Kaleidoscope October 2020 by LOT Polish Airlines

zabierz mnie | take me home

MAGAZYN POKŁADOWY PLL LOT S.A. EGZEMPLARZ BEZPŁATNY/FREE COPY ISSN 0239-9032

10/2020

MAZOWSZE

GMACHY UNIWERSYTETÓW ŚWIATA | DLACZEGO WARTO ODWIEDZIĆ TOKIO I TRYDENT | POZNAŃ, CZYLI KAMERALNA METROPOLIA I ZNAJDŹ SWOJE MOJO | KUCHNIA WEGETARIAŃSKA

Mazovia

EDITORIAL

Note from CEO

Szanowni Państwo,

O K Ł A D K A : J A N W Ó J C I C K I /A D O B E S TO C K

75 lat temu, 27 sierpnia 1945 r., z Warszawy do Paryża wystartował Li-2 Polskich Linii Lotniczych LOT. Po raz pierwszy w historii polskiego przewoźnika na pokładzie poza pilotami i mechanikiem leciała także stewardesa – Aldona Stefania Skirgiełło. Od tego historycznego rejsu stewardesy na stałe zagościły na pokładach LOT-u. Obecnie dla LOT-u pracuje 1,6 tys. członków personelu pokładowego. 25 proc. tej grupy stanowią mężczyźni, wśród których zawód stewarda cieszy się coraz większym zainteresowaniem, a wszystkich łączy pasja do latania oraz dbałość o bezpieczeństwo i komfort Pasażerów. Zachęcając do korzystania z naszych połączeń, elastycznych taryf i atrakcyjnych cen, zapraszam Państwa na stronę lot.com, gdzie nabyć można bilety na jesienne podróże. Wiele inspiracji znajdą Państwo na kolejnych stronach naszego magazynu Kaleidoscope. Największą wartością Polskich Linii Lotniczych LOT są ludzie, stąd działania, które podejmujemy na rzecz ekologii, edukacji i zdrowia. Różowa wstążka, którą umieściliśmy na okładce październikowego Kaleidoscope i którą noszą na mundurach nasze załogi, to wyraz wsparcia, jakie od lat okazujemy ważnym kampaniom na rzecz zdrowia. Jestem przekonany, że podzielacie Państwo tę troskę oraz zaangażowanie i zechcecie dołączyć do tej akcji. Tymczasem życzę miłej lektury i bezpiecznego lotu!

Dear Ladies and Gentlemen, On August 27, 1945, a LOT Polish Airlines Ilyushin Li-2 destined for Paris took off at Warsaw Airport. For the first time in the history of the Polish carrier, in addition to the pilots and a mechanic, there was also a flight attendant, Aldona Stefania Skirgiełło, on board. Since that historic flight, every LOT flight has had flight attendants. LOT currently employees 1,600 cabin crew staff. Some 25 percent are men, among whom the profession of flight attendant is becoming increasingly popular. All these people share a passion for flying and a concern for the safety and comfort of our passengers. We encourage you to take advantage of our connections, flexible tariffs, and attractive prices, and invite you to go to the lot.com website, where you can purchase tickets for autumn flights. You'll find plenty to inspire you in this issue of Kaleidoscope. At LOT Polish Airlines, we consider people to be the world’s most valuable resource. This underlies the work we do on behalf of ecology, education and health. The pink ribbon on the cover of the October issue of Kaleidoscope, which you will also see our crew members wearing, is an expression of our support for major health campaigns over the years. I am convinced that you share our concern and commitment and would like to join our campaign. Meanwhile, enjoy your reading and have a safe flight.

ENG

Kedves Olvasóink, 75 évvel ezelőtt, 1945 augusztus 27-én indult Varsóból párizsi útjára a LOT Lengyel Légitársaság Li-2-es repülőgépe. A pilótákon és a fedélzeti mérnökön kívül, a társaság történetében először, egy légi utaskisérő, név szerint Aldona Stefania Skirgiełło is csatlakozott a gép személyzetéhez. E történelmi járattal kezdve a LOT gépei mindig légi utaskísérőkkel a fedélzetükön szálltak fel. Jelenleg a LOT fedélzeti személyzetének tagjaként 1600-an dolgoznak. Közülük 25% férfi, akik közt a légi utaskísérő szakma egyre nagyobb népszerűségnek örvend. A repülés szeretete és az utasok biztonságáról és kényelméről való gondoskodás pedig minden alkalmazottunk közös passziója és hivatása. Őszi járatainkra jegyeket, rugalmas díjtételeinknek megfelelően kialakított vonzó árainkon, a lot.com honlapon vásárolhatnak. Utazási inspirációkért pedig a „Kaleidoscope” magazin aktuális számát érdemes fellapozni. A LOT Lengyel Légitársaság számára a legnagyobb érték az ember. Ez az alapja minden tevékenységünknek, amit a környezetvédelem, az oktatás és az egészségmegőrzés területén végzünk. A „Kaleidoscope” magazin októberi számának címlapján elhelyezett rózsaszín szalag, melyet a személyzet egyenruháján is láthatnak, azt a támogatást szimbolizálja, mellyel évek óta segítjük a különböző egészséges életmódot és egészségmegőrzést népszerűsítő kampányokat. Biztos vagyok benne, hogy ezek az értékek és ez a fajta felelősségvállalás az Önök számára is fontos, és szívesen csatlakoznak ehhez az akcióhoz. Addig is kellemes olvasást és biztonságos repülőutat kívánok!

Z lotniczym pozdrowieniem | Best regards | Légi üdvözlettel

Prezes PLL LOT | LOT Polish Airlines CEO | A PLL LOT elnöke Rafał Milczarski

EDITORIAL

Note from editor in chief

Wschód słońca na szczycie La Croce di Fai w Dolomiti di Brenta (Alpy Retyckie), w regionie Trydent-Górna Adyga w północnych Włoszech. Sunrise on top of La Croce di Fai in the Dolomiti di Brenta (the Rhaetian Alps) in the Trentino-Alto Adige region of northern Italy.

Założenie kimona jest jak ceremonia. Pani garderobiana najpierw pomaga dobrać ten najbardziej pasujący nam kolorystycznie i pod względem wzorów tradycyjny japoński strój i dopasować do niego obi, czyli długi 3-metrowy pas materiału, który przewiązuje się w talii i z tyłu wywija w odpowiedni kształt. Te najwartościowsze kimona szyje się ręcznie z jednego kawałka materiału również ręcznie farbowanego i zdobionego w różnorakie wzory. Są w uniwersalnym rozmiarze, dlatego nie jest możliwe ubranie go samodzielnie. Strój trzeba bowiem upiąć i związać tak, żeby dopasować go do figury. Moim marzeniem było przymierzenie kimona, więc kiedy dowiedziałam się, że w Tokio można je wypożyczyć i w ten sposób zwiedzić miasto, postanowiłam skorzystać z okazji. W tej metropolii, w której żyje więcej mieszkańców niż w całej Polsce, możemy być, kim chcemy, i spełnić swoje największe fantazje. Założyć dowolny kostium i na moment stać się wybraną postacią z ulubionej książki czy filmu, przy jednoczesnej pełnej akceptacji otoczenia. Nigdzie ulice nie są tak barwne i kolorowe jak tutaj. Nigdzie też dla kontrastu do pełnej swobody w wyrażaniu swojej osobowości nie panuje jednocześnie tak totalny porządek i organizacja jak w doskonale działającym organizmie. Tokio to jedno z najbardziej fascynujących miejsc na ziemi, dlatego w tym wydaniu Kaleidoscope właśnie o nim piszemy. Nie zapominając oczywiście i o naszych, rodzimych miejscach. Na październik polecamy Mazowsze, które oprócz Warszawy ma wiele innych atrakcji do zaproponowania. Miłośnikom gór polecamy wizytę w Trydencie i wędrówkę po Dolomiti di Brenta, jednych z piękniejszych gór Europy, a na deser kuchnię wege, która cieszy się coraz większą popularnością, a wspólne gotowanie i próbowanie nowych smaków to doskonały pomysł na coraz dłuższe jesienne wieczory. PL

Putting on a kimono is something of a ritual. First, the wardrobe lady helps you choose the most suitable in terms of colours and patterns, and then she matches it with an obi, a 3-metre strip of fabric that encircles the waist and is tied into a specially shaped knot at the back. The most valuable kimonos are hand-sewn from a single piece of fabric, hand-dyed, and decorated with a variety of patterns. They are all one size, so it is not possible to put one on by yourself - the garment has to be pinned up and tied to fit the figure of the wearer. I had always dreamed of trying on a kimono, so when I discovered that I could rent one in Tokyo and explore the city in traditional garb, I jumped at the opportunity. In this metropolis, whose population is greater than Poland’s, you can be whoever you want to be and fulfil your greatest fantasies. You can don any costume and briefly become a selected character from your favourite book or movie, and be fully accepted. Nowhere are the streets as colourful as they are here. And nowhere, in stark contrast with the unbridled freedom to express your personality, will you find such order and organization. Tokyo is like a perfectly functioning organism. It is one of the most fascinating places on earth. That’s why we have an entire article on the city in this issue of Kaleidoscope. However, we haven’t forgotten our local attractions either. We recommend visiting Mazovia in October, which is full of interesting places to explore, apart from Warsaw. And if you love the mountains, you might want to fly to Trento and go for a hike on the Dolomiti di Brenta, one of the most beautiful mountains in Europe. For dessert, we’ve prepared some vegetarian cooking, which is becoming more and more popular. Cooking together and trying new flavours is a great idea for those long autumn evenings.

ENG

redaktor naczelna | editor in chief Agnieszka Franus

ANDY & MAG

SA LO N O P T YCZN Y

exclusively at Andy&Mag

Plac Dąbrowskiego 2/4, Warszawa, tel. (22) 423 01 86 C.H. Atrium Promenada, ul. Ostrobramska 75c lok. 0.54, Warszawa, tel. 690 088 200 ul. Mokotowska 51/53 (róg ul. Pięknej), Warszawa, tel. (22) 622 15 41 salon@andyandmag.pl | www.andyandmag.pl

ANDY & MAG

SA LO N O P T YCZN Y

OCTOBER

Content

WHATS' ON

8 Wydarzenia kulturalne Cultural events

TRAVEL 10 Dlaczego warto odwiedzić Tokio Why? Tokyo

14 Podróż życia: Mazowsze Journey of a lifetime: Mazovia

36 64

28 P olska: Poznań My Poland: Poznan

36 Inspiracje: uniwersytety świata Inspirations: universities of the world

BUSINESS 44 W ywiad: Radosław Sierpiński o Agencji Badań Medycznych Interview: Radosław Sierpiński about the Medical Research Agency

GOOD LIFE 50 C oaching: Odkryj swoje mojo Coaching: Discover your mojo PEOPLE&THE WORLD

58 Wywiad: Małgorzata i Marian Nowotnikowie Interview: Małgorzata and Marian Nowotnik

62 Kampania Różowej Wstążki Pink Ribbon Campaign

TRENDS 64 Good food: Kuchnia bezmięsna Meatless cuisine 70 Beauty: Nowości New products

tel. 22 360 38 00, e-mail: kaleidoscope@burdamedia.pl redaktor naczelna: Agnieszka Franus redaktor prowadząca: Agnieszka Michalak korekta: Tomasz Cholaś produkcja: Stanisław Siemiński tłumaczenia: Anna Górniak red. wersji angielskiej: Stephen Canty dział graficzny: projekt, dyrektor artystyczna: Monika Karvázy fotoedycja: Magdalena Rudzka DTP: Krzysztof Stypułkowski koordynator LOT: Jakub Piotr Panek

Wydawnictwo: Burda Publishing Polska sp. z o.o. ul. Marynarska 15, 02-674 Warszawa, tel. 22 360 38 00 www.burdamedia.pl ZARZĄD Chief Executive Officer Alexander Sorg General Director Poland Justyna Namięta Chief Financial Officer Dobrosława Snarska-Pełka

72 Good address: Strefa prestiżu Prestige zone

New business & Corporate Media Director Małgorzata Nocuń-Zygmuntowicz 692 440 088 Dyrektor Dystrybucji i Obsługi Klienta / Director of Distribution and Subscriptions Tomasz Kałuża International Ad Sales Representatives Italy: Mariolina Siclari, International Advertising Sales Director T. +39 02. 91 32 34 66, mariolina.siclari@burda.com burda community network Germany: Vanessa Noetzel T. +49 (89) 9250 3532, vanessa.noetzel@burda.com Michael Neuwirth T. +49 89 9250 3629, michael.neuwirth@burda.com Austria & Switzerland: Goran Vukota T. +41 44 81 02 146, goran.vukota@burda.com France & Luxembourg: Marion Badolle-Feick

T. +33 1 72 71 25 24, marion.badolle-feick@burda.com UK & Ireland: Jeannine Soeldner T. +44 20 3440 5832, jeannine.soeldner@burda.com USA, Canada & Mexico: Salvatore Zammuto T. +1 212 884 48 24, salvatore.zammuto@burda.com REKLAMA: Burda Publishing Polska sp. z o.o. Sekretariat Biura Reklamy / Advertising Secretariat Tel. 022 360 36 03, fax. 22 360 39 80, e-mail: reklama@burdamedia.pl Dyrektor Biura Reklamy Corporate Media / Head of Advertising Team of Corporate Media: Jolanta Kurek advertising department: Anna Dembska Sales coordinator: Katarzyna Osiak-Łazur

24 Dlaczego warto odwiedzić Trydent Why? Trento

Music

Culture

NAJLEPSI Z NAJLEPSZYCH Best of the best Stanisław Wyspiański, Jan Matejko, Olga Boznańska, Józef Chełmoński, wreszcie Jacek Malczewski – to tylko niektóre nazwiska najwybitniejszych polskich artystów, których prace można oglądać w warszawskim Muzeum Narodowym. Do zobaczenia jest ponad 100 obrazów, które przez lata kształtowały polski gust i wyobraźnię. Stanislaw Wyspiański, Jan Matejko, Olga Boznańska, Józef Chełmoński and finally Jacek Malczewski – these are just some of the most outstanding Polish artists whose works can be seen at the National Museum in Warsaw. There are more than 100 paintings that have shaped Polish taste and imagination over the years. Siła obrazu, Muzeum Narodowe | National Museum, Warsaw, until 20.12

10 PIOSENEK 10 songs To płyta o życiu, które staje na drodze miłości, i miłości, która stawia czoła kolejnym wyzwaniom – tak o swoim najnowszym krążku mówią członkowie rockowej kapeli z Glasgow. Trzeba zatem sprawdzić, co mają na myśli. This is an album about life that stands in the way of love and about love that faces challenges-that is what the members of the rock band from Glasgow say about their latest album. We must check what they mean. 10 songs, Travis

NOWE OTWARCIE New opening Po 6 latach muzycznej przerwy Maria Sadowska wraca z nową płytą. Krążek promuje orientalna tytułowa ballada Marakeczi nagrana z Leszkiem Możdżerem. Pozostałe kawałki są równie zaskakujące.

TEATR

Theatre

After 6 years of a musical break, Maria Sadowska returns with a new album. The record is promoted by title ballad Marakeczi recorded with Leszek Możdżer. The other pieces are equally surprising.

W PRZEBRANIU In disguise Mówisz Zakonnica w przebraniu, myślisz – znakomita Whoopi Goldberg. Ale Paulina Magaj w roli Deloris jest równie przebojowa i zabawna. Nie wierzycie? To do Chorzowa!

LEW SALONOWY Man about town Wybitny polski pianista, kompozytor, polityk, ale też lew salonowy i ulubieniec kobiet. W Poznaniu grają świetny musical o Ignacym Janie Paderewskim. Autorem libretta i muzyki jest Matthew Hardy, który na co dzień pracuje na Broadwayu.

You say: Sister Act, you think - Whoopi Goldberg. But Paulina Magaj is equally brilliant and funny in the role of Deloris. You don't believe it? Then go to Chorzow!

An outstanding Polish pianist, composer, politician, but also a man about town and a women's favourite. In Poznan, a great musical about Igancy Jan Paderwski is currently being played. Matthew Hardy is the author of the libretto and the music.

Zakonnica w przebraniu | Sister Act, dir. Michał Znaniecki, Teatr Rozrywki, Chorzow

Virtuoso, dir. Jerzy Jan Połoński, Musical Theater, Poznan

Marakeczi, Maria Sadowska

POETYCKO Poetic return Lana Del Rey debiutuje jako poetka. Tym razem dostajemy 14 wierszy w formie audiobooka przy akompaniamencie stałego współpracownika wokalistki – Jacka Antonoffa. Lana Del Rey makes her debut as a poet. This time we get 14 poems in the form of an audiobook. She's accompanied by her permanent collaborator, Jack Antonoff. Violet Bent Backwards Over the Grass, Lana Del Rey

SZTUKA

Art

MUZYKA

W H AT ' S O N

Books

KSIĄŻKI FILM

Film

LIST MIŁOSNY DO PLANETY A love letter to the planet

MIĘDZYNARODOWO W WARSZAWIE Internationally in Warsaw Projekcje, spotkaniami z twórcami i warsztaty – już po raz 36. w Warszawie odbędzie się wielkie święto kina. W sekcji Najlepsze Polskie Filmy Krótkometrażowe 2020 znalazły się m.in. filmy Tomka Duckiego (Plantarium) i Olgi Bołądź (Alicja i żabka). A w sekcji Polska Klasyka – m.in. Pożegnanie jesieni Mariusza Trelińskiego (na zdj.). Screenings, meetings with filmmakers and workshops – for the 36th time in Warsaw, a great celebration of the cinema will take place. The Best Polish Short Films 2020 section includes, among others, films by Tomek Ducki (Plantarium) and Olga Boładź (Alicja and Żabka). And in the Polish Classics section we will see, among others, Pożegnanie jesieni by Mariusz Treliński (in the photo).

Każda żywa istota odgrywa ważną rolę w sieci powiązań tworzących biosferę. Oczywiste? To dlaczego tak często o tym zapominamy? W tej inspirującej książce światowej sławy ekolog morski Enric Sala udowadnia, że ratując przyrodę, możemy ocalić Ziemię przed ekologicznymi katastrofami. Ma na to dowody. Every living thing plays an important role in the network of connections that make up the biosphere. Obvious? Then why do we forget about it so often? In this inspirational book, the world-famous marine ecologist Enric Sala proves that by saving nature, we can save the Earth from ecological disasters. Natura. Dlaczego potrzebujmy dziczy | The nature of nature, Enric Sala

36. Warszawski Międzynarodowy Festiwal Filmowy | Warsaw Film Festival, 9–18.10

MAŁA DAMA Little Madame

NIEZŁA WYWROTKA Upside down

ŚLĄSKIE SEANSE Silesian screenings

Co się stanie, jeśli bezdzietna, nieco znudzona sobą para z 15-letnim stażem dostanie „na przechowanie” dwójkę dzieciaków chorej przyjaciółki? Czy takie wywrócenie życia do góry nogami wyjdzie wszystkim na dobre? Sprawdźcie w kinach.

W dziesiątej edycji Transatlantyku znalazły się filmy z całego świata, w tym sympatyczne francuskie Gagarine, włosko-polskie Sole, niemiecka Romska królowa i sporo kina brytyjskiego – do Polski z pięcioma wybranymi przez siebie filmami przyjedzie też Ken Loach.

What happens when a childless, slightly bored with each other couple, married for 15 years, gets two kids of a sick friend to take care of? Will such a revolution in life come out for good? Check it out in the cinema. Sekret bogini fortuny | The secret of the goddess of fortune, dir. Ferzan Özpetek

Książka Roku według brytyjskiego dziennika The Times. Błyskotliwa, pełna cierpkiej ironii opowieść o ambitnej sierocie, która w dziwnych, niespokojnych czasach przeistacza się w legendarną Madame Tussaud, założycielkę słynnego gabinetu figur woskowych. Nie przeoczcie w księgarniach.

During the tenth edition of Transatlantyk, films from around the world will be shown, including nice French Gagarine, Italian-Polish Sole, German Gipsy Queen and a lot of British cinema - Ken Loach will also come to Poland with five films of his choice.

The book of the Year according to The Times. A brilliant, bitterly ironic story about an ambitious orphan who, in strange, troubled times, turns into legendary Madame Tussaud, the founder of the famous wax figures museum. Don't miss out on it in bookstores.

X Transatlantyk Festival, Katowice, 1–8.10

Mała | Little: A Novel, Edward Carey

T R AV E L

Why?

INNY WYMIAR ANOTHER DIMENSION tekst | by AGNIESZKA FRANUS

Tokio jak żadne inne miejsce na świecie w mistrzowski sposób łączy przeszłość z przyszłością, co sprawia, że teraźniejszość jest tam tak fascynująca.

©CREDITS

Tokyo is like nowhere else in the world. The city masterfully combines the past with the future. That's what makes its present so fascinating.

1 1. Senso- -ji – najstarsza świątynia buddyjska w Tokio, znajduje się w okręgu Asakusa. Senso--ji – the oldest Buddhist temple in Tokyo, located in the district of Asakusa.

Anthony Bourdain, jedna z moich ulubionych osobowości telewizyjnych, stwierdził, że gdyby miał już do końca życia jeść potrawy tylko z jednego miejsca, to wybrałby Tokio, co w ustach tego podróżnika, pisarza i szefa kuchni jest sporym komplementem dla tego miasta. Ale zdaniem Bourdaina liczba nie tylko kulinarnych atrakcji przypadających na metr kwadratowy jest w stolicy Japonii największa na świecie. I trudno z tym polemizować. To megamiasto, mające więcej mieszkańców niż cała Polska, ma najwięcej restauracji z gwiazdkami Michelina, ale też chyba najwięcej restauracji na mieszkańca na świecie, największy targ rybny, przez który przewija się 2 tys. ton morskich stworzeń dziennie. Dzierży też światowe rekordy w innych kategoriach, chociażby ma najbardziej zatłoczone skrzyżowanie – Shibuya, gdzie mija się jednocześnie 2,5 tys. osób, najwyżej położony taras widokowy świata (450 m) – na Tokyo Skytree, najwyższej wolno stojącej wieży świata. Tutaj też świeci najwięcej neonów, a najlepszym miejscem, żeby je oglądać, jest okręg Shinjuku. Tokio nie ma jednego centrum, każdy z jego 23 okręgów jest odrębnym, fascynującym orga nizmem. I tak Akihabara to serce mangi i anime. Harajuku kochają trendseterzy, tutejsze ulice przypominają modowy wybieg. Asakusa to kulturalne centrum miasta ze świątyniami, zachowanym klimatem starego Tokio, w Shinjuku rządzi biznes, a wieczorem nocne życie. Na zakupy trzeba się wybrać do Ginzy, a to zaledwie mały wycinek atrakcji tego chyba najbardziej fascynującego z ziemskich miast. PL

2 2. W Tokio możemy wypożyczyć kimono i w nim zwiedzać miasto. In Tokyo, we can rent a kimono and explore the city in it. 3. Ogrody zajmują specjalne miejsce w japońskiej tradycji i kulturze. Gardens occupy a special place in Japanese tradition and culture.

4 5

4. Omoide Yokocho (Piss Alley) to wąska uliczka z mnóstwem barów, ważne miejsce na kulinarnej mapie Tokio. Omoide Yokocho (Piss Alley) is a narrow street with lots of bars, an important place on the culinary map of Tokyo. 5. W Tokio jest ponad 60 tys restauracji. In Tokyo, there are over 60 thousand restaurants.

4 4. Świątynia Senso- -ji została zbudowana w I poł. VII w. Ozdabiają ją m.in. wielkie papierowe lampiony. Senso- -ji Temple was built in the first half of the 7th century. It is decorated with, among others, large paper lanterns.

1 3

Anthony Bourdain, one of my favourite TV personalities, once said that if he had to eat in one city for the rest of his life, it would be Tokyo. Coming from this inveterate traveller, prolific writer, and consummate chef, that’s some compliment. Bourdain claims that his choice was not solely determined by the number of culinary attractions per square metre in the Japanese capital, although nobody would argue with him on that score. This megapolis, which has a larger population than Poland, has more Michelin-star restaurants, and perhaps more restaurants per capita, than anywhere else in the world. Moreover, it’s home to the world’s largest fish market, which sees 2,000 tonnes of sea creatures every day, and it comes first in many other categories, e.g. the scramble crossing outside Shibuja Railway Station is the busiest pedestrian crossing in the world, with up to 2,500 people crossing at a time, and the Tokyo Skytree has the tallest (450m) observation deck in the world. Tokyo also has more neon signs than anywhere else on the planet – especially in the Shinjuku district. The city doesn’t have a single centre. Each of its 23 wards is a separate, fascinating organism. And so, Akihabara is the heart of Manga and Anime. Harajuku is the place to be seen – its streets resemble a fashion catwalk. Asakusa, with its many temples, is the cultural centre of the city and has preserved the atmosphere of old Tokyo. Shinjuku is ruled by business and nightlife. Ginza is the place to go shopping. And that’s only a few of the attractions which this, arguably the most fascinating city on earth, has in store for you.

