WARTO TU BYĆ ZARYS HISTORYCZNY Ślady bytowania człowieka na bałtyckim brzegu sięgają neolitu. Późny okres kamienia łupanego dokumentują na Kępie Oksywskiej i w Rewie osady łowców fok. Późniejsze epoki w dziejach rozwoju nadbałtyckich ziem określa się terminem kultury pomorskiej. Z kolei pierwsze historyczne wzmianki o terenach dzisiejszej Gminy Kosakowo pojawiają się w zapisach historycznych pochodzących z XIII w. Dowiedzieć się z nich możemy, iż księżna Zwinisława za zgodą małżonka Mściwoja I przekazała całą Kępę Oksywską zakonowi Norbertanek z Żukowa. Późniejsze losy tych ziem przypieczętował Świętopełk II, zmieniając decyzję swych rodziców i darując północną część Kępy Cystersom z Oliwy. W dokumencie darowizny po raz pierwszy wymienione zostały nazwy poszczególnych miejscowości tego terenu m.in. Kosakowo - Kossakewitz. W późniejszych wiekach tutejsze tereny dostały się pod panowanie krzyżackie.
HISTORY IN BRIEF Human traces on the Baltic shore date back to the Neolithic while settlements of seal hunters have been proved to be located in Kępa Oksywska and Rewa at the late period of the Stone Age. The subsequent periods of the Baltic shore area history are referred to as the Pomeranian culture. Grounds of present Kosakowo commune were first chronicled in records dating back to the 13th c. when duchess Zwinisława, having been granted a consent of her husband Mściwój I, donated the whole of Kępa Oksywska to the order of Norbertine nuns from Żuków. Świętopełk II decided on the further history of the land changing the donation of his parents and granting the north part of Kępa to the Cistercian brothers of Oliwa. The act of donation includes names of particular villages for the first time recorded in writing, e.g. Kossakowo - Kossakewitz. Next centuries saw the land ruled by the Teutonic Order. The Polish-Lithuanian Commonwealth marked a short period of stabilisation for the land. Though times of prosperity were frequently interrupted by numerous wars, the real economic disaster was brought about by partitions of Poland.
www.rkis.kosakowo.pl
1
GMINA KOSAKOWO Po nastaniu Rzeczypospolitej Obojga Narodów nastąpił krótki okres stabilizacji: lata dobrobytu dla szlachty i klasztorów przerywały jednak liczne wojny. Prawdziwą katastrofę gospodarczą przyniosły rozbiory kraju. Po odzyskaniu niepodległości i zaślubinach z morzem 10 lutego 1920 r. powołano do życia powiat pucki. W 1939 r. tutejsze tereny zostały zajęte przez hitlerowców – w bohaterskiej Obronie Kępy Oksywskiej zginęło ponad 2 tys. żołnierzy. Wyrazem samoobrony ludności stały się organizacje ruchu oporu (m.in. Grupa Dębogórska Gryfa Pomorskiego pod dowództwem Bernarda Grablowskiego). Kępa Oksywska wyzwolona została dopiero w początkach kwietnia 1945 r.
W pierwszych latach powojennych powiat morski swoją siedzibę miał w Wejherowie. Kiedy w połowie lat pięćdziesiątych Puck stał się ponownie miastem powiatowym, Gmina Kosakowo zaczęła prowadzić działalność we własnym zakresie. Uchwałą Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku z dnia 4 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie gdańskim powołano do życia Gminę Kosakowo (dlatego też w 2012 r. hucznie i widowiskowo obchodziliśmy jej 40-Lecie). Po zmianie ustroju stała się ona w pełni funkcjonującą jednostką samorządową wchodzącą w skład województwa pomorskiego. Pomimo bujnego rozwoju i przeobrażenia się Gminy Kosakowo w niezwykle atrakcyjny turystycznie rejon, pozostała ona wierna swojej historii oraz kaszubskim korzeniom. W sposób szczególny pielęgnuje kulturę ludową: dzięki aktywnie działającemu lokalnemu oddziałowi Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego z zespołem Kosakowianie, Stowarzyszeniu Kaszubski Regionalny Chór Morzanie oraz nauce języka kaszubskiego w szkołach gminnych, w których regionalizm krzewiony jest między innymi w zespołach pieśni i tańca Dębogórskie Kwiatki, Rebuce i Jantarki. Gmina Kosakowo łączy tradycję z nowoczesnością, czego najlepszym wyrazem jest bogaty kalendarz gminnych imprez (m.in. Dni Gminy Kosakowo, Uroczystości Odsłonięcia Tablic i Gwiazd w Ogólnopolskiej Alei Zasłużonych Ludzi Morza, Festyn Kaszubski, Dożynki, Festiwal Piosenki Żołnierskiej, Wybory Miss Polski Ziemi Kaszubskiej). 2
www.kosakowo.pl
