Magazyn Instalatora 10/2017m by Magazyn Instalatora

www.instalator.pl

nakład 11 015

2 1 0 .

miesięcznik informacyjno-techniczny

l Ring „MI”: pompy ciepła

l W numerze:

* Kotły * Ocieplenia * Biogaz * Zawory * Oczyszczalnie

nr 10 (230), październik 2017

ISSN 1505 - 8336

017

Nowa generacja Pomp Ciepła Daikin Altherma III

Pompa ciepła Daikin Altherma to wyjątkowo energooszczędne urządzenie z serii Bluevolution, które może być łączone ze sterowaniem Daikin online, co oferuje właścicielom domów najwyższy komfort i swobodę sterowania. To nowoczesne rozwiązanie stanowi pionierską integrację źródeł energii odnawialnej, zapewniając wysoką wydajność i komfort w przystępnej cenie. Europejski Ośrodek Badawczo-Rozwojowy firmy Daikin od lat opracowuje i wdraża różnorodne innowacje technologiczne związane z potrzebami budynków i zmianami pór roku w klimacie Europejskim. Dlatego Daikin Altherma stała się wiodąca marką pomp ciepła. „Dzięki wieloletniemu doświadczeniu w dziedzinie pomp ciepła powietrze-woda oraz w oparciu o ponad 350 000 instalacji jakie zrealizowaliśmy w Europie, nieustannie działamy w kierunku optymalizacji wydajności pracy produktów Daikin Altherma. Sukces osiągamy dzięki ciągłej koncentracji na zagadnieniu ograniczania ilości doprowadzanej mocy elektrycznej podczas każdego procesu opracowywania nowego produktu, czego efektem jest dalsze obniżenie kosztów eksploatacji.” Bart Aspeslagh zastępca dyrektora generalnego w Daikin Europe

Najlepsza wydajność sezonowa Daikin Altherma III dostarcza wysoką wydajność przy najniższych kosztach utrzymania. Klasa energetyczna A+++ i wydajność ogrzewania na poziomie 5,2 COP oraz wydajność dla ciepłej wody użytkowej na poziomie 3,3 COP. To najlepsze osiągnięcia na rynku. Dostępny jest w różnych rozmiarach i modelach 4-,6- lub 8kW. Dzięki temperaturze zasilania do 65OC ten nowy system może być stosowany zarówno do ogrzewania podłogowego jak i tradycyjnych grzejników oraz zapewnia niezawodną pracę nawet w najzimniejszych klimatach, ponieważ jednostka zewnętrzna może pracować do temperatury zewnętrznej -25OC. System ten pracuje z czynnikiem R-32 o niskim poziomie oddziaływania na środowisko naturalne oraz może podgrzać i przechowywać duże objętości ciepłej wody nawet do 230 litrów przy niskich stratach postojowych dla zbiornika c.w.u. wynoszących 25W. Konstrukcja jednej z możliwych do podłączenia jednostek wewnętrznych ECH2O, jest oparta na zasadzie higienicznego podgrzewania świeżej wody, zasada ta ma na celu ograniczenie rachunków i eliminację trybu dezynfekcji wody. *szczegółowe warunki gwarancyjne okreŚlone są w karcie gwarancyjnej

www.daikin.pl

„Tylko najlepsze pompy obiegowe są wystarczająco dobre dla moich klientów”

MAGNA3

Pompy obiegowe dla większych budynków

ALPHA1 L & ALPHA2

Pompy obiegowe dla domów 1- i 2-rodzinnych

COMFORT PM AUTOADAPT & COMFORT PM

Pompy cyrkulacyjne ciepłej wody

ALPHA3

Najlepsza pompa obiegowa z funkcją prostego równoważenia hydraulicznego

Pompy obiegowe nie są urządzeniami, którymi na co dzień zaprzątasz sobie głowę. Jeśli jednak będziesz kiedyś potrzebował domowej pompy, pamiętaj, że możesz liczyć na Grundfos. Nieważne, czy szukasz pompy obiegowej dla domu 1- lub 2-rodzinnego, czy też większej pompy dla budownictwa mieszkaniowego – w naszej ofercie znajdziesz idealne rozwiązanie. Oferujemy również pompy cyrkulacyjne, dzięki którym użytkownicy instalacji będą mieli natychmiastowy dostęp do ciepłej wody. Grundfos zaspokoi oczekiwania i potrzeby w szerokim zakresie.

ZAMIEŃ POMPY NA NAGRODY W PROGRAMIE

WIN & EARN

Szczegóły oferty pomp obiegowych znajdziesz na stronie grundfos.pl/pompyobiegowe

172445_HeatingCampaign_Circulator_207x293_PL_MagazynInstallator.indd 1

27.09.17 16:44

Treść numeru

Szanowni Czytelnicy Co słychać na rynku pomp ciepła? Jak zapewne pamiętacie Państwo z ubiegłego wydania „Magazynu Instalatora”, urządzenia te rok do roku notują spore przyrosty w sprzedaży. Zainteresowanie nimi nie słabnie - wręcz wzrasta. Dlatego nie może ich zabraknąć i na naszym ringu, bo przecież czymś muszą się różnić. A jakich argumentów używają uczestnicy? Otóż: „Zastosowanie technologii inwerterowej powoduje, że pompa ciepła sterowana jest zależnie od aktualnego zapotrzebowania na ciepło (...), co zapewnia wysoką wydajność systemu i znaczne zmniejszenie zużycia energii elektrycznej. Potwierdzają to uzyskane wysokie wartości współczynników efektywności sezonowej SPF”. Inny autor dopowiada: „Dotychczasowe niskotemperaturowe pompy ciepła znajdowały zastosowanie w nowym budownictwie, ale bez powodzenia w przypadku modernizacji. Zakres pracy do 65°C to wystarczająca odpowiedź zarówno na zapotrzebowanie większości typów obecnie projektowanych instalacji, jak i w obszarze modernizacji wyeksploatowanych źródeł ciepła. Tak wysoki - jak na powietrzną pompę ciepła - parametr zasilania uzyskiwany jest w jednym obiegu termodynamicznym. Dolny zakres pracy dla temperatur zewnętrznych to nawet -25°C”. Po dwóch latach obowiązywania dyrektywy ErP dla kotłów gazowych pojawiają się pytania, co robić, jeżeli musimy wymienić stary gazowy kocioł konwencjonalny na nowy? Odpowiedzi postara się udzielić autor artykułu pt. „Kocioł do wymiany” (s. 30-31). System ociepleń budynku koniecznie trzeba odpowiednio wybrać. Nie można kierować się modą albo argumentem najniższej ceny. Dobór systemu ogranicza się nie tylko do materiału termoizolacyjnego. W artykule pt. „Izolacja na ścianę” (s. 56-57) autor zwróci Państwa uwagę na kilka aspektów, które warto zapamiętać. Taka mała rzecz jak złączka może przysporzyć wiele kłopotu (najczęściej już właścicielowi, inwestorowi...). Przecieki czy korozja to bardzo często powtarzające się awarie w systemach rurowych instalacji wewnętrznych, wynikające z niewłaściwego użycia narzędzi (albo użycia złych narzędzi), złego doboru materiałów, doboru niekompatybilnych systemów rura-złączka. Zapraszam do lektury październikowego wydania ABC „Magazynu Instalatora”. Eksperci udzielą cennych porad. W razie pytań zapraszam do bezpośredniego kontaktu (telefon i e-mail znajdziecie Państwo pod każdym artykułem). Sławomir Bibulski

Na okładce: © Verena Bishop Matthew/123RF.com

Ring „MI”: pompy ciepła s. 6-21

l Kocioł do czyszczenia s. 22 l Kolektory słoneczne s. 24 l Odpowietrzanie podłogówki s. 26 l Armatura na arterii (Zawory termostatyczne z regulacją przepływu) s. 28 l Kocioł do wymiany (Dwa lata dyrektywy ErP) s. 30 l Pomiary w ogrzewaniu (Podzielniki bez regulacji prawnych) s. 32 l Silniki elektryczne s. 34 l Ograniczanie emisji (Wysokosprawne kotły c.o. na paliwa stałe - 1) s. 36 l Kocioł z kotłami (Sonda „Magazynu Instalatora”) s. 38 l Trzecia generacja kotłów (strona sponsorowana firmy Kospel) s. 40 l Pompy ciepła powietrzne czy gruntowe? (strona sponsorowana firmy Wolf) s. 41 l Odkurzacze uniwersalne - niezastąpione w pracach instalacyjnych (strona sponsorowana Kärcher) s. 42 l

POŚ z jedną komorą s. 46

l Podnoszenie ciśnienia (Pompy do zaopatrzenia w wodę) s. 44 l Odór w paragrafach s. 46 l Jednokomorowe oczyszczalnie (POŚ przy domu) s. 48 l Co tam Panie w „polityce”? s. 50 l Nadgryziona klapa (Cofka w kanalizacji rozdzielczej wód opadowych) s. 52 l Demineralizacja czy destylacja? (Woda o wysokiej czystości) s. 54 l Stateczna skarpa (Kanalizacja w praktyce - problemy projektowe i wykonawcze) s. 55 l Izolacja na ścianę (Chemia budowlana i... oszczędności) s. 56

Wylot z kanałów wentylacyjnych s. 58

ISSN 1505 - 8336

l Ława do komina s. 58 l Biociepło z biogazu s. 60 l Akumulacja czy podczerwień? s. 62 l Nowości w „MI” s. 64 l Poprawa ciągu w kominie s. 66

1 0.

7 20 1

www.instalator.pl

Nakład: 11 015 egzemplarzy Wydawca: Wydawnictwo „TECHNIKA BUDOWLANA“ Sp. z o.o., 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/4. Redaktor naczelny Sławomir Bibulski (s.bibulski@instalator.pl) Z-ca redaktora naczelnego Sławomir Świeczkowski (redakcja-mi@instalator.pl), kom. +48 501 67 49 70. Sekretarz redakcji Adam Specht Marketing Ewa Zawada (marketing-mi@instalator.pl), tel./fax +48 58 306 29 27, 58 306 29 75, kom. +48 502 74 87 41. Kontakt skype: redakcja_magazynu_instalatora Adres redakcji: 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/5. Ilustracje: Robert Bąk. Materiałów niezamówionych nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (230), październik 2017

Ring „Magazynu Instalatora“ to miejsce, gdzie odbywa się „walka“ fachowców na argumenty. Każdy biorący udział w starciu broni swoich doświadczeń (i przeświadczeń...), swojego chlebodawcy bądź sponsora, swojej wiedzy i wiary. Przedmiotem „sporu“ będą technologie, materiały, narzędzia, metody, produkty, teorie - słowem wszystko, co czasem różni ludzi z branży instalatorskiej. Każdy z autorów jest oczywiście świadomy, iż występuje na ringu. W listopadzie na ringu: sterowanie i regulacja, czyli energooszczędna instalacja grzewcza.

Dziś na ringu „Magazynu Instalatora”: pompy ciepła powietrzna pompa ciepła, R32, COP

Daikin Od 2006 roku pompy ciepła Daikin Altherma dostępne są na polskim rynku jako samodzielne źródła ciepła. Typoszereg urządzeń zawiera najwyższej klasy rozwiązania: do c.w.u., hybrydowe, gruntowe i powietrzne - zarówno wysoko-, jak i niskotemperaturowe. Bogaty zakres rozwiązań pomp ciepła, które oferuje Daikin, zapewnia wszechstronność zastosowań - od nowo budowanych domów jednorodzinnych do modernizowanych, nawet z instalacjami grzejnikowymi, obiektów komercyjnych. Pompy ciepła Daikin Altherma to produkt całkowicie Daikina włącznie z rzadko spotykaną na rynku własną produkcją sprężarek i układu termodynamicznego, w dodatku z ponad 90-letnim doświadczeniem w tym zakresie. W tym roku swoją premierę będzie miała najnowsza trzecia generacja powietrznej pompy ciepła Daikin Altherma.

Dzięki zastosowaniu najnowszych, niedostępnych jeszcze w segmencie pomp ciepła na rynku, technologii, stanowić będzie doskonałą alternatywę nie tylko dla urządzeń gazowych, ale nawet dla gruntowych pomp ciepła.

Perfekcyjny system Daikin Altherma 3 bluevolution to zbudowany na dotychczasowym doświadczeniu, perfekcyjnie dopracowany w każdym detalu projekt. Spełnia wygórowane oczekiwania zarówno techniczne, jak i estetyczne, a ponadto dostosowany jest już dziś do wymagań, które obowiązywać zaczną w ciągu najbliższych lat. Pierw-

sza oficjalna prezentacja Daikin Altherma 3 miała miejsce w tym roku podczas targów ISH we Frankfurcie i spotkała się z ogromnym zainteresowaniem i pozytywnym odbiorem. Miało na to wpływ między innymi 6 cech, które zostały przedstawione poniżej.

Nowoczesny design Choć z technicznego punktu to mało istotny element, na pewno nie jest obojętny użytkownikowi czy inwestorowi. Nowa seria Daikin Altherma 3 pokazuje dbałość producenta o interesy swoich użytkowników. W porównaniu z poprzednią serią mamy potężny krok na przód i naoczny zwiastun tego, co nas czeka, jeśli zaczniemy wnikać w aspekty techniczne.

Najwyższe efektywności energetyczne Efektywność energetyczna to jeden z najbardziej charakterystycznych wskaźników w opisie wszelkiego typu pomp ciepła. Daikin Altherma 3 nominalnie osiąga wskaźnik COP równy 5,4 (A7/W35) dla ogrzewania pomieszczeń oraz 3,3 w Pytanie do... Czy gruntowe pompy ciepła mają jeszcze szanse w rywalizacji z najnowocześniejszymi pompami powietrznymi? www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (230), październik 2017

trybie ciepłej wody użytkowej (zgodnie z normą PN:EN 16147). Obecnie w tym segmencie urządzeń są to najwyższe wartości na rynku! Mają one największe przełożenie na czas zwrotu inwestycji, w przyszłości pozwolą zatem w coraz większym stopniu zastępować pompami powietrznymi kotły gazowe i gruntowe pompy ciepła.

Imponujące zakresy temperatur pracy Dotychczasowe niskotemperaturowe pompy ciepła znajdowały zastosowanie w nowym budownictwie, ale bez powodzenia w przypadku modernizacji. Zakres pracy do 65°C to wystarczająca odpowiedź zarówno na zapotrzebowanie większości typów obecnie projektowanych instalacji, jak i w obszarze modernizacji wyeksploatowanych źródeł ciepła. Dodatkowo takie parametry pracy to również znacznie wyższa efektywność podczas pracy w trybie ciepłej wody użytkowej. Tak wysoki - jak na powietrzną pompę ciepła - parametr zasilania uzyskiwany jest w jednym obiegu termodynamicznym. Dolny zakres pracy dla temperatur zewnętrznych to nawet -25°C

wierające czynnik o wskaźniku GWP powyżej 2000, jak np. R410A, już dziś mają rozpisany kalendarz stopniowego wycofywania z obrotu

Intuicyjna, zunifikowana automatyka Bardzo ważnym uzupełnieniem wszystkich powyższych cech jest intuicyjna i łatwa w obsłudze automatyka układu, zawierająca wszystkie funkcje niezbędne do sterowania systemem. Daje ona ponadto możliwość rozbudowy o logiczne funkcje IFTTT, umożliwiające odpowiednią do zdefiniowanego zdarzenia, zaprogramowaną reakcję. Czyli np. jeśli aplikacja sterująca wykryje, że zbliżamy się do domu, podniesie nastawę temperatury w pomieszczeniach.

Czynnik chłodniczy najnowszej generacji Daikin Altherma 3 - bluevolution wykorzystuje czynnik R32. Charakteryzuje się on stosunkowo niskim wskaźnikiem tworzenia efektu cieplarnianego GWP. Dzięki temu wszystkie urządzenia pracujące z takim czynnikiem charakteryzuje bardzo niska wartość ekwiwalentu CO2, parametru istotnego z punktu widzenia serwisu i jego kosztów dla użytkownika, oraz ochrony atmosfery. Urządzenia za-

www.instalator.pl

Bogaty typoszereg zastosowań Jednostki wewnętrzne zaprojektowano w czterech grupach, najlepiej odpowiadających na zróżnicowane wymagania obecnych instalacji. Pierwsza grupa to hydromoduły wiszące, idealne rozwiązanie do ogrzewania lub chłodzenia pomieszczeń bez dodatkowych funkcji. Druga grupa to hydromoduły zintegrowane, połączenie funkcji grzewczych i ciepłej wody użytkowej w jednej obudowie. W tej grupie znaj-

duje się również trzeci typ hydromodułów przeznaczonych do mieszanych instalacji grzewczych. Mają one podwójną parę króćców zasilających do tradycyjnych instalacji typu: parter ogrzewanie podłogowe, na piętrze i w łazienkach - grzejniki. Wtedy dla ogrzewania podłogowego podajemy inną niż dla grzejników temperaturę zasilania bezpośrednio z pompy bez konieczności montowania dodatkowych sprzęgieł i stacji podmieszania po stronie instalacji. Ostatnia czwarta grupa to hydromoduły kompaktowe. Przeznaczone są do współpracy z dowolnym istniejącym źródłem ciepła, takim jak: kolektory słoneczne, kominek z płaszczem wodnym czy istniejący kocioł. Posiadają w odróżnieniu od pozostałych czysty higienicznie przepływowy podgrzew ciepłej wody użytkowej oraz automatykę doskonale transferującą uzyskaną z dodatkowych źródeł energię, zarówno na potrzeby ogrzewania, jak i ciepłej wody użytkowej. Wszystkie cztery grupy hydromodułów dostępne są również w wersji z chłodzeniem, co w połączeniu z klimakonwektorami daje możliwość klimatyzowania pomieszczeń latem lub w sposób mniej efektywny, ale bez konieczności modyfikacji instalacji - pozwala chłodzić pomieszczenia istniejącym systemem, np. podłogowym. Dzisiejszy użytkownik pompy ciepła nie oczekuje tylko możliwości transferu odnawialnej energii. Oczekuje zapewnienia wysokiej efektywności takiego transferu, oczekuje dostosowania do zróżnicowanych wymagań temperaturowych instalacji grzewczej i również zapewnienia niskich kosztów eksploatacyjnych i gwarancji serwisowej swojego systemu, a dodatkowo nowoczesnego wyglądu pasującego do wymarzonego wnętrza. Wszystko najlepiej z bardzo łatwą i intuicyjną obsługą ze smartfona lub jakiejkolwiek innej aplikacji internetowej. Takie cechy zapewnia obecnie Daikin Altherma 3 bluevolution. Erwin Szczurek

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (230), październik 2017

Ring „MI”: pompy ciepła

powietrzne pompy ciepła, sprawność, ekologia

Buderus Marka Buderus jest idealnym rozwiązaniem dla osób poszukujących dostawcy urządzeń wykorzystujących energię odnawialną jako źródło ciepła. Ma w swojej ofercie pompy ciepła, gdzie naturalnym źródłem ciepła jest zarówno powietrze, jak i ciepło ziemi. Wśród pomp ciepła powietrznych możemy wyróżnić pompy ciepła do ciepłej wody użytkowej Logatherm WPT, które są wyposażone w zasobnik ciepłej wody użytkowej o pojemności 200, 250 i 260 litrów. Ich szczególne cechy to wysoka efektywność, możliwość podgrzewania ciepłej wody do 60°C, praca do temperatury powietrza -10°C (model WP7 270.3 AS) oraz możliwość podłączenia kanałów powietrznych, gdzie łączna długość może sięgać nawet 70 m!