5. Pokaz japońskiej sztuki walki mieczem – kataną. Demonstration of Japanese martial arts performed with a sword - katana.

ENG

2 1. Na przejściu w okręgu Shibuya mija się jednocześnie nawet 2,5 tys. osób. To najbardziej zatłoczone skrzyżowanie na świecie. This crossing in the Shibuya ward is the busiest pedestrian crossing in the world, with up 2,5 thousand people crossing at a time. 2. Sumida to główna rzeka płynąca przez Tokio, w tle Tokyo Skytree widziane z mostu Azuma-bashi. The Sumida is the main river flowing through Tokyo; in the background theTokyo Skytree as seen from the Azuma-bashi Bridge. 3. Okonomiyaki to rodzaj japońskiego naleśnika z kapustą i innymi dodatkami do wyboru. Okonomiyaki is a type of Japanese pancake with cabbage and other toppings to choose from.

6 6. Rozświetlone neonami Shinjuku. Wieczorami tętnią życiem tutejsze bary i kluby karaoke. Shinjuku illuminated with neon lights. In the evening, the local pubs and karaoke bars are full of life.

Połączenia Connections

WAW–NRT–WAW Więcej informacji na More information on lot.com lot.com

www.national–geographic.pl

ZAPLANUJ SOBIE WEEKENDY Skalne Miasto, Wilno, Czarna Hańcza, Roztocze, Dunajec, Mierzeja Wiślana, Podlasie, Czechy, Łódź... a może Mołdawia?

Zamów magazyn na #czytajwdomu

natgeopl

T R A V ETLR A V E LMy Poland My Poland

HISTORIA, MAGIA I MUZYKA KLASYCZNA HISTORY, MAGIC AND CLASSICAL MUSIC

Â©CREDITS

tekst | by MARIANNA KUCHARSKA

85 miast, 42 powiaty, 314 gmin i ponad 9 tys. wsi – położone w krainie Wielkich Dolin Mazowsze to największe województwo w Polsce. Podpowiadamy, czego tu nie przegapić, bo wybór atrakcji po wylądowaniu w Warszawie jest spory. The Great Valleys of Mazovia, Poland’s largest province, have 85 towns, 42 districts, 314 municipalities and more than 9,000 villages. We’ll have to tell you what not to miss, as you’ll be spoilt for choice once you’ve landed in Warsaw.

My Poland

ENG

BULWARY WIŚLANE I PRAGA

Grupki rozbawionej młodzieży siedzą na kamiennych ławach i leżakach, dzieciaki biegają między „tańczącymi” fontannami i figurami ryb, młoda para właśnie ustawia się do selfie pod pomnikiem Syrenki, a na miniplaży ktoś świętuje urodziny – dziś nadwiślańskie kilkukilometrowe Bulwary to towarzyskie serce Warszawy. W sezonie letnim spory ruch jest także na Wiśle – zainteresowani mają do wyboru kilkunastoosobowe statki, motorówki, zabytkową jednostkę z 1892 r., promy czy kajaki. Zmęczeni wiosłowaniem lub spacerowaniem wzdłuż promenady mogą zajrzeć do Centrum Nauki Kopernik, gdzie zwiedzających wita interaktywny RoboThespian, lub otwartej tej wiosny Elektrowni Powiśle z siecią sklepów, butików i restauracji. Ale można też nie zwalniać tempa i udać się na prawy – jak mawiają warszawiacy – dziki brzeg Wisły, czyli Pragę. Warto przejść mostem Poniatowskiego, by w całej okazałości zobaczyć imponującą bryłę Stadionu Narodowego. A co czeka na prawym brzegu? Przede wszystkim Muzeum Warszawskiej Pragi, które mieści się w najstarszym budynku mieszkalnym dzielnicy. Można posłuchać tu wywiadów z najstarszymi mieszkańcami, zobaczyć makietę XVIII-wiecznej Pragi czy obejrzeć polichromie dawnego żydowskiego domu modlitwy. Stamtąd już rzut beretem do ulicy Ząbkowskiej usianej knajpkami i warsztatami, która prowadzi do

ENG

THE VISTULA BOULEVARDS AND THE PRAGA DISTRICT

Groups of cheerful young people are sitting on stone benches and deckchairs, kids are running around "dancing" fountains, a young couple is taking a selfie at the Mermaid statue, and a birthday party is being celebrated on a mini beach - the Vistula Boulevard, which stretches for several kilometers, is the social heart of Warsaw. In the summer season, there is also substantial traffic on the Vistula – you can choose from cruise boats, motorboats, ferries, kayaks, or a historic vessel from 1892. Once you’ve had enough of rowing or strolling along the promenade, you can pop into the Copernicus Science Centre or the Powisle Power Plant, which only opened this spring. The complex has a huge network of shops, boutiques and restaurants. But you don’t have to slow down. You can cross over to the right side of the Vistula (which Varsovians dub “the wild side”) to Praga. It is Bulwary Wiślane w sezonie letnim to dziś towarzyskie centrum Warszawy. In the summer season, the Vistula Boulevad is the social heart of Warsaw.

© M . C I S Z E W S K I , M . L E S Z C Z E Ł O W S K I ( 2 ) , F. K W I AT K O W S K I / S T O Ł E C Z N E B I U R O T U R Y S T Y K I . P O P R Z E D N I E S T R O N Y/ P R E V I O U S PA G E S : M . L E S Z C Z E Ł O W S K I / S TO Ł E C Z N E B I U R O T U R Y S T Y K I

T R AV E L

1. Centrum Praskie Koneser. The Praga Koneser Center. 2. Plac Zamkowy z kolumną Zygmunta. Castle Square with the Zygmunt III Column. 3. Muzeum Neonów na warszawskiej Pradze. The Neon Museum in Warsaw's Praga district.

2 3

worth crossing via the Poniatowski Bridge to see the impressive National Stadium in all its glory. So, what awaits us on the right bank? First, there is the Praga Museum of Warsaw, which is housed in the district’s oldest residential building. It is worth listening to interviews with the older residents, taking a look at the model of 18th-century Praga or the polychromes of the former Jewish house of prayer. Just around the corner is Ząbkowska Street, which is dotted with pubs and workshops. The street leads to the post-industrial Koneser Praga Center, the Google for Start-Ups Campus, offbeat restaurants and the multimedia Polish Vodka Museum, where the guide will tell you all about Poland’s most famous drink. Just don’t go overboard with the tasting.

HISTORIC WARSAW

poprzemysłowego Centrum Praskiego Koneser. W odnowionym kompleksie XIX-wiecznej Warszawskiej Wytwórni Wódek działają dziś: centrum przedsiębiorczości Google Campus, autorskie restauracje i multimedialne Muzeum Polskiej Wódki, gdzie przewodnik opowie wam, jak wygląda proces powstawania najsłynniejszego nadwiślańskiego trunku. Tylko ostrożnie z degustacją – polska wódka potrafi uderzyć do głowy.

WARSZAWA HISTORYCZNA Trasa łącząca Zamek Królewski, Łazienki, czyli najpiękniejszy park w mieście, z Pałacem w Wilanowie to obowiązkowy punkt wizyty w Warszawie. Startujemy spod kolumny Zygmunta III (pierwszy świecki polski pomnik na placu Zamkowym), skąd wchodzimy na dziedziniec Zamku. W środku kaplica z sercem Tadeusza Kościuszki, bohatera

The route connecting the Royal Castle and Lazienki Park with the Wilanow Palace, simply must be traversed when visiting Warsaw. We start at the Zygmunt III Column (Poland’s first secular monument stands in Castle Square). From here, you enter the courtyard of the Castle. There is a chapel in the centre with the heart of Tadeusz Kościuszko, a hero in the struggle for freedom of Poland and the USA, and several works of art, including paintings by Rembrandt. The Old Town lies beyond the castle gate and is a hive of tourist activity. However, Warsaw’s largest palace, the Presidential Palace, lies in the opposite direction. Built in the 17th century, it has served a variety of functions, from being a place of public gatherings, balls and theatrical performances to the seat of the state authorities. At the beginning of the 19th century, Napoleon Bonaparte stayed here, and eight-year-old Fryderyk Chopin gave his first concert. From here, you continue along Krakowskie Przedmiescie St., which runs into Nowy Swiat St., and straight on to Lazienki Park. Here,

T R AV E L

walk o wolność Polski i USA, oraz m.in. obrazy Rembrandta. Za bramą zamku rozpościera się tętniące życiem turystycznym Stare Miasto. Jednak my idziemy w drugą stronę – w kierunku największego z warszawskich pałaców, czyli Pałacu Prezydenckiego. Wzniesiony w XVII w. pełnił różne funkcje: od miejsca zgromadzeń publicznych, balów i widowisk teatralnych po siedzibę władz państwowych. Na początku XIX w. urzędował tu Napoleon Bonaparte, a także ośmioletni Fryderyk Chopin, który w pałacu dał swój pierwszy koncert. Stąd już prosta droga – idąc Krakowskim Przedmieściem i Nowym Światem do Łazienek Królewskich. To tu mieszkańcy miasta całymi rodzinami chodzą na długie niedzielne spacery, w okresie letnim pod pomnikiem Chopina słuchają jego kompozycji w interpretacji muzyków z całego świata i… umawiają się na randki. Turyści chętnie robią sobie zdjęcia z rzeźbami satyrów, japońskimi pagodami, łabędziami, sarnami i wiewiórkami, które biegają absolutnie wszędzie. Warto wstąpić m.in. do klasycystycznego pałacu Na Wyspie, który szczyci się obrazami z kolekcji króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Po głębokim oddechu udajemy się do barokowej perełki Warszawy nazywanej „polskim Wersalem”, czyli letniej rezydencji króla Jana III Sobieskiego i jego ukochanej żony Marysieńki. Pałac w Wilanowie to przede wszystkim atrakcyjne muzeum wnętrz z XVII, XVIII i XIX w. z Galerią Portretu Polskiego. Ogrody pałacowe to zaś idealne miejsce na regenerację.

30 km

od Warszawy

TWIERDZA MODLIN

Położona u zbiegu trzech rzek Wisły, Narwi i Wkry ma znakomite warunki obronne. Jej 2-kilometrowe koszary pomieściłyby nawet 100 tys. osób. Jest jednym z największych i najlepiej zachowanych zespołów fortecznych w Polsce. Mowa o Twierdzy Modlin, której główny zrąb powstał – na rozkaz Napoleona Bonaparte – w 1812 r. Budowla była jednak wielokrotnie rozbudowywana i zawiera elementy forty-

2 3

the locals go for long Sunday walks, and during the summer, listen to musicians from all over the world performing Chopin’s music next to the Monument, and... indulge in a little romance. Tourists take pictures with sculptures of satyrs, Japanese pagodas, swans, deer and the ever-present squirrels. It is worth popping into the classicist Palace on the Island, which boasts a collection of paintings once owned by King Stanisław August Poniatowski. Now head for the baroque pearl of Warsaw - the summer residence of King Jan III Sobieski and his beloved wife Marysieńka. Wilanow Palace houses an attractive museum of interiors from the 17th, 18th and 19th centuries, and the Polish Portrait Gallery. The surrounding gardens are a perfect place to recharge your batteries.

30 km

MODLIN FORTRESS

The fortress is located at the confluence of the Vistula, Narew and Wkra rivers, and has excellent defensive properties. Its 2-kilometre quarters could accommodate up to 100,000 people. It is one of the largest and best-preserved fortresses in Poland. The main framework was built by order of

from Warsaw

1. Budynki Twierdzy Modlin. Buildings of the Modlin Fortress. 2. Spichlerz Twierdzy Modlin. The granary of the Modlin Fortress. 3. Zabytkowy wiatrak w Muzeum Wsi Radomskiej. A historic windmill in the Radom Village Museum.

My Poland

fikacji francuskich, rosyjskich oraz polskich. Ostatnią modernizację przed wybuchem I wojny światowej przeprowadzili Rosjanie. Jak ją zwiedzać? Lokalna Organizacja Turystyczna Trzech Rzek (3rzeki.pl) przygotowała kilka szlaków, m.in. autorski program dla dzieciaków i ich rodziców, czyli zwiedzanie z Baśką Murmańską, białą niedźwiedzicą, która wspólnie z polskimi żołnierzami mieszkała w Modlinie w dwudziestoleciu międzywojennym. Można skorzystać z trasy filmowej uwzględniającej powstawanie na terenie twierdzy najpopularniejszych obrazów kinowych i seriali. W końcu to tu nagrywano sceny z filmów Wesele, Pan Tadeusz, Pułkownik Kwiatkowski, 1920. Bitwa Warszawska czy serialu Czas honoru.

125 km od Warszawy

MUZEUM WSI RADOMSKIEJ

Tutaj życie toczy się własnym rytmem: uprawia się zboże i ziemniaki, hoduje chlebowy zakwas i lepi garnki. Hucznie obchodzi się Święto Chleba i Festiwal Ziemniaka wpisane w żywe i intensywne kultywowanie folkloru oraz wiejskich tradycji. Oto jeden z najciekawszych polskich skansenów. Odwiedzający powstałe w 1977 r. Muzeum Wsi Radomskiej mogą wędrować po liczącej 32,5 ha wiosce, w której zgromadzono cuda wiejskiej architektury: wśród nich XVIII-wieczny dworek i zabytkowy drewniany kościół (z roku 1749), największy w Polsce zespół wiatraków, wodne młyny i chłopskie zagrody z Jastrzębi, Kłonówka i Chomentowa. Ponadto znajdziemy tu bogate kolekcje pojazdów i maszyn rolniczych, uli, narzędzi pszczelarskich, tkanin oraz sztuki ludowej. Tak, w tym miejscu czas się zatrzymał.

Napoleon Bonaparte in 1812. However, the buildings have been expanded many times since then and contain elements of French, Russian and Polish fortifications. The last modernization before the outbreak of World War I was carried out by the Russians. How to visit? The Local Tourist Organization of the Three Rivers (3rzeki.pl) has prepared several trails, e.g. a proprietary program for parents with children. This tour is taken with Baśka Murmańska, a white bear that lived in Modlin with Polish soldiers in the interwar period. You can take a film route, which follows places where some of the most popular cinema pictures and TV series such as "Wesele", "Pan Tadeusz", "Pułkownik Kwiatkowski", "1920. Bitwa Warszawska” or “Czas honoru” were shot.

125 km

RADOM VILLAGE MUSEUM

from Warsaw

Here, life has its own rhythm - cereals and potatoes are grown, sourdough bread is baked, and clay pots are made. The riotously celebrated Bread Feast and the Potato Festival are part of the vivid cultivation of folklore and rural traditions. It is here that one of Poland’s most interesting open-air museums is located. Visitors to the Radom Village Museum, established in 1977, can wander around the 32.5 hectare village, where wonders of rural architecture have been gathered. There is an 18th-century manor house and a historic wooden church (from 1749), the largest group of windmills in Poland, water mills and farms from Jastrzebia, Klonowka and Chomentow. In addition, there are rich collections of agricultural vehicles and machinery, hives and beekeeping tools, fabrics and folk art. Definitely a place where time stands still.

Farma Iluzji szczyci się tytułem Najlepszego Produktu Turystycznego Mazowsza. Na zdj. Latająca Chata Tajemnic. The Illusion Farm boasts the title of the Best Tourist Product of Mazovia. In the photo: the Flying Hut of Secrets.

My Poland

od Warszawy

FARMA ILUZJI – PARK EDUKACJI I ROZRYWKI W TROJANOWIE

Poszukiwanie skarbów w starej kopalni złota, błądzenie w labiryncie luster, wizyta w rezerwacie dzikich smoków lub wejście do bajkowego pałacu cieni – to tylko niektóre z ponad 60 atrakcji, jakie czekają na was na Farmie Iluzji. Ten park rozrywki łączący naukę, magię i zabawę powstał osiem lat temu, a już zdążył zebrać niemałą kolekcję nagród, z tytułem Najlepszego Produktu Turystycznego Mazowsza na czele. – Przyjeżdżamy tu co roku, bo moje córki kochają to miejsce, zwłaszcza Zakręcony Domek i Tunel Zapomnienia. Nie mają szans się tu nudzić – opowiada Barbara Nowacka z Radomia. Najsłynniejszym budynkiem i symbolem Farmy jest Latająca Chata Tajemnic. To domek unoszący się częściowo w powietrzu „dzięki” pękowi baloników. Nowością na Farmie jest Kopalnia Złota. Do podziemnych korytarzy dociera się prawdziwą górniczą windą, a celem wyprawy jest rozwiązanie tajemnicy zaginięcia grupy górników. Ponadto dla gości: karuzela, Drzewo Swobodnego Spadania oraz Kolejka Dragon, czyli mini rollercoaster, nowa papugarnia, do której można wejść, a także galeria iluzji 3D. Tylko pamiętajcie, z magią nie ma żartów.

54 km

od Warszawy

In the 19th-century manor house in Zelazowa Wola, we can find the Chopin family's keepsakes.

DOM URODZENIA FRYDERYKA CHOPINA I 7-HEKTAROWY PARK W ŻELAZOWEJ WOLI

A może tak połączyć zwiedzanie dworku, w którym urodził się polski kompozytor doby romantyzmu, z rekreacją? Wsiadamy zatem na rower na placu Defilad i wybieramy którąś z tras – polecamy albo przez Ożarów, Błonie, Teresin i Sochaczew lub przez Stare Babice, Leszno i Kampinos. W Żelazowej Woli czeka na nas XIX-wieczny dworek, gdzie urodził się autor Etiudy rewolucyjnej, a także pamiątki rodzinne Chopinów, m.in. książki z biblioteki Mikołaja Chopina, czyli jedyne zachowane przedmioty, które prawdopodobnie Chopinowie mieli w swoim domu. Ponadto w zbiorach znajdziemy pierwsze wydania kompozycji młodego Chopina oraz list 17-letniego Fryderyka do rodziny. Gratką dla wielbicieli kompozytora będą faksymilia dokumentów: aktu ślubu rodziców oraz metryk urodzenia i chrztu Fryderyka, a także rękopisów muzycznych, rysunków i listów. Macie ochotę na spacer? Nic prostszego – wokół dworku roztacza się siedmiohektarowy park porośnięty 10 tys. gatunków drzew, krzewów, bylin oraz roślin cebulowych z całego świata. Szeroka aleja główna prowadzi od bramy wejściowej do dziedzińca obsadzonego przez kasztanowce. Tutaj młody Fryderyk grywał na wystawianym z salonu fortepianie, kiedy przyjeżdżał w odwiedziny do Żelazowej Woli.

W XIX-wiecznym dworku w Żelazowej Woli znajdziemy pamiątki rodzinne Chopinów.

90 km from Warsaw

ILLUSION FARM – AN EDUCATION AND ENTERTAINMENT PARK IN TROJANOW

Hunting for treasure in an old gold mine, wandering around the mirror maze, and visiting the wild dragon reserve or a fairy-tale shadow palace these are just some of the more than 60 attractions that await you at Illusion Farm. This amusement park, which combines science, magic and fun, was established eight years ago, and has already managed to notch up an impressive collection of awards, including Best Tourist Product of Mazovia. “We come here every year because my daughters love this place, especially the Twisted House and the Tunnel of Oblivion. There’s no way they can be bored here”, says Barbara Nowacka from Radom. The most famous building and the symbol of the Farm is the Flying Hut of Secrets – a house that partially floats in the air with the aid of a bunch of balloons. The Gold Mine is a novelty at the Farm. You take a real mining elevator to get to the underground corridors. The aim of the expedition is to solve the mystery of the disappearance of a group of miners. There is also a carousel, the Free Fall Tree and the Dragon Railway (a mini roller-

90 km

N31 Restaurant by Robert Sowa ul. Nowogrodzka 31 00-511 Warszawa tel. +48 600 861 961 www.n31restaurant.pl

T R AV E L

My Poland

coaster), a new parrot house, which you can go in, and a 3D illusion gallery. Just remember, magic is no joke.

from Warsaw

W sezonie wiosenno-letnim na zamku w Czersku odbywają się turnieje rycerskie. In the spring and summer season, knight's tournaments are held at the castle in Czersk.

35 km

od Warszawy

ZAMEK KSIĄŻĄT MAZOWIECKICH W CZERSKU

Ta gotycka budowla na wzgórzu z przełomu XIV i XV w. zachwyci nie tylko miłośników historii. Warto wiedzieć, że Czersk to jeden z najstarszych grodów na Mazowszu. Powstał na miejscu dawnej osady słowiańskiej w XI w., a pod koniec XIV w. książę Janusz I Starszy zaczął wznosić tu obecny zamek dla ochrony swych ziem przed Krzyżakami. Budowę ukończono w 1410 r. Po przejęciu Mazowsza przez Koronę Królestwa Polskiego w 1526 r. Czersk stał się własnością polskich władców, później należał m.in. do królowej Bony, która rozbudowała budowlę. Do dzisiaj zachowały się: imponująca sylwetka zamku, większość murów oraz wszystkie trzy wieże (Brama, Południowa i Zachodnia), z których można podziwiać panoramę okolicy. Na dziedziniec budowli prowadzi neogotycki most z XVIII w. oraz brama. – Na środku dziedzińca znajdziemy zaś zagłębienie z białymi kamieniami. To relikty pierwszego kościoła św. Piotra z XII w., czyli z czasu, kiedy istniał tu jeszcze gród – tłumaczy Halina Świrska, koordynatorka działań edukacyjnych na zamku.

THE BIRTHPLACE OF FRYDERYK CHOPIN AND THE 7-HECTARE PARK IN ZELAZOWA WOLA

How about combining a tour of the manor house where Poland’s greatest Romantic composer was born with leisure activities? Get on a bike at Plac Defilad and choose your route – either the one that takes you through Ozarow, Blonie, Teresin and Sochaczew or through Stare Babice, Leszno and Kampinos. The19th-century manor house, where the composer was born includes the Chopin family’s keepsakes, such as books from Mikolaj Chopin's library, which are the only preserved items that the family probably had in their home. The collection also includes first editions of Chopin's early works, a letter he wrote to his family when he was 17, facsimiles of his parents’ marriage certificate, his own birth and baptismal records, and several manuscripts, drawings and letters. The manor is surrounded by a 7-ha park with 10,000 species and varieties of trees, shrubs, perennials and bulb plants from all over the world. A wide avenue leads from the entrance gate into a courtyard lined with chestnut trees. Here, young Fryderyk used to play the piano, which would be placed in the living room whenever he came to visit Zelazowa Wola.

35 km from Warsaw

THE CASTLE OF THE DUKES OF MAZOVIA IN CZERSK

This hilltop Gothic building dates from the turn of the 15th century, but is not only of interest to history buffs. Czersk is one of the oldest castles in Mazovia, built on the site of a former Slavic settlement in the 11th century. And at the end of the 14th century, Duke Janusz I the Old began to build the present castle to protect his lands from the Teutonic Knights. The construction was completed in 1410. When Mazovia was incorporated into the Kingdom of Poland in 1526, Czersk became the property of the Polish Crown, at one stage being owned by Queen Bona. To this day, the impressive silhouette of the castle, most of the walls and all three towers (the Gate, Southern and Western tower), which offer spectacular views, have been preserved. To access the courtyard, you have to cross an 18th-century neoGothic bridge and pass through a gate. In the middle of the courtyard, you’ll find a depression with white stones on the bottom. “These are relics of the first church of St. Peter from the 12th century, that is, from the time when there was still a stronghold here”, explains Halina Świrska, coordinator of educational activities at the castle.

54 km

www.go2warsaw.pl www.go2warsaw.pl www.go2warsaw.pl

/go2warsaw /go2warsaw /go2warsaw

T R AV E L

©CREDITS

Why?

WŚRÓD WIEŻ I ZAUŁKÓW AMONG TOWERS AND ALLEYS tekst | by AGNIESZKA MICHALAK

Jeśli nie wiecie, co zrobić z najbliższym wolnym weekendem, proponujemy kameralny Trydent, który uwodzi architekturą w stylu gotyckim i renesansowym oraz jest świetną bazą dla wycieczek po okolicznych dolinach. If you’re looking for something to do on your next free weekend, you could do a lot worse than visit Trento, a small, friendly city with seductive Gothic and Renaissance architecture. And Trento is an ideal launch point for trips to the surrounding valleys.

3 2. Schronisko Rifugio la Roda na szczycie Paganella (godzina drogi od Trydentu) serwuje autorską kuchnię.