WARTO TU BYĆ When Poland regained independence, and following the historic „ event of the Wedding to the Sea”, the county of Puck was established on 10 February 1920. In 1939 the area was seized by the Nazis after the heroic defence of Kępa Oksywska in which over 2 thousand soldiers had been killed. The local population fought the occupiers joining resistance organisations (like the Dębogórze group of Gryf Pomorski organisation led by Bernard Grablowski). Kępa Oksywska was liberated at the beginning of April 1945. Over the first years after WWII the seaside county had its seat, in Wejherowo. When in the middle 1950s Puck was re-established as
a county seat Kosakowo commune started a more autonomous activity. The resolution of the Province National Council in Gdańsk of 4 December 1972 on establishing communes within the Gdańsk Province set up the commune of Kosakowo (therefore in 2012 the 40th anniversary of Kosakowo Commune was celebrated). Following the transformation of the Polish political system the commune became a local self-government unit forming part of the Pomeranian province. Despite its rapid development and its transformation into a region of outstanding tourist values, the commune has remained faithful to its history and Kashubian roots. It has particularly cherished the local folk culture thanks to the activity of a local branch of the Kashubian and Pomeranian Association with the group Kosakowianie, the society The Regional Kashubian Choir Morzanie and lessons of the Kashubian language in commune schools at which local culture is popularised by means of dance and singing in groups Dębogórskie Kwiatki, Rebuce and Jantarki. Kosakowo commune combines traditions and the present day what finds its reflection in the abundant calendar of events including e.g. Days of Kosakowo Commune, Ceremonies of Unveiling Plaques and Stars in the All-Polish Honour Lane for Men of the Sea, the Kashubian Fest, Harvest Home Festival, the Festival of Soldiers’ Songs, Miss Kashubian Land Pageant. 3
www.rkis.kosakowo.pl
GMINA KOSAKOWO Położenie Gmina Kosakowo położona jest w mezoregionie Pobrzeże Kaszubskie nad wodami Zatoki Puckiej i Gdańskiej, w północno-wschodniej części województwa pomorskiego. Od strony południowej i zachodniej Gmina graniczy ze zurbanizowanymi obszarami Gdyni i Rumi. Obejmuje unikatowe w skali kraju tereny o wartościach przyrodniczych, kulturowych i rekreacyjnych. Rzeźba terenu jest rezultatem epoki lodowcowej. Na kształt powierzchni zasadniczy wpływ miał lądolód, a jego formy polodowcowe pozostawiły wysoczyzny moreny dennej porozcinane pradolinami. W swych granicach administracyjnych Gmina leży na wysoczyźnie moreny płaskiej zwanej Kępą Oksywską i pradoliny zwanej Pradoliną Kaszubską. Na Kępie usadowiły się wioski: Pogórze, Suchy Dwór, Kosakowo, Dębogórze, Pierwoszyno, Mosty i Mechelinki. Natomiast w Pradolinie leżą: Dębogó-
rze Wybudowanie, Kazimierz i Rewa. Różnica wysokości pomiędzy Kępą a Pradoliną wynosi do 80 m. W obrębie Gminy można zaobserwować formy abrazji morskiej w postaci klifu czynnego – Mechelinki, Babie Doły, i formy akumulacji morskiej w postaci mierzei w Rewie. Granica morska Gminy wynosi około 8 km długości i obejmuje brzeg morski od Babich Dołów przez Mechelinki do Rewy. W większości są to piękne piaszczyste plaże. Atrakcyjne położenie, piękno krajobrazu, a przede wszystkim bliskość morza – to jej główne walory turystyczne. Gmina Kosakowo, odwiedzana co roku przez niezliczone rzesze turystów, również z zagranicy, przyciąga nie tylko nadmorskim krajobrazem, ale i bogatym kalendarzem cyklicznych imprez. Terytorium Gminy zajmuje 50 km2, które zamieszkuje około 12 tys. osób. 4
www.kosakowo.pl
WARTO TU BYĆ Location Kosakowo commune is located within the mesoregion Kashubian Seashore, on the bays of Puck and Gdańsk, in the north-eastern part of the pomorskie (Pomeranian) province. In the south and west Kosakowo borders urbanised areas of Gdynia and Rumia. It comprises grounds of unique in Poland natural, cultural and recreational characteristics. The local landscape is the result of the Ice Age activity when the continental ice sheet shaped land surface leaving behind uplands of the basal moraine cut by proglacial stream valleys. The administrative limits of the Commune include the flat moraine called Kępa Oksywska where villages of Pogórze, Suchy Dwór, Kosakowo, Dębogórze, Pierwoszyno, Mosty and Mechelinki are located, and the Kashubian Proglacial Stream Valley where there are Dębogórze Wybudowanie, Kazimierz and Rewa. The difference of levels between Kępa and the Valley amounts to 80 m.