Szklana obudowa pompy Kolejną powietrzną pompą ciepła, jaką można znaleźć w ofercie marki Buderus, jest Logatherm WLW196i AR. Jest to nowe urządzenie, które oprócz bardzo dobrych parametrów technicznych wyróżnia się unikatowym wyglądem, ponieważ przednia obudowa modułu wewnętrznego dostępna jest w kolorze białym lub czarnym i wykonana jest ze szkła (Tytanium Glass). Logatherm WLW196i AR to urządzenie typu monoblok, które służy zarówno do ogrzewania c.o., podgrzewania ciepłej wody użytkowej, jak i chłodzenia. Pompa ciepła powietrze-woda to duża elastyczność adaptacji do różnych rodzajów budynków. Dostępne są 4 wersje urządzeń przeznaczone do obiektów nowych i modernizowanych. Pompy ciepła do budynków nowo wybudowanych wyposażone są w moduł wewnętrzny: ARE, ART, ARTS. Wszystkie wersje zawierają standardowo wbudowany dogrzewacz elektryczny wspomagający pompę ciepła w najzimniejsze dni, a dwa ostatnie wyposażone są dodatkowo w zasobnik c.w.u. o pojemno-

ści 190 litrów wykonany z wysokogatunkowej stali nierdzewnej. Czwarta wersja modułu wewnętrznego ARB przeznaczona jest do budynków modernizowanych, wyposażonych już w inne źródło ciepła. Dzięki wbudowanemu zaworowi mieszającemu pompa ciepła może współpracować z innym źródłem ciepła. Dodatkowo przy uprzednim wprowadzeniu relacji między ceną energii elektrycznej i ceną dotychczas stosowanego paliwa (np. gazu, olej opałowego) system sterowania sam określa, czy w danym momencie ciągle opłacalne jest wykorzystywanie pompy ciepła, czy może warto przełączyć się na istniejące źródło ciepła. Mając zatem 4 moce grzewcze i 4 wersje pompy ciepła (w jednym kolorze), uzyskujemy aż 16 rozwiązań, co może zaspokoić nawet najbardziej wymagających klientów. Wychodząc naprzeciw coraz większej mobilności użytkowników i coraz większego znaczenia komunikacji przez inPytanie do... Jakie wartości COP osiągają pompy ciepła Buderus?

ternet, pompy ciepła Logatherm WLW196i AR zostały standardowo wyposażone w moduł komunikacyjny. Podłączając urządzenie do sieci internetowej, można się komunikować z urządzeniem za pomocą aplikacji Buderus EasyControl, dostępnej na system Android lub iOS. Pozwala ona na kontrolowanie temperatur pracy pompy ciepła, regulację i programowanie temperatur na każdym obiegu grzewczym, regulację temperatury ciepłej wody oraz otrzymywanie informacji o wystąpieniu usterki. Wszystkie funkcje pozwalają zdalnie sterować pompą ciepła z domu bez podchodzenia do urządzenia lub poza domem, co zapewnia użytkownikowi wygodę. Warto jeszcze wspomnieć o oszczędnościach w eksploatacji. Wszystkie pompy ciepła Logatherm WLW196i AR charakteryzują się bardzo wysokimi współczynnikami efektywności COP. Oznacza to, że niewielkim nakładem energii elektrycznej, można wytworzyć kilkukrotnie więcej energii cieplnej. Przykładowo dla temperatury powietrza +7°C i temperatury instalacji grzewczej 35°C relacja ta może wynieść nawet 4,9, czyli zysk jest prawie pięciokrotny w stosunku do poniesionego nakładu. Pompy ciepła Logatherm WLW196i AR dostępne są w mocach grzewczych: 6, 8, 11 i 14 kW.

Wewnątrz i na zewnątrz... Jeszcze jednym „powietrznym” rozwiązaniem oferowanym w marce Buderus jest pompa ciepła Logatherm WPLS.2. W odróżnieniu od urządzenia Logatherm WLW196i AR jest ono skonstruowane w technologii split, co oznacza, że część pompy ciepła znajduje się na zewnątrz budynku, a część wewnątrz. Logatherm WPLS.2 pozwala zaoszczędzić bardzo dużo energii, ponieważ moc pompy ciepła jest modulowana zależnie od zapotrzebowania dzięki zastosowaniu technologii inwerterowej. Produkcja ciepła zachowww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

dzi przy bardzo wysokiej efektywności - współczynnik COP przy temperaturze powietrza zewnętrznego +7°C wynosi nawet 4,81, co bezpośrednio wpływa na obniżenie kosztów eksploatacji. Zintegrowana pompa obiegowa i nowy regulator pompy ciepła HMC300, który pozwala na doskonałe współdziałanie z instalacją fotowoltaiczną, wpływają również na energooszczędność. Opcjonalnie dostępny jest także moduł internetowy umożliwiający zdalne mobilne sterowanie systemem za pośrednictwem aplikacji Buderus EasyControl. Urządzenie automatycznie dostosowuje swoją moc (w zakresie modulacji od 25 do 100%) do aktualnego zapotrzebowania i optymalizuje zużycie energii. Pompa została przygotowana do pracy w klimacie skandynawskim, dlatego jej wysoka efektywność zachowywana jest w całym zakresie temperatur

pracy, tj. aż do -20°C. Oprócz funkcji ogrzewania - urządzenie można wykorzystać latem do chłodzenia dzięki rewersyjnej pracy układu chłodniczego. Jednostkę zewnętrzną Logatherm WPLS.2 można połączyć z czterema różnymi jednostkami wewnętrznymi, które są dostosowane do szczególnych wymagań nowych i modernizowanych budynków. Nieistotne, czy w połączeniu z istniejącym pojemnościowym podgrzewaczem wody, czy z podgrzewaczem zintegrowanym w urządzeniu - Logatherm WPLS.2 idealnie nadaje się również do przygotowania c.w.u. Zapotrzebowanie przestrzenne urządzenia jest niewielkie jednostka zewnętrzna zajmuje niedużą przestrzeń poza budynkiem, a jednostkę wewnętrzną można bez problemu instalować w dowolnym pomieszczeniu wewnątrz (np. w pralni czy piwnicy). Pompy Logatherm WPLS.2 są oferowane w 4 mocach grzewczych: 6, 8, 11 i 13 kW. Łącznie urządzenie dostępne jest w 16 zestawach, co umożliwia dobór do niemal każdego rodzaju instalacji grzewczej. www.instalator.pl

10 (230), październik 2017

Ciepło z gruntu Zwieńczeniem oferty marki Buderus są pompy ciepła czerpiące ciepło z gruntu za pomocą glikolu. Typoszeregi Logatherm WPS6K/10K-1 oraz Logatherm 6/17-1 przeznaczone są do ogrzewania obiektów jedno- lub wielorodzinnych, a także mniejszych obiektów użyteczności publicznej oraz do podgrzewania wody użytkowej. Model ten obejmuje moce od 6 do 17 kW. Urządzenia cieszą się dużą popularnością dzięki innowacyjnej konstrukcji. Dodatkowo typoszereg urządzeń Logatherm WPS6K/10K-1 łączy zalety dwóch urządzeń: pompy ciepła i zasobnika ciepłej wody, ponieważ oba znajdują się w jednej obudowie. Zasobnik wody ma pojemność 185 litrów, jest wykonany ze stali nierdzewnej i dodatkowo ma wbudowaną anodę inerdyjną. System optymalizacji pracy Dynamic Pump Control podczas działania pompy ciepła dba o to, aby uzyskiwała ona jak najwyższy współczynnik COP. Dzięki wysokiemu współczynnikowi wydajności (COP) urządzenie pracuje oszczędniej, co przenosi się na konkretne korzyści finansowe dla użytkownika. Wg normy EN 14511 w warunkach 0/35 pompy osiągają współczynniki COP o wartości nawet do 4,8! Dodatkowo pompy Logatherm wyposażone zostały w elektroniczne pompy obiegowe klasy A dolnego i górnego źródła, które wpływają na obniżenie zużycia energii przez całe urządzenie. System sterowania w pompach ciepła oparty jest na regulacji pogodowej. Oznacza to, że urządzenia dostosowują temperaturę w instalacji grzewczej do warunków pogodowych, z czego również wynikają wymierne oszczędności. Oprócz innowacji zastosowanych wewnątrz pompy ciepła, pozwalających na bardziej oszczędną pracę, sterowanie HMC10-

1 dba także o to, aby urządzenia pracujące poza obrębem pompy ciepła spełniały ten warunek. Oznacza to, że pompy obiegowe podczas sezonu grzewczego nie pracują non-stop, lecz tylko wtedy, kiedy jest to konieczne, co wpływa na kolejne oszczędności. Regulator pompy ciepła HMC10-1 umożliwia kontrolowanie dwóch obiegów grzewczych w standardzie, a zatem jeżeli chcemy mieć w instalacji dwie różne temperatury, np. w grzejnikach i instalacji podłogowej, to bez dokupowania dodatkowych elementów sterujących można uruchomić taką regulację. Jeżeli instalacja wymaga większej ilości obiegów grzewczych, to automatykę można rozbudować o sterowanie dwoma dodatkowymi obiegami grzewczymi. Każdy z obiegów grzewczych może wówczas mieć swój indywidualny regulator pokojowy. Dodatkowo, stosując odpowiednie akcesoria, pompa ciepła re-

alizuje funkcje podgrzewania basenu i chłodzenia pasywnego. Może także współpracować z innym źródłem ciepła. Przy takiej współpracy określamy punkt biwalentny, czyli temperaturę zewnętrzną, po przekroczeniu której ma uruchamiać się dodatkowe źródło ciepła. Regulator pompy ciepła pozwala również na połączenie dwóch pomp ciepła w kaskadę bez żadnych dodatkowych modułów sterujących. HMC10-1 kontroluje również ilość wytworzonej energii przez pompę ciepła, a zatem użytkownik ma kontrolę nad tym, na jakie cele pompa ciepła produkuje najwięcej energii. Inne standardowe funkcje sterownika to: sterowanie czasowe pompą cyrkulacyjną ciepłej wody, sterowanie czasowe instalacją grzewczą, wygrzewanie jastrychu, dezynfekcja termiczna wody, funkcje wakacyjne i wiele innych. Oprócz całej rodziny pomp ciepła marka Buderus zapewnia fachowe szkolenia dla instalatorów oraz dysponuje wyspecjalizowaną grupę serwisantów. Na urządzenia udzielamy do 5 lat gwarancji. Grzegorz Łukasik

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (230), październik 2017

Dziś na ringu „MI”: pompy ciepła

powietrzna pompa ciepła, ciepła woda, kompresor

Auer Powietrzne pompy ciepła umacniają się na rynku i jest to jak najbardziej pozytywny trend. Technologia ta jest efektywna, ekologiczna i coraz bardziej dostępna cenowo. Dzisiaj inwestorzy częściej stają przed kwestią, „jaką pompę wybrać” niż „czy w ogóle kupić pompę ciepła”. Dzisiaj dla inwestora problemem może być to, na co należy zwracać uwagę przy wyborze niemal bliźniaczych produktów, bo na papierze wszystkie produkty prezentują się niemal identycznie. Dodatkowo nasz rynek zalewany jest pompami ciepła, zwłaszcza do podgrzewania c.w.u., sprowadzanymi masowo z Chin pod bardziej lub mniej znanymi markami. Zobaczmy, czym na ich tle odznacza się najnowsza pompa ciepła Edel marki Auer. l EDEL - zalety nie do pobicia Pierwsza z zalet pompy ciepła Edel to zastosowanie nowoczesnych kompresorów oraz propanu jako czynnika chłodniczego, co w znaczący sposób wpływa na wzrost sprawności pompy w każdych warunkach pogodowych. Mimo że przy wyższych temperaturach powietrza wszystkie niemal urządzenia wykazują podobną, wysoką sprawność, dla nas najważniejsze jest to, jak pompa ciepła pracuje przy niskich temperaturach, kiedy zwiększa się zapotrzebowanie na ciepłą wodę. Wtedy właśnie ujawnia się przewaga pompy ciepła marki Auer. Edel pozyskuje energię z powietrza zewnętrznego już od temperatury -12°C, czyli przy temperaturze, w której urządzenia tego

typu podgrzewają wodę za pomocą grzałek elektrycznych. Przy tak niesprzyjających warunkach ciepła woda użytkowa podgrzewana jest do temperatury 60°C wyłącznie za pomocą pracy pompy ciepła. Edel osiąga przy tym wysoki współczynnik sprawności COP 3,3 wg zaostrzonej normy PN-EN 16147. Najistotniejsze jest jednak to, że współczynnik sprawności jest bardzo wysoki praktycznie w całym zakresie temperatur. Kolejny mocny punkt to zastosowanie zbiornika ze stali chirurgicznej INOX 316L zintegrowanego z innowacyjnym wymiennikiem ciepła w opatentowanej technologii eHD, zapewniającej optymalne wykorzystanie energii do podgrzewania wody. INOX 316L to materiał o podwyższonej odporności na korozję w środowiskach agresywnych, który gwarantuje trwałość urządzenia i jego wieloletnie bezproblemowe funkcjonowanie. l HRC - moc na każdą pogodę Co jednak jeżeli chcemy ogrzać cały budynek, a nie tylko wodę? Odpowiedzią marki Auer jest wysokotemperaturowa powietrzna pompa Pytanie do... Jak kształtuje się w Państwa pompach ciepła zmienność współczynnika sprawności w całym zakresie temperatur?

ciepła HRC. Przewagą HRC nad innymi tego typu konstrukcjami są dwa niezależne kompresory, zapewniające wysoki stopień modulacji mocy, w zakresie od 35 do 100% mocy. Możliwe są 3 tryby funkcjonowania: praca tylko kompresora niskiej mocy, wysokiej mocy albo praca obu kompresorów jednocześnie. Pompa ciepła HRC osiąga współczynnik sprawności COP na poziomie 4,5. Woda podgrzewana jest do temperatury 70°C przy temperaturze zewnętrznej -10°C, a praca pompy zagwarantowana jest do temperatury 20°C na zewnątrz przy zapewnieniu temperatury wody do 65°C. Modulacja mocy gwarantuje niższe zużycie energii wzmocnione dodatkowo przez wydajny system odmrażania oraz redukcję prędkości obrotowej wentylatora podczas sezonów przejściowych. Efekt modulacji zapewnia sprawne funkcjonowanie pompy ciepła bez dodatkowego źródła ciepła. Auer zastosował propan (R 290) jako czynnik chłodniczy również w pompie HRC. Zawiera ona tylko 1,5 kg czynnika chłodniczego, dzięki czemu nie jest wymagana obsługa przez specjalistów chłodnictwa. Pompa HRC dostępna jest w szerokim zakresie mocy od 7 do 140 kW. l Zawsze optymalny wybór Zarówno Edel, jak i HRC klasyfikują się w najwyższej klasie energetycznej. Marka Auer oferuje obecnie jedne z najlepszych pomp ciepła dostępnych na polskim rynku. Warto zdecydować się na najwyższą jakość, tym bardziej że cena sprzyja takiemu wyborowi. Wyłącznym przedstawicielem marki Auer w Polsce jest Ciepło-Tech sp.j. Paweł Orzechowski www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (230), październik 2017

Dziś na ringu „Magazynu Instalatora”: pompy ciepła powietrzna pompa ciepła, ogrzewanie, chłodzenie

Junkers-Bosch Nowa pompa ciepła Bosch Compress 7000i AW to urządzenie łączące rewolucyjny design i wyjątkową efektywność. Wyróżnia je nowoczesny kształt oraz obudowa, której front wykonano z odpornego na uszkodzenia, utwardzanego szkła. Pompa ciepła Bosch Compress 7000i AW to kolejne urządzenie z przełomowym designem wprowadzane na rynek przez Junkers-Bosch. Wysoka efektywność pracy, nowatorskie wzornictwo, intuicyjna obsługa i możliwość sterowania przez internet to jego najważniejsze wyróżniki.

Energooszczędność w designerskim wydaniu Pompa ciepła Bosch Compress 7000i AW to urządzenie typu powietrzewoda w wersji monoblok z zewnętrzną jednostką modulacyjną. Innowacyjny design połączony został z najnowszą technologią. Model Compress 7000i AW 6 o mocy 6,2 kW osiąga sezonową efektywność grzewczą do 145% i odpowiada klasie energetycznej A++. Pompa osiąga tak wysoką sprawność dzięki zastosowaniu sprężarki z regulacją prędkości obrotowej. Umożliwia ona sterowanie pracą urządzenia w taki sposób, aby dostarczało zawsze tylko tyle energii, ile jest aktualnie potrzebne. W lecie pompę Bosch Compress 7000i AW można wykorzystywać także do chłodzenia pomieszczeń.

tera „i“ w oznaczeniu pompy oznacza możliwość zdalnego sterowania nią przez internet za pomocą aplikacji na tablecie lub smartfonie. Dzięki temu pompę w przyszłości będzie można w łatwy sposób zintegrować z rozwiązaniami Smart Home.

Łatwa instalacja, wiele opcji Junkers-Bosch ułatwia instalatorom pracę: obudowę jednostek zewnętrznych pompy Bosch Compress 7000i AW wykonano z materiału piankowego EPP (polipropylen ekspandowany), jest więc wyjątkowo lekka.

Pytanie do... Jakie są zalety zastosowania sprężarki z regulacją prędkości obrotowej? www.instalator.pl

jednostki wewnętrznej do zastosowań w przypadku modernizacji (AWB) jest przystosowany do trybu biwalentnego i współpracy, np. z posiadanym urządzeniem grzewczym. Do wyboru mamy też stojący moduł z zasobnikiem ciepłej wody użytkowej, wykonanym ze stali szlachetnej AWM oraz jego wersję AWMS, którą można opcjonalnie połączyć z instalacją solarną. Wszystkie jednostki są wstępnie skonfigurowane, dzięki czemu instalacja przebiega znacznie szybciej.

