ραϊστικός Σύλλ ογ Εξω ος Λ
ΠΛ
Σ”
“
Ο
ν άτω ρδ ου
Πολ ιτισ τι
ς& κό
ΑΤΑ Ν Ο
ΕΤΟΣ ΙΔΡΥΣΕΩΣ 2011
Επιμέλεια έκδοσης, ηλεκτρονική επεξεργασία: Γεράσιμος Λυκούδης
Αγαπητοί Φίλοι και Φίλες. Οι Πολιτιστικοί Σύλλογοι Λουρδάτων “Ο ΠΛΑΤΑΝΟΣ”, Σιμωτάτων “Ο ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΒΡΑΧΟΣ” και Βλαχάτων “Ο ΑΙΝΟΣ”, σας εύχονται υγεία, προσωπική και οικογενειακή ευτυχία για το 2016. Η έκδοση του φετεινού ημερολογίου, εκδίδεται στα πλαίσια της κινητοποίησης των φορέων για τη διάσωση των τοιχογραφιών του Ιερού Ναού της Αγίας Παρασκευής που βρίσκεται μεταξύ των χωριών μας στην τοποθεσία Τζιφάτα. Στη συνέχεια παραθέτουμε άρθρο της επίτιμης Διευθύντριας του 1ου Λυκείου Αργοστολίου κυρίας Ευαγγελίας Λυκούδη, που δημοσιεύθηκε στο 16ο τεύχος του έγκριτου περιοδικού “Η ΚΕΦΑΛΟΝΙΤΙΚΗ ΠΡΟΟΔΟΣ” και το οποίο είναι απολύτως κατατοπιστικό για την κατάσταση του Ιερού Ναού. Τα Δ.Σ. των Συλλόγων μας, σας καλούν να συμβάλετε με κάθε τρόπο στην προσπάθεια για την διάσωση αυτού του μοναδικού μνημείου στο νησί μας.
Αγία Παρασκευή Τζιφάτων
Τοιχογραφίες του 17ου αι. στο έλεος της εγκατάλειψης. Καλείται η Αρχαιολογική Υπηρεσία να επέμβει πάραυτα Της Ευαγγελίας Λυκούδη Μέσα σε ένα παραδεισένιας ομορφιάς τοπίο, ΒΔ του χωριού Λουρδάτα, κυριολεκτικά πνιγμένο στις αποχρώσεις του πράσινου, με παραστάτες τις γυμνές κορφές του Αίνου, βρίσκεται το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής στα Τζιφάτα. Στέκει μάρτυρας βουβός μιας ιστορίας περίπου πέντε αιώνων. Σήμερα σώζεται από τον αρχικό ναό, ο οποίος δοκιμάστηκε επανειλημμένως από τον Εγκέλαδο, μόνο ένα μέρος από το εικονογραφικό πρόγραμμά του, κυρίως στον ανατολικό και βόρειο τοίχο. Το περιγράφει ο Ιωάννης Βολανάκης στη μελέτη του «Τοιχογραφημένοι ναοί της Νήσου Κεφαλληνίας» (Κεφαλληνιακά Χρονικά, τ. 5, σ.σ. 212-215, Αργοστόλι 1986). Το καλοκαίρι του 1986 επισκέφθηκα τον ναό. Εντυπωσιασμένη από τον σωζόμενο εικονογραφικό πλούτο, σημείωνα τότε περιγραφικά: Η μορφή της Πλατυτέρας ανάμεσα στους αρχαγγέλους, καθώς απλωνόταν στην κόγχη, με τον Χριστό μπροστά στο στήθος και τους προφήτες ολόγυρα στο μέτωπο της αψίδας, με εντυπωσίασαν ιδιαίτερα. Κάτω από την Πλατυτέρα το εντυπωσιακό θέμα της μεταβολής των Τιμίων Δώρων: πάνω στην αγία τράπεζα, ύπτιος ο Αμνός με το σταυροφόρο φωτοστέφανο γύρω από το πρόσωπό Του και το Άγιο Πνεύμα, με τη μορφή περιστεράς, να Τον καλύπτει. Δεξιά και αριστερά από δύο συλλειτουργοί ιεράρχες, ο Γερμανός πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος, ο άγιος Μελέτιος Αντιοχείας και ο άγιος Αθανάσιος Αλεξανδρείας. Στα Ποδαρικά ο Ευαγγελισμός και στο μέτωπο της αψίδας η φιλοξενία του Αβραάμ. Στον χώρο της Πρόθεσης η θυσία του Αβραάμ, στην κόγχη η Άκρα Ταπείνωσις, επάνω χερουβείμ με λειτουργικά ριπίδια και δίπλα στον τοίχο άγγελος με ειλητάριο. Στο Διακονικό, μέσα στην κόγχη, ο διάκονος Εύπλος, στον τοίχο πλάι ο άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας και επάνω η Φλεγόμενη και μη Kαιόμενη Βάτος, με σκηνές από την ανάβαση του Μωυσή στο Σινά για την παραλαβή του Νόμου. Στον βόρειο τοίχο του ιερού αναγνωρίζεται η παράσταση των Εισοδίων της Θεοτόκου και κάτω το όραμα του Πέτρου Αλεξανδρείας και οι διάκονοι Λαυρέντιος και Στέφανος. Κάτω από την παράσταση αυτή αποκαλύφθηκε παλαιότερο στρώμα τοιχογραφίας με την κεφαλή γυναικός και διαχωριστική διακοσμητική ζώνη. Στο πάχος του τοίχου ανοίγεται βοηθητική κόγχη με την παράσταση του Μελχισεδέκ. Στον νότιο τοίχο του ιερού, επάνω σπαράγματα μη επιτρέποντα την αναγνώριση και κάτω δύο μετωπικοί επίσκοποι.