Forms of sea abrasion (cliffs) can be observed within the commune area in Mechelinki and Babie Doły and forms of sea accumulation (a sand bar) in Rewa. The sea border line within the commune is about 8 km long and runs along the beautiful sandy beaches from Babie Doły via Mechelinki to Rewa. The attractive location, beautiful scenery and, most of all, proximity of the sea are its main tourist advantages. Kosakowo Commune is visited every year by crowds of tourists coming also from abroad and attracts them not only with its sea landscape but also an abundant calendar of cyclic events. The commune covers 50 sq km inhabited by about 12 thousand people.
www.rkis.kosakowo.pl
5
GMINA KOSAKOWO Rewa jest bez wątpienia perełką Gminy Kosakowo. Ze swoimi urokliwymi zakątkami należy do najpiękniejszych nadmorskich miejscowości. To również niezwykle atrakcyjne miejsce do uprawiania sportów wodnych: m.in. żeglarstwa, windsurfingu i kitesurfingu. Odnaleźć tu można jedną z najciekawszych bałtyckich form brzegowych – Mierzeję zwaną Cyplem Rewskim, a w języku kaszubskim Szpërkiem. Ciągnący się w głąb morza niemal na długość 1 km Cypel został usypany przez te same prądy morskie co Mierzeja Helska i rozdziela ciepłe oraz spokojniejsze wody Zatoki Puckiej od bardziej słonych oraz chłodniejszych wód Zatoki Gdańskiej. Cypel przechodzi w płyciznę, której głębokość na przeważającym obszarze nie przekracza jednego metra, co umożliwia w sprzyjających warunkach pogodowych przejście pieszo z Rewy na mierzeję nie zanurzając się przez większość drogi głębiej niż do pasa. Trzeba jednak pokonać wpław sztuczny przekop zwany Głębinką, wykonany w celu umożliwienia żeglugi pomiędzy Zatoką Wewnętrzną, nad którą leży przystań w Pucku, a Zatoką Zewnętrzną i otwartym morzem. Raz w roku, w okresie letnim, odbywa się tak zwany Marsz Śledzia – śmiałkowie tą
właśnie trasą przechodzą pieszo z Kuźnicy do Rewy, mijając po drodze wysepki zwane Ryfem Mew lub Mewią Rewą. U nasady Szpyrku znajduje się Krzyż Morski z ramionami w kształcie kotwic, wieńczący Ogólnopolską Aleję Zasłużonych Ludzi Morza im. Marszałka Józefa Piłsudskiego (patrz str. 20). W ostatnich latach zaobserwować można niezwykle dynamiczny rozwój miejscowości jako letniska nadmorskiego. 6
www.kosakowo.pl
WARTO TU BYĆ Rewa is undoubtedly a jewel of Kosakowo Commune. With its charming parts, it is counted among the most beautiful seaside resorts. It is also an attractive destination for all amateurs of water sports, e.g. sailing, windsurfing and kite surfing. One of the most interesting Baltic shore forms, the Sand Bar called Rewski Point and Szpërk in Kashubian, is located here. The headland, cutting almost 1 km into the sea, has been formed by the same sea currents as the Hel Promontory and separates warm and calmer water of the Puck Bay from more salty and colder water of the Gdańsk Bay. The headland transforms into the shallows of not more than 1 m of depth what makes it possible to walk from Rewa to the promontory in favourable sea level conditions as the water is for the most part not more than waistdeep. However, one has to swim across an artificial channel called Głębinka dug out to facilitate navigation between the Internal Bay on which Puck marina is located and the External Bay and the deep sea. Once a year, in the summer, the so called Herring March takes place participants of which walk along the route from Kuźnica to Rewa going past islets called Refa Mew or Mewia Rewa. At the base of the Szpërk there is the Maritime Cross
with arms shaped like anchors crowning the All-Polish Marshal Józef Piłsudski memorial Honour Lane for Men of the Sea (see p. 20 ). Over the last years the village has been rapidly developing as a sea resort.
www.rkis.kosakowo.pl
7
GMINA KOSAKOWO Mechelinki wyróżniają się spośród pozostałych miejscowości Gminy Kosakowo klimatem rybackim z tradycyjnymi formami uprawiania rybołówstwa. Miłośnicy kąpieli słonecznych znajdą tu uroczą, piaszczystą plażę. Tuż przy plaży znajduje się grupowy Pomnik Przyrody, który tworzą dwa wiekowe jesiony: Mściwoj i Świętopełk, a nieco dalej także wiekowy dąb Bernard. Pobliski nadmorski Klif stanowi idealny punkt widokowy na Zatoki: Pucką i Gdańską, jak również – przy dobrej widoczności – na Półwysep Helski. Już niedługo Mechelinki będą mogły poszczycić się nowoczesną przystanią rybacką. Z miejscowością graniczy Rezerwat Mechelińskie Łąki (patrz str. 18 ).