Junkers i Bosch - pogłębione partnerstwo

Intuicyjna, łatwa obsługa, także przez internet Regulator dotykowy z wyświetlaczem tekstowym pozwala użytkownikowi w intuicyjny sposób wybrać preferowane ustawienia podstawowe. Li-

twie (AWE), wyposażona w elektryczny dogrzewacz, który w razie potrzeby zapewnia dostawy ciepła i ciepłej wody. Drugi typ wiszącej

Jednostkę zewnętrzną można połączyć z kilkoma różnymi typami jednostek wewnętrznych. Do wyboru mamy aż cztery opcje. Pierwszy typ to jednostka wewnętrzna wisząca do zastosowań w nowym budownic-

Wszystkie urządzenia nowej serii opatrzone są logo Bosch. Po 80 latach partnerskiej współpracy Junkers sygnalizuje silniejszą przynależność do Grupy Bosch i korzysta z innowacyjności oraz kompetencji znanego przedsiębiorstwa, oferując użytkownikom intuicyjne, łatwe w obsłudze rozwiązania z zakresu techniki grzewczej. Grzegorz Łukasik

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (230), październik 2017

Ring „MI”: pompy ciepła

pompa ciepła, podgrzew wody, ciepła woda użytkowa, COP

Kospel Firma Kospel od 25 lat specjalizuje się w produkcji podgrzewaczy wody. W 2014 roku uruchomiła produkcję pomp ciepła. Pierwszym modelem jest pompa do podgrzewania wody użytkowej HPI-4. Pompa ciepła firmy Kospel może być podłączona do dowolnego zasobnika c.w.u. zarówno w nowej, jak i w modernizowanej instalacji. Produkowana jest ze szczególną dbałością o jakość wykonania i niezawodność zastosowanych podzespołów. l Duża wydajność - szybki czas ogrzewania wody Pompa HPI-4 charakteryzuje się ponadprzeciętnymi właściwościami grzewczymi. Dzięki dużej mocy grzewczej, dochodzącej do 4 kW, oraz wysokiemu współczynnikowi COP 3,8 (A20 / W35) w sposób oszczędny podgrzewa wodę w czasie nawet o 30-50% krótszym od większości tego typu urządzeń dostępnych na rynku. Pompa umożliwia bardzo szybkie przygotowanie gorącej wody w gospodarstwie domowym - orientacyjny czas podgrzewania 200 l wody od 15 do 45°C przy temperaturze powietrza na poziomie 20°C wynosi tylko 2,5 godziny! Doskonale nadaje się również do stosowania w pensjonatach, hotelach czy restauracjach, gdzie potrzebne są znacznie większe ilości gorącej wody - przykładowo zasobnik o pojemności 400 l zostanie nagrzany już w ok. 5 godzin. Większość pomp ciepła przeznaczonych do wody użytkowej, które są dostępne na rynku, ma moc rzędu 1,5 kW czy 2 kW. Czas podgrzewania wody w przypadku tego typu urządzeń jest średnio dwa

razy dłuższy niż przy zastosowaniu pompy ciepła firmy Kospel. l Współpraca z istniejącym zasobnikiem c.w.u. Pompa ciepła firmy Kospel może być podłączona do dowolnego zasobnika c.w.u. zarówno w nowej, jak i w modernizowanej instalacji. Nie wymaga wolnej wężownicy w zbiorniku, gdyż posiada wbudowany wymiennik ciepła. Podłączamy ją bezpośrednio do wody użytkowej w zasobniku c.w.u. Odpowiednim miejscem montażu jest pomieszczenie gospodarcze lub kotłownia. Pompa ciepła, ogrzewając wodę, może jednocześnie chłodzić oraz osuszać powietrze w pomiesz-

czeniach, w których znajduje się wlot i wylot powietrza. l Inteligentne sterowanie Pompa HPI-4 jest fabrycznie gotowa do pracy bez konieczności dokonywania dodatkowych ustawień. Pytanie do... Dlaczego pompa ciepła HPI-4 doskonale sprawdza się przy podgrzewaniu ciepłej wody w zbiornikach o pojemnościach nawet 400, czy 500 l?

Elektroniczny układ sterowania mierzy konieczne parametry i optymalnie reguluje pracę sprężarki i zaworu rozprężnego. Użytkownik ma możliwość ustawienia najistotniejszych parametrów: temperatury wody w zasobniku (zakres regulacji mieści się w przedziale 20-55°C) oraz minimalnej temperatury powietrza, od której działa pompa (zakres regulacji mieści się w przedziale 5-15°C). Do pompy można podłączyć dodatkowy programator czasowy, ma ona również możliwość załączania urządzenia podrzędnego (np. grzałki). Warto również wspomnieć, że pompa ciepła, ogrzewając wodę, jednocześnie chłodzi i osusza powietrze w pomieszczeniach, w których znajduje się wlot i wylot powietrza. Dzięki temu może spełniać funkcję klimatyzacji. l Niezawodna konstrukcja i trwałe podzespoły Pompa ciepła firmy Kospel jest wyposażona w skraplacz współosiowy, co umożliwia bezpośrednie podgrzewanie wody użytkowej z maksymalną sprawnością. Pompa produkowana jest ze szczególną dbałością o jakość wykonania i niezawodność zastosowanych podzespołów. Wyposażona jest w sprężarkę rotacyjną, wielorzędowy parownik o dużej powierzchni wymiany oraz elektroniczny zawór rozprężny. Podczas użytkowania pompy istotny jest poziom hałasu, dlatego w pompie HPI-4 zamontowano cichobieżny wentylator i odpowiednio uszczelniono obudowę. Ważnym elementem jest również zabezpieczenie parownika filtrem powietrza, który chroni go przed zanieczyszczeniami. Wydłuża to dodatkowo żywotność układu i podnosi sprawność podczas wieloletniej eksploatacji. Piotr Sosnowski www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (230), październik 2017

Ring „MI”: pompy ciepła

powietrzna pompa ciepła, COP, monoblok

Nilan Nowoczesne pompy ciepła klasy premium, Compact P AIR 9, produkowane są z dbałością o najmniejszy szczegół. Znaczenie mają zarówno innowacyjne rozwiązania, komponenty używane do produkcji, kompetencje pracowników, a także ponad 40-letnie doświadczenie w produkcji. Pompa ciepła Compact P Air 9 z COP 5.11 plasuje się w klasie A+++ i na szczycie nowoczesnych i innowacyjnych rozwiązań. Compact P AIR 9 to urządzenie o maksymalnej mocy grzewczej 3,7 kW dla wentylacji i 9 kW dla centralnego ogrzewania. Składa się z dwóch podstawowych modułów: wewnętrznego zawierającego rekuperator z pompą ciepła, 180 l warstwowy zbiornik na c.w. oraz 50 l bufor układu c.o. oraz modułu zewnętrznego w postaci pompy ciepła typu powietrze-woda w układzie monobloku. Pierwszy układ rekuperatora posiadającego własną pompę ciepła typu powietrze-powietrze pozwala chłodzić powietrze wentylacyjne latem i ogrzewać je zimą, a także podgrzewać zbiornik c.w. Podobne rozwiązania stosuje się w pompach ciepła do c.w.u. Drugi układ zasilający c.o. składa się z pompy ciepła o mocy 9 kW typu powietrze-woda wyposażonej w sprężarkę inwerterową oraz z 50 l bufora, który pełni funkcję sprzęgła równoważącego obiegi grzewcze: pośredni pompy ciepła i układu c.o. Układ ten posiada pompę obiegową obiegu pośredniego, a także steruje pompą c.o. Specjalne wykonanie hermetycznego modułu zewnętrznego pozwoliło na osiągnięcie COP na poziomie 5,11 przy niespotykanie niskim poziomie dźwięku 46 dB. Pytanie do... Czy pompa ciepła Compact P AIR 9 potrzebuje pomieszczenia typu kotłownia? www.instalator.pl

Duńska energooszczędność Nilan nie bez powodu zdecydował się zamknąć wszystkie potrzebne w nowoczesnym domu funkcje w jednym urządzeniu. Sterownik CTS 700 Touch, w który wyposażono system Compact P AIR 9, analizuje aktualne warunki pogodowe oraz temperaturę w budynku i decyduje, który rodzaj ogrzewania bądź chłodzenia będzie najefektywniejszy energetycznie przy zadanym komforcie. W lecie może decydować, czy schładzać pomieszczenia poprzez chłodzenie by-pasem, czy załączyć dodatkowe chłodzenie pompą ciepła modułu rekuperacji. W okresach przejściowych lub zimą sterownik decyduje, czy ogrzewanie powietrzem jest wystarczające, czy i w jakim stopniu załączyć moduły AIR 9 do systemu centralnego ogrzewania. Compact P AIR 9 dostosowuje także pracę urządzenia do zmieniającej się wilgotności powietrza. Do CTS 700 Touch możemy podłączyć kilka zewnętrznych systemów, takich jak: moduł EM-Box do okapu kuchennego, dodatkowy czujnik CO2, alarm systemu przeciwpożarowego. l 5 do 1 - AIR 9 jeden z najwyższych współczynników COP

Sprawność energetyczna (COP) idla Compact P AIR 9 wynosi 5,11. Przy COP = 5 na każdą jednostkę energii dostarczaną do pompy ciepła uzyskujemy cztery jednostki „gratis”. Analogicznie przy COP = 3 otrzymujemy dwie jednostki na jedną dostarczoną do układu. W tym miejscu należy zadać sobie pytanie, czy to duża różnica. Zakładając zużycie energii na ogrzewanie dla budynku na poziomie 10 000 kWh/rok i koszt 60 gorszy za kWh en. el., możemy łatwo policzyć, że przy elektrycznym źródle ciepła zapłacilibyśmy 6000 PLN za ogrzewanie. W przypadku pompy ciepła o COP 3, gdzie w przybliżeniu 33% energii kreuje pozostałe 66%, przy tym samym zapotrzebowaniu zużyjemy 3300 kWh/rok, co daje koszt rzędu 1980 PLN. Stosując natomiast pompę o COP 5, gdzie 20% energii kreuje pozostałe 80%, przy zapotrzebowaniu 10 000 kWh/rok zużyjemy jedynie 2000 kWh, co daje 1200 PLN. l Energooszczędna kotłownia na powierzchni 0,54 m2 Compact P Air 9 zastępuje kompletną kotłownię, wręcz eliminuje potrzebę posiadania pomieszczenia kotłowni. Urządzenie o wymiarach lodówki to zwarta konstrukcja, w której połączone zostały w jedną bryłę liczne funkcje. Daje to minimalne wymagania na przestrzeń montażową oraz szybką i łatwą instalację. Najnowsze technologie i wysokiej jakości komponenty zapewniają nie tylko optymalny klimat w pomieszczeniach, ale również komfort, niskie koszty eksploatacji i długowieczność jednostki. Jacek Kamiński

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (230), październik 2017

Ring „MI”: pompy ciepła

ogrzewanie, chłodzenie, powietrzna pompa ciepła, SCOP

NIBE Nowy typoszereg NIBE F2120 stanowi przełom w technologii pomp ciepła typu powietrzewoda, osiągając sezonowy współczynnik efektywności SCOP powyżej wartości 5,0 i pracując z wysoką wydajnością i temperaturą zasilania 63°C nawet przy -25°C na zewnątrz! Misją NIBE jest zapewnienie życia w przyszłości w zgodzie z ideą zrównoważonego rozwoju w oparciu o odnawialne źródła energii. Niezwykle istotną cechą charakterystyczną dla wszystkich urządzeń z logo NIBE jest energooszczędność, ale wraz z nią użytkownicy otrzymują coś więcej urządzenie będące swoistym manifestem polityki marki, która opiera się na edukowaniu społeczeństwa w zakresie odnawialnych źródeł energii. NIBE posiada szerokie portfolio pomp ciepła typu solanka-woda, powietrze-woda, powietrze-powietrze i pomp zasilanych powietrzem wentylacyjnym. Są to urządzenia w pełni automatyczne z możliwością zaprogramowania komfortu cieplnego dostosowanego do indywidualnych upodobań mieszkańców, a także maksymalnego wykorzystania tańszej energii elektrycznej w taryfie nocnej i weekendowej dzięki tygodniowemu programowaniu czasowemu w trzech okresach na dobę. Oprócz ogrzewania mają możliwość chłodzenia pasywnego i aktywnego, produkcji c.w.u, podłączenia rekuperatora NIBE ESR, licznika energii NIBE EMK, kilku obiegów grzewczych i kotła gazowego NIBE GBM w instalacji hybrydowej. Oprócz połączenia pompy ciepła z systemem rekuperacji, NIBE ma również możliwość konfiguracji pracy pompy ciepła względem produkcji energii elektrycznej z instalacji fotowoltaicznej (za pomocą akcesorium EME 10/20). Kolejną za-

letą NIBE jest darmowy zdalny monitoring całego systemu ogrzewania, c.w.u. i wentylacji budynku oraz możliwość sterowania pracą systemu poprzez witrynę nibeuplink.com. Natomiast dla użytkowników urządzeń mobilnych (telefony, tablety) została stworzona aplikacja NIBE Uplink app umożliwiająca korzystanie z systemu z jeszcze większą łatwością. l Powietrzna pompa ciepła NIBE F2120 z efektywnością pompy gruntowej (SCOP > 5,0!) Nowy typoszereg NIBE F2120 stanowi przełom w technologii pomp ciepła typu powietrze-woda, osiągając sezonowy współczynnik efektywności

SCOP powyżej wartości 5,0 i pracując z wysoką wydajnością i temperaturą zasilania 63°C nawet przy -25°C na zewnątrz! Połączenie technologii inwerterowej z technologią EVI, elektroPytanie do... Jaką najwyższą sezonową efektywność energetyczną ηs są w stanie osiągnąć pompy ciepła?

nicznymi zaworami rozprężnymi i badaniami we własnym nowoczesnym laboratorium pozwoliło NIBE kolejny raz podnieść poprzeczkę dla technologii powietrznych pomp ciepła, które właśnie w tym momencie przeżywają w Polsce swój rozkwit i cieszą się największym zainteresowaniem. Ta wyjątkowa pompa ciepła, dostępna w czterech typach 8, 12, 16, 20 kW, ma możliwość aktywnego chłodzenia, łączenia w układy kaskadowe i sprawność osiągalną do tej pory wyłącznie dla pomp gruntowych. Nazywamy to prawdziwą rewolucją w ogrzewaniu domów. l NIBE F1255 bije rekordy sprawności NIBE 1255 to najnowsza gruntowa pompa ciepła z modulowaną mocą grzewczą do 6 kW, 12 kW lub 16 kW, bijąca rekordy sprawności w testach prowadzonych przez niezależne instytuty badawcze. Pompa ciepła NIBE F1255 wyposażona jest w zbiornik c.w.u., inwerterowo sterowaną sprężarkę i elektroniczne pompy obiegowe z płynną regulacją prędkości. Zastosowana technologia sprawiła, że urządzenie posiada najwyższą klasę energetyczną A++ i A+++ w zestawie ze sterownikiem, osiągając niezwykle wysoką sprawność (sezonowa efektywność energetyczna w klimacie chłodnym wynosi aż ηs = 211% dla systemu niskoparametrowego) i bardzo wysoki średnioroczny współczynnik sprawności SCOP = 5,5! Zastosowanie „inwerterowych sprężarek” pozwala również na skrócenie czasu rozruchu systemu, bezpieczny dobór urządzenia, brak konieczności stosowania zbiornika buforowego, możliwość rozbudowy domu w późniejszym czasie, dłuższą żywotność, osiągnięcie optymalnej temperatury w krótszym czasie oraz cichą pracę. dr inż. Małgorzata Smuczyńska www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (230), październik 2017

Ring „Magazynu Instalatora”: pompy ciepła pompy ciepła, sterowanie, COP

Panasonic Pompy ciepła Panasonic są projektowane zarówno z myślą o wygodzie użytkownika końcowego, jak i instalatora. Dlatego też cały czas udoskonalamy konstrukcję urządzeń, tak by zapewniały one możliwie jak najszybszą i najprostszą instalację, łatwe utrzymanie i serwis, a także komfort oraz oszczędności użytkownikom. Jednocześnie dbamy, aby nasze urządzenia były przyjazne dla środowiska. Obecna oferta pomp ciepła powietrze-woda Aquarea obejmuje modele o wydajności od 3 kW do 16 kW. Pozwala zatem na łatwy dobór odpowiedniego urządzenia w zależności od potrzeb w zakresie ogrzewania oraz chłodzenia. Pompy te stanowią doskonałą, efektywną energetycznie alternatywę dla oleju opałowego, gazu płynnego LPG i ogrzewania elektrycznego. Dostarczają ciepło do grzejników, ogrzewania podłogowego, klimakonwektorów oraz podgrzewania c.w.u.

Rozwiązanie przyjazne monterom Bardzo wygodnym rozwiązaniem zarówno dla domów nowych, jak i modernizowanych jest pompa typu All-inOne. To model, który w jednej obudowie integruje moduł hydrauliczny do podgrzewania wody z 200-litrowym zbiornikiem c.w.u. Dodatkowo jest fabrycznie wyposażony w podstawowe elementy instalacji hydraulicznej, takie jak manometr, zawór bezpieczeństwa, automatyczny odpowietrznik, naczynie

wzbiorcze, grzałka przepływowa, pompa obiegowa elektroniczna klasy A, filtr z zaworami odcinającymi oraz zawór trójdrogowy. Dzięki temu jego montaż jest stosunkowo szybki i prosty, co jest atutem nie tylko z punktu widzenia instalatora, ale także właściciela budynku, dla którego krótszy czas instalacji oznacza niższy koszt. Nie bez znaczenia pozostaje fakt, że wszystkie wspomniane wyżej podzespoły znajdują się w środku obudowy, przez co całość instalacji może być ukryta i estetyczna dla inwestora. Ponadto model typu All-in-One eliminuje takie problemy, jak choćby niewłaściwy dobór zbiornika czy zaworu, ponieważ producent dostarcza gotowe rozwiązanie. Konstrukcja jednostki została tak przemyślana, aby była również jak najwygodniejsza dla samego montera. Orurowanie znajduje się w jednym rzędzie, a wszystkie złącza elektryczne zostały umieszczone z przodu urządzenia, aby ułatwić do nich dostęp w czasie montażu i konserwacji. Nie zapomniano przy tym o estetycznym wyglądzie i komforcie użytkowników. Bryłę jednostek All-in-One cechuje elegancka prostota, a przyłącza są niewidoczne dla użytkowników. Ponadto zamknięcie modułu hydraulicznego i zbiornika we wspólnej obudowie sprawia, że urządzenie zajmuje

znacznie mniej miejsca niż układ stworzony z oddzielnych komponentów. Konstrukcja została ograniczona do możliwie najmniejszych rozmiarów i zaprojektowana na wzór urządzeń AGD, dzięki czemu pompę z powodzeniem można zainstalować nie tylko w garażu, ale również w kuchni czy łazience.

Szeroki wybór Pompy ciepła typu All-in-One są dostępne w ramach serii T-CAP i High Performance. Ta pierwsza została zaprojektowana do pracy w skrajnie niskich temperaturach - skrót T-CAP od Total Capacity oznacza, że urządzenia z tej serii są zdolne utrzymać wydajność nominalną nawet w temperaturze -15°C bez konieczności wspomagania grzałką elektryczną, a także pracować z bardzo wysoką sprawnością niezależnie od temperatury zewnętrznej i temperatury wody. Tymczasem pompy z serii High Performance osiągają najwyższe wskaźniki efektywności energetycznej, o czym świadczy między innymi współczynnik COP równy 5 (w przypadku modelu o mocy 3 kW). Szczególnie jednostki o małej wydajności zalecane są dla domów energooszczędnych. Modele 3 i 5 kW charakteryzują się klasą energetyczną A+++ (czyli najwyższą według rozporządzenia, które wejdzie w życie w sierpniu 2019 r.). Są przy tym optymalnym wariantem dla domu wyposażonego w grzejniki niskotemperaturowe lub ogrzewanie podłogowe. Nowością w ramach pomp Aquarea All-in-One High Performance jest Pytanie do... Czy możecie Państwo pochwalić się równie szerokim wyborem rozwiązań? www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

wbudowany zestaw dwustrefowy. To oznacza, że w obudowie dokładnie tych samych gabarytów mieszczą się dwie pompy wody i dwa filtry obsługujące dwa niezależne obwody grzewcze. W efekcie urządzenie zapewnia ogrzewanie grzejnikowe i podłogowe jednocześnie, przy czym dla obu obwodów możliwe są dwie różne nastawy temperatury wody. Dzięki temu jednostka, w odróżnieniu od podstawowego rozwiązania, nie wymaga wykorzystania zbiornika buforowego ani dodatkowego zestawu dwustrefowego i wciąż zachowuje kompaktowe wymiary.