1 1. Najstarsza część Castello del Buonconsiglio pochodzi z XIII w. Do zamku przylega też piękny ogród. The oldest part of Castello del Buonconsiglio dates back to the 13th century. There is also a beautiful garden adjacent to the castle.

Oto jesteśmy w uroczym miasteczku położonym w dolinie rzeki Adyga, które jest sercem autonomicznego, najbogatszego regionu w północnych Włoszech – Trydentu-Górnej Adygi. Spacer między tutejszymi kamienicami, których fasady są bogato zdobione XVI-wiecznymi freskami, to niezła uczta dla oczu. Krętymi wąskimi uliczkami wcześniej czy później dotrzemy na centralny plac miasta, Piazza del Duomo, z fontanną Neptuna z 1768 r. i Museo Diocesano, w którym można oglądać m.in. XVI-wieczne gobeliny. Nieopodal znajduje się też słynna romańska katedra San Vigilio, czyli miejsce zgromadzeń soborowych. Żeby lepiej poczuć klimat miasta, warto usiąść w jednej z restauracji, np. Scrigno przy Piazza del Duomo, i zamówić kieliszek musującego trentodoc (hit regionu), by popatrzeć na mieszkańców. A ci zdają się nigdzie nie spieszyć i spacerują całymi rodzinami po starówce, jedzą lody lub… zmierzają do nowoczesnego MUSE. Szklano-beto nową bryłę Muzeum Nauki, podobnie jak przylegające do niego osiedle Le Albere, zaprojektował znany włoski architekt Renzo Piano. Tu do zobaczenia m.in. zwierzęta Alp i modele prehistorycznych ludzi, którzy wyglądają jak żywi. Skoro mowa o muzach, warto też zajrzeć do najstarszego we Włoszech Muzeum Lotnictwa Gianni Caproni (a jakże!) oraz oczywiście do chluby miasta czyli Castello del Buonconsiglio, dawnej rezydencji biskupów położonej na wzgórzu w północno-wschodniej części starówki. Mało wrażeń? Proponuję wybrać się na spacer do rezerwatu przyrody Monte Bondone odległego o 30 min jazdy samochodem, który zimą zamienia się w arenę narciarską.

The Rifugio la Roda hostel on top of Paganella (an hour from Trento) serves their signature .

2 4. Fontanna Neptuna z 1768 r. to wizytówka miasta.

3. Starannie odrestaurowane kamienice na starówce w Trydencie.

Neptune's Fountain from 1768 is the city's showpiece. 5. Wizyta w MUSE to frajda dla całej rodziny.

Carefully restored tenement houses in the old town.

A visit to the MUSE is fun for the whole family. 6. Jezioro Molveno (40 km od Trydentu) to jedno z najpiękniejszych i najwyżej położonych jezior Włoch. Lake Molveno (40 km from Trento) is one of the most beautiful and highest lakes in Italy. 5 6

1 1. Warto wjechać kolejką linową do Belvedere di Sardagna, by podziwiać panoramę miasta. It is worth taking the cable car to Belvedere di Sardagna to admire the city skyline. 2. Winnice i sady w dolinie Val di Non. Vineyards and orchards in the Val di Non Valley. 3. Obserwatorium astronomiczne Terrazza delle Stelle położone na szczycie Monte Bondone (22 km od Trydentu). Terrazza delle Stelle astronomical observatory on top of Monte Bondone (22 km from Trento). 3

We 're in Trento, a charming city is located in the Adige River valley in the heart of South Tyrol, the richest autonomous region in northern Italy. A walk among the city’s tenements, whose facades are richly decorated with 16th-century frescoes, is a feast for the eyes. Sooner or later, the winding narrow streets will take you to the central square of the city, the Piazza del Duomo, with the Neptune Fountain from 1768 and the Museo Diocesano, where you can see, e.g. 16th century tapestries. The famous Romanesque cathedral of San Vigilio, which once hosted conciliar assemblies, is nearby. To get a better feel for the atmosphere of the city, it is worth ordering a glass of sparkling Trentodoc (the regional “hit”) in one of its many restaurants, e.g. Scrigno in Piazza del Duomo, from where you can watch the locals, who never seem to be in a hurry. They saunter around the old town with their families, eat ice cream, or make their way towards the modern MUSE. The glass and concrete Science Museum was designed by the renowned Italian architect Renzo Piano, as was the neighbouring “Le Albere” housing estate. The museum has Alpine animals and lifelike models of prehistoric people. Speaking of museums, the Gianni Caproni Aeronautical Museum (the oldest aviation museum in Italy) is well worth a visit, as well as the Castello del Buonconsiglio, once the seat of the Bishopric of Trent and the pride of the city. It dominates a hill to the north-east of the old town. Not enough excitement? I suggest a walk in the Monte Bondone Nature Reserve, 30-minutes by car to the south. The Reserve is a ski resort in winter.

ENG

6 4. Słynna ferrata Madonna di Campiglio w Dolomiti di Brenta. The famous Madonna di Campiglio ferrata in Domiti di Brenta. 5. W winnicy Cantina Endrizzi można spróbować różnych gatunków win (17 km od Trydentu). At the Cantina Endrizzi vineyard you can taste a variety of wines (17 km from Trento). 6. W kanionie Ponte Alto znajdziemy wodospady o wysokości 40 m. In the Ponte Alto canyon you will find 40-metre-high waterfalls.

Połączenia Connections

WAW–VCE–WAW Więcej informacji na More information on lot.com lot.com

5 2

#visitkrakow #krakowheritage #KrakowExperience www.krakow.travel Kraków: jedno miasto, rzeka możliwości

Krakow: one city, river of possibilities

Leniwy spacer bulwarami wiślanymi z obwarzankiem w ręku czy może szybki rajd po długiej liście zabytków i atrakcji, jakie oferuje miasto? Kraków można odwiedzać wielokrotnie i za każdym razem poznawać go z zupełnie innej strony.

A lazy stroll along the Vistula boulevards with obwarzanek in hand or maybe a quick tour through the long list of monuments and attractions offered by the city? You can visit Krakow many times and get to know it from a completely different angle each time.

Do Krakowa warto przyjechać o każdej porze roku, ale grudzień jest tutaj naprawdę magiczny. Na Rynku Głównym trwają wtedy tradycyjne Targi Bożonarodzeniowe. Przy dźwiękach kolęd możesz tu kupić ręcznie malowane bańki, ozdoby świąteczne, biżuterię czy pamiątki. Gdy już pospacerujesz po Rynku Głównym jednym z największych rynków Europy, zajrzysz do Sukiennic czyli najstarszego krakowskiego „centrum handlowego”, wysłuchasz hejnału z wieży mariackiej to sprawdź, która godzina na zegarze wieży ratuszowej i ruszaj dalej. Nad miastem wznosi się wzgórze wawelskie, które jest dla Krakowa tym, czym Akropol dla starożytnych Aten. Koniecznie musisz zobaczyć smoka wawelskiego i królewskie arrasy! Aby poznać Kraków warto też wyjść poza okalające Stare Miasto planty. Poczuj klimat Kazimierza – niegdyś samodzielnego miasta zamieszkiwanego w dużej części przez Żydów. Zobacz Podgórze – z kopcem Krakusa oraz Nową Hutę - zaprojektowane od podstaw miasto, którego budowę rozpoczęto w 1949 roku. Czekają też na ciebie muzea, kościoły, parki, tradycyjna polska kuchnia z maczanką krakowską na czele i wiele innych. Kiedy widzimy się zatem w Krakowie?

You can come to Krakow at any time of the year, but December is truly magical here. The traditional Christmas Market takes place in the Main Square. With the sounds of Christmas carols, you can buy hand-painted bubbles, Christmas decorations, jewelry and souvenirs. Once you walk around the Main Square - one of the largest markets in Europe, visit the Cloth Hall, Krakow’s oldest „shopping center”, listen to the St. Mary’s Trumpet Call, check the time on the Town Hall Tower and continue exploring the city! The Wawel Hill rises above the city being for Krakow what the Acropolis was for ancient Athens. You must see the Wawel Dragon and the royal tapestries! In order to get to know Krakow, however, it is worth going beyond the Planty surrounding the Old Town. Feel the atmosphere of Kazimierz once an independent city inhabited in large part by Jews. See Podgórze - with the Krak Mound. Visit Nowa Huta - a city designed from scratch, the construction of it began in 1949. There are also museums, churches, parks, traditional Polish cuisine with Maczanka at the forefront and many more. So when are we meeting in Krakow?

My Poland

©CREDITS

T R AV E L

Poznański renesansowy ratusz to jeden z najcenniejszych zabytków miasta. Poznan Town Hall is one of the most valuable Renaissance monuments of the city

T R AV E L

My Poland

KAMERALNA METROPOLIA LOW-KEY METROPOLIS tekst | by MAGDALENA RUDZKA

Przytulne zaułki, klimatyczne miejsca i podwórka sąsiadują tu z szerokimi arteriami i budynkami o iście metropolitalnym rozmachu. Poznań zaskakuje na każdym kroku. Cozy back alleys, atmospheric places and courtyards adjacent to wide arteries and buildings of a truly metropolitan scale. Poznan surprises at every step. 29

T R AV E L

My Poland

Kinomaniacy na pewno pamiętają jedną z najsłynniejszych scen filmowych w historii kina: futurystyczną wizję miasta w Metropolis Fritza Langa, z górującą nad nim wieżą Babel. Ale o tym, że pierwowzór i inspiracja owej wieży stała w Poznaniu, a jej konstrukcję można oglądać do dziś, pamięta już tylko garstka z nich. Wieża Górnośląska – bo o niej mowa – stała na terenie hali, w której dziś odbywają się Targi Poznańskie. Zbudowano ją w 1911 r. specjalnie na wielką Wystawę Wschodnioniemiecką. 52-metrowa okrągła konstrukcja, zaprojektowana przez Hansa Poelziga, jednego z najsłynniejszych ówczesnych europejskich architektów, była sensacją. W 1929 r. wieża gościła część Powszechnej Wystawy Krajowej (zorganizowanej z okazji dziesięciolecia odzyskania niepodległości, by zaprezentować dorobek odrodzonego państwa polskiego), którą odwiedziło 4,5 mln osób. Od 1955 r. na jej miejscu, ale z zachowaniem wewnętrznej konstrukcji, stoi poznańska iglica, czyli jeden z pawilonów Targów. PL

MIASTO RÓŻNORODNOŚCI Takich zaskoczeń jest w Poznaniu więcej. Mieszają się w nim najdawniejsza historia i zabytki klasy zerowej z przystępną lokalnością i sąsiedzkim niemal nastrojem. Stoi on gdzieś pośrodku, między miastem wielkim a małym. Kameralne, przytulne zaułki, klimatyczne miejsca i podwórka sąsiadują z arteriami i budynkami o iście metropolitalnym rozmachu. Reprezentacyjne secesyjne kamienice zapraszają do tętniących życiem podwórek. W ciągu godzinnego spaceru można

The city of Metropolis being overshadowed by the Tower of Babel in Fritz Lang’s Metropolis (1927) is one of the most famous scenes in cinematic history. But few know that the prototype and inspiration for the tower was right here in Poznan. The Upper Silesian Tower stood on the site of today's Poznan International Fair. It was built for the East German Exhibition in 1911. The 52-metre circular structure was an architectural sensation. In 1929, the tower hosted part of the General National Exhibition, which was attended by 4.5 million people. It was demolished in 1955 to make way for Pavilion 11 of the Poznan International Fair, commonly known as the Poznan Spire. However, the internal structure of the tower has been preserved.

ENG

A CITY OF DIVERSITY Poznan has many more surprises like this. The most distant history and buildings, whose outstanding merits are universally acknowledged, seamlessly blend in with an accessible location and an almost neighbourly atmosphere. Poznan is somewhere between a big city and a small town. Intimate, cosy alleyways, atmospheric places and courtyards stand cheek by jowl with busy thoroughfares and buildings designed on a truly metropolitan scale. Imposing Art Nouveau tenements beckon with their casual, intimate and lively courtyards. Places that could not be more different from each other are separated by an hour’s walk. From the old courtyard in Srodka, full of pubs and murals, to the great Swiety Marcin St.; from the untamed banks of the Warta River to the postmodern Poznan Gate buil-

Okolice Bramy Poznania nad brzegiem Cybiny są świetnym miejscem na spacer i relaks. The surroundings of the Gate of Poznan on the banks of the Cybina River are a great place to walk and relax.

1 2

przenieść się w kilka zupełnie różnych miejsc. Z pełnego knajpek i murali starego podwórka na Śródce na szeroką ulicę Święty Marcin (co roku 11 listopada odbywa się tu festyn pod nazwą „Imieniny ulicy”), z niemal dzikiego brzegu Warty do postmodernistycznego gmachu Bramy Poznania, z historycznego i gwarnego Rynku na zielony teren rozsławionego przez dyrektor Zgrabczyńską, ratującą tygrysy, ogromnego Nowego Zoo. Na rynek i stare miasto prędzej czy później trafi każdy. To poznańskie na szczęście wyrosło już z typowej przypadłości polskich starówek: monotonii dziesiątek takich samych lokali z podobnie obrendowanymi parasolami, oferujących zbliżone menu. Oczywiście takie też tu znajdziemy, ale królują nieco bardziej hipsterskie lokale, ze zróżnicowanym wystrojem, klimatem i kuchnią. Nie bez powodu Poznań jest porównywany

ding; from the historic and bustling Market Square to the green expanse of the New Zoo, which is now famous thanks to the tiger saving efforts of its director, Elżbieta Zgrabczyńska. All roads lead to the Market Square and the Old Town. Fortunately, Poznan’s old town has managed to avoid the downfall of so many others in Poland, viz. dozens of similar gastronomic facilities with the same umbrellas and the same menus. There are obviously places like that here too, but the area is dominated by slightly more hipster venues whose décor, atmosphere and cuisine vary considerably. Poznan is often compared to Berlin. And not without reason. Berlin is only about 300 km away and

1. Stary Rynek został wytyczony w 1253 r. The Old Market Square, was delineated out in 1253. 2. Parki i ogrody to jedno z największych bogactw miasta, jest ich tu 35. Parks and gardens are one of the city's greatest treasures; there are 35 of them here. 3. Klasycystyczny budynek Teatru Wielkiego im. Stanisława Moniuszki. Scena działa od 1910 r. The classicist building of the Grand Theatre of Stanislaw Moniuszko. The scene has been operating since 1910.

T R AV E L

My Poland

W monumentalnym Zamku Cesarskim (powyżej) mieści się dziś siedziba prężnie działającego Centrum Kultury „Zamek”. The monumental Imperial Castle (above) is the seat of the thriving "Zamek" Cultural Center. do Berlina. Miasta dzieli tylko ok. 300 km i nie ma chyba poznaniaka, który by Berlina nie odwiedził chociaż raz. Również i tu znajdziemy mnóstwo kuchni świata, najnowszych trendów kulinarnych, designerskiej oprawy i niezobowiązującego nastroju. Świetnych mięsnych sandwiczy w stylu amerykańskim można spróbować w Meat Us, miejsca z japońskim ramenem są co najmniej cztery, nowoczesną kuchnię polską serwują w A Nóż Widelec. Wielbiciele tak zwanej kuchni domowej gromadzą się w Modrej Kuchni, a weganie przesiadują w Wypasie. Zakończyć (lub zacząć) kulinarną eskapadę można na dachu Hotelu Kolegiackiego, gdzie mieści się bar i restauracja ze świetnym widokiem na okolicę. Miejsce to uważane jest za najlepszy rooftop bar w mieście.

RELIKTY PRZESZŁOŚCI Ostrów Tumski, najstarsza część miasta i jedna z najstarszych osad w Polsce w ogóle, ujmuje

you would be hard put to find anyone in Poznan who hasn’t been there at least once. Like Berlin, Poznan boasts many different world cuisines, the latest culinary trends, and designer interiors. And it is very laid back. You can try great American meat sandwiches at Meat Us, and there are at least four places that serve ramen. Modern Polish cuisine can be had at "A nóż widelec". Those into "home cooking" gather in "Modra Kuchnia", and vegans hang out in "Wypas". You can finish (or start) your culinary escapade on the roof of the Kolegiacki Hotel, which has a restaurant and the best rooftop bar in the city. And the view is spectacular.

RELICTS OF THE PAST Ostrow Tumski, the oldest part of the city and one of the oldest settlements in Poland, captivates with its intimacy and peaceful atmosphere. It is less than half an hour on foot from the bustling Old Town. And it is here that the most valuable relicts of Poznan’s past – and one of the most valuable in the country - are located. The Gothic Church of the Blessed Virgin Mary and the 16th-century Lubranski Academy, the first university in the city, have survived almost unchanged. However, Ostrow’s past goes right back to the beginnings of Polish statehood. Fragments of an early Piast palace, most probably erected for Mieszko I, have been found near the Church of the Blessed Virgin Mary. The city has skilfully integrated a modern museum, the

My Poland

Genius Loci Archaeological Reserve, into this historic area: In a glass and red brick pavilion you can see the beginnings of the city's history, dating back to the first Piasts and the 10th century, including the original fragments of the rampart of the stronghold which stood here in the times of Mieszko I. The remains of the palas will soon be open to visitors. Genius Loci is not the only modern place integrated into the area. Since 2014, the Gate of Poznan, an interactive museum of the history of Ostrow, has been standing across the Cybina River (a distributary of the Warta that surrounds Ostrow Tumski from the east). The Gate has become one of the symbols of Poznan. It is not just a museum that whose "interior" can be explored, but an integral part of the area. This modern cubic glass and concrete structure is refined to the last detail. The windows emphasize the viewing axes and direct the eyes to Poznan Cathedral. It is an entirely multimedia exhibition. A glass bridge spans the Cybina and leads to the former 19th-century Poznan Fortress on Ostrow Tumski. The building almost hangs over the river. The Gate even appeals to those not normally fond of museums. You cannot not notice the omnipresent graffiti in Poznan, especially one motif which repeats itself dozens of times. A mysterious figure with a huge eye appears on walls, in alleyways and yards, on electric transformers, and even on the walls of tenement houses. This is Mr. Periscope, a symbol of Poznan, invented and popularised by a street artist nicknamed Noriaki Kasai. There are over 100 places where the figure accompanies residents and tourists. Even the artist has lost count. Although Mr. Periscope has imposed himself on the city illegally, his image can even be found on official city souvenirs. Right now, I’m holding a magnet with a charming black and white creature with a large eye as I head home from Poznan.

Ulica Świętosławska z widokiem na barokową poznańską bazylikę kolegiacką.

kameralnością i ciszą. W mniej niż pół godziny na piechotę można się tu dostać z gwarnej starówki. I to tutaj znajdują się najcenniejsze w Poznaniu – i jedne z najcenniejszych w kraju – relikty polskiej przeszłości. W prawie niezmienionym stanie zachował się gotycki kościół NMP oraz XVI-wieczny gmach Akademii Lubrańskiego, pierwszej uczelni wyższej w Poznaniu. Jednak przeszłość Ostrowa sięga dalej: do początków polskiej państwowości. Pod kościołem NMP odnaleziono fragmenty wczesnopiastowskiego pałacu wzniesionego najprawdopodobniej dla Mieszka I. W ten zabytkowy obszar miasto umiejętnie wkomponowało nowoczesne muzeum: Rezerwat Archeologiczny Genius Loci. W pawilonie ze szkła i czerwonej cegły można się zapoznać z początkami historii Poznania sięgającymi pierwszych Piastów i X w., m.in. obejrzeć oryginalne fragmenty wału obronnego grodu stojącego tu za czasów Mieszka I. Wkrótce pozostałości palatium zostaną udostępnione turystom. Genius Loci to niejedyne nowoczesne miejsce wkomponowane w tę okolicę. Od 2014 r., tuż za brzegiem Cybiny, czyli odnogi Warty okalającej Ostrów Tumski od wschodu, stoi Brama Poznania, czyli interaktywne muzeum historii Ostrowa. Brama stała się jednym z symboli Poznania, jest nie tylko budynkiem muzeum, które zwiedzamy „od środka”, ale integralną częścią okolicy. Nowoczesny sześcian ze szkła i betonu jest dopracowany w każdym szczególe. Okna podkreślają osie widokowe, kierują wzrok zwiedzających prosto na poznańską katedrę. Ekspozycja jest w stu procentach multimedialna i nie zawiera eksponatów. Nad Cybiną przewieszono szklany most, którym można przejść na Ostrów Tumski, na teren dawnej, XIX-wiecznej Twierdzy Poznań. Budynek niemal zwiesza się nad rzeką. Nawet dla „niemuzealnych” przybyszów Brama jest atrakcją. Spostrzegawczy pewnie zauważą poznańskie graffiti, a szczególnie jeden powtarzający się motyw. Tajemnicza postać z wielkim okiem pojawia się na murach, w zaułkach, na podwórkach, transformatorach, a nawet na murach kamienic. To Pan Peryskop, poznański symbol wymyślony i rozpowszechniony przez ulicznego artystę o pseudonimie Noriaki Kasai. Miejsc, gdzie postać towarzyszy mieszkańcom i turystom, jest już ponad 100, sam autor nie jest już w stanie podać dokładnej liczby. Mimo że według prawa Pan Peryskop nie pojawia się legalnie, stał się jednym z symboli Poznania, trafił nawet na oficjalne miejskie pamiątki. Przyznaję, że i ja wracam z torbą, na której widnieje uroczy czarno-biały stworek.

Swietoslawska St. with a view of the Baroque Collegiate Basilica in Poznan.

Połączenia Connections

WAW–POZ–WAW Więcej informacji na More information on

lot.com

DINOZAURY W NOWEJ ODSŁONIE Poznaj tajemnice prehistorycznych gadów Dostępny w salonach prasowych i na

www.national–geographic.pl

natgeopl

T R AV E L

Inspiration

UNIWERSYTETY ŚWIATA

©CREDITS

UNIVERSITIES OF THE WORLD

Główny gmach Uniwersytetu Yale w New Haven. Ta amerykańska uczelnia powstała w 1701 r. The main building of Yale University in New Haven. This American university was founded in 1701.

Niektóre z nich to klasyczne monumentalne bryły, inne są na wskroś nowoczesne i przypominają galerie sztuki, jeszcze inne chwalą się designerskimi przestrzeniami. Czyż zdobywanie wiedzy nie jest przyjemniejsze w pięknym budynku? Some are imposing classical blocks, others are thoroughly modern, resembling art galleries, and still others boast designer spaces. Isn't studying more fun in a beautiful building?

Inspiration

1 3

©CREDITS

T R AV E L

2 2. Sorbona, czyli zespół budynków w Dzielnicy Łacińskiej Paryża. Powstała w ramach dawnego Uniwersytetu Paryskiego. The Sorbonne, a complex of buildings in the Latin Quarter of Paris. It was established as part of the former University of Paris. 3. Nowoczesna bryła prywatnego Ewha Womans University w Seulu. Uczelnia została założona w 1886 r. Dziś jest największym na świecie kobiecym instytutem edukacyjnym. The modern shape of the private Ewha Womans University in Seoul. The university was founded in 1886 and is the world's largest women's educational institute.

1. Główny gmach Uniwersytetu Moskiewskiego został zbudowany według projektu Lwa Rudniewa w latach 1949–1953. Dziś jest jednym z architektonicznych symboli Moskwy. The main building of the Moscow State University was built according to the project of Lew Rudniew in the years 1949–1953. Today it is one of the architectural symbols of Moscow.

4. Ray and Maria Stata Center to kompleks akademicki zaprojektowany przez Franka Gehry'ego dla Massachusetts Institute of Technology. Ściany budynku chwieją się, skręcają i zderzają się w przypadkowych krzywych i kątach – pisał o gmachu The Boston Globe.

The Ray and Maria Stata Center is an academic complex designed by Frank Gehry for the Massachusetts Institute of Technology. "Walls teeter, swerve, and collide in random curves and angles", is how The Boston Globe described it.

T R AV E L

Inspiration

The monumental building of the University of Oxford commands respect. The university was founded before 1167.

1. Monumentalny gmach Uniwersytetu Oksfordzkiego budzi respekt. Uczelnia została założona przed 1167 r.

1 3

©CREDITS

2. Bogato zdobiony dziedziniec Archiginnasio w Bolonii niegdyś należał do Uniwersytetu Bolońskiego, obecnie mieści się w nim Biblioteka Miejska i Teatr Anatomiczny. The richly decorated courtyard of the Archiginnasio in Bologna once belonged to the University of Bologna, but now houses the City Library and the Anatomical Theatre. .