Στον κυρίως ναό υπήρχαν παραστάσεις και στους τρεις τοίχους. Ο βόρειος τοίχος διατηρεί ένα μεγάλο μέρος του αρχικού του προγράμματος. Διακρίνουμε τον χωρισμό σε τρεις ζώνες: Πρώτη ζώνη, Δωδεκάορτο. Σώζονται σε κατάσταση αναγνωρίσιμη η Κάθοδος στον Άδη, η Ανάληψη, η Πεντηκοστή και η Κοίμησις της Θεοτόκου. Στη δεύτερη ζώνη εικονίζονται σε στηθάρια άγιοι και στην τρίτη, κατώτερη ζώνη, άγιοι ανάργυροι, στρατιωτικοί, μάρτυρες και επίσκοποι κοντά στο ιερό. Στον νότιο τοίχο έχει διασωθεί σπάραγμα από την παράσταση του Αποστόλου Πέτρου κοντά στο τέμπλο. Το κτιστό τέμπλο ακολουθεί την κλασική εικονογράφηση. Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η παράσταση του μυθικού πτηνού φοίνικα, ο οποίος αναγεννάται από την τέφρα του μέσα σε ένα εντυπωσιακό τοπίο και αποτελεί το εικονογραφικό θέμα στο θωράκιο του Τιμίου Προδρόμου. Στην εσωτερική πλάγια επιφάνεια των θυρών του ιερού εικονίζονται στην είσοδο της ωραίας πύλης δεξιά ο άγιος Πολύκαρπος και αριστερά άγγελος με τα Τίμια Δώρα. Στη θύρα της Πρόθεσης δεξιά άγγελος με το ευαγγέλιο, ενώ αριστερά η απεικόνιση δεν έχει διασωθεί. Στη θύρα του Διακονικού δεξιά ο άγιος Ελευθέριος και αριστερά αδιάγνωστος. Στο επιστύλιο η μεγάλη Δέηση και τμήματα επιγραφής. Τα παραπάνω με είχαν τότε εντυπωσιάσει με τον χρωματικό τους πλούτο, τη σπανιότητα των θεμάτων τους και το βάθος της θεολογικής τους διάστασης. 29 χρόνια αργότερα… Το εκκλησάκι στην ίδια πάντα θέση, όμως με τον περίβολό του εξωραϊσμένο, με ωραίες πέτρινες αναβαθμίδες, φροντισμένες αυλές, περιποιημένες πεζούλες, με ωραία βρύση, δένδρα και ροδοδάφνες, ό,τι χρειάζεται για αναψυχή και ξεκούραση. Μέσα από την καρδιά ανεβαίνει αυθόρμητο ένα μεγάλο μπράβο σε όλους τους επώνυμους και τους ανώνυμους εμπνευστές και εκτελεστές αυτού του έργου που επιτελέστηκε με πρωτοβουλία του πολιτιστικού και εξωραϊστικού συλλόγου των Λουρδάτων «O Πλάτανος». Όμως, μπαίνοντας στο εκκλησάκι, βρίσκεσαι μπροστά σε μια τραγική κατάσταση που σε γεμίζει πόνο. Ο χρόνος, οι σεισμοί, η άγνοια, η υγρασία, το σαράκι και η αδιαφορία έχουν κάνει το έργο τους. Η φθορά στις τοιχογραφίες, οι ρωγμές στους τοίχους, το σαρακοφάγωμα στα ξύλινα ανώφλια, η μυρωδιά και τα αποτυπώματα της υγρασίας, δίνουν μια απογοητευτική εικόνα και δικαίως ο επισκέπτης εγκαλεί με αυστηρότητα τους υπευθύνους της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Ματαίως θα αναζητήσεις το πρόσωπο του Αμνού στην παράσταση της