Islamitische kunst 122–135 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135
Opkomst van de islam: de basisideeën De eerste dynastie: de Omajjaden van Groot-Syrië De islam in het westen: kunst in het Spanje van de Omajjaden De islam in het oosten: kunst in het rijk van de Abbasiden Kunst in de tijd van de Fatimiden De Seltsjoeken en hun erfenis Tentoonstelling: hoe de islam omging met het verleden Nieuwe invloeden en nieuwe instellingen De mammelukken van Egypte en Syrië De islam in Midden-Azië: kunst onder de Il-kans en de Timoeriden De islam in Indië: het hof van de mogols Perzië: de Safawiden Het Ottomaanse hof Tentoonstelling: moslimmystiek
Complexe patronen, levendige kleuren, gestileerde natuurlijke en abstracte geometrische motieven, gecombineerd met technische virtuositeit en ambachtelijke verfijning op het vlak van keramiek, metaalbewerking, textiel, schilderkunst en kalligrafie: de islamitische kunst is van een pracht die sinds de middeleeuwen grote bewondering wekt. De islam ontstond in de 7e eeuw n.C. in West-Arabië, nadat de profeet Mohammed (ca. 570–632 ) in Mekka een reeks openbaringen had gekregen. Die openbaringen vormen samen de heilige Koran en staan voor het woord van God voor de mensen van Arabië, in het Arabisch. Dat Mohammed wordt gezien als de laatste in een lange traditie van profeten en dus als degene die de uiteindelijke en tot volkomenheid gebrachte boodschap van God heeft ontvangen, is uiterst belangrijk voor de visie van de moslims op andere culturen en tradities en voor hun interactie daarmee. Minder dan een eeuw na de dood van Mohammed controleerden de eerste islamitische rijken het Midden-Oosten, Spanje en delen van Azië en Afrika. Dat de moslims daar in contact kwamen met belangrijke centra van de laatantieke cultuur, had tot gevolg dat hun wereld verrijkt werd met een veelheid van filosofische en intellectuele ideeën. Sommige kaliefen moedigden de vertaling van Griekse wijsgerige werken in het Arabisch aan en stimuleerden hun geleerden om zich te verdiepen in wiskunde en wetenschap. Latere heersers steunden expliciet de astrologen en de schrijvers. Dit verhaal van voortdurende verrijking en van een wereld met steeds ruimere horizonten staat in schril contrast met de moderne visie dat de isla-
mitische kunst wordt bepaald door een aantal onveranderlijke principes en dogma’s. Moslimkunstenaars hebben bijvoorbeeld vaak mensen en dieren afgebeeld. In bepaalde perioden werd dat door wetten en gebruiken onmogelijk gemaakt (net als in het christendom in de tijd van het iconoclasme in Byzantium), maar deze bepalingen waren niet statisch. De rijke kalligrafie en de vele geometrische vormen in religieuze ruimten zijn niet het gevolg van het feit dat men geen figuren mocht afbeelden, maar van de centrale rol van de Koran in de godsdienstbeleving. Dat deze kunst islamitisch wordt genoemd, doet veronderstellen dat het hier vooral om religieuze gebouwen en voorwerpen gaat. Die hebben inderdaad de tand des tijds – verwoestingen net zo goed als politiek-sociale veranderingen – beter doorstaan dan paleizen en de inhoud die ze bevatten, maar dat mag ons niet doen vergeten dat er heel wat werken werden gemaakt voor seculiere doeleinden. Moslimheersers die in een veroverd gebied een dynastie stichtten, deden dat in hun eigen ogen om de islam te dienen. Dat zij daarbij elke keer probeerden de cultuur van het veroverde gebied te overtreffen, hield echter onvermijdelijk in dat zij zich er deels aan aanpasten. De meeste objecten in deze galerij dateren uit de periode van de 8e tot de 18e eeuw. Alle objecten komen uit de ‘klassieke’ islamitische landen, van Spanje in het westen tot Indië en Midden-Azië in het oosten. Ze illustreren de grote trends in de ontwikkeling van de islamitische kunst in deze streken.