Mechelinki shows the unique climate of a small fishermen’s village cherishing traditional forms of fishing. Fans of sunbathing can enjoy a charming and sandy beach. Next to that, there is a monument of nature – two ancient ash trees called Mściwoj and Świętopełk and a growing a little further old oak tree called Bernard. The nearby seaside cliff is a perfect beauty spot allowing a great view of Puck and Gdańsk Bays and – in good weather conditions – also the Hel Peninsula. Soon Mechelinki are going to have a state-of-the art fishing marina. The village borders the nature reserve Mechelińskie Łąki (see p. 18). 8
www.kosakowo.pl
WARTO TU BYĆ Liczące ponad 2 tyś. mieszkańców Mosty są największą miejscowością Gminy Kosakowo. Leżą w otulinie Nadmorskiego Parku Krajobrazowego. Z tradycyjnej kaszubskiej wioski rolniczej przekształciły się w ostatnich latach w atrakcyjne osiedle mieszkalne na zapleczu pobliskiej Gdyni. W centrum Mostów znajduje się Obelisk ku czci Poległych w Obronie Kępy Oksywskiej. Z odrestaurowanym pocysterskim Dworkiem łączy go urokliwa Aleja Lipowa z wielowiekowymi pomnikami przyrody. Amatorów konnej jazdy zainteresuje położona tuż obok Alei stadnina koni. Z kolei nowoczesny kompleks Orlik 2012 zawiera boisko do piłki nożnej, koszykówki, siatkówki oraz kort tenisowy. Na granicy Mostów i Mechelinek znajduje się Czapliniec Rezerwat Czapli Siwej (patrz str. 19).
Mosty, with over 2,000 inhabitants, is the biggest village within Kosakowo Commune. It lies in the protective zone of the Seaside Scenic Park. Over the last years it has transformed from a traditional Kashubian farming village into an attractive residential area for nearby Gdynia city. In the centre there is the Obelisk commemorating the Killed in Defence of Kępa Oksywska. Follow a charming lane lined with linden trees including some ancient specimens to get to a restored manor house, a former Cistercian property. Horse-riding lovers will enjoy the offer of stables located just next to the lane. A modern complex Orlik 2012 consists of a football pitch, basketball, volleyball and tennis court. At the border between Mosty and Mechelinki there is Czapliniec – a reserve of grey herons (see p. 19).
www.rkis.kosakowo.pl
9
GMINA KOSAKOWO Pierwoszyno uchodzi za centrum kulturalne Gminy Kosakowo: mieści się tutaj Gminny Dom Kultury, w którym odbywają się liczne i różnorodne imprezy kulturalne oraz rozrywkowe, Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, prywatna Galeria Domowa zwana Szkołą Marzeń. Ciekawa linia brzegowa miejscowości z pięknymi krajobrazami zachęca do aktywnego spędzania czasu wolnego.
Pierwoszyno is often seen as a cultural centre of the commune: it has the Commune Culture Centre where numerous cultural and entertainment events are held, the Triumph of the Cross church, the private Home Gallery referred to as the School of Dreams. The interesting coastline in the village and its beautiful scenery encourage active leisure. 10
www.kosakowo.pl
WARTO TU BYĆ Kosakowo jest siedzibą lokalnych władz samorządowych; znajduje się tutaj m. in. Urząd Gminy, Ośrodek Zdrowia, Komisariat Policji, Urząd Pocztowy, Biblioteka Publiczna, Stacja Paliw. Otwarta w 2012 r. Checz Nordowych Kaszebów, nawiązująca architektonicznie do dawnych kaszubskich zabudowań, jest siedzibą lokalnego oddziału Zrzeszenia Kaszubsko - Pomorskiego, podejmującego działania społeczno - kulturalne. W tutejszym Kościele pw. Św. Antoniego Padewskiego zachowały się fragmenty przedwojennych ołtarzy oraz Stacje Drogi Krzyżowej autorstwa Józefa Łapińskiego z obrazami męczeństwa więźniów Obozu Stutthof w tle. Pobliska Kwatera Żołnierzy Wojska Polskiego poległych w Wojnie Obronnej 1939 r. jest szczególnym miejscem pamięci. Amatorów sportów zimowych przyciąga sztucznie usypana górka położona w centrum miejscowości, na której w okresie zimowym odbywają się zawody saneczkowe.
Kosakowo is the seat of local self-government organs like, e.g. the Commune Office, Health Centre, Police Station, Post Office, Public Library, there is also a petrol station. The open in 2012 “Checz Nordowych Kaszebów”, the architecture of which refers to old-time Kashubian constructions, is the seat of a local branch of the Kashubian-Pomeranian Association concentrating on social and cultural activity. The local church of St Anthony of Padua holds preserved fragments of pre-war altars and Stations of the Cross by Józef Łapiński showing scenes of martyrdom of Stutthof camp prisoners in the background. The nearby cemetery section of Polish Army Soldiers killed during the Defence War 1939 is a unique remembrance site. In the winter a sledging competition is held on an artificial slope created in the village centre.
www.rkis.kosakowo.pl
11
GMINA KOSAKOWO Dębogórze znajduje się na północno-zachodnim krańcu Kępy Oksywskiej; uznawane jest za serce Kaszub: mowa kaszubska, kaszubski śpiew i siedmiobarwny haft są nadal kultywowane w lokalnej społeczności oraz miejscowej szkole. Znajdujący się w centrum miejscowości Dom Kaszubski jest siedzibą Kaszubskiego Regionalnego Chóru Morzanie, jak również popularnym miejscem organizowania imprez kulturalnych oraz rozrywkowych. Tuż obok znajduje się urokliwy staw oraz stadnina koni.