Zaawansowane sterowanie Istotną zaletą pomp ciepła Aquarea, w tym All-in-One, są zaawansowane możliwości sterowania. Jednostka wewnętrzna jest wyposażona w

10 (230), październik 2017

indywidualny sterownik z pełnopunktowym, podświetlanym wyświetlaczem o przekątnej 3,5 cala. Co ważne panel ten posiada wbudowany czujnik temperatury i można go odłączyć od urządzenia, a następnie zamontować w dowolnym pomieszczeniu w odległości do 50 m od jednostki. Eliminuje to potrzebę instalacji termostatu. A do jednostki wewnętrznej wystarczy wówczas dołączyć element maskujący zapewniający estetyczny wygląd. Panel sterujący, oprócz informacji o aktualnej temperaturze pomieszczenia, ciepłej wody i temperaturze panującej na zewnątrz, zapewnia dostęp do takich parametrów, jak współczynnik COP, zużycie energii oraz generowana moc grzewcza, które pokazywane są w czasie rzeczywistym oraz zbierane w skali dnia, tygodnia i roku. Do jego pod-

stawowych funkcji należą również program czasowy, funkcja Q U I E T umożliwiająca okresową pracę z obniżeniem hałasu, automatyczne przełączanie trybów ogrzewania i chłodzenia, automatyczna regulacja wydajności ze względu na temperaturę panującą w pomieszczeniu, a także możliwość konfiguracji trybu wakacyjnego czy też suszenia betonu. Co ważne - sterownik może być zintegrowany z funkcją Aquarea Smart Cloud, która umożliwia kontrolowanie pracy pompy ciepła Panasonic z dowolnego miejsca na świecie za pomocą smartfonu, tabletu bądź komputera. Dodatkowo w 2018 r. moduły internetowe zyskają funkcje serwisowe, które umożliwią zdalną kontrolę nastaw i parametrów pracy, a nawet predykcję właściwej pracy. Robert Kałużny

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (230), październik 2017

Dziś na ringu „Magazynu Instalatora”: pompy ciepła pompa ciepła, ogrzewanie, współczynnik SPF

Stiebel Eltron Pompy ciepła serii WPL classic produkowane są przez koncern Stiebel Eltron od 2016 roku. Po ponad roku testów i badań w różnych warunkach klimatycznych - testy przeprowadzono m.in. w Niemczech, Szwajcarii, Francji oraz Polsce (woj. pomorskie i podlaskie) - w roku 2017 na rynki europejskie została wprowadzona finalna wersja pompy ciepła o oznaczeniu WPL 07|09|17 ACS classic. Dzięki zaawansowanej technologii, licznym certyfikatom potwierdzającym najwyższą jakość, efektywność i bezawaryjność oraz atrakcyjnemu designowi pompy ciepła nawiązującemu do topowych urządzeń WPL 15/25 AC(S), nowe pompy serii WPL classic bardzo szybko trafiły w gusta firm instalatorskich, jak również użytkowników końcowych.

Trzy funkcje

Pytanie do... Jakie są zalety pomp monoblokowych w świetle obowiązującej ustawy F-gazowej?

Pompa ciepła WPL classic to monoblokowa, inwerterowa pompa ciepła typu powietrze-woda, która w swojej kompaktowej obudowie oferuje aż trzy funkcje: ogrzewanie i chłodzenie pomieszczeń oraz podgrzewanie wody użytkowej. Występuje w 3 wariantach mocowych: dla parametru A-7/W35 wg EN 14511 moc grzewcza wynosi odpowiednio 3,20 kW, 4,06 kW i 7,80 kW. W regularnej sprzedaży jest najmocniejsza jednostka, mniejsze pompy dostępne są pod zamówienie.

analogicznym okresie. Obliczany w ten sposób współczynnik SPF uwzględnia zmieniające się temperatury: zewnętrzną, wody grzewczej i dolnego źródła - powietrza atmosferycznego. Technologia inwerterowa to nie tylko rozwiązanie bardziej energooszczędne, ale także bardziej komfortowe - zmniejsza emisję hałasu w okresach przejściowych (w czasie wiosny i jesieni). To dlatego, że wentylator i sprężarka działają z mniejszą mocą i są w związku z tym jeszcze bardziej ciche niż zwykle.

Zaleta inwertera Zastosowanie technologii inwerterowej powoduje, że pompa ciepła sterowana jest zależnie od aktualnego zapotrzebowania na ciepło (płynnie regulowana wydajność poprzez zmianę prędkości pracy sprężarki oraz wentylatora), co zapewnia wysoką wydajność systemu i znaczne zmniejszenie zużycia energii elektrycznej. Potwierdzają to uzyskane wysokie wartości współczyn-

ników efektywności sezonowej SPF. Należy zaznaczyć, że współczynnik SPF (Seasonal Performance Factor) jest najbardziej obiektywnym parametrem, określającym efektywność pompy ciepła. Jest on liczony jako stosunek wyprodukowanego w trakcie roku ciepła do energii elektrycznej zużytej w

I-COOL Technology Wysoka wydajność i efektywność pomp ciepła serii WPL classic - COP do 3.97 przy A2/W35 wg EN 14511 to efekt zastosowania najnowocześniejszych technologii i rozwiązań inżynierskich. I-COOL Technology (inteligentne chłodzenie inwertera) odbywa się poprzez układ hydrauliczny pompy ciepła. W porównaniu z chłodzeniem przez powietrze zastosowany układ pozwala zoptymalizować i bardziej efektywnie chłodzić inwerter. Strumień przepływu czynnika chłodzącego jest kontrolowany i regulowany przez specjalny zawór, co sprawia, że chłodzenie realizowane jest tylko wtedy, kiedy jest to konieczne. Dodatkowo odprowadzane z inwertera ciepło jest przekazywane do systemu ogrzewania, a nie bezpowrotnie „wyrzucane” do środowiska. ABC design - Anti-Block-Condensate - uniemożliwia zablokowanie odpływu kondensatu, powstającego przy rozmrażaniu pompy ciepła, i tym samym zamrożenie parownika. W dolnej płycie pompy ciepła obszar parownika jest otwarty.

Łatwy montaż i sterowanie Monoblokowa konstrukcja urządzenia zapewnia, że układ termodynamiczny jest hermetyczny, co z kolei sprawia, że montaż pompy ciepła sprowadza się do wykonania prostych podłączeń hydraulicznych i elektrycznych bez konieczności posiadania specjalistycznych certyfikatów i uprawnień do obsługi obiegów chłodniczych. Należy również pamiętać, że zgodnie z obowiązującymi przepisami F-gazowymi urządzenia o ekwiwalencie CO2 równym co najmniej 10 t CO2 muszą zostać poddane corocznej próbie szczelności. Pompy ciepła WPL classic nie podlegają temu obowiązkowi, ponieważ ilość czynnika chłodniczego jest poniżej tego limitu. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Do sterowania pracą pompy ciepła wykorzystywany jest nowoczesny regulator WPMW 3. Jest on odpowiedzialny za sterowanie pracą pompy ciepła, regulację parametrów dwóch obiegów grzewczych: obiegu bezpośredniego oraz obiegu z zaworem mieszającym, z możliwością przypisania oddzielnych krzywych grzewczych i tygodniowych programów czasowych dla wszystkich obiegów grzewczych i ciepłej wody użytkowej. Rozbudowane funkcje regulatora pozwalają na odpowiednie skonfigurowanie parametrów pracy pompy ciepła i sytemu grzewczego/chłodniczego dla konkretnego obiektu z uwzględnieniem np. typu budynku - zdolność akumulacji ciepła. Funkcja wygrzewania jastrychu pozwala z kolei na takie zaprogramowanie programu wygrzewania, aby proces ten przebiegał w sposób prawidłowy i kontrolowany - łącznie dostępnych jest 6 parametrów programu wygrzewania.

Chłodzenie w cenie Pompy ciepła WPL classic umożliwiają również efektywne chłodzenie budynku w okresie letnim. Do chłodzenia pomieszczeń obieg w obwodzie pompy ciepła zostaje odwrócony. Energia cieplna jest pobierana z wody grzewczej poprzez parownik (w trybie grzania skraplacz) i oddawana poprzez skraplacz (w trybie grzania parownik) do otaczającego powietrza. Zastosowanie elektronicznego zaworu rozprężnego, z własną regulacją i sterowaniem za pomocą wewnętrznego sterownika pompy ciepła (IWS), zapewnia odpowiednie przegrzanie par czynnika przy zmiennych warunkach odparowania, zmianie temperatury powietrza, co w konsekwencji wpływa na poprawę współczynnika COP. Szeroki rozstaw płytek parownika zapewnia niski opór powietrza i w połączeniu z modulującym wentylatorem w jednostce zewnętrznej zapewnia bardzo niski poziom mocy akustycznej.

Pompy certyfikowane Pompy ciepła WPL classic posiadają certyfikat Keymark, który jest uzupełnieniem niedawno wprowadzonego systemu etykietowania - systemu etykiet efektywności www.instalator.pl

10 (230), październik 2017

energetycznej ErP. Decydując się na urządzenia, które legitymują się certyfikatem Keymark, mamy pewność, że wybieramy produkty, które: l przeszły szereg testów wydajności przeprowadzonych przez zewnętrzne jednostki testujące, w oparciu o obowiązujące normy europejskie EN 14511, EN 15879 i EN 16147, l przeszły Zakładową Kontrolę Produkcji, l podlegają regularnemu nadzorowi certyfikowanych produktów w zakre-

sie produkcji i kontroli zarządzania jakością, co jest gwarancją wysokiej jakości, efektywności i zapewnia użytkownikowi korzyści w długiej perspektywie czasu. Pompy ciepła serii WPL classic oferowane są w czterech zestawach WPL 17 ACS plus Set 1 i Set 2 oraz WPL 17 ACS plus Set 1 S i Set 2 S. W skład zestawów, oprócz pompy ciepła WPL 17 ACS classic, wchodzą: moduł hydrauliczny HM-Trend / HMS-Trend oraz odpowiednio: za-

sobnik c.w.u. lub zasobnik c.w.u. i zbiornik buforowy c.o. Wysoki stopień zintegrowania głównych elementów systemu gwarantuje krótki czas montażu oraz eliminuje ryzyko powstawania ewentualnych błędów montażowych. HM Trend / HMS Trend to wiszący, wewnętrzny moduł hydrauliczny charakteryzujący się wysoką integracją istotnych elementów systemu grzewczego. W module wbudowane zostały m.in.: regulator WPM3, zawór przełączający, elektroniczna pompa obiegowa układu c.o./c.w.u., wielostopniowa grzałka elektryczna o mocy maks. 8,8 kW (5,9 kW przy HMS Trend), zawór bezpieczeństwa oraz naczynie przeponowe układu c.o. o pojemności 24 litrów. SBB 200 WP classic to stojący zbiornik c.w.u. o pojemności 183 l, który został specjalnie skonstruowany i przygotowany do współpracy z inwerterowymi pompami ciepła serii WPL classic. Gwarantuje to efektywne i komfortowe podgrzewanie c.w.u., a skuteczna izolacja cieplna o grubości 55 mm zapewnia minimalne straty ciepła. Zasobnik wykonany jest ze stali i pokryty jest od wewnątrz specjalną emalią oraz dodatkowo zabezpieczony jest anodą ochronną. SBP 100 classic to stojący zbiornik buforowy o pojemności 100 l, który służy do hydraulicznego rozdzielenia instalacji źródła ciepła od instalacji centralnego ogrzewania oraz zapewnia bezawaryjną pracę systemu grzewczego z pompą ciepła. Zbiornik buforowy ocieplony jest wysokiej jakości pianką izolacyjną, co zapewnia minimalne straty ciepła. Przyłącza hydrauliczne są wyprowadzone od góry. Zbiornik buforowy SBP 100 classic nadaje się do stosowania przy systemach chłodzenia. Zestawy z pompami ciepła WPL classic objęte są pełną, 3letnią gwarancją, podczas której nie jest wymagane wykonywanie odpłatnych przeglądów gwarancyjnych. Pierwsze uruchomienie pompy ciepła jest bezpłatne. Istnieje możliwość wydłużenia gwarancji do 5 lat. Marek Bosiacki

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (230), październik 2017

Dziś na ringu „Magazynu Instalatora”: pompy ciepła powietrzna pompa ciepła, układ hybrydowy

Vaillant Marka Vaillant ma w swojej ofercie urządzenia grzewcze, z których można wykonać nowoczesną, hybrydową instalację do ogrzewania domu i wody. Jej głównym elementem - wykorzystującym w dużym stopniu odnawialne źródła energii - może być na przykład monoblokowa pompa ciepła typu powietrze-woda aroTHERM VWL z płynnie regulowaną mocą grzewczą do 8, 11 lub 15 kW w zależności od zastosowanego urządzenia. Montaż pompy powietrznej jest zdecydowanie tańszy od montażu pomp ciepła gruntowych, jeśli uwzględnić koszt wykonania dolnego źródła ciepła, ale jej sprawność zależy od pogody. Gdy na dworze jest ciepło, jej efektywność jest bardzo wysoka. Gdy robi się zimno, jej wydajność się obniża, natomiast podczas dużych mrozów (gdy jest chłodniej niż -20°C) jej pracę można by porównać do działania kotła elektrycznego. Właśnie w takich okresach w ogrzewaniu domu i przygotowaniu ciepłej wody pompę ciepła będzie zastępował kondensacyjny kocioł grzewczy. Pracą tych dwóch urządzeń w instalacji hybrydowej zarządza systemowy pogodowy regulator systemowy multiMATIC VRC 700. Analizując w każdym momencie koszty ogrzewania, uruchomi on to urządzenie, które wygrzeje budynek - nie tylko najtaniej, ale i bez jakiegokolwiek uszczerbku dla komfortu domowników. Dzięki temu użytkownicy będą płacili za ogrzewanie domu i wody najmniej jak to możliwe, biorąc pod uwagę aktualne ceny gazu czy oleju oraz prądu elektrycznego.

Koszt układu hybrydowego Koszt wykonania samej instalacji grzewczej jest podobny zarówno wtedy, gdy jest ona zasilana w ciepło z jednego źródła, jak i z dwóch. W obu wariantach trzeba wykonać taką samą in-

stalację ogrzewania podłogowego czy wyposażyć dom w zasobnik ciepłej wody. Także pomieszczenie techniczne przy systemie hybrydowym nie musi być większe, jednostka pompy ciepła aroTHERM montowana jest na zewnątrz. W kotłowni, na ścianie lub podłodze, umieszczamy jedynie zasobnik buforowy VPS S 100/1 M (klasa ErP A), do którego z jednej strony podłączamy kocioł i pompę ciepła, a z drugiej - instalację grzewczą budynku. Napięcie zasilania dla urządzeń o mocy grzewczej do 11 kW to 230 V, a pompa ciepła o mocy 15 kW wymaga podłączenia 400 V. Analizując koszty wykonania układu hybrydowego, warto dodatkowo uwzględnić to, że żywotność każdego z urządzeń, które są używane jedynie przez część roku, jest dłuższa niż wtedy, gdy tylko kocioł (lub pompa) pracują na okrągło przez cały rok. Korzyści z wykonania instalacji hybrydowej będą szczególnie duże, jeśli dom ogrzewany jest gazem płynnym lub olejem opałowym. Można też

zwiększyć udział pompy ciepła w ogrzewaniu, jeśli zasilająca ją energia elektryczna będzie rozliczna według taryfy dwustrefowej (tańszy prąd jest zwykle w godzinach 22-6 i 13-15) oraz gdy będziemy korzystali z fotowoltaiki. Jej efektywność energetyczna zależeć będzie wtedy nie tylko od aktualnej temperatury na zewnątrz domu, ale także od pory dnia, a dokładniej - od zmiennej w ciągu doby ceny prądu. Bardzo ważną korzyścią ze zrobienia w domu układu hybrydowego jest również to, że jeśli wykonano w nim ogrzewanie płaszczyznowe, to pompę ciepła można wykorzystać do chłodzenia pomieszczeń. Nie ma wtedy potrzeby zakupu i montażu urządzeń klimatyzacyjnych, które obniżałyby latem temPytanie do... Ile kosztuje pierwsze uruchomienie pompy ciepła i kto je wykonuje? peraturę wewnątrz domu. Jednocześnie do montażu nie są wymagane uprawnienia F-gazowe.

Jak działa ta hybryda? W systemach pompy ciepła aroTHERM instalator może w regulatorze multiMATIC 700 wybierać pomiędzy dwoma różnymi strategiami sterowania dodatkowym urządzeniem grzewczym (kocioł gazowy lub olejowy). W ustawieniu fabrycznym (punkt biwalentny) uruchomienie ogrzewania dodatkowego jest wyznaczone przez dwa punkty temperaturowe, które można nastawiać (punkty te wyznacza zazwyczaj instalator lub projektant), ustawianie to można zmienić na układ triVAI.

Strategia regulacji triVAI W trybie ogrzewania regulator systemowy multiMATIC 700 non www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

stop, sprawdza na podstawie wprowadzonej przez instalatora ceny energii, aktualnego zapotrzebowania na ciepło i ocenionej efektywności urządzenia, które źródło energii w najbardziej opłacalny sposób pokrywa zapotrzebowanie na ciepło. Jeżeli pompa ciepła jest efektywniejszym urządzeniem grzewczym, kocioł pozostaje wyłączony dopóty, dopóki pompa ciepła pokrywa samodzielnie zapotrzebowanie na energię cieplną (alternatywny tryb pracy). Jeżeli pompa ciepła nie osiąga żądanej temperatury na zasilaniu lub temperatury w pomieszczeniu (multiMATIC 700 z regulacją temperatury pokojowej), to automatycznie włącza się kocioł (równoległy tryb pracy). Aby zoptymalizować koszty, uwzględniane są następujące parametry: l COP (Coefficient of Performance) współczynnik sprawności pompy ciepła, l współczynnik sprawności dodatkowego urządzenia grzewczego, l taryfa energii, l program czasowy dla taryfy energii, Na podstawie współczynnika COP i wprowadzonej taryfy regulator multiMATIC 700 ustala tak zwany punkt trójwartościowy (wartość triVAI). Aktualna temperatura zewnętrzna i wynikająca stąd temperatura na zasilaniu mają decydujący wpływ na COP pompy ciepła, a zatem na wartość „triVAI“. Jak wykorzystać wartości triVAI (punktu trójwartościowego)? Jeżeli regulator multiMATIC 700 obliczy punkt trójwartościowy > 1, włączana będzie w pierwszym rzędzie pompa ciepła, a dla punktu trójwartościowego < 1 dodatkowe urządzenie grzewcze. W ten sposób zawsze zapewniony jest najbardziej efektywny i oszczędny tryb pracy instalacji.

Funkcja PV ready Dodatkowe oszczędności osiągniemy, gdy do układu podłączona zostanie instalacja fotowoltaiki. Jeśli wytworzy nadmiar prądu, może on być wykowww.instalator.pl

10 (230), październik 2017

rzystany w instalacji pompy ciepła Vaillant. W takiej sytuacji prąd z fotowoltaiki nie tylko może zasilać gospodarstwo domowe, ale jednocześnie dzięki technice pomp ciepła - może być zamieniony w ciepło i magazynowany. W ten sposób produkcja energii fotowoltaicznej jest optymalnie wy-

korzystywana i zwiększa się udział energii wykorzystanej zarówno do c.w.u., jak i ogrzewania budynku (w przypadku zastosowania bufora).