3. Główny gmach (ukończony w 1901 r.) obecnej Politechniki Warszawskiej został zaprojektowany przez Stefana Szyllera. To typowy przykład architektury odwołującej się do stylistyki włoskiego renesansu i baroku. The main building (completed in 1901) of the present Warsaw University of Technology was designed by Stefan Szyller. It is a typical example of architecture referring to the style of the Italian Renaissance and Baroque.

4. St John’s College to jedno z kolegiów wchodzących w skład Uniwersytetu Cambridge. Centralna kopuła Nowego Dziedzińca (zaprojektowana w stylu neogotyckim) ma cztery puste tarcze zegara. St John's College is one of the colleges that make up the University of Cambridge. The central dome of the New Courtyard (designed in the neo-Gothic style) has four empty clock faces.

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w Kaleidoscope

MT 5,14 Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego Museum of John Paul II and Primate Wyszyński Wy jesteście światłem świata. Nie może się ukryć miasto położone na górze (Mt 5,14). Nie ukryje się też muzeum położone na górze. “Ye are the light of the world. A city that is set on a hill cannot be hid.” (Matthew 5:14) A museum cannot be hidden when it’s located on a hill, either.

©JACEK KUCHARCZYK/MT 5,14

W pierścieniu pod kopułą Świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie działa już nowo otwarte Mt 5,14 | Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego. Umiejscowienie pod kopułą Świątyni odpowiada wysokości VIII piętra, co przy niskiej zabudowie Wilanowa pozwala poczuć się bliżej tej rzeczywistości, do której odkrywania zachęcają patroni Muzeum. Są nimi Jan Paweł II i prymas Stefan Wyszyński, a ekspozycja ukazuje ich losy na tle dramatycznych wydarzeń stulecia, w którym przyszło im żyć. Ramy chronologiczne obejmują okres od 1901 r. (rok urodzin Stefana Wyszyńskiego) do 2005 r. (śmierć Jana Pawła II). Wystawa opisuje wpływ obu bohaterów Muzeum na losy Kościoła, Polski i świata, ich wkład w zachowanie wiary i tożsamości kulturowej oraz w obalenie komunizmu. Nowoczesna ekspozycja przypomina także losy tych dwóch wielkich postaci. Do zobaczenia są tutaj unikatowe eksponaty, m.in. bezcenna koralowo-perłowa sukienka Matki Bożej Częstochowskiej z Jasnej Góry, kopia papieskiej kapy milenijnej wykonana przez słynną włoską pracownię X Regio oraz kroplówka podana Janowi Pawłowi II po straszliwym zamachu w 1981 r. (w jej przewodach znajduje się papieska krew, co czyni z niej relikwię pierwszego stopnia). Wielkoformatowe projekcje, muzyka Michała Lorenca i liczne pamiątki związane z bohaterami Muzeum zapewniają wyjątkowe emocje. Artefaktom towarzyszą wysmakowane dzieła sztuki, a prace Tadeusza Boruty, Stefana Gierowskiego, Jerzego Kaliny, Aldony Mickiewicz, Piotra Młodożeńca czy Doroty Zemły czynią Mt 5,14 miejscem zupełnie wyjątkowym.

mt514.pl facebook.com/Mt5.14muzeum twitter.com/MT5_14 instagram.com/muzeum_mt514/

The newly opened Museum of John Paul II and Primate Wyszyński is now open in the ring of the dome of the Temple of Divine Providence in Warsaw. The location under the dome corresponds a height of an 8-storey building, which, with the low-rise buildings of Wilanow, allows you to feel closer to the reality that the patrons of the Museum encourage you to discover. The patrons are Pope John Paul II and Primate Wyszyński, and the exhibition details their lives against the backdrop of the dramatic events of the century in which they lived. The chronological framework covers the period from 1901 (the year of Stefan Wyszyński's birth) to 2005 (the year of Pope John Paul II's death). The exhibition describes the influence of these two towering figures on the Church, Poland and the world, as well as their contribution to the preservation of faith, cultural identity, and the overthrow of communism. The exhibition also depicts their lives. There are many unique exhibits on display here, including the priceless coral-pearl dress of Our Lady of Czestochowa from Jasna Gora, a copy of the cope (a special vestment) Pope John Paul II wore to mark 2,000 years of Christianity, made by the famous Italian studio, X Regio, and the drip applied to him after the attempt on his life in 1981 (there is papal blood in the cannula, which makes it a first degree relic). Large-format projections, music by Michał Lorenc and numerous mementos related to the heroes of the Museum all make for a deeply moving experience. The artifacts are accompanied by sophisticated works of art, and the works of Tadeusz Boruta, Stefan Gierowski, Jerzy Kalina, Aldona Mickiewicz, Piotr Młodożeniec, and Dorota Zemła, which make this a unique place.

BUSINESS

Interview

NOWA ERA W MEDYCYNIE NEW AGE MEDICINE tekst | by AGNIESZKA MICHALAK

Dzięki badaniom klinicznym i innowacyjnym technologiom pacjenci w Polsce mają szansę pokonać wiele chorób – tłumaczy dr n. med. Radosław Sierpiński pełniący obowiązki prezesa Agencji Badań Medycznych.

Czym zajmuje się powołana na początku ubiegłego roku Agencja Badań Medycznych? Jesteśmy wyspecjalizowaną instytucją działającą w sektorach zdrowia i nauki, ale mamy też potencjał gospodarczy. Naszym głównym zadaniem jest wspierać innowacyjne technologie medyczne i rozwój biotechnologii w Polsce. Zajmujecie się zatem organizowaniem niekomercyjnych badań klinicznych? Takie badania powstają w instytutach badawczych i uniwersytetach medycznych, po to by pacjenci mieli dostęp do najnowocześniejszego leczenia. Często z powodu braku rentowności nie prowadzą ich firmy farmaceutyczne. Zatem jeśli ktoś zapada na rzadką chorobę, która nigdy nie znajdzie się w centrum zainteresowania biznesu, nie uzyska dostępu do nowoczesnego leczenia. W tym momencie wkracza Agencja Badań Medycznych. Z drugiej strony chcemy wspierać również komercyjne badania kliniczne, dlatego w nadchodzącym roku nasze wsparcie otrzymają polskie innowacyjne firmy, które dzisiaj swoje badania muszą prowadzić w Niemczech lub w USA. PL

©CREDITS

Thanks to clinical trials and innovative technologies, Polish patients now have a chance to overcome many diseases - explains Dr. Radosław Sierpiński, MD, acting President of the Medical Research Agency.

What does the Medical Research Agency, established at the beginning of last year, do? We are a specialized institution operating in the health and science sectors, but we also have economic potential. Our main task is to support innovative medical technologies and the development of biotechnology in Poland. Does that mean you organise non-commercial clinical trials? This sort of research is now being conducted in research institutes and medical universities so that patients have access to the most modern treatments. Pharmaceutical companies do not often conduct this sort of research due to the lack of profitability. This means that someone with a rare disease that will never be the centre of business attention will not have access to modern treatment. This is where the Medical Research Agency comes in. On the other hand, we also want to support commercial clinical trials. To this end, in the coming year, we’ll be supporting innovative Polish companies that currently have to conduct their research in Germany or the USA. Why don’t they carry out their research in Poland? We still don't have the right infrastructure, and besides, these companies have never had a dedicated source of

ENG

I NBTUESRIV NIEESW S

Głównym zadaniem ABM jest wspieranie innowacyjnych technologii medycznych i rozwój biotechnologii w Polsce. Mamy budżet na poziomie pół miliarda zł. Our main task is to support innovative medical technologies and the development of biotechnology in Poland. We have a budget of half a billion zlotys.

funding. That’s why our support is crucial. Institutions like the Medical Research Agency have long existed in Western European countries and the USA. Our role model is the British Medical Research Council, established at the beginning of the 20th century. Most British Nobel prize winners in biotechnology and biomedical sciences have benefitted from MRC funding. Do you have similar ambitions? Of course. The Medical Research Agency has a budget of half a billion zlotys, which will hopefully reach one billion in the coming years. We’re counting on our projects becoming a springboard for Polish scientific success in the world. Your work at the Medical Research Agency seems to be crucial to the development of innovation in medicine. Why wasn’t the Agency set up sooner? Poland has recently joined the list of developed countries that resolutely invest in biotechnology and health care, so the government is strengthening this sector. The creation of the Agency also brings considerable benefits to the Polish economy... Reports compiled by large analytical companies show that biomedical research pays for itself four times over and in many different ways. First, new technologies come out of it and these are the driving force behind an innovative economy. Second, earnings in the clinical trials sector are very good. Therefore, the more of this type of investment, the more well remunerated jobs. Not only that, but clinical trials conducted in Poland have increased their market share from PLN 1 billion to 2 billion over the past few years. The budget revenues from VAT alone amount to PLN 400 million per year. Our analysis shows that this sector has the potential to grow five-fold and may soon be worth PLN 10 billion. It’s the patients who are going to benefit most from the Agency's work. That’s a huge weight you have on your shoulders. And it doesn’t worry me in the least, because patients' needs always come first. As a practising cardiologist, I see the helplessness of patients diagnosed with a serious disease who have been told that clinical trials that might help them are being conducted in the USA or the UK, but not in Poland. I’m therefore more than happy to be where

©CREDITS

Dlaczego nie prowadzą ich w Polsce? Wciąż nie mamy odpowiedniej infrastruktury, a poza tym takie firmy nigdy nie miały dedykowanego źródła finansowania. W związku z tym nasza rola we wspieraniu ich jest tak ważna. Instytucje jak ABM od dawna istnieją w krajach Europy Zachodniej czy w USA. Naszym wzorem jest brytyjski Medical Research Council, który powstał na początku XX w. To z jego finansowania wywodzi się większość brytyjskich noblistów w zakresie biotechnologii i nauk biomedycznych. Macie podobne ambicje? Oczywiście. ABM ma budżet na poziomie pół miliarda złotych zmierzający w kolejnych latach do miliarda. Liczymy, że nasze projekty staną się trampoliną do sukcesów polskich naukowców na świecie. Działalność Agencji Badań Medycznych wydaje się kluczowa dla rozwoju innowacji w medycynie. Dlaczego powstaliście tak niedawno? Polska niedawno dołączyła do krajów rozwiniętych, w których śmiało inwestuje się w biotechnologie i szeroko rozumianą ochronę zdrowia. Stąd działania rządu, które wzmacniają ten sektor. Z powstania Agencji spore korzyści płyną także w kierunku polskiej gospodarki... Z raportów dużych firm analitycznych wynika, że badania biomedyczne zwracają się czterokrotnie i w kilku postaciach. Z jednej strony powstają nowe technologie, które są motorem napędowym dla innowacyjnej gospodarki. Po drugie zarobki w sektorze badań klinicznych są na bardzo dobrym poziomie. Zatem czym więcej tego typu inwestycji pojawi się Polsce, tym powstanie więcej miejsc pracy z lukratywnym wynagrodzeniem. Ponadto w ostatnich latach badania kliniczne prowadzone w Polsce powiększyły swój udział w rynku z 1 do 2 mld zł. Co za tym idzie, wpływy do budżetu z samego tylko podatku VAT to kwota rzędu 400 mln zł rocznie. A z naszych analiz wynika, że sektor ten ma potencjał nawet pięciokrotnego wzrostu i wkrótce może być wart 10 mld zł. Na działalności Agencji najbardziej skorzystają pacjenci. Ma Pan odpowiedzialne zadanie… Nie boję się go, bo potrzeby pacjentów zawsze będą moim priorytetem. Jestem praktykującym kardiologiem i zdarza mi się stykać z niemocą pacjentów, którzy przychodzą do mnie z diagnozą poważnej choroby i informacją, że badania kliniczne, które mogłyby pomóc, toczą się np. w USA czy Wielkiej Brytanii, a wciąż nie ma ich w Polsce. Dlatego tym bardziej cieszę się, że jestem tu, gdzie jestem, i przyczyniam się do zmiany tej rzeczywistości. Obecnie uruchomiliśmy już 33 niekomercyjne badania finansowane ze środków ABM. Na przykład w Łodzi prowadzone są właśnie badania nad atopowym zapaleniem skóry. Dzięki naszemu finansowaniu na poziomie 20 mln zł pacjenci już wkrótce dostaną innowacyjne leki. Z kolei we Wrocławiu

??? Interview

DR N. MED. RADOSŁAW SIERPIŃSKI Kardiolog i menedżer specjalizujący się w zarządzaniu w sektorze medycznym, badaniach klinicznych, HTA i menedżmencie nauki. Posiada rozległe doświadczenie w zakresie badań i rozwoju w biotechnologii oraz szerokie kontakty z międzynarodowymi instytucjami naukowymi. Cardiologist and manager, specializing in management in the medical sector, clinical research, HTA and science management. A graduate of the 1st Faculty of Medicine at the Medical University of Warsaw.

grupa naukowców pracuje nad lekiem na ostrą niewydolność serca – na ten projekt przeznaczyliśmy 30 mln zł. To bezpieczne metody i leki? Pytam, bo mam wrażenie, że czasem badania kliniczne mogą rodzić skojarzenia z czymś nie do końca sprawdzonym, eksperymentalnym. Tym bardziej że nieczęsto słyszymy w gabinetach o takich możliwościach. Pacjenci mogą być całkowicie spokojni – mówimy o późnych fazach badań, kiedy jesteśmy już pewni bezpieczeństwa leku. Ale ma pani rację, o ile pacjenci onkologiczni znają zasadność badań klinicznych, bo te często są dla nich szansą na życie, to temat ten wciąż nie jest powszechnie znany. Dlatego naszą rolę postrzegam także w budowaniu edukacji wokół sensu badań klinicznych. W tym celu uruchomiliśmy portal „Pacjent w badaniach”, na którym publikujemy wiarygodne informacje o wszelkich badaniach klinicznych. Wspomniał Pan o projekcie w Łodzi. Jakie jeszcze konkursy prowadzicie? Finalizujemy nasz flagowy konkurs infrastrukturalny, który pozwoli stworzyć sieć 10 centrów badań klinicznych w strukturach szpitali. Centra, które zaczną powstawać do końca roku, pozwolą prowadzić

I am and to be able to help change this situation. We’ve already launched 33 non-commercial research projects financed by the Agency. For example, research on atopic dermatitis is currently being carried out in Lodz. Thanks to our financing of PLN 20 million, patients will soon be receiving state-of-the-art drugs. And a group of scientists in Wroclaw is currently working on a drug for acute heart failure. We’ve allocated 30 million to this project. Are these drugs and treatments safe? The reason I ask is that I sometimes get the impression that clinical trials can conjure up images of things that are experimental – all, the more so as we don’t often hear about this possibility in a doctor’s office. Patients can feel completely comfortable – we’re talking about the late stages of research, when we’re already sure about the safety of the drug. But you’re right - while oncological patients can see the validity of clinical trials, because these often mean a chance for them to live, not all that much is generally known about this subject. That’s why I believe that our role includes educating the public about the importance of clinical trials. With this in mind, we’ve launched our "Patient in Research" portal, where we publish reliable information about clinical trials. You mentioned the project in Lodz. What other competitions do you run? We’re finalizing our flagship infrastructure competition.

REKLAMA

LEARN, TASTE, EXPERIENCE

JOIN NOW! www.pvm.pl www.pvm.pl

POLISH POLISH VODKA VODKA WORKSHOPS! WORKSHOPS! recepcja@pvm.pl | +48 recepcja@pvm.pl | +48 22 22 419 419 31 31 50 50 Praga Koneser Koneser Center | Warsaw | Poland Center | Warsaw | Poland Praga The project co-financed by the European Union from the European Regional Development Fund within the framework of the Regional Operational Programme of the Mazowieckie Voivodeship 2014-2020 The project co-financed by the European Union from the European Regional Development Fund within the framework of the Regional Operational Programme of the Mazowieckie Voivodeship 2014-2020

badania na najwyższym światowym poziomie. Kolejny konkurs na 100 mln zł, który trwa do końca września, dotyczy implementacji technologii CAR-T do Polski. To innowacyjna metoda wykorzystująca przeciwciała rekomendowane i wywodzi się z USA. Za jej opracowanie James P. Allison dostał Nobla. Zgadza się. Technologia ta wciąż pozostaje niedostępna w Polsce. Immunoterapia komórkami CAR-T jest bardzo skuteczna, ale też kosztowna i skomplikowana do przeprowadzenia. Koszt terapii dla jednego pacjenta to rząd 2 mln zł. W związku z tym zdecydowaliśmy o realizacji programu mającego na celu opracowanie i wprowadzenie do Polski tej technologii na szeroką skalę. Kilka miesięcy temu ta terapia uratowała życie 12-latkowi z Wrocławia. Dzięki zbiórce pieniędzy chłopiec mógł z niej skorzystać i pokonał chorobę. Nie mogę nie zapytać o wirus, który od paru miesięcy trawi świat, i Waszą rolę w walce z COVID-19. Po ośmiu dniach od wprowadzenia stanu epidemicznego w Polsce ogłosiliśmy konkurs na 50 mln zł na tzw. szybką ścieżkę dla badań nad tym wirusem. Zaproponowaliśmy naukowcom trzy typy prac – nad szczepionką, lekiem i nad testami. Wpłynęło do nas ponad 100 wniosków i w tej chwili finansujemy ponad 20 projektów – w Lublinie toczą się m.in. badania nad leczeniem pacjentów osoczem ozdrowieńców. Trwa produkcja konkretnych przeciwciał i w ciągu kilku tygodni będziemy gotowi z pierwszymi podaniami dla pacjentów. W Sieci Badawczej Łukasiewicz są zaś opracowywane szybkie testy na COVID-19 i najpewniej wiosną trafią na rynek. Pozostałe projekty dotyczą schematów walki z wirusem.

??? Interview

This will allow us to create a network of 10 clinical research centres within hospital structures. The centres, which will be established by the end of the year, will allow for world-class research. Another competition for PLN 100 million, which is open until the end of September, concerns the implementation of CAR-T technology in Poland. This is an innovative US approach that uses recommended antibodies. James P. Allison won the Nobel Prize for its development. Correct. This technology is still unavailable in Poland. CAR-T cell immunotherapy is very effective, but also expensive and complicated to perform. The cost per patient is approximately PLN 2 million. We therefore decided to develop a program aimed at implementing this in Poland on a large scale. A few months ago, this therapy saved the life of a 12-year-old boy from Wroclaw. The fundraising made it possible for the boy to be given the treatment and he overcame the disease. I just have to ask about the virus that has been shaking the world for the past few months. What’s your role in the fight against COVID-19? Eight days after a state of epidemic had been declared, we announced a competition worth PLN 50 million for fast tracking research into this virus. We’ve proposed three types of work to scientists – vaccines, drugs and tests. We’ve received more than 100 applications and are currently funding more than 20 projects. For instance, research on treating patients with plasma from convalescents is being conducted in Lublin. The production of antibodies is underway and we’ll be ready to start administering them to patients in a few weeks. Rapid tests are being conducted in the Lukasiewicz Research Network and will most likely appear on the market in the spring. Other projects concern schemes to fight the virus.

I NBTUESRIV NIEESW S

PROMOCJA

Polish – I’m buying it! AKCJA „POLSKIE – KUPUJĘ TO!” NABIERA ROZMACHU Z NOWYM NARZĘDZIEM, JAKIM JEST POLA – PIERWSZA POLSKA APLIKACJA DO POZYSKIWANIA SZCZEGÓŁOWYCH INFORMACJI O POCHODZENIU PRODUKTU. THE CAMPAIGN TITLED „POLISH - I’M BUYING IT!” IS GAINING MOMENTUM WITH A NEW TOOL CALLED POLA – THE FIRST POLISH APPLICATION DESIGNED FOR OBTAINING DETAILED INFORMATION ABOUT THE ORIGIN OF A PRODUCT. Spowolnienie gospodarcze wywołane pandemią spowodowało, że na nowo odżyła dyskusja wokół roli państwa, a zwłaszcza jego polityki makro i mikroekonomicznej. O potrzebie wspierania mechanizmów rynkowych wobec postępującej globalizacji mówi się już nie tylko na szczeblu rządowym. Okazuje się, że idea patriotyzmu gospodarczego może być realizowana poprzez oddolne inicjatywy społeczne. Jedną z takich akcji jest kampania„Polskie – kupuję to!”. Zainicjowany przez pracowników Grupy PGE koncept znakomicie wpisuje się w ideę patriotyzmu gospodarczego. Celem akcji jest przede wszystkim zwrócenie uwagi Polaków na to, skąd pochodzą kupowane przez nich towary oraz jaki wpływ na krajową gospodarkę mają nasze konsumenckie decyzje, które warto podejmować w sposób świadomy. Wybór polskich produktów i usług to nie tylko postawienie na wysoką jakość, ale też wsparcie rozwoju rodzimych producentów, za czym idą konkretne profity ekonomiczne. W ten sposób tworzone są chociażby miejsca pracy, dzięki czemu buduje się polski kapitał. Dlatego tak ważne jest uświadomienie społeczeństwu, że ich wpływ na rynek i sytuację gospodarczą kraju jest bardzo realny. Kolejną odsłoną kampanii społecznej „Polskie – kupuję to!” jest współpraca PGE z twórcami aplikacji Pola, dzięki której identyfikacja polskich produktów na półkach sklepowych będzie znacznie łatwiejsza. Aplikacja poprzez zeskanowanie kodu kreskowego podaje informacje o tym, czy producent jest zarejestrowany w Polsce, czy inwestuje w naszym kraju w badania i rozwój i czy jego kapitał jest rodzimy, czy też jest to część zagranicznego koncernu. Liczba punktów określających „polskość” danego produktu zwizualizowana jest przy pomocy czerwonego paska. PGE została partnerem aplikacji Pola i w ramach umowy będzie wspierać rozwój aplikacji, by rozszerzyć jej bazę produktów o kolejne branże. Dzięki temu lista krajowych producentów dostępnych w aplikacji będzie się stale powiększać, a identyfikacja polskich produktów będzie skuteczniejsza. Analizy Grant Thornton mówią jasno – gdyby polscy konsumenci wydawali o 1 proc. więcej na polskie produkty, to w polskiej gospodarce zostawałoby rocznie dodatkowo 6,6 mld zł. Okazuje się, że z każdej złotówki, którą wydajemy na krajowy produkt wyprodukowany przez polską firmę, w kraju zostaje 79 gr. Z kolei jeśli nasz wybór padnie na produkt zagraniczny, czyli taki, który wyprodukowała firma zagraniczna i poza Polską – tylko 25 gr. To dowód na to, że każdy nasz wybór zakupowy ma znaczenie. Warto kupować polskie produkty, nie tylko ze względu na cenę i jakość, ale również z myślą o kondycji polskiej gospodarki.

The economic slowdown caused by the pandemic has revived the discussion about the role of the state, especially its macro and microeconomic policy. The need to support market mechanisms in the face of increasing globalization is discussed not only at the government level. It turns out that the idea of economic patriotism can be implemented through grassroots social initiatives. One of such initiatives is the „Polish - I’m buying it!” campaign. The concept initiated by the employees of the PGE Group fits perfectly into the idea of economic patriotism. The aim of the campaign is to draw the attention of Poles to where the goods they buy come from and what impact our consumer decisions, which should be made consciously, have on the domestic economy. Choosing Polish products and services is not only about high quality, but also supporting the development of domestic producers, which is followed by specific economic profits. In this way, for example, jobs are created, thanks to which Polish capital is built. That is why it is so important to make the public aware that their influence on the market and the economic situation of the country is very real. The next element of the social campaign „Polish - I’m buying it!” is PGE’s cooperation with the creators of the Pola application, thanks to which the identification of Polish products on store shelves will be much easier. The application, by scanning the barcode, provides information on whether the manufacturer is registered in Poland, whether it invests in our country in research and development, and whether its capital is domestic, or whether it is part of a foreign concern. The number of points determining the „Polishness” of a given product is visualized with a red bar. PGE has become a partner of the Pola application and, under the agreement, will support the development of the application in order to expand its product base to other industries. As a result, the list of domestic producers available in the application will be constantly growing, and the identification of Polish products will be even more effective. Grant Thornton’s analyses are clear - if Polish consumers would spend 1 percent more on Polish products, an additional PLN 6.6 billion would remain annually in the Polish economy. It turns out that for every zloty we spend on a national product produced by a Polish company, 79 groszy remains in the country. In turn, if our choice is a foreign product, i.e. one that was produced by a foreign company and outside Poland - it is only 25 groszy. This is proof that each of our purchase choices matters. It is worth buying Polish products, not only because of the price and quality, but also having the condition of the Polish economy in mind.