Dębogórze is located on the north-western edge of Kępa Oksywska and is recognised as the heart of Kashubia region (Kaszuby) as Kashubian language, singing and seven-colour embroidery are still cherished in the local community and school. The Kashubian House located in the centre of the village is the seat of the Regional Kashubian Choir Morzanie and a popular venue for organisation of cultural and entertainment events. Nearby, there is a charming pond and stables. 12
www.kosakowo.pl
WARTO TU BYĆ Dębogórze Wybudowanie, zwane również Dębogórskimi Błotami, przez stulecia należało terytorialnie do Dębogórza, chociaż naturalne warunki położenia wiążą to dzisiejsze sołectwo z Rumią. Jest najmłodszą i najmniejszą wioską Gminy Kosakowo. Znajdujące się w miejscowości Rancho Wild West przyciąga nie tylko możliwością nauki jazdy konnej oraz zwiedzania mini zoo, ale również bogatą ofertą zorganizowanych imprez rekreacyjnych.
Dębogórze Wybudowanie, also called Dębogórskie Błota, for centuries formed part of Dębogórze, though its natural situation conditions naturally associate it with Rumia. It is the newest and the smallest village of Kosakowo Commune. Rancho Wild West located in the village offers lessons of horse riding, a mini zoo and a diversity of recreational events. 13
www.rkis.kosakowo.pl
GMINA KOSAKOWO Kazimierz położony jest u nasady piaszczystego oberwiska - Dębowej Góry (66,4 m. n.p.m.), która jest znakiem rozpoznawczym miejscowości. Oberwisko jest doskonale widoczne z wszystkich przeciwległych krawędzi Pradoliny Kaszubskiej: zarówno z Rumi, Redy, jak i Rekowa, Połchowa czy Mrzezina. Miejscowość o charakterze typowo rolniczym stanowi naturalne zaplecze aglomeracji trójmiejskiej. W pamięć pokoleń wpisuje się najstarsza w Gminie Kosakowo przydrożna kapliczka z 1860 r. poświęcona patronowi wioski Św. Markowi.
Kazimierz is located at the foot of a sandy cliff called Dębowa Góra (66.4 m above sea level) which is a landmark of the village. The cliff is well visible from all other edges of the Kashubian Proglacial Valley: from Rumia, Reda, Rekowo, Połchowo or Mrzezino. The village of typically farming characteristics is a natural base for the Treble city conurbation. The village is proud of the oldest in Kosakowo commune wayside shrine dating from 1860 and dedicated to St Mark. 14
www.kosakowo.pl
WARTO TU BYĆ Pogórze to miejscowość graniczna łącząca Gdynię z Gminą Kosakowo oraz krajobrazy urbanistyczne z typowo wiejskimi. Dzięki Galerii Szperk stanowi ważną bazę handlowo - usługową dla mieszkańców Gminy i jej okolic. Niedaleko Galerii znajdują się osiedla charakteryzujące się nowoczesną architekturą: Osiedle Morskie, Shiraz Park oraz Mistral. Od Galerii wiedzie pośród malowniczych terenów nowoczesna trasa rowerowa.
Pogórze is a village on the border of Gdynia and Kosakowo commune and thus combines typically urban and rural sceneries. Owing to the Szperk Mall it functions as an important commercial and service centre for the commune and its surroundings. Nearby the Mall there are residential estates of modern architectural features, namely: Morskie Estate, Shiraz Park and Mistral. To get there one may follow a picturesque modern cycling trail. 15
www.rkis.kosakowo.pl
GMINA KOSAKOWO Suchy Dwór położony jest w południowo-zachodniej części Kępy Oksywskiej. Geodezyjnie nie jest samodzielnym obrębem, należy do Pogórza. W miejscu dawnych gospodarstw ogrodniczych z wieloma szklarniami powstało luksusowe osiedle domów mieszkalnych, wyznaczające nowy kierunek zagospodarowania Gminy Kosakowo jako zaplecza dla dynamicznie rozwijającej się Gdyni.
Suchy Dwór is located in the south-western part of Kępa Oksywska, geodetically however it is not a separate area but forms part of Pogórze. The former horticultural farms with many greenhouses have been replaced by a luxurious estate of residential buildings which shows the trend of spatial development for Kosakowo commune as a base for rapidly developing Gdynia.
16
www.kosakowo.pl
WARTO TU BYĆ Warto zobaczyć – rezerwaty, miejsca pamięci Rezerwat Beka położony jest u wylotu pradoliny Redy do Zatoki Puckiej. Należy do najważniejszych przyrodniczych miejsc na polskim wybrzeżu Bałtyku jako jeden z trzech obszarów występowania nadmorskich słonaw. Słonawy pojawiają się jedynie w miejscach, gdzie morze w naturalny sposób łączy się z lądem. W Bece oprócz łąk haloflilnych możemy znaleźć także bardzo rzadkie i zagrożone wyginięciem rośliny np.: goździk pyszny, kukułka plamista, ostrzew rudy czy centuria nabrzeżna. Słonawy tworzą wyjątkowo cenne siedliska lęgowe ptaków. Zamieszkiwane są przez rzadkie w Polsce i regionie gatunki (ok. 200). Rezerwat leży w granicach Nadmorskiego Parku Krajobrazowego i utworzony został w 1988 roku.