Podsumowanie To wszystko powoduje, że pompa ciepła powietrzna staje się coraz częstszym urządzeniem grzejącym nasze domy. Dodatkowo w marce Vaillant udało się podnieść efektywność pracy pompy w okresach przejściowych se-

zonu grzewczego, dzięki dużemu rozmiarowi parownika pokrytemu lakierem „blue paint” - utrudnione jest tworzenie się kropli kondensatu i ułatwiony spływ do tacy kondensatu, co daje efekt w postaci małej wrażliwości na zamarzanie - niższych kosztów eksploatacji - rzadszą potrzebę odmrażania parownika. Zadbaliśmy też o możliwość sterowania funkcją obniżenia głośności jednostki zewnętrznej (do 3 przedziałów dziennie), funkcja ta zapewnia jeszcze cichszą pracę w żądanych porach dnia/nocy. Przy projektowaniu urządzenia pomyśleliśmy o bezpieczeństwie dzieci, jednostka zewnętrzna zaprojektowana jest zgodnie z „children playground safe quality” - między innymi jest krata zabezpieczająca przed włożeniem dłoni. Funkcja manualnego lub automatycznego chłodzenia aktywnego daje komfort chłodzenia pomieszczeń w sezonie letnim. Regulator pogodowy multiMATIC VRC 700 z funkcją pomiaru wilgotności powietrza umożliwia jednoczesne sterowanie kotłem, rekuperacją, zapewnia komfort użytkowania (jeden sterownik do całego systemu grzewczowentylacyjnego) i gwarantuje bezpieczeństwo przy chłodzeniu aktywnym (poprzez kontrolę punktu rosy w chłodzeniu podłogowym). Dzięki temu regulatorowi oraz dostępnemu modułowi elektronicznemu istnieje możliwość prostego zintegrowania układu z automatyką budynków inteligentnych pracujących w systemie KNX. Jeżeli do tych wszystkich elementów dołożymy nieodpłatne pierwsze uruchomienie pompy ciepła przez dedykowany serwis autoryzowany, możliwość bezpłatnego sterowania urządzeniem poprzez internet - zarówno dla użytkownika (bezpłatna aplikacja internetowa multiMATIC App), jak i dla serwisu (aplikacja internetowa profiDIALOG) oraz możliwość przedłużenia gwarancji do 5 lat - daje to poczucie bezpieczeństwa i bezawaryjnej pracy przez lata oraz odporność na zmiany cen nośników energii. Jerzy Grabek

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (230), październik 2017

Ogrzewanie w praktyce

Kocioł do czyszczenia Artykuł pt. „Termometr w czopuch” („Magazyn Instalatora” 9/2017 - przyp. red.) wymaga pewnego uzupełnienia. Postaram się dziś odpowiedzieć na pytania „Jak najlepiej czyścić piec? Mechanicznie czy są jakieś środki chemiczne?”. Na pytanie: „Jak czyścić kocioł?” nasuwa mi się kilka kwestii, które połączone ze sobą formułują odpowiedź: l często (zgodnie ze wskazaniami termometru spalin i potrzebami użytkownika), l solidnie i dokładnie (bez pomijania poszczególnych stref), l bezpiecznie (czyli na wyłączonym palenisku - wygaszonym kotle), l zgodnie z BHP (stosując m.in. ochronę rąk, oczu i dróg oddechowych). W literaturze [1] autor wspomina, że kocioł powinien być czyszczony (w zależności od konstrukcji i przeznaczenia) co 3-10 dni. Wydaje się, że taka częstotliwość ma sens, jednakże ja proponowałbym uzależnienie okresów czyszczenia od wskazań termometru spalin (co jak najbardziej przyczyni się do wzrostu sprawności i uniknięcia niepotrzebnej pracy), no chyba że użytkownik dysponuje wolnym czasem. Niestety nie jest tak, że w każdym kotle każdym paliwem będzie się paliło dobrze. Często użytkownik nie wie, że efekt

Fot. 1. Widok z góry na dodatkowe palenisko (ruszt wodny) w kotle podajnikowym. Z pięciu rur widoczny jest tylko obrys trzech; pozostałe, znajdujące się po lewej stronie, są całkowicie zasypane - podobnie zresztą jak szczeliny miedzy nimi.

spalania jest uwarunkowany wieloma czynnikami. Przykładem mogą być nieodpowiednio ustawione parametry pracy lub niska jakość paliwa, które przekładają się np. na oblepianie „smołą” wnętrza wymiennika czy gromadzenie się nadmiernej ilości sadzy. Wówczas czyszczenie jest uciążliwe, długotrwałe i osłabiające. W takiej sytuacji warto poprosić o instruktaż - szkolenie instalatora, który z pewnością dobierze właściwe ustawienia do spalania.

Rodzaj zanieczyszczenia a narzędzia Rodzaj zanieczyszczenia wymiennika determinuje do wykorzystania odpowiednich narzędzi, „żeby zrobić a się nie narobić”. Inaczej będzie to wyglądało w kotle peletowym, retortowym czy zasypowym. Do czyszczenia można wykorzystywać: wygarniacz, wycior (szczotka druciana na giętkim lub stałym trzonku), skrobak, łopatkę, szczotkę drucianą krótką i zmiotkę. Niezbędnym elementem jest także odpowiednie oświetlenie. Machanie szczotą po omacku jest nieporozumieniem. Warto wspomnieć o tym, że korzystając z lamp zasilanych napięciem 230 V, naraża się na możliwość porażenia. Przypadkowe przecięcie, uszkodzenie przewodu, który styka się ze stalową konstrukcją wymiennika, może skończyć się tragicznie. Uciążliwe jest również manewrowanie przewodem, aby nie przeszkadzał itd. Zawsze można skorzystać z oświetlenia, w którym panuje napięcie bezpieczne 24 V (lecz niewiele osób takie posiada), dlatego ja osobiście polecam dobre LED-owe latarki akumulatorowe. Możliwość ła-

dowania i kilkugodzinna praca baterii powoduje dużą elastyczność w trakcie wykonywania obowiązków. Przystępując do czyszczenia, warto pomyśleć o swoim zdrowiu i zastosować rękawice ochronne, okulary i maskę przeciwpyłową. Tak, już widzę uśmiechy czytelników - maska, okulary, po co? Jeśli w zakładzie pracy ktoś stosuje tego typu ochronę, to może warto przenieść te przyzwyczajenia do domu, a tym samym dać dobry przykład innym. Jestem zwolennikiem prostej teorii: wykonana praca - czyste oczy i nos, zadbane dłonie bez zadrapań więcej czasu, lepsze samopoczucie (ograniczamy kichanie, smarkanie, oczyszczanie nosa i uporczywy kaszel spowodowany pyłem). Wspomniane elementy ochronne są dostępne m.in. w sklepach metalowo-ogrodniczych czy w marketach budowlanych. Rozmawiając z użytkownikami różnych rodzajów kotłów (różniących się konstrukcją), można dojść do wniosku, że sprzątanie ich wnętrza jest tym, czego nie lubią i po prostu nie chcą tego robić.

Rodzaje konstrukcji Od kilku lat zauważa się wzrost sprzedaży kotłów czyszczonych z przodu, gdzie łatwy dostęp do poszczególnych przewałów następuje po otwarciu drzwiczek. Mowa tutaj o kotłach z poziomymi panelami wodnymi. Wymienniki z pionowymi panelami wymagają tego, aby w pierwszej kolejności odkręcić wyczystkę górną i oczyścić wszystkie widoczne miejsca aż do samego spodu. Następnym krokiem jest odkręcenie wyczystki bocznej lub wyczystek (w zależności od mocy kotła) i wybranie zanieczyszczeń. Na końcu czyści się komorę paleniskową. W tym rozwiązaniu niektórzy narzekają, że trzeba schylić się, klęknąć na kolano i gdzieś za palnikiem wybierać te zanieczyszczenia (nie ma takiej możliwości, jeśli podajnik jest z www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Fot. 2. Widok wnętrza wymiennika kotła podajnikowego z dodatkowym paleniskiem w postaci rusztu wodnego. Chęć „oszczędzenia” i długotrwałe spalanie wilgotnego paliwa w połączeniu z brakiem dbałości o urządzenie grzewcze spowodowało bardzo intensywne procesy korozyjne. Odpadająca zgorzelina nie napawa optymizmem. prawej strony, aby wyczystka była użytkowana z lewej strony kotła - czasem jest tam po prostu ściana). Pomocny jest tutaj układ podawania przód, w którym palnik zamienia się miejscami z drzwiczkami, dzięki czemu na frontowej ścianie znajduje się zarówno wyczystka jak również furtki. Mimo bardzo dobrych rezultatów odnośnie do wysokiej sprawności zauważam znacznie mniejsze (niż jeszcze kilka lat temu) zainteresowanie kotłami płomieniówkowymi w układzie pionowym. Użytkownicy narzekają na uciążliwy przebieg czyszczenia (często również z powodu ich wysokości), ponieważ występuje konieczność zdejmowania z góry pokrywy (czasem kilku pokryw) i dopiero można przystąpić do pracy. Wielokrotnie potrzebna jest przy tym dodatkowa pomoc z racji wagi poszczególnych elementów i ich usytuowania.

10 (230), październik 2017

pozostawia ją, czyszcząc tylko na powierzchni - to, co najłatwiej schodzi, to, co widać… Czyszczenie wnętrza wymiennika nie może polegać tylko na bezmyślnym „machaniu” skrobakiem lub szczotką. Wydaje się, że raz na jakiś czas warto przeprowadzić gruntowne czyszczenie, które powinno być powiązane z dokładnym usuwaniem zanieczyszczeń, a także kontrolą wizualną stanu technicznego i szczelności (czy nie zaczynają odpadać jakieś grube warstwy zgorzeliny i nie pojawia się nieszczelność - delikatne „pocenie się”). Często mogą pojawić się skropliny na ściankach wymiennika, które spływają do popiołu. Tworzy się maź, a podczas jej usuwania odsłania się np. mokra podłoga wymiennika. Użytkownik (a czasem nawet instalator), nie zastanawiając się długo, dzwoni do serwisu producenta, by poinformować o nieszczelności, żądając natychmiastowej interwencji gwarancyjnej. Po przyjeździe serwisu okazuje się, że: kocioł nie został poprawnie wyczyszczony (co na pewno pomogłoby przy lokalizowaniu ewentualnej nieszczelności), nie ma żadnej nieszczelności, a skropliny są wynikiem np. spalania wilgotnego paliwa na dodatkowym palenisku, utrzymując niską temperaturę na kotle. Nie chodzi mi tutaj o paranoiczne podejście do czyszczenia, ale patrząc na te zagadnienie zupełnie chłodno, pewne rzeczy można wykluczyć wcześniej.

Jak czyścić? W książce [1] mowa jest także o mechanicznym i chemicznym czyszczeniu wnętrz wymienników ciepła

Kiedy czyścić? Częstotliwość czyszczenia może być wymuszona również poprzez działania użytkownika, który sam wpływa na wzrost zanieczyszczenia i rozwój procesów korozyjnych. Przykładem takiego stanu rzeczy może być (pomijając spalanie w kotle na niskich temperaturach lub brak „ochrony powrotu”) długotrwałe spalanie wilgotnego drewna na dodatkowym palenisku. Powstająca zgorzelina wielokrotnie jest trudna do usunięcia za pomocą skrobaków i bardzo często użytkownik www.instalator.pl

Fot. 3. Widok na zanieczyszczone pionowe panele wodne. Można zauważyć, że usunięcie szczotką drucianą nie spowodowało całkowitego oczyszczenia, dalej trzeba pracować, np. skrobakiem…

- czyli o usuwaniu kamienia kotłowego. Sposób mechaniczny można sobie wyobrazić (szlifierka, wiertarka z założona szczotką drucianą ochrona oczu), sposób chemiczny opiera się na wykorzystaniu kwasów. Ich zadaniem jest usunięcie kamienia i korozji. W związku z tym, że nie mam doświadczenia w tej kwestii, nie będę rozwijał tematu. Do czyszczenia można zastosować środki (często w postaci proszku) zwane katalizatorami, które powodują zmniejszenie ilości substancji szkodliwych wydobywających się z komina. Mają one również pozytywny wpływ na ograniczenie potrzeby czyszczenia kotła. Ich stosowanie powoduje zmianę struktury złogów (skorupy) tworzących się na ściankach wymiennika i ich odpadanie. Patrząc na tematykę czyszczenia kotła, chciałbym wspomnieć o kwestii dostosowania go do potrzeb użytkownika (przy zakupie niewiele osób o tym myśli). Dla przykładu: jeśli kocioł będzie użytkowany przez starszą osobę, to warto pomyśleć o ustawieniu go na postumencie lub zastosowaniu wyższych stópek. Pozwoli to na sprawniejsze czyszczenie - czy to z nisko położonych wyczystek bocznych, czy z okolicy paleniska. Wydaje się, że właśnie dla takich osób dobrym rozwiązaniem będzie kocioł z poziomymi panelami wodnymi na podwyższonych stópkach. Jeśli jest niska kotłownia, to zakup kotła z pionowymi panelami wodnymi jest nieporozumieniem - odpowiednie wyczyszczenie powierzchni przez górną wyczystkę graniczy z cudem. Na prawidłowe/nieprawidłowe wyczyszczenie kotła wpływ ma także sposób podłączenia kotła do instalacji. Skierowanie rury zasilającej (lub kilku rur) bezpośrednio nad wyczystkę górną z pewnością nie ułatwi użytkownikowi zadania doprowadzenia kotła do czystości. Jeśli użytkownik nie potrafi/nie chce lub nie ma takiej możliwości, wyczyszenie kotła może zlecić sąsiadowi lub instalatorowi. Na zakończenie razem z szanowną redakcją chcielibyśmy życzyć wszystkim palaczom/użytkownikom wytrwałości w dążeniu do czystego, a tym samym wysokosprawnego kotła. Paweł Wilk Literatura: [1] Grochal M., Szczypiński Z., „Obsługa kotłów centralnego ogrzewania”, Arkady, Warszawa 1974.

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (230), październik 2017

Kolektory słoneczne w Europie i w Polsce

Pożądane waty W połowie lat 90. marzeniem było znalezienie na terenie Polski dostępnego punktu sprzedaży cieczowych kolektorów słonecznych lub ogniw fotowoltaicznych. Te, które istniały, nie były łatwo dostępne, a miejscowości, w których je wytwarzano, często nie były nawet oznaczone na mapie drogowej. Rozwój energii słonecznej pojawił się w Polsce wraz z pomysłem na wprowadzenie przepisów normujących zagadnienia produkcji, sprzedaży i zastosowania w budownictwie kolektorów słonecznych oraz ogniw fotowoltaicznych. Mogąc zaliczać się do szczęśliwców, którzy tworzyli podwaliny pod przemysł energetyki słonecznej w Polsce, wskazywałem od samego początku konieczność zespolenia ze sobą zagadnień przydatnych dla producentów oraz instalatorów, a także handlowców. Co prawda firmy krajowe bazowały głównie na produktach sprowadzanych z zagranicy, ale podejmowano też odważne próby produkcji kolektorów na bazie własnych pomysłów. Jedną z pierwszych firm, która przetrwała liczne zawieruchy gospodarczo-administracyjno-prawne, była firma z Bestwinki. Właśnie tej miejscowości nie można było znaleźć na mapie, aby zaś dojechać do „zakładu produkcyjnego”, który bardziej przypominał kompleks garaży, trzeba było pytać napotkanych po drodze kierowców. Obecnie miejscowość jest znana i bardzo dobrze oznaczona na mapie. Produkcja zaś cechuje się nie tylko najwyższą jakością, ale też wykorzystaniem najnowszych rozwiązań technologicznych. Pamiętajmy też o pierwszym polskim kolektorze stworzonym przez prof. Jana Pabisa z SGGW w 1961 r., który przez 12 lat leżał w magazynie na zapleczu uczelni! Europa zainteresowała się energetyką słoneczną w czasach podboju kosmosu, ale głównie pod kątem naukowym, z wykorzystaniem ogniw fo-

towoltaicznych wg technologii produkcji opatentowanej przez prof. Jana Czochralskiego - z użyciem krzemu krystalicznego. Przełomem był rok 1973, czyli pierwszy światowy kryzys paliwowy.

Kilka typów Po 40 latach produkcji kolektorów z przeznaczeniem do powszechnego użytku wprowadzono kilka typów kolektorów słonecznych przeznaczonych do wytwarzania ciepłej wody użytkowej czy też basenowej, tj.: l kolektory płaskie, l kolektory tubowe, l kolektory hybrydowe (odmiany lustrzanych, płaskich, tubowych). Ze względu na sposób budowy systemu kumulowania energii słonecznej, przetworzonej wraz z podgrzaniem wody, lub czynnika grzewczego - rozróżniamy systemy kolektorów: l z obiegiem wymuszonym, l termosyfonowych - z obiegiem grawitacyjnym. Analiza tych pojęć jest o tyle istotna, że sprowadzane do Polski kolektory

Fot. Instalacja przydomowa z Wołomina (z arch. autora).

słoneczne były poddawane różnym dziwnym zabiegom marketingowym mającym wykazać wyższość danego rozwiązania nad instalacjami już sprzedawanymi. Zawsze rozwiązania nowe były znacznie droższe, ale nie zawsze wzrost ceny związany był ze wzrostem wykorzystania energii. Jednym z takich przykładów były i są nadal kolektory lustrzane, które pozwalają na wykorzystanie energii odbitej - dodatkowo, przy zmniejszonej powierzchni absorpcyjnej.

Liczby, liczby... Od samego początku prym w zastosowaniu kolektorów słonecznych wiodły takie kraje jak Niemcy, Dania (w Europie Środkowej), a na południu Grecja. Interesujące jest opracowanie „Solar Thermal Markets in Europe - Trends and Market Statistice 2014”, jednakże wg mnie bazujące na zawyżonych danych „produkcyjnych”. Realnie trzeba dokonać korekty w odniesieniu do wskazań dotyczących Polski o ok. 12-14%. Średnia tendencja spadku sprzedaży, w porównaniu do roku 2008, uważanego za jeden z lepszych w krajach zachodnich, stanowi obecnie spadek o ok. 7,0%. Za najgorszy rok w sprzedaży kolektorów słonecznych uznaje się 2009 r. Skąd takie liczby w sytuacji, kiedy zainteresowanie energią odnawialną stale powinno być rosnące? Wskazany problem jest odniesieniem do złożonej sytuacji na światowym rynku, ale też wynika z masowej i często dumpingowej produkcji na terenie Chin. Warto przypomnieć, że sąd w Strasburgu nałożył kary za sprowadzanie ogniw fotowoltaicznych poniżej kosztów ich produkcji oraz ustalił ceny minimalne na „pW” - 0,53 EUR na koniec 2015 r. W Polsce zostało sprzedanych 302 000 m2 szklanych kolektorów słonecznych w roku 2012, a już w roku 2013 sprzedano jedynie 274 100 m2, zaś w 2014 r. tylko 182 070 m2, uzywww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

skując łączną powierzchnię 1 221 913 m2. Według mojej oceny na spadek podanych wskaźników GUS wpłynęło również uszczelnienie danych, które do tej pory były zawyżane, i to znacząco. Warto też zaznaczyć, że dokonując analizy rynku sprzedaży, skoncentrowano się nie tylko na samych kolektorach słonecznych, ale też uwzględniono takie urządzenia jak: - zasobniki c.w.u., - pompy obiegowe (w tym elektroniczne), - instalacje sterujące, - instalacje hydrauliczne, - zespoły bezpieczeństwa - naczynia przeponowe, - i inne (w tym układy mocowania). Przy wykazanym trendzie spadkowym dostrzeżono też cechy pozytywne, jak chociażby nie tylko sprzedaż kolektorów słonecznych do wytwarzania ciepłej wody użytkowej, ale też do podgrzewania wody basenowej, tworzenia system centralnego ogrzewania, budowy instalacji chłodzących (przy współpracy z pompami ciepła).

