181
RAFAËL
De schilder, ontwerper, tekenaar en architect het vaandel werden gevoerd (zie ook zaal 174). Rafaëls sonages. Ook uit de archeologie en de antieke sculp- wandtapijten met scènes uit de Handelingen der aposRafaël had de naam een van de innemendste vader Giovanni, die als schilder minder belangrijk tuur verwerkte hij elementen in zijn schilderijen. Als telen bestemd voor de Sixtijnse Kapel, evenals grote renaissancekunstenaars te zijn. De gratie en was dan als schrijver, introduceerde zijn zoon in de inspecteur van Romeinse oudheden, daartoe in 1517 architecturale projecten. Na de dood van de architect harmonie van zijn schilderijen, bewonderd ideeën die aan het hof opgeld deden en die hemzelf aangesteld door paus Leo x, was Rafaël verantwoorde- Donato Bramante in 1514 werd Rafaël door Leo x beom hun heldere vorm en compositie en om bezighielden en bracht hem ook de beginselen van lijk voor alle opgravingen in de pauselijke domeinen; noemd tot architect van de Sint-Pietersbasiliek. Hij de sublieme sereniteit in de expressie van de de schilderkunst bij. In het atelier van Pietro Perugino hij maakte een archeologische kaart van Rome en sug- veranderde het grondplan van een centraalbouw in figuren, weerspiegelen zijn eigen aantrek (ca. 1450–1523), bij wie hij in Perugia werkzaam was, gereerde manieren om de vernieling van oudheden te de vorm van een Grieks kruis naar die van een langskingskracht. Aan zijn knappe uiterlijk, zijn leerde Rafaël met de perspectief om te gaan en maakte doen afnemen. bouw met een Latijns kruis als plattegrond. De bankier minzame persoonlijkheid en wonderbaar hij zich de lyrische voorstellingen eigen van Madonna’s Rafaël was in 1508 naar Rome aangetrokken door en pauselijke thesaurier Agostino Chigi gaf Rafaël oplijke talent dankte hij zijn bijnaam: ‘prins van en heiligen. Tijdens een verblijf in Florence (1504–08) Julius ii en kreeg snel sleutelopdrachten van leden van dracht om zijn Villa Farnesina met fresco’s (1) te versiede schilders’. deed hij in Leonardo’s werk ideeën op over de pirami- de Romeinse kerkelijke en culturele elite. Tijdens zijn ren, en vervolgens zijn grafkapel in de Santa Maria del
dale compositie, de spontane omgang tussen de figu- twaalfjarige verblijf in de stad werd hij almaar meer Popolo te ontwerpen en aan te kleden. Rafaël werkte Rafaël (Raffaello Sanzio of Santi, 1483–1520) groeide ren en de technieken van het clair-obscur en het sfuma- gevraagd. Behalve portretten (2 en 3) en de fresco’s ook samen met de graveur Marcantonio Raimondi (ca. op in Urbino, de residentiestad van een klein maar to (zie zaal 180). Bij Michelangelo keek hij de manier af in de pauselijke vertrekken van het Vaticaan (5 en 6), 1470/82–1527/35) en leverde hem prentontwerpen, ruimdenkend hof, waar kunst en humanisme hoog in om expressiviteit te leggen in de anatomie van de per- behelsde zijn productie de kartons voor tien grote sommige naar zijn eigen schilderijen.
2
3
1
4
1. De graflegging 1507; olieverf op paneel; 182 x 175 cm
2. Leo x met twee kardinalen 1517–19; olieverf op paneel; 152 x 122 cm
3. Baldassare Castiglione 1515; olieverf op doek; 82 x 66 cm
4. Sint-Joris en de draak Ca. 1506; olieverf op paneel; 25,5 x 21,5 cm
5. De school van Athene 1509–10; fresco; 580 x 820 cm
6. Bevrijding van Petrus Ca. 1212–13; fresco; B: 66o cm
Dit paneel, geschilderd in opdracht van Atalanta Baglioni uit Perugia als aandenken aan haar overleden zoon Grifonetto, getuigt van Rafaëls vele interesses en voorbeelden. De compositie is beïnvloed door Romeinse sarcofagen waarop de dood van Meleager is uitgebeeld (zaal 64/4). De zittende figuur rechts doet denken aan Michelangelo’s Heilige Familie, en het landschap is afgeleid van de oud-Nederlandse schilderkunst.
In dit portret van Leo x (r. 1513–21) suggereert Rafaël gevat de intelligentie en het hedonisme van zijn opdrachtgever: de liefde van de paus voor mooie dingen toont hij aan de hand van een nauwgezet weergegeven, fraai 14e-eeuws manuscript, een vergulde zilveren tafelbel en de rijke stoffen van zijn gewaad. De twee figuren die bij hem staan, zijn zijn neef Giulio de’ Medici – de latere paus Clemens vii – en kardinaal Luigi de’ Rossi.
In een van zijn fraaiste portretten wist Rafaël de intelligentie, verfijning en innerlijke rust te vatten van zijn vriend Baldassare Castiglione (1478–1529), auteur van Il libro del Cortegiano, waarin hij de kwaliteiten van de perfecte edelman codificeerde. Rembrandt deed later tevergeefs een bod op dit portret tijdens een openbare verkoping en gebruikte het als uitgangspunt voor verscheidene zelfportretten (zie zaal 261).
Dit paneeltje, een van de twee versies van dit thema die Rafaël schilderde, werd besteld door Guidobaldo da Montefeltro, hertog van Urbino, die het cadeau wilde doen aan Gilbert Talbot, gezant van Hendrik vii van Engeland, als dank voor de Orde van de Kousenband die de hertog uit zijn hand mocht ontvangen. De blauwe kousenband aan het geharnaste been van de heilige draagt het opschrift ‘honi’, het begin van het motto van de Orde (Honi soit qui mal y pense; schande over hem die er kwaad van denkt).
Invloedrijke filosofen uit heden en verleden, gegroepeerd rond de centrale figuren van Plato en Aristoteles, vergaderen in een grote hal geïnspireerd op antieke Romeinse thermen en op Bramante’s ontwerp voor de nieuwe Sint-Pieterskerk. De heldere compositie, het onderwerp en de typering van de figuren reflecteren de bloeitijd van de klassieke stijl in het Rome van de hoogrenaissance. Het fresco maakt deel uit van een reeks die bedoeld was om de pauselijke vertrekken waarin Julius ii (r. 1503–13) leefde en werkte aan te kleden.
Rafaëls fresco’s in de vertrekken van Leo x stellen miraculeuze gebeurtenissen voor uit de geschiedenis van de Kerk. Het coloriet van deze muurschilderingen is dieper en rijker dan dat in het eerdere vertrek (5), en de afgebeelde gebeurtenissen en de belichting zijn dramatischer. De Bevrijding van Petrus is een nachttafereel bij maanlicht, met als extra lichtbronnen de toorts van een van de soldaten en het bovennatuurlijke licht dat de engel uitstraalt.
DE ITALIAANSE RENAISSANCE
ZAAL 181