Places of interest – nature reserves, remembrance places Beka nature reserve is located at the mouth of the proglacial valley of the river Reda where it flows into the Bay of Puck. It is recognised as one of the most important natural sites on the Polish shore of the Baltic Sea as it is one of three places where seaside halophilous (brackish) grounds occur, observed only in places where the sea naturally meets the land. Besides the halophilous meadows, Baka encompasses also very rare and endangered with extinction plant species as the superb pink, heath spotted orchid, saltmarsh flat-sedge or seaside centaury. The area is a unique nesting ground for about 200 rare in Poland and the region species. The reserve is located within the limits of the Seaside Scenic Park and was established in 1988. 17
www.rkis.kosakowo.pl
GMINA KOSAKOWO Rezerwat Mechelińskie Łąki to obszar szuwarów i łąk o powierzchni 113,47 ha, położony między Rewą a Mechelinkami, utworzony w celu zachowania i ochrony miejsc lęgowych oraz bytowania cennych gatunków ptaków wodnych i błotnych, jak również zbiorowisk szuwarowych i łąkowych. Flora rezerwatu liczy około 200 gatunków, w tym ponad 20 gatunków to rośliny chronione lub rzadkie i zagrożone w skali regionu Pomorza Gdańskiego, częściowo nawet w skali Polski. Osobliwością przyrodniczą tego terenu jest wyjątkowo bogata populacja mikołajka nadmorskiego. Gnieździ się tu ok. 9 gatunków ptaków wymienionych w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt – m.in. bąk, ohar, zielonka, kropiatka, rybitwa białoczelna, ostrygojad, biegus zmienny, sieweczka obrożna, wąsatka oraz pliszka cytrynowa.
Mechelińskie Łąki nature reserve is established over 113.47 ha of rushes and meadows stretching between Rewa and Mechelinki to preserve and protect nesting grounds and habitats of precious water and mud birds as well as rush and meadow plant communities. Flora of the reserve comprises approximately 200 species, including over 20 plants protected, rare or endangered within the Gdańsk Pomerania or even within Poland. The outstandingly abundant community of the sea-holly is a peculiarity of the land. The reserve is a nesting ground of approx. 9 bird species listed in the Polish Red Data Book of Animals, e.g. a bittern, a shelduck, a little crake, a spotted crake, a white-winged tern, an oystercatcher, a dunlin, a ringed plover, a bearded reedling and a yellow-headed wagtail. 18
www.kosakowo.pl
WARTO TU BYĆ Rezerwat Czapli Siwej to kilkuhektarowy lasek jesionowo - olszowy położony w pradolinie rzeki Redy, pomiędzy Mostami a Mechelinkami. Bagienną glebę, zasobną w azot od guana ptasiego, upodobały sobie rośliny azotolubne, takie jak bez czarny i wiechlina zwyczajna. Gniazda czapli umieszczone są na olchach czarnych na wysokości ok. 8-10 metrów. Czaple przylatują do kolonii pod koniec lutego lub na początku marca. Pisklęta wykluwają się na przełomie kwietnia i maja. W gnieździe pozostają ok. 8 tygodni. W tym okresie zaobserwować można wzmożony ruch ptasich rodziców, intensywnie karmiących swoje pisklęta. W połowie czerwca młode opuszczają gniazda i przenoszą się na pobliskie łąki, gdzie żerują nabierając sił i umiejętności do długotrwałej jesiennej wędrówki.
The Grey Heron Sanctuary is a few-hectare ash and alder forest in the proglacial valley of the river Reda between Mosty and Mechelinki. The marshy soil abundant in nitrogen from guano is the favourite habitat for nitrophilous plants like the elder or rough-stalked meadow-grass. Herons build their nests on black alder trees at the height of about 8-10 m. Herons fly to the colony towards the end of February or in the beginning of March. Nestlings hatch at the end of April or the beginning of May and stay in the nest for about 8 weeks and during that time increased activity of parents intensively feeding their nestlings can be observed. In the middle of June the young ones leave the nests and fly to nearby meadows feeding there to gain strength and skills preparing for the long autumn migration. 19
www.rkis.kosakowo.pl
GMINA KOSAKOWO Ogólnopolska Aleja Zasłużonych Ludzi Morza w Rewie im. Marszałka Józefa Piłsudskiego powstała w 2004 r. z inicjatywy honorowego obywatela Gminy Kosakowo Tadeusza Krzysztofa oraz Wójta Gminy Kosakowo Jerzego Włudzika w celu upamiętnienia wybitnych osobistości związanych z polską tradycją morską. Aleja ma swój początek u nasady Cypla Rewskiego. Wieńczy ją monumentalny Krzyż Morski z ramionami w kształcie kotwic. Odbywająca się tam każdego roku w okresie letnim Uroczystość Wmurowania Tablic (a od 2009 r. – również Postumentów) przyciąga sporą rzesze turystów. Aleja należy do najbardziej znanych oraz charakterystycznych miejsc w Gminie Kosakowo; jest również ulubionym miejscem spotkań i spacerów zarówno mieszkańców, jak i turystów.