Spadki sprzedaży i nadzieje Zdecydowanie można zaobserwować spadek sprzedaży i nerwowe zachowania gospodarki Europy Zachodniej. Taka sytuacja jest wynikową wysokich cen produkcji jednostkowej, przy stabilizującym się popycie na urządzenia OZE, a także stabilną cenę energii konwencjonalnej. Nie oznacza to, iż w niedalekiej perspektywie może zdarzyć się kolejny kryzys paliwowy, o który niemal dwukrotnie ocieraliśmy się w XXI wieku. Cały czas zakłada się zwiększenie zainteresowania zastosowaniem kolektorów słonecznych w takich krajach jak Grecja, Turcja, Hiszpania, Włochy. Kraje Europy Wschodniej były i są marginalizowane, ale coraz częściej i odważniej mówi się o prognozach związanych z rozbudową sieci komunikacyjnej wzdłuż tzw. trójmorza. Być może Polska, jako kraj o najlepszej obecnie koniunkturze gospodarczej, będzie mógł również pochwalić się nie tylko sporą ilością instalowanych kolektorów słonecznych, ale też tych eksportowanych do innych krajów Europy Środkowej. Zdecydowanie warto bazować na sprawdzonych rozwiązaniach płaskich kolektorów, które pełnią rolę uniwersalnego zawww.instalator.pl

10 (230), październik 2017

stosowania w instalacjach budynków mieszkalnych i użytkowych. Zwiększenie dostaw kolektorów tubowych można było zaobserwować bardzo znacząco również w Polsce. Warto wskazać trend do sprzedaży właśnie tanich wyrobów chińskiej produkcji nawet przez producentów polskich. Jeden z zakładów produkcyjnych na terenie Białegostoku wręcz podpisał stałe porozumienie na dostawę kolektorów właśnie z tamtego kraju. Podpisana w roku 2017 umowa gospodarcza Polski i Chin odnosiła się do stworzenia szlaku handlowego z systemem przeładunkowym na terenie powiatu łódzkiego. Skąd zatem wskazania spadkowe sprzedaży kolektorów słonecznych, które są już w naszym kraju rozpowszechnione? Jednym z lepszych przykładów jest Warszawa, która jako stolica powinna świecić przykładem. A tak nie jest. Co ciekawe z programu dofinansowania za 2015 r. skorzystało ca 220 projektów z wykorzystaniem kolektorów słonecznych mimo wprowadzonych ogólnokrajowych programów dofinansowania 15%, a później 45%. Bardziej prężnie radziły sobie gminy na terenie Podlasia i Podkarpacia, gdzie związki gmin wdrażały rozwiązania na kwoty przekraczające 35 mln zł. Coraz częściej spotyka się w Polsce systemy instalacji słonecznych nie tylko wykorzystywane do wytwarzania ciepłej wody użytkowej, ale też do podgrzewania wody do basenu w okresie lata. Jest to o tyle zasadne, iż w naszej strefie umiarkowanej mamy dość duży nadmiar energii słonecznej w okresie miesięcy ciepłych, gdzie dawka promieniowania słonecznego pokrywa nie tylko zapotrzebowanie na wytwarzanie energii zadanej w naszym układzie, ale też pozostawia nadwyżkę na poziomie 18-35%. Można zatem podsumować sprzedaż na rynku europejskim, która jest dotknięta pewnym trendem spadkowym, ale w odniesieniu do roku 2014 i kolejno 2016, 2017 mamy do czynienia ze sporą zmianą na rynku krajowym.

Przy istniejących programach pomocowych, ale też rosnących cenach energii konwencjonalnej, cały czas widoczna jest - wg mnie - opłacalność budowy systemu solarnego. W USA koszt wytworzenia 1 kWh szacuje się na poziomie 0,34 $. W Polsce kształtuje się on na poziomie 0,17 zł (z ogniw PV), zaś z kolektorów cieczowych zysk jest 3-4 razy większy.

Zmiany w MIiB Wprowadzanie zmian do Prawa budowlanego stało się tak powszechne, że od czasów tzw. rewolucji budowlanej, od wejścia w życie nowych przepisów w dniu 20.02.2015 r. (Dz. U 20015 poz. 200 obowiązujący od 27.06.2015 r.) zaszło 11 zmian w tych przepisach. Bardzo duże zmiany czekają sektor budownictwa spółdzielczego i wspólnot mieszkaniowych. Warto jednak zaznaczyć, że w dniu 28.07.2017 r. podał się do dymisji pan Stanisław Kuroń, Dyrektor Departamentu Mieszkalnictwa. Jest to pierwszy przypadek w dziejach tego resortu, aby szef tak ważnego działu podał się do dymisji. Obecnie resort wprowadza dość spore zmiany organizacyjne, wskazując, że sprawy mieszkalnictwa przejmie Departament Polityki Przestrzennej. Zasady modernizacji instalacji w budynkach wielomieszkalnych będą podlegały zmianie, ale nie wiadomo do końca, w jakich granicach będą poruszali się instalatorzy. Zdecydowanie zwiększa się odpowiedzialność ekip wykonawczych, z odniesieniem do określania parametrów pracy i zysków energetycznych. Nie każdy zarządca lub administrator budynku ma wiedzę na temat bilansu energetycznego lub też możliwości oszczędności energetycznych w odbiorze i przesyle wewnątrz budynku. Jest jednak nadzieja nie tylko na poprawę w zakresie proceduralnym, ale też na wprowadzenie zmian do przepisów prawa lokalowego i urządzeń w tym instalacji hydraulicznych. Nowy Departament Polityki Przestrzennej Ministerstwa Infrastruktury i Budownictwa rozpoczął od 07.08.2017 r. pracę z przypisanym działem obejmującym wspólnoty mieszkaniowe i spółdzielnie mieszkaniowe. Zbigniew Tomasz Grzegorzewski

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (230), październik 2017

Poczta „Magazynu Instalatora”

Odpowietrzanie podłogówki Szanowna Redakcjo! Od wielu lat jestem waszym wiernym czytelnikiem. Między innymi dzięki waszemu miesięcznikowi stale poszerzam wiedzę z zakresu różnych instalacji. Zawodowo zajmują mnie instalacje i urządzenia chłodnicze, i o nich też coraz częściej można znaleźć coś ciekawego. Mam pytanie, może mało rozsądne, odnośnie do ogrzewania podłogowego. Na jednej ze stron znanego producenta znalazłem porady dotyczące równoważenia pętli ogrzewania podłogowego. Na filmie instruktażowym mieszacz z rozdzielaczem widoczny jest w piwnicy, natomiast pętle ułożono powyżej rozdzielacza na parterze. Oczywiście jest możliwe odpowietrzenie takiego układu, np. stacją napełniającą. Moje pytanie brzmi: czy w trakcie eksploatacji nie będzie dochodziło do zapowietrzania pętli powstawania nawet korków powietrznych i kłopotów z eksploatacją pomimo perfekcyjnego początkowego zrównoważenia. W czasie eksploatacji, po uruchomieniu, usunięcie powietrza z pętli staje się niemożliwe. Na schemacie są dwie pętle, w praktyce jest ich więcej, co jeszcze bardziej utrudni odpowietrzanie. Na rysunku 1 przedstawiam zrzut ekranu z filmu o równoważeniu instalacji. Imię i nazwisko do wiadomości redakcji Szanowny Panie! Rysunek pokazuje rozwiązanie spotykane w praktyce, chociaż wg mnie jest to rozwiązanie bardzo niekomfortowe w eksploatacji. Do takich sytuacji dochodzi najczęściej dlatego, że inwestor nie chce mieć żadnych rozdzielaczy w strefie mieszkania, najczęściej ze względów estetycznych. W takiej sytuacji rozdzielacze lokalizowane są w piwnicach. Dotyczy to nie tylko ogrzewań podłogowych, ale również grzejnikowych realizowanych w systemie rozdzielaczowym. Jest to trochę dziwne, ponieważ na rynku

znajduje się wiele różnych typów szafek rozdzielaczowych, których wykończenie można dopasować wedle życzenia i gustu klienta. Najczęściej zapomina się o komforcie użytkowania takiego systemu grzejnego. Podstawową niedogodnością takiego rozwiązania jak na zdjęciu jest częste zapowietrzanie się pętli ogrzewania podłogowego. Korki powietrzne w instalacjach grzewczych pojawiają się w wyniku: l wydzielania się z wody powietrza po jej podgrzaniu, l niedokładnego odpowietrzenia instalacji podczas napełniania wodą, l zasysania powietrza poprzez mikronieszczelności, np. na śrubunkach lub innych złączach rozbieralnych albo poprzez automatyczne odpowietrzniki, które są źle umiejscowione w instalacji, l zbyt małej prędkości przepływu wody przez tuty - poniżej 0,1 m/s, l przenikania powietrza do rur z tworzyw sztucznych nieposiadających lub posiadających niewłaściwą barierę antydyfuzyjną. Zgodnie z zasadami fizyki powietrze wydziela się z podgrzanej wody i wędruje do najwyższego punktu w układzie. W przypadku pętli ogrzewania podłogowego tych najwyższych punktów może być wiele. Rura grzewcza mocowana do podkładu izolacyjnego klipsami nie jest wyprostowana jak struna, lecz może wyglądać podobnie jak na rys. 2. Rysunek ten pokazuje, że takich wzniesień, gdzie może zbierać się po-

wietrze, jest wiele w każdej pętli. Takie pofałdowanie może być wynikiem nierównego podłoża pod rurami lub użycia zbyt małej ilości klipsów mocujących rurę. Z czasem w takiej pętli powstaną korki powietrzne, które spowodują znaczny wzrost oporu hydraulicznego przy przepływie wody w pętli grzewczej i może nawet doprowadzić do zablokowania przepływu. Efektem będzie niedogrzane pomieszczenie. Usunięcie powietrza z pętli grzewczych jest jak najbardziej możliwe, ale dosyć uciążliwe i pracochłonne - musimy odpowietrzać każdą pętlę osobno. Robi się to w ten sposób, że wyłączamy pompę w mieszaczu i zamykamy zawory odcinające pompę mieszacza od rozdzielacza oraz zawory na rozdzielaczu od strony źródła i wszystkie zawory na pętlach grzewczych przeznaczone do zamontowania głowic termoelektrycznych do sterowania pracą pętli. Do zaworu spustowego na jednej z belek rozdzielacza podłączamy przewód elastyczny, którym będziemy podawać wodę z sieci wodociągowej. Do zaworu spustowego na drugiej belce podłączamy przewód elastyczny, którym będziemy odprowadzać wodę do kanalizacji. Otwieramy jeden obwód grzewczy i przepuszczamy przez niego wodę tak długo, aż wylatujący strumień wody nie będzie zawierał pęcherzyków powietrza. Wtedy zamykamy ten obwód i otwieramy następny. Gdy odpowietrzymy wszystkie pętle, to zamykamy zawory spustowe i odłączamy od nich przewody elastyczne. Przy podłączeniu wody z sieci wodociągowej należy podłączyć go do właściwej belki, kierując się tym, czy przepływomierze na rozdzielaczu pracują z napływem od góry, czy od dołu. Przy złym wyborze belki do podania wody z sieci wodociągowej przepływomierze mogą zadziałać jak www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

zawór zwrotny i wprowadzą jeszcze większe zaburzenia. Najlepiej, jeśli tę pracę wykona fachowiec. Na tym etapie nie używamy odpowietrzników na rozdzielaczu. Po zakończeniu odpowietrzania pętli grzewczych pozostawiamy je zamknięte, otwieramy zawory przy pompie oraz od strony źródła ciepła i przepuszczamy przez belkę wodę grzewczą ze źródła ciepła - pompa nadal wyłączona. Otwieramy odpowietrzniki na belkach i wypuszczamy powietrze, jeśli będzie się tam znajdować. Kolejnym etapem będzie odpowietrzenie pompy elektronicznej. Otwieramy zawory przy pompie i od strony źródła i uruchomiamy pompę i zależnie od typu pompy - elektroniczna lub tradycyjna - odpowietrzamy ją zgodnie z zaleceniami producenta pompy. Na rysunku 3 pokazany jest sposób podawania wody z sieci wodociągowej dla rozdzielacza z przepływomierzami, a napływem wody od góry.

Takie odpowietrzanie układu ogrzewania podłogowego może być powtarzane nawet kilka razy w sezonie dla rozdzielacza ogrzewania podłogowego umieszczonego poniżej poziomu pętli grzewczych. Korzystniejszym rozwiązaniem jest umieszczenie rozdzielacza tak, aby znajdował się powyżej pętli grzewczych. Wprawdzie wtedy też może zdarzyć się zapowietrzenie jakiejś pętli, ale dzieje się to o wiele rzadziej i odpowietrzenie takiej pętli jest o wiele prostsze. Wystarczy zamknąć przepływ przez pętle niezapowietrzone, a przepuszczać wodę przy pomocy pompy mieszacza i odpowietrzać przy pomocy odpowietrzników na belce - z zasady to wystarcza. Często słyszę stwierdzenia, że jeśli na belkach rozdzielacza zamontowane są odpowietrzniki automatyczne, to ten problem nie występuje. Osobiście nie zgadzam się z tym poglądem, ponieważ odpowietrzniki na obu belkach znajdują się poniżej poziomu pętli grzewczych i pompa mieszacza nie będzie w stanie przepchnąć tego powietrza do belek, aby zostało odprowadzone przez odpowietrzniki. Może się też zdarzyć, że prędkość przepływu wody w belkach będzie na tyle duża, że odpowietrzniki zadziałają jak napowietrzaki - zjawisko zwężki Venturiego. Dotyczy to również przypadku z umieszczeniem rozdzielacza powyżej pętli grzewczych. Andrzej Durda www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (230), październik 2017

Zawory termostatyczne przygrzejnikowe z regulacją przepływu

Armatura na arterii Wodna instalacja c.o. to prawdziwa arteria składająca się z ciągu rur oraz armatury grzewczej. Medium, jakim jest woda, zawsze wybiera sobie „drogę” o najmniejszych opora ch wewnętrznych. Na końcu trafia do grzejników i w nich następuje przekazywanie ciepła do otoczenia. Ilość ciepła, jaką oddaje grzejnik, czyli tzw. nagrzewanie, jest zależne od strumienia wody przepływającego przez niego. Wynika to ze wzoru na ciepło Q = c * m * DT (c - ciepło właściwe wody, m ilość przepływającej wody w l/h, DT - różnica temperatur). W instalacji grzewczej opory, jakie musi pokonać płynąca woda po drodze do grzejnika, są różne. Głównie z tego powodu niektóre grzejniki przy otwartych zaworach (odkręconych głowicach) są gorące, a niektóre grzeją bardzo słabo. W celu zrównania oporów przepływu i stworzenia podobnych warunków przepływu dla medium grzewczego stosuje się kryzy. Kiedyś umieszczało się w przewodach blaszki z otworkami, obecnie możliwość kryzowania posiadają zawory. Mogą to być zawory w rozdzielaczach, ale częściej kryzuje się zawory termostatyczne w grzejnikach. Zmiany nastawy, czyli tzw. Kv, dokonuje się poprzez obracanie pierścienia umieszczonego wokół trzpienia zaworu. Na części obrotowej umieszczone są wartości od 1 do N. Wartości 1 odpowiada najmniejsza szczelina, a N to maksymalny przepływ przez zawór. Pierścień obraca się w obie strony w zakresie 360°. Punkt odniesienia oznaczony jest na korpusie zaworu i względem niego odczytuje się wartość na-

stawy. Regulację instalacji przeprowadza się na podstawie przeprowadzonych obliczeń projektowych metodą pomiarową lub metodą prób i błędów. Najbardziej rozpowszechnioną metodą obejmującą wszystkie wykonywane instalacje w nowym budownictwie jest regulacja w oparciu o obliczenia projektowe. Wszędzie tam, gdzie nie wykonano obliczeń oporów, pozostaje metoda prób i błędów. Do wykonania takiego równoważenia instalacji potrzeba doświadczenia oraz sporej ilości czasu. Wprowadzane zmiany przepływów przynoszą efekt dopiero po pewnym czasie. Producenci grzejników stalowych wyposażonych w zawory termostatyczne oferują już w nich wstępne nastawy uzależnione od mocy cieplnej. Stosowanie ułatwia bardziej sprawiedliwy rozdział wody do poszczególnych kaloryferów. Te o większej mocy wymagają więcej przepływającej wody, a do tych mniejszych wystarczy niższy strumień. Dosyć łatwa do przeprowadzenia jest regulacja przepływów metodą pomiarową. Sprawdzi się również w istniejących instalacjach podlegających np. modernizacji, gdzie nieznane jest jej prowadzenie. Ze wzoru na ciepło, dysponując mocą katalogową grzejników i znając schłodzenie wody, można obliczyć

maksymalny strumień wody. W tym przypadku konieczne jest stosowanie armatury umożliwiającej odczyt przeprowadzanych nastaw. Stosowanie przepływomierzy rozwiązuje problem, ale dodatkowo komplikuje instalację. Rozwiązanie już pojawiło się na rynku, ale nie jest stosowane powszechnie. Są to zawory grzejnikowe z ustawianym maksymalnym natężeniem przepływu wody w litrach na godzinę niezależnie od zmian ciśnienia. Zawory takie regulują maksymalny przepływ w przedziale 10-150 l/h niezależnie od ciśnienia różnicowego. Zakres ciśnień, przy których nie jest potrzebny dodatkowy regulator w systemie, wynosi 60 kPa. Parametr przepływu maksymalnego jest ustawiany bezpośrednio na zaworze za pomocą klucza. Nie występuje potrzeba ustalania nastawy wstępnej zależnej od zmian ciśnienia. Istotny jest fakt, że nastawiony przepływ nie ulegnie przekroczeniu nawet w przypadku zmian w obciążeniu instalacji. Oznacza to prawidłową pracę nawet, kiedy część grzejników w obiegu zostanie zamkniętych. Nowoczesny zawór eliminuje ryzyko „nadprzepływu”, a dodatkowo umożliwia rozbudowę instalacji o nowe odbiorniki ciepła bez potrzeby ingerencji w nastawy. System pracuje stabilnie, umożliwia pełne nagrzewanie, eliminuje ryzyko nieprzyjemnych odgłosów „grających” zaworów oraz wpływa na poprawną pracę instalacji i pompy obiegowej. Włodzimierz Guzik

Wyniki internetowej sondy: sierpień (głosowanie na najpopularniejszy wśród internautów tekst ringowy zamieszczony w „Magazynie Instalatora“ 8/2017 - decyduje liczba odsłon artykułu na www.instalator.pl) Jeśli nie walczysz sam na ringu, pomóż zwyciężyć innym. Wejdź na www.instalator.pl

www.instalator.pl

26547_602_Reklama_aroTHERM Magazyn Instalatora_Vaillant_2017_207x293_v2.indd 1

28/09/17 15:37

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (230), październik 2017

Dwa lata dyrektywy ErP

Kocioł do wymiany Po dwóch latach obowiązywania dyrektywy ErP dla kotłów gazowych pojawiają się pytania, co robić, jeżeli musimy wymienić stary gazowy kocioł konwencjonalny na nowy? Ostatnio do redakcji trafiło pytanie od wspólnoty mieszkaniowej posiadającej instalację z kotłami z zamkniętą komorą spalania, która stanęła przed problemem wymiany starego urządzenia na nowe. Autorzy zapytania podkreślają, że nie ma możliwości zastąpienia starego kotła na nowy o takich samych parametrach, zbiorcze przewody powietrzno-spalinowe są dostosowane tylko do współpracy z kotłami z zamkniętą komora spalania, a ponadto instalacja c.o. dostosowana jest do wysokich parametrów czynnika grzewczego 75-55°C.