50 Â©CREDITS

GOOD LIFE

Coaching

ZNAJDŹ SWOJE

MOJO FIND YOUR MOJO tekst | by MIROSŁAW KONKEL ilustracje | illustrations AGATA ZARZYCKA

To za mało, że dobrze wykonujesz obowiązki. Powinieneś mieć poczucie, że robisz coś ważnego, sensownego i pozytywnego, a inni to widzą. Jak osiągnąć ten rzadki stan optymalnej dyspozycji i szczęścia? Doing your job well isn’t enough. You need to feel that you are doing something important, meaningful and positive, and that your efforts are appreciated. So how do you achieve this rare state of optimal disposition and happiness?

Czasy świetności miał dawno za sobą. W latach 30. i 40. był kimś, a jego przeboje, jak Take the A train czy Mood indigo, nudziły miliony fanów na całym świecie. Ale gdy 7 lipca 1956 r. wchodził ze swoim big-bandem na estradę, nie czuł się gwiazdą. Od pewnego czasu Duke Ellington nie tyle koncertował, ile chałturzył, aby zapewnić sobie i 16 członkom swej orkiestry nędzną egzystencję. Festiwal jazzowy w Newport na Rhode Island traktował jako szansę na wielki come back. Nic jednak nie szło po myśli „Księcia”. Organizatorzy wyznaczyli jego zespołowi rolę supportu (rozgrzejcie publiczność i zróbcie miejsce prawdziwym artystom). „Kim jesteśmy – zwierzętami w cyrku? Akrobatami?” – pytał upokorzony muzyk. Musiał czekać trzy godziny, by wrócić na scenę. Zbliżała się północ i co najmniej jedna trzecia słuchaczy już wyszła. Mimo to Ellington zdecydowany był dać świetny występ. ZaprePL

Duke Ellington’s glory days were long behind him. In the '30s and ‘40's, he was really something, and hits like “Take the ‘A’ Train” and “Mood Indigo” once excited millions of fans all over the world. But he certainly didn’t feel like star material when he walked out onto the stage with his orchestra at the Newport Jazz Festival on 7 July 1956. It had been a while since the Duke had played a gig like this. He and his 16-member band had been eking out a subsistence living by taking whatever work they could get. This festival was a golden opportunity to revitalise his career. However, things were not going the way he would have liked. His scheduled set was abruptly cut short to make way for some “real artists”. "What are we, circus animals? Acrobats? "--asked the humiliated musician. He had to wait three hours to get back on stage. It was close to midnight and at least a third of the audience had already left. But

ENG

GOOD LIFE

zentował nową kompozycję i dwie kolejne, kiedy zaczął padać lekki deszcz. Publiczność kierowała się do wyjścia. Aby ją powstrzymać, zagrał jedną ze swych awaryjnych, utrzymanych w żywym tempie melodii. Zwykle to on wykonywał w tym utworze solówkę na fortepianie. Tym razem pozwolił wykazać się saksofoniście. A Paul Gonsalves zrobił to tak brawurowo, że ludzie wrócili na miejsca. Na widowni zaszła zmiana. Spokojny wcześniej tłum głośno okazywał aprobatę. Jakaś młoda kobieta zaczęła tańczyć pod sceną. Inni poszli w jej ślady. Organizatorów ogarnął lęk, że rozgorączkowana publika wznieci zamieszki. Sygnalizowali Ellingtonowi, aby skrócił utwór. Ten jednak odmówił, upojony swoją muzyką. Gonsalves grał solo przez prawie siedem minut i dał jeszcze cztery bisy. Nazajutrz występ stał się sensacją z pierwszych stron gazet. „Ellington wrócił” – krzyczały nagłówki. Kilka tygodni później muzyk trafił na okładkę magazynu Time.

Coaching

Ellington was determined to give a showstopper performance. The band played a new piece and then two more when it started to drizzle. The audience began to make for the exit. To prevent them from leaving, he pulled out a failsafe standby – something with a brisk tempo. Ellington usually soloed on piano in this piece, but this time round, he gave the lead to tenor saxophonist Paul Gonsalves, who played his heart out and soon had everybody coming back. At some point, a change came over the audience. The previously sedate crowd got to their feet and roared their approval. An attractive blonde in a strapless summer dress began to dance in front of the stage. Others followed suit. The organizers were worried that the frenzied crowd was on the verge of rioting. They signalled Ellington to cut it short, but he was on a roll and there was no stopping him. Gonsalves soloed for nearly seven minutes. There were no fewer

Osoby z usposobieniem nojo użalają się nad sobą, psują innym nastrój i odgrywają się na ludziach w jakiś sposób od nich zależnych. People with a nojo disposition feel sorry for themselves, get other people down, and take advantage of anyone in any way dependent on them.

OD FRUSTRACJI DO EUFORII Koncert Ellingtona z 1956 r. jest doskonałą ilustracją modnego ostatnio pojęcia „mojo” (wym. mołdżoł). Oznacza ono „ten moment, w którym robimy coś ważnego, sensownego i pozytywnego, a inni ludzie o tym wiedzą” – tłumaczy Marshall Goldsmith, amerykański doradca kadry zarządzającej, w swoim bestsellerowym poradniku Pozytywne nastawienie. Dlaczego autor książek na temat przywództwa wziął tym razem na warsztat rodzaj doznań kojarzonych raczej z przedstawicielami show-biznesu niż prawdziwego biznesu? Odpowiedź jest prosta: do pewnego stopnia wszyscy znamy mojo. Doświadczyliśmy go, jeśli wygłosiliśmy przemówienie i zrobiliśmy to dobrze. Albo zawarliśmy serię zyskownych umów. Lub zyskaliśmy trudne do określenia poczucie osobistego rozwoju – śmiało idziemy naprzód, robimy postępy, osiągamy cele, pokonujemy przeszkody – i to wszystko przychodzi nam jakby od niechcenia. Szkopuł w tym, że ten stan uskrzydlenia, dobrej passy zdarza się ludziom rzadko. Na ogół przypominamy Duke’a Ellingtona z czasów, gdy jego orkiestra została „zdegradowana” do akompaniowania łyżwiarzom na miejskim lodowisku. Wykonujemy pracę nudną, odmóżdżającą, która nas nie rozwija i wpadamy w coraz większą frustrację. Jesteśmy zdezorientowani brakiem samorozwoju, lepszych perspektyw i swojego rozgoryczenia nawet nie próbujemy ukryć przed otoczeniem. To negatywne podejście Goldsmith określa słówkiem „nojo” (od ang. no joy – bez radości). Zniechęcenie, urazy, męczeńskie pozy... Osoby z usposobieniem nojo użalają się nad sobą, psują innym nastrój i odgrywają się na ludziach w jakiś sposób od nich zależnych: podopiecznych, współpracownikach czy klientach. Jeśli nawet całkiem nieźle wywiązują się ze swoich

than four encores. This performance made world headlines with the papers screaming "Ellington is back". The musician made the cover of Time magazine a few weeks later.

FROM FRUSTRATION TO EUPHORIA Ellington’s 1956 concert is an excellent illustration of the recently fashionable concept of "mojo". "Mojo is the moment when we do something that's purposeful, powerful, and positive and the rest of the world recognizes it”, explains Marshall Goldsmith, an American management consultant, in his best-selling book, Mojo: How to Get It, How to Keep It, How to Get It Back If You Lose It. How did someone who wrote books on leadership come to be discussing the kind of experience more associated with show business than the commercial world? The answer is simple – we all know that mojo feeling to some extent. We experience it when we give a speech and do it well, when we conclude a series of profitable transactions, or when we achieve a feeling of having grown personally in some hard-to-define way. We move forward, make progress, achieve goals, overcome obstacles - and it all seems effortless. The only hitch is that this feeling of invincibility is very rarely achieved. We most often resemble Ellington as he was when his orchestra was "downgraded" to accompanying skaters at the city ice rink. We do work that we don’t like, and which is boring and exhausting, and we become increasingly frustrated. We are dismayed by the lack of better prospects and don’t even try to hide our resentment. Goldsmith describes this negative approach with the word "nojo" (from English for no joy). This encapsulates feelings of e.g. discouragement, resentment, and martyrdom. People with a nojo disposition feel sorry for themselves, get other people down, and take advantage of anyone in any way dependent on them, be it people under their care, colleagues or clients. Even when they discharge their duties, they do so without enthusiasm. The best they can do is feign commitment.

IN THE CIRCLE OF COMPETENCE What’s the answer to the subtitle of Goldsmith’s book, which asks how to get, keep or get back our mojo? The secret is anger. Anger is like cholesterol – it can be good or bad. Bad anger releases an endless supply of resentment. Good anger spurs us on to give it everything we’ve got. Just like Ellington did with his

GOOD LIFE

obowiązków, to i tak robią to bez większego entuzjazmu. W najlepszym razie udają zaangażowanie.

W KRĘGU KOMPETENCJI Odpowiedzmy na pytanie zadane w podtytule książki Goldsmitha: Jak uzyskać, utrzymać lub odzyskać swoje mojo? Sekret tkwi w gniewie, który jest niczym cholesterol: może być dobry albo zły. Zły wyzwala w ludziach pokłady zgorzknienia. Dobry każe wykrzesać z siebie to, co najlepsze. Dokładnie tak jak zrobił to Ellington ze swoim zespołem na koncercie w Newport. Wchodził na scenę z poczuciem, że rozmienia się na drobne. Ale też z mocnym postanowieniem, że znów stanie się wielki. Pierwszymi utworami nie porwał publiczności, co doprowadzało go do szewskiej pasji. Tej irytacji artysta nie zmienił jednak w nojo. Przeobraził ją w mojo – moment idealnego zaangażowania pomieszanego z euforią. Ale w mojo chodzi o coś więcej niż emocje. Jednym z najważniejszych elementów tego pożądanego stanu jest profesjonalizm. Muzycy Duke’a nie byliby w stanie improwizować z taką swadą bez umiejętności pozwalających im swobodnie poruszać się w świecie dźwięków. To samo dotyczy każdej innej dziedziny: sportu, biznesu, polityki – bez przygotowania, wielu lat ćwiczeń nawet nie zbliżymy się do klasy mistrzowskiej, a nasze działania będą pozbawione finezji, lekkości i blasku. Innym warunkiem uzyskania mojo jest trzymanie się swojego kręgu kompetencji. To, co się w nim znajduje, człowiek opanował do perfekcji. Wszystko poza tym kręgiem jest całkowicie lub częściowo niezrozumiałe – tłumaczy Rolf Dobelli, szwajcarski pisarz i przedsiębiorca w książce Sztuka dobrego życia. Trenerzy rozwoju osobistego zachwalają elastyczność, skakanie z jednego kompetencyjnego kwiatka na drugi. Twierdzą, że trzeba się szybko przystosować do każdej zmiany. Dobelli widzi to inaczej: szukając szczęścia poza swoim kręgiem kompetencji, skazujemy się na status dyletanta, amatora, wiecznego przeciętniaka. Biegłości w czymkolwiek nie da się bowiem szybko i łatwo przenieść na inną sferę. Szachowy arcymistrz nie będzie automatycznie dobrym strategiem w życiu biznesowym. Chirurg kardiolog nie musi być dobrym dyrektorem szpitala – pisze Dobelli. Wyobraźmy sobie Duke’a Ellingtona, który nie mogąc ścierpieć muzycznych chałtur, zaczyna pracę w księgowości bądź gastronomii. Czy w tych branżach zrobiłby karierę i osiągnął silne mojo? Mało prawdopodobne. Granie do

Coaching

band at that memorable concert in Newport. He walked out onto the stage feeling that he had been unappreciated for far too long. But he was equally determined to serve notice that he was back in town. The first few pieces failed to fire up the audience and he was getting frantic. But he did not let his exasperation become nojo, he turned it into mojo - full commitment blended with euphoria. However, there is much more to mojo than getting high on adrenaline. One of the most important elements of this desired state is professionalism. The Duke's musicians would not have been able to improvise with such energy and passion unless they had the skill to move around the world of sounds at will. The same applies to sports, business, politics, and any other field. Without preparation, and many years of practice, nobody would even come close to mastery, and whatever they did would be devoid of finesse, lightness, or brilliance. Another condition for getting mojo is staying within your circle of competence. “Inside twhe circle are the skills you have maste-

Mojo oznacza ten moment, w którym robimy coś ważnego, sensownego i pozytywnego, a inni ludzie o tym wiedzą Mojo is the moment when we do something that's purposeful, powerful, and positive and the rest of the world recognizes it. red. Beyond it are the things you understand only partially or not at all,” explains Swiss writer and businessman Rolf Dobelli in his book, The Art of the Good Life. Personal development coaches encourage flexibility, jumping from one competence flower to another. They say that we need to adapt quickly to any change. Dobelli sees it differently: by seeking happiness beyond our sphere of competence, we subject ourselves to being a dilettante, an amateur, an eternal mediocrity. Proficiency in one area cannot be quickly or easily transferred to another. Dobelli claims that being a chess master does not necessarily make you a skilled business strategist, and a cardiac surgeon is not necessarily cut out to be a hospital director.

DARMOWA DOSTAWA DO DOMU!

WS Z YS T KO O Z W I E R Z Ę TA C H Już w sprzedaży!

Dostępny w salonach prasowych i na

GOOD LIFE

Coaching

Jak uzyskać, utrzymać lub odzyskać swoje mojo? Sekret tkwi w gniewie. Dobry gniew każe wykrzesać z siebie to, co najlepsze. How to get, keep or get back our mojo? The secret is anger. Good anger spurs us on to give it everything we’ve got.

kotleta było dla artysty przykrym upokorzeniem, ale prawdziwe zgorzknienie, czyli nojo, ściągnąłby na siebie przez rezygnację ze swojej życiowej pasji. Zmiana ścieżki kariery ma sens tylko wtedy, gdy dotychczasowa nie daje nam satysfakcji i prowadzi na manowce. Trzymajmy się kurczowo tego, co kochamy i co bez większego wysiłku robimy sto razy lepiej niż inni. Nie ma znaczenia, w ilu obszarach jesteś przeciętny czy słaby. Bądź ponadprzeciętny w co najmniej jednej dziedzinie – przekonuje Rolf Dobelli. A wtedy – obiecuje Marshall Goldsmith – pojawi się mojo: pozytywne nastawienie do czynności wykonywanej w danej chwili, które wynika z wewnętrznego stanu ducha i jest widoczne dla otoczenia. Czego więcej potrzeba do szczęścia?

Imagine that Ellington had finally had enough of musical hackwork and went into accounting or catering. Would he have made a career in any of these fields and got his mojo back? Not likely. Playing for pin money must have been humiliating, but he would’ve invited real bitterness and noif he had given up his passion. Changing a career path only makes sense when the current one is an unsatisfying dead end. Stick to what you love and can do much better than others. “What matters is that you’re far above average in at least one area—ideally, the best in the world”, argues Dobelli. And then - promises Goldsmith - the mojo will appear: "a positive, powerful spirit that starts inside and radiates outside.” Do you need anything more to be happy?

NOWY ODŚWIEŻONY

ZMIEŃ TEORIĘ W DZIAŁANIE WIEDZA-WARSZTATY-EKSPERCI

Łatwo zamówisz na

Agnieszka InterviewWiędłocha

©CREDITS

P E O P L E & ITNHTEE R WVOI ERW LD

SŁOŃCE NAD SZKOCJĄ THE SUN OVER SCOTLAND tekst | by AGNIESZKA MICHALAK

Odbyli wspólnie ponad sto lotów, zwiedzili niemal cały świat – Małgorzata i Marian Nowotnikowie. Together, they made over one hundred flights, visited almost the whole world – Małgorzata and Marian Nowotnik. 58

Jesteście Państwo małżeństwem lotniczym z prawie 50-letnim stażem. Pan spędził za sterami ponad 40 lat, pani 15 lat jako stewardessa. Rozmawiamy dziś w Państwa salonie, na ścianach widzę zdjęcia zrobione w najdalszych zakątkach świata, modele samolotów, m.in. Ił-18, Ił-62. Małgorzata Nowotnik: Te zdjęcia to kronika naszego życia w powietrzu. W latach 70. nikomu się nie śniło, żeby zobaczyć Rio de Janeiro czy wodospad Niagara. Dlatego latając tam, mieliśmy poczucie, że widzimy coś więcej niż inni. Czasem byliśmy kilka dni np. w Senegalu – do dziś pamiętam tropikalny klimat, ludzi z ogromnymi oczami i wnikliwymi spojrzeniami, inny świat. Mówi Pani o latach 70. i 80. – spotykaliście się z Polonią na świecie? Małgorzata: Oczywiście. Wtedy trudno było dostać paszport, dlatego Polacy mieszkający poza krajem byli bardzo stęsknieni za rodzinami i wieściami z kraju. Załogi samolotów często stawały się jednymi łącznikami z nadwiślańską rzeczywistością. Wróćmy na chwilę do początków w PLL LOT. Jak zaczęła się Państwa przygoda z lataniem? Małgorzata: Jako studentka trzeciego roku Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Poznaniu postanowiłam odciążyć tatę, który jedyny w rodzinie pracował, przejść na studia zaoczne i pójść do pracy. A że całkiem dobrze znałam języki niemiecki i rosyjski, udało mi się dostać pracę na poznańskim lotnisku Ławica w dziale obsługi naziemnej. Tam nauczyłam się obsługiwać samoloty, pasażerów i cargo. Któregoś dnia podeszłam do kapitana z prośbą o podpisanie formularza z danymi samolotu, tzw. load sheetu. Kapitan popatrzył uważnie na dokumenty, potem na mnie, ale że do odlotu miał sporo czasu, podpisał papiery i zaproponował herbatę. Potem wielokrotnie przylatywał do Poznania. Podczas którejś z rozmów zapytał wprost, czy nie chciałabym latać. Pewnie, że chciałam – to było marzenie każdej młodej dziewczyny. Ale jednocześnie było to dosyć skomplikowane, jednak złożyłam aplikację i przeszłam wnikliwą kontrolę służb. Potem loty próbne i któregoś dnia powitałam pasażerów na pokładzie samolotu Polskich Linii Lotniczych LOT. Marian Nowotnik: Ja z kolei o lataniu marzyłem od dzieciństwa. Dopiąłem swego, ale sporo mnie to kosztowało – mieszkałam na wsi pod Radomiem i musiałem przejść szereg komisji weryfikacyjnych. Z grupy 1,2 tys. kandydatów, którzy stawili się w Szkole Orląt w Dęblinie, potrzebowali jedynie 10 proc. Udało się. Latałem potem przez 15 lat w wojsku, ale że miałem słabość do olbrzymich maszyn i egzotycznych krajów, zamarzyło mi się lotnictwo komunikacyjne. W 1966 r. LOT dynamicznie się rozwijał i potrzebował pilotów. Sięgnięto do wojska. Zostałem wytypowany i przeszkolony na PL

You are an aviation couple and you’ve been married for 50 years. You spent 40 years behind the controls of a plane, and you were a flight attendant for 15 years. We’re talking today in your living room. I can see photos taken in the most remote corners of the globe on the wall and models of Ilyushin Il-18 and Il-62 aircraft… Małgorzata Nowotnik: These photos are a chronicle of our life in the air. Nobody even dreamt of seeing Rio de Janeiro or Niagara Falls back in the ’70s. So while we were flying there, we felt that we were able to see more than other people. We’d sometimes spend a few days in, say, Senegal. I can still remember that tropical climate, and those people with their huge, piercing eyes. It was a completely different world. You’re talking about the 70’s and 80’s. Did you meet any Poles living abroad? Małgorzata: Of course. It was extremely difficult to get a passport back then, so Poles who lived abroad missed their families and didn’t get any news from Poland. Flight crews were often their only source of information. Let’s get back to your beginnings at LOT. How did you get into flying? Małgorzata: As a third-year student at the Poznan University of Economics and Business, I decided to take some of the load off my dad’s shoulders, as he was the sole breadwinner. So I switched to extramural studies and started working. Since I knew German and Russian pretty well, I was able to land a job in the ground handling department at Poznan’s Lawica Airport. That taught me how to provide services for planes, passengers and cargo. One day, I walked up to a captain – the one who’s sitting next to me right now – and asked him to sign a loadsheet. This is a form with aircraft data. He perused the documents, then looked at me, and since he had a lot of time to kill before take-off, he signed the papers and invited me for a tea. He visited Poznan on many occasions after that. During one of our conversations, he asked me straight out whether I would like to fly. You bet I did. This was the dream of every young woman. The process was quite complicated. However, I filed the application and was thoroughly screened by special services. Then there were the test flights. Until, one fine day, I welcomed passengers on board a LOT Polish Airlines flight. Marian Nowotnik: I, on the other hand, had been dreaming of flying since I was a child. I made it happen, but it took a lot of effort. I lived in the country, near Radom, and I had to go through a number of district commissions. Only 10 percent of the 1200 candidates that showed up in the military unit in Deblin were needed. I made it. I was a military pilot for over 15 years, but since I had a

ENG

PEOPLE & THE WORLD

soft spot for huge machines and exotic countries, I started dreaming of becoming a commercial pilot. In 1966, LOT was expanding rapidly and needed pilots. They approached the military. I was selected and received my training on an Il-14, and then another planes: An-24, Il-18 and Il-62. My motto was always that you owe the plane respect. Did you have your favourite routes? Małgorzata: The most interesting period was when Polish planes were chartered by Egypt Air. We lived in Cairo for a month and from there we flew to Aswan, Abu Simbel and Luxor. This was in the 70’s and we were able to see the Great Temple at Abu Simbel. At that time I was really excited to have this opportunity. Marian: I liked landing in Pau in France because I could see rivers, green valleys and mountaintops beneath my feet. I also liked the airport in Budapest, from which we transported chickens to Baghdad numerous times in the ’70s. I remember the photos from that period – the board of the plane looked like a chicken coop. Marian: (laughs) Indeed. The seats on the Il-18

Zawsze przyświecała mi myśl, że z samolotem nigdy nie można być na ty, tylko na pan. My motto was always that you owe the plane respect. kład. Nawet sobie pani nie wyobraża, ile one wytwarzały ciepła. Musieliśmy latać na pełnym chłodzeniu, inaczej byśmy się z nimi ugotowali. Dwa tygodnie mieszkaliśmy w Budapeszcie, kurczaki przyjeżdżały z pobliskiej fermy Bábolna i lataliśmy z nimi co drugi dzień do Bagdadu. Co jeszcze nietypowego woziliście? Marian: M.in. tekstylia z Warszawy do Libii, do Wenecji woziliśmy cielęta, a chryzantemy z Katanii do Monachium. A pamiętacie Państwo specjalnych pasażerów? Marian: Najbardziej utkwił mi w pamięci zespół Teatru Ateneum z Jerzym Kamasem i Markiem Kondratem na czele. Wracali z Toronto. W którymś momencie do kabiny przyszedł Kamas z pytaniem, czy prof. Aleksandra Śląska może przyjść do pilotów. Zgodziliśmy się. I ta dystyngowana dama przyszła. Akurat lecieliśmy nad Szkocją. W pewnym momencie wschodzące słońce wystrzeliło różnobarwną kulą. Pani profesor stała dobrych kilka minut zachwycona tym widokiem. Potem w dowód sympatii wręczyła mi wizytówkę, zaznaczając, że jeśli będę miał ochotę wybrać się do teatru, prosi o telefon. Ale zaproponowała, żebym wymyślił jakieś hasło, żeby wiedziała, że to ja. Bez zastanowienia rzuciłem: „Słońce na

were dismantled, flattened cardboard boxes were put on the floors and 50,000 squawking chickens came on board. You wouldn’t believe the amount of heat they generated. We had to set the cooling system to the max. Otherwise we would have roasted. We lived in Budapest for two weeks. The chickens would arrive from the nearby Babolna farm and we flew them to Baghdad every second day. What other unusual cargo did you carry? Marian: Textiles from Warsaw to Libya, calves to Venice, chrysanthemums from Catania to Munich. Do you remember any special passengers? Marian: The Ateneum Theatre crew with Jerzy Kamas and Marek Kondrat stuck in my memory the most. They were coming back from Toronto. At some point, Kamas came to our cabin to ask whether Professor Aleksandra Śląska could pay us a visit. We agreed. We were flying over Scotland at that very moment. At one point the sun exploded into various colours. The professor stood there for a good few minutes, amazed at the view. As a thank you gift, she gave me a theatre pass and asked to give her a call if I wanted to come to the theater. She also asked if I could come up with some password so that she knew it was me. Without hesitation I said: “Sun over Scotland”. She

Ile-14, a potem przyszły kolejne samoloty: An-24, Ił-18 oraz Ił-62. Zawsze przyświecała mi jednak myśl, że z samolotem nigdy nie można być na ty, tylko na pan. Mieliście Państwo ulubione trasy? Małgorzata: Najciekawszym momentem był chyba okres, kiedy polskie samoloty były czarterowane przez Egipt Air. Miesiąc mieszkaliśmy w Kairze i stamtąd obsługiwaliśmy loty do Asuanu, Abu Simbel i Luksoru. To były lata 70., a myśmy mogli zwiedzić chociażby świątynię Ramzesa w Abu Simbel – byłam wówczas wzruszona tą możliwością. Marian: Bardzo miło wspominam lądowanie na lotnisku w Pau we Francji, bo były widoczne uskoki, rzeczki, zielone doliny i szczyty gór. Sympatycznie wspominam lotnisko w Budapeszcie, z którego w latach 70. wielokrotnie odbywaliśmy loty z kurczętami do Bagdadu. Pamiętam zdjęcia z tamtych lat – pokład wyglądał jak kurnik. Marian: (śmiech) owszem. Z Iła-18 demontowało się siedzenia, na podłodze kładło kartony i piszczące towarzystwo w liczbie 50 tys. wchodziło na po-

Interview

1. Małgorzata Nowotnik rozpoczyna pracę w Locie w 1971 r. Małgorzata Nowotnik started working at LOT in 1971. 2. Marian Nowotnik przed operą w Sydney, 1990 r. Marian Nowotnik in front of the opera in Sydney, 1990

3. Małgorzata Nowotnik (po prawej) podczas miesięcznego pobytu w Egipcie w 1976 r.

Małgorzata Nowotnik (on the right) during one month stay in Egypt in 1976 4. Wspólnie z koleżankami stewardesami przed odlotem z Budapesztu (Małgorzata Nowotnik – pierwsza od lewej). Together with fellow flight attendants before departure from Budapest (Małgorzata Nowotnik – first from the left). 5. Marian Nowotnik za sterami Iła-62 M. Rok 1989. Marian Nowotnik behind the controls of Il-62 M in1989.