The All-Polish Marshal Józef Piłsudski Memorial Honour Lane for Men of the Sea in Rewa was established in 2004 at the initiative of an honorary citizen of Kosakowo Commune Tadeusz Krzysztof and the Head of the Commune Jerzy Włudzik to commemorate outstanding people associated with Polish marine traditions. The lane starts at the base of Rewski Point and is crowned with the Maritime Cross arms of which are shaped like anchors. The annual Ceremony of Building in Plaques (and since 2009 also Plinths) held in the summer attracts crowds of tourists. The Lane is counted among the most widely known and most characteristic landmarks of Kosakowo Commune and is also a favourite meeting place and promenade for both local inhabitants and tourists. 20
www.kosakowo.pl
WARTO TU BYĆ Trasy Rowerowe i Piesze: Turystyczny Szlak Północnych Kaszub Pogórze – Kosakowo – Pierwoszyno – Mechelinki – Mosty – Rewa do granic gminy Puck Zmodernizowana w ostatnich latach trasa powstała w ramach projektu Turystyczny Szlak Północnych Kaszub – budowa / przebudowa publicznej infrastruktury turystycznej – stworzenie spójnego szlaku rowerowego na terenie gmin powiatów wejherowskiego i puckiego, który finansowany jest w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego na lata 2007-2013. Prowadzi od ul. Płk. Dąbka w Pogórzu (obok Galerii Szperk) w kierunku północnym do Kosakowa. Nowa ponad dwukilometrowa droga asfaltowa przez łąki i pola, na granicy Pogórza i Kosakowa łączy się płynnie z wiodącą wzdłuż terenów Lotniska Gdynia-Kosakowo trasą w kierunku Pierwoszyna. Jest przeznaczona tylko i wyłącznie dla amatorów aktywnego wypoczynku: pieszych, rowerzystów i rolkarzy. Po drodze mijamy górkę saneczkową, Urząd Gminy, siłownię plenerową, kościół parafialny pw. Św. Antoniego Padewskiego oraz Kwaterę Żołnierzy Wojska Polskiego. Trasa w Pierwoszynie biegnie obok parku i placu zabaw dla dzieci. Dalej szlak skręca w ul. Jabłoniową i biegnie drogą polną poprzez piękne i malownicze tereny aż do klifu mechelińskiego, skąd rozpościera się widok na Zatoki: Pucką i Gdańską oraz Półwysep Helski, jak również na Rewę z charakterystycznym Cyplem. Trasa wiedzie z Mechelinek do Mostów, dalej w kierunku Rewy gdzie skręca w lewo w kierunku Rezerwatu Przyrody Beka, skąd wiedzie przez Osłonino, Rzucewo wprost do Pucka. Szlak oznaczony jest kolorem niebieskim.
Cycling and hiking trails: Tourist trail of North Kashubia Pogórze – Kosakowo – Pierwoszyno – Mechelinki – Mosty – Rewa - Puck The up-to-date, modernised over the last years trail has arisen within the framework of the project The Tourist Trail of North Kashubia – construction / rebuilding the public tourist infrastructure – creating a uniform cycling trail over the area of communes within Wejherowo and Puck counties financed within the Regional Operational Programme for the Pomeranian Province for 2007-2013. Starts at Płk. Dąbka Street in Pogórze (next to Szperk mall) and runs north, towards Kosakowo. The new, over two kilometre long asphalt road crosses
www.rkis.kosakowo.pl
21
GMINA KOSAKOWO meadows and fields to join, in the borderland between Pogórze and Kosakowo, the trail to Pierwoszyno running along grounds of Airport Gdynia-Kosakowo. The road has been built only and exclusively for purposes of active leisure – hiking, cycling or rollerblading. It runs past a sledging slope, the Commune Office, an outdoor gym, St Anthony of Padua parish church and the Cemetery of Polish Army Soldiers. In Pierwoszyno the trail passes a park and a playground, then turns into Jabłoniowa Street and follows a hard surface road across picturesque grounds as far as the cliff of Mechelinki offering a wide view to the Bays of Puck and Gdańsk, Hel Peninsula and Rewa with its characteristic headland. Then the trail goes from Mechelinki to Mosty, and further to Rewa where it turns left into Koralowa Street towards the nature reserve Beka, crosses Osłonino and Rzucewo, to get straight to Puck. The trail is marked blue.