Co robić? W wypadku tzw. kotłów turbo, wydaje się że sprawa nie jest przegrana ani specjalnie trudna. Oczywiście najpierw należy temat skonsultować z projektantem instalacji grzewczej (łącznie z kominem zbiorczym) oraz z producentem zamiennika, którym byłby w tym wypadku kocioł kondensacyjny. W porównaniu do zwykłych kotłów konwencjonalnych sprawa wydaje się o tyle prostsza, że obydwa urządzenia, tj stary kocioł turbo oraz nowy kocioł kondensacyjny, są kotłami z zamkniętą komora spalania, o wymuszonym mechanicznie wyrzucie spalin. Obydwa urządzenia korzystają z podobnych przewodów powietrzno-spalinowych, a czasem wręcz tych samych. Należy się jednak upewnić, czy istniejący przewód powietrzno-spalinowy może współpracować z planowanym do montażu kotłem kondensacyjnym. Po stronie producenta oraz projektanta leżałoby np. sprawdzenie, czy długość i średnica przewodu, a także czy jego cechy, np. praca z podciśnieniem czy nadciśnieniem, szczególnie w przypadku zbiorczych przewodów, są wystarczają-

ce do prawidłowego działania kotła kondensacyjnego. Inna sprawa to prawidłowy montaż układu kominowego. Ważne jest też to, aby spadek komina był skierowany w kierunku kotła, tak aby kondensat mógł spływać do kotła i dalej został odprowadzony do kanalizacji. Należy również pamiętać o tym, z jakiego materiału wykonany jest istniejący wkład kominowy. Do kotłów kondensacyjnych należy zastosować komin wykonany ze stali nierdzewnej odpornej na kwaśny kondensat lub dostosowany do danego kotła przewód powietrzno-spalinowy z tworzywa sztucznego, który spełnia obowiązujące normy i przepisy, posiada wymagane certyfikaty i jest przy tym odporny chemicznie na działanie kondensatu. Jeżeli wkład kominowy był wykonany z aluminium, należy go bezwzględnie usunąć, ponieważ kotły kondensacyjne nie mogą współpracować z systemem powietrzno-spalinowym wykonanym z tego materiału. Kondensat powstały podczas procesu spalania wywoła powstawanie wżerów i doprowadzi do rozszczelnienia systemu powietrzno-spalinowego. Modernizując istniejącą instalację i dopasowując ją do kotła kondensacyjnego, należy także pamiętać o odprowadzeniu kondensatu - kotły kondensacyjne podczas pracy „produkują” kondensat - skroploną parę wodną, który należy odprowadzić do kanalizacji. Podczas wyboru miejsca instalacji tego rodzaju kotła należy uwzględnić odprowadzenie kondensatu. Warto pamiętać o ilości kondensatu. Na każdy metr sześcienny spalonego gazu ziemnego w warunkach domowych wykrapla się około 1-3 litra kondensatu w zależności od rodzaju gazu, co na przestrzeni całego roku może dać nawet kilka tysięcy litrów.

Parametry pracy Inną sprawa są tzw. wysokie parametry pracy. Nie oznacza to, że przy tych parametrach kocioł kondensacyjny nie będzie pracować. Przy wyższych parametrach pracy należy założyć, że kocioł kondensacyjny będzie grzać, ale jego sprawność będzie wynosiła np. 96100% zamiast zakładanych np. 106107%. Pełnię swoich możliwości kotły kondensacyjne rozwijają w określonych warunkach pracy. Najwyższą sprawność osiągają, gdy temperatura wody po ogrzaniu ma około 40-50°C, a powracająca z obiegu centralnego ogrzewania jest jak najchłodniejsza. Oprócz oszczędnej i wydajnej technologii warto rozważyć wyposażenie kotła w tzw. automatykę czyli urządzenia, które zoptymalizują pracę kotła i będą „pamiętać” o komforcie domowników. Na przykład regulator pokojowy odpowiednio włączy lub wyłączy kocioł, aby utrzymać temperaturę pomieszczeń w określonych wartościach. Z kolei regulator pogodowy, dzięki czujnikowi zewnętrznemu, dostosuje pracę kotła do temperatury na zewnątrz. Programatory dobowe i tygodniowe zapamiętają godziny obecności i aktywności domowników.

Jaki grzejnik? Grzejniki, które były projektowane (dobrane) na parametry 70/55, mają swoją wielkość i mogą generować określoną moc cieplną. Chcąc zapewnić tę samą moc grzewczą grzejników, projektując (dobierając) je na parametry 50/30 musielibyśmy zwiększyć ich wymiary aż 3-krotnie! Kondensacja będzie zachodziła w kotle kondensacyjnym, gdy temperatura powrotu czynnika grzewczego będzie niższa od tzw. temperatury punktu rosy, która wynosi 57°C, co daje nam temperaturę zasilania na poziomie około 70°C - to gwarantuje nam kondensację przez cały rok! Biorąc pod uwagę instalacje projektowane (dobierane) na parametry www.instalator.pl

Panasonic News

miesięcznik informacyjno-techniczny

80/60, kotły kondensacyjne będą kondensować w takim systemie przez 98% roku. Czy warto w takim razie instalować 3-razy większe grzejniki, które często mogą zwyczajnie nie zmieścić się w wybranym miejscu montażu lub w miejscu poprzednich grzejników oraz są 3-razy droższe tylko po to, aby zapewnić kondensację przez 7 dni w ciągu roku? Dlatego na etapie modernizacji ogrzewania polegającym tylko na wymianie kotła turbo na kocioł kondensacyjny, nie warto wymieniać grzejników podłączonych do instalacji na większe.

Współpraca ze starą... instalacją Inna wątpliwość, która pojawia się przy okazji konieczności wymiany kotła konwencjonalnego na kondensacyjny jest kwestia, , czy kocioł kondensacyjny może współpracować ze „starą” instalacją zaprojektowaną (dobraną) na parametry 80/60. Odpowiedź brzmi - tak! Praktyka ostatnich lat pokazała, że kotły kondensacyjne tak samo dobrze sprawdzają się w instalacji z grzejnikami żeliwnymi. Tego typu grzejniki posiadają dużą bezwładność termiczną - długo się nagrzewają i długo oddają zgromadzone ciepło. Dzięki temu kotły kondensacyjne mogą spokojnie pracować bez częstych zatrzymań palnika co znacząco wpływa na ekonomie ich pracy. Doświadczenie pokazuje, że ilość ciepła potrzebna do ogrzania pomieszczenia będzie zapewniona nawet przy zasilaniu instalacji niskim parametrem rzędu 50°C.

Szeroki zakres modulacji Nowoczesne kotły kondensacyjne charakteryzują się szerokim zakresem modulacji mocy palnika. Dla tradycyjnych kotłów konwencjonalnych tak niski poziom mocy minimalne jest nieosiągalny. Kotły tradycyjne mogą zmodulować jedynie do poziomu około 40% mocy nominalnej. Ta cecha pozwala dopasowywać moc z jaką pracuje kocioł do aktualnego zapotrzebowania na ciepło ogrzewanych pomieszczeń, co znacząco przekłada się na ekonomiczną pracę bez przegrzewania pomieszczeń. Przy ujemnych temperaturach zewnętrznych, gdy zapotrzebowanie na ciepło, jest www.instalator.pl

wysokie kocioł dzięki wysokiej mocy maksymalnej jest w stanie zapewnić odpowiednią ilość ciepła. Wraz ze wzrostem temperatury zewnętrznej spada zapotrzebowanie na moc cieplną niezbędną do ogrzania pomieszczeń. Kocioł obniża moc, z którą pracuje tak, aby dopasować się do aktualnego zapotrzebowania na ciepło, a co za tym idzie - pobiera mniejszą ilość gazu. Szeroki zakres modulacji to również mniejsza ilość uruchomień i dłuższe cykle pracy z niskimi temperaturami czynnika grzewczego, co przekłada się na wyższą sprawność kotła i całego systemu grzewczego. A to z kolei przekłada się na niższe koszty ogrzewania. Szeroki zakres modulacji mocy kotła gazowego gwarantuje bardziej ekonomiczną pracę oraz wydłuża czas eksploatacji urządzenia. Im zakres modulacji mocy jest szerszy, tym praca kotła gazowego będzie bardziej ekonomiczna.

Superciche pompy ciepła Aquarea T-CAP Panasonic uzupełnił linię powietrznych pomp ciepła Aquarea T-CAP o modele z trybem Super Quiet. Jednostki o mocach 9 kW, 12 kW i 16 kW zostały zaprojektowane specjalnie z myślą o budynkach mieszkalnych, w których cicha praca odgrywa kluczowa rolę. Za sprawą trybu Super Quiet agregat zewnętrzny pracuje na poziomie 50 dB(A). Z kolei jednostki wewnętrzne generują bardzo niewielki szum 10-12 dB(A). Dzięki temu pompa ciepła może być instalowana w budynkach mieszkalnych, które znajdują się bardzo blisko siebie, a także w biurach i innych obiektach komercyjnych.

Wnioski Podsumowując, zamiana tradycyjnego kotła konwencjonalnego na kocioł kondensacyjny niesie za sobą wiele korzyści dla użytkownika, a przede wszystkim pozwala na zmniejszenie zużycia gazu nawet o 20-25%, co przekłada się na mniejsze koszty ogrzewania. Kotły różnych producentów od lat posiadają te same rozstawy przyłączy zarówno w kotłach tradycyjnych, jak i kondensacyjnych co znacznie ułatwia i skraca czas montażu kotła kondensacyjnego w miejsce tradycyjnego. Niemniej jednak należy to sprawdzić w przypadku decyzji o wymianie kotła. Ponadto, bezwzględnie, w sytuacji wymiany kotłów w instalacjach zbiorczych należy wymienić wszystkie kotły w całym pionie. I jest to warunek konieczny, aby zachować prawidłowe funkcjonowanie systemu. Opisane działania są możliwe do wykonania w bardzo prosty sposób, aby jednak w pełni wykorzystywać zalety, jakie daje zastosowanie gazowego kotła kondensacyjnego do ogrzewania domu w dalszej perspektywie czasu, warto by było pokusić się o modernizacje całej instalacji tak, aby przestawić ją na niskie parametry pracy. Autor przygotował artykuł w oparciu o dane eksperckie. Janusz Starościk, SPIUG

W skład nowej serii SQ wchodzą 3 modele trójfazowe o mocach 9 kW, 12 kW i 16 kW. Jednostki wyróżnia wysoka klasa energetyczna A++ oraz współczynnik efektywności COP - do 5,03 przy temperaturze +7°C (według badania EHPA zgodnie z normą EN14511). Pompy pracują przy skrajnie niskich temperaturach zewnętrznych rzędu -28°C. Co więcej, w temperaturach do -20°C gwarantują utrzymanie nominalnej wydajności bez dogrzewania wspomagającego. Mogą też podgrzewać wodę do temperatury 60°C, a zatem bez problemu sprawdzą się w chłodnym klimacie. Udogodnieniem dla użytkowników pomp ciepła Aquarea jest możliwość sterowania urządzeniami przez internet z dowolnego miejsca. Służy do tego moduł Aquarea Smart Cloud, który pozwala wszechstronnie regulować, monitorować i kontrolować pracę systemu. Rozwiązanie oferuje możliwość regulacji temperatury powietrza oraz wody użytkowej. Dostępny jest także tryb wakacyjny, opcja sprawdzenia systemu pod kątem ewentualnych usterek oraz możliwość monitorowania zużycia energii w trybie dziennym, tygodniowym, miesięcznym lub rocznym. www.aircon.panasonic.pl rubryka sponsorowana

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (230), październik 2017

Podzielniki bez regulacji prawnych

Pomiary w ogrzewaniu Pomimo dynamicznego rozwoju techniki i bardzo dużej skali problemów dotyczących podzielników kosztów ogrzewania w Polsce nie wprowadzono żadnych regulacji oraz wymagań związanych z dokładnością rejestracji zużycia. Mimo, że 25 września 1991 r. (tj. 26 lat temu) Sejm RP podjął uchwałę w sprawie powszechnego wprowadzenia indywidualnego rozliczania ilości dostarczonej energii cieplnej w budownictwie wielorodzinnym, dotychczas nie przyjęto regulacji prawnych, które chroniłby interesy ponad 7 mln użytkowników lokali, w których montaż podzielników kosztów ogrzewania jest jedyną metodą opomiarowania zużycia ciepła dostarczanego do lokalu z systemu centralnego ogrzewania. Warto zauważyć, że wprowadzanie do obrotu ciepłomierzy (wykorzystywanych do opomiarowania dużo mniejszej ilości lokali) i ich użytkowanie reguluje ustawa z dnia 11 maja 2001 r. Prawo o miarach (Dz. U. 2001 nr 63 poz. 636), która zapewnia jednolitość miar i wymaganą dokładność pomiarów wielkości fizycznych w RP oraz reguluje m.in. prawną kontrolę metrologiczną przyrządów pomiarowych oraz sprawowanie nadzoru nad wykonywaniem ustawy.

Luka w prawie Natomiast jeśli chodzi o podzielniki, to nie ma żadnego aktu prawnego, który określałby wymaganą dokładność rejestracji zużycia ciepła przez podzielniki kosztów ogrzewania oraz regulowałby wprowadzanie podzielników do obrotu i ich użytkowanie. Powstałą lukę prawną wykorzystują producenci podzielników, którzy minimalizując wydatki na doskonalenie produkowanych urządzeń, oferują i wprowadzają do obrotu oraz obsługują podzielniki, których

wskazania są obarczone błędami rejestracji zużycia ciepła oddanego przez grzejniki, o których jest mowa w moim referacie „Zaostrzenie norm dla podzielników kosztów c.o. - gwarancją dokładnych pomiarów zużycia ciepła z grzejnika”, który w 2006 r. wygłosiłem na VII Międzynarodowej Konferencji Naukowo-Technicznej w Krynicy Zdrój (24-26 maja 2006 r.) oraz w dziele pt. „Analiza prawna, techniczna i finansowa zastosowania podzielników kosztów ogrzewania wykorzystywanych w budynkach wielolokalowych”, które zostało wykonane w 2015 r. na zlecenie Departamentu Energetyki ówczesnego Ministerstwa Gospodarki. Zaniechanie prawnego uregulowania kwestii związanych z dokładnością rejestracji zużycia, umożliwiło montowanie oraz stosowanie podzielników o bardzo zróżnicowanej dokładności rejestracji zużycia ciepła oddanego przez grzejnik. Marginalizowanie znaczenia dokładności rejestracji zużycia ciepła doprowadziło do sytuacji, w której powszechnie stosuje się podzielniki, które tak naprawdę niewiadomo, co i jak rejestrują. Dlatego powszechnie ugruntowano już przekonanie, że „podzielniki nic nie rejestrują, a służą tylko do matematycznego podziału kosztów ogrzewania”.

Koszty ponosi użytkownik Jak dowodzi praktyka minionych 20 lat, takie postępowanie generuje niezadowolenie użytkowników opomiarowanych lokali, a niejednokrotnie także konflikty - szczególnie pomiędzy użytkownikami lokali, a zarządcami budynków.

Następstwem braku dobrych regulacji prawnych jest wstrzymywanie się ponad 3,5 mln właścicieli i użytkowników nieopomiarowanych lokali, z montażem podzielników kosztów ogrzewania. Straty tej grupy użytkowników lokali wynoszą około 2,45 mld zł za każdy sezon grzewczy. Niekorzystne skutki dotyczą także użytkowników lokali opomiarowanych, którym na podstawie błędnie rejestrujących zużycie ciepła podzielników niesłusznie nalicza się koszty ogrzewania - niejednokrotnie wynoszące ponad 5 tys. złotych. Rekordowe naliczenia dochodzą nawet do 12 tys. złotych. Przykładem może być przypadek pana Kazimierza (SM Słoneczny Stok, osiedle Leśna Dolina, blok Boboli 73) użytkującego mieszkanie o powierzchni 43,5 m2. W sezonie grzewczym 20112012 za ogrzewanie ww. lokalu naliczono mu 11 893,13 zł, tj. około 41% kosztów rozliczanych wg podzielników, które dla całego budynku wynosiły 28 967,88 zł. Tak duże naliczenia kosztów niewątpliwie wynikają z błędnych wskazań podzielników elektronicznych, wg których wyliczono (co jest nierealne!), że opomiarowane grzejniki w ww. lokalu zużyły około 41% ciepła dostarczonego przez wszystkie grzejniki zamontowane w 46 lokalach tego budynku (44 lokale mieszkalne i 2 lokale użytkowe). Absurdalne wyniki rozliczeń kosztów ciepła w ww. budynku (wynikające ze wskazań podzielników) oraz w wielu innych lokalach uzasadniają potrzebę zwrócenia szczególnej uwagi na faktyczne przeznaczenie podzielników oraz uwarunkowania techniczne, które są związane z poprawnym rejestrowaniem zużycia ciepła przez grzejnik. Zdumiewa fakt, że pomimo dynamicznego rozwoju techniki i bardzo dużej skali problemów, jakie dotyczą podzielników kosztów ogrzewania, w www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Polsce nie wprowadzono żadnych regulacji oraz wymagań związanych z dokładnością rejestracji zużycia. Wprawdzie podzielniki kosztów zużycia objęto normami PN-EN 834:1999 i PN-EN 835:1999, ale ich zapisy dotyczące dokładności rejestracji zużycia są zbyt liberalne, gdyż obejmują - co należy podkreślić - tylko wyszczególnienie minimalnych wymagań dotyczących konstrukcji, materiału, wykonania, działania i oceny wartości wskazywanych przez podzielniki. Ponadto zgodnie z obowiązującym prawem - od 1 stycznia 1994 r. stosowanie polskich norm jest dobrowolne. Oznacza to, że producent lub dostawca podzielników nie musi spełniać nawet tych minimalnych wymagań, które zostały ujęte w ww. normach. W efekcie większość producentów podzielników produkuje podzielniki, które błędnie rejestrują zużycie ciepła oddanego przez grzejniki, a indywidualne rozliczenia kosztów wykonywane w oparciu o wskazania tych podzielników obarczone są licznymi błędami.

Temperatura na grzejniku Należy mieć na uwadze fakt, że w świetle zapisów ujętych w normie PN-EN 835 podzielniki cieczowe mogą rejestrować zużycie na nieczynnych grzejnikach, a w świetle zapisów ujętych w PN-EN 834 - dwuczujnikowe podzielniki elektroniczne nie muszą rejestrować wszystkich temperatur w sposób nieprzerwany, a rozpoczęcie naliczania zużycia ciepła nie jest uwarunkowane faktem oddawania ciepła przez grzejnik, a przekroczeniem zaprogramowanej różnicy temperatur (grzejnika i pomieszczenia), np. jeśli tz - tl > 5 K (Kelwina). Dlatego znaczna część ciepła oddanego przez grzejniki (mające niskie temperatury) nie jest rejestrowana, natomiast na grzejnikach z wyższymi temperaturami - zużycie jest rejestrowane. Jeśli na podstawie wskazań podzielnika można ustalać tylko procentowy udział ciepła oddanego przez grzejnik w stosunku do ilości ciepła oddanego przez wszystkie grzejniki opomiarowane w budynku, to rejestrowanie zużycia ciepła na nieczynnym grzejniku lub pomijanie rejestracji jakiejkolwiek części ciepła oddanego www.instalator.pl

10 (230), październik 2017

przez opomiarowane grzejniki musi skutkować i skutkuje błędami ustalenia procentowego udziału ciepła oddanego przez grzejniki zamontowane w poszczególnych lokalach. Mając na uwadze powyższe, nie ulega wątpliwości, że metoda oceny wyrobu (podzielnika kosztów ogrzewania) przewidziana w Polskiej Normie PN-EN 834:1999 i PN-EN 835:1999, w odniesieniu do co najmniej jednej zasadniczej z charakterystyk wyrobu, nie jest właściwa.

To wymaga naprawy! Koniecznością jest przyjęcie krajowych regulacji prawnych określających zasadnicze charakterystyki wyrobu oraz ustalenie „wartości progowych”, które mają wpływ na dokładność rejestracji zużycia ciepła przez podzielniki kosztów ogrzewania. Weryfikacja spełnienia „wartości progowych” powinna być realizowana poprzez wprowadzenie obowiązku posiadania i przedkładania zleceniodawcom Krajowych Ocen Technicznych wydawanych przez upoważnione jednostki organizacyjne oraz Krajowych Deklaracji Właściwości Użytkowych wydawanych przez producenta lub dostawców podzielników. Dlatego podzielniki kosztów ogrzewania mogą i powinny być objęte regulacjami Ustawy o wyrobach budowlanych z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz. U. nr 92, poz. 881), która określa zasady wprowadzania do obrotu lub udostępniania na rynku krajowym wyrobów budowlanych, zasady kontroli wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu lub udostępnianych na rynku oraz wynikającymi z rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. ustanawiającego zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych. Ustawa o wyrobach budowlanych (która w 2015 r. została znowelizowana Ustawą z dnia 25 czerwca 2015r. (Dz. U. poz. 1165 z dnia 25 czerwca 2015 r.) w art. 2 pkt 1 określa, że ilekroć w ustawie mowa jest o wyrobie budowlanym, to należy przez to rozumieć wyrób budowlany, o którym mowa w art. 2 pkt. 1 rozporządzenia 305/2011.

W artykule 2 (Definicje) pkt. 1 ww. rozporządzenia zawarto m.in. definicję: 1) „wyrób budowlany” oznacza każdy wyrób lub zestaw wyprodukowany i wprowadzony do obrotu w celu trwałego wbudowania w obiektach budowlanych lub ich częściach, którego właściwości wpływają na właściwości użytkowe obiektów budowlanych w stosunku do podstawowych wymagań dotyczących obiektów budowlanych. Natomiast w załączniku nr 1 (Podstawowe wymagania dotyczące obiektów budowlanych) do ww. rozporządzenia w pkt. 6 (Oszczędność energii i izolacyjność cieplna) podano, że: „Obiekty budowlane i ich instalacje grzewcze, chłodnicze, oświetleniowe i wentylacyjne muszą być zaprojektowane i wykonane w taki sposób, aby utrzymać na niskim poziomie ilość energii wymaganej do ich użytkowania, przy uwzględnieniu potrzeb zajmujących je osób i miejscowych warunków klimatycznych. Obiekty budowlane muszą być również energooszczędne i muszą zużywać jak najmniej energii podczas budowy i rozbiórki”. Przytoczone zapisy pozwalają zakwalifikować podzielnik kosztów ogrzewania jako wyrób budowlany, którego wprowadzanie do obrotu oraz użytkowanie powinno być uregulowane ww. krajowymi regulacjami prawnymi dla wyrobów budowlanych. W interesie całego społeczeństwa leży to, aby Parlament RP wraz z właściwym Ministrem ds. Energii i Budownictwa przyjął takie regulacje, które prawnie unormują zasady wprowadzania do obrotu podzielników i ich użytkowania. Dobre prawo powinno gwarantować właścicielom i użytkownikom lokali, że do obrotu są dopuszczone tylko te podzielniki, które prawidłowo rejestrują zużycie ciepła. Jest to bardzo ważne dla wielu milionów użytkowników lokali, którzy są i niewątpliwie będą rozliczani wg wskazań podzielników kosztów ogrzewania. Jerzy Materek

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (230), październik 2017

Elektryka dla nieelektryków

Silniki elektryczne W poprzednich artykułach z serii „Elektryka dla nieelektryków” przedstawione zostały podstawowe informacje o instalacjach elektrycznych oraz o zasadach ochrony przed przed porażeniem elektrycznym i skutkami zwarć. Czas zatem przejść do omówienia urządzeń wykorzystujących do swojego działania energię elektryczną. Silniki elektryczne są jednymi z najdroższych typów odbiorników energii elektrycznej. Ich zadaniem jest zamiana energii elektrycznej na siłę napędową poruszającą różnego rodzaju pompy, wentylatory i inne urządzenia mechaniczne.

ju klatki, skąd też wzięła się nazwa takich silników, określonych jako silniki klatkowe. Silniki klatkowe w związku z ich nieskomplikowaną budową oraz bezobsługowością są jednymi z najczęściej stosowanych rozwiązań w napędach.

Budowa

Rodzaj zasilania

Standardowo silniki elektryczne są zbudowane z dwóch podstawowych elementów - nieruchomego stojana, stanowiącego zarazem obudowę silnika, oraz ruchomego wirnika. Nawinięte na wykonanym z blach magnetycznych stojanie uzwojenie elektryczne w postaci kilku, kilkunastu cewek na za zadanie wytworzyć wirujące pole elektromagnetyczne. Za obracającym się polem usiłuje nadążyć wirnik, którego wał wyprowadzony jest z silnika poprzez pokrywy z łożyskami zamykającymi silnik. Wirnik jest zwykle w postaci walca wykonanego z pakietu blach magnetycznych, w którego szczelinach nawinięte jest uzwojenie składające się z wielu zwojów izolowanego przewodu elektrycznego. Uzwojenie stojana może być również wykonane w sposób bardzo uproszczony, z rozołżonych na obwodzie wirnika prętów połączonych na końcach pomiędzy sobą i tworzącymi razem coś w rodza-

Ze względu na rodzaj zasilania możemy podzielić silniki na zasilane jednofazowo z sieci oraz zasilane trójfazowo. Silniki jednofazowe stosowane są głównie w napędach urządzeń gospodarstwa domowego, napędach urządzeń rolniczych, w przemyśle lekkim i automatyce. Ich moc nie przekracza najczęściej 2 kW. Zaletami silników jednofazowych jest ich proste podłączenie i niska cena dzięki masowej produkcji, wadami natomiast mały moment rozruchowy i awaryjność. Silnik jednofazowy zazwyczaj wyposażany jest w uzwojenie pomocnicze, tzw. rozruchowe, zasilane poprzez kondensator. Jego zadaniem jest wytworzenie momentu rozruchowego powodującego obrót wirnika w założonym kierunku obrotów. Należy zauważyć, że jedną z podstawowych przyczyn awarii tego typu silników jest uszkodzenie lub znaczna utrata pojemno-

Fot. Tabliczka znamionowa silnika 3-fazowego.

ści przez ten kondensator i to od jego sprawdzenia powinna rozpoczynać się diagnostyka usterki (oczywiście po wcześniejszym upewnieniu się, czy nie doszło do uszkodzenia izolacji lub ciągłości uzwojeń silnika). Do napędu urządzeń o większej mocy stosuje się silniki trójfazowe najczęściej są to silniki o konstrukcji klatkowej. Największa dopuszczalna moc takiego silnika przyłączanego bezpośrednio do sieci niskiego napięcia nie powinna przekraczać mocy max. 5,5 kW (przy rozruchu bezpośrednim) i mocy max. 15 kW (przy rozruchu za pomocą przełącznika gwiazda-trójkąt) z uwagi na dość duży pobór prądu w trakcie uruchamiania silnika i związane z tym spadki napięcia w sieci, Silniki trójfazowe charakteryzują się dużym momentem rozruchowym, prostszą budową i mniejszą masą (przy tej samej mocy) oraz większą sprawnością. Niestety wymagają one doprowadzenia zasilania trójfazowego i odpowiedniego zabezpieczenia silnika przed uszkodzeniem w przypadku zaniku faz. Moment rozruchowy silnika ma duże znaczenie w przypadku napędzania urządzeń, w których występują duże opory przy rozruchu, np. przy przepompowywaniu gęstych cieczy lub napędu pomp uruchamianych okresowo, gdzie osady mogą blokować ruch wirnika. Silnik trójfazowy podczas rozruchu pobiera dość znaczny prąd rozruchowy równy 5÷8 x In (In - prąd znamionowy silnika). Dlatego zabezpieczając silnik przed skutkami zwarcia, należy uwzględnić ten fakt, dobierając odpowiednią charakterystykę zabezpieczenia nadprądowego (bezpieczniki topikowe zwłoczne lub wyłączniki elektromagnetyczne o charakterystyce „C”). Jako zabezpieczenia silników trójfazowych przed przeciążeniem www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

stosuje się styczniki z wyzwalaczami termicznymi lub też specjalne wyłączniki silnikowe z wbudowanymi wyzwalaczami termicznymi. Istnieją również specjalne wyłączniki silnikowe, w których zintegrowano wyłącznik nadprądowy z zabezpieczeniem przeciążeniowym.

Zabezpieczenie pracy silnika Wyłączniki silnikowe i wyzwalacze termiczne mają możliwość nastawienia prądu zadziałania za pomocą specjalnego pokrętła ze skalą. Zazwyczaj jego wartość nastawia się na 1,1 x In (prądu znamionowego silnika). Zadaniem wyzwalacza termicznego jest zabezpieczenie silnika przed przeciążeniem i pracą niepełnofazową. Niestety nie zawsze czas jego zadziałania pozwala uchronić silnik przed zniszczeniem w przypadku zaniku fazy lub spadku napięcia w jednej z faz. Dlatego też warto wyposażyć obwód zasilania silnika w kontroler faz momentalnie wyłączający silnik w przypadku zaniku lub obniżenia się napięcia w jednej z faz. W handlu można nabyć gotowe zestawy stycznikowoprzekaźnikowe służące kompleksowemu zabezpieczeniu silnika trójfazowego (rys. 1). Zestaw przedstawiony na rysunku ma tę dodatkową zaletę, że kontroluje napięcie również za stycznikiem, co zabezpiecza silnik przed zniszczeniem wskutek zaniku fazy w wyniku wypalenia się lub zabrudzenia styków przekaźnika. Silniki jednofazowe wymagają jedynie zabezpieczenia przed skutkami zwarć oraz przeciążenia za pomocą jednofazowych wyłączników nadmiarowo-prądowych. Dobiera się je zazwyczaj na prąd o 20% większy od maksymalnego prądu rozruchowego.

Rys. 1. Zestaw stycznikowo-przekaźnikowy silnika trójfazowego. www.instalator.pl

10 (230), październik 2017

Tabliczka zaciskowa silnika Tabliczka zaciskowa silnika trójfazowego umożliwia przyłączenie silnika na dwa sposoby: przy połączeniu uzwojeń silnika w trójkąt D i przy połączeniu uzwojeń silnika w gwiazdę Ү. Połączenie w gwiazdę stosuje się przy zasilaniu z sieci o napięciu międzyfazowym 400 V (typowa sieć w budynkach mieszkalnych). Połączenie w trójkąt stosuje się przy napięciu międzyfazowym 230 V. Na tabliczce znamionowej (fot.) podane jest to zazwyczaj w formie ~3 N 220-230/380420 V D/Ү 1,75-1,63/1,03-0,93 A, 50 Hz, gdzie druga część oznaczenia określa znamionowe prądy pobierane przez silnik w różnych układach połączenia. Oznaczenie takie informuje również użytkownika, że taki silnik może pracować w podanym zakresie napięć zasilających, z czym jest też związany zakres pobieranych przez silnik prądów znamionowych przy jego stałej mocy 0,37 kW (wartości podane w drugiej linijce dotyczą parametrów silnika zasilanego prądem o częstotliwości 60 Hz). W przypadku silników dostosowanych do rozruchu gwiazda-trójkąt na początku rozruchu silnik połączony jest w układ gwiazdy, a przez to zasilany mniejszym napięciem równym Un/31/2 (wówczas - prąd rozruchowy jest mniejszy), następnie układ przełączany jest w trójkąt i cewki silnika zasilane są pełnym napięciem międzyfazowym. Na tabliczce znamionowej podany jest również zazwyczaj symbol rodzaju pracy, dla którego został zaprojektowany silnik. Oznacza się go literą S i cyframi od 1 do 10, np.: l S1 - praca ciągła; praca ze stałym obciążeniem, trwającym do osiągnięcia stanu równowagi cieplnej; przyrosty

Rys. 2. Zmiana kierunku obrotów.

temperatury czynnych części maszyny nie większe niż 2°C w ciągu godziny); l S2 - praca dorywcza; praca ze stałym obciążeniem trwającym krócej niż czas potrzebny do osiągnięcia równowagi cieplnej oraz następującym później postojem trwającym tak długo, aż maszyna stanie się praktycznie zimna; znormalizowany czas pracy wynosi: 10, 30, 60 i 90 minut (np. S2-30 min do pracy przerywanej, 30 min pracy i po tym czasie silnik musi ostygnąć do temperatury otoczenia); l S3 - praca okresowa przerywana; praca z następującymi po sobie identycznymi okresami pracy; każdy z tych okresów obejmuje czas pracy ze stałym obciążeniem i czas postoju; dla tego rodzaju pracy względny czas pracy wynosi: 15, 25, 40 i 60 minut;

Kierunek obrotów O ile w przypadku silników jednofazowych kierunek ich obrotów jest narzucony przez producenta, to w przypadku silników trójfazowych kierunek ich obrotu zależy od kolejności przyłączonych faz. W przypadku, gdy silnik po uruchomieniu obraca się w kierunku przeciwnym, niż powinien, należy zmienić przyłączenie dwóch dowolnych faz (rys. 2) na tabliczce zaciskowej silnika albo na zaciskach głównego wyłącznika, albo na zaciskach wyłącznika zabezpieczającego silnik. Jedną z wad silników indukcyjnych była kwestia regulacji ich mocy oraz prędkości obrotowej. Stosowane były różnego rodzaju rozwiązania, jak np. silniki indukcyjne pierścieniowe, gdzie w obwód uzwojeń wirnika poprzez pierścienie stykowe były włączane opornice z możliwością płynnej zmiany ich rezystancji, co umożliwiało płynną regulację obrotów i mocy silnika. Wiązało to się jednak z dość sporymi stratami energii elektrycznej oraz zawodnością powodowaną przez złącza ślizgowe. Wraz z rozwojem elektroniki problem ten został rozwiązany poprzez opracowanie falowników, dzięki czemu istnieje możliwość płynnej regulacji jego prędkości obrotowej oraz płynnego i łagodnego rozruchu. Falowniki umożliwiają również zasilanie silnika trójfazowego z sieci jednofazowej. Jarosław Pomirski

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (230), październik 2017

Wysokosprawne kotły c.o. na paliwa stałe (1)

Ograniczanie emisji W artykule przedstawiono dostępne obecnie na rynku kotły na paliwa stałe o mocy cieplnej równej 500 kW i niższej, spełniające nowo wprowadzane uregulowania prawne dotyczące ich jakości w zakresie sprawności energetycznej i granicznych wartości emisji zanieczyszczeń. Paliwa stałe spalane w niskosprawnych energetycznie urządzeniach grzewczych małej mocy eksploatowanych w indywidualnych gospodarstwach domowych obok sektora transportu uważane są za główne źródło toksycznych zanieczyszczeń dla zdrowia i środowiska nie tylko w naszym kraju. Na ten temat od wielu lat napisano wiele publikacji naukowo-badawczych, ale także materiałów technicznych i popularno-technicznych. Wielokrotnie już podkreślano, że to nie paliwa stałe jako źródło energii są przyczyną tak złej jakości powietrza w Polsce, ale ich techniki spalania. Zwracano także uwagę na brak odpowiednich uregulowań na poziomie krajowym, ale także unijnym. Ostatnie lata, jak wiadomo, przyniosły bardzo duży postęp w obydwu obszarach działania na rzecz poprawy efektywności energetycznej kotłów c.o. opalanych paliwami stałymi o mocy poniżej 1 MW, a więc zaliczanych do grupy tzw. instalacji spalania małej mocy. Intensywne, innowacyjne przedsięwzięcia podjęte przez producentów urządzeń grzewczych, zwłaszcza kotłów, zaowocowały wdrożeniem do produkcji kotłów opalanych zarówno paliwami węglowymi - odpowiednimi sortymentami węgla (groszek, orzech, tzw. ekogroszek, „kwalifikowane paliwa” o nazwach własnych nadanych przez producenta), jak i stałymi biopaliwami/paliwami biogenicznymi, czyli biomasą drzewną w formie drewna kawałkowego - „kłód”, brykietów i peletów drzewnych. Niestety często ostatnio słyszymy, że nie ma odpowiedniej ilości węgla dla kotłów z palnikiem retortowym, by zapewnić ich

bezpieczną eksploatację przez użytkownika, z jednoczesnym dotrzymaniu parametrów sprawności energetycznej i wielkości emisji zanieczyszczeń, zwłaszcza pyłu, zawartych w świadectwach badań prowadzonych przed wprowadzeniem na rynek.

Krajowe i unijne uregulowania Na łamach „Magazynu Instalatora” omówiono już rozporządzenia wprowadzone przez Komisję Europejską UE związane z dyrektywą „ekoprojekt”, które będzie obowiązywać od 1 stycznia 2020 r. (Rozporządzenie Komisji UE 2015/1189 z dnia 28 kwietnia 2015 r. w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE w odniesieniu do wymogów dotyczących ekoprojektu dla kotłów na paliwo stałe), i dyrektywą w odniesieniu do etykiet efektywności energetycznej dla kotłów na paliwo stałe obowiązujące już od 1 kwietnia 2017 r. (Rozporządzenie Delegowane Komisji UE 2015/1187 z dnia 27 kwietnia 2015 r. uzupełniające dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/30/UE w odniesieniu do etykiet efektywności energetycznej dla kotłów na paliwo stałe i zestawów zawierających kocioł na paliwo stałe, ogrzewacze dodatkowe, regulatory temperatury i urządzenia słoneczne). Od 26.09.2019 r. ulegnie zmianie format etykiety (zakres klas). Prowadzone są także w CEN prace nad nowelizacją normy PN-EN 303:52012. W ostatnim czasie ukazały się krajowe uregulowania prawne w odniesieniu do standardów emisji dla

nowo wprowadzanych do obrotu kotłów na paliwa stałe o mocy do 500 kW w postaci Rozporządzenia Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań dla kotłów na paliwo stałe (Dz. Ustaw poz. 1690, Warszawa, dnia 5 września 2017 r.). Rozporządzenie to zostało wprowadzone z dniem obowiązywania od 1 października 2017 roku, poszczególne paragrafy zawierają istotne przepisy, i tak: l według par 1. pkt 1 Rozporządzenie określa szczegółowe wymagania dla wprowadzanych do obrotu i do użytkowania kotłów na paliwo stałe o znamionowej mocy cieplnej nie większej niż 500 kW, w tym kotłów wchodzących w skład zestawów zawierających kocioł na paliwo stałe, ogrzewacze dodatkowe, regulatory temperatury i urządzenia słoneczne, zwane dalej „kotłami”. l zgodnie z pkt 2 par. 1. Rozporządzenia nie stosuje się do kotłów: 1) wytwarzających ciepło wyłącznie na potrzeby zapewnienia ciepłej wody użytkowej; 2) przeznaczonych do ogrzewania i rozprowadzania gazowych nośników ciepła, takich jak para wodna lub powietrze; 3) kogeneracyjnych na paliwo stałe o znamionowej mocy elektrycznej 50 kW lub większej; 4) na biomasę niedrzewną rozumianą jako biomasa inna niż biomasa drzewna, w tym słoma, miskant, trzcina, pestki i ziarna, pestki oliwek, wytłoczyny oliwek i łupiny orzechów. l zgodnie z par. 2. pkt 1. Kotły spełniają graniczne wartości emisji określone w załączniku do rozporządzenia (rysunek) pkt 2. W konstrukcji kotłów zakazuje się stosowania rusztu awaryjnego. l zgodnie z par. 4: Do kotłów wyprodukowanych, a niewprowadzonych do obrotu ani do użytkowania przed dniem 1 października 2017 r. przepiwww.instalator.pl

Gwarantowana, comiesięczna dostawa „Magazynu Instalatora”: tylko 11 PLN/miesiąc Kliknij po szczegółowe informacje...