Więcej o działaniach i inicjatywach Fundacji Zdrowia i Kultury „Kochaj życie” na: fundacjakochajzycie.pl More about activities and initiatives of the Health and Culture Foundation "Love Life" at: fundacjakochajzycie.pl

Szkocją”. Spodobało jej się. W okolicach świąt zadzwoniłem z życzeniami. Wykręcam numer i słyszę w słuchawce: Słucham, Śląska. A ja na to: Słońce nad Szkocją. Była rozanielona. Pani Małgorzato, po 15 latach w powietrzu przeszła pani na ziemię, do obsługi pasażerskiej, i założyła Fundację Zdrowia i Kultury „Kochaj życie”. Najpierw naszymi podopiecznymi byli pracownicy lotniska z problemami zdrowotnymi. Dziś fundacja zmieniła profil – pomagamy dzieciom z wrodzonymi wadami kończyn. Współpracujemy z wybitnym amerykańskim ortopedą dr. Drorem Paleyem. W 2014 r. sfinansowaliśmy jego przylot do Polski i od tego momentu kilkakrotnie tu gościł i konsultował małych pacjentów. Ale to nie wystarczało i fundacja zdecydowała się wysłać do USA dwóch polskich lekarzy na szkolenie u doktora. Dzięki temu dr Paley operuje dzieci w Polsce i pozostawia je pod opieką wyszkolonych przez siebie specjalistów.

liked it. Around Christmas I called with the wishes. I dialled the number and I heard on the phone: “Śląska speaking.” I replied with “Sun over Scotland”. She was delighted. Małgorzata, after 15 years in the air, you came back to earth and established “Love Life”, a health and culture foundation. First we took care of LOT workers with orthopaedic problems. Today, the foundation has changed its character – we help children with congenital leg defects. We work with the distinguished Canadian orthopaedist, Dr Dror Paleya. We financed his 2014 trip to Poland. He has come back several times since, and he has consulted our little patients. However, at one point we could see that this wasn’t enough and the foundation decided to send two Polish doctors to the USA to be trained by Dr Paleya. Now Dr Paleya will fly to Poland, operate on a child, and then our trained doctors will take over.

PEOPLE & THE WORD

Różowa Wstążka

1 2

Październik to miesiąc walki z rakiem piersi. Jak co roku Kampanię Różowej Wstążki wspierają Polskie Linie Lotnicze LOT. October is the month dedicated to battling breast cancer. As every year, the Pink Ribbon Campaign is supported by LOT Polish Airlines.

ZBADAJ SIĘ! GET YOURSELF CHECKED! tekst | by ANNA NOWACKA

Co 15 sekund gdzieś na świecie u którejś z kobiet diagnozowany jest rak piersi. Zatrważające? Dlatego tak ważna jest profilaktyka, mówienie głośno o chorobie i wspieranie się nawzajem. W duchu tego myślenia utrzymana jest ogólnoświatowa misja Kampanii na rzecz Walki z Rakiem Piersi. – Chciałabym po prostu móc ratować ludzkie życie – powiedziała przed laty Evelyn H. Lauder, synowa założycielki legendarnej marki kosmetycznej Estée Lauder. Poruszona brakiem wiedzy na temat choroby zapoczątkowała w 1992 r. kampanię i rozpropagowała symbol zdrowych piersi, czyli różową wstążkę. Wkrótce potem wstążki – które dziś wykonuje się z materiału pochodzącego z recyklingu – trafiły w ręce klientów odwiedzających punkty sprzedaży kosmetyków.

1. Dzięki partnerom Kampanii na rzecz Walki z Rakiem Piersi Estée Lauder na świecie zebrano ponad 89 mln dol., które przeznaczono na badania, edukację i opiekę medyczną. Thanks to the partners of the Estée Lauder Companies Breast Cancer Campaign, over USD 89 million has been raised around the world and dedicated to research, education and medical care. 2. W latach 2019–2020 Grupa Estée Lauder finansuje badania nad rakiem piersi w siedmiu krajach na świecie. Between 2019 and 2020, the Estée Lauder Group has been funding research into breast cancer in seven countries around the world. 3. Evelyn H. Lauder, czyli inicjatorka Kampanii. Evelyn H. Lauder, the initiator of the Campaign. 4. W USA od końca lat 80. ubiegłego wieku śmiertelność z powodu raka piersi spadła wśród kobiet o 40 proc. In the United States, the mortality rate for breast cancer among women has fallen by 40% since the late 1980s.

Every 15 seconds, somewhere in the world, a woman is diagnosed with breast cancer. Scary? That is why it is so important to prevent and speak up about the disease and support each other. In this spirit, the global mission of the Breast Cancer Campaign is maintained. "I just wish I could save lives", Evelyn H. Lauder, daughter-in-law of the founder of the legendary cosmetic brand Estée Lauder, once said. Motivated by the dearth of knowledge about the disease, she launched a campaign and popularized the symbol of healthy breasts, viz. the pink ribbon, in 1992. Shortly afterwards, the ribbons - which today are made of recycled material – ended up in the hands of customers visiting Estée Lauder cosmetics outlets.

ENG

CZAS POKONAĆ RAKA PIERSI

IT’S TIME TO BEAT BREAST CANCER

Zaangażowanie Evelyn w budowanie świadomości dotyczącej raka piersi uratowało życie wielu kobiet w czasach, gdy o chorobie nie mówiono otwarcie. Lauder wierzyła, że jeśli różowa wstążka stanie się symbolem walki z chorobą na całym świecie, dostarczy impulsu do rozpoczęcia debaty, poszerzenia powszechnej świadomości oraz zjednoczenia ludzi w jednym celu. I tak się stało. Różowa wstążka zapoczątkowała wciąż rozwijający się globalny ruch, który buduje świadomość i gromadzi fundusze na ratujące ludzkie życie badania medyczne, edukację, opiekę lekarską oraz wsparcie dla chorych. A to zwłaszcza w dobie pandemii jest szczególnie istotne. Dziś kampanię Estée Lauder Companies z dumą wspiera ponad 60 organizacji na całym świecie. Także Polska od lat włącza się do tego globalnego ruchu – nad Wisłą kampania startuje 1 października. Od tego dnia w perfumeriach i butikach oraz salonach partnerów akcji będą dostępne produkty, które „zbierają” fundusze na badania nad nowotworem. Już po raz dziesiąty akcję wspiera także polski przewoźnik – październik to w Locie miesiąc szczególnego zaangażowania i promowania profilaktyki antynowotworowej oraz postaw prozdrowotnych. Jako linia lotnicza dobrze wiemy, jak ważne są bezpieczeństwo i zdrowie. Od lat z dumą nosimy więc różowe wstążki, aktywnie angażujemy się w globalną kampanię Estée Lauder na rzecz walki z rakiem piersi i zachęcamy naszych pracowników i pasażerów do profilaktyki antynowotworowej. Wszystko po to, by jak najskuteczniej szerzyć ideę projektu wszędzie tam, dokąd latamy – tłumaczy Krzysztof Moczulski, rzecznik prasowy LOT-u. Dodatkowo na pokładach samolotów pasażerowie usłyszą komunikaty zachęcające do regularnych badań. Bo te mogą uratować życie.

Lauder's dedication to raising awareness about breast cancer saved the lives of many women at a time when the disease was not openly discussed. Lauder believed that if the Pink Ribbon became a symbol of the fight against disease around the world, it would provide the impetus to start the debate, raise public awareness, and unite people behind a common purpose. And that's what happened. The Pink Ribbon launched an ever-expanding global movement that builds awareness and raises funds for life-saving medical research, education, healthcare, and support for patients. And this is especially important during the current pandemic. The Estée Lauder Companies Breast Cancer Campaign is proudly supported by over 60 organizations around the world. Poland has also been involved in this global movement for years - the campaign begins on the Vistula River on 1 October. Products that "collect" funds for cancer research will be available in the perfumeries, boutiques and showrooms of the campaign partners. For the tenth year running, the campaign is being supported by the Polish carrier. For us here at LOT, October is our month of special commitment to and promotion of cancer prevention and healthy attitudes. As an airline, we are well aware of the importance of health and safety. For years, we’ve been proud to wear the pink ribbon. “We are actively involved in the global campaign for the fight against breast cancer and we encourage our employees and passengers to take anti-cancer prevention measures. We do all this to spread the idea of the project wherever we fly”, explains LOT spokesman Krzysztof Moczulski. Passengers will also hear messages encouraging them to undergo regular examinations. Because they can save your life.

TRENDS

Good Food

WEGEBOGACTWO VEGE RICHNESS

©CREDITS

tekst | by MAGDALENA RUDZKA

GUACAMOLE Guacamole W Meksyku awokado uprawia się od 10 tys. lat, nic więc dziwnego, że jest tak częstym składnikiem lokalnej kuchni. Guacamole to sos-dip ze zmiażdżonego awokado z dodatkiem soli, soku z limonki, kolendry i papryki jalapeño. Najlepiej wychodzi zrobione w moździerzu, ale można też użyć blendera. Avocado has been grown in Mexico for 10,000 years, so it’s hardly any wonder that it’s such a common ingredient in the local cuisine. Guacamole is a thick sauce used as a dip. It is made from mashed avocado, and seasoned with salt, lime juice, cilantro and jalapeño peppers. Although it tastes best when made in a mortar, you can also use a kitchen blender.

HASSELBACK Hasselback potatoes Pierwszy raz ziemniaki podano w ten sposób w szwedzkiej restauracji Hasselbacken w Sztokholmie w 1953 r. Gęste nacięcie ziemniaków, mniej więcej do połowy, ułatwia zarówno równe upieczenie, jak i przyprawienie. Używa się zwykle masła, rozmarynu i oliwy, a piecze pod przykryciem. Tą metodą można przyrządzać i inne warzywa korzeniowe. Potatoes were first served this way at the Hasselbacken restaurant in Stockholm in 1953. Thick incisions are made into the potatoes (approximately halfway down) to make both baking and seasoning easier. Butter, rosemary and olive oil are usually added and the potatoes are baked under a cover. This method can be used to prepare other root vegetables as well.

Kuchnia wegetariańska jest zdrowa nie tylko dla nas, ale i dla planety. A rezygnacja z mięsa, lecz pozostawienie w diecie jaj i nabiału, wcale nie oznacza jej zubożenia. Vegetarian cuisine is not only healthy for us, but also for our planet. Cutting out meat, but not eggs or dairy products, will not impoverish your diet. PAWŁOWA Pavlova Desery to chyba najlepszy przykład, że wegetarianizm nie oznacza ograniczania się. Torcik Pawłowej został stworzony dla rosyjskiej primabaleriny w Perth w 1926 r. To lekki deser z bezy, bitej śmietany i owoców, dziś spotykany pod prawie każdą szerokością geograficzną. Desserts are perhaps the best evidence that vegetarianism does not mean having to restrict yourself. The Pavlova cake was created in honour of Anna Pavlova, a Russian prima ballerina, in Perth, Western Australia, in 1926. It is a light dessert made of meringue, whipped cream and fruit. It is popular almost everywhere.

TEMPEH Tempeh Indonezyjski krewniak tofu. Tempeh robi się z całych fermentowanych ziaren soi i formuje w prostopadłościenne kawałki zawijane w liście bananowca. Może być potem używany na setki sposobów: smażony, marynowany, gotowany, dodawany do zup i potraw. Jest doskonałym źródłem białka i witamin. A relative of tofu from Indonesia. Tempeh is made from whole, fermented soybeans formed into cubes and wrapped in banana leaves. It can then be fried, marinated or cooked, and eaten on its own or added to soups, starters and main courses. It is an excellent source of protein and vitamins.

FUL MEDAMES Ful Medames Egipskie danie narodowe z bobu duszonego z kuminem, z dodatkiem czosnku, pietruszki, soku z cytryny i chili. Popularne w wielu krajach Afryki i Bliskiego Wschodu, prawdopodobnie jest jedną z najstarszych potraw świata. Jada się ją z pieczywem, tahiną, piklami i jajkami. The national dish of Egypt, ful medames consists of stewed beans with cumin, with the addition of garlic, parsley, lemon juice and chilli. It is popular throughout much of Africa and the Middle East, and is thought to be one of the oldest dishes in the world. It is eaten with bread, tahini, pickles and boiled eggs.

TRENDS

Good Food

HUMUS Humus To chyba najważniejsza potrawa Bliskiego Wschodu. Pasta z gotowanej ciecierzycy z dodatkiem tahiny, czosnku i soku z cytryny ma wiele odmian. Jest obecna w regionie od tysięcy lat, zatem nie sposób prześledzić jej rodowodu. This is perhaps the most important dish in the Middle East. It’s a paste made of cooked chickpeas with tahini, garlic and lemon juice. There are thousands of varieties of tahini. It has been present in the region for thousands of years, so it is impossible to trace its exact origin. It is used as a dip, sauce, or bread topping.

SMAŻONE GRZYBY Fried mushrooms Polski hit jesieni. Tradycyjnie leśne grzyby smaży się, a właściwie dusi na maśle z dodatkiem cebuli, a na koniec zaprawia śmietaną. Silny aromat nie wymaga wielu przypraw, wystarczą sól, pieprz i natka pietruszki. Ze śmietany można zrezygnować.

GADO-GADO Gado-gado Sycąca azjatycka sałatka z gotowanych i surowych warzyw, tofu, jajek oraz sosu z orzeszków ziemnych. W Indonezji podawana z ryżem lub ciastkiem ryżowym stanowi samodzielny pełnowartościowy posiłek. Sos orzechowy, dzięki dodatkowi tamaryndowca i soku z limonki, jest kwaskowaty. A colourful and satisfying Asian salad made of cooked and raw vegetables, tofu, hard-boiled eggs, and peanut sauce. In Indonesia, it is a standalone, wholesome meal, served with rice or rice cookies. The peanut sauce is sour thanks to the addition of tamarind and lime juice.

Popular in Poland in autumn. Traditionally, forest mushrooms are fried, or stewed to be precise, in butter, with onions, and the mixture is seasoned with cream. The strong aroma does not require many spices - salt, pepper and parsley should do it.

FRITTATA Frittata

Lekka, delikatna i sycąca frittata to włoska wariacja na temat omleta. Light, delicate and filling frittata is an Italian variation on an omelette.

KULKI ENERGETYCZNE Energy balls Ta zdrowa przekąska jest również wegetariańska. Wystarczy zmiksować i uformować kilka z dziesiątek możliwych składników: orzechy, migdały, daktyle, płatki owsiane, wiórki kokosowe, kakao, suszone figi lub inne owoce, miód, siemię lniane, jagody goji, masło orzechowe, cynamon. This convenient and healthy snack is also vegetarian. Any number of possible ingredients - nuts, almonds, dates, oatmeal, coconut flakes, cocoa, dried figs or other fruits, honey, linseed, goji berries, nut butters, and cinnamon – are simply mixed and rolled into balls.

Ten włoski omlet na koniec zapieka się w piekarniku lub pod grillem. Kipi od podsmażonych wcześniej warzyw, czasem wzbogacana dodatkiem serów. Podawana pokrojona w kawałki, na ciepło lub na zimno. Italy’s answer to the omelette. A frittata is baked in an oven or under a grill. It’s full of pre-fried vegetables and sometimes enriched with various kinds of cheeses. It is served hot or cold, cut into pieces.

JESIENNY NUMER JUŻ W SPRZEDAŻY!

f www.elledeco.pl

@elledecorationpolska

@elle_decoration_polska

TRENDS

Good Food

LODY WEGAŃSKIE Vegan ice-cream Ci, którzy chcą ograniczyć spożycie nabiału, nie zamykają sobie drogi do lodów. Można je przyrządzić na bazie mleka roślinnego. Aby osiągnąć kremową konsystencję, często używa się bananów, awokado, masła orzechowego, a nawet fasoli.

LECZO Lecho Jedna z węgierskich potraw narodowych, na miejscu niekoniecznie podawana z kiełbasą. Leczo to hołd dla papryki – świeżej i suszonej. Dusi się ją z pomidorami, dodaje podsmażaną cebulę, czasem jajka. Popularne też w Czechach, na Słowacji i w Chorwacji. One of the national dishes of Hungary, although it is not always served with sausage in that country. Lecho is a tribute to paprika - both fresh and dried. It is stewed with tomatoes and fried onions, and eggs are sometimes added as well. Lecho is also popular in the Czech Republic, Slovakia and Croatia.

RACUCHY Crumpets Brak drożdży sprawia, że często idziemy na łatwiznę i zamiast racuchów robimy naleśniki lub pankejki z dodatkiem sody. A szkoda – smak i puszystość uzyskane dzięki drożdżom są nie do podrobienia. Przeważnie podawane na słodko. Having to add yeast can tempt us take the easy way out and use baking soda to make ordinary flapjacks or pancakes instead. This is a pity, as there is no imitating the taste and fluffiness that comes from using yeast. Crumpets are most often served sweet, with powdered sugar and apples.

Każdy rodzaj warzywnej zupy zyskuje zupełnie nowy wymiar po zmiksowaniu składników. Any kind of vegetable soup gains a completely new dimension once it’s blended.

PLACKI ZIEMNIACZANE Potato pancakes Polski samograj. Najczęściej robiony z drobno utartych surowych ziemniaków odciśniętych z nadmiaru wody. Konieczne składniki to jajka i niewielka ilość mąki. Smażone na oleju mogą być bazą dla wielu dodatków: kwaśnej śmietany, wędzonego łososia, grzybów czy twarogu. This is a Polish staple. Potato pancakes are most often made with finely grated raw potatoes. The other necessary ingredients are eggs and a small amount of flour. Fried in oil, they can be a base for many toppings - sour cream, smoked salmon, mushrooms and cottage cheese.

ZUPA KREM Cream soup Najlepiej na ten rozgrzewający krem nadają się warzywa kapustne (kalafior, brokuł), korzeniowe (ziemniak, marchew, topinambur) i dyniowate (cukinia, dynia). Zupy kremy lubią się z dodatkami: grzankami, posypkami z ziaren, kleksem śmietany lub jogurtu. Cruciferous vegetables (cauliflower, broccoli), root vegetables (potatoes, carrots, Jerusalem artichokes) and cucurbits (zucchini, pumpkin) are best suited for a cream soup. Cream soups like toppings - croutons, sprinkles of grains, or a tiny bit of sour cream or yogurt.

You do not have to cut down on ice cream to reduce your consumption of dairy products. This dessert can also be made from vegetable milk - the fatter, the better. Bananas, avocados, peanut butter, and even beans are commonly used to achieve a creamy, dense consistency.

JESIENNY NUMER

JUŻ W SPRZEDAŻY

TRENDS

Beauty

CZAS NA BLASK INTO THE GLOW tekst | by LENA IWAŃSKA

How to prepare your skin for the fall? We recommend hits from beauty salons and some effective anti-aging care.

NATURALNA BARIERA Natural barrier Pure HA to maska w płynie do użytku domowego. Zawiera najwyższej klasy kwas hialuronowy. Jak działa na skórę? Głęboko nawilża, wzmacniając jej naturalną barierę ochronną, redukując drobne zmarszczki. Jest idealnym uzupełnieniem nawilżających zabiegów medycyny estetycznej takich jak bardzo popularna mezoterapia czy Nucleofill (biostymulator, który działa

trójkierunkowo: liftinguje, nawilża i chroni przed oksydantami. Poprawia wygląd i kondycję skóry, działa przeciwstarzeniowo).

GRUBSZE I GĘSTSZE WŁOSY

Pure HA is a liquid mask for home use. It contains the highest quality hyaluronic acid. How does it work on the skin? It deeply moisturizes the skin, strengthens its natural protective barrier and reduces fine lines. It ideally complements moisturizing aesthetic medicine treatments such as the very popular mesotherapy or Nucleofill (a biostimulator that works in three different ways: it lifts, moisturizes and protects against oxidants. It improves the appearance and condition of the skin and has anti-aging properties).

Kuracja działa na poziomie skóry głowy, rewitalizując cebulkę włosa. Pomaga wzmocnić zakotwienie korzenia, włosów i przywrócić równowagę skóry głowy. Program regeneracji SP55 zapewnia wszystkie niezbędne składniki odżywcze do naprawy osłabionych i łamliwych włosów.

NATURALNA PIELĘGNACJA Natural care Z okazji 25 lat Huile Prodigieuse®, NUXE ulepsza formułę kultowego olejku. Jednak wciąż 98,1 proc. jego składników jest pochodzenia naturalnego, niezmienione są też nuta zapachowa i formuła suchego olejku. Wciąż działa jak antyoksydacyjna tarcza, ujędrnia i redukuje widoczność rozstępów. For the 25th anniversary of Huile Prodigieuse®, NUXE improves the formula of its iconic oil. However, some features of the product will stay the same: still 98.1 per cent of its ingredients are of natural origin, and the fragrance and the dry oil formula also remain unchanged. It still acts as an antioxidant shield, firms the skin and reduces the visibility of stretch marks.

Thicker and fuller hair

The treatment works at the level of the scalp, revitalizing the hair root. It helps to strengthen the root and hair anchorage and restores balance of the scalp. The SP55 Recovery Program provides all the necessary nutrients to repair weakened and brittle hair. więcej | more: pharmahermetic.pl

NATYCHMIASTOWE UKOJENIE KONCENTRAT OSOCZA BOGATOPŁYTKOWEGO – ANGEL SYSTEM Platelet-rich plasma concentrate – Angel system Czy wiesz, jak duża moc młodości płynie w twoim ciele? W Ambasadzie Urody w Warszawie wykorzystamy siłę czynników wzrostu z krwi do intensywnego odmłodzenia skóry dzięki mezoterapii osocza bogatopłytkowego Angel System. Aż 14-krotna koncentracja. Skutecznie i bezpiecznie. Do you know how much youth flows in your body? At Ambasada Urody in Warsaw, we will use the power of blood growth factors to intensively rejuvenate your skin via Angel System platelet-rich plasma mesotherapy. It's. efficient and safe. gdzie | where: ambasadaurody.pl

Immediate relief Głównym zadaniem regenerującego kremu ochronnego Cicalfate+ jest przynieść ukojenie powierzchownym podrażnieniom wodą termalną ze źródła Avène, w której naukowcy odkryli bakterię z właściwościami korzystnymi dla ludzkiej skóry: Aqua Dolomiae. The main task of the regenerating protective cream Cicalfate + is to soothe superficial irritation with thermal water from the Avène spring, where scientists have discovered a bacterium with beneficial properties for human skin: Aqua Dolomiae.

Jak przygotować skórę do jesiennej odsłony? Polecamy hity z gabinetów i skuteczną pielęgnację anti-aging.