Szlak pieszy Bernarda Chrzanowskiego Szlak ten ma swój początek w Pierwoszynie przy krzyżu i biegnie wzdłuż ul. Wiśniowej poprzez malownicze i widokowe tereny do Mechelinek. Po drodze warto zwrócić uwagę na Dąb Bernard, pod którym na początku XX wieku odpoczywał Chrzanowski. W Mechelinkach kierujemy się ul. Nadmorską w stronę Rewy mijając przystań rybacką. Trasa dalej prowadzi po pięknej piaszczystej plaży tuż obok Rezerwatu Mechelińskie Łąki i kończy się przy Krzyżu Morskim w Rewie. Hiking trail of Bernard Chrzanowski The trail starts in Pierwoszyno, at the wayside cross; runs along Wiśniowa Street, crosses picturesque grounds in the neighbourhood of the Monument of Nature, the Oak Tree Bernard under which Chrzanowski used to have a rest at the beginning of the 20th c. In Mechelinki the trail follows Nadmorska Street towards Rewa going past a fishing marina, along a beautiful sandy beach just at the reserve Mechelińskie Łąki and comes to its end at the Maritime Cross in Rewa. 22
www.kosakowo.pl
WARTO TU BYĆ Gdynia - Dębogórze Wybudowanie Wiodąca wśród pięknych, rolniczych krajobrazów około 3 km asfaltowa droga wewnętrzna Elektrociepłowni Gdynia. Początek – między Gdynią Chylonią a Gdynią Pogórzem Dolnym przy ulicy Puckiej, koniec – w Dębogórzu Wybudowaniu nieopodal ulicy Dębogórskiej. Gdynia - Dębogórze Wybudowanie An internal asphalt road of the CHP plant Gdynia running for about 3 km among beautiful farming scenery from its start between Gdynia Chylonia and Gdynia Pogórze Dolne at Pucka Street to its finishing line in Dębogórze Wybudowanie nearby Dębogórska Street.
Moście Błota Głównie piaskowa, dosyć trudna, choć niedługa (ok. 4 km) trasa przebiegająca przez rezerwat Moście Błota. Wjazd – od ulicy Wałowej na granicy Rewy i Mostów. Część trasy prowadzi przez asfaltową drogę wewnętrzną Elektrociepłowni Gdynia. Wyjazd – na głównej trasie prowadzącej do Mrzezina (w prawo) lub do Mostów i Dębogórza (w lewo). Moście Błota For the most of its length sandy, quite difficult, though not very long trail (approx. 4 km) crossing the reserve Moście Błota. Entrance from Wałowa Street, in the borderland between Rewa and Mosty. Parts of the trail follow the internal asphalt road of CHP plant Gdynia. Exit – to the main route to Mrzezino (right) or to Mosty and Dębogórze (left). 23
www.rkis.kosakowo.pl
GMINA KOSAKOWO Rewa - Mechelinki Obecnie ścieżka tylko piesza (spora część prowadzi bowiem przez plażę) długości ok. 2 km, wiodąca obok rezerwatu Mechelińskie Łąki. W przepięknym, nadmorskim krajobrazie odnaleźć można wiele gatunków chronionych fauny i flory, w tym m.in. mikołajka nadmorskiego. Rewa - Mechelinki At present only hiking, about 2 km long trail (its large part runs along a beach) going by the nature reserve Mechelińskie Łąki. The wonderful seaside landscape hides many legally protected animal and plant species, including e.g. the sea-holly. Dębogórze - Dębogórze Wybudowanie Piaskowa, miejscami utwardzana leśna droga (ok. 2 km). Początek – przy ulicy Pomorskiej za pętlą autobusową w Dębogórzu, koniec – przy ulicy Dębogórskiej przed pętlą autobusową w Dębogórzu Wybudowaniu. Trasa biegnie po niezwykle atrakcyjnych krajobrazowo terenach leśnych. Na końcu drogi mijamy piękną przydrożną kapliczkę. Dębogórze - Dębogórze Wybudowanie A sandy, in places provided with hard surface, forest road (about 2 km). Starts at Pomorska Street, behind the bus terminus in Dębogórze, finishes at Dębogórska Street at the bus terminus in Dębogórze Wybudowanie. The trail runs among uniquely picturesque forest grounds and towards the end passes a beautiful wayside shrine. Zagórska Struga Jadąc główną ulicą z Mrzezina do Kosakowa, ok. 200 m za mostem, należy skręcić w prawo. Rozpoczyna się tu asfaltowa droga prowadząca wzdłuż rzeki Zagórska Struga. Prowadzi ona przez następujące miejscowości: Mosty, Kazimierz i Dębogórze Wybudowanie. Zagórska Struga Follow the main road from Mrzezino to Kosakowo, approx. 200 m past the bridge turn right into the starting at the point asphalt road along the river Zagórska Struga. The trail crosses Mosty, Kazimierz and Dębogórze Wybudowanie. Rumia - Kazimierz Jadąc z Rumi w stronę Kazimierza, zaraz za mostem zauważymy rozwidlenie dróg: skręcając w lewo znajdziemy się na asfaltowej ścieżce prowadzącej do Mostów oraz Mrzezina; droga w prawo prowadzi z kolei do Dębogórza Wybudowania oraz Gdyni. Rumia - Kazimierz Going from Rumia towards Kazimierz turn left past the bridge, into an asphalt path to Mosty and Mrzezino; the road branching right goes to Dębogórze Wybudowanie and Gdynia.
24
www.kosakowo.pl