsłudze, dając ogromne możliwości w zakresie dostosowania pracy pompy ciepła do różnych wymagań użytkowników. Gruntowe pompy ciepła to urządzenia w pełni automatyczne z możliwością

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (242), październik 2018

Do biur i domków letniskowych W budynkach, w których nie ma wodnego systemu rozprowadzenia ciepła, na nieużytkowanych wcześniej poddaszach, w biurach lub domkach letniskowych, świetnie spiszą się pompy ciepła typu powietrze/powietrze NIBE ARIA, które będą ogrzewać lub chłodzić pomieszczenia powietrzem nadmuchiwanym przez przypodłogowe lub ścienne jednostki nadmuchowe, sterowane zdalnie za pomocą pilota. maksymalnego wykorzystania tańszej energii elektrycznej w taryfie nocnej i weekendowej dzięki tygodniowemu programowaniu czasowemu w trzech okresach na dobę. Oprócz ogrzewania mają możliwość chłodzenia pasywnego i aktywnego, produkcji c.w.u, podłączenia rekuperatora NIBE ERS, licznika energii NIBE EMK oraz kilku obiegów grzewczych. Kolejną zaletą NIBE jest darmowy zdalny monitoring całego systemu ogrzewania, c.w.u. i wentylacji budynku oraz możliwość sterowania pracą systemu poprzez witrynę nibeuplink.com, natomiast dla użytkowników urządzeń mobilnych (telefony, tablety) została stworzona aplikacja NIBE Uplink app umożliwiająca korzystanie z systemu z jeszcze większą łatwością. Innowacyjny system NIBE Uplink w pełni wykorzystuje technologię inteligentnego domu, tworząc algorytmy pracy pomiędzy urządzeniami sterowanymi cyfrowo (np. zwiększa wydajność wentylacji, jeżeli czujnik wilgotności wskaże przekroczenie zadanego poziomu wilgotności), wykorzystując nową bezpłatną usługę internetową IFTTT (If This Than That). System ma wbudowaną funkcję SMART HOME i SMRAT GRID i jest gotowy do wpięcia w inteligentne sieci i systemy inteligentnego zarządzania budynkiem BMS. Może także współpracować z innymi urządzeniami podłączonymi w chmurze obliczeniowej za pomocą innowacyjnego interfejsu programowania aplikacji NIBE API. Pompy ciepła NIBE można łączyć w systemy kaskadowe, uzyskując moc aż do 540 kW, co sprawia, że znajdują one zastosowanie również w większych obiektach mieszkalnych, komercyjnych i przemysłowych. Potwierdzeniem wysokiej sprawności i jakości pomp ciepła NIBE jest znak jakości EHPA (Europejskiej Organizacji Pomp Ciepła) przyznany przez niezależne laboratoria badawcze. www.instalator.pl

Do tego rekuperator… Coraz częściej instalatorzy wybierają rekuperatory, co związane jest wymogiem spełnienia coraz to bardziej restrykcyjnych warunków technicznych budynków (np. WT 2021), ale poza tym również z niskimi kosztami eksploatacji, a także wysokim komfortem użytkowania budynku. Obecnie co drugi dom jest wyposażany w system wentylacyjny z rekuperacją. NIBE ma w swojej ofercie rekuperatory NIBE GV-HR i NIBE ERS, które są odpowiedzią na zapotrzebowanie rynkowe. Ofertę rekuperatorów NIBE ERS wyróżnia możliwość podłączenia rekuperatora do pompy ciepła i sterowania całym systemem z poziomu sterownika pompy ciepła. Układ taki zapewnia optymalizację pracy i możliwość zarządzania całym systemem przez Internet za pomocą NIBE Uplink. Do budynków istniejących NIBE poleca rekuperatory pokojowe NIBE DVC, które nie wymagają instalacji kanałów wentylacyjnych, dzięki czemu ich montaż nie wiąże się z kompletnym remontem domu.

…i wisienka na torcie - fotowoltaika NIBE, chcąc w pełni zaspokoić potrzeby klienta, wprowadziło do sprze-

daży systemy fotowoltaiczne. NIBE PV to kompletne zestawy do produkcji energii elektrycznej z odnawialnego źródła energii, jakim jest promieniowanie słoneczne.

Dom bez kosztów! To możliwe Unikalny na rynku moduł komunikacji NIBE EME zapewnia komunikację systemu z pompą ciepła NIBE. Dzięki współpracy pompy ciepła z panelami fotowoltaicznymi możliwe jest w 100% wykorzystanie odnawialnych źródeł energii oraz zwiększenie wydajności pracy podczas bieżącej produkcji energii elektrycznej ze słońca. Tym samym generuje się jeszcze większe oszczędności i niemal zerowe rachunki za energię (pozostaje opłata stała 250 zł za energię elektryczną) oraz zerową emisję CO2 i innych zanieczyszczeń do atmosfery. System jest znakomitym rozwiązaniem problemu SMOGU w Polsce i nadaje się do stosowania zarówno w budynkach poddawanych termomodernizacji, jak i w budynkach nowych.

A może kocioł peletowy? Dla osób stawiających na tradycyjne sposoby ogrzewania domów firma NIBE-BIAWAR poleca równie ekologiczne i zaawansowane technologicznie kotły peletowe marki PELLUX, które wyróżnia automatyczne sterowanie z panelem dotykowym i możliwością sterowania przez Internet, automatyczne dozowanie peletu i czyszczenie kotła oraz palnika. dr inż. Małgorzata Smuczyńska

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (242), październik 2018

Ring „MI”: OZE - pompy ciepła pompy ciepła, All-in-One, sterowanie, c.w.u., c.o.

Panasonic Nowością w ramach pomp ciepła All-in-One jest seria TCAP generacji H. Jednostki wyróżnia bardzo cicha praca na poziomie 33 dB(A). Ponadto urządzenia z tej serii są zdolne utrzymać wydajność nominalną nawet w temperaturze -20°C bez konieczności wspomagania grzałką elektryczną, a także pracować z wysoką sprawnością, nawet gdy temperatura zewnętrza spadnie do poziomu -28°C. Najnowsza pompa w ofercie Panasonic produkuje ciepłą wodę o temperaturze 60°C. Pompy ciepła Aquarea All-in-One to unikalne rozwiązanie w ofercie Panasonic. Jednostki te w jednej obudowie mieszczą moduł hydrauliczny do podgrzewania wody oraz 200-litrowy zbiornik c.w.u. Ponadto są fabrycznie wyposażone w podstawowe elementy instalacji hydraulicznej, takie jak manometr, zawór bezpieczeństwa, automatyczny odpowietrznik, naczynie wzbiorcze, grzałkę przepływową, pompę obiegową elektroniczną klasy A, filtr z zaworami odcinającymi oraz zawór trójdrogowy. Dzięki temu są wyjątkowo wygodnym rozwiązaniem dla instalatorów. Jak sama nazwa wskazuje, producent dostarcza gotowe rozwiązanie, nie ma zatem problemu z doborem zbiornika czy zaworu, a sam montaż jest stosunkowo prosty i szybki. Orurowanie znajduje się w jednym rzędzie, a wszystkie złącza elektryczne są umieszczone z przodu urządzenia, co ułatwia do nich dostęp zarówno w czasie montażu, jak i konserwacji. Konstrukcja modeli All-in-One to również zaleta z punktu widzenia użytkownika. Krótszy czas instalacji oznacza niższy koszt, a dzięki temu, że wszystkie podzespoły znajdują się w środku obudowy, całość instalacji jest ukryta. Konstrukcja jednostki jest elegancka, estetyczna i została ograniczona do możliwie najmniejszych rozmiarów.

Ponadto jest ona zaprojektowana na wzór urządzeń AGD, dzięki czemu pompę z powodzeniem można zainstalować nie tylko w garażu, ale również w kuchni czy łazience. Kolejną zaletą modeli Aquarea Allin-One jest ich szeroki wybór. Obecna oferta obejmuje jednostki o wydajności od 3 kW do 16 kW. Pozwala zatem na łatwy dobór odpowiedniego

ca na poziomie 33 dB(A). Ponadto urządzenia z tej serii są zdolne utrzymać wydajność nominalną nawet w temperaturze -20°C bez konieczności wspomagania grzałką elektryczną, a także pracować z wysoką sprawnością, nawet gdy temperatura zewnętrza spadnie do poziomu -28°C. Najnowsza pompa w ofercie Panasonic produkuje ciepłą wodę o temperaturze 60°C, dzięki czemu idealnie sprawdzi się podczas modernizacji i w połączeniu z grzejnikami żeliwnymi. Jednostka została również zaprojektowana z myślą o łatwej instalacji i konserwacji przyłącza elektryczne ma umiejscowione z przodu, jej uproszczona konstrukcja eliminuje większość błędów, które można popełnić podczas montażu, a konfiguracja sterownika nie nastręcza trudności.

Dopasowane do różnych potrzeb

urządzenia w zależności od potrzeb w zakresie ogrzewania oraz chłodzenia. Pompy te stanowią doskonałą, efektywną energetycznie alternatywę dla oleju opałowego, gazu płynnego LPG i ogrzewania elektrycznego. Dostarczają ciepło do grzejników, ogrzewania podłogowego, klimakonwektorów oraz podgrzewania c.w.u. Nowością w ramach pomp ciepła Allin-One jest seria T-CAP generacji H. Jednostki wyróżnia bardzo cicha praPytanie do... Czy oferujecie Państwo elastyczność rozwiązań i konstrukcji w pełnej gamie mocy?

Pompy ciepła typu All-in-One są dostępne w ramach serii T-CAP i High Performance. Ta pierwsza została zaprojektowana do pracy w skrajnie niskich temperaturach - skrót TCAP od Total Capacity oznacza, że wszystkie urządzenia z tej serii są zdolne utrzymać wydajność nominalną przy bardzo niskich temperaturach bez konieczności wspomagania grzałką elektryczną. Z kolei pompy z serii High Performance charakteryzują się najwyższymi wskaźnikami efektywności energetycznej, o czym świadczy między innymi współczynnik COP równy 5 (w przypadku modelu o mocy 3 kW). Oferowane w ramach linii jednostki o małej wydajności sprawdzą się zwłaszcza w przypadku domów energooszczędnych. Modele 3 i 5 kW charakteryzują się klasą energetyczną A+++ (czyli najwyższą według rozporządzenia, które wejdzie w życie w sierpniu 2019 r.). Stanowią również bardzo dowww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

bre rozwiązanie dla domu wyposażonego w grzejniki niskotemperaturowe lub ogrzewanie podłogowe. Nowością w przypadku pomp Aquarea All-in-One High Performance jest wbudowany zestaw dwustrefowy. Chociaż ich obudowa zachowała dotychczasowe gabaryty, to mieści w sobie dwie pompy wody i dwa filtry obsługujące dwa niezależne obwody grzewcze. Dzięki temu można podłączyć do niej ogrzewanie grzejnikowe i podłogowe jednocześnie, przy czym dla obu obwodów możliwe są dwie różne nastawy temperatury wody. To rozwiązanie, w odróżnieniu od podstawowej wersji pompy, eliminuje konieczność zastosowania zbiornika buforowego czy dodatkowego zestawu dwustrefowego, a jednocześnie nie zwiększa powierzchni, które trzeba poświęcić na jego instalację.

Sterowanie proste jak nigdy dotąd Jedną z kluczowych zalet pomp ciepła Aquarea, w tym All-in-One, jest zaawansowana możliwość stero-

10 (242), październik 2018

wania. Jednostka wewnętrzna posiada indywidualny sterownik z pełnopunktowym, podświetlanym wyświetlaczem o przekątnej 3,5 cala. Co ważne - panel ten ma wbudowany czujnik temperatury i można odłączyć go w całości od urządzenia, a następnie zamontować w dowolnym miejscu w odległości do 50 m od jednostki, dzięki czemu instalacja termostatu nie jest konieczna. W jego miejsce można w jednostce zewnętrznej zastosować element maskujący, który pozwoli na zachowanie jej estetycznego wyglądu. Panel sterujący, oprócz informacji o aktualnej temperaturze pomieszczenia, ciepłej wody i temperaturze panującej na zewnątrz zapewnia do-

stęp do takich parametrów, jak współczynnik COP, zużycie energii oraz generowana moc grzewcza. Dane te są pokazywane w czasie rzeczywistym oraz zbierane w skali dnia, tygodnia i roku. Wśród jego podstawowych funkcji znajduje się również program czasowy, funkcja QUIET umożliwiająca okresową pracę z obniżniem hałasu, automatyczne przełączanie trybów ogrzewania i chłodzenia, automatyczna regulacja wydajności w zależności od temperatury panującej w pomieszczeniu, a także możliwość konfiguracji trybu wakacyjnego czy też suszenia betonu. Co ważne - sterownik może być zintegrowany z funkcją Aquarea Smart Cloud, która umożliwia kontrolowanie pracy pompy ciepła Panasonic z dowolnego miejsca na świecie za pomocą smartfonu, tabletu bądź komputera. Dodatkowo w 2018 r. moduły internetowe zostały uzupełnione o funkcje serwisowe umożliwiające zdalną kontrolę nastaw i parametrów pracy, a nawet predykcję właściwej pracy. Robert Kałużny

Tekst sponsorowany - ale jak pasuje do tematu! Nieprawdaż?

Wsparcie pomp ciepła poprzez instalacje fotowoltaiczne Wraz ze zmianami klimatu i naciskami, jakie kładzie się na odnawialne źródła energii, rośnie znaczenie instalacji fotowoltaicznych i pomp ciepła przy ogrzewaniu budynków - jako realnej alternatywy dla ogrzewania elektrycznego. Połączenie tych dwóch OZE pozwala na uzyskanie najlepszych efektów, szczególnie, że wraz z łagodniejszymi zimami przez zmiany klimatu, jak zauważają eksperci, rośnie opłacalność instalacji relatywnie tanich pomp powietrze-woda. Inwertery solarne Qoltec® Pure Sine Wave serii Monolith® doskonale spiszą się jako wsparcie urządzeń elektrycznych pozwalając na oszczędności podczas eksploatacji, jak również w przypadku sytuacji awaryjnej dostarczą energię z akumulatorów zapewniając ciągłość zasilania. Inwertery posiadają wbudowany regulator ładowania słonecznego (MPPT) o wysokiej sprawności, który bardzo dobrze sprawdza się w takich warunkach klimatycznych jakie panują w naszym kraju. www.instalator.pl

Inwertery serii Monolith® charakteryzują się intuicyjną i prostą obsługą dzięki kolorowemu wyświetlaczowi LED, który informuje o aktualnym stanie pracy urządzenia (napięcie wejściowe i wyjściowe, stan obciążenia i naładowania akumulatorów, ładowanie itp.). Przetwornica wytwarza na wyjściu czyste napięcie sinusoidalne, co umożliwia pracę z dowolnym rodzajem obciążenia. Na uwagę zasługuje również: l wysoki prąd ładowania akumulatorów, l możliwość szybkiego przełączenia między trybami PV i AC, l szeroki zakres częstotliwości, automatyczne monitorowanie głównej częstotliwości oraz wyjścia inwertera, l inteligentny wybór pomiędzy trybem głównym, a trybem solarnym, oszczędzający energię l pełen zakres zabezpieczeń i alarmów: przeciążenie, zwarcie, przepięcie, podnapięciowe, temperaturowe, itp. www.qoltec.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (242), październik 2018

Powietrzne pompy ciepła w nowych i modernizowanych instalacjach

Splity i monobloki Powietrzna pompa ciepła szybko zyskuje grono zwolenników. W artykule chciałbym przypomnieć o kilku istotnych kwestiach przy wyborze, doborze i instalowaniu tego typu urządzeń. Obecnie w Polsce wciąż używanych jest kilka milionów kotłów węglowych. Polskie miasta licznie zajmują najwyższe miejsca w rankingach najbardziej zanieczyszczonych miast w Europie. Niska emisja wywołuje corocznie skutki chorobowe i śmiertelne u dziesiątek tysięcy osób. W ostatnich latach znaczącą zmianę powoduje wzrost popularności odnawialnych źródeł energii i programy dotacyjne usuwające barierę finansową. Szczęśliwie przyczynia się to do poprawy niekorzystnych statystyk. Zdecydowanie prym wiodą w tym zakresie systemy z pompą ciepła i fotowoltaiką. Powietrzna pompa ciepła natomiast, jako jedna z najmłodszych technologii w tej grupie, szybko zyskuje grono zwolenników, ale również sprawia pewne trudności w coraz powszechniejszym zastosowaniu. Warto zatem pamiętać o kilku istotnych kwestiach przy wyborze, doborze i instalowaniu tego typu urządzeń.

Przyszłościowe źródło ciepła Jeśli źródło ciepła ma być wybrane przyszłościowo, to powinno wykorzystywać przynajmniej w pewnym stopniu energię odnawialną. Powinno również umożliwiać choćby częściowe wytworzenie energii napędowej, a przede wszystkim, patrząc na gorące lato tego roku, źródło takie powinno zapewnić możliwość chłodzenia, bez większych modyfikacji czy rozbudowy instalacji. Najlepiej na takie zapotrzebowanie odpowiadają pompy ciepła, niezależnie od typu. Tradycyjne źródła, czyli kotły, w znacznie mniej-

szym stopniu te wymogi spełniają i dlatego ich udział w dłuższej perspektywie będzie stopniowo malał. Najszybciej spadek odnotują te najbardziej zanieczyszczające środowisko, czyli kotły stałopalne/węglowe, następnie kotły na paliwa ciężkie, natomiast proces z kotłami gazowymi będzie postępował powoli, gdyż emisja związana z ich użytkowaniem jest już mocno ograniczona.

Jaka pompa ciepła? W budownictwie jednorodzinnym - z uwagi na nieskomplikowaną instalację oraz z punktu widzenia kosztów - najlepiej sprawdzają się powietrzne pompy ciepła. PC gruntowe pozostają w sferze rozwiązań dla bardziej wymagających. Jeśli zatem powietrzna pompa ciepła, to pojawia się pytanie - w wersji split czy monoblok? Technicznie i cenowo odpowiadające sobie modele praktycznie niewiele się różnią, inna konstrukcja jednak (a właściwie umieszczenie skraplacza - wymiennika, którym ogrzewa się woda) powoduje istotne różnice w zastosowaniu. Monobloki narażone są na zamarzanie i choć w praktyce nie słyszy się o takich przypadkach, to teoretycznie obecność krótkiego odcinka przewodów wodnych, na

zewnątrz budynku, może takie zagrożenie stwarzać. Zalewanie instalacji mieszanką glikolową czy stosowanie wymienników pośredniczących, choć daje gwarancję w wypadku zaniku napięcia, niestety nieznacznie pogarsza parametry medium przenoszącego ciepło w całym okresie eksploatacyjnym i z tego względu nie jest polecane. Natomiast w pompach ciepła typu split wymogi F-gazowe obligują instalatora i użytkownika do pewnych działań pod rygorem kar w wypadku niedopełnienia. Kary te dla użytkownika mogą wynosić nawet do 3000 PLN przy stosunkowo niewielkim urządzeniu. Dla instalatora poza karami finansowymi przewidziane są również kary związane z ograniczeniem, nawet dożywotnim, dostępu do wykonywania zawodu, choć można zakładać, że na takie skutki nikt rozsądny raczej sobie nie pozwoli. Pozostałe kwestie zarówno dla urządzeń typu split, jak i monoblok wyglądają praktycznie identycznie.

Prawidłowy dobór W odróżnieniu od dotychczasowej praktyki stosowanej przy kotłach, charakteryzującej się tym, że pompy ciepła dobieramy na warunki obliczeniowe, obecnie dobieramy optymalnie do całego zakresu pracy w ciągu sezonu grzewczego. Oznacza to, że wystąpią przedziały temperatur zewnętrznych, w których samodzielna pompa ciepła nie będzie w stanie pokryć całkowitego zapotrzebowania mocy grzewczej. Wtedy wspomagać się będzie dodatkowym źródłem ciepła (najczęściej grzałką elektryczną), ale za to uzyska najwyższą sprawność w przedziale najczęściej występujących temperatur w sezonie i dzięki temu - najkorzystniejszy wynik roczny. www.instalator.pl

Panasonic News

miesięcznik informacyjno-techniczny

Jednym słowem mówiąc - najniższy koszt ogrzewania. Jeśli chcielibyśmy wykorzystać pompę ciepła typu powietrze-powietrze, czyli klimatyzator do samodzielnego ogrzewania, brak szczytowego źródła ciepła spowoduje konieczność przewymiarowania go aż o 100% z uwagi na spadek mocy w niskich temperaturach zewnętrznych. Prawidłowy dobór pompy ciepła typu powietrzewoda rozpoznamy zatem po tym, że temperatury, przy których zaczyna się wspomaganie dodatkowym źródłem ciepła, wypadają w przedziale mniej więcej od -5°C do -10°C. Istotny jest również przy doborze temperaturowy zakres pracy po stronie wodnej, ale do tego wątku jeszcze wrócimy.

szaczami, gdyż wtedy cały system pracuje prawidłowo. Podobnie praca systemu rekuperacji - powinna być sprzężona z pracą systemu grzewczego najlepiej jednym sterownikiem, bo wtedy wykluczamy możliwość jednoczesnego ogrzewania i chłodzenia powietrza poprzez niezależnie pracujące systemy w okresach przejściowych. Istotna jest również odpowiednia współpraca systemu grzewczego z fotowoltaiką, gdyż konsumpcja własna pozwala uniknąć oddawania 20% prowizji za magazynowanie. Kolejnym elementem są możliwości sterowania. W dzisiejszych czasach intuicyjny interfejs zaczyna nie wystarczać, a standardem zaczynają być wszelkie systemy umożliwiające sterowanie z aplikacji na smartfona. Nie jest to specjalnie potrzebne, gdyż system powinien utrzymywać komfort pomieszczeń bez konieczności ludzkiej ingerencji, ale sterownik powinien posiadać taką opcję, bo za kilka lat standardy mogą się mocno zmienić w tym kierunku, a wtedy pompy ciepła nie wymienimy. I na koniec bardzo ważne czynniki - choć to oczywiste w wypadku każdego urządzenia - cena, zaplecze serwisowe i gwarancja.

Przed pompą? Dofinansowanie Co powinno znaleźć się po stronie instalacji w systemie z pompą ciepła? Jeśli mamy dobrze zaprojektowaną i wyrównoważoną instalację, to nic. Ale jeśli występuje kilka obiegów grzewczych, dodatkowe pompy, to na pewno bufor. Bufor pełni również rolę magazynu energii podczas cyklu odszraniania, stabilizuje pracę pompy ciepła i może służyć do magazynowania energii, np. w drugiej taryfie energetycznej. Często jednak wszystkie te funkcje może przejąć system ogrzewania podłogowego, gdyż posiada dużą pojemność. Równie dobrze w tej roli sprawdza się sprzęgło hydrauliczne, które nie wprowadza dodatkowej bezwładności. Kolejnym ważnym elementem jest sterownik pompy ciepła. Dobrze, gdy może sterować pompami w obiegach grzewczych i miewww.instalator.pl

Program uwzględnia wszelkie zmiany zmierzające do ograniczenia zużycia energii pierwotnej i emisji CO2, natomiast, co ciekawe, najwyższy koszt kwalifikowany przypada na fotowoltaikę i pompy ciepła, z czego tylko pompy ciepła podlegają dotowaniu. System fotowoltaiczny może uzyskać jedynie preferencyjne kredytowanie. Środki w wysokości 103 miliardów PLN przewidziane są na 10 lat. Pompy ciepła jednak w tym programie będą dotowane według następującego podziału. Domy nowe - tylko w 2019 roku, dotacja tylko do źródła ciepła, oraz domy modernizowane do 2029 roku i oprócz źródła ciepła dotacją objęte będą również modernizacja instalacji, projekt, wykonanie docieplenia budynku, audyt etc. Moderniza-

Hybrydowy system VRF Dążąc do zapewnienia maksymalnej efektywności systemów VRF Panasonic stworzył innowacyjne rozwiązanie łączące technologię gazową i elektryczną. W efekcie powstał najbardziej wydajny w ofercie firmy hybrydowy układ składający się w jednostki zasilanej gazem (GHP), jednostki elektrycznej (EHP) oraz inteligentnego sterownika. Dzięki połączeniu technologii GHP i EHP rozwiązanie pozwala znacznie ograniczyć wykorzystanie energii elektrycznej w godzinach szczytu. Jednostka GHP zużywa mniej niż 10% energii potrzebnej do zasilania jednostki EHP przy jej pełnym obciążeniu. Z kolei w sytuacjach, kiedy wskaźnik obciążenia jest niski, system przełącza się na technologię elektryczną. Ponieważ EHP może pracować ze znacznie mniejszą wydajnością niż GHP w okresach poza

szczytem, ogrzewanie lub chłodzenie można wówczas skierować dokładnie do tych obszarów, w których jest ono potrzebne, ograniczając straty energii do minimum. Ponadto możliwość przełączenia systemu na technologią elektryczną przedłuża żywotność silnika GHP, co z kolei prowadzi do ograniczenia kosztów utrzymania. Dodatkowo wymagania instalacyjne i konserwacyjne są zredukowane dzięki jednemu obiegowi czynnika chłodniczego. Zaletą hybrydowego systemu VRF Panasonic jest także możliwość dostarczania c.w.u. praktycznie bezkosztowo. Udaje się to osiągnąć dzięki wykorzystaniu ciepła odpadowego wytwarzanego przez silnik GHP. W przypadku obiektów o dużym zapotrzebowaniu na c.w.u., jak hotele, funkcja ta może generować ogromne oszczędności. Hybrydowa jednostka VRF jest zarządzana przez scentralizowany inteligentny sterownik (CZ256ESMC3), który monitoruje zużycie energii i oblicza współczynnik rozłożenia obciążenia tak, by przełączać system między technologią GHP i EHP dla jak najbardziej wydajnej pracy. Przyjazny dla użytkownika interfejs zawiera również wiele gotowych trybów oszczędzania energii, w tym „Smart Multi”, który można łatwo skonfigurować w celu zwiększenia efektywności systemu. www.aircon.panasonic.pl rubryka sponsorowana

miesięcznik informacyjno-techniczny

cja istniejących instalacji, która wydaje się tutaj mieć największy potencjał, charakteryzuje się jednak pewnymi ograniczeniami. Na przykład w wypadku wejścia na istniejący i użytkowany budynek zazwyczaj niemożliwe będzie wykonanie odwiertów pod gruntową pompę ciepła. Likwidacja kotła węglowego wiązać się będzie z podejściem pompą ciepła do instalacji, najczęściej grzejnikowej, której wymiana może być niemożliwa lub możliwa tylko w ograniczonym zakresie. Instalacje grzewcze grzejnikowe wymiarowane były na wyższe parametry wody grzewczej, co oznacza, że niektóre powietrzne pompy ciepła mogą nie posiadać wystarczających możliwości technicznych do współpracy z nimi, a na pewno bardzo często będą na pograniczu możliwości przy pracy w okresach szczytowego za-

10 (242), październik 2018

potrzebowania. Dotacja z założenia wyklucza pozostawienie starego wyeksploatowanego źródła ciepła, zatem konieczne będzie w wypadku wymiany na pompę ciepła nie tylko zapewnienie wymagających parametrów pracy, ale również zapewnienie korzystnych parametrów eksploatacyjnych w tych warunkach. W wypadku powietrznych pomp ciepła warto wtedy zwrócić uwagę na temperaturowy zakres pracy szczególnie dla temperatur wody w niskich temperaturach zewnętrznych (wykres).

Skuteczne porównywanie Jeśli już uda nam się znaleźć powietrzne pompy ciepła, które spełniają powyższe wymagania, bardzo łatwo możemy je ze sobą porównać pod względem efektywności ener-

getycznej. Parametr ten będzie miał bezpośrednie przełożenie na rachunki za ogrzewanie i choć w podobnej technologii różnice raczej nie przekroczą 30%, to są one również w dużym stopniu odzwierciedleniem zaawansowania technologicznego danej pompy ciepła. Nie ma praktycznie możliwości, aby najwyższe efektywności miały urządzenia złożone ze słabej jakości podzespołów i odwrotnie. Parametrem, który najlepiej służy w porównywaniu efektywności powietrznych pomp ciepła, jest SCOP, czyli sezonowy współczynnik efektywności. Zdefiniowany jest dla trzech wzorcowych w Europie typów klimatów: chłodnego, umiarkowanego i ciepłego, oraz dla dwóch wzorcowych temperatur pracy odpowiednio 35°C dla systemów płaszczyznowych i 55°C dla systemów grzejnikowych. W wypadku modernizacji dla większości obszaru Polski najodpowiedniejszy wydaje się SCOP dla 55°C w klimacie umiarkowanym. Jedynie dla północnego wschodu i obszarów górskich do porównań można skorzystać z wartości dla klimatu zimnego. Porównywanie chwilowych wartości efektywności, czyli COP, może prowadzić do błędnych wniosków i dlatego nie jest zalecane (tabela).

Podsumowanie Popularyzacja odnawialnych źródeł ciepła, szczególnie pomp ciepła, i ogólnopolski program dotacyjny zapowiadają ogromne i długotrwałe zmiany w zakresie podejścia do wytwarzania ciepła dla budynków, na razie głównie jednorodzinnych ale w przyszłości na pewno i na szerszą skalę. Pompy ciepła w połączeniu z fotowoltaiką mogą stanowić jeden z najbardziej atrakcyjnych sposobów wytwarzania energii zarówno dziś, jak i w przyszłości. Właśnie zaczyna działać ogromny program dotacyjny, w którym środki dostępne będą, w zależności od dochodów, praktycznie dla każdego. W dodatku program ten został skonstruowany przyjaźnie bez skomplikowanych procedur i stanowi ogromną szansę w walce o czyste powietrze. Erwin Szczurek

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (242), październik 2018

Instalacje słoneczne i... wygoda instalatora

Niezależność energetyczna Marzeniem każdego, w tym i instalatora, jest płacić jak najmniej za transport, a korzystanie z darmowego źródła zasilania jest wręcz sytuacją idealną. Ale czy tak może się stać? Jeszcze do niedawna nasz kraj był traktowany jako mocno zacofany i bez szans na stosowanie nowych technologii. XXI wiek pokazał, jak wielki skok dokonał się w sferze zastosowanych materiałów i technologii instalacyjnej. Korzystając z rozwiązań prof. Jana Czochralskiego, dochodzimy do coraz lepszego wykorzystania instalacji słonecznych, nie tylko w obiektach budowlanych, ale też w instalacjach samochodowych. Ogłoszona w dniu 17 stycznia 2018 r. decyzja o uruchomieniu produkcji polskiego samochodu elektrycznego stała się faktem. Zaczynamy zetem wchodzić w nowy nurt sektora energetyki fotowoltaicznej, gdzie instalator będzie musiał posiadać kwalifikacje „mechanika samochodowego”. Co ciekawsze - instalacje elektryczne stają się w zakresie sposobu funkcjonowania zbliżone zarówno do zasilania obiektów budowlanych, jak też pojazdów mechanicznych.

Koszty w dół! Możemy sobie całkiem realnie wyobrazić, że w ciągu najbliższych lat instalator, który jeździł do klienta samochodem typu „Żuk” czy też „Nysa”, zacznie jeździć „Melexem”, który będzie wyposażony w ogniwa fotowoltaiczne. W samochodzie zaś będą przewożone panele PV i kolektory słoneczne, które posłużą na przykład do zasilania instalacji pompowej i elektrycznej do ogrzewania budynku jednorodzinnego. Jeszcze 30 lat temu samochody z Mielca były produkowane „przy okazji”, jak to mawiano, jako wózki golfowe. Obecnie pojazdy te są pro-

dukowane w wersji samochodów dostawczych, a także pojazdów magazynowych. Samochody elektryczne, poruszające się w halach magazynowych, są wręcz idealnym rozwiązaniem technicznym z uwagi na brak emisji spalin. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że koszt przejechania 100 km wynosi ok. 3-5 zł. Koszt eksploatacyjny zużycia paliwa jest jedną z większych pozycji prowadzenia działalności. Trudność polega jedynie na braku powszechnie stosownych miejsc do tzw. szybkiego ładowania - niczym „elektrycznych stacji paliw”. Na terenie Warszawy zlokalizowane są już obecnie 42 takie punkty szybkiego ładowania elektrycznych pojazdów.

Niezależność od dostawcy prądu Instalatorzy, którzy już obecnie zajmują się montażem ogniw fotowoltaicznych, są doskonale zorientowani w zakresie budowy systemów baterii fotowoltaicznych do zasilania w systemie „12V” dla wewnętrznych instalacji mieszkalnych, zasilając takie odbiorniki jak: l oświetlenie mieszkania, l systemy sterowania, l instalacje komputerowe, l telewizory i radioodbiorniki, l sprzęt gospodarstwa domowego, l lodówki, a ostatnio także pralki i kuchenki mikrofalowe. Zatem instalacje PV nie są już czymś zupełnie nowym, a stanowią uwypuklony trend nowoczesnej technologii. Instalacje wykorzystujące energię słoneczną są też darmowym źródłem zasilania. Nadto stają się systemem niezależnego funkcjonowania, co w warunkach ekstremalnych czy też okresowych uszkodzeń instalacji zasilających (np. po silnych wiatrach lub intensywnych opadach śniegu) stają się wręcz nieocenione. Mogą pracować nawet w warunkach zimowych. Przy okazji warto wspomnieć, że niektóre kolektory słoneczne próżniowe mogą spokojnie pracować w temperaturze -20°C! Ogniwa PV czy też kolektory słoneczne, zasypane śniegiem, po usunięciu z nich warstwy śniegu i oczyszczeniu natychmiast pracują (w czasie oddziaływania promieniowania słonecznego bezpośredniego i pośredniego). Warto też zaznaczyć, że ostatnie prezentacje techniczne na licznych konferencjach i wystawach odnoszą się do konkretnych rozwiązań technicznych. Mamy zatem możliwość nabywania ogniw o przeróżnych wywww.instalator.pl

miesiÄ&#x2122;cznik informacyjno-techniczny

miarach, konstrukcjach, a takĹźe â&#x20AC;&#x17E;mocachâ&#x20AC;? wskazanych przez producentĂłw. Tworzenie konfiguracji panelowych na projektowanych obiektach jest obecnie samÄ&#x2026; przyjemnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;. DostÄ&#x2122;pne instalacje oparte sÄ&#x2026; nie tylko na nowych technologiach, ale przede wszystkim uwzglÄ&#x2122;dniajÄ&#x2026; odbiĂłr niskoenergetyczny, jak np. oĹ&#x203A;wietlenie typu LED.

Czystsze Ĺ&#x203A;rodowisko Instalatorzy muszÄ&#x2026; zatem w takich przypadkach posiadaÄ&#x2021; duĹźÄ&#x2026; wiedzÄ&#x2122; z dziedziny nie tylko elektryki, hydrauliki, ale teĹź z zakresu obsĹ&#x201A;ugi i eksploatacji urzÄ&#x2026;dzeĹ&#x201E; wykorzystujÄ&#x2026;cych energiÄ&#x2122; sĹ&#x201A;onecznÄ&#x2026;. StosujÄ&#x2026;c zatem nowoczesne rozwiÄ&#x2026;zania instalacyjne, wchodzimy w fazÄ&#x2122; najwiÄ&#x2122;kszego rozwoju technicznego, jaki jeszcze 30 lat temu byĹ&#x201A; dla nas marzeniem. Zakres takiego dziaĹ&#x201A;ania ma na celu nie tylko obniĹźenie kosztĂłw

10 (242), paĹşdziernik 2018

eksploatacji obiektĂłw mieszkalnych i uĹźytecznoĹ&#x203A;ci publicznej, ale teĹź ma siÄ&#x2122; przyczyniÄ&#x2021; do poprawy i ochrony naszego Ĺ&#x203A;rodowiska naturalnego. W sposĂłb oczywisty zmniejszamy przez to niskÄ&#x2026; emisjÄ&#x2122; spalin, co doskonale wpisuje siÄ&#x2122; w walkÄ&#x2122; ze smogiem! NaleĹźy teĹź zaznaczyÄ&#x2021;, Ĺźe maĹ&#x201A;e, Ĺ&#x203A;rednie, a tym bardziej duĹźe firny muszÄ&#x2026; pamiÄ&#x2122;taÄ&#x2021; o tzw. â&#x20AC;&#x17E;gospodarczym wykorzystaniu Ĺ&#x203A;rodowiskaâ&#x20AC;? i skĹ&#x201A;adanych raportach oraz rozliczeniach z tego tytuĹ&#x201A;u. MajÄ&#x2026;c na swoim wyposaĹźeniu pojazdy elektryczne, jesteĹ&#x203A;my caĹ&#x201A;kowicie zwolnieni z â&#x20AC;&#x17E;opĹ&#x201A;at Ĺ&#x203A;rodowiskowychâ&#x20AC;?, ale moĹźemy teĹź liczyÄ&#x2021; na dojazd do miejsc w miastach, ktĂłre posiadajÄ&#x2026; zamkniÄ&#x2122;tÄ&#x2026; strefÄ&#x2122; komunikacyjnÄ&#x2026; dla zwykĹ&#x201A;ych pojazdĂłw spalinowych. MoĹźe zatem nie tylko zaczniemy mĂłwiÄ&#x2021; o naprawach instalacyjnych, ale teĹź o zapleczu instalacyjnym dla polskiego instalatora. SĹ&#x201A;ynny plakat z sylwetkÄ&#x2026; mĹ&#x201A;odego â&#x20AC;&#x17E;hydraulikaâ&#x20AC;? z â&#x20AC;&#x17E;fran-

cuzem w rÄ&#x2122;kuâ&#x20AC;? wywoĹ&#x201A;aĹ&#x201A; kiedyĹ&#x203A; euforiÄ&#x2122; we Francji. MoĹźe stanie siÄ&#x2122; tak, iĹź nasi sÄ&#x2026;siedzi bÄ&#x2122;dÄ&#x2026; zapraszaÄ&#x2021; naszych specjalistĂłw - instalatorĂłw do wykonywania instalacji na swoim terenie, zaĹ&#x203A; polscy uĹźytkownicy domkĂłw jednorodzinnych czy teĹź spĂłĹ&#x201A;dzielni mieszkaniowych bÄ&#x2122;dÄ&#x2026; w sposĂłb nagminny korzystaÄ&#x2021; z instalacji sĹ&#x201A;onecznych do wewnÄ&#x2122;trznego ogrzewania, oĹ&#x203A;wietlenia i zasilania, a dojeĹźdĹźajÄ&#x2026;cy instalatorzy bÄ&#x2122;dÄ&#x2026; poruszaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; elektrycznymi pojazdami polskiej produkcji. Na koniec warto dodaÄ&#x2021;, Ĺźe na terenie naszego kraju uruchomiono teĹź budowÄ&#x2122; jednej z najwiÄ&#x2122;kszych fabryk, ktĂłra bÄ&#x2122;dzie zajmowaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; produkcjÄ&#x2026; akumulatorĂłw wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie do gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokiego rozĹ&#x201A;adowania, wykorzystywanych w elektrycznych pojazdach samochodowych i instalacjach PV. Zbigniew Tomasz Grzegorzewski ZdjÄ&#x2122;cie z archiwum autora.

7JFHB "EWBOUJY 7BSJP Ě&#x2013; PEQç&#x2020;żZX ç&#x2021;&#x2022;DJFOOZ

8Jç&#x2020;&#x2DC;DFK QS[FTUS[FOJ X ç&#x2020;żB[JFODF

WJFHB QM "EWBOUJY7BSJP

3P[XJç&#x2020;&#x2026;[BOJF PEQPXJBEBKç&#x2020;&#x2026;DF JOEZXJEVBMOZN QPUS[FCPN %FTJHO QPOBED[BTPXZ .Pç&#x2021;ľMJXPç&#x2021;&#x2022;DJ OJFPHSBOJD[POF 0UP OPXZ PEQç&#x2020;żZX MJOJPXZ "EWBOUJY 7BSJP X XFSTKJ ç&#x2021;&#x2022;DJFOOFK %[Jç&#x2020;&#x2DC;LJ Hç&#x2020;żç&#x2020;&#x2DC;CPLPç&#x2021;&#x2022;DJ [BCVEPXZ XZOPT[ç&#x2020;&#x2026;DFK [BMFEXJF NN NPç&#x2021;ľOB HP [BNPOUPXBç&#x2020;&#x2021; OJFNBM X LBç&#x2021;ľEFK ç&#x2021;&#x2022;DJBOJF J IBSNPOJKOJF XLPNQPOPXBç&#x2020;&#x2021; X EPXPMOç&#x2020;&#x2026; BSBOç&#x2021;ľBDKç&#x2020;&#x2DC; .Pç&#x2021;ľMJXPç&#x2021;&#x2022;ç&#x2020;&#x2021; QS[ZDJç&#x2020;&#x2DC;DJB PEQç&#x2020;żZXV OB XZNJBS [ EPLç&#x2020;żBEOPç&#x2021;&#x2022;DJç&#x2020;&#x2026; DP EP NJMJNFUSB X [BLSFTJF NN TQSBXJB ç&#x2021;ľF KFTU PO [BXT[F EPTLPOBMF EPQBTPXBOZ EP 1ByTUXB QPUS[FC 7JFHB $POOFDUFE JO RVBMJUZ

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (242), październik 2018

Jakość wody w instalacjach grzewczych i chłodniczych

Inhibitory korozji Inhibitory korozji są to substancje pozwalające na znaczne zmniejszenie szybkości procesów korozyjnych metali stykających się z środowiskiem korozyjnym. Za środowisko korozyjne możemy uważać każdą instalację ogrzewczą, której nośnikiem ciepła jest woda, ponieważ to jej skład ma decydujący wpływ na przebieg procesów korozji. W ostatnim artykule mojego autorstwa pt. „Walka ze skamieliną” zwróciłem uwagę na wpływ korozji na jakość wody w instalacjach grzewczych, których nośnikiem ciepła jest woda. Do redakcji „Magazynu Instalatora” wpłynęła sugestia od jednego z czytelników dotycząca zastosowania inhibitorów korozji: „nieporuszony został w artykule temat stosowania inhibitorów korozji w układach centralnego ogrzewania, a jest to też chyba jedna z metod w walce z odkładaniem się kamienia w instalacji oraz korozją - poprzez wiązanie tlenu przez inhibitor”. Tematykę korozji w instalacji, a raczej zabezpieczenia systemów grzewczych i chłodniczych, nie sposób opisać w jednym artykule, stąd chętnie dodam kilka dodatkowych zdań w tym zagadnieniu również o zastosowaniu inhibitorów korozji.

Zastosowanie inhibitorów korozji Inhibitory korozji są to substancje pozwalające na znaczne zmniejszenie szybkości procesów korozyjnych metali stykających się z środowiskiem korozyjnym. Za środowisko korozyjne możemy uważać każdą instalację ogrzewczą, której nośnikiem ciepła jest woda, ponieważ to jej skład ma decydujący wpływ na przebieg procesów korozji. Proces korozji składa się z dwóch reakcji składowych które przebiegają równocześnie. Na anodzie na skutek rozpuszczenia metalu powstają jony, uwalniają się elektrony, które w dalszym etapie biorą udział w reakcji przebiegającej na katodzie i prowadzą do wiązania tlenu lub rozkładu wody.

Tlen zawarty w powietrzu lub wodzie uzupełniającej stosunkowo szybko zostanie związany w procesach korozyjnych, jednak jego wytrącanie się, związane np. z powstawaniem lokalnego podciśnienia lub częstym uzupełnianiem wody, spowoduje, iż ilość wnikającego tlenu będzie tak duża, że szkody spowodowane korozją zaczną być odczuwalne dla użytkowników instalacji. Normalna zawartość tlenu wody sie-

Fot. 1. Piasek jako efekt wytrącenia się minerałów z wody. Zatarte łożyskowania w pompach. ciowej, którą uzupełniamy instalację, wynosi od 8 do 11 mg tlenu/litr wody. Jest to stosunkowo nieduża zawartość tlenu, który może zostać rozpuszczony w wodzie przy zapewnieniu odpowiedniego nadciśnienia zależnie od temperatury. Przy stałym ciśnieniu i przy wzrastającej temperaturze zmniejsza się rozpuszczalność powietrza w wodzie, co oznacza powstawanie pęcherzyków powietrza. Jako przykład możemy wziąć sytuację, zbiornik, w którym panuje stałe ciśnienie 1 bara. W takich warunkach w 1 m3 wody przy temperaturze 10°C może rozpuścić się aż 23 litry powietrza. Podgrzewanie wody do temperatur 90°C spowoduje, że przy tym samym ciś-

nieniu w wodzie rozpuszczone pozostaną tylko 3 litry powietrza, a pozostałe zostaną wytrącone w formie wolnych pęcherzyków gazów gotowych do przeprowadzania reakcji korozyjnych. Zastosowanie inhibitorów korozji do wody grzewczej jest konieczne tylko w tych systemach, w których wnikanie tlenu do instalacji jest stałe i nie można jemu zapobiec. Taka sytuacja może mieć miejsce np. w instalacjach w kotłami stałopalnymi w układzie otwartym przy jednoczesnym niskim napływie ciśnienia z otwartego naczynia wzbiorczego. Inhibitory wytwarzają warstwę ochroną na powierzchni metalu, której zadaniem jest zahamowanie korozji.

Fot. 2. Ulsterska związana z pojawieniem się w instalacji zbyt dużej ilości substancji oleistych, glikoli i smarów, które weszły w reakcję z uszczelnieniem łożyska w pompie. Taki efekt pojawia się również w przypadku dozowania zbyt dużej ilości inhibitorów, bądź przy niewłaściwym ich rozcieńczeniu.

Korzyści Korzyści podawane przez producentów inhibitorów związane są z zatrzymaniem procesów korozji oddziaływujących szkodliwie na instalację. Dlatego też zastosowanie ich w instalacji: l przeciwdziała korozji zaworów, grzejników, kotłów oraz rur, l nie dopuszcza do odkładania się kamienia, tworzenia zgorzeliny oraz zapobiega głośnej pracy kotła, www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

l zabezpiecza przed zapowietrzaniem, a także wyklucza niedogrzane miejsca w grzejnikach, l powoduje zmniejszenie zużycia paliwa, l zabezpiecza pompy przed zatarciem.

Wnikanie tlenu do instalacji Wymagania podstawowe, które należy spełnić, aby zredukować ryzyko powstawania szkód związanych z korozją, to ograniczenie zawartości tlenu, który może wnikać do instalacji poprzez: l lokalne spadki ciśnienia (tlen rozpuszczony w wodzie ulega uwolnieniu), l powietrze podczas procesów napełniania i uzupełniania instalacji, l bezpośredni kontakt wody z powietrzem, dyfuzja powietrza przez nieszczelności, systemy otwarte, uszczelki, przepony.

Tlen a metal w instalacji W wodzie o małej zawartości tlenu szybkość procesów korozji miedzi i jej stopów oraz żelaza czy aluminium stosowanych do budowy źródeł ciepła, a także odbiorników, jest pomijalnie mała. W instalacjach wykonanych ze stali nierdzewnej bardziej niż na zawartość tlenu należy zwrócić uwagę na zawartość chlorków i innych substancji wywołujących korozję stali nierdzewnej. Aluminium: w wyniku kontaktu wody z powierzchnią aluminium po-

10 (242), październik 2018

wstaje warstwa tlenku aluminium, która przy zachowaniu odpowiedniego pH wody (6,5 do 8,5) stanowi warstwę ochronną. Jeżeli jednak w wodzie pojawi się odczyn kwasowy bądź zasadowy warstwa ta ulega rozpuszczeniu. Przedostanie się tlenu do wody grzewczej zawierającej sód i wodorowęglany może prowadzić do powstawania glinianów (wodorotlenek glinu) osadzających się następnie w formie mułu na poszczególnych elementach instalacji.

Napełnianie instalacji Zgodnie z wytycznymi VDI2035 w całym okresie użytkowania instalacji ilość wody wykorzystywana do napełniania oraz uzupełniania braków nie powinna przekraczać trzykrotności pojemności całkowitej instalacji. Tym samym niezbędne jest zachowanie wody w instalacji, redukowanie ilości procesów płukań oraz niwelowanie przyczyn powstawania ubytków w instalacjach wodnych.

Dozowania inhibitorów Zbyt mała dawka inhibitorów może doprowadzić do powstawania lokalnych ogniw korozji. Zbyt duża zawartość inhibitorów może być przyczyną nieprawidłowej pracy poszczególnych podzespołów systemu, np. wpływają one na awarię elementów wykonanych z materiałów elastomerowych, takich jak przepony w naczyniach wyrów-

nawczych, powstawanie osadów i zatorów związanych z przyrostem gęstości wody w instalacji, uszkodzeniem pierścieni uszczelnień ślizgowych w pompach, czy też powstawaniem biofilmu. Dlatego też należy bardzo uważać, aby z dobrych chęci nie zaszkodzić swojej instalacji.

Podsumowanie Zastosowanie inhibitorów korozji w instalacjach ogrzewczych jest jak najbardziej wskazane. Dzięki tym działaniom znacznie spowolnione jest powstawanie ogniw korozyjnych w instalacjach, co nie oznacza, iż zostają one całkowicie zahamowane. W dalszym ciągu niezbędne jest zastosowanie odpowiedniego nadciśnienia w instalacji, tak aby zniwelować miejsca lokalnego spadku ciśnienia poniżej wartości minimalnej (NPSH instalacji) i możliwość wnikania powietrza do instalacji lub wyodrębniania zawartych w wodzie rozpuszczonych pęcherzyków gazów. Zastosowanie inhibitorów, pomimo swoich bardzo dobrych właściwości wiązania tlenu, bakteriobójczych czy przeciwzamarzaniowych, powinno być stosowane tylko tam, gdzie jest ono konieczne. Pamiętając, iż im mniej skomplikowana instalacja, wykonana zgodnie ze sztuką inżynierską, tym łatwiejszy proces jej utrzymania i dłuższa skala wysokosprawnej pracy. Bartosz Tywonek

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (242), październik 2018

Wymienniki ciepła w instalacjach grzewczych

Łącznik systemowy Wymiennik ciepła jest to urządzenie, w którym zachodzi umyślnie zorganizowana wymiana ciepła pomiędzy dwoma (lub więcej) płynami. Jest to ogólny termin odnoszący się do dużej grupy urządzeń silnie różniących się przeznaczeniem, budową, a także sposobem realizacji przepływu ciepła.

są tam powszechnie. Regeneratory, choć stosowane są również w wentylacji i klimatyzacji, to - jak wymienniki kontaktowe - znajdują główne zastosowanie w niektórych innych dziedzinach szeroko rozumianej energetyki.

Ważny łącznik Chociaż termin ten poprawnie kojarzony jest często z ciepłownictwem, ogrzewnictwem, chłodnictwem, wentylacją bądź też klimatyzacją, to jednak wymienniki ciepła również powszechnie stosowane są w instalacjach przemysłowych, szczególnie w przemyśle chemicznym i petrochemicznym, spożywczym i farmaceutycznym oraz w energetyce zawodowej, głównie w siłowniach cieplnych, ale i w życiu codziennym. Przykładem może być choćby czajnik czy też inny grzejnik, oczywiście poza elektrycznym. Niektóre z tych aparatów noszą specyficzną nazwę, podkreślającą ich funkcję, np. chłodnica, skraplacz, dochładzacz, parownik.

Rodzaje wymienników Ogólnie rzecz biorąc, rozróżniamy trzy poniższe rodzaje wymienników ciepła. l Rekuperatory, czyli wymienniki przeponowe odznaczające się tym, że obydwa płyny uczestniczące w procesie oddzielone są stałą przegrodą, poprzez którą przenika ciepło. Przegrody w nich stanowią najczęściej ścianki rur lub płyty. Aparaty te działają w sposób ciągły. l Regeneratory, czyli wymienniki z wypełnieniem, często ceramicznym. Działają okresowo: płyny przepływają w nich, na przemian omywając wypełnienie, oddając, względnie przejmując ciepło za jego pośrednictwem. l Wymienniki kontaktowe, w których przenoszenie ciepła odbywa się przy bezpośrednim zetknięciu dwóch płynów, często o różnych stanach sku-

pienia. Tymi płynami są przeważnie: woda i para wodna, gaz lub mieszanina gazowo-parowa. Najprostszą odmianą tego rodzaju wymienników są mieszankowe podgrzewacze wody lub takież skraplacze pary wodnej, w których kontaktują się para wodna i woda. Inną grupę stanowią wymienniki dyfuzyjne służące do wykraplania pary z mieszaniny z gazem, do nasycania gazu parą lub do chłodzenia wody za pośrednictwem gazu. Ponadto do wymienników ciepła można też zaliczyć aparaty, w których mamy do czynienia ze złożem fluidyzacyjnym. Zachodzą w nich procesy, które są kombinacją procesów zachodzących w rekuperatorach i regeneratorach. Złoże takie występuje w zbiorniku wypełnionym cząsteczkami ciała stałego. Na dnie zbiornika znajduje się wlot gazu, który przepływa przez zbiornik i opuszcza go na górze. Po osiągnięciu odpowiedniej prędkości przepływu gaz zaczyna unosić cząsteczki ciała stałego do góry. Cząsteczki unoszą się w zbiorniku, zachowując się jak płyn. Zbiorniki mogą być dodatkowo wyposażone w wężownicę grzewczą lub płaszcz chłodzący. Ruch ciepła w takich aparatach odbywa się od cząsteczek ciała stałego (jak w regeneratorach) do gazu, a następnie poprzez ściankę płaszcza lub wężownicy (jak w rekuperatorach). Złoża fluidyzacyjne stosuje się np. w procesie zgazowania węgla, suszenia i prażenia rud, a także mrożenia drobnych owoców i warzyw. Z powyższych głównych odmian zasadnicze znaczenie dla techniki grzewczej, chłodniczej i klimatyzacyjnej mają rekuperatory - stosowane

Każdy układ grzewczy musi zawierać źródło generujące ciepło oraz odbiorniki tego ciepła, którymi są właśnie wymienniki. W szczególnym przypadku, źródłem ciepła może też być wymiennik ciepła zasilany z sieci ciepłowniczej lub ciepłem odpadowym. Wymienniki ciepła są także skutecznym, efektywnym i tanim rozwiązaniem pozwalającym połączyć w jeden system grzewczy dwie instalacje, z których jedna jest zbudowana w układzie otwartym, a druga w zamkniętym (względem powietrza atmosferycznego). Przykładem jest tu kominek z płaszczem wodnym (układ otwarty) oraz kocioł gazowy (układ zamknięty). Wymienniki stanowią również ważny element instalacji dla układów hybrydowych, czyli korzystających z różnych źródeł ciepła. Typowym przykładem jest tu instalacja solarna współpracująca z konwencjonalnym kotłem. Właśnie dzięki wymiennikom ciepła możliwe jest pozyskiwane i przekazywane do innych instalacji ciepła odpadowego.

Wielkości charakteryzujące Wymienniki ciepła charakteryzują następujące główne wielkości (poza gabarytami): moc cieplna, powierzchnia wymiany ciepła, współczynnik przenikania ciepła, stosunek powierzchni wymiany ciepła do objętości aparatu, opory przepływu płynów. Wiedza dotycząca wymienników ciepła obejmuje wiele różnych dziedzin. Przykładowo można tutaj wymienić: termodynamikę z wymianą ciepła, mechanikę płynów, wytrzymawww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

łość materiałów, metalurgię, materiałoznawstwo. Podstawy teoretyczne wymiany ciepła zachodzącej w wymiennikach zostaną przedstawione w odrębnym artykule.

Układ strumieni w wymiennikach Jak już wspomniano, rekuperatory, jako wymienniki ciepła, mają szerokie zastosowanie w ciepłownictwie i ogrzewnictwie, począwszy od węzłów ciepłowniczych, poprzez małe urządzenia grzewcze jak kotły i pompy ciepła, czy też po kolektory słoneczne. Wymienniki ciepła są bardzo szeroką grupą urządzeń, które w zależności od szczególnego przeznaczenia różnią się między sobą głównie wielkością i rodzajem budowy. Klasyfikacja tych urządzeń zależy zatem od podziałaów opartych na różnych aspektach działania lub budowy wymienników. Ze względu na układ strumieni płynów wymienniki można podzielić na współprądowe, przeciwprądowe, o przepływie krzyżowym bądź złożonym. l W układzie współprądowym wymiana ciepła zachodzi pomiędzy dwoma strumieniami płynącymi w tym samym kierunku. Z punktu widzenia wymiany ciepła jest to najmniej wydajny układ. Charakteryzuje się stosunkowo niską średnią różnicą temperatury między płynami, która jest siłą napędową procesu wymiany ciepła. Skutkiem tego jest większa powierzchnia wymiany ciepła konieczna do realizacji procesu, a co za tym idzie - większy i droższy wymiennik. Ale za to wymiennik ten jest korzystny ze względu na rozkład naprężeń cieplnych. Ponieważ oba strumienie - gorący i zimny wpływają do wymiennika z tej samej strony, średnia temperatura ścianki w wymienniku jest bardziej jednorodna na całej długości. Skutkiem tego są mniejsze naprężenia termiczne. l Bardziej efektywny energetycznie jest układ przeciwprądowy, w którym strumienie też poruszają się równolegle, ale w kierunkach przeciwnych. Dodatkową zaletą tego układu jest możliwość podgrzania lub ochłodzenia strumienia do temperatury zbliżonej do temperatury wlotowej drugiego strumienia. Na etapie podgrzewania czynnika temperatura wylotowa czynnika ogrzewanego jest wyższa (w ciągu całego procesu) od temperatury wylowww.instalator.pl

10 (242), październik 2018

towej czynnika grzewczego, co stanowi szczególną przewagę nad wymiennikiem współprądowym, gdzie tego efektu nie można osiągnąć na żadnym etapie procesu wymiany ciepła. Wadą jest możliwość pojawienia się dużych naprężeń cieplnych. W układzie krzyżowym oba strumienie przepływają względem siebie pod kątem prostym. Chociaż czysty układ krzyżowy jest rzadko spotykanym rozwiązaniem, często spotyka się go w przypadku wymienników płaszczowo-rurowych jako składową przepływu. Przegrody stosowane powszechnie w celu zwiększenia dynamiki przepływu płynu w przestrzeni płaszczowej, dzielą ją na szereg segmentów o przepływie krzyżowym. l Układy złożone (np. wymienniki płaszczowe o przepływie dzielonym lub rozbieżnym) są kombinacją powyższych układów. Większość wymienników spotykanych w instalacjach przemysłowych ma charakter złożony, natomiast w prostych instalacjach przemysłowych oraz w budownictwie (ciepłownictwo, ogrzewnictwo, chłodnictwo) wykorzystywane są powszechnie płytowe wymienniki ciepła i na mniejszą skalę, głównie w starszych instalacjach, płaszczowo-rurowe. Wymienniki płaszczowo-rurowe zbudowane są z cylindrycznego płaszcza, w którym biegną wiązki rurek. Jeden z płynów przepływa w przestrzeni płaszczowej, a drugi wewnątrz rurek. Wymiana ciepła zachodzi między płynami w poprzek ścian rurek. Rurki (rury cienkościenne) są umieszczone w postaci wiązek wewnątrz płaszcza. Ich końce przymocowane są do płyty sitowej, która oddziela wnętrze płaszcza od wnętrza głowicy. Płyn wpływający do wymiennika przepływa przez króciec wlotowy do głowicy, gdzie następuje rozdział płynu na strumienie wpływające do poszczególnych rurek. Po przepłynięciu przez rurki płyn miesza się w głowicy wylotowej i króćcem wylotowym opuszcza wymiennik. W wymiennikach płaszczowo-rurowych ścianki rurek stanowią powierzchnię wymiany ciepła i to głównie parametry oraz geometria ustawienia rurek decydują o wydajności procesu. Poprzez odpowiedni ich dobór można wpływać na dynamikę procesu wymiany ciepła.

Szczególnym, bo najprostszym, przypadkiem wymiennika płaszczowo-rurowego jest wymiennik typu rura w rurze. Jego zaletą jest prostota budowy. Jego główną wadą jest mała wydajność cieplna - w dodatku powierzchnia wymiany ciepła jest mniejsza niż powierzchnia płaszcza, co mimo izolacji generuje znaczne straty ciepła aparatu do otoczenia.

Wymiennik płytowy Z kolei w przypadku wymiennika płytowego ogólny schemat jego budowy jest zawsze podobny - składa się z szeregu płyt, pomiędzy którymi przepływają płyny, wymieniając ciepło pomiędzy sobą. A zatem powierzchnię grzewczą stanowi pakiet cienkich (zwykle od 0,4 do 1,0 mm), profilowanych metalowych płyt ułożonych przeciwstawnie, zaś kanały są utworzone pomiędzy płytami. Nie jest on jednak tak uniwersalny jak wymiennik płaszczowo-rurowy. Wynika to m.in.: l ze złożonej budowy utrudniającej obliczenia i konstrukcję, l ze stosunkowo dużego spadku ciśnienia wywołanego oporami przepływu płynu, l z możliwości zastosowania w ograniczonym zakresie ciśnień, l z możliwości wystąpienia nieszczelności, skutkiem której jest emisja bądź wyciek płynów do atmosfery, l z ograniczonej liczby materiałów (wynikającej z konieczności formowania płyt). Wymienniki płytowe zbudowane są z płyt odpornych na korozję. Ich eksploatacja, czyszczenie czy wymiana nie są kłopotliwe, a kompaktowa budowa sprawia, że nie zajmują one dużych powierzchni pod zabudowę. Wymienniki takie często znajdują zastosowanie w systemach, które wymagają regularnego czyszczenia, np. w systemach chłodniczych (gdzie woda chłodząca wytrąca kamień), przemyśle mleczarskim (gdzie w wymienniku odkładają się zanieczyszczenia biologiczne) oraz przemyśle farmaceutycznym. W kolejnym artykule będę kontynuował temat wymienników płytowych. dr inż. Piotr Kubski

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (242), październik 2018

Zapytano mnie - mogą zapytać i Ciebie. Można skorzystać!

Odpowiadam, bo wypada... Szanowna Redakcjo! Pracuję w firmie, która nie ma regulaminu pracy, a pracodawca nie informował mnie nigdy o ryzyku zawodowym dotyczącym wykonywanej pracy. Czy pracodawca jest obowiązany informować pracowników o ryzyku zawodowym w przypadku, gdy nie miał obowiązku ustalania regulaminu pracy? Imię i nazwisko do wiadomości redakcji

Szanowna Pani! Tak. Na pracodawcy ciąży obowiązek informowania pracowników o ryzyku zawodowym występującym na stanowisku pracy, mimo braku obowiązku posiadania regulaminu. Brak takiej informacji może mieć doniosłe skutki i w pewnych warunkach powodować powstanie odpowiedzialności po stronie pracodawcy oraz obowiązek wypłaty zadośćczynienia za doznaną krzywdę pracownikowi. l Uzasadnienie Zgodnie z art. 104 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (dalej w skrócie kp.): „Regulamin pracy ustala organizację i porządek w procesie pracy oraz związane z tym prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników”. Zgodnie z § 3 tegoż art.: „Pracodawca zatrudniający co najmniej 20 i mniej niż 50 pracowników wprowadza regulamin pracy, jeżeli zakładowa organizacja związkowa wystąpi z wnioskiem o jego wprowadzenie, chyba że w zakresie przewidzianym w § 1 obowiązują postanowienia układu zbiorowego pracy”. Zatrudnianie poniżej 20 pracowników nie obliguje pracodawcy do wprowadzenia regulaminu pracy, ale z drugiej strony przenosi organizację pracy na płaszczyznę poleceń pracodawcy. W sytuacji, gdy u danego pracodawcy nie obowiązuje regulamin pracy, zachowuje on pełne prawo do ustalania organizacji pracy w drodze poleceń. Pracodawca ponadto jest zobowiązany traktować pra-

cowników równo, tak aby nie naruszyć in concreto norm, m.in. zakazujących dyskryminacji w zatrudnieniu. l Ważne W sytuacji, gdy u danego pracodawcy nie obowiązuje regulamin pracy, zachowuje on pełne prawo do ustalania organizacji pracy w drodze poleceń. l Pojęcie ryzyka zawodowego Pojęcie ryzyka zawodowego zostało zdefiniowane w § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, jako „prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaniem prac powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w srodowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy”. Stosownie do przedstawionej definicji dla identyfikacji ryzyka zawodowego istotna będzie wiedza pracodawcy na temat zagrożeń zawodowych. Wg tej definicji nie można ich ograniczać wyłącznie do środowiska pracy, ale trzeba widzieć szerzej, także w sposobach wykonywania pracy. l Ważne Prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaniem prac powodujących straty, w szczególności wystąpienie u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy. l Obowiązek oceny ryzyka zawodowego Wynika z treści art. 226 kp. i występuje pośród innych obowiązków dokumentowanie ryzyka zawodowego oraz informowanie pracowników o ryzyku zawodowym, a także o zasadach ochrony przed zagrożeniami. Rozwinięcie obowiązku oceny ryzyka zwodowego nastąpiło w § 39 wspomnia-

nego rozporządzenia. Zgodnie z tym przepisem pracodawca ma obowiązek przeprowadzić ocenę ryzyka zawodowego dla wykonywanych prac, w szczególności przy doborze stanowisk i miejsc pracy, stosowanych substancji i preparatów chemicznych, biologicznych, mutagennych oraz przy zmianie organizacji pracy. l Gdy brak regulaminu pracy? U pracodawcy, u którego nie ma obowiązku ustalania regulaminu pracy, pracodawca sam określa sposób informowania o ryzyku zawodowym, bądź tę informację przekazuje bezpośrednio każdemu pracownikowi. Pracownik powinien pisemnie potwierdzić zapoznanie się z informacją o ryzyku zawodowym, a informacja ta powinna być włączona do akt osobowych w części A. l Niepoinformowanie o ryzyku zawodowym Na pracodawcy, który nie poinformuje pracownika o ryzyku zawodowym, ciąży ryzyko poniesienia odpowiedzialności i obowiązku wypłaty zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na zasadzie art. 445 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. (dalej w skrócie kc.) Na temat braku informacji o ryzyku zawodowym wypowiedział się Sąd Nawyższy w wyroku z dnia 14 grudnia 2010 r. sygn. akt. I PK 95/10. Orzekł, że niepoinformowanie o ryzyku zawodowym, prowadzące do zarażenia pracownika prątkami gruźlicy, naraziło go na cierpienia związane z zagrożeniem zdrowia oraz na niekorzystne przeżycia psychiczne. Odpowiedzialność pracodawcy oceniono na podstawie art. 445 § 1 kc. W niniejszej sprawie powódka Teresa D. domagała się od pozwanego Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w N. kwoty 49 000 zł tytułem zadośćuczynienia wprost, za rozstrój zdrowia - zarażenie prątkami gruźlicy wskutek niezachowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Jak się okazało w toku sprawy, w trakcie zatrudnienia nie otrzymała od pracowww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

dawcy informacji o zapobieganiu zarażeniu chorobami zakaźnymi oraz postępowaniu w przypadku zetknięcia się z czynnikami chorobotwórczymi. Sądy kolejnych instancji orzekały przeciwko przyznaniu takiego zadośćuczynienia. Ostatecznie Sąd Nawyższy orzekł, że zadośćuczynienie się należy. l Ważne Na pracodawcy, który nie poinformuje pracownika o ryzyku zawodowym, ciąży ryzyko poniesienia odpowiedzialności i obowiązku wypłaty zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na zasadzie art. 445 kc. l Sprawa Brincat i inni przeciwko Malcie Inną ciekawą sprawą, którą zajął się Europejski Trybunal Praw Czlowieka w Starsburgu, na którą warto zwrócić uwagę, jest sprawa Brincat i inni przeciwko Malcie. Inicjatorami skargi było 21 osób, obywateli Malty, byłych i obecnych pracowników maltańskiej państwowej stoczni remontowej. W latach 1968-2003 skarżący w trakcie pracy w stoczni byli narażeni na kontakt z azbestem, co spowodowało u nich sze-

10 (242), październik 2018

reg problemów zdrowotnych, a w jednym przypadku śmierć z powodu złośliwego nowotworu powiązanego z wcześniejszą, długotrwą ekspozycją na azbest. Przed Trybunałem skarżący zarzucili, iż Malta dopuściła się pogwałcenia ich praw podstawowych - prawa do życia, tj. art. 2 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 4 listopada 1950 r. (weszła w życie 3 września 1953 r., dalej w skrócie Konwencja) i prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego tj. art. 8 Konwencji - wskutek niewprowadzenia odpowiednich regulacji chroniących ich zdrowie i życie w miejscu pracy. Trybunał zgodził się z argumentacją skarżących i stwierdził naruszenie Konwencji. Na państwach-stronach Konwencji spoczywa pozytywny obowiązek ochrony praw swych obywateli wynikających z art. 2 i art. 8 Konwencji. Do zakresu tego obowiązku należy przyjmowanie prawnych i praktycznych środków zapewniających skuteczną ochronę zdrowia i życia pracowników w miejscu pracy, a także zapewnienie

osobom zainteresowanym prawdziwych i wiarygodnych informacji, pozwalających na ocenę ryzyka dla zdrowia w danych okolicznościach. Zasady te mają szczególne znaczenie w środowisku pracy, zwłaszcza gdy przedsiębiorstwo zatrudniające pracowników jest przedsiębiorstwem państwowym. Anna Słowińska Podstawa prawna: 1. Ustawa z dnia 26 września 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1974 r., poz. 141 ze zm.). 2. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. nr 129, poz. 844). Literatura: 1. Baran K. i in., „Kodeks Pracy. Komentarz”, Wydawnictwo Wolters Kluwer, Warszawa 2016. 2. Warecka K., „Malta odpowiedzialna na narażenie pracowników na kontakt z azbestem”, dostępne w internecie: http://www.bhp.abc.com.pl [dostęp z 18.06.2018]. 3. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2010 r., sygn. akt. I PK 95/10, http://www.sn.pl/orzecznictwo/SitePages/Najnowsze_orzeczenia.aspx

NAJLEPSZA TECHNOLOGIA W STANDARDZIE MAXIMA - POMPA CIEPŁA DO C.O. I C.W.U. Maxima to pierwsza gruntowa pompa ciepła produkowana w Polsce wyróżniona Europejskim Znakiem Jakości EHPA-Q. Znak ten nadawany jest tylko najbardziej wydajnym i ekologicznym urządzeniom w Europie. Niezależnie od pory roku i temperatury na zewnątrz Maxima dostarcza ciepło niezbędne do ogrzania domu i wody. F

A NIU EG WA DL SO POINAN

Produkujemy w Polsce

www.galmet.com.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (242), październik 2018

Armatura - zabezpieczenie instalacji solarnych

Naczynia i zawory Stosowanie odpowiedniej armatury zabezpieczającej ma na celu zapewnienie niezawodnej i ekonomicznej pracy instalacji, jak również bezpieczeństwo pracy i eksploatacji. Aby zapewnić prawidłową pracę wszystkich instalacji - zarówno grzewczych, sanitarnych, jak i innych - należy zadbać o zastosowanie odpowiedniej armatury zabezpieczającej. W serii dwóch artykułów przedstawię możliwości zabezpieczenia instalacji opartych na odnawialnych źródłach energii - zabezpieczenie instalacji grzewczych/wody użytkowej funkcjonujących w oparciu o energię słoneczną oraz spalanie biomasy. Stosowanie odpowiedniej armatury zabezpieczającej ma na celu zapewnienie niezawodnej i ekonomicznej pracy instalacji, jak również zapewnienie bezpieczeństwa pracy i eksploatacji.

Odnawialne źródło energii Promieniowanie słoneczne jest nieograniczonym źródłem energii odnawialnej, ale równocześnie najbardziej rozproszonym. Korzystanie z promieniowania słonecznego jeszcze do niedawna było mało opłacalne. Nowoczesne instalacje solarne mogą korzystać nie tylko z pełnego nasłonecznienia, ale również z promieniowania rozproszonego. Dzięki temu panele słoneczne wytwarzają prąd w pochmurne i deszczowe dni, a nawet podczas opadów śniegu. Promieniowanie słoneczne może być również wykorzystywane przez kolektory słoneczne służące do ogrzewania wody użytkowej. Pokrótce omówię funkcje i zadania takiej armatury: l naczynia wyrównawcze (na rysunku 1 oznaczenie 1), l zawory bezpieczeństwa/grupy bezpieczeństwa (2) l termostatyczne zawory mieszające (3).

Naczynia wzbiorcze Naczynie wzbiorcze w instalacji solarnej chroni instalację przed wzrostem ciśnienia w efekcie wzrostu temperatury w instalacji. Wyrównuje ciśnienie w układzie kolektora w przypadku różnic temperatury płynu solarnego. Naczynie przejmuje nadmiar płynu solarnego, ale również stabilizuje pracę całego układu, zabezpieczając przed nagłymi i znaczącymi zmianami ciśnienia, które mogły powodować uszkodzenie układu, starzenie płynu solarnego itp. W przypadku doboru, obliczeń naczynia solarnego należy uwzględnić takie parametry jak: ilość/pojemność kolektorów w układzie, całkowita pojemność instalacji oraz wysokość statyczna instalacji. W celu odróżnienia naczyń solarnych od innych dostępnych na rynku (przeznaczonych do instalacji centralnego ogrzewania czy ciepłej wody użytkowej) u większości producen-

tów są one w kolorze białym, ewentualnie szarym. Dostępne na rynku naczynia o mniejszych objętościach to wykonania wiszące. Przy większych objętościach (np. powyżej 50 l) są to modele stojące.

Zawory bezpieczeństwa Powszechne zastosowanie w instalacjach solarnych znajdują zawory bezpieczeństwa. Redukują one ciśnienie do określonej nastawą wartości. W momencie, gdy ciśnienie w instalacji osiągnie wartość nastawy, następuje otwarcie zaworu, wyrzut cieczy, co zapobiega osiągnięciu ciśnienia w instalacji, które mogłoby spowodować uszkodzenie kolektorów słonecznych lub innych elementów. Zawór bezpieczeństwa w instalacji solarnej powinien być montowany jak najbliższej miejsca napełniania instalacji, przed naczyniem wzbiorczym, przy zachowaniu kierunku przepływu (np. oznaczonego strzałką na korpusie). Należy zapewnić odprowadzenie wyrzutu wody, przy czym uwzględniać trzeba, iż zrzucana woda może mieć wysokie temperatury. Wykonany spust zabezpieczać musi przed poparze-

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (242), październik 2018

Zawory mieszające

niem czy uszkodzeniem innych elementów znajdujących się poniżej/obok zaworu bezpieczeństwa. W przypadku membranowych zaworów bezpieczeństwa ważne jest zadbanie o brak zanieczyszczeń w instalacji. Prawidłowa eksploatacja wymaga regularnych kontroli działania. Tego rodzaju kontrole zalecane są przez różnych producentów w różnych odstępach czasu - przykładowo raz na 6 miesięcy czy w odstępach rocznych. Tylko dzięki regularnym kontrolom polegającym na wykonaniu obrotu pokrętła zwolnieniu pokrętła oraz wymuszeniu wypływu cieczy - zapewniona zostaje niezawodna praca tego ele-

mentu instalacji solarnej (obowiązuje również dla zaworów bezpieczeństwa do centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowej). Typowy zawór bezpieczeństwa ma ciśnienie otwarcia 6 barów (ewentualnie 10 barów). Wielkość zaworu zależy od mocy cieplnej instalacji. Często przyjmuje się, że zawór 1/2" zabezpiecza powierzchnię kolektorów do około 40-50 m2, a zawór 3/4" do około 90-100 m2. Część producentów armatury solarnej dostarcza gotowe grupy bezpieczeństwa. W takiej grupie solarnej zintegrowany jest zawór bezpieczeństwa, manometr, zawór spustowy oraz przyłącze naczynia wzbiorczego.

Kolejnym elementem, którego nie może zabraknąć w instalacjach solarnych, są zawory mieszające. Ze względu na możliwość wystąpienia wysokich temperatur w instalacjach solarnych należy zabezpieczyć użytkowników przed zbyt wysoką temperaturą c.w.u. Może zostać zastosowany pojedynczy zawór mieszający lub zestaw termostatyczny. Zestaw termostatyczny wyposażony w dwa zawory mieszające (jak SolarKit na rysunku 2) oprócz zmieszania wody w zakresie 3065°C - ułatwia obsługę instalacji solarnych w okresach, w których nie ma wystarczająco dużo ciepła uzyskiwanego z kolektorów słonecznych. Umożliwia on połączenie instalacji solarnej oraz kotła grzewczego jak na schemacie na rys. 3. Inna drobna armatura zabezpieczająca, która znacznie ułatwia ich eksploatację, to przykładowo: armatura do napełniania/płukania instalacji solarnych (4 na rysunku 1), odpowietrzniki (numer 5) zamykane na czas eksploatacji i uruchamiane tylko na czas serwisu, a także inna armatura pomiarowa-kontrolna (np. przepływomierze pozwalające monitorować uzyski energetyczne itp.).

Czynniki niezamarzające Jednolite są wymagania dla armatury, która znajduje zastosowanie w instalacjach solarnych: możliwość pracy w wysokich temperaturach oraz dostosowanie do pracy z czynnikami niezamarzającymi (mieszaniny substancji, takich jak glikol, tyfocor i inne). W następnym artykule omówiona zostanie armatura zabezpieczająca do instalacji grzewczych spalania biomasy. Joanna Pieńkowska

Wyniki internetowej sondy: sierpień (głosowanie na najpopularniejszy wśród internautów tekst ringowy zamieszczony w „Magazynie Instalatora“ 8/2018 - decyduje liczba odsłon artykułu na www.instalator.pl) Jeśli nie walczysz sam na ringu, pomóż zwyciężyć innym. Wejdź na www.instalator.pl

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (242), październik 2018

Do czego służą podzielniki kosztów ogrzewania? (2)

Ciepło szacunkowe W interesie końcowych odbiorców ciepła, a także wszystkich Polaków, jest rzetelne wyjaśnienie, do czego służą podzielniki, a także jakie główne czynniki wpływają na prawidłową rejestrację zużycia ciepła przez podzielnik.

padku większe koszty inwestycyjne obciążają końcowych odbiorców ciepła, tj. użytkowników lokali nieopomiarowanych oraz opomiarowanych.

Nieprawidłowości W artykule pt. „Wskaźniki na grzejniku” („Magazyn Instalatora” 8/2018 przyp. red.) podjąłem temat, może dla niektórych kontrowersyjny, dotyczący podzielników kosztów ogrzewania, urządzeń bardzo chętnie stosowanych, szczególnie przez spółdzielnie miszkaniowe. Na początku tego artykułu chciałbym zwrócić uwagę na informacje zawarte w referacie pana H. Makowskiego (patrz artykuł zamieszczony w miesięczniku „INSTAL” - wydanie 5/2008: „Mierzenie ciepła w ogrzewaniach centralnych i podział kosztów między użytkowników”), w którym przedstawiono wiele problemów z okresu międzywojennego, które - jak się okazuje - są aktualne do dnia dzisiejszego. Myślę, że zacytowane zdanie wiele mówi o dostrzeganych wówczas problemach: „W innych znów wypadkach wpadano w drugą ostateczność, instalując w dużych blokach mieszkalnych cały szereg małych ogrzewań mieszkaniowych, co z punktu widzenia tak gospodarczego, jak i technicznego jest grzechem nieprzynoszącym naszemu zawodowi zaszczytu”.

Ogrzewanie indywidualne Oznacza to, że już w latach trzydziestych XX w. zauważano problem budowy w budynkach wielorodzinnych pieców węglowych, których wykonanie było niewątpliwie droższe od wykonania wewnętrznej instalacji centralnego ogrzewania. Palenie w tych piecach było i jest nieekonomiczne oraz zawsze wiązało się z dużymi uciążliwościami dla mieszkańców ogrzewanych lokali. Rozszczelnione spoiny między kaflami i cegłami kominów

wielokrotnie przyczyniły się do zatrucia tlenkiem węgla. Ze względu na powyższe uciążliwości, a także inne uwarunkowania (np. podeszły wiek wielu użytkowników tych lokali) w minionych kilkudziesięciu latach większa część pieców została już zlikwidowana. Pozostałe piece są likwidowane lub będą zlikwidowane w najbliższych latach, m.in. w ramach walki ze smogiem. Projektowane po kilkudziesięciu latach nowoczesne kotły gazowe wprawdzie są bardziej ekologiczne, jednak o mnogości zagrożeń wynikających z zastosowania indywidualnych kotłów gazowych najlepiej świadczy ilość przewidzianych w nich zabezpieczeń: zabezpieczenia przeciwwypływowe, ograniczniki temperatury bezpieczeństwa, czujniki temperatury, presostaty, termostaty graniczne, zawory bezpieczeństwa, czujniki ciągu kominowego. Dodatkowo zawsze istnieje ryzyko wystąpienia jednego z najgroźniejszych niebezpieczeństw związanych z wadliwie działającym kotłem grzewczym, tj. zatrucia tlenkiem węgla, tak jak to miało miejsce np. w Skarżysku-Kamiennej w mieszkaniu posłanki na Sejm RP. Dodatkowymi i ukrytymi stratami są zawyżone koszty inwestycji lub remontów, które dotyczą wytwarzania oraz dystrybucji ciepła dla 3,5 mln lokali nieopomiarowanych. Większe zużycie ciepła (o ok. 20-30%) powoduje konieczność budowy większych kotłowni, sieci przesyłowych i przyłączy, wymiennikowni, rur rozprowadzających czynnik grzewczy na osiedlu, rur rozprowadzających czynnik grzewczy w budynku, grzejników centralnego ogrzewania. W każdym przy-

Brak właściwego zdefiniowania funkcji podzielników skutkuje także innymi nieprawidłowościami, do których należy zaliczyć: l niewyposażanie nowych budynków (tj. wybudowanych po 1994 r.) w urządzenia służące do indywidualnego opomiarowania zużycia ciepła zużywanego do ogrzania lokali (ciepłomierze lub podzielniki kosztów ogrzewania), l wykorzystywanie wodomierzy lokalowych do „opomiarowania zużycia ciepła” w lokalach, w których instalacje grzewcze są przystosowane do montażu ciepłomierzy lub podzielników kosztów ogrzewania. Ilość wody przepływającej przez wodomierz ciepłej wody w żaden sposób nie odzwierciedla ilości ciepła zużytego na potrzeby centralnego ogrzewania lokalu, l przypadkowy i niewłaściwy podział ogólnych kosztów ciepła w budynku na tzw. „koszty stałe” (niezależne od indywidualnego zużycia ciepła) i „koszty zużycia” (zależne od indywidualnego zużycia ciepła), l nieuwzględnianie lub uwzględnianie w rozliczeniach zbyt małej części tzw. kosztów wspólnych, które wynikają ze strat ciepła na wew. instalacji w budynku lub uwzględniają tę część ciepła, która nie jest zarejestrowana przez urządzenia i przyrządy pomiarowe (np.: emisja ciepła przez nieopomiarowane piony c.o. lub międzylokalowe przenikanie ciepła przez ściany). Dlatego w obliczu ww. strat, nieprawidłowości oraz upływającego czasu (27 lat od przyjęcia ww. Uchwały Sejmu RP koniecznością jest prawidłowe definiowanie funkcji podzielników oraz zdiagnozowanie uwarunkowań, www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

które mają wpływ na pewność oraz dokładność rejestracji zużycia ciepła).

Poszukiwanie przyczyn W połowie lat 90. zaobserwowano pierwsze przejawy niezadowolenia użytkowników opomiarowanych lokali z funkcjonowania podzielnikowych systemów rozliczeń. Najprawdopodobniej dr inż. Mieczysław Dzierzgowski (pracownik naukowy Politechniki Warszawskiej) jako pierwszy twierdził, że podzielnikowe systemy indywidualnych rozliczeń kosztów ogrzewania nie są dostosowane do warunków polskich i podnosił problem międzylokalowych przepływów ciepła. Twierdził, że błędy wykonywanych rozliczeń kosztów wynoszą od 800 do 2000%. Przez wiele lat prowadził prace badawcze nad nowym systemem rozliczeń (REMIS), który miałby uwzględniać specyfikę techniczną i technologiczną instalacji grzewczych, oraz - jak twierdził - będzie uwzględniać najważniejszy czynnik, jaki wpływa na dokładność rozliczeń, jakim jest wymiana ciepła pomiędzy mieszkaniami. Argumentował, że koniecznością jest zastosowanie takich urządzeń, które umożliwią rejestrację i kontrolę temperatury w mieszkaniu. Jak się jednak okazało, poza znanymi wcześniej dwuczujnikowymi podzielnikami elektronicznymi, nie zaprezentował nowych urządzeń ani systemu, który byłby wiarygodny i uzyskałby aprobatę uczestników konferencji naukowo-technicznych. Warto zauważyć, że problem przenikania ciepła przez ściany był znany już przed II wojną światową, co wynika chociażby z artykułu: „Mierzenie ciepła w ogrzewaniach centralnych i podział kosztów między użytkowników” opublikowanego w miesięczniku „INSTAL” 5/2008, w którym zamieszczono referat H. Makowskiego oraz dyskusję z I Zjazdu Ogrzewników Polskich (Warszawa 1936 r.). Od 2003 r. większość uczestników ogólnopolskich konferencji wyrażała pogląd, że nie ma innych urządzeń, które można zastosować do rejestracji zużycia ciepła dostarczonego do lokalu. Nie ma także systemu, który umożliwiałby poprawne wyliczenie, jaka ilość ciepła przenika między lokalami. Wynika to chociażby z wypowiedzi Pana Christiana Sperber z Bonn (na IV www.instalator.pl

10 (242), październik 2018

Konferencji „krynickiej”, Krynica Zdrój, 21-23 maja 2003 r. - „Doskonalenie podziału kosztów ogrzewania w budownictwie wielorodzinnym a jednak podzielniki”), reprezentującego Europejskie Stowarzyszenie ds. rozliczania energii zgodnie z jej zużyciem, który stwierdził, że: l „W Szwajcarii i Danii prowadzono badania nad wpływem przenikania ciepła przez przegrody budowlane na indywidualne koszty zużycia ciepła, ale uwzględnienie tego w systemie rozliczeń okazało się zbyt skomplikowane i w rezultacie nieopłacalne dla każdej ze stron. W związku z tym zaniechano dalszego zajmowania się tym problemem”. l „W krajach, w których system podziału kosztów ogrzewania stosowany jest od kilkudziesięciu lat, niewykorzystuje się żadnych pomiarów uzupełniających ani wyrównania rachunkowego w celu eliminacji nieprawidłowości wynikających z przepływów międzylokalowych. Były prowadzone na ten temat rozważania, jednak uznano, że prostota systemu jest istotniejsza”.

Pomimo powyższego w Polsce nadal są osoby, które dowodzą, że ich system uwzględnia przenikanie ciepła przez ściany oraz oddawanie ciepła przez piony c.o. Zwolennicy metody rozliczeń z „komfortem cieplnym”, aby dowieść swoich tez, krytykują „klasyczne podzielniki kosztów ogrzewania” i otrzymywane w wyniku ich wskazań nielogiczne wyniki indywidualnych rozliczeń. Absurdalne wyniki rozliczeń wykorzystywane są jako argument uzasadniający wprowadzenie do metodologii rozliczeń kosztów ogrzewania dodatkowego parametru, jakim jest „średnia temperatura lokalu”. Jednak przy diagnozowaniu przyczyn powstawania błędów marginalizują oni znaczenie dokładności oraz pewności rejestracji zużycia ciepła przez podzielnik. Wychodzą z błędnego założenia, że za pomocą podzielników

kosztów ogrzewania określana jest „procentowa ilość ciepła dostarczonego do lokalu w stosunku do całkowitego zużycia energii cieplnej w budynku” i doszukują się wielu innych czynników, które mogą wpływać na zbyt duże różnice we wskazaniach podzielników. Jak wynika to z rzeczywistej funkcji podzielnika („służy do rejestracji ciepła oddanego przez grzejnik”), a także ze specyficznych właściwości fizycznych ciepła, które jest „tracone” między źródłem ciepła lub węzłem pomiarowym znajdującym się w budynku (lub grupie budynków), a miejscem dokonywania rejestracji zużycia ciepła przez podzielnik. Specyfika ciepła i instalacji grzewczych sprawia, że pewna część ciepła dostarczonego do budynku wielorodzinnego lub wielolokalowego nie jest opomiarowana (np. ogrzewanie klatek schodowych i innych części wspólnych, często także grzejników łazienkowych) i jest wyemitowana w źródle ciepła lub węźle pomiarowym znajdującym się w budynku oraz wewnętrznej instalacji grzewczej rozprowadzającej czynnik grzewczy do grzejników. Znaczna część ciepła jest emitowana z rur poziomych i pionowych, które nie są opomiarowane podzielnikami kosztów ogrzewania. Z powyższego bezsprzecznie wynika, że w każdym budynku pewna część ciepła dostarczonego do budynku jest nieopomiarowana. Tę część ciepła należałoby zakwalifikować jako część wspólną, która bez względu na rodzaj zastosowanego urządzenia lub przyrządu pomiarowego jest niezależna od zachowań użytkownika lokalu i zarejestrowanego zużycia ciepła w lokalu. Dlatego nie ma technicznej możliwości, aby na podstawie wskazań podzielników można było określić „procentową ilość ciepła dostarczonego do lokalu - w stosunku do całkowitego zużycia energii cieplnej w budynku”. Tak więc jeśli ktokolwiek analizował udział ciepła zarejestrowanego w danym lokalu w stosunku do całkowitego zużycia ciepła w budynku, zawsze musiał uzyskać błędne wyniki analizy. Udział ciepła zarejestrowanego zawsze należało i należy odnosić tylko do tej części ciepła, która jest zarejestrowana przez przyrządy lub urządzenia pomiarowe. Ciąg dalszy w kolejnym odcinku... Jerzy Materek

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (242), październik 2018

kocioł kondensacyjny, odpływ liniowy, agregaty wody lodowej, grupa bezpieczeństwa, mufa przesuwna

Nowości w „Magazynie Instalatora” Efektywny kocioł Logamax plus GB122K marki Buderus to kocioł dla osób oczekujących komfortu, ekonomicznej i ekologicznej pracy urządzenia grzewczego oraz niewielkich kosztów inwestycyjnych związanych z jego zakupem. Nowy kocioł jest jednostką dwufunkcyjną o szerokim zakresie modulacji mocy od 3 do ponad 25 kW. Z tego względu może być z powodzeniem stosowany zarówno w małych mieszkaniach, jak i w większych segmentach i domach. Dzięki niewielkim gabarytom i niskiej masie doskonale sprawdzi się nie tylko w nowych, ale też w modernizowanych instalacjach grzewczych. Kocioł może być montowany poza pomieszczeniem kotłowni, również

powiada klasie efektywności A (przy profilu obciążeń XL). Nowe urządzenie marki Buderus cechuje niezwykle niska emisja tlenków azotu (6 klasa NOx), jest to więc kocioł wyjątkowo ekologiczny. Podobnie jak sam kocioł Logamax plus GB122K również jego automatyka została zaprojektowana w oparciu o opinie użytkowników, instalatorów i serwisantów. Urządzenie wyposażono w panel sterowania z siedmioma przyciskami oraz czytelnym wyświetlaczem LCD, znakomicie komponującymi się z nowym wzornictwem marki Buderus. Klarowne oznakowanie przycisków oraz komunikaty w postaci ikon i liczb, pozwalają na intuicyjne wprowadzanie i odczyt ustawień oraz kodów serwisowych kotła. l Więcej na www.instalator.pl

Odpływy liniowe Firma FERRO wprowadziła nowe odpływy liniowe. Charakteryzują się one zróżnicowaną budową, designem i przeznaczeniem. Do wyboru

Easy new występuje w wersji odwracalnej (na lewą i na prawą stronę), jest zaopatrzony w praktyczny korek rewizyjny ułatwiający czyszczenie syfonu i posiada syfon w zestawie. W odpływach Super slim pro oraz Wall slim dużym udogodnieniem są stalowe syfony zintegrowane z otworami rewizyjnymi oraz korki rewizyjne, które umożliwiają łatwy dostęp do syfonu. Ich zabudowy w niewielkich wymiarach sprawiają, że odpływy mogą być montowane również w budownictwie wielorodzinnym. W ofercie FERRO, oprócz 7 nowych modeli (3 rozmiary Easy new, 3 rozmiary Super slim pro i 1 Wall slim), znajduje się także 6 standardowych odpływów z rusztem oraz odpływ liniowy pod płytkę, odpływ ścienny Wall i odpływ liniowy wąski Perfect Drain. l Więcej na www.instalator.pl

Nowe agregaty wody lodowej Przepisy Unii Europejskiej dotyczące F-gazów (gazy fluorowane)

w pomieszczeniach sanitarnych, tj. łazienka czy kuchnia. Dzięki zastosowaniu innowacji technicznych maksymalna sprawność kotła Logamax plus GB122K wynosi nawet 109,5%, a sezonowa efektywność energetyczna ogrzewania pomieszczeń 94% (klasa efektywności energetycznej A). Efektywność energetyczna podgrzewania wody wynosi 85%, co również od-

mamy trzy typy: odpływ liniowy Easy new, odpływ liniowy Super slim pro oraz odpływ ścienny Wall slim. Do produkcji odpływów wykorzystano wysokiej jakości stal nierdzewną, szlifowaną ręcznie i polerowaną. Odpływy mają kołnierze hydroizolacyjne uszczelniające konstrukcję odpływu wpuszczoną w podłogę lub w ścianę. Dzięki temu zabezpieczają łazienkę przed zalaniem.

przyspieszyły proces stopniowego wycofywania czynników chłodniczych zawierających HFC (hydrofluorowęglowodory) w zastosowaniu do nowych urządzeń wprowadzanych na rynek. Projektanci, konsultanci i inspektorzy branży budowlanej wymagają przyjaznych dla środowiska agregatów niewywierających negatywnego wpływu na stan warstwy ozonowej. Firma Johnson www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Controls podjęła wyzwanie przeprojektowania tradycyjnej konstrukcji agregatów wody lodowej. Opracowała pierwsze w branży urządzenie nowej generacji. Produkt jest w pełni zoptymalizowany do uzyskania maksymalnej wydajności, o niskim potencjale tworzenia efektu cieplarnianego (GWP), wykorzystujący odśrodkowy agregat wody lodowej YORK® YZ na bazie łożysk magnetycznych z czynnikiem R-1233zd(E). l Więcej na www.instalator.pl

Zwarta grupa bezpieczeństwa Kompaktowa kotłowa grupa bezpieczeństwa TriBloc firmy Taconova jest przeznaczona do instalacji grzewczych o mocy do 50 kW (DIN 4751). Urządzenie pełni jednocześnie cztery funkcje, odpowiadając za odpowietrzanie, pomiar, napowietrzanie i spuszczanie nadciśnienia. Innowacyjny system przyłączy gwarantuje szybki i łatwy montaż bez żadnych dodatkowych złączek. Grupa TriBloc może być z powodzeniem stosowana zarówno w budownictwie mieszkaniowym, jak i w obiektach publicznych czy przemysłowych. Ze względu na swoje zalety konstrukcyjne i montażowe oferuje szereg korzyści, istotnych z punktu widzenia instalatorów oraz inwestorów. Urządzenie składa się z mosiężnej belki podtrzymującej z zaworem bezpieczeństwa (ciśnienie zadziałania 2,5 lub 3 bary), szybkie-

www.instalator.pl

10 (242), październik 2018

go odpowietrznika TacoVent HyVent i manometru z samouszczelniającym gwintem przyłączeniowym. Dodatkowo TriBloc dysponuje dwoma dodatkowymi przyłączami gwintowymi do naczynia wzbiorczego (R 3/4") i króćca do napełniania i opróżniania (Rp ½"). W odpowietrzniku TacoVent HyVent pływak leży na zwierciadle wody i za pomocą iglicy zaworu szczelnie zamyka otwór odpowietrzający. Jeżeli powietrze zbiera się w kotle, pływak obniża się poprzez spadający poziom wody i uwalnia w sposób ciągły nagromadzone powietrze. Rura łącząca kieruję wodę i powietrze bez przeszkód do komory powietrza. l Więcej na www.instalator.pl

Praktyczna mufa przesuwna W starszych budynkach mieszkalnych często spotykamy instalacje z grubościennych rur stalowych. Podczas naprawy lub późniejszego montażu, np. trójników w przyłączu grzejnika, doskonale sprawdzi się mufa przesuwna Megapress firmy Viega. Wystarczy wyciąć fragment rury, wsunąć w to miejsce mufę i bezpiecznie zaprasować. Remont instalacji grzewczej wykonanej z grubościennych rur stalowych często przysparza instalatorom wielu problemów. Do tej pory wykonanie nowego przyłącza obiegów grzewczych do istniejącej instalacji stalowej było możliwe jedynie przy

pomocy skomplikowanej złączki przejściowej lub czasochłonnego spawania. Spływająca woda dodatkowo spowalnia prace montażowe. Ponadto pojawia się zwiększone ryzyko pożarowe ze względu na łatwopalne materiały powszechne w starym budownictwie. Dzięki technice zaprasowywania na zimno system Viega Megapress gwarantuje bezpieczny i szybki montaż oraz niskie koszty remontu lub rozbudowy takiej instalacji. Zakres prac przy naprawie lub późniejszym montażu elementów, takich jak trójniki w przyłączu grzejnika, jest bardzo podobny. W tego typu sytuacjach warto sięgnąć po praktyczną mufę przesuwną z oferty systemu Megapress. Jak to działa? Instalator po prostu wycina potrzebny fragment rury, wsuwa w to miejsce mufę, a następnie zaprasowuje połączenie przy pomocy zaciskarki Viega Pressgun, co trwa dosłownie kilka sekund. Takie rozwiązanie zdecydowanie skraca czas montażu, a jednocześnie gwarantuje maksymalne bezpieczeństwo pracy i szczelność wykonanych połączeń. Mufa wyposażona jest w element uszczelniający z EPDM, pierścień metalowy i pierścień dystansowy. Jak wszystkie złączki firmy, Viega posiada opatentowany profil bezpieczeństwa SC-Contur, gwarantujący wymuszoną nieszczelność w stanie niezaprasowanym. Dostępne średnice mufy to: 3/8, 1/2, 3/4 i 1". l Więcej na www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (242), październik 2018

Regulacja temperatury powietrza z wykorzystaniem regulatora elektronicznego

Rotametry w akcji Niniejszy artykuł dotyczy regulacji temperatury oraz regulacji hydraulicznej w układach z wieloma pętlami ogrzewania płaszczyznowego. Układy z wieloma grzejnikami płaszczyznowymi stosuje się, gdy pomieszczenie ma dużą powierzchnię lub jest kilka ogrzewanych pomieszczeń. W przypadku pomieszczenia o dużej powierzchni należy stosować więcej niż jeden grzejnik płaszczyznowy, aby: l zabezpieczyć się przed pęknięciem zbyt dużego grzejnika na skutek rozszerzalności termicznej; l zmniejszyć opory przepływu czynnika grzewczego; l umożliwić podział na strefy grzewcze; l możliwe było zastosowanie typowych rur, siłowników, głowic i wkładek termostatycznych w rozdzielaczu. W przypadku kilku pomieszczeń, każde z nich posiada co najmniej jeden grzejnik płaszczyznowy. Dla umożliwienia indywidualnej regulacji temperatury w każdym ogrzewanym pomieszczeniu, pętla każdego grzejnika podłączona jest indywidualnie do wejścia rozdzielacza z wkładką termostatyczną i wyjścia kolektora z wkładką regulacyjną lub odcinającą. Regulację termostatyczną temperatury powietrza ogrzewanego pomieszczenia realizują głowice z wyniesionym czujnikiem (9), z wyniesionym zadajnikiem i czujnikiem (10) lub siłowniki termiczne (11) z regulatorem (12) - rys. 1. Czujnik głowicy (9), zadajnik głowicy (10) i/lub regulator (12) umieszczone są w ogrzewanym pomieszczeniu. Napędy głowic (9) i (10) oraz siłownik(i) są umieszczone na wkładkach termostatycznych rozdzielacza (7). Zadaniem głowicy termostatycznej z wyniesionym czujnikiem (9), głowicy z wyniesionym zadajnikiem (10) oraz siłownika termicznego jest regulacja przepływu czynnika grzewczego w poszczególnych pętlach tak, aby uzyskać zadaną temperaturę w ogrzewanych pomieszczeniach. W przy-

padku, gdy w pomieszczeniu ogrzewanym jest więcej niż jeden grzejnik płaszczyznowy, należy zastosować jeden regulator pomieszczeniowy (12) oraz kilka siłowników termicznych (11). Jeden regulator steruje kilkoma siłownikami termicznymi. Maksymalna liczba siłowników, jaką można podpiąć do jednego regulatora, wynika z maksymalnego obciążenia prądowego wyjścia sygnałowego. Moc elektryczna większości siłowników termicznych jest na poziomie 3 W, dlatego producenci w większości przypadków określają maksymalną liczbę siłowników termicznych, jaką można obciążyć regulator. Każdy grzejnik płaszczyznowy winien posiadać indywidualny siłownik termiczny (11) dla umożliwienia re-

gulacji przepływu w pętlach grzejnika płaszczyznowego. Siłowniki termiczne z regulatorami elektrycznymi lub elektronicznymi mają zastosowanie w przypadku, gdy długość kapilary jest niewystarczająca (powyżej 10 m) lub przewidywane jest sterowanie z osłabieniem nocnym lub weekendowym.

Rozpływ czynnika i samorównoważenie Do pełnego opisu systemu regulacji konieczna jest analiza rozpływu czynnika grzewczego po stronie pętli grzewczych. W sytuacjach, gdy długości rur w poszczególnych pętlach ogrzewania płaszczyznowego są podobne, gdy zapotrzebowanie na strumień ciepła dla poszczególnych grzejników jest porównywalny oraz przy jednakowym schłodzeniu czynnika grzewczego (np. 10°C), układ „sam się równoważy”

Rys. 1. System regulacji temperatury ogrzewania płaszczyznowego z wieloma obiegami grzewczymi [2]: 1 - głowica termostatyczna z czujnikiem przylgowym; 2 - zawór termostatyczny przelotowy; 3 - zawór regulacyjny obejścia, tzw. „by-pass”; 4 wyłącznik zabezpieczający; 5 - pompa obiegowa; 6 - zawór zwrotny; 7 - rozdzielacz ogrzewania podłogowego; 8 - zawór nadmiarowo-upustowy; 9 - głowica termostatyczna z wyniesionym czujnikiem; 10 - głowica termostatyczna z wyniesionym zadajnikiem; 11 - siłownik termiczny; 12 - regulator elektroniczny (lub elektryczny).

www.instalator.pl

Gwarantowana, comiesięczna dostawa „Magazynu Instalatora”: tylko 11 PLN/miesiąc Kliknij po szczegółowe informacje...