25
potężnej arystokratki i wyjść za mąż znacznie powyżej swojego stanu za pana Darcy (Duma i uprzedzenie, 1813). Oczywiście taka struktura fabularna jest produktem świata arystokracji, zachowuje jednak wyjątkową trwałość w realiach mieszczańskich XIX wieku. Jej konserwacji sprzyja mieszczańska obsesja społecznego statusu, który przestaje być dziedzictwem przodków i staje się wynikiem osobistej pracy. Dlatego właśnie skandal zdolny jest zniszczyć czyjąś pozycję, a mezalians to cios w autorytet i pozycję całej rodziny. Jednocześnie jednak awans społeczny przestaje być niedosiężnym marzeniem i dziewczyna prosta a skromna faktycznie liczyć może na to, że ożeni się z człowiekiem bogatym oraz wpływowym. Stara fabuła przenosi się gładko w nowe czasy, ustalając swą postać kanoniczną. Oto dziewczę z dobrego domu cierpi biedę na skutek knowań złych krewnych. Legitymuje się jednak licznymi przymiotami, którymi powinna odznaczać się dobra żona, począwszy od zjawiskowej urody, skończywszy na miłosierdziu i pracowitości. Stąd nie dziwota, że zwraca na nią uwagę bogacz lub arystokrata. Dziewczę początkowo nie jest pewne jego zamiarów, ale szybko odwzajemnia uczucie. Potem sytuacja się komplikuje – przypadkowo posłyszany fragment rozmowy lub opacznie zinterpretowany gest na nowo budzą wątpliwości co do intencji ukochanego. Zwłaszcza że cały świat obraca się przeciwko nieszczęśnicy – to intrygi rodziny amanta, która lęka się mezaliansu jak diabeł święconej wody i gotowa jest
posunąć się dowolnie daleko, byle zdławić płomień uczucia. Szczęśliwie, bohater przełamuje opór krewnych i żeni się z dziewczyną, gwarantując jej za jednym zamachem emocjonalne spełnienie i bezpieczeństwo finansowe. Albo knowania krewnych odnoszą skutek i bohaterka zostaje porzucona lub umiera. Tego rodzaju fabuła – niekiedy prezentowana też z perspektywy bogacza, orientującego się poniewczasie, że kocha guwernantkę – pojawia się w tysięcznych romansach, pośród których szczególną rolę grają powieści Hedwig Courths-Mahler (1867-1950), zwanej pieszczotliwie „królową kiczu”. Galimatias miłości i awansu społecznego utrwala ona na kartach dwustu ośmiu niezmiernie poczytnych książek, wiernie powielając powyższą fabułę. Kąsając w szyję Wampir jest w pewnym sensie mrocznym bliźniakiem romansowego amanta o wyższym statusie społecznym. Na arenę literacką potępieniec z serbskiego folkloru wkracza podczas pamiętnego spotkania w willi Diodati 16 czerwca 1816 roku, kiedy to lord Byron z towarzystwem zabawiają się lekturą opowiadań, zebranych w Das Gespensterbuch, zbiorze ludowych bajęd o duchach. Opis procesu wieśniaków, oskarżonych o zbezczeszczenie grobu mniemanego wampira (tj. upiora) zainspirował doktora Johna Polidoriego do napisania noweli Wampir (1819), której niepokojąco podobny do Byrona bohater okazuje się nieśmiertelnym potępieńcem. Jednak prócz zadziwiającej odporności na kule greckich rozbójników wampir nie odznacza się niczym szczególnym. Prócz, być może,