หลักการสื่อสาร

หลักการสื่อสาร หลักกวาง ๆ ในการสื่อสารใหมีประสิทธิผลสูงสุด ไดแก ความถูกตองนาเชื่อถือ ความถูกตองนาเชื่อถือในที่นี้มีความหมายถึงความถูกตองนาเชื่อถือของสารและของบุคคล ผูสงสารหรือแหลงสารดวย ความนาเชื่อถือของแหลงสารขึ้นกับลักษณะหลายประการ ไดแก 1) ความรูและประสบการณของผูสงหรือแหลงสารเกี่ยวกับเนื้อหาสาระที่สื่อสารกัน บุ ค ลิ ก ภาพของผู ส ง สาร การมี บุ ค ลิ ก ดี มี ผ ลต อ ความเชื่ อ ถื อ ต อ สารมาก เช น ผู ที่ ดู เ ป น ผูใหญ มั่นคง จริงจัง เปนหลักฐาน ยอมนาเชื่อถือกวาผูที่ดูหลุกหลิก ไมจริงใจ หรือคนที่มีลักษณะ “กะลอน” 2) การมีคุณสมบัติที่สอดคลองสัมพันธกับเนื้อหาของสารมาก เชน คนที่จะเปนตัวแทน จําหนายเครื่องสําอาง ควรมีหนาตาผิวพรรณงดงาม ชางกอสรางหรือสถาปนิก วิศวกรเหมาะที่จะ โฆษณาวัสดุกอสราง หรือแมบานเหมาะสําหรับโฆษณาผงซักฟอก เปนตน 3) วิธีการสื่อสารก็มีผลตอความเชื่อถือ แมผูสงสารจะมีฐานะตําแหนงสูง มีการศึกษาดี และเปนผูเชี่ยวชาญในเรื่องนั้นโดยตรง แตสื่อสารในสิ่งที่ขัดกับประสบการณตรงของผูรับก็ยอมไม อาจทําใหเชื่อถือได เชน ผูปวยปวดทองแพทยตรวจแลวบอกวา “ไมเปนไร” ผูปวยก็ไมเชื่อเพราะ อาการปวดทองยังคงอยูและบอกไดวา “เปนไร” การใชคําวาไมเปนไรจึงควรเปลี่ยนเปน “ไมเปน อะไรมาก” “ไมมีอันตรายอะไร” หรือ “อาการเชนนี้อาจเกิดขึ้นได แลวจะหายไปเอง” ฯลฯ ความเหมาะสมของเนื้อหาสาระ ดังไดกลาวแลววาสาระของสารมีสวนสําคัญตอผลการสื่อสารมาก ในที่นี้จึงขอสรุปซ้ํา เพียงสั้น ๆ วาสารที่สงควรจะมี 1) มีสาระที่มีคุณคาควรแกการสื่อสาร 2) สาระนั้นตรงกับความสนใจหรือประโยชนของผูที่เราจะสื่อสารดวย 3) สาระนั้ น ครบถ ว นครอบคลุ ม พอที่ จ ะบรรลุ ป ระโยชน ต ามความมุ ง หมายของการ สื่อสาร ความแจมแจง ความแจมแจงของสารที่สื่อสารกันเปนสวนสําคัญอีกประการหนึ่ง ความแจมแจงนี้ตองมี อยูทั้งในเนื้อหาของสารและในลักษณะทางกายภาพของสาร ความแจมแจงในเนื้อหาหมายความวา เนื้อหานั้นสามารถบอกไดชัดเจน ไมคลุมเครือไมออมคอม วกวน หรือกํากวม

2 ความเหมาะสมกับกาลเทศะ การสื่อสารที่ดีตองกลมกลืนไปกันไดกับวัฒนธรรมของสังคม เหมาะสมกับสิ่งแวดลอม บุคคล เวลา สถานที่ เชน ที่ใดควรคุยเรื่องใดหรือเวลาใดควรพูดเรื่องใด การใชถอยคําภาษา กิริยา ทาทางตอบุคคลใดมีความเหมาะสมหรือไม ความตอเนื่องและสม่ําเสมอ การสื่อสารที่ตอเนื่องสม่ําเสมอ คงเสนคงวา มีความสําคัญอยางยิ่ง การสื่อสารที่สม่ําเสมอ ชวยรักษาและกระชับสัมพันธภาพระหวางบุคคล คําพังเพยไทยในเรื่องนี้เชน “ดักลอบตองหมั่นกู เจาชูตองหมั่นเกี้ยว” การประชาสัมพันธสถาบันตาง ๆ ก็มีหลักอยูวาตองบอกกลาวเรื่องราวเผยแพร สูประชาชนใหสม่ําเสมอ ในงานพยาบาลก็จําเปนตองมีความตอเนื่องในการสื่อสาร เชน การราย งานความเปลี่ยนแปลงของผูปวยทุกระยะ เพื่อประโยชนในการดูแลรักษาหรือการชวยใหผูปวยหรือ ญาติปฏิบัติตนไดเหมาะสม ชวยใหหายปวยไดเร็วขึ้น ความคงเสนคงวา หรือความสอดคลองในการสื่อสาร จะชวยใหผูสื่อสาร มีความเขาใจที่ ถูกตอง และมีความเปนเอกภาพในการสื่อสาร ดังจะเห็นวาวิธีการเขียนอางอิงมีหลายแบบ หนังสือ เลมหนึ่งควรใชวิธีเขียนแบบเดียวกันตลอดทั้งเลม การจัดรายการวิทยุหรือรายการโทรทัศนแตละ รายการก็จะมีความตอเนื่องและรักษารูปแบบของแตละรายการไวอยางสม่ําเสมอเชนกัน ความเหมาะสมในการใชสื่อ วิทยาการดานตาง ๆ พัฒนากาวหนาขึ้น มีผลใหเกิดการผลิตสื่อตาง ๆ ที่มีประสิทธิภาพสูง ขึ้นเรื่อย ๆ การวิจัยเกี่ยวกับประสิทธิผลของสื่อตาง ๆ ไดรับความสนใจมาก แตขอสรุปที่ไดมาไมใช สูตรสําเร็จที่จะบอกวาสื่อชนิดใดจะดีที่สุด หลักการสําคัญในการใชสื่อตองประกอบดวยการ พิจารณาสิ่งแวดลอมหลาย ๆ ดาน เชน ตองการสื่อสารกับคนกลุมใด ดวยวัตถุประสงคอะไร ในสิ่งแวดลอมอยางไร คําตอบเหลานี้มีผลตอสื่อที่จะเลือกใช ฉะนั้นจึงตองพิจารณาในรายละเอียด เปนเรื่อง ๆ ไป ความสามารถของผูรับสาร การพิจารณาความสามารถของผูรับสารมีประเด็นที่ตองคํานึงถึงหลายดานทางกายภาพ เชน ผูรับมีประสาทสัมผัสรับรูไดครบถวน หรือมีความพิการทําใหเปดรับสารไมไดบางหรือไม ทางดาน จิตใจ เชน อยูในอารมณอยางไร โกรธ วิตกกังวล เศราโศก ฯลฯ ทางดานการเขาถึงสื่อ เชน มีสื่อ อะไรสําหรับการรบสารบางและทางดานระดับสติปญญา เชน ความรูความเขาใจที่จะรับสารได เพียงใด เปนตน

3 สรุป การสื่อสารที่มีประสิทธิภาพและประสิทธิผลสูงสุดควรมีลักษณะ ดังนี้ ถูกตอง นาเชื่อถือ เนื้อหาสาระเหมาะสม มีความแจมแจง เหมาะสมกับกาละเทศะ มีความตอเนื่องสม่ําเสมอ เลือกใช สื่อไดเหมาะสมและคํานึงถึงความสามารถของผูรับสาร