PROMOCJA PROMOCJA

TOP 3 UJĘDRNIANIE TWARZY zabiegów wyszczuplających PRZEWODNIK PO ZABIEGACH

Chcesz doChciałabyś, lata przygotować siebie i swoje ciało jak najlepiej? Przedstawiamy trzy aby Twoja twarz pozostała młoda jak najdłużej? najskuteczniejsze zabiegi wyszczuplające i modelujące sylwetkę. Wszystkie z nich Zastanawiasz się, jakie zabiegi stosują gwiazdy? Na rynku jest mnóstwo dostępne są w warszawskiej sieci klinik Ambasada Urody, gdzie doświadczeni możliwości, a Ty nie wiesz który zabieg będzie najlepszy dla Ciebie? profesjonaliści pomogą Ci dobrać idealne rozwiązanie dla Ciebie. Przeczytaj przewodnik po zabiegach ujędrniających i odmładzających twarz. Onda HIFU SonoQueen

Spektakularny efekt po 1 zabiegu. Światowatonowość! Zabieg redukujący ilość SonoQueen najgłębszy lifting ultradźwiękowy na rynku. Jest to likomórek tłuszczowych, potwierdzonej badaniami fting 3D, ponieważ precyzyjneowiązki skondensowanych ultradźwięskuteczności. CoolWavesTM, ków docierają na Opatentowane różne głębokościfale tkanek. Dzięki temu następuje przebudowa tkanek odczuwalne we wszystkichsąwarstwach skóry, co skutkuje które dla Ciebie jako przyjemne znacznym ujędrnieniem twarzy. Tuż po zabiegu jest widoczne ciepło powodują, że komórki tłuszczowe najpierw się już“pocą”, ok. 20%a efektu, który giną zwiększa się do 3-4 miesięcy wizycie następnie poprzez przerwanie ichpobłon w klinice i utrzymuje się nawet do roku.

Accent Prime Accent Prime

Ujędrnianie z redukcją podbródka Accent PrimeTM zabieg, który łączy które Jest to zabieg wykorzystujący dwie to technologie. Ultradźwięki, w sobie najskuteczniejsze technologie: fali oraz doskonale rozbijają i redukują tkankę tłuszczową na podbródku radiowej i dwóch typów ultradźwięków odmładzającą i ujędrniającą twarz falę radiową. Zabieg ten stymuluje ﬁbroblasty do produkcji włókien kolagenowych elastynowych, co idaje zimnych i cieplych. Zabieg idziała na skórę efekt V-liftingu. podskórną tkankę tłuszczową, a także na

głęboki tłuszcz. Dzięki temu redukuje tkankę tłuszczową i cellulit, oraz silnie ujędrnia DeAge Ex skórę obkurczajac ja poprzez intensywne Ujędrnienie i redukcja pobudzenie produkcji kolagenuskóry i elastyny. niedoskonałości Dobrze modelujeJest duże powierzchnie, a także to zabieg, który łączy w sosprawdza się wbie przypadku zwiotczeń (np. mikronakłuwanie i radiofrepelikany czy zwisający brzuch). kwencję. Fale radiowe ujędrniają

komórkowych. Ważna dla bezpieczeństwa jest selektywność tego zabiegu, ponieważ owe fale działają tylko na komórki tłuszczowe, “omijając” skórę. Zabieg jest silny i zupełnie bezinwazyjny, a jego efektem jest zmniejszenie Pelleve cellulitu i wyszczuplenie sylwetki. Focus na okolice oka. Jest to najmocniejszy termolifting RF na rynku. Daje świetne efekty ujędrnienia skóry twarzy i szyi ■ spektakularny efekt poprzez termiczny remodeling ■ na miejscowy zbity tłuszcz włókien kolagenowych i elastyno■ na oporny cellulit wych. Nieinwazyjnie redukuje cho■ trwały efekt miki, podnosi powieki i poprawia ■ krótka seria (3-4 zabiegi) owal twarzy. Dzięki precyzyjnej głowicy może być wykonywany w bardzo bliskiej odległości od oczu. Niewiele jest zabiegów na rynku, które tak dobrze odmładzają cienką skórę wokół oczu i jest to doceniane przez nasze klientki.

LPG Alliance Endermologia Nici liftingujące

■ ■ ■ ■ ■ ■

Alternatywa dla chirurga Endermologia to który został ukochany Prawdopodobnie niezabieg, ma bardziej skutecznej metodyponiechirurczątkowo przez Francuzki, twarzy a następnie kobiety gicznego liftingu i modelowania niż nici przez liftingujące. Zabieg napolega całymnaświecie. Doskonale drenuje pobudza ten wprowadzeniu pod skórę nici,tkanki, które tworzą swoiste rusztowanie skóry. Podstawowe działanie nici to podciąganie krążenie i dla wyszczupla, jednocześnie ujędrniając skórę. tkanek. Zabieg ten bardzoprzyjemny dobrze podnosi policzki, brwi, a także Zabieg jest niezwykle i oprócz opisanego likwiduje tak trudnedoskonale do redukcjirelaksuje chomiki ii zmarszczki wyżej działania zmniejsza marionetki. obrzęki. Dodatkowym działaniem jest stymulacja tworzenia nowych włókien Jest to zabieg, który regularnie wykonywany pozwala kolagenowych i elastynowych, a także kwasu hialuronowego. Skóra zachować młodość. się ujędrnia, twarz modeluje. Lifting nićmi jest spektakularny i utrzymuje się nawet kilka lat.

skórę, a poprzez mikronakłuwanie w tkankach następują procesy restrukturyzacyjne, co oprócz liftingu spektakularny efekt redukuje także blizny, rozszerzone pory, czy nierówną silne ujędrnienie skóry strukturę. Innowacyjne jest to, na luźny tłuszcz że radiofrekwencja emitowana na ciało i owal jesttwarzy przez igły, a co za tym idzie, idealny na brzuch ciąży działa po bezpośrednio w głębkrótka seria (3-4 szychzabiegi) warstwach skóry, przebudowując ją od środka. Dzięki temu zabieg jest bardzo skuteczny, a jego efekty widać już po 1 wizycie w Ambasadzie Urody.

Zafﬁro

Na cienką, wiotką skórę. do 67% mniej cellulitu Zafﬁro odmładza podczerwienią i■jest doskonałym rozwiązaniem na ujędrnienie cienkiej, wiotkiej skóry. ■Powoduje on około 30% wzrost 71% więcej jędrności ciałaprodukcji kolagenu w skórze, co ją zagęszcza i uelastycznia. ■ redukcja obrzęków Po zabiegu od razu się dobrze wygląda. Cera ■ jest promiennacałe i ujędrniona. odmładza ciało Dlatego z Zafﬁro warto skorzystać przed ważnymi wydarzeniami. Wiedzą o tym ■ nawet -5 cm w talii gwiazdy, które często go stosują jako zabieg bankietowy. ■

efekty widoczne już po 3 zabiegach

AMBASADA URODY to znana sieć warszawskich klinik, w których od ponad 15 lat zespół najlepszych specjalistów dba o swoich Klientów pomagając im zachować młody wygląd oraz zgrabną sylwetkę na lata. Łącząc najwyższej jakości produkty kosmetyczne, medyczne oraz najnowsze i najbardziej innowacyjne urządzenia z sukcesem wprowadza najskuteczniejsze programy pielęgnacyjne, które pozwalają każdemu Klientowi osiągnąć wymarzony efekt. WYŁĄCZNY DYSTRYBUTOR AMBASADA URODY AMBASADA URODY DAYSPA SPA AMBASADA URODY MEDICAL SPA MEDICAL SPA AMBASADA URODY DAY ul. Hlonda 2, ul. Hlonda 2, ul. Wilcza 9a, ul. Wilcza 9a, Warszawa-Wilanów Warszawa-Śródmieście Warszawa-Wilanów Warszawa-Śródmieście

www.itpsa.pl

www.ambasadaurody.pl www.ambasadaurody.pl

AMBASADA URODY WELLNESS SPA SPA AMBASADA URODY WELLNESS ul. Klimczaka ul. Klimczaka 1, 1, Artisclub, Warszawa-Wilanów Artisclub, Warszawa-Wilanów

Good Address

PRESTIGE ZONE

TRENDS

JESZCZE WIĘCEJ TLENU

Even more oxygen

The Intraceuticals treatment is now available in the Mr & Mrs SPA salon in Warsaw. It is a non-invasive method of rejuvenating the skin, based on the latest technology of combining hyperbaric oxygen with a special serum, rich in hyaluronic acid and regenerating ingredients. Using the phenomenon of infusion, they enable the introduction of active substances into the skin with the use of pure oxygen and pressure. więcej | more: mrandmrsspa.pl

DLA WYMAGAJĄCYCH

For the demanding

CHWILA DLA CIEBIE A moment for you

Warszawska Klinika Strzałkowski powstała w wyniku międzynarodowego doświadczenia, wiedzy oraz wieloletniej praktyki zespołu specjalistów w dziedzinie medycyny estetycznej, kosmetologii profesjonalnej oraz technologii Hi-Tech. W ofercie: zabiegi laserem frakcyjnym CO2, thermolifting Zaffiro czy kriolipoliza Cooltech. Efekty zabiegów to m.in. redukcja zmarszczek, przebarwień, odmłodzenie skóry czy eliminowanie cellulitu.

W warszawskiej Klinice Anclara można skorzystać z całej gamy zabiegów, m.in. z najnowszej generacji urządzeń do modelowania sylwetki: BTL EMSCULPT®, BTL UNISON®, Endermologie Alliance® , HIFU Utims®. Dla jeszcze lepszego efektu warto skonsultować się z dietetyczką współpracującą z kliniką – dr n. med. Wandą Baltazą. Pozostali specjaliści Anclary dostosowują plan zabiegowy do indywidualnych potrzeb.

Warszawska Klinika Strzałkowski was established as a result of international experience, knowledge and many years of practice of a team of specialists in the field of aesthetic medicine, professional cosmetology and Hi-Tech technology. The offer includes CO2 fractional laser treatments, Zaffiro thermolifting or Cooltech cryolipolysis. The effects of the treatments include reduction of wrinkles, skin rejuvenation, discoloration.

In the Anclara Clinic in Warsaw, you can take advantage of a wide range of treatments, including from the latest generation of body shaping devices: BTL EMSCULPT®, BTL UNISON®, Endermologie Alliance®, HIFU Utims®. For a better effect, it is worth consulting a dietitian cooperating with the clinic - Dr. Wanda Baltaza, MD, PhD. Other specialists adjust the treatment plan to individual needs.

więcej | more: klinikastrzalkowski.pl

więcej | more: anclara.pl

W warszawskim salonie Mr&Mrs SPA dostępny jest już zabieg Intraceuticals. To nieinwazyjna metoda odmładzająca skórę, bazująca na najnowszej technologii łączenia hiperbarycznego tlenu ze specjalnym serum bogatym w kwas hialuronowy oraz składniki regenerujące. Wykorzystując zjawisko infuzji, umożliwia wprowadzenie substancji aktywnych w głąb skóry za pomocą czystego tlenu i ciśnienia.

ŚWIĘTUJ Z NAMI

25. URODZINY ZOBACZ JAK NAUKA ZMIENIA ŚWIAT

www.focus.pl MagazynFocus

TRENDS

Good Address

COFNĄĆ CZAS. NATURALNIE Turn back time. Naturally Warszawska sieć klinik Ambasada Urody to miejsca, gdzie w bezpiecznych warunkach możesz skorzystać ze skutecznych zabiegów medycyny estetycznej i kosmetologicznych. Specjalnością klinik jest odmładzanie, pielęgnacja skóry i modelowanie sylwetki. Mocną stroną Ambasady Urody są doświadczeni lekarze i specjaliści. The Warsaw network of clinics, Ambasada Urody, is a place where, in safe conditions, you can take advantage of effective aesthetic and cosmetological treatments. The clinics specializes in rejuvenation, skin care and body shaping. Experienced doctors and specialists are the strengths of Amasada Urody. więcej | more: ambasadaurody.pl

NOWY WYMIAR KOMFORTU A new dimension of comfort Profesjonalizm, doświadczenie i najwyższa jakość. Tymi zasadami kierują się dr Marek Szczyt oraz dr Michał Charytonowicz – twórcy otwartej rok temu kliniki chirurgii plastycznej. Co w ofercie? Zabiegi pozwalające holistycznie zadbać o zdrowie i dobry wygląd, w tym m.in. operacje mikrochirurgiczne, przeszczepy włosów czy zabieg profilaktycznej mastektomii. Professionalism, experience and the highest quality. These principles are followed by Dr. Marek Szczyt and Dr. Michał Charytonowicz - the founders of the plastic surgery clinic opened a year ago. What's on offer? Treatments that allow you to holistically take care of your health and good appearance, incl. microsurgical operations, hair transplants or prophylactic mastectomy. więcej | more: drszczyt.pl

NIE BÓJ SIĘ ZMIAN Don't be afraid of change Warszawskie salony optyczne Andy&Mag to miejsca dedykowane wymagającym klientom. Tu klienci są ubierani w okulary. Hitem ostatnich miesięcy są ręcznie wytwarzane w Belgii okulary marki Theo, które napełnią nas optymizmem, pozytywnym myśleniem oraz energią! Tego właśnie teraz nam potrzeba. Andy&Mag optical stores in Warsaw are places dedicated to demanding customers. Here, customers get their glasses matched up. Glasses by Theo, hand-made in Belgium, are the hit of the last few months. They'll fill us with optimism, positive thinking and energy! This is what we need now. więcej | more: andyandmag.pl

FLOTA

Fleet

SIATKA POŁĄCZEŃ ROUTE NETWORK

LOT SKY BAR LOT SKY BAR 78 WYDARZENIA LOT NEWS 80 FLOTA FLEET 84

Bądź naszym Gościem Be our Guest

lot.com

BAGAŻ BAGAGGE 86

SIATKA POŁĄCZEŃ Route network

Toronto YYZ

Chicago ORD

NewYork JFK

Tallinn

Stockholm ARN Oslo

Riga

Copenhagen

Dublin

Vilnius

Gdansk

Amsterdam

London LHR

Hamburg

Düsseldorf Brussels

Szczecin

Berlin TXL Frankfurt

WARSAW Poznan

Paris CDG

Kyiv KBP

Krakow

Katowice

Munich

Lublin

Wroclaw

Zielona Gora

Luxembourg Stuttgart

Minsk MSQ

Bygdoszcz

Rzeszow

Prague

Lviv

Vienna

Zurich Geneva

Odesa

BUDAPEST Ljubljana

Milan MXP Venice

Zagreb Split

Belgrade

Bucharest OTP Sofia

Nice

Dubrovnik

Istanbul IST

lot.com

Madrid

Tel Aviv

SIATKA POŁĄCZEŃ Route network

WARSAW

Krakow

BUDAPEST

Tokyo NRT Seoul ICN

Gällivare

Arvidsjaur

Stockholm ARN

Vilnius Gdansk Olsztyn

Bydgoszcz

WARSAW

Szczecin London LCY

Lublin

Zielona Gora Poznan

Rzeszow

Katowice

Krakow

BUDAPEST

połączenia regularne LOT-u z portu przesiadkowego w Budapeszcie | LOT schedule services from LOT Budapest Hub regularne połączenia regionalne LOT-u LOT regional schedule services

lot.com

Wroclaw

połączenia regularne LOT-u z portu przesiadkowego w Warszawie | LOT schedule services from LOT Warsaw Hub

połączenia linii Nordica wykonywane we współpracy z LOT-em | Nordica services operated in cooperation with LOT

Stan na 15.09.2020 | Status as of 15SEP20

ALKOHOLE SPIRITS

IKSĄKEZRP SKCANS 7

11 10 1

1. Żubrówka z trawą

Żubrówka

128

en eiz ikzsGrouse ezrO .8 4.mFamous stuWhisky naeP Scotch

NLP PLN

8 12 NLP

2. Żubrówka biała

Żubrówka

White Vodka 50 ml

3. Lemon Tree

Wódka smakowa Flavoured Vodka 50 ml

g 001

50 ml

Bison Grass Vodka 50 ml

PLN

01 1201 NLP

NLP

9 13

eisi5. MLondon’s etołZ obiraH .9 sraeB nGin edloNo G o1biraH g 001

50 ml

lan6.igKraken irO selgrum nirP .01 g 04

50 ml

PLN

ak7.irLikier paP seChopin lgnirP .11

z karmelem i solą morską g 04 with caramel and sea salt 50 ml

18 18 18 15

PLN

NLP

Black xiwT Bush .4 18 68. Bushmills Irish Whiskey

8Lubelski Cider !OG evis15 ulcxE

NL12. P Cydr soLubelski nabaK iksńyzcraTPLN .1

PLN

g 57

50 ml

NLP

PLN NLP

srekcinS .5 g 57Dry 9. Prosecco Extra 200 ml

s’caNciN .6 10. Wino białe g 04 White wine 187 ml aknazseiM .7 akcneduts 11. Wino czerwone xiM tuN Redswine nisiar htiw

PLN

187 ml

cąjupuK watsez NAPOJE zsazBEZALKOHOLOWE dęzczso erom yuB SOFT DRINKS ssel yap

g 001

1. Sok jabłkowy Apple Juice

20 18 18

500 ml ywoiborD egasuas sonabak yrtluoP g 05PLN 13. Heineken Piwo / Beer sonabaK iksńyzcraT . 2 NLP 330 ml !OG evisulcxE ywozrpeiW egasuas sonabak kroP

PLN

g 05

PLN

NLP

2. Sok pomarańczowy Orange Juice 2

NLP

81 22

enmeiz ikzsezrO 7 stunaeP 5

g 04

ełaib oniW .5

g 001

lanigirO selgnirP

g 09

PLN

6 eniw etihW 9 lm 781

7. Pepsi MAX

NLP

nekenieH .6 reeB / owiP

NLP

330 ml

PLN

9. Tonic Schweppes 330 ml

22 82

5. Frugo Energy Nowość 330 ml

330 ml

8. 7 Up

4. Kubuś 100% 7 sok multiwitamina 300 ml

YW10 ATSEZ ST ES PLN PLN

330 ml

300 ml

3. Sok pomidorowy Tomato Juice

1 4 3 12 62

s’M&M .3

6. Pepsi

PLN

300 ml

NLP

300 ml

22 82

PLN

10. Red Bull

250 ml

seppewhcS ci11. noBlack T

lm 03200 3 ml

PLN

5 PLN

.1 s’nodnoL PLN 1 oN niG lm 05

ispeP lm 033

mur nekarK .2 lm 05

21 61

lm 033 Ceny towarów są podane w złotych polskich (PLN). Płatność może być realizowana za pomocą kart płatniczych. Maksymalna wartość jednorazowych zakupów dla kart VISA, NLP akwódokumentu. rbuŻ .3 yw okłbaojokazanie koS paszportu lub innego MasterCard, Diners Club, JCB, American Express jest limitowana do 4000 PLN. W przypadku płatności kartą załoga może poprosić ąwart z eciuJ elppA s’caNciN XAM ispeP .7 Prices are quoted in Polish Zloty (PLN). We gladly accept credit and debit cards. The maximum value of one-off purchases for VISA, MasterCard, Diners Club, JCB, and akwórbuAmerican Ż lmof 00ID. 3 lm 033 4 Express is limited gto04000 PLN. For payments made by credit/debit card, you may be asked to present your passport or similar form akdoV ssarG nosiB

21 61

lm 05 Dokładamy wszelkich starań, aby zapewnić pełen asortyment produktów. Przepraszamy za ewentualne ograniczenia w wyborze pozycji z menu. We do our best to provide full selection, however .8 are not available during this flight. Alkohol jest sprzedawany pasażerom powyżej 18. roku życia. Spożywanie xiwplease T accept our sincere apologies if psome U 7items własnego alkoholu jest zabronione. lm 033 g 57 NLP

21 61

+ +

81 22 81 22

XAM ispeP

akwórbuŻ .4

We offer alcoholic beverages for passengers above 18 years old only. Consumption of your own alcohol on board is not permitted. PLLlm LOT ałaibzmiany 033S.A. zastrzegają sobie możliwość cen bez wcześniejszego uprzedzenia. Z góry przepraszamy za utrudnienia. All information is valid at the time of the publication. However, we reserve the right to make price akwórbuŻ eisialterations M etołZwithout obiraprior H notice. In case such situation %001 please śubuaccept K .9 our sincere apologies. akdoV etihW sraeBJeżeli nedchcą loGPaństwo obiraH animatiwtilum kos lmze0skanem 5 otrzymać fakturę za zakupy dokonane na pokładach naszych samolotów (Upgrade, Duty Free, Sky Bar), prosimy o przesłanie danych do faktury wraz g 0 0 1 potwierdzenia zakupu z terminala na adres mailowy: callcenter.faktury@lot.pl. All information is valid at the time of the publication. lm 003 However, we reserve the right to make price alterations without prior notice. In case such situation please accept our sincere apologies. If you wish to receive an invoice for your purchase made on board (Upgrade, Duty Free, SkyBar) please send your invoicing details along with a scan of proof of purchase to the following email: callcenter.faktury@lot.pl

PRZEKĄSKI SNACKS 7

4 2 5 1 3

1 . Tarczyński Kabanos Exclusive GO! Drobiowy Poultry kabanos sausage

4. Twix

PLN

75 g

5. Snickers

50 g

75 g

2 . Tarczyński Kabanos Exclusive GO! Wieprzowy Pork kabanos sausage

6. NicNac’s

PLN

40 g

7. Mieszanka studencka Nut Mix with raisins

50 g

3. M&M’s 90 g

PLN

6 6 10

8. Orzeszki ziemne Peanuts

PLN

100 g

PLN

9. Haribo Złote Misie Haribo Golden Bears 100 g

PLN

10. Pringles Original

PLN

40 g

11. Pringles Paprika 40 g

100 g

8 10 10

1. London’s Gin No 1

Tonic Schweppes 330 ml

50 ml

2. Kraken rum 50 ml

3. Żubrówka z trawą

Żubrówka

Pepsi

Sok jabłkowy Apple Juice

330 ml

300 ml

Bison Grass Vodka

biała

Żubrówka

White Vodka 50 ml

Pepsi MAX 330 ml

PLN

28 22 28 22 22 18

PLN

5. Wino białe White wine

PLN

6. Heineken Piwo / Beer

Orzeszki ziemne Peanuts 100 g

Pringles Original

NicNac’s

Twix

Haribo Złote Misie Haribo Golden Bears

40 g

330 ml

PLN

7. Pepsi MAX 330 ml

22 18

187 ml

50 ml

4. Żubrówka

PLN

Kupując zestaw oszczędzasz Buy more pay less

ZESTAWY SETS 1

PLN

8. 7 Up PLN

330 ml

9. Kubuś 100% sok multiwitamina

40 g

75 g

100 g 300 ml

26 21 22 18 16 12 16 12 16 12

PLN

LOT news WYDARZENIA

LOT DLA ŚRODOWISKA LOT FOR THE ENVIRONMENT tekst | by JAKUB PIOTR PANEK

PLL LOT wesprze prowadzoną przez Lasy Państwowe odbudowę siedlisk żurawia na terenie Nadleśnictwa Starogard. Projekt realizowany jest w ramach przedsięwzięcia LP Leśne Gospodarstwa Węglowe oraz programu LOT-u DestinationECO, którego celem jest odpowiedzialne zarządzanie wpływem przewoźnika na środowisko naturalne. LOT Polish Airlines is supporting the reconstruction of crane habitats in the Starogard Forest District implemented by the State Forests. The project is carried out as part of the LP Leśne Gospodarstwa Węglowe project and LOT's DestinationECO program, whose aim is to manage responsibly the carrier's impact on the natural environment.