Θείας Ευχαριστίας. Και δεν είναι η μόνη απώλεια, είναι όμως η πιο κραυγαλέα. Λίγο αριστερότερα είναι έτοιμο να αποκολληθεί τμήμα του συλλειτουργού ιεράρχη μαζί με τη γάζα στερέωσης που τοποθετήθηκε από την Αρχαιολογική Υπηρεσία. Σε πολλά σημεία το υπόστρωμα είναι έτοιμο να καταπέσει μαζί με τη ζωγραφική επιφάνεια, ακόμα και εκεί που έχουν γίνει επεμβάσεις για τη στερέωσή του. Με πόνο ψυχής και δικαιολογημένη πικρία, ο επίτροπος του ναού κ. Ανδρέας Γαλιατσάτος, σε πρόσφατη τηλεφωνική επικοινωνία, με πληροφόρησε ότι επανειλημμένως έχουν γίνει διαβήματα προς την αρμόδια Εφορεία Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων στη Ζάκυνθο, η οποία πριν από περίπου τρία χρόνια απέστειλε αρχαιολόγο και μηχανικό για να εκτιμήσουν την κατάσταση, ενώ συντηρήτρια προέβη σε κάποιες επεμβάσεις για τη στερέωση ορισμένων σημείων, όμως πέραν τούτου ουδέν. Το αιτιολογικό; Η έλλειψη κονδυλίων. Οι κάτοικοι βεβαίως προθυμοποιήθηκαν να προσφέρουν στέγη και τροφή στο προσωπικό του υπουργείου που θα αναλάμβανε τη συντήρηση, όμως ουδείς θέλησε να ασχοληθεί με «ένα μικρό και άγνωστο εκκλησάκι». Τι να πεις; Δεν υπάρχουν χρήματα για να σωθούν οι θρησκευτικοί θησαυροί μας, υπάρχουν όμως για τόσα άλλα… Το θεωρώ πολιτιστική κατάπτωση. Οι εικόνες που δημοσιεύονται στο παρόν άρθρο μιλούν από μόνες τους. Τις απαθανάτισε ο ζωγράφος και συγγραφέας κ. Γεράσιμος Λυκούδης, ο οποίος με υπομονή και καλλιτεχνική ματιά κυριολεκτικά χαρτογράφησε με τον φακό του κάθε σπιθαμή των ετοιμόρροπων τοιχογραφιών. Για την πολύτιμη βοήθειά του τον ευχαριστώ θερμά. Υποθέτω ότι τις φωτογραφίες αυτές ο κ. Λυκούδης είναι πρόθυμος να θέσει στη διάθεση κάθε αρμοδίου που θα αποφασίσει να ασχοληθεί σοβαρά με την αποκατάσταση και συντήρηση όσων τοιχογραφιών έχουν απομείνει. Μέρα με τη μέρα οι φθορές επεκτείνονται Βαδίζοντας προς την έξοδο, άκουγα μέσα μου το παράπονο των αποξεχασμένων μορφών: Μας σεβάστηκαν οι αιώνες, από τον 17ο μέχρι σήμερα. Μας σεβάστηκαν οι σεισμοί και οι πλημμύρες. Μας σεβάστηκε η φωτιά, δείτε τις καμένες ελιές δίπλα. Θα μας αφήσετε στο έλεος του χρόνου και των καιρικών συνθηκών εσείς, οι εντεταλμένοι για την προστασία μας; Κάνετε κάτι, όσο είναι ακόμα καιρός. Χανόμαστε μέρα με τη μέρα. Είμαστε κομμάτι της ιστορίας σας και του πολιτισμού σας. Έλεος πια! Επιθυμείτε κάποια στιγμή να κληθείτε απλώς να υπογράψετε, διά το νόμιμον, την πλήρη καταστροφή μας, μετά οδυρμών και μεταμελείας; Ο μη γένοιτο.