Odnowa siedlisk żurawia na terenie gminy Swarożyn w województwie pomorskim, tj. na trasie przelotowej z Warszawy do Gdańska, obejmie renowację siedmiu stawów o łącznej powierzchni 10 ha. Projekt zakłada poprawienie zdolności retencyjnych obszarów leśnych poprzez ponowne napełnienie wodą dawnych zbiorników wodnych, co nie tylko zwiększy zasoby wody, ale przyczyni się także do zwiększenia absorpcji CO2 przez okoliczne lasy o mniej więcej 220 ton rocznie. W wyniku prac powstaną odpowiednie warunki do gniazdowania i wychowywania potomstwa przez żurawia zwyczajnego (Grus grus) i wiele innych gatunków ptaków wodno-błotnych występujących na terenie Nadleśnictwa Starogard. Działania te wpisują się w szerszą strategię Lasów Państwowych, która zakłada tworzenie Leśnych Gospodarstw Węglowych. Głównym celem i efektem ich funkcjonowania będzie zwiększenie ilości dwutlenku węgla wychwytywanego i magazynowanego przez lasy. Projekt odnowy siedlisk żurawia zwyczajnego w woj. pomorskim realizowany jest także w ramach programu Polskich Linii Lotniczych LOT DestinationECO, który zakłada minimalizowanie oddziaływania przewoźnika na

lot.com

Renovating the crane habitat in the Swarozyn municipality in the Pomeranian Voivodeship, on the road from Warsaw to Gdansk, will involve the restoration of seven ponds with a total area of 10 ha. The project aims to improve the retention capacity of the forest areas by refilling old reservoirs. This will not only supply more water, but will also increase the CO2 absorption of the surrounding forests by about 220 tonnes per year. As a result, suitable conditions for nesting and raising offspring by the common crane (Grus grus), and many other species of wetland birds inhabiting the Starogard Forest District, will be created. These activities are part of a broader State Forests strategy that involves the creation of Forest Coal Farms whose main objective will be to increase the amount of CO2 captured and stored by forests. The habitat renewal project for the common crane in the Pomeranian Voivodeship is also carried out as part of LOT’s DestinationECO program. This aims to minimize

ENG

WYDARZENIA

LOT news

the carrier's environmental impact and undertake long-term ecological initiatives. LOT not only invests in a modern fleet, but also optimizes operational activities, which has resulted in a 7% reduction in CO2 emissions over the last two years. The national carrier also actively supports initiatives aimed at launching a homogeneous European Airspace management system as soon as possible. This would optimise routes and reduce flight times, resulting in a reduction of CO2 emissions by around 16 million tonnes per year on a European scale. LOT joined the new project of the State Forests not only to improve the living conditions of the crane – a bird dear to our hearts, as it appears on the LOT logo – but also to improve CO2 absorption around the lakes. The main financing of the project for replenishing retention tanks in the municipality of Swarozyn is to come from funds allocated by LOT for the purchase of Carbon Dioxide Units. This was done last autumn. LOT then acquired more than 7,7000 carbon dioxide units. This was the largest involvement of all the companies participating in the State Forests project. In November 2019, the Polish carrier gave its passengers the opportunity to help compensate for CO2 emissions by paying a voluntary fee for the carbon footprint of the flight. The funds raised will be used for LOT's pro-ecological activities, including for the crane habitat restoration project.

lot.com

środowisko i podejmowanie długofalowych inicjatyw ekologicznych. LOT nie tylko inwestuje w nowoczesną flotę, ale optymalizuje także działania operacyjne, co w ciągu dwóch ostatnich lat zaowocowało ograniczeniem emisji CO2 o 7 proc. Narodowy przewoźnik aktywnie wspiera też inicjatywy zmierzające do jak najszybszego uruchomienia jednorodnego systemu zarządzania Europejską Przestrzenią Powietrzną, co pozwoliłoby na optymalizację tras i skrócenie czasów przelotów, co w efekcie prowadziłoby do ograniczenia emisji CO2 o blisko 16 mln ton rocznie w skali europejskiej. LOT włączył się w nowy projekt Lasów Państwowych nie tylko po to, by mieć wpływ na poprawę warunków bytowania bliskiego spółce – ze względu na obecność w logotypie LOT-u – żurawia, ale również by poprawić stopień wchłaniania CO2 przez ekosystem znajdujący się w okolicy jezior. Główne finansowanie projektu odnowy zbiorników retencyjnych w gminie Swarożyn pochodzić będzie ze środków przeznaczonych przez Polskie Linie Lotnicze LOT na zakup Jednostek Dwutlenku Węgla (JDW), zrealizowany podczas aukcji JDW, która odbyła się jesienią ubiegłego roku. LOT nabył wtedy ponad 7,7 tys. jednostek dwutlenku węgla. Było to największe zaangażowanie spośród wszystkich przedsiębiorstw biorących udział w projekcie Lasów Państwowych. W listopadzie 2019 r. polski przewoźnik umożliwił swoim pasażerom kompensację CO2 poprzez uiszczenie dobrowolnej opłaty za ślad węglowy rejsu. Środki wpłacane przez podróżnych zostaną przeznaczone na proekologiczne działania LOT-u, w tym w części na projekt odbudowy siedlisk żurawia w gminie Swarożyn.

FLOTA Fleet

SAMOLOTY DALEKODYSTANSOWE Long-haul aircraft

Liczba I Number in fleet Długość I Length Rozpiętość I Wing span V przelotowa I Cruising speed Zasięg max I Range Liczba miejsc BC/PEC/EC I Capacity

Boeing 787-9 Dreamliner

Boeing 787-8 Dreamliner

7/9* 62,82 m 60,17 m 875 km/h 13 350 km 24/21/249

8 56,72 m 60,17 m 875 km/h 12 650 km 18/21/213

SAMOLOTY ŚREDNIO- I KRÓTKODYSTANSOWE Medium and short-haul aircraft

Liczba I Number in fleet Długość I Length Rozpiętość I Wing span V przelotowa I Cruising speed Zasięg max I Range Liczba miejsc I Capacity

Boeing 737 MAX 8

Boeing 737-800

5/15** 39,52 m 35,92 m 839 km/h 5750 km 186

7 39,47 m 35,78 m 834 km/h 5435 km 189/186/168***

Embraer 195

Embraer 190

Embraer 175

Embraer 170

17 38,65 m 28,72 m 870 km/h 3990 km 118/112***

4 36,24 m 28,72 m 863 km/h 3461 km 106

12 **** 31,68 m 26,00 m 870 km/h 3300 km 82

6 29,90 m 26,00 m 870 km/h 3700 km 76

Bombardier DHC-8Q400 Liczba I Number in fleet Długość I Length Rozpiętość I Wing span V przelotowa I Cruising speed Zasięg max I Range Liczba miejsc I Capacity

12 32,83 m 28,42 m 666 km/h 2500 km 78

Bombardier CRJ900ER Liczba I Number in fleet Długość I Length Rozpiętość I Wing span V przelotowa I Cruising speed Zasięg max I Range Liczba miejsc I Capacity

6 36,34 m 24,85 m 790 km/h 2500 km 90

Bombardier CRJ700ER Liczba I Number in fleet Długość I Length Rozpiętość I Wing span V przelotowa I Cruising speed Zasięg max I Range Liczba miejsc I Capacity

2 32,33 m 23,25 m 790 km/h 2650 km 70

* dostawy kolejnych zamówionych samolotów tego typu w tym roku I *deliveries of more of the ordered aircraft of this type expected this year * * dostawy kolejnych w tym i przyszłym roku I ** deliveries of more aircraft for this year, *** w zależności od wersji I ***depending on the version **** w tym dwa do dyspozycji rządu I **** including two aircraft at the government’s disposal

BEZPIECZEŃSTWO NA POKŁADZIE SAMOLOTÓW LOT I Safety on board LOT aircraft

Zakaz palenia (również papierosów elektronicznych) | No smoking (including e-cigarettes)

Nie pijemy alkoholu wniesionego na pokład lub kupionego w Duty Free | Do not d nk alcohol brought on board or purchased in Duty Free

Podczas startu i lądowania laptop musi być wyłączony i umieszczony w kieszeni fotela lub na półce, a z telefonów komórkowych pasażerowie mogą korzystać wyłącznie w trybie samolotowym. Wizerunek członków załóg podlega ochronie prawnej. Uprzejmie prosimy o uszanowanie prywatności i niefotografowanie/ niefilmowanie naszych pracowników, a także o nierozpowszechnianie wizerunku bez ich zgody. | During take-off and landing, laptops must be switched off and placed in the back seat pocket in front of you or on the shelf, and mobile phones can only be used in aeroplane mode. The image rights of cabin crew members are protected by law. Please respect their privacy and do not photograph/film our staff and do not disseminate their image without their permission.

lot.com

TRANSAKCJE BEZGOTÓWKOWE NA POKŁADZIE I Non-cash transactions on board Uprzejmie informujemy, że w celu zapewnienia bezpieczeństwa bezgotówkowych transakcji płatniczych na pokładach swoich samolotów LOT zbiera i przechowuje niektóre z Państwa danych, np. imię i nazwisko, numer dokumentu tożsamości, adres zamieszkania i numer miejsca zajmowanego na pokładzie. W tym zakresie administratorem Państwa danych jest LOT*. W związku z powyższym przysługuje Państwu prawo wniesienia sprzeciwu, prawo dostępu do danych, prawo żądania ich sprostowania, ich usunięcia lub ograniczenia ich przetwarzania. W sprawach związanych z przetwarzaniem danych osobowych można skontaktować się z Inspektorem Ochrony Danych pisemnie pod adresem LOT lub mailowo pod adresem e-mail: iod@lot.pl. Podawanie ww. danych osobowych podczas transakcji jest dobrowolne. W przypadku odmowy możliwe jest dokonanie standardowej płatności gotówkowej – bez użycia karty. | Please be advised that in order to ensure the security of payment transactions on board our aircraft, LOT is collecting and storing some of your personal data, e.g. your forename and surname, identity card number, residential address, and seat number. LOT* are the controller of the personal data provided above. You have a right to object, as well as right: to withdraw your consent, access to your personal data, to demand that your personal data is rectified or limited or to be forgotten. To discuss matters related to the protection of your personal data you can contact Data Protection Officer in writing, to the address of the registered office LOT or via e-mail: iod@lot.pl.

84 * Polskie Linie Lotnicze LOT S.A., ul. Komitetu Obrony Robotników 43, 02-146 Warszawa | LOT Polish Airlines, Komitetu Obrony Robotników St. 43, 02-146 Warsaw

LOT Warsaw Transfer Guide Zapoznaj się z informacjami jak sprawnie przesiąść się na Twój kolejny rejs LOT na Lotnisku Chopina w Warszawie |

Mapa Lotniska Chopina | Map of Chopin Airport Poziom odlotów | Departures Area

Przygotuj paszport i kartę pokładową | Please prepare your passport and boarding pass

44 45

Odprawa

1. Wyjdź z rękawa lub autobusu do terminala 2. Udaj się jak najszybciej do bramki, z której odlatuje Twój następny rejs Transfer from Schengen country to another Schengen country 1. You arrive to the terminal by bus or by air bridge

DUTY FREE

Check-in LOT 04 03 06 05 08 07 10N 9N 12N 11N 14N 13N LTC

02 01

37 36

LTC

30 29

43 42 41 40 39 38

32 31

28 27 24N 23N

26N 25N

22N 21N

-1

20N 19N

KROK 1 STEP 1

KROK 2 STEP 2

KROK 3 STEP 3

16N 15N

1. Wyjdź z rękawa lub autobusu do terminala 2. Udaj się prosto do kontroli paszportowej z przygotowanymi dokumentami 3. Przejdź jak najszybciej do bramki, z której odlatuje Twój następny rejs

18N 17N

MAP KEY

Kontrola paszportowa | Passport control

Transfer from Schengen country to Non-Schengen country 1. You arrive to the terminal by bus or by air bridge 2. Please prepare your documents and proceed to the passport control

Kontrola bezpieczeństwa | Security check

Wejście do terminala po przyjeździe autobusem z samolotu |

Entrance when arriving to the terminal by bus 1

KROK 1 STEP 1

KROK 2 STEP 2

KROK 3 STEP 3

KROK 4 STEP 4

LOT Business Lounge “ Polonez” (poziom 1 | level 1)

-1

LOT Business Lounge “ Mazurek” (poziom -1 | level -1)

Dodatkowa kontrola bezpieczeństwa w rejsach do USA |

1. Wyjdź z rękawa lub autobusu do terminala 2. Udaj się prosto do kontroli paszportowej z przygotowanymi dokumentami 3. Następnie podejdź do kontroli bezpieczeństwa 4. Udaj się jak najszybciej do bramki, z której odlatuje Twój następny rejs Transfer from Non-Schengen country to Schengen country 1. You arrive to the terminal by bus or by air bridge 2. Please prepare your documents and proceed to the passport control 3. Next proceed to the security check

Mandatory interview point LTC LTC

LOT Transfer Center Strefa Non-Schengen | Non-Schengen Zone

KROK 1 STEP 1

KROK 2 STEP 2

KROK 3 STEP 3

KROK 4 STEP 4

KROK 5 STEP 5

1. Wyjdź z rękawa lub autobusu do terminala 2. Udaj się prosto do kontroli bezpieczeństwa 3. Udaj się jak najszybciej do bramki, z której odlatuje Twój następny rejs Transfer from Non-Schengen country to another Non-Schengen country 1. You arrive to the terminal by bus or air bridge 2. Please proceed to the security check

Transfer do USA | Transfer to USA

1 34 2

Przylot ze strefy Schengen Udaj się do kontroli paszportowej i dalej niezwłocznie

Po rozmowie możesz być skierowany:

Schengen Area arrival Proceed to passport control and then to interview point

KROK 1 STEP 1

KROK 2 STEP 2

KROK 3 STEP 3

KROK 4 STEP 4

Przylot ze strefy Non-Schengen Udaj się do kontroli bezpieczeństwa i dalej niezwłocznie Do dodatkowej kontroli bezpieczeństwa Non-Schengen Area arrival Proceed to security check and then to interview point

Wejście do samolotu zamykamy na 15 minut przed odlotem! | Gate closes 15 minutes before departure! W przypadku każdej przesiadki w ramach połączeń LOT, nie odbieraj swojego bagażu |

oznaczonej na mapie symbolem powyżej. Udaj się tam jak najszybciej! on the map as above. Proceed there as soon as possible! NS

Miejsce wywiadu, do którego muszą udać się wszyscy pasażerowie lecący do Stanów Zjednoczonych! Manadatory interview point This point is obligatory for all passengers travelling to the United States!

(wywiadu) oraz dodatkowej kontroli bezpieczeństwa w rejsach do USA skutkuje odmową przyjęcia na pokład samolotu! |

Useful information

BAGAŻ REJESTROWANY PRZEWOŻONY W LUKU BAGAŻOWYM Checked baggage allowances LOT PREMIUM ECONOMY

LOT BUSINESS CLASS na długie dystanse | on long haul flights

32 kg max

na krótkie i długie dystanse | on short and long haul flights

23 kg max

32 kg max

23 kg max

LOT BUSINESS CLASS

PRZYDATNE INFORMACJE

23 kg max

LOT PREMIUM ECONOMY

na krótkie dystanse | on short haul flights

32 kg max

LOT ECONOMY CLASS

na długie dystanse | on long haul flights

Suma trzech wymiarów bagażu rejestrowanego nie powinna przekraczać 158 cm. | The sum of the three dimensions should not exceed 158 cm.

na krótkie dystanse | on short haul flights

32 kg max

23 kg max

BAGAŻ DLA DZIECI DO LAT DWÓCH | Luggage allowances for children up to 2 years of age wózek składany | folding buggy

fotelik samochodowy | car seat

LUB | or

23 kg max

o maksymalnym wymiarze do 158 cm | maximum dimensions of up to 158 cm

BAGAŻ PODRĘCZNY I Carry-on baggage na długie dystanse | on long haul flights

8 kg max

Carry-on luggage allowances LOT BUSINESS CLASS

9 kg

4 kg

LOT PREMIUM ECONOMY na krótkie dystanse | on short haul flights

= 18 kg

8 kg max

Dodatkowo do kabiny można zabrać albo torbę z latopem, albo torebkę damską o maksymalnych wymiarach 40 x 30 x 8 cm oraz o maksymalnej wadze 2 kg. Ze względów bezpieczeństwa cały bagaż kabinowy musi zmieścić się w szafkach nad głowami lub pod fotelem przed pasażerem. Wszystkie bagaże przekraczające dozwolone wymiary będą musiały być przepakowane lub zostaną nadane jako bagaż rejestrowany i będzie pobrana opłata według cennika.

Animals on board

PŁYNY W BAGAŻU PODRĘCZNYM

lot.com

Liquids in your carry-on baggage

In addition, one of the following items (max. 40 cm x 30 cm x 8 cm; max. 2 kg) may be taken on board free of charge: a laptop case or a women's handbag. For safety reasons, all carry-on baggage must fit in the overhead shelf on board or under the seat in front of you. All baggage exceeding the permitted size, will have to be repackaged or will be checked in subject to the relevant fee specified in the price list.

Ze względów bezpieczeństwa podróżujące na pokładzie samolotu zwierzęta muszą pozostać w trakcie całej podróży w przeznaczonej do tego celu torbie lub klatce.| For safety reasons, animals travelling on board the aircraft must remain in a dedicated bag or cage during the entire trip.

>> 22

Informacje zamieszczone w magazynie są aktualne na dzień oddania magazynu do druku. Aktualna oferta i wysokość opłat za przewóz dodatkowego bagażu dostępne są w biurach sprzedaży, Call Center bądź na stronie internetowej lot.com Na niektórych połączeniach obsługiwanych małymi samolotami mogą obowiązywać dodatkowe restrykcje odnośnie wielkości bagażu podręcznego. Torba-kosz do przewozu niemowląt lub fotelik samochodowy mogą być zabierane na pokład w miarę wolnego miejsca. Z rynku polskiego obowiązuje dodatkowa opłata serwisowa.

8 kg max

Suma trzech wymiarów bagażu podręcznego (długości, szerokości i wysokości) nie może przekraczać 118 cm | The sum of three dimensions of carry-on baggage (length, width and height) should not exceed 118 cm

ZWIERZĘTA NA POKŁADZIE

= 12 kg

na krótkie i długie dystanse | on short and long haul flights

(max waga jednej sztuki: 8kg | max unit weight: 8kg)

na krótkie i długie dystanse | on short and long haul flights

9 kg max

LOT ECONOMY CLASS

LOT PREMIUM ECONOMY

BAGAŻ PODRĘCZNY PRZEWOŻONY NA POKŁADZIE

100 ml MAX

Szczegółowe informacje na temat wymienionych ograniczeń na stronie www.lot.com. | Detailed Information regarding the abovementioned limitations is available at www.lot.com

The information published in the magazine is valid as at the date the magazine goes to print and it does not constitute a commercial offer within the meaning of the Civil Code. In order to confirm the validity of this information please consult LOT Polish Airlines sales assistants at sales offices, contact the Call Centre or visit the website: lot.com. Additional carry-on baggage restrictions may apply to some flights operated by small aircraft. A baby basket or a car seat can be taken on board, if space is available. An extra charge applies to outbound flights from Poland.

ZamĂłw zakupy na stronie airkiosk.lot.com i odbierz je na pokĹ&#x201A;adzie samolotu

Za zakupy w sklepie online 1 mila = 2 zĹ&#x201A;

LOT to dopiero początek! The flight is just the beginning!

PODRÓŻE SŁUŻBOWE

BUSINESS TRAVELS Bilety lotnicze

Air tickets

Bilety kolejowe

Train tickets

Hotele

Hotels

Wynajem samochodów, transfery Car rental , transfers

Ubezpieczenia i wizy

Travel insurances, visas

Turystyka indywidualna i grupowa

Individual and group tourism (MICE)

+48 22 577 66 77 rezerwacje@lottravel.com www.lottravel.com

Idealne rozwiązanie dla Twojej Firmy! LOT Dla Firm to program lojalnościowy, który pozwoli Twojej firmie zmniejszyć koszty podróży służbowych. Zbieraj Punkty podczas podróży służbowych i wymieniaj na nagrody takie jak: - bilety lotnicze - hotele - wstęp do LOT Business Lounge Polonez lub Mazurek - usługi podwyższające standard podróży.

Z LOT Dla Firm: - otrzymujesz 2000 powitalnych Punktów Premiowych - zbierasz Punkty za każdy przelot LOT-em oraz za pobyty w hotelach - zmniejszasz koszty podróży służbowych To nie wszystko! Zbieraj punkty za przeloty pracowników firmy na jednym koncie, a mile na prywatnych kontach w programie Miles & More. Dodatkowo masz możliwość naliczenia Punktów za odbyte podróże z LOT do 6 miesięcy przed rejestracją! Nie czekaj dłużej! Zarejestruj się na lotdlafirm.com

The perfect solution for your business! LOT Dla Firm is a loyalty programme designed to reduce business travel expenses in your company. You can earn Points on every business trip with LOT and spend your points on awards: - flight tickets - hotel stays - access to LOT Business Lounge Polonez and Mazurek - services that enhance your travel experience.

With LOT Dla Firm you can: - earn 2000 Welcome Premium Points - earn Points for each flight operated by LOT and hotel stays - reduce business travel expenses But there’s even more! You and your employees can earn Points on one LOT Dla Firm account and additionally miles on personal Miles & More accounts. You can also register Points on LOT flights flown 6 months before registration. What are you waiting for? Register on lotdlafirm.com

MILE PREMIOWE

PRZY OKAZJI CODZIENNYCH ZAKUPÓW!

Zamów kartę Diners Club LOT i przekonaj się ile możesz zyskać: • 2 000 mil w pakiecie powitalnym • mile premiowe na zakupy* • ubezpieczenie podróży zagranicznej • wstęp do saloników lotniskowych na całym świecie • przejścia Fast Track na wybranych lotniskach w Polsce

*Oprócz wypłat gotówki, transakcji w kasynach i na stacjach benzynowych. Przykład reprezentatywny dla kart kredytowych Diners Club, sporządzony na podstawie art. 8 Ustawy o kredycie konsumenckim: Oprocentowanie nominalne – zmienne – 5,76% w skali roku. Rzeczywista roczna stopa oprocentowania (RRSO) dla karty Diners Club LOT z limitem 15 000 zł wynosi 9,29 %, całkowity koszt kredytu 788,56 zł (opłata roczna 350 zł). Czas obowiązywania umowy 12 miesięcy. Wyliczenie RRSO zostało dokonane przy założeniu jednorazowego wykorzystania całej kwoty kredytu na Karcie (Limit Kredytowy), poprzez dokonanie jednej transakcji bezgotówkowej w terminie do jednego miesiąca od daty otrzymania Karty i spłaconej w ciągu 12 miesięcy od daty Transakcji. Wysokość RRSO oraz Całkowitego kosztu kredytu może się różnić od podanego w reprezentatywnym przykładzie jeżeli Posiadacz będzie korzystał z Karty w inny sposób niż przewidziany w ww. przykładzie. Indywidualny limit kredytowy zostanie zaproponowany po weryfikacji zdolności kredytowej. Posiadacz otrzyma wyliczoną wysokość RRSO oraz Całkowity koszt przyznanego kredytu. Niniejszy materiał nie stanowi oferty w rozumieniu kodeksu cywilnego i ma on charakter wyłącznie informacyjny. Szczegółowe informacje na temat kart Diners Club, w tym Tabela Opłat i Prowizji, Regulamin kredytowych kart prywatnych Diners Club oraz Regulaminu Kampanii Sprzedaży Punktów DC dostępne są na stronie www.dinersclub.pl. Sporządzono w oparciu o informacje własne z dnia 09.07.2020 r.

Jedna karta, wiele przywilejów One card, many benefits Dzięki karcie Miles & More możesz gromadzić i wykorzystywać mile zarówno podczas podróży, jak i na co dzień. Spójrz na atrakcyjne oferty, które daje największy w Europie program dla często podróżujących pasażerów.

With Miles & More card you can earn and spend miles both while travelling and on everyday purchases. Take a look at the attractive benefits offered by the biggest Europe’s programme for frequent flyers.

Szybka i bezpłatna rejestracja

Fast and free registration

Skorzystaj z aplikacji mobilnej Miles & More i zgromadź dodatkowe 500 mil lub wejdź na stronę www.miles-and-more.pl.

Download Miles & More app and take advantage of 500 award miles or visit www.miles-and-more.pl.

Zarejestruj się już teraz miles-and-more.com/pl/rejestracja

Po zarejestrowaniu można naliczyć wstecznie mile za przeloty oraz usługi partnerów z ostatnich sześciu miesięcy.

By the way: after registration, miles for your flight or other partners services can be credited to you retrospectively within 6 months.

Gromadź mile nie tylko za podróże samolotem w ponad 30 liniach lotniczych, ale również korzystając z karty kredytowej, ubezpieczenia podróży, podczas zakupów oraz u 300 innych partnerów nielotniczych na całym świecie.

Earn miles not only when you are traveling with more than 30 airlines, but also take advantage of credit cards, travel insurance, shopping and with 300 other non-airline partners all over the world.

Wykorzystaj mile premiowe na przelot, podwyższenie klasy podróży oraz inne usługi między innymi pobyt w hotelu czy wypożyczenie samochodu.

Spend award miles on flight awards, upgrade awards or other services such as stay in the hotel or car rental.

Wyjątkowe promocje

Special offers

NajMILszy poniedziałek - co dwa tygodnie masz możliwość wykorzystać mile na bilety - nagrody w klasie ekonomicznej już od 7 000 mil. Okazje milowe - co miesiąc nowe fascynujące kierunki podróży w atrakcyjnych cenach, dostępne już od 15 000 mil.

Monday sMILEs - every two weeks you can redeem your miles for award ticket in Economy class from just 7,000 miles

Skorzystaj z promocji milowych LOT-u, dzięki którym Twoja podróż stanie się jeszcze bardziej atrakcyjna.

Take advantage of LOT mileage promotion and make your flight even more attractive.

Mileage bargains - every month award tickets are available just from 15,000 miles round trip